\id LUK .01, Luke 1, Motu, PNG, RTWP 2/93 \h LUKA \toc1 EVANELIA LUKA \toc2 LUKA \mt1 EVANELIA LUKA \c 1 \p \v 1 Lohia taumu Teofilo e: hutuma ese ta abi dae herevadia vada e tore, \v 2 matadia amo e ita bona matamana amo e harorolai taudia ese e henidava heḡereḡerena; \v 3 taunabunai lau danu hereva iboudiai vada na tahu ḡoevaḡoeva, matamana amo, bena na tomamu namona binai, lau ma baina tore lou oiemu. \v 4 Vada ba diba, e hadibamuiva herevadia be momomo-kakani. \s1 Sakaria bona Elisabeta \p \v 5 Herod ese Iudea e lohiaiava negana ai, hahelaḡa tauna ta e nohova, ladana na Sakaria, Abia ena orea tauna. Adavana be Aaron ena iduhu hahinena, ladana na Elisabeta. \v 6 Idia raruosi na kara maoromaoro taudia Dirava vairanai, Lohiabada ena taravatu bona ena haheḡani iboudiai e badinava, asi toutoudia. \v 7 A raruosi na asi natudia, Elisabeta e gabani dainai, bona raruosi vada e buruka. \p \v 8 Sakaria ese hahelaḡa karadia e karava Dirava vairanai, ena orea taudia edia nega ai. \v 9 Bena edia kara heḡereḡerena ai ia vada e abia hidi, gabu helaḡana lalonai muramura mai bonana baine gabua; taunabunai ia na e raka vareai muramura igabuna totona, \v 10 a taunimanima iboudiai na murimuri ai e noho, e ḡuriḡuri. \v 11 Una negana ai, ia ese Lohiabada ena aneru ta e itaia, muramura mai bonana patana idibana kahana ai e gini. \v 12 Sakaria ese e itaia, bena kudouna e hetaha, bona gari ese e butua tao. \v 13 A aneru ese e hereva henia, eto, Sakaria, asio gari, badina be emu ḡuriḡuri vada e kamonai, adavamu Elisabeta ese natumu ta do baine abia, ladana ba hatoa IOANE. \v 14 Ba moale, ba moale hisi dae, hutuma danu ia baine vara dainai bae moale. \v 15 Badina be Lohiabada vairanai ia na baine herea; ia ese vine ranuna bona kekero muramuradia basine inu, bona dounu sinana bogana ai na Lauma Helaga ese baine rohea. \v 16 Ia ese Israel memerodia hutuma baine hakerehaidia, Lohiabada, edia Dirava, bae lou henia; \v 17 bona Lohiabada vairanai baine raka, Elia ena kara bona ena siahu heḡereḡerena. Tamadia lalodia natudia laloda ida baine hatamonadia; gwau-edeede taudia aonega baine henidia, kara maoromaoro taudia ai baela; bona bese ta baine abia heḡaeḡae, Lohiabada ena. \p \v 18 Sakaria ese hari aneru e hamaoroa, eto, Ina na ede baina diba toma? Lau na iahu; adavagu danu vada e buruka. \p \v 19 Aneru e helada hato, eto, Lau na Gabriel, Dirava vairanai na gini; ihereva-henimu bona ina harina namona ihamaorolaimu totona e siaigu. \v 20 Benaini, vada ba mu, basio hereva diba, ela bona ina hereva anina baine vara dinana, badina be egu hereva na tome abia dae; to, ena nega korikori ai do baine momokani. \p \v 21 Taunimanima ese Sakaria e naria mase, bena e hoa, badina be gabu helaḡana ai e halahe. \v 22 Bena e raka lasi ai na asi hereva dibana. Bena lalodia e parara, ia na gabu helaḡana ai vada e mata hanai. Bena ia ese toa amo e hadibadia, vada e mu. \p \v 23 Ena ḡaukara dinadia e haḡuḡuru, bena ena ruma korikori ela. \v 24 Gabeamo, ia adavana Elisabeta vada e rogorogo, bena hua ima e noho hehuni; \v 25 eto, Lohiabada ese ini vada e karagu toma, ena ura negana vada eme haḡeregu, egu hemarai taunimanima vairadiai vada eme abia oho. \s1 Maria \p \v 26 Hua ihatauratoina, Dirava ese aneru ladana Gabriel e siaia, Galilea hanuana ta ladana Nasaret ela. \v 27 Haneulato ta be unuseni ai, ia na David ena iduhu tauna ta, ladana losef, maohenina; haneulato ladana be Maria. \v 28 Aneru na ia dekenai e raka vareai, eto, Ba mauri, e lalokau henimumu hahinemu! Lohiabada ese baine bamomu. \v 29 Una hereva dainai ia na kudouna e hetaha, bona lalona e haguhi, una hahenamo anina be dahaka. \v 30 A aneru ese e hamaoroa, eto, Maria e, asio gari, badina be Dirava ena harihari ome abia. \v 31 Oi na do ba rogorogo, mero ta bavabia, ladana ba hatoa IESU. \v 32 Ia na baine herea dae, Herea Mikamika Natuna bae gwauraia; Lohiabada Dirava ese tamana David ena terono na baine henia; \v 33 Iakob ena iduhu baine halohiaia hanaihanai; ena basileia na basine doko. \p \v 34 Maria ese aneru e hamaoroa, eto, Lau na tau asi dibagu, ina be ede baine vara toma? \p \v 35 Bena aneru na e haere, eto, Lauma Helaḡa na latamu ai baine diho, bona Herea Mikamika ena siahu ese baine hakerukerumu; bena oiemu amo baine vara merona helaḡana na Dirava Natuna bae gwauraia. \v 36 Ba diba danu, oi varavaramu Elisabeta na burukana ai vada e rogorogo; gabani e gwauraia, to ena hua ihatauratoina binai. \v 37 Badina be Dirava na ḡau iboudiai ikaradia mai dibana. \p \v 38 Maria eto, Lau na Lohiabada ena hesiai hahinegu; emu hereva heḡereḡerena ai egu ai baine vara. \p Bena aneru na iena amo e raka oho. \s1 Maria Elisabeta ida \p \v 39 Unu dinadia ai Maria e tore isi, e raka haraḡa Iuda ororodia hanuana ta ela, \v 40 Sakaria ena ruma ai e dae Elisabeta e hanamoa. \v 41 Elisabeta ese Maria ena hahenamo herevana e kamonai negana ai na natuna na bogana ai vada e marere; bona Elisabeta na Lauma Helaḡa ese a rohea. \v 42 Bena e hereva badabada, eto, Hahine iboudiai bogaragidiai oi mo sibomu namo herea, bona bogamu anina danu namo herea. \v 43 Egu namo be dahaka bena egu Lohiabada sinana dekegu vada ema? \v 44 Badina be emu hahenamo mamina na taiagu ai e vareai negana ai na natugu na bogagu ai e marere, moale dainai. \v 45 Abidadama hahinemu, vada o namo; badina be Lohiabada ena amo o kamonai herevadia do bae momokani. \s1 Maria ena moale anena \q1 \v 46 Bena Maria eto, \q1 Lau lalogu ese Lohiabada eme imodaia, \q1 \v 47 Bona laumagu ese danu ihamaurigu Diravana eme moalelaia; \q1 \v 48 Badina be ia ese ena hesiai hahinena ogoḡamina e haḡerea, \q1 Taunabunai ini amo uru iboudiai ese bae hanamogu; \q1 \v 49 Badina be Siahu Diravana ese hoa karadia egu ai eme havara; \q1 Ia Iadana na Helaḡa. \q1 \v 50 Ena hebogahisi na uru uru idoidiai \q1 Ia garina e garimu taudia latadiai. \q1 \v 51 Ia imana ese ena goada vada e hahedinaraia: \q1 Lalodia e hekokoroku taudia ia ese e hakarohodia, \q1 \v 52 Bona Iohia na edia helai ḡaudia amo ia ese vada e dolidia dobi, \q1 A ogoḡami taudia ia ese vada e abidia isi; \q1 \v 53 Hitolo taudia ia ese ḡau namodia amo bogadia vada e hakunu, \q1 A taḡa taudia ia ese ima kavakavadia e haloudia. \q1 \v 54 Ena hesiai besena Israel ia ese vada e kahaia, \q1 Ena hebogahisi vada e helalolaia une, \q1 \v 55 Seneda e gwau henidia hamata heḡereḡerena, \q1 Abraham mai garana ida do baine bogadia hisi hanaihanai eto. \m \v 56 Bena Maria na Elisabeta ida e nohova hua toi, gabeamo ena ruma e lou henia. \s1 Elisabeta e mara \p \v 57 Elisabeta ena mara neganla e gini dae, mero ta vada e abia. \v 58 Bena dekena taudia bona varavarana ese Lohiabada ena harihari-bada ienai vada e vara harina e kamonai, idia na ia ida e moale hebou. \v 59 Dina ihataurahanina ai, idia na mero iperitomena totona e hebou, bena ladana bae hatoa Sakaria, tamana baine nemaia eto. \v 60 To sinana e haere, eto, Lasi, ia ladana na Ioane. \v 61 Idia eto, Be, una na emu iduhu tauna ta ladana a? \v 62 Bena idia ese tamana matadia ai e kunumaia, mero ladana ede bae hatoa toma. \v 63 Ia ese toretore ḡauna ta e gwauraia, bena ini e torea toma: ia ladana be Ioane. \v 64 Una negana ai uduna e haḡaia, malana danu e maoro, bena e hereva, Dirava e imodaia. \v 65 Taunabunai, dekedia taudia iboudiai na gari ese e butudia tao; bona unu kara haridia na Iudea ororodia hanuadia iboudiai lalodiai vada e piua. \v 66 Bena e kamonai taudia iboudiai e lalo tao; eto, Ina mero na ede baine heto? Badina be Lohiabada imana na ia latanai. \s1 Sakaria ena moale anena \p \v 67 Lauma Helaḡa ese mero tamana Sakaria e rohea, bena e haroro, eto, \q1 \v 68 Lohiabada, Israel ena Dirava, aita hanamoa, \q1 Badina be ia ese ena bese taudia vada e vadivadidia bona vada e hamauridia. \q1 \v 69 Hahemauri badina ia ese vada e havaraia ita eda, \q1 Ena hesiai tauna David ena iduhu amo, \q1 \v 70 Ena peroveta taudia helaḡadia ududia amo e gwaurai herevadia na heto, \q1 Tanobada matamana amo ema hari; \q1 \v 71 Inaida bona e badu henidamu taudia imadia amo \q1 Ia ese baine hamaurida. \q1 \v 72 Tubuda tamada e bogadia hisi; \q1 Ena gwauhamata helaḡana e laloa tao; \q1 \v 73 Ita seneda Abraham e gwau henia hamata, \q1 \v 74 Ita inaida amo baine hamaurida eto, \q1 Bena isiaina baita lao henia, asi eda gari, \q1 \v 75 Mai helaḡada bona mai maoromaoroda ida ia vairanai baita raka, \q1 Eda mauri dinadia iboudiai. \q1 \v 76 Natugu e, oi danu Herea Mikamika ena peroveta tauna bae gwauraimu, \q1 Badina be oi na Lohiabada vairanai do ba raka, \q1 Ena dala ba lailaia. \q1 \v 77 Mauri dalana oi ese ena bese ba hadibalaidia, \q1 Edia dika igwau-taodia, \q1 \v 78 Iseda Dirava ena hebogahisi dainai, \q1 Daba e rotoa na heto, atai amo bainema, baine igoda ita; \q1 \v 79 Dibura ai bona mase laulauna ai e nohomu taudia baine hadiaridia, \q1 Bona ita aeda maino dalana ai baine hakaudia. \m \v 80 Bena hari mero na e bada oho bada oho, bona lalona e goada; bona tano ḡaḡaena ai e nohova ema bona Israel ediai e hedinarai dinana. \c 2 \s1 Iesu e vara \p \v 1 Unu dinadia ai Kaisara Augusto ese ena haheḡani herevana ta e siaia lao, tanobada taudia iboudiai ladadia bae tore: \v 2 lada itoredia gini-gunana binai, Kurenio ese Suria e lohiaia negana ai. \v 3 Taunabunai, taunimanima iboudiai ese ladadia itoredia totona ena hanua ena hanua e lou heni. \p \v 4 Iosef danu Nasaret, Galilea kahana hanuana ta, amo ela, David ena hanua ladana Betelehem, Iudea kahana ai, e lasi, badina be ia na David ena iduhu tauna; \v 5 unuseni ai ladana baine torea. Ia maohenina danu, Maria, ia ida ela; ia na vada e rogorogo. \v 6 Bena raruosi unuseni ai e nohova ai na ena mara dinana e kau. \v 7 Ia na e mara, mero roboana e abia, dabua amo e tarua, bena boromakau edia aniani patana ai e kurea, badina be henitao rumana lalonai asi gabuna. \p \v 8 Mamoe ireḡudia taudia haida vahu ai e nohova, hanuaboi ai edia seri e gimadiava. \v 9 Bena Lohiabada ena aneru ta ela, dekedekediai e gini, bona Lohiabada diaridiarina ese e hadiaridia heḡeḡe; bena gari bada ese e butudia tao. \v 10 To aneru ese e hamaorodia, eto, Asio gari; hereva namona lau ese vada na mailaia, taunimanima iboudiai ihamoaledia. \v 11 Badina be ina harihari, David ena hanua ai, emui Hahemauri Tauna vada e vara, Keriso Lohiabada bunai. \v 12 Toana binai: mero karukaruna ba ha davaria, boromakau edia ruma patana ai hekure, dabua ai e tarua. \v 13 Bena guba anerudia hutuma bada hari aneru ida e hedinarai taku, Dirava e hanamoa, eto, \q1 \v 14 Atai doriva-dorivana ai Dirava bae imodaia, \q1 Bona tanobada ai na maino, ena lalo-namo taudia ese bae abia. \p \v 15 Aneru loḡora ese e rakatanidia, guba e lou henia, muridiai mamoe ireḡudia taudia e hereva heheni, eto, Ita na Betelehem aitala, Lohiabada ese vada e hadibada ḡauna baita itaia. \v 16 Bena e raka haraḡa, ela, Maria bona Iosef e davaridia, bona mero karukaruna, boromakau edia aniani patana ai hekure. \v 17 Mero e itaia, bena e kamonai herevana e gwauraia hedinarai. \v 18 Bena e kamonai taudia iboudiai ese mamoe ireḡudia taudia edia hereva e hoalaia. \v 19 A Maria na unu hereva iboudiai e haero bona e lalo tao. \p \v 20 Bena mamoe ireḡudia taudia e lou, Dirava e heatolaia, e imodaia, badina be e kamonai bona e ita ḡaudia na vada e hadibadia heḡereḡerena. \p \v 21 Dina ihataurahanina ai, mero iperitomena negana ai, idia ese ladana e hatoa IESU, sinana do se rurua negana ai aneru ese e hatoa ladana. \s1 Iesu Ierusalem e laohaia \p \v 22 Idia ihaḡoevadia dinadia, Mose ena taravatu heḡereḡerena, e ore, bena idia ese Ierusalem e laohaia, Lohiabada vairanai bae hahedinaraia totona; \v 23 Lohiabada ena taravatu ai e torea heḡereḡerena, eto, Roboa mamaruanedia iboudiai na hehelaḡa, Lohiabada ena. \v 24 Bona boubou ḡauna bae henia eto, Lohiabada ena taravatu heḡereḡerena, kerea rua eiava pune natuna rua. \p \v 25 Tau ta Ierusalem ai, ladana na Simeon; ia na kara maoromaoro tauna bona Dirava garina e gariva tauna; ia ese Israel edia tauhalo tauna e nariava, bona Lauma Helaḡa ese e rohea. \v 26 Lauma Helaḡa ese danu e hamaoroa, ia na basine mase ela bona Lohiabada ena Keriso do baine itaia. \v 27 Lauma ese Dubu Helaḡa lalonai e hakaua vareai, bena mero maraḡina Iesu na tamana sinana ese e rakalaia vareai, taravatu karana ibadinana totona. \v 28 Bena ia ese e abia, e rosia, Dirava e hanamoa, eto, \q1 \v 29 Lohiabada e, emu hesiai tauna harihari ome kahugu nege, \q1 Mai mainogu ida bainala, emu gwau-hamata heḡereḡerena; \q1 \v 30 Badina be matagu ese emu Hahemauri vada eme itaia, \q1 \v 31 Oi ese vada o seua taunimanima iboudiai vairadiai. \q1 \v 32 Diari na binai, bese idauidau ihadiarilaidia. \q1 Bona oiemu bese Israel iheatolaidia. \m \v 33 Mero tamana sinana ese unu hereva e kamonai, e hoa. \v 34 Bena Simeon ese raruosi e hanamodia; bona sinana Maria e hamaoroa, eto, Ina mero na Israel taudia hutuma ihaketodia bona ihatore-isidia ai bainela; bona ia na toa ta taunimanima ese bae gwaua heiri. \v 35 Hutuma edia lalo-hadai hehunidia bae hedinarai; a oi lalomu dare ese baine daia uru. \p \v 36 Peroveta hahinena ta danu, ladana na Ana, Fanuel natuna, Asere ena iduhu hahinena: ia na hane badana, e headava, laḡani hitu adavana ida e noho bou, \v 37 murinai laḡani taurahaniahui hani vabuna ai e nohova. Ia ese Dubu Helaḡa se rakataniava, Dirava e toma henia dihova, e ḡuriḡuriva, e anivagava. \v 38 Una hora ai ia danu e kau, bena Dirava e hanamoa, bona Israel ihamaurina e nariava taudia Ierusalem ai mero herevana e hamaorolaidia. \s1 Iesu Nasaret ai e bada oho bada oho \p \v 39 Lohiabada ena taravatu karadia iboudiai raruosi ese e haḡuḡuru vaitani, bena Galilea e lou henia, edia hanua korikori Nasaret ela. \v 40 Bena mero na e bada, mai goadana bona mai aonegana ida, bona Dirava ena hariharibada na ia latanai. \s1 Mero Iesu na Ierusalem ela \p \v 41 Laḡani iboudiai tamana bona sinana Ierusalem e laova, Lagau-hanai Ariana negadia. \v 42 Bena Iesu laḡanina ihagwauta-ruana ai, tatoiosi na una Aria ikarana totona Ierusalem ma e dara dae. \v 43 Aria dinadia e ore, bena idia vada e lou, to Iesu na Ierusalem ai e noho. Tamana sinana na asi dibadia; \v 44 idia banava ia na laolao taudia bogaragidiai eto. Bena dina ta e raka, murinai varavaradia bona turadia dekediai e tahua. \v 45 Asie davaria, taunabunai Ierusalem e lou henia, ma e tahua. \v 46 Dina ihatoina ai, idia ese Dubu Helaḡa lalonai e davaria, hahediba taudia bogaragidiai e helai, edia hereva e kamonai bona e nanadaidia danu; \v 47 erena e kamonai taudia iboudiai na ena lalo-parara bona ena haere e hoalai. \v 48 Raruosi e itaia, e hoa, bena sinana ese e hereva henia, eto, Natugu e, dahaka dainai ini o karamai toma? Lau tamamu ida vada a tahumu lai tahumu taimu. \v 49 A ia eto, Dahaka dainai o tahugu? Asi dibamui Tamagu ena ruma be egu noho rumana? \v 50 Ena hereva e kamonai, to lalodia asie parara. \p \v 51 Ia na idia ida Nasaret ela, bona e kamonai henidia; a sinana ese ini hereva iboudiai e lalo tao. \v 52 Bena Iesu e bada-oho bada oho mai aonegana ida; Dirava bona taunimanima ese e ura heniava. \c 3 \s1 Ioane Bapatiso e haroro \p \v 1 Tiberio Kaisara ena lohia laḡanina ihagwauta-imana ai, Pontio Pilato be Iudea edia gavana, bona Herod be Galilea lohiana, bona tadina Filipo be Iturea bona Trakonito lohiadia, bona Lusania be Abilene lohiana, \v 2 bona Ana bona Kaiafa be hahelaḡa taudia badadia, una negana ai Dirava ese Ioane Sakaria e hereva henia, tano ḡaḡaena ai. \v 3 Bena Ioane ese Ioridane sinavaina badina tanona idoinai e loa heniava, helalo bapatisona, dika igwau-taona, e harorolaiava. \v 4 Isaia, peroveta tauna, ena buka ai e torea na heto; eto, \q1 Gado ta tano ḡaḡaena ai e boi lolomu, e tomu, \q1 Lohiabada ena dala ba lailaia, \q1 \v 5 Koura iboudiai bae hahonu, \q1 Ororo badadia bona ororo maraḡidia iboudiai bae hataora \q1 Gabu gageva-gagevadia bae hamaoromaoro, \q1 Rigika-rigikadia danu bae hamanada; \q1 \v 6 Bena taunimanima iboudiai ese Dirava ena Hahemauri bae itaia. \p \v 7 Hutuma ia dekena ela, baine bapatisodia totona; bena ia ese e gwau henidia, eto, Gaigai natudia e, daika ese e hamaoromui do baine vara baduna ba heautania? \v 8 Helalo anina ba hahedinaraia. Bona basioto “Ai tamamai na Abraham”; badina be na hamaoromuimu, Dirava na mai siahuna ini nadi amo natuna bema havaradia Abraham ena. \v 9 Harihari ira na au badidiai e atoamu; taunabunai huahua namodia asie dobimu audia iboudiai na be utumu, lahi ai he taho kaumu. \p \v 10 Aru taudia ese e nanadaia, eto, Ede baia kara toma? \v 11 Ia ese e haere henidia, eto, Mai ena hahedoki rua tauna na ta dabu tauna baine henia; mai ana tauna danu unu baine kara toma. \p \v 12 Tax gogo taudia danu bapatiso iabina totona ela, eto, Hahediba taumu e, ai na ede baia kara toma? \v 13 Ia e haere, eto, Taravatu e gwauraimu ḡauna mo bavabia, basio habadaia. \p \v 14 Tuari taudia danu e nanadaia, eto, Ai danu ede baia kara toma? Ia eto, Taunimanima basio daḡedaḡe henidia bona basio habadelaidia koikoi, bona davamui korikori mo bavabi mai lalo-namomui ida. \p \v 15 Taunimanima na e daradarava bona e haeroava, Ioane na Keriso eiava. \v 16 Bena ia ese iboudiai e hereva henidia, eto, Lau na ranu amo na bapatisomuimu, a ta be maimu, iena siahu ese lauegu e hereaiamu, lau na dia namo ena tamaka varona baina ruhaia; ia ese Lauma Helaḡa bona lahi amo baine bapatisomui. \v 17 Ena itapo na imana ai: ena uit ikwadina gabuna baine tapoa ḡoevaḡoeva, uit na ena roge ai baine haboua, a momona be basine bodo lahina ai baine doua vaitani. \p \v 18 Iena hereva bunu: ma sisiba herevadia diaḡau ia ese taunimanima e harorolai henidia. \v 19 Ia ese Herod Ḡaubada danu e sisiba henia, Herodia, ia kakana Filipo adavana, dainai, bona ena kara havara daidiai. \v 20 A Herod ese unu dika iboudiai latadiai ta ma e atoa kau: ia ese Ioane na dibura rumana ai e koua. \s1 Iesu e bapatisoa \p \v 21 Taunimanima iboudiai e bapatisodia negana ai, Iesu danu e bapatisoa. Bena e ḡuriḡuriva ai guba vada e parara, \v 22 bona Lauma Helaḡa e diho, pune na heto, ia tubuana ai e kau. Bona gado ta guba amo e boi dobi, eto, “Oi na lau Natugu, egu lalokau; lau oi na lalo namo henimumu”. \p \v 23 Una negana ai Iesu ena vara laḡanidia na toi-ahui sisivana. Taunimanima e tomava ia na Iosef natuna. Besedia bini: Heli, \v 24 Matat, Levi, Melki, Ianai, Iosef, \v 25 Matatia, Amos, Nahumu, Esli, Nagai, \v 26 Maat, Matatia, Semein, Iosek, Ioda, \v 27 Ioanan, Resa, Serubabele, Sealtiele, Neri, \v 28 Melki, Adi, Kosam, Elmadam, Ere, \v 29 Iosua, Eliesere, Iorim, Matat, Levi, \v 30 Simeon, Iuda, Iosef, Ionam, Eliakim, \v 31 Melea, Mena, Matata, Natan, David, \v 32 Iese, Obed, Boa, Salmon, Nason, \v 33 Aminadab, Admin, Areni, Hesron, Perese, Iuda, \v 34 Iakob, Isaak, Abraham, Tera, Nahoro, \v 35 Serug, Reu, Peleg, Ebere, Sela, \v 36 Kenan, Afasad, Sem, Noa, Lamek, \v 37 Metusela Enok, Iared, Mahalalel, Kenan, \v 38 Enos, Set, Adam, Dirava. \c 4 \s1 Iesu e dibaḡania \p \v 1 Iesu Ioridane sinavaina amo e lou ai, Lauma Helaḡa ese e rohea. Bena Lauma ese tano ḡaḡaena e hakaua lao; \v 2 unuseni ai dina hari-ahui Diabolo ese e dibaḡaniava. Unu dinadia iboudiai ia na se anianiva, dokona ai e hitoloa. \p \v 3 Bena Diabolo ese e hereva henia, eto, Bema oi na Dirava Natuna, ina nadi boma haḡania, aniani ḡauna ai bema lao. \v 4 A Iesu e haere, eto, Vada e torea, Dia aniani ai mo taunimanima basie mauri. \p \v 5 Bena ia ese Iesu e hakaua dae, tanobada basileiadia idoidiai matakunumai tamona lalonai e haheitalaia. \v 6 Diabolo eto, Lau na ini siahudia bona hairaidia iboudiai baina henimu, badina be lau mo e henigu, bona na ura heniamu tauna do baina henia; \v 7 taunabinai, boma toma henigu diho, idoinai boma abia oiemu. \v 8 Iesu e haere, eto, Vada e torea, Lohiabada emu Dirava ba toma henia diho; ia mo sibona isiaina ba lao heni. \p \v 9 Bena Ierusalem e hakaua lao, Dubu Helaḡa kogena ai e haginia kau, eto, Bema oi na Dirava Natuna, ini amo boma roho dobi; \v 10 badina be vada e torea, Ia ese ena aneru baine haduadia, bae gimamu; \v 11 bona, Imadia ai bae abimu isi, aemu nadi ai ba tutuhia na garina. \v 12 Iesu e haere, eto, Vada e torea danu, Lohiabada, emu Dirava, basio dibaḡania. \p \v 13 Diabolo ena hedibaḡani iboudiai e ha-ore, bena e rakatania ela bona nega ta. \s1 Iesu Nasaret ai \p \v 14 Iesu na Lauma ena siahu ai Galilea e lou lao, bena ia harina una tano idoinai hegeḡe-madai e piua. \v 15 Edia dubu lalodiai e hahedibava, bona iboudiai ese e imodaia. \p \v 16 Bena ia na Nasaret, e bada oho bada oho gabuna, ela; bona vaia ena kara Dina Helaḡa ai ia na dubu ai e raka vareai. Bena buka iduahina totona e tore isi. \v 17 Idia ese Isaia, peroveta tauna, ena buka e henia; bena e kehoa, ini e torea toma gabuna amo e duahia, eto, \q1 \v 18 Lohiabada ena Lauma ese eme rohegu, \q1 Badina be vada e hahelaḡagu, sivarai namo ogoḡami taudia baina harorolai henidia; \q1 Bona vada e siaigu, e ḡuidia taudia iruhadia \q1 Bona mata-kepulu taudia matadia ihapapadia baina gwaurai; \q1 Bona e haberodia taudia baina hamauridia; \p \v 19 Bona Lohiabada ena lalo-namo laḡanina baina harorolaia. \v 20 Bena ia ese buka e lokua, inarina tauna e henia lou, bena vada e helai diho. Iboudiai dubu lalonai ese ia e raraia tao. \v 21 Ia na e haroro matama, eto, Ina vada o kamonai herevana na hari ina dina ai vada eme momokani. \v 22 Bena iboudiai ese e imodaia, hereva namodia uduna amo e lasi dainai; bona e hoa, eto, Ina na dia Iosef natuna a? \p \v 23 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Ina hereva heḡereḡerena ba gwaurai henigu dahaka: baoto “Muramura taumu e, sibomu ba hahemauri; Kaperanaum ai o karava karadia haridia ame kamonai be iniseni ai danu emu hanua korikori ai ba kara”. \v 24 Ia ma eto, Na hamaoromui momokanimu, peroveta tauna na ena hanua korikori ai basie abia dae. \v 25 Na hamaoromuimu danu, Elia negana ai vabu hutuma Israel ai e nohova; una negana ai laḡani toi hua tauratoi medu se dihova, tanobada idoinai doe e badava. \v 26 A Elia na idia ta dekena se siaia lao; Sarefata, Sidono kahana hanuana, vabuna ta dekena e siaia lao. \v 27 Bona Elisaia, peroveta tauna, negana ai lepra taudia hutuma Israel ai e nohova, a ta se haḡoevaia, Naaman, Suria tauna, mo sibona. \p \v 28 Dubu ai e hebou taudia iboudiai unu hereva e kamonai, e badu dikadika; \v 29 e tore isi, hanua amo e doria lasi, edia hanua e daia ororona e dabuia lao, hagana amo bae tahoa dobi eto. \v 30 To ia na bogaragidia amo e raka oho. \s1 Iesu ese lauma dikadia e luludia lasi \p \v 31 Ia na Kaperanaum, Galilea hanuana ta, ai e lasi, bena Dina Helaḡa ai e hahedibava. \v 32 Idia na ena hahediba herevadia e hoalaiva, badina be e herevava mai siahuna ida. \p \v 33 Dubu lalonai tau ta lauma dikana ese vada e boloa; ia na e lolo badabada, eto, \v 34 E Iesu Nasaret taumu e, dahaka emai ai o karamu? Oi ialamai totona oma a? Lau dibagu oi, Dirava ena Helaḡa Tauna. \v 35 Bena Iesu ese e gwau henia, eto, Eremu; iena amo a raka lasi. Bena lauma dikana ese tano e kwadilaia idia bogaragidiai, bena iena amo e lasi. Hari tau na asi berona. \v 36 Bena iboudiai e hoa, e hereva heheni, eto, Ini na dahaka hereva? Ia na mai siahuna bona mai goadana ida lauma dikadia e haḡanidiamu, bona e raka lasimu. \v 37 Una tano idoinai heḡeḡe-madai ia harina eha piua. \s1 Simona ravana e hamauria \p \v 38 Dubu amo e didi dobi, bena Simona ena ruma ai e dae kau. Simona ravana hahinena e gorerea, tauna e siahu, bena idia ese Iesu e hamaoroa. \v 39 Ia na hahine dekenai e gini, gorere e gwau henia, bena gorere e doko, hahine na e tore isi, idia isiaidia e lao heni. \s1 Gorere taudiu hutuma e hamauridia \p \v 40 Dina kerekerena ai, idia ese gorere idau-idau taudia iboudiai ia dekena e laohaidia. Bena ia umana idia ta ta latadiai e dau kau, e hamauridia. \v 41 Lauma dikadia danu taunimanima hutuma edia amo e halasidia; bena lauma dikadia e lolo, eto, Oi na Dirava Natuna. To ia ese e gwau henidia, bona e tamanudia, basie hereva, badina be idia dibadia ia na Keriso. \p \v 42 Daba e rere, ia na e tore isi, gabu ḡaḡaena ela; a hutuma ese eha tahua; e davaria, bena e rua, basine rakatanidia eto. \v 43 A ia ese e hereva henidia, eto, Lau ese Dirava ena basileia hanua idaudia ai baina harorolaia: e siaigu badina bunai. \v 44 Bena Iudea dubudia lalodiai e harorova. \c 5 \s1 Iesu ese ena hahediba e boiridia \p \v 1 Dina ta ia na Cenesaret gohuna konena ai e gini, hutuma danu e gini hesede-hesede, Dirava ena hereva ikamonaina. \v 2 Ia na vanaḡi aurua e itadia, kone badinai e hetu; vanaḡi taudia na kone ai edia ole e kwadava. \v 3 Bena ia na Simona ena vanaḡi ai e ḡui; bena e hamaoroa, taina bae doaia dae lao. Bena vanaḡi ai e helai diho, hutuma e hadibadia. \p \v 4 Ena hereva e hadoko, bena ia ese Simona e hamaoroa, eto, Dobuna aitala, emui ole ba torea, gwarume bavala. \v 5 A Simona e haere, eto, Biagugu e, ai na vada ame hekwarahi rani, vada a bone, to emu hereva dainai ole na baina torea. \v 6 Bena e torea, gwarume diaḡau e kou, edia ole mokona e hedare. \v 7 Bena e hekalo, bamodia vanaḡi auta ai idurudia baema. Idia ema, bena vanaḡi ruaosi e honu, mokona e mutu. \p \v 8 Simona Petro ese una kara e itaia, bena Iesu tuina badinai e igo diho, eto, Lohiabada e, egu amo ba raka oho, badina be lau na dika taugu. \v 9 Badina be ia mai bamona iboudiai ida e hoa dikadika, unu gwarume e ala dainai. \v 10 Simona ida e haoda hebouva taudia danu, Iakobo bona loane, Sebedeo natuna, e hoa. Bena Iesu ese Simona e hamaoroa, eto, Basio gari; ini amo ba haoda, taunimanima bavabidia. \v 11 Vanaḡi auruaosi na kone badinai e tudia, bena ḡau iboudiai e rakatani, ia murinai e raka. \s1 Iesu ese lepra tauna e hamauria \p \v 12 Ia na hanua ta lalonai, bena tau ta, kopina idoinai lepra mo, ese Iesu e itaia; bena vairanai e goru diho, e noia eto, Lohiabada e, boma ura, boma haḡoevagu. \v 13 Iesu ese imana e toia roro, e daua toho, eto, Na uramu, vada a ḡoeva. Bena lepra tauna vada e ḡoeva. \v 14 Bena e taravaia, tau ta basine hamaoroa. Ma eto, Aola, hahelaḡa tauna baine itamu, bona haheḡoeva ḡauna, Mose ese e gwauraia heḡereḡerena, ba henia, taunimanima ihadibalaidia. \v 15 To ia ese harina e piua rohoroho; bena hutuma bada e hebou, iena hereva ikamonaidia bona edia gorere ihanamodia totona. \v 16 A ia na e raka oho, tano ḡaḡaena ai eha ḡuriḡuri. \s1 Iesu ese pada tauna e hamauria \p \v 17 Dina ta ai, ia na e hahedibava; bona Farisea taudia bona taravatu ihadibalaidia taudia, Galilea hanuadia iboudiai amo bona Iudea amo bona Ierusalem amo, ia dekenai e helai. Bena ia ese Lohiabada siahuna ai gorere taudia e hamauridia. \v 18 Bena haida ese pada tauna geda ai hekurena ai e huaia lao, ivareailaina dalana e tahua, Iesu vairanai bae atoa eto. \v 19 A hutuma daidiai ivareailaina dalana ta asie davaria, bena pada tauna mai gedana ida e daelaia, guhi matuna amo e tua dobi Iesu vairanai, hutuma bogaragidiai. \v 20 Ia ese edia abidadama e itaia, bena eto, Tau e, emu dika vada eme hegwau tao. \p \v 21 Itorena taudia bona Farisea taudia e hereva heheni, eto, Ina Dirava e hadikaiamu tauna be daika? Daika dika igwau-taodia mai dibana? Dirava mo sibona. \v 22 A Iesu na edia lalo-hadai dibana, bena eto, Badina be dahaka lalomui ene o hadai tomamu? \v 23 Edena be haraga, nato “Emu dika vada eme hegwau tao”, eiava bama toma “A tore isi, a raka”? \v 24 A baina hadibamui Taunimanima Natuna na mai siahuna dika baine gwau tao tanobada ai, (ia ese pada tauna e hamaoroa, eto) Na haḡanimumu, a tore isi, emu geda a lokua, emu ruma aola. \v 25 Bena ia na idia vairadiai e tore isi, ena geda e lokua, ena ruma vada ela, Dirava e imodaia. \v 26 Bena iboudiai e hoa, Dirava e heatolaia mai garidia ida, eto, Hoa karadia hari dina ai tame ita. \s1 Iesu ese tax tauna e boiria \p \v 27 Ia na e raka lasi, bena tax gogo tauna ta, ladana Levi, tax rumana ai helaina ai e itaia; bena e boiria, eto, Murigu ai ame raka. \v 28 Bena ena ḡau iboudiai e rakatani, ia murinai e raka. \p \v 29 Bena Levi ese Iesu irogonina anianina ena ruma ai e dabaraia; tax gogo taudia hutuma mai bamodia ida idia ida e ege diho. \v 30 Bena Farisea taudia bona itorena taudia ese e maumauraidia, ena hahediba e nanadaidia, eto, Dahaka dainai tax gogo taudia bona kara dika taudia ida o aniani heboumu? \v 31 Iesu ese e haere henidia, eto, Goada taudia na muramura tauna basie tahua, a gorere taudia hari; \v 32 lau danu dia kara maoromaoro taudia iboiridia asinama, a kara dika taudia bae helalo kerehai totona nama. \p \v 33 Idia ma eto, Badina be dahaka Ioane ena hahediba e anivaga louloumu, bona e ḡuriḡuri louloumu, bona Farisea taudia edia hahediba danu, a oiemu hahediba e anianimu bona e inuinumu. \v 34 Bena ia ese e haere henidia, eto, Headava matamata tauna na turana dekediai e nohomu ai na ba haduadia bae anivaga, bae kamonai eiava? \v 35 A negana baine gini dae, headava matamata tauna na edia amo baine heabi oho, una negana ai bae anivaga. \p \v 36 Ina hereva heḡereḡerena danu e henidia, eto, Tau ta ese dabua matamatana seana basine darea, dabua gunana ibanilaina; unu bema kara toma, matamatana bema hedare, bona matamatana seana gunana ida basiema heḡereḡere. \v 37 Bona tau ta ese vine ranuna matamata na kopi gunadia ai basine vedaia; unu bema kara toma, vine ranuna matamata ese kopi bema hapou, bena vine ranuna bema hebubu nege bona kopi danu bema dika. \v 38 A vine ranuna matamata na kopi matamatadia ai bae vedaia, bena ruaosi bae namo. \v 39 A vine ranuna gunana e inuamu tauna ese matamatana basine ura henia; badina be ia baineto “Gunana be namo herea”. \c 6 \s1 Hahediba ese Dina Helaḡa taravatudia e tata utu \p \v 1 Dina Helaḡa ta ai, ia na uit umana ta e rakaia hanai, bena ena hahediba ese uit e buruki, imadia ai e roi, e ani rakarakava. \v 2 A Farisea taudia haida ese e nanadaidia, eto, Umui na dahaka dainai hegwau-tao karana Dina Helaḡa ai o karaiamu? \v 3 Iesu ese e haere henuida, eto, David sivaraina asio duatua a, ia mai bamona ida e hitolodiava negana ai ede e kara toma? \v 4 Ia na Dirava ena ruma ai e dae kau, malamala helaḡana e abi, e ani, bona bamona e henidia; a una malamala na helaḡa vaitani, hahelaḡa taudia mo adia. \v 5 Ma e hamaoro-lia, eto, Taunimanima Natuna na Dina Helaḡa biaguna. \s1 Taravatu ma e tata utu \p \v 6 Dina Helaḡa ma ta ai, ia na dubu ai e dae kau, unuseni ai tau ta imana idibana e heveri. \v 7 Bena itorena taudia bona Farisea taudia ese e hasinadoa, Dina Helaḡa ai baine hamauria eiava, bena bae habadelaia eto. \v 8 Ia na edia lalo-hadai dibana, bena ima-heveri tauna e hamaoroa, eto, A tore isi, bogaragidiai a gini. Bena e gini tore. \v 9 Iesu ese e nanadaidia, eto, Na nanadaimuimu, edena namo, Dina Helaḡa ai baita hahenamo e iava baita hahedika? Baita hahemauri eiava baita heala? \v 10 E itadia nenenene, bena hari tau e haduaia, eto, Imamu a toia roro. E haroroa, bena imana vada e namo, laurina heḡereḡerena. \v 11 A idia na e badu dikadika, e henega bou, Iesu ede bae karaia toma. \s1 Aposetolo gwauta-rarua e abidia hidi \p \v 12 Una negana ai, ia na ororo e dara dae, ḡuriḡuri totona; hanuaboi ia ese Dirava e ḡuria rani. \v 13 Daba ai ia ese ena hahediba e boiridia, gwautararua e abidia hidi, e gwauraidia “aposetolo”. Ladadia bini: \v 14 Simona, e nemaia Petro, mai tadina Andrea ida; Iakobo bona Ioane; Filipo bona Batolomeo; \v 15 Mataio bona Toma; Iakobo Alfeo bona Simona, Selote tauna; \v 16 Iuda Iakobo; bona Iuda Iskariote, ia na tao-tore tauna. \p \v 17 Idia ida e hekei diho, taora ai e gini, mai ena hahediba hutuma ida, bona taunimanima logora, Iudea amo bona Ierusalem amo bona Turo mai Sidono hetoadia amo, ena hereva ikamonaidia bona edia gorere ihamauridia totona e aru ela. \v 18 Bona ia ese lauma dikadia e bolodia taudia danu e hamauridia. \v 19 Bena aru taudia iboudiai idau-tohona urana e urava, badina be siahu na iena amo e lasi, iboudiai e hamauridia. \s1 Daidia nanamo? \p \v 20 Bena ia ese ena hahediba e haḡeredia, eto, Ogoḡami taumui be nanamo, badina be Dirava ena basileia na umui emui. \v 21 Harihari e hitolomuimu taumui be nanamo, badina be bogamui do bae kunu. Harihari o taimu taumui be nanamo, badina be umui na do ba kiri. \v 22 Taunimanima ese bae inai henimui, bae dadaraimui, bae uduguiraimui, ladamui bae hadikadia, Taunimanima Natuna bagunai, negadia ai na ba namo. \v 23 Una dina ai ba moale, ba hisi dae; davamui guba ai baine bada; badina be senedia ese peroveta taudia unu e karadia toma. \p \v 24 A taḡa taumui madi ihabaimui, badina be ihanamomui na vada o abia vaitani. \v 25 Bogamui e kunumu taumui madi ihabaimui, badina be umui na do ba hitolo. Harihari o kirimu taumui madi ihabaimui, badina be daramui do bae doko, ba tai. \v 26 Taunimanima iboudiai bae hanamomui negadia ai, madi habaimui; badina be senedia ese peroveta taudia koikoidia unu e hanamodia toma. \s1 Lalokau korikori \p \v 27 O hakala henigumu taumui, na hamaoromuimu, inaimui ba lalokau henidia, bona e hadikamuimu taudia na ba kara namo henidia; \v 28 e uduguiraimuimu taudia na ba hanamodia, bona e daḡedaḡe henimuimu taudia na edia ba ḡuriḡuri. \v 29 Tau ta ese vahamu kahana baine pataia, kahana danu ba mede henia. Bona tau ta ese emu hahedoki baine dadihaia, emu rami danu basio rua. \p \v 30 E noimumu taudia na ba henidia, bona emu ḡau e dadihaimu tauna ena amo iabi-louna basio gwauraia. \v 31 Umui na o uramu taunimanima ese bae kara henimui karana na umui ese unu mo ba kara henidia toma. \v 32 E lalokau henimuimu taudia mo boma lalokau henidia, emui namo be dahaka? Kara dika taudia ese e lalokau henidiamu taudia na e lalokau henidiamu. \v 33 Bona e hanamomuimu taudia mo boma hanamodia, emui namo be dahaka? Kara dika taudia danu unu e kara tomamu. \v 34 Bona davana bae haloua taudia mo boma henidia torehai, emui namo be dahaka? Kara dika taudia danu bamodia e henidia torehaimu, dava iabina halaoreana. \v 35 To umui ese inaimui ba lalokau henidia, bona ba kahadia, bona ba henidia torehai, bona dava basio tahua; bena davamui baine bada, Herea Mikamika natuna ai baola. Badina be ia ese asie hanamoamu taudia bona kara havara taudia na e hanamodiamu. \v 36 Hebogahisi karadia mo ba kara, Tamamui na heto, ia na mai ena hebogahisi. \p \v 37 Basio hahemaoro, bena basie hahemaoro henimui; dika davana basio gwauraia, bena emui dika davadia basie gwaurai; dika ba gwau tao, bena emui dika bae gwau tao. \v 38 Ba heni lao, bena bae henimui; hahetoho ḡauna bae hahonua, bae taoa kunu, bae pataia kunu, ela bona baine hepurai dobi, bena emui ai bae seia. Badina be o heni laomu hahetohona heḡereḡerena ma bae henimui. \s1 Sivarai heḡereḡeredia \p \v 39 Ia ese hereva heḡereḡerena ta e henidia, eto, Mata-kepulu tauna ta ese mata-kepulu tauna ma ta baine hakaua diba eiava? Raruosi dadaira ai basie moru a? \v 40 Hahediba ese e hadibaia tauna basine hereaia; ia na e hadibaia tauna ida bae heḡereḡere baine namo herea. \p \v 41 Badina be dahaka au tahana tadikakamu matana ai o itaiamu, a au badana oi matamu ai mia na to laloamu? \v 42 Badina be dahaka tadikakamu o hamaoroamu, o tomu “Henamo e, mani au tahana matamu amo baina abia lasi”, a au badana oi matamu ai to itaiamu. Koikoi taumu e, au badana matamu amo bavabia lasi guna, murinai au tahana tadikakamu nlatana ai ba itaia ḡoevaḡoeva, bena bavabia lasi. \p \v 43 Au namona ai huahua dikana basine dobi, bona au dikana ai huahua namona basine dobi, \v 44 badina be au ta ta huahuadia ese toadia e hahedinaraimu. Au ḡiniḡini amo suke asie burukimu; ava ḡiniḡini amo vine asie abimu. \v 45 Tau namona ese lalona ai e habou namodia amo ḡau namona e vaiamu; tau dikana ese lalona ai e habou dikadia amo ḡau dikana e vaiamu. Badina be lalona e honumu ḡaudia amo uduna e herevamu. \p \v 46 Umui na dahaka o gwauraigumu, o tomu “Lohiabada e, Lohiabada e”, to egu hereva asio abi daemu? \v 47 Dekegu bainema, egu hereva baine kamonai, bona karana baine karaia, tauna toana baina hahedinaraia. \v 48 Ia na tau ta na heto, ena ruma baine karaia eto, bena gurina e ḡeia dobu, papapapa latanai ruma na e hadaia. Bena utu-utu e kau, abata ese ruma na e toia, to se marere, badina be papapapa latanai e hadaia. \v 49 A e kamonaimu to karana se karaiamu tauna na tau ta na heto, ena ruma tano kopina ai e hadaia, asi gurina, bena abata ese una ruma e toia negana ai na e kohu, e heḡiḡi rohoroho. \c 7 \s1 Tuari biaguna ena mero \p \v 1 Ena hereva iboudiai taunimanima vairadiai e gwaurai vaitani, bena Kaperanaum ai e raka vareai. \v 2 Tuari biaguna ta ese ena hesiai merona e lalokau henia. Mero na e gorere dikadika, mokona e mase. \v 3 Hari tau ese Iesu harina e kamonai, bena Iuda tau-badadia haida e siaidia lao, bae noia, hari hesiai merona na baine hamauria. \v 4 Bena idia na Iesu dekena ela, e noia lalo-dika, eto, Ia na tau namona, ini boma karaia toma bema namo; \v 5 badina be ia ese ita beseda e ura henidamu, bona emai dubu ia sibona ese davana e karaia. \p \v 6 Taunabunai, Iesu na idia ida ela. A ruma na e raka henia kahi negana ai na hari tuari biaguna ese turana haida ma e siaidia, Iesu vairana ela, eto, Lohiabada e, asio hekwarahi; lau na dia namo egu ruma ai ba dae kau, \v 7 una dainai baina vasi danu dia heḡereḡere nato. A mani a hereva mo, bena egu hesiai merona na aine mauri. \v 8 Badina be lau danu haida henudiai, bona tuari taudiana lau henugu ai: ta baina hamaoroa “Aola”, bena bainela; ma ta haina hamaoroa “Aoma”, bena bainema; ma egu hesiai merona baina hamaoroa “Ina na a karaia”, bena baine karaia. \v 9 Iesu ese una hereva e kamonai, e hoa dikadika, e gini kerehai, ia murinai e raka taudia hutuma e hamaorodia, eto, Na hamaoromuimu, abidadama inihetomana Israel ai asina davaria, lasi ona lasi vaitani. \v 10 Bena tuari biaguna ese e siaidia taudia na e lou ruma ai, gorere merona e davaria, vada e mauri. \s1 Iesu ese mase tauna e hatorea isi \p \v 11 Daba ai, Iesu na hanua ta ela, ladana na Nain; ena hahediba bona taunimanima hutuma danu ia ida ela. \v 12 Hanua ikoukouna e raka kahi laova ai, haida ese mase taunal ta e huaia lasi, vabu ta natuna vara-edeana. Hanua taudia hutuma ese hari vabu e bamoa. \v 13 Lohiabada ese e itaia, bena e bogaia hisi, e hereva henia, eto, Asio tai. \v 14 Bena e raka kahi lao, mase patana ai e dau kau; bena e huaia taudia na e gini. Bena e hereva, eto, Tauhau e, na haḡanimumu, a tore isi. \v 15 Bena mase tauna e helai tore, e hereva; bena Iesu ese sinana e henia. \v 16 Gari ese iboudiai e butudia tao, bena Dirava e imodaia, eto, Peroveta tauna badana ta bogaragidai vada eme hedinarai. Ma eto, Dirava ese ena bese taudia vada eme igoda ita. \v 17 Bena una kara sivaraina na Iudea idoinai bona badina tanodia idoidiai eha piua rohoroho. \s1 Ioane Bapatiso e daradara \p \v 18 Ioane ena hahediba ese ini hereva iboudiai ia e hamaorolaia. \v 19 Bena Ioane ese ena hahediha rarua e boiridia, e siaidia, Lohiabada bae nanadaia, baeto “Be maimu tauna na oi, eiava idauna ta baita naria?” \v 20 Raruosi na ia dekenai e kau, eto, Ai na Ioane Bapatiso ese e siaimai, e tomu “Be maimu tauna na oi, eiava idauna ta baita naria?” \p \v 21 Una negana ai Iesu ese hutuma e hamauridiava: gorere taudia, hisi-ani taudia, lauma dikadia ese e bolodia taudia. Bona mata-kepulu taudia hutuma danu matadia e hapapa. \v 22 Bena ia ese hari raruosi e haere henidia, eto, Vada aola, ome ita ome kamonai karadia Ioane ba hamaorolaia: matakepulu taudia matadia e papamu: ae-hedairike taudia e raka namonamomu, lepra taudia e ḡoevaḡoevamu, taia-kudima taudia e kamonaimu, mase taudia e tore isimu, bona ogoḡami taudia sivarai namo e kamonaiamu. \v 23 Hekwakwanai badina egu ai basine davaria tauna hari namo. \s1 Iesu ese Ioane e heatolaia \p \v 24 Ioane ena hesiai taudia e raka oho, bena Iesu ese aru taudia e hereva henidia matama, Ioane herevana e gwauraia, eto, Umui na dahaka itana tano ḡaḡaena ola? Siriho lai ese e haevaia a? \v 25 A dahaka itana ola? Dabua manada-manadana e dokilaia tauna a? Dabua mai hairaidia e dokilaimu bona aniani namodia e animu taudia na pavapava edia ruma ai e nohomu. \v 26 A dahaka itana ola? Peroveta tauna a? Oibe, na hamaoromuimu, peroveta taudia loḡora iboudiai ia ese e hereadiamu. \v 27 Ia bunai herevana e torelaia, eto, \q1 A itaia, lau ese egu gwaukau tauna oi vairamu ai name siaia, \q1 Emu dala ilailaina. \m \v 28 Na hamaoromuimu, hahine bogadia ai e vara taudia iboudiai na ta ese Ioane se hereaiamu; a Dirava ena basileia lalonai gabe tauna ese Ioane e hereaiamu. \p \v 29 Taunimanima iboudiai bona tax gogo taudia danu una hereva e kamonai ai, idia ese Dirava e imodaia, badina be Ioane ese e bapatisodia. \v 30 A Farisea taudia bona taravatu taudia ese ena bapatiso e dadaraia; unu amo Dirava ena lalo-iladai e lao ahu. \p \v 31 Iesu ma eto, Ina uru taudia be dahaka ida baina haheḡereḡeredia? \v 32 Idia na edeheto? Idia na memero-memero na heheto, hanua ariarana ai hehelai, bamodia e boi henidiamu, e tomu, \q1 Ai be ivilikou a hatai, to umui asio mavaru; \q1 Ai be a rohe ahu, to umui asio taitai. \m \v 33 Badina be Ioane Bapatiso ema, se anianiva, vine ranuna se inuva, bena umui oto “Ia na mai lauma-dikana”. \v 34 A Taunimanima Natuna ema, e anianimu, e inuinumu, bena umui o tomu “Ina na ani-dae ani-dae tauna bona vine ranuna e inua momomu tauna, tax gogo taudia bona kara dika taudia turadia”. \v 35 A aonega ihamomokanina na natuna edia amo e hedinaraimu. \s1 Hahine ta ese Iesu e horoa \p \v 36 Farisea tauna ta ese Iesu e vavea, bae aniani hebou eto. Bena ia ese hari Farisea tauna ena ruma ai e raka vareai, aniani gabuna ai e ege diho. \p \v 37 Una hanua hahinena ta, ariara hahinena, dibana Iesu na Farisea tauna ena ruma ai e ege diho, bena nadi kavabuna ta e abia kau, lalonai na dehoro namo-hereana. \v 38 Ela, Iesu murinai e gini, aena badibadidiai e tai, bona iruru-matana amo aena e haparipari, bena huina amo e dahu kaukau. Bena aena e harahu, bona dehoro amo e dairi. \p \v 39 Farisea tauna, hari e vavea tauna, ese una kara e itaia, bena lalona e hadaia, eto, Ina tau bema peroveta tauna, ia na bema diba ina ienai e dau kau hahinena na ariara hahinena. \p \v 40 Bena Iesu ese e hereva henia, eto, Simona e, lau na mai egu hereva taina. Ia eto, Hahediba taumu e, mani a hereva. \v 41 Iesu eto, Tau ta mai ena ima doa taudia rarua: ta ena abitorehai na dollar imahui, ma ta ena be dollar ima. \v 42 Asi edia ḡau, edia abi-torehai davadia ihaloudia; bena ia ese raruosi edia abi-torehai e gwau tao. Idia raruosi daika ese baine lalokau henia bada? \v 43 Simona e haere, eto, Reana ena abi-torehai badana e gwaua tao tauna. Iesu eto, Oibe, momokani. \v 44 Ia ese hari hahine e haḡerea, bena Simona e gwau henia, eto, Ina hahine o itaiamu a? Lau na emu ruma ai name dae kau, aegu ihurilaina ranuna so mailaia; a ia ese iruru-matana amo aegu eme haparipari bona huina amo eme dahu kaukau. \v 45 Oi ese so harahugu; a ia ese dae-kaugu ai ema hari aegu eme harahu. \v 46 Oi ese kwaragu so horoa; a ia ese aegu dehoro amo eme dairi. \v 47 Taunabunai, na hamaoromumu, ena dika, ena be babada, to vada eme hegwautao, badina be ena lalokau na bada. A ena dika maraḡina mo e hegwau tao tauna na ena lalokau danu maraḡi. \v 48 Bena ia ese hari hahine e hamaoroa, eto, Emu dika vada eme hegwau tao. \p \v 49 Ia ida e ege diho hebou, taudia na e henanadai heheni, eto, Ina na daika, dika e gwau taomu? \v 50 A ia ese hahine ma e hamaoroa, eto, Emu abidadama ese vada e hamaurimu; mai mainomu ida aola. \c 8 \s1 Iesu ese sivarai namo e loalaia \p \v 1 Una murinai ia ese hanua badadia bona hanua maraḡidia iboudiai lalodiai e haroro loaloa, Dirava ena basileia sivaraina namona e harorolaia. Gwauta raruosi ese e bamoa, \v 2 bona hahine haida danu, lauma dikadlia edia amo e halasidia hahinedia, bona edia gorere amo e hamauridia hahinedia. Ta be Maria, hane Magdala: iena amo lauma dikadia hahitu e halasidia. \v 3 Ma ta be Ioana, Kusa, Herod ena kohu ireḡuna tauna, adavana. Ta danu Susana. Ma hutuma danu, edia ḡau ia e ubulaia. \s1 Sivarai heḡereḡerena: uit iḡiḡi-rohorohona \p \v 4 Taunimanima hutuma e aru ela, hanua iboudiai amo ia dekenai e hebou. Bena ia ese sivarai heḡereḡerena ta e gwauraia, eto, \v 5 Uhe ihadona tauna ta na uit iḡiḡi-rohorohona totona e vareai. Bena e giḡi rohorohova ai haida dala isena ai e moru, bena taunimanima ese e moi tao bona manu ese e ani ore. \v 6 Haida be papapapa ai e moru, e tubu, to e marai, badina be tano na dia keruma. \v 7 Ma haida be ava ḡiniḡini ai e moru, bena ḡiniḡini ida e tubu hebou, a ḡiniḡini ese e habubuni. \v 8 A haida be tano namona ai e moru, bena e tubu ḡoevaḡoeva, e dobi, anidia na sinahu sinahu. Unu e gwau toma, bena e hereva badabada, eto, Mai taiana tauna na baine hakala. \p \v 9 Bena ena hahediba ese e nanadaia, eto, Hari sivarai heḡereḡerena anina be dahaka? \v 10 Ia eto, Umui be lalo-parara vada e henimui, Dirava ena basileia herevadia hehunidia ba diba; a hahidaosi na sivarai heḡereḡeredia amo na hadibadiamu; taunabunai bae roharoha, to basie itaia, bae hakala, to basie kamonai. \v 11 Sivarai heḡereḡerena anina binai: uit nadinadidia na Dirava ena hereva. \v 12 Dala isena ai e moru nadinadidia be taunimanima ese hereva e kamonaimu, to Diabolo na e maimu, lalodia amo hereva na e abia ohomu, bae abia dae bona bae mauri na garina. \v 13 Papapapa ai e moru ḡaudia na taunimanima ese hereva e kamonaimu bona e abia daemu mai moaledia ida, to asi ramudia; taunabunai e abia daemu to asi vanahana hedibaḡani ese e butudia taomu, bena e hekwakwanaimu. \v 14 Ava ḡiniḡini ai e moru ḡaudia be taunimanima ese hereva e kamonaimu, to dala ai e laomu ai na tanobada ena lalo-haguhi bona ena taḡa bona ena moale ese e habubunidiamu, taunabunai idia na asi huahuadia. \v 15 A tano namona ai e moru ḡaudia be taunimanima ese hereva e kamonaimu mai lalodia maoromaorodia bona ḡoevaḡoevadia ida, bona e laloa tao tarika-tarikamu; asie hesikumu ela bona huahuadia e dobimu. \s1 Diari herevadia \p \v 16 Asi tauna ta ese lamepa baine ha-araia bena tohe amo baine karuhia ahu, eiava pata henunai baine laia vareai. Ia ese lamepa patana ai baine laia kau, bena bae raka vareai taudia iboudiai ese diarina bae itaia. \v 17 Hehuni ḡaudia iboudiai do bae hedinarai, bona e moi tao herevadia iboudiai bae hahedibalai bona bae gwaurai hedinarai. \v 18 Taunabunai, emui kamonai nahuana ba tohoa; badina be mai ena ḡau tauna ma bae henia, a asi ena ḡau tauna be ia banava eto vada e abia ḡauna na iena amo do bae abia oho. \s1 Iesu varavarana korikori \p \v 19 Ia sinana bona tadina na ia dekena ela, to hutuma daidiai asi edia dala dekena bae raka kahi lao. \v 20 Taunabunai haida ese e hamaoroa, eto, Sinamu bona tadimu na murimuri ai gigini, e uramu bae itamu. \v 21 Bena ia ese e haere henidia, eto, Sinagu bona tadigu bini: Dirava ena hereva e kamonaimu bona karana e karamu taudia. \s1 Iesu ese lai bona hurehure e gwau tao \p \v 22 Dina ta, ia na ena hahediba ida vanaḡi ta ai e gui, bena ia ese e hamaorodia, eto, Gohu unukahana baita heau hanai. Bena lara e kidaia. \v 23 Heaudia ai, ia na e mahuta. Bena guba ta gohu ai e kau, hurehure vanaḡi ai e roho uda, bena mokona e mutu. \v 24 Bena idia na ia dekena ela, e haoa, eto, Biagumai, Biagumai, ita aita mase a? Bena ia e tore isi, lai bona hurehure e gwau tao; bena e doko, vada e gaima. \v 25 Ia ese e gwau henidia, eto, Emui abidadama be edeseni ai? To idia na e gari bona e hoa, bona e hereva heheni, eto, Ina lai bona hurehure e haḡanimu bena erena e kamonaimu tauna be daika? \s1 Iesu ese kava tauna e hamauria \p \v 26 Idia ese Gerasa tanona ai eha kau, Galilea hegaga hehenina ai. \v 27 Dihona ai tau ta hanua amo ia ida e hedavari; una tau na mai lauma-dikana, bona nega daudau kopi kavakavana e loava, bona ruma ai se nohova, midava ai mo e nohova. \v 28 Ia ese Iesu e itaia, bena e boi lolo, e goru diho, e hereva badabada, eto, Iesu e, Dirava Herea Mikamika Natuna e, egu ai dahaka o karamu? Na noimumu, basio hahisigu. \v 29 Badina be Iesu ese hari lauma dikana vada e haduaia, una tau ena amo baine raka lasi. Nega momo, e boloava negadia ai, gadea bona auri amo e guiava, to iḡuina gadeadia e hamotuva, bena lauma dikana ese tano ḡaḡaena ai e doria laova. \v 30 Bena Iesu ese e nanadaia, eto, Oi ladamu be daika? Ia eto, Tuari Oreana; badina be lauma dikadia hoho ese e boloava. \v 31 Bena e noia, dobu gabuna basie siaidia. \p \v 32 Una ororo gabana ai boroma serina badana ta e nuanuava, bena lauma dikadia ese e noia, bae bolodia. Bena ia ese e siaidia. \v 33 Bena lauma dikadia na hari tau ena amo e lasi, unu boroma e bolodia; bena seri idoinai e heau hekei gohu ai, e dono mamase. \p \v 34 A ireḡudia taudia ese una kara e itaia, bena e heau, hanua lalonai bona uma gabudia ai harina eha piua. \v 35 Bena taunimanima e aru ela, e vara ḡauna bae itaia eto. Bena Iesu enai e kau, lauma dikadia e lasitania tauna e itaia, Iesu aena badinai e helai, mai dabuana bona mai darana. Bena idia na e gari. \v 36 A kara e itaia taudia ese kava tauna e hamauria dalana e hamaorolaidia. \v 37 Bena Gerasa tanona taudia iboudiai ese e noia, edia amo baine raka oho eto; badina be gari ese e butudia tao. Bena ia na vanaḡi ai ma e gui, e lou. \p \v 38 Bena hari lauma dikadia e lasitania tauna ese e noia, baine bamoa eto. A Iesu ese e haloua, \v 39 eto, Emu ruma ba lou henia, Dirava ese e kara henimu karadia iboudiai ba harorolai. Taunabunai, ia na e lou ela, ena hanua idoinai Iesu ena kara ienai e harorolai. \s1 Iairo natuna sivaraina \p \v 40 Iesu e lou negana ai na hutuma ese e abia dae mai moaledia ida, badina be idoudiai ese e nariava. \v 41 Bena tau ta, ladana Iairo, dubu biaguna ta, ela, Iesu aena badinai e goru diho, e noia, ena ruma baela eto. \v 42 Badina be ia natuna kekenina, vara-edeana, laḡanina be gwauta-rua, masena vada e kahirakahira. Bena e laova ai, aru taudia ese e rakaia biribiriva. \p \v 43 Hahine ta, ena gorere na rara moru, laḡani gwauta-rua unu e gorere tomava, bona ena kohu idoinai idume ai vada e ore, to ta ese se hamauria: \v 44 ia na Iesu murina amo ela, ena dabua rimuna ai e dau kau; bena ena rara moru vada e doko. \v 45 Iesu eto, Daika ese e daugu toho? Iboudiai e heḡore. Bena Petro mai bamona ida e hereva henia, eto, Biagumai e, aru taudia ese e rakamu biribirimu, e rakamu hesede-hesedemu. \v 46 A Iesu eto, Ta ese e daugu toho; badina be dibagu siahu na egu amo vada e lasi. \v 47 Hahine na e itaia basine hunia diba, bena mai garina ida ela, ia vairanai e goru diho, dahaka dainai e daua toho bona ede e mauri toma sivaraina e gwauraia hedinarai, taunumanima iboudiai vairadiai. \v 48 Bena Iesu ese e hamaoroa, eto, Natugu e, emu abidadama ese vada e hamaurimu; mai mainomu ida aola. \p \v 49 Ia dounu e herevava ai, ta dubu biaguna ena ruma amo ema, eto, Natumu vada eha mase; hahediba tauna basio haturiaia. \v 50 A Iesu e kamonai, bena ia ese Iairo e hamaoroa, eto, Asio gari, bavabidadama henigu, bena ia na do baine mauri. \v 51 Ruma ai e kau, bena ia ese taunimanima e gwaudia tao, basie raka vareai; Petro bona Iakobo bona Ioane mo, kekeni tamana sinana ida. \v 52 Iboudiai e taitaiva, kekeni taina e taiva. To ia eto, Asio tai: ia na se mase, e mahutamu. \v 53 Idia ese e kirikirilaia; dibadia kekeni na vada e mase vaitani. \v 54 Bena ia ese kekeni imana e abia, e boi henia, eto, Kekeni e, a tore isi. \v 55 Bena laumana e lou, kekeni na vada e tore isi. Bena Iesu ese e haduadia, ana bae henia. \v 56 Tamana sinana e hoa dikadika; a ia ese e tamanudia, tau ta basie hamaoroa eto. \c 9 \s1 Iesu ese ena aposetolo e siaidia \p \v 1 Ia ese gwauta-rarua taudia siahu e henidia, lauma dikadia ilulo-ohodia bona gorere taudia ihamauridia siahuna. \v 2 Bena e siaidia, Dirava ena basileia bae harorolaia, bona gorere taudia bae hamauridia. \v 3 Bona e tamanudia, eto, Laolao kohudia basio abi kau: itotohi, vaina, malamala, moni. Bona hahedoki danu rua basio abi kau. \v 4 Ba dae kau rumana ai ba na ho ela bona ba raka oho negana. \v 5 A basie abimui dae taudia na edia hanua ba rakatania negana ai aemui ḡahudia bavatuatu oho, idia ihahebadelaidia. \p \v 6 Taunabunai, idia na e raka lao, hanua hanua lalodiai sivarai namo e harorolaia, bona gorere taudia e hamauridia. \s1 Herod kudouna e hetaha \p \v 7 Herod Ḡaubada ese Iesu ena kara haridia e kamonai, bena kudouna e hetaha, badina he haida eto Ioane na mase amo vada e tore isi lou. \v 8 Ma haida eto Elia vada e hedinarai. Ma haida eto peroveta tauna gunana ta vada e tore isi lou. \v 9 A Herod eto, Ioane be kwarana na utua oho, a ina harina na kamonaiamu tauna be daika? Bena e urava baine itaia. \s1 Iesu ese taunimanima 5000 e ubudia \p \v 10 Aposetolo taudia na e lou, edia kara iboudiai Iesu e hamaorolaia. Bena ia ese e hakaudia siri, gabu ḡaḡaena ta, Betesaida kahana ai, unu e hakaudia lao. \v 11 A hutuma dibadia bena e ḡavaia; bena ia ese e abidia dae, Dirava ena basileia herevadia e harorolai henidia, bona gorere taudia e hamauridia. \v 12 Dina ḡelona ai, gwauta-raruosi ia dekena ela, eto, Aru taudia na boma siaidia, hanua lalodiai bona uma gabudia ai adia bema tahu, bona bema mahuta; badina be ita na tano ḡaḡaena ai. \v 13 A ia ese e hamaorodia, eto, Umui ese adia ba henidia. Idia eto, Ada aniani ḡaudia na ima hona, bona gwarume rua. Eiava, aniani baia ha hoi ini hutuma adia? \v 14 Badina be taunimanima na daha-ima readia. Bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Ba haduadia, imahui imahui amo bae helai helai diho. \v 15 Unu e kara toma, bena iboudiai e helai helai diho. \v 16 Bena ia ese aniani ḡaudia imaosi bona gwarume ruaosi e abi, guba ai e gaga dae, e hanamoa; bena e baki sisi, hahediba e henidia, bae heni hagau-hagau. \v 17 Iboudiai e aniani, bogadia e kunu. Bena aniani bahudia e habou, bosea gwauta-rua e hahonu. \s1 Petro ese Iesu e gwauraia Keriso \p \v 18 Nega ta ia sibona e ḡuriḡuri; ena hahediba danu ia ida e nohova. Bena ia ese e nanadaidia, eto, Taunimanima be dahaka e tomamu, lau be daika? \v 19 Idia e haere, eto, Ioane Bapatiso e tomu; a haida e tomu Elia, ma haida e tomu peroveta tauna gunana ta vada e tore isi lou. \v 20 Ia ese ma e nanadaidia, eto, A umui be dahaka o tomamu, lau be daika? Petro ese e haere henia, eto, Dirava ena Keriso. \v 21 Bena ia ese e taravadia, eto, Tau ta basio hamaoroa. \p \v 22 Ia ma eto, Taunimanima Natuna na hisihisi diaḡau do baine ani, hanua tau-badadia bona hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese bae dadaraia, bona bae alaia mase; to dina ihatoina ai ma baine tore isi lou. \s1 Mauri herevadia \p \v 23 Ia ese iboudiai e hereva henidia, eto, Tau ta iḡavagu urana baine ura, ia na sihona baine hedadarai, dina iboudiai ena satauro baine abia isi, lau murigu ai baine raka. \v 24 Badina be ena mauri e dogoa taomu tauna ese ena mauri baine reaia; a lau daigu ai ena mauri baine negea tauna ese ena mauri baine abia. \v 25 Tau ta ese tanobada idoinai baine abia, a sibona ena mauri baine hadikaia eiava baine reaia, iena namo be dahaka? \v 26 Tau ta na lau daigu ai eiava egu hereva daidiai baine hemarai, Taunimanima Natuna na ia dainai baine hemarai, ia hairaina ai bona Tamana hairaina ai bona aneru helaḡadia hairaidia ai bainema negana ai. \v 27 Na hamaoromui momokanimu, haida o ini gigini na basie mase ela bona Dirava ena basileia bae itaia. \s1 Iesu oromana eha idau \p \v 28 Ini hereva e ore murinai, dina taurahani vada ela, ia ese Petro bona Ioane bona lakobo e abidia hidi, ororo ai e hakaudia dara ḡuriḡuri totona. \v 29 E ḡuriḡuriva ai, ia vairana vada e idau, bona ena dabua e hururu-hururu kuroka-kuroka. \v 30 Bena tatau rarua ia ida e hereva-hereva, Mose bona Elia; \v 31 mai hairaidia ida e hedinarai, ia Ierusalem ai baine mase herevana e gwauraia. \p \v 32 Petro mai bamona ida be mamahuta; bena idia e noga, ia hairaina e itaia, bona ia ida e gini bou taudia raruosi e itadia. \v 33 Raruosi e raka oho matama, bena Petro ese Iesu e hereva henia, eto, Biagumai e, namo herea ita iniseni ai aita noho; mani kalaga autoi aia kara, auta oiemu, auta Mose ena, auta Elia ena. E hereva kava: ede baine hereva toma na asi dibana. \v 34 Ia dounu e herevava ai, ori ta ese e gorudia ahu; bena idia na ori lalonai e vareai, e gari dikadika. \v 35 Bena ere ta ori lalona amo ema, eto, Ina na Natugu, na abia hidi tauna; ia erena ba kamonai. \v 36 Ere e doko ai, Iesu sibona e itaia. A unu e ita ḡaudia na asie herevalai, bona tau ta danu asie hamaorolaia. \s1 Iesu ese gorere merona e hamauria \p \v 37 Daba ai, idia na ororo amo e hekeiva ai, hutuma bada ida e hedavarai. \v 38 Bena hutuma bogaragidia amo tau ta e boiboi, eto, Hahediba taumu e, na noimumu, natugu mani ame itaia; ia na natugu vara-edeana. \v 39 Nega haida lauma dikana ese e butua taomu, bena e lolo dagumu; bona e hatororo-tororoamu, bena uduna e gwara-gwaramu; se rakataniamu ela bona kopina e bero momomu. \v 40 Lau ese emu hahediba na noidia, lauma dikana na bae lulua lasi, to asi dibadia. \v 41 Iesu e haere, eto, Asi emui abidadama uruna! Gwau-edeede uruna! Lau na dekemui ai baina noho ela bona edena nega ai? Baina haheauka henimui ela bona edena nega ai? Natumu a mailaia. \v 42 E raka kahira negana ai lauma dikana ese tano e kwadilaia, e hatororo-tororoa. Iesu ese lauma dikana e gwau henia bona mero e hamauria, bena tamana e henia lou. \v 43 Iboudiai ese Dirava ena siahu e hoalaia una nega ai. \p Idia iboudiai dounu Iesu ena kara e hoalai, ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, \v 44 Ini hereva taiamui ai bae vareai na ba lalo tao: Taunimanima Natuna na taunimanima ediai taona bae torea. \v 45 A una hereva na lalodia asie parara, edia amo e hehunii, anina asie davaria; bona ioa inanadailaina garina e gari. \s1 Manau herevadia \p \v 46 ldia sibodia e hepapahuahu, daika baine herea. \v 47 A Iesu na edia lalo-hadai dibana, bena mero-mero ta e boiria dekenai. \v 48 Bena e hamaorodia, eto, Lau ladagu ai ina meromero eabia daemu tauna ese lau danu e abigu daemu; bona lau e abigu daemu tauna ese e siaigu Diravana danu e abia daemu. Badina be umui bogaragimui ai maraḡi-herea tauna na bada. \p \v 49 Ioane ese e hamaoroa, eto, Biagumai e, ai na tau ta a itaia, oi ladamu ai lauma dikadia e luludia lasi, bena a gwaua tao, badina be ia na dia ita bamoda. \v 50 Iesu eto, Basioma gwaua tao, badina be se laomui ahumu tauna ese e kahamuimu. \p \v 51 Ia iabi-isina dinana vada e kahira-kahira negana ai, ia ese Ierusalem e raka henia mai haheaukana ida. \v 52 Bena ena gwaukau taudia vada e siaidia guna. Idia na Samaria hanuana ta ai e kau, ena gabu bae heḡaeḡaelaia eto; \v 53 to Ierusalem e raka henia dainai idia ese asie abia dae. \v 54 Ena hahediba, Iakobo bona loane, una kara e itaia, bena eto, Lohiabada e, o uramu lahi guba amo baia gwauraia, baine diho, baine habuadia a? \v 55 A ia e gini kerehai, raruosi e gwau henidia; \v 56 bena hanua idauna ta ela. \s1 Iesu iḡavana \p \v 57 Idia dala amo e laova ai, tau ta ese e hereva henia, eto, Lau na emu laolao iboudiai lalodiai baina bamomu. \v 58 A Iesu eto, Uda sisiadia na mai edia kohua atai manudia na mai edia ruma, a Taunimanima Natuna na asi ena hekwina gabuna. \p \v 59 Ma ta danu ia ese e hamaoroa, eto, Murigu ai a raka. A ia eto, Lohiabada e, mani emu hara tan gu do baina ha ḡuria guna. \v 60 A Iesu eto, Mase taudia ese edia mase sibodia bae guridia; a oi hari aola, Dirava ena basileia ba harorolaia. \p \v 61 Ma ta eto, Lohiabada e, lau ese oi baina ḡavamu, a mani egu ruma taudia do aina hatonidia lao guna. \v 62 A Iesu eto, Tau ta ese ruarua isivana imana ai baine abia, ma baine roha kerehai, ia ese Dirava ena basileia basine abia diba. \c 10 \s1 Iesu ese evanelia taudia hitu-ahui e siaidia \p \v 1 Una murinai Lohiabada ese tatau hitu-ahui e abidia hidi, rarua rarua amo e siaidia guna, baela, ia be idia muridia amo bainela; iena lao hanuadia bona gabudia iboudiai idia ese bae lao heni guna. \v 2 E hamaorodia, eto, Uit na vada e lo ḡoevaḡoeva, to iutuna taudia na dia hoho; taunabunai uma biaguna ba noia, ia ese iutuna taudia haida ma baine siaidia, ena uit bae utua. \v 3 Vada aola, lau ese na siaumuimu, mamoe natudia uda sisiadia bogaragidiai na heheto. \v 4 Moni vainana bona dabua modana bona tamaka ibolodia na basio abi kau. Dala ai danu tau ta basio hereva henia. \v 5 Ba dae kau rumana ai ba hereva, baoto “Maino ina ruma ai baine mia”. \v 6 Unuseni ai maino tauna ta bema noho, emui maino na ia latanai bema mia; a bema lasi, boma abia lou. \v 7 Una ruma tamona ai ba noho, amui bae henimui ḡaudia na bavani bona ba inu; badina be ḡaukara tauna na mai heinaruna be namo. Idau ruma idau ruma na basiola. \p \v 8 Ba kau ai bae abimui dae hanuana ai, amui bae dabaraia na bavania. \v 9 Edia gorere taudia ba hamauridia, bona ba hadibadia, baoto “Dirava ena basileia na emui ai vada be kaumu”. \v 10 A ba kau ai basie abimui dae hanuana ariarana amo mai gwaumui ida baola, baoto. \v 11 “Emui hanua ḡahuna aemai ai e hekamo kaumu na a dahu dahu ohomu, umui ihabadelaimui ḡauna ai bainela: ḡau tamona umui ba diba, Dirava ena basileia na vada be kaumu”. \v 12 Na hamaoromuimu, hahemaoro dinana ai Sodoma na baine namo, a una hanua be baine dika. \p \v 13 Korasin bona Betesaida, madi ihabaimui! Badina be siahu karadia lalomui ai na karava na Turo bona Sidono lalodiai bama kara, idia na idau nega ai vada bema helalo kerehai, mai davahadia bona mai kahudia ida bema helai. \v 14 Hahemaoro dinana ai, Turo bona Sidono bae dika maraḡi, a umui na ba dika bada. \p \v 15 Oi danu Kaperanaum e, oi na guba ai ba heabi dae a? Lasi, tanobada henunai bae dorimu dobi. \p \v 16 Umui e kamonai henimuimu tauna ese lau e kamonai henigumu; bona umui e dadaraimuimu tauna ese lau e dadaraigumu; bona lau e dadaraigumu tauna ese lau e siaigu Diravana danu e dadaraiamu. \s1 Hitu-ahui-osi e lou \p \v 17 Hitu-ahui-osi e lou, mai moaledia ida, eto, Lohiabada e, lauma dikadia ese ai eremai e kamonai, oi ladamu dainai. \v 18 Bena ia ese e hamaorodia, elo, Lau ese Satana na itaia, kevaru na heto, guba amo e moru. \v 19 Lau eto siahu na henimuimu, gaigai bona doadoa ba moi tao, bona inai tauna ena siahu idoinai danu ba moia tao; bona ḡau ta ese basine hadikamui. \v 20 Ḡau tamona, lauma dikadia ese e kamonai henimuimu na basio moaleIaia; a ina hari ba moalelaia: ladamui na guba ai vada e tore. \p \v 21 Una negana ai Iesu na Lauma Helaḡa bagunai e hisi dae, eto, Tamagu e, guba bona tanobada Lohiana, na hanamomumu, badina be ini ḡau aonega taudia bona lalo-parara taudia edia amo vada o huni, a memero karukarudia ediai vada o hahedinarai. Momokani, Tamagu e, badina be emu lalo-hadai namona benai. \p \v 22 Ḡau iboudiai na Tamagu ese vada e henigu: tau na Natuna asi dibana, Tamana mo sibona; bona tau ta Tamana asi dibana, Natuna mo sibona, bona Natuna e uramu baine hahedinarai henia tauna. \p \v 23 Bena e roha kerehai, ena hahediba mo sibodia e hereva henidia, eto, Ini ḡau o itamu taumui matamui na vada nanamo; \v 24 badina be peroveta taudia bona hanua pavapavadia hutuma e urava umui o itamu ḡaudia bema ita, to asie itava, bona umui o kamonaimu herevadia bema kamonai, to asie kamonaiva. \s1 Haheḡani hereana be lalokau \p \v 25 Bena taravatu tauna ta e tore isi, ia e dibaḡania, eto, Hahediba taumu e, ede baina kara toma mauri hanaihanai iabina? \v 26 Iesu eto, Taravatu bukana lalonai ede e torea toma? Ede o duahia toma? \v 27 Ia e haere, eto, Lohiabada emu Dirava ba lalokau henia mai lalomu idoinai, mai laumamu idoinai, mai goadamu idoinai, mai daramu idoinai; bona, Dekemu tauna ba lalokau henia, sibomu o helalokaumu heḡereḡerena. \p \v 28 Iesu eto, Emu haere na maoro; unu ba kara toma be ba mauri. \p \v 29 A ia be sibona e hekikwo, bena ma e henanadai, eto, Lau dekegu tauna be daika? \p \v 30 Iesu ma e haere, eto, Tau ta Ierusalem amo Ieriko e laova ai na dadidadi taudia haida ese e davaria; bena ena dabua e dadihai, e dadabaia, mokona e mase, bena e rakatania. \v 31 Hahelaḡa tauna ta ena laolao una dala amo ela; hari tau e itaia, to e rakaia hanai. \v 32 Levi oreana tauna ta danu unuheto, una gabu ai e kau, e itaia, to ma e rakaia hanai. \v 33 A Samaria tauna ta ena laolao ai ienai e kau, e itaia; bena e bogaia hisi, \v 34 dekena ela, dehoro bona vine ranuna amo berona e dairi, e kumi; bena ena doniki ai e hahelaia kau, henitao rumana e laohaia, unuseni ai e reḡua. \v 35 Daba ai e tore isi, silver monidia rua e vai, ruma biaguna e henia, eto, Ba naria namonamo, a imaluu ienai baine doa, baina lou mai negana ai davadia baina henimu. \v 36 Oi dahaka o tomamu? Idia tatoiosi daika be hari dadidadi taudia ese e haberoa tauna dekena tauna aita gwauraia? \p \v 37 Ia eto, E bogaia hisi tauna. Bena Iesu eto, Aola, oi danu unu ma ba ha kara toma. \s1 Mareta bona Maria \p \v 38 Edia laolao ai hanua ta ai e kau, unuseni ai hahine ta, ladana Mareta, ese e abia dae ena ruma ai. \v 39 Ia na mai tadina, ladana Maria; bena hari Maria ela, Lohiabada aena badinai e helai, ena hereva e kamonai. \v 40 A Mareta na vadivadi iabi-daedia karadia e hekwarahilaiva; bena ia na Iesu dekena ela, eto, Lohiabada e, oi so laloamu, tadigu ese vada e rakatanigu bena sibogu na hekwarahimu a? Mani a hamaoroa, baine durugu. \v 41 A Iesu ese e haere henia, eto, Mareta e, Mareta e, ḡau momo daidiai lalomu e daradaramu bona e hekwarahimu; \v 42 to ḡau tamona mo herea. Maria ese ahu namona vada e abia hidi, bona iena amo basine heabi oho. \c 11 \s1 Lohiabada ena ḡuriḡuri \p \v 1 Ia na gabu ta ai e ḡuriḡuriva, bena ena ḡuriḡuri e hadokoa ai ena hahediba ta ese e noia, eto, Lohiabada e, ḡuriḡuri a hadibamai, Ioane ese ena hahediba e hadibadiava na heto. \v 2 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Ba ḡuriḡuri negadia ai na baoto, \q1 Tamamai e, \q1 Oi ladamu baia hahelaḡaia; \q1 Emu basileia bainema; \q1 \v 3 Dina ta ta amo amai bame henimai; \q1 \v 4 Emai dika ba gwau tao; badina be ai ese danu e hadikamaimu taudia \q2 edia dika a gwau taomu; \q1 Bona hedibaḡani ai basio hakaumai vareai. \s1 Noinoi herevadia \p \v 5 Ia ese ma e hereva henidia, eto, Umui ta malokihi bema lao, turana bema ha noia, bema toma “Turagu e, aniani ḡaudia toi ame henigu torehai; \v 6 badina be turagu ta ena laolao vada ema, to dekegu ai iubulaina ḡauna ta lasi”. \v 7 A ia na laloma amo bema haere, bema toma “Asio haraivagu; iduara vada na koua, bona lau na natugu ida hehekure; lau na basina tore isimu, basina henimumu”. \v 8 Na hamaoromuimu, ena be hetura dainai basine tore isi, basine henia, to ena noinoi loulou dainai ia na baine tore isi, bena ena ura ḡaudia iboudiai baine henia. \p \v 9 Lau na hamaoromuimu: ba noinoi, do baine henimui: ba tahu, do ba davari; ba pidipidi, iduara baine hekeho emui. \v 10 Badina be noinoi taudia iboudiai ese e abimu; itahuna tauna ese e davariamu; iduara na e hekehomu pidipidi tauna ena. \v 11 Umui daika natuna aniani bema noi negana ai nadi bema henia? Eiava gwarume bema noi negana ai gaigai bema henia? \v 12 Eiava gatoi bema noi negana ai doadoa bema henia? \v 13 Benaini, umui na dika taumui, ḡau namodia natumui ihenidia be mai dibamui, a Tamamui guba ai e nohomu na Lauma Helaḡa inoina taudia basine henidia a? \s1 Haida ese Iesu e maumauraia \p \v 14 Ia ese mu laumana ta e lulua lasi, bena hari mu tauna vada e hereva. Bena aru taudia na e hoa. \v 15 A haida eto, Beel-sebul, lauma dikadia biagudia, siahuna ai ia ese lauma dikadia e luludia lasimu. \v 16 Ma haida ese e dibaḡania, toa ta guba amo baine henidia eto. \v 17 To ia na eddia lalo-hadai dibana, bena e hereva henidia, eto, Basileia ta bema haheparara, ia na bema dika; bona iduhu ta bema haheparara, ia na bema heḡiḡi rohoroho; \v 18 bona Satana sibona bema haheparara, ena basileia na ede bema gini toma? \v 19 Lau na Beel-sebul siahuna ai lauma dikadia na luludia lasimu o tomamu, matona umui natumui be daika siahuna ai e luludia lasimu? Taunabunai, idia ese bae hahemaoro henimui. \v 20 A, bema lau ese Dirava imana dainai lauma dikadia na luludia lasimu, Dirava ena basileia na emui ai vada eme kau. \v 21 Goada tauna imana mai karevana ida ena ruma baine gimaia negana ai, ena kohu do baine mia. \v 22 A nega ta, goada-herea tauna ta bainema, baine tuari henia; bena baine hadarerea, imana ḡaudia, e abidadama heniva ḡaudia, na baine dadihai; bena ena kohu idoidiai baine hari rohoroho. \v 23 Egu ai se taomu tauna ese e laogu ahumu; bona lau ida asia gogomu tauna ese e ḡiḡi rohorohomu. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Lauma dikana ese e rakatania tauna \p \v 24 Lauma dikana ta tau ta ena amo e raka lasi; bena gabu kaukaudia e raka hanai, laḡana baine ania eto, to laḡa-ani gabuna ta se davaria. Bena eto, Na rakatania rumana hari ma baina lou henia. \v 25 E lou lao, e davaria, vada a ḡoevaḡoeva. \v 26 Bena ia ese lauma dika-hereadia hahitu ma e hakaudia lao, iboudiai e raka vareai, e noho henia. Taunabunai, una tau be matamana ai ena dika na taina maraḡi, a dokona ai ena dika na bada herea. \p \v 27 Una hereva e gwauraiava ai, hahine ta hutuma bogaragidia amo e hereva henia, e gwau badabada, eto, Oi e havaralaimu bogana bona e ubulaimu ratadia na nanamo. \v 28 A Iesu eto, Dirava ena hereva e kamonaimu bona e badinamu taudia hari nanamo heherea. \s1 Toa herevadia \p \v 29 Hutuma ia dekena e aru ela, bena ia ese e hereva henidia, eto, Ina na uru dikana, toa e tahuamu, a toa ta ediai basine hedinarai, lona, peroveta tauna, mo vadaeni. \v 30 Badina be Iona na toa ai ela, Nineve taudia ediai; una heḡereḡerena Taununanima Natuna na toa ai bainela, ina uru ediai. \v 31 Hahemaoro negana ai, diho kahana pavapavana hahinena na ina uru taudia ida bae gini hebou, baine dunidia dae; badina be ia na tanobada dokona amo Solomon ena aonega herevadia ikamonaidia ema, a iniseni ai ta ese Solomon ehereaiamu. \v 32 Hahemaoro negana ai danu Nineve taudia na ina uru taudia ida bae gini hebou, bae dunidia dae; badina be Iona ena haroro dainai e helalo kerehai, a iniseni ai ta ese Iona e hereaiamu. \s1 Diari herevadia \p \v 33 Tau ta ese lamepa baine haraia negana ai na ruma henuhenunai basine atoa eiava tohe amo basine karuhia ahu, a lamepa patana ai baine laia kau, bena bae raka vareai taudia ese diarina bae itaia. \v 34 Tau-anina ena lamepa na mata; taunabunai matamu baine namo, taumu anina idoinai baine diari. A matamu baine dika, taumu anina idoinai baine dibura. \v 35 Taunabunai, nahuamui ba toho, diari lalomu ai e miamu na baine dibura na garina. \v 36 Badina be taumu idoinai baine diari, dibura sina taina basine mia, ia na baine diari ḡuḡuru, lamepa e hururu-hururumu, oi e hadiarilaimumu, heḡereḡerena. \s1 Iesu ese Farisea taudia bona taravatu taudia e gwau henidia \p \v 37 Ia e hereva vaitani, bena Farisea tauna ta ese e vavea, ia ida bae aniani hebou. Bena ena ruma ai e dae kau, aniani gabuna ai e ege diho. \v 38 A Farisea tauna ese e itaia, bena e hoa, badina be ia na se digu guna. \v 39 Bena Lohiabada ese e hereva henia, eto, Umui Farisea taumui ese kehere bona nau muridia kahadia mo o huri ḡoevaḡoevamu, to lalomui ai be dadidadi bona kara havara eme honu honu dae. \v 40 Kava taumui e, murina kahana e karaia tauna ese lalona kahana se karaia a? \v 41 A ogoḡami taudia ba harihari henidia, bena ḡau iboudiai emui ai bae ḡoeva. \p \v 42 Farisea taumui e, madi ihabaimui! Badina be aniani avadia maraḡimaraḡidia iboudiai karoadia o hagwautamu, karoa ta herahia ḡauna ai o halaoamu, to hahemaoro bona Dirava iura-henina o reamu: ini boma badina bona unu danu basioma rea bema namo. \p \v 43 Farisea taumui e, madi ihabaimui! Badina be o uramu dubu ai helai ḡaudia hereadia ai ba helai, o uramu danu ariara ai taunimanima ese bae hanamomui. \v 44 Madi ihabaimui: umui na midava gunadia na heheto, taunimanima na latadiai e loamu, to asi dibadia midava. \p \v 45 Taravatu tauna ta ese e haere henia, eto, Hahediba taumu e, oi ene o gwau tomamu be ai danu o gwau henimaimu? \v 46 Iesu eto, Umui danu, taravatu taumui, madi ihabaimui! Badina be umui ese maduna metaudia taunimanima paḡadia ai o ato kaumu, to imamui kwaki-kwakidia ta unu maduna ai asio dau kaumu. \v 47 Madi ihabaimui: badina be senemui ese peroveta taudia e aladia mase, a umui ese edia gara o larebamu. \v 48 Taunabunai, umui ese senemui edia kara o gwaurai hedinaraimu bona o hamomokanimu; badina be idia ese e aladia mase, a umui ese edia gara o larebamu. \p \v 49 Una dainai Dirava ena Aonega vada e hereva, eto, Lau ese peroveta taudia bona aposetolo taudia baina siaidia lao: bena haida bae aladia mase, ma haida bae daḡedaḡe henidia. \v 50 Taunabunai peroveta taudia iboudiai raradia vada e hebubu, tanobada matamana amo, gwauna na ina uru taudia latadiai. \v 51 Oibe, na hamaoromuimu, Abel rarana ema bona Sakaria rarana, ia na pata helaḡana bona ruma helaḡana padadiai e alaia mase, idoinai gwauna na ina uru taudia latadiai. \p \v 52 Taravatu taumui, madi ihabaimui! Badina be aonega kina vada o abia oho; umui na asio raka vareai, bona bae raka vareai eto taudia na umui ese o laodia ahu. \p \v 53 Ia na ruma amo e diho, bena itorena taudia bona Farisea taudia ese e gwaua heiri, bona e dibaḡania toho, hereva idauidau momo baine gwaurai e tomava, \v 54 bena ena hereva ta amo bae idoaia, bae habadelaia. \c 12 \s1 Iesu ese ena hahediba e sisiba henidia \p \v 1 Una negana ai taunimanima hutuma bada e hebou, e hemoi tao hemoi tao. Bena ia ese ena hahediba e hereva henidia, eto, Nahuamui ba toho Farisea taudia edia hatubu ḡauna na garina, koikoi ḡauna bunai. \v 2 E ḡova ahu ḡaudia iboudiai do bae hedinarai, bona hehuni ḡaudia iboudiai do bae dibadia. \v 3 Taunabunai, dibura lalonai o gwaurai herevadia na diari ai bae kamonai; bona daiutu lalodiai o hemaunulai herevadia na ruma guhidia amo bae harorolai. \p \v 4 Turagu verina e, na hamaoromuimu, tau-anina ialana mai dibadia murinai ḡau ta ikarana asi dibadia taudia na garidia basio gari. \v 5 A baina hamaoromui daika garina ba gari; baine alamui mase murinai mai siahuna Gehena lalonai baine tahomui dobi tauna, ia hari garina ba gari. \v 6 Bisini ima davadia na cent rua mo, ani? A Dirava ese idia ta se laloa herekwamu. \v 7 Umui kwaramui huidia iboudiai vada e duahi vaitani. Taunabunai, basio gari; umui ese bisini diaḡau o hereadiamu. \p \v 8 Na hamaoromuimu, taunimanima vairadiai bae gwauraigu hedinarai taudia iboudiai na Taunimanima Natuna ese Dirava ena aneru vairadiai baine gwauraidia hedinarai; \v 9 a taunimanima vairadiai baine ḡoregu tauna na lau ese Dirava ena aneru vairadiai baina ḡorea. \v 10 Taunimanima Natuna bae ere dika henia taudia iboudiai edia dika bae hegwau tao; a Lauma Helaḡa baine ere dika henia tauna ena dika basine hegwau tao. \p \v 11 Dubu biagudia bona hanua lohiadia bona siahu taudia vairadiai bae hakaumui lao negadia ai na lalomui basie hekwarahi, ede ba haere toma eiava ede ba hereva toma; \v 12 badina be una hora ai ba gwaurai herevadia na Lauma Helaḡa ese baine hadibamui. \s1 Taḡa herevadia \p \v 13 Aru taudia bogaragidiai tau ta ese e noia, eto, Hahediba taumu e, mani emu kara kakagu ba hereva henia, ba hamaoroa, tamamai ena kohu amo lau ahugu baine henigu. \v 14 A Iesu ese e haere henia, eto, Tau e, daika e gwaumu lau be hahemaoro taugu eiava emui kohu iharina tau. \p \v 15 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Nahuamui-ba toho, kohu iura-henina ena lalo-ani garina. Badina be taunimanima na edia kohu momo ese basie hamauridia. \p \v 16 Bena ia ese sivarai heḡereḡerena ta e henidia, eto, Taḡa tauna ta ena uma anidia na diaḡau. \v 17 Bena lalona e hadaia, eto, Lau na ede baina kara toma? Badina be egu uma anidia ihaboudia na asi gaabuna. \v 18 Ma eto, Ini hari baina kara toma: egu roge hari baina roho, badadia haida baina hagini; bena egu uma anidia bona egu ḡau iboudiai unuseni ai baina habou; \v 19 bena laumagu baina hamaoroa, bainato “Laumagu e, emu kohu na diaḡau, laḡani momo davadia; ba laḡa ani, bavaniani, ba inuinu, ba moale”. \v 20 A Dirava ese e hereva henia, eto, Kava taumu, hari hanuaboi laumamu na emu amo baina abia oho; bena hari o haboumu kohudia na daika ese baine abi? \v 21 Ena kohu e haboumu to asi ena taḡa Dirava enai tauna na unu mo heto. \p \v 22 Ia ese ena hahediba ma e hamaorodia, eto, Badina bunai na hamaoromuimu, lalomui na basie hekwarahi emui mauri dainai, dahaka bavani; eiava taumui daidiai, dahaka ba hahedokilai. \v 23 Mauri ese aniani e hereaiamu; bona tau-anina ese danu dabua e hereaiamu. \v 24 Galo ba haerodia: asie hadohadomu, asie taboromu, asi edia taḡa, asi edia roge; a Dirava ese e ubudiamu. Umui ese manu asio hereadiamu a? \p \v 25 Umui daika ena lalo-hekwarahi amo tauna anina sisina taina mo baine halataia diba? \v 26 Benaini, ina ḡau pipikina ikarana asi dibamui, haida ma o lalo hadailaimu anina be dahaka? \p \v 27 Herahera ba haero, ede e vara tomamu: asie ḡaukaramu, asie hatuhatumu; a lau na hamaoromuimu, Solomon mai hairaina idoinai ena namo idia ta ida asie heḡereḡere. \v 28 Benaini, tano avadia, harihari mimia, kerukeru lahi ai bae taho kau, to Dirava ese unu e hadabualai tomamu; be, ia ese umui danu basine hadabualaimui a? Abidadama maraḡi-maraḡi taumui! \p \v 29 Taunabunai, aniani ḡaudia basio tahu, bona lalomui basie daradara. \v 30 Badina be unu ḡau be tanobada besedia iboudiai ese e tahumu; bona Tamamui na mai dibana o dabumu ḡaudia bunu. \v 31 A iena basileia ba tahua; bena unu ḡau iboudiai danu ma baine henimui. \p \v 32 Seri maraḡi e, basio gari; badina be Tamamui na basileia ihenimui moalena e moalemu. \v 33 Emui kohu ba ha hoi, ba hariharilai; basine moukamouka vainana bavabia. Guba kohuna, basine ore ḡauna, bavabia; unuseni ai henao tauna se raka vareaimu, bona pitopito danu se ani oremu. \v 34 Badina be emui kohu e miamu gabuna ai lalomui danu unuseni ai. \s1 Hegima herevadia \p \v 35 Emui rami ba hekasilai; emui kede ba sinai. \v 36 Biagudia e nariamu memerodia heḡereḡeredia ba noho: ia na headava ariana amo baine lou mai, baine pidipidi, bena iduara bae kehoa haraḡa-haraḡa. \v 37 Biagudia bainema negana ai gimadia ai baine davaridia memerodia na bae namo; na hamaoromui momokanimu, ia ese ena rami baine hekasilaia, aniani gabuna ai baine hahelaidia, bena isiaidia baine lao heni. \v 38 Malokihi ai eiava daba kahana ai bainema, unu baine davaridia toma memerodia na bae namo. \v 39 Ina na ba diba: ruma biaguna na henao tauna ena mai negana bema diba guna, ia na bema gima, bena eua ruma basinema darea. \v 40 Umui danu ba noho heḡaeḡae, badina be asi dibamui horana ai Taunimanima Natuna do bainema. \p \v 41 Petro ese e nanadaia, eto, Lohiabada e, hari hereva heḡereḡerena be ai mo o henimaimu, eiava taunimanima iboudiai danu? \v 42 Lohiabada eto, Kohu ireḡuna tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro, biaguna ese e abia hidi, ena ruma baine reḡua, bona aniani negadia ai memero adia baine henidia, tauna be daika? \v 43 Biaguna bainema negana ai baine davaria unu e kara tomamu tauna na namo; \v 44 na hamaoromui momokanimu, ena kohu idoinai ireḡuna tauna ai baine halaoa. \v 45 A una kohu ireḡuna tauna lalona bema hadaia, bema toma “Biagugu vada e halahemu”, bena hesiai taudia bona hahinedia bema dadabadia, bema ani havara, bema inu havara, bona bema kekero: \v 46 una tau ese se laloa dinana ai bona se heḡaeḡae horana ai biaguna na baine gini dae, bena baine dapaia parara, gwau-edeede taudia ida ahuna baine henia. \p \v 47 Hesiai tauna ta biaguna ena ura dibana, to se heḡaeḡae bena ena ura se karaia, una tau na bae kwadia momo. \v 48 A asi dibana tauna, ena be ena kara davana korikori be hedadaba, to basie kwadia momo. Ḡau hoho e henia tauna enai ḡau hoho bae tahu; bona kohu momo ireḡudia ai e halaoa tauna enai kohu momo bae gwaurai. \s1 Heiri-heiri herevadia \p \v 49 Lau na lahi tanobada ai baina tahoa kau totona nama; ua uramu bema hururu. \v 50 Lau na mai egu bapatiso, do bae bapatisolaigu; lau na ura lalo-dikamu baine ḡuḡuru. \v 51 Umui o tomamu lau na maino tanobada ai ihavarana totona nama a? Na hamaoromuimu, lasi; ihapararana totona nama. \v 52 Badina be hari ina negana amo ruma tamona taudia laima bae haheparara, tatoi ese rarua bae inai henidia, bona rarua ese tatoi ma bae inai henidia. \v 53 Bae hemaka, tama bona mero, mero bona tama, sina bona kekeni, kekeni bona sina, rava bada hahinena bona rava maraḡi hahinena, rava maraḡi hahinena bona rava bada hahinena. \p \v 54 Ia ese aru taudia e hamaorodia, eto, Umui na lahara kahana ai duba o itaiamu, o tomu “Medu baine diho”; bena vada e dihomu. \v 55 Eiava diho e toamu, o tomu “Dina baine ḡaraḡara”; bena e ḡaraḡaramu. \v 56 Koikoi taumui, umui na guba bona tanobada toadia mai dibamui; matona, hari ina nega toana be asi dibamui a? \p \v 57 Badina be dahaka sibomui hahemaoro momokanidia asio karamu? \v 58 Oi inaimu ida hahemaoro tauna dekena baola negana ai dala ai ba hamarumarua, ia ese hahemaoro tauna enai bame verimu vareai na garina, hahemaoro tauna ese dibura rumana igimana tauna imana ai baine atomu na garina, dibura rumana igimana tauna ese dibura rumana lalonai baine koumu na garina. \v 59 Lau na hamaoromumu, unu amo basio raka lasi ela bona davana ba haḡuḡurua vaitani. \c 13 \s1 Ba helalo! \p \v 1 Una negana ai haida ese Galilea taudia haida sivaraidia Iesu e hamaorolaia, Pilato ese idia raradia na edia boubou ḡaudia raradia ida e bulo hebou. \v 2 Bena Iesu ese e haere henidia, eto, Umui na o tomamu unu Galilea taudia hahidaosi edia dika na Galilea taudia oredia edia dika e hereaia, taunabunai unu e mase toma a? \v 3 Na hamaoromuimu, lasi; to umui na basio helalo kerehai, iboumui ai unu ba mase toma. \v 4 Eiava, Siloam kohorona ese e kohudia tao bona e hamasedia taudia gwautataurahaniosi; umui na o tomamu edia dika na Ierusalem taudia oredia edia dika e hereaia a? \v 5 Na hamaoromuimu, lasi; to umui na basio helalo kerehai, iboumui ai unu ba mase toma. \p \v 6 Ina sivarai heḡereḡerena e henidia, eto, Tau ta ena vine imeana lalonai suke auna ta e hadoa; gabeai huahuana itahuna ela, to se davaria. \v 7 Bena ia ese imea ireḡuna tauna e hamaoroa, eto, Laḡani ihatoina binai ina suke huahuana name tahua, to asina davaria; ba utua, ia na tano e lahea taomu. \v 8 A ia e haere, eto, Biagugu e, hari ina laḡani tamona mo do baine mia; tano na baina ruaia, baina haseriseria; \v 9 bena huahuana baine dobi be baine namo, a bema lasi boma utua. \s1 Iesu ese Dina Helaḡa ai e hahemouri \p \v 10 Dina Helaḡa ta ai, ia ese dubu lalonai e hahediba. \v 11 Unuseni ai hahine ta lauma dikana ese vada e boloa, laḡani gwauta-taurahani, bona doruna vada e laoho, asi gini tore dibana. \v 12 Iesu ese e itaia, bena e hamaoroa, eto, Hahine e, emu doru laoho vada eme maoro. \v 13 Imana danu ia latanai e dau kau; bena doruna e maoro. Bena hari hahine ese Dirava e imodaia. \p \v 14 A dubu biaguna e badu, Iesu Dina Helaḡa ai e hahemauri dainai; bena ia ese aru taudia e gwau henidia, eto, Dina tauratoi mimia, taunimanima edia ḡaukara dinadia: unu dinadia ai hahemauri totona baoma, a Dina Helaḡa ai basioma. \v 15 A Lohiabada ese e haere henia, eto, Koikoi taumui e, Dina Helaḡa ai emui boromakau eiava emui doniki asio ruhaiamu, ranu ihenina asio hakaua laomu a? \v 16 A ina hahine, Abraham besena hahinena, laḡani gwauta-taurahani Satana ese e guia, be Dina Helaḡa ai basina ruhaia a? \p \v 17 Unu e gwau toma, bena e inai heniava taudia vada e hemarai. A aru taudia ese ena kara herea-daedia e moalelai. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Sinapi nadinodina \p \v 18 Bena ia eto, Dirava ena basileia na edeheto? Dahaka ai baina haheḡereḡerea? \v 19 Ia na sinapi nadinadina ta na heto, tau ta ese e abia, ena uma ai e hadoa. Bena e tubu, au badana ai ela, bona atai manudia na rigina ai e roho kau. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Flaoa ihatubuna muramurana \p \v 20 Ma eto, Dirava ena basileia na dahaka ai baina haheḡereḡerea? \v 21 Ia na halubu muramurana na heto, hahine ta ese e abia, flaoa nau autoi ida e buloa, ela bona idoinai vada e tubu. \s1 Dirava ena basileia iraka-vareaina \p \v 22 Ia na Ierusalem dalana ai e laova ai na hanua badadia bona maraḡidia lalodiai e hahedibava. \v 23 Bena tau ta ese e hereva henia, eto, Lohiabada e, gagadoi mo bae mauri eiava? \p Ia e haere, eto, \v 24 Ba raka balaheni, ikoukou hekahi-hekahina amo ba raka vareai. Badina be na hamaoromuimu, hutuma bae raka vareai toho, to dala na basie davaria. \v 25 Ruma biaguna baine tore isi, iduara baine koua; gabeamo umui na murimuri ai ba gini, iduara ai ba pidipidi, baoto “Lohiabada e, mani a kehoa”. To ia na baine haere henimui, baineto “Umui be ede amo lau asi dibagu”. \v 26 Bena umui ma baoto “Ai na oi vairamu ai a anianiva, a inuinuva, bona emai ariara ai o hahedibava”. \v 27 To ia baineto “Na hamaoromuimu, ede amo oma lau asi dibagu; kara havara taumui, iboumui ai dauha aola”. \v 28 Bena Abraham bona Isaak bona Iakob bona peroveta taudia iboudiai ba itadia, Dirava ena basileia lalonai; to umui na murimuri ai bae dorimui lasi; una negana ai ba tai, gadigadimui ba hahedai. \v 29 Bena dina dae amo bona dina diho amo, mirigini kahana amo bona diho kahana amo, idia na baema, Dirava ena basileia lalonai bae ege diho. \v 30 A gabe taudia haida do bae guna, bona guna taudia haida do bae gabe. \s1 Iesu na Ierusalem taina e tai \p \v 31 Una negana ai Farisea taudia haida ia dekena ela, e hamaoroa, eto, Dauha aola, badina be Herod ese e tahumumu, baine alamu mase e tomu. \v 32 Bena ia ese e haere henidia, eto, Aola, una uda sisiana ba hamaoroa, lau na harihari bona kerukeru lauma dikadia baina luludia lasi, bona gorere taudia baina hamnauridia, a dina ihatoina ai egu ḡaukara baina haḡuḡurua. \v 33 A harihari, kerukeru, vanegai, egu laolao bainala; badina be peroveta tauna na idau gabu ai basine mase, Ierusalem ai mo. \p \v 34 Ierusalem e, Ierusalem e, oi ese peroveta taudia o aladiamu, bona e siaidia vasimu taudia nadi amo o hododiamu. Nega momo natumu bama haboudia, kokoroku hahinena ese natuna e gorudia ahumu na heto, to umui na asio uramu. \v 35 Benaini, emui ruma eme mia kava. Na hamaoromuimu, umui na basio itagu lou, ela bona negana baine gini dae ai umui baoto “Lohiabada ladana ai e maimu tauna aita hanamoa”. \c 14 \s1 Iesu ese Dino Helaḡa ai ma e hahemauri \p \v 1 Dina Helaḡa ta ai, ia ese Farisea biagudia ta ena ruma ai e dae kau, bae aniani. Bena idia ese e itaia tao. \v 2 Rara dika ese e daea tauna ta ia vairanai e helai; \v 3 bena Iesu ese taravatu taudia bona Farisea taudia e nanadaidia, eto, Gorere taudia Dina Helaḡa ai baita hamauridia na mai taravatuna eiava? \v 4 A idia na asie hereva. Bena ia ese hari gorere tauna e abia, e hamauria, bena e siaia. \v 5 Bena e hamaorodia, eto, Umui daika ena doniki eiava ena boromakau guri ai bema moru dobi, ia ese Dina Helaḡa ai basinema veria dae a? \v 6 Idia ese ia asie haere henia diba. \s1 Hahemanau herevadia \p \v 7 Ia ese vadivadi taudia e itadia, helai gabudia hereadia e abi hidi, bena sivarai heḡereḡerena ta e henidia, eto, \v 8 Tau ta ese baine vavemui, headava ariana baola, gabu hereadia ai basio ege diho, aria biaguna ese herea tauna ta bema vavea na garina; \v 9 bena bema vasi hamaoromu, bema toma “A siri, ena na ina tau ena gabu”. Una negana ai oi na mai hemaraimu ida henu gabuna ai boma ege diho. \v 10 A baine vavemu ai na henu gabuna ai ba ege diho, bena e vavemu tauna baine vasi hamaoromu, baineto “Turagu e, oi na atai ai ba dae”. Bena bae ege diho taudia iboudiai ese bae imodaimu. \v 11 Badina be sibona e heimodai tauna na baine baia, a sibona e hahemanau tauna na bae imodaia. \p \v 12 Bena Iesu ese ia e vavea tauna e hamaoroa, eto, Dina tubua anianina eiava adorahi anianina ba dabaraia negana ai, turamu eiava tadikakamu eiava varavaramu eiava taḡa taudia dekemu ai nonoho na basio vavedia, kerukeru vanegai bae hadavaia, oi ma bae vavemu, na garina. \v 13 To aniani ba dabaraia negana ai, ogoḡami taudia bona anina-doko taudia bona aehedairike taudia bona mata-kepulu taudia ba vavedia; \v 14 unu amo vada ba namo, badina be idia na asi edia kohu bena basie hadavaia, bena kara maoromaoro tore-isina ai davamu bavabia. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Anibou badana \p \v 15 Ia ida e aniani hebou tauna ta ese una hereva e kamonai, bena e hamaoroa, eto, Dirava ena basileia anibouna ai baine ege diho tauna na baine namo. \v 16 A Iesu eto, Tau ta ese aria badana e karaia, bena taunimanima hutuma e vavedia. \v 17 Aniani idabarana negana ai, ia ese ena hesiai tauna ta e siaia, e vavedia taudia baine hamaorodia, baineto “Vada aoma, ḡau iboudiai vada e lai heḡaeḡae”. \v 18 To idia iboudiai e gwau edeede. Ta eto “Lau na tano ta vada na hoia, be itana ba laomu; mani emu kara biagumu ba hamaoroa”. \v 19 Ma ta eto “Lau be boromakau gwauta vada na hoidia, be itohodia ba laomu; mani emu kara biagumu ba hamaoroa”. \v 20 Ma ta eto “Lau na harihari name headava, una dainai lau na basina vasi diba”. \p \v 21 Hesiai tauna e lou ela, unu hereva na biaguna e hamaorolaia lao. Biaguna na e badu dikadika; bena ena hesiai tauna e haduaia, eto, Aola haraḡa, hanua ariaradia ai bona dala ai ogoḡami taudia bona anina-doko taudia bona mata-kepulu taudia bona ae-hedairike taudia ba hakaudia mai. \p \v 22 Hesiai tauna ma ema, eto, Ḡaubada e, hari o hahedua heḡereḡerena ai vada na karaia, to ruma na do asie helaia davana. \p \v 23 Bena biaguna ese hesiai tauna ma e haduaia, eto, Baola, uma daladia ai bona ara badidiai haida ma ba haboudia, egu ruma baeme helaia davana. \v 24 Badina be lau na hamaoromuimu, na vavedia tauna ta ese egu anibou sisina taina basine ania. \s1 Ba haheauka! \p \v 25 Hutuma ia ida e loava; bena e gini kerehai, e hamaorodia, eto, \v 26 Ta dekegu bema mai, to tamana, sinana, adavana, natuna, tadikakana, bona ena mauri danu, basinema lalodia nege, ia na dia lauegu hahediba. \v 27 Bona ena satauro basinema huaia lau murigu ai basinema raka tauna na dia lauegu hahediba. \p \v 28 Umui daika kohoro baine larebaia e tomamu, basine helai diho guna, davana do basine laloa, basine haeroa guna baine haḡuḡurua diba eiava? \v 29 Ia na badina bema matamaia, a kohoro basinema ha-orea, bena bema itaia taudia iboudiai ese bema kirikirilaia, \v 30 bema toma “Ina tau ese kohoro ilarebana e matamaia, to asi goadana, seme ha-orea” na garina. \p \v 31 Eiava, edena hanua pavapavana, idau hanuana pavapavana baine tuari henia e tomamu, basine helai diho guna, basine haeroa, iena tuari taudia gerebu tamona bae heḡereḡere e maimu tauna ena tuari taudia gerebu rua bae hadareredia diba eiava? \v 32 Bema lasi, padadia dounu daudauna ai, ia ese ena hesiai taudia maino igwauraina baine siaidia lao. \p \v 33 Taunabunai, umui ese emui ḡau iboudiai basioma rakatani, umui na dia lauegu hahediba. \v 34 Damena na ḡau namona; a damena basinema tadika, dahaka ese bema hatadikaia. \v 35 Ia na dia tano iubulaina, dia seriseri ḡauna; vada negenege ḡauna mo. Mai taiana tauna na baine hakala. \c 15 \s1 Sivarai heḡereḡerena: mamoe e dobi \p \v 1 Tax gogo taudia bona kara dika taudia iboudiai na iena hereva ikamonaina totona e raka kahi lao. \v 2 A Farisea taudia bona itorena taudia e maumau, eto, Ina tau ese dika taudia e abidia daemu bona idia ida e aniani heboumu. \p \v 3 Bena ia ese ina sivarai heḡereḡerena e henidia, eto, \v 4 Umui daika ena mamoe bema sinahu-ta, a tamona bema dobi, ia na taurahani-ta-ahui taurahani-ta tano ḡaḡaena ai basinema rakatanidia, e dobi mamoena basinema ha tahua ela bona bema davaria? \v 5 Baine davaria negana ai, ia na paḡana ai baine huaia baribara mai moalena ida. \v 6 Baine lasi, ena ruma ai baine kau, bena turana bona dekena taudia baine gogodia, baineto “Aita moale hebou, badina be egu mamoe, e dobi ḡauna, vada na davaria”. \v 7 Na hamaoromuimu, dika tauna ta e helalo kerehaimu dainai guba ai moale baine bada; a kara maoromaoro taudia taurahani-ta-ahui laurahani-ta asie helalo kerehaimu daidiai guba ai moale baine maraḡi. \s1 Sivarai heḡereḡerena. Moni e boio \p \v 8 Edena hahine, ena moni bema gwauta a tamona bema boio, ia na lamepa basinema haraia, ruma basinema daroa, basinema tahua ḡoevaḡoeva ela bona bema davaria a? \v 9 Baine davaria negana ai, ia ese turana bona dekena hahinedia baine gogodia, baineto “Aita moale hebou, badina be egu moni, e boio ḡauna, vada na davaria”. \v 10 Na hamaoromuimu, dika tauna ta e helalo kerehaimu dainai Dirava ena aneru unu bae moak toma. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Mero e raka boioboio \p \v 11 Ma eto, Tau ta na mai natuna rarua. \v 12 Tau muritai ese tamana e hereva henia, eto, Tamagu e, iseda kohu mani a hari, lau ahugu na a henigu. Bena ena kohu idoinai raruosi e hari henidia. \v 13 Dina dia hoho vada ela, tau muritai ese ena kohu idoinai e haboua, bena eha laolao, tano daudauna ela, unuseni ai ena kohu eha lebulebulai. \p \v 14 Ena kohu e ore negana ai, una tano ai doe bada e vara; ia vada e ogoḡami. \v 15 Bena ia na ela, una tano tauna ta dekenai e ḡaukara; una tau ese e siaia, iena tano ai boroma baine reḡudia. \v 16 Bena boroma adia aniani ianina e urava, bogana aine kunu helaoleana; badina be tau ta ese ana se heniava. \v 17 Bena lalona e parara, eto, Tamagu na mai ena hesiai taudia hutuma, mai davadia, bona adia bahu momo mimia; a lau be vada eme hitologu mase. \v 18 Aina tore isi, tamagu dekena bainala, bainalo “Tamagu e, lau na Guba Biaguna vairanai bona oi vairamu ai vada na kara havara; \v 19 lau na dia heḡereḡere oi natumu ba gwauraigu; emu hesiai laugu ai ba halaogu, mai davagu”. \p \v 20 Bena e tore isi, tamana dekena ela. Ia na dala amo e laova, ruma e raka henia e laova ai, dauhai tamana ese e mataia davari, bena e bogaia hisi, e heau lao, aiona ai e hahegagiu dae, e harahua. \v 21 A natuna ese e hamaoroa, eto, Tamagu e, lau na Guba Biaguna vairanai bona oi vairamu ai vada na kara havara; lau na dia heḡereḡere oi natumu ba gwauraigu. \v 22 A tamana ese ena hesiai taudia e hamaorodia, eto, Dabua namo-hereana ta a mailaia, a hadokilaia; imana kwaki-kwakina ḡauna bona tamaka danu a mailai; \v 23 boromakau natuna, heubu ḡauna, a mailaia, bavalaia; baita aniani, baita moale hebou. \v 24 Badina be ina natugu e mase, to vada eme mauri; e boio, to vada name davaria. Bena idia na e moale hebou. \p \v 25 A tau guna na uma ai; bena ruma iraka-henina ai ivilikou bona mavaru reḡedia e kamonai. \v 26 Bena hesiai tauna ta e boiria, una reḡe badina e nanadailaia. \v 27 Ia eto, Tadimu vada ema, bena tamamu ese boromakau natuna, heubu ḡauna, vada e alaia; badina be natuna be mai maurina bona mai namona ida vada e davaria. \v 28 To ia na e badu, ruma ai se raka vareai. Bena tamana e raka lasi, e hamarumarua toho. \v 29 To ia ese tamana e haere henia, eto, Lau na laḡani diaḡau oi isiaimu vada na lao heni, bona emu haheḡani ta asina tataia utu; a nega ta nani natuna ta to henigu, nega ta lau turagu ida ini asia moale toma. \v 30 A ina natumu ese ariara hahinedia dekediai emu kohu vada e ha-ore lao, bena vada e lou mai, oi ese boromakau natuna, heubu ḡauna, vada o alaia ia ana. \v 31 A tamana eto, Natugu e, oi be lau dekegu ai noho, dekegu ḡaudia iboudiai oi mo emu. \v 32 A namo baita moale, baita hisi dae; badina be ina tadimu e mase, to vada eme mauri, e boio, to vada tame davaria. \c 16 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Kohu ireḡuna tauna mai koikoina \p \v 1 Ia ese ena hahediba ma e hereva henidia, eto, Taḡa tauna ta be mai ena kohu ireguna tauna; bena haida ese e habadelaia, eto, Emu kohu ia ese e piupiulaimu. \v 2 Bena ia ese e boiria, eto, Emu kara be dahaka name kamonai? Emu hereḡu karadia herevadia ba hamaorogu, badina be vada ba doko. \p \v 3 Bena hari kohu ireguna tauna lalona e hadaia, eto, Lau na ede baina heto? Biagugu ese dagigu be abia ohomu. Tano iruana na asi goadagu; noi-hegame be name hemarai. \v 4 A dala ta dibagu, bena dagigu baine abia oho negana ai, idia ese edia ruma ai bae abigu dae. \v 5 Bena biaguna enai e abi torehai taudia e boiridia, ta e nanadaia, eto, Emu abi-torehai be hida? \v 6 Ia eto, Dehoro tohe sinahu-ta. Bena e hamaoroa, eto, Emu abitorehai pepana binai avabia, a helai diho, imahui a tore. \v 7 Ma ta e nanadaia, eto, Emu abi-torehai be hida? Ia eto, Uit puse sinahu-ta. Bena e hamaoroa, eto, Emu abi-torehai pepana binai avabia, taurahani-ahui a tore. \p \v 8 Bena lohiabada ese kohu ireḡuna tauna mai koikoina e hanamoa, badina be ena kara e karaia mai lalo-pararana ida. Badina be tanobada taudia edia lalo-parara ese diari taudia edia lalo-parara e hereaiamu. \v 9 Na hamaoromuimu, kohu dikadia amo taunimanima lalodia bavani, idia ida ba hetura heheni, bena ba dabu negana ai na basie ore rumadia ai bae abimui dae. \v 10 Ḡau maraḡina e karaia maoromu tauna ese ḡau badadia baine kara maoro; a ḡau maraḡina e karaia kereremu tauna ese ḡau badadia baine kara kerere. \v 11 Kohu dikadia basio reḡu namonamo, daika ese kohu namodia baine henimu? \v 12 Bona taunimanima idaudia edia kohu basio reḡu namonamo, daika ese umui emui kohu baine henimui. \s1 Dirava bona Taḡa \p \v 13 Hesiai tauna ta biaguna rarua isiaidia basine lao heni diba. Badina be ta baine inai henia, ta be baine lalokau henia; eiava ta baine badinaia, ta be baine dadaraia. Dirava bona Taḡa isiaidia basio lao heni diba. \p \v 14 Farisea taudia ese una hereva e kamonai negana ai e kirikirilaia, badina be idia na moni e laloa bada. \v 15 Bena ia ese e gwau henidia, eto, Umui na taunimanima vairadiai o heimodai hehenimu, to Dirava be lalomui dibana; badina be taunimanima ese e imodaimu ḡaudia na Dirava ese e dadaraimu. \v 16 Taravatu bona peroveta taudia edia hereva e miava ema bona Ioane ena nega. Una negana amo Dirava ena basileia e harorolaiamu, bona taunimanima iboudiai e didi vareaimu. \v 17 Guba bona tanobada bae boio na mai dalana, a taravatu ena toutou ta baine boio na asi dalana. \v 18 Adavana e hadihoamu bona hahine ta e adavaiamu tauna na heuda-hanai tauna; bona e hadihoa hahinena e adavaiamu tauna danu heuda-hanai tauna. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Taga tauna bona noi-hegame tauna \p \v 19 Taḡa tauna ta e nohova, dabua kakakakadia bona aukadia e hahedokilaiva, bona dina iboudiai e moaleva bona aniani namodia mo e aniva. \v 20 Ena ruma iduarana ai noi-hegame tauna ta, ladana Lasaro, e hekureva tauna be toto ese e dudua heḡeḡe. \v 21 Ena ura be taḡa tauna ana aniani momorudia baine ani. Sisia danu ela, ia totona e demariva. \p \v 22 Noi-hegame tauna vada e mase, bena aneru ese e abia, Abraham kemena e laohaia. Taḡa tauna danu vada e mase, bena e ḡuria. \v 23 Mase gabuna ai hisi e aniva ai, matana e roha dae, daudauna ai Abraham e itaia, Lasaro danu ia kemena ai. \v 24 Bena e boiboi, eto, Abraham e, tamagu e, a bogagu hisi: mani Lasaro a siaia, imana kwaki-kwakina ranu ai aine urua diho, malagu mo aineme haḡavea; badina be lau na ina lahi hururu-hururuna ai hisi na animu. \v 25 Abraham eto, Natugu e, a laloa, oi o mauriva dinadia ai ḡau namodia o abiva, bona Lasaro na ḡau dikadia e abiva; harihari ia na tauhalo e abiamu, a oi bena hisi o animu. \v 26 Ina danu: ita padadai koupa badana ta mia, bena ini amo ta ena basine vasimu, bona ene amo ta ini basine maimu. \v 27 Bena ia eto, Tamagu e, na noimumu, ia na ba siaia, tamagu ena ruma bainela; \v 28 badina be tadikakagu na laima. Ia ese baine hadibadia, ina hisi-ani gabuna baema na garina. \v 29 A Abraham eto, Mose bona peroveta taudia na dekediai, idia hari bae kamonai henidia. \v 30 Ia eto, Lasi, Abraham, tamagu e, mase amo ta dekedia bema lao hari bema helalo. \v 31 A Abraham eto, Idia na Mose bona peroveta taudia basiema kamonai henidia, mase amo ta bema tore isi danu basiema kamonai henia. \c 17 \s1 Dika igwau-taodia \p \v 1 Iesu ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Hekwakwanai ḡaudia na do bae vara, to ihavaradia tauna madi ihabaina. \v 2 Namo huro badana ta aiona ai bema mataia, davara ai bema negea dobi; dika ini maraḡimaraḡidia tamona bema hahekwakwanaia. \v 3 Nahuamui ba toho: tadikakamu baine hadikamu, ba sisiba henia, bena baine helalo kerehai negana ai na ena dika ba gwaua tao. \v 4 Dina tamona ai nega hahitu baine hadikamu, bena nega hahitu baine lou henimu, baineto “Vada name helalo”, ena dika vada ba gwau tao. \s1 Iesu ese ena aposetolo taudia e hagoadadia \p \v 5 Aposetolo taudia ese Lohiabada e noia, eto, Emai abidadama ame habadaia. \v 6 Lohiabada ese e haere henidia, eto, Emui abidadama bema sinapi nadinadina na heto, umui ese ina budoa boma haḡania, boma toma “Ba heraḡa, davara ai ba hehado”, bena bema kamonai henimui. \v 7 A umui daika ena hesiai tauna tano iruana eiava mamoe ireḡudia amo baine lasi negana ai baine hamaoroa, baineto “Ame ege diho haraḡa, bavaniani”? \v 8 Lasi, ia na baineto “Agu a nadu, emu rami ba rioa, isiaigu ba lao heni ela bona baina aniani vaitani baina inuinu vaitani, murinai oi ma bavaniani bona ba inuinu” ani? \v 9 Ia ese hesiai tauna e hanamoaunu, e hahedua karadia e kara dainai, a? \v 10 Benaini, umui danu, e haduamui karadia iboudiai ba kara, bena baoto “Ai na hesiai taumai dia nanamo, badina be e haduamai karadia mo vada a karamu”. \s1 Iesu ese lepra taudia gwauta e hamauridia \p \v 11 Ia na Ierusalem e lao heniava negana ai, Samaria bona Galilea tanodia amo e raka hanai. \v 12 Hanua maraḡina ta ai e lasi, bena lepra taudia gwauta ia ida e hedavari, to dauhai e gini, \v 13 Iesu e boi henia eto, Iesu, biagumai e, ame bogamai hisi. \v 14 Ia ese e raraidia, bena e hereva henidia, eto, Hahelaḡa taudia dekedia hari aola, bae itamui. Bena vada ela. Dala amo e laova ai kopidia vada e ḡoeva. \v 15 Bena tamona mo kopina e itaia vada e ḡoeva, e lou ela, mai moale badana ida Dirava e imodaia, \v 16 bona Iesu aena badinai e goru diho, e hanamoa. A ia na Samaria tauna. \v 17 Bena Iesu eto, Gwautaosi asie ḡoeva a? Taurahani-ta be edeseni ai? \v 18 Haida asie lou, Dirava asie imodaia, ina idau bese tauna mo sibona a? \v 19 Bena ia ese e hamaoroa, eto, A tore isi, vada aola; emu abidadama ese vada e hamaurimu. \s1 Iesu ese gabeai bae vara ḡaudia e gwaurai guna \p \v 20 Farisea taudia ese e nanadaia, eto, Dirava ena basileia na edena nega ai bainema? Ia ese e haere henidia, eto, Dirava ena basileia na basinema ena gini-dae ta nariamu ḡauna na heto. \v 21 Bona ta basineto “Ḡau na o ina” eiava “Ḡau na o una”; badina na Dirava ena basileia na lalomui ai. \p \v 22 Bena ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, Nega ta baine gini dae, umui na ba ura Taunimanima Natuna ena dina tamona mo ba itaia, to basio itaia. \v 23 Haida na baeto “Tauna o ina” eiava “Tauna o una”: to umui na basiola, muridiai basio raka. \v 24 Badina be kevaru guba kahana ai e kevaru isimu e laomu bona guba kahana na heto, Taunimanima Natuna ena dina lalonai unu baine heto. \v 25 A ia na hisi diaḡau do baine ani guna, bona ina uru taudia ese bae dadaraia. \p \v 26 Noa ena nega ai na heto, Taunimanima Natuna ena nega ai unu baine heto. \v 27 Idia na e anianiva, e inuinuva, e headavava, ema bona Noa lagatoi ai e ḡui dinana; bena utu-utu ese e utudia dae, e dono mamase. \p \v 28 Lot ena nega ai danu unu mo heto. E anianiva, e inuinuva, e hoihoiva, e hadohadova, ruma e karava. \v 29 A Lot na Sodoma amo e raka lasi dinana ai lahi bona nadi siahudia guba amo e moru, iboudiai e habuadia tari. \v 30 Taunimanima Natuna baine hedinarai dinana ai danu unu baine heto. \p \v 31 Una dina ai, tau ta bema guhi ai, ia na ruma lalonai basinema raka vareai, ena kohu basinema abi kau; bona tau ta bema uma ai, ia na hanua basinema lou henia. \v 32 Lot adavana ba laloa. \v 33 Ena mauri e abia tarikatarikamu tauna ese mauri baine reaia; a ena mauri e reaiamu tauna ese mauri baine abia. \v 34 Na hamaoromuimu, una hanuaboi ai tatau rarua geda tamona ai bae hekure; ta baine heabi oho, ta be baine noho. \v 35 Hahine rarua uit iririlaina nadina bae giroa; ta baine heabi oho, ta be baine noho. \v 36 Tatau rarua uma ai bae ḡaukara; ta baine heabi oho, ta be baine noho. \v 37 Idia ese e nanadaia, eto, Lohiabada e, edeseni ai? Ia eto, Mase ḡauna e miamu gabuna ai galo bae hebou. \c 18 \s1 Sivarai heḡereḡerena: Hahemaoro tauna dikana \p \v 1 Ia ese sivarai heḡereḡerena ta e henidia, nega iboudiai bae ḡuriḡuri, basie hesiku, helaoreana. \v 2 Eto, Hanua ta ai hahemaoro tauna ta e nohova: ia na Dirava garina se gariva, bona taunimanima se matauraidiava. \v 3 Una hanua vabuna ta hari hahemaoro tauna dekena ela, bena eto, E inai henigumu tauna davana ba henia. \v 4 Dina haida ia na se kamonai; gabeamo sibona lalona e hadaia, eto, Lau na Dirava garina asina garimu bona taunimanima asina matauraidiamu, \v 5 ḡau tamona ina vabu ese e haturiagumu dainai ena hahemaoro na baina karaia, baine loulou henigu baine hahekwarahigu na garina. \p \v 6 Lohiabada eto, Una hahemaoro tauna dikana ena hereva ba haeroa. \v 7 Benaini, Dirava ese e abidia hidi taudia, e tai henia boi tai henia rani taudia, inaidia davadia basine henidia a? Ena be e kara e halahemu na helu, \v 8 to, na hamaoromuimu, davadia do baine henidia haraḡa. Ḡau tamona, Taunimanima Natuna bainema negana ai abidadama tanobada ai baine davaria eiava? \s1 Sivarai heḡereḡerena: Farisea tauna bona tax gogo tauna \p \v 9 Idia sibodia edia kara maoromaoro e abiabirai bona idau taudia e dadaraidia taudia na ina sivarai heḡereḡerena e henidia. \v 10 Tatau rarua Dubu Helaḡa ai e raka vareai, ḡuriḡuri totona; ta be Farisea tauna, ma ta taona gogo tauna. \v 11 Farisea tauna e gini edea, e guriḡuri, eto, Dirava e, lau ese na hanamomumu, badina be lau na dia haida heḡereḡeredia, dadidadi taudia, kara gageva-gageva taudia, heuda-hanai taudia; oibe, lau na dia ina tax gogo tauna bamona. \v 12 Lau na pura ta lalonai harua na anivagamu; na davaridia kohudia idoidiai karoadia na ha-gwautamu, karoa ta herahia ḡauna ai na halaoamu. \v 13 A tax gogo tauna na dauhai e gini, matana e igo diho, kemena e pataia, eto, Dirava e, lau na dika taugu, ame bogagu hisi. \v 14 Lau na hamaoromuimu, una tau na ena ruma e lou henia mai lalo ḡoevana ida; a hari Farisea tauna be lasi. Badina be sibona e heimodai tauna na baine baia, a sibona e hahemanau tauna na bae imodaia. \s1 Iesu ese maraḡidia e hanamodia \p \v 15 Haida ese natudia karukarudia ia dekena e laohaidia, ediai baine dau kau eto; to hahediba ese e itadia, bena e gwaudia tubu. \v 16 A Iesu ese e boiridia, eto, Memero-memero na dekegu aema, asio luludia; badina be enehetomadia na Dirava ena basileia taudia. \v 17 Na hamaoromui momokanimu, ta ese Dirava ena basileia basine abia mero-mero na heto, ia na basine raka vareai unuseni ai. \s1 Mauri herevadia \p \v 18 Lohia ta ese e nanadaia, eto, Hahediba taumu namona e, lau na mauri hanaihanai iabina be ede baina kara toma? \v 19 Iesu eto, Dahaka dainai namogu o gwauraigumu? Ta dia namo, Dirava mo sibona. \v 20 Taravatu vada dibamu: Basio heuda hanai; Basio ala-ala; Basio henao; Basio hahebade koikoi; Tamamu sinamu ba matauraidia. \v 21 Ia eto, Ene iboudiai vada na badinadia, maraḡigu negana amo. \v 22 Iesu una hereva e kamonai, bena e hamaoroa, eto, Oi na ḡau tamona mo o dabumu: emu kohu iboudiai ba ha hoi, ogoḡami taudia ba harihari henidia, guba kohuna bavabia; bena baoma, murigu ai bame raka. \v 23 Ia ese una hereva e kamonai, bena lalona e hisihisi bada, badina be ia na taḡa tauna. \p \v 24 Iesu ese e raraia, eto, Taḡa taudia na Dirava ena basileia iduarana ai bae heloge. \v 25 Kamelo na kobi matuna ai e vareaimu be haraḡa, a taḡa tauna na Dirava ena basileia lalonai baine vareai mai hekwarahina ida. \v 26 E kamonai taudia eto, Be, daika mauri baine davaria? \v 27 A ia eto, Taunimanima ese ikaradia asi dibadia ḡaudia na Dirava ese baine karadia diba. \p \v 28 Petro eto, Ai na emai ḡau iboudiai vada a rakatani, oi vada a ḡavamu. \v 29 Ia ese e hamaorodia, eto, Na hamaoromui momokanimu, ta ese ruma eiava adavana eiava tadikakana eiava tamana eiava sinana eiava natuna Dirava ena basileia dainai vada e rakatani, \v 30 ia na ina negana ai ḡau momo be abimu, bona nega gabena ai danu mauri hanaihanai baine abia. \s1 Iesu ese ena mase bona ena tore-isi-lou e gwaurai guna \p \v 31 Ia ese gwauta-raruosi e hakaudia siri, e hamaorodia, eto, Ita na Ierusalem ta dara daemu, unuseni ai peroveta taudia ese Taunimanima Natuna sivaraina e tore guna herevadia na iboudiai anidia do bae vara. \v 32 Badina be ia na idau bese taudia ediai taona do bae torea; bae ḡonaḡonalaia; bae ihi-ihiraia; bae kanudia; \v 33 bae dadabaia; bae alaia mase; a dina ihatoina ai ma baine tore isi lou. \p \v 34 Ina idoinai na asi dibadia. Hereva e kamonai, to lalodia na asie parara; ia ese e gwaurai herevadia anidia na asie davari. \s1 Iesu ese mata-kepulu tauna e hamauria \p \v 35 Ia na Ieriko e raka henia kahi. Mata-kepulu tauna ta dala isena ai helaina ai e noi hegameva; \v 36 hutuma dala amo e laova reḡedia e kamonai, bena e henanadai, reḡe anina be dahaka? \v 37 Idia ese e hamaoroa, eto, Iesu, Nasaret tauna, e raka hanaimu. \v 38 Bena ia na e boiboi, eto, Iesu, David natuna e, ame bogagu hisi. \v 39 Vairai e raka taudia ese e gwau henia, basine hereva eto; to ia na e boi lalo-dika, eto, David natuna e, ame bogagu hisi. \v 40 Bena Iesu vada e gini, eto, A hakaua mai. E raka kahi lao, bena Iesu ese e nanadaia, eto, \v 41 Dahaka emu ai baina kara? Ia eto, Lohiabada e, matagu boma hapapa. \v 42 Iesu eto, Matamu be papamu; emu abidadama ese vada e hamaurimu. \v 43 Matana vada e papa, bena Iesu murinai e raka, Dirava e imodaia. Una kara e itaia taudia iboudiai ese Dirava e hanamoa. \c 19 \s1 Sakaio sivaraina \p \v 1 Iesu na Ieriko amo e raka hanaiva lalonai, \v 2 tau ta ladana Sakaio, tax gogo taudia biagudia ta, ia danu taḡa tauna, \v 3 e ura dikadika Iesu baine itaia; to hutuma daidiai se itaia, badina tau kwadogi. \v 4 Bena e heau guna ela, budoa ta ai eha dae, Iesu raka-hanaina ai baine itaia eto. \p \v 5 Iesu na una gabu ai e kau, e roha dae, e itaia, bena e hamaoroa, eto, Sakaio e, a diho haraḡa, badina be hari dina emu ruma ai baina noho. \v 6 Bena e diho haraḡa-haraḡa, ena ruma ai e abia dae mai moalena ida. \v 7 E itaia taudia iboudiai ese e maumauraia, eto, Ia ese dika tauna e vadivadi heniamuu. \v 8 A Sakaio e gini tore, Lohiabada e hereva henia, eto, Lohiabada e, a itaia, egu kohu kahana na ogoḡami taudia aina henidia, bona ena kohu vada na abia kava tauna na nega hani baina henia lou. \v 9 Iesu eto, Harihari hahemauri na ina ruma ai vada eme kau; badina be ia danu Abraham natuna. \v 10 Badina be Taunimanima Natuna na boio taudia itahudia bona ihamauridia totona ema. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Hesiai taudia moni e reḡuva \p \v 11 Bena e kamonaiva taudia na Iesu ese sivarai heḡereḡerena ta ma e hamaorodia; badina be Ierusalem vada e kahira-kahira, bona idia banava eto Dirava ena basileia una negana ai baine hedinarai. \v 12 Ia eto, Lohia ta hanua daudauna ela, pavapava dagina baine abia bena ma baine lou mai eto. \v 13 Una dainai ena hesiai taudia gwauta e boiridia guna, gold monidia ladadia mina ta ta amo e henidia, eto, Ba hoihoilai ela bona lau baina lou mai. \v 14 To ena hanua taudia ese e lalo dika heniava; bena hesiai haida ia murina amo e siaidia, baeto “Ai na asia uramu emai pavapava ai bainela”. \p \v 15 Pavapava dagina e abia, bena e lou, moni e henidia taudia e boiridia, edia hoihoi ai e davari ḡaudia baine diba eto. \v 16 Ginigunana ema, eto, Ḡaubada e, emu mina ta amo mina gwauta vada na davari. \v 17 Ia ese e hanamoa, eto, Namo herea; oi na hesiai taumu namona; ḡau maraḡina o balaia heni namonamo dainai, hanua gwauta lohiadia ai baola. \v 18 Ihararuana danu ema, eto, Ḡaubada e, emu mina ta amo mina ima vada na davari. \v 19 Bena ia eto, Hanua ima lohiadia ai baola. \v 20 Ta ma ema, eto, Ḡaubada e, emu mina tamona binai; dabua ai na kumia, na balaia heni; \v 21 badina be oi garimu na gariva, oi na gwautora taumu, to atoa diho ḡauna o abia isimu, to hadoa ḡauna o utuamu. \v 22 A ia eto, Oi na hesiai taumu dikana; sibomu emu hereva amo baina hahemaoro henimu. Oi na dibamu lau na gwau-tora taugu, asina atoa diho ḡauna na abia isimu bona asina hadoa ḡauna na utuamu. \v 23 Matogana: edeheto egu moni na bank taudia dekedia to laohaia; bena bama lou mai, bama abia lou mai ato-kauna ida? \v 24 Bena dekenai e gini taudia e haduadia, eto, Enai mina na avabihaia, mina gwauta tauna ba henia. \v 25 Idia eto, Ḡaubada e, ia na mai ena mina gwauta. \p \v 26 Ia ma eto, Lau na hamaoromuimu, mai ena ḡau tauna na ḡau momo bae henia; to asi ena ḡau tauna enai sina miana ḡauna do bae abihaia. \v 27 A lau inaigu, asie urava baina lohiadia taudia, a mailaidia, vairagu ai bavaladia mase. \s1 Iesu Ierusalem ai e dara dae \p \v 28 Una hereva muridiai Iesu ese e gunalaidia, Ierusalem ai eha dara dae. \v 29 Ia na e raka lao, ela bona Betefage bona Betania, Olive ororona hanuadia, vada e kahira-kahira. Bena ena hahediba rarua e siaidia guna, \v 30 eto, Vairada hanuana aola, bena ba raka vareai gabuna ai doniki natuna ta hemata-kauna ai ba itaia, latanai tau ta do se helai kau; ba ruhaia, ba mailaia. \v 31 A ta ese baine nanadaimui, baineto “Dahaka dainai ena doniki natuna o ruhaiamu?” umui baoto “Lohiabada ese e ura heniamu”. \p \v 32 E siaidia taudia na vada ela, e hamaorodia heḡereḡerena ai vada e davaria. \v 33 ldia ese doniki natuna e ruhaiava ai, doniki biaguna ese e nanadaidia, eto, Dahaka dainai doniki natuna o ruhaiamu? \v 34 Idia eto, Lohiabada ese e ura heniamu. \p \v 35 Idia ese doniki natuna na Iesu dekena e hakaua lao, bona edia dabua na doruna ai e laha; bena Iesu e helai kau. \v 36 Laona ai, idia ese edia dabua na dala ai e laha. \v 37 Hanua vada e kahikahi, Olive ororona e hekei, bena hahediba hutuma bada e moale hisi dae, Dirava e imodaia, e itava karadia siahudia iboudiai daidiai. \v 38 Idia eto, \q1 Hanua Pavapavana, Lohiabada ladana ai e maimu, aita hanamoa; \q1 Maino guba ai baine bada, \q1 Bona heimodai guba doriva-dorivana ai. \m \v 39 Bena Farisea taudia haida ese hutuma bogaragidia amo ia e hamaoroa, eto, Hahediba taumu e, emu hahediba na a gwau henidia. \v 40 A ia ese e haere henidia, eto, Lau na hamaoromuimu, idia na bema asi reḡereḡedia, ini nadi bema lolo. \p \v 41 Ia na e raka kahira, hanua e itaia, bena e tai henia, \v 42 eto, Madi, hari dina ai emu maino badina boma diba boma namo; to matamui amo vada e hehuni. \v 43 Badina be negana do baine gini dae, oi inaimu ese tano bae larebaia, bae koumu heḡeḡe, asi emu raka lasi dalana. \v 44 Bena tano ai bae kohumu tao, natumu danu bae kohudia tao, bona nadi ta nadi ta latanai basine mia; badina be ivadivadi-henimu negana na asi dibamui. \s1 Hoihoi taudia na Dubu Helaḡa amo e luludia lasi \p \v 45 Bena Dubu Helaḡa ai e raka vareai, hoihoi taudia e luludia lasi. \v 46 E gwau henidia, eto, Vada e torea, Egu ruma na ḡuriḡuri rumana; to umui ese dadidadi taudia edia kohua ai ome halaoa. \p \v 47 Dina iboudiai Dubu Helaḡa lalonai e hahedibava. Hahelaḡa taudia bona itorena taudia bona hanua tau-badadia ese ia ialana dalana e tahuava, \v 48 to dala ta asie davaria, badina be taunimanima iboudiai na ia ikamonaina e urava. \c 20 \s1 Iesu ese hanua lohiadia ida e hepapahuahu \p \v 1 Dina ta, ia na Dubu Helaḡa lalonai e hahedibava bona sivarai namo e harorolaiava; bena hahelaḡa taudia bona itorena taudia bona hanua tau-badadia dekena ela, \v 2 e nanadaia, eto, Edena siahu ai ini ḡau o karamu? \v 3 Ia e haere, eto, Lau danu hereva ta aina nanadailaimui: a hamaorogu, \v 4 Ioane ena bapatiso be guba amo eiava taunimanima edia amo; \v 5 Idia na sibodia e hereva heheni, eto, Ita baitato “Guba amo”, ia baineto “Matona asio kamonai heniava”. \v 6 A baitato “Taunimanima edia amo”, taunimanima iboudiai ese nadi amo bae hododa; badina be idia na e tomamu Ioane na peroveta tauna. \v 7 Taunabunai idia ese e haere henia, eto, Ia na ede amo ai asi dibamai. \v 8 Bena Iesu eto, Lau danu ini ḡau na karalaimu siahuna na basina hamaorolaimui. \s1 Sivarai heḡereḡerena: Imea iteḡudia taudia dikadia \p \v 9 Bena ia ese taunimanima e hereva henidia matama, ina sivarai heḡereḡerena e hamaorolaidia, eto, Tau ta, ese vine imeana e hadoa, bena imea ireḡuna taudia e habadinalaidia. Bena idau hanua ela, nega daudau unuseni ai eha noho. \p \v 10 Huahua negana ai, ia ese ena hesiai tauna ta e siaia lao, imea ireḡuna taudia dekediai vine anidia baine abi. To imea ireḡuna taudia ese e dadabaia, ima kavakavana e haloua. \p \v 11 Bena hesiai tauna ma ta e siaia, to idia ese e dadabaia, e hahemaraia, ma Ima kavakavana e haloua. \v 12 Ihatatoina danu e siaia, to ia na e haberoa, bona murimuri ai e tahoa lasi. \p \v 13 Bena imea biaguna eto, Lau na ede baina kara toma? Lau natugu, egu lalokau, hari baina siaia, bae itaia, reana bae matauraia. \v 14 To imea ireḡuna taudia ese e itaia, e hereva heheni, eto, Dihina binai; baitama alaia mase, bena imea na baita abia iseda; \v 15 Bena imea murimurinai e veria lasi e alaia mase. \p Imea biaguna be ede baine karadia toma? \v 16 Ia na do bainema, imea ireḡuna taudia baine aladia ore, imea na idaudia haida baine henidia. E kamonai taudia eto, Ia! Lasi! Dia unuheto! \v 17 A ia ese e raraidia, eto, Buka ai e torea herevana anina be dahaka? \q1 Ruma ikarana taudia ese e dadaraia nadina na \q1 Daiguna nadina ai vada ela. \m \v 18 Una nadi latanai baine moru tauna na baine makohi; a una nadi ese baine kurea tao tauna baine pata rohoroho, ḡahu na heto. \p \v 19 Una hora ai itorena taudia bona hahelaḡa taudia ese idabai-taona e ura, to aru taudia garidia e gariva; badina be idia dibadia una sivarai heḡereḡerena matana be idia ediai. \s1 Kaisara ena tax \p \v 20 Bena e itaia tao, bona dibaka taudia e siaidia, bae nanadaia kara maoromaoro taudia na heheto, ena hereva amo bae idoaia, bena gavana imana ai bona siahuna ai bae henia eto. \v 21 Idia ese e nanadaia, eto, Hahediba taumu e, ai dibamai emu hereva bona emu hahediba na mamaoromamaoro, bona taunimanima oromadia to lalomu, a Dirava ena dala o hahedibalaia ḡoevaḡoevamu. \v 22 Kaisara ena tax monina baita henia na maoro eiava? \v 23 A ia be edia koikoi dibana, bena e haere, eto, \v 24 Silver monina ta ba haheitalaigu. Daika laulauna bona daika ladana bini? Idia eto, Kaisara. \v 25 Bena ia eto, Kaisara ena, Kaisara ba henia; Dirava ena, Dirava ba henia. \v 26 Bena aru taudia vairadiai ena hereva amo asie idoaia; ena haere e hoalaia, asi edia hereva ta. \s1 Tore-isi-lou herevadia \p \v 27 Una murinai Sadukea taudia haida ia dekena ela: una orea e tomava mase na basie tore isi lou. Bena e nanadaia, eto, \v 28 Hahediba taumu e, Mose ese emai taravatu e henimai, eto, Tau ta baine mase bona vabuna baine noho asi natuna, vabu na ihana ese baine adavaia, natuna baine havaraia mase tauna ena. \p \v 29 Benaini, tadikaka hahitu e nohova, tau guna ese hahine ta e adavaia, to asi natuna vada e mase. \v 30 Ihararuana bona ihatatoina ese una hahine e adavaia, \v 31 ela bona hahituosi ese vada e abia. To iboudiai e mase, asi natudia. \v 32 Gabeamo hahine danu vada e mase. \v 33 Tore-isi-lou negana ai, una hahine na daika adavana? Badina be hahituosi ese e adavaia. \p \v 34 Iesu e haere, eto, Ina tanobada taudia ese hahine e abidiamu, bona e headavamu. \v 35 A do bainema basileiana ai kara maoromaoro taudia na bae tore isi lou, bena basie headava, \v 36 bona basie mase lou; idia na aneru ida bae heḡereḡere bona Dirava natuna ai baela, badina be idia na toreisi-lou taudia. \v 37 A mase amo e tore isi lou herevana na Mose ese au ḡiniḡini sivaraina lalonai vada e hamaoroda, Lohiabada vada e gwauraia: Abramham ena Dirava, Iakob ena Dirava. \v 38 Banaini, ia na dia mase taudia edia Dirava, to mauri taudia edia; badina be taunimanima iboudiai na ia dainai e maurimu. \p \v 39 Itorena taudia haida eto, Hahediba taumu e, hereva maorona benai. \v 40 Bena unu amo asie nanadaia lou; vada e gari. \s1 David herevana \p \v 41 A ia ese e nanadaidia, eto, Badina be dahaka taunimanima e tomamu Keriso na David natuna a? \v 42 David na Salamo lalonai eto, \q1 Lohiabada ese egu Lohia e hamaoroa, eto, \q1 Lau idibagu kallana ai ba helai, \q1 \v 43 Ela bona inaimu iboudiai na \q1 Oi aemu ihadaidia ḡaudia ai baina halaodia. \m \v 44 O David sibona ese “lohiabada” e gwauraia be edeheto ia na ia natuna? \s1 Itorena taudia herevadia \p \v 45 Bena taunimallima iboudiai vairadiai ia ese ena hahediba e hamaorodia, eto, \v 46 Itorena taudia nahuadia ba toho: idia na e uramu dabua latadia bae rio, bae loaloa, hoihoi gabudia ai taunimanima ese bae hanamodia, bona dubu ai bona anibou ai gabu hereadia ai bae helai. \v 47 A idia ese vabu edia ruma e ha-ogoḡamidiamu; bena edia ḡuriḡuri e hadaudaumu, taunimanima ikoilaidia. Idia na dava metauna do bae abia. \c 21 \s1 Vabu ena boubou monina \p \v 1 Ia e roha isi, taḡa taudia e itadia, edia boubou monidia na maua lalonai e uda dobi. \v 2 Ma vabu ogoḡamina ta e itaia, ena moni maraḡi-maraḡidia rua e uda dobi. \v 3 Bena ia eto, Na hamaoromui momokanimu, ina vabu ogoḡamina e uda dobi ḡaudia ese idia iboudiai edia e hereadiamu. \v 4 Badina be idia ese edia taḡa amo sidia taidia mo boubou mauana ai eme uda dobi; to ia ese ena ogoḡami amo ena ḡau idoinai, ena mauri gauna, eme udaia dobi. \s1 Iesu ese gabeai bae vara ḡaudia e gwaurai guna \p \v 5 Haida ese dubu Helaḡa e herevalaia, ihaheralaina nadidia nanlodia bona herahia ḡaudia helaḡadia herevadia e kara. A ia eto, \v 6 Hari o itamu ḡaudia iboudiai nega gabena ai bae heḡiḡi dobi, nadi ta nadi ta latanai basine mia. \v 7 Bena idia ese e nanadaia, eto, Hahediba taumu e, edena nega ai ene ḡau bae vara? Bona bae vara negana toana be dahaka? \p \v 8 Ia eto, Nahuamui ba toho, bae koimui na garina. Badina be hutuma lau ladagu ai baema, baeto “Tauna bina lau” bona “Negana vada eme kahirakahira”; to idia muridia amo basiola. \v 9 A tuari bona heloḡo-heloḡo haridia ba kamonai, basio gari, badina be ini ḡau do bae vara guna, a dokona be dounu vairai. \p \v 10 Ma eto, Bese ta bese ta ida bae heala-ala heheni, bona basileia ta basileia ta ida bae tuari. \v 11 Gabu idau-idau ai tano baine laga; doe bona dai-hanai goreredia bae vara; hahegari ḡaudia bona guba toadia badadia bae hedinarai. \v 12 A unu ḡau do basie vara, idia ese umui bae dabaimui tao, bae hahisimui, dubu ai bona dibura rumadia ai bae dorimui vareai; pavapava bona gavana vairadiai bae hakaumui lao, lau ladagu dainai. \v 13 A unu ḡau na umui ihamomokanilaimui ḡaudia ai baela. \p \v 14 Lalomui ba hadai, emui haere herevadia na basio haero guna; \v 15 badina be lau ese hereva bona aonega baina henimui, bena inaimui iboudiai ese igwau-tubumui bona ilao-ahumui basie goada. \v 16 A tamamui, sinamui, tadikakamui, varavaramui, turamui ese taomui bae tore, umui haida danu bae alamui mase; \v 17 taunimanima iboudiai bae inai henimui lau daigu ai. \v 18 To kwaramui huidia tamona basine dika. \v 19 Emui haheauka dainai laumamui do bae mauri. \p \v 20 Tuari oreadia ese Ierusalem bae koua heḡeḡe ba itaia, vada ba diba ia dokona vada eme kahira-kahira. \v 21 Una negana ai Iudea ai bae noho taudia na ororo bae heau lao, bona hanua lalonai bae noho taudia na bae heau lasi, bona gunika ai bae noho taudia na hanua ai basie raka vareai. \v 22 Badina be dava kara negana bunai; e tore guna herevadia iboudiai ihamomokanidia dinana bunai. \p \v 23 Una negana ai rogorogo hahinedia bona mararoto hahinedia madi ihabaidia! Badina be hisi badadia ina tano ai bae vara, bona badu ina bese taudia latadiai baine kau. \v 24 Haida be dare matadia ai bae mase; haida be bae abidia mauri, idau hanua idau hanua bae laohaidia. Idau bese taudia ese Ierusalem bae moia tao, ela bona unu idau bese edia nega baine ore. \p \v 25 Dina, hua, hisiu ai toa bae vara; bona tanobada besedia na hisi-ani bona kudou-hetaha ese bae butudia tao. Davara reḡedia bona hurehuredia danu bae bada. \v 26 Taunimanima kudoudia bae hetaha, daradia bae doko, bae vara ḡaudia garidia bae gari dainai. Badina be guba siahudia bae mareremarere. \v 27 Bena idia ese Taunimanima Natuna bae itaia, ori latanai bainema, mai siahu-badana bona mai hairaina ida. \v 28 A ini ḡau bae vara matama negana ai na ba gaga isi, badina be ihamaurimui vada baine kahikahi. \s1 Ba gima! \p \v 29 Ia ese hereva heḡereḡerena ta e henidia, eto, Hodava bona au iboudiai ba itadia. \v 30 Tuhutuhudia e kobo daemu o itamu, vada dibamui lahara vada eme kahira-kahira. \v 31 Taunabunai, umui danu ini ḡau bae vara ba itaia, vada ba diba Dirava ena basileia vada eme kahira-kahira. \v 32 Na hamaoromui momokanimu, ina uru do basine ore, ini ḡau iboudiai do bae vara vaitani. \v 33 Guba bona tanobada bae puki, a lauegu hereva na basine puki. \p \v 34 Nahuamui ba toho, aniani momo bona kekero muramuradia bona tanobada ena lalo-haguhi ḡaudia ese lalomui bae hametaudia na garina; bena una dina ese baine hahoamui, idoa na heto. \v 35 Badina be una dina na tanobada inoholaina taudia iboudiai ediai baine kau. \v 36 Taunabunai, ba gima, nega idoinai ba ḡuriḡuri, bena unu dika amo ba roho mauri, Taunimanima Natuna vairanai do ba gini. \p \v 37 Una negana ai Iesu ena kara be dina ai Dubu Helaḡa ai e hahedibava, a hanuaboi iboudiai e raka lasi, Olive ororona ai eha nohova. \v 38 Daba matadia ai taunimanima iboudiai Dubu Helaḡa ai e hebouva, iena hereva ikamonaidia totona. \c 22 \s1 Iuda ese Iesu taoma e torea \p \v 1 Asie-hatubua-flaoana ariana, ladana Lagau-hanai, vada e kahira-kahira. \v 2 Bena hahelaḡa taudia bona itorena taudia ese ia ialana dalana e tahua, badina be idia na aru taudia garidia e gari. \v 3 Una negana ai Satana ese Iuda Iskariote, gwauta-rarua tauna, e boloa; \v 4 bena ia na vada ela, hahelaḡa taudia bona Dubu Helaḡa biagudia ida e henega, Iesu ede baine henidia toma. \v 5 Idia na vada e moale, e gwau henia hamata, moni bae henia eto. \v 6 Ia eto, Namo. Bena nega e naria, aru taudia lasihidia ai ia ese Iesu baine henidia. \s1 Aria e karaia heḡaeḡae \p \v 7 Asie-hatubua-flaoana Ariana dinana, Lagau-hanai mamoedia ialadia dinana, e kau. \v 8 Bena Iesu ese Petro bona Ioane e siaidia, eto, Aola, Lagauhanai ba karaia heḡaeḡae, bena baita ania. \v 9 Raruosi eto, Edeseni ai baia karaia heḡaeḡae? \v 10 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Hanua badana ai ba raka vareai, tau ta hodu baine ehea ba itaia, bena ia baine dae kau rumana ai ba dae kau. \v 11 Bena una ruma biaguna ba hereva henia, baoto “Hahediba tauna e tomu, vadivadi daiutuna be edena, egu hahediba ida Lagau-hanai baia ania?” \v 12 Bena ia ese atai daiutuna badana ta baine haheitalaimui, vada e iravaia vaitani. Unuseni ai ba heḡaeḡae. \p \v 13 Bena raruosi ela, ia ese e gwaurai guna ḡaudia e davari; bena Lagauhanai e dabaraia. \s1 Anibou Helaḡa \p \v 14 Negana vada e gini dae ai, ia na ena aposetolo taudia ida e ege diho. \v 15 Bena ia ese e hereva henidia, eto, Vada na ura bada hari ina Lagauhanai baitama ania hebou guna, murinai hisi bama ani. \v 16 Badina be na hamaoromuimu, lau na Lagau-hanai basina ania lou ela bona anina korikori baine hedinarai Dirava ena basileia lalonai. \v 17 Bena kehere ta e abia, e hanamoa, eto, Ina na avabia, iboumui ai ba inua. \v 18 Badina be na hamaoromuimu, lau na vine ranuna basina inua lou ela bona Dirava ena basileia baine kau. \p \v 19 Bena flaoa atagana ta e abia, e hanamoa, e bitua, e henidia, eto, Lau taugu binai, umui daimui ai vada e heni; ini ba kara toma, lau ilalolaigu. \v 20 E aniani vaitani, bena ia ese kehere ma e abia, eto, Ina kehere na herohemaino matamatana lau raragu ai, umui daimui ai baine hebubu. \v 21 Taogu itorena tauna imana na pata latanai, ina lau ohegu ai. \v 22 Momokani, Taunimanima Natuna vada be laomu, e gwaurai guna heḡereḡerena, a taona itorena tauna madi ihabaina. \p \v 23 Bena sibodia e henanadai heheni, idia daika unu baine kara toma. \p \v 24 Ma sibodia e hapapahuahu heheni, idia daika vada e herea. \v 25 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Bese idau-idau edia pavapava ese e lohiadiamu; bona hanua idau-idau taudia ese edia lohia e heatolaidiamu. \v 26 To umui na dia unuheto: umui bogaragimui ai tau guna na tau muritai ai bainela, bona hahekau tauna danu hesiai tauna ai bainela. \v 27 Hereana be daika: aniani gabuna ai e ege dihomu tauna, eiava hesiai tauna? Aniani gabuna ai e ege dihomu tauna ani? Lau be umui bogaragimui ai hesiai taugu na heto. \v 28 A umui be e dibaḡaniguva negadia ai dekegu ai o noho tarikatarikava taumui; \v 29 taunabunai, Tamagu ena basileia ta lauegu vada e gwauraia heḡereḡerena, lau danu basileia ta umui emui na gwauraiamu; \v 30 bena egu basileia lalonai egu pata ai bavaniani bona ba inuinu, bona terono ai ba helai kau, bena Israel iduhudia gwauta-ruaosi ba hahemaoro henidia. \p \v 31 Simona e, Simona e, na hamaoromuimu, Satana ese umui iboumui ai vada e gwauraimui, baine tapomui hidi uit na heto. \v 32 A lau ese emu vada na ḡuriḡuri, emu abidadama basine darere. Bena lalomu baine lou negana ai ma tadikakamu ba hagoadadia. \v 33 Ia eto, Lohiabada e, lau baina bamomu ela bona dibura rumana, ela bona mase. \v 34 A Iesu eto, Petro e, na hamaoromumu, kokoroku do basine tai, oi ese hatoi ba ḡoregu, baoto “Lau na asi dibagu ia”. \p \v 35 Ma eto, Lau ese na siaimuiva negana ai, asi emui vaina, asi emui moda, asi emui tamaka, o raka, umui na ḡau ta ai o dabu a? Idia eto, Lasi. \v 36 Ia eto, A harihari ta mai ena vaina, baine abia kau; ta mai ena moda danu unuheto; ta asi ena dare, ena dabua amo dare baine hoia. \v 37 Badina be na hamaoromuimu, ina e torea herevana anina be lauegu ai baine vara; eto, Ia na kara havara-havara taudia ida vada e duahidia hebou. Momokani, una hereva be lauegu ai baine ḡuḡuru. \v 38 Idia eto, Lohiabada e, dare aurua o ini. Ia eto, Vada heḡereḡere. \s1 Getesemane \p \v 39 Bena e raka lasi, vaia ena kara Olive ororona ela; ena hahediba danu ia murinai e raka. \v 40 Una gabu ai e kau, bena ia ese e hamaorodia, eto, Ba ḡuriḡuri, hedibaḡani ese baine butumui tao na garina. \v 41 Bena ia sibona e raka siri, nadi ta bema tahoa sisivana; bena e hetuitui, e ḡuriḡuri, \v 42 eto, Tamagu e, lalomu bema heḡereḡere ina kehere na egu amo boma abia oho; to dia lauegu ura, oiemu ura hari. \v 43 Bena aneru ta guba amo ienai e kau, ihagoadana totona; \v 44 a hisihisi bada ese ia lalona e gugubaia, bena e ḡuriḡuri goadagoada ela bona varahuna tano ai e moru, rara komutudia na heto. \p \v 45 Ḡuriḡuri amo e tore isi, hahediba dekedia e lou ela, mahutadia ai e davaridia, daradia e doko dainai. \v 46 Bena ia ese e gwau henidia, eto, Dahaka dainai o mahutamu? A tore isi, a ḡuriḡuri, hedibaḡani ese baine butumui tao na garina. \s1 Iesu e dabaia tao \p \v 47 Ena hereva lalonai, hutuma vada e gini dae; luda, gwauta-rarua tauna ta, ese e gunalaidia, bena Iesu iharahuna totona e raka kahi lao. \v 48 A Iesu eto, Iuda e, Taunimanima Natuna haherahu amo ba revaia a? \v 49 Ia dekenai e gini taudia ese e itaia dahaka baine vara, bena e nanadaia, eto, Lohiabada e, dare amo baia dapa-dapa a? \v 50 Bena idia ta ese hahelaḡa tauna badana ena hesiai tauna taiana idibana e dapaia oho. \v 51 A Iesu eto, Mani do. Bena taiana e daua toho, vada e namo. \p \v 52 Bena Iesu ese ia idabai-taona ela taudia, hahelaḡa taudia bona Dubu Helaḡa biagudia bona hanua tau-badadia, e hereva henidia, eto, Umui na e kara dadidadi tauna ta idabai-taona oma na heto, mai daremui bona mai karevamui, a? \v 53 Dina iboudiai Dubu Helaḡa lalonai ta gini hebouva; matona, asio dabaigu tao. To ina na vada emui nega; dibura ena siahu negana. \s1 Petro e heḡore \p \v 54 Bena idia ese e dabaia tao, hahelaḡa tauna badana ena ruma ai e hakaua vareai. Petro danu ia murinai e raka, to mai padana. \v 55 Haida ese maḡu lalonai lahi e haraia, bena e helai heḡeḡe; Petro danu idia dekedekediai e helai. \p \v 56 Bena hesiai hahinena ta ese lahi diarina ai e itaia; bena e raraia, eto, Ena tau na ia bamona ta. \v 57 To ia na e heḡore, eto, Hahine e, lau na asi dibagu ia. \p \v 58 Asi vanahana ta ese ma e itaia, eto, Oi danu idia bamodia ta. A Petro eto, E tau, lau na lasi. \p \v 59 Hora ta sisivana vada ela, ta ma e hereva goadagoada, eto, Momokani, ina tau na ia bamona ta, badina be ia danu Galilea tauna. \v 60 A Petro eto, E tau, emu hereva na lalogu seme parara. Bena herevana ai kokoroku e tai. \p \v 61 Bena Lohiabada ese Petro e roha henia kerehai, e raraia. Una negan; ai Petro ese Lohiabada ena hereva e helalolaia une, eto “Kokoroku do basine tai, oi ese hatoi ba ḡoregu”. \v 62 Bena Petro vada e raka lasi, e tai dikadika. \s1 Iesu e hahemaoro henia kaunsil taudia vairadiai \p \v 63 Iesu e dogoa tao taudia ese e ḡonaḡonalaia, bona e dadabaia. \v 64 Matana danu dabua amo e kou, e pataia, e nanadaia, eto, E patamu tauna a gwauraia, daika ese? \v 65 Bona hereva dikadia diaḡau e gwaurai henia. \p \v 66 Daba matana ai, hanua tau-badadia e hebou, hahelaḡa taudia bona itorena taudia ida, bena kaunsil vairadiai e hakaua lao. Eto, \v 67 A hamaoromai, oi na Keriso eiava? Ia eto, Bama hamaoromui, to basioma kamonai; \v 68 bona bama nanadaimui, to basioma haere. \v 69 A harihari ela, Taunimanima Natuna na Dirava siahuna idibana kahana ai baine helai. \v 70 Bena iboudiai eto, Be, oi Dirava Natuna a? Ia eto, O ena vada o gwaumu. \v 71 Idia eto, Dahaka dainai hahebade herevadia ta tahumu? O ina sibona uduna ai e herevalaimu ta kamonaimu. \c 23 \s1 Iesu Pilato vairanai \p \v 1 Bena hebou taudia iboudiai e tore isi, Pilato dekena e hakaua lao. \v 2 E habadelaia matama, eto, Ina tau a davaria, emai bese taudia lalodia e ani, Kaisara ena tax monina ihenina e gwaua tao, bona sibona e hegwauraimu e tomu ia na Keriso, pavapava ta. \p \v 3 Bena Pilato ese e nanadaia, eto, Oi na Iuda taudia edia pavapava a? Iesu e haere, eto, O ena vada o gwaumu. \v 4 Pilato ese hahelaḡa taudia bona aru taudia e hamaorodia, eto, Kerere ta asina davaria ina tau enai. \v 5 To idia na e hereva goadagoada, eto, Ia na ena hahediba herevadia ai Iudea idoinai vada e haheloḡo-heloḡoa, Galilea amo e matamaia ema bona ina hanua. \v 6 Pilato ese una hereva e kamonai, bena e henanadai, eto, Ina Galilea tauna a? \v 7 Bena ia dibana ia na Herod ena kaha tauna dainai, ia ese Herod dekena e siaia lao, badina be una negana ai ia na Ierusalem ai. \s1 Iesu Herod vairanai \p \v 8 Herod ese Iesu e itaia, bena e moale bada; badina be nega daudau Iesu harina e kamonaiva, bena e urava bema itaia bona Iesu ese toa ta bema karaia bena bema itaia e tomava. \v 9 Bena hereva diaḡau e nanadailaia, to Iesu na se haere. \v 10 Hahelaḡa taudia bona itorena taudia unuseni ai e gini, e habadelaia goadagoada. \v 11 Bena Herod bona ena tuari taudia ese ia e kirikirilaia, e ḡonagonalaia, dabua namo-hereana ta e hadokilaia, bena Pilato dekena e siaia lou lao. \v 12 Una dina ai Pilato bona Herod vada e herohemaino; badina be gunaguna idia raruosi e heinai heheniva. \s1 Iesu nega iharuana Pilato vairanai \p \v 13 Bena Pilato ese hahelaga taudia bona hanua lohiadia bona hanua taudia e boiridia, \v 14 e hamaorodia, eto, Ina tau o mailaia, oto ia ese hanua e haheloḡoamu; a lau ese umui vairamui ai o habadelaia herevadia vada name tahu, to ena kerere ta asiname davaria. \v 15 Herod danu unuheto; una dainai ia ese ma e siaia lou ita dekedai. Benaini, ia ese mase karana ta se karaia; \v 16 namo, aina dadabaia, ma baina ruhaia nege. \v 17 Badina be vaia ena kara una aria negana ai dibura rumana ai noho tauna ta baine ruhaia nege. \p \v 18 Bena iboudiai e lolo bou, eto, Ina tau na herevana. Baraba hari ba henimai. \v 19 Una na heatu bona ala-ala hanua lalonai e havaraia dainai dibura rumana ai e koua tauna. \p \v 20 Pilato ma e hereva henidia lou, Iesu baine ruhaia nege eto; \v 21 to idia ma e lolo, eto, Ba hasatauroa, ba hasatauroa. \p \v 22 Nega ihatoina ma e hereva henidia, eto, Ina tau ena dika be dahaka? Lau na mase badina ta ienai asina davaria. Vada baina dadabaia, bena baina ruhaia nege. \v 23 To idia na e lolo lalo-dika, eto, Ba hasatauroa. Bena idia eredia vada e kwalimu. \v 24 Bena Pilato ese edia ura heḡereḡerena e karaia: \v 25 hari heatu bona ala-ala dainai dibura rumana ai e nohova tauna e ruhaia nege, edia noinoi heḡereḡerena; a Iesu na e henidia, edia ura bae karaia. \s1 Iesu e hasatauroa \p \v 26 Idia ese Iesu e hakaua lasi, bena Simona, Kurene tauna ta, gunika amo lasina ai e dabaia tao, satauro na ia paḡana ai e atoa kau, Iesu murina amo baine huaia. \v 27 Taunimanima hutuma na ia murinai e raka, bona hahine haida rakadia ai e tai hetutu. \v 28 Bena Iesu e gini kerehai, e hereva henidia, eto, Ierusalem hahinemui e, lau taigu asio tai, a sibomui hari ba hetai heheni, bona natumui taidia hari ba tai. \v 29 Badina be negana be maimu baeto “Gabani hahinedia bona ratadia asie topo hahinedia hari nanamo”. \v 30 Una negana ai ororo badadia bae hereva henidia, baeto “A kuremai tao”; bona ororo maraḡidia bae hamaorodia, baeto “A gorumai tao”. \v 31 Badina be au maurina ini e karaia tomamu, matona kakorona na ede bae tomaia? \p \v 32 Kara dika taudia rarua danu ia ida e hakaudia lasi, bae hasataurodia hebou. \p \v 33 Gabu ta ai e kau, ladana na Kwara Koukouna; unuseni ai e hasatauroa. Hari kara dika taudia danu, ta idibana kahana ai, ta laurina kahana ai, e hasataurodia. \v 34 Bena Iesu e ḡuriḡuri, eto, Tamagu e, ina e karaiamu karana na asi dibadia, davadia na basio henidia. Bena ena dabua e hari, mari ai ta ta ahudia e abi. \v 35 Hanua taudia na e gini, e herarai. Bona hanua lohiadia ese e kirikirilaia, eto, Ia na idau taudia e hamauridiava; bema Dirava ena Keriso, ena abi-hidi tauna, ia na sibona bema hahemauri. \v 36 Tuari taudia ese e ḡonagonalaia, e raka kahira, vine ranuna iditana e duduia dae, eto, \v 37 Oi na Iuda taudia edia pavapava o tomu, matona sibomu ba hahemauri. \v 38 Revareva ta danu e torea, ia daenai e kapaia, eto: IUDA TAUDIA EDIA PAVAPAVA. \p \v 39 Bena ia ida e hasataurodia hebou taudia ta ese e ḡonaḡonalaia, eto, Oi na dia Keriso a? Sibomu a hahemauri; ai danu a hamaurimai. \v 40 A bamona ese e gwau henia, eto, Dirava garina to garimu a? Oi danu bo masemu, ia heḡereḡerena. \v 41 Ḡau tamona, ita raruosi baita mase eda kara dika davana, a ina tau na asi ena kerere. \v 42 Bena ia eto, Iesu e, emu basileia bavabia negana ai, ba lalogu. \v 43 Iesu eto, Na hamaoromu momokanimu, hari dina ai ita raruosi Paradiso ai baita kau. \p \v 44 Una na dina tubua: bena unu amo ela dina ḡelona una tano idoinai vada e dibura; \v 45 dina e ḡovaia ahu, bona Dubu Helaḡa seseahuna na bogaragina amo e hedare parara. \v 46 Bena Iesu e boi lolo, eto, Tamagu e, laumagu na oi imamu ai na atoamu. Unu e gwau toma, bena vada e mase. \v 47 Tuari biaguna ese una kara e itaia, bena ia ese Dirava e imodaia, eto, Ina tau na kara maoromaoro tauna. \v 48 A herarai taudia hutuma ese unu e vara ḡaudia e ita, bena kemedia e pata, bona hanua e lou henia. \v 49 Ia bamona bona Galilea amo e ḡavaia hahinedia na dauhai ginidia ai e herarai. \s1 Iesu e ḡuria \p \v 50 Kaunsil tauna ta, ladana Iosef, tau namona bona kara maoromaoro tauna, e nohova. \v 51 Ia na kaunsil edia henega ai bona edia kara ai se vareai. Ia na Iudea hanuana ta, ladana Arimatea, tauna; ia danu Dirava ena basileia e nariava. \p \v 52 Bena ia na ela, Pilato dekenai, Iesu tau-anina e noia. \v 53 Bena e abia dobi, dabua aukana ai e kumia, nadi hagana ai e ḡeia kohuana lalonai e atoa. Una kohua na matamatana; lalonai tau ta do asie ḡuria. \v 54 Haheḡoeva dinana bunai: Dina Helaḡa vada e kahikahi. \p \v 55 Bena Galilea amo e ḡavaia hahinedia na idia muridia amo ela, kohua e itaia, bona tau-anina unuseni ai e ḡuria danu e itaia kau. \v 56 Bena e lou lao, muramura mai bonadia bona dahudahu muramuradia e abi heḡaeḡae. A Dina Helaḡa ai laḡadia e ani, taravatu dainai. \c 24 \s1 Iesu e tore isi lou \p \v 1 Pura dinana gini-gunana ai, idia na daba galuma-galumana ai gara ela, muramura mai bonadia, e abi heḡaeḡae gaudia, na e laohai. \v 2 A gara ikoulaina nadina vada e hekure oho, dauhai heatona ai e davaria. \v 3 Bena kohua lalonai e raka vareai, a Lohiabada Iesu tau-anina asie davaria. \v 4 Una dainai e daradara. Bena tatau rarua dekediai e gini, mai dabua hururu-hururudia ida. \v 5 Hahine e gari, tano ai e goru diho. A raruosi ese e hereva henidia, eto, Dahaka dainai mauri tauna mase gabuna ai o tahuamu? \v 6 Ia na dia iniseni ai: vada e tore isi. Galilea ai e nohova negana ai e hamaoromui herevana na ba laloa; \v 7 eto “Taunimanima Natuna na dika taudia ediai taona bae torea, bae hasatauroa, a dina ihatoina ai ia na do baine tore isi lou”. \v 8 Bena idia ese ena hereva e helalolaia une. \p \v 9 Bena kohua e rakatania, e lou ela, unu ḡau iboudiai gwauta-taosi mai bamodia ida e hamaorodia. \v 10 Hahinedia bini: Maria, hane Magdala; bona Ioana; bona Maria, Iakobo sinana; bona bamodia haida. Idia ese hari kara aposetolo taudia e hamaorolaidia. \v 11 To edia hereva mamina na gori na heto, bena asie abia dae. \v 12 A Petro e tore isi, e heau lao, gara lalonai eha igoa, dabua mo e ita; bena ena ruma e lou henia, e vara ḡaudia e hoalai. \s1 Iesu na Emausa dalana ai e hedinarai \p \v 13 Una dina ai, idia rarua na hanua maraḡina ta, ladana Emausa, ela: Ierusalem bona una hanua padadia na maila hitu sisivana. \v 14 Dala ai idia na hari e vara ḡaudia e herevalai heheniva, \v 15 bena edia hereva-hereva lalonai Iesu na dekedia e raka kahi lao, e bamodia. \v 16 A matadia asie papa; asi dibadia ia. \v 17 Ia eto, Umui na dahaka dala ai o herevalai hehenimu? Bena raruosi e gini, vairadia e hua. \v 18 Bena idia ta, ladana na Kleopa, ese e haere henia, elo, Oi na Ierusalem ai o noho edeamu, una dainai hari e vara ḡaudia na asi dibamu a? \v 19 Ia eto, Dahaka ḡau? Idia eto, Iesu, Nasaret tauna, sivaraina. Ia na peroveta tauna, Dirava vairanai bona taunimanima iboudiai vairadiai, ena kara bona ena hereva danu mai siahudia. \v 20 A hahelaḡa taudia bona hanua Iohiadia ese e revaia mase, e hasatauroa. \v 21 A ai banava ato ia na Israel edia hahemauri tauma. Dina toi vada ela unu ḡau e vara; \v 22 harihari emai hahine haida ese vada e hahoamai. Idia na daba matana ai gara ela, \v 23 to tau-anula asie davaria; bena e lou ema, e tomu aneru haida e itadia, bona unu aneru ese e hamaorodia ia na vada e mauri lou eto. \v 24 Bena bamomai haida danu ma gara ela, hahine edia hereva heḡereḡerena ai e davaria, to ia be asie itaia. \p \v 25 Bena ia ese e gwau henidia, eto, Kavakava taumui, laloduhu taumui, peroveta taudia edia hereva asio abi daemu. \v 26 Dia maoro a, Keriso hisi unu baine ani tonla bona hairaina baine abia? \v 27 Bena Mose bona peroveta taudia edia buka ai ia sivaraina e tore herevadia iboudiai anidia ia ese e hadibalaidia. \p \v 28 E lao henia hanuana vada e kahira-kahira, bena ia na baine raka hanai eto. \v 29 To raruosi ese e rua, eto, Mani baita noho, badina be ado vada eme rahi, dina vada be dihomu. Bena ia na idia ida ruma ai e dae kau. \v 30 Tatoiosi aniani gabuna ai e ege diho, bena ia ese flaoa atagana ta e abia, e hanamoa, e bitua, raruosi e henidia. \v 31 Bena matadia e papa; dibadia ia. Bena vairadia amo vada e puki oho. \p \v 32 Bena raruosi e hereva heheni, eto, Dala ai e hereva henida, bona Buka Helaḡa anina e hadibalaida negana ai, laloda e siahu ani? \v 33 Bena idia e tore isi, lerusalem e lou henia, gwauta-taosi mai bamodia ida heboudia ai e davaridia. \v 34 Idia ese raruosi e hamaorodia, eto, Momokani, Lohiabada vada e tore isi, bona Simona enai vada e hedinarai. \v 35 Bena raruosi ese dala ai e vara ḡaudia na e hamaorolaidia, bona flaoa atagana ibituna ai lalodia e parara herevana danu. \s1 Iesu bogaragidiai ma e hedinarai \p \v 36 Edia hereva lalonai, Iesu bogaragidiai e gini, bena eto, Maino emui ai baine mia. \v 37 Idia na kudoudia e hetaha, bona gari ese e butudia tao; banava eto laulau ta. \v 38 To ia eto, Dahaka dainai kudoumui e hetahamu? Dahaka dainai o daradaramu? \v 39 Imagu bona aegu ame ita: lau binai. Ame daugu toho, vada ba diba; badina be laulau na asi hidiona bona asi turiana, hari lau o itagumu heḡereḡerena. \v 40 Unu e gwau toma, bena imana bona aena e haheitalaidia. \v 41 To edia moale bona edia hoa daidiai idia na dounu e daradara. Bena ia ese e nanadaidia, eto, Amui taina mia eiava? \v 42 Idia ese gwarume taina, vada e gabua ḡauna, e henia; \v 43 bena ia ese e abia, idia vairadiai e ania. \p \v 44 Ia ese e hereva henidia, eto, Ta noho hebouva negadia ai na na hamaoromuiva, Mose bona peroveta taudia edia buka ai bona salamo ai lau sivaraigu e tore herevadia iboudiai vada bae momokani. \v 45 Bena ia ese Buka Helaḡa anina e hadibalaidia, ela bona lalodia e parara. \v 46 Ma e hamaorodia, eto, mi vada e torea toma, Keriso hisi unu baine ania toma, bona dina ihatoina ai mase amo baine tore isi lou; \v 47 bena ia ladana helalo-kerehai bona dika igwau-taodia bae harorolai rohoroho, lerusalem ai bae matamaia ela bona tanobada besedia iboudiai bae harorolai henidia. \v 48 Umui na ini ḡau ihamomokanidia taumui. \v 49 A lau ese Tamagu e gwauraia hamata ḡauna baina siaia, latamui ai baine kau; taunabunai, umui na Ierusalem ai ba noho ela bona atai amo baine diho siahuna na do bavabia. \s1 Iesu guha ai e heabi dae \p \v 50 Bena ia ese e hakaudia lasi, ela bona Betania vada e kahikahi. Bena imana e dudui isi, e hanamodia. \v 51 Ena hahenamo lalonai, ia na idia edia amo e heabi oho, e heabi dae guba ai. \v 52 Idia ese e toma henia diho; bena mai moaledia ida Ierusalem e lou henia. \v 53 Bena Dubu Helaḡa e loulou henia, nega iboudiai Dirava e imodaia.