\id MAT .01 (PNG Motu: Matthew Chap. 1 - RTWP 12/92) \h MATAIO \toc1 EVANELIA MATAIO \toc2 MATAIO \mt1 EVANELIA MATAIO \c 1 \p \v 1 Iesu Keriso ena vara revarevana binai: ia na David natuna, Abraham natuna. \p \v 2 Abraham ese Isaak e havaraia; Isaak ese Iakob e havaraia; Iakob ese Iuda mai tadina ida e havaradia; \v 3 Iuda ese Perese bona Sera e havaradia, Tamara bogana ai; Perese ese Hesrom e havaraia; Hesrom ese Ram e havaraia; \v 4 Ram ese Aminadab e havaraia; Aminadab ese Nason e havaraia; Nason ese Salmon e havaraia; \v 5 Salmon ese Boa e havaraia, Rahaba bogana ai; Boa ese Obed e havaraia, Ruta bogana ai; Obed ese Iese e havaraia; \v 6 Iese ese David, hanua pavapavana, e havaraia. \p David ese Solomon e havaraia, Uria adavana bogana ai; \v 7 Solomon ese Rehoboam e havaraia; Rehoboam ese Abia e havaraia; Abia ese Asa e havaraia; \v 8 Asa ese Iehosafat e havaraia; Iehosafat ese Ioram e havaraia; Ioram ese Usia e havaraia; \v 9 Usia ese Iotam e havaraia; Iotam ese Ahasa e havaraia; Ahasa ese Hesekia e havaraia; \v 10 Hesekia ese Manase e havaraia; Manase ese Amon e havaraia; Amon ese Iosia e havaraia; \v 11 Iosia ese Iekonia mai tadina ida e havaradia, Babulono e laohaidia negana ai. \p \v 12 Babulono e laohaidia murinai, Iekonia ese Sealtiele e havaraia; Sealtiele ese Serubabele e havaraia; \v 13 Serubabele ese Abiud e havaraia; Abiud ese Eliakim e havaraia; Eliakim ese Asoro e havaraia; \v 14 Asoro ese Sadok e havaraia; Sadok ese Akim e havaraia; Akim ese Eliud e havaraia; \v 15 Eliud ese Eleasara e havaraia; Eleasara ese Matan e havaraia; Matan ese Iakob e havaraia; \v 16 Iakob ese Iosef, Maria adavana, e havaraia; Maria ena amo Iesu, e gwauraia Keriso, e vara. \p \v 17 Taunabunai uru iboudiai Abraham ena amo ema bona David be uru gwauta-hani; bona David ena amo ema bona Babulono e laohaidia negana be uru gwauta-hani; bona Babulono e laohaidia negana amo ema bona Keriso be uru gwauta-hani. \s1 Iesu e vara \p \v 18 Iesu Keriso na ini e vara toma: ia sinana Maria na Iosef maohenina, to raruosi do asie geda bou, Lauma Helaga ese mero e henia. \v 19 Adavana Iosef na kara maoromaoro tauna, bona hahine ihahemaraina se ura, taunabunai baine hahekohoa hehuni-hehuni eto. \v 20 Lalona unu e hadaia tomava ai, Lohiabada ena aneru ta ese nihi ai e hahedinarai henia, eto, Iosef David e, adavamu Maria iabidaena garina basio gari, badina be Lauma Helaḡa ese mero vada e henia. \v 21 Ia ese mero do baine abia; ladana ba hatoa IESU; badina be ia ese cna bese taudia edia kara dikadia amo baine hamauridia. \p \v 22 Ini ḡau iboudiai e vara, Lohiabada ese peroveta tauna uduna amo e gwauraia herevana ihamomokanuna; eto, \q1 \v 23 A itaia, haneulato ta baine rogorogo, \q1 Natuna baine havaraia, mero ta; \q1 Ia ladana bae hatoa Emanuel. \m (Emanuel anina be: Dirava na ita dekedekedai). \p \v 24 Iosef na mahuta amo e noga, bena Lohiabada ena aneru ese e haduaia heḡereḡerena e karaia. Adavana e abia dae: \v 25 to ia ida asie geda bou, ela bona natuna e abia. Bena mero ladana e hatoa IESU. \c 2 \s1 Aonega taudia mairiveina kahana amo \p \v 1 Iesu na Betelehem Iudea ai e vara, King Herod ese Iudea e lohiaia negana ai, aonega taudia be dina dae kahana amo Ierusalem ai e lasi. \v 2 Idia na e henanadai, eto, Iuda taudia edia pavapava harihari eme vara be edeseni ai? Badina be ena hisiu mairiveina kahana ai a itaia, bona itomadiho-henina ama. \p \v 3 King Herod ese una hereva e kamonai negana ai, kudouna e hetaha; Ierusalem taudia iboudiai danu. \v 4 Bena ia ese hahelaḡa taudia iboudiai bona itorena taudia e haboudia, e nanadaidia, eto, Keriso be edeseni ai baine vara e tomamu? \v 5 Bena idia na e haere henia, eto, Betelehem Iudea ai; badina be peroveta tauna ini e torea toma: \q1 \v 6 Oi danu Betelehem e, Iuda tanona ai, \q1 Iuda lohiadia bogaragidiai oi na dia gabe tauna, \q1 Badina be hahekau tauna na oiemu amo bainema, \q1 Ia ese egu bese Israel baine reḡua. \p \v 7 Bena Herod ese aonega taudia e boiridia hehuni, hisiu ena hedinarai negana e nanadailaia ḡoevaḡoeva. \v 8 Bena e siaidia lao, Betelehem baela; eto, Aola, mero maraḡina ba ha tahua goadagoada, bona ba davaria negana ai bame hadibagu, bena lau danu baina vasi toma diho. \v 9 Idia na hanua pavapavana erena e kamonaia, bena vada ela. Hari hisiu, mairiveina kahana ai e itaia ḡauna, ese e gunalaidia, ela bona mero maraḡina ena noho gabuna daenai e mia. \v 10 Idia na hisiu e itaiava ai na e moale hisi dae. \p \v 11 Bena ruma ai e raka vareai, mero maraḡina sinana Maria ida e itadia, bena e goru goru diho, e toma henia diho. Bena edia kohu e hulala, herahia e henia, gold bona muramura mai bonana bona dahudahu muramurana. \v 12 Bena Dirava ese nihi ai e hamaorodia, eto, Herod dekena basio lou lao. Taunabunai idau dala amo edia hanua e lou henia. \s1 Iesu e heaulaia, Aigupto ela \p \v 13 Idia e lou murinai, Lohiabada ena aneru ese nihi ai Iosef ma e hahedinarai henia, eto, A tore isi, mero maraḡina sinana ida avabidia, Aigupto ba healulaidia lao, unuseni ai ba ha noho, ela bona lau mil b.lJnl hereva henimu lou; badina be Herod ese mero maraḡina e tahuamu, baine alaia mase e tomu. \v 14 Bena Iosef e noga, mero maraḡina sinana ida hanuaboi ai e abidia, Aigupto ela. \v 15 Unuseni ai eha noho ela bona Herod e mase, Lohiabada ese peroveta tauna uduna amo e gwauraia herevana ihamomokanina; eto, Aigupto amo natugu na boiria. \p \v 16 Una negana ai Herod na dibana aonega taudia ese vada e koia, bena e badu dikadika. Bena e hesiai, laḡanidia rua bona gabeai e vara memerodia iboudiai na Betelehem ai bona badina tanodia ai e aladia mase, aonega taudia e nanadailaidia negana heḡereḡerena. \v 17 Una negana ai Ieremia, peroveta tauna, ena hereva vada e momokani; eto, \q1 \v 18 Gado ta Rama ai e kamonai, \q1 Tai lolololo bona tai ḡadeḡade bada, \q1 Rahela be natuna taidia e taimu, \q1 Tauhalo e dadaraia, badina be idia na lasihidia. \s1 Nasaret e lou henia \p \v 19 Herod e mase murinai, Lohiabada ena aneru ese nihi ai Iosef ma e hahedinarai henia lou, Aigupto ai. \v 20 Eto, A tore isi, mero maraḡina sinana ida avabidia, Israel tanona baola, badina be mero maraḡina iala-masena e tahuava taudia na vada e mase. \v 21 Bena e tore isi, mero maraḡina bona sinana e abidia, Israel tanona ela. \v 22 To sivarai e kamonai Akelao ese Iudea e lohiaia, tamana Herod gabunai, bena unu lao garina e gariva. A nihi amo Dirava ese e hadibaia dainai e raka hanai, Galilea kahana ela, \v 23 hanua ta ai, ladana Nasaret, eha noho. Taunabunai peroveta taudia edia hereva vada e momokani; eto, Ia na Nasaret tauna bae gwauraia. \c 3 \s1 Ioane Bapatiso \p \v 1 Unu dinadia ai Ioane Bapatiso e hedinaraiva, Iudea tano ḡaḡaena ai e harorova; eto, \v 2 A helalo kerehai, badina be guba basileiana vada eme kahira-kahira. \v 3 Badina be ia na peroveta tauna Isaia ese e herevalaia guna, eto, \q1 Gado ta tano ḡaḡaena ai e boi lolomu, e tomu, \q1 Lohiabada ena dala ba lailaia, \q1 Ena laolao dalana ba hamaoromaoroa. \p \v 4 Ioane ena dabua na kamelo huina, ena gaba ḡauna be boromakau kopina, ana aniani na kwadi bona bada ranuna. \v 5 Ierusalem bona Iudea taudia iboudiai, bona Ioridane kourana hanuadia idoidiai, ia dekena ela, \v 6 edia dika e gwaurai hedinaraiva. Bena ia ese Ioridane sinavaina ai e bapalisodiava. \v 7 A Farisea taudia bona Sadukea taudia diaḡau bapatiso totona ela e itadia, bena e gwau henidia, eto, Gaigai natudia e, daika ese e hamaoromui do baine vara baduna na ba heautania? \v 8 Helalo-kerehai anina ba hahedinaraia. \v 9 Bona lalomui ai basioto “Ai tamamai na Abraham,” badina be na hamaoromuimu, Dirava na mai siahuna ini nadi amo natuna bema havaradia Abraham ena. \v 10 Harihari ira na au badidiai e atoamu; taunabunai huahua namodia asie dobimu audia iboudiai na be utumu, lahi ai be taho kaumu. \v 11 Lau be ranu amo na bapatisomuimu, helalo-kerehai toana. A lau murigu ai be maimu tauna na ena siahu ese lauegu e hereaiamu; lau na dia namo ena tamaka baina abia loaloa. Ia ese Lauma Helaḡa bona lahi amo baine bapatisomui. \v 12 Ena itapo na imana ai; ena uit ikwadina gabuna baine tapoa ḡoevaḡoeva, ena uit na roge ai baine haboua, a momona be se bodomu lahina ai baine dou vaitani. \s1 Iesu e bapatisoa \p \v 13 Una negana ai Iesu na Galilea amo Ioane dekena ela, Ioane ese baine bapatisoa dainai. \v 14 A Ioane ese e gwaua tao, eto, Lau dekegu oma a? Oi ese lau boma bapatisogu hari namo. \v 15 A Iesu ese e haere henia, eto, Mani boma karaia; badina be kara maoromaoro iboudiai baita haguḡuru hari namo. Bena ia ese Iesu ena ura e karaia. \p \v 16 Iesu e bapatisoa; bena ranu amo e dae kau negana ai na guba e parara, bena ia ese Dirava ena Lauma e itaia, pune na heto e diho, ia tubuana ai e kau. \v 17 Bona gado ta guba amo e boi dobi, eto, Lau Natugu binai, egu lalokau; lau ese ia na lalo namo heniamu. \c 4 \s1 Iesu e dibaḡania \p \v 1 Bena Lauma ese Iesu na tano ḡaḡaena e hakaua lao, Diabolo ese baine dibaḡania totona. \v 2 Dina hari-ahui, boi hari-ahui, e anivaga, bena e hitoloa mase \v 3 Bena hedibaḡani laumana na ia dekena ela, eto, Bema oi Dirava Natuna, ini nadi boma haḡanidia, bena aniani ḡaudia ai bema lao. \v 4 A Iesu na e haere, eto, Vada e torea, Dia aniani amo mo taunimanima basie mauri, a Dirava uduna amo e lasimu herevadia iboudiai amo danu. \p \v 5 Bena Diabolo ese hanua helaḡana e hakaua lao, Dubu Helaḡa kogena ai e haginia kau. \v 6 Bena eto, Bema oi Dirava Natuna, ini amo boma roho dobi; badina be vada e torea, Ia ese ena aneru baine haduadia, bena imadia ai bae abimu isi, aemu nadi ai ba tutuhia na garina. \v 7 Iesu ma e haere, eto, Vada e torea danu, Lohiabada emu Dirava na basio dibaḡania. \p \v 8 Bena Diabolo ese ororo bada-hereana ta dorina ai e hakaua dara, tanobada basileiadia idoidiai mai hairaidia ida e haheitalaia, \v 9 eto, Boma goru diho, boma toma henigu diho, bena ini iboudiai na oi bama henimu. \v 10 Iesu ma e haere henia, eto, Satana e, dauha aola; badina be vada e torea, Lohiabada emu Dirava na ba toma henia diho, ia mo sibona isiaina ba lao heni. \p \v 11 Bena Diabolo ese e rakatania. Aneru haida ia dekena ela, ia isiaina e lao heni. \s1 Iesu Galilea ela \p \v 12 Iesu na e kamonai Ioane dibura rumana ai vada e koua, bena e lou lao, Galilea ela. \v 13 Nasaret e rakatania, ela, Kaperanaum ai eha noho: una na gohu badina hanuana, Sebulun bona Napatali tanodia ai. \v 14 Unu amo Isaia, peroveta tauna, ena hereva vada e momokani; eto, \q1 \v 15 Sebulun tanona bona Napatali tanona, \q1 Gohu dalana, Ioridane sinavaina unukahana ai, \q1 Bese idau-idau edia Galilea bunai: \q1 \v 16 Dibura ai e nohova taudia na \q1 Diari badana vada e itaia; \q1 Bona dibura masemase lalonai e helaiva taudia latadiai \q1 Diari vada e tata dae roha. \m \v 17 Una nega amo, Iesu na e haroro matama, eto, A helalo kerehai, badina be guba basileiana vada eme kahira-kahira. \s1 Iesu ese hahediba hahani e boiridia \p \v 18 Ia na Galilea gohuna konena ai e rakava ai, tadikaka rarua, Simona, e nemaia Petro, mai tadina Andrea, e itadia, reke gohu ai e torea, badina be idia na haoda taudia. \v 19 Bena e hereva henidia, eto, Murigu ai a raka; lau ese taunimanima ihaoda-henidia taumui ai baina halaomui. \v 20 Bena idia ese edia reke e rakatani, ia murinai e raka. \p \v 21 Unu amo e raka laova ai, tadikaka rarua ma e itadia, Iakobo Sebedeo, tadina Ioane ida, edia vanagi ai tamadia Sebedeo ida edia reke e laumeva. \v 22 Bena e boiridia. Bena idia ese vanaḡi bona tamadia e rakatanidia, ia murinai e raka. \s1 Iesu ena ḡaukara e matamaia \p \v 23 Iesu na Galilea idoinai eha laolao, edia dubu lalodiai e hahedibava, bona basileia sivaraina namona e harorolaiava. Bona taunimanima edia gorere bona edia hisihisi idau-idau amo e hamauridiava. \v 24 Taunabunai, ia harina Suria tanona idoinai e hapiua; bena edia gorere taudia iboudiai na ia dekena e laohaidia, hisi idau-idau, kava, tororo-tororo, pada. Bena ia ese e hamauridia. \v 25 Hutuma bada herea ia murinai e raka: Galilea amo, Hanua Gwauta amo, Ierusalem amo, Iudea amo, bona Ioridane sinavaina unukahana amo. \c 5 \s1 Iesu na ororo ai e haroro \p \v 1 Iesu ese aru taudia e itadia, bena ororo ai e dara dae, e helai diho; bena ena hahediba na ia dekena ela. \v 2 Bena e hadibadia matama, eto, \q1 \v 3 Manau taudia be nanamo, badina be guba basileiana na idia edia. \q1 \v 4 Taitai taudia be nanamo, badina be taudia bae halodia. \q1 \v 5 Manada taudia be nanamo, badina be idia ese tanobada bae abia. \q1 \v 6 Kara maoromaoro hitolona e hitolomu bona ranu-masena e ranu \q2 masemu taudia be nanamo, badina be bogadia bae kunu. \q1 \v 7 Hebogahisi taudia be nanamo, badina be idia danu do bae bogadia hisi. \q1 \v 8 Lalodia ḡoḡoeva-ḡoḡoeva taudia be nanamo, badina be idia ese Dirava bae itaia. \q1 \v 9 Herohemaino taudia be nanamo, badina be idia na Dirava natuna \q2 bae gwauraidia. \q1 \v 10 Kara maoromaoro daidiai e daḡedaḡe henidia taudia be nanamo, \q2 badina be guba basileiana na idia edia. \p \v 11 Lau daigu ai umui bae uduguiraimui, bae daḡedaḡe henimui, bae gwau dika henimui koikoi, negadia ai na do ba namo. \v 12 Ba moale, ba moale hisi dae, badina be guba ai davamui baine bada; badina be e gunalaimui taudia, peroveta taudia, na unu e daḡedaḡe henidia tomava. \p \v 13 Umui na tanobada damenana. Damena na basinema tadika, dahaka ese bema hatadikaia? Asi ena namo, vada bae negea, taunimanima ese aedia ai bae moimoilaia. \p \v 14 Umui na tanobada diarina. Ororo dorina ai e hadaia hanuana na basine hehuni diba. \v 15 Lamepa bae haraia negana ai, maua henunai basie atoa, a lamepa gabuna korikori ai bae laia kau, ruma taudia iboudiai edia diari ai bainela. \v 16 Umui emui diari taunimanima vairadiai unu ba hahedinaraia toma, bena emui kara namodia bae ita bona Tamamui guba ai e nohomu na bae heatolaia. \s1 Taravatu Gunana bona Taravatu Matamatana \p \v 17 Lalomui na basieto lau be taravatu bona peroveta herevadia iruhadia totona nama: dia iruhadia to ihaḡuḡurudia totona nama. \v 18 Badina be na hamaoromui momokanimul harihari ela guba bona tanobada bae puki, taravatu ena leta ta eiava ena koma ta basine boio, ela bona anina idoinai baine vara. \v 19 Taunabunai, tau ta ese taravatu maragi-maragina ta baine tataia utu, ia na guba basileiana lalonai gabe tauna bae gwauraia. A tau ta ese baine badinadia, bona baine hahedibalaidia, ia na guba basileiana lalonai guna tauna bae gwauraia. \v 20 Na hamaoromuimu, umui emui kara maoromaoro ese itorena taudia bona Farisea taudia edia basine hereaia, umui na guba basileiana lalonai basio raka vareai, lasi ona lasi vaitani. \p \v 21 Vada o kamonai, sene taudia e haduadia, eto, Basio ala-ala; bona ala-ala tauna do bae hahemaoro henia. \v 22 A lau ese na hamaoromuimu, tadikakana baine badu henia tauna na do bae hahemaoro henia; bona tadikakana baine ḡonaḡonalaia tauna na kaunsil taudia vairadiai bae laohaia; bona tadikakana na kava tauna baine gwauraia tauna na Gehena lahina ai bainela. \v 23 Taunabunai, emu boubou ḡauna pata helaḡana ai bavatoa negana ai na ba helalo une, tadikakamu enai mai emu kerere, \v 24 emu boubou ḡauna pata helaḡana vairanai ba rakatania, baola, tadikakamu ida ba herohemaino guna, gabeamo ba lou lao, emu boubou ḡauna pata helaḡana latanai bavatoa. \v 25 Oi inaimu ida ba herohemaino haraḡa, hahemaoro dalana ai doini o raka heboumu negana ai; inaimu ese hahemaoro tauna imana ai baine atomu na garina, hahemaoro tauna ese dibura rumana igimana tauna imana ai baine atomu na garina, dibura rumana igimana tauna ese dibura rumana lalonai baine koumu na garina. \v 26 Na hamaoromu momokanimu, unu amo basio raka lasi ela bona davana ba haḡuḡurua vaitani. \p \v 27 Vada o kamonai, sene taudia e haduadia, eto, Basio heuda hanai. \v 28 A lau ese na hamaoromuimu, tau ta ese hahine ta baine raraia ela bona baine ḡahusia, ia lalona ai vada e heuda hanai vaitani. \v 29 Matamu idibana ese baine hahekwakwanaimu, ba giboa lasi, ba negea daure; badina be taumu reḡena ta baine boio be namo, a taumu idoinai Gehena ai bae tahoa dobi na dika. \v 30 Eiava imamu idibana ese baine hahekwakwanaimu, ba utua oho, ba negea daure; badina be taumu reḡena ta baine boio be namo, a taumu idoinai Gehena ai bae tahoa dobi na dika. \p \v 31 E haduadia danu, eto, Adavana baine hadihoa tauna ese hekoho revarevana baine henia. \v 32 A lau ese na hamaoromuimu, tau ta adavana dia heuda-hanai hahinena to baine hadihoa, ia ese heuda-hanai hahinena ai baine halaoa; bona una hahine ma baine adavaia tauna na heuda-hanai tauna. \p \v 33 Vada o kamonai, sene taudia e haduadia, eto, Basio gwau hamata koikoi, a emu gwauhamataLohiabada enai ba hamomokani. \v 34 A lau ese na hamaoromuimu, basio gwau hamata, lasi ona lasi vaitani: dia guba ladana ai, badina be ia na Dirava ena terono; \v 35 dia tanobada ladana ai, badina be ia na aena edia moi-tao ḡauna; dia Ierusalem ladana ai, badina be ia na Pavapava hereana ena hanua. \v 36 Oi kwaramu danu basio gwau hamatalaia, badina be huimu tamona ihakurokurona eiava ihakoremana na asi dibamu. \v 37 Taunabunai emu hereva ba gwaurai: oibe, oibe, bona lasi, lasi. Ini e hereamu herevana na tau dikana ena amo. \p \v 38 Vada o kamonai, e haduadia, eto, Mata davana be mata; ise davana be ise. \v 39 A lau ese na hamaoromuimu, dika tauna basio gwaua tubu. Ia ese vahamu idibana baine pataia, laurina danu ba mede henia. \v 40 Tau ta ese baine hahemaoro henimu emu hahedoki iabina totona, emu rami danu ba henia. \v 41 Eiava tau ta ese baine haḡanimu maila ta ba raka, maila iharuana danu ia ida ba raka hebou. \v 42 Noinoi tauna na ba henia, bona emui ai baine abi torehai e tomu tauna na basio dadaraia. \p \v 43 Vada o kamonai, e haduadia, eto, Dekemu tauna ba lalokau henia; a inaimu ba inai henia. \v 44 A lau ese na hamaoromuimu, inaimui ba lalokau henidia, bona bae daḡedaḡe henimui taudia daidiai ba ḡuriḡuri. \v 45 Unu amo Tamamui guba ai e nohomu na natuna ai baola. Badina be ia ese ena dina na kara dika taudia bona kara namo taudia latadiai e hatataia dae rohamu, medu danu kara maoromaoro taudia bona kara kerere-kerere taudia latadiai e hadihoamu. \v 46 Badina be e lalokau henimuimu taudia mo ba lalokau henidia, davamui be dahaka bavabia? Tax gogo taudia na unu asie kara tomamu a? \v 47 Bona tadikakamui mo ba hanamodia, emui namo be dahaka? Idau bese taudia na unu asie kara tomamu a? \v 48 Taunabunai, umui na ba ḡoeva dae, Tamamui guba ai e nohomu na e ḡoeva daemu na heto. \c 6 \s1 Toma-diho korikorina \p \v 1 Nahuamui ba toho, emui kara maoromaoro taunimanima vairadiai basio kara, bae ita helaoreana. Unu ba kara toma, umui na asi davamui Tamamui guba ai e nohomu ena amo. \v 2 Taunabunai, harihari ḡaudia ba heni negana ai na vairamu ai kibi basio hiriria, koikoi taudia ese dubu ai bona ariara ai e karamu na heto, taunimanima ese bae heatolaidia helaoreana. Na hamaoromui momokanimu, davadia vada e abi. \v 3 A harihari ḡaudia ba heni negana ai na imamu laurina ese idibana ena kara basine diba. \v 4 Taunabunai emu harihari baine hehuni, bona Tamamu na ḡau hehunidia e itamu, davana baine henimu. \p \v 5 Ba ḡuriḡuri negadia ai, koikoi taudia basio tohotohodia, badina be idia na e uramu dubu ai bona ariara daigunidia ai ginidia ai bae ḡuriḡuri, taunimanima ese bae itadia totona. Na hamaoromui momokanimu, davadia vada e abi. \v 6 A oi na ba ḡuriḡuri negana ai na emu daiutu lalonai ba raka vareai, iduarana ba koua ahu, Tamamu na gabu hehunina ai ba noinoi henia. Bena Tamamu na gabu hehunina e itaiamu, davana baine henimu. \p \v 7 Ba ḡuriḡuri negadia ai, basio gwau lou gwau lou, bese idau-idau taudia na heheto; badina be idia na e tomamu edia hereva momo daidiai baine kamonaidia. \v 8 Idia ida basio heḡereḡere, badina be Tamamui na dibana dahaka ḡau dahaka ḡau ai o dabumu, do asio noinoi heniamu negadia ai. \v 9 Taunabunai, ini ba ḡuriḡuri toma: \q1 Tamamai e, guba ai o nohomu, \q1 Oi ladamu baia hahelaḡaia; \q1 \v 10 Emu basileia bainema, \q1 Emu ura tanobada ai baia kara, \q1 Guba ai e karamu na heto. \q1 \v 11 Hari dina ai amai bame henimai; \q1 \v 12 Emai dika ba gwau tao, \q1 Ai ese e hadikamaimu taudia edia dika a gwau taomu na heto; \q1 \v 13 Hedibaḡani ai basio hakaumai vareai, \q1 A dika amo ba hamaurimai. \p \v 14 Badina be umui ese taunimanima edia dika ba gwau tao, Tamamui guba ai e nohomu ese emui dika baine gwau tao. \v 15 A umui ese taunimanima edia dika basio gwau tao, Tamamui ese emui dika basine gwau tao. \p \v 16 Bavanivaga negadia ai na basio vaira hua, koikoi taudia heḡereḡeredia; badina be vairadia e hadikamu, edia anivaga toadia na taunimanima ese bae ita e tomamu. Na hamaoromui momokanimu, davadia na vada e abi. \v 17 A oi na bavanivaga negadia ai na kwaramu ba horoa, vairamu danu ba huria; \v 18 bena taunimanima na basie diba o anivagamu, a Tamamu na gabu hehunina ai baine diba. Bena Tamamu na gabu hehunina e itaiamu, davana baine henimu. \p \v 19 Emui kohu na ina tanobada ai basio habou, iniseni ai pitopito bona hogohogo ese e ani oremu, iniseni ai danu henao taudia ese ruma e dareamu bona e henaomu. \v 20 A emui kohu na guba ai ba habou, unuseni ai pitopito bona hogohogo ese asie ani oremu, unuseni ai danu henao taudia ese ruma asie dareamu, asie henaomu. \v 21 Badina be emui kohu e miamu gabuna ai, lalomui danu unuseni mia. \p \v 22 Tau-anina ena lamepa na mata. Taunabenai, matamu baine namo, taumu anina idoinai baine diari. \v 23 A matamu baine dika, taumu anina idoinai baine dibura. Taunabenai, diari na oi lalomu ai baine dibura, hari dibura na daka bada! \s1 Aonega korikorina \p \v 24 Asi launa ta ese biagu rarua isiaidia baine lao heni diba. Badina be ta baine inai henia, ta be baine lalokau henia; eiava baine badinaia, ta be baine dadaraia. Dirava bona Taḡa isiaidia basio lao heni diba. \p \v 25 Una dainai na hamaoromuimu, lalomui na basie hekwarahi dahaka bavania, eiava dahaka ba inua, eiava dahaka ba hahedokilaia. Mauri ese aniani se hereaiamu a? Tau-anina ese dabua se hereaiamu a? \v 26 Atai manudia ba itadia: idia na asie hadohadomu, asie taboromu, roge ai asie haboumu; a Tamamui guba ai e nohomu ese e ubudiamu. Umui ese idia asio hereadiamu a? \v 27 Umui daika ena lalo-hekwarahi amo tauna anina sisina taina mo baine halataia diba? \v 28 Bona lalomui basie hekwarahi dabua daidiai. Tano heraheradia ba haero, ede e vara tomamu: asie ḡaukaramu, bona asie hatuhatumu; \v 29 a lau ese na hamaoromuimu, Solomon mai hairaina idoinai ena namo na idia ida asie heḡereḡere. \v 30 Benaini, tano avadia, harihari mimia, kerukeru lahi ai bae taho kau, to Dirava ese unu e hadabualai tomamu; be, ia ese umui danu basine hadabualaimui a? Abidadama maraḡi-maraḡi taumui! \p \v 31 Taunabunai, lalomui basie hekwarahi; basioto “Dahaka baia ania?” eiava “Dahaka baia inua?” eiava “Dahaka baia hahedokilaia?” \v 32 Bese idau-idau taudia ese unu ḡau iboudiai e tahumu. A Tamamui guba ai e nohomu na mai dibana, o dabumu ḡaudia iboudiai bunu. \v 33 A umui be iena basileia bona ena kara maoromaoro ba tahu guna, bena unu ḡau iboudiai danu ma baine henimui. \v 34 Lalomui basie hekwarahi kerukeru dainai; kerukeru na sibona baine henari. Dina ta ena dika vada davana iena. \c 7 \p \v 1 Taunimanima basio hahemaoro henidia, bena idia ese danu basie hahemaoro henimui. \v 2 Badina be umui emui hahemaoro heḡereḡerena ai ma bae hahemaoro henimui; bona umui emui hahetoho heḡereḡerena ai ma bae hahetoho henimui. \v 3 Badina be dahaka au tahana tadikakamu matana ai o itaiamu, a au badana oi matamu ai mia na to laloamu? \v 4 Badina be dahaka tadikakamu o hamaoroamu, o tomu “Mani au tahana matamu amo baina abia lasi”, a au badana na matamu ai mia? \v 5 Koikoi taumu e, au badana matamu amo bavabia lasi guna, murinai au tahana tadikakamu matana ai ba itaia ḡoevaḡoeva, bena bavabia lasi. \p \v 6 Helaḡa ḡaudia na sisia basio henidia, bona emui aḡeva mai hairaidia na boroma vairadiai basio nege, aedia amo bae moi tao bena bae mede kerehai bae doamui na garina. \p \v 7 Ba noinoi, do baine henimui; ba tahua, do ba davaria; ba pidipidi, iduara baine hekeho emui. \v 8 Badina be noinoi taudia iboudiai na e abimu; itahuna tauna ese e davariamu; iduara na e hekehomu, pidipidi tauna ena. \v 9 Umui daika natuna aniani bema noia negana ai na nadi bema henia? \v 10 Eiava gwarume bema noia negana ai na gaigai bema henia? \v 11 Benaini, umui na dika taumui, ḡau namodia natumui o henidiamu, Tamamui guba ai e nohomu ese ḡau namodia na inoihenina taudia basine henidia a? \v 12 Taunabunai, ḡau iboudiai umui ba ura taunimanima ese bae kara henimui, umui ese unu ba kara henidia toma; badina be ta avatu bona peroveta herevadia anidia korikori bunai. \s1 Dala korikorina \p \v 13 Ikoukou hekahi-hekahina amo ba raka vareai. Badina be mase gabuna e laomu dalana na ikoukou ḡamoḡa bada bona dala na lababana bada; bona hutuma na unu amo e raka vareaimu. \v 14 A mauri gabuna e laomu dalana na ikoukou hekahi-hekahina bona dala na rotona; e davariamu taudia na gagadoi. \p \v 15 Nahuamui ba toho, peroveta taudia koikoidia nd garina; e vasimu, oromadia na mamoe na heheto, to lalodia na uda sisiadia heḡereḡeredia. \v 16 Huahuadia amo ba dibadia. Vine be au ginigini amo ba buruki a? Eiava korukoru na ava ḡiniḡini amo bavabi a? \v 17 Benaini, au namodia iboudiai huahuadia be nanamo; a au dikadia na huahuadia danu didika. \v 18 Au namona ese huahua dikadia ihavaradia na asi dibana; au dikana danu huahua namodia ihavaradia na asi dibana. \v 19 Huahuadia dia nanamo audia iboudiai na bae utu, lahi ai bae taho kau. \v 20 Taunabunai, huahuadia amo ba dibadia. \p \v 21 Dia bae hereva henigu, baeto “Lohiabada e, Lohiabada e,” taudia iboudiai na guba basileiana lalonai basie raka vareai; a Tamagu guba ai e nohomu ena ura e karamu tauna mo. \v 22 Hutuma una dina ai bae hereva henigu, baeto, Lohiabada e, Lohiabada e, oi ladamu ai asia peroveta a? Oi ladamu ai lauma dikadia asia luludia a? Oi ladamu ai hoa karadia momo asia kara a? \v 23 Bena lau ese baina haere henidia, bainato, Asi dibagu umui; dauha aola, kara havara taumui e. \p \v 24 Taunabunai, egu hereva bini e kamonaimu bona karadia e karamu tauna na aonega tauna na heto, ia ese ena ruma na papapapa latanai e hadaia. \v 25 Bena medu e diho, utu-utu e utua dae, lai bada e toa, ruma na e hohoa. To una ruma se kohu, badina be ia na papapapa latanai e hadaia. \v 26 A egu hereva bini e kamonaimu to karadia se karamu tauna na kavakava tauna na heto, ena ruma na raria latanai e hadaia. \v 27 Bena medu e diho, utu-utu e utua dae, lai bada e toa, ruma na e hohoa; bena e kohu, e heḡiḡi rohoroho. \p \v 28 Iesu ese ena haroro e hadokoa; bena taunimanima ese ena hahediba herevadia e hoalai, \v 29 badina be e hadibadiava mai siahuna ida, dia itorena taudia heḡereḡeredia. \c 8 \s1 Iesu ena siahu: gorere taudia e hamauridia \p \v 1 Ororo amo e hekei, bena hutuma bada na ia murinai e raka. \v 2 Bena lepra tauna ta ia dekena ela, e toma henia diho, eto, Lohiabada e, boma ura boma haḡoevagu. \v 3 Iesu imana e toia roro, enai e dau kau, eto, Lau na uramu: a ḡoeva. Bena lepra tauna vada e ḡoeva. \v 4 Iesu ese e hamaoroa, eto, Tau ta basio hamaoroa; aola, hahelaḡa tauna ese baine itamu, bona haheḡoeva ḡauna Mose ese e gwauraia heḡereḡerena na ba henia, taunimanima ihadibalaidia. \p \v 5 Iesu na Kaperanaum ai e lasi. Bena tuari lohiana ta ia dekena ela, e noia, \v 6 eto, Lohiabada e, egu hesiai merona na ruma ai e hekuremu; ia na e padaia, bona tauna eme hisihisi bada. \v 7 Iesu ese e hamaoroa, eto, Baina vasi, bena baina hamauria. \v 8 A tuari lohiana e haere, eto, Lohiabada e, lau na dia namo be egu ruma ai basio dae kau. Mani a hereva mo, bena egu hesiai merona na aine mauri. \v 9 Badina be lau danu haida henudiai, a tuari taudia na lau henugu ai. Ta baina hamaoroa, bainato “Aola”, bena bainela; ma ta baina hamaoroa, bainato “Aoma”, bena bainema; ma egu hesiai merona baina hamaoroa, bainato “Ina na a karaia”, bena baine karaia. \v 10 Iesu ese una hereva e kamonaia, bena e hoa dikadika; bena ia murinai e raka taudia e hamaorodia, eto, Na hamaoromui momokanimu, abidadama inihetomana Israel ai asina davaria, lasi ona lasi vaitani. \v 11 Na hamaoromuimu danu, hutuma na dina dae amo bona dina diho amo baema, Abraham bona Isaak bona Iakob ida bae ege diho, guba basileiana lalonai; \v 12 a basileia memerodia korikoridia na murimuri diburana ai bae doridia lasi, unuseni ai bae tai, gadigadidia bae hahedai. \v 13 Bena Iesu ese tuari lohiana e hamaoroa, eto, Aola, emu abidadama heḡereḡerena bavabia. Hesiai merona na una hora lalonai vada e mauri. \p \v 14 Iesu na Petro ena ruma ai e dae kau, unuseni ai Petro ravana hahinena e davaria, tauna e siahu, e hekure. \v 15 Imana ai e dau kau, bena tauna siahuna e doko; bena hahine na e tore isi, ia isiaina e lao henia. \p \v 16 Adorahi ai, hutuma, lauma dikadia ese e bolodia taudia, na ia dekena e hakaudia lao. Bena ena hereva amo ia ese hari lauma dikadia e luludia lasi; bona gorere idau-idau taudia iboudiai danu e hamauridia. \v 17 Unu amo Isaia, peroveta tauna, ese e gwauraia herevana vada e momokani; eto, Ia ese eda manoka-manoka e abi isi, bona eda gorere e huahaida. \s1 Iesu iḡavana \p \v 18 Iesu ese aru taudia e itadia, e ginia heḡeḡe, bena e hahedua, gohu kahana ai bae hanai eto. \v 19 Bena itorena tauna ta e raka kahi lao, e hereva henia, eto, Hahediba taumu e, emu laolao iboudiai baina bamomu. \v 20 Iesu na e haere, eto, Uda sisiadia na mai edia kohua, bona atai manudia na mai edia ruma, a Taunimanima Natuna na asi ena hekwina gabuna. \v 21 Ena hahediba ta ese danu e hereva henia, eto, Lohiabada e, mani emu kara tamagu do baina ha ḡuria guna. \v 22 Iesu eto, Murigu ai a raka; mase taudia ese edia mase bae guridia. \s1 Iesu ena siahu: lai bona hurehure e gwau tao \p \v 23 Ia na vanaḡi auta ai e gui, bona ena hahediba ese e gavaia. \v 24 Gohu ai guba badana e kau, bena hurehure ese vanagi e habubunia, a ia na mahuta. \v 25 Bena idia ela, e haoa, eto, Lohiabada e, ame hamaurimai; ita aita mase. \v 26 Ia ese e gwau henidia, eto, Abidadama maraḡi-maraḡi taumui e, dahaka dainai o garimu? Bena e tore isi, lai bona hurehure e gwau tao; bena e gaima vaitani. \v 27 Bena idia na e hoa, eto, Ina lai bona hurehure na erena e kamonaimu tauna be daika? \s1 Iesu ena siahu: lauma dikadia e luludia lasi \p \v 28 Unukahai idia na Gadarene tanona ai eha kau, bena lauma dikadia ese e bolodia taudia rarua na ia ida e hedavari; idia na gara gabudia amo e lasi, bona e daḡedaḡe bada, taunabunai taunimanima na una dala amo basie raka hanai diba. \v 29 Idia raruosi na e lolo, eto, Dirava Natuna e, dahaka emai ai bo karamu? Emai nega be dounu, ihahisimai totona vada oma a? \p \v 30 Una gabu ai, a taina dauhai, boroma serina badana ta e nuanuava. \v 31 Bena lauma dikadia ese e noia, eto, Boma lulumai, boma siaimai boroma lalodiai. \v 32 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Aola. Taunabunai, idia na e lasi, boroma lalodiai e vareai; bena seri idoinai na hagahaga amo e rourou hekei gohu ai, unuseni ai e maloa bou. \p \v 33 Boroma ireḡudia taudia na e heau, hanua ela, lauma dikadia ese e bolodia taudia sivaraidia idoinai e gwauraia hedinarai. \v 34 Taunabunai hanua taudia iboudiai e aru ela, Iesu ida e hedavari; e itaia, bena e noia, edia tano amo baine raka oho eto. \c 9 \s1 Iesu ese dika e gwau tao \p \v 1 Ia na vanaḡi auta ai e gui, bena e heau hanai, ena hanua korikori ai eha kau. \v 2 Pada tauna ta geda ai hekurena ai ia dekena e huaia lao. Iesu ese edia heabidadama e itaia, bena pada tauna e hamaoroa, eto, Natugu e, ba goada, emu dika vada eme hegwau tao. \v 3 Bena itorena taudia haida lalodia e hadai, eto, Ina tau ese Dirava e hadikaiamu. \v 4 Iesu na edia lalo-hadai dibana, bena eto, Badina be dahaka lalomui o hadai kereremu? \v 5 Edena be haraga, nato “Emu dika vada eme hegwau tao”, eiava bama toma “A gini tore, ba raka”? \v 6 A umui ba diba Taunimanima Natuna na mai siahuna tanobada ai dika baine gwau tao, (ia ese pada tauna e hamaoroa, eto), A gini tore, emu geda a lokua, emu ruma baola. \v 7 Bena e gini tore, ena ruma ela. \v 8 Hutuma ese e itaia, bena e hoa, bona Dirava e heatolaia, ia ese siahu unuhetomadia taunimanima e henidia dainai. \s1 Iesu ese kara dika taudia e boiridia \p \v 9 Raka hanaina ai, Iesu ese tau ta tax gabuna ai helaina ai e itaia, ia ladana na Mataio. Bena e hereva henia, eto, Murigu ai a raka. Ia na e tore isi, ia murinai e raka. \p \v 10 Iesu na iena ruma ai e ege diho, bena tax gogo taudia bona kara dika taudia hutuma ela, Iesu mai ena hahediba ida e ege diho hebou. \v 11 Farisea taudia ese e itaia, bena ena hahediba e nanadaidia, eto, Emui hahediba tauna na dahaka dainai tax gogo taudia bona kara dika taudia ida e aniani heboumu? \v 12 Iesu e kamonai, bena e hamaorodia, eto, Goada taudia na muramura tauna basie tahua, a gorere taudia hari. \v 13 Aola, ina hereva anina ba haeroa: Lau na hebogahisi na uramu, dia boubou ḡauna. Badina be kara maoromaoro taudia iboiridia asinama, a kara dika taudia hari. \s1 Helalo toadia \p \v 14 Bena Ioane ena hahediba na ia dekena ela, eto, Dahaka dainai ai bona Farisea taudia na a anivagamu, a oiemu hahediba na asie anivagamu? \v 15 Iesu ese e haere henidia, eto, Headava matamata tauna na turana dekediai be bae taitai a? A nega ta headava matamata tauna na edia amo baine heabi oho, una negana ai bae anivaga. \v 16 Dabua matamata seana dabua gunana basie banilaia. Unu bema kara toma, e banilaia seana na dabua gunana amo bema hedare oho, bona hedarena bema bada. \v 17 Vine ranuna matamatana kopi gunadia ai basie vedaia. Unu bema kara toma, vine ranuna matamatana ese kopi bema hapou, bena vine ranuna bona kopi bema dika bou. A vine ranuna matamata na kopi matamatadia ai bae vedaia, bena ruaosi bae namo. \s1 Heabidadama toadia \p \v 18 Edia hereva-hereva lalonai, lohia ta e kau, bena e toma henia diho, eto, Natugu kekenina ina harihari vada e mase; mani aitala, enai ba dau kau, bena baine mauri. \v 19 Iesu na e tore isi, ia murinai e raka, mai ena hahediba ida. \p \v 20 Hahine ta, ena gorere na rara moru, laḡani gwauta-rua unu e gorere tomava, ia murinai e raka, ena dabua rimuna ai e dau kau. \v 21 Badina be ia lalona eto, Ena dabua ai mo bama dau kau be bama namo. \v 22 Iesu na e gini kerehai, e itaia, eto, Natugu e, ba goada, emu abidadama ese vada e hamaurimu. Taunabunai, una hora ela, hahine na vada e namo. \p \v 23 Iesu na hari lohia ena ruma ai e dae kau, bena ivilikou taudia bona taitai taudia e heloḡo-heloḡova e itadia. \v 24 Bena e hamaorodia, eto, A raka lasi; kekeni na se mase, ia na e mahutamu. To idia ese e kirikirilaia. \v 25 A ia ese hutuma e doridia lasi; bena e raka vareai, kekeni imana e abia, e hatorea isi. \v 26 Harina be una tano idoinai e piua. \p \v 27 Iesu na unu amo e raka laova ai, mata-kepulu taudia rarua na ia murinai e raka mai lolodia ida, eto, David natuna e, ame bogamai hisi. \v 28 Iesu na ruma ai e raka vareai, bena hari mata-kepulu taudia raruosi danu ma e dae kau. Bena ia ese e nanadaidia, eto, Lalomui e tomamu lau na mai siahugu ene baina karamui toma a? Idia eto, Lohiabada e, oibe. \v 29 Bena ia ese matadia e dau toho, eto, Emui abidadama heḡereḡerena ene na karamui tomamu. \v 30 Bena matadia vada e papa. Iesu ese e tamanudia goadagoada, eto, Ina kara tau ta basio hamaorolaia. \v 31 A idia na e raka lasi, harina una tano idoinai eha piua. \p \v 32 Idia raka lasidia ai, haida ese mu tauna mai lauma-dikana ida ia dekenai e hakaua vareai. \v 33 Ia ese lauma dikana e lulua lasi, bena mu tauna na e hereva. Aru taudia na e hoa, eto, Kara inihetomadia nega ta se hedinarai Israel ai. \v 34 A Farisea taudia eto, Lauma dikadia edia lohia siahuna ai ia ese lauma dikadia e luludia lasimu. \s1 Iesu ese aru taudia e bogadia hisi \p \v 35 Iesu na hanua badadia ai bona hanua maraḡidia ai e loa eva-evava, edia dubu lalodiai e hahedibava, basileia sivaraina namona e harorolaiava, gorere taudia bona hisi-ani taudia iboudiai e hamauridiava. \v 36 Aru taudia e itadia e bogadia hisi, badina be taudia e boera, bona e karoho, mamoe asi ireḡudia na heheto. \v 37 Bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Uit vada e lo ḡoevaḡoeva, to iutuna taudia na dia hoho. \v 38 Uma biaguna ba noia, ia ese iutuna taudia haida ma baine siaidia, ena uit bae utua. \c 10 \s1 Iesu ese ena aposetolo e abidia hidi \p \v 1 Ia ese ena hahediba gwauta-raruosi e boiridia; bena siahu e henidia, lauma dikadia bae luludia lasi, bona gorere idau-idau bona hisi-ani idau-idau iboudiai bae hamauridia. \v 2 Aposetolo taudia gwauta-raruosi ladadia bini: ginigunana be Simona, e nemaia Petro, bona ia tadina Andrea; Iakobo Sebedeo, bona ia tadina Ioane; \v 3 Filipo bona Batolomeo; Toma bona tax gogo tauna Mataio; Iakobo Alfeo bona Tadeo; \v 4 Simona, Selote tauna bona Iuda Iskariote, ia na Iesu taona itorena tauna. \s1 Aposetolo edia ḡaukara e henidia \p \v 5 Gwauta-raruosi na Iesu ese e siaidia, bona e haḡanidia, eto, Bese idau-idau taudia edia dala ai basio raka, bona Samaria taudia edia hanua ta ai basio raka vareai; \v 6 a Israel besena ena dobi mamoedia dekedia baola. \v 7 Rakamui ai ba haroro, baoto “Guba basileiana vada eme kahira-kahira”. \v 8 Gorere taudia ba hamauridia, mase taudia ba hatoredia isi, lepra taudia ba haḡoevadia, lauma dikadia ba luludia lasi; vada o abi doa, vada ba heni doa. \v 9 Emui vaina lalodiai moni badadia eiava maraḡidia basio uda; \v 10 dala ai moda, hahedoki rua, tamaka, itotohi, basio abi kau; badina be ḡaukara tauna bema mai heinaruna, una bema namo. \v 11 Hanua maraḡina ta ai eiava hanua badana ta ai ba kau negana ai, gaiho namo tauna ta ba tahua, bena ia dekenai ba noho ela bona ba raka oho negana. \v 12 Ruma na ba raka vareai negana ai na ba hanamoa; \v 13 bena ruma na baine namo, emui maino ia latanai bavatoa kau, a basine namo, emui maino na bavabia lou. \v 14 A haida ese basie abimui dae, bona eremui basie kamonai, una ruma eiava una hauna ba rakatania negana ai na aemui palapaladia ḡahudia bavatuatu oho. \v 15 Na hamaoromui momokanimu, hahemaoro dinana ai Sodoma bona Gomora bae dika maraḡi, a una hanua na baine dika bada. \p \v 16 Lau ese na siaimuimu, mamoe uda sisiadia bogaragidiai na heheto; taunabunai, ba heaonega gaigai heḡereḡeredia, ba manada pune heḡereḡeredia. \v 17 A taunimanima nahuadia ba toho; badina be idia ese kaunsil vairadiai bae hakaumui, bona edia dubu lalodiai bae dadabamui. \v 18 Lohia bona pavapava vairadiai bae hakaumui, lau daigu ai, idia bona bese idau-idau taudia ihadibalaidia taumui ai baola. \v 19 Bae hahemaoro henimui negadia ai na lalomui basie hekwarahi, ba gwaurai herevadia daidiai, badina be una hora ai ba gwaurai herevadia na baine henimui. \v 20 Badina be igwauraina tauna na dia umui, a Tamamui Laumana na lalomui ai baine hereva. \p \v 21 Kakana ese tadina taona baine tore; tamana ese natuna taona baine tore; memero bae tore isi, tamadia sinadia bae aladia mase. \v 22 Lau ladagu dainai taunimanima iboudiai ese bae inai henimui; a baine haheauka ela bona dokona tauna do baine mauri. \v 23 Hanua ta ai bae daḡedaḡe henimui negana ai na idau hanuana ta ba heau lao; badina be na hamaoromui momokanimu, Israel hanuadia basio rakadia hanai ore ela bona Taunimanima Natuna baine gini dae. \p \v 24 Hahediba ese ihadibana tauna basine hereaia; hesiai tauna ese biaguna basine hereaia. \v 25 Hahediba na ihadibana tauna ida bae heḡeregere, eiava hesiai tauna na biaguna ida bae heḡereḡere, una na namo. Ruma biaguna ladana bae hatoa Beel-sebul, ena ruma taudia danu unu basie gwauraidia toma a? \p \v 26 Taunabunai, idia garidia basio gari; badina be e ḡova ahu ḡaudia iboudiai do bae hedinarai, bona hehuni ḡaudia iboudiai do bae dibadia. \v 27 Dibura lalonai na hamaorolaimuimu herevadia na diari ai ba gwaurai; bona taiamui ai ba kamonai herevadia na ruma guhidia amo ba harorolai dobi. \v 28 Tau-anina ialana mai dibadia to lauma ialana asi dibadia taudia na garidia basio gari; a lauma bona tau-anina Gehena ai baine aladia mase diba tauna hari garina ba gari. \v 29 Bisini rua be moni maraḡi-maraḡina tamona amo bae hoi, ani? A idia ta tano ai basine moru, Tamamui na basine ura negana ai. \v 30 A umui na kwaramui huidia iboudiai vada e duahi vaitani. \v 31 Basio gari; umui ese bisini diaḡau o hereadiamu. \v 32 Taunabunai, taunimanima vairadiai bae gwauraigu hedinarai taudia iboudiai na lau ese Tamagu guba ai e nohomu vairanai baina gwauraidia hedinarai; \v 33 a taunimanima vairadiai baine ḡoregu tauna na lau ese Tamagu guba ai e nohomu vairanai baina ḡorea. \p \v 34 Lalomui na basieto maino tanobada ai baina mailaia totona nama; dia maino asina mailaia, a dare hari. \v 35 Badina be lau nama tau ese tamana baine inai henia, bona kekeni ese sinana baine inai henia, bona eregabe hahinena ese ravana hahinena baine inai henia, \v 36 bona ruma taudia ese ruma biaguna bae inai henia helaoreana. \v 37 Tamana eiava sinana baine ura henia bada, lau baine ura henigu maraḡi, tauna na egu ai basine heḡereḡere; bona natuna maruanena eiava natuna kekenina baine ura henia bada, lau baine ura henigu maragi, tauna na egu ai basine heḡereḡere; \v 38 bona ena satauro basine abia isi, murigu ai basine raka, tauna na egu ai basine heḡereḡere. \v 39 Ena mauri e abia tarika-tarikamu tauna ese mauri baine reaia, a lau daigu ai ena mauri e reaiamu tauna ese mauri baine abia. \p \v 40 E abimui daemu tauna ese lau danu e abigu daemu; bona lau e abigu daemu tauna ese e siaigu Diravana danu e abia daemu. \v 41 Tau ta ese peroveta tauna ladana ai peroveta tauna e abia daemu, ia ese peroveta tauna davana baine abia. Bona tau ta ese kara maoromaoro tauna ladana ai kara maoromaoro tauna e abia daemu, ia ese kara maoromaoro tauna davana baine abia. \v 42 Bona tau ta ese ranu kerumana kebere tamona mo ini maraḡimaraḡidia ta baine henia, hahediba ladana ai, na hamaoromui momokanimu, ia na davana basine reaia. \c 11 \p \v 1 Iesu ese ena hahediba gwauta-raruosi e haḡanidia vaitani, bena una gabu amo e raka oho, edia hanua lalodiai baine hahediba bona baine haroro totona. \s1 Iesu ese Ioane Bapatiso e heatolaia \p \v 2 Ioane ese dibura rumana ai Keriso ena kara haridia e kamonai, bena ena hahediba rarua ia dekena e siaidia. \v 3 Idia ese e nanadaia, eto, Be maimu tauna na oi, eiava idauna ta baita naria? \v 4 Bena Iesu ese e haere henidia, eto, Vada aola, ome kamonai ome ita karadia na Ioane ba hamaorolaia: \v 5 mata-kepulu taudia matadia e papamu, ae-hedairike taudia e raka namonamomu, lepra taudia e goevaḡoevamu, taia-kudima taudia e kamonaimu, mase taudia e tore isimu, bona sivarai namona na ogoḡami taudia e harorolai henidiamu. \v 6 Hekwakwanai badina egu ai basine davaria tauna hari namo. \p \v 7 Raruosi e raka oho ai, Iesu ese aru taudia e hereva henidia matama, Ioane herevana e gwauraia, eto, Umui na dahaka itana tano ḡaḡaena ola? Siriho lai ese e haevaia a? \v 8 A dahaka itana ola? Dabua manada-manadana e dokilaia tauna a? Dabua manada-manadadia e dokilaimu taudia na pavapava edia numa lalodiai e nohomu. \v 9 A dahaka itana ola? Peroveta tauna a? Oibe, na hamaoromuimu, peroveta taudia loḡora iboudiai ia ese e hereadiamu. \v 10 Ia bunai herevana e torelaia, eto, \q1 A itaia, lau ese egu gwaukau tauna \q1 Oi vairamu ai name siaia, \q1 Emu dala ilailaina. \m \v 11 Na hamaoromui momokanimu, hahine bogadia ai e vara taudia iboudiai na Ia ese Ioane se hereaiamu, a guba basileiana lalonai gabe tauna ese Ioane e hereaiamu. \v 12 Ioane Bapatiso negana ema bona harihari guba basileiana vada e dadia, bona dadidadi taudia ese vada e dabaia tao. \v 13 Badina be peroveta iboudiai bona taravatu e hahedibava ema bona Ioane. \v 14 Lalomui bema heḡereḡere, ina hereva boma abia dae: ina na Elia, maina e gwauraiava tauna. \v 15 Mai taiana tauna na baine hakala. \p \v 16 Ina uru taudia na daidia ida baina haheḡereḡeredia? Idia na memero-memero na heheto, hanua ariaradia ai hehelai, bamodia e boi henidiamu, \v 17 e tomu, \q1 “Ai be ivilikou a hatai, to umui na asio mavaru; \q1 Ai be a rohe ahu, to umui na asio taitai”. \m \v 18 Badina be Ioane Bapatiso ema, se anianiva, se inuinuva, a idia eto “Ia na mai lauma-dikana”. \v 19 A Taunimanima Natuna vada ema, e anianimu, e inuinumu, bena idia e tomu “Ina na ani-dae ani-dae bona vine ranuna e inua momomu tauna, tax gogo taudia bona kara dika taudia turadia”. A aonega ihamomokanina na natuna edia amo e hedinaraimu. \s1 Iesu ese Galilea hanuadia e gwau henidia \p \v 20 lma negana ai siahu karadia diaḡau hanua lalodiai e karava hanuadia na ia ese e gwau henidia, badina be idia na asie helalo kerehai. \v 21 Eto, Korasin e, ihabaimu! Betesaida e, ihabaimu! Badina be siahu karadia lalomui ai na karava na Turo bona Sidono Ialodiai bama kara, idia na idau nega ai benla helalo kerehai mai davahadia bona mai rahurahudia ida. \v 22 Na hamaoromuimu, hahemaoro dinana ai Turo bona Sidono bae dika maragi, a umui na ba dika bada. \v 23 Oi danu, Kaperanaum e! Oi na guba ai ba heabi dae a? Lasi, tanobada henunai bae dorimu dobi. Badina be siahukaradia oi lalomu ai na karava na Sodoma lalonai bama kara, ia na bema mia ema bona hari. \v 24 Na hamaoromumu, hahemaoro dinana ai Sodoma baine dika maraḡi, a oi na ba dika bada. \s1 Iesu ena boiboi \p \v 25 Una negana ai Iesu eto, Tamagu e, guba bona tanobada Lohiana, na hanamomumu, badina be ini ḡau na aonega taudia bona lalo-parara taudia edia amo vada o huni, a memero karukarudia ediai vada o hahedinarai. \v 26 Momokani, Tamagu e, badina be emu lalo-hadai namona benai. \p \v 27 Ḡau iboudiai na Tamagu ese vada e henigu; tau ta Tamada asi dibana, Natuna mo sibona, bona Natuna e uramu baine hahedinarai henia tauna. \p \v 28 Tau boera laumui bona maduna metau taumui iboumui ai, lau dekegu aoma, lau ese laḡa-ani baina henimui. \v 29 Egu maduna na paḡamui ai ba huaia, lau dekegu ai ba hahediba, badina be lau na manada bona lalo-manau taugu; bena laumamui do bae laḡa ani. \v 30 Badina be egu maduna na haraḡa, ihuana danu asi hekwarahina. \c 12 \s1 Dina Helaḡa Taravatudia \p \v 1 Una negana ai Iesu na Dina Helaḡa ai uit umana e rakaia hanai. Ena hahediba na e hitolodiava, bena uit huahuadia e burukiva, e aniva. \v 2 Farisea taudia ese e itadia, bena e hamaoroa, eto, O itaia, emu hahediba na hegwau-tao karana Dina Helaḡa ai e karaiamu. \v 3 Ia ese e haere henidia, eto, Nega ta asio duahia, a, David ena kara ta, e hitoloava negana ai, ia mai bamona ida? \v 4 Dirava ena ruma ai e dae kau, pata helaḡa malamalana e ania; a una malamala na helaḡa vaitani, ienai bona ia bamona ediai; hahelaḡa taudia sibodia bema ania. \v 5 Eiava taravatu ai asio duahia, a, Dina Helaḡa ai hahelaḡa taudia ese dina helaḡa taravatudia e tata utu, to asi edia kerere? \v 6 Na hamaoromuimu, iniseni ai ta ese Dubu Helaḡa e hereaiamu. \v 7 Ina hereva anina boma diba “Lau na hebogahisi na uramu, dia boubou ḡauna” umui na asi edia kerere taudia basioma habadelaidia. \v 8 Badina be Taunimanima Natuna na Dina Helaḡa biaguna. \p \v 9 Ia na unu amo e raka oho, bena edia dubu ai e dae kau. \v 10 Tau ta unuseni ai imana na heveri. Bena idia ese e nanadaia, eto, Dina Helaḡa ai gorere ihamaurina be maoro eiava? Edia ura be bae habadelaia. \v 11 Bena Iesu ese e haere henidia, eto, Umui daika ena mamoe bema tamona mo, bena Dina Helaḡa ai guri lalonai bema moru dobi, basioma abia basioma veria dae a? \v 12 Be, taunimanima ese mamoe asie hereadiamu a? Taunabunai, Dina Helaḡa ai kara namona ikarana be maoro. \v 13 Bena ia ese hari tau e haduaia, eto, Imamu a toia roro. E haroroa, vada e namo, imana kahana heḡereḡerena. \v 14 A Farisea taudia na e raka lasi, e henega bou, ia bae hadikaia dalana e tahua. \p \v 15 Iesu na mai dibana dainai, ia na dauha ela. Hutuma bada ese ia murinai e raka, bena ia ese iboudiai e hamauridia; \v 16 a e tamanudia, ia harina basie hapiua. \v 17 Unu amo Isaia, peroveta tauna, ena hereva vada e momokani, eto, \q1 \v 18 A itaia, egu hesiai tauna binai, vada na abia hidi, \q1 Egu lalokau, na lalo namo heniamu; \q1 Laumagu na ia latanai baina atoa kau, \q1 Ia ese hahemaoro bese iboudiai baine hamaorolaidia. \q1 \v 19 Ia na basine heai, basine lolo; \q1 Ariara ai ia erena basie kamonai. \q1 \v 20 Siriho pou basine hakwaidua, \q1 Gida busine habodoa, \q1 Ela bona hahemaoro na kwalimu ai baine halaoa. \q1 \v 21 Ia ladana bese iboudiai bae imodaia. \s1 Lauma Helaḡa ihadikana \p \v 22 Una negana ai tau ta mai lauma-dikana ia dekena e laohaia; tauna na mata-kepulu bona mu danu. Iesu ese e hamauria, bena e hereva bona ḡau e ita danu. \v 23 Bena aru taudia iboudiai e hoa, eto, Ina na David natuna readia? \v 24 Farisea taudia e kamonai, bena idia eto, Ina tau be dia sibona, a Beel-sebul, lauma dikadia edia lohia, dainai lauma dikadia e luludia lasimu. \p \v 25 Iesu na edia lalo-hadai dibana, bena ia eto, Basileia ta sibona bema haheparara, ia na bema dika; bona hanua ta eiava iduhu ta sibona bema haheparara, ia na basinema gini diba. \v 26 Bona Satana ese Satana bema lulua lasi, ia na bema parara, bena ena basileia ede bema gini toma? \v 27 Lau be Beel-sebul siahuna ai lauma dikadia na luludia lasimu o tomamu, matona umui natumui be daika siahuna ai e luludia lasimu? Benaini, idia ese bae hahemaoro henimui. \v 28 A, bema lau ese Dirava Laumana dainai lauma dikadia na luludia lasimu, Dirava ena basileia na emui ai vada eme kau. \v 29 Tau ta ese goada tauna ena ruma ede baine raka vareai toma, ena kohu ede baine dadihai toma? Ia na goada tauna baine ḡuia guna, bena ena ruma kohuna baine dadi. \v 30 Egu ai se taomu tauna ese e laogu ahumu; bona lau ida asia gogomu tauna ese e ḡiḡi rohorohomu. \v 31 Taunabunai na hamaoromuimu, taunimanima edia kara dika bona edia ere dika iboudiai bae hegwau tao; a Lauma e ere dika heniamu tauna na ena dika basine hegwau tao. \v 32 Taunimanima Natuna baine ere dika henia tauna na ena dika baine hegwau tao; a Lauma Helaḡa baine ere dika henia tauna ena dika basine hegwau tao, hari ina mauri ai bona mauri gabena ai danu. \p \v 33 Au bona huahua ba hanamodia, eiava au mai huahuana ida ba hadikadia; badina be huahuana amo au bae dibaia. \v 34 Gaigai natudia e, mai dikamui ida o nohomu be hereva namodia ede ba gwaurai toma? Lalona e honu honu daemu ḡaudia amo uduna e herevamu. \v 35 Tau namona ese ḡau namodia lalona ai e haboumu amo ḡau namodia e vaimu; tau dikana ese ḡau dikadia lalona ai e haboumu amo ḡau dikadia e vaimu. \v 36 Na hamaoromuimu, hereva-kava iboudiai taunimanima ese bae gwaurai na hahemaoro dinana ai bae davalai. \v 37 Badina be emu hereva ese bae hanamomu, bona emu hereva ese bae hadikamu. \s1 Toa e tahua Iesu enai \p \v 38 Bena itorena taudia bona Farisea taudia haida ese e hamaoroa, eto, Hahediba taumu e, ai na a uramu toa ta oiemu amo baia itaia. \v 39 Ia ese e haere henidia, eto, Uru dikana mai heuda-hanaina ida toa e tahuamu, a toa ta ediai basine hedinarai, Iona, peroveta tauna, toana mo vadaeni, \v 40 Badina be Iona na heto, dina toi boi toi lakara-donodono bogana ai e nohova, unuhetomana Taunimanima Natuna danu dina toi boi toi tano lalonai baine noho. \v 41 Hahemaoro negana ai, Nineve taudia ina uru taudia ida bae gini hebou, bae dunidia dae, badina be Iona ena haroro dainai e helalo kerehai; a iniseni ai ta ese lona e hereaiamu. \v 42 Hahemaoro negana ai danu diho kahana pavapavana hahinena ina uru taudia ida bae gini hebou, baine dunidia dae, badina be ia na tanobada dokona amo Solomon ena aonega ikamonaina ema; a iniseni ai ta ese Solomon e hereaiamu. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Lauma dikana ese e rakatania tauna \p \v 43 Lauma dikana ta na tau ta ena amo e raka lasi, bena gabu kaukaudia e raka hanai, baine laḡa ani eto, to laḡa-ani gabuna ta se davaria. \v 44 Bena eto, Na rakatania rumana ma baina lou henia. E lou lao, e davaria, e mia kava, asi inoholaina, vada e ḡoevaḡoeva. \v 45 Bena ia ese lauma dika-hereadia hahitu ma e hakaudia lao, iboudiai e raka vareai, lalona ai e noho. Taunabunai, una tau be matamana ai ena dika na taina maraḡi, a dokona ai ena dika na bada herea. \s1 Varavara korikori \p \v 46 Ia dounu aru taudia e hereva henidiava ai, sinana bona tadina murimuri ai e gini, bae hereva henia eto. \v 47 Bena ta ese e hamaoroa, eto, E, sinamu bona tadimu ounu murimuri ai gigini, oi bae hereva henimu e tomu. \v 48 A Iesu ese e hamaoroa tauna na e haere henia, eto, Sinagu bona tadigu be daidia? \v 49 Bena ena hahediba e duanaidia, eto, Sinagu bona tadigu bini; \v 50 badina be Tamagu guba ai e nohomu na ena ura bae kara taudia, idia hari tadigu bona taihugu bona sinagu. \c 13 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Uit iḡiḡi-rohorohona \p \v 1 Una dina ai, Iesu na ruma amo e diho, kone ai e helai; \v 2 bena hutuma bada ia dekenai e hebou. Bena ia ese vanaḡi auta ai e gui, gohu ai e dae, e helai diho, a aru taudia be kone ai e gini. \v 3 Ia ese sivarai heḡereḡeredia diaḡau e herevalai henidia, eto, A hakala: uhe ihadona tauna ta ese uit igiḡi-rohorohona totona uma ai e vareai. \v 4 Bena e giḡi rohorohova ai na haida dala isena ai e moru, bena manu e roho ema, e ani ore. \v 5 Haida be papapapa ai e moru, tano severana ai, bena e tubu haraga, badina be tano na dia uduna; \v 6 a dina e dae, bena vada e marai, e kakoro, asi ramudia dainai. \v 7 Ma haida be ava ḡiniḡini ai e moru, bena ḡiniḡini e tubu bada, e habubuni. \v 8 A haida be tano namona ai e moru, e dobi, haida sinahu-ta, haida tauratoi-ahui, haida toi-ahui. \v 9 Mai taiana tauna na baine hakala. \p \v 10 Ena hahediba na ia dekena ela, e nanadaia, eto, Badina be dahaka sivarai heḡereḡeredia o herevalai henidiamu? \v 11 Bena ia ese e haere henidia, eto, Guba basileiana herevadia na umui emui ai hehedinararai, to idia ediai be lasi. \v 12 Badina be mai ena ḡau tauna ena ma bae henia, ḡau momo baine abi; a asi ena ḡau tauna ena amo miana ḡauna do bae abia oho. \v 13 Badina binai sivarai heḡereḡeredia na herevalai henidiamu, bena bae roharoha, to basie ila; bae hakala, to basie kamonai bona lalodia basie parara. \v 14 Idia ediai Isaia ena peroveta herevana vada eme momokani; eto, \q1 Kamonai be ba kamonai, to lalomui basie parara; \q1 Ita be ba ita, to basio diba. \q1 \v 15 Badina be ina bese taudia lalodia na duduhu, \q1 Taiadia na kukudima, \q1 Matadia vada e hakapu; \q1 Matadia amo bae ita na garina, \q1 Taiadia amo bae kamonai na garina, \q1 Lalodia bae parara na garina, \q1 Bae helalo kerehai bona baina hamauridia na garina. \m \v 16 A umui na matamui vada nanamo, badina be o itamu; taiamui danu nanamo, badina be o kamonaimu. \v 17 Badina be na hamaoromui momokanimu, peroveta taudia bona kara maoromaoro taudia hutuma e urava o itamu ḡaudia bema ita, to asie itava, bona o kamonaimu herevadia bema kamonai, to asie kamonaiva. \p \v 18 Taunabunai, uit iḡiḡi-rohorohona tauna sivaraina heḡereḡerena anina ba kamonai. \v 19 Tau ta ese basileia herevana e kamonaimu, to lalona se pararamu, bena dika laumana e maimu, una tau lalona ai e hadoa ḡauna na e dadihaiamu. Dala isena ai e moru ḡauna bunai. \v 20 Papapapa ai e moru ḡauna na tau ta ese hereva e kamonaimu bona e abia dae haraḡaharaḡamu mai moalena ida; \v 21 a ia na asi ramuna, se miamu, bena hereva dainai hisihisi eiava daḡedaḡe e varamu ai vada e hekwakwanaimu. \v 22 Ma ava ḡiniḡini ai e moru ḡauna na lau ta ese hereva e kamonaimu, a tanobada ena lalo-haguhi bona kohu igahusina ese hereva e habubuniamu, taunabunai ia na asi huahuana. \v 23 A lano namona ai e moru ḡauna na tau ta ese hereva e kamonaimu, bona lalona e pararamu; unuhetomadia na huahuadia e dobimu, ta sinahu-ta, ta tauratoi-ahui, ma ta toi-ahui. \s1 Sivarai heḡereḡerena: uit bona ava \p \v 24 Sivarai heḡereḡerena ta ma e hamaorodia, eto, Guba basileiana na biru tauna ta na heto, ena uma ai uit nadinadidia namodia e ḡiḡi rohoroho. \v 25 A taunimanima mahutadia ai, inai tauna ema, ava nadinadidia dikadia na uit padadia ai e ḡiḡi rohoroho, bena e raka oho. \v 26 Bena uit na e kobo bona huahuana e dobi negana ai na ava dikadia danu e hedinarai. \v 27 Bena uma biaguna ena hesiai memerodia ia dekena ela, eto, Biagumai e, nadinadi namodia emu uma ai o hado ani? O hari ava dikadia be ede amo? \v 28 Ia na e haere, eto, mai tauna ta ena ḡaukara binai. Ena memero ese e nanadaia, eto, O uramu baia ha rau eiava? \v 29 Ia eto, Lasi, ava dikadia iraudia ai uit danu ba butu hebou na garina. \v 30 Do bae mia, bae vara hebou, ela bona uit iutuna negana. Bena lau ese iutuna taudia baina hamaorodia, bainato, Ava dikadia ba habou guna, ba ḡui, lahi ḡauna, a uit na egu roge ai ba habou. \s1 Sivarai heḡereḡerena: sinapi nadinadina \p \v 31 Sivarai heḡereḡerena ta Ina e hamaorodia, eto. Guba basileiana na sinapi nadinadina na heto, tau ta ese e abia, ena uma ai e hadoa. \v 32 Au nadinadidia loḡora iboudiai ia mo sibona maraḡi-maraḡi herea; a e tubumu negana ai, aniani avadia iboudiai e tubutanimu, au ai e laomu, bena atai manudia na ia rigina ai e roho kaumu, laḡadia e animu. \s1 Sivarai heḡereḡerena: flaoa ihatubuna muramurana \p \v 33 Sivarai heḡereḡerena ta ma e hamaorodia, eto, Guba basileiana na hatubu muramurana na heto, hahine ta ese e abia, flaoa nau autoi ida e buloa, ela bona idoinai e tubu. \p \v 34 Iesu ese unu sivarai heḡereḡeredia iboudiai aru taudia e hadibalaidia. Sivarai heḡereḡeredia mo e hadibalaidia, \v 35 peroveta tauna ena hereva ihamomokanina; eto, \q1 Udugu ese sivarai heḡereḡeredia baine gwaurai; \q1 Tanobada matamana amo e hehuni ḡaudia baina gwaurai hedinarai. \s1 Uit bona ava sivaraina anina \p \v 36 Ia ese aru taudia e siaidia karoho, bena ruma ai e dae kau. Bena ena hahediba ia dekena ela, eto, Ava dikadia uma lalonai sivaraina heḡereḡerena anina mani a hadibamai. \v 37 Ia na e haere, eto, Uit nadinadidia namodia iḡiḡi-rohorohodia tauna be Taunimanima Natuna. \v 38 Uma na tanobada. Nadinadi namodia be basileia memerodia. Ava dikadia na dika laumana natuna. \v 39 Inai tauna e ḡiḡi rohoroho na Diabolo. Uit iutuna negana be tanobada dokona. Iutuna taudia be aneru. \v 40 Taunabunai, ava dikadia e habou, lahi ai e dou, e ara ore heḡereḡerena tanobada dokona ai danu unu baine heto. \v 41 Taunimanima Natuna ese ena aneru do baine siaidia, bena hekwakwanai ḡaudia iboudiai bona kara-havara taudia ena basileia amo bae gogodia oho, \v 42 amu lahina ai bae tahodia kau, unuseni ai bae tai, gadigadidia bae hahedai. \v 43 Una negana ai kara maoromaoro taudia na Tamadia ena basileia lalonai bae hururu-hururu, dina na heto. Mai taiana tauna na baine hakala. \s1 Sivarai heḡereḡeredia: Kohu namodia \p \v 44 Ma guba basileiana na kohu namona tano ai e hehuni na heto. Tau ta ese e davaria, bena e tahunia, ela, mai moalena ida ena ḡau iboudiai eha hoi, una tano e hoia. \p \v 45 Ma guba basileiana na hoihoi tauna ta na heto, aḡeva mai hairaidia namodia e tahuva. \v 46 Aḡeva mai hairaina herea-daena ta e davaria, bena ela, ena ḡau iboudiai eha hoi, una aḡeva mai hairaina e hoia. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Ole \p \v 47 Ma guba basileiana na ole na heto, davara ai e torea, gwarume idauidau diaḡau e toa. \v 48 E honu, bena kone ai e haroroa vareai, gwarume namodia dagwai ai e habou, a gwarume dikadia e nege. \v 49 Tanobada dokona ai unu baine heto: aneru ese kara dika taudia bona kara maoromaoro taudia bae hididia; \v 50 kara dika taudia na amu lahina ai bae tahodia kau, unuseni ai bae tai, gadigadidia bae hahedai. \p \v 51 Iesu ese e nanadaidia, eto, Ini hereva iboudiai na lalomui vada e parara a? Idia eto, Oibe. \v 52 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Benaini, itorena tauna ta ese guba basileiana hahedibana ai bainela, ia na ruma biaguna ta na heto, kohu matamatadia bona gunadia ena taḡa amo e vaimu. \s1 Nasaret taudia ese Iesu e dadaraia \p \v 53 Iesu ese ini sivarai heḡereḡeredia e gwaurai vaitani, bena una gabu amo e raka oho. \v 54 Ena hanua korikori ai e lasi, edia dubu ai e hadibadia. Bena idia na e hoa, eto, Ina tau ese ena aonega bona ena siahu karadia na ede amo e abi? \v 55 Ina na dia kamuta tauna natuna a? Sinana ladana dia Maria a? Tadina be dia lakobo bona Iosef bona Simona bona Iuda a? \v 56 Taihuna danu ita padadai dia nonoho a? Matona, ini ḡau iboudiai na ede amo e abi? \v 57 Bena lalodia na e hekwakwanai ia dainai. A Iesu ese e hamaorodia, eto, Peroveta tauna na bae matauraia, a ena hanua korikori ai bona ena ruma ai mo basie matauraia. \v 58 Unuseni ai ia ese siahu karadia gagadoi mo e kara, asi edia heabidadama dainai. \c 14 \s1 Ioane Bapatiso e mase \p \v 1 Una negana ai Herod Ḡaubada ese Iesu harina e kamonai. \v 2 Bena ia ese ena hesiai taudia e hamaorodia, eto, Ina na Ioane Bapatiso; ia na mase amo vada e tore isi, una dainai siahu karadia e karamu. \v 3 Badina be Herod ese Ioane vada e dabaia tao, e guia, dibura rumana ai e koua, Herodia, ia kakana Filipo adavana, dainai. \v 4 Badina be Ioane ese e hamaoroa, eto, O tahahaia na o kereremu. \v 5 Ia na e urava loane baine alaia, to hutuma garidia e gariva, badina be idia lalodia eto ia na peroveta tauna. \v 6 A Herod ena vara dinana ilalolaina ariana e karaia, bena Herodia natuna haneulatona na vairadiai e mavaru, Herod e hamoalea. \v 7 Badina bunai ia na mai hereva metauna ida e gwau hamata, baine noia ḡauna baine henia eto. \v 8 Sinana ese vada e haduaia guna dainai, ia na eto, Ioane Bapatiso kwarana dihu ai iniseni ai ame henigu. \v 9 Ḡaubada lalona vada e hisihisi, to, ena gwauhamata dainai bona ena vadivadi daidiai, e gvau isi bae henia. \v 10 la na e hesiai, Ioane kwarana dibura rumana ai e utua oho. \v 11 Kwara na dihu ai e udaia, e laohaia, haneulato e henia; bena ia ese sinana dekena e laohaia. \v 12 Bena ena hahediba ela, tauna eha guria; ma ela Iesu e hamaoroa. \s1 Iesu ese taunimanima 5000 e ubudia \p \v 13 Iesu na vada e kamonai; bena vanaḡi ai una gabu e heautania, gabu ḡagaena ela. A aru taudia na e kamonai, bena tano amo e ḡavaia. \v 14 Dihona ai, ia ese hutuma bada e itadia, bena e bogadia hisi, edia gorere taudia e hamauridia. \p \v 15 Adorahi ai, ena hahediba na ia dekena ela, eto, Ina na gabu gagaena, bona dina be dihomu; aru taudia boma siaidia, hanua maraḡidia ai adia bema ha hoi. \v 16 A Iesu ese e hamaorodia, eto, Asi badina baela; umui hari adia ba henidia. \v 17 A idia ese e haere henia, eto, Ada aniani ḡaudia be ima hona, bona gwarume-gwarume rua. \v 18 Ia eto, Ini a mailai. \v 19 Bena aru taudia e haduadia, masia ai bae helai helai diho. Bena aniani gaudia imaosi bona gwarume ruaosi e abi, guba ai e gaga dae, e hanamoa; bena aniani e baki sisi, hahediba e henidia; bena idia ese aru taudia e henidia. \v 20 Iboudiai e aniani, bogadia e kunu; bena aniani bahudia e habou, bosea gwauta-rua e hahonu. \v 21 E aniani tataudia be daha ima sisivana, a hahine mai natudia na asie duahidia. \s1 Iesu na gohu kopina ai e raka \p \v 22 Bena Iesu ese ena hahediba e haduadia, vanagi ai bae gui, bae guna, gohu kahana bae heau hanai; a ia ese aru taudia do baine siaidia karoho. \v 23 E siaidia karoho, bena sibona ororo ta ai e dara dae, eha ḡuriḡuri. Hanua e boi, ia be sibona unuseni ai. \p \v 24 Hari vanaḡi na gohu bogaraginai, bona hurehure ese e hahegure-hegurea, badina be lai na vaira amo. \v 25 Bena kokoroku e tai, Iesu na dekedia ela, gohu kopina ai e raka. \v 26 Hahediba ese gohu kopina ai rakana ai e itaia, bena kudoudia e hetaha, eto, Una na laulau ta. Bena gari dainai e lolo. \v 27 Bena Iesu ese e hereva henidia, eto, A boga auka; ina na lau, asio gari. \v 28 Petro ese e haere henia, eto, Lohiabada e, bema oi be boma haduagu, gohu kopina amo bama vasi. \v 29 Ia eto, Aoma. Petro na vanagi amo e diho, gohu kopina ai e raka matama, Iesu dekena bainela eto. \v 30 To lai e itaia, bena vada e gari, e maloa matama, bena e lolo, eto, Lohiabada e, ame hamaurigu. \v 31 Bena Iesu ese imana e toia roro, e veria isi, eto, Abidadama maraḡi-maragi taumu e, dahaka o daradaramu? \v 32 Raruosi vanagi ai e gui, bena lai e doko. \v 33 Vanaḡi taudia na ia vairanai e toma diho, eto, Momokani, oi na Dirava Natuna. \s1 Iesu Genesaret ai \p \v 34 Idia na e heau hanai, Genesaret konena ai e toa. \v 35 Una gabu taudia vada dibadia ia, bena e hesiai, una tano idoinai e hadibadia; bena gorere taudia iboudiai ia dekena e hakaudia lao, \v 36 e noia, ena dabua rimuna ai mo bae dau kau. Bena e dau kau taudia iboudiai vada e namo. \c 15 \s1 Lalo-ḡoevaḡoeva herevadia \p \v 1 Farisea taudia bona itorena taudia haida Ierusalem amo Iesu dekena ela, eto, \v 2 Badina be dahaka emu hahediba ese sene edia taravatu e tata utumu, imadia asie hurimu e anianimu? \v 3 Ia ese e haere henidia eto, Badina be dahaka umui ese Dirava ena haheḡani o tataia utumu, senemui edia taravatu daidiai? \v 4 Badina be Dirava vada e haheḡani, eto, Tamamu sinamu ba matauraidia, bona, Tama sina iuduguiraidia tauna na bavalaia mase. \v 5 A umui na o tomu, Tau ta ese tamana eiava sinana baine hamaoroa, baineto “Bama hanamolaimu kohudia na hehelaḡa”, \v 6 ia ese tamana eiava sinana basine matauraia. \v 7 Koikoi taumui e, momokani Isaia ese umui e gwauraimui, eto, \q1 \v 8 Ina bese ese bibinadia ai e imodaigumu, \q1 A lalodia be dauha veravai. \q1 \v 9 E toma henigu diho kavamu, \q1 A edia hahediba herevadia na taunimanima edia taravatu mo. \p \v 10 Bena ia ese aru taudia ia dekena e boiridia lou, eto, Mani a kamonai, ba diba: \v 11 murimuri amo e domua daemu ḡaudia ese tau lalona basie hadikaia, a lalona amo e lasimu ḡaudia ese bae hadikaia. \v 12 Bena ena hahediba na ia dekena ela, eto, Dibamu Farisea taudia ese emu hereva e kamonai bena lalodia e hekwakwanaimu a? \v 13 A ia na e haere, eto, Au iboudiai Tamagu guba ai e nohomu ese se hado na do bae raḡa. \v 14 Herevadia! Idia na mata-kepulu taudia, ma mata-kepulu taudia e hakaudiamu. Matakepulu tauna ese mata-kepulu tauna baine hakaua, raruosi dadaira ai bae moru. \p \v 15 Petro ese e hereva henia, eto, Hari hereva heḡereḡerena anina bame hadibamai. \v 16 Ia eto, Umui danu lalomui asie pararamu a? \v 17 Asi dibamui uduna amo e domua daemu ḡauna na bogana ai mo e vareaimu, bona inegena gabuna amo e lasimu. \v 18 A uduna amo e lasimu ḡaudia na lalona amo e daemu, unu na taunimanima e hadikadiamu. \v 19 Badina be tau lalona amo e daemu ḡaudia bini: lalo-hadai dikadia; ala-ala; heuda-hanai; mata-bodaga; henao; hahebade koikoi; Dirava iuduguiraina. \v 20 Ini na taunimanima ihadikalaidia; a imadia asie hurimu e anianimu na taunimanima se hadikadiamu. \s1 Iesu na Turo bona Sidono kahadia ai \p \v 21 Iesu ese una gabu e rakatania, Turo bona Sidono kahadia ela. \v 22 Bena una gabu hahinena ta, Kanaan besena hahinena, e raka lasi, e lolo, eto, Lohiabada e, David natuna e, ame bogagu hisi, natugu kekenina na lauma dikana ese a boloa dikadikamu. \v 23 A ia ese se haere henia. Bena ena hahediba ese e noia, eto, Mani a lulua, badina be ita muridai e lolomu. \v 24 Ia na e haere, eto, E siaigu, Israel besena ena dobi mamoedia mo ediai. \v 25 Bena hari hahine ese e toma henia diho, eto, Lohiabada e, ame kahagu. \v 26 Ia na e haere, eto, Dia namo memero adia bae abia, sisia bae taho henidia. \v 27 Hahine ma eto, Lohiabada e, momokani; to sisia-sisia ese biagudia edia pata amo e morumu momorudia na e animu. \v 28 Bena Iesu ese e haere henia, eto, Hahine e, emu abidadama na bada, emu ura na bavabia. Una negana ai ia natuna kekenina vada e mauri. \s1 Iesu na Galilea gohuna isena ai \p \v 29 Iesu ese una gabu e rakatania, Galilea gohuna konena ai e lasi. Bena ororo ta ai e dara dae, e helai diho. \v 30 Hutuma bada e aru ela ia dekena: ae-hedairike taudia, mata-kepulu taudia, mu laudia, ima-doko taudia, bona gorere idau-idau taudia diagau, e hakaudia lao, Iesu aena badinai e atodia. Bena ia ese e hamauridia. \v 31 Taunabunai, aru taudia na e hoa, badina be e itadia: mu taudia e herevava, ima-doko taudia e goadava, ae-hedairike taudia e rakava, mata-kepulu taudia e roharohava. Bena Israel edia Dirava vada e heatolaia. \s1 Iesu ese taunimanima 4000 e ubudia \p \v 32 Una negana ai Iesu ese ena hahediba e boiridia, eto, Aru taudia na bogadia hisimu, badina be idia na dina toi dekegu ai, bona asi adia. Asina uramu mai hitolodia ida baina siaidia, dala ai bae manori na garina. \v 33 Ena hahediba eto, Be, tano ḡaḡaena ai ini hutuma adia ede baita abia toma? \v 34 Bena Iesu ese e nanadaidia, eto, Amui aniani ḡaudia na hida? Idia eto, Hitu, bona gwarume-gwarume ta ta danu. \v 35 Bena ia ese aru taudia e haduadia, tano ai bae helai helai diho. \v 36 Bena aniani ḡaudia hituosi bona gwarume-gwarume danu e abi, e hanamoa; bena e baki sisi, ena hahediba e henidia; bona ena hahediba ese aru taudia e henidia. \v 37 Iboudiai e aniani, bogadia e kunu; bena bahu bosea hitu e gogo. \v 38 E aniani tataudia na daha hani, a hahine mai natudia ida asie duahidia. \v 39 Bena aru taudia e siaidia karoho, vanaḡi auta ai ma e gui, e heau, Magadan tanona ela. \c 16 \s1 Farisea bona Sadukea taudia toa ma e tahua \p \v 1 Farisea taudia bona Sadukea taudia e noia hedibaḡani, toa ta guba amo baine hahedinarai henidia eto. \v 2 Bena ia ese e haere henidia, eto, Adorahi ai o tomu “Kerukeru baine vala namo, badina be guba vada eme kakaia”; \v 3 ma daba ai o tomu “Hari dina ai lai baine toa bada, badina be guba vada eme kakaia bona eme herome ahu”. Be, guba toadia na dibamui, a hari ina nega toana na asi dibamui a? \v 4 Uru dikana mai heudahanaina ese toa e tahuamu, a toa ta basie abia, Iona peroveta tauna toana mo vadaeni. Bena ia ese a rakatanidia, e raka oho. \s1 Hahediba e daradara \p \v 5 Ena hahediba ese gohu unukahana e hanai negana ai, malamala e hedavauhetani. \v 6 Bena Iesu ese e hamaorodia, eto, Matamui bae papa, Farisea taudia bona Sadukea taudia edia hatubu muramurana nahuana ba tohoa. \v 7 Idia na sibodia e hereva heheni, eto, Badina be malamala asita abi kau. \v 8 Iesu dibana, bena e hamaorodia, eto, Abidadama maraḡi-maraḡi taumui e, badina be dahaka sibomui o hereva hehenimu, malamala asio abi kau dainai? \v 9 Lalomui na do asie parara a? Daha ima adia aniani ḡaudia imaosi bona bosea hida o hahonu asio lalo taomu a? \v 10 Bona daha hani adia aniani ḡaudia hitu bona bosea hida o hahonu danu asio lalo taomu a? \v 11 Edeheto lalomui na asie parara lau na dia aniani asina herevalai henimui, a Farisea taudia bona Sadukea taudia edia hatubu ḡauna na nahuana ba tohoa nato? \v 12 Bena lalodia e parara, ia ese dia ihatubuna muramurana se herevalaia, to Farisea taudia bona Sadukea taudia edia hahediba herevadia hari. \s1 Petro ese Iesu e gwauraia Keriso \p \v 13 Iesu na Kaisarea Filipi tanona ai e lasi; bena ia ese ena hahediba e nanadaidia, eto, Taunimanima be dahaka e tomamu, Taunimanima Natuna be daika? \v 14 Idia eto, O haida be Ioane Bapatiso e tomamu, a haida be Elia, ma haida be Ieremia eiava peroveta tauna ta. \v 15 Ma e nanadaidia, eto, A umui be dahaka o tomamu, lau be daika? \v 16 Simona Petro na e haere, eto, Oi na Keriso, Mauri Diravana Natuna. \v 17 Bena Iesu ese e hereva henia, elo, Simona, Iona natuna, oi na namo, badina be taunimanima ese asie hadibamu, a Tamagu guba ai e nohomu ese. \v 18 Na hamaoromumu, oi na Petro; ina papapapa latanai egu ekalesia baina hadaia, bona Mase Hanuana ikoukoudia ese basie hadarerea. \v 19 Guba basileiana kidia baina henimu: bena tanobada ai ba ḡui ḡaudia na guba ai bae heḡui, bona tanobada ai ba ruha ḡaudia na guba ai bae heruha. \v 20 Bena ia ese ena hahediba e tamanudia, taunimanima na basie hadibadia ia na Keriso. \s1 Iesu iḡavana herevadia \p \v 21 Una negana amo Iesu ese ena hahediba e hadibadia matama, ia na Ierusalem bainela, bena hanua tau-badadia bona hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese hisihisi momo do bae hahisilaia bona bae alaia mase; a dina ihatoina ai ia na do baine tore isi lou. \v 22 Bena Petro ese e hakaua siri, e sisiba henia matama, eto, Lohiabada e, dia unuheto; unu basie karamu toma. \v 23 Bena Iesu na e mede kerehai, Petro e gwau henia, eto, Satana e, murigu kahana aola: o hahekwakwanaigumu; badina be emu lalo-hadai na dia Dirava ena, to taunimanima edia. \p \v 24 Bena Iesu ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Tau ta bema ura lau murigu ai bema raka, ia na sibona bema hedadarai, ena satauro bema huaia, lau murigu ai bema raka. \v 25 Badina be sibona ena mauri e kahua tarikatarikamu tauna ese ena mauri baine reaia; a ena mauri lau daigu ai e reaiamu tauna ese ena mauri baine abia. \v 26 Tau ta ese tanobada idoinai baine abia to ena mauri baine reaia, namona be dahaka ia enai? Eiava tau ta ena mauri davana be dahaka baine henia? \v 27 Badina be Taunimanima Natuna na Tamana hairaina ai do bainema, ena aneru loḡora ida, taunimanima ta ta ena kara ena kara heḡereḡeredia davadia do baine henidia. \v 28 Na hamaoromui momokanimu, haida ini gigini na do basie mase ela bona Taunimanima Natuna bae itaia, mai basileiana ida bainema. \c 17 \s1 Iesu oromana eha idau \p \v 1 Dina tauratoi vada ela, Iesu ese Petro bona Iakobo bona tadina Ioane e abidia hidi, ororo badana ta ai e hakaudia dara. \v 2 Bena idia vairadiai ia vairana e idau, e hururu-hururu dina na heto, ena dabua danu e kuroka-kuroka diari na heto. \v 3 Bena Mose bona Elia na idia vairadiai e hedinarai, Iesu ida e hereva-hereva. \v 4 Bena Petro ese Iesu e hereva henia, eto, Lohiabada e, ita iniseni ai ta nohomu be namo herea: boma ura, kalaga autoi bama kara, auta oiemu, auta Mose ena, auta Elia ena. \v 5 Ia dounu e herevava ai; ori kiama-kiamana ta ese e ḡovadia ahu, bona ere ta ori lalona amo ema, eto, Natugu binai, egu lalokau; lau ia na lalo namo heniamu: ia erena ba kamonai. \v 6 Hahediba na e kamonai bena e goru goru diho, e gari dikadika dainai. \v 7 A Iesu na dekedia ela, e daudia toho, eto, A tore tore isi; asio gari. \v 8 Bena idia na e gaga isi, to ta asie itaia, Iesu sibona. \p \v 9 Ororo amo e hekeiva ai, Iesu ese e tamanudia, eto, O ita ḡaudia na tau ta basio hamaoroa ela bona Taunimanima Natuna na mase amo baine tore isi lou. \v 10 Bena ena hahediba ese e nanadaia, eto, Badina be dahaka itorena taudia e tomamu Elia do bainema guna. \v 11 Ia na e haere, eto, Momokani, Elia na e mai gunamu, ḡau iboudiai ihamatamatadia. \v 12 A na hamaoromuimu, Elia na vada ema, to idia na asi dibadia ia, bena edia ura karadia na ienai vada e kara vaitani. Taunimanima Natuna danu unu bae hahisia toma. \v 13 Bena ena hahediba lalodia e parara, ia ese Ioane Bapatiso herevana e gwauraia. \s1 Iesu ese gorere merona e hamauria \p \v 14 Aru taudia dekediai e kau, bena tau ta dekena ela, tuina e hadai, eto, \v 15 Lohiabada e, natugu ame bogaia hisi; badina be ia na kava, bona ena gorere e badamu; nega momo Iahi ai e pau kaumu, bona nega momo lahi ai e pau kaumu, bona nega momo ranu ai e morumu. \v 16 Emu hahediba dekedia na mailaia, to idia na ihanamona asi dibadia. \v 17 Iesu na e haere, eto, Taia-kudima bona gwau-edeede uruna o! Lau na dekemui ai baina noho ela bona edena nega ai? Baina haheauka henimui ela bona edena nega ai? Dekegu a mailaia. \v 18 Iesu ese lauma dikana e gwau henia, bena lauma dikana e raka lasi; una negana ai mero vada e namo. \p \v 19 Gabeamo hahediba na Iesu dekena ela, e nanadaia hehuni, eto, Badina be dahaka ai ese ilulu-ohona na asia heḡereḡere? \v 20 Ia eto, Emui abidadama maraḡi-maraḡi dainai. Na hamaoromui momokanimu, emui abidadama bema sinapi nadinadina mo na heto, ina ororo boma haduaia, boma toma “Ini amo unu baola”, bena bema lao; kara iboudiai danu boma kara diba. \v 21 Ḡau tamona, ḡau inihetomadia ilulu-ohodia na dala ta lasi, ḡuriḡuri bona anivaga mo. \s1 Galilea ai \p \v 22 Idia na Galilea ai e nohova ai, Iesu ese e hamaorodia, eto, Taunimanima Natuna na taunimanima ediai taona bae torea, \v 23 bae alaia mase; dina ihatoina ai do baine tore isi lou. Bena lalodia na e hisihisi bada. \p \v 24 Idia na Kaperanaum ai e lasi, bena Dubu Helaḡa monina igogona tauna Petro dekena ela, e nanadaia, eto, Emui hahediba tauna dubu monina e henimu eiava lasi? \v 25 Bena Petro e haere, eto, E henimu. Ruma ai eha dae kau, bena Iesu ese Petro e nanadaia, eto, Simona e, oi be dahaka o tomamu a? Tanobada pavapavadia ese tax monina natudia edia amo bae abia eiava idau taudia edia amo a? \v 26 Petro eto, Idau taudia edia amo. Iesu ma eto, Benaini, natudia vada bae noho kava. \v 27 Ḡau tamona, lalodia baita hahekwakwanaidia na garina, gohu aola, kimai ta ba tahoa dobi, bena baine rere dae guna gwarumena ba veria isi. Bena uduna ba marea haga, lalonai silver monina ta ba davaria. Bavabia, bena ba henidia ita raruosi ahuda. \c 18 \s1 Iesu ese ena hahediba e sisiba henidia \p \v 1 Una negana ai hahediba na Iesu dekena ela, eto, Daika na guba basileiana lalonai baine herea? \v 2 Bena Iesu ese mero-mero ta e boiria, bogaragidiai e haginia, \v 3 eto, Na hamaoromui momokanimu, basio helalo kerehai bona memero-memero ai basio hahelao, umui na guba basileiana Ialonai basio raka vareai. \v 4 Taunabunai, ina mero-mero heḡereḡerena baine hahemanau launa na guba basileiana lalonai baine herea; \v 5 bona mero-mero inihetomana ta lau ladagu ai baine abia dae tauna ese lau danu baine abigu dae. \v 6 To ini e abiabiraigumu memero-memerodia ta baine hahekwakwanaia tauna na huro badana ta aiona ai bema mataia bona davara ai bema ha negea dobi bema dono mase hari namo. \p \v 7 Tanobada madi ihabaina, hekwakwanai ḡaudia daidiai! Badina be hekwakwanai do bae vara, to hekwakwanai ihavarana tauna madi hari ihabaina! \v 8 Imamu eiava aemu ta ese baine hahekwakwanaimu na ba utua oho, ba negea daure; namo mai imamu dokona eiava aemu dokona Mauri ai ba vareai, dia namo imamu ruaosi eiava aemu ruaosi ida basine bodo hanaihanai lahina ai bae tahomu dobi. \v 9 Eiava matamu ta ese baine hahekwakwanaimu, ba giboa lasi, ba negea daure; namo mai matamu tamona Mauri ai ba vareai, dia namo matamu ruaosi ida Gehena lahina ai bae tahomu dobi. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Boio mamoena \p \v 10 Nahuamui ba toho, ini memero-memero ta ba dadaraia na garina; badina be na hamaoromuimu, guba ai idia anerudia ese Tamagu guba ai e nohomu vairana e itaiamu nega idoinai. \v 11 Badina be Taunimanima Natuna na boio taudia ihamauridia totodia ema. \v 12 Umui na dahaka o tomamu? Tau ta ena mamoe bema sinahu-ta, a tamona bema dobi, ia na taurahani-ta-ahui taurahani-ta basinema rakatanidia, e dobi ḡauna ororo ai basinema ha tahua a? \v 13 Baine davaria, na hamaoromui momokanimu, baine moalelaia bada; a taurahani-ta-ahui taurahani-ta asie dobi ḡaudia baine moalelaidia maraḡi. \v 14 Unuhetomana, Tamamui guba ai e nohomu na se uramu ini memero-memero ta baine mase. \s1 Lalo ihatamodia herevadia \p \v 15 Tadikakamu bema kara dika henimu, baola, ba sisiba henia, raruosi sibomui; bena eremu bema kamonai, ia lalona boma hamaoromaoroa. \v 16 A eremu basinema kamonai, tau ta eiava tatau rarua ida baola, bena dibadia taudia rarua eiava tatoi ududia amo hereva iboudiai bae hamomokani. \v 17 A raruosi eiava tatoiosi eremui basinema kamonai, ekalesia hebouna ba hamaorolaia. Ekalesia hebouna danu erena basinema kamonai, oiemu ai idau bese tauna eiava tax gogo tauna heḡereḡerena ai ba halaoa. \v 18 Na hamaoromui momokanimu, tanobada ai ba ḡui ḡaudia iboudiai guba ai danu bae hegui, bona tanobada ai ba ruha ḡaudia iboudiai guba ai danu bae heruha. \p \v 19 Na hamaoromui momokanimu, tanobada ai umui rarua lalomui ba hatamonadia bena mai lalomui tamona ba noinoi hebou, Tamagu guba ai e nohomu ese unu baine kara henimui toma. \v 20 Badina be rarua eiava tatoi lau ladagu ai e heboumu gabuna ai, lau danu idia dekedekediai. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Abi-torehai taudia \p \v 21 Bena Petro na ia dekena ela, eto, Lohiabada e, tadikakagu ese baine hadikagu bona ena dika baina gwau tao ela bona nega hida? Hitu eiava? \v 22 Iesu eto, Na hamaoromumu, dia nega hahitu hona, a nega hitu-ahui hitu. \v 23 Taunabunai, guba basileiana na hanua pavapavana ta na heto, ena hesiai taudia edia abi-torehai e henanadailai. \v 24 Ena henanadai matamana ai, tau ta e hakaua vareai, ena abi-torehai na moni bada herea momokani. \v 25 Bena imana e tuna dainai biaguna ese e hahedua, ia bona adavana bona natuna bae hoidia, ena abi-torehai davana. \v 26 Bena una hesiai tauna na biaguna vairanai e goru diho, e noia lalo-dika, eto, Ḡauka e, nega taina ba henigu, bena davalla idoinai do baina henimu. \v 27 Bena biaguna ese e bogaia hisi, e ruhaia nege, ena abi-torehai danu e gwaua tao. \v 28 A una hesiai tauna e raka lasi, ia bamona hesiai tauna ta e davaria, ienai dollar gwauta e abi torehai. Bena e dabaia tao, gadona e gigia, eto, Egu ai o abi torehai monina na davana a henigu. \v 29 Bena bamona na ia vairanai e goru diho, e noia, eto, Nega taina ba henigu, bena davana idoinai do baina henimu. \v 30 To ia na se ura, bena dibura rumana ai e doria vareai, unuseni ai baine noho ela bona ena abi-torehai davana baine haḡuḡurua eto. \v 31 Bena idia ida hesiai e lao heni hebouva taudia na una kara e itaia negana ai, idia lalodia e hisihisi bad, a bena biagudia dekena ela, sivarai idoinai e hamaorolaia. \v 32 Bena biaguna ese e boiria, eto, Oi na hesiai taumu dikana, o noigu dainai emu abi-torehai idoinai na gwaua tao; \v 33 dia maoro, a, oi bamomu boma bogaia hisi, lau ese oi na bogamu hisi heḡereḡerena? \v 34 Biaguna na e badu dikadika, bena bae hahisia taudia e henidia, ela bona ena abi-torehai davana baine haḡuḡurua. \p \v 35 Benaini, Tamagu guba ai e nohomu na unu baine karamui toma, umui ta ta lalomui ai tadikakamui edia dika basio gwau tao negadia ai. \c 19 \s1 Ioridane unukahana ai \p \v 1 Unu hereva e hadoko murinai, Iesu ese Galilea e rakatania, Iudea kahana ela, Ioridane sinavaina unukahana ai. \v 2 Hutuma bada ese ia e gavaia, bena ia ese edia gorere e hamauridia unuseni ai. \p \v 3 Bena Farisea taudia haida ia dekena ela, e nanadaia hedibaḡani, eto, Tau ta, mai badina baine ura adavana baine hadihoa, baine hadihoa diba eiava? \v 4 Bena ia ese e haere henidia, eto, Be, asio duahia a, matamana negana ai e karadia Diravana ese maruane bona hahine e karadia, \v 5 bena eto, Badina bunai, tau be tamana sinana baine rakatanidia, adavana enai baine tao, bena raruosi vada tamona na heto. \v 6 Taunabunai, idia na dia rarua, anidia vada tamona. Dirava ese vada e hahekapudia taudia na taunimanima ese basie hapararadia. \v 7 Idia ma eto, O badina be dahaka Mose e haheḡani, eto “Hekoho revarevana baine torea, hahine baine henia, bena baine hadihoa”? \v 8 Ia eto, Emui lalo-duhu dainai Mose ese e haduamui, adavamui ba hadihodia; a matamana negana ai na dia unuheto. \v 9 A lau ese na hamaoromuimu, adavana se heuda hanai to baine hadihoa bona hahine ta ma baine adavaia tauna na heuda-hanai tauna. \p \v 10 Ena hahediba ese e hereva henia, eto, Headava dalana bema unuheto, taunimanima basiema headava hari namo. \v 11 Ia eto, Taunimanima iboudiai ina hereva basie abia dae diba, to e henidia taudia mo sibodia. \v 12 Badina be haida na sinadia bogadia amo e vara vada helaḡa; a haida be taunimanima ese e hahelaḡadia; a haida be guba basileiana dainai sibodia e hahelaḡa. Ina hereva iabi-daena mai dibana tauna ese baine abia dae. \s1 Iesu ese maraḡidia e hanamodia \p \v 13 Haida ese natudia ia dekena e laohaidia, imana tubuadia ai baine ato kau bona baine ḡuriḡuri eto; to hahediba ese e gwaudia tubu. \v 14 A Iesu eto, Ene memero-memero na dekegu aema, asio luludia; badina be enehetomadia na guba basileiana taudia. \v 15 Bena ia imana idia tubuadia ai e ato kau. Bena una gabu amo e raka oho. \s1 Mauri hanaihanai herevadia \p \v 16 Tau ta ia dekena ela, eto, Hahediba taumu e, dahaka ḡau namona baina karaia, mauri hanaihanai iabina totona? \v 17 Iesu na e haere, eto, Dahaka ḡau namona o nanadailaigumu? Tamona mo vada e namo. Mauri iabina urana boma ura, taravatu boma badina. \v 18 Ia eto, Edena? Iesu elo, Ḡaudia bini: Basio aIa-ala; Basio heuda hanai; Basio henao; Basio hahebade koikoi; \v 19 Tamamu sinamu ba matauraidia; bona, Dekemu tauna ba lalokau henia, sibomu o helalokaumu heḡereḡerena. \v 20 Eregabe tauna eto, Ene iboudiai vada na badina namonamo, ma dahaka ai doini na dabumu? \v 21 Iesu na e haere, eto, Boma ura boma ḡoeva dae, emu kohu boma ha hoi, ogoḡami taudia boma harihari henidia, guba kohuna boma abia; bena murigu ai boma raka. \v 22 A eregabe tauna ese una hereva e kamonai, bena mai lalo-hisihisina e raka oho, badina be ia na taḡa tauna. \p \v 23 Bena Iesu ese ena hahediba e hereva henidia, eto, Na hamaoromui momokanimu, taḡa tauna na guba basileiana iduarana ai baine heloge. \v 24 Ma na hamaoromuimu, kamelo na kobi matuna ai e vareaimu be haraḡa, a taḡa tauna na Dirava ena basileia lalonai baine vareai na mai hekwarahina. \v 25 Ena hahediba ese una hereva e kamonai negana ai, e hoa dikadika, bena eto, Be, daika mauri baine davaria? \v 26 Iesu ese e raraidia, bena eto, Taunimanima ese basie karaia diba, a Dirava hari ḡau iboudiai ikaradia dibana. \p \v 27 Bena Petro ese e hereva henia, eto, Ai na ḡau iboudiai vada a rakatani, oi vada a ḡavamu; ai na dahaka baia abi? \v 28 Iesu ese e hamaorodia, eto, Na hamaoromui momokanumu, umui o ḡavagumu taumui ese ḡau ihamatamatadia negana ai, Taunimanima Natuna ena terono diaridiarina ai baine helai kau negana ai, terono gwauta-rua ai ba helai, Israel iduhudia gwautaruaosi ba hahemaoro henidia. \v 29 Ruma, eiava tadikakana, eiava taihuna, eiava tamana, eiava sinana, eiava adavana, eiava natuna, eiava tano, lau daigu ai vada e rakatanidia tauna ese sinahu sinahu be abimu, bona mauri hanaihanai danu do baine abia. \v 30 A guna taudia hutuma do bae gabe, bona gabe taudia do bae guna. \c 20 \s1 Sivarai heḡereḡerena. Vine imeana \p \v 1 Badina be guba basileiana na ruma biaguna ta na heto, daba matana ai e raka lasi, ḡaukara taudia e tahudia, ena vine imeana ai bae ha ḡaukara eto. \v 2 Bena idia ida e henega bou, e gwau henidia hamata, davadia na dina ta silver monina ta baine henidia eto. Bena ena vine imeana vada e siaidia lao. \v 3 Adoata ma e raka lasi, haida na ma hoihoi gabuna ai e gini kava gini kavava e itadia. \v 4 Bena e hamaorodia, eto, Umui danu egu vine imeana aola, a ha ḡaukara, bena davamui baina kara. Bena idia danu vada ela. \v 5 Dina tubua kahana bona dina ḡelona kahana ma e raka lasi lou, haida danu ma e davaridia, e siaidia. \v 6 Adorahi kahana ai ma e raka lasi lou hilida ma c gini kava gini kavava ai e davaridia. Bena e nanadaidia, eto, Badina be dahaka iniseni ai o gini kava gini kavamu ema bona dina vada be dihomu? \v 7 Idia e haere, eto, Badina be tau ta ese asine boirimai? Bena e hamaorodia, eto, Umui danu egu vine imeana aola. \p \v 8 Dina e diho, imea biaguna ese ena heitatao tauna e hamaoroa, eto, Ḡaukara taudia na a boiridia, davadia ba heni, gabe taudia ba henidia guna, a guna taudia be gabe amo. \v 9 Bena adorahi e siaidia taudia e dae guna, bena silver monidia ta ta e abi. \v 10 Ela guna taudia e dae, bena idia banava idia davadia be baine habada eto, to idia danu silver monidia ta ta e abi. \v 11 E abi negana ai, idia ese imea biaguna e maumauraia, \v 12 eto, Gabe taudia bini hora tamo-tamona mo e gaukara, a ai be dina hekwarahina bona siahuna ese vada e alamai taumai na idia ida vada o haheḡereḡeremai. \v 13 A ia ese idia ta e haere henia, eto, Henamo e, lau na oi asina hadikamu. Ita raruosi ta henega tato silver monina ta bavabia ani? \v 14 Oiemu na avabia, vada aola. Na uramu ina gabe tauna baina henia oi na henimu heḡereḡerena. \v 15 Be, sibogu egu ḡau sibogu egu ura heḡereḡerena basina karalaia a? Lau na mai egu harihari-bada dainai oi o vaḡeḡemu a? \p \v 16 Taunabunai, gabe taudia na bae guna, a guna taudia do bae gabe. \s1 Ierusalem dalana ai \p \v 17 Iesu na Ierusalem dalana a laova ai, ia ese gwauta-rarua e hakaudia siri, e hamaorodia, eto, \v 18 Ita na Ierusalem ta ha dara daemu bena Taunimanima Natuna na hahelaḡa taudia bona itorena taudia ediai taona bae torea, bena bae revaia, \v 19 idau bese taudia bae henidia; idia ese bae ḡonaḡonalaia, bae kanudia, bae hasatauroa, a dina ihatoina ai ia na do baine tore isi lou. \p \v 20 Bena Sebedeo natuna mai sinadia ida ia dekena ela; hahine ese e toma henia diho, ḡau ta e noia. \v 21 Bena ia ese e nanadaia, eto, Dahaka o uramu? Ia eto, Mani ba hereva, natugu raruosi bini ta idibamu ai ta laurimu ai bae helai, emu basileia lalonai. \v 22 A Iesu e haere, eto, O noiamu ḡauna na asi dibamui. Lau baina inua keherena na umui danu inuna mai dibamui a? Raruosi eto, Dibamai. \v 23 Ia ma eto, Egu kehere na do ba inua; to idibagu ai laurigu ai bae helai taudia igwauraidia na dia lau; Tamagu ese e seudiamu taudia na do baine henidia. \p \v 24 Gwautaosi na e kamonai, bena idia ese tadikaka raruosi e badu henidia. \v 25 A Iesu ese e boiridia, bena eto, Dibamui bese idaudia edia lohia ese e halohiadiamu, bona edia herea taudia ese e haḡanidiamu. \v 26 A umui na unu asio laloa toma; ta baine lohia e tomamu, ia na isiaimui baine lao heni; \v 27 bona ta baine herea e tomamu, ia na iboumui ai emui hesiai tauna ai bainela: \v 28 Taunimanima Natuna ema na heto, dia haida ese ia isiaina bae lao heni totona, a ia hari idia isiaidia baine lao heni, bona ena mauri baine henia, hutuma baine hamauridia helaoreana. \s1 Mata-kepulu taudia rarua \p \v 29 Idia na Ieriko e rakatania negana ai, hutuma bada ese ia e ḡavaia. \v 30 Mata-kepulu taudia rarua dala isena ai e helaiva, bena Iesu e raka hanaiva harina e kamonai, e boi dagu, eto, Lohiabada e, David natuna e, ame bogamai hisi. \v 31 Hutuma ese e gwau henidia, basie hereva eto; a idia na e boi lou boi lou, eto, Lohiabada e, David natuna e, ame bogamai hisi. \v 32 Iesu vada e gini, e boiridia, eto, Dahaka o uramu emui ai baina kara? \v 33 Idia elo, Matamai boma hapapa. \v 34 Bena Iesu ese e bogadia hisi, matadia e dau toho; matadia vada e papa, bena Iesu murinai e raka. \c 21 \s1 Iesu Ierusalem ai e dara dae \p \v 1 Idia na e raka ela, Ierusalem vada e kahira-kahira, Betefage ai e kau, Olive ororona badinai. Bena Iesu ese ena hahediba rarua e siaidia guna, \v 2 e hamaorodia, eto, Vairada hanuana aola, doniki ta hematakauna ai, mai natuna ida, ba davaridia; ba ruhadia, bena ba hakaudia mai. \v 3 A ta ese baine hereva henimui, baoto “Lohiabada ese e ura henidiamu”, bena baine siaidia. \v 4 Ina na vada e vara, peroveta tauna ena hereva ihamomokanina, eto, \q1 \v 5 Siona natuna kekenina a hamaoroa, \q1 A itaia, emu Ḡaubada na e maimu, \q1 Manada tauna, doniki doruna ai e helaimu, \q1 Doniki natuna doruna ai. \p \v 6 Raruosi vada ela, Iesu ese e haduadia heḡereḡerena e kara; \v 7 doniki mai natuna ida e hakaudia lao, edia dabua dorudia ai e laha; bena Iesu e helai kau. \v 8 Bena hutuma bada ese edia dabua dala ai e laha, ma haida ese au rigidia e utu, dala ai e laha. \v 9 Bena hutuma, mata taudia bona gabe taudia, e hisi dae, eto, \q1 Hosana, David natuna ena! \q1 Lohiabada ladana ai e maimu tauna aita hanamoa. \q1 Atai doriva-dorivana ai Hosana! \m \v 10 Ia na Ierusalem ai e kau, bena hanua taudia iboudiai e herou-herou, eto, Ina be daika? \v 11 Aru taudia e haere, eto, Ina na Iesu, peroveta tauna, Nasaret Galilea amo vada e maimu. \s1 Hoihoi taudia Dubu Helaḡa amo e luludia lasi \p \v 12 Iesu Dubu Helaga ai e raka vareai, bena unuseni ai e hoihoiva taudia iboudiai e luludia lasi, moni e senisi taudia edia pata bona pune e hoi taudia edia helai ḡaudia e uhe hebubu. \v 13 E gwau henidia, eto, Vada e torea, Egu ruma na ḡuriḡuri rumana bae gwauraia; to umui ese dadidadi taudia edia kohua ai ome halaoa. \p \v 14 Bena mata-kepulu taudia bona ae-hedairike taudia Dubu Helaḡa ela ia dekenai, bena ia ese e hamauridia. \v 15 Hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese ena hoa karadia e ita, bona memero danu eredia e kamonai, Dubu Helaḡa lalonai e hisi dae, eto “Hosana, David Natuna ena”; bena idia na e badu diliadika, \v 16 e nanadaia, eto, Edia hereva o kamonaimu a? Iesu eto, Oibe; umui nega ta revareva asio duahia, a? Natudia karukarudia, rata e inumu memerodia, ududia amo heimodai vada o haḡuḡurua. \v 17 Bena ia ese e rakatanidia, hanua badana amo e raka lasi, Betania ai eha mahuta. \s1 Suke auna asi huahuana \p \v 18 Daba ai, ia ese hanua badana ma e lou henia mai hitolona ida. \v 19 Ia ese suke ta dala isena ai e itaia, bena e lao henia, to huahuana se davaria, rauna mo. Bena ia ese e gwau henia, eto, Oi huahuamu basine dobi, harihari ela bona hanaihanai. Asi vanahana suke na vada e marai vaitani. \v 20 Ena hahediba ese e itaia, e hoa dikadika, elo, Asi vanahalla suke vada eme marai vaitani. \v 21 Iesu eto, Na hamaoromui momokanimu, bema mai emui abidadama, bona basioma daradara, hari suke enai e vara heḡeregerena mo basioma karaia, a ina ororo danu boma haḡania, boma toma “Ba heraḡa; davara ai ba henege dobi”; bena unu bema hekara toma. \v 22 Ḡau iboudiai ḡuriḡuri ai ba noinoi, mai emui abi-dadama ida, vada bavabi. \s1 Dubu Helaḡa ai \p \v 23 Ia na Dubu Helaḡa ai ma e raka vareai; bena hahelaga taudia bona hanua tau-badadia ia dekena ela, e hahedibava negana ai, e nanadaia, eto, Edena siahu ai ini ḡau o karamu, bona daika ese ina siahu e henimu a? \v 24 Iesu ese e haere henidia, eto, Lau danu umui aina nanadaimui: ba haere henigu, bena lau danu ini ḡau na karalaimu siahuna na baina hamaorolaimui. \v 25 Ioane ena bapatiso be ede amo? Guba amo eiava taunimanima edia amo? Idia ese e hereva heheni, eto, Baitato “Guba amo”, ia baineto “Matona, asio kamonai heniava”; \v 26 a baitato “Taunimanima edia amo”, aru taudia garidia baita gari, badina be idia iboudiai lalodia e tomamu Ioane na peroveta tauna. \v 27 Taunabunai, idia ese Iesu e haere henia, eto, Asi dibamai. Bena ia eto, Lau danu ini ḡau na karalaimu siahuna na basina hamaorolaimui. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Memero rarua \p \v 28 Dahaka o tomamu? Tau ta mai natuna rarua; bena tau guna dekena ela, eto, Natugu, mani aola, hari dina ai egu vine imeana ai ba ha ḡaukara. \v 29 Ia na e haere, eto, Ḡauka e, ainala. To sela. \v 30 Tau muritai danu dekena ela, unu e hamaoroa toma. Ia na e haere, eto, Basinala. To gabeamo e helalo, bena ela. \v 31 Idia raruosi, daika ese tamana ena ura e karaia? Idia eto, Tau muritai ese. Bena Iesu ese e hamaorodia, eto, Na hamaolomui momokanimu, tax gogo taudia bona mata-bodaga hahinedia ese e gunalaimuimu, Dirava ena basileia dalana ai. \v 32 Badina be Ioane na kara maoromaoro dalana ai dekemui ema, to asio kamonai heniava. A tax gogo taudia bona mata-bodaga hahinedia ese e kamonai heniava; bona umui, ena be edia kamonai o itaiava, to asio helalo kerehaiva, asio kamonai heniava. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Imea ireḡuna taudia dikadia \p \v 33 Sivarai heḡereḡerena ma ta mani a kamonai. Ruma biaguna ta ese vine imeana e hadoa, maḡuna e ahu, vine imoilaina gurina e ḡeia, hegima koholona e haginia. Bena imea ireḡuna taudia e habadinalaidia; bena hanua daudau vada ela. \v 34 Huahua negana vada e kahira-kahira, ia ese ena hesiai taudia na imea ireḡuna taudia dekedia e siaidia lao, vine anidia iabidia totona. \v 35 A imea ireḡuna taudia ese ena hesiai taudia e dabaidia tao, ta e dadabaia, ma ta e alaia mase, ma ta nadi amo e hodoa. \v 36 Ma idau hesiai taudia diaḡau ia ese e siaidia lao, bena kara heḡereḡeredia idia ese e kara henidia. \v 37 Gabeamo ia ese natuna idia dekedia e siaia lao, eto, Natugu na bae matauraia. \v 38 A imea ireḡuna taudia ese e itaia, bena e hereva heheni, eto, Dihina binai; baitama alaia mase, bena imea na vada baita abia iseda. \v 39 Bena e dabaia tao, imea murimurinai e veria lasi, e alaia mase. \v 40 Matona, imea biaguna bainema negana ai na unu imea ireḡuna taudia ede baine karadia toma? \v 41 Idia e haere, eto, Imea ireḡuna taudia dikadia baine aladia ore, imea na ireḡuna taudia idaudia haida baine henidia, bena idia ese huahua negadia ai vine anidia ia dekena bae laohai. \q1 \v 42 Iesu ma eto, Ina revareva asio duahia, a? \q1 Kuma ilarebana taudia ese e dadaraia nadina na \q1 Daiguni nadina ai vada ela; \q1 Ina na Lohiabada ena kara, \q1 Ta itaiamu, ta hoamu. \m \v 43 Badina bunai na hamaoromuimu, Dirava ena basileia na emui amo do baine abia oho, bona huahuana baine havara besena baine henia. \v 44 Una nadi latanai baine moru tauna na baine makohi; a una nadi ese baine kurea tao tauna na baine pata rohoroho, ḡahu na heto. \p \v 45 Hahelaḡa taudia bona Farisea taudia ese ena sivarai heḡereḡeredia e kamonai, bena dibadia ia ese idia e herevalaidia. \v 46 Bena idabai-taona e ura, to aru taudia garidia e gariva, badina be lalodia na e tomava ia na peroveta tauna. \c 22 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Headava ariana \p \v 1 Iesu ese sivarai heḡereḡeredia ai ma e hereva henidia lou, eto, \v 2 Guba basileiana na hanua pavapavana ta na heto, natuna ena headava ariana e karaia. \v 3 Bena ena hesiai taudia e siaidia, e vavedia taudia iboiridia; to asie ura, bena asiema. \v 4 Bena ena hesiai taudia haida ma e siaidia, eto, Na vavedia taudia ba hamaorodia, aniani vada na lai heḡaeḡae; egu boromakau bona egu ubu-ubu ḡaudia vada na aladia; ḡau iboudiai vada eme heḡaeḡae; headava ariana vada aema. \v 5 To idia na e gwau edeede, ta ena uma ela, ma ta eha hoihoi. \v 6 Oredia na hesiai taudia e dabaidia tao, e ḡonaḡonalaidia, bena e aladia mase. \v 7 Hanua pavapavana e kamonai, bena e badu dika-dika, ena tuari oreadia e siaidia lao, unu ala-ala taudia e aladia ore bona edia hanua danu e doua. \v 8 Bena ia ese ena hesiai taudia e hamaorodia, eto, Headava ariana vada e lai vaitani, to na vavedia taudia na dia nanamo. \v 9 Taunabunai, dala katakata aola, ba davaridia taudia iboudiai ba hamaorodia, headava ariana ianina baema. \v 10 Bena ena hesiai taudia na dala katakata ela, e davaridia taudia iboudiai, dikadia bona namodia, e haboudia, bena e hakaudia lao, aria gabuna vada e hahonua lao. \p \v 11 Bena hanua pavapavana ese vadivadi itadia e raka vareai, bona asi ena headava dabuana tauna ta unuseni ai e itaia. \v 12 Bena e nanadaia, eto, Henamo e, ede o raka vareai toma iniseni ai, asi emu headava dabuana? A una tau na se hereva. \v 13 Bena hanua pavapavana ese ena hesiai taudia e hamaorodia, eto, Aena bona imana ba gui, bona murimuri diburana ai ba doria lasi; unuseni ai bae tai, gadigadidia bae hahedai. \v 14 Badina be hutuma e boiridiamu, to gagadoi mo e abidia hidimu. \s1 Kaisara ena tax \p \v 15 Bena Farisea taudia na e henega bou, ena hereva amo ede bae idoaia toma. \v 16 Bena edia hahediba, Herod ena orea taudia ida, ia dekena e siaidia ela; eto, Hahediba taumu e, dibamai oi na momokani, Dirava ena dala o hahedibalaiamu mai momokanimu ida, bona tau ta garina to garimu, badina be taunimanuna oromadia to lalomu. \v 17 Taunabunai, mani ba hamaoromai, ede o laloa tomamu? Kaisara ena tax monina ihenina maoro eiava lasi? \v 18 A Iesu na edia dika dibana, bena eto, Koikoi taumui e, dahaka dainai o dibaganigumu? \v 19 Tax monina ame haheitalaigu. Bena silver monina ta e henia. \v 20 Bena ia ese e nanadaidia, eto, Ina na daika laulauna bona daika ladana? Idia eto, Kaisara. \v 21 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Kaisara ena, Kaisara ba henia; Dirava ena, Dirava ba henia. \v 22 Idia ese ena hereva e kamonai, e hoa; bena e rakatania, dauha ela. \s1 Tore-isi-lou herevadia \p \v 23 Una dinana ai, Sadukea taudia haida ia dekena ela: una orea taudia e tomava mase na basie tore isi lou. Bena idia ese e nanadaia, eto, \v 24 Hahediba taumu e, Mose eto, Tau ta bema mase asi natuna, vabu na ihana ese bema adavaia, natuna bema havaraia mase tauna ena. \v 25 Taunabunai, tadikaka na hahitu, tau guna e headava, bena e mase; asi natuna dainai, tadina ese hari vabu ma e adavaia. \v 26 Ma ihatatoina ela bona ihahahituna unu mo e kara toma. \v 27 Dokona ai hahine danu e mase. \v 28 O, tore-isi-lou negana ai, hari hahine be vada daika adavana? Badina be hahituosi ese e adavaia. \p \v 29 Iesu ese e haere henidia, eto, Umui na o helalo kerere-kereremu, badina be Buka Helaḡa na asi dibamui, bona Dirava ena siahu danu asi dibamui. \v 30 Badina be tore-isi-lou negana ai basie headava: idia na Dirava ena aneru guba ai na heheto. \v 31 A mase amo bae tore isi lou herevana Dirava ese e herevalai henimui na asio duahia, a? Ia eto, \v 32 Lau na Abraham ena Dirava, Isaak ena Dirava, Iakob ena Dirava. Ia na dia mase taudia edia Dirava, a mauri taudia edia. \v 33 Aru taudia na e kamonai, bena ena hahediba herevadia e hoalai. \s1 Haheḡani hereana be lalokau \p \v 34 Farisea taudia na e kamonai ia ese Sadukea taudia vada e hatuidia, bena idia na ia inanadaina totona e hebou. \v 35 Idia ta be taravatu tauna, bena ia ese Iesu e nanadaia hedibaḡani, eto, \v 36 Hahediba taumu e, taravatu ai haheḡani hereana be edena? \v 37 Iesu ese e haere henia, eto, Lohiabada emu Dirava ba lalokau henia mai lalomu idoinai, mai laumamu idoinai, mai daramu idoinai. \v 38 Ina na haheḡani gini-gunana bona hereana. \v 39 Iharuana binai, ia heḡeregerena, Dekemu tauna ba lalokau henia, sibomu o helalokaumu heḡereḡerena. \v 40 Ini haheḡani ruaosi na taravatu iboudiai bona peroveta herevadia idoidiai anidia e habou. \s1 Iesu ese Farisea taudia e hatuidia \p \v 41 Farisea taudia ma e hebou, bena Iesu ese e nanadaidia, \v 42 eto, Umui ese Keriso be ede o laloa tomamu? Ia na daika natuna o tomu? Idia eto, David natuna. \v 43 Ia ma eto, Edeheto David be Lauma ese e rohea, bena eto, \q1 \v 44 Lohiabada ese egu lohia e hamaoroa, eto, \q1 Lau idibagu kahana ai ba helai, \q1 Ela bona inaimu iboudiai na oi aemu ihadaidia ḡaudia ai baina halaodia? \m \v 45 O David sibona ese ‘lohiabada” e gwauraia be edeheto ia na ia natuna a? \v 46 Idia iboudiai ta ese asine haere henia diba; taunabunai, una negana amo ia inanadaina vada e gariva. \c 23 \s1 Itorena taudia bona Farisea taudia igwau-henidia herevadia \p \v 1 Iesu ese aru taudia bona ena hahediba e hereva henidia, \v 2 eto, Itorena taudia bona Farisea taudia na Mose ena helai ḡauna ai vada e helaimu; \v 3 taunabunai, bae haduamui ḡaudia na ba badina bona ba kara. A edia kara basio tohotoho; badina be e herevamu, to asie karamu. \v 4 Badina be idia ese maduna metaudia e ḡuimu, taunimanima paḡadia ai e ato kaumu, to imadia kwaki-kwakidia ta ai asie dau kaumu. \v 5 Edia kara iboudiai e karamu taunimanima ese bae itadia, helaoreana. Bagudia ḡaudia helaḡadia e habadamu; edia dabua rimudia danu e halatamu; \v 6 e uramu anibou ai gabu hereadia ai bae ege diho, bona dubu ai helai ḡaudia hereadia ai bae helai; \v 7 e uramu danu hoihoi gabudia ai taunimanima ese bae hanamodia, “hahediba taudia” bae gwauraidia. \v 8 A umui be “hahediba taumui” basie gwauraimui, badina be emui hahediba tauna na tamona mo, Keriso binai; bona iboumui ai na tadikaka. \v 9 Bona tanobada ai tau ta “tamamui” basio gwauraia, badina be Tamamui na tamona mo, ia na guba ai e nohomu. \v 10 Bona “hahekau taumui” basie gwauraimui, badina be emui hahekau tauna na tamona mo, Keriso binai. \v 11 Umui bogaragimui ai ta baine ura baine herea, ia ese isiaimui baine lao heni. \v 12 Sibona e heimodai tauna na do bae hamanaua; a sibona e hahenlanau tauna na do bae imodaia. \p \v 13 Itorena taumui bona Farisea taumui, koikoi taumui, madi ihabaimui! Badina be guba basileiana na taunimanima vairadiai o koua ahumu; umui na asio raka vareaimu, bona bae raka vareai e tomu taudia na o laodia ahumu. \p \v 14 Itorena taumui bona Farisea taumui, koikoi taumui, madi ihabaimui! Badina be vabu edia ruma o ha-ogoḡamidiamu, bena emui ḡuriḡuri o hadaudaumu, taunimanima ikoilaidia. Una dainai, davamui na bae metau. \p \v 15 Itorena taumui bona Farisea taumui, koikoi taumui, madi ihabaimui! Badina be davara bona tanobada e haheḡeḡe nladai, helalo-kerehai tauna tamona iabina; o abiamu, bena Gehena natuna ai o halaoamu, ia ese emui dika e hereaia haruamu. \p \v 16 Hahekau taumui matamui kekepulu, madi ihabaimui! O tomu “Dubu Helaḡa ladana ai baine gwau hamata tauna na ena gwau-hamata na asi anina, a Dubu Helaḡa gold-na ladana ai baine gwau hamata tauna ese ena gwauhamata do baine badinaia”. \v 17 Kava bona mata-kepulu taumui e, edena bada, gold eiava gokl e hahelaḡaiamu Dubuna? \v 18 Ma o tomu “Pata helaḡana ladana ai baine gwau hamata tauna ena gwau-hamata na asi anina, a helaḡa ḡauna pata latanai mia ladana ai baine gwau hamata tauna ese ena gwau-hamata do baine badinaia”. \v 19 Mata-kepulu taumui e, edena bada, helaḡa ḡauna eiava helaḡa ḡauna e hahelaḡaiamu patana? \v 20 Benaini, pala helaḡana ladana ai e gwau hamalamu tauna ese pata helaḡana bona pata latanai miadia ḡaudia iboudiai ladadia ai e gwau hamatamu. \v 21 Bona Dubu Helaḡa ladana ai e gwau hamatamu tauna ese Dubu Helaḡa bona inoholaina Diravana ladadia ai e gwau hamatamu. \v 22 Bona guba ladana ai e gwau hamatamu tauna ese Dirava ena terono bona latanai e helaimu Diravana ladadia ai e gwau hamatamu. \p \v 23 Itorena taumui bona Farisea taumui, koikoi taumui, madi ihabaimui! Badina be aniani avadia maraḡi-maraḡidia iboudiai karoadia o hagwautamu, karoa ta boubou ḡauna ai o halaoamu; to taravatu ena hereva badadia, hahemaoro bona hebogahisi bona heabidadama, o reamu: ini boma badina bona unu danu basioma rea bema namo. \v 24 Hahekau taumui matamui kekepulu! Nuru amo dimairi o negeamu, to kamelo na o hadonoamu. \p \v 25 Itorena taumui bona Farisea taumui, madi ihabaimui! Badina be umui ese kehere bona nau muridia kahadia o huri ḡoevaḡoevamu, to lalodia kahadia na dadidadi bona lebulebu eme honu honu dae. \v 26 Farisea taumui matamui kekepulu! Kehere lalona kahana ba haḡoevaia guna, bena murina kahana danu baine ḡoeva. \p \v 27 Itorena taumui bona Farisea taumui, madi ihabaimui! Badina be umui na e hakurokurodia midavadia na heheto, muridiai ita-itadia be nanamo, to lalodiai mase turiadia bona miro idoinai vada e honumu. \v 28 Unuhetomana umui danu taunimanima ese e itamuimu kara maoromaoro taudia na heheto, to lalomui na koikoi bona kerere vada eme honu honu dae. \p \v 29 Itorena taumui bona Farisea taumui, madi ihabaimui! Badina be peroveta taudia edia gara o larebamu, bona kara maoromaoro taudia pupudia hairaidia o karamu; \v 30 o tomu “Senemai edia nega ai baiama mauri, peroveta taudia ialadia ai basiama durudia”. \v 31 Taunabunai, sibomui o hegwauraimu, umui na peroveta e aladia taudia natudia. \v 32 Senemui edia dika ba haḡuḡuru. \v 33 Gaigai e! Hekori gaigaidia natudia! Gehena hahemaorona amo ede ba roho mauri toma? \p \v 34 ma dainai, lau ese peroveta taudia bona aonega taudia bona itorena taudia na siaidia vasimu. Bena haida na bavaladia mase, oibe, ba hasataurodia; ma haida dubu lalodiai ba dadabadia, bona hanua ela hanua ba luludia. \v 35 Taunabunai, kara maoromaoro taudia raradia idounai tanobada ai e hebubu gwauna na umui latamui ai: Abel, kara maoromaoro tauna, rarana ema bona Sekaria Barakia rarana, ia na ruma helaḡana bona pata helaḡana padadiai o alaia mase. \v 36 Na hamaoromui momokanimu, ini ḡau iboudiai na ina uru latanai bae heato kau. \p \v 37 Ierusalem e! Ierusalem e! Peroveta taudia o aladia masemu, bona dekemu e siaidia vasimu taudia na nadi amo o hododiamu. Nega hida natumu bama haboudia, kokoroku hahinena ese natuna ia hanina ai e gorudia taomu na heto, to asio ura! \v 38 Inai, emui ruma na baine vahu. \v 39 Badina be na hamaoromuimu, basio itagu lou ela bona baoto “Lohiabada ladana ai e maimu tauna aita hanamoa” \c 24 \s1 Iesu ese bae vara ḡaudia e gwaurai guna \p \v 1 Iesu na Duhu Helaḡa amo e raka lasi, bena ena hahediba ia dekena ela, Dubu Helaḡa rumadia e duanai. \v 2 Iesu ese e hereva henidia, eto, Ini ḡau o itamu a? Na hamaoromui momokanimu, nadi ta nadi ta latanai basine mia, iboudiai bae heḡiḡi dobi. \p \v 3 Ia na Olive ororona ai e helai, bena ena hahediba ia dekena ela, e hereva henia hehuni, eto, Mani a hamaoromai, hari ḡau be edena nega ai bae vara? Oi ba lou mai, bona tanobada dokona danu, toadia be dahaka? \v 4 Iesu ese e haere henidia, eto, Nahuamui ba toho, ta ese baine koimui na garina. \v 5 Badina be hutuma lau ladagu ai baema, baeto “Lau binai Keriso”, bena dia gagadoi do bae koidia. \v 6 To umui ese tuari haridia bona tuari uatana lavadia ba kamonai, lalomui basie daradara. Ini do bae vara guna, a dokona be do vairai. \v 7 Badina be bese ta bese ta ida bae heala-ala heheni, bona basileia ta basileia Ia ida bae tuari. Gabu idau-idau ai doe bona dai-hanai goreredia bae vara, tano danu bae laḡa. \v 8 To una na hisi matamana mo. \p \v 9 Una negana ai taomui bae tore, bae hadikamui, bae alamui mase. Lau ladagu dainai bese iboudiai ese bae inai henimui. Bena diaḡau lalodia do bae hekwakwanai, \v 10 bena bae hetao-tore heheni bona bae heinai heheni. \v 11 Peroveta taudia koikoidia diaḡau danu bae tore isi, hutuma bae koidia. \v 12 Kara havara danu baine vara rohoroho, bena diaḡau edia lalokau do baine keruma. \v 13 A baine haheauka ela bona dokona tauna na do baine mauri. \v 14 Basileia sivaraina namona na tanobada idoinai bae harorolaia, bese iboudiai ihadibalaidia; bena dokona vada baine kau. \p \v 15 Taunabunai, umui ese ḡau dika-rohorohona, hekohutani badina, Daniel peroveta tauna ese e herevalaia ḡauna, ba itaia, basinema gini gabuna ai do baine gini, (iduahina tauna na lalona baine parara): \v 16 Iudea ai bae noho taudia na ororo bae heau lao; \v 17 bona ruma guhina ai baine helai tauna na ruma lalonai basine raka vareai, ena kohu basine abi; \v 18 bona uma ai baine ḡaukara tauna danu ena dabua iabina basine lou lao. \v 19 Una negana ai rogorogo hahinedia bona mararoto hahinedia madi ihabaidia. \v 20 Ba guriḡuri, keru negana ai eiava Dina Helaḡa ai na basio heau. \v 21 Badina be unu dinadia ai hisi bada-herea bae vara, Dirava ese tanobada e karaia negana amo hisi unuhetomadia asie vara ema bona harihari, gabeai danu unuhetomana ta basine vara lou. \v 22 Unu dinadia na basinema hagadoi, taunimanima ta basinema mauri diba; to e abidia hidi taudia daidiai unu dinadia do baine hagadoi. \p \v 23 Una negana ai ta baineto “A itaia, Keriso binai” eiava “Keriso bunai”, umui na basio kamonai. \v 24 Badina be Keriso koikoidia bona peroveta taudia kuikoidia bae lore isi, toa bona hoa ḡaudia bae hahcdinarai, e abidia hidi taudia ihahekwakwanaidia. \v 25 Ba laloa tao: vada na hamaoromui gunamu. \v 26 Taunabunai, bae hamaoromui, baeto “A itaia, ia na tano ḡaḡaena ai”, to basiola; eiava “A itaia, ia na daiutu lalonai”, to basio kamonai. \v 27 Badina be kevaru na heto dina dae kahana amo e kevarua isimu ela bona dina diho kahana ai e hedinaraimu, Taunimanima Natuna bainema danu unu baine heto. \v 28 Badina be mase tau-anidia e miamu gabuna ai galo bae hebou. \p \v 29 Una dikadika baine ore murinai dina do baine dibura, hua danu basine tara, hisiu guba amo bae moru, bona guba siahudia bae heude-heude. \v 30 Bena Taunimanima Natuna toana guba ai baine hedinarai; una negana ai tanobada besedia iboudiai bae tai; badina be Taunimanima Natuna bae itaia, ori latanai bainema, mai siahu-badana bona mai hairaina ida. \v 31 Bena ia ese ena aneru baine siaidia, kibi reḡena badana ida, e abidia hidi taudia lai haniosi gabudia amo, bona tanobada dokona ela bona guba dokona amo, bae gogodia. \s1 Hereva heḡereḡeredia \p \v 32 Hodava ena amo ina hereva heḡereḡerena ba diba: tuhutuhuna e kobo daemu, rauna e papamu, vada dibamui lahara vada eme kahira-kahira. \v 33 Taunabinai, umui danu ini ḡau bae vara ba itadia, vada ba diba ia na vada eme kahira-kahira, iduara badibadinai. \v 34 Na hamaoromui momokanimu, ina uru basine ore ela bona ini ḡau iboudiai bae vara vaitani. \v 35 Guba bona tanobada bae puki, a lauegu hereva na basine puki. \p \v 36 Una dina, una hora, ta asi dibana, guba anerudia danu asi dibadia, Natuna danu asi dibana, a Tamana sibona mai dibana. \v 37 Noa negana na heto, Taunimanima Natuna ena mai negana ai unu baine heto. \v 38 Badina be una negana ai utu-utu badana do se utua dae, idia na e anianiva, e inuinuva, e headavava, ema bona Noa lagatoi ai e ḡui kau dinana; \v 39 matadia asie kani ema bona utu-utu badana e utua dae, bena iboudiai eha dono mamase. Taunimanima Natuna ena mai danu unu baine heto. \v 40 Una negana ai rarua uma ai bae noho, ta baine heabi oho, ta baine noho. \v 41 Hahine rarua uit igwadana nadina bae giroa, ta baine heabi oho, ta baine noho. \s1 Ba gima! \p \v 42 Taunabunai ba gima, badina be emui Lohiabada bainema negana na asi dibamui. \v 43 Ina na ba diba: ruma biaguna na bema diba guna edena hora ai henao tauna bema mai, ia na bema gima, bena ena ruma basinema darea. \v 44 Taunabunai, umui danu ba hegaegae, badina be asi dibamui horana ai Taunimanima Natuna bainema. \p \v 45 Hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro, biaguna ese e abia hidi, ena ruma baine reḡua bona aniani negadia ai memero adia malamala baine henidia, tauna be daika? \v 46 Biaguna bainema negana ai baine davaria, unu e kara tomamu, tauna na namo, \v 47 na hamaoromui momokanimu, ena kohu idoinai ireḡuna tauna ai baine halaoa. \v 48 A hesiai tauna dikana lalona baine hadaia, baineto “Biagugu vada e halahemu”; \v 49 bena ia ese bamona baine dadabadia, kekero taudia ida baine ani havara, baine inu havara. \v 50 Una hesiai tauna na se laloa dinana ai biaguna baine gini dae; \v 51 bena baine dapaia parara, koikoi taudia bogaragidiai gabuna baine henia, unuseni ai bae tai, gadigadidia bae hahedai. \c 25 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Ulato namodia bona kavakavadia \p \v 1 Una negana ai guba basileiana na ulato gwauta na heheto, edia lamepa e abi kau, headava matamata tauna ida bae hedavari eto. \v 2 Laima na mai aonegadia, a laima na kakavakava. \v 3 Badina be kavakavadia ese edia lamepa e abi kau, to diaranu asie abia kau; \v 4 a aonega ulatodia ese edia lamepa e abi kau bona diaranu danu kavabu ai e abia kau. \p \v 5 Headava matamata tauna e halahe dainai, mahuta ese matadia e gara, bena iboudiai e mahuta. \v 6 Malokihi ai ta e lolo, eto, Headava matamata tauna vada e maimu: a raka lasi, ia ida ba hedavari. \v 7 Bena hari ulato iboudiai e tata isi, edia lamepa e haḡoeva. \v 8 Ulato kavakavadia ese aonega ulatodia e hereva ulatodia, eto, Emui diaranu taina a henimai, badina be emai lamepa vada be bodomu. \v 9 A aonega ulatodia e haere, eto, Lasi; ai bona umui na basine davana garina. Namona binai, hoihoi taudia dekedia baola, sibomui emui ba ha hoi. \v 10 Hoihoi totona e raka laova ai, headava matamata tauna ema, bena e noho heḡaeḡae ulatodia na ia ida headava ariana ai e raka vareai. Bena iduara e koua ahu. \v 11 Gabeamo ulato oredia na ema, eto, Ḡauka e, ḡauka e, emai iduara ame kehoa. \v 12 A ia na e haere, eto, Na hamaoromui momokanimu, lau na asi dibagu umui. \p \v 13 Taunabunai, ba gima: badina be dina bona hora na asi dibamui. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Hesiai taudia moni e reguva \p \v 14 Iniheto: tau ta gabu daudau bainela eto, bena ena hesiai taudia e boiridia, ena kohu na imadia ai e rakatani. \v 15 Bena ia ese ta talent ima e henia, ma ta talent\f + \fr 25:15 \ft Talent na moni badana ta, reana $1000 heḡereḡerena.\f* rua, ma ta talent tamona, ta ta ena diba ena diba heḡereḡeredia. Bena eha laolao. \v 16 Bena talent ima e abi tauna na vada ela, eha hoihoilai, talent ima ma e abilai. \v 17 Unuhetomana danu talent rua tauna ese talent rua ma e abilai. \v 18 A talent tamona e abia tauna na vada ela, tano eha geia, biaguna ena moni e ḡuria. \p \v 19 Nega vada e daudau, bena unu hesiai taudia biagudia vada e lou mai, bona ena kohu herevadia e nanadailaidia. \v 20 Bena talent ima e abi tauna na vada ema, talent idaudia ima ma e mailai, eto, Ḡauka e, talent ima o henigu; a ita, talent idaudia ima ma na davari. \v 21 Biaguna e haere, eto, Namo herea! Oi na hesiai taumu namona, kara maoromaoro taumu. Ḡau dia hoho o reḡu namonamova, Ḡau momo biagudia ai do baina halaomu. Biagumu ida baita moale hebou. \p \v 22 Bena talent rua e abi tauna danu ma ema, eto, Ḡauka e, talent rua o henigu; a ita, ini talent idaudia rua ma na davari. \v 23 Biaguna e haere, eto, Namo herea! Oi na hcsiai taumu namona, kara maoromaoro taumu. Ḡau dia hoho o reḡu namonamova, ḡau momo biagudia ai do baina halaomu. Biagumu ida baita moale hebou. \p \v 24 Talent tamona e abia tauna vada ema, eto, Ḡauka e, vada name diba oi na gwau-tora taumu; to hado ḡaudia na o utumu, bona to ḡiḡi rohoroho ḡaudia na o haboumu. \v 25 Taunabunai na gari, nala, emu talent tano ai na ḡuria: a itaia, vada emu avabia. \v 26 Biaguna e haere, eto, Oi na hesiai taumu dikana, lahedo taumu. Vada dibamu asina hado ḡaudia na utumu bona asina ḡiḡi rohoroho ḡaudia na haboumu; \v 27 matona, egu moni na bank taudia dekedia boma laohaia, bena bama lou mai, bama abia lou mai atokauna ida. \v 28 Benaini, ena talent avabia oho, talent gwauta tauna na ba henia. \v 29 Badina be mai ena ḡau tauna na ḡau momo baine abi, to asi ena ḡau tauna na ienai miana ḡauna do bae abia oho. \v 30 Bona hesiai tauna dikana be murimuri diburana ai ba doria lasi; unuseni ai bae tai, gadigadidia bae hahedai. \s1 Hahemaoro Badana \p \v 31 Taunimanima Natuna na hairaina ai do bainema, ena aneru helaḡadia ida, ena terono herea-daena latanai baine helai. \v 32 Bena bese iboudiai ia vairanai bae haheboudia; bona ia ese baine hapararadia, mamoe ireḡudia tauna ese mamoe bona nani e hapararadiamu na heto; \v 33 mamoe na idibana kahana ai nani na laurina kahana ai baine hididia. \p \v 34 Bena Ḡaubada ese idibana kahana taudia baine hamaorodia, baineto, Aoma, Tamagu ese e hanamomuimu taumui e, basileia na avabia, tanobada e karaia negana ai vada e seua umui emui. \v 35 Badina be e hitologuva, o ubuguva; ranu e maseguva, ranu o heniguva, lau na idau taugu, o abigu dae; \v 36 asi egu dabua, o hadabualaigu; e goreregu, o igogu ita; dibura rumana ai na nohova, dekegu o raka vareaiva. \v 37 Bena kara maoromaoro taudia ese bae haere henia, baeto, Lohiabada e, edena nega ai a itamu, o hitolova, a ubumu? Eiava o ranu maseva, ranu a henimu? \v 38 Edena nega ai a itamu, oi na idau taumu, a abimu dae; eiava asi emu dabua, a hadabualaimu? \v 39 Edena nega ai a itamu, o gorereva eiava dibura rumana ai o nohova, a igomu ita? \v 40 Bena Ḡaubada ese baine haere henidia, baineto, Na hamaoromui momokanimu, tadikakagu maraḡi-maraḡidia bini, maraḡi-maraḡi-hereana unu o karaia toma heḡereḡerena, lau danu unu o karagu toma. \p \v 41 Bena laurina kahana taudia baine hamaorodia, baineto, Dika taumui, egu amo ba raka oho, basine bodo lahina lalonai baola, vada e ara hegaegae, Satana mai ena aneru ida edia. \v 42 Badina be e hitologuva, asio ubugu; ranu e maseguva, ranu asio henigu; \v 43 lau na idau taugu, asio abigu dae; asi egu dabua, asio hadabualaigu; e gorereguva, dibura rumana ai na nohova, asio igogu ita. \v 44 Bena idia danu bae haere henia, baeto, Lohiabada e, edena nega ai a Itamu, o hitolova, eiava o ranu maseva, eiava idau taumu, eiava asi emu dabua, eiava o gorereva, eiava dibura rumana ai o nohova, bena isiaimu asia lao heniva? \v 45 Bena ia ese baine haere henidia, baineto, Nahamaoromui momokanimu, maraḡi-maraḡidia bini, maraḡi-maraḡi-hereana unu asio karaia toma heḡereḡerena lau danu unu asio karagu toma. \p \v 46 Taunabunai, idia na dava dika hanaihanai gabuna baela; a kara maoromaoro taudia na mauri hanaihanai gabuna baela. \c 26 \s1 Iesu ialana dalana e tahuava \p \v 1 Iesu na unu hereva iboudiai e hadoko, bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto; \v 2 Dibamui vainana-negai Lagau-hanai Ariana bae karaia; una negana ai Taunimanima Natuna taona bae torea, bae hasatauroa. \p \v 3 Bena hahelaḡa taudia bona itorena taudia bona hanua tau-badadia ese hahelaḡa tauna badana, ladana na Kaiafa, ena ruma ai e hebou; \v 4 e henega, dibaka karadia amo Iesu bae dabaia tao bae alaia mase eto. \v 5 To idia eto, Dia aria dinadia ai, aru taudia bae heloḡo-heloḡo na garina. \s1 Hahine ta ese Iesu e horoa \p \v 6 Iesu na Betania ai, Simona, lepra tauna, ena ruma ai. \v 7 Bena hahine ta ia dekena ela, nadi kavabuna ta e abia kau, lalonai na dehoro namohereana, davana bada ḡauna; bena Iesu ege-dihona ai hahine ese dehoro e horolaia. \v 8 Ena hahediba ese e itaia, bena e badu, eto, Dahaka dainai ina dehoro e negea kavamu? \v 9 Bema hoia, moni diaḡau bema abi, bena ogoḡami taudia bema henidia. \v 10 Iesu na dibana, bena e hamaorodia, eto, Dahaka dainai o turiariki heniamu? Kara namona egu ai vada e karaia. \v 11 Ogoḡami taudia be nega idoidiai dekemui ai nonoho, bena ba ura negadia ai vada ba hanamodia. A lau be nega idoidiai dekemui ai basina noho. \v 12 Ina dehoro amo taugu vada eme dahua heḡaeḡae, igurigu totona. \v 13 Na hamaoromui momokanimu, ina sivarai namona bae harorolaia gabudia iboudiai, tanobada heḡegemadai, hari eme karaia karana bae gwauraia, ia ihelalolaina. \s1 Iuda ese Iesu taona e torea \p \v 14 Bena gwauta-rarua tauna ta, ladana na Iuda Iskariote, hahelaḡa taudia dekedia ela, \v 15 eto, Taona bama torea, dahaka boma henigu? Bena idia ese silver monidia toi-ahui e henia. \v 16 Una negana ela ia ese taona itorena negana namona e tahuava. \s1 Anibou Helaḡa \p \v 17 Asie hatubua flaoana Ariana dinana gini-gunana, hahediba na Iesu dekena ela, e nanadaia, eto, Edeseni ai Lagau-hanai baia karaia heḡaeḡae, bena bavania? \v 18 Bena ia na e haere, eto, Hanua aola, tau ta dekenai, ba hamaoroa, baoto, Hahediba tauna na e tomu “Egu nega vada eme kahikahi, egu hahediba ida Lagau-hanai na emu ruma ai baia ania”. \v 19 Bena hahediba na Iesu ese e haduadia heḡereḡerena vada e karaia, Lagau-hanai Ariana vada e karaia heḡaeḡae. \p \v 20 Adorahi ai, ia na ena hahediba gwauta-raruosi ida e ege diho. \v 21 Bena e anianiva negana ai ia eto, Na hamaoromui momokanimu, umui ta ese taogu baine torea. \v 22 Idia na lalodia e hisihisi, bena ta ta ese e nanadaia, eto, Lohiabada e, ina lau a? \v 23 Ia e haere, eto, Lau ida nau tamona ai a dau dobimu tauna ese lau taogu baine torea. \v 24 Taunimanima Natuna vada be laomu, e torelaia heḡereḡerena; a Taunimanima Natuna taona itorena tauna madi ihabaina! Una tau basinema vara hari namo! \v 25 Bena luda, tao-tore tauna, ese e nanadaia, eto, Hahediba taumu, ina lau a? Iesu eto, O ena vada o gwaumu. \p \v 26 Idia na e anianiva lalonai, Iesu ese flaoa atagana ta e abia, e hanamoa, bena e bitua, ena hahediba e henidia, eto, Avabia, avania, lau taugu binai. \v 27 Ma kehere ta e abia, e hanamoa, e henidia, eto, Iboumui ai a inua; \v 28 badina be ina na lau raragu, herohemaino rarana, hutuma daidiai baine hebubu, dika igwautaona. \v 29 Na hamaoromuimu, vine ranuna do basina inua lou, ela bona dinana baine kau lau umui ida matamatana baita inua, Dirava ena basileia lalonai. \p \v 30 Idia na ane e abia vaitani, bena e didi lasi, Olive ororona ela. \v 31 Bena Iesu ese e hamaorodia, eto, Iboumui ai lau daigu ai ba hekwakwanai, badina be ini e torea toma, \q1 Mamoe ireḡudia tauna baina gwadaia, \q1 Bena mamoe vada bae karoho. \q1 \v 32 A lau baina tore isi lou, bena baina gunalaimui Galilea ai. \v 33 Petro ese e haere henia, eto, Ena be taunimanima iboudiai oi daimu ai bae hekwakwanai, to lau be lasi. \v 34 Bena Iesu ese e hamaoroa, eto, Na hamaoromu momo-kanimu, hari ina hanuaboi, kokoroku do basine tai, oiese hatoi ba ḡoregu. \v 35 A Petro eto, Ena be oi ida baita mase hebou, tolau oi basina ḡoremu. Ena hahediba iboudiai danu unu mo e gwau toma. \s1 Getesemane \p \v 36 Iesu na idia ida gabu ta ai e lasi, ladana Getesemane. Bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Iniseni ai ba helai; lau do baina ha ḡuriḡuri. \v 37 Bena ia ese Petro bona Sebedeo natuna raruosi e hakaudia siri. Bena laumana e daure, darana e doko. \v 38 Bena e hamaorodia, eto, Lau na lalogu eme hisihisi bada, mokona name mase; iniseni ai ba noho, baita gima. \v 39 Taina ma e raka lao, bena tano ai e goru parapara, e ḡuriḡuri, eto, Tamagu e, bema mai dalana ina kehere na egu amo boma abia oho; to dia lauegu ura, oiemu ura hari. \v 40 Ena hahediba dekedia e lou lao, mahutadia ai e davaridia. Bena ia ese Petro e gwau henia, eto, Be, asi goadamui hora tamona mo lau ida baitama gima a? \v 41 Ba gima, ba guriḡuri, hedibaḡani ai ba vareai na garina. Lauma na e uramu, a tau-anina na eme manoka. \p \v 42 Nega iharuana e raka lao, eha ḡuriguri, eto, Tamagu e, ina kehere iabi-ohona readia asi dalana dahaka, ela bona baina inua; emu ura baine ḡuḡuru. \v 43 Ma e lou lao dekedia, mahutadia ai ma e davaridia, badina be matadia e mahutava. \p \v 44 E rakatanidia, e lou ela, nega ihatoina ma eha ḡuriḡuri, ena ḡuriḡuri herevadia gunadia ma e gwaurai Iou. \v 45 Ma e lou lao, ena hahediba dekediai, e hamaorodia, eto, Madi, vada a mahuta, lagamui avani. Vadaeni, negana vada eme kahira-kahira, Taunimanima Natuna na dika taudia imadia ai be atoamu. \v 46 Be, o tore, aitala; taogu itorena tauna vada e maimu. \s1 Iesu e dabaia tao \p \v 47 Ia dounu e herevava ai, Iuda, gwauta-rarua tauna ta, e gini dae, hutuma bada ida, mai edia dare bona mai edia kareva: hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia ese e siaidia taudia bunu. \v 48 Tao-tore tauna es toa ta e henidia guna, eto, Baina harahua tauna ḡaunabunai: ba dabaia tao. \v 49 Taunabunai, ia na Iesu dekena e raka kahi lao, eto, Hahediba taumu e, ba mauri! Bena e harahua. \v 50 Iesu ese e hereva henia, eto, Henamo e, ikarana totona oma karana vada a karaia. Bena idia ese Iesu imadia ai e daua kou, e dabaia tao. \v 51 Iesu ena orea tauna ta ese imana e dau tari, ena dare e veria lasi, hahelaḡa tauna badana ena hesiai tauna ta e taraia, taiana e dapaia oho. \v 52 Bena Iesu ese e gwau henia eto, Emu dare na gabuna ai ba toia vareai lou; badina be dare e abi taudia iboudiai na dare amo do bae mase. \v 53 Emu lalo hadai be lau asi siahugu a, Tamagu bama noia bena ia ese aneru oreadia gwauta-rua, ma haida danu, bema siaidia, lau idurugu? \v 54 To unu bema heto, revareva helaḡa na ede bema momokani toma, vada e torea ini baine hekara toma? \v 55 Una negana ai Iesu ese hutuma e gwau henidia, eto, Umui na mai daremui bona mai karevamui ida lau idabai-taogu oma, dadidadi tauna idabai-taona boma mai na heto. Dina iboudiai lau na dekedekemui ai na helaiva bona na hahedibava, Dubu Helaḡa lalonai, to asio dabaigu tao. \v 56 A ini ḡau iboudiai vada e vara, peroveta taudia ese e tore herevadia ihamomokanilaidia. Bena ena hahediba iboudiai ese e heautania. \s1 Iesu e hahemaoro henia hahelaḡa tauna badana vairanai \p \v 57 Bena Iesu e dabaia tao taudia ese hahelaḡa tauna badana Kaiafa dekena e dabuia lao, unuseni ai itorena taudia bona hanua tau-badadia vada e hebou. \v 58 Petro ese e ḡavaia, to mai padana, ela bona hahelaḡa tauna badana ena ruma maḡuna lalonai e raka vareai, hesiai taudia ida e helai hebou, una kara dokona be dahaka baine ita eto. \p \v 59 Bena hahelaḡa taudia bona kaunsil taudia iboudiai ese hahebade koikoi taudia e tahudia malaka-malaka, ialana badina bae davaria eto. \v 60 Hahebade koikoi taudia diaḡau e tore isi, to ialana badina ta asie davaria; ela bona koikoi taudia rarua ma e tore isi, eto, \v 61 Ina tau e hereva, eto “Lau na mai siahugu Dirava ena Dubu Helaḡa baina rohoa, bena dina toi lalodiai ma baina hadaia lou”. \v 62 Bena hahelaḡa tauna badana e tore isi, e nanadaia, eto, Oi to herevamu a? Ini edia hahebade herevadia be dahaka? \v 63 A Iesu na asi reḡereḡena. Bena hahelaḡa tauna badana ese ma e hereva henia, eto, Mauri Diravana ladana ai na haḡanimumu: a hamaoromai, oi na Keriso, Dirava Natuna, eiava? \v 64 Iesu ese e haere henia, eto, O ena vada o gwaumu. Ina danu ma aina hamaorolaimui: Taunimanima Natuna do ba itaia, Siahu imana idibana ai baine helai, bona guba oridia ai bainema. \v 65 Bena hahelaḡa tauna badana ese sibona ena dabua e darea, eto, Dirava ihadikana herevana vada e gwauraiamu, ma dahaka hahebadena ta tahuamu a? Dirava ihadikana herevana vada eme gwauraia ome kamonai. \v 66 Dahaka o tomamu? Idia e haere, eto, Baine mase hari namo. \v 67 Bena idia ese ia vaira huahuana e kanudia, e tutua, e pataia ahu, bena eto, \v 68 Keriso e, a hamaoromai, daika ese e tutumumu? \s1 Petro hatoi e heḡore \p \v 69 Petro na murimuri ai, maḡu lalonai e helaiva, bena hesiai hahinena ta dekena ela, eto, Ina oi danu Iesu, Galilea tauna, o bamoava ani? \v 70 To ia na iboudiai vairadiai e heḡore, eto, Emu hereva na lalogu seme parara. \p \v 71 Ia na e raka oho, ela ikoukou badibadinai. Ma hahine ta ese e itaia, bena dekedekena taudia e hamaorodia, eto, Ina tau danu Iesu, Nasaret tauna, e bamoava. \v 72 Bena ia e ere dika, e heḡore lou, eto, Una tau na asi dibagu. \p \v 73 Asi vanahana una gabu ai e gini taudia na Petro dekena ela, eto, Momokani, oi na idia ta, badina be gadomu ese e hahedinaraimumu. \v 74 Bena sibona vada e heuduguirai, e ere dika, eto, Una tau lau asi dibagu. Bena kokoroku vada e tai. \v 75 Bena Petro ese Iesu e gwauraia herevana vada e helalolaia une, eto “Kokoroku do basine tai, oi ese hatoi ba ḡoregu”. Bena e raka lasi, e tai dikadika. \c 27 \s1 Iuda Iskariote e mase \p \v 1 Daba e rere, hahelaḡa taudia iboudiai bona hanua tau-badadia e henega bou, Iesu ialana totona; \v 2 bena e ḡuia, e hakaua lao, Pilato, gavana tauna, e henia. \p \v 3 Iuda, tao-tore tauna, ese Iesu e itaia, ia ese vada e revaia; bena e helalo, hari silver monidia toi-ahui-osi e loulai, hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia e henidia lou, \v 4 eto, Vada na kara dika, badina be asi ena kerere tauna taona vada na torea. Idia eto, Ai ese a? Oi sibomu. \v 5 Ia ese silver monidia Dubu Helaḡa lalonai e taho vareai, bena e raka oho, ela, sibona eha hemata. \v 6 Bena hahelaḡa taudia ese hari silver monidia e abi, eto, Dia namo boubou mauana ai baita uda, badina be ina na rara davana. \v 7 E henegalaia, bena uro ikarana tauna ena tano e hoilaia, idau bese taudia iguridia gabuna ai vada e halaoa. \v 8 Una dainai, una tano ladana e hatoa “Rara Tanona” ema bona hari. \v 9 Unu amo Ieremia, peroveta tauna, ena hereva vada e momokani, eto, Silver monidia toi-ahui na abi, Israel taudia ese davana e gwauraia tauna davana, \v 10 uro ikarana tauna ena tano na hoilaia, Lohiabada ese e haduagu heḡereḡerena. \s1 Iesu Pilato vairanai \p \v 11 Iesu na gavana vairanai e gini: bena gavana ese e nanadaia, eto, Oi na Iuda taudia edia pavapava eiava? Iesu eto, O ena vada o gwaumu. \v 12 Bena hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia ese ma e habadelaia, to ia na se haere. \v 13 Bena Pilato eto, Hahebade herevadia momo e habadelaimumu na to kamonaimu a? \v 14 To Iesu na se haere, hereva ta se gwauraia. Taunabunai gavana na e hoa. \v 15 Una aria negana ai, gavana na vaia ena kara dibura rumana ai e nohomu tauna ta, hutuma ese bae gwauraia tauna, baine ruhaia nege. \v 16 Una negana ai, tau ta dibura rumana ai e nohova, ladana na Baraba; una tau harina na bada. \v 17 Taunabunai, idia na e hebou vaitani negana ai, Pilato ese e nanadaidia, eto, Daika o ura heniamu baina ruhaia nege, Baraba eiava Iesu, e nemaia Keriso. \v 18 Badina be Pilato dibana idia na vaḡeḡe dainai taona e torea. \p \v 19 Pilato na hahemaoro gabuna ai, ena helai ḡauna latanai helaina ai, adavana ese ena gwaukau e siaia lao dekena ai, eto, Una kara maoromaoro tauna enai ḡau ta basio karaia, badina be hari dina ai vada na nihi, egu nihi ai hisi badana ese e hadikagu ia dainai. \p \v 20 A hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia ese aru taudia lalodia e ani, Baraba iruhana bona Iesu iala-masena bae gwaurai. \v 21 Bena gavana ese ma e nanadaidia, eto, Idia raruosi daika baina ruhaia umui emui? ldia eto, Baraba. \v 22 Bena Pilato ma e nanadaidia, eto, O Iesu, Keriso e nemaia, na ede baina tomaia? Idia iboudiai e haere bou, eto, Ba hasatauroa. \v 23 Pilato eto, Be, ena dika be dahaka? A idia na e lolo lalo-dika, eto, Ba hasatauroa. \p \v 24 Taunabunai Pilato lalona e parara, ena hereva na basine goada, bona edia heloḡo-heloḡo eha badava; bena ia ese ranu e abia, aru taudia vairadiai imana e huri, eto, Ina kara maoromaoro tauna rarana na dia lau latagu ai; umui sibomui. \v 25 Idia iboudiai e haere, eto, Ia rarana be ai latamai ai bona natumai latadiai. \v 26 Bena ia ese Baraba e ruhaia nege, a Iesu e dadabaia, bena e henidia, bae hasatauroa. \s1 Iesu e ḡonaḡonalaia \p \v 27 Bena gavana ena tuari taudia ese Iesu e hakaua lao, edia gima rumana lalonai, bena edia orea taudia iboudiai e gogodia ia dekenai. \v 28 Idia ese ena dabua e kokia oho, dabua kakakakana e hakaralaia; \v 29 bona havava ḡauna ḡiniḡini a e hatua, ia kwarana ai e atoa kau; siriho auta danu imana idibana ai e hakahulaia. Bena tuidia e hadai, e toma henia diho koikoi, eto, Iuda pavapavana e! Ba mauri! \v 30 Bena e kanudia, bona hari siriho e abihaia, kwarana e botalaia. \v 31 E ḡonaḡonalaia vaitani, bena dabua kakakana e kokia oho, ena dabua korikorina ma e hakaralaia. Bena e hakaua lao, bae hasatauroa. \s1 Iesu e hasatauroa \p \v 32 E raka lasiva ai, Kurene tauna ta e davaria, ladana na Simona, bena e haduaia, Iesu ena satauro baine huaia. \v 33 Gabu ta ai e lasi, ladana na Golgota; anina be “kwara koukouna tanona”. \v 34 Unuseni ai vine ranuna muramura ida e buloa na e henia, baine inua; to e demaia toho, inuna se ura. \v 35 Bena e hasatauroa; bona mari amo ena dabua e hari. \v 36 Bena e helai diho, e gima. \v 37 Ia kwarana daenai idia ese hahebade herevana e kapaia, ini e torea toma: INA NA IESU, IUDA PAVAPAVANA. \v 38 Ia ida nega tamona dadidadi taudia rarua e hasataurodia, ta idibana kahana ai, ta laurina kahana ai. \p \v 39 E raka hanai taudia ese e hereva dika henia, kwaradia e taiko-taiko, \v 40 eto, I! Dubu Helaḡa ba rohoa ma dina toi ai ba larebaia lou taumu, sibomu ba hahemauri. Oi Dirava Natuna o tomamu, satauro amo boma dada dobi. \v 41 Hahelaḡa taudia bona itorena taudia bona hanua tau-badadia ese danu e ḡonaḡonalaia, eto, \v 42 Ia na idau taudia e hamauridiava, matona sibona se hahemauri. Ia na Israel pavapavana, harihari satauro amo aine dada dobi, bena baita abidadama henia. \v 43 Ia ese Dirava e abidadama heniava; Dirava ese bena lalokau henia, bema hamauria: badina be ia eto “Lau na Dirava Natuna”. \v 44 Dadidadi taudia raruosi danu, ia ida e hasataurodia taudia, ese unu e ḡonaḡonalaia toma. \p \v 45 Dina tubua amo dibura ese tanobada idoinai e gorua ahu, ela bona dina e ḡelo. \v 46 Bena dina ḡelona sisivana Iesu e lolo, eto, Eloi, eloi lama sabaktani; anina be Egu Dirava e, egu Dirava e, dahaka lau ome rakatanigu. \v 47 Unuseni ai e gini taudia haida na e kamonai, bena eto, Ia na Elia e boiriamu. \v 48 Bena ta e heau lao, puta ta eha abia, vine ranuna iditana ai e urua diho, siriho ai e gwadaia kau, bena e duduia dae, baine topoa eto. \v 49 A haida be eto, Mani do: aita itaia, Elia bainema baine hamauria eiava. \v 50 A Iesu ma e lolo dagu, bena e mase. \v 51 Una negana ai Dubu Helaḡa seseahuna e hedare parara, atai amo ema bona henu. Tano danu e laga, papapapa e parara; \v 52 bona mase garadia e hekeho, helaḡa taudia hutuma na e tore isi. \v 53 Bena ena tore-isi-lou murinai idia na gara amo e raka lasi, hanua helaḡana ela, unuseni ai hutuma ese e itadia. \p \v 54 Tuari biaguna mai bamona ida, Iesu e gimaia taudia, ese tano-laga bona e vara ḡaudia e ita, bena e gari bada, eto, Momokani, ina na Dirava Natuna. \v 55 Herarai hahinedia diaḡau danu dauhai e gini; Galilea amo Iesu murinai e rakava bona isiaina e lao heniva hahinedia bunu. \v 56 Haida bini: Maria, hane Magdala; bona Maria, Iakobo bona Iosef sinadia; bona Sebedeo natuna sinadia. \s1 Iesu e guria \p \v 57 Adorahi ai, taḡa tauna ta, ladama Iosef, Arimatea amo e kau; ia danu Iesu ena hahediba ta. \v 58 Ia na Pilato dekena ela, e noia, Iesu tau-anina baine abia eto, bena Pilato na e hahedua bae henia. \v 59 Taunabunai, Iosef ese tau-anina e abia dobi, dabua ḡoevaḡoevana ai e kumia, \v 60 nadi hagana ai e ḡeia kohuana matamatana ta, ia sibona ena, lalonai e atoa; nadi badana amo kohua iduarana e kurea ahu, bena e raka oho. \v 61 A hahine rarua, Maria, hane Magdala, bona Maria ta, be kohua vairanai e helaiva. \p \v 62 Daba ai, haheḡoeva dinana murina dinana ai, hahelaḡa taudia bona Farisea taudia Pilato vairanai e hebou, \v 63 eto, Ḡaubada e, ai na ame helalo une, una koikoi tauna be maurina ai e hereva, eto “Dina toi bae ore, bena lau ma baina tore isi lou”. \v 64 Taunabunai, mani ba hahedua, gara bae gimaia namonamo ela bona dina ihatoina; ena hahediba baela, tau-anina bae henaoa, bena taunimanina bae koidia, baeto “Ia na mase amo vada e tore isi lou”, na garina. Unu bema heto, koikoi gabena ese koikoi gunana bema hereaia. \v 65 Pilato eto, Be, umui na mai emui hegima taudia; vada aola, gara ba ha koua, emui goada heḡereḡerena. \v 66 Bena idia na ela, gara eha koua kunuka-kunuka, toa ta nadi ai e atoa, bena kito taudia e habadinalaidia. \s1 Iesu e tore isi lou \c 28 \p \v 1 Dina Helaḡa e ore murinai, daba matana ai, pura dinana gini-gunana ai, Maria, hane Magdala, Maria ta ida, gara itana ela. \v 2 Una negana ai tano vada e laga bada; badina be Lohiabada ena aneru na guba amo e diho, nadi e kurea oho, bena latanai e halai kau. \v 3 Ia vairana e diari-diari, kevaru na heto; ena dabua danu kuroka-kuroka, snow na heto. \v 4 Ia garina e gari dainai hegima taudia na e heude-heude, mase taudia heḡereḡeredia ai ela. \v 5 A aneru ese hahine e hereva henidia, eto, Asio gari; dibagu umui na Iesu, e hasatauroa tauna, o tahuamu. \v 6 Ia na dia iniseni ai; vada e tore isi, e hamaoromui heḡereḡerena. Vada aoma; e atoa gabuna mani a itaia. \v 7 Bena baola haraḡa-haraḡa, ena hahediba ba hamaorodia, ia na mase amo vada e tore isi, bona baine gunalaimui Galilea ai; inuseni ai ba itaia. \p \v 8 Bena raruosi ese gara e rakatania haraḡa-haraḡa, mai garidia bona mai moaledia ida, ena hahediba ihadibadia totona e heau ela. \v 9 A dala ai Iesu na idia ida e hedavari, e hereva henidia, eto, Ba mauri! Bena raruosi e raka kahira, aena ai e rosia tao, e toma henia diho. \v 10 Bena Iesu eto, Asio gari; vadi aola, varavaragu ba hamaorodia, idia na Galilea baela, unuseni ai bae itagu. \p \v 11 Raruosi na e laova ai, hegima taudia haida danu hanua ela, e vara ḡaudia iboudiai na hahelaḡa taudia e hamaorolaidia. \v 12 Bena idia na hanua tau-badadia ida e henega bou, hegima taudia moni diaḡau e henidia, \v 13 eto, Baoto “Ena hahediba na hanuaboi ema, mahutamai ai eme henaoa”. \v 14 A ina sivarai gavana ese baine kamonaia, ai ese lalona baia hamarumarua, bena basine hadikamui. \v 15 Taunabunai, idia ese moni e abia, bena e hadibadibadia heḡereḡerena e hereva. Ina sivarai be Iuda taudia ese vada e hapiua ema bona harihari danu. \p \v 16 Hahediba gwauta-taosi na Galilea ela, Iesu ese e gwauraia guna ororona ai. \v 17 Unuseni ai e itaia, bena e toma henia diho. To haida na e daradarava. \v 18 Bena Iesu e raka kahira, e hereva henidia, eto, Siahu idoinai guba ai bona tanobada ai vada eme henigu. \v 19 Taunabunai baola, bese iboudiai hahediba ai ba halaodia, bona Tamana, Natuna, Lauma Helaḡa ladana ai ba ha bapatisodia. \v 20 Ba hadibadia danu, na henimui haheḡanidia iboudiai bae badina. Bona ba helalo tao danu, lau na daba daba iboudiai umui ida ta nohomu ela bona tanobada dokona.