\id MRK .01 (MOTU Gospel of Mark Chapter 1) RTWP 6/'91 \h MAREKO \toc1 EVANELIA MAREKO \toc2 MAREKO \mt1 EVANELIA MAREKO \c 1 \p \v 1 Iesu Keriso na Dirava Natuna, ena sivarai namo matamana binai. \v 2 Isaia, peroveta tauna, ena buka ai e torea heḡereḡerena, eto, \q1 A itaia, lau ese egu gwaukau tauna oi vairamu ai name siaia, \q1 Emu dala ilailaina. \q1 \v 3 Gado ta tano ḡaḡaena ai e boi lolomu, e tomu, \q1 Lohiabada ena dala ba lailaia, \q1 Ena laolao dalana ba hamaoromaoroa. \m \v 4 Bena Ioane Bapatiso tano ḡaḡaena ai vada e hedinarai, bapatiso e harorolaiava, helalo-kerehai taudia edia dika igwautaodia toana. \v 5 Iudea taudia bona Ierusalem taudia iboudiai ia dekena e laova, edia dika e gwaurai hedinaraiva, bena ia ese loridane sinavaina ai e bapatisodiava. \p \v 6 Ioane ena dabua na kamelo huina, ena gaba ḡauna na boromakau kopina, ana aniani be kwadi bona bada ranuna. \v 7 E haroro, eto, Tau ta lau murigu ai be maimu, ena siahu ese lauegu e hereaiamu; lau na dia namo ena tamaka varona iruhana baina igo diho. \v 8 Lau ese ranu amo na bapatisomuimu, a ia ese Lauma Helaḡa arno baine bapatisomui. \s1 Iesu e bapatisoa \p \v 9 Unu dinadia ai Iesu na Nasaret, Galilea hanuana ta, amo ela, bena loane ese Ioridane sinavaina ai e bapatisoa. \v 10 Bena ranu amo e dae kau negana ai, ia ese guba e itaia, e parara, bona Lauma e diho, pune na heto, ia tubuana ai e kau. \v 11 Bona gado ta guba amo e boi dobi, eto, “Oi na lau Natugu, egu lalokau; lau ese oi na lalo namo henimumu”. \s1 Iesu e dibaḡania \p \v 12 Una negana ai Lauma ese tano ḡaḡaena e siaia lao. \v 13 Dina hari-ahuitano ḡaḡaena ai e nohova, Satana ese e dibaḡaniava. Ia na hekori boromadia ida e nohova, to aneru ese ia isiaina e lao heniva. \s1 Iesu ena ḡaukara e matamaia Galilea ai \p \v 14 Ioane dibura rumana ai e koua murinai Iesu na Galilea ela, Dirava ena sivarai namo e harorolaiava, \v 15 eto, Negana vada eme gini dae, Dirava ena basileia eme kahira-kahira; ba helalo kerehai, bona sivarai namo nalalomui ai bavabia dae. \p \v 16 la na Galilea gohu konena ai e rakava ai, Simona, tadina Andrea ida, e itadia, idia na reke gohu ai e tore, badina be idia na haoda taudia. \v 17 Bena Iesu ese e boiridia, eto, Murigu ai a raka; lau ese taunimanima ihaoda-henidiataumui ai baina halaomui. \v 18 Bena idia ese edia reke e rakatani, ia murinai e raka. \p \v 19 Asie raka daudau, ia ese lakobo Sebedeo, tadina Ioane ida, e itadia, vanaḡi ai edia reke e laumeva. \v 20 la ese e boiridia, bena idia ese tamadia Sebedeo, ena ḡaukara memerodia ida, vanaḡi ai e rakatanidia, ia murinai ma e raka. \s1 Kaperanaum ai \p \v 21 Idia na Kaperanaum ai e kau; bena Dina Helaḡa ai ia na dubu ai e hahediba. \v 22 Bena idia ese ena hahediba herevadia e hoalai, badina be ena hereva na mai siahuna, dia itorena taudia edia hereva heḡereḡeredia. \p \v 23 Una dubu ai tau ta na lauma dikana ese e boloa tauna, \v 24 bena e boi lolo, eto, E Iesu Nasaret taumu e, dahaka emai ai o karamu? Oi ialamai totona oma a? Lau dibagu oi na Dirava ena Helaḡa Tauna. \v 25 Bena Iesu ese e gwau henia, eto, Eremu, iena amo a raka lasi. \v 26 Bena hari lauma dikana ese una tau e hatororo-tororoa, bena mai ḡabana ida e lasi. \v 27 Iboudiai e hoa dikadika, e hereva heheni, eto, Ina dahaka? Hahediba matamatana binai! Ia ese lauma dikadia e haḡanidiamu mai siahuna ida, bona idia ese ia erena e kamonaimu. \v 28 Bena asi vanahana ia harina e piua Galilea kahana idoinai. \p \v 29 Dubu amo e didi dobi, bena Simona bona Andrea edia ruma ai e dae kau, lakobo bona Ioane ida danu. \v 30 Simona ravana hahinena e gorerea, tauna e siahu; bena idia ese Iesu e hamaoroa. \v 31 Bena ia ela, imana e abia, e hahelaia tore; bena ena gorere e doko, e tore isi, idia isiaidia e lao heni. \p \v 32 Dina kerekerena ai, idia ese gorere taudia iboudiai, bona lauma dikadia ese e bolodia taudia, na ia dekena e laohaidia. \v 33 Bona hanua taudia iboudiai na ena iduara ai e hebou. \v 34 Bena gorere idau-idau taudia hutuma ia esee hamauridia, bona lauma dikadia e luludia lasi; a lauma dikadia na e gwaudia tao, basie hereva, badina be idia dibadia ia. \s1 lesu Galilea hanuadia ai e haroro \p \v 35 Daba kahana ai, daba do se kinia, vada e tore isi, gabu ḡaḡaena ela, eha ḡuriḡuri. \v 36 Bena Simona mai bamona ida ese e ḡavaia, \v 37 e davaria, e hamaoroa, eto, Taunimanima iboudiai na oi e tahumumu. \v 38 Ia eto, Aitala hanua kahikahidia, unuseni ai danu baina haroro, badina be egu mai badina bunai. \v 39 Bena ia ela, Galilea kahana hanuadia iboudiai edia dubu ai e haroro, bona lauma dikadia e luludia lasi. \s1 Lepra tauna e hamauria \p \v 40 Lepra tauna ta ia dekena ela, tuina e hadaia, e noia, eto, Boma ura, boma haḡoevagu. \v 41 Bena lesu ese e bogaia hisi, imana e toia roro, e daua toho; bena eto, Na uramu, vada a ḡoeva. \v 42 Bena ena lepra e doko, vada e ḡoeva vaitani. \v 43 Bena e siaia, to e sisiba henia guna, \v 44 eto, Ina kara na tau ta basio hamaorolaia; aola, hahelaḡa tauna ese baine itamu, bona haheḡoeva ḡauna, Mose ese e gwauraia heḡeregerena, ba henia, taunimanima ihadibalaidia. \v 45 To ia na ela, una kara harina vada eha piua rohoroho; taunabunai Iesu na hanua ta ai asine raka vareai diba, a tano ḡaḡaena ai a nohova, unuseni ai taunimanima ese idau gabu idau gabu amo ia e lao heniava. \c 2 \s1 Iesu ese dika e gwau tao \p \v 1 Dina haida vada ela ia na Kaperanaum e lou lao, bena harina e piua ia na ruma ai. \v 2 Taunabunai hutuma e aru ela bona ruma lalonai gabu ta lasi, bona iduara badina danu asi gabuna. Bena ia ese e haroro henidia. \p \v 3 Tatau hahani ese pada tauna ta na ia dekena e huaia lao; \v 4 a hutuma daidiai asi edia dala Iesu dekena bae kahilaia lao. Taunabunai, ia e gini gabuna daenai idia ese guhi e ḡiua oho, bena pada tauna mai gedana ida e tua dobi vairanai. \v 5 Iesu ese edia abidadama e itaia, bena ia ese pada tauna e hamaoroa, eto, Natugu e, emu dika vada eme hegwau tao. \v 6 A itorena taudia haida unuseni ai hehelai, lalodia ini e hadai tomava, \v 7 eto, Badina be dahaka ina tau unu e hereva tomamu? Ia ese Dirava se matauraiamu. Daika ese dika baine gwau tao? Dirava mo sibona. \v 8 Iesu dibana idia na unu e helalo tomava, bena e nanadaidia, eto, Badina be dahaka lalomui ene o hadai tomamu? \v 9 Edena be haraḡa: pada tauna na hamaoroa, nato “Emu dika vada eme hegwau tao”, eiava bama toma “A gini tore, emu geda a lokua, a raka”? \v 10 A baina hadibamui Taunimanima Natuna na mai siahuna dika baine gwau tao ina tanobada ai, (ia ese pada tauna e hamaoroa, eto), \v 11 A gini tore, emu geda a lokua, emu ruma vada aola. \v 12 Bena ia na e gini tore, ena geda e lokua, idia vairadiai e raka lasi. Taunabunai iboudiai e hoa, Dirava e imodaia, eto, Inihetomana hata do asita itaia. \s1 Iesu \it tax \it* gogo taudia ida \p \v 13 Ia na kone ai ma e lasi; hutuma ia ida e hebou, bena ia ese e hadibadia. \v 14 Raka hanaina ai, ia ese Levi Alfeo \it tax \it* gabuna helaina ai e itaia, bena e boiria, eto, Murigu ai a raka. Bena ia e tore isi, ia murinai e raka. \p \v 15 Ena ruma ai aniani gabuna ai e ege diho, bona \it tax \it* gogo taudia, kara dika taudia diaḡau danu, Iesu mai ena hahediba ida e ege diho; badina be hutuma na ia murinai e rakava. \v 16 Taunabunai, itorena taudia, Farisea edia orea amo, e itaia, ia na kara dika taudia bona \it tax \it* gogo taudia ida e aniani hebouva, bena idia ese ena hahediba e nanadaidia, eto, Ia na dahaka dainai \it tax \it* gogo bona kara dika taudia ida e aniani heboumu? \v 17 Iesu e kamonai, bena e hamaorodia, eto, Goada taudia ese muramura tauna basie tahua, a gorere taudia hari; lau danu nama, dia kara maoromaoro taudia iboiridia totona, a kara dika taudia hari. \s1 Iesu ena hahediha asie anivaga \p \v 18 Ioane ena hahediba bona Farisea edia hahediba edia anivaga ta ai haida ese Iesu e nanadaia, eto, Dahaka dainai Ioane ena hahediba bona Farisea edia hahediba e anivagamu, a oiemu hahediba na asie anivagamu? \v 19 Iesu e haere, eto, Headava matamata tauna na turana dekediai be bae anivaga a? Lasi, headava matamata tauna na dekediai noho, idia na basie anivaga. \v 20 A negalla baine gini dae, headava matamata tauna na edia amo baine heabi oho, una negana ai bae anivaga. \p \v 21 Dabua matamata seana dabua gunana basie banilaia. Unu bema kara toma, e banilaia seana na dabua gunana amo bema hedare oho, bona hedarena bema bada \p \v 22 Vine ranuna matamata na kopi gunadia ai basie vedaia. Unu bema kara toma, vine ranuna matamatana ese kopi gunadia bema hapou, bena vine ranuna bona kopi bema dika hebou. \s1 Hahediba ese Dina Helaḡa taravatudia e tata utu \p \v 23 Dina Helaḡa ta ai, ia na uit umana ta e raka hanaiva ai, ena hahediba na rakadia ai uit e burukiva. \v 24 Farisea taudia ese e nanadaia, eto, Idia na dahaka dainai hegwau-tao karana Dina Helaḡa ai e karaiamu? \v 25 Ia a haere, eto, Nega ta asio duahia, a, David ena kara ta, e hitoloa negana ai, ia mai bamona ida? \v 26 Dirava ena ruma ai e dae kau, Abiata hahelaḡa tauna badana negana ai, bena pata helaḡana amo malamala e abia, e ania, bona bamona e henidia; a una malamala na e helaḡa vaitani, hahelaḡa taudia mo adia. \p \v 27 Ma eto Dina Helaḡa e karaia taunimanima edia, dia taunimanima Dina Helaḡa ena. \v 28 Taunabunai, Taunimanima Natuna na Dina Helaḡa biaguna. \c 3 \s1 Taravatu rna e tata utu \p \v 1 Dubu ai ma e dae kau, irna heveri tauna ta na unuseni ai. \v 2 Bena idia ese e itaia tao, Dina Helaḡa ai baine harnauria eiava, bena bae habadelaia eto. \v 3 A ia na ima heveri tauna e hamaoroa, eto, Ini a raka mai. \v 4 Bena e nanadaidia, eto, Edena namo, Dina Helaḡa ai baita hahenamo eiava baita hahedika? Baita hahemauri eiava baita heala? A idia na asie hereva. \v 5 Taunabunai, mai baduna ida e haḡeredia, bona mai lalohisihisina ida, edia lalo-duhu dainai. Bena una tau e haduaia, eto, Imamu a toia roro.E haroroa, bena imana vada e namo. \v 6 Bena Farisea taudia e raka lasi, Herod ena orea taudia ida e henega hebou, ia ialana dalana e tahuava. \p Gorere taudia ma e hamauridia \v 7 Iesu ena hahediba ida kone ela, bena hutuma Galilea amo ia murinai e raka; bona hutuma bada danu Iudea arno, \v 8 bona Ierusalem amo, bona Idumea amo, bona loridane sinavaina unukahana amo, bona Turo Sidono kahadia amo ema; badina be ia harina e kamonai. \v 9 Bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, vanaḡi auta bae abia heḡaeḡae, hutuma ese bae biria na garina. \v 10 Badina be ia ese gorere taudia hutuma vada e hamauridia dainai gorere taudia iboudiai e aru ela, ienai bae dau kau eto. \v 11 Bena lauma dikadia ese ia e itaiava ai na vairanai e goru diho, e lolo, eto, Oi na Dirava Natuna. \v 12 A ia ese e tamanudia, basie hahedinaraia. \s1 Aposetolo gwauta-rarua e abidia hidi \p \v 13 Una murinai ia na ororo e dara dae, e ura henidia taudia na e boiridia; bena idia na ia dekena ela. \v 14 Bena ia ese gwauta-rarua e abidia hidi, iabae bamoa, bona baine siaidia bae haroro, \v 15 bona siahu baine henidia, lauma dikadia bae luludia oho. \v 16 Simona e nemaia Petro; \v 17 Iakobo Sebedeo, tadina Ioane ida, e nemaidia Boanere (anina be “guba e rahurahuamu natuna”); \v 18 bona Andrea; bona Filipo; bona Batolomeo; bona Mataio; bona Toma; bona Iakobo Alfeo; bona Tadeo; bona Simona, Selote tauna; \v 19 bona Iuda Iskariote, ia na taona itorena tauna. \p \v 20 Ia na ruma ai ma e dae kau; a, hutuma ma e hebou lou dainai, idia na asi edia dala bae aniani. \v 21 Varavarana ese ia harina e kamonai, bena idabai-taona ela, eto, Ia na vada e kavaia. \s1 Itorena taudia ese Iesu e maumauraia \p \v 22 Itorena taudia Ierusalem amo ema, eto “Ia na mai Beel-sebul” bona “Lauma dikadia biagudia siahuna ai ia ese lauma dikadia e luludia ohomu”. \v 23 Bena ia ese e boiridia, hereva heḡereḡerena ta e henidia, eto, Satana ese Satana ede baine lulua oho toma? \v 24 Basileia ta bema parara, una basileia basinema gini diba; \v 25 bona iduhu ta bema parara, una iduhu basinema gini diba; \v 26 bona Satana na sibona bema hetuari heni, bema parara; ia na basinema gini, a bema ore. \v 27 Tau ta ese goada tauna ena ruma ai basine dae kau diba, ena kohu basine dadi diba, ela bona goada tauna do baine ḡuia guna, ma murinai ena ruma kohuna baine dadi. \v 28 Na hamaoromui momokanimu, na tomu, taunimanima natudia edia kara dika iboudiai bae hegwau tao, bona edia hereva dikadia iboudiai danu; \v 29 a tau ta ese Lauma Helaḡa dikana baine gwauraia, iena dika na basine hegwau tao, a do baine mia hanaihanai. \v 30 Badina be idia na e tomava “Ia na mai lauma-dikana”. \s1 Iesu varavarana korikori \p \v 31 Gabeamo ia tadina bona sinana ia dekena ela, murimuri ai e gini, bena ta na ia iboirina e siaia. \v 32 Hutuma ese ia e helaia heḡeḡe, bena idia ese e hamaoroa, eto, Sinamu bona tadimu na unu murimuri ai gigini, oi e tahumumu. \v 33 Ia na e haere, eto, Sinagu bona tadigu be daidia? \v 34 Bena e helaia heḡeḡe taudia na e haḡeredia, eto, Sinagu bona tadigu buni: \v 35 Diravra ena ura e karamu taudia, idia hari tadigu, bona taihugu, bona sinagu. \c 4 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Uit iḡiḡi-rohorohona \p \v 1 Ia ese kone ai ma e hadibadia lou. Bena hutuma uada na ia dekenai e hebou; taunabunai ia na vanaḡi auta ai e gui gohu ai, bena vanaḡi latanai e helai diho, a taunimanima iboudiai be kone ai nonoho. \v 2 Ia ese sivarai heḡereḡeredia amo e hadibadia, bona ena hahediba herevadia ai e hamaorodia, eto, \v 3 A hakala: uhe ihadona tauna ta ese uit iḡiḡirohorohona totona e vareai. \v 4 Bena e ḡiḡi rohorohova ai na haida dala isena ai e moru, bena manu ese e ani ore. \v 5 Haida be papapapa ai e moru, tano severana ai; bena e tubu haraḡa, badina be tano na dia uduna. \v 6 Bena dina e dae, vada e marai bona e kakoro, asi ramudia dainai. \v 7 Ma haida be ava giniḡini ai e moru, bena ḡiniḡini e tubu badabada, e habubunidia; taunabunai, unu danu asi anidia. \v 8 A haida be tano namona ai e moru, bena e tubu ḡoevaḡoeva, e dobi, haida toi-ahui, ma haida tauratoi-ahui, ma haida sinahu-ta. \v 9 Ia eto, Mai taiana tauna na baine hakala. \p \v 10 Sibona e nohova ai, e badinaiava taudia bona gwauta-rarua taudiaese una sivarai heḡereḡerena e nanadailaia. \v 11 Ia ese e haere henidia, eto, Dirava ena basileia herevadia hehunidia na emui ai hehedinararai, a unu murimuri taudia na sivarai heḡereḡeredia amo na hadibadiamu. \v 12 Taunabunai, \q2 E roharohamu, to asie itamu; \q2 E hakalamu, to asie kamonaimu: \q2 Bae helalo kerehai bona edia dika bae hegwau tao na garina. \p \v 13 Ma eto, Ina sivarai heḡereḡerena anina asi dibamui a? Matona sivarai heḡereḡeredia haida ma ede ba diba toma? \v 14 E ḡiḡi rohoroho tauna ese hereva e ḡiḡia rohoroho. \v 15 Dala isena ai e moru ḡaudia be taunimanima hereva e kamonaimu ai, Satana na e maimu, hari hereva lalodia ai e hehado na ia ese e abia ohomu. \v 16 Papapapa ai e moru ḡaudia be taunimanima hereva e kamonaimu ai e moalemu; \v 17 a idia na asi ramudia, e mia kavamu, bena hereva dainai hisihisi eiava daḡedaḡe e varamu ai, idia na e hekwakwanaimu. \v 18 Ma ava ḡiniḡini ai e moru ḡaudia be taunimanima hereva e kamonaimu, \v 19 a tanobada ena lalo-haguhi bona kohu igahusina bona hedibaḡani idau-idau ese hereva e habubuniamu, taunabunai ia na asi huahuana. \v 20 A tano namona ai e moru ḡaudia be taunimanima hereva e kamonairnu, bena lalodia ai e abia daemu, taunabunai huahuana e dobimu, ta toi-ahui, ta tauratoi-ahui, ma ta sinahu-ta. \s1 Diari herevadia \p \v 21 Ia ese ma e hereva henidia, eto, Lamepa bae mailaia, tohe amo bae karuhia ahu, eiava pata henunai bae laia vareai a? Lasi, lamepa patana ai bae laia kau, ani? \v 22 Hehuni ḡaudia iboudiai do bae hedinarai; lalo-tao ḡaudia iboudiai do bae gwaurai. \v 23 Mai taiana tauna na baine hakala. \p \v 24 Ma eto, Ba kamonai herevadia na nahuadia ba toho; ba heni hahetohona amo do bae henirnui, ma taidia ma bae ato kau. \v 25 Badina be mai ena ḡau tauna ena ma bae henia, a asi ena ḡau tauna ena amo miana ḡauna do bae abia oho. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Uhe sibona e tubu \p \v 26 Ia eto, Dirava ena basileia na tau ta na heto, uit uhedia na uma ai ella ḡiḡi rohorollo. \v 27 Bena hanuaboi ai e mahuta, dina ai e noga, a unu uhe na sibodia tuhutuhudia e tubu, ta na edia tubu dalana asi dibana. \v 28 Tano sibona anina e havaraiamu, tuhutuhuna na guna, murinai na peka, gabeai anina peka lalonai. \v 29 A anina baine lo, vada baine utua, badina be taboro negana bunai. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Sinapi nadinadina \p \v 30 Ma eto, Dirava ena basileia na dahaka ai baita haheḡereḡerea? Sivarai heḡereḡerena edehetomana ai baita hahedinaraia? \v 31 Ia na sinapi nadinadina ta na heto, tano ai e hadoamu negana ai tanobada uhedia iboudiai ia mo sibona maraḡi-maraḡi herea. \v 32 To e hadoamu, bena e tubumu, ela bonaaniani avadia iboudiai e tubutanimu, rigina danu e badamu, bona atai manudia ese ikerukeruna ai laḡadia e animu. \p \v 33 Sivarai heḡereḡeredia unuhetomadia diaḡau amo ia ese e hadibadiava, edia kamonai heḡereḡerena. \v 34 Sivarai heḡereḡeredia amo e hadibadiava; a ena hahediba mo sibodia ediai hereva iboudiai anidia e hahedinaraiva. \s1 Iesu ese lai bona hurehure e gwau tao \p \v 35 Una dina kerekerena ai, ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Gohu unukahana aita heau hanai. \v 36 Bena ia ese hutuma e rakatanidia, idia ida vanaḡi ai e gui. Vanaḡi haida ese e bamodia. \v 37 A lai gubana ta ediai e kau, bona hurehure vanaḡi ai e roho uda, bena mokona e mutu. \v 38 A ia na vanaḡi gabenana ikurena ai e hekwina, e mahuta. Bena e haoa, eto, Hahediba taumu e, be maloadamu to laloamu a? \v 39 Bena ia e tore isi, lai e gwaua tao, bona hurehure e gwau heni, eto, A gaima! Bena lai e doko, e gaima. \v 40 Bena e gwau henidia, eto, Dahaka dainai o garimu? Edeheto asi emui abidadama? \v 41 A idia na e gari dikadika, e hereva heheni, eto, Ina lai bona hurehure ese erena e kamonaimu tauna be daika? \c 5 \s1 Iesu ese kava tauna e hamauria \p \v 1 Idia na gohu unukahana ai, Gerasa taudia edia tano ai, eha kau. \v 2 Bena vanaḡi amo dihona ai lauma dikadia ese e boloa tauna ta midava amo ia dekenai e lasi. \v 3 Ena noho gabuna korikori be midava; tau ta ia iḡuina asi dibana, auri gadeana danu dia heḡereḡere. \v 4 Badina be nega momo auri bona gadea amo e ḡuiava, to gadea bona auri e hamotuva; ta asi goadana ia baine hamanadaia. \v 5 Hanuaboi ai, dina ai, ia na midava ai bona ororo ai e lolova, bona nadi amo sibona e heivava. \v 6 Ia ese Iesu dauhai e itaia, bena e heau, e toma henia diho, \v 7 e lolo mai gao badana ida, eto, Iesu e, Dirava Herea Mikamika Natuna e, egu ai dahaka bo karamu? Dirava ladana ai na hamaoromumu, basio hahisigu. \v 8 Badina be Iesu ese vada e hereva henia, eto, Lauma dika e, ena tau ena amo a raka lasi. \v 9 Bena Iesu ese e nanadaia, eto, Oi ladamu be daika? Ia na e haere, eto, Ladagu na Tuari Oreana; badina be ai na hutuma. \v 10 Bena e noia goadagoada, una tano amo basine luludia lasi. \p \v 11 Una ororo ḡabana ai, boroma seri badana ta e nuanuava. \v 12 Bena idia ese e noia, eto, Ba siaimai, boroma lalodiai baia vareai. \v 13 Bena e siaidia. Taunabunai, lauma dikadia na e lasi, boroma lalodiai e vareai; bena seri idoinai hagahaga amo e rourou hekei gohu ai, iboudiai na daha-rua sisivana; bena gohu ai e maloa bou. \v 14 A ireḡudia taudia na e heau, hanua lalonai bona uma gabudia ai harina e piua. Bena taunimanima e aru ela, e vara ḡauna bae itaia eto. \v 15 Bena Iesu enai e kau, hari lauma dikadia ese e boloa tauna e itaia, e helai mai dabuana bona mai darana; bena idia na e gari. \v 16 A kara e itaia taudia ese kava tauna sivaraina bona boroma sivaraidia e hamaorolaidia; \v 17 bena idia ese Iesu e noia, edia tano amo baine raka oho eto. \p \v 18 Ia na vanaḡi ai e guiva ai, lauma dikadia ese e rakatania tauna ese ia e noia, baine bamoa eto. \v 19 To e gwaua tao, eto, Emu ruma taudia ba lou henidia, Dirava ena kara bona ena hebogahisi emu ai ba hamaorolaidia. \v 20 Bena ia na ela, Hanua Gwauta tanona idoinai Iesu ena kara ienai e harorolai; taunabunai taunimanima iboudiai e hoa. \s1 Iairo natuna \p \v 21 Iesu vanaḡi ai ma e gui, e heau hanai, gohu kahana ai ma eha kau, bena hutuma bada ia dekenai ma e hebou kone ai. \v 22 Dubu biaguna ta, ladana lairo, ela, Iesu e itaia, bena aena badinai e goru diho, \v 23 e noia goadagoada, eto, Natugu kekenina vada be masemu: mani aitala, enai ba dau kau, bena baine mauri. \v 24 Raruosi ela, bena hutuma bada ese ia murinai e raka, e rakaia biribiri. \p \v 25 Hahine ta, ena gorere na rara moru, laḡani gwauta-rua unu e goreretomava: \v 26 muramura taudia ese e hahisihisiava bona idume ai ena kohu vada e ore, a ia na se namova, ena gorere na e bada e laova. \v 27 Ia ese Iesu sivaraina e kamonai, bena hutuma bogaragidiai ia murinai e raka, ena dabua ai e dau kau. \v 28 Badina be ia eto, Ena dabua ai mo bama dau kau bena bama mauri. \v 29 Bena ena rara moru vada e doko, bona tauna ai mamina e abia ena gorere vada e namo. \v 30 A Iesu be dibana hahemauri siahuna na iena amo vada e lasi, bena hutuma bogaragidiai e gini kerehai, e henanadai, eto, Daika ese e daugu toho? \v 31 Ena hahediba e haere, eto, Hutuma e raka hesedehesedemu o itadiamu, matona o henanadaimu, o tomu “Daika ese e daugu toho?” \v 32 A ia na e roharoha, enai e dau kau tauna e tahua. \v 33 Hahine na enai e vara karana dibana, bena mai garina bona mai heudeheudena ida ia vairanai e goru diho, ena kara e hamaorolaia. \v 34 Iesu ese e hamaoroa, eto, Natugu e, emu abidadama ese e hamaurimu; mai mainomu ida aola, emu gorere vada eme doko vaitani. \p \v 35 Ia dounu e herevava ai, dubu biaguna ena ruma amo hereva ta e mailaia, eto, Natumu vada eha mase; dahaka dainai hahediba tauna doini o haturiaiamu? \v 36 A Iesu ese una hereva e dadaraia, bona dubu biaguna e hereva henia, eto, Asio gari, bavabidadama henigu. \v 37 Bena ia ese e gwaudia tao, basie bamoa, a Petro bona lakobo bona Ioane, Iakobo tadina, idia tatoiosi mo. \v 38 Dubu biaguna ena ruma ai e kau, taunimanima e itadia, e helogoheloḡova, e tai lolova. \v 39 Bena ruma lalonai e raka vareai, e hamaorodia, eto, Dahaka dainai o heloḡoheloḡomu bona o taitaimu? Kekeni na se mase, ia na mahuta. \v 40 Idia ese e kirikirilaia. A ia ese e doridia lasi, bena kekeni tamana bona sinana bona ia mai barnona tatoiosi ida kekeni ena hekure gabuna ai e raka vareai. \v 41 Bena ia ese kekeni imana e abia, e hereva henia, eto, Talita kumi, (anina be “Kekeni e, na haḡanimumu, a tore isi”). \v 42 Bena kekeni na maoromaoro e tore isi, e raka eva-eva. Ia laḡanina na gwauta-rua. Iboudiai e hoa dikadika. \v 43 Bena ia ese etamanudia, sivarai basie piua eto. Bona e hamaorodia, kekeni ana bae henia. \c 6 \s1 Iesu Nasaret ela \p \v 1 Unu amo e tore isi, ena hahediba ida ena hanua korikori ela. \v 2 Dina Helaḡa ai ia ese dubu ai ma e hadibadia matama; bena e kamonai taudia iboudiai e hoa, eto, Ina tau na ini ḡau ede amo e abi? Ena aonega danu daika ese e henia? Bona ini siahu karadia ia imana amo e karamu na edeheto? \v 3 Ia na dia kamuta tauna natuna a? Ia na dia Maria natuna, lakobo bona losef bona Iuda bona Simona kakadia a? Ia taihuna danu padadai dia nonoho a? Bena lalodia na e hekwakwanai ia dainai. \p \v 4 Bena Iesu eto, Peroveta tauna na bae matauraia, a ena hanua korikori ai bona varavarana bogaragidiai bona ena ruma ai mo basie matauraia. \v 5 Unuseni ai kara siahudia ikaradia na asi dibana; gorere taudia ta ta mo e daudia toho, e hamauridia. \v 6 Ia na e hoa bada, badina be idia na asi edia abidadama. Gabeamo ia ese hanua maraḡidia ai e loaloava, e hahedibava. \s1 Iesu ese ena aposetolo e siaidia \p \v 7 Bena ia ese gwauta-rarua taudia e boiridia, rarua rarua arno e siaidia; bona siahu e henidia, lauma dikadia bae luludia lasi. \v 8 Bona e tamanudia, laolao kohudia haida basie abi kau: itotohi mo bae abi, a moda bona aniani bona moni vainana basie abi kau; \v 9 tamaka bae abi, a hahedoki rua basie hahedoki eto. \v 10 E hamaorodia, eto, Ba dae kau rumana ba noho henia, ela bona una hanua ba rakatania. \v 11 A gabu ta ai basie abimui dae bona eremui basie kamonai, ba rakatania negana ai na aemui ḡahudia bavatu-atuoho, idia ihahebadelaidia. \p \v 12 Bena idia na vada ela, e harorova, taunimanima ihahelalokerehaidia; \v 13 Bona lauma dikadia diaḡau e luludia lasi; gorere taudia hutuma danu dehoro e dahulaidia, e hamauridia. \s1 Ioane Bapatiso e mase \p \v 14 Herod Ḡaubada ese ini hereva e kamonai, badina be Iesu ladana e perea rohorohova. Haida eto, Ioane Bapatiso mase amo vada e tore isi, taunabunai ini siahu karadia e karamu. \v 15 Ma haida eto, Ina na Elia. Ma haida eto, Ina na peroveta tauna ta, peroveta gunadia heḡereḡeredia. \v 16 A Herod na e kamonai, bena ia eto, Hari Ioane, kwarana na utua oho tauna, na mase amo vada e tore isi reana. \p \v 17 Badina be Herod na vada e hesiai, Ioane e dabaia tao, dibura rumana ai e koua, e tahahaia hahinena Herodia, ia kakana Filipo adavana, dainai. \v 18 Badina be Ioane ese Herod vada e hamaoroa, eto, Oi ese kakamu adavana o tahahaia na o kereremu. \v 19 Taunabunai, Herodia ese e badu heniava, ia ialana urana e urava; to asi ena dala. \v 20 Badina be Herod ese Ioane magigina e magigiva, dibana ia na kara maoromaoro bona helaḡa tauna, una dainai ia ese e naria namonamova. Bona erena e kamonaiva negadia ai na lalona e hekwarahiva, to e kamonai henia loulouva mai moalena ida. \p \v 21 Herod ena vara dinana ilalolaina ariana badana ta e karaia; hanua lohiadia bona tuari biagudia bona Galilea tau-badadia e vavedia. \v 22 Herodianatuna haneulatona ese idia vairadiai e mavaru; bena Herod mai ena vadivadi iboudiai e moale bada, bona Ḡaubada ese haneulato e hamaoroa, eto, Emu ura ḡauna ba gwauraia be baina henimu. \v 23 Mai gwauhamata hereva metauna ida e hereva henia, eto, Emu ura ḡauna, ena be egu basileia kahana, to baina henimu. \v 24 Bena haneulato na e raka lasi, sinana e nanadaia, eto, Dahaka baina gwauraia? Ia na e haere, eto, Ioane Bapatiso kwarana. \v 25 Bena haneulato na e heau vareai, Ḡaubada e hamaoroa, eto, Lau na uramu Ioane Bapatiso kwarana harihari a henigu dihu ai. \v 26 Bena Ḡaubada lalona e hisihisi, to ena gwauhamata dainai, bona ena vadivadi hehelai daidiai, ena hereva ihalouna na asi dalana. \v 27 Taunabunai, Ḡaubada ese ena tuari tauna ta e siaia, e haḡania, kwara na baine mailaia. Bena ia na ela, Ioane kwarana dibura rumana ai e utua oho. \v 28 Kwarana na dihu ai e udaia, e laohaia, haneulato e henia; bena haneulato ese sinana e henia. \v 29 Ena hahediba e kamonai, bena idia na ela, tau-anina eha abia, vada eha ḡuria. \s1 Aposetolo ma e lou \p \v 30 Aposetolo taudia na Iesu dekenai ma e hebou lou, edia kara iboudiai bona edia hahediba herevadia idoidiai e hamaoroa. \v 31 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Gabu ḡaḡaena ta aitala, laḡada baita ani. Badina be hutuma ini e laova unu e maiva, taunabunai asi edia nega bae aniani. \v 32 Bena vanaḡi ai e gui, e heau hehuni, gabu ḡaḡaena ta ela. \v 33 A haida ese e laova ai e itadia, bena hutuma na hanua iboudiai amo tano ai e heau bou heau bou ela, una gabu eha guna henia. \v 34 Dihona ai Iesu ese hutuma bada e itadia, bona e bogadia hisi, e kara mamoe asi ireḡudia na heheto. Bena e hadibadia. \s1 Iesu ese taunimanima 5000 e ubudia \p \v 35 Adorahi ai, ena hahediba ia dekena ela, eto, Ina na gabu ḡaḡaena, bona dina be dihomu; \v 36 boma siaidia, uma gabudia ai bona hanua lalodiai adia bema ha hoi. \v 37 A ia ese e haere henidia, eto, Umui ese adia ba henidia. Idia eto, Be, ai na \it dollar \it* ruahui davana anianidia na baia ha hoi baia henidia a? \v 38 Ia eto, Emui aniani ḡaudia be hida? Aola, a itaia. Eha itaia, bena e hamaoroa, eto, Ima, bona gwarume rua. \v 39 Ia ese e haduadia, taunimanima iboudiai na masia ai bae helai helai diho. \v 40 Taunabunai, idia na sinahu sinahu amo bona imahui imahui amo e helai ere-ere. \v 41 Bena ia ese aniani ḡaudia imaosi bona gwarume ruaosi a abi, guba ai e gaga dae, e hanamoa; bena aniani e baki sisi, ena hahediba e henidia, bae heni hagauhagau; gwarume ruaosi danu unu e kara toma. \v 42 Iboudiai e aniani, bogadia e kunu. \v 43 Bena aniani bona gwarume bahudia e habou, bosea gwauta-rua e hahonu. \v 44 Aniani e ani taudia na daha-ima reana. \s1 Iesu gohu kopina ai e raka \p \v 45 Unu amo ia ese ena hahediba e haduadia, vanaḡi ai bae gui, bae guna, Betesaida baela. A ia be aru taudia baine siaidia karoho eto. \v 46 E hatonidia, bena ororo ai e dara dae, ḡuriḡuri totona. \p \v 47 Mairumairu ai, vanaḡi na gohu bogaraginai, a ia sibona tano ai. \v 48 Ia ese e itadia, lai vairadia amo ema, e baraia hekwarahiva. Bena kokoroku e tai, ia ese e lao henidia, gohu kopina amo e raka ela, e kara vanaḡi baine rakaia hanai na heto. \v 49 Bena idia ese gohu kopina ai rakana ai e itaia, idia banava laulau ta eto, bena e lolo dagu; \v 50 badina be iboudiai ese e itaia, bona kudoudia e hetaha. A ia ese e hereva henidia, eto, A boga auka, ina na lau, asio gari. \v 51 Vanaḡi ai e dae, bena lai e doko. Idia na laumadia e daure, \v 52 badina be una anibou anina do asie laloa davari, lalodia na duduhu dainai. \s1 Genesaret ai \p \v 53 Idia na e heau hanai, Genesaret konena ai e toa. \v 54 Bena dihodia ai taunimanima vada dibadia Iesu. \v 55 Bena idia ese una tano idoinai goreredia na e huadia lao, Iesu ena noho gabuna e laohaidia. \v 56 Bona e loa henidia gabudia iboudiai, hanua maraḡidia ai bona hanua badadia ai bona uma gabudia ai, idia ese gorere taudia ariara ai bona dala ai e atodia; bena e noia, ena dabua isena ai mo bema dau kau. Bena e dau kau taudia na vada e namo. \c 7 \s1 Lalo-ḡoevaḡoeva herevadia \p \v 1 Farisea taudia bona itorena taudia haida Ierusalem amo ela, ia dekenai e hebou. \v 2 Bena ena hahediba haida e itadia, imadia asie huri, mai mirodia ida e anianiva. \v 3 Hari Farisea taudia bona Iuda taudia iboudiai edia kara be imadia basiema huri ḡoevaḡoeva basiema anialli, sene edia taravatu dainai; \v 4 bona hoihoi gabuna amo e maiva, e hoi ḡaudia basiema huri na basiema ani: bona taravalu momo e badina: nau bona uro bona hodu ihuridia taravatudia. \p \v 5 Taunabunai, Farisea taudia bona itorena taudia ese e nanadaia, eto, Badina be dahaka emu hahediba ese sene edia taravatu asie badinamu, imadia asie hurimu vada e anianimu? \v 6 Ia na e haere, eto, Koikoi taumui e, momokani Isaia ese umui e gwauraimui, ini e torea toma, \q2 Ina bese ese bibinadia ai e imodaigumu, \q2 A lalodia be dauha veravai. \q2 \v 7 E toma henigu diho kavamu. \q2 A edia hahediba herevadia na taunimanima edia taravatu mo. \p \v 8 Badina be umui ese Dirava ena haheḡani o dadaraiamu, a taunimanima edia taravatu o baduna tarika-tarikamu. \p \v 9 Ma eto, Momokani, umui ese Dirava ena haheḡani o lalo negemu, senemui edia taravatu ilalo-taodia helaoreana. \v 10 Badina be Mose eto, Tamamu sinamu ba matauraidia, bona, Tama sina iuduguiraidia tauna na bavalaia mase. \v 11 To umui o tomamu, Tau ta ese tamana eiava sinana baine hamaoroa, baineto, “Ina egu kohu ese bema hanamomu, to vada Kobana” (anina be “Dirava ena helaḡa ḡauna’), \v 12 una tau ese tamana sinana basine harihari henidia o tomu. \v 13 Unu amo umui ese senemui herevadia amo Dirava ena hereva o utuamu. Bona kara unuhetomadia diaḡau o karamu. \p \v 14 Bena ia ese aru taudia e boiridia lou, eto, Iboumui ai mani a kamonai, ba diba: \v 15 murimuri amo e domu daemu ḡaudia na tau lalona basine hadikaia, a lalona amo e lasimu ḡaudia ese bae hadikaia. \v 16 Mai taiana tauna na baine hakala. \p \v 17 Ia ese hutuma e rakatanidia, ruma ai e raka vareai; bena ena hahediba ese una hereva heḡereḡerena e nanadailaia. \v 18 Bena ia ese e haere henidia, eto, Umui danu lalomui asie pararamu a? Asi dibamui murimuri amo e domua daemu ḡauna na dia hahedika ḡauna a? \v 19 Badina be lalona ai se vareaimu, a bogana ai mo e vareaimu, bena inegena gabuna e laomu. Ina hereva e gwauraia, aniani ḡaudia iboudiai ḡoevadia e gwaurai. \p \v 20 Ma eto, Lalona amo e daemu ḡaudia hari, taunimanima e hadikadiamu. \v 21 Badina be tau lalona amo bona darana amo lalo-hadai dikadia, matabodaga, \v 22 henao, ala-ala, heuda-hanai, heḡahusi, kara dikadia, koikoi, lebulebu, mata-dika, hahebade koikoi, hekokoroku bona kara kava e daemu: \v 23 ini dika iboudiai na tau lalona amo e daemu, bona e hadikaiamu. \s1 Turo bona Sidono ai \p \v 24 Unu amo e tore isi, Turo bona Sidono kahadia ela. Ruma ta ai e dae, ena ura be tau ta basine diba; to asi ena komu dalana. \v 25 A hahine ta natuna kekenina na lauma dikana ese e boloa, bena ia harina e kamonai ai na maoromaoro ela, aena badinai e goru diho. \v 26 Ia na hane Helene, Suro-fenise hahinena; bena e noia, lauma dikana na hari kekeni ena amo iaese baine lulua oho. \v 27 A ia ese e hereva henia, eto, Ruma memerodia bogadia bae kunu guna; badina be dia maoro memero adia bae abia, sisia bae taho henidia. \v 28 Hahine na e haere, eto, Lohiabada e, momokani; to sisia-sisia be pata henunai memero adia aniani momorudia e animu. \v 29 Bena ia ese hahine ma e hereva henia, eto, Emu hereva dainai vada aola: lauma dikana na natumu ena amo vada e lasi. \v 30 Bena hahine na ena ruma ela, kekeni na mahuta patana ai hekurena ai e davaria, a lauma dikana vada e lasi. \s1 Hanua Gwauta kahadia ai \p \v 31 Bena Turo tanona e rakatania, Sidono bona Hanua Gwauta tanodia e rakadia hanai, Galilea gohuna amo e lasi. \v 32 Bena haida ese taia-kudimabona lanalana tauna ta ia dekena e hakaua lao, e noia, imana na ia tubuana ai baine ato kau. \v 33 Iesu ese hutuma lalona arno e hakaua siri, kwaki-kwakina taiana ai e toi vareai, bona kanudina malana e dahulaia. \v 34 Bena guba ai e roha dae, e ḡanaḡana, eto, Efata (anina be “A kirara”). \v 35 Bena taiana e kirara, malana e maoro, e hereva ḡoevaḡoeva. \v 36 Ia ese e tamanudia, tau ta basie hadibaia, to ena hetamanu na asie kamonai, a harina e piua rohoroho. \v 37 Idia na e hoa dikadika, eto, Ia ese ḡau iboudiai e kara ḡoevagoevamu; taia-kudima taudia e hakamonaidiamu, bona mu taudia e haherevadiamu. \c 8 \s1 Iesu ese taunimanima 4000 e ubudia \p \v 1 Unu dinadia ai hutuma bada na Iesu dekenai ma e hebou lou, bona asi adia, bena ia ese ena hahediba e boiridia, e hamaorodia, eto, \v 2 Aru taudia na name bogadia hisi, badina be idia na dina toi dekegu ai bona asi adia. \v 3 Mai hitolodia ida edia ruma ai bama siaidia na dala ai bema manori; haida na gabu daudau amo vada ema. \v 4 Ena hahediba e haere, eto, Be, tano ḡaḡaena ai ini hutuma adia ede baita abia toma? \v 5 Bena e nanadaidia, eto, Amui aniani ḡaudia na hida? Idia eto, Hitu. \v 6 Bena ia ese hutuma na e hamaorodia, tano ai bae helai helai diho. Bena aniani ḡaudia hituosi e abi, e hanamoa; bena aniani e baki sisi, ena hahediba e henidia, bae dabaraia; bena idia ese hutuma vairadiai e atoa. \v 7 Mai adia gwarume-gwarume ta ta danu, bena e hanamoa, ma e henidia, bae dabaraia. \v 8 Idia na e aniani, bogadia e kunu, bona bahu bosea hitu e gogo. \v 9 Idia na daha-hani sisivana. Bena e siaidia karoho. \v 10 Bena ena hahediba ida vanaḡi ai ma e gui, Dalmanuta tanona ela. \s1 Dalmanuta ai \p \v 11 Farisea taudia e lasi, ia ida e hepapahuahu matama, e dibaḡania, guba amo toa ta e tahua. \v 12 Bena e hahodi mai lalo-hisihisina ida, eto, Badina be dahaka ina uru ese toa e tahuamu? Na hamaoromui momokanimu, toa ta ina uru basina henidia. \v 13 Bena e rakatanidia, e gui lou, e heau hanai gohu kahana ai. \p \v 14 Hahediba ese flaoa e lalo boio, tamona mo vanaḡi ai e abia kau. \v 15 Bena e tamanudia, eto, Matamui bae papa, Farisea taudia bona Herod ena orea taudia edia hatubu ḡauna na garina nahuamui ba toho. \v 16 Idia na sibodia e hereva heheni, eto, Badina asi ada. \v 17 Iesu na dibana, bena e gwau henidia, eto, Dahaka o hereva hehenilaimu asi amui dainai? Doini asi dibamui a? Lalomui na do asie pararamu a? Lalomui na doini duduhu a? \v 18 Mai matamui, to asio itamu a? Mai taiamui, to asio kamonaimu a? \v 19 Asio helalo unemu a? Aniani ḡaudia imaosi na baki sisi, daha-imaosiiubulaidia, bahudia na bosea hida o hahonu? Idia eto, Gwauta-rua. \v 20 Bonahituosi na baki sisi, daha-haniosi iubulaidia, bahudia na bosea hida o hahonu? Idia eto, Hitu. \v 21 Bena ia ma eto, Mato: lalomui na doini asie pararamu a? \s1 Betesaida ai \p \v 22 Betesaida ai e kau. Bena haida ese mata-kepulu tauna ta ia dekenae hakaua lao, e noia, enai baine dau kau. \v 23 Bena ia ese mata-kepulu taunaimana e abia, hanua murimurinai e hakaua lasi; bena matana e kanudidia, imana tauna ai e dau kau. Bena e nanadaia, eto, Ḡau o itamu a? \v 24 Ia na e roharoha, eto, Taunimanima na itadiamu, au na heheto, to e loamu. \v 25 Imana na matana ai ma e dau kau lou; bena ma e roharoha, vada e namo, ḡau iboudiai e ita ḡoevaḡoeva. \v 26 Bena ena ruma e siaia lao, eto, Hanua lalona amo basiola. \s1 Petro ese Iesu e gwauraia Keriso \p \v 27 Iesu mai ena hahediba ida Kaisarea Filipi hanuadia ela, bona dala ai ia ese ena hahediba e nanadaidia, eto, Taunimanima be dahaka e tomamu, lau be daika? \v 28 Idia na e haere, eto, O haida be Ioane Bapatiso e tomamu, a haida be Elia, ma haida peroveta tauna ta. \v 29 Ma e nanadaidia, eto, A umui be dahaka o tomamu, lau be daika? Petro ese e haere henia, eto, Oi na Keriso. \v 30 Bena ia ese e tamanudia, ia herevana na tau ta basie hamaoroa. \p \v 31 Bena e hadibadia matama, Taunimanima Natuna na hisihisi diaḡau do baine ani, hanua tau-badadia bona hahelaḡa taudia bona itorena taudiaese do bae dadaraia bona bae alaia mase; a dina toi baela ia na baine tore isi lou. \v 32 Ina hereva e gwauraia hedinarai. Bena Petro ese e hakaua siri, e gwau henia matama. \v 33 A ia na e gini kerehai, ena hahediba e haḡeredia; bena ia ese Petro e gwau henia, eto, Satana e, murigu kahana aola, badina be emu lalo-hadai na dia Dirava ena, a taunimanima edia. \s1 Mauri herevadia \p \v 34 Ia ese aru taudia e boiridia, bona ena hahediba danu, bena e hamaorodia, eto, Tau ta iḡavagu uraula baine ura, ia na sibona baine hedadarai, ena satauro baine abia isi, lau murigu ai baine raka. \v 35 Badina be ena mauri e dogoa taomu tauna cse mauri baine reaia; a lau daigu ai bona sivarai namo dainai ena mauri baine negea tauna ese mauri baine abia. \v 36 Tau ta tanobada idoinai baine abia, to ena mauri baine reaia, dahaka namona ia enai? \v 37 Bona tau ta dahaka baine heni ena mauri davana? \v 38 Taunimanima ta ese lau daigu ai eiava egu hereva daidiai baine hemarai, ina heuda-hanai bona kara-dika uruna vairadiai, Taunimanima Natuna ese ia dainai baine hemarai, aneru helaḡadia ida Tamana hairaina ai baunema negana ai. \c 9 \p \v 1 Ma e hamaorodia, eto, Na hamaoromui momokanimu, haida o ini gigini na basie mase, ela bona Dirava ena basileia mai siahuna ida baine kau bae itaia. \s1 Iesu oromana eha idaua \p \v 2 Dina tauratoi vada ela, Iesu ese Petro bona Iakobo bona Ioane e abidia hidi, ororo badana ta ai e hakaudia dara. Bena idia vairadiai ia vairana e idau; \v 3 bona ena dabua e hururuhururu kuroka-kuroka, tanobada ai dabuai hurina tauna ese unu basinema hakurokuroa toma. \v 4 Bena Elia bona Mose idia vairadiai e hedinarai, Iesu ida e hereva-hereva. \v 5 Bena Petro ese Iesu e hereva henia, eto, Hahediba taumu e, ita iniseni ai ta nohomu be namo herea; mani kalaga autoi aia kara, auta oiemu, auta Mose ena, auta Elia ena. \v 6 Badina be ede baine hereva toma asi dibana, gari ese e butudia tao dainai. \v 7 Bena ori ta ese e ḡovadia ahu, bona ere ta ori lalona amo ema, eto, Ina na Natugu, egu lalokau, ia erena ba kamonai. \v 8 Idia na e roharoha, to tau ta asie itaia, Iesu mo idia ida. \p \v 9 Ororo amo e hekeiva ai ia ese e tamanudia, e ita ḡaudia na tau ta basie hamaorolaia, ela bona Taunimanima Natuna na mase arno baine tore isi lou. \v 10 Idia ese ina hereva e lalo-hadailaiava; bena e henanadai heheni, ina mase tore-isi lou herevana be dahaka? \v 11 Bena idia ese e nanadaia, eto, Badina be dahaka itorena taudia e tomamu Elia na do bainema guna? \v 12 Ia na e haere, eto, Momokani, Elia na vada ema guna, ḡau iboudiai ihamatamatadia: a Taunimanima Natuna herevana na ede e torea toma, hisihisi diaḡau baine ani, bona bae dadaraia? \v 13 A na hamaoromuimu, Elia na vada ema, bona edia ura karadia ienai vada e kara vaitani, e tore guna herevadia heḡereḡeredia. \s1 Iesu ese gorere merona e hamauria \p \v 14 Ena hahediba ediai e kau ai, e itadia, hutuma ese e ginidia heḡeḡe, bona itorena taudia idia ida e hepapahuahu. \v 15 Bena aru taudia ese ia e itaia, e hoa, bena dckena e heau kau, e hanamoa. \v 16 Iesu ese e nanadaidia, eto, Idia ida dahaka o herevalaiamu? \v 17 Bena hutuma bogaragidia amo tau ta e haere, eto, Hahediba taumu e, lau natugu na oi dekemu na mailaia, badina be mu laumana ese e boloamu: \v 18 e butua taomu gabuna ai e hekwadiraimu, uduna e gwara-gwaramu, gadigadina e halledaimu; bona tauna e varodamu. Lau ese emu hahediba na noidia, lauma na bae lulua lasi, to idia na asi dibadia. \v 19 Bena Iesu ese e gwau henidia, eto, Asi emui heabidadama uruna, lau na dekemui ai baina noho ela bona edena nega ai? Baina haheauka henimui ela bona edena nega ai? A mailaia. \v 20 Ia dekena e laohaia; bena lauma ese Iesu e itaia, bena mero e hatororo-tororoa, tano ai e hekwadirai, e heḡuduḡudu, uduna e gwara-gwara. \v 21 Iesu ese tamana e nanadaia, eto, Edena nega ai e matamaia? Ia eto, Maraḡina negana ai; \v 22 bona nega momo lahi ai e tahoa kauva, ranu ai e tahoa dobiva, aine hamasea e tomava. Bema iḡaukaralaina mai dibamu, mani boma bogamai hisi, boma kahamai. \v 23 Iesu eto, Bema iḡaukaralaina mai dibagu o tomu. Abidadama tauna na ḡau iboudiai ikaradia dibana. \v 24 Bena mero tamana e lolo, eto, Lau be vada na abidadama; egu abidadama maraḡi-maraḡi ame kahaia. \p \v 25 Iesu ese aru taudia e itadia, idia na be heau hegogomu, bena ia ese una lauma dikana e gwau henia, eto, Mu bona taia-kudima laumana, na haḡanimumu, iena amo a raka lasi, bona ia lalonai basio vareai lou. \v 26 Bena mero na e lolo, e helapuroro, bena vada e lasi. A mero na mase tauna na heto, taunabunai hutuma banava vada e mase vaitani eto. \v 27 A Iesu ese ia imana e abia, e veria tore, bena vada e gini. \p \v 28 Ruma ai e raka vareai negana ai na ena hahediba cse e nanadaia, eto, Badina be dahaka ai ese ilulu-ohona asi dibamai? \v 29 Ia eto, Inihetomanana ilulu-ohona dalana ta lasi, ḡuriḡuri mo sibona. \p \v 30 Una gabu e toretania, Galilea tanona amo e raka hanai. Ena ura be ta basine diba; \v 31 Badina be ena hahediba e hadibadiava, eto, Taunimanima Natuna na taunimanima ediai taona bae torea, bae alaia mase, a dina toi baela ia na baine tore isi lou. \v 32 A idia na lalodia asie parara, bona inanadaina danu e gari. \s1 Kaperanaum ai \p \v 33 Bena Kaperanaum ai e kau. Ruma lalonai ia ese e nanadaidia, eto, Umui hari dala ai be dahaka o hepapahuahulaia? \v 34 Idia na asie haere, badina be dala ai sibodia vada e hepapahuahu, daika na herea. \v 35 Bena ia na e helai diho, gwauta-raruosi e boiridia, e hereva henidia, eto, Baineguna e tomamu tauna na gabe tauna ai bainela, iboudiai isiaidia baine lao heni. \v 36 Bena ia ese mero-mero ta e abia, bogaragidiai e haginia, e rosia, eto, \v 37 Lau ladagu ai mero-mero inihetomana ta e abia daemu tauna ese lau danu e abigu daemu, bona lau e abigu daemu tauna ese dia lau mo to lau e siaigu Diravana danu e abia daemu. \p \v 38 Ioane ese e hamaoroa, eto, Hahediba taumu e, ai na tau ta a itaia, oi ladamu ai lauma dikadia e luludia; bena a gwaua tao, badina be ia na dia ita bamoda. \v 39 Iesu eto, Basioma gwaua tao; lau ladagu ai kara siahuna e karaiamu tauna na lau ihadikagu asi dibana. \v 40 Se laoda ahumu tauna ese e kahadamu. \v 41 Na hamaoromui momokanimu, ta ese ranu kuri ta baine henimui, umui na Keriso ena dainai, ia na davana ai basine dabu. \v 42 A ini e abiabiraigumu memero-memerodia ta baine hahekwakwanaia taunana huro badana ta aiona ai bema mataia, davara ai bema negea dobi, bema namo. \p \v 43 Imamu ese baine hahekwakwanaimu, ba utua oho: namo mai imamu dokona mauri ai ba vareai, dika mai imamu rua Gehena, lahi se bodomu gabuna, baola. \v 44 Unuseni ai edia uloulo basine mase, bona lahi na basine bodo. \v 45 Aemu ese baine hahekwakwanaimu, ba utua oho: namo mai aemu dokona mauri ai ba vareai, dika mai aemu rua Gehena ai bae tahomu dobi. \v 46 Unuseni ai edia uloulo basine mase, bona lahi na basine bodo. \v 47 Matamu ese baine hahekwakwanaimu, ba giboa lasi: namo Dirava ena basileia lalonai ba raka vareai mai matamu tamona, dika mai matamu rua Gehena ai bae tahomu dobi. \v 48 Unuseni ai edia uloulo basine mase, bona lahi na basine bodo. \p \v 49 Taunimanima iboudiai na lahi amo bae haḡoevadia. \v 50 Damena na ḡau namona; a damena basinema tadika-tadika, ede bae hatadikaia toma? Damena lalomui ai bavabia, bona ba noho hebou mai mainomui ida. \c 10 \s1 Ioridane unukahana ai \p \v 1 Ia na unu amo e tore isi, Iudea tano hetoana ela, loridane sinavaina nukahana ai. Hutuma ia dekenai ma e hebou lou, bena vaia ena kara ma e hadibadia. \p \v 2 Farisea taudia haida ia dekena ela, e nanadaia hedibaḡani, eto, Tau ta adavana baine hadihoa diba eiava? \v 3 Ia eto, O Mose ena taravatu be dahaka? \v 4 Idia eto, Mose egwa “Tau ta hekoho revarevana baine torea, hahine baine henia, bena baine hadihoa”. \v 5 Iesu ese e haere henidia, eto, Emui lalo-duhu dainai ia ese una taravatu e henimm; \v 6 a tanobada e havaraiamatama amo Dirava ese maruane bona hahine e karadia. \v 7 Badina bunai tau ese tamana sinana baine rakatanidia, adavana mo enai baune tao, \v 8 bena raruosi vada bae tamona na heto. Taunabunai, idia na dia rarua, tau-anidiana vada e tamona. \v 9 Dirava ese vada e hahekapudia taudia na taunimanima ese basie hapararadia. \p \v 10 Ruma lalonai, ena hahediba ese una hereva ma e nanadailaia lou. \v 11 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Adavana baine hadihoa bena hahine ta ma baine adavaia tauna hari heuda-hanai tauna; \v 12 bona adavana bainedihotania bena tau ta baine adavaia hahinena danu heuda-hanai hahinena. \s1 Iesu ese maraḡidia e hanamodia \p \v 13 Haida ese natudia ia dekena e laohaidia, ediai baine dau kau eto, to hahediba ese e gwaudia tubu. \v 14 A Iesu ese e itadia, bena e badu, eto, Ene memero-memero na dekegu aema, asio luludia, badina be enehetomadiana Dirava ena basileia taudia. \v 15 Na hamaoromui momokanimu, ta ese Dirava ena basileia basine abia mero-mero na heto, ia na unuseni ai basine rakavareai. \v 16 Bena e rosidia, imana tubuadia ai e dau kau, e hanamodia. \s1 Mauri hanaihanai herevadia \p \v 17 Dala amo e laova ai, tau ta e heau ela, ia vairana ai tuina e hadaia, e nanadaia, eto, Hahediba taumu namona e, ede baina kara toma mauri hanaihanai iabina totona? \v 18 Iesu eto, Dahaka lau namogu o gwauraimu? Ta dia namo, Dirava mo sibona. \v 19 Taravatu be dibamu: Basio ala-ala; Basio heuda hanai; Basio henao; Basio hahebade koikoi; Basio kara koikoi; Tamamu sinamu ba matauraidia. \p \v 20 Ia eto, Hahediba taumu e, ene iboudiai vada na badinadia, maragigu negana amo. \v 21 Iesu ese e raraia, e ura henia, bena eto, O dabumu ḡauna tamona binai: emu kohu ba ha hoi, ogoḡami taudia ba harihari henidia, guba kohudia hari bavabi. Bena murigu ai bame raka. \v 22 A ia na una hereva dainai vairana e huaia, e raka oho mai lalo-hisihisina ida, badina be ia nataḡa tauna. \p \v 23 Iesu e roharoha, bena ena hahediba e hamaorodia, eto, Taga taudia na Dirava ena basileia lalonai bae vareai, to bae heloge. \v 24 Idia ese ena hereva e hoalaia; bena Iesu ese ma e hamaorodia lou, eto, Natugu e, kohu e abidadama henimu taudia na Dirava ena basileia lalonai bae vareai, to bae heloge. \v 25 Kamelo na kobi matuna ai e vareaimu be haraḡa, a taḡa tauna na Dirava ena basileia lalonai baine vareai na mai hekwarahina. \v 26 Idia na e hoa dikadika, e hereva heheni, eto, Be! Daika mauri baine davaria? \v 27 Iesu ese e raraidia, eto, Taunimanima ese basie karaia diba, a Dirava hari mai dibana, badina be Dirava na ḡau iboudiai ikaradia dibana. \p \v 28 Bena Petro ese e hereva henia matama, eto, Benaini, ai na ḡau iboudiai vada a rakatani, oi vada a gavamu. \v 29 Iesu eto, Na hamaoromui momokanimu, ta ese ruma eiava tadikakana eiava taihuna eiava sinana eiava tamana eiava natuna eiava tano lau daigu ai bona sivarai namo dainai vada e rakatanidia, \v 30 ia hari ina nega ai sinahu sinahu be abimu, ruma, tadikakana, taihuna, sinana, natuna, tano, bona hisihisi danu; bona bainema negana ai mauri hanaihanai baine abia. \v 31 A guna taudia hutuma do bae gabe, bona gabe taudia do bae guna. \s1 Ierusalem dalana ai \p \v 32 Idia na Ierusalem dalana ai e laova ai, Iesu matai e raka; idia na ia murinai e raka, e hoa bona e gari. Bena ia ese gwauta-raruosi e boiridiasiri, ienai bae vara ḡaudia iboudiai e hamaorolaidia. \v 33 Eto, Ita na Ierusalem ta dara daemu, Taunimanima Natuna na hahelaḡa taudia bona ilorena taudia ediai taona bae torea, bena bae revaia, idau bese taudia bac henidia. \v 34 ldia ese bae gonaḡonalaia, bae kanudia, bae dadabaia, bae alaia mase; a dina toi baela ia na baine tore isi lou. \p \v 35 Sebedeo natulla, lakobo bona Ioane, raruosi ia dekena e raka kahi lao, eto, Hahediba taumu e, ai raruosi a uramu baia noimu ḡauna ba henimai. \v 36 Ia eto, O uramu emui ai dahaka baina kara? \v 37 Idia eto, Oi hairaimu bavabia negana ai, ai raruosi ta idibamu ai ta laurimu ai baiama helai. \v 38 A Iesu e haere, eto, O noiamu ḡauna na asi dibamui. Lau baina inua keherena umui danu ba inua a? Bona lau bae bapatisolaigu bapatisona umui danu bae bapatisolaimui a? \v 39 Idia eto, Oibe. Bena Iesu ese e hamaorodia, eto, Momokani, lau baina inua keherena umui danu ba inua, bona lau bae bapatisolaigu bapatisona umui danu bae bapatisolaimui. \v 40 To idibagu ai laurigu ai bae helai taudia igwauraidia na dia lau, a unu gabu na e seudia taudia mo edia. \p \v 41 Gwautaosi e kamonai, bena idia ese lakobo bona Ioane e badu henidia. \v 42 A Iesu ese e boiridia, eto, Dibamui, bese idau-idau edia lohia ese e halohiadiamu, bona edia herea taudia ese e haḡanidiamu. \v 43 To umui na unu asio laloa toma Ta baine lohia e tomamu, ia na isiaimui baine lao heni; \v 44 bona ta baine herea e tomamu, ia na iboumui ai emui hesiai tauna ai bainela. \v 45 Badina be Taunimanima Natuna ema, dia haida ese ia isiaina bae lao henia totona, a ia hari idia isiaidia baine lao heni, bona ena mauri baine henia, hutuma ihamauridia. \s1 leriko ai \p \v 46 Idia na leriko ai e kau. Bena ena hahediba bona taunimanima hutuma ia ida leriko e rakatania negana ai, Batimeo, mata-kepulu tauna, Timeo natuna, dala isena ai e helaiva, e noi hegameva. \v 47 Ia ese Iesu, Nasaret tauna, ladana e kamonaia, bena e boi dagu, eto, Iesu e, David natuna e, ame bogagu hisi. \v 48 Hutuma ese e gwau henia, basine hereva eto; to ia na e boi lou boi lou, eto, David natuna e, ame bogagu hisi. \v 49 Iesu vada e gini, eto, A boiria. Bena idia ese mata-kepulu tauna e hamaoroa, eto, Asiogari, a tore isi, ia ese e boirimumu. \v 50 Bena ena hahedoki e dokia oho, e tore isi, Iesu dekena ela. \v 51 Iesu ese e nanadaia, eto, Dahaka emu ai baina kara? Mata-kepulu tauna e haere, eto, Hahediba taumu e, mataguboma hapapa. \v 52 Bena Iesu eto, Vada aola: emu abidadama ese vada e hamaurimu. Bena matana vada e papa, Iesu murinai e raka. \c 11 \s1 Iesu Ierusalem ai e dara dae \p \v 1 Idia na e raka ela bona Ierusalem vada e kahira-kahira, Betefage bona Betania ai e kau, Olive ororona ai. Bena Iesu ese ena hahediba rarua e siaidia guna, \v 2 e hamaorodia, eto, Vairada hanuana aola, bena ba raka vareai gabuna ai doniki natuna ta hemata-kauna ai ba itaia, latanai tau ta do se helai kau. Ba ruhaia, bena ba mailaia. \v 3 A ta ese baine nanadaimui, baineto “Umui na dahaka o karamu?” umui baoto “Lohiabada ese e ura heniamu, bena ma baine siaia lou haraḡa.” \v 4 Bena raruosi vada ela, doniki natuna e davaria, ruma ta vairanai e mataia, bena vada e ruhaia. \v 5 Unuseni ginidia taudia haida ese e nanadaidia, eto, Umui na dahaka dainai ena doniki natuna o ruhaiamu? \v 6 Bena Iesu ena hereva e hamaorolaidia. Bena vada e kahua nege. \p \v 7 Idia ese doniki natuna na Iesu dekena e laohaia, bona edia dabua doruna ai e laha; bena Iesu e helai kau. \v 8 Bena hutuma ese edia dabua dala ai e laha, bona haida be reta imea ai e utu, dala ai e laha. \v 9 Bena mata taudia bona gabe taudia e hisi dae, eto, \q2 Hosana! Lohiabada ladana ai e maimu tauna aita hanamoa. \q2 \v 10 Seneda David ena basileia vada e maimu aita hanamoa. \q2 Atai doriva-dorivana ai hosana. \m \v 11 Ia na Ierusalem ai e kau, bena Dubu Helaḡa lalonai e raka vareai, ḡau iboudiai e ita hagau-hagau. Adorahi ai, ia na gwauta-rarua ida e raka lasi, Betania e lou lao. \s1 Ierusalem ai \p \v 12 Daba ai Betania amo ma e lou, mai hitolona ida. \v 13 Bena ia ese suke auna ta mai rauna daudauna ai e itaia, bena huahuana iabina e lao henia, to asi huahuana, rauna mo; badina be suke edia huahua negana na do vairai. \v 14 Bena Iesu ese e gwau henia, eto, Oi huahuamu na tau ta ese basine ania, harihari ela hanaihanai. Una hereva na ena hahediba ese e kamonai. \p \v 15 Idia na Ierusalem ai e kau, bena ia na Dubu Helaḡa ai e raka vareai, hoihoi taudia e luludia lasi, bona moni e senisi taudia edia pata bona pune c hoi taudia edia helai ḡaudia e uhe hebubu, \v 16 bona kohu lato taudia e gwaudia tao. \v 17 E gwau henidia, eto, Ini se torea toma, a? \q2 Egu ruma na bese loḡora iboudiai edia ḡuriḡuri rumana bae gwauraia; to umui ese dadidadi taudia edia kohua ai vada o halaoa. \p \v 18 Hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese harina e kamonai, bena ia ialana dalana e tahua; badina be ia garina e gariva, taunimanima iboudiai ese ena hahediba herevadia e hoalaiva dainai. \p \v 19 Adorahi iboudiai ia ese hanua badana e rakataniava. \p \v 20 Daba ai, raka hanaidia ai, hari suke e itaia, vada e marai vaitani. \v 21 Petro ese e helalolaia une, eto, Hahediba taumu e, mani a itaia, o gwau henia sukena na vada eme marai vaitani. \v 22 Iesu eto, Dirava bavabidadama henia. \v 23 Na hamaoromui momokanimu, ta ese ina ororo baine haḡania, baineto “Ba heraḡa, davara ai ba henege dobi”, bona lalona basine daradara, lalona idoinai baineto e gwauraia ḡauna na do baine hekara, ia ese e gwauraia ḡauna do baine abia. \v 24 Taunabunai na hamaoromuimu, o uramu ḡaudia iboudiai ḡuriḡuri ai ba noi, lalomui idoidiai baeto bavabi, be vada bavabi. \p \v 25 Ḡuriḡuri ai ba gini negadia ai na e hadikamui taudia edia dika ba gvau tao, bena Tamamui guba ai e nohomu ese umui emui dika danu baine gwau tao. \v 26 A umui ese edia dika basio gvau tao, Tamamui guba ai e nohomu danu emui dika basine gwau tao. \s1 Iesu hanua lohiadia ida e hepapahuahu \p \v 27 Idia na Ierusalem ai ma e kau. Bena ia na Dubu Helaḡa lalonai rakana ai, hahelaḡa taudia bona itorena taudia bona hanua tau-badadia ia dekenaela, \v 28 e nanadaia, eto, Edena siahu ai ini ḡau o karamu, bona daika ese ina siahu e henimu? \v 29 Iesu e haere, eto, Lau ese danu umui aina nanadaimui: ba haere henigu, bena lau danu ini ḡau na karalaimu siahuna baina hamaorolaimui. \v 30 Ioane ena bapatiso na guba amo eiava taunimanima edia amo? Mani aogwa. \v 31 Idia na sibodia e hereva heheni, eto, Ita baitato “Guba amo”, ia baineto “Matona asio kamonai heniava”. \v 32 Baitato “Taunimanima edia amo”: to idia na aru taudia garidia e gariva, badina be iboudiai e tomava Ioane na peroveta tauna korikori. \v 33 Taunabunai idia ese Iesu e haere henia, eto, Asi dibamai. Bena Iesu ese e haere henidia, eto, Lau danu ini ḡau na karalaimu siahuna na basina hamaorolaimui. \c 12 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Imea ireḡuna taudia dikadia \p \v 1 Ia ese sivarai heḡereḡeredia e gwaurai matama, eto, Tau ta vine imeana e hadoa, maḡuna e ahu, vine imoilaidia gurina e ḡeia, hegima kohorona e haginia. Bena imea ireḡuna taudia e habadinalaidia; bena hanua daudau ela. \p \v 2 Huahua negana ai, ia ese ena hesiai tauna ta e siaia lao, imea ireḡuna taudia dekediai vine anidia baine abi. \v 3 To idia ese e dabaia tao, e dadabaia, ima kavakavana e haloua. \p \v 4 Bena hesiai tauna ma ta e siaia, to ia na kwarana e haberoa, bona e hahemaraia. \v 5 Ta ma e siaia, to e alaia mase. Hutuma ma e siaidia, bena haida e dadabadia, ma haida e aladia mase. \p \v 6 Tamona mo noho, ia natu-adorana, ena lalokau; dokona ai ia na dekedia e siaia lao, eto, Natugu binai idia ese bae matauraia. \v 7 To imea ireḡuna taudia e hereva heheni, eto, Dihina binai, baitama alaia mase, bena imea na vada iseda. \v 8 Bena e dabaia tao, e alaia mase, imea murimurina ai e kurea hanai. \p \v 9 Imea biaguna be ede baine kara toma? Ia na do bainema, ireḡuna taudia baine aladia ore, imea na idaudia haida baine henidia. \v 10 Ina revareva asio duahia, a? \q1 Ilarebana taudia ese e dadaraia nadina na \q1 Daiguni nadina ai vada ela; \q1 \v 11 Ina na Lohiabada ena kara, \q1 Ta itaiamu, ta hoamu. \m \v 12 Idia ese idabai-taona urana e urava, to taunimanima garidia e gariva; badina be idia dibadia una sivarai matana na idia ediai. Bena idia ese e rakatania, vada ela. \s1 Kaisara ena tax \p \v 13 Idia ese Farisea taudia bona Herod ena orea taudia haida ia dekena e siaidia lao, ena hereva amo bae idoaia totona. \v 14 Bena dekena ela, e nanadaia, eto, Hahediba taumu e, ai dibamai oi na maoromaoro, bona taunimanima garidia so garimu; badina be taunimanima oromadia so lalomu, a Dirava ena dala o hahedibalaia ḡoevaḡoevamu. Edena be maoro: Kaisara ena tar monina ihenina namo eiava? \v 15 Baia henia, eiava basia henia? A ia be edia koikoi dibana, taunabunai ia e haere, eto, Dahaka dainai o dibaḡanigumu? Silver monina ta a mailaia, aina itaia. \v 16 Ta e mailaia: bena ia ese e nanadaidia, eto, Ina na daika laulauna bona daika ladana? Idia eto, Kaisara. \v 17 Iesu eto, Kaisara ena, Kaisara ba henia; Dirava ena, Dirava ba henia. Bena idia na e hoa dikadika. \s1 Tore-isi-lou herevadia \p \v 18 Una murinai Sadukea taudia haida ia dekena ela; una orea e tomava mase na basie tore isi lou. Bena idia ese e nanadaia, eto, \v 19 Hahediba taumu e, Mose ese emai taravatu e henimai, eto, Tau ta bema mase bona vabuna bema noho asi natuna, vabu na ihana ese bema adavaia, natuna \s1 bema havaraia mase tauna ena. \p \v 20 Taunabunai, ruma ta taudia na hahitu: tau guna e headava, to asi natuna vada e mase. \v 21 Bena ihararuana ese vabu e adavaia, to ia danu asi natuna vada e mase. Ihatatoina danu unuheto. \v 22 Oredia iboudiai ela bona ihahituna danu e adavaia, to iboudiai asi natudia vada e mase. Gabeamo hahine danu vada e mase. \v 23 Tore-isi-lou negana ai una hahine na daika adavana? Badina be hahituosi ese e adavaia. \p \v 24 Iesu e haere, eto, Emui kerere binai: Buka Helaḡa asi dibamui, bona Dirava ena siahu danu asi dibamui. \v 25 Badina be mase amo bae tore isi lou taudia na basie headava: idia na guba anerudia na heheto. \v 26 A mase amo e tore isi lou herevana na Mose ena buka ai, au ginigini sivaraina lalonai, asio duahia a? Dirava ese e hereva henia, eto, Lau na Abraham ena Dirava, Isaak ena Dirava, Iakob ena Dirava. \v 27 Benaini, ia na dia mase taudia edia Dirava, to mauri taudia edia. Umui na o kerere dikadikamu. \s1 Haheḡani hereana be lalokau \p \v 28 Itorena tauna ta ema, edia hepapahuahu e kamonai, bena dibana Iesu vada e haere henidia maoromaoro; taunabunai ia ese e nanadaia, eto, Haheḡani herevadia be edena na herea? \v 29 Iesu e haere, eto, Gini-gunana binai: Israel e, a kamonai; Lohiabada iseda Dirava be Lohiabada tamona; \v 30 taunabunai Lohiabada emu Dirava ba lalokau henia mai lalomu idoinai, mai laumamu idoinai, mai daramu idoinai, mai goadamu idoinai. \v 31 Iharuana binai: Dekemu tauna ba lalokau henia, sibomu o helalokaumu heḡereḡerena. Ini haheḡani ruaosi na heherea. \p \v 32 Itorena tauna ma e hereva henia, eto, Hahediba taumu e, momokani o hereva maoromu, Dirava na tamona mo, idauna na lasi; \v 33 bena tau ta ese baine lalokau henia mai lalona idoinai, mai darana idoinai, mai goadana idoinai, bona dekena tauna baine lalokau henia sibona e helalokaumu heḡereḡerena, bada hereana bunai, helaḡa karadia iboudiai e hereadiamu. \p \v 34 Iesu dibana ia na vada e haere mai lalo-pararana ida, bena e hamaoroa, eto, Oi bona Dirava ena basileia padamui na dia daudau. Una murinai taunimanima iboudiai na ia inanadaina garina e gariva. \s1 Iesu ese itorena taudia e hatuidia \p \v 35 lesu na Dubu Helaḡa lalonai e hahediba, eto, Itorena taudia be ede e gwau tomamu, Keriso na David natuna e tomu? \v 36 Ḡau tamona, David be Lauma Helaḡa ese e rohea, bena eto, \q1 Lohiabada ese egu Lohia e hamaoroa, eto, \q1 Lau idibagu kahana ai ba helai, \q1 Ela bona inaimu iboudiai na oi aemu ihadaidia ḡaudia ai baina halaodia. \m \v 37 0 David sibona ese “lohiabada” e gwauraia be edeheto ia na ia natuna? Aru taudia na ia erena e kamonai mai moaledia ida. \p \v 38 Ma e hahediba lou, eto, Itorena taudia nahuadia ba toho, idia na e uramu dabua latadia bae rio, bae loaloa, hoihoi gabudia ai taunimanima ese bae hanamodia, \v 39 bona dubu ai bona anibou ai gabu hereadia ai bae helai. \v 40 A idia ese vabu edia ruma e ha-ogoḡamidia, bona edia ḡuriḡuri e hadaudau, taunimanima ikoilaidia. Idia na dava metaudia do bae abi. \s1 Vabu ena boubou monina \p \v 41 Iesu ese boubou mauana vairanai e helai, e raka vareai taudia e itadia, edia moni maua lalonai e uda dobi. Haida danu taḡa taudia, moni badadia e uda dobi. \v 42 A vabu ogoḡamina ta ena moni maraḡi-maraḡidia rua e udadobi, ruaosi na \it cent \it* tamona mo heḡereḡerena. \v 43 Bena ia ese ena hahediba e boiridia, e hamaorodia, eto, Na hamaoromui momokanimu, una vabu e udaia dobi ḡauna na bada, a idia iboudiai e uda dobi ḡaudia na mamaraḡi. \v 44 Badina be idia ese edia taḡa amo sina taina e udaia dobi; a ia na ena ogoḡami amo ena ḡau idoinai, ena mauri helaoreana, e udaia dobi. \c 13 \s1 Iesu ese gabeai bae vara ḡaudia e gwaurai guna \p \v 1 Ia na Dubu Helaḡa amo e raka lasi ai, ena hahediba ta ese e hereva henia, eto, Hahediba taumu e, ini nadi oromadia bona ini ruma hairaidia mani a ita. \v 2 A Iesu ese ia e haere henia, eto, Ini ruma badadia o itamu a? Nadi ta nadi ta latanai basine mia; iboudiai bae heḡiḡi dobi. \p \v 3 Ia na Olive ororona ai, Dubu Helaḡa hegaga hehenina ai, e helai. Bena Petro bona Iakobo bona Ioane bona Andrea ese e nanadaia hehuni, eto, \v 4 Mani a hamaoromai, hari ḡau be edena nega ai bae vara? Bona bae vara negana toana be dahaka? \v 5 Iesu ese e haere henidia, eto, Umui na nahuamui ba toho, ta ese baine koimui na garina. \v 6 Badina be hutuma lau ladagu ai baema, bena baeto “Tauna bina lau”; bena dia gagadoi do bae koidia. \v 7 To umui ese tuari haridia bona tuari iratana lavadia ba kamonai, lalomui basie daradara. Ini ḡau bae vara guna, a dokona be do vairai. \v 8 Badina be bese ta bese ta ida bae heala-ala heheni, bona basileia ta basileia ta ida bae tuari. Gabu idau-idau ai tano bae laga: doe danu bae vara: to ununa hisi matamana mo. \p \v 9 Sibomui ba henari. Badina be idia ese kaunsil vairadiai bae hakaumui, bona dubu lalodiai bae dadabamui. Lau daigu ai gavana bona pavapava vairadiai do ba gini, idia ediai egu hereva ihamomokanilaidia taumui ai baola. \v 10 A sivarai namo na bese loḡora iboudiai bae harorolai henidia guna. \v 11 Hahemaoro taudia vairadiai bae hakaumui negadia ai na basio lalo haguhi guna, a negana baine gini dae ai do baine henimui herevadia na ba gwaurai; badina be igwauraina tauna na dia umui, a Lauma Helaḡa. \v 12 Kakana ese tadina taona baine torea; tamana ese natuna taona baine torea; memero ese tamadia bae heai henidia, bae aladia mase. \v 13 Lau ladagu dainai taunimanima iboudiai ese bae heiri-heiri heninlui; a bainehaheauka ela bona dokona tauna na do baine mauri. \p \v 14 Umui ese ḡau dika-rohorohona, hekohutani badina, ba intaia, basinemagini gabuna ai do baine gini, (iduahina tauna na lalona baine parara), Iudea ai bae noho taudia na ororo bae heau lao; \v 15 bona ruma guhina ai baine helai tauna na ruma lalonai basine raka vareai, ena kohu basine abi: \v 16 bona uma ai baine ḡaukara tauna danu ena dabua iabina basine lou lao. \v 17 Una negana ai, rogorogo hahinedia bona mararoto hahinedia madi ihabaidia. \v 18 Ba ḡuriḡuri, keru negana ai na basio heau. \v 19 Badina be unu dinadia ai hisi bada herea bae vara, Dirava ese tanobada e karaia negana amo hisi unuhetomadia asie vara ema bona harihari, gabeai danu unuhetomana ta basine vara lou. \v 20 Unu dinadia na Lohiabada ese basinema hagadoi, taunimanima ta basinema mauri diba, to e abidia hidi taudia daidiai ia ese vada e hagadoi \p \v 21 Unu dinadia ai ta baineto “A itaia, Keriso binai!” eiava “Keriso bunai!”, umui na basio kamonai. \v 22 Badina be Keriso koikoidia bae hedinarai, toa bona hoa ḡaudia bae hahedinarai danu, e abidia hidi taudia ihahekwakwanaidia. \v 23 To umui na ba henari, badina be bae vara ḡaudia iboudiai vada na hamaorolaimui gunamu. \p \v 24 Unu dikadika bae ore murinai, dina do baine dibura, hua danu basine tara, \v 25 bona hisiu na guba amo bae moru; guba siahudia danu bae heude-heude. \v 26 Una negana ai idia ese Taunimanima Natuna bae itaia, ori latanai bainema, mai siahu-badana bona mai hairaina ida. \v 27 Bena ia ese ena anerubaine siaidia lao, lai haniosi gabudia amo, bona tanobada dokona ela bona guba dokona amo, e abidia hidi taudia na bae gogodia. \s1 Heteva heḡereḡeredia: Ba gima! \p \v 28 Hodava ena amo ina hereva heḡereḡerena ba diba: tuhutuhuna e kobo daemu, rauna e papamu, vada dibamui lahara vada eme kahira-kahira. \v 29 Taunabunai, umui danu ini ḡau bae vara ba itadia, vada ba diba ia na vada eme kahira-kahira, iduara badibadinai. \v 30 Na hamaoromui momokanimu, ina uru basine ore ela bona ḡau iboudiai do bae vara vaitani. \v 31 Guba bona tanobada bae puki, a lauegu hereva na basine puki. \p \v 32 Una dina, una hora, ta asi dibana, guba anerudia na asi dibadia, Natuna danu asi dibana, a Tamana sibona mai dibana. \v 33 Umui na nahuamui ba toho: ba gima, ba ḡuriguri, badina be nega na asi dibamui. \v 34 Tau ta heḡereḡerena, eha laolao, ena ruma e rakatania, ena hesiai taudia siahu e henidia, ta ta ena ḡaukara ena ḡaukara bae kara, iduara igimana tauna danu e haḡania, baine gima. \v 35 Taunabunai, umui danu ba gima, badina be ruma biaguna baine lou mai negana na asi dibamui: adorahi ai, eiava malokihi ai, eiava kokoroku baine tai ai, eiava daba ai; \v 36 baine mai helada, mahutamui ai baine davarimui na garina. \v 37 Umui na hamaorolaimuimu herevana na taunimanima iboudiai danu na hamaorolaidiamu, na tomu: ba gima. \c 14 \s1 Iesu ialana dalana e tahuava \p \v 1 Vainana-negai aria ta bae karaia, Lagau-hanai bona Asie-hatubuaflaoana Ariana. Bena hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese dibaka karadia e lalodia, ia bae alaia mase eto. \v 2 A idia eto, Dia aria dinadia ai, aru taudia bae heloḡo-heloḡo na garina. \s1 Hahine ta ese Iesu e horoa \p \v 3 Ia na Betania ai, Simona, lepra tauna, ena ruma ai, aniani gabuna ai e ege diho. Bena hahine ta ela, nadi kavabuna ta e abia kau, lalonai dehoro namo-hereana, davana bada ḡauna; bena e kohia, dehoro na e horolaia. \v 4 Ia dekena taudia haida e badu, eto, Dahaka dainai ina dehoro e negea kavamu? \v 5 Bema hoia, davana na \it dollar \it* toi-ahui bema hanaia reana; monina bema abia, ogoḡami taudia bema henidia. Idia ese hahine e maumauraia. \v 6 A Iesu eto, Herevana! Dahaka dainai o turia riki heniamu? Kara namona egu ai vada eme karaia. \v 7 Be, ogoḡami taudia na nega idoidiai dekemui ai, bena ba ura negadia ai vada ba hanamodia. A lau be dia nega idoidiai dekemui ai. \v 8 Ena diba heḡereḡerena ai vada e kara henigu; do asie gurigu, ia na ema guna, taugu e dahua heḡaeḡae. \v 9 Na hamaoromui momokanimu, sivarai namo bae harorolaia gabudia iboudiai, tanobada heḡeḡemadai, hari eme karaia karana bae gwauraia, ia ihelalolaina. \s1 Iuda ese Iesu taona e torea \p \v 10 Iuda Iskariote, gwauta-rarua tauna ta, hahelaḡa taudia dekedia ela, lesutaona itorena totona. \v 11 Idia na e kamonai, e moale dikadika, bena e gwau hamata, moni bae henia eto, Taunabunai ia ese taona itorena dalana e tahua. \s1 Anibou Helaḡa \p \v 12 Asie-hatubua flaoana Ariana dina gini-gunana, Lagau-hanai mamoedia ialadia dinana ai, ena hahediba ese e nanadaia, eto, Ai na edeseni ai Lagauhanai baia karaia heḡaeḡae, bena bavania? \v 13 Bena ia ese ena hahediba rarua e siaidia, eto, Hanua badana ai ba raka vareai, tau ta hodu baine ehea ba itaia, bena murina amo ba raka. \v 14 Baine dae kau rumana ai na ruma biaguna ba hereva henia, baoto “Hahediba tauna e tomu vadivadi daiutuna be edena, egu hahediba ida Lagau-hanai baia ania?” \v 15 Bena ia ese atai daiutuna badana ta baine haheitalaimui, vada e iravaia vaitani. Unuseni ai ba heḡaeḡae. \v 16 Bena ena hahediba ela, hanua lalonai e raka vareai, ia ese e gwaurai guna ḡaudia iboudiai e davari. Bena Lagau-hanai e dabaraia. \p \v 17 Adorahi ai, ia na gwauta-raruosi ida e hebou. \v 18 Bena idia na aniani gabuna ai e ege diho ai, Iesu ese e hamaorodia, eto, Na hamaoromui momokanimu, umui lau ida ta aniani heboumu taumui ta ese lau taogu baine torea. \v 19 Idia na e lagaga bou: bena ta ta ese e nanadaia, eto, Ina lau a? Ina lau a? \v 20 Ia e haere, eto, Gwauta-raruosi taumui ta, lau ida nau tamona ai a dau dobimu. \v 21 Taunimanima Natuna na momokani bainela, e torelaia guna heḡereḡerena. A Taunimanima Natuna taona itorena tauna madi ihabaina; vada basinema vara hari namo. \p \v 22 Idia na e anianiva lalonai, Iesu ese ilaoa atagana ta e abia, e hanarnoa, bena e bitua, e henidia, eto, Avabia, lau taugu binai. \v 23 Ma kehere ta e abia, e hanamoa, e henidia, eto, \v 24 Lau raragu binai, herohemaino rarana, hutuma daidiai baine hebubu. \v 25 Na hamaoromui momokanimu, lau ese vine ranuna basina inua lou, ela bona matamatana baina inua, Dirava ena basileia lalonai. \p \v 26 Idia ese ane e abia vaitani, bena e raka lasi, Olive ororona ela. \v 27 Bena Iesu ese e hamaorodia, eto, Iboumui ai lau daigu ai ba hekwakwanai, badina be ini e torea toma, \q1 Mamoe ireḡudia tauna baina gwadaia, \q1 Bena mamoe vada bae karoho. \m \v 28 A lau na baina tore isi lou, bena baina gunalaimui Galilea ai. \p \v 29 Petro eto, Taunimanima iboudiai bae hekwakwanai, a lau be lasi. \v 30 Bena Iesu ese e hamaoroa, eto, Na hamaoromu momokanimu, hari ina hanuaboi, kokoroku do basine tai harua, oi ese hatoi ba ḡoregu. \v 31 A ia na e gwau heaḡi, eto, Ena be oi ida baita mase hebou, to lau oi basina ḡoremu. Iboudiai danu unu mo e gwau toma. \s1 Getesemane \p \v 32 Idia na gabu ta ai e lasi, ladana Getesemane. Bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Iniseni ai ba helai, lau do baina ha ḡuriḡuri. \v 33 Bena ia ese Petro bona Iakobo bona Ioane e hakaudia siri; bena laumana e daure, darana e doko. \v 34 Bena e hamaorodia, eto, Lau na laumagu eme hisihisi bada, mokona name mase; iniseni ai ba noho, ba gima. \v 35 Taina ma e raka lao, bena lano ai e goru parapara, e ḡuriḡuri, bema mai dalana ena nega taina bema daudau; \v 36 eto, Aba e, Tamagu e, oi na ḡau iboudiai ikaradia dibamu; ina kehere na egu amo boma abia oho, to dia lauegu ura, oiemu ura hari. \p \v 37 Bena e lou lao, mallutadia ai e davaridia. Ia ese Petro e gwau henia, eto, Simona e, o mahutamu a? Hora tamona do basioma gima a? \v 38 Ba gima, ba ḡuriḡuri, hedibaḡani ai ba vareai na garina. Lauma na e uramu, a tau-anina eme manoka. \p \v 39 Ma e raka oho, eha ḡuriḡuri, ena ḡuriḡuri herevadia gunadia ma e gwaurai lou. \v 40 Ma e lou lao, mahutadia ai ma e davaridia, badina be matadia e mahutava. Ia ihaere-henina na asi dibadia. \p \v 41 Ihatoina ma e lou lao, bena e hamaorodia, eto, Madi, vada a mahuta, laḡamui avani. Vadaeni, negana vada eme kau. A itaia, Taunimanima Natuna na dika taudia imadia ai vada e atoa. \v 42 O tore, aitala; taogu itorena tauna vada e maimu. \s1 Iesu e dabaia tao \p \v 43 Ena hereva do se doko, Iuda, gwauta-rarua taUna ta, e gini dae, hutuma bada ida, mai edia dare bona mai edia kareva, hahelaḡa taudia bona itorena taudia bona hanua tau-badadia ese e siaidia taudia bunu. \v 44 Taotore tauna ese toa ta e henidia guna, eto, Baina harahua tauna ḡaunabunai, ba dabaia tao, ba hakaua balaheni. \v 45 Taunabunai, ia na e gini dae, maoromaoro Iesu dekena ela, eto, Hahediba taumu e! Bena e harahua. \v 46 Bena idia ese imadia ai e daua kou, e dabaia tao. \v 47 A ia dekenai e gini taudia ta ese ena dare e veria lasi, hahelaḡa tauna badana ena hesiai tauna e taraia, taiana e dapaia oho. \v 48 Iesu ese e hereva henidia, eto, Umui na mai daremui bona mai karevamui ida lau idabai-taogu oma, dadidadi tauna idabai-taona boma mai na heto. \v 49 Dina iboudiai lau be dekedekemuiai, Dubu Helaḡa lalonai na hahedibava, to asio dabaigu tao. A ina na e tore guna herevadia ihamomokanilaidia. \v 50 Bena iboudiai ese ia e heautania. \v 51 A tauhau ta ese e ḡavaia: ia na rami mo e rioa; bena idia ese ia danu ma e dabaia tao, \v 52 to ena rami imadia ai e rakatania, ia ḡaḡaena mo e heau. \s1 Iesu e hahemaoro henia hahelaḡa tauna badana vairanai \p \v 53 Idia ese Iesu e hakaua lao, hahelaḡa tauna badana dekena: bena hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia bona itorena taudia iboudiai naia ida e hebou. \v 54 Petro ese Iesu e ḡavaia, to mai padana, ela bona hahelaḡa tauna badana ena ruma maḡuna lalonai, bena hesiai taudia ida e helai hebou, lahi ai e hegana. \p \v 55 Bena hahelaḡa taudia bona kaunsil taudia iboudiai ese Iesu ihamasena badina e tahua, to asie davaria. \v 56 Badina be hutuma ese e habadelaia koikoi, to edia hahebade na asie heḡereḡere. \v 57 Ma haida e tore isi, edia hahebade koikoi herevadia e gwaurai, eto, \v 58 Ai na iena hereva a kamonai, eto “Ina imadia amo e karaia dubuna baina rohoa, bena dina toi lalodiai ima ai asie karaiamu ḡauna auta ma baina karaia”. \v 59 A edia hahebade herevadia na asie heḡereḡere. \p \v 60 Bena hahelaḡa tauna badana na bogaragidiai e tore isi, Iesu e nanadaia, eto, Oi to haeremu a? Ini edia hahebade herevadia be dahaka? \v 61 Ia na asi reḡereḡena, se haere henidia. Bena hahelaḡa tauna badana ese ma e nanadaia lou, eto, Oi Keriso, e hanamoamu Diravana Natuna, eiava? \v 62 Iesu e haere, eto, Lau binai: bona umui ese Taunimanima Natuna do ba itaia, Siahu imana idibana ai baine helai, bona guba oridia ai bainema. \v 63 Bena hahelaḡa tauna badana ese sibona ena dabua e darea, e lolo, eto, Dahaka hahebadena ta tahuamu a? \v 64 Dirava ihadikana herevana vada ome kamonai. Dahaka o tomamu? Idia iboudiai e revaia, eto, Aine mase. \v 65 Bena haida ese e kanudia, ma haida ese matana e kou ahu bona e tutua, eto, Daika ese? Edia hesiai taudia ese danu imadia amo e pataia. \s1 Petro hatoi e heḡore \p \v 66 Petro be tano ai, maḡu lalonai: bena hahelaḡa tauna badana ena hesiai hahinena ta ela, \v 67 Petro lahi ai e heganava ai e itaia; bena e raraia, eto, Oi danu Iesu, Nasaret tauna, o bamoava. \v 68 To ia na e heḡore, eto, Lau na asi dibagu; emu hereva na lalogu seme parara. \s1 E raka oho, ikoukou badibadinai, bena kokoroku e tai. \p \v 69 Hari hahine ese ma e itaia lou, bena dekedekena taudia e hamaorodia, eto, O ta be ena ia. \v 70 Ia na ma e heḡore lou. \p Asi vanahana, Petro badibadinai e gini taudia ese ma e habadea, eto, Oi danu idia ta, badina be oi danu tau Galilea. \v 71 Bena ia na e ere dika, e gwau tora, eto, Umui o gwauraiamu tauna na lau asi dibagu. \v 72 Bena kokoroku ma e tai lou. Bena Petro ese Iesu ena hereva e helalolaia une, eto “Kokoroku do basine tai harua, oi hatoi ba ḡoregu”. Bena e tai dikadika. \c 15 \s1 Iesu Pilato vairanai \p \v 1 Daba vaburana ai, hahelaḡa taudia ese hanua tau-badadia bona itorena taudia ida e henega, bena idia, kaunsil taudia iboudiai ida, Iesu e ḡuia, e hakaua lao, Pilato e henia. \v 2 Bena Pilato ese e nanadaia, eto, Oi na Iuda taudia edia pavapava a? Iesu eto, O ena vada o gwaumu. \v 3 Bena hahelaḡa taudia ese hereva diaḡau e habadelaia. \v 4 Pilato ese ma e nanadaia lou, eto, Oi na to haeremu a? Oi dibamu hereva idau-idau amo e habadelaimumu. \v 5 To Iesu se haere; taunabunai Pilato e hoa. \p \v 6 Pilato vaia ena kara una aria negana ai, dibura rumana ai e nohova tauna ta, idia ese bae gwauraia tauna, baine ruhaia nege. \v 7 Una negana ai tau ta dibura rumana ai e nohova, ladana na Baraba; ia na haida ida e heatu, bena una heatu lalonai haida e aladia mase. \v 8 Bena aru taudia ese Pilato e noia, vaia ena kara ma baine karaia. \v 9 Pilato ese e nanadaidia, eto, O uramu Iuda taumui emui pavapava baina ruhaia nege a? \v 10 Badina be ia dibana hahelaḡa taudia ese e vaḡeḡe hellia dainai taona e torea. \v 11 A hahelaḡa taudia ese aru taudia lalodia e ani, eto, Aogwa “Lasi, Baraba hari ba ruhaia nege”. \v 12 Bena Pilato ese ma e nanadaidia, eto, O, ina Iuda taumui emui pavapava o tomamu na ede baina tomaia? \v 13 Idia na e lolo, eto, Ba hasatauroa. \v 14 Pilato eto, Be, ena dika be dahaka? A idia ma e lolo lalo-dika, eto, Ba hasatauroa. \v 15 Taunabunai, Pilato na aru taudia ihamarumarudia urana e urava dainai, ia ese Baraba e ruhaia nege, a Iesu na e dadabaia, bena e henidia, bae hasatauroa. \s1 Iesu e ḡonaḡonalaia \p \v 16 Tuari taudia ese e hakaua lao, edia gima rumana ikoukouna ai, bena edia orea taudia iboudiai e gogodia. \v 17 Dabua kakakakana e hakaralaia, bena havava ḡauna ginigini a e hatua, ia kwarana ai e atoa kau. \v 18 Bena e hanamoa matama, eto, Iuda pavapavana e! Ba mauri! \v 19 Bena siriho amo kwarana e botaia, e kanudia; bona tuidia e hadai, e toma henia diho koikoi. \v 20 E ḡonaḡonalaia vaitani, bena dabua kakakakana e kokia oho, ena dabua korikorina ma e hakaralaia, e hakaua lasi, bae hasatauroa. \s1 Iesu e hasatauroa \p \v 21 Kurene tauna ta, ladana Simona, Alesana bona Rufo tamadia, gunika amo e lasi; bena idia ese e haduaia, Iesu ena satauro baine huaia. \v 22 Bena e hakaua lao, gabu ta ladana Golgota; anina be “kwara koukouna tanona”. \v 23 Idia ese vine ranuna hisi ihamaraḡina muramurana ida e bulo hebou, e henia, to se inua. \v 24 Bena e hasatauroa; bona ena dabua e hari, mari ai ta ta ahudia e abi. \v 25 Dina e taolara sisivana e hasatauroa. \v 26 Hahebade herevana ia daellai ini e torea toma: IUDA TAUDIA EDIA PAVAPAVA. \v 27 Ia ida nega tamona dadidadi taudia rarua e hasataurodia, ta idibana kahana ai, ma ta laurina kahana ai. \v 28 Unu amo gunaguna e torea herevana vada e momokani, eto, Kara havara-havara taudia ida e duahia hebou. \p \v 29 E raka hanai taudia ese e hereva dika henia, kwaradia e taiko-taiko, eto, I! Dubu Helaḡa ba rohoa ma dina toi ai ba larebaia lou oto taumu, \v 30 satauro amo a dada dobi, sibomu ba hahemauri. \v 31 Hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese danu ma e ḡonaḡonalaia, e hereva heheni, eto, Ia ese idau taudia e hamauridiava, matona sibona se hahemauri. \v 32 Hari Keriso, Israel pavapavana, mani satauro amo aine dada dobi; baita itaia, bena baita abidadama henia. Ia ida e hasataurodia hebou taudia raruosi danu ia e ḡonaḡonalaia. \p \v 33 Dina tubua ela bona dina ḡelona tanobada na dibura ese e goru ahu. \v 34 Dina ḡelona ai Iesu e lolo, eto, Eloi, eloi, lama sabaktani; anina be Egu Dirava e, egu Dirava e, dahaka dainai vada o rakatanigu. \v 35 Badibadinai e gini taudia haida e kamonai, eto, Ia na Elia e boiriamu. \v 36 Bena tau ta e heau, puta ta vine ranuna iditana ai e urua diho, siriho ai e gwadaia kau, bena e duduia dae, baine topoa eiava. Eto, Mani do: aita itaia, Elia bainema baine abia dobi eiava. \v 37 A Iesu ma e lolo dagu, bena vada e mase. \v 38 Una negana ai Dubu Helaḡa seseahuna e hedare parara, atai amo ema bona henu. \v 39 Tuari biaguna ta badibadinai e gini, e itaia unu e mase toma, bena eto, Momokani, ina na Dirava Natuna. \p \v 40 Herarai hahinedia haida danu dauhai e gini. Haida bini: Maria, hane Magdala; bona Maria, Iakobo maraḡina bona Iosef sinadia; bona Salome. \v 41 Idia iboudiai Galilea ai ia murinai e rakava bona isiaina e lao heniva. Bona ia ida Ierusalem e dara dae hahinedia haida danu. \s1 Iesu e ḡuria \p \v 42 Adorahi ai, badina be haheḡoeva dinana bunai, kerukeru be Dina Helaḡa, \v 43 Iosef, Arimatea tauna, kaunsil tauna ta mai harina namona bona Dirava ena basileia e nariava tauna, na Pilato dekena ela, e noia goadagoada, Iesu tau-anina baine abia eto. \v 44 Pilato e hoa dikadika, badina be Iesu vada e mase haraḡa; bena tuari biaguna e boiria, Iesu ena mase negana e nanadailaia. \v 45 Tuari biaguna ese e hamaoroa ḡoeva, bena tau-anina Iosef e henia. \p \v 46 Iosef ese dabua aukana e hoia; bena Iesu e abia dobi, dabua ai e kumia, nadi hagana ai e ḡeia kohuana lalonai e atoa vareai; bena nadi badana amo iduara e kurea ahu. \v 47 Maria, hane Magdala, bona Maria, Iosef sinana, raruosi ese e atoa gabuna e itaia kau. \c 16 \s1 Iesu e tore isi lou \p \v 1 Dina Helaḡa e ore ai, Maria, hane Magdala, bona Maria, Iakobo sinana, bona Salome, tatoiosi muramura mai bonadia e hoi, ia idahulaina. \v 2 Pura dinana gini-gunana ai, daba galuma-galumana ai, idia na gara ela. \v 3 Sibodia e hereva heheni, eto, Daika ese gara ikoulaina nadina baine kurea oho? \v 4 Bena e roha isi, nadi na dauhai heatona ai e itaia. Una nadi na bada herea. \v 5 Idia na gara lalonai e raka vareai, bena eregabe ta e itaia, idiba kahana ai e helai, ena dabua na kurokuro bona ḡaulatalata. Hahine na vada e gari. \v 6 A ia ese a hamaorodia, eto, Asio gari: umui na Iesu, Nasaret tauna, e hasatauroa tauna, o tahuamu. Ia na vada e tore isi: ia na dia iniseni ai. E atoa gabuna mani a itaia. \v 7 Vada aola, ena hahediba bona Petro ba hamaorodia, baoto “Ia ese baine gunalaimui Galilea ai; unuseni ai ba itaia, e hamaoromui heḡereḡerena”. \v 8 Bena idia na e raka lasi, gara e heautania, badina be taudia e heude-heude bona laumadia e daure. Bena hereva na tau ta asie hamaoroa, badina be e gari. \p \v 9 Pura dinana gini-gunana ai, daba matana ai, Iesu e tore isi; bena Maria, hane Magdala, enai e hedinarai guna. Una na lauma dikadia hahitu ena amo e halasidia hahinena. \v 10 Ia na vada ela, Iesu bamona edia kudouhetaha bona edia taitai lalonai e hamaorodia. \v 11 Idia na e kamonai, vada e mauri bona Maria ese vada e itaia, to ena hereva asie abia dae. \p \v 12 Gabeamo idia rarua gunika ela, bena idia vairadiai e hedinarai, to oromana na e idau. \v 13 Bena raruosi ela, bamodia e hamaorodia, to edia hereva asie abia dae. \p \v 14 Ma nega ta gwauta-taosi anianidia ai ediai e hedinarai; bena e gwau henidia, edia gwau-edeede bona edia lalo-duhu daidiai; badina be ena tore-isi ai e itaia taudia asie kamonai henidia. \v 15 E hamaorodia, eto, Baola, tanobada idoinai sivarai namo taunimanima iboudiai vairadiai ba harorolaia. \v 16 Baine kamonai, bona ba bapatisoa tauna na do baine mauri; a basine kamonai tauna na do bae revaia. \v 17 Bae kamonai taudia na ini toa bae kara: lauma dikadia lau ladagu ai bae luludia lasi; gado matamatadia ai bae hereva; \v 18 gaigai dikadia bae abi isi; mase muramurana bae inua to basie mase; imadia na gorere taudia latadiai bae dau kau, bena bae mauri. \p \v 19 Lohiabada Iesu ese e hereva hellidia vaitani, bena guba ai vada e heabi dae, Dirava idibana kahana ai e helai diho. \v 20 A idia na vada ela, tanobada heḡege-madai e harorova; Lohiabada danu idia ida e gaukara hebouva, bona hoa karadia amo edia hereva e hamomokaniva.