\id JOB .01, Job 1, Motu, PNG, RTWP 9/92 \h IOBU \toc1 IOBU \toc2 IOBU \mt1 IOBU \c 1 \s1 Iobu na e tohoa \p \v 1 Usu tanona ai tau ta e nohova, ladana Iobu. Ia na asi ena kerere ta, bona kara maoromaoro tauna; Dirava garina e gariva, bona kara dika amo e raka ohova. \v 2 Natuna gwauta vada e vara, mamaruanedia hahitu bona hahinedia tatoi. \v 3 Ena mamoe na daha hitu, ena kamelo na daha toi, ena boromakau mamaruanedia na daha ta, ena doniki hahinedia na sinahu-ima; bona ena hesiai taudia na hutuma herea. Taunabunai, mairiveina kahana taudia iboudiai bogaragidiai ina tau na sibona herea. \v 4 Natuna mamaruanedia na ta ta ena ruma ena ruma ai aria e karava, e abidia hidi dinadia ai; bena idia ese taihudia tatoiosi e vavedia, idia ida bae aniani bona bae inuinu hebou. \v 5 Iobu ena kara be aria dinadia e ore ai, ia na e hesiai, haheḡoeva karadia idia daidiai e kara; bona daba matana ai e tore isi, boubou ḡaudia e haḡoledia oho, idia hahidaosi daidiai; badina be lobu na eto, Readia natugu na vada e kara dika bona lalodia ai Dirava vada e uduguiraia. Iobu na unu e kara toma loulouva. \p \v 6 Dina ta, Dirava natuna verina na Iehova vairanai e hedinarai, bona Satana danu ema, idia bogaragidiai. \v 7 Iehova ese Satana e nanadaia, eto, Oi na ede amo oma? Satana ese Iehova e haere henia, eto, Tanobada ai na loa eva-evamu, na raka laomu na raka maimu. \v 8 Iehova ese Satana ma e nanadaia, eto, Egu hesiai tauna Iobu vada o haeroa a? Tanobada ai ia na asi idaina; ia na asi ena kerere ta, bona kara maoromaoro tauna; Dirava garina e garimu, bona kara dika amo e raka ohomu, ani? \v 9 Bena Satana ese Iehova ma e haere henia, eto, Iobu na asi badina Dirava garina e garimu a? \v 10 Ia bona ena ruma, bona ena orea bona ena ḡau iboudiai, na vada o maḡudia, ani? Imana gaukaradia vada o hanamodia, bona tano ai ena taga na vada e habadadia. \v 11 A harihari imamu a toia roro, ena orea bona ena ḡau iboudiai ba daudia toho; bena ia ese oi vairamu ai baine uduguiraimu. \v 12 Bena Iehova ese Satana e hamaoroa, eto, A itaia, ena orea bona ena ḡau iboudiai na imamu ai; ḡau tamona ia sibona mo basio daua toho. Bena Satana na Iehova vairana amo e raka lasi. \p \v 13 Dina ta, natuna mamaruanedia bona hahinedia na tau-guna ena ruma ai e aniani hebouva bona vine ranuna e inua hebouva negana ai, \v 14 gwaukau tauna ta na Iobu enai e kau, eto, Boromakau mamaruanedia na e ruaruava, bona doniki na idia badibadidiai e anianiva; \v 15 bena Sabea taudia ese e guru henidia, e abidia, bona hesiai taudia na dare matana amo e aladia mase; lau mo sibogu na roho mauri, bena oi ihadibamu nama. \p \v 16 Dounu e herevava ai, ta ma ema, eto, Dirava ena lahi na guba amo e moru, mamoe bona hesiai taudia e aradia, e goledia oho; lau mo sibogu na roho mauri, bena oi ihadibamu nama. \p \v 17 Ia na dounu e herevava ai, ta ma ema, eto, Kaldea taudia na orea toi ai e hebou, kamelo idadidia ema; bena e abidia, bona hesiai taudia na dare matana amo e aladia mase; lau mo sibogu na roho mauri, bena oi ihadibamu nama. \p \v 18 Ia na dounu e herevava ai, ta ma ema, eto, Natumu mamaruanedia bona hahinedia na tau-guna ena ruma ai e aniani hebouva bona vine ranuna e inua hebouva; \v 19 bena lai gubana na tano ḡaḡaena amo e huhu kau, ruma daigunina haniosi e hohodia rohoroho; bena ruma na hari eregabe latadiai e kohu, iboudiai na e mase. Lau mo sibogu na roho mauri, bena oi ihadibamu nama. \p \v 20 Bena Iobu na e tore isi, ena dabua e darea bona kwarana e naua; bena tano ai e goru diho, Dirava e toma henia diho. \v 21 Bena eto, Gagaegu mo sinagu bogana amo nama, bona ḡaḡaegu mo baina lou. Iehova ese e heni, Iehova ese ma e abi oho; Iehova ladana bae imodaia. \p \v 22 Ina idoinai lalonai, Iobu na se kerere bona Dirava se gwau dika henia. \c 2 \p \v 1 Ma dina ta ai, Dirava natuna verina na Iehova vairanai ma e hedinarai lou, bona Satana ma ema, idia bogaragidiai, Iehova vairanai baine hedinarai totona. \v 2 Bena Iehova ese Satana e nanadaia, eto, Oi na ede amo oma? Satana ese Iehova e haere henia, eto, Tanobada ai na loa eva-evamu, na raka laomu na raka maimu. \v 3 Iehova ese Satana ma e nanadaia, eto, Egu hesiai tauna Iobu vada o haeroa a? Tanobada ai ia na asi idaina; ia na asi ena kerere ta, bona kara maoromaoro tauna; Dirava garina e garimu bona kara dika amo e raka ohomu, ani? Ena be oi ese lalogu o ania, asi badina baina hadikaia bona baina habuaia tari, to ia na doini ena lalo-maoromaoro ai e haheaukamu. \v 4 Bena Satana ese Iehova ma e haere henia, eto, Kopi davana na kopi. Tau ta ese ena orea bona ena kohu iboudiai baine heni, ena mauri ibodohilaina. \v 5 A harihari imamu a toia roro, ia turiana bona hidiona ba daua toho, bena ia ese oi vairamu ai baine uduguiraimu. \v 6 Bena Iehova ese Satana e hamaoroa, eto, A itaia, ia na oi imamu ai, ḡau tamona basio hamasea. \p \v 7 Taunabunai, Satana na Iehova vairana amo e raka lasi; bena ia ese Iobu na toto dika-hereadia amo e hahisia, aena lalona amo ela bona kwarana tubuana. \v 8 Bena Iobu ese ataga e abia, sibona e henau, bona kahu ai e helai. \v 9 Bena adavana ese e hereva henia, eto, Doini emu lalo-maoromaoro ai o haheaukamu a? Dirava ba uduguiraia, bena ba mase. \v 10 A ia ese e haere henia, eto, Oi na kavakava hahinedia edia hereva heḡereḡeredia ai o herevamu. Be, namo mo Dirava imana amo baita abi bona dika basita abi a? Ina idoinai lalonai Iobu na uduna bibinadia amo se kerere. \s1 Iobu turana tatoiosi \p \v 11 Iobu turana tatoiosi na una dika idoinai ia latanai vada e kau harina e kamonai, bena ta ta ena hanua ena hanua amo ema: Elifasa, tau Teman; Bildad, tau Suhi; bona Sofara tau Naamata. Idia na e henega guna, baela, tauna bae haloa bona lalona bae hagoadaia totona. \v 12 Dauha amo e itaia negana ai, toana asie diba, bena e tai lolololo; bena edia dabua e dare, bona ḡahu na e peta peta isi atai ai, bena ḡahu na e moru idia kwaradia ai. \v 13 Bena tano ai e helai diho ia badibadinai, dina hitu hanuaboi hitu lalodiai hereva ta asie gwaurai henia; badina be e itaia, ena hisihisi na bada herea. \c 3 \s1 Iobu ena lalo-hisihisi \p \v 1 Una murinai Iobu na e hereva matama ena vara dinana e uduguiraia. \q1 \v 2 Iobu eto, \q1 \v 3 Na vara dinana bema boio, \q2 bona “Mero ta vada e vara” egwa hanuaboina danu. \q1 \v 4 Una dina na baine dibura, \q2 Dirava atai ai e nohomu ese basine tahua, \q2 bona ḡau ta ese basine hadiaria. \q1 \v 5 Dibura bona ḡabora ese bae abia, \q2 dagadaga ese bae gorua tao; \q2 dina ai daga-ahu ese baine halalaḡaia. \q1 \v 6 Una hanuaboi danu baine dibura masemase, \q2 laḡani dinadia bogaragidiai basine moale, \q2 hua padadiai basie duahia. \q1 \v 7 Momokani, una hanuaboi baine gabani, \q2 moale reḡena ta ia lalonai basie kamonai. \q1 \v 8 Bae uduguiraia, dina iuduguiraina dibadia taudia ese, \q2 \it Leviathan\it*\f + \fr 3:8 \fk Leviathan\ft na Heberu taudia edia gori ḡauna ta, e laloa ila-itana na sia na heto.\f* ihaona mai dibadia taudia ese. \q1 \v 9 Ena daba hisiudia bae dibura; \q2 diari baine laroa, to basine abia, \q2 bona daba e rotoamu basine itaia. \q1 \v 10 Badina be sinagu na se hagabania, \q2 bona hekwarahi na matagu amo se hunia. \b \q1 \v 11 Badina be dahaka egu vara negana ai asina mase? \q2 Dahaka dainai sinagu bogana amo na lasi negana ai na asina mase? \q1 \v 12 Badina be dahaka sinagu ese mamuna ai e hahelaigu kau? \q2 Dahaka dainai sinagu ratana ese e ubugu? \q1 \v 13 Unu bema heto, bama hekure diho asi reḡereḡegu; \q2 bama mahuta, bena bama laḡa ani, \q1 \v 14 hanua pavapavadia mai edia hahealo taudia, \q2 ruma gunadia e haginidia lou taudia, ida, \q1 \v 15 eiava lohia badadia ida, \it gold\it* e haboua \q2 bona \it silver\it* amo edia ruma e hahonudia taudia. \q1 \v 16 Dahaka dainai masegu ai asina vara helavahu, \q2 tanobada diarina asie itaia memerodia na heheto? \q1 \v 17 Unuseni ai kara dika taudia edia hahetuna e dokomu, \q2 bona tau-boera taudia na laḡadia e animu; \q1 \v 18 unuseni ai igui taudia na e noho hebou namonamomu, \q2 ḡaukara biaguna gadona asie kamonaimu. \q1 \v 19 Maraḡidia bona badadia na unuseni ai, \q2 bona hesiai tauna na biaguna ena amo e roho maurimu. \q1 \v 20 Badina be dahaka diari na hisihisi ai e nohomu tauna e heniamu, \q2 bona mauri na laumana ai mauri mamina e iditamu tauna e heniamu? \q1 \v 21 Idia na mase e ura lalo-dikamu, to se davariamu; \q2 kohu tano ai e hepunimu itahina na heto, \q2 idia ese mase e tahua goadagoadamu. \q1 \v 22 Gara ai e kau negana ai e moalemu, \q2 e moale hisi daemu. \q1 \v 23 Badina be dahaka diari na ena dala e hehunimu tauna e heniamu, \q2 Dirava ese vada e maḡua tauna? \q1 \v 24 Egu taitai na agu aniani na heto; \q2 egu ḡanaḡana na e aru lasimu, ranu na heto. \q1 \v 25 Badina be na gari heniamu ḡauna na latagu ai e kaumu, \q2 bona na gari henia lalo-dikamu ḡauna na egu ai e varamu. \q1 \v 26 Asina noho namonamomu, asina noho mainomu, \q2 asina laḡa animu; a hekwarahi na egu ai e kaumu. \c 4 \s1 Elifasa ese Iobu e sisiba henia \p \v 1 Bena Elifasa, tau Teman, na e haere, eto, \q1 \v 2 Tau ta ese bema hereva henimu boma badu a? \q2 A daika ese uduna baine koua? \q1 \v 3 A itaia, oi ese hutuma vada o hadibadia, \q2 ima manoka taudia vada o hagoadadia; \q1 \v 4 emu hereva ese hekwakwanai tauna vada e haginia tore, \q2 tui manoka taudia oi ese vada o ha-aukadia. \q1 \v 5 A harihari emu ai vada e kau ḡauna lalonai so haheaukamu; \q2 e daumu toho, bena daramu e dokomu. \q1 \v 6 Dirava igari-henina ese emu heabidadama se havaraiamu a? \q2 Emu kara maoromaoro dainai so helaromu a? \b \q1 \v 7 A laloa, ena be asi ena kerere to e mase tauna be daika? \q2 Eiava edeseni ai kara maoromaoro taudia e negedia daure? \q1 \v 8 Lau ese vada na itaia be dika e ruaiamu \q2 bona hekwarahi e hadoamu taudia na \q2 taboro negana ai una anina mo e abiamu. \q1 \v 9 Dirava ese e hahodi henidiamu bena e masemu, \q2 ena badu siahuna ese e aradia oremu. \q1 \v 10 Leona na e ḡoumu, leona na mai daḡedagena ida e ḡoumu, \q2 leona natudia na isedia e kwaidumu. \q1 \v 11 Mai goadana leonana e masemu, asi damuna dainai; \q2 leona hahinena natuna verina na e hakarohodiamu. \q1 \v 12 Hereva ta na dekegu e mailaia hehuni, \q2 taiagu ai e hemaunulaia. \q1 \v 13 Taunimanima e mahuta hedavauhemu negadia ai, \q2 hanuaboi nihidia amo lalo-hadai e varamu, \q1 \v 14 lalonai gari ese e butugu tao, \q2 taugu e heude-heude, \q2 turiagu iboudiai e marere-marere. \q1 \v 15 Lauma ta vairagu ai e hanai, \q2 bena deragu na e tala; \q1 \v 16 e gini, to oromana asina itaia ḡoeva; \q2 ḡau ta na vairagu ai e gini, asi reḡereḡena. \q1 Bena gado ta na kamonai, eto, \q2 \v 17 Taunimanima na Dirava vairanai baine maoromaoro diba a? \q2 Tau ta na Ikarana Diravana vairanai baine ḡoevaḡoeva diba a? \q1 \v 18 Be, ena hesiai taudia na se abidadama henidiamu, \q2 bona ena aneru na e habadelaidiamu; \q1 \v 19 matona, raro rumadia ai e nohomu taudia, \q2 badidia na gahu ai gigini taudia, \q2 na ede baine karadia toma? \q1 Kaubebe na e taoa patapata haraḡamu, \q2 a idia hari e taodia patapata haraga-haragamu. \q1 \v 20 Daba bona adorahi padadiai idia na e habuadia tarimu, \q2 e mase vaitanimu, bona ta ese se lalodiamu. \q1 \v 21 Edia kalaga varona na edia amo bema heraḡa oho, \q2 idia na asi aonegadia ai bema mase ani? \c 5 \q1 \v 1 A boiboi; ta ese baine haere henimu a? \q1 Helaḡa taudia na edena ba haḡerea? \q2 Momokani, badu ese kavakava tauna e alaiamu, \q1 \v 2 bona vaḡeḡe ese asi aonegana tauna e hamaseamu. \q1 \v 3 Kavakava tauna ramuna e dihova na itaia; \q2 asi kaimana ena ruma na uduguiraia. \q1 \v 4 Natuna na asi edia roho-mauri gabuna, \q2 hahemaoro gabuna ai e taodia tao, \q2 asi ihamauridia tauna ta. \q1 \v 5 Ena uma anidia na hitolo taudia ese e animu, \q2 a ia be ava ginigini amo e abiamu; \q2 ena taḡa na ranu-mase taudia ese e laga dae laḡa dae heniamu. \q1 \v 6 Badina be hisihisi na gahu amo se varamu, \q2 bona hekwarahi na tano amo se tubumu; \q1 \v 7 a taunimanima iboudiai ahudia be hekwarahi, \q2 lahi kimoremoredia na e pisi daemu na heto. \q1 \v 8 A lau na Iehova itahuna na uramu, \q2 bona egu mauri na Dirava imana ai baina atoa. \q1 \v 9 Ia ese kara badadia, ita asi dibada karadia, e karamu, \q2 bona hoa karadia diaḡau. \q1 \v 10 Ia ese medu na tanobada latanai e hadihoamu, \q2 bona ranu danu uma latadiai. \q1 \v 11 Manau taudia na e abidia daemu atai ai, \q2 bona taitai taudia na e abidia isimu, mauri gabuna ai. \q1 \v 12 Kara dibaka taudia edia lalo-hadai na e laodia ahumu; \q2 taunabunai, imadia gaukaradia na anidia asie varamu. \q1 \v 13 Aonega taudia na edia kara dibaka ai e abidiamu, \q2 bona kara heḡuiheḡui taudia edia lalo-hadai na e hadokodia haraḡamu. \q1 \v 14 Dina na ediai e diburamu, \q2 dina tubua ai idia na e raka hedarahumu, hanuaboi ai na heto. \q1 \v 15 Ia ese ihareha na idia ududia amo e hamauridiamu, \q2 bona ogoḡami taudia na siahu taudia imadia amo e harohodia maurimu. \q1 \v 16 Taunabunai, ogoḡami taudia na mai edia helaro, \q2 bona hahemaoro kerere-kererena ese uduna e kouamu. \b \q1 \v 17 A itaia, Dirava ese e sisiba heniamu tauna na namo; \q2 taunabunai, Siahu-idoinai Diravana ena mata-hakani basio dadaraia. \q1 \v 18 Badina be ia ese e haheberomu, a bero ma e kumimu; \q2 e herahu masemu, a imana amo ma e hahemaurimu. \q1 \v 19 Hekwakwanai tauratoi lalodia amo baine hamaurimu, \q2 bona hitu lalodiai dika na basine daumu toho. \q1 \v 20 Doe negana ai ia ese mase amo baine rauamu, \q2 bona tuari negana ai dare ena siahu amo baine hamaurimu. \q1 \v 21 Mala ena ikwadi amo baine hunimu; \q2 hahebua-tari negana ai basio gari. \q1 \v 22 Hahebua-tari bona doe na ba kirikirilaidia; \q2 bona uda boromadia na garidia basio gari. \q1 \v 23 Badina be tano paka nadidia ida ba hetura, \q2 bona uda boromadia ida ba herohe maino. \q1 \v 24 Vada ba diba, emu kalaga na namo; \q2 emu maḡu ba itaia, ia lalonai ḡau ta se boio. \q1 \v 25 Vada ba diba, garamu bae hutuma; \q2 besemu bae loḡora tanobada reina na heto. \q1 \v 26 Burukamu ai gara ai ba kau, \q2 uit ikumina na ena nega korikori ai ikwadina gabuna ai e kaumu na heto. \q1 \v 27 A itaia, ina na vada a tahua, ia na momokani; \q2 a kamonai, emu diba namona ai ba halaoa. \c 6 \q1 \v 1 Bena Iobu e haere, eto: \q1 \v 2 Egu badu metauna bema hahetohoa! \q2 E hadikagu ḡaudia iboudiai na hahetoho ḡauna ai bema atodia! \q1 \v 3 Badina be metaudia ese kone mirina metauna bema hereaia; \q2 una dainai egu hereva na kakavakava. \q1 \v 4 Siahu-idoinai Diravana ese ena diba amo vada e tarakigu; \q2 unu diba siohadia na laumagu ese e inuamu; \q2 Dirava ena hahegari ḡaudia ese e alagumu. \q1 \v 5 Uda donikina na rei e animu negana ai e taimu a? \q2 Eiava boromakau maruanena na mai ana negana ai e goumu a? \q1 \v 6 Aniani asi mamina na bae ania asi damenana a? \q2 Eiava batu na mai mamina a? \q1 \v 7 Udugu ese e dadaraidiamu; \q2 lauegu ai idia na aniani dikadia. \b \q1 \v 8 Egu noinoi ḡauna na bama abia, \q2 egu ura na Dirava ese bema henigu; \q1 \v 9 Dirava ese bema taogu tao, \q2 ia imana bema negea, bena bema negegu daure; \q1 \v 10 unu bema heto, taugu bema lou; \q2 hisihisi badadia bama heaḡilai, \q2 badina be Helaḡa Diravana ena hereva asina ḡoredia. \q1 \v 11 Egu goada be dahaka, bena baina henari? \q2 Dahaka helaoreana baina haheauka? \q1 \v 12 Egu goada na nadi edia goada a? \q2 hidiogu na auri labora-labora a? \q1 \v 13 Momokani, asi ikahagu ta; \q2 heduru daladia na egu amo vada e heabi oho. \b \q1 \v 14 Hebogahisi na turana ena amo e ruamu tauna ese \q2 Siahu-idoinai Diravana igari-henina na e rakataniamu. \q1 \v 15 Tadikakagu na mai hedibaḡanidia, ororo abatadia na heheto, \q2 abata e aru e laomu na heto. \q1 \v 16 Idia na \it ice\it* ese e hadiburadiamu, \q2 idia na \it snow\it* e hehunimu gabuna; \q1 \v 17 a siahu negadia ai, idia na e veve ohomu, \q2 dina e ḡaraḡaramu, bona edia gabu amo e puki ohomu. \q1 \v 18 Kohu-hua kamelodia na edia dala amo e raka sirimu, \q2 tano ḡaḡaena ai e laomu, eha masemu. \q1 \v 19 Tema kohu-hua kamelodia na e oroamu; \q2 Sieba laolao taudia na e helaromu. \q1 \v 20 E helarova dainai daradia e dokomu; \q2 unuseni ai e kau, bena laumadia e daure. \q1 \v 21 Harihari umui na unuheto, lauegu ai; \q2 ihadikagu ḡauna o itaiamu, bena o garimu. \q1 \v 22 Be, lau nato “Herahia ḡauna ta ba henigu” a? \q2 Eiava “Emui taḡa amo egu kerere henitaona ba kara” a? \q1 \v 23 Eiava “Inai tauna imana amo ba hamaurigu” a? \q2 Eiava “Daḡedaḡe taudia imadia amo ba davalaigu” a? \b \q1 \v 24 A hadibagu, bena asi reḡereḡegu baina noho; \q2 egu kerere daladia ba hadibalaigu. \q1 \v 25 Hereva momokanidia na daka goada! \q2 A emui sisiba herevadia anidia be dahaka? \q1 \v 26 Dara-doko tauna ena hereva na lai na heto; \q2 matona, unu hereva ba sisibalai henidia diba a? \q1 \v 27 Umui na mari ba kara, ihareha iabidia; \q2 bona turamui davadia ba hepapahuahulai. \b \q1 \v 28 Harihari mani a raraigu, \q2 badina be lau na vairamui ai basina koikoi. \q1 \v 29 Lau na noimumu, a gini kerehai, basio kara kerere; \q2 harihari a gini kerehai, igwaurai-maorogu totona. \q1 \v 30 Kerere ta lau malagu ai e miamu a? \q2 Ihadikagu mamina na asi dibagu a? \c 7 \q1 \v 1 Taunimanima ena hekwarahi tanobada ai na auka, ani? \q2 ena noho dinadia na dava iabina totona e ḡaukaramu tauna ena noho dinadia na heheto ani? \q1 \v 2 Hesiai tauna ese ikerukeru e ura heniamu na heto, \q2 bona dava iabina totona e ḡaukaramu tauna davana e tahuamu na heto; \q1 \v 3 unu mo heto asi anidia huadia e henigu, \q2 bona mai hisihisidia hanuaboidia danu. \q1 \v 4 Na hekuremu negana ai na tomu “Edena nega ai baina tore isi?” \q2 A hanuaboi na e daudaumu; na eno marere-marere ranimu. \q1 \v 5 Hidiogu na uloulo bona miro ese e ḡovaiamu; \q2 kopigu na e aukamu, ma e toto loumu. \q1 \v 6 Egu dina na e lao haraḡamu, dabua ihatuna tauna ena diva na heto; \q2 e oremu, asi helarodia. \b \q1 \v 7 Ba laloa tao, egu mauri na hahodi tamona na heto. \q2 Matagu ese namo basie itaia lou. \q1 \v 8 E itagumu tauna matana ese basine itagu lou; \q2 oi matamu ese e raraigu lalonai baina puki. \q1 \v 9 Ori na e veve ohomu bona e pukimu na heto, \q2 Mase Gabuna ai e dihomu tauna na se dae loumu; \q1 \v 10 ena ruma na nega ta se lou heniamu, \q2 ena noho gabuna ai se hedinarai loumu. \b \q1 \v 11 Taunabunai, lau na udugu basina hakapua; \q2 mai lalo-hisihisigu ida baina hereva, \q2 mai laumagu iditana ida baina maumau. \q1 \v 12 Lau na davara eiava davara ḡauna badana ta a? \q2 Una dainai o itagu taomu a? \q1 \v 13 Lau na tomamu “Egu mahuta ḡauna ese taugu baine haloa, \q2 egu hekure patana ese lalogu baine hamarumarua” negana ai \q1 \v 14 oi ese nihi amo o hagarigumu, \q2 bona mata-hanai amo o hagarigu badamu. \q1 \v 15 Taunabunai, hemata bona mase na abi hidimu, \q2 turiagu asina lalodiamu. \q1 \v 16 Egu mauri na inai henia badamu; \q2 baina mauri hanaihanai asina uramu. \q1 Basio haraivagu, \q2 badina be egu mauri na hahodi tamona na heto. \q1 \v 17 Taunimanima be dahaka, oi ese o abia daemu, \q2 bona o lalo-hadailaiamu? \q1 \v 18 Daba ta ta amo o vadivadi heniamu a? \q2 Nega idoinai o tohoa louloumu a? \q1 \v 19 Ba itagu tao ela bona edena nega ai? \q2 Basio rakatanigu ela bona tabagu baina hadonoa a? \q1 \v 20 Taunimanima i'itataodia Diravana e! \q2 Bama kara dika, dahaka bama kara henimu? \q1 Dahaka dainai oi ese emu taraki-taraki ḡauna ai o halaogu? \q2 Dahaka dainai emu maduna metau ai vada na hahelao? \q1 \v 21 Dahaka dainai egu kara dika so gwaua taomu? \q2 Dahaka dainai egu kara havara so abia ohomu? \q1 Badina be harihari lau na tano ai baina hekure; \q2 ba tahugu, to basio davarigu \c 8 \s1 Bildad ena hereva \p \v 1 Bena Bildad, tau Suhi, e haere, eto: \q1 \v 2 Ini hereva ba gwaurai ela bona edena nega ai? \q2 Ela bona edena nega ai udumu herevadia na lai gubana ai baela? \q1 \v 3 Dirava ese hahemaoro e hagagevaiamu a? \q2 Siahu-idoinai Diravana ese kara maoromaoro na e hagagevaiamu a? \q1 \v 4 Bema natumu e kara dika, \q2 ia ese edia kara havara siahuna ai vada e atodia vareai. \q1 \v 5 Dirava boma tahua, \q2 Siahu-idoinai Diravana boma noia, \q1 \v 6 boma ḡoevaḡoeva bona boma maoromaoro, \q2 momokani ia na oi daimu ai baine tore isi, \q2 emu noho gabuna korikorina baine henimu. \q1 \v 7 Bena, ena be emu hematama na maraḡi, \q2 to emu dina gabedia ai ba bada herea. \q1 \v 8 Na noimumu, nega gunadia sivaraidia ba tahu, \q2 bona sene taudia ese e davaridia ḡaudia na ba haero; \q1 \v 9 badina be ita na varani mo tauda, bona ḡau ta asi dibada, \q2 eda mauri tanobada ai na laulau ta na heto. \q1 \v 10 Idia na basie hadibamu, basie hamaoromu, a? \q2 edia diba bada amo hereva basie gwaurai a? \b \q1 \v 11 Siriho na se pariparimu tanona ai baine vara a? \q2 Geda na asi ranuna gabuna ai baine tubu a? \q1 \v 12 Dounu e gohaiamu ai \q2 do asie utudia negana ai, \q1 ava ta do se maraimu negana ai, \q2 idia na e marai gunamu. \q1 \v 13 Dirava e laloa boiomu taudia iboudiai edia dala na unu mo heto, \q2 Dirava se matauraiamu tauna ena helaro baine doko. \q1 \v 14 Ena helaro na baine heḡigi rohoroho; \q2 ena abidadama na magera valavalana na heto. \q1 \v 15 Ena ruma e tabekau heniamu, bena se ginimu; \q2 e dogoa taomu, to se miamu. \q1 \v 16 Dina ai e tubumu, \q2 tuhutuhuna na ena uma e ragaia ahu. \q1 \v 17 Ia ramuna na nadi senuna ai e hemoḡemu; \q2 ia na nadi gabuna ai e nohomu. \q1 \v 18 Bena ena gabu amo baine hebutu oho; \q2 una gabu ese baine ḡorea, baineto \q2 “Nega ta asina itamu”. \q1 \v 19 A itaia, ina na moale, iena dala ai; \q2 bona tano amo ma haida bae vara. \b \q1 \v 20 A itaia, Dirava ese asi ena kerere tauna na basine dadaraia, \q2 bona kara dika taudia imadia basine abidia. \q1 \v 21 Oi udumu na doini kiri amo baine hahonua, \q2 bona udumu bibinadia na hisi-dae amo. \q1 \v 22 E inai henimumu taudia na hemarai amo baine hahedokilaidia, \q2 bona kara dika taudia edia kalaga na basine mia. \c 9 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu na e haere, eto: \q1 \v 2 Lau dibagu una na momokani; \q2 a taunimanima ta na ede baine maoro toma, Dirava vairanai. \q1 \v 3 Ta na ihaere-henina bema ura, \q2 ia na nega daha lalodiai nega ta basine haere henia diba. \q1 \v 4 Dirava na mai aonegana, ena goada na herea. \q2 Daika ese lalona vada e ha-aukaia ienai, bena vada e kwalimu? \q1 \v 5 Dirava ese ororo e abidia oho, to idia na asi dibadia, \q2 ena badu ai e uhedia hebubu negana ai. \q1 \v 6 Ia ese tanobada na ena gabu amo e haheudea oho, \q2 bena badina na e heude-heudemu. \q1 \v 7 Ia ese dina e haganiamu bena se daemu; \q2 hisiu danu e ḡovadia ahumu. \q1 \v 8 Ia ese guba e-idia roro, \q2 bona davara hurehuredia e moidia tao. \q1 \v 9 Ia ese Asa bona Kesili bona Kima\f + \fr 9:9 \ft Asa bona Kesili bona Kima na hisiu haida ladadia, Heheru gado ai.\f* e karadia, \q2 bona diho kahana ai hisiu haida ma e abidia heḡaeḡae. \q1 \v 10 Ia ese kara badadia e karamu, ita asi dibada karadia, \q2 bona hoa karadia diaḡau duahi-duahi. \q1 \v 11 Ia ese e rakagu hanaimu, to asina itaiamu; \q2 e raka laomu, to asina mataia davarimu. \q1 \v 12 A itaia, e dadi ohomu; daika ese baine laoa ahu? \q2 Daika ese baine nanadaia, baineto “Dahaka o karamu?” \b \q1 \v 13 Dirava ese ena badu basine haloua, \q2 Rahaba\f + \fr 9:13 \ft Ina Rahaba na dia hahine ta ladana, a gadobada ai e nohova ḡauna hadana bona dikana ta ladana, Heberu taudia edia gori ai.\f* iduruna taudia na ia henunai e igo dihomu. \q1 \v 14 Bena ede baina haere henia toma? \q2 Ihaere-henina herevadia na ede baina abidia hidi toma? \q1 \v 15 Ena be asi egu kerere, to basina haere henia diba; \q2 e habadelaigu tauna baina noia, baine bogagu hisi. \q1 \v 16 Bama boiria, bena bema haere henigu; \q2 to basinama abia dae ia ese lau gadogu e kamonaimu. \q1 \v 17 Badina be lai gubana amo e taogu taomu; \q2 berogu na e hahohodiamu, asi badina. \q1 \v 18 Se uramu taina baina hahodi, \q2 lalo-idita amo e hahonugumu. \q1 \v 19 Bema goada-helulu, a raraia; \q2 bema hahemaoro, daika ese baine boiria diba. \q1 \v 20 Ena be na maoro, to udugu ese bema revagu, \q2 ena be asi egu kerere, to ia ese taiga-dika tauna ai bema halaogu. \q1 \v 21 Lau na asi egu kerere, to sibogu asina helalomu; \q2 egu mauri na inai henia badamu. \q1 \v 22 Herevana! Badina be ia ese asi edia kerere taudia \q2 bona kara dika taudia e habuadia tari heboumu. \q1 \v 23 Dika ese baine hahemase taku negana ai, \q2 ia ese asi edia kerere taudia ihahisidia ḡaudia na e kirikirilaidiamu. \q1 \v 24 Tanobada na kara dika taudia imadia ai vada e atoa; \q2 ia ese ena hahemaoro taudia vairadia e ḡovadiamu. \q2 Bema dia ia, o daika ese? \b \q1 \v 25 Egu mauri dinadia na e lao haraḡamu, heau tauna na heto; \q2 idia na e heau bubunimu, namo asie itaiamu. \q1 \v 26 Edia heiru na revareva vanaḡidia na heheto; \q2 eiava ugava ese damuna e hedai heniamu na heto. \q1 \v 27 Bama toma “Egu maumau baina laloa boio, \q2 egu vaira-hua baina hadokoa, baina moale”; \q1 \v 28 to egu hisihisi iboudiai garidia na garimu, \q2 badina be lau dibagu oi na maorogu basio gwauraia. \q1 \v 29 Ba revagu mase! \q2 Na hekwarahi kavamu anina be dahaka? \q1 \v 30 Ena be \it snow\it* ai bama digu, \q2 bona imagu na sopu amo bama huridia, \q1 \v 31 to guri ai ba dorigu dobi, \q2 bena egu dabua ese bae dadaraigu. \q1 \v 32 Badina be ia na dia taunimanima, lau bamogu; \q1 bema taunimanima, be bama haere henia, \q2 bena raruosi na hahemaoro gabuna ai baiama gini. \q1 \v 33 A asi tauna ta na padamai ai baine hahemaoro diba; \q2 asi tauna ta ese imana na ai raruosi latamai ai baine atoa kau diba. \q1 \v 34 Ena hekwadi auna na egu amo bema abia oho, \q2 bona ia garina basinama gari; \q1 \v 35 bena bama hereva henia asi garigu ida, \q2 badina be lau na lalogu ai asina garimu. \c 10 \q1 \v 1 Egu mauri na inai heniamu, \q2 egu maumau herevadia baina gwaurai hedinarai; \q2 mai laumagu iditana ida baina hereva. \q1 \v 2 Dirava baina hereva henia, bainato, Basio revagu mase; \q2 ba hadibagu, dahaka dainai o tuari henigumu. \q1 \v 3 Oi na o laloamu daḡedaḡe be namo a? \q2 Imamu ese e kara ḡaudia na o dadaraidiamu \q2 bona kara dika taudia edia ura na o abi daemu a? \q1 \v 4 Oi matamu na hidio a? \q2 Taunimanima ese e itamu heḡereḡerena o itamu a? \q1 \v 5 Emu dina na taunimanima edia dina, \q2 bona emu laḡani na taunimanima edia laḡani heḡereḡeredia a? \q1 \v 6 Una dainai reana egu kara havara o tahuamu, \q2 egu kara dika o tahua malaka-malakamu; \q1 \v 7 ḡau tamona oi dibamu lau na asi egu kerere; \q2 bona dibamu, ta ese oi imamu ai basine harohogu mauri diba. \q1 \v 8 Oi imamu ese e karagu, bona oromagu e henigu; \q2 a harihari lalomu o halouamu bona o alagumu. \q1 \v 9 A laloa tao, oi ese raro amo o karagu; \q2 ḡahu ai ma ba halaogu a? \q1 \v 10 O seigu, rata ranuka-ranuka na heto, \q2 ma o hahetarigu, rata hetarina na heto, ani? \q1 \v 11 Kopi bona hidio amo o ḡovagu; \q2 bona turia bona varovaro amo tau-anigu o ha-aukaia. \q1 \v 12 Mauri vada o henigu, vada o lalokau henigu danu; \q2 emu hereḡu ese laumagu vada e balaia heni. \q1 \v 13 Ḡau tamona, ini ḡau na lalomu ai o huni; \q2 lau dibagu emu lalo-hadai na iniheto. \q1 \v 14 Bama kara dika, oi ese nahuagu boma tohoa, \q2 bona egu kara dika amo basioma ruhagu nege. \q1 \v 15 Bama kara havara, madi ihabaigu! \q2 Bama kara namo, basinama igo isi diba; \q1 badina be hemarai ese e hahonugumu, \q2 bona egu hisihisi na haeroamu. \q1 \v 16 Sibogu bama heabi isi, oi ese boma havagu, leona na heto, \q2 bona hoa karadia ma boma kara, lau ihadikagu; \q1 \v 17 ihabadelaigu taudia boma haginidia lou, lau ihadikagu; \q2 emu badu na latagu ai ma boma habadaia, \q1 bona tuari oreadia matamatadia boma mailaidia, \q2 lau ihadikagu totona. \q1 \v 18 Dahaka dainai sinagu bogana amo o abigu lasi? \q2 Mata ta do se itagu negana ai bama mase vada namo. \q1 \v 19 Mauri mamina basinama abia, \q2 a boga amo maoromaoro guri bema laohaigu, \q2 hari vada namo. \q1 \v 20 Egu mauri dinadia na dia hoho ani? \q2 Basio haraivagu, tauhalo taina baina davaria, \q1 \v 21 basina rakatania diba gabuna do basina lao henia negana ai; \q2 ia na tano vabura-vaburana, dibura masemase gabuna; \q1 \v 22 ia na tano vabura-vaburana, asi oromana, \q2 ena diari na dibura na heto. \c 11 \s1 Sofara ena hereva \p \v 1 Bena Sofara, tau Naamata na e haere, eto: \q1 \v 2 Hereva momo davadia basie gwaurai a? \q2 Hereva momo tauna na maorona bae gwaurai a? \q1 \v 3 Emu hereva momo ese taunimanima edia hereva na bae lao ahu a? \q2 Gonaḡona herevadia ba gwaurai negana ai, ta ese basine hahemaraimu a? \q1 \v 4 Badina be oi na o tomu: Na abi daemu herevadia na goḡoeva-ḡoḡoeva, \q2 bona lau danu name ḡoevaḡoeva, Dirava vairanai. \q1 \v 5 Dirava bema hereva bema namo; \q2 ia bibinana bema hapapaia, bema hereva henimu, \q1 \v 6 aonega hehunidia bema herevalai henimu; \q2 badina be ena lalo-parara na herea. \q1 Ba diba, Dirava ese dava oiemu amo e abiamu na maraḡi, \q2 emu dika davana korikorina na bada. \b \q1 \v 7 Dirava ena dobu ḡaudia ba davaridia diba a? \q2 Siahu-idoinai Diravana ena siahu dokona ba davaria diba a? \q1 \v 8 Ia na guba daenai: ede ba kara toma? \q2 Ia na mase gabuna henunai: ede ba diba toma? \q1 \v 9 Ena lata ese tanobada ena e hereaiamu; \q2 ena lababa ese davara ena e hereaiamu. \q1 \v 10 Bema baine raka hanai, tau ta baine dabaia tao, \q2 bena baine hahemaoro henia, \q2 daika ese baine laoa ahu? \q1 \v 11 Asi edia namo taudia na ia dibana; \q2 kara havara baine itaia negana ai, ia ese basine haeroa a? \q1 \v 12 Uda donikina ese natuna baine havaraia taunimanima, \q2 una negana ai kavakava tauna na baine aonega. \q1 \v 13 Lalomu boma hamaoromaoroa, \q2 imamu boma dudui isi henia. \q1 \v 14 Kara havara bema imamu ai, ba negea daure; \q2 bona kara dika na emu kalaga ai basine mia. \q1 \v 15 Bena momokani vairamu asi bebeka-bebekana ai ba gaga isi; \q2 ba noho namonamo, basio gari. \q1 \v 16 Emu hisihisi na ba laloa nege; \q2 eiava ba laloa tao, vada e aru oho ranuna na heto. \q1 \v 17 Emu mauri na baine diari, dina diarina baine hereaia; \q2 ena dibura na daba heḡereḡerena ai bainela. \q1 \v 18 Ba heabidadama, badina be helaro na mia; \q2 hereḡu ba davaria, bena laḡamu bavania mai namomu ida. \q1 \v 19 Ba hekure, ta ese basine hagarimu; \q2 hutuma ese bae noimu, emu hahenamo iabina totona. \q1 \v 20 A kara dika taudia na matadia bae valahu-valahu; \q2 roho-mauri daladia iboudiai na ediai bae boio, \q2 edia helaro tamona be laḡadia bae ore. \c 12 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu na e haere, eto: \q1 \v 2 Momokani, umui na herea; \q2 ba mase negana ai aonega baine ore. \q1 \v 3 A lau danu mai aonegagu, umui heḡereḡeremui, \q2 umui ese asio hereagumu. \q2 Ini ḡau daika asi dibana? \q1 \v 4 Turagu ese e kirikirilaigumu; \q2 lau, Dirava na boi henia bena e haere henigu tauna, \q2 lau, kara maoromaoro bona asi egu kerere tauna, \q2 e kirikirilaigumu. \q1 \v 5 E noho ḡoeva-daemu tauna lalona ese \q2 e hekwakwanaimu tauna na e dadaraiamu; \q1 to hekwakwanai vada e heḡaeḡaemu, \q2 aedia e dedimu taudia ediai. \q1 \v 6 Dadidadi taudia edia kalaga na mai mainodia, \q2 bona Dirava e habaduamu taudia na e noho namonamomu; \q2 e tomu edia dirava na imadia ai. \b \q1 \v 7 A uda boromadia ba nanadaidia, bena bae hadibamu; \q2 atai manudia danu, bena bae hamaoromu; \q1 \v 8 eiava tanobada avadia, bena bae hadibamu; \q2 bona davara gwarumedia, bena bae herevalai henimu. \q1 \v 9 Idia iboudiai bogaragidiai daika asi dibana \q2 Iehova imana ese ina kara vada e karaia? \q1 \v 10 Mauri ḡaudia iboudiai edia mauri na ia imana ai, \q2 bona taunimanima iboudiai laḡadia danu. \q1 \v 11 Taia ese hereva e mamidia tohomu, \q2 udu ese aniani e mamidia tohomu na heto, ani? \q1 \v 12 Aonega na taunimanima burukadia ediai, \q2 bona dina momo ese lalo-parara e havaraiamu. \b \q1 \v 13 Aonega bona siahu na Dirava enai; \q2 hahealo bona lalo-parara danu ia enai. \q1 \v 14 Bema ia ese ruma baine ḡiḡia dobi, \q2 ta ese basine haginia lou diba; \q1 bema ia ese tau ta baine koua ahu, \q2 ta ese basine kehoa diba. \q1 \v 15 Bema ia ese sinavai lanudia baine laodia ahu, vada bae kororo; \q2 a bema ha-arudia lao, bena tanobada bae habubunidia. \q1 \v 16 Goada bona aonega na ienai; \q2 koikoi tauna bona ia e koia tauna na iena. \q1 \v 17 Hahealo taudia na ia ese ḡaḡaedia mo e hakaudia ohomu; \q2 hahemaoro taudia na ia ese e hakavakavadiamu. \q1 \v 18 Hanua pavapavadia na e ruhadia negemu, \q2 bona riorio dabuadia e hariolaidiamu. \q1 \v 19 Hahelaḡa taudia na ia ese ḡaḡaedia mo e hakaudia ohomu; \q2 bona siahu taudia na e hamorudiamu. \q1 \v 20 Taunimanima ese e abidadama henidiamu taudia ududia na ia ese e hakapudiamu; \q2 bona tau-badadia edia lalo-parara na ia ese e abia ohomu. \q1 \v 21 Lohia taudia na ia ese e ḡonaḡonalaidiamu; \q2 bona goada taudia na edia gaba gavadia e ruhadiamu. \q1 \v 22 Dobu gabudia na dibura lalona amo e kehodiamu, \q2 bona dibura masemase gabudia na e hadiaridiamu. \q1 \v 23 Tanobada besedia na e habadadiamu, bona e habuadia tarimu; \q2 e hahutumadiamu, bona e hakaudia ohomu. \q1 \v 24 Tanobada besedia lohiadia edia amo lalo-parara e abia ohomu; \q2 e siaidia laomu, tano gagaena ai bae loa kava loa kava. \q1 \v 25 Dibura ai e hedarahumu, asi edia diari; \q2 ia ese e hararagadiamu, kekero tauna na heto. \c 13 \q1 \v 1 Matagu ese ina idoinai vada eme itaia, \q2 bona taiagu na vada eme kamonai bona vada eme diba. \q1 \v 2 Umui dibamui ḡaudia na lau danu dibagu; \q2 umui ese asio hereagumu. \q1 \v 3 A siahu-idoinai Diravana baina hereva henia na tomu; \q2 na uramu egu gini-kau gabuna na Dirava ida baia hereva-herevalaia. \q1 \v 4 a umui na koikoi herevadia ai o helao ahumu; \q2 umui iboumui ai na muramura taudia asi namomui. \q1 \v 5 Asi reḡereḡemui boma noho bema namo, \q2 unuheto aonega taudia bema gwauraimui. \q1 \v 6 Harihari egu hereva ba kamonai, \q2 udugu bibinadia edia noinoi ba hakala henidia. \q1 \v 7 Hereva gageva-gagevadia na Dirava bagunai ba gwaurai a? \q2 Koikoi herevadia na ia bagunai ba gwaurai a? \q1 \v 8 Ia enai ba tao a? \q2 Dirava idurulaina herevadia ba gwaurai a? \q1 \v 9 Baine tahumui negana ai vada ba namo a? \q2 Ba koia diba, tau ta boma koia na heto, a? \q1 \v 10 Bema haida ediai ba tao hehuni, \q2 ia ese do baine gwau henimui. \q1 \v 11 Ena siahu herea-daena ese basine hagarimui a? \q2 Ia garina basio gari a? \q1 \v 12 Emui aonega hereva lada-isidia na kahu mo; \q2 emui maḡu na raro maḡudia mo. \b \q1 \v 13 Eremui, lau baina hereva; \q2 bena dahaka egu ai baine kau be herevana. \q1 \v 14 Tau-anigu sibogu baina reḡua, \q2 egu mauri nahuana baina tohoa. \q1 \v 15 A itaia, ia ese baine alagu mase; asi egu helaro dalana; \q2 ḡau tamona, egu kara na maorodia baina gwaurai ia vairanai. \q1 \v 16 Egu hahemauri dalana binai; \q2 Dirava se matauraiamu tauna na ia vairanai basine gini. \q1 \v 17 A hakala namonamo, egu hereva ba kamonai; \q2 baina gwaurai herevadia na taiamui ai bae vareai. \q1 \v 18 A itaia, egu gini-kau herevara vada na heḡaeḡaelaia; \q2 dibagu lau maorogu baine gwaurai. \q1 \v 19 Daika lau ida baia hepapahuahu? \q2 Bema unuheto, lau na asi reḡereḡegu bama noho, bona bama mase. \q1 \v 20 Ḡau rua mo ba henigu, \q2 bena oi vairamu amo basina komu: \q1 \v 21 oi imamu na egu amo bavabia oho dauhai, \q2 bona oi garimu basina gari. \q1 \v 22 Bena ba boiboi, bona lau baina haere; \q2 eiava boma hamaorogu bama hereva, bena ba haere henigu. \q1 \v 23 Egu kara havara bona egu kara dika be hida? \q2 Egu kerere bona egu kara dika ba hadibalaigu. \q1 \v 24 Dahaka dainai oi vairamu o huniamu, \q2 bona inaimu ai o halaogumu? \q1 \v 25 Au rauna, lai ese e odaia ohomu ḡauna, na ba hagaria a? \q2 Eiava rei kakoro na ba hahavaia a? \q1 \v 26 Badina be oi ese lau ihabadelaigu herevadia iditadia o toremu, \q2 bona egu kara dika, eregabegu ai na kara ḡaudia, be doini davadia o henigumu. \q1 \v 27 Aegu o hakahidia taomu, \q2 bona egu dala iboudiai o itadia taomu, \q2 bona aegu imoidia gabudia o gwauraidiamu. \q1 \v 28 Taunimanima na e oremu, e houka-houkamu ḡauna na heto, \q2 eiava e mouka-moukamu dabuana na heto. \c 14 \q1 \v 1 Hahine bogadia amo e varamu taudia edia mauri dinadia na gagadoi, \q2 bona hekwarahi ai e honumu. \q1 \v 2 Au burena na heto e papamu, bena e maraimu; \q2 laulau na heto e lao bubunimu, se miamu. \q1 \v 3 Unuhetomana na o haḡereamu, \q2 bona o hahemaoro heniamu, a? \q1 \v 4 Daika ese ḡau ḡoevaḡoevana na ḡau asi ḡoevaḡoevana amo baine havaraia? \q2 Asi tauna ta ese. \q1 \v 5 Ena dina vada e gwauraidia, \q2 bona ena hua ihagaudia vada o diba; \q2 bona hetoana vada o henia, basine hanaidia; \q1 \v 6 una dainai iena amo ba roha muri, \q2 bona basio haturiaia, \q1 bena ena nega baine moalelaia, \q2 mai davana e ḡaukaramu tauna na heto. \b \q1 \v 7 Badina be au na mai ena mauri dalana; \q2 bae utua kwadogi, bena ma baine tubu lou, \q2 bona tuhutuhuna ma bae gara kau lou. \q1 \v 8 Ena be ramuna na nega daudau tano ai bema mia, \q2 bona badina na tano ai bema mase, \q1 \v 9 to ranu bonana baine kamonai, bena tuhutuhuna bae gara, \q2 bona rigina do bae vara, au matamatana na heto. \q1 \v 10 A taunimanima na e masemu, ena goada e oremu; \q2 laḡana e oremu, bena ia be edeseni ai? \q1 \v 11 Gohu ranuna e oremu \q2 bona sinavai na e kororomu na heto, \q1 \v 12 unuhetomana taunimanima na e hekuremu, bena se tore isi loumu; \q2 ia na basine noga lou ela bona guba baine puki, \q2 eiava ena mahuta amo basie haoa diba. \q1 \v 13 Mase gabuna ai boma hunigu, \q2 boma hunigu ela bona emu badu baine ore; \q1 nega korikori boma gwaurai henigu, \q2 bena boma lalogu tao. \q1 \v 14 Tau ta bema mase, ia na baine mauri lou a? \q2 Egu hesiai dinadia iboudiai lalodiai bama henari, \q2 ela bona ikahu-negegu negana bema kau. \q1 \v 15 Boma boiboi, bena bama haere henimu; \q2 oi imamu ḡaukarana boma uralaia lalo-dika. \q1 \v 16 Badina be una negana ai ae-dagagu boma duahidia, \q2 egu kara dika basioma itaia tao; \q1 \v 17 egu kerere na puse lalonai bema hiria ahu, \q2 egu kara havara boma ḡovaia ahu. \b \q1 \v 18 A ororo na e heḡiḡi dobimu, e dimura-dimuramu; \q2 nadi hagana na ena gabu amo e hevarure ohomu. \q1 \v 19 Ranu ese nadi e arua hehuhu-hehuhumu, \q2 abata ese tano na e ha-arua ohomu, \q2 unuhetomana oi ese taunimanima ena helaro o ha-oreamu. \q1 \v 20 Oi ese o hadarerea hanaihanaiamu, bena e pukimu; \q2 oi ese vairana o ha-idauamu, bena o siaia ohomu. \q1 \v 21 Natuna na dagi namodia e abimu, a ia na asi dibana; \q2 e ogoḡamimu, a ia ese se itadiamu. \q1 \v 22 Ia sibona tau-anina hisihisina e mamiamu, \q2 bona ia sibona taina e taimu. \c 15 \s1 Elifasa ena hereva iharuana \p \v 1 Bena Elifasa, tau Teman, e haere, eto: \q1 \v 2 Aonega tauna na hereva hepui-hepui amo baine haere, \q2 bona sibona laurabada dobirina amo baine hahehonu, a? \q1 \v 3 Hepapahuahu herevadia asi anidia, \q2 eiava namo basie havaraia diba herevadia, \q2 baine gwaurai a? \q1 \v 4 A oi na Dirava igari-henina o abia ohomu, \q2 bona helalo Dirava vairanai na o laoa ahumu. \q1 \v 5 Badina be emu kara havara ese udumu e hadibaiamu, \q2 bona dibaka tauna malana vada o abia hidi. \q1 \v 6 Oi sibomu udumu ese e gwau henimumu, dia lau ese; \q2 oi sibomu udumu bibinadia ese e habadelaimumu. \q1 \v 7 Taunimanima gini-gunana na oi a? \q2 Ororo do asie hekara oi o vara a? \q1 \v 8 Dirava ena henega-hebouna ai oi o hakala lao a? \q2 Oi na o tomu oi sibomu mai aonegamu a? \q1 \v 9 Dahaka ḡau oi mai dibamu a ai asi dibamai? \q2 Edena ḡau ai oi lalomu vada e parara a ai lalomai asie pararamu? \q1 \v 10 Ai bogaragimai ai na hui-buruka bona laḡanidia hoho taudia; \q2 idia be guna, oi tamamu na gabe tauna. \q1 \v 11 Dirava ena tau-halo herevadia emu ai na mamaraḡi, \q2 eiava ena hereva manadadia emu ai na dia heḡereḡere, a? \q1 \v 12 Dahaka dainai lalomu na e siahumu, \q2 bona matamu na o hahururumu, \q1 \v 13 bena laumamu na Dirava ena amo e raka murimu, \q2 bona hereva enehetomadia na udumu amo o halasidiamu? \q1 \v 14 Taunimanima be dahaka, bena baine ḡoevaḡoeva diba? \q2 Hahine bogana amo e vara tauna be dahaka, \q2 bena baine maoromaoro diba? \q1 \v 15 A itaia, Dirava ese ena helaḡa taudia se abidadama henidiamu, \q2 bona guba na dia ḡoevaḡoeva ia vairanai; \q1 \v 16 matona, kara dika bona kara bodaga tauna, \q2 kara havara e inumu ranu na heto tauna, \q2 ia be edeheto? \b \q1 \v 17 Aina hamaoromu, a kamonai; \q2 vada na ita ḡaudia baina gwaurai hedinarai: \q1 \v 18 aonega taudia ese vada e gwaurai \q2 bona tamadia ese asie hunidia ḡaudia. \q1 \v 19 (Tano na idia sibodia e henidia, \q2 bona idau tauna ta na bogaragidia amo se raka laova.) \q1 \v 20 Kara dika tauna na hisi ese e gugubaiamu ena mauri dinadia iboudiai lalodiai, \q2 asi ena hebogahisi tauna ahuna na vada e heḡaeḡaelai laḡanidia iboudiai lalodiai. \q1 \v 21 Reḡe mai garidia na taiana lalodiai; \q2 ena noho namo ai hahebua-tari tauna na enai baine kau. \q1 \v 22 Se abia daemu ia na dibura amo ma baine raka lasi, \q2 bona ia ahuna na dare. \q1 \v 23 Aniani itahuna e loa eva-evamu, e tomu, \q2 Ḡauna na edeseni ai? \q2 Ia dibana dibura dinana vada eme heḡaeḡae ia ena. \q1 \v 24 Lalo-hisihisi bona dara-doko ese e hagariamu; \q2 idia ese e hadarereamu, \q2 pavapava ese tuari dalana e lailaia gunamu na heto. \q1 \v 25 Badina be imana vada e toia roro, Dirava ihadikana; \q2 Siahu-idoinai Diravana na vada e hare henia. \q1 \v 26 Ituari-henina totona vada e heau henia, \q2 mai ena kesi aukana ida. \q1 \v 27 Badina be digarana ese vahana e hapouta-poutaiamu, \q2 bona koekoena e habadika-badikaiamu. \q1 \v 28 Ia na hanua ahutudia ai e nohomu, \q2 taunimanima basiema noholaidia rumadia ai, \q2 do bae heḡiḡi dobi rumadia ai. \q1 \v 29 Ia na basine taḡa, ena taḡa kohudia basie mia; \q2 bona ia ramuna na tano ai basie diho. \q1 \v 30 Ia na dibura amo basine roho mauri; \q2 Iahi hururuna ese ia tuhutuhuna baine aradia, \q2 bona lai ese ia burena baine hodaia oho. \q1 \v 31 Ḡau asi anina basine abidadama henia, \q2 sibona basine hekoi; \q2 badina be ahuna na ḡau asi anina. \q1 \v 32 Ena nega do basine ore ai dava baine abia, \q2 ia rigina na basine mauri. \q1 \v 33 Vine na heto, huahuana na kasiridia ai bae hehuhu; \q2 olive auna na heto, ia burena bae hehuhu. \q1 \v 34 Badina be Dirava asie matauraiamu taudia ibamodia na asi anina, \q2 bona kara gageva-gageva davana e abiamu taudia edia kalaga na lahi ese e aradiamu. \q1 \v 35 Idia ese kara dika e lalo-hadailaia matamamu, \q2 bena anina dikana e havaraiamu, \q2 bona lalodia ese koikoi daladia e heḡaeḡaelaimu. \c 16 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu na e haere, eto: \q1 \v 2 Ḡau unuhetomadia momo vada na kamonai; \q2 umui iboumui ai na tauhalo taudia dikadia. \q1 \v 3 Hereva kavakavadia na mai dokodia a? \q2 Eiava dahaka ese e habadumu, bena o haere? \q1 \v 4 Umui na lau gabugu ai boma noho, \q2 lau ese bama hereva henimui diba, \q2 umui o herevamu heḡereḡerena. \q1 Lau ese danu hereva bama hahesiriudia diba umui latamui ai, \q2 bona kwaragu bama hataiko-taiko henimui; \q1 \v 5 eiava, udugu amo bama hagoadamui diba, \q2 bona udugu bibinadia edia tauhalo herevadia ese emui hisihisi bema hamaraḡia. \q1 \v 6 Bama hereva, egu hisihisi basine maraḡi; \q2 a udugu bama hakapua, edebadana bema ore? \q1 \v 7 Momokani, harihari Dirava ese lau daragu vada e hadokoa; \q2 egu orea idoinai ia ese vada e havahuraia. \q1 \v 8 Vada e havarodagu, \q2 tau-anigu ese egu kerere e hahedinaraiamu; \q1 taugu varoda-varodana ese e habadelaigumu, \q2 bona vairagu ai egu kerere e gwauraia hedinaraimu. \q1 \v 9 Ena badu ai vada e daregu, vada e inai henigu; \q2 gadigadina vada e hahedai henigu; \q2 lau inaigu ese matana e halari henigumu. \q1 \v 10 Taunimanima ese ududia e habaru-habaru henigumu; \q2 idia ese edia heihi-ihirai ai vahagu vada e pataia; \q2 lau ihadikagu totona e heboumu. \q1 \v 11 Dirava ese ia asie matauraiamu taudia imadia ai e atogumu, \q2 kara dika taudia imadia lalodiai e negegumu. \q1 \v 12 Lau na noho namonamova, bena ia ese e huarigu parara; \q2 aiogu ai e dabaigu tao, e hamakohigu rohoroho. \q1 E haginigu, ena taraki-taraki ḡauna ai e halaogu; \q2 \v 13 ena peva taudia ese e ḡeḡegu ahu. \q1 Nadinadigu e dapadia pararamu, se bogagu hisimu; \q2 audunagu na tano ai e hahebubuamu. \q1 \v 14 E haberogu louloumu; \q2 e heau henigumu, tuari tauna na heto. \q1 \v 15 Puse dabuana vada na turia, lau kopigu iḡovalaina; \q2 egu goada na ḡahu ai vada na atoa diho. \q1 \v 16 Taitai dainai vairagu na vada e kakakaka, \q2 bona matagu kopidia vada e vabura-vabura; \q1 \v 17 ḡau tamona, imagu na dagedaḡe karadia asie kara, \q2 bona egu ḡuriḡuri na ḡoevaḡoeva. \b \q1 \v 18 Tano e, raragu basio tahunia; \q2 egu taitai na ena laḡa-ani gabuna basio henia. \q1 \v 19 Ina harihari egu hereva ihamomokanina tauna na guba ai; \q2 lau ihamomokanigu tauna na atai ai. \q1 \v 20 Turagu ese e ḡonaḡonalaigumu; \q2 iruru-matagu na e dihomu, Dirava vairanai, na tomu, \q1 \v 21 tau ta ese igwaurai-maorona Dirava vairanai bema herevalaia diba, \q2 dekena tauna vairanai bema herevalaia na heto. \q1 \v 22 Badina be laḡani dia hoho do bae ore, \q2 bena baina rakalaia dalana amo bainala negana ai unu amo ini basinama. \c 17 \q1 \v 1 Laumagu eme daure, egu dina vada e ore; \q2 ara vada e heḡaeḡae, egu. \q1 \v 2 Momokani, ḡonaḡona taudia ese e ḡeḡegu ahumu; matagu ese edia hahebadu karadia e itamu. \b \q1 \v 3 Gwauhamata davana lau daigu ai na sibomu emu bavatoa; \q2 daika ese gwauhamata davana baine heni lau daigu ai? \q1 \v 4 Badina be lalodia vada o koudia, basie lalo parara; \q2 una dainai oi ese ba laodia ahu, basie kwalimu. \q1 \v 5 Turana e habadelaidiamu, edia kohu kahana iabina, taudia na \q2 natudia matadia do bae valahu-valahu. \b \q1 \v 6 Ia ese taunimanima edia gwaurai-gwaurai herevana ai vada e halaogu; \q2 taunimartima ese vairagu ai e kanudi-kanudiraigumu. \q1 \v 7 Matagu vada e valahu-valahu, lalo-hisihisi dainai; \q2 taugu regena iboudiai na laulau na heto. \q1 \v 8 Kara maoromaoro taudia ese e itaiamu, bena e gari takumu; \q2 bona asi ena kerere tauna sibona lalona e haḡaraḡaraiamu, \q2 kara dika taudia latadiai. \q1 \v 9 A kara maoromaoro tauna na ena dala ai e raka balahenimu. \q2 bona ima ḡoevaḡoeva tauna ena goada na e bada e laomu. \q1 \v 10 A umui iboumui ai, a lou aoma; \q2 umui bogaragimui ai aonega tauna ta basina davaria. \q1 \v 11 Egu dina vada e lao bubuni, egu lalo-hadai vada e heḡiḡi rohoroho, \q2 bona lalogu ena ura danu. \q1 \v 12 Idia ese hanuaboi na dina ai e halaoamu, \q2 bona dibura ai e tomu “Diari na kahikahi”. \q1 \v 13 Bema mase gabuna baina tahua, egu ruma ai baina halaoa, \q2 eiava dibura ai egu geda baina lahaia, \q1 \v 14 bema guri baina hereva henia, bainato “Oi na lau tamagu”, \q2 bona uloulo baina hamaoroa, bainato “Oi na lau sinagu” eiava “Lau taihugu”; \q1 \v 15 bena egu helaro na edeseni ai? \q2 Egu helaro na daika ese baine itaia? \q1 \v 16 Mase ikoukoudia lalodiai baine diho a? \q2 Ḡahu ai baia diho hebou a? \c 18 \s1 Bildad ena hereva iharuana \p \v 1 Bena Bildad, tau Suhi, na e haere, eto: \q1 \v 2 Hereva ba tahudia ela bona edena nega ai? \q2 A haeroa; bena ai baia hereva. \q1 \v 3 Dahaka dainai boroma ai o halaomaimu? \q2 Dahaka dainai ai na kakavakava oi vairamu ai? \q1 \v 4 Oi, sibomu badu ai lalomu o gugubaiamu taumu, \q2 tanobada bae dadaraia oi daimu ai, \q2 eiava nadi-gini na ena gabu amo baine heraḡa oho a? \b \q1 \v 5 Momokani, kara dika tauna ena diari vada e bodo, \q2 ena lahi hururuna na se diarimu. \q1 \v 6 Ena kalaga ai diari vada e dibura, \q2 ena lamepa ia daenai vada e bodo. \q1 \v 7 Iena goada daḡadia vada e hakwadogidia, \q2 ia sibona ena lalo-hata ese e hahekwakwanaiamu. \q1 \v 8 Badina be ia sibona aena ese huo ai e hakaua vareaimu, \q2 moru-gurina helaoahuna latanai e moi kaumu. \q1 \v 9 Rikiriki ese ae-geduna e abiamu, \q2 idoa ese e idoaiamu. \q1 \v 10 Ibodi-kwanauna na tano ai e huniamu, ia ihahekwakwanaina; \q2 rikiriki na dala ai e atoamu, ia iabina. \q1 \v 11 Hahegari ḡaudia ese e hagariamu, kaha iboudiai; \q2 bona ae-geduna ai e hahavaiamu. \q1 \v 12 Ena goada na hitolo ese e hamamanoamu; \q2 hahehisi na e heḡaeḡaemu, ia ihahekwakwanaina. \q1 \v 13 Gorere ese ia kopina e ha-oreamu; \q2 mase gorerena gini-gunana ese ia tau-anina regena e ha-oremu. \q1 \v 14 Ia ese e abidadama heniamu kalagana amo e veria lasimu, \q2 hahegari pavapavana dekena e laohaiamu. \q1 \v 15 Idau taunimanimadia na ena kalaga ai e nohomu, \q2 teio\f + \fr 18:15 \ft “Teio” be nadi ta ladana, Heiene gado ai. E aramu, hena bonana dika-hereana e daemu, taunimanima e hamasediamu. Ladana English gado ai na “sulphur”.\f* nadidia na ena noho gabuna latanai e morumu. \q1 \v 16 Ia ramuna e kaukaumu henu ai, \q2 bona atai ai ia rigina e kakoromu. \q1 \v 17 Ia ilalolaina na tanobada ai e boiomu, \q2 bona ia ladana na hanua ariarana ai se hedinaraimu. \q1 \v 18 oiari amo e doria lasi dibura ai, \q2 bona tanobada amo e lulua lasi. \q1 \v 19 Ia na asi natuna bona asi garana ena bese taudia bogaragidiai, \q2 bona e nohova gabuna ai ta se nohomu. \q1 \v 20 Lahara kahana taudia ese ena dina e lalagalaiamu, \q2 bona laurabada kahana taudia na gari ese e butudia taomu. \q1 \v 21 Momokani, Dirava asie matauraiamu taudia edia noho gabudia na unuheto; \q2 asi dibana Dirava tauna ena gabu na unuheto. \c 19 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu e haere, eto: \q1 \v 2 Ba hahisihisigu ela bona edena nega ai? \q2 Hereva momo amo lalogu ba hadikaia rohoroho ela bona edena nega ai? \q1 \v 3 Ini nega gwauta vada o gwau henigu. \q2 Umui ese o hadikagumu na asio hemaraimu a? \q1 \v 4 Bema momokani vada na kerere, \q2 to kerere be lau sibogu latagu ai. \q1 \v 5 Bema momokani ihadikagu o goadalaiamu \q2 bona egu hemarai o herevalaiamu lau ihabadelaigu, \q1 \v 6 to ba diba, Dirava ese vada e hakereregu, \q2 ena huo ai vada e kougu heḡeḡe. \q1 \v 7 A itaia, na boi lolomu, na tomu “E alagumu”, a ta se haeremu; \q2 na boiboi goadagoadamu, a ta ese maorogu se gwauraimu. \q1 \v 8 Egu dala vada e magua ahu, basina raka hanai diba totona, \q2 egu dala danu vada e hadiburadia. \q1 \v 9 Hairaigu na egu amo vada e dabuia oho, \q2 bona havava ḡauna na kwaragu amo vada e abia oho. \q1 \v 10 Kaha iboudiai amo e hadareregumu, bena vada na manoka vaitani; \q2 egu helaro vada e raḡaia isi, au na heto. \q1 \v 11 Ena badu vada e hasiahua, lau ihadikagu; \q2 ana inai tauna ai vada e halaogu. \q1 \v 12 Ena tuari taudia vada e aru hegogo e maimu, \q2 tano vada e larebaia, ituari-henigu totona; \q2 egu kalaga vada e taruhaia heḡeḡe. \b \q1 \v 13 Tadikakagu na egu amo vada e abidia oho dauhai, \q2 bona turagu lalodia vada e hadikadia vaitani egu ai. \q1 \v 14 Varavaragu bona turagu korikori ese vada e rakatanigu, \q2 \v 15 egu ruma vadivadidia ese vada e lalogu boio; \q1 egu hesiai hahinedia ese idau tauna ai e halaogumu, \q2 idia vairadiai lau na idau gabu tauna. \q1 \v 16 Egu hesiai tauna na boiriamu, to ia na se haeremu; \q2 lau udugu amo do baina noia. \q1 \v 17 Adavagu enai lau na hedadarai ḡauna; \q2 tadikakagu korikori ese e iga-igaraigumu. \q1 \v 18 Memero maraḡidia ese e lalogu negemu; \q2 na tore isi negadia ai, idia ese e gwau dika henigumu. \q1 \v 19 Turagu korikori ese e dadaraigumu, \q2 bona na lalokau henidiamu taudia ese e inai henigumu. \q1 \v 20 Tau-anigu e varoda-varodamu, bona turiagu e horemu; \q2 mokona asina roho mauri. \q1 \v 21 A bogagu hisi, turagu e, a bogagu hisi; \q2 badina be Dirava imana ese vada e daugu toho. \q1 \v 22 Dahaka dainai o hdhisigumu, Dirava ese e hahisigumu na heto? \q2 Dahaka dainai lau tau-anigu ihahisina ai lalomui do asie heḡereḡere? \b \q1 \v 23 Egu hereva bema hetore bema namo; \q2 buka ai bema hetore. \q1 \v 24 Auri vaduna bona auri metauna amo \q2 papapapa ai bema hetore, vada bema mia hanaihanai. \q1 \v 25 Badina be lau dibagu Ihamaurigu Diravana na e nohomu, \q2 bona nega dokona ai ia na tanobada ai baine gini; \q1 \v 26 bena kopigu na unu baine dika toma murinai \q2 asi hidiogu ai Dirava do baina itaia. \q1 \v 27 Ia na baina itaia, lauegu kaha ai; \q2 matagu ese ia mo bae itaia, dia idauna ta. \q2 Daragu na e dokomu. \q1 \v 28 Boma toma “Ede baita hahisia toma?” \q2 bona “Ramu na ia lalonai mia”, \q1 \v 29 to dare garina ba gari, \q2 badina be badu ese hahedika darena e mailaiamu; \q2 unu amo ba diba, dika davana na e miamu. \c 20 \s1 Sofara ena hereva iharuana \p \v 1 Bena Sofara, tau Naamata, na e haere, eto: \q1 \v 2 Taunabunai, egu lalo-hadai ese e haere henigumu, \q2 badina be lalogu na e haraḡamu dainai. \q1 \v 3 Gwau-gwau herevadia na kamonaimu, idia ese e hadikagumu; \q2 bena egu lalo-parara amo lauma ese e haere henigumu. \q1 \v 4 Gunaguna amo, taunimanima na tanobada ai e atodia negana amo, \q2 ina na so diba a? \q1 \v 5 Kara dika tauna ena heagi na kwadogi, \q2 bona Dirava se matauraiamu tauna ena moale na e doko haraḡamu, ani? \q1 \v 6 Ena be tauna do baine lata ela bona guba, \q2 bona kwarana na ori ai baine kau, \q1 \v 7 to ia na baine mase hanaihanai, ia sibona tagena na heto; \q2 vada e itaia taudia na baeto “Ia be edeseni ai?” \q1 \v 8 Ia na baine roho lao, nihi na heto, bena basie davaria; \q2 bae lulua oho, hanuaboi mata-hanaina na heto. \q1 \v 9 E itaia matana ese basine itaia lou; \q2 ena gabu ese basine itaia lou. \q1 \v 10 Ia natuna ese ogoḡami taudia edia heduru bae tahua; \q2 bona ia imana ese ena taḡa baine heni lou. \q1 \v 11 Ia turiana na mai goadadia, eregabe na heto; \q2 a ena goada na ia ida ḡahu ai baine hekure. \b \q1 \v 12 Ena be kara dika na mai gaihona uduna ai, \q2 bona malana henunai e huniamu; \q1 \v 13 ena be lalona na se heḡereḡere baine kahua nege, \q2 bona uduna ai e dogoa taomu; \q1 \v 14 to ana aniani na e idita ia bogana ai, \q2 gaigai ena mase muramurana na heto ia lalonai. \q1 \v 15 Taḡa na e hadonoamu, bena ma e mumutaia negemu; \q2 Dirava ese ia bogana amo e halasiamu. \q1 \v 16 Gaigai edia mase muramurana e topoamu, \q2 hekori gaigaina ese baine koria mase. \q1 \v 17 Sinavai na basine raraidia, \q2 bada-ranuna bona rata-hetarina e arumu na basine itadia. \q1 \v 18 Ena ḡaukara huahuana baine heni lou, \q2 bona basine hadonoa; \q1 ena hoihoi anina amo \q2 moale taina basine davaria. \q1 \v 19 Badina be ogoḡami taudia vada e moidia tao bona vada e rakatanidia; \q2 se haginia rumana vada e dadia. \b \q1 \v 20 Badina be ena ani-gunita na asi dokona; \q2 una dainai ia ese e moalelaiamu ḡauna ta basine atoa tabe. \q1 \v 21 E anianiva negadiai bahu taina se miava; \q2 taunabunai ena taḡa na basine mia daudau. \q1 \v 22 Ena taga badana lalonai ia na baine hekwarahi; \q2 lalo-hisihisi siahuna idoinai na ia latanai baine kau. \q1 \v 23 Ia bogana ihakununa totona \q2 Dirava ese ena badu garaḡarana na ia latanai baine siaia; \q1 ia latanai baine hadihoa, medu na heto; \q2 ana aniani ai bainela. \q1 \v 24 Auri iona amo baine heau; \q2 auri-laboralabora dibana ese baine tarakia uru; \q1 \v 25 e veria ohomu, ia tau-anina amo e veria lasimu, \q2 matana mai kimoremorena na ia audunana amo e lasimu; \q2 gari ese e butua taomu. \q1 \v 26 Dibura vada e heḡaeḡaelaia, iena taḡa ihadonodia; \q2 asie hahururua lahina ese baine araia, \q2 ena kalaga ai e miamu ḡaudia baine aradia ore. \q1 \v 27 Guba ese ena kara havara baine hahedinaraia; \q2 tanobada na ia ihadikana totona baine tore isi. \q1 \v 28 Ena ruma kohudia na bae huadia lao, \q2 Dirava ena badu dinana ai bae veridia oho. \q1 \v 29 Kara dika tauna davana binai, Dirava ena amo; \q2 ahuna binai, Dirava ese vada e gwaurai henia. \c 21 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu na e haere, eto: \q1 \v 2 Egu hereva a kamonaidia namonamo, \q2 bona taumui ihalodia ḡaudia ai ba halaodia. \q1 \v 3 Ba haheauka henigu, bena baina hereva; \q2 egu hereva baina hadokoa murinai ma ba ḡonaḡonalaigu. \q1 \v 4 A lau be taunimanima na maumauraidiamu a? \q2 Dahaka dainai baina haheauka? \q1 \v 5 A itagu, bena ba gari taku, \q2 bona imamui amo udumui ba kou. \q1 \v 6 Na haeromu negana ai daragu e dokomu, \q2 bona tau-anigu e heude-heudemu. \q1 \v 7 Dahaka dainai kara dika taudia na e maurimu ela bona e burukamu, \q2 bona edia siahu na e bada e laomu? \q1 \v 8 Natudia na vairadiai e gini tutuka-tutukamu, \q2 bona e havaradia taudia danu idia matadiai. \q1 \v 9 Gari na se miamu edia ruma ai, \q2 bona Dirava ena hekwadi auna ta na latadiai se kaumu. \q1 \v 10 Edia boromakau maruanena ese nega iboudiai natuna e havaradiamu; \q2 bona edia boromakau hahinena ese natuna e abidiamu, nega ta se mara dikamu. \q1 \v 11 Natudia karukarudia na e siaidia lasimu, mamoe serina na heto; \q2 natudia na e mavarumu. \q1 \v 12 Tareko bona gitara anedia e abimu, \q2 bona ivilikou reḡena e moalelaiamu. \q1 \v 13 Taḡa ai edia dina e ha-orediamu, \q2 bona mai mainodia ida mase gabuna ai e dihomu. \q1 \v 14 Idia ese Dirava e hereva heniamu, e tomu: A rakatanimai, \q2 asia uramu emu dala baia dibadia. \q1 \v 15 Siahu-idoinai Diravana be daika, bena ai ese ia isiaina baia lao heni? \q2 Baia ḡuria be davana dahaka baia abia? \q1 \v 16 A itaia, edia taḡa na dia imadia ai a? \q2 Kara dika taudia edia hahealo lauegu amo na dauha verevai. \q1 \v 17 Nega hida kara dika taudia edia lamepa e habodoamu, \q2 eiava hahehisi na ediai e kaumu? \q2 Nega hida Dirava ese ena badu ai e hahisidiamu? \q1 \v 18 Nega hida idia na rei kakoro lai ese e hodaia ohomu na heto, \q2 eiava uit momona lai gubana ese e laohaiamu na heto? \q1 \v 19 Umui na o tomu “Dirava ese dika e habouamu, natudia edia”. \q2 Benaini, davadia do baine henidia, lalodia na bae parara totona, \q1 \v 20 Sibodia matadia ese ihabua-taridia bae itaia; \q2 Siahu-idoinai Diravana ena badu-ḡaraḡara do bae inua. \q1 \v 21 Edia helalo be dahaka, besedia edia, \q2 edia mauri huadia bae ore negana ai? \q1 \v 22 Tau ta ese Dirava baine ha-aonegaia a? \q2 Be, ia ese atai taudia na e hahemaoro henidiamu. \q1 \v 23 Tau ta na taḡa ai e masemu, \q2 ena noho namo ai bona asi garina ai; \q1 \v 24 tau-anina na digara ese e hahonuamu, \q2 bona turiana hidorona na se kaukaumu. \q1 \v 25 Ma ta be e masemu mai lauma-iditana ida; \q2 nega ta namo se mamia toho. \q1 \v 26 Ḡau ai e hekure dihomu negana ai, raruosi na heḡereḡere, \q2 bona uloulo ese e tahunidiamu. \b \q1 \v 27 A itaia, emui lalo-hadai na dibagu, \q2 lau ihadikagu o lalo-hadailaimu ḡaudia. \q1 \v 28 Badina be umui na o tomu: \q2 Lohia ena ruma be edeseni ai? \q2 Kara dika tauna ena noho kalagana be edeseni ai? \q1 \v 29 Dala ai e laolaomu taudia na asio nanadaidia, \q2 bona edia hereva asio abi dae a? \q1 \v 30 Idia na e tomu kara dika tauna na hahehisi dinana ai e maurimu, \q2 bona badu dinana ai e roho maurimu. \q1 \v 31 Daika ese ia vairanai ena dala e gwauraia hedinaraiamu, \q2 bona ena kara davana e heniamu? \q1 \v 32 Gara e huaia laomu negana ai \q2 ena guri na bae gimaia. \q1 \v 33 Koura tanona mamina na namo ienai; \q2 taunimanima iboudiai na ia murina amo e laomu, \q2 e gunalaiamu taudia danu na diaḡau duahi-duahi. \q1 \v 34 Hereva asi anidia amo taugu ede bae haloa toma? \q2 Emui haere ai ḡau ta se miamu, a koikoi mo. \c 22 \s1 Elifasa ena hereva ihatoina \p \v 1 Bena Elifasa, tau Teman, na e haere, eto: \q1 \v 2 Tau ta ese ḡau ta Dirava baine henia diba a? \q2 Aonega tauna ese sibona ena ḡau e gogomu. \q1 \v 3 Siahu-idoinai Diravana na baine moale, emu kara maoromaoro dainai a? \q2 Eiava iena namo baine bada, emu dala idoinai asi kererena ta dainai a? \q1 \v 4 Ia garina o garimu dainai ia ese e sisiba henimumu \q2 bona e hahemaoro henimumu a? \q1 \v 5 Emu kara dika na daka bada! \q2 Emu kara havara na asi dokodia! \q1 \v 6 Badina be gwauhamata toadia na tadikakamui edia amo o abi hai, \q2 bona ḡaḡaedia taudia na edia dabua ma o abi oho. \q1 \v 7 Tau-boera taudia adia inuinu ranuna so henidia, \q2 bona aniani na hitolo taudia edia amo vada o rua. \q1 \v 8 Mai siahuna tauna ese tano e ḡaunaia; \q2 bona e lalo namo henia tauna ese e noholaia. \q1 \v 9 Vabu na una kavakavadia ai vada o siaidia oho, \q2 bona ihareha imadia vada o taodia patapata. \q1 \v 10 Taunabunai, idoa ese vada e ḡeḡemu ahu, \q2 bona gari-taku ḡaudia ese e habubunimu. \q1 \v 11 Emu diari vada e dibura, ḡau ta so itaiamu; \q2 abata ese e habubunimu. \b \q1 \v 12 Dirava na dia guba doriva-dorivana ai a? \q2 Atai hisiudia a itadia, idia na atai herea. \q1 \v 13 Taunabunai oi na o tomu: Dirava be dahaka dibana? \q2 Dibura masemase ai ḡau toadia baine diba a? \q1 \v 14 Dagadaga ese e koua hegegemu, \q2 una dainai ḡau ta se itaiamu; \q2 ia na guba dorina ai e rakamu. \q1 \v 15 Dala gunana, kara dika taudia ese vada e rakalaia dalana, na \q2 do ba badinaia a? \q1 \v 16 Edia nega do se ore ai e dadidia oho; \q2 badidia na e ha-arudia oho. \q1 \v 17 Idia ese Dirava e hereva henia, eto “A rakatanimai”, \q2 bona “Siahu-idoinai Diravana na dahaka baine karaia diba emai ai?” \q1 \v 18 Ḡau tamona, ia ese edia ruma na ḡau namodia amo e hahonudia. \q2 A kara dika taudia edia hahealo na lauegu amo dauha verevai. \q1 \v 19 Kara maoromaoro taudia ese e itaiamu, bena e moalemu; \q2 asi edia kerere taudia ese e ḡonaḡonalaidiamu; \q1 \v 20 e tomu: Momokani, inaida vada eme darere, \q2 bona e rakatani ḡaudia na lahi ese vada e ha-oredia. \b \q1 \v 21 Dirava ida ba helalo tamona, bena maino ai ba noho, \q2 bona namo na emu ai baine kau. \q1 \v 22 Hahediba herevadia ia uduna amo na bavabi dae, \q2 bona ena hereva na lalomu ai ba haboudia. \q1 \v 23 Bema Siahu-idoinai Diravana ba lou henia, bona sibomu ba hahemanau, \q2 bema kara dika na emu kalaga amo ba negea daure, \q1 \v 24 bema \it gold\it* na ḡahu ai bavatoa, \q2 bona Ofiri \it gold\it*-na na koupa nadidia bogaragidiai ba negea, \q1 \v 25 bema Siahu-idoinai Diravana na emu \it gold\it* ai \q2 bona emu \it silver\it* namo-hereana ai ba halaoa; \q1 \v 26 bena, Siahu-idoinai Diravana na ba moalelaia, \q2 bona Dirava na ba roha dae henia. \q1 \v 27 Ia ba ḡuria, bena ia ese emu ḡuriḡuri baine kamonai; \q2 bona emu gwauhamata karadia ba kara. \q1 \v 28 Kara ta ba haeroa, ede ba karaia toma; \q2 bena unu baine hekara toma emu ai, \q2 bona diari na emu dala ai baine tara. \q1 \v 29 Badina be Dirava ese hekokoroku tauna na e atoa tarimu, \q2 a manau tauna na e hamauriamu. \q1 \v 30 Asi ena kerere tauna na e harohoa maurimu; \q2 oi na imamu ḡoevaḡoevadia daidiai do ba roho mauri. \c 23 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu na e haere, eto: \q1 \v 2 Hari dina ai na maumaumu mai lalo-iditagu ida; \q2 ena be na ḡanaḡanamu, to ia imana na metau lau latagu ai. \q1 \v 3 Bama diba edeseni ai ia bama davaria, \q2 bena ena helai gabuna bama raka henia kahi; \q1 \v 4 bena lau sibogu herevagu bama herevalai henia, \q2 udugu na idurulaigu herevadia ai bema honu; \q1 \v 5 bama diba ede bema haere henigu toma, \q2 bona dahaka bema gwaurai henigu negana ai na lalogu bema parara. \q1 \v 6 Ia ese ena siahu hereana amo bema lodu henigu a? \q2 Lasi; bema kamonai henigu. \q1 \v 7 Unuseni ai kara maoromaoro tauna na bema hereva henia diba, \q2 bona ihahemaoro-henigu tauna ese maorogu bema gwauraia vaitani. \b \q1 \v 8 A itaia, vairagu kahana na raka laomu, to ia na lasihia; \q2 murigu kahana na raka loumu, to asina itaia davarimu; \q1 \v 9 laurigu kahana ai na tahuamu, to asina itaiamu; \q2 idibagu kahana ai na raka sirimu, to asina mataia davarimu. \q1 \v 10 A ia na egu lao dalana dibana; \q2 ia ese vada baine haḡoevagu murinai lau na \it gold\it* heḡereḡerena ai baina raka lasi. \q1 \v 11 Lau aegu na ia aena gabudia vada e taodia; \q2 iena dala vada na badinaia, asina raka siri. \q1 \v 12 Ia uduna bibinadia haheḡanidia na asina rakatanidia; \q2 ia uduna herevadia na lalogu ai vada na baladia heni. \q1 \v 13 A ia na se idaumu. Daika ese baine ha-idaua? \q2 Dahaka e uramu, una na baine karaia. \q1 \v 14 Egu ai vada e gwaurai hidi ḡaudia na baine haḡuḡurudia; \q2 bona ḡau unuhetomadia momo na ia lalona ai mimia. \q1 \v 15 Taunabunai, ia vairanai na gari dikadikamu; \q2 na haeroamu, bena na gari henia badamu. \q1 \v 16 Dirava ese lalogu vada e hamanokaia herea; \q2 Siahu-idoinai Diravana ese vada e halalaḡaḡu; \q1 \v 17 badina be dibura ese e ḡeḡeḡu daemu, \q2 bona dibura badana ese vairagu e ḡovaia ahumu. \c 24 \q1 \v 1 Dahaka dainai Siahu-idoinai Diravana ese hahemaoro negadia se badinadiamu? \q2 Dahaka dainai ia e dibaiamu taudia ese iena dina asie itadiamu? \q1 \v 2 Taunimanima ese tano hetoadia e abidia ohomu; \q2 mamoe seridia e dadidiamu, bena rei gabudia ai e reḡudiamu. \q1 \v 3 Idia ese ihareha ena doniki e hakaua ohomu, \q2 bona vabu ena boromakau maruanena e abiamu, gwauhamatadavana. \q1 \v 4 Idia ese ogoḡami taudia na dala amo e doridia sirimu; \q2 tanobada ena ogoḡami taudia iboudiai na e komumu. \q1 \v 5 A itaia, uda donikidia tano ḡaḡaena ai na heheto \q2 raka lasimu, edia ḡaukara e laomu; \q1 tano ḡaḡaena ai damudia e tahumu, \q2 natudia adia. \q1 \v 6 Uma ai adia aniani e habouamu, \q2 bona kara dika tauna ena vine imeana ai vine momorudiae gogomu. \q1 \v 7 Hanuaboi idoinai ḡaḡaedia mo e hekuremu, asi dabuadia; \q2 keru negana ai idia na asi edia hetaru. \q1 \v 8 Ororo ai medu ese e aladiamu; \q2 asi edia hemetai gabudia dainai idia na nadi-gini metaidia ai e raki taomu. \q1 \v 9 (Haida ese ihareha na itorena hahine kemena amo e dadiamu, \q2 bona ogoḡami tauna natuna maragina e abiamu, gwauhamata davana.) \q1 \v 10 Ḡaḡaedia mo e loaloamu, asi dabuadia; \q2 mai hitolodia ida uit iḡuidia e huamu; \q1 \v 11 kara dika tauna ena olive imeana ai idia ese dehoro e karaiamu; \q2 vine imoilaidia gabuna ai vine e moidiamu, ḡau tamona ranu e masediamu. \q1 \v 12 Hanua badana lalona amo e masemu taudia edia ḡanaḡana e daemu, \q2 bona e haberodia taudia lalodia ese idurudia e tailaiamu, \q2 a Dirava ese edia noinoi se abi daemu. \b \q1 \v 13 Haida ese diari e inai heniamu, \q2 dalana na asi dibadia, bona asie rakalaiamu. \q1 \v 14 Roroma tauna na dibura ai e tore isimu, \q2 ogoḡami taudia bona hitolo taudia iala-masedia totona; \q2 bona hanuaboi ai ia na henao tauna na heto. \q1 \v 15 Heuda-hanai tauna ese mairumairu e nariamu, \q2 e tomu “Mata ta ese basine itagu”; \q2 ia ese vairana danu e ha-idauamu. \q1 \v 16 Dibura ai ruma e darediamu, \q2 dina ai sibodia e hekou ahumu, \q2 diari na asi dibadia. \q1 \v 17 Malokihi na edia daba ai e halaoamu; \q2 malokihi ena hahegari ḡaudia ida e heturamu. \b \q1 \v 18 Umui na o tomamu, Abata ese e laohaidia haraḡamu, \q2 idia ahudia vada e hadikaia tanobada ai; \q2 vine imoilaidia tauna ta ese edia vine uneadia basine lao henidia. \q1 \v 19 Geaka-geaka bona gesegese negadia ai ranu parakana na e dodomu; \q2 mase gabuna ese danu kara dika taudia na unu e karadia tomamu. \q1 \v 20 Hanua ariaradia ese e lalodia boiomu, \q2 idia ladadia na ta se lalodia taomu; \q2 taunabunai, kara dika na e kwaidumu, au na heto. \b \q1 \v 21 Gabani hahinena, asi natuna, ana aniani ai e heubumu; \q2 bona vabu na asie kara namo heniamu. \q1 \v 22 Ḡau tamona, Dirava ese goada taudia edia mauri na ena siahu amo e hadaudaumu; \q2 asi edia helaro negadia ai e tore isimu. \q1 \v 23 Noho namo e henidiamu, edia imuda ai e laomu; \q2 edia dala ia ese e itadia taomu. \q1 \v 24 Nega sisina mo e heabi isimu, bena e pukimu; \q2 idia na e maraimu bona e kakoromu, ḡau iboudiai heḡereḡeredia; \q2 idia na e heutu ohomu, uit adadia heḡereḡeredia. \q1 \v 25 Bema dia unuheto, daika ese koikoi tauna ai baine halaogu? \q2 daika ese baine hahedinaraia egu hereva na asi anina? \c 25 \s1 Bildad ena hereva ihaloina \p \v 1 Bena Bildad, tau Suhi, e haere, eto: \q1 \v 2 Lohia siahuna bona magigina na Dirava enai; \q2 ia ese maino e karaiamu, ena guba dorivanai. \q1 \v 3 Ta ese iena tuari oreadia baine duahidia diba a? \q2 Tau ta latanai ena diari se taramu a? \q1 \v 4 Benaini, taunimanima na ede baine maoromaoro toma Dirava vairanai? \q2 Hahine bogana amo e vara tauna na ede baine ḡoevaḡoeva toma? \q1 \v 5 A itaia, ia vairanai hua na asi diarina, \q2 bona hisiu na dia ḡoḡoeva-ḡoḡoeva; \q1 \v 6 a idia ese taunimanima e hereaiamu; ia na uloulo mo; \q2 bona taunimanima natuna na biluga mo. \c 26 \s1 Iobu na e haere \p \v 1 Bena Iobu na e haere, eto: \q1 \v 2 Emui heduru, asi siahuna tauna enai, namona be dahaka? \q2 Emui hahemauri, imana asi goadana tauna enai, namona be dahaka? \q1 \v 3 Emui hahealo, asi aonegana tauna enai, namona be dahaka? \q2 Diba-maoro vada o gwauraia davana a? \q1 \v 4 Daika ena heduru ai hereva vada o gwaurai? \q2 Daika laumana na oiemu amo vada e lasi? \q1 \v 5 Mase gabuna ai e nohomu laumadia na e heude-heudemu, \q2 ranu bona davara mai inoholaidia ḡaudia ida danu. \q1 \v 6 Mase gabuna na eme ḡaḡae, Dirava vairanai; \q2 bona dobu-masemase gabuna na asi iḡovalaina. \q1 \v 7 Ia ese mirigini kahana e idia roromu, gabu gagaena daenai; \q2 tanobada ia ese e atoamu, dia ḡau ta latanai. \q1 \v 8 Ia ese ranu e hahebouamu, ena duba dagadagana ai; \q2 a dagadaga na se pararamu. \q1 \v 9 Ena terono e ḡovaiamu, \q2 ena dagadaga amo e ḡovaia ahumu. \q1 \v 10 Hetoa na gadobada ai e karaia heḡeḡe, \q2 diari bona dibura hetoadia. \q1 \v 11 Guba au-tubuadia e heude-heudemu; \q2 iena gwaugwau dainai e hoa takumu. \q1 \v 12 Ia siahuna amo davara e hagaimaia; \q2 ena lalo-parara amo Rahaba\f + \fr 26:12 \ft Ina Rahaba na gadobada ai e nohova ḡauna badana ta, Heberu taudia edia gori ai.\f* e rahua mase. \q1 \v 13 lena lai ese vala e hanamoa; \q2 ia imana ese e vero haraḡa-haraḡamu gaigaina na e gwadaia mase. \q1 \v 14 A itaia, ini na ena kara rimuna mo; \q2 ia harina sisina mo ta kamonai lahulahumu, \q2 a iena siahu reḡena, guba-rahurahu na heto, daika dibana? \c 27 \p \v 1 Iobu ma e haroro lou, eto: \q1 \v 2 Ahugu korikorirta e abia ohomu Diravana, \q2 Siahu-idoinai, lalogu e ha-iditaiamu, Diravana e maurimu heḡereḡerena, \q1 \v 3 Laḡagu na lalogu ai doini e miamu \q2 bona Dirava ena lauma na udu-baubaugu matudia lalodiai doini e nohomu ai. \q1 \v 4 Lau udugu bibinadia na koikoi herevadia basie gwaurai, \q2 bona malagu na koikoi daladia basine herevalai. \q1 \v 5 Lau basinato umui na mamaoro, lasi ona lasi vaitani; \q2 harihari ela bona baina mase, egu lalo-maoromaoro basina negea. \q1 \v 6 Egu kara maoromaoro na dogoa taomu, basina kahua nege; \q2 lalogu ese se gwau henigumu egu mauri dinadia ta dainai. \b \q1 \v 7 Inaigu na kara dika taudia heḡereḡeredia ai bainela, \q2 bona e inai henigumu tauna na kara gageva-gageva taudia heḡereḡeredia ai bainela. \q1 \v 8 Badina be Dirava se matauraiamu tauna ena helaro be dahaka, \q2 Dirava ese e negea dauremu bona ena mauri e abia ohomu negana ai? \q1 \v 9 Hekwarahi na ienai baine kau negana ai na \q2 Dirava ese ena taitai baine kamonai a? \q1 \v 10 Siahu-idoinai Diravana na baine moalelaia, a? \q2 Nega iboudiai Dirava na baine hahanea, a? \q1 \v 11 Dirava imana haridia baina hadibalaimui; \q2 Siahu-idoinai Diravana enai e miamu ḡaudia na basina hunidia. \q1 \v 12 Umui iboumui ai ese vada o itaia, ani; \q2 bena dahaka dainai vada o kavakava vaitani? \b \q1 \v 13 Ina na kara dika tauna ahuna, Dirava ena amo; \q2 bona dagedaḡe taudia ahudia, Siahu-idoinai Diravana ena amo: \q1 \v 14 natuna bema hoho, to idia na dare ena; \q2 ia natuna veridia na bae hitolo. \q1 \v 15 Iena mase murinai e maurimu taudia na dai-hanai gorerena ese e hamasediamu, \q2 bona vabudia ese taidia asie taimu. \q1 \v 16 Ena be \it silver\it* baine hasenua, gahu na heto, \q2 bona dabua baine haboudia, raro na heto, \q1 \v 17 to baine haboudia ḡaudia na kara maoromaoro taudia ese bae hahedokilaidia, \q2 bona asi edia kerere taudia ese \it silver\it* na bae haria. \q1 \v 18 E haginiamu rumana na magera valavalana na heto, \q2 eiava gima tauna e haginiamu kalagana na heto. \q1 \v 19 E hekure dihomu mai taḡana ida, a nega ta ma unu basine karaia toma; \q2 e nogamu negana ai na ena taḡa vada lasihia. \q1 \v 20 Hahegari ese e lasia taomu, abata na heto; \q2 hanuaboi ai koehirihiri ese e odaia ohomu. \q1 \v 21 Laurabada ese e odaia isimu, bena vada lasihia; \q2 ena gabu amo e odaia ohomu. \q1 \v 22 E hohoamu, se bogaia hisimu; \q2 bena ena siahu amo e heau ohomu, bona e heau lalodikamu. \q1 \v 23 Ia ese imana e poupou heniamu, \q2 bona ena gabu amo e si dagu heniamu. \c 28 \q1 \v 1 Momokani, \it silver\it* na mai gurina, \q2 bona \it gold\it* na mai ihaḡoevana gabuna; \q1 \v 2 auri nd ano lalona amo e abiamu, \q2 bona auri labora-labora na nadi ihavevena ai e davariamu. \q1 \v 3 Taunimanima ese dibura e hadokoamu, \q2 bona daudau masemase gabudia ai e hetahumu; \q2 auri nadidia na vabura ai bona dibura masemase ai e tahumu. \q1 \v 4 Koura ai guri e ḡeidiamu, \q2 taunimanima edia noho gabudia na daudau. \q1 Laolao taudia ese e lalodia boiomu; \q2 dahu ai e tua dobimu, e ḡelomu, e hedave laomu, e hedave maimu. \q1 \v 5 Tanobada kopina amo aniani e abiamu, \q2 a lalona na lahi ese e haveveamu. \q1 \v 6 Ena nadi na sapairo gabudia; \q2 ena ḡahu na \it gold\it*. \b \q1 \v 7 Una dala na vamu e animu manuna ta ese se dibaia, \q2 bona bogibada matana ese se itaia. \q1 \v 8 E heaḡimu boromadia ese asie moia tao, \q2 bona leona ese se rakaia hanai. \b \q1 \v 9 Taunimanima imadia na nadi-gini aukana ai e dau kau, \q2 bona ororo na badidia amo e ḡiḡidia dobi. \q1 \v 10 Nadi badadia ai dadaira e ḡeidia; \q2 matadia ese ḡau hereadia iboudiai e itadiamu. \q1 \v 11 Sinavai na e koudia ahumu, bena asie manodia urumu, \q2 bona hehuni ḡauna na diari ai e veria lasimu. \b \q1 \v 12 Aonega na edeseni ai bae davaria? \q2 Lalo-parara gabuna be edena? \q1 \v 13 Taunimanima na ilao-henina dalana asi dibadia; \q2 mauri taudia edia tano ai asie davariamu. \q1 \v 14 Dobu gabuna na e tomu “Ia na dia lau lalogu ai”, \q2 bona davara na e tomu “Ia na dia lau dekegu ai”. \q1 \v 15 \it Gold\it* amo basita hoia diba, \q2 bona davana na \it silver\it* amo basita hahetohoa diba. \q1 \v 16 Ofiri \it gold\it*-na amo davana basita karaia diba, \q2 eiava onuku eiava sapairo nadidia amo. \q1 \v 17 \it Gold\it* eiava \it glass\it* ida basita haheḡereḡeredia diba, \q2 bona \it gold\it* heraheradia namo-hereadia amo basita hoia diba. \q1 \v 18 Ramoto bona gabisi basita herevalaidia; \q2 aonega davana ese peninimi nadidia davadia e hereadiamu. \q1 \v 19 Etiopia ena topasio\f + \fr 28:19 \ft “Sapairo”, “ramoto”, “gabisi”, “peninimi” bona “topasio” a herahera nadidia haida iadadia.\f* na ia ida asie heḡereḡere, \q2 bona davana na \it gold\it* goevaḡoevana ai basita gwauraia diba. \b \q1 \v 20 Benaini, aonega na ede amo e maimu? \q2 Bona lalo-parara gabuna be edeseni ai? \q1 \v 21 Ia na mauri ḡaudia iboudiai matadia amo e hehunimu, \q2 bona atai manudia edia amo danu. \q1 \v 22 Dobu masemase gabuna aneruna bona Mase na e tomu \q2 “Ia harina taina na taiamai amo vada a kamonai Iahulahu”. \b \q1 \v 23 Dirava na ilao-henina dalana dibana, \q2 bona gabuna danu dibana. \q1 \v 24 Badina be tanobada dokodia e roho henidiamu, \q2 bona ḡau iboudiai guba henunai na e itadiamu. \q1 \v 25 Lai ena goada e henia \q2 bona ranu e hahetohodia negana ai, \q1 \v 26 medu taravana e atua \q2 bona guba rahurahu kevaruna dalana e lailaia negana ai, \q1 \v 27 ia ese e itaia bona e gwauraia hedinarai; \q2 e haginia bona e dibaia vaitani. \q1 \v 28 Ia ese taunimanima e hamaorodia, eto: \q2 A itaia, Ḡaubada igari-henina, una na aonega; \q2 bona kara dika irakatanina, una na lalo-parara. \c 29 \p \v 1 Bena Iobu ma e haroro, eto: \q1 \v 2 Hua gunadia ai, Dirava ese e gimagu dinadia ai, \q2 na nohova heḡereḡerena ai bama noho bema namo. \q1 \v 3 Una negana ai iena lamepa ese kwaragu e hadiaria, \q2 bona ena diari ai dibura lalona amo na raka hanai. \q1 \v 4 Egu goada dinadia ai na nohova heḡereḡerena ai bama noho bema namo; \q2 una negana ai Dirava ena hetura na egu kalaga latanai e miava, \q1 \v 5 bona Siahu-idoinai Diravana ese e bamoguva, \q2 bona natugu na dekegu ai e nohova; \q1 \v 6 una negana ai aegu vataḡadia na rata amo e huridia, \q2 bona dehoro na sinavai na heheto nadi-gini amo e aru lasi. \q1 \v 7 Hanua ikoukouna na lao henia \q2 bona hanua ariarana ai egu helai gabuna na abia hata negadia ai, \q1 \v 8 eregabe taudia ese e itagu, bena e raka oho, \q2 bona tatau burukadia na e tore isi, e gini; \q1 \v 9 pavapava danu asie hereva, \q2 bona ududia na imadia amo e koudia; \q1 \v 10 lohia na asi reḡereḡedia, \q2 bona maladia na ududia atai maodia ai e kape dae. \b \q1 \v 11 Taia ese e kamonai negana ai, e hanamogu; \q2 mata ese e itaia negana ai na e hamomokania; \q1 \v 12 badina be ogoḡami tauna e tai negana ai na hamauria; \q2 ihareha danu, asi iduruna negana ai na hamauria. \q1 \v 13 Masena vada e kahira-kahira tauna ese e hanamogu, \q2 bona vabu ese lalona ai moale anedia e abi lau daigu ai. \q1 \v 14 Kara maoromaoro na hahedokilaia, ia ese e hadabualaigu; \q2 egu hahemaoro ḡoevaḡoevana na hahedoki dabuana bona kwara dabuana na heheto. \q1 \v 15 Lau na matakepulu tauna matana, \q2 bona ae-hedairike tauna aena. \q1 \v 16 Lau na ogoḡami tauna tamana, \q2 bona asi dibagu tauna sivaraina na tahua. \q1 \v 17 Kara gageva-gageva tauna dodomana na hakwaidudia, \q2 bena damuna na isena amo e moru. \q1 \v 18 Bena na laloa, nato: Egu ruma ai baina mase, \q2 bona egu mauri dinadia baina hahohodia, miri na heto. \q1 \v 19 Ramugu na e hatamu, ranu e davariamu; \q2 bona hunu na rigigu ai e dihomu, hanuaboi idoinai. \q1 \v 20 Hairaigu na e matamatamu \q2 bona egu peva e matamata hanaihanaimu imagu ai. \q1 \v 21 Taunimanima ese e hakala heniguva, bona e henariva; \q2 asi reḡereḡedia egu hahealo e nariava. \q1 \v 22 Lau na hereva murinai idia na asi reḡereḡedia; \q2 egu hereva na latadiai e kau. \q1 \v 23 Idia ese e narigu, medu bema naria na heto; \q2 ududia e haḡadia, medu gabedia negadia heḡereḡeredia. \q1 \v 24 Edia daradara negadia ai na kiri amo na hagoadadia, \q2 bona vairagu diarina na idia ese asie habodoa. \q1 \v 25 Edia dala na abia hidi, edia lohia tauna ai nala; \q2 hekara pavapava na ena tuari taudia bogaragidiai e nohomu heḡereḡerena ai na nohova, \q2 eiava taitai taudia e hamarumarudiamu tauna na heto. \c 30 \q1 \v 1 A harihari idia ese e hevasehalaigumu, \q2 uru gabena taudia ese. \q1 Tamadia na bama dadaraidia; \q2 egu sisia ida egu seri ireḡudia ai basinama halaodia. \q1 \v 2 Idia imadia goadadia amo bama abia ḡauna namona be dahaka? \q2 Edia goada vada e ore. \q1 \v 3 E dabumu bona e hitolodia dikadikamu dainai, \q2 idia ese tano kaukauna na tano ḡaḡaena ai e ḡauaiamu. \q1 \v 4 Idia ese doe anianidia bona au raudia e abidiamu, \q2 bona lagwa ramudia e ḡeidiamu. \q1 \v 5 Taunimanima bogaragidia amo e luludia lasimu; \q2 muridia amo e lolomu, henao tauna murina amo bema lolo na heto. \q1 \v 6 Ororo dadairadia ai e nohomu, \q2 bona tano koupadia ai bona nadi-gini kohuadia ai. \q1 \v 7 Uda ai e ḡoumu, \q1 bona au ginigini henudiai e hetabira boumu. \q2 \v 8 Kavakava besena, mai harina dikana; \q1 tano amo vada e havadia lasi. \b \q1 \v 9 A harihari lau na edia ane ḡauna ai vada nala; \q2 edia gwaurai-gwaurai herevana ai vada e halaogu. \q1 \v 10 Idia ese e ihi-ihiraigumu, asie raka henigu kahimu; \q2 vairagu ai e kanudi bagubagumu. \q1 \v 11 Dirava ese egu peva maorana vada e ruhaia bona vada e hahemaraigu dainai, \q2 lau vairagu ai idia ese edia haheauka vada e negea daure. \q1 \v 12 Idibagu kahana ai hearuru taudia na e tore isimu, e lulugu lasimu; \q2 edia hahebua-tari daladia amo e ala-ala henigumu. \q1 \v 13 Idia ese egu lao dalana e hadikaiamu; \q2 ihadikagu karadia e goadalaimu, \q2 ta ese se laodia ahumu. \q1 \v 14 E ḡiḡia dobi maḡuna amo bema didi vareai na heto idia na e maimu: \q2 maḡu e heḡiḡi dobimu ai idia na e aru e maimu. \q1 \v 15 Hahegari na latagu ai e kaumu; \q2 egu momokani e lulua ohomu, lai ese bema hodaia oho na heto; \q2 egu noho namo na e pukimu, ori na heto. \b \q1 \v 16 Harihari lalogu na hisihisi ese e gugubaiamu, \q2 hisihisi dinadia ese vada e abigu; \q1 \v 17 hanuaboi ai turiagu e hisihisimu, \q2 e gugubagumu hisidia na asie dokomu. \q1 \v 18 Mai daḡedaḡena ida egu dabua e dabaia taomu; \q2 e ḡuigumu, aiogu mukona na heto. \q1 \v 19 Dirava ese vada e tahogu dobi, kopukopu lalonai; \q2 lau na ḡahu bona kahu heḡereḡeredia ai vada nala. \q1 \v 20 Lau na boi henimumu, to so haere henigumu; \q2 na ginimu, to so itagumu. \q1 \v 21 Lau inaigu ai vada ola, \q2 oi imamu goadana amo vada o daḡedaḡe henigu. \q1 \v 22 O abigu isimu lai latanai, egu gui ḡauna ai o halaoamu; \q2 lai gubana reḡena ai o tahogu isi tahogu isimu. \q1 \v 23 Oibe, lau dibagu oi ese ba hamasegu; \q2 bona mauri taudia iboudiai edia vada o gwauraia hidi rumana ba siaigu lao. \b \q1 \v 24 Tau ta ese vada e heḡiḡi dobi rumana senuna amo imana basine toia roro a? \q2 Ena hisihisi ai basine boiboi, ta ese baine durua helaoreana, a? \q1 \v 25 Ena dina vada e dika tauna taina asina tai a? \q2 Lalogu na se hisihisi ogoḡami taudia daidiai a? \q1 \v 26 A namo na tahuava negana ai, dika na egu ai e kau; \q2 bona diari na nariava negana ai, dibura na e kau. \q1 \v 27 Lalogu na e hekwarahimu, se laḡa animu; \q2 hisihisi dinadia ese e davarigumu. \q1 \v 28 Kopigu vada e hakoremaia, to dia dina ese; \q2 hebou ai na tore isimu, na tai henidiamu, bae kahagu. \q1 \v 29 Lau na uda sisiadia tadikakadia, \q2 bona kokokoko turadia. \q1 \v 30 Kopigu koremana e hevaka ohomu, \q2 bona turiagu na e araia morumorumu. \q1 \v 31 Egu gitara reḡena na rohe-ahu reḡena ai e laomu, \q2 bona egu ivilikou reḡena na taitai taudia gadodia ai e laomu. \c 31 \q1 \v 1 Lau na matagu taravadia vada na atu; \q1 benaini, hane-ulato rami-hebou na ede baina haḡerea toma? \q1 \v 2 Davagu bema dahaka atai Diravana ena amo? \q2 Ahugu bema dahaka Siahu-idoinai Diravana atai ai e nohomu ena amo? \q1 \v 3 Hahehisi na kara gageva-gageva taudia latadiai \q2 bona mase danu kara havara taudia latadiai se kaumu a? \q1 \v 4 Egu dala na se itadiaimu \q2 bona aegu daḡadia iboudiai se duahidiamu a? \q1 \v 5 Koikoi dalana ai bama raka, \q2 aegu na koikoi gabuna bema heau henia; \q1 \v 6 bena hahetoho ḡauna maoromaorona ai baine hahetohogu, \q2 bona Dirava ese egu lalo-maoromaoro baine dibaia. \q1 \v 7 Aegu na dala amo bema raka oho, \q2 lalogu ese matagu bema ḡavadia, \q2 imagu na bema mai mirodia; \q1 \v 8 bena dahaka baina hadoa ta ese baine ania, \q2 bona dahaka baine vara egu na baine heraḡa oho. \b \q1 \v 9 Lalogu na hahine ta ese bema ania, \q2 dekegu tauna ena ruma iduarana badinai bama henari; \q1 \v 10 bena adavagu na idau tauna ta ana uit baine riria, \q2 bona idaudia haida ese bae eno henia. \q1 \v 11 Badina be una na bema kerere metau-hereana; \q2 una na bema kara dikana, hahemaoro taudia ese bema hahemaorolaia; \q1 \v 12 davana na lahi, e ara e laomu ela bona dobu masemase gabuna; \q2 egu ḡaukara anina idoinai bema araia ore. \b \q1 \v 13 Egu hesiai tauna eiava hahinena bema maumauraigu negana ai \q2 ena hereva bama dadaraia, \q1 \v 14 ede baina kara toma, Dirava baine tore isi negana ai? \q2 Baine henanadai negana ai, ede baina haere henia toma? \q1 \v 15 Sinagu bogana ai e karagu Diravana ese ia danu se karaia a? \q2 bona ta ese sinamai bogadia ai se karamai a? \b \q1 \v 16 Ogoḡami tauna ena ura ḡauna ta bama rua, \q2 eiava vabu matana bama havalahu-valahua, \q1 \v 17 eiava agu bama ani gunita, \q2 ihareha na sina taina basinama henia, \q1 \v 18 (badina be merona negana amo na reḡua, tamana na heto, \q2 bona e vara negana amo na hakaua); \q1 \v 19 ta bama itaia, asi dabuana dainai e mase, \q2 eiava ogoḡami tauna asi ena hetaru; \q1 \v 20 ia ese tau-anina amo basinema hanamogu, \q2 bona egu mamoe huidia ese tauna basiema hasiahua; \q1 \v 21 imagu bama abia isi ihareha ihadikana, \q2 ikahagu na hahemaoro gabuna ai na itaia dainai; \q1 \v 22 bena larolarogu turiana na paḡagu amo baine moru oho, \q2 bona imagu na paḡagu amo baine heveri oho. \q1 \v 23 Badina be Dirava ena amo bainema hahisina garina na gari; \q2 ia hairaina mai siahuna ida basinama haḡerea diba. \b \q1 \v 24 \it Gold\it* bama abidadama henia, \q2 eiava \it gold\it* ḡoevaḡoevana na egu helaro ḡauna ai bama halaoa; \q1 \v 25 bama moale egu taḡa vada e bada dainai, \q2 eiava imagu na ḡau momo vada e haboudia dainai; \q1 \v 26 dina bama raraia e taramu negana ai, \q2 eiava hua hairaina bama raraia e rahumu negana ai, \q1 \v 27 unu amo lalogu bema heani hehuni-hehuni, \q2 bona udugu ese imagu bema harahua;\f + \fr 31:27 \ft Ini na dina bona hua e toma henidia diho taudia edia toma-diho karadia.\f* \q1 \v 28 bena ina danu na kara havara, hahemaoro taudia ese davana bae gwaurai; \q2 badina be unu kara amo atai Diravana bama koia. \b \q1 \v 29 E inai henigu tauna ihadikana bama moalelaia, \q2 eiava dika ese e butua tao negana ai bama heaḡi, \q1 \v 30 (udugu asina hakererea, heuduguirai herevana amo, \q2 ena mauri iabi-ohona asina gwauraia); \q1 \v 31 egu kalaga taudia basiema toma \q2 “Daika na ena aniani ianina ai bogana do se kunu?” \q1 \v 32 (Laolao tauna na ariara ai se noho, \q2 egu iduara vada na kehoa, loaloa tauna ena); \q1 \v 33 egu kara dika na taunimanima edia amo bama hunidia, \q2 egu kara havara na lalogu ai bama hunia, \q1 \v 34 badina be hutuma igari-henidia bona varavara edia hedadarai igari-henina dainai, \q2 bena asi reḡereḡegu na nohova, bona asina raka lasi; \q1 \v 35 ta ese baine kamonai henigu be namo; \q2 (lau toagu binai: Siahu-idoinai Diravana ese baine haere henigu); \q2 inaigu ena hahebade revarevana baina abia be namo. \q1 \v 36 Momokani, paḡagu ai bama huaia, \q2 bona kwaragu bama ḡeḡelaia, havava ḡauna na heto; \q1 \v 37 aegu daḡadia iboudiai sivaraidia bama gwaurai henia, \q2 pavapava heḡereḡerena bama raka henia kahi. \b \q1 \v 38 Egu tano ese bema habadelaigu; \q2 tano latalatadia bema taitai hebou; \q1 \v 39 anina bama ania asi davana, \q2 eiava biaguna bama hamasedia; \q1 \v 40 bena au ginigini bae vara uit gabudia ai, \q2 bona ava dikadia bali gabudia ai. \m Iobu ena hereva na iniseni ai vada e ore. \c 32 \s1 Elihu ese Iobu e haere henia \p \v 1 Taunabunai unu tatau tatoiosi ese Iobu ihaere-henina e hadokoa, badina be ia na sibona maorona e gwaurai. \v 2 Bena Elihu Barakele, tau Busu, Ram iduhuna tauna, na e badu. Ia ese Iobu e badu henia, badina be ia sibona maorona e gwaurai, a Dirava maorona se gwaurai. \v 3 Ia ese danu Iobu turana tatoiosi e badu henidia, badina ena be Iobu na kererena e gwaurai to haere ta asie laloa davari. \v 4 Elihu na Iobu ihaere-henina ai e halahe, badina be idia na ereguna, a ia na eregabe. \v 5 A Elihu ese unu tatau tatoiosi e itadia, ududia ai na asi edia haere herevana ta; bena ia na e badu. \p \v 6 Bena Elihu Barakele, tau Busu, e hereva, eto: \q1 Lau na eregabe, \q2 a umui na ereguna. \q1 Una dainai kudougu e hetaha, \q2 bona egu lalo-hadai emui ai baina gwaurai hedinarai na na gari. \q1 \v 7 Nato “Dina momo bae hereva, \q2 bona laḡani momo ese aonega bae hahedibalai”. \q1 \v 8 A ḡau be tau ta laumana, \q2 Siahu-idoinai Diravana laḡana ia lalonai, \q2 ese ia lalona e hapararaiamu. \q1 \v 9 Aonega na dia ereguna taudia ediai, \q2 bona tatau burukadia na hereva maoromaorodia asi dibadia. \q1 \v 10 Taunabunai lau na tomamu: A hakala henigu; \q2 lau danu egu lalo-hadai mani aina gwauraia hedinarai. \b \q1 \v 11 A itaia, emui hereva na naridia; \q2 na hakala, emui aonega herevadia baina kamonai nato, \q2 ba gwaurai herevadia o tahudiava negana ai. \q1 \v 12 Na hakala henimui, bena na itaia, \q2 umui ta ese Iobu ena hereva se lao ahu, \q2 eiava ena hereva se haere henidia. \q1 \v 13 Metaira ba hereva, baoto: Ai na aonega vada a davaria; \q2 Dirava ese baine hadarerea, dia taunimanima ese. \q1 \v 14 Iena hereva matadia na dia lauegu ai, \q2 bona umui emui hereva amo basina haere henia. \b \q1 \v 15 Idia na e hemaraimu, asie haeremu; \q2 asi edia hereva ta. \q1 \v 16 Idia asie herevamu, e ginimu asi edia haere, \q2 una dainai lau do baina henari a? \q1 \v 17 Lau danu baina haere; \q2 lau danu egu lalo-hadai baina gwauraia; \q1 \v 18 badina be lau na hereva ai na honumu, \q2 bona lalogu ese e haduagumu. \q1 \v 19 A itaia, lalogu na vine ranuna asi ena lasi dalana na heto, \q2 eiava kopi matamatadia kahira-kahira be poumu na heto. \q1 \v 20 Do baina hereva, bena lalogu baine keru; \q2 bibinagu baina hapapaia, baina haere. \q1 \v 21 Lau na taunimanima ta enai basina tao, \q2 eiava tau ta basina hanamoa koikoi; \q1 \v 22 badina be hahenamo koikoi daladia na asi dibagu. \q2 Unu bama kara toma, ikaragu Diravana ese bema hamasegu haraḡa. \c 33 \q1 \v 1 Iobu e, harihari eregu a kamonai; \q2 egu hereva iboudiai ba hakala henidia. \q1 \v 2 A itaia, udugu na kehoamu, \q2 bona malagu udugu ai e herevamu. \q1 \v 3 egu hereva ese egu lalo-maoromaoro na e gwauraiamu, \q2 bona bibinagu dibadia ḡaudia na e gwauraimu mai momokanidia ida. \q1 \v 4 Dirava ena lauma ese vada e karagu, \q2 bona Siahu-idoinai Diravana laḡana ese vada e hamaurigu. \q1 \v 5 Bema mai emu haere dalana, ba haere henigu; \q2 vairagu ai emu hereva ba haerodia namonamo bona ba gini tutuka. \q1 \v 6 A itaia, lau na oi heḡereḡeremu Dirava vairanai; \q2 lau danu raro taba ta amo e karagu. \q1 \v 7 A itagu, garigu basio gari; \q2 imagu na basina taoa tari metau latamu ai. \b \q1 \v 8 Momokani, o gwaurai herevadia vada na kamonai; \q2 emu hereva reḡedia danu vada na kamonai. \q1 \v 9 O tomu: Lau na ḡoeva dae, asi egu kerere ta; \q2 lau na ḡoeva herea, asi egu kara havara ta; \q1 \v 10 matona, ia ese i'inai-henigu dalana e tahuamu, \q2 ia inaina ai e halaogumu; \q1 \v 11 lau aegu na hekahi-tao auna ai e kahi tao, \q2 bona egu dala iboudiai e hasinadodiamu. \b \q1 \v 12 A itaia, ina hereva ai oi na dia maoro. \q2 Lau ese baina haere henimu; \q2 Dirava ese taunimanima na e hereadiamu. \q1 \v 13 Dahaka dainai ia o lodu heniamu, \q2 o tomu “Egu hereva davadia se gwauraimu”? \q1 \v 14 Badina be Dirava ese dala ta amo e herevamu, eiava dala rua amo, \q2 to taunimanima na lalodia asie pararamu. \q1 \v 15 Nihi ai, eiava hanuaboi mata-hanaina ai, \q2 taunimanima e mahuta hedavauhemu negana ai, \q2 edia mahuta ḡaudia latadiai e mahutamu lalonai, \q1 \v 16 ia ese taunimanima taiadia e hakiraradiamu, \q2 bona sisiba herevadia amo e hagaridiamu, \q1 \v 17 taunimanima na edia kara amo baine hakaudia siri \q2 bona edia heaḡi baine abia oho helaoreana. \q1 \v 18 Idia laumadia na guri amo \q2 bona edia mauri danu dare ena hahemase amo e rauadiamu. \b \q1 \v 19 Taunimanima na hisihisi ese matana e hakanimu ena mahuta ḡauna latanai, \q2 bona turiana danu e hisihisi louloumu; \q1 \v 20 una dainai ena mauri ese aniani e dadaraiamu, \q2 bona uduna ese aniani namodia se ura henidiamu. \q1 \v 21 Tau-anina vada e varoda-varoda ela bona basine heita diba, \q2 bona turiana, gunaguna asie itadiava, na e hedinaraimu. \q1 \v 22 Laumana ese guri eha kahi heniamu, \q2 bona ena mauri ese mase taudia edia noho gabuna e raka henia kahimu. \q1 \v 23 Aneru ta, aneru daha bogaragidia amo, na ia bona Dirava padadiai bema gini, \q2 taunimanima ena dala maorona bema gwaurai henia; \q1 \v 24 bena bema bogaia hisi, bema toma: \q2 A hamauria, guri lalonai basine diho; \q2 lau ese ia idavalaina ḡauna vada na davaria; \q1 \v 25 bena hidiona baine matamata, eregabe tauna na heto, \q2 bona eregabena ena goada dinadia baine lou henidia. \q1 \v 26 Bena taunimanima ese Dirava e ḡuriamu, \q2 bena Dirava ese e abia daemu, \q2 bona ia ese Dirava vairanai e raka vareaimu mai moalena ida. \q1 Ia ese taunimanima na ena hahemauri sivaraina e hamaorolaidiamu, \q2 \v 27 taunimanima vairadiai ane e abimu, e tomu: \q1 Lau na kara dika na karaia, bona kara maoromaoro na hagagevaia, \q2 bona davagu se henigu; \q1 \v 28 ia ese laumagu na e hamauria, guri ai basine diho; \q2 egu mauri ese diari baine itaia. \b \q1 \v 29 A itaia, Dirava ese ini kara iboudiai na taunimanima ta e kara heniamu, \q2 nega rua eiava toi, \q1 \v 30 laumana na guri amo baine hakaua lou \q2 bena mauri diarina baine itaia helaoreana. \q1 \v 31 Iobu e, a hakala, a kamonai henigu; \q2 eremu, lau baina hereva. \q1 \v 32 Bema mai emu hereva, ba haere henigu; \q2 a hereva, lau na uramu maoromu baina gwaurai. \q1 \v 33 Bema lasi, a hakala henigu; \q2 basio hereva, bena lau ese aonega baina hadibalaimu. \c 34 \p \v 1 Elihu ma eto: \q1 \v 2 Aonga taumui e egu hereva a kamonai; \q2 mai dibamui taumui e, taiamui a hakede henigu. \q1 \v 3 Badina be taia ese hereva e tohodiamu, \q2 mao ese aniani e mamia tohomu na heto. \q1 \v 4 Dala maoromaorona baita abia hidi; \q2 baita haeroa hebou ḡau namona be edena. \q1 \v 5 Badina be Iobu na e tomu: Lau na asi egu kerere, \q2 bona Dirava ese hahemaoro na egu amo vada e abia oho; \q1 \v 6 ena be lau na maoromaoro, to koikoi tauna ai e halaogumu; \q2 ena be asi egu kerere, to berogu na asi ihanamona. \q1 \v 7 Daika na Iobu heḡereḡerena? \q2 Ia ese ḡonaḡona herevadia e inumu, ranu na heto; \q1 \v 8 ia na kara dika taudia ida e hebamo hehenimu, \q2 bona kara havara taudia ida e raka heboumu. \q1 \v 9 Badina be ia eto: Dirava ihamoalelaina ai \q2 tau ta ese ena namo taina basine davaria. \b \q1 \v 10 Taunabunai, lalo-parara taumui e, a kamonai henigu: \q2 Dirava na basine kara dika; \q1 Siahu-idoinai Diravana na basine kerere, \q2 lasi ona lasi vaitani. \q1 \v 11 Badina be tau ta ena ḡaukara heḡereḡerena ai davana baine henia, \q2 bona ena dala heḡereḡeredia ai baine kara henia. \q1 \v 12 Momokani, Dirava na basine kara dika; \q2 Siahu-idoinai Diravana ese hahemaoro basine hagagevaia. \q1 \v 13 Daika ese tanobada ireḡuna ai e halaoa? \q2 Daika ese tanobada idoinai hekwarahina na ia latanai e atoa? \q1 \v 14 Ena lauma na bema abia lou, sibona enai, \q2 bona laḡana danu bema haboua lou, \q1 \v 15 mauri ḡaudia iboudiai na bema mase bou, \q2 bona taunimanima na ḡahu bema lou henia. \b \q1 \v 16 Bema mai emui lalo-parara, a hakala; \q2 egu hereva ba kamonai. \q1 \v 17 Hahemaoro ḡoevaḡoeva e inai heniamu tauna na baine lohia a? \q2 Kara maoromaoro bona goada tauna ba revaia a? \q1 \v 18 Ia ese pavapava e hamaoroamu, e tomu “Oi na kara kava taumu”, \q2 bona lohia na e hamaorodiamu, e tomu “Oi na kara dika taumu”. \q1 \v 19 Ia na pavapava ediai se taomu; \q2 taḡa taudia se lalodia badamu bona ogoḡami taudia se lalodia maraḡimu, \q1 badina be iboudiai na ia imana ese e karadia. \q2 Ia ba revaia a? \q1 \v 20 Idia na e mase takumu; \q2 malokihi ai taunimanima na e marere-mareremu bona e pukimu, \q2 bona goada taudia na e heabi ohomu, dia taunimanima imadia amo. \b \q1 \v 21 Badina be ia ese taunimanima ta ena dala e itadia taomu, \q2 ia aena daḡadia iboudiai e itadiamu. \q1 \v 22 Asi gabu vaburana eiava diburana ta mia, \q2 kara dika taudia na bae komu; \q1 \v 23 badina be tau ta ena nega se gwauraia guna, \q2 Dirava vairanai hahemaoro baine abia. \q1 \v 24 Ia ese goada taudia na e huaridiamu, se tahudia gunamu; \q2 ma haida na gabudia ai e atodiamu. \q1 \v 25 Taunabunai, edia kara dibana dainai \q2 ia ese hanuaboi ai e haheḡiḡidia dobi; \q2 bena idia na e hemoi patapatamu. \q1 \v 26 Edia kara dika daidiai ia ese e rahudia masemu \q2 taunimanima vairadiai; \q1 \v 27 badina be ia iḡavana amo e raka siri, \q2 bona ena dala ta se laloa; \q1 \v 28 bena idia daidiai ogoḡami taudia edia taitai na ienai e kau, \q2 bona hisi-ani taudia edia taitai na e kamonai. \q1 \v 29 Asi reḡereḡena negana ai, daika ese baine revaia? \q2 Vairana e huniamu negana ai, daika ese baine itaia? \q2 Bese ta eiava tau ta danu unuheto. \q1 \v 30 Taunabunai, Dirava se matauraiamu tauna na basine pavapava; \q2 ia ese taunimanima na basine idoadia. \b \q1 \v 31 Tau ta ese Dirava bema hamaoroa, bema toma: \q2 Kerere davana vada na abia, basina kerere lou; \q1 \v 32 asina itamu ḡaudia na ba hadibagu; \q2 bema na kara dika, vada basina kara lou; \q1 \v 33 bena dava baine ha-idaua oiemu ura heḡereḡerena \q2 badina be o dadaraia dainai a? \q1 Badina be oi ese bavabia hidi, dia lau; \q2 taunabunai dibamu ḡauna ba gwauraia hedinarai. \q1 \v 34 Lalo-parara taudia ese bae hereva henigu, \q2 bona mai aonegana ida e kamonai henigumu tauna na baineto: \q1 \v 35 Iobu ese asi dibana ḡaudia e herevalaimu, \q2 ena hereva na dia lalo-hadai dobudia amo asie varamu. \q1 \v 36 Iobu ena haheauka na bema tohoa ela bona dokona; \q2 badina be ena haere na kara dika taudia edia haere heḡereḡeredia. \q1 \v 37 Badina be ena kara dika latadiai gwau-edeede ma e atoa kaumu, \q2 ita bogaragidai imana e patapatadiamu, \q2 bena Dirava ihadikana herevadia momo herea e gwauraimu. \c 35 \p \v 1 Elihu ma eto: \q1 \v 2 Oi o laloamu ina na maoro a? \q2 Oi na o tomu “Ina na ahugu korikori Dirava vairanai”; \q1 \v 3 bena ma o tomu “Namona be dahaka egu ai? \q2 Na kara namo negana ai ina hisi ianina na davaria; \q2 bama kara dika, egu hisi ianina bema herea eiava?” \q1 \v 4 Lau ese baina haere henimu, \q2 bona turamu danu, oi ida. \q1 \v 5 Ba roha isi, guba ba itaia; \q2 ori ba itadia, idia na atai ai, oi na henudiai. \q1 \v 6 Boma kara dika, ia boma kara dika henia a? \q2 Emu kara dika boma habada, ede ba kara henia toma a? \q1 \v 7 Boma kara maoromaoro, dahaka ba henia? \q2 Eiava dahaka oi imamu amo baine abia? \q1 \v 8 Emu kara dika na taunimanima ta oi heḡereḡeremu enai baine kau; \q2 bona emu kara maoromaoro taunimanima natuna ta danu enai. \q1 \v 9 Daḡedaḡe karadia momo daidiai, taunimanima na e tai lolomu: \q2 goada taudia imadia daidiai idia ese hekaha e boiboilaiamu. \q1 \v 10 A asi tauna ta e tomu: Ikaragu Diravana na edeseni ai? \q2 Hanuaboi ai ia ese ane e henimu; \q1 \v 11 ia ese e hadibadibadamu, bena uda boromadia ta hereadiamu; \q2 ia ese e ha-aonegadamu, bena atai manudia ta hereadiamu; \q2 ia be edeseni ai? \q1 \v 12 Idia e tai lolomu, to ia na se haeremu, \q2 kara dika taudia edia hekokoroku dainai. \q1 \v 13 Momokani, Dirava ese taitai asi anina na se kamonai heniamu; \q2 Siahu-idoinai Diravana ese se abia daemu. \q1 \v 14 Matona, baoto so itaiamu, \q2 bona hahemaoro badina na ia vairanai mia; \q1 bena ia o nariamu, \q2 ia danu basine abia dae, ani? \q1 \v 15 A harihari, ena badu ese dava se henimu \q2 bona kara dika se laloa badamu dainai, \q1 \v 16 Iobu ese uduna e kehoamu, hereva asi anidia e gwauraimu; \q2 hereva momo e habadamu, asi dibana ida. \c 36 \p \v 1 Elihu ese hereva haida ma e gwaurai, eto: \q1 \v 2 Nega sisina ba haheauka henigu, bena baina hadibamu, \q2 badina be hereva sisina do baina gwauraia Dirava ladana ai. \q1 \v 3 Egu diba na dauha amo aina mailaia, \q2 bona ikaragu Diravana ena kara maoromaoro baina gwauraia. \q1 \v 4 Badina be momokani egu hereva na dia kokoikoi; \q2 e diba ḡoeva-daemu tauna na dekemu ai. \b \q1 \v 5 A itaia, Dirava na mai goadana; ia ese ta se dadaraiamu; \q2 aonega ai danu ena goada na herea. \q1 \v 6 Kara dika taudia edia mauri na ia ese se hadaudaumu; \q2 a hisihisi taudia na ahudia korikori e henidiamu. \q1 \v 7 Ia matana na kara maoromaoro taudia edia amo se roha murimu; \q2 a pavapava ida terono ai e hahelaidia hanaihanaimu, \q2 bona e imodaidiamu. \q1 \v 8 Auri gadeadia ai bema ḡuidia, \q2 eiava hisihisi ese bema idoadia; \q1 \v 9 bena ia ese edia kara bema hahedinarai henidia, \q2 edia kerere bona edia heagi karadia danu. \q1 \v 10 Ia ese taiadia e hakiraradiamu, ena hahediba herevadia bae kamonai totona, \q2 bona e haḡanidiamu, edia kara dika bae rakatanidia. \q1 \v 11 Bema bae kamonai henia bona isiaina bae lao heni, \q2 edia dina bae haḡuḡurudia mai ima lalo anidia ida, \q2 bona edia laḡani danu mai moaledia ida. \q1 \v 12 A bema basie kamonai, idia na dare ai bae hamasedia; \q2 edia lalo-duhu ai bae mase. \b \q1 \v 13 Lalodia ai Dirava asie matauraiamu taudia ese badu e ubuamu; \q2 e ḡuidiamu negana ai hekaha asie boiboilaiamu. \q1 \v 14 Idia na eregabedia ai e masemu; \q2 edia mauri na hemarai ai e oremu. \q1 \v 15 Ia ese hisihisi taudia na ihahisihisidia amo e hamauridiamu, \q2 bona hahedika daladia amo taiadia e hakiraradiamu. \q1 \v 16 Ia ese lalomu ianina ai hisihisi amo e hakaumu lasi, \q2 lababana bada gabuna ai, gabu heidi-rorona; \q2 bona emu aniani patana ai digara ḡaudia eme hedabara. \b \q1 \v 17 A kara dika taudia ihahemaoro-henidia ese lalomu e hahonuamu; \q2 hahemaoro bona kara maoromaoro mo o laloamu. \q1 \v 18 Nahuamu ba tohoa, badu ese baine dibaḡanimu bena ba ḡonaḡona na garina; \q2 bona ba heita, dava badana ese basine hakaumu kerere. \q1 \v 19 Emu taitai ese hisihisi amo baine hamaurimu diba, \q2 eiava emu goada idoinai ese, a? \q1 \v 20 Dibura basio laroa bada, \q2 badina be dibura ai taunimanima na edia gabu amo e heabi ohomu. \q1 \v 21 Nahuamu ba tohoa, kara havara basio haḡerea; \q2 badina be oi ese ina na vada o abia hidi, a hisihisi na vada o dadaraia. \q1 \v 22 A itaia, Dirava ena siahu na herea-dae; \q2 hahediba tauna ia heḡereḡerena be daika? \q1 \v 23 Daika ese ena dala vada e gwaurai henia, \q2 eiava daika baineto “Vada o kerere”. \b \q1 \v 24 Ena ḡaukara i'imodaina ba laloa tao, \q2 taunimanima ese vada e anelaiamu ḡauna \q1 \v 25 Taunimanima iboudiai ese vada e raraia; \q2 taunimanima ese dauha amo e itaiamu. \q1 \v 26 A itaia, Dirava na herea, ita na asi dibada ia; \q2 ena laḡani na ede hohodia basita tahua diba. \q1 \v 27 Badina be ranu varahudia na e veri daemu, \q2 bena ena ori lalona amo medu e hadihoamu; \q1 \v 28 guba amo e dihomu, \q2 taunimanima latadiai e diho badabadamu. \q1 \v 29 Tau ta ese ori e hepiu rohorohomu daladia mai dibana a? \q2 Eiava iena kalaga gurudia mai dibana a? \q1 \v 30 A itaia, ena ninoa e idia roromu, \q2 ororo doridia e ḡovadia ahumu; \q1 \v 31 badina be ini amo ia ese taunimanima besedia na e hahemaoro henidiamu, \q2 bona adia aniani e henidia badabadamu. \q1 \v 32 Kevaru na imana ai e abiamu; \q2 e haḡaniamu, edena gabu ai baine tubu. \q1 \v 33 Ena guba rahurahu ese ia harina e piuamu; \q2 ia ese kara dika e heturia-rikilaiamu mai baduna ida. \c 37 \q1 \v 1 Una dainai lalogu na e hekwarahimu, \q2 bona kudougu na e hetahamu. \q1 \v 2 Ia gadona guruna a kamonai; \q2 ia uduna amo e lasimu reḡedia danu. \q1 \v 3 Guba idoinai henunai e piua e laomu; \q2 bona ena kevaru ese tanobada daigunidia e kevarudia isimu. \q1 \v 4 Una murinai ia gadona e ḡoumu; \q2 ia gadona herea-daena na guba rahurahu guruna na heto, \q2 bona gadona e hekamonaimu negadia ai kevaru danu se dogoa taomu. \q1 \v 5 Dirava ese gadona guruna e habadaiamu, ta hoamu; \q2 kara badadia, ita asi dibada karadia, danu ia ese e karamu. \q1 \v 6 Badina be \it snow\it* e haḡaniamu, e tomu “Tano ai ba diho”; \q2 bona medu sisimu bona medu baroko e hamaorodiamu, e tomu “Ba goada”. \q1 \v 7 Ia ese taunimanima iboudiai imadia na e laodia ahumu, \q2 iboudiai na iena ḡaukara bae diba totona. \q1 \v 8 Bena uda boromadia na edia noho gabudia ai e vareaimu; \q2 edia kohua lalodiai e nohomu. \q1 \v 9 Koe-hirihiri na taho-diho kahana amo e maimu; \q2 bona paraka na mirigini ese e mailaiamu. \q1 \v 10 Dirava laḡana amo medu-hetari na e hekaramu, \q2 bona gohu kopidia na e hetarimu. \q1 \v 11 Ori dagadagadia na ranu amo e hahonudiamu; \q2 dagadaga ese ena kevaru e hakarohodiamu. \q1 \v 12 Iena hahekau ai e odadia hegiro-hegiromu, \q2 ena haheḡani iboudiai ihagugurudia totona, \q2 taunimanima ese e noholaidiamu tanodia iboudiai latadiai. \q1 \v 13 Mata-hakani dainai eiava ena tano dainai eiava hebogahisi daidiai, \q2 ia ese e havaraiamu. \q1 \v 14 Iobu e, ina na a kamonai; \q2 a gini, Dirava ena hoa karadia ba haerodia, \q1 \v 15 Oi dibamu Dirava ese ede e haḡanidia tomamu, \q2 eiava ena dagadaga kevarudia ede e kevarudia isi tomamu, a? \q1 \v 16 Ori ede e heabi isi tomamu mai dibamu a? \q2 Aonega herea-dae Diravana ena hoa karadia na dibamu a? \q1 \v 17 Lai diho kahana amo e hahohomu dainai tano na se mareremu, \q2 bena emu dabua na e siahumu; \q2 oi na mai dibamu a? \q1 \v 18 Oi na guba ba idia roro diba, ia heḡereḡerena; \q2 bona ba ha-aukaia, e havevea aurina hevarivarina ta na heto, a? \q1 \v 19 Ba hadibamai, ede baia hereva henia toma; \q2 sivaraimai ihamaoromaorolaidia asi dibamai, dibura dainai. \q1 \v 20 Ta ese baine hamaoroa lau na uramu baina hereva a? \q2 Nega ta ai tau ta eto “Baine hadonogu” a? \b \q1 \v 21 Harihari taunimanima na diari basie roha henia diba, \q2 guba e diarimu negana ai, \q2 bona lai ese ori e odadia ohomu negana ai. \q1 \v 22 Mirigini kahana amo diari herea-daena na e maimu, \q2 itaitana na \it gold\it* na heto; \q2 Dirava hairaina na herea dae bona mai garina. \q1 \v 23 Siahu-idoinai Diravana na basita davaria diba; \q2 ia na herea, ena siahu bona ena hahemaoro ḡoevaḡoevana ai; \q2 bona ena kara maoromaoro na bada, ia ese basine hadikaia. \q1 \v 24 Una dainai taunimanima ese ia garina e garimu; \q2 ia ese sibodia edia aonega e heaḡilaiamu taudia na se matauraidiamu. \c 38 \s1 Iehova ese Iobu e haere henia \p \v 1 Bena Iehova ese Iobu e haere henia, koe-hirihiri lalona amo, eto: \q1 \v 2 Ina na daika ese hereva asi anidia amo \q2 hahealo herevadia e hadiburadiamu? \q1 \v 3 Emu rami ba hekasilaia, tau karakara na heto; \q2 baina nanadaimu, bena ba haere henigu. \b \q1 \v 4 Lau ese tanobada badidia na atodia negana ai oi na edeseni ai? \q2 Bema mai dibamu, vada ba hamaorogu. \q1 \v 5 Daika ese ena lata bona ena lababa e gwaurai? \q2 Oi mai dibamu a? \q2 Eiava daika ese e hahetohoa? \q1 \v 6-7 Daba hisiudia na ane e abi hebou \q2 bona Dirava natuna loḡora na mai moaledia idia e lolo bou negana ai, \q1 ia badina hidaosi na dahaka ai e heholo, \q2 bona daika ese ena daiguni nadina e atoa? \b \q1 \v 8 Daika ese davara iduaradia e koudia, \q2 ena vara gabuna amo e aru lasi negana ai? \q1 \v 9 Una negana ai lau ese ori na kara, ena hahedoki ḡauna; \q2 bona dibura badana na havaraia, ena hetaru dabuana. \q1 \v 10 Ia hetoana vada na gwaurai henia, \q2 bona maḡuna bona iduarana na kara; \q1 \v 11 nato: Baoma bona ini gabu ai, basio hanai; \q2 iniseni ai emu hurehure mai heaḡidia ida bae doko. \b \q1 \v 12 Emu vara dinana amo daba vada o haḡania, \q2 bona daba e reremu gabuna vada o hadibaia, \q1 \v 13 ia ese tanobada digidia baine abi, dabua ramina na heto, \q2 bona kara dika taudia baine petadia lasi, a? \q1 \v 14 Ia na e idaumu, raro na toa ikarana ḡauna henunai e idaumu na heto; \q2 e muramuraia, dabua na heto. \q1 \v 15 Diari na kara dika taudia se henidiamu, \q2 bona heaḡi taudia imadia na e hakwaidudiamu. \b \q1 \v 16 Davara ena lohilohi-dae gabudia ai vada o vareai, \q2 eiava dobu gabudia ai vada o raka, a? \q1 \v 17 Mase iduaradia vada e haheitalaimu, \q2 eiava dibura masemase ikoukoudia vada o itadia, a? \q1 \v 18 Tanobada dokodia iboudiai mai dibamu a? \q2 Bema ina idoinai dibamu, a gwauraia hedinarai. \b \q1 \v 19 Diari ena noho gabuna dalana be edena? \q2 Dibura gabuna be edeseni ai? \q1 \v 20 Ba laohaia ela bona ena hetoa, \q2 bona ena noho gabuna daladia ba davaridia, a? \q1 \v 21 Oi dibamu, badina be una negana ai o vara; \q2 emu mauri dinadia na hoho. \b \q1 \v 22 \it Snow\it* e habouamu gabudia ai vada o vareai, \q2 eiava medu-hetari e habouamu gabudia vada o itadia, a? \q1 \v 23 Unu na vada na abidia hegaeḡae, dika baine vara negana ena, \q2 heatu bona tuari dinana ena. \q1 \v 24 Diari ede amo e piua rohoroho e maimu bona una gabu ilao-henina dalana be edena? \q2 Laurabada na edena gabu amo tanobada e toa henia rohorohomu? \q1 \v 25 Daika ese medu ranuna ena aru lao dadairana e geiamu? \q2 Haita ena dala daika ese e karaiamu? \q1 \v 26 Tau ta ese se noholaiamu tanona latanai ia ese medu e hadihoamu, \q2 tano ḡaḡaena asi inoholaina latanai; \q1 \v 27 tano ḡaḡaena, tano deḡedegena-rahu, e hanamoamu, \q2 bona rei na tano amo e hatubuamu, ani? \b \q1 \v 28 Medu na mai ihavarana a? \q2 Daika ese hunu e havaraia? \q1 \v 29 \it Ice\it* na daika bogana amo e vara? \q2 hunu-hetari na daika ese e havaraia? \q1 \v 30 Ranu vada e auka, nadi na heto; \q2 bona gadobada kopina na \it ice\it* ai ela. \q1 \v 31 Kima iḡuilaidia na mai dibamu, \q2 eiava Kesili na ba ruhaia diba, a? \q1 \v 32 Masaroto ba hakaudia lasi, ta ta ena nega ena nega ai, \q2 eiava Asa\f + \fr 38:32 \ft Kima; Kesili; Masaroto; Asa. Ini na hisiu haida iadadia, Heberu gado ai.\f* mai natuna ida ba hakaudia, a? \q1 \v 33 Guba taravatudia na mai dibamu a? \q2 Tanobada ai taravadia bavatu diba a? \b \q1 \v 34 Gadomu ba habadaia diba, dagadaga ba boi henidia, \q2 ranu momo ese baine habubunimu totona, a? \q1 \v 35 Kevaru lahidia ba siaidia lao diba, bena baela, \q2 bae hamaoromu baeto “Ai bini”, a? \q1 \v 36 Daika ese aonega na ori ai vada e atoa, \q2 bona lalo-parara na ninoa vada e henidia? \q1 \v 37 Daika mai aonegana ori baine duahidia diba? \q2 Bona guba ranudia ikoulaidia daika ese baine ha-evaia, \q1 \v 38 gahu na kopukopu ai e laomu \q2 bona tano na e hemane boumu negana ai? \b \q1 \v 39 Leona ana vamu oi ese bavala henidia, \q2 eiava leona natudia bogadia ba hakunudia diba, \q1 \v 40 idia na edia kohua lalodiai e rakimu \q2 eiava edia komu gabudia ai e banimu negana ai, a? \q1 \v 41 Mukou na daika ese ana e heniamu, \q2 ia natuna ese Dirava e tai heniamu bona mai hitolodia ida e loaloamu negadia ai? \c 39 \q1 \v 1 Ororo nanidia edia mara negadia na dibamu a? \q2 Dia hahinedia edia mara ai o itadia taomu a? \q1 \v 2 Edia rogorogo huadia iduahidia \q2 bona edia mara negadia, \q1 \v 3 e hekuremu, e maramu, \q2 natudia e abidiamu, negadia na dibamu a? \q1 \v 4 Natudia tau-anidia e lomu, bena tano paka ai e bada oho bada ohomu; \q2 idia na e raka ohomu, sinadia asie lou henidiamu. \b \q1 \v 5 Uda donikina na daika ese e kahua nege? \q2 Uda hosina na daika ese e ruhaia nege? \q1 \v 6 Lau ese tano ḡaḡaena na henia, ena noho gabuna, \q2 bona laguta na henia baine noholaia, ani? \q1 \v 7 Ia ese hanua heloḡo-heloḡona e dadaraiamu; \q2 ḡaukara biaguna ena lolo se kamonaimu; \q1 \v 8 ororo ai e loamu, ana aniani gabuna bunai; \q2 rei bona ava namodia iboudiai e tahudiamu. \b \q1 \v 9 Uda boromakauna na oi isiaimu baine lao heni a? \q2 Emu boromakau rumana ai baine noho rani a? \q1 \v 10 Tano iruana totona kwanau amo ba mataia kau diba, \q2 eiava oi murimu ai koura tanodia baine ḡaudia a? \q1 \v 11 Bavabidadama henia, ena goada na bada dainai, \q2 eiava emu ḡaukara ikarana ia ba habadinalaia, a? \q1 \v 12 O abidadama heniamu, o tomu baine lou mai, \q2 emu uit na ikwadilaina gabuna baine mailaia, a? \b \q1 \v 13 Kokokoko ese hanina e hahetapo-hetapoamu mai heaḡina ida; \q2 a hanina mai huina ida na hebogahisi ḡauna ena a? \q1 \v 14 Badina be gatoina na tano ai e rakatanidiamu, \q2 tano ese baine hasiahu-siahudia totona. \q1 \v 15 E helalo boiomu ḡau ta aena ese baine hamakohidia, \q2 eiava uda ḡauna ta ese baine moidia tao. \q1 \v 16 Ia ese natuna e dagedaḡe henidiamu, e kara idia na dia ia natuna na heto; \q2 ena be ena hekwarahi be asi anina, to ia na se garimu; \q1 \v 17 badina be Dirava ese aonega na iena amo vada e abia oho, \q2 bona lalo-parara sina taina danu se henia. \q1 \v 18 A e heaumu negana ai, \q2 ia ese hosi bona latanai e guimu tauna na e kirikirilaidiamu. \b \q1 \v 19 Oi ese hosi ena siahu o henia, \q2 bona aiona na goada amo o hadabualaia, a? \q1 \v 20 Oi ese o harohoamu kwadi na heto a? \q2 Ena tubebe reḡena na mai garina. \q1 \v 21 Koura ai e pana dagumu, ena goada e heaḡilaiamu; \q2 tuari totona e raka lasimu. \q1 \v 22 Gari na e kirikirilaiamu; ia na asi kudou-hetaha dibana; \q2 dare vairana amo se tata kerehaimu. \q1 \v 23 Diba pauana reḡena na taiana ai; \q2 io bona matani-ḡadiva kimoredia na matana ai. \q1 \v 24 Ena daḡedaḡe bona ena badu ai tano e veria haraḡa-haraḡamu; \q2 kibi reḡena e kamonaimu negana ai se gini taritarimu. \q1 \v 25 Kibi e hiririamu negana ai, ia na e tomu “Aha”. \q2 Dauha amo tuari bonana e kamonaimu; \q2 tuari biagudia edia lolo bona tuari taudia edia hone danu. \b \q1 \v 26 Bogibada na oiemu aonega dainai e roho isimu \q2 bona diho kahana e roho laomu a? \q1 \v 27 Oiemu haheḡani dainai ugava na e roho daemu \q2 bona atai gabudia ai ena ruma e karaiamu a? \q1 \v 28 Nadi-gini ai ena ruma e karaiamu bona e nohomu, \q2 hagahaga ena gabu aukana ai; \q1 \v 29 unu amo damuna e roha heniamu, \q2 dauha amo ia matana ese e itaiamu. \q1 \v 30 Ia natuna ese rara e inuamu, \q2 bona mase tau-anidia e miamu gabuna ai, ia na unuseni ai. \c 40 \p \v 1 Iehova ese Iobu ma e hereva henia, eto: \q1 \v 2 Maumau tauna ese Siahu-idoinai Diravana na baine lodu henia a? \q2 Dirava ida e hepapahuahumu tauna na baine haere. \s1 Iobu ese Iehova e haere henia \m \v 3 Bena Iobu ese Iehova e haere henia, eto: \q1 \v 4 A itaia, lau na ḡau pipikina; \q2 ede baina haere henimu toma? \q2 Udugu na imagu amo baina koua. \q1 \v 5 Nega ta vada na hereva, harihari lau basina haere; \q2 nega rua vada na hereva, egu hereva ma basina hadaudaua. \s1 Iehova ese Iobu ma e hereva henia \p \v 6 Bena Iehova ese Iobu na koe-hirihiri lalona amo ma e hereva henia lou, eto: \q1 \v 7 Emu rami ba hekasilaia, tau karakara na heto; \q2 baina nanadaimu, bena ba haere henigu. \q1 \v 8 Lau ba hahekwakwanaigu a? \q2 Lau kereregu ba gwaurai, oi sibomu maoromu ba gwaurai totona a? \q1 \v 9 Oi imamu na Dirava imana heḡereḡerena, \q2 bona gadomu ba habadaia diba ia gadona heḡereḡerena, a? \b \q1 \v 10 Siahu bona sibo-hemataurai oromadia ba heralai; \q2 hairai bona ninina-namo ba hahedokilai. \q1 \v 11 Emu badu aine hepurai dobi; \q2 hekokoroku taudia iboudiai ba itadia, bena ba hahemaraidia. \q1 \v 12 Hekokoroku taudia iboudiai ba itadia, bena ba doridia dobi; \q2 kara dika taudia na edia gini gabudia ai ba moidia tao. \q1 \v 13 Iboudiai na ḡahu ai ba tahunidia hebou; \q2 gabu hehunina ai vairadia ba ḡovadia ahu. \q1 \v 14 Bena lau ese danu baina imodaimu, bainato, \q2 Oi imamu idibana sibona ese baine hakwalimumu. \b \q1 \v 15 Behemoto\f + \fr 40:15 \ft “Behemoto” na sinavai ai e nohomu ḡauna ta, ita-itana na boroma bada-hereana na heto. Ladana English gado ai na “hippopotamus”.\f* ba itaia; \q2 lau ese ia na karaia, oi na karamu heḡereḡerena; \q2 ia na rei e animu, boromakau na heto. \q1 \v 16 A itaia, ena goada na koekoena ai, \q2 bona ena siahu na bogana hidiona ai. \q1 \v 17 luna na e ha-aukaiamu, sida auna na heto; \q2 mamuna varovarodia na e hebani boumu. \q1 \v 18 Ia turiana na auri labora-labora \q2 bona reḡena na auri na heheto. \b \q1 \v 19 Dirava ese e kara ḡaudia hereana na ia; \q2 e karaia Diravana na ena dare baine mailaia. \q1 \v 20 Badina be ororo ese ana e heniamu, \q2 uda boromadia iboudiai e gadaramu gabuna ai. \q1 \v 21 Telimi\f + \fr 40:21 \ft “Telimi” na au ta ladana, Heberu gado ai.\f* audia henudiai e hekuremu; \q2 siriho lalodiai, bona gohu ai. \q1 \v 22 Telimi audia ese e hakerukeruamu, \q2 bona sinavai isena audia ese e koua heḡeḡemu. \q1 \v 23 A itaia, abata e lasimu negadia ai ia na se garimu; \q2 ena be Ioridane sinavaina ese ia uduna e toiamu, to asi ena gari. \q1 \v 24 Kimai amo ba veria diba, \q2 eiava udu-baubauna ba idoaia, a? \c 41 \q1 \v 1 \it Leviathan\it*\f + \fr 41:1 \fk Leviathan\ft na Heberu taudia edia gori ḡauna ta, e laloa ita-itana na sia na heto.\f* na kimai amo ba veria diba \q2 eiava malana na ba idoaia a? \q1 \v 2 Udu-baubauna na kwanau amo ba idoaia diba \q2 eiava aukina na kimai amo ba gaua a? \q1 \v 3 Ia ese baine noinoi henimu \q2 eiava hereva manadadia baine gwaurai henimu a? \q1 \v 4 Ia baine gwauhamata henimu, baineto \q2 oi isiaimu baine lao heni hanaihanai, a? \q1 \v 5 Ba gadaralaia, manu na heto, \q2 eiava ba ḡuia emu ruma kekenidia edia, a? \q1 \v 6 Hoihoi taudia ese ia davana bae hepapahuahulaia, \q2 eiava ia bae haria, hoihoi biagudia ahudia bae henidia, a? \q1 \v 7 Diba momo amo ia kopina ba tarakia diba \q2 eiava kwarana na karaudi amo ba gwadaia a? \q1 \v 8 Imamu amo ba dabaia tao toho; \q2 e lou henimu na ba laloa, bena basio karaia lou. \q1 \v 9 A itaia, tau ta ena helaro anina basine vara; \q2 e itaiamu negana ai vada e dareremu. \q1 \v 10 Asi tauna ta mai goadana ia baine haraivaia. \q2 Benaini, daika na lau vairagu ai baine gini diba? \q1 \v 11 Daika ese ḡau ta vada e henigu, bena lau ese davana baina henia? \q2 Guba henuna ḡaudia iboudiai na lauegu. \b \q1 \v 12 Udugu basina hakapua ia reḡena iherevalaidia, \q2 eiava ena goada hereana eiava tau-anina ita-itana namona. \q1 \v 13 Daika ese ia kopina baine vakaia oho diba? \q2 Daika ese ia kopina, auri ere rua na heheto, baine gwadaia uru? \q1 \v 14 Daika ese ia uduna baine hahaḡaia? \q2 Ia isena heḡeḡe-dae na mai garina. \q1 \v 15 Doruna na kesi, siri ta ta ai, \q2 e hahekapa-hekapadia; \q1 \v 16 padadia na hekahi-hekahi herea, \q2 bena hodahoda na padadia amo basine vareai diba; \q1 \v 17 e hesiriu heboumu, e hekamo boumu, \q2 basie haheparara diba. \q1 \v 18 Ena asimana na mai kimoremoredia, \q2 bona matana na daba e rotoamu na heto. \q1 \v 19 Uduna lalona amo lahi hururu-hururudia e lasimu, \q2 bona kimoremore danu e roho lasimu. \q1 \v 20 Udu-baubauna amo kwalahu e lasimu, \q2 uro e daidaimu varahuna eiava siriho e aramu kwalahuna na heto. \q1 \v 21 Ena hahodi-lasi ese rakuraku audia e ha-aradiamu, \q2 bona lahi hururuna na uduna amo e lasimu. \q1 \v 22 Aiona na mai goadana; \q2 haheḡari na ia vairana ai e hare e laomu. \q1 \v 23 Hidiona baruru-barurudia e hahekapa-hekapadiamu; \q2 ia tau-anina ai e aukamu, basie marere-marere. \q1 \v 24 Ia lalona na auka, nadi na heto; \q2 nadi-hurona, latanai uit e ririamu ḡauna, na heto. \q1 \v 25 E tore isimu negana ai goada taudia na e garimu; \q2 reḡena e kamonaimu, bena e magigimu. \q1 \v 26 Ena be dare na enai baine kau, to asi anina; \q2 io bona diba bona karaudi danu asi anidia. \q1 \v 27 Auri na rei kakoro na heto ienai, \q2 bona auri labora-labora na au houka-houkana na heto. \q1 \v 28 Diba ese basine hagaria, bena basine heau; \q2 vilipopo nadidia na uit momona ai e halaoamu. \q1 \v 29 Kareva na uit momona heḡereḡerena ienai; \q2 io reḡedia na e kirikirilaiamu. \q1 \v 30 Ia kopana na ataga ganoka-ganokadia na heheto; \q2 kopukopu na e kwadiamu, uit ikwadilaina auna na heto. \q1 \v 31 Gadobada na e halohilohiamu, uro anina na heto; \q2 davara na uro mai muramurana heḡereḡerena ai e halaoamu. \q1 \v 32 Ia murinai gwaragwara e hekaramu; \q2 davara na e hanahuaiamu. \q1 \v 33 Tanobada ai ia heḡereḡerena ta lasi; \q2 ia na asi gari dibana ḡauna. \q1 \v 34 Atai ḡaudia iboudiai na e itadiamu; \q2 ia na hekokoroku ḡaudia iboudiai edia pavapava. \c 42 \s1 Iobu ena hereva dokona \q1 \v 1 Bena Iobu ese Iehova ma e haere henia, eto: \q1 \v 2 Lau dibagu oi na ḡau iboudiai ikaradia dibamu, \q2 bona emu lalo-hadai ta basine helao ahu. \q1 \v 3 Ina na daika, hahealo herevadia e hunidiamu \q2 asi aonegana dainai? \q1 Taunabunai, lalogu se pararamu ḡaudia vada na gwauraidia; \q2 e hahoagu herea ḡaudia, asi dibagu ḡaudia, vada na herevalaidia. \q1 \v 4 A kamonai, bena baina hereva; \q2 baina nanadaimu, bena ba haere henigu. \q1 \v 5 Gunaguna taiagu amo sivaraimu na kamonai, \q2 a harihari matagu ese e itamumu; \q1 \v 6 una dainai lau na sibogu na hedadaraimu, \q2 ḡahu bona kahu ai na helalo kerehaimu. \s1 Iobu ena noho-namo ma e vara lou \p \v 7 Iehova ese ini hereva na Iobu e hamaorolaia murinai, Iehova ese Elifasa tau Teman e gwau henia, eto, Egu badu vada e ḡaraḡaramu, oi bona turamu raruosi latadiai, badina be sivaraigu maorona asio gwauraia, hari egu hesiai tauna Iobu ese e gwauraia heḡereḡerena. \v 8 Taunabunai, harihari boromakau mamaruanedia hitu bona mamoe mamaruanedia hitu bavabidia, egu hesiai tauna Iobu dekena baola, bona emui ḡole-oho boubouna ḡaudia ba hahelaḡadia. Bena egu hesiai tauna Iobu na umui daimui ai baine ḡuriḡuri; badina be ena ḡuriḡuri umui daimui ai na baina abia dae, emui kavakava heḡereḡerena ai basina kara henimui. Badina be umui na asio herevalaigu maoro, egu hesiai tauna Iobu ese e herevalaigu heḡereḡerena. \v 9 Taunabunai, Elifasa, tau Teman, bona Bildad, tau Suhi, bona Sofara, tau Naamata, na ela, Iehova ese e hamaorodia heḡereḡerena idia ese e karaia; bena Iehova ese Iobu ena ḡuriḡuri e abia dae. \p \v 10 Bena Iehova ese Iobu ena taḡa ma e henia lou, turana daidiai e ḡuriḡuri negana ai. Iehova ese Iobu ena taḡa gunana na nega harua ma e habadaia. \v 11 Bena tadikakana bona taihuna bona turana gunadia iboudiai na ia dekena ema, ia ida e aniani hebou ena ruma ai. Idia ese e hamarumarua bona tauna e haloa, dika idoinai Iehova ese ia latanai e hadihoa dainai; bena idia ta ta ese \it silver\it* monina ta bona \it gold\it* vagivaḡina ta e henia. \v 12 Bena Iehova ese Iobu ena dina gabedia e hanamodia bada, a matamana ai ihanamona be maraḡi. Ena mamoe na gerebu-ta daha-hani;\f + \fr 42:12 \ft Gerebu-ta daha-hani = 14,000.\f* ena kamelo na daha-tauratoi; ena boromakau mamaruanedia na daha-rua, bona ena doniki hahinedia na daha-ta. \v 13 Natuna mamaruanedia na hahitu bona natuna hahinedia na tatoi. \v 14 Kekeni roboana na ladana e hatoa lemima; ihararuana na ladana e hatoa Kesia; bona hane muritai na ladana e hatoa Kerene-hapuku. \v 15 Bena tano idoinai asi hahinena ta mai hairaina, Iobu natuna hahinedia tatoiosi hairaidia heḡereḡeredia. Bena tamadia ese taihudia ida ahudia e henidia. \p \v 16 Una murinai Iobu ena mauri laḡanidia na sinahu-ta hari-ahui; bona besena e itadia ela bona uru hani. \v 17 Bena Iobu na e mase; ia na tau buruka, ena mauri dinadia na hoho herea.