\id JHN .01, John 1, Motu, PNG, RTWP 2/93 \h IOANE \toc1 EVANELIA IOANE \toc2 IOANE \mt1 EVANELIA IOANE \c 1 \p \v 1 Matamana negana ai Hereva vada e nohova; una Hereva na Dirava ida e nohova; una Hereva na Dirava. \v 2 Ia na matamana negana ai Dirava ida e nohova. \v 3 Ḡau iboudiai iena amo e vara: e vara ḡaudia ta ia murinai se vara, lasi vaitani. \v 4 Mauri be ia lalonai: una mauri na taunimanima edia diari. \v 5 Diari be dibura lalonai e hedinaraimu; bona dibura ese se habodoamu. \p \v 6 Tau ta e vara, Dirava ese e siaia, ladana be Ioane. \v 7 Ia na hereva momokani igwauraina bona diari ihahedinaraina totona ema, taunimanima iboudiai ia dainai bae kamonai. \p \v 8 Ia na dia una diari; to diari iharorolaina totona ema. \v 9 Diari korikori, taunimanima iboudiai ihadiarilaidia diarina, una negana ai tanobada e mai heniava. \p \v 10 Ia na tanobada ai e nohova, tanobada danu iena amo e vara; to tanobada na asi dibana ia. \v 11 Iena tanobada ema; to iena taunimanima ese asie abia dae. \v 12 A haida ese e abia dae bona ia ladana e abiabiraia, bena ia ese siahu vada e henidia, Dirava natuna ai baela. \v 13 Idia na dia tau-anina ena ura amo asie vara, dia tau ta ena ura amo asie vara, a Dirava ena ura amo e vara. \p \v 14 Hereva na taunimanima tau-anina ai ema, ai bogaragimai e taruhava. Ia hairaina danu a itaiava, natuna vara-edeana tamana ese e henia, hariharibada bona hereva momokani ai e honu honu dae. \p \v 15 Ia herevana Ioane ese e gwauraia, e lolo, eto, Lau vada na herevalaia tauna binai, nato “Lau murigu ai be maimu tauna ese baine gunalaigu, badina be ia na vada e nohova, a lau be do asina vara”. \p \v 16 Ena honuhonu-dae amo ita iboudai tame abi, harihari ma hariharibada. \v 17 Badina be Mose ese taravatu e henida; a harihari-bada bona hereva momokani na Iesu Keriso ese vada e mailai. \v 18 Matamana negana ema bona harihari tau ta ese Dirava se itaia; Natuna vara-edeana, Tamana kemena ai e nohomu, ia ese vada e gwauraia hedinarai. \s1 Ioane Bapatiso \p \v 19 Ioane ena hereva binai. Iuda taudia ese hahelaḡa taudia bona Levi oreana taudia haida Ierusalem amo e siaidia, bae nanadaia, baeto “Oi na daika?” \v 20 Bena ia na e gwau hedinarai, se heḡore, eto, Lau na dia Keriso. \v 21 Ma e nanadaia, eto, Benaini, oi Elia a? Ia eto, Lau na dia ia. Ma eto, Oi na peroveta tauna a? Ia e haere, eto, Lasi. \p \v 22 Bena idia ese e nanadaia lou, eto, Oi be daika? Emu haere na e siaimai taudia baia hamaorolaidia lao. Sibomu harimu be ede o piua tomamu? \v 23 Bena ia sibona e hehari piu, eto, Lau na \q1 Gado ta tano ḡaḡaena ai e boi lolomu, e tomamu, \q1 Lohiabada ena dala ba lailaia; \m Isaia, peroveta tauna, ese vada e gwauraia guna. \p \v 24 Hari e siaidia taudia na Farisea taudia. \v 25 Bena idia ese ma e nanadaia lou, eto, O matona, oi ese taunimanima o bapatisodiamu, a oi be dia Keriso, dia Elia, dia peroveta tauna o tomamu? \v 26 Ioane e haere, eto, Lau na ranu amo na hahebapatisomu; a umui bogaragimui ai asi dibamui tauna ta vada e ginimu: \v 27 ia na lau murigu ai be maimu, bona lau na dia namo ena tamaka varona baina ruhaia. \p \v 28 Ini ḡau na Betania, Ioridane unukahana ai, e vara. Ioane na unuseni ai e hahebapatisova. \s1 Ioane ese Iesu e duanaia \p \v 29 Daba ai ia ese Iesu e itaia, ia dekena e maiva, bena eto, Dirava ena Mamoe Natuna a itaia; ia na tanobada ena dika iabi-ohona tauna. \v 30 Vanegai na gwauraiava tauna binai. Lau nato “Lau murigu ai be maimu tauna ese baine gunalaigu, badina be ia na e guna, lau na gabe amo”. \v 31 Lau na asi dibagu ia; to Israel ai baine hedinarai helaoreana lau nama, ranu ai na hahebapatisomu. \p \v 32 Ioane ma e hereva hedinarai, eto, Lauma vada na itaia guba amo e diho, pune na heto, ia tubuana ai e kau. \v 33 Lau na asi dibagu ia; to e siaigu ranu amo baina hahebapatiso Diravana ese e hamaorogu, eto “Tauna na oi ese ba itaia, Lauma baine diho tubuana ai baine kau tauna, ia na Lauma Helaḡa amo baine hahebapatiso”. \v 34 Lau ese vada na itaia, bona vada na gwauraia hedinaraimu: ia na Dirava Natuna. \s1 Ioane ena hahediba Iesu murinai e rako \p \v 35 Daba ai Ioane mai ena hahediba rarua ida ginidia ai \v 36 Iesu e raka hanaiva ai e itaia; bena Ioane eto, Dirava ena Mamoe Natuna a itaia. \v 37 Hahediba raruosi iena hereva e kamonai, bena idia ese Iesu e ḡavaia. \v 38 Iesu e gini kerehai, e gavaia taudia raruosi e itadia, bena e nanadaidia, eto, Dahaka o tahuamu? Idia e haere, eto, Rabi e, oi be edeseni ai o nohomu? (“Rabi” anina be “hahediba tauna”). \v 39 Ia eto, Aoma, ba itaia. Bena idia ela, ena noho gabuna eha itaia, bena una dina ai ia dekenai e noho. Negana be adorahi kahanai. \p \v 40 Ioane ena hereva e kamonai bena Iesu e ḡavaia tauna ta be Andrea; ia na Simona Petro tadina. \v 41 Ia ese kakana korikori Simona maoromaoro e ha davaria, bena e hamaoroa, eto, Ai na Mesia vada ame davaria. (“Mesia” anina be “Keriso”). \v 42 Bena Iesu dekena e hakaua lao. Iesu ese e raraia, bena eto, Oi na Simona, Iona natuna: Kefa na ba nemaia. (“Keta” bona “Petro” anidia tamona, “Papapapa”). \s1 Filipo bona Natanael Iesu murinai e raka \p \v 43 Daba ai, Iesu e ura Galilea bainela eto, bena Filipo e davaria, e hereva henia, eto, Murigu ai a raka. \v 44 Filipo na Betesaida tauna, Andrea bona Petro edia hanuua tauna. \v 45 Filipo ese Natanael e ha davaria, bena e hamaoroa, eto, Mose ena taravatu ai bona peroveta taudia edia buka ai harina e piuava tauna vada ame davaria: ia na Iesu, Nasaret tauna, Iosef natuna. \v 46 Natanael eto, Nasaret amo ḡau namona ta bainema a? Filipo eto, Aoma, a itaia. \p \v 47 Iesu ese Natanael e itaia, ia na ia dekena ema, bena e herevalaia, eto, Israel tauna korikorina ta a itaia; ia na asi ena koikoi. \v 48 Natanael ese e hereva henia, eto, Ede o dibagu toma? Iesu ese e haere henia, eto, Filipo ese do se boirimu, suke auna henunai o nohova ai, na itamu. \v 49 Natanael e haere, eto, Rabi e, oi na Dirava Natuna, oi na Israel Pavapavana. \v 50 Iesu ma e hereva henia, eto, Na hamaoromu nato “Suke auna henunai na itamu” dainai o abiabiraigumu a? Ini ḡau e hereamu ḡaudia do ba ita. \v 51 Ma e hamaoroa, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, guba do ba itaia, baine parara, bona Dirava ena aneru ba itadia, bae dae, bae diho, Taunimanima Natuna latanai. \c 2 \s1 Iesu ena toa gini-gunana \p \v 1 Dina ihatoina ai headava anibouna ta e karaia, Kana, Galilea hanuana ta, ai. Iesu sinana danu unuseni ai. \v 2 Bona Iesu mai ena hahediba ida danu e vavedia, una anibou ela. \p \v 3 Vine ranuna e ore, bena sinana ese Iesu e hamaoroa, eto, Idia na asi adia vine ranuna. \v 4 A Iesu ese e haere henia, eto, Hahine e, dahaka dainai lau o hamaorogumu? Egu nega na dohore. \v 5 Bena sinana ese hesiai taudia e hamaorodia, eto, Baine hamaoromui ḡauna na ba karaia. \p \v 6 Unuseni ai nadi hodudia autauratoi hehelai, Iuda taudia edia haheḡoeva karadia daidiai; ta ta anidia na gallon ruahui ruahui sisivana. \v 7 Iesu ese hesiai taudia e haduadia; eto, Hodu na ranu amo a hahonu. Bena e hahonu dae roha. \v 8 Ma e haduadia, eto, Harihari ba sei, bona ba laohai anibou biaguna dekena. Bena idia ese e laohai. \p \v 9 Anibou biaguna ese vine ranuna ai e halaoa ranuna e inua toho; a ia na asi dibana ede amo ema, ranu iseina memerodia sibodia mo mai dibadia. Bena anibou biaguna ese headava matamata tauna e boiria, e hereva henia, eto, \v 10 Taunimanima iboudiai vine ranuna namo-hereana e nuia diho gunamu, bena ia ese e hakekerodiamu murinai vine ranuna mia-namona e nuia dihomu. To oi ese vine ranuna namo-hereana vada o dogoa tao ema bona harihari. \p \v 11 Iesu ena toa ginigunana na ini e hahedinaraia toma, Kana, Galilea kahana, ai e karaia; unu amo ia hairaina e hahedinaraia, bona ena hahediba ese e abidadama henia. \v 12 Una murinai ia mai sinala ida, bona tadina bona ena hahediba ida, e diho ela Kaperanaum ai, unuseni ai dina dia hoho e nohova. \s1 Ierusalem ai: Laḡau-hanai \p \v 13 Iuda taudia edia Laḡau-hanai Ariana vairadiai e hure negana ai Iesu na Ierusalem ai eha dara dae. \v 14 Dubu Helaḡa ai boromakau bona mamoe bona pune ihoidia taudia e davaridia, bona moni e senisi taudia danu helaidia ai e davaridia. \v 15 Bena hekwadi kwanauna e hatua, iboudiai Dubu Helaḡa amo e luludia lasi, mamoe bona boromakau danu. Moni e senisi taudia danu edia moni ia ese e bubu nege, bona edia pata e uhe hebubu. \v 16 Bena pune ihoidia taudia e gwau henidia, eto, Ene na avabi oho; Tamagu ena ruma na hoihoi rumana ai basio halaoa. \v 17 Bena ena hahediba vada e helalo une, Buka Helaḡa ai ini e torea toma, eto, Emu ruma iura-henina ese baine hamasegu. \p \v 18 Bena Iuda taudia ese e nanadaia, eto, Oi ini o kara tomamu anina be dahaka? Emu siahu toana ba henimai. \v 19 Iesu ese e haere henidia, eto, Ina Dubu Helaḡa ba rohoa, bena lau ese dina toi lalodiai baina haginia lou. \v 20 Iuda taudia eto, Ina Dubu Helaḡa na laḡani hari-ahui tauratoi lalodiai e haginia bona e ha-orea, bena oi ese dina toi lalodiai ma ba haginia lou o tomu a? \v 21 A ia ese tau anina Dubu Helaḡa ida e haheḡereḡerea. \v 22 Taunabunai, ia na mase amo e tore isi lou negana ai ena hahediba ese una hereva e helalolaia une, ia na unu e gwau toma. Bena idia ese Buka Helaḡa bona iena hahediba herevadia danu vada e abi dae. \p \v 23 Iesu Lagau-hanai Ariana dinadia ai Ierusalem ai e nohova negana ai hutuma ese e abiabiraia, e karava toadia e ita daidiai. \v 24 A Iesu ese idia se abidadama henidia, badina be ia taunimanina iboudiai mai dibana. \v 25 Bona ta ese taunimanima ta herevana bema hamaorolaia na asi badina, badina be taunimanima lalodia vada e diba vaitani. \c 3 \s1 Nikodemo \p \v 1 Farisea tauna ta ladana be Nikodemo; ia na Iuda taudia edia lohia ta. \v 2 Hanuaboi ta ai Iesu dekena ela, e hereva henia, eto, Rabi e, ai dibamai oi na hahediba tauna, Dirava ena amo vada oma; badina be o karamu toadia na Dirava ese basinema bamoa tauna ese basinema kara diba. \v 3 Iesu ese e haere henia, eto, Momokani vaitani na hamaoromumu, taunimanima na basine vara lou, ia na Dirava ena basileia basine itaia diba. \p \v 4 Bena Nikodemo ese e nanadaia, eto, Taunimanima na tau-badana negana ai ede baine vara lou toma? Sinana bogana ai ma baine vareai lou, ma baine vara lou a? \v 5 Iesu e haere, eto, Momokani vaitani na hamaoromumu, taunimanima na ranu amo bona Lauma ena amo basinema vara, ia na Dirava ena basileia lalonai basinema raka vareai diba. \v 6 Tau-anina ena amo e varamu ḡauna be tau-anina; Lauma ena amo e varamu ḡauna be lauma. \v 7 Egu hereva basio hoalaia, nato “Ba vara lou”. \v 8 Lai be ena ura gabuna amo e toamu, bona reḡena o kamonaimu, to asi dibamu ede amo e maimu bona ede e laomu. Lauma ena amo e varamu taudia iboudiai danu unuheheto. \p \v 9 Nikodemo ma eto, Ini ḡau be ede bae vara toma? \v 10 Iesu ma e haere, eto, Oi na Israel taudia edia hahediba tauna, to ini ḡau na asi dibamu a? \v 11 Momokani vaitani na hamaoromumu, ai na dibamai ḡaudia a herevalaimu, bona a ita ḡaudia a gwauraimu, to emai hereva na asio abi daemu. \v 12 Lau ese tanobada ḡaudia na herevalai henimumu to asio abi daemu, o guba ḡaudia baina herevalai henimu be ede bavabi dae toma? \v 13 Tau ta guba ai se dae kau, guba amo e diho tauna mo sibona: Taunimanima Natuna bunai, iena noho gabuna na guba ai. \v 14 Mose ese gaigai tano ḡaḡaena ai e piua isi heḡereḡerena, Taunimanima Natuna danu unu bae piua isi toma; \v 15 bena bae abidadama henia taudia iboudiai ese mauri hanaihanai bae abia. \p \v 16 Badina be Dirava ese tanobada ini e lalokau henia tomamu: Natuna vara-edeana vada eme heni, bae abidadama henia taudia iboudiai basie mase, a mauri hanaihanai bae abia. \v 17 Badina be Dirava ese Natuna tanobada e siaia mai na dia tanobada ihahemaoro-henina totona, to tanobada hari ia bagunai do baine mauri. \v 18 E abidadama heniamu tauna na se hahemaoro heniamu, to se abidadama heniamu tauna na vada e hahemaoro henia vaitani, badina be ia ese Dirava Natuna vara-edeana ladana na se abidadama heniamu dainai. \p \v 19 Hahemaoro badina binai: diari na tanobada ai vada eme vara, a taunimanima ese dibura e ura henia badamu, diari e ura henia maraḡimu; badina be edia kara na didika. \v 20 Badina be kara dika taudia iboudiai ese diari e inai heniamu, diari asie lao heniamu, edia kara bae hedinarai na garina. \v 21 A kara momokani ibadinana tauna ese diari e lao heniamu, bena Dirava lalonai e karamu karadia na bae hedinarai. \s1 Iesu bona Ioane. \p \v 22 Unu ḡau muridiai, Iesu mai ena hahediba ida Iudea tanona ela; unuseni ai ia na idia ida e nohova bona e bapatisova. \v 23 Ioane danu Aenon ai, Salim kahana ai, e bapatisova, badina be ranu na bada unuseni ai. Taunimanima na unu e laova, bena e bapatisodiava. \v 24 Una na Ioane dibura rumana ai do asie koua ahu negana ai. \p \v 25 Una negana ai hepapahuahu e vara, Ioane ena hahediba na Iuda tauna ta ida haheḡoeva karadia e hepapahuahulai. \v 26 Bena idia na Ioane dekena ela, eto, Rabi e, Ioridane sinavaina unukahana ai oi ida o nohova bona oi ese o herevalaia tauna na vada e hahebapatisomu, bona taunimanima loḡora ia dekena e laomu. \v 27 Ioane e haere, eto, Guba amo basinema henia tauna na ḡau ta basinema abia diba. \v 28 Umui danu dibamui lau nato “Lau na dia Keriso, a ia igunalaina vada e siaigu”. \v 29 Hahine matamatana e abiamu tauna, headava matamata tauna bunai. A headava matamata tauna turana danu e ginimu, erena e kamonaimu, bona headava matamata tauna gadona e moalelaiamu. Taunabunai, lauegu moale vada eme ḡuḡuru. \v 30 Ia be baine bada; lau be baina maraḡi. \p \v 31 Atai amo ema tauna na ḡau iboudiai daediai; tano amo ema tauna na tano tauna, bona tano herevadia e gwauraimu. Guba amo ema tauna na ḡau iboudiai daediai; \v 32 ia ese e ita bona e kamonai ḡaudia na e gwaurai hedinaraimu, a tau ta ese ena hereva se abi daemu. \v 33 A ena hereva e abi daemu tauna ese Dirava e gwauraiamu, Dirava na momokani. \v 34 Badina be Dirava ese e siaia tauna ese Dirava ena hereva e gvauraimu; bona Dirava ese Lauma e henimu neganai dia taidia taidia se henimu. \v 35 Tamana ese Natuna e lalokau heniamu, bona ḡau idoidiai ia imana ai vada e ato. \v 36 Natuna e abidadama heniamu tauna ese mauri hanaihanai baine abia; Natuna e gwau edeede heniamu tauna ese mauri basine itaia, a Dirava ena badu na ia latanai e miamu. \c 4 \s1 Samaria ai \p \v 1 Lohiabada vada e diba Farisea taudia vada e kamonai Iesu ese hutuma e abidia, ena hahediba ai e halaodia bona e bapatisodia, a Ioane be gadoidia mo e abidia. \v 2 (Ḡau tamona Iesu ese se bapatisodia, lo ena hahediba hari.) \v 3 Taunabunai, ia ese Iudea e rakatania, Galilea e lou lao. \p \v 4 Ena dala be Samaria tanona amo e raka hanai. \v 5 Bena Samaria hanuana ta ai e lasi, ladana na Sukara; una hanua na Iakob ese natuna Iosef e henia tanona badibadinai. \v 6 Iakob ena ranu gurina be unuseni ai. Iesu na tauna e heboera, laolao dainai, bena dina tubua ai ranu gurina badibadinai e helai diho. \p \v 7 Samaria hahinena ta ranu utu ela; bena Iesu ese e noia, eto, Ranu kuri ta ame henigu. \v 8 Badina be ena hahediba na hanua vada ela, aniani bae hoia totona. \v 9 Hari hane Samaria ese e haere henia, eto, Badina be dahaka oi na Iuda taumu, lau be Samaria hahinegu, ma egu ai ranu o gwauraiamu? Ia unu e gwau toma badina be Iuda taudia bona Samaria taudia asie hetura heheniva. \v 10 Bena Iesu ese e haere henia, eto, Dirava ena harihari ḡauna boma diba, bona boma diba danu ranu kuri ta emu ai e noiamu tauna be daika, oi ese ia boma noia, bena ia ese mauri ranuna bema henimu. \v 11 Hahine na eto, Ḡauka e, asi emu tu-dobi ḡauna, guri danu dobu; hari mauri ranuna be ede amo bo abiamu? \v 12 Oi ese senemai Iakob o hercaiamu a? Ia ese ina ranu gurina e henimai; ia ese e inuava, natuna verina bona ena boromakau seridia danu e inuva. \v 13 Iesu ese Ina e haere henia, eto, Ina ranu bae inua taudia iboudiai na bae ranu mase lou; \v 14 a lau ese baina henia ranuna baine inua tauna na basine ranu mase ela bona hanaihanai. \v 15 Hari hahine ese e noia, eto, Ḡauka, e, ena ranu ame henigu, bena basina ranu mase lou, bona ranu utu danu ini basinama. \p \v 16 Bena Iesu ese e hamaoroa, eto, Aola, adavamu a ha boiria, raruosi baoma. \v 17 Hahine eto, Lau na asi adavagu. \v 18 Iesu eto, Vada o hereva maoromu, o tomamu “Lau na asi adavagu”; badina be adavamu laima vada o abidia, bona harihari o abiamu tauna na dia oi adavamu. Emu hereva na momokani. \v 19 Hari hahine eto, Ḡauka e, lalogu vada eme parara oi na peroveta tauna. \v 20 Tubumai tamamai na ina ororo ai e toma dihova, a umui Iuda taumui na o tomamu toma-diho gabuna korikori be Ierusalem ai mo. \v 21 Iesu eto, Egu hereva avabia dae: nega ta be maimu ina ororo ai bona Ierusalem ai danu Tamada basio toma henia diho. \v 22 Umui Samaria taumui ese o toma henia dihomu Diravana na asi dibamui; ai be a toma henia dihomu Diravana na dibamai. Badina be hahemauri na Iuda taumai emai amo. \v 23 A nega ta be maimu, harihari vada be kaumu, toma-diho taudia korikori ese Tamada bae toma henia diho lauma ai bona momokani ai, badina be Tamada ese unu bae toma henia diho toma taudia na e tahudiamu. \v 24 Dirava na Lauma; bona bae toma henia diho taudia ese lauma ai bona momokani ai bae toma henia diho. \v 25 Hahine na eto, Lau na dibagu Mesia, Keriso e gwauraiamu, do bainema; bona bainema negana ai ia ese ḡau iboudiai baine gwaurai hedinarai. \v 26 Iesu ese e hamaoroa, eto, Tauna bina lau, vada na hereva henimumu. \p \v 27 Una negana ai ena hahediba vada e lou, ia dekenai e kau, bena e hoa, badina be ia na hahine ta ida e hereva-herevamu. A ta ese se nanadaia “Dahaka o tahuamu?” eiava “Dahaka dainai ia ida o hereva-herevamu?” \p \v 28 Bena una hahule ese ena hodu e rakatania, hanua ela. Ia ese hanua taudia e hamaorodia, eto, \v 29 Aoma, tau ta a itaia, egu kara iboudiai ia ese e hamaorolaigu. Dahaka o tomamu, ia na Keriso eiava? \v 30 Bena idia na hanua amo e aru lasi, ia dekena ela. \p \v 31 Una negana ai ena hahediba ese e hamaoroa, eto, Rabi e, avaniani. \v 32 A ia ese e hamaorodia, eto, Lau na mai agu, umui asi dibamui gauna. \v 33 Bena ena hahediba na sibodia e henanadai heheni, eto, Ta ese ana aniani vada e mailaia eiava? \v 34 A Iesu ese e hamaorodia, eto, Agu aniani binai: e siaigu Diravana ena ura baina karaia, iena ḡaukara baina haḡuḡurua. \v 35 Umui na mai emui hereva ta, ani, o tomamu “Hua hani baela bena uit iutuna negana baine gini dae”. A na hamaoromuimu, a gaga isi, uma ba ita, anidia vada e lo, iutuna negana heḡereḡerena. \v 36 lutuna tauna ese davana e abiamu, bena uma anina e habouamu, mauri hanaihanai ḡauna; taunabunai, ihadona tauna bona iutuna tauna bae moale hebou. \v 37 Badina be vaia e gwauraiamu herevana be momokani: ihadona tauna be idau, iutuna tauna danu idau. \v 38 Lau ese na siaimui, asio hekwarahilaia ḡauna na ba utua; haida be vada e hekwarahi, umui ese edia hekwarahi anina vada ome abia. \p \v 39 Samaria taudia hutuma una hanua lalonai ese Iesu e abiabiraia, una hahine ena hereva dainai: hahine na eto “Egu kara iboudiai ia ese e hamaorolaigu”. \v 40 Taunabunai, hari Samaria taudia na ia dekena ela, e noia, dekediai baine noho; bena dina rua unuseni ai e noho. \v 41 Bena ena hereva daidiai hutuma ese e abiabiraia. \v 42 Bena idia ese una hahine e hamaoroa, eto, Ai na dia harihari oiemu hereva dainai asia abiabiraiamu, a badina be ai sibomai vada ame kamonai bona ame diba ina na momokani tanobada ihamauruina tauna. \s1 Galilea ai \p \v 43 Unu dina rua e ore, bena ia na e tore isi, Galilea ela. \v 44 Iesu vada e hereva, eto, Peroveta tauna na ena hanua korikori taudia ese basie matauraia. \v 45 A Galilea ai e lasi negana ai na Galilea taudia ese e abia dae, Ierusalem ai aria negana ai e kara ḡaudia iboudiai matadia amo vada e ita dainai; badina be idia danu una aria ela. \p \v 46 Galilea hanuana ta, ladana Kana, ai e lasi: una na vanegai ranu vine ranuna ai e halaoa gabuna. Lohia ta Kaperanaum ai natuna vada e gorerea; \v 47 ia e kamonai Iesu na Iudea amo vada ema, Galilea ai vada e kau, bena Iesu dekena ela, e noia, bainela, natuna baine hamauria; badina be mero na e mase rea mase reava. \v 48 Iesu eto, Umui na toa bona hoa karadia basio ita, umui na basio kamonai. \v 49 Hari lohia eto, Lohiabada e, mani aitala, natugu vada be masemu. \v 50 Bena Iesu ese e hamaoroa, eto, Aola, natumu vada eha mauri. \p Una tau ese Iesu ena hereva e abia dae, vada ela. \v 51 Dala amo e laova ai, ena hesiai taudia vada ema, ia ida e hedavari; bena eto, Mero na vada eha mauri. \v 52 Bena ia ese e nanadaidia, edena hora ai tauna e dai namo. Tatau eto, Varani dina tubua kahana ai gorere siahuna e doko. \v 53 Bena tamana na e helalo une, ia ese Iesu e hereva henia horana bunai, bena Iesu ese e hamaoroa, eto “Natumu vada eha mauri”. Bena ia bona ena ruma taudia iboudiai ese vada e abidadama henia. \p \v 54 Toa iharuana binai Iesu ese e karaia, Iudea e rakatania Galilea ela negana ai. \c 5 \s1 Ierusalem ai: aria ta \p \v 1 Unu ḡau muridiai Iuda taudia ese edia aria ta e karaia, bena Iesu na Ierusalem eha dara dare. \p \v 2 Ierusalem ai digu gohuna ta be mamoe ikoukouna badinai; Heberu gadodia ai ladana be Betesata. Hakerukeru rumadia auima unuseni ai. \v 3 Vaevae unuseni ai gorere taudia hutuma e hekureva, matakepulu, ae-hedairiki, ima-heveri ae-heveri taudia; idia ese ranu ilohina e nariava. \v 4 Badina be aneru ta vaia e diho loulouva, una gohu e haraivaiava; bena ranu iharaivana murinai e turu dae guna tauna ena gorere vada e namova. Gorere idauidau unu e namo tomava. \p \v 5 Siko ese e karaia tauna ta unuseni ai, ena gorere laḡanidia be toi-ahui taurahani. \v 6 Bena Iesu ese hekurena ai e itaia, bona dibana nega daudau unu vada e hekure tomava; bena e nanadaia, eto, Oi mauri o uramu a? \v 7 Gorere tauna ese e haere henia, eto, Lohiabada e, ranu e halohilohiamu negadia ai, lau na asi iato-dobigu; gohu na raka heniamu ai ta e gunamu. \v 8 Iesu ese e haduaia, eto, A tore isi, emu geda a lokua, a raka. \v 9 Bena tauna e goada haraḡa-haraḡa, e tore isi, ena geda e lokua, e raka matama. \p Una dina be Dina Helaḡa. \v 10 Taunabunai, Iuda taudia ese hari e hamauria tauna e gwau henia, eto, Ina na Dina Helaḡa; emu geda o abia loaloamu na mai taravatuna. \v 11 Ia e haere, eto, E hamaurigu tauna ese e haduagu, eto “Emu geda a lokua, a raka”. \v 12 Bena idia ese e nanadaia, eto, Daika ese e hamaoromu, eto “Emu geda a lokua, a raka”? \v 13 A e hamauria tauna na asi dibana daika ese e hamauria; badina be Iesu vada e raka oho, bona taunimanima hutuma una gabu ai e hebouva. \p \v 14 Gabeamo Iesu ese una tau e davaria Dubu Helaḡa lalonai, bena e sisiba henia, eto, E, oi na vada ome mauri; basio kara dika lou, dika bada-hereana ta ese baine butumu tao na garina. \v 15 Bena hari tau na ela, Iuda taudia e hamaorodia, e hamauria tauna na Iesu. \v 16 Una dainai Iuda taudia ese Iesu e daḡedaḡe henia, badina be ia na Dina Helaḡa ai unu e kara toma. \v 17 Iesu ese e haere henidia, eto, Tamagu na e ḡaukaramu ema bona hari; lau danu na ḡaukaramu. \v 18 Una hereva dainai Iuda taudia ese iala-masena urana e urava, badina be Dina Helaḡa e hadikaia; bona dia una mo, ia danu ma e tomava Dirava be ia Tamana korikori, ia bona Dirava na heheḡereḡere. \p \v 19 Taunabunai, Iesu ese e haere henidia, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, Natuna na sibona ḡau ta ikarana asi dibana, a Tamana ena kara baine ita karadia mo baine kara. Tamana e karamu ḡaudia idoidiai Natuna danu baine kara. \v 20 Badina be Tamana ese Natuna e lalokau heniamu, bona ena kara iboudiai e hahedinarai heniamu: bona ini e hereamu karadia danu baine hahedinarai henia, ba hoa helaoreana. \v 21 Badina be Tamana ese mase taudia e hatoredia isunu bona e hamauridiamu heḡereḡerena Natuna ese danu taunimanima vada e hamauridiamu, ena ura heḡereḡerena ai. \v 22 Tamana ese tau ta se hahemaoro heniamu; a hahemaoro siahuna idoinai Natuna vada e henia: \v 23 taunabunai taunimanima iboudiai ese Natuna bae matauraia, Tamana e matauraiamu heḡereḡerena. Natuna se matauraiamu tauna ese Tamana, Natuna e siaia Diravana, danu se matauraiamu. \v 24 Momokani vaitani na hamaoromuimu, egu hereva e kamonaimu, bona e siaigu Diravana e abidadama heniamu, tauna ese mauri hanaihanai vada eme abia: ia na hahemaoro ai basine vareai, badina be mase vada e rakatania, mauri ai vada e kau. \p \v 25 Momokani vaitani na hamaoromuimu, nega ta vada be maimu, harihari be kaumu, mase taudia ese Dirava Natuna gadona bae kamonaia, bena bae kamonai taudia vada bae mauri. \v 26 Badina be Tamana lalonai mauri e miamu heḡereḡerena Natuna danu unu e henia tomamu, ia lalonai danu mauri baine mia. \v 27 Bona siahu danu vada e henia, baine hahemaoro, badina be ia na Taunimanima Natuna. \p \v 28 Ina na basio hoalaia. Badina be nega ta be maimu, gara ai e nohomu taudia iboudiai ese ia gadona bae kamonaia; \v 29 bena bae raka lasi: kara namo taudia ese mauri tore-isina bae abia, a kara dika taudia ese hahemaoro tore-isina bae abia. \p \v 30 Lau na sibogu ḡau ta ikarana asi dibagu. Na kamonaimu heḡereḡerena hahemaoro na karamu; bona egu hahemaoro na maoromaoro, badina be sibogu egu ura asina karamu, a e siaigu Diravana ena ura mo na karamu. \v 31 Sibogu bama hegwaurai, egu hegwaurai na basinema momokani. \v 32 E gwauraigumu tauna be idau, bona dibagu e gwauraigumu herevadia na momomo-kakani. \p \v 33 Umui na Ioane dekena o hesiai laova, bona ia ese hereva momokani vada e gwauraia. \v 34 A lau igwauraigu herevana korikorina na dia taunimanuna edia amo; ḡau tamona, ini hereva name gwaurai umui ihamaunmui. \v 35 Ioane na e arava bona e hururu-hururuva lamepa na heto, bona umui nega sisina ena diari ai o moaleva. \v 36 A lau e gwauraigumu herevana ese Ioane ena e hereaiamu; badina be Tamagu ese e henigu baina haguguru ḡaukaradia, harihari na karamu ḡaukaradia, ese e gwauraigumu, Tamagu ese e siaigu. \v 37 Tamagu ese vada e siaigu, bona ia ese vada e gwauraigu. Ia gadona nega ta asio kamonaia bona vairana danu nega ta asio itaia, lasi vaitani. \v 38 Ena hereva danu lalomui ai se miamu, badina be ia ese e siaia tauna umui ese asio abia daemu. \v 39 Umui ese Buka Helaḡa ai o tahumu, badina be umui na o tomamu idia lalodiai mauri hanaihanai ba davaria. Benaini, idia ese lau e gwauraigumu; \v 40 to umui na asio uramu dekegu baoma mauri iabina totona. \p \v 41 Heimodai na taunimanima edia amo asina abiamu. \v 42 A lau mai dibagu umui lalomui ai Dirava iura-henina na dia mia. \v 43 Lau be Tamagu ladana ai nama, to asio abigu daemu; a ta be sibona ladana ai bema mai, umui ese boma abia dae. \v 44 Ede bavabigu dae toma? O heimodai hehenimu, a Dirava korikori ena amo e maimu heimodaina asio tahuamu. \p \v 45 Lalomui ai basioto lau ese Tamagu vairanai baina habadelaimui; lasi, ihabadelainlui tauna na Mose, o abidadama heniamu tauna. \v 46 Badina be umui ese Mose bonla abia dae, lau danu boma abigu dae; badina be ia ese lau sivaraigu e torea. \v 47 A iena revareva basio abi dae be lauegu hereva ede bavabi dae toma? \c 6 \s1 Galilea ai: Mauri anianina \p \v 1 Unu ḡau muridai Iesu e raka oho, Galilea gohuna (Tiberia gohuna bunai) unukahana ela. \v 2 Bena aru taudia hutuma ia murina amo ela, badina be gorere ihamaurilaidia karadia e kara loulouva toadia e itava daidiai. \v 3 Iesu na ororo ai eha dara dae, unuseni ai ena hahediba ida e helai diho. \v 4 Iuda taudia edia Lagau-hanai Ariana na vairadiai e hure. \p \v 5 Iesu na e roha isi, hutuma bada ia dekena e maiva e itadia; bena ia ese Filipo e hereva henia, eto, Ita be edeseni ai aniani ḡaudia baita ha hoi, idia iubulaidia? \v 6 (Unu e gwau toma, Filipo baine dibaia eto; badina be ia na mai dibana dahaka baine karaia.) \v 7 Filipo ese e haere henia, eto, Dollar ruahui ai aniani ḡaudia baita ha hoi, to basie davana, sisisisidia mo bae ani. \p \v 8 Ena hahediba ta, ladana Andrea, Simona Petro tadina, ese e hereva henia, eto, \v 9 Mero-mero ta iniseni ai, ia na mai ana bali gabugabudia ima bona gwarume-gwarume rua; to unu na ede bae hekara toma, taunimanima na hutuma herea. \p \v 10 Bena Iesu eto, Taunimanima ba haduadia, bae helai helai diho. Una gabu na rei gabuna. bena taunimanima iboudiai e helai helai diho. Tatau iboudiai na dahaima readia. \v 11 Bena Iesu ese hari aniani ḡaudia e abi, e hanamoa, bena e ege diho taudia e henidia hagau-hagau; gwarume-gwarume danu unu e henidia toma, edia ura heḡereḡeredia. \v 12 Bogadia e kunu, bena ia ese ena hahediba e haduadia, eto, Aniani bahudia na ba habou, sisina taina basine boio. \v 13 Taunabunai idia ese bahu vada e habou, bosea gwauta-rua e hahonu, unu bali gabugabudia imaosi taunimanima ese e ani paru oredia e rakalani bahudia bunu. \p \v 14 Taunimanima ese una toa ia ese e karaia vada e itaia, bena eto, Momokani, tanobada bainema perovetana binai. \v 15 A Iesu dibana idia na baema, bae dabaia tao, edia hanua pavapavana ai bae halaoa eto; una dainai ia na sibona ororo ai ma eha dara dae lou. \p \v 16 Adorahi ai, ena hahediba vada e hekei kone ai. \v 17 Bena vanaḡi auta ai e gui, gohu amo bae heau hanai, Kaperanaum baela eto. Hanua e boi, a Iesu na do sela dekedia. \v 18 Bena guba ta ese e lasidia tao dainai, gohu vada e hurehure. \v 19 Maila toi eiava hani e bara, bena idia ese Iesu e itaia, gohu kopina amo vanaḡi e raka heniava; bena e gari. \v 20 To Iesu eto, Ina na lau; asio gari. \v 21 Bena idia lalodia e namo, vanaḡi ai e udaia; bena maoromaoro e lao heniava gabunai eha kau. \p \v 22 Daba ai hutuma na gohu unukahana ai gigini, dibadia vanaḡi ta lasi, hari hahediba ese e laohaia ḡauna mo; bona dibadia Iesu na ena hahediba ida asie gui, a hahediba mo sibodia vada ela. \v 23 A vanaḡi haida na Tiberia amo e heau hanai, hari Lohiabada ese Dirava e hanamoa bona aniani e henidia gabuna badina amo e toa. \v 24 Taunabunai, aru taudia vada e diba Iesu ena hahediba ida na lasihidia, bena hari vanaḡi auhidaosi ai ma e gui, Kaperanaum ela, Iesu eha tahua. \p \v 25 Idia ese gohu kahana ai e davaria, bena e nanadaia, eto, Rabi e, edena nega ai oma? \v 26 Iesu ese e haere henidia; eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, umui ese lau o tahugumu, dia toa o ita dainai, to aniani ḡaudia o ani bogamui e kunu dainai. \v 27 Basio ḡaukara e oremu anianina iabina, a baine mia ela bona mauri hanaihanai anianina iabina ba ḡaukara. Una na Taunimanima Natuna ese baine henimui; badina be Tamana Dirava ese toa ta ienai vada e karaia. \p \v 28 Bena idia ese e nanadaia, eto, Ai ese ede baia kara toma, Dirava ena ḡaukara ikarana? \v 29 Iesu ese e haere henidia, eto, Dirava ena ḡaukara binai: e siaia tauna na ba kamonai henia. \v 30 Idia ese ma e nanadaia, eto, Toana be dahaka ba karaia, baia itaia, hena baia kamonai henimu? Oi dahaka bo karamu? \v 31 Ai senemai ese mana e aniava tano ḡaḡaena ai, buka ai e torea heḡereḡerena, eto, Adia aniani na ia ese guba amo e henidia dobiva. \v 32 Iesu ese e haere henidia, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, dia Mose ese aniani na guba amo se henimui dobiva; a Tamagu ese aniani guba amo vada e henimui dobimu, aniani korikorina binai. \v 33 Badina be Dirava ena aniani na guba amo vada eme diho, bona mauri na tanobada e heniamu. \p \v 34 Bena idia ese e noia, eto, Lohiabada e, ina aniani na dina iboudiai ba henimai. \v 35 Iesu eto, Mauri anianina lau binai: dekegu bainema tauna na basine hitolo, bona baine abidadama henigu tauna na basine ranu mase, lasi ona lasi vaitani. \v 36 A na hamaoromui, ani, vada o itagumu to asio abigu daemu. \v 37 Tamagu ese e henigumu taudia iboudiai na dekegu baema; bona dekegu bainema tauna na basina lulua oho, lasi ona lasi vaitani. \v 38 Badina be guba amo vada name diho, dia lauegu ura ikarana, to e siaigu Diravana ena ura ikarana. \v 39 Bona e siaigu Diravana ena ura binai: ibouboudiai ia ese vada e henigu na ta basina reaia, a baina hatoredia isi dina gabena ai. \v 40 Badina be Tamagu ena ura binai: Natuna bae raraia tao bona bae abidadama henia taudia iboudiai ese mauri hanaihanai bae abia, bona lau ese dina gabena ai baina haloredia isi. \p \v 41 Bena Iuda taudia ese ia e maumauraia, badina be ia eto “Lau na guba amo eme diho anianina”. \v 42 Idia eto, Ina na dia Iesu Iosef a? Tamana sinana asi dibada a? Edeheto ia na e tomamu “Lau na guba amo vada name diho”? \p \v 43 Iesu ese e haere henidia, eto, Ene na asio maumau toma. \v 44 Tamagu, e siaigu Diravana, ese baine veria mai tauna mo sibona lau dekegu bainema diba; bena lau ese baina hatorea isi dina gabena ai. \v 45 Peroveta bukana ai ini e torea toma, eto, Idia iboudiai na Dirava ese baine hadibadia. Tamagu e kamonai heniamu bona ena hahediba herevadia e abi daemu taudia iboudiai lau dekegu e maimu. \v 46 To tau ta ese Tamada se itaia; Dirava ena amo vada ema launa sibona ese vada e itaia. \v 47 Momokani vaitani na hamaoromuimu, kamonai tauna ese mauri hanaihanai eme abia. \v 48 Mauri anianina lau binai. \v 49 Tamamui ese mana e aniava tano ḡaḡaena ai, to vada e mase. \v 50 Guba amo e dihomu anianina binai, ta ese baine ania, ia na basine mase. \v 51 Lau na mauri anianina, guba amo name diho; ta ese ina aniani baine ania, ia na do baine mauri hanaihanai. Lau ese baina henia anianina na lau hidiogu, tanobada ese mauri baine abilaia. \p \v 52 Bena Iuda taudia na e hepapahuahu, eto, Ina tau ese hidiona ede baine henida toma, bena baita ania? \p \v 53 Iesu ma e haere, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, Taunimanima Natuna hidiona basio ania bona rarana danu basio inua, mauri na lalomui ai basine mia. \v 54 A lau hidiogu baine ania bona raragu baine inua tauna ese mauri hanaihanai baine abia, bona dina gabena ai lau ese baina hatorea isi. \v 55 Badina be lau hidiogu na aniani momokanina, bona lau raragu na inuinu ḡauna momokanina. \v 56 Hidiogu baine ania bona raragu baine inua tauna na lau lalogu ai baine noho, lau danu ia lalonai baina noho. \v 57 Tamada e maurimu, ia ese vada e siaigu bona Tamada dainai na maurimu na heto, baine anigu tauna danu lau daigu ai do baine mauri. \v 58 Guba amo eme diho anianina binai; dia senemui ese e aniava ḡauna heḡereḡerena, e aniava, to vada e mase. Ina aniani baine ania tauna na do baine mauri hanaihanai. \p \v 59 Ini hereva na dubu ai e gwaurai, Kaperanaum ai e hahedibava negana ai. \s1 Hutuma ese Iesu e rakatania \p \v 60 Ena hahediba hutuma e kamonai, bena eto, Una na hereva metauna; daika ese baine abia dae diba? \v 61 Iesu na lalona vada e parara, ena hahediba na una hereva e maumauraia, bena e hereva henidia, eto, Ina hereva ese eme hahekwakwanaimui a? \v 62 O Taunimanima Natuna boma itaia, bema dae kau, e noholaia guna gabuna bema lou henia, ede bema heto? \v 63 Lauma ese mauri e havaraiamu; tau-anina na asi ena hahenamo. Lau ese na hamaorolaimui herevadia na lauma bona mauri; \v 64 to umui haida na asio abi daemu. Badina be matamana negana amo Iesu na dibana asie abidadama henia taudia be daidia, bona taona baine torea tauna be daika. \v 65 Ma eto, Taunabunai vada na hamaoromui, Tamagu basine duanaia tauna na lau dekegu basinema diba. \p \v 66 Una negana ai ena hahediba hutuma ese e rakatania, bona ia ida asie raka hebou lou. \s1 Ḡwauta-raruosi Iesu enai e tao \p \v 67 Bena Iesu ese gwauta-raruosi e nanadaidia, eto, Umui danu ba raka oho a? \v 68 Simona Petro ese e haere henia, eto, Lohiabada e, ai be daika dekena baiala? Mauri hanaihanai herevadia na oiemu ai. \v 69 Ai na vada ame kamonai bona ame diba, oi na Dirava ena Helaḡa Tauna. \p \v 70 Iesu eto, Lau na umui gwauta-raruosi na abimui hidi ani? Ḡau tamona, umui ta vada eme diabolo. \v 71 Ia ese Iuda Simona, Iskariote tauna, e gwauraia, badina be una tau ese Iesu taona do baine torea; ia danu gwauta-rarua tauna ta. \c 7 \s1 Iesu tadina ida \p \v 1 Unu ḡau muridiai Iesu na Galilea ai eha loa. Ia na se ura Iudea ai baine Ioa, badina be Iuda taudia ese ia iala-masena dalana e tahuava. \p \v 2 Iuda taudia edia Kalaga Ariana be vairadiai e hure. \v 3 Bena Iesu tadina ese e hereva henia, eto, Ina gabu ba rakatania, Iudea baola, bena o karamu ḡaudia na emu hahediba ese bae ita; \v 4 badina be sibona ihahedinaraina urana e uramu tauna ese ḡau ta basine karaia hehuni. Ene ḡau o karamu daidiai sibomu tanobada ba hahedinarai henia. \v 5 Badina be ia tadina ese danu asie abiabiraia. \p \v 6 Bena Iesu ese e haere henidia, eto, Lauegu nega na dohore; a umui emui ai nega iboudiai na heḡereḡere. \v 7 Tanobada na asine inai henimui diba, a lau hari e inai henigumu; badina be lau ese na hahemaoro heniamu, ena kara na didika dainai. \v 8 Umui hari ba ha dara dae, ina aria baola; a lau be basina dara dae, badina be egu nega na do se kau. \p \v 9 Ia ese unu e hereva henidia toma, bena Galilea ai do e nohova. \s1 Ierusalem ai: Kalaga Ariana \p \v 10 Tadina mo eha dara dae, aria ela. Gabeai ia danu ma eha dara dae hehuni. \v 11 Bena una aria lalonai Iuda taudia ese e tahua, eto, Ia be edeseni a? \v 12 Aru taudia ese e hepapahuahulaia bada. Haida eto, Ia na tau namona. Ma haida eto, Lasi, ia ese taunimanima e hakaudia kereremu. \v 13 A ta ese se herevalaia hedinarai, Iuda taudia garidia e gariva dainai. \p \v 14 Aria dinadia haida vada e ore, a haida be do mimia, Iesu Dubu Helaḡa ai e dae kau, e hahediba matama. \v 15 Bena Iuda taudia e hoa, eto, Ina tau be hahediba herevadia ede e diba toma? Ia be hahediba gabuna ta sela. \v 16 Iesu ese e haere henidia, eto, Egu hahediba herevadia na dia lauegu, to e siaigu Diravana ena. \v 17 Tau ta ese Dirava ena ura karana ikarana baine ura, ia ese egu hahediba herevadia baine dibadia, Dirava ena amo ema, eiava sibogu egu amo. \v 18 Sibona ena ura herevadia e gwauraimu tauna na sibona ihanamona dalana e tahuamu, a e siaigu Diravana ihanamona dalana e tahuamu tauna be momokani tauna, ia lalona ai kara gageva-gageva na lasi. \v 19 Mose ese taravatu se henimui a? Matona, umui be tal-avatu asio badinamu. Dahaika dainai lau ialagu dalana o tahuamu. \p \v 20 Aru taudia na e haere, eto, Oi na e kavamu a? Daika e uramu baine alamu? \v 21 Iesu eto, Lau na kara tamona mo na karaia, bena iboumui ai o hoa. \v 22 A laloa. Mose ese peritome taravatuna vada e henimui; ḡau tamona dia Mose ese una kara se matamaia, a seneda gunadia hari. Taunabunai, umui ese Dina Helaḡa ai memero o peritomediamu. \v 23 Dina Helaḡa ai mero ta ba peritomea, Mose ena taravatu ba tataia utu na garina, o edeheto lau be ma o badu henigumu, Dina Helaḡa ai tau ta na hamauria dainai. \v 24 Ḡau oromadia amo basio hahemaoro, a ba hahemaoro ḡoevaḡoeva. \p \v 25 Bena Ierusalem taudia haida eto, Bae alaia e tomu tauna binai eiava! \v 26 A ia be iniseni ai e haroromu bona hereva ta asie gwaurai heniamu. Hanua lohiadia lalodia vada eme parara ia na Keriso dahaka? \v 27 Ḡau tamona, ina tau be ede amo ema ita na dibada, a Keriso bainema negana ai tau ta basine diba ia na ede amo. \p \v 28 Bena Iesu na Dubu Helaḡa ai ma e hahediba, e lolo, eto, Umui na dibamui lau, ede amo nama danu dibamui; a sibogu egu ura dainai asinama. A e siaigu Diravana na momokani; umui na asi dibamui ia, \v 29 a lau be dibagu ia, badina be iena amo nama, bona ia ese e siaigu. \p \v 30 Bena idia ese bae dabaia tao eto, to ta tauna ai se dau kau, badina be ena nega do se kau. \v 31 A aru taudia hutuma ese e abiabiraia. Idia eto, Keriso bainema negana ai, ia ese toa ikaradia ai ina tau baine hereaia a? \p \v 32 Farisea taudia e kamonai, aru taudia ese Iesu unu e herevalaia toma gwauna, hahelaḡa taudia bona Farisea taudia ese edia hesiai taudia e siaidia, ia bae dabaia tao. \v 33 Bena Iesu eto, Nega sisina lau na dekemui ai do baina noho, bena e siaigu Diravana dekena bainala. \v 34 Bena ba tahugu, to basio davarigu; baina ha noho gabuna danu umui na basiola diba. \v 35 Bena Iuda taudia sibodia e henanadai heheni, eto, Ia na ede be laomu, bena ita ese basita davaria e tomu? Iuda taudia Helene taudia bogaragidiai vada e karoho taudia dekedia bainela, Helene taudia baine hadibadia, eiava? \v 36 Ina be dahaka hereva ia ese e gwauraiamu, e tomu “Ba tahugu, to basio davarigu” bona “Baina ha noho gabuna danu umui na basiola diba” \p \v 37 Aria dokona dinana be dina badana. Una dina ai Iesu e gini tore, e lolo, eto, Ranu-mase tauna na dekegu ainema, ranu baine inua. \v 38 Buka Helaḡa ai e torea heḡereḡerena, Lau baine abiabiraigu tauna lalona amo mauri ranuna baine aru lasi, sinavai na heto. \v 39 Ia ese Lauma unu e herevalaia toma, e abiabiraia taudia ese bae abia eto. Badina be Lauma na do se heni, Iesu ese hairaina do se abia dainai. \p \v 40 Aru taudia haida ese ini hereva e kamonai, bena eto, Peroveta tauna binai. \v 41 Ma haida eto, Ina na Keriso. Ma haida eto, Keriso na Galilea amo bainema a? \v 42 Buka ai e torea, ani, Keriso na David garana amo baine vara, Betelehem, David ena hanua, lalonai. \v 43 Taunabunai, aru taudia na e haheparara ia dainai. \v 44 Haida ese bae dabaia tao eto, to ta na tauna ai se dau kau. \p \v 45 Hesiai taudia na e lou lao, bena hahelaḡa taudia bona Farisea taudia ese e nanadaidia, eto, Badina be dahaka asio hakaua mai? \v 46 Hesiai taudia e haere, eto, Matamana negana amo tau ta se herevava ina tau e herevamu heḡereḡerena. \v 47 Farisea taudia eto, A, umui danu vada e koimui a? \v 48 Readia hanua lohiadia ta eiava Farisea taudia ta ese vada e abiabiraia a? \v 49 Ini aru taudia na taravatu asi dibadia; idia na vada eme baia. \p \v 50 Bena Nikodemo ese e hereva henidia; ia na hanuaboi ai Iesu dekena ela tauna, ia danu edia orea tauna ta. \v 51 Eto, Eda taravatu ese tau ta baine hahemaoro henia negana ai na ena hereva basine kamonai guna, bona ena kara danu basine diba guna a? \v 52 Bena idia ese e gwau henia, eto, Oi danu Galilea taumu a? Ba tahua bona ba diba, peroveta tauna ta Galilea ai do se vara. \p \v 53 Bena taunimanima iboudiai e karoho, ta ta ena ruma ena ruma vada ela. \c 8 \s1 Heuda-hanai hahinena \p \v 1 To Iesu na Olive ororona ela. \v 2 A daba matana ai ia ese Dubu Helaḡa e lou henia, bena taunimanima iboudai ia dekenai e hebou. Ia na e helai diho, e hadibadia. \p \v 3 Bena itorena taudia bona Farisea taudia ese hahine ta ia dekena e hakaua lao, una hahine na heuda-hanaina ai e davaria. Idia ese bogaragidiai e haginia, \v 4 bena Iesu e nanadaia, eto, Hahediba taumu e, ina hahine na heuda-hanaina ai vada a davaria. \v 5 Mose ese taravatu ai vada e haḡanida, unu bae kara toma hahinedia na nadi ai baita hododia mase. A oi na dahaka o tomamu? \v 6 Idia na unu e hereva toma na ia e dibaḡania, hahebade badina ta e tahua. A Iesu na e igo diho, imana kwakikwakina amo e toretore tano ai. \v 7 Idia ese e nanadaia loulou ela bona e tore isi, e hamaorodia, eto, Umui daika asi ena kara dika, ia ese nadi ta aine abia, ina hahine baine hodoa guna. \v 8 Bena ma e igo diho, tano ai ma e toretore. \p \v 9 Idia ese ena hereva e kamonai ai, sibodia edia kara dika e helalolai, bena ta ta amo e raka lasi, vara guna amo e matamaia ela bona tau muritai. Bena Iesu sibona mo e noho, una hahine ida. \v 10 Iesu ma e tore isi, hahine na e nanadaia, eto, Hahine e, hari e habadelaimu taudia be edeseni ai? Ta se hadikamu a? \v 11 Hahine na eto, Lohiabada e, asi tauna. Bena Iesu eto, Lau ese danu asina hahemaoro henimumu. Aola; basio kara dika lou. \s1 Tanobada diarina \p \v 12 Bena Iesu ese e haroro henidia lou, eto, Lau na tanobada diarina. Murigu ai baine raka tauna na dibura lalonai basine loa, a mauri diarina do baine abia. \p \v 13 Farisea taudia ese e gwau henia, eto, Oi na sibomu o hegwauraimu; emu hegwaurai na dia momokani. \v 14 Iesu ese e haere henidia, eto, Ena be sibogu na hegwauraimu, to egu hegwaurai na momokani; badina be dibagu ede amo nama, bona ede bainala danu dibagu; a ede amo nama bona ede bainala umui na asi dibamui. \v 15 Umui na taunimanima edia hahemaoro dalana ai o hahemaoromu; lau ese ta asina hahemaoro heniamu. \v 16 A bama hahemaoro negana ai egu hahemaoro bema momokani; badina be lau na dia sibogu, a Tamagu, e siaigu tauna, ese e bamogumu. \v 17 Emui taravatu ai ini e torea toma: taunimanima rarua hereva tamona bae gwauraia hebou, una na vada momokani. \v 18 Benaini, lau na sibogu na hegwauraimu, bona Tamagu, e siaigu Diravana, ese e gwauraigumu. \p \v 19 Bena idia ese e nanadaia, eto, Tamamu be edeseni ai? Iesu ese e haere henidia, eto, Umui na asi dibamui lau, Tamagu danu asi dibamui; boma diba lau, Tamagu danu boma diba. \p \v 20 Unu hereva be Iesu ese moni ihabouna gabuna ai e gwaurai, Dubu Helaḡa lalonai e hahedibava negana ai. Bona tau ta ese se dabaia tao, badina be ena nega na do se kau. \p \v 21 Iesu ese ma e hereva henidia, eto, Lau na dauha bainala. Umui ese ba tahugu, to emui kara dika ai vada ba mase. Bainala gabuna umui na basiola diba. \v 22 Bena Iuda taudia e henanadai heheni, eto, Ina ia sibona baine heala a? Una dainai e tomu “Bainala gabuna umui na basiola diba”, eiava? \v 23 Ia ma eto, Umui na henu amo, lau na atai amo; umui na tanobada taumui, a lau be dia tanobada taugu. \v 24 Taunabunai na hamaoromui, nato “Emui kara dika ai vada ba mase”. Badina be umui na basio abiabiraigu, emui kara dika ai vada ba mase. \v 25 Bena idia ese e nanadaia, eto, Oi na daika? Iesu eto, Na hereva henimuimu anina be dahaka? \v 26 Herevamui diaḡau do baina gwaurai, bona baina hahemaoro henimui danu. Ḡau tamona, e siaigu Diravana na momokani, bona iena amo na abi herevadia na tanobada na hamaorolaiamu. \p \v 27 Idia na lalodia asie parara ia ese Tamana e herevalaia. \v 28 Bena Iesu ma eto, Umui ese Taunimanima Natuna ba piua isi negana ai vada ba diba, lau na Ia. Kara ta danu sibogu asina karaiamu, a Tamagu ese e hadibagumu heḡereḡerena ai na herevamu. \v 29 E siaigu Diravana ese e bamogumu, ia ese se rakatanigu, sibogu asina nohomu; badina be iena ura karadia nega idoidiai na karamu. \p \v 30 Ini hereva e gwaurai negana ai hutuma ese e abiabiraia. \s1 Abraham garana \p \v 31 Iuda taudia haida ese Iesu e abiabiraia. Ia ese idia e hamaorodia, eto, Umui ese egu hereva ba badinadia, bena egu hahediba korikori ai baola. \v 32 Hereva momokani danu ba diba; bona hereva momokani ese baine ruhamui nege. \p \v 33 Idia na e haere, eto, Ai na Abraham garana; ai na tau ta isiaina asia lao heni, lasi ona lasi vaitani. Dahaka dainai oi na o tomu “Ba heruha nege”? \v 34 Iesu ese e haere henidia, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, kara dika taudia na dika ese e guidiamu, bena idia ese dika isiaina e lao henimu. \v 35 Hesiai tauna be ruma ai se noho hanaihanaimu; a ruma tauna natuna hari ruma ai e noho hanaihanaimu. \v 36 Taunabunai, Natuna ese baine ruhamui nege, umui na ba heruha nege momokani. \v 37 Lau mai dibagu umui na Abraham garana; ḡau tamona umui na o uramu bavalagu, badina be egu hereva asio abi daemu. \v 38 Lau ese Tamagu enai na itava ḡaudia na gwaulaimu; umui ese tamamui enai o kamonaiva ḡaudia o karamu. \p \v 39 Idia ese e haere henia, eto, Ai tamamai be Abraham. Iesu eto, Umui na Abraham natuna o tomu be Abraham ena kara boma kara. \v 40 A harihari o uramu bavalagu, hereva momokani Dirava enai na kamonaiva bona na gwaurai henimuimu taugu. Abraham na unu se kara toma. \v 41 Umui ese tamamui ena kara o karamu. \p Idia eto Ai na dia ariara natudia; ai Tamamai be tamona, Dirava bunai. \v 42 Iesu n a eto, Tamamui bema Dirava, umui ese lau boma lalokau henigu; badina be Dirava ena amo nama, iniseni ai na nohomu. Lau na sibogu asinama; ia ese e siaigu. \v 43 Edeheto na herevamu negadia ai na lalomui asie pararamu? Badina be egu hereva iabi:daedia na asi dibamui. \v 44 Umui na tamamui Diabolo ena amo oma, bona o uramu tamamui ena heḡahusi karadia ba kara. Ia na matamana amo ala-ala tauna, bona hereva momokani se badinaiamu; badina be ia lalona ai hereva momokani na lasi. Ia na hereva koikoidia e gwauraimu, ena kara korikorina bunai; badina be ia na koikoi tauna, bona koikoi idoidiai tamadia. \v 45 Umui ese asio kamonai henigumu, badina lau ese hereva momokani na gwauraimu. \v 46 Umui daika kara dika egu ai vada e davaria? Hereva momokani na gwauraimu: edeheto asio kamonai henigumu? \v 47 Dirava ena amo ema tauna ese Dirava ena hereva e kamonaimu. Umui na asio kamonaimu, badina be Dirava ena amo asioma. \p \v 48 Bena Iuda taudia ese e gwau henia, eto, Emai hereva na dia maoro a, ato oi na Samaria tauna bona lauma dika ese e bolomu? \v 49 Iesu e haere, eto, Lauma dika ese se bologumu. Lau ese Tamagu na matauraiamu; umui ese lau asio matauraigumu. \v 50 Lau ese hairaigu asina tahuamu; ta ese e tahuamu bona hahemaoro e karamu. \v 51 Momokani vaitani na hamaoromuimu lauegu hereva baine badinaia tauna na basine mase diba, ela bona hanaihanai. \p \v 52 Iuda taudia eto, Harihari vada ame diba momokani lauma dika ese vada e bolomu. Abraham vada e mase; peroveta taudia danu vada e Inase; a oi na o tomu “Lauegu hereva baine badinaia tauna na basine mase diba ela bona hanaihanai”. \v 53 Tamada Abraham o hereaiamu a? Ia na vada e mase; peroveta taudia danu vada e mase. Oi daika? \v 54 Iesu e haere, eto, Sibogu bama heimodai, bama heimodai kava, a Tamagu ese e imo-daigumu; umui o tomamu ia na umui emui Dirava. \v 55 Umui na asi dibamui ia; lau be mai dibagu. Lau bama toma “Asi dibagu ia”, bama koikoi, umui heḡereḡeremui. Lau na mai dibagu, bona ena hereva danu na badinaiamu. \v 56 Tamamui Abraham na e'ura dikadikava lauegu nega baine itaia; bena e itaia mai Inoalena ida. \p \v 57 Iuda taudia eto, Oi laḡanimu be do dia imahui; oi na Abraham o itaia a? \v 58 Iesu e haere henidia, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, Abraham do se vara, lau be vada na nohova. \p \v 59 Bena idia ese nadi e abi isi, bae hodoa eto. A Iesu na e komu, bena Dubu Helaḡa amo e raka lasi. \c 9 \s1 Mata ihapapana \p \v 1 Raka hanaina ai, Iesu ese tau ta e itaia; matana ruaosi kepuludia ai e vara. \v 2 Bena ena hahediba ese e nanadaia, eto, Rabi e, daika ena kara dika dainai ina tau matana kepuludia ai e vara, ia eiava tamana sinana? \v 3 Iesu eto, Lasi, dia iena kara dika dainai, bona dia tamana sinana edia kara dika daidiai, to Dirava ena siahu iena amo baine hedinarai helaoreana. \v 4 Lau e siaigu Diravana ena kara dina ai baita kara; hanua baine boi, ta basine ḡaukara diba. \v 5 Tanobada ai na nohomu negana ai lau na tanobada diarina. \p \v 6 Unu hereva e gwaurai doko, bena tano ai e kanudi, kanudina ai kopukopu e manea, bena mata-kepulu tauna matana ruaosi e dahulai. \v 7 Bena e hamaoroa, eto, Aola, Siloam gohuna ai ba ha huri. (“Siloam” anina be “siaia”). Taunabunai ia na ela, eha huri, bena e lou ema, matana vada e papa. \p \v 8 Bena dekena taudia bona vaevae e noi hegameva ai e itaiava taudia e henanadai, eto, Ina na vanegai e helaiva, e noi hegameva, tauna eiava? \v 9 Haida eto, Ḡauna bunai. Ma haida eto, Lasi, ina na ia ida-idana. Ia sibona eto, Lau binai. \v 10 Bena idia ese e nanadaia, eto, Matamu ede e papa toma? \v 11 Ia e haere, eto, Tau ta, ladana Iesu, ese kopukopu e manea, matagu ruaosi e dahulai, bena e hamaorogu, eto “Aola, Siloam ai ba ha huri”. Nala, na ha huri, bena matagu vada e papa. \v 12 Bena idia ese ma e nanadaia, eto, Ia be edeseni ai? Ia eto, Asi dibagu. \p \v 13 Idia ese hari matana e papa tauna na Farisea taudia dekedia e hakaua lao. \v 14 Iesu ese kopukopu e manea bona una tau matana e hapapa dinana be Dina Helaḡa. \v 15 Taunabunai, Farisea taudia ese e nanadaia, matana ede e papa toma. Ia eto, Ia ese matagu ruaosi kopukopu amo e dahu, na ha huri, bena matagu vada e papa. \v 16 Bena Farisea taudia haida eto, Una tau na Dirava ena amo sema, badina be Dina Helaḡa se badinaiamu. A haida eto, Kara dika tauna ese toa unuhetomadia ede bema kara toma? Unu amo edia hegogo vada e haheparara. \p \v 17 Bena idia ese mata-kepulu tauna ma e nanadaia lou, eto, Oi matanlu luaosi na ina tau ese e hapapa. Oi be ede o gwauraia tomamu? Mani a hereva. Ia e haere, eto, Ia na peroveta tauna. \p \v 18 Iuda taudia ese hari tau matana vada e kepulu guna gabeai e papa helevana asie abia dae, ela bona idia ese ia tamana bona sinana e boiridia. \v 19 Bena e nanadaidia, eto, Ina umui natumui a? Matana ruaosi kepuludia ai e vara o tomu a? O harihari matana be ede e papa toma? \v 20 Bena tamana sunana eto, Ai na dibamai ai natumai binai, matana kepuludia ai e vara; \v 21 to harihari matana ede e papa toma ai na asi dibamai, matana e hapapa tauna danu asi dibamai. Ia ba nanadaia; ia na bada, sibona baine hereva. \v 22 Hari tamana bona sinana unu e gwau toma badina be Iuda taudia garidia e gariva. Badina be Iuda taudia na vada e henega bou, tau ta Iesu bema gwauraia Keriso, ia na dubu amo bae doria lasi eto. \v 23 Una dainai tamana sinana eto “Ia na bada, ba nanadaia”. \p \v 24 Bena idia ese mata-kepulu tauna e boiria lou, eto, Dirava ba heatolaia; ai na vada dibamai una tau na kara dika tauna. \v 25 Ia e haere, eto, Ia na kara dika tauna eiava lasi lau asi dibagu; ḡau tamona mo dibagu, vanegai matagu ruaosi e kepulu, harihari eme papa. \v 26 Bena idia ese ma e nanadaia lou, eto, Ia ese oiemu ai dahaka e karaia? Matamu be ede e hapapa toma? \v 27 Ia e haere, eto, Be: vada na hamaoromui vaitani, to asio kamonai henigumu. Dahaka dainai unlui na o uramu ma ba-kamonai lou'  Umui danu iena hahediba ai baola o tomamu a? \v 28 Bena idia ese e gwau dika henia, eto, Oi hari iena hahediba; ai be Mose ena hahediba. \v 29 Ai na dibamai Dirava ese Mose e hereva henia; a una tau be ede amo ema asi dibamai. \v 30 Matana e papa tauna eto, la, lau na name hoa, badina be umui na asi dibamui ia na ede amo ema, a ia ese lau matagu e hapapa. \v 31 Dibada Dirava ese kara dika taudia eredia se kamonaimu, a e matauraiamu bona ena ura karadia e karamu tauna hari erena e kamonaimu. \v 32 Tanobada matamana amo ta ese matana ruaosi kepuludia ai e vara tauna ta matana e hapapa sivaraina asita kamonai. \v 33 Hari tau be Dirava ena amo basinema mai, ia ese ḡau ta basinema karaia diba. \v 34 Idia ese e gwau henia, eto, Oi na kara dika ai o vara; matona ai o hadibamaimu a? Bena idia ese dubu amo e doria lasi. \p \v 35 Iesu na e kamonai idia ese vada e doria lasi, bena e davaria, e nanadaia, eto, Dirava Natuna o abiabiraiamu a? \v 36 Ia na e haere, eto, Lohiabada e, ia be daika? A hamaorogu, bena baina abiabiraia. \v 37 Iesu eto, Vada o itaia; ia na ina harihari e hereva henimumu. \v 38 Bena ia eto, Lohiabada e, vada name kamonai. Bena ia ese e toma henia diho. \p \v 39 Bena Iesu eto, Hahemaoro totona ina tanobada nama; taunabunai mata-kepulu taudia na matadia bae papa, bona mata-papa taudia na matadia bae kepulu. \v 40 Farisea taudia haida na ia dekenai e nohova; bena idia ese una hereva e kamonai. Bena idia ese e nanadaia, eto, Ai danu matamai kekepulu a? \v 41 Iesu ese e haere henidia, eto, Matamui bema kepulu, asi emui kerere boma noho; to umui na o tomu “Ai na mata-papa taumai”, taunabunai emui kerere na mia. \c 10 \s1 Mamoe ireḡudia tauna namona \p \v 1 Momokani vaitani na hamaoromuimu, mamoe maḡuna ikoukouna amo se raka vareaimu, a maḡu gabana amo e daga hanaimu tauna na henao bona dadidadi tauna. \v 2 A ikoukou amo e raka vareaimu tauna na mamoe ireḡudia tauna. \v 3 Ikoukou igimana tauna ese ikoukou e kehoamu una tau ena; bena mamoe ese ia gadona e kamonaimu. Ia ese ena mamoe korikori ladadia e hatomu, bena e hakaudia lasimu. \v 4 Ena mamoe korikori iboudiai e hakaudia lasimu, vairadiai e rakamu; bena ia gadona dibadia dainai idia ia murina amo e rakamu. \v 5 A idau tauna murinai basie raka, lasi vaitani; bae heautania; badina be idau taudia gadodia na asi dibadia. \v 6 Ina hereva heḡereḡerena na Iesu ese e herevalai henidia, to lalodia na asie parara. \p \v 7 Iesu ese ma e hereva henidia lou, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, lau na mamoe ikoukouna. \v 8 Ema guna taudia iboudiai na henao bona dadidadi taudia, bena mamoe ese eredia asie kamonaiva. \v 9 Lau binai ikoukou. Lauegu amo baine raka vareai tauna na do baine mauri; ia na baine raka vareai, baine raka lasi, aniani baine davaria. \v 10 Henao tauna na henao, ala-ala, hahebua-tari totodia e maimu. Lau vada nama mauri bae abia, bae abia badabada, helaoreana. \p \v 11 Lau na mamoe ireḡudia tauna namona. Mamoe ireḡudia tauna namona ese ena mauri e atoa dihomu mamoe daidiai. \v 12 Hesiai tauna mai davana na dia mamoe ireḡudia tauna, bona dia mamoe biagudia: uda sisiana e maimu negana ai, ia ese e itaiamu bena ena mamoe e heautanidiamu, bena uda sisiana ese e dabaidia taomu bona e hakarohodiamu. \v 13 E heaumu badina be ia na hesiai tauna mai davana, mamoe se lalodiamu. \v 14 Lau na mamoe ireḡudia tauna namona. Egu mamoe vada dibagu; egu mamoe danu dibadia lau; \v 15 Tamagu dibana lau bona lau dibagu ia heḡereḡerena. Egu mauri danu na atoa dihomu, mamoe daidiai. \p \v 16 Lau na mai egu mamoe idaudia haida danu; idia na do dia ina maḡu lalonai. Idia danu do baina hakaudia mai, bena gadogu bae kamonai; bena seri baine tamona, ireḡudia tauna danu baine tamona. \p \v 17 Ina dainai Tamagu ese e lalokau henigumu, badina be egu mauri na atoa dihomu, baina abia lou helaoreana. \v 18 Ta ese egu mauri se abia ohomu; lau sibogu na atoa dihomu. Lau na mai siahugu baina atoa diho, bona mai siahugu baina abia lou. Haheḡani na binai Tamagu ena amo na abia. \p \v 19 Unu hereva daidiai Iuda taudia ma e haheparara lou. \v 20 Hutuma eto, Ia na lauma dikana ese e boloamu, e kavaiamu. Dahaka dainai o hakala heniamu? \v 21 Ma haida eto, Unu hereva na dia lauma dikana ese e boloamu tauna ena hereva. Lauma dikana ese mata-kepulu taudia matadia ihapapadia mai dibana a? \s1 Dubu Ihahelaḡana Ariana \p \v 22 Dubu Ihahelaḡana Ariana negana vada e kau Ierusalem ai. Keru negana bunai. \v 23 Iesu na Dubu Helaḡa ai e raka, Solomon ena dehe ai; \v 24 bena Iuda taudia ese e ginia hegeḡe, e nanadaia, eto, Ba hadaradaramai ela bona edena nega ai? Oi na Keriso eiava lasi? A hamaoromai momokani. \p \v 25 Iesu ese e haere henidia, eto, Vada na hamaoromui, to asio kamonaimu. Tamagu ladana ai na karamu karadia ese e hahedinaraigumu; \v 26 to umui ese asio abiabiraigumu, badina be umui na dia lauegu mamoe. \v 27 Egu mamoe ese lau gadogu e kamonaimu; lau ese vada na dibadia, bona idia ese lau murigu ai e rakamu. \v 28 Mauri hanaihanai danu na henidiamu; idia na basie mase, lasi ona lasi vaitani; bona tau ta lau imagu amo basine dadidia. \v 29 Tamagu ese e henigu ḡauna ese ḡau iboudiai e hereadiamu; tau ta danu asi goadana ḡau ta Tamagu imana amo baine dadihaia. \v 30 Lau bona Tamagu na tamona. \p \v 31 Bena Iuda taudia ese nadi ma e abi isi, bae hodoa eto. \v 32 Iesu eto, Kara namo diaḡau na Tamada ena amo vada na hahedinarai henimui; edena kara dainai ba hodogu? \v 33 Iuda taudia eto, Kara namona ta dainai basia hodomu, a Dirava ihadikana dainai, badina be oi na taunimanima mo, sibomu Dirava ai o hahelaomu. \v 34 Iesu eto, Emui taravatu ai ini se torea toma, a: Lau nato, umui na dirava? \v 35 O Dirava ena hereva ediai e kau taudia na dirava e gwauraidia, (Buka Helaḡa na asi itata-utuna, ani), \v 36 edeheto Dirava ese e hahelaḡaia bona tanobada ai e siaia tauna na o gwau heniamu, o tomamu “Oi ese Dirava o hadikaiamu”, badina be lau nato “Lau na Dirava Natuna”, a? \v 37 Tamagu ena kara basinama kara, umui ese basioma abiabiraigu. \v 38 A baina kara negana ai na, ena be lau basio abiabiraigu, to egu kara bavabiabirai, bena lalomui bae parara bona ba diba Tamagu na lalogu ai, lau danu Tamagu lalonai. \p \v 39 Bena idia ese ma e dabaia tao toho lou, to idia imadia amo e hevai dae e raka oho. \v 40 Bena Ioridane unukahana e lou ela, gunaguna Ioane e hahebapatisova gabuna ai eha noho. \v 41 Hutuma na ia dekena ela; eto, Ioane ese toa ta se karaia, to ina tau herevana idoinai e gwaurai vada eme momokani. \v 42 Bena hutuma ese unuseni ai vada e abiabiraia. \c 11 \s1 Iesu ese Lasaro e hatorea isi lou \p \v 1 Betania tauna ta, ladana Lasaro, e gorerea; Maria, kakana Mareta ida, edia hanua bunai. \v 2 Una Maria be muramura mai bonalla ai Luhiabada e dairia bena huina amo aena e dahu kaukau hahinena. Ia taihuna Lasaro e gorerea. \v 3 Hahine raruosi ese Iesu boi-kauna e kara, eto, Lohiabada e, emu lalokau tauna e gorereamu. \v 4 A Iesu e kamonai, bena eto, Una gorere na dia mase ḡauna, to Dirava iheatolaina: iena amo Dirava Natuna bae imodaia. \p \v 5 Iesu ese Mareta mai tadina Maria ida, bona Lasaro danu, e lalokau henidia. \v 6 A ena gorere sivaraina e kamonai, bena dina rua una gabu ai e noho; \v 7 gabeamo ia ese eha hahediba e hamaorodia eto, Iudea aita lou henia. \v 8 Idia eto, Rabi e, vanegai mo Iuda taudia ese nadi amo e hodomu toho, harihari una gabu ma ba lou henia o tomu a? \v 9 Iesu e haere, eto, Dina ta ena hora na dia gwauta-rua a? Dina ai e loaloamu tauna na se hekwakwanaimu, badina be ia ese ina tanobada diarina e itaiamu. \v 10 A hanuaboi ai e loaloamu tauna na e hekwakwanaimu, badina be ia lalonai diari na lasi. \p \v 11 Unu e gwau toma, bena e hamaorodia, eto, Turada Lasaro na e mahutamu; a lau ainala, baina ha haoa. \v 12 Hahediba eto, Lohiabada e, baine mahuta, bena ma baine goada. \v 13 Iesu ese ena mase e gwauraia, to idia banava eto ia na laḡa-ani mahutana e herevalaia. \v 14 Taunabunai Iesu ese e hamaorodia ḡoevaḡoeva, eto, Lasaro na vada e mase; \v 15 bona umui daimui ai na moalemu lau na dia unuseni ai; unu amo umui ese do bavabidadama henigu. Vada aitala dekena. \v 16 Bena Toma, e nemaia Hekapa, ese hahediba oredia e hamaorodia, eto, Ita danu aitala, ia ida baita mase hebou. \p \v 17 Iesu e kau, bena e kamonai Lasaro tau-anina na dina hani gara ai vada e mia. \v 18 Betania bona Ierusalem padadia na dia daudau, maila rua sisivana; \v 19 taunabunai Iuda taudia hutuma na Mareta bona Maria dekedia ela, taudia ihalodia, taihudia e mase dainai. \v 20 Mareta na Iesu e maiva herevana e kamonai, bena ia na ela Iesu ida bae hedavari; a Maria na ruma ai e noho. \v 21 Bena Mareta ese Iesu e hereva henia, eto, Lohiabada e, oi na iniseni ai boma noho, taihugu na basinema mase; \v 22 to vada dibagu ina harihari Dirava enai ba noia ḡauna na Dirava ese baine henimu. \v 23 Iesu eto, Taihumu na baine tore isi lou. \v 24 Mareta eto, Dibagu dina gabena ai, tore-isi-lou dinana ai, ia na do baine tore isi lou. \v 25 Iesu eto, Tore-isi-lou be lau; mauri danu lau; lau e abiabiraigumu tauna, ena be baine mase, to do baine mauri. \v 26 E maurimu bona e abiabiraigumu taudia iboudiai na basie mase, lasi ona lasi vaitani. Ina hereva na o abia daemu a? \v 27 Hahine na e haere, eto, Lohiabada e, oibe; vada name kamonai lava dae, oi na Keriso, Dirava Natuna, e gwauraia gunava tanobada ai bainema tauna. \v 28 Ia na unu e gwau toma, bena ela, tadina Maria e boiria hehuni, eto, Hahediba tauna vada ema; ia ese oi e boirimumu. \p \v 29 Maria ese una hereva e kamonai, bena e tore isi haraḡa-haraḡa, ia dekena ela. \v 30 Una negana ai Iesu na hanua lalonai do se raka vareai, a Mareta ida e hedavari gabuna ai e nohova. \v 31 Taunabunai, Iuda taudia, Maria ida ruma lalonai e nohova e hamarumaruava taudia, ese Maria e itaia, e tore isi haraḡa-haraḡa, e raka lasi; bena idia ese e ḡavaia, badina be idia banava eto ia na gara bainela, mase tauna taina baine tai. \v 32 A Maria na Iesu e nohova gabuna ai e kau, e itaia, bena aena badinai e goru diho, eto, Lohiabada e, oi na iniseni ai boma noho, taihugu na basinema mase. \v 33 Maria bona hari Iuda taudia ia ida e raka hebouva na e taiva; bena Iesu ese e itadia, ia lalona e hisihisi bada, darana e doko. \v 34 Bena e henanadai, eto, Edeseni ai o atoa? Idia e haere, eto, Lohiabada e, aoma, a itala. \v 35 Iesu vada e tai. \v 36 Bena Iuda taudia eto, A itaia, ia ese e lalokau henia bada. \v 37 A haida eto, Ina mata-kepulu matana e hapapa tauna na ina tau ena mase ilao-ahuna asi dibana a? \p \v 38 Iesu lalona ma e hisihisi lou; bena ia na gara ela. Una gara na kohua; iduarana ai nadi ta vada e kurea ahu. \v 39 Bena Iesu eto, Nadi a kurea oho. A Mareta, mase tauna taihuna, eto, Lohiabada e, ia na vada eme bodaga, badina be dina hani vada e mase. \v 40 Iesu ese e haere henia, eto, Lau na hamaoromu, ani, ba heabidadama, bena Dirava hairaina do ba itaia. \v 41 Bena idia ese nadi e kurea oho. Bena Iesu e gaga dae, e ḡuriḡuri, eto, Tamagu e, na hanamomumu, badina be oi ese vada o hakala henigu. \v 42 Lau na dibagu oi na nega idoidiai o hakala henigumu; ḡau tamona, ini hutuma e ginigu heḡeḡemu daidiai unu na gwau toma, bae abia dae oi ese o siaigu helaoreana. \v 43 Unu e ḡuriḡuri toma, bena e lolo badabada, eto, Lasaro e, a raka lasi. \v 44 Bena mase tauna na e raka lasi, aena imana e hirilai dabuadia bona vairana e kumilaia mukon; l na do mimia. Iesu eto A ruhaia, a kahua nege. \p \v 45 Bena Iuda taudia hutuma, hari Maria dekena ela bona Iesu ena kara e itaia taudia, ese Iesu e abiabiraia. \v 46 A haida na Farisea taudia dekedia ela, Iesu ena kara e hamaaorolaidia. \p \v 47 Una dainai, hahelaḡa taudia bona Farisea taudia na kaunsil taudia e boiridia hebou, eto, Ede baita kara toma, badina be una tau ese toa diaḡau e karamu? \v 48 Ita na basita ruamu, taunimanima iboudiai ese bae abiabiraia; bena Roma taudia baema, eda Dubu Helaḡa bona eda bese bae abi oho. \v 49 Bena idia ta, ladana na Kaiafa, una laḡani ai ia na hahelaḡa tauna badana, ese e gwau henidia, eto, Umui na ḡau ta asi dibamui; \v 50 asio helalomu, tau ta baine mase hanua taudia daidiai, ihanamomui ḡauna bunai, a eda bese idoinai baine hebua tari na dika. \v 51 Ia na unu e gwau toma, dia sibona ena ura ai, to badina be una laḡani ai ia na hahelaḡa tauna badana, taunabunai e gwauraia guna Iesu na ena bese dainai baine mase. \v 52 Bona dia una bese mo dainai, to Dirava natuna loḡora vada e hakarohodia rohoroho be bae gogodia, orea tamona ai baine halaodia helaoreana. \v 53 Bena una dinana amo idia ese Iesu iala-masena dalana e tahuava. \s1 Iesu Efraim ela \p \v 54 Una dainai Iesu na Iuda taudia bogaragidiai se loa hedinarai louva, a una gabu e rakatania, tano ḡaḡaena badina tanona ela, hanua ta, ladana Efraim, ai e nohova, ena hahediba ida. \p \v 55 Iuda taudia edia Lagau-hanai Ariana na vairadiai e hure; bena una tano taudia hutuma Ierusalem ai e dara dae, aria dainai bae haheḡoeva guna eto. \v 56 Bena idia ese Iesu e tahua, bona Dubu Helaḡa lalonai ginidia ai e henanadai heheni, eto, Umui na dahaka o tomamu? Ia na ina aria ai bainema eiava lasi? \v 57 Hahelaḡa taudia bona Farisea taudia danu vada e hahedua, ta ese Iesu ena noho gabuna bema dibaia, ia ese bema hamaorodia, bena idia ese Iesu bema dabaia tao. \c 12 \s1 Betania ai \p \v 1 Dina tauratoi dounu mimia ela bona Lagau-hanai Ariana bae karaia; bena Iesu na Betania ela, Lasaro, vanegai Iesu ese mase amo e hatorea isi tauna, ena hanua bunai. \v 2 Adorahi ai, ia irogonina anibouna e dabaraia; Mareta ese isiaidia e lao heniva, bena Lasaro bona taunimanima haida na Iesu ida e ege diho. \v 3 Bena Maria ese dehoro mai bonana e abia, davana bada ḡauna, metauna na pound ta hegereḡerena, bena ela, Iesu aena ruaosi e dairilai, bena huina amo ma e dahu kaukau. Ruma na una dehoro bonana namona ese e hahonua. \p \v 4 Iuda Iskariote, ena hahediba tauna ta, Iesu taona baine torea tauna, eto, \v 5 Dahaka dainai ina dehoro se hoia? Dollar toiahui bema abilai, ogoḡami taudia bema harihari henidia. \v 6 Ia unu e gwau toma na dia ogoḡami taudia e bogadia hisiva dainai a badina be ia na henao tauna; ia be moni mauana e nariava, bona e udava monidia na e vai henaova. \v 7 A Iesu eto, Herevana! Vada e abia heḡaeḡaemu, lau igurigu dinana ḡauna. \v 8 Ogoḡami taudia na nega idoidiai dekemui ai nonoho, a lau be dia nega idoidiai dekemui ai basina noho. \p \v 9 Iuda taudia hutuma e kamonai Iesu na Betania ai, bena una gabu ela, dia Iesu mo dainai, to Lasaro, Iesu ese mase amo e hatorea isi tauna, itana totona. \v 10 Taunabunai hahelaḡa taudia e henega bou, Lasaro danu bae alaia eto; \v 11 badina be ia dainai Iuda taudia hutuma na e raka ohova, Iesu e abiabiraiava. \s1 Iesu na Ierusalem ai e dara dae \p \v 12 Daba ai, aria dainai e hegogo taudia hutuma bada vada e kamonai Iesu na Ierusalem ai baine dara dae. \v 13 Bena reta e abi, ia vairana ela, e lolo, eto, \q1 Hosana! Lohiabada ladana ai e maimu tauna aita hanamoa; \q1 Ia na Israel Pavapavana. \m \v 14 Bena Iesu ese doniki natuna ta e davaria, latanai e helai kau; buka ai e torea heḡereḡerena eto, \q1 \v 15 Siona natuna kekenina e, asio gari. \q1 A itaia, emu Ḡaubada na e maimu, \q1 Doniki natuna doruna ai e helaimu. \m \v 16 Ena hahediba na unu hereva anidia asi dibadia una negana ai; a Iesu hairaina e abia negana ai idia vada e helalo une, eto, Herevadia bunu vada e tore, idia danu unu e karaia toma. \p \v 17 Taunimanima hutuma na ia ida e nohova, ia ese Lasaro gara amo e boiria lasi bona mase amo e hatorea isi negana ai; bena idia ese harina e piua. \v 18 Una dainai hutuma bada ia vairana ela; badina be idia na vada e kamonai ia ese una toa e karaia. \v 19 Bena Farisea taudia na e hereva heheni, eto, O itaiamu, umui na o dareremu; tanobada idoinai be ia enai vada e taomu. \s1 Ierusalem ai \p \v 20 Aria negana ai toma-diho totona e dara dae taudia haida na Helene taudia. \v 21 Idia na Filipo, Betesaida Galilea tauna, dekena ela, e hamaoroa, eto, Ḡauka e, ai na a uramu Iesu baia itaia. \v 22 Filipo na ela, Andrea e hamaoroa, bena Andrea Filipo ida ela, Iesu e hamaoroa. \p \v 23 Bena Iesu ese e haere henidia, eto, Negana vada eme gini dae, Taunimanima Natuna ese hairaina vada baine abia. \v 24 Momokani vaitani na hamaoromuimu, uit nadinadina na tano ai basine moru, basine mase, ia na sibona baine mia kava; a baine mase, anina badana baine dobi. \v 25 Ena mauri e ura heniamu tauna ese mauri baine reaia; a ena mauri ina tanobada ai e inai heniamu tauna ese mauri baine abia tao ela bona hanaihanai. \v 26 Tau ta baine ura lau isiaigu baine lao henia, ia ese baine ḡavagu; bena lau baina noho gabuna ai na egu hesiai tauna danu baine noho. Bema tau ta ese lau isiaigu baine lao henia, Tamagu ese do baine hanamoa. \v 27 Harihari kudougu eme hetaha. Dahaka aina gwauraia? Bainato “Tamagu e, ina hora amo ame hamaurigu”? Lasi; badina binai hari ina hora ai vada name kau. \v 28 Tamagu e, ladamu a heatolaia. \p Bena gado ta guba amo ema, eto, Vada name heatolaia; ma baina heatolaia. \v 29 Bena hutuma unuseni ai gigini vada e kamonai; bena eto, Guba eme rahua. Ma haida eto, Aneru ta ese e hereva henia. \p \v 30 Iesu ese ma e hereva henidia, eto, Una gado na dia lau daigu ai, a umui daimui ai ema. \v 31 Harihari ina tanobada na e hahemaoro heniamu; harihari ina tanobada lohiana bae lulua lasi. \v 32 Lau na tanobada ai bae piugu isi; unu amo taunimanima iboudiai lau dekegu ai baina veridia. \v 33 Ia na unu e gwau toma, ena mase dalana e hahedinaraia. \p \v 34 Bena aru taudia ese e haere henia, eto, Ai na taravatu amo vada a kamonai, Keriso na do baine noho hanaihanai. Badina be dahaka oi na o tomu Taunimanima Natuna bae piua isi? Ina Taunimanima Natuna be daika? \v 35 Iesu eto, Nega sisina diari na doene mia dekemui ai. Ba raka balaheni, diari o abiamu negana ai, dibura ese baine butumui tao na garina. Dibura lalonai e rakamu tauna na e lao heniamu gabuna asi dibana. \v 36 Diari o abiamu negana ai, diari bavabiabiraia, diari memeromui ai ba hahelao helaoreana. \p Iesu na unu e hereva toma, bena e raka oho, e noho hehuni. \v 37 Ena be ia ese toa diaḡau vairadiai e karava, to idia ese asie abiabiraiava. \v 38 Taunabunai, Isaia, peroveta tauna, ena hereva vada e momokani; eto, \q1 Lohiabada e, daika ese emai hereva eme abia dae? \q1 Bona Lohiabada imana danu daika enai eme hedinarai? \m \v 39 Una dainai idia ese asie abiabiraia; badina be Isaia ma eto, \q1 \v 40 Ia ese matadia vada e hakepulu, \q1 Lalodia danu vada e haduhu; \q1 Matadia amo bae ita na garina, \q1 Bona lalodia amo bae diba na garina. \q1 Bena bae helalo kerehai bona baina hamauridia na garina. \m \v 41 Isaia na unu e gwau toma, badina be ia ese ia hairaina e itaia, bena e herevalaia. \p \v 42 Hanua lohiadia hutuma ese e abiabiraia, to asie gwauraia hedinarai, Farisea taudia daidiai; dubu amo bae doridia lasi na garina. \v 43 Badina be taunimanima edia heimodai e ura henia bada, Dirava ena heimodiai e ura henia maraḡi. \p \v 44 Iesu e lolo, eto, Lau e abiabiraigumu tauna ese dia lau mo, a e siaigu Diravana danu e abiabiraiamu. \v 45 Bona lau e itagumu tauna ese e siaigu Diravana danu e itaiamu. \v 46 Lau na tanobada vada nama, diari na heto; taunabunai e abiabiraigumu taudia iboudiai na dibura lalonai basie noho. \v 47 Tau ta ese egu hereva baine kamonai to basine abia dae, lau ese basina hahemaoro henia; badina be lau na dia tanobada ihahemaoro-henina a tanobada ihamaurina totona nama. \v 48 E dadaraigumu bona egu hereva se abi daemu tauna na mai ena hahemaoro; na gwaurai herevadia ese bae hahemaoro henia dina gabena ai. \v 49 Badina dia lau sibogu ese egu hereva asina gwaurai, a Tamagu, e siaigu Diravana, ese e haḡanigu dahaka hereva dahaka hereva baina gwaurai, bona ede baina gwaurai toma. \v 50 Lau dibagu danu, ena haheḡani na mauri hanaihanai. Taunabunai, egu hereva na Tamagu ese e haduagu heḡereḡerena vada na gwauraimu. \c 13 \s1 Anibou Helaḡa \p \v 1 Lagau-hanai Ariana dinana vada eme kahikahi; bena Iesu dibana ina tanobada baine rakatania Tamana dekena bainela negana vada eme kau. Ina tanobada ai e lalokau henidiava taudia danu e lalokau henidia ela bona dokona. \p \v 2 Aniani negana ai, Diabolo ese Iuda Iskariote, Simona natuna, lalona vada e ania vaitani, Iesu taona do baine torea; \v 3 Iesu danu dibana Tamana ese ḡau idoidiai ia imana ai vada e henia, dibana danu Dirava ena amo vada ema bona Dirava dekena ma bainela. \v 4 Bena ia na aniani gabuna amo e tore isi, ena hahedoki e dokia oho, taoele ta e abia, e rioa, \v 5 nau auta ai ranu e seia, bena ena hahediba aedia e huri matama, bona taoele e rioa ḡauna amo aedia e dahu kaukau. \p \v 6 Simona Petro dekenai e kau; bena ia ese Iesu e hamaoroa, eto, Lohiabada e, oi na lau aegu ba huri a? \v 7 Iesu ese e haere henia, eto, Egu kara binai harihari lalomu se pararamu, a gabeamo lalomu do baine parara. \v 8 Petro eto, Aegu na basio huri, lasi vaitani. Iesu ese ma e haere henia, eto, Basinama hurimu, oi na asi ahumu dekegu ai. \v 9 Simona Pelro elo, Lohiabada e, dia aegu mo, imagu bona kwaragu danu. \v 10 Iesu eto, Vada e digu tauna na aena mo baine huri na heḡereḡere; tauna idoinai eme ḡoeva. Umui danu ḡoḡoeva; to dia iboumui ai. \v 11 Badina be ia na taona baine torea tauna vada dibana; una dainai ia eto “Dia iboumui ai ḡoḡoeva”. \p \v 12 Idia aedia e huri vaitani, bena ena hahedoki ma e dokia, e ege diho lou. Bena ia ese e nanadaidia, eto, Vada na karamui karana anina be dibamui a? \v 13 Umui ese o gwauraigumu “Hahediba tauna” bona “Lohiabada”. Una be o hereva maoromu, badina be unuheto. \v 14 Benaini, lau binai emui Lohiabada bona emui hahediba tauna, to aemui name huri, unlui danu aemui do ba hehuri heheni baine namo. \v 15 Badina be toa ta vada na henimui, lau ese na karamui karana na umui danu ba kara. \v 16 Momokani vaitani na hamaoromuimu, ḡaukara merona ese biaguna se hereaiamu, bona hesiai tauna ese e siaia tauna se hereaiamu. \v 17 Ina na boma diba bona boma kara, boma namo. \v 18 Iboumui ai asina gwauraimuimu; na abidia hidi taudia na dibagu. A Buka Helaḡa ai e torea herevana na do baine momokani; eto, Lau ida a aniani heboumu tauna ese aena geduna amo e lahagu. \v 19 Harihari ela, do se vara ḡauna na hamaoromui gunamu, bena baine vara negana ai na ba diba, e gwauraia guna tauna na lau. \v 20 Momokani vaitani na hamaoromuimu, egu hesiai tauna e abia daemu tauna ese lau e abigu daemu, bona lau e abigu daemu tauna ese e siaigu Diravana danu e abia daemu. \p \v 21 Iesu unu e gwau toma, bena lalona e hekwarahi, eto, Momokani vaitani na hamaoromuimu, umui ta ese taogu do baine torea. \v 22 Hahediba na e heroha heheni, e daradara bada, ia ese daika e gwauraiamu. \v 23 Ena hahediba ta na Iesu kemena ai e ege diho; ia na Iesu ena lalokau tauna. \v 24 Simona Petro na e hekunumai henia, baine henanadai, e gwauraiamu tauna be daika. \v 25 Bena ia na e mede kerehai, Iesu kemena ai e tabe kau, eto, Lohiabada e, tauna be daika? \v 26 Iesu eto, Aina dau dobi, aniani taina baina henia be ia. Bena aniani taina e abia, vasiahu ai e dau dobi, Iuda Iskariote, Simona natuna, e henia. \v 27 Iuda ese e abia, bena Satana ese e boloa. Bena Iesu ese e hamaoroa, eto, Ba karaia ḡauna na ba karaia haraḡa. \v 28 Aniani ai e ege diho taudia na asi dibadia ia na dahaka dainai unu e hereva toma; \v 29 haida banava eto Iuda ese moni mauana e nariava dainai Iesu ese vada e hamaoroa, aria negana ai bae ani ḡaudia na baine ha hoi, eiava ogoḡami taudia baine harihari henidia. \v 30 Taunabunai, Iuda ese aniani e abia, bena e tore isi, e raka lasi. Hanua vada e boi. \p \v 31 Iuda e raka lasi murinai, Iesu eto, Harihari Taunimanima Natuna eme heatolaia, Dirava danu vada eme heatolaia ia dainai. \v 32 Dirava na bae heatolaia ia dainai, bona Dirava ese ia baine heatolaia, ina harihari aine heatolaia. \v 33 Natugu e, egu halokau, nega dia daudau lau umui ida ta nohomu. Umui ese do ba tahugu, a Iuda taudia na hamaorodia heḡereḡerena nato “Bainala gabuna na basiola diba”, umui danu unu na hamaoromui tomamu. \v 34 Haheḡani matamatana name henimui: ba helalokau heheni. Lau ese na lalokau henimuimu heḡereḡerena umui danu ba helalokau heheni. \v 35 Unu amo taunimanima iboudiai bae diba umui na lauegu hahediba: ba helalokau heheni dainai. \p \v 36 Simona Petro ese e nanadaia, eto, Lohiabada e, ede baola? Iesu eto, Bainala gabuna na harihari murigu amo basiola, e gabeamo vada baola. \v 37 Petro ese ma e nanadaia, eto, Badina be dahaka ina harihari basina ḡavamu diba? Egu mauri na oi daimu ai baina atoa diho. \v 38 Iesu eto, Emu mauri na lau daigu ai bavatoa diho a? Momokani vaitani na hamaoromumu, kokoroku na do basine tai, oi ese hatoi ba ḡoregu. \c 14 \p \v 1 Kudoumui basie basie hetaha; Dirava bavabidadama henia, lau danu bavabidadama henigu. \v 2 Tamagu ena ruma ai noho gabudia na momo herea; bema lasi neganai danu bama hamaoromui. Badina be lau na ba laomu, gabu ta baina abia heḡaeḡae umui emui. \v 3 Benaini, bainala, gabu ta baina abia heḡaeḡae umui emui, bena ma baina lou mai, dekegu ai baina abimui dae; bena lau baina noho gabuna ai umui danu unuseni ai ba noho. \v 4 Bainala gabuna dalana danu dibamui. \p \v 5 Toma elo, Lohiabada e, baola gabuna na asi dibamai; dala be ede baia diba toma? \v 6 Iesu e haere, eto, Dala na lau, hereva momokani na lau, mauri danu lau. Tamada dekena baela taudia iboudiai edia dala na lau. \v 7 Boma diba lau, Tamagu danu boma diba. Harihari ela, vada dibamui, bona vada o itaia danu. \p \v 8 Filipo ese e noia, eto, Emai ura tamona binai, Tamada ba haheitalaimai. \v 9 Iesu eto, Filipo e, lau be nega daudau umui ida tame noho; asi dibamui lau a? Vada eme itagu tauna ese Tamagu danu vada eme itaia. Matona, oi na o tomu “Tamada ba haheitalaimai”. \v 10 So abia daemu lau na Tamagu lalonai, Tamagu danu lau lalogu ai, a? Na herevalai henimuimu herevadia na dia sibogu asina gwauraimu; Tamagu lalogu ai e nohomu ese ena ḡaukara e karamu. \v 11 Egu hereva bavabia dae: lau na Tamagu lalonai, Tamagu danu lau lalogu ai. A bema lasi, ḡaukara daidiai bavabiabiraigu. \v 12 Momokani vaitani na hamaoromuimu, e abiabiraigumu tauna ese na karamu karadia do baine kara, bona ini kara e hereadiamu karadia danu baine kara, badina be lau na Tamagu dekena ba laomu. \v 13 Ladagu ai ba noi ḡaudia iboudiai do baina kara, bena Tamagu bae heatolaia, Natuna dainai. \v 14 Ḡau ta lau ladagu ai ba noia, vada baina karaia. \p \v 15 Boma lalokau henigu, egu haheḡani boma badina. \v 16 Bena lau ese Tamada baina noia, ia ese Hekaha Tauna ta ma baine henimui, dekemui ai baine noho hanaihanai, \v 17 Hereva Momokani Laumana bunai. Tanobada na ia iabi-daena asi dibana, badina be se itaiamu bona asi dibana ia. A umui be dibamui, badina be ia na umui dekemui ai e nohomu, bona lalomui ai do baine noho. \v 18 Lau na basina rakatanimui ihareha na heheto; lau na dekemui bainama. \v 19 Asi vanahana tanobada ese basine itagu lou, to umui ese ba itagu; lau na maurimu dainai umui danu do ba mauri. \v 20 Una negana ai umui na do ba diba, lau na Tamagu lalonai, umui danu lau lalogu ai, lau danu umui lalomui ai. \v 21 Egu haheḡani e abi daemu bona e badinamu tauna, ia bunai e lalokau henigumu. E lalokau henigumu tauna na Tamagu ese baine lalokau henia, lau danu baina lalokau henia, bona ienai do baina hedinarai. \p \v 22 Iuda (dia Iuda Iskariote) ese e nanadaia, eto, Lohiabada e, badina be dahaka ai emai ai ba hedinarai, a tanobada enai basio hedinarai? \v 23 Iesu e haere, eto, E lalokau henigumu tauna ese egu hereva baine badina; bena Tamagu ese baine lalokau henia, bona ai raruosi na ia dekena baiala, dekenai baia noho. \v 24 A lau se lalokau henigumu tauna ese egu hereva se badinamu. O kamonai herevadia na dia lauegu, a Tamagu, e siaigu Diravana, ena. \v 25 Doini dekemui ai na nohomu ai, ini hereva na gwauraimu; \v 26 a Hekaha Tauna, Lauma Helaḡa bunai, Tamada ese lau ladagu ai baine siaia. Ia ese ḡau idoidiai baine hadibalaimui; hereva iboudiai danu na herevalai henimui na ia ese baine hahelalolaimui une. \v 27 Maino emui ai na rakataniamu; egu maino name henimui. Dia tanobada ese e henimu heḡereḡerena lau ese asina henimuimu. \p Kudoumui basie hetaha, laumamui basie daure. \v 28 Egu hereva vada o kamonai, nato “Dauha bainala, ma dekemui bainama”. Boma lalokau henigu, Tamagu dekena ba laomu herevana na boma moalelaia, badina be Tamagu ese e hereagumu. \v 29 Kara na do se vara negana ai vada na hamaoromui guna, bena baine vara negana ai bavabia dae. \v 30 Harihari ela, hereva momo basina herevalai henimuimu, badina be tanobada lohiana vada e maimu. Lauegu ai ia na asi siahuna. \v 31 A tanobada na baine diba lau ese Tamagu na lalokau heniamu, bona Tamagu ese e haduagu heḡereḡerena na ḡaukaramu. A tore isi. Aitala. \c 15 \s1 Hereva heḡereḡerena: Vine \p \v 1 Lau na vine korikori: Tamagu na imea ireḡuna tauna. \v 2 Asi huahuadia rigidia iboudiai lau lalogu ai ia ese e abi ohomu. Mai huahuadia rigidia iboudiai na ia ese e haḡoevamu, huahuadia ihahohodia. \v 3 Umui na ḡogoeva, na herevalai henimui herevadia daidiai. \v 4 Lau lalogu ai ba noho; lau danu umui lalomui ai baina noho. Rigi na sibona basine huahua, a vine gabana baine badinaia bena baine huahua; una heḡereḡerena ai umui ese basio badinagu, basio huahua. \p \v 5 Vine be lau: rigi be umui. E badinagumu bona na badinaiamu tauna na huahuana diaḡau e dobimu; badina be basioma badinagu umui ese ḡau ta basioma karaia diba. \v 6 Tau ta ese basine badinagu, vada bae negea daure, rigi na heto, bena buine marai; rigi unuhetomadia na bae habou, lahi ai bae taho kau, bae ara oho. \p \v 7 Ba badinagu, bona egu hereva na lalomui ai bae mia, bena emui ura ba noilai, bona ene baine karamui toma. \v 8 Tamagu iheatolaina binai, huahuamui momo bae dobi; unu amo egu hahediba ai baola. \v 9 Tamagu ese e lalokau henigumu heḡereḡerena, lau ese danu umui na lalokau henimuimu. Egu lalokau ai ba noho hanaihanai. \v 10 Umui ese egu haheḡani ba badina, bena egu lalokau ai ba noho; lau heḡereḡeregu, Tamagu ena haheḡani na badinamu, bena ena lalokau ai na nohomu. \p \v 11 Ini na hereva henimui tomamu, egu moale na lalomui ai baine mia bena emui moale baine ḡuḡuru helaoreana. \v 12 Egu haheḡani binai: ba helalokau heheni, lau ese na lalokau henimuimu heḡereḡerena. \v 13 Lalokau herea-daena binai ta ese ena mauri baine atoa diho, turana daidiai. \v 14 Egu haheḡani ba badina, unu amo lau turagu ai baola. \v 15 Harihari ela, hesiai taumui basina gwauraimui; badina be hesiai tauna na biaguna ena kara asi dibana. A turagu baina gwauraimui; badina be Tamagu ena amo na kamonai herevadia iboudiai vada na hamaorolaimui. \v 16 Umui ese lau asio abigu hidi; lau ese umui na abimui hidi, bona emui ḡaukara name henimui: baola, huahuamui bae dobi, bae mia hanaihanai. Bena lau ladagu ai Tamada ba noia ḡaudia iboudiai na ia ese baine henimui. \v 17 Egu haheḡani binai: ba helalokau heheni. \s1 Hahealo herevadia \p \v 18 Tanobada ese baine inai henimui; vada dibamui ia ese lau e inai henigu guna. \v 19 Bema umui na tanobada taumui, tanobada ese umui bema ura henimui. To umui na dia tanobada ena; lau ese tanobada ena amo na abimui hidi; una dainai tanobada ese e inai henimuimu. \v 20 Vada na hamaorolaimui herevana ba laloa tao: hesiai tauna ese biaguna se hereaiamu. Idia ese lau e daḡedaḡe henigumu; umui danu bae daḡedaḡe henimui. Lauegu hereva bema badina, umui emui hereva danu bema badina. \v 21 To unu ḡau idoidiai do bae kara henimui lau ladagu dainai, badina be lau e siaigu Diravana na asi dibadia. \v 22 Lau basinama mai bona basinama hereva henidia, idia na basiema kerere; a harihari edia kerere na mia, bona asi edia hekikwo dalana. \v 23 E inai henigumu tauna ese Tamagu danu e inai heniamu. \v 24 Tau ta ese nega ta do se kara toadia idia bogaragidiai basinama kara, idia na basiema kerere; a momokani idia ese lau mai Tamagu ida vada e itamai, bona vada e inai henimai. \v 25 Unu amo edia taravatu ai e torea herevana vada eme momokani, eto, Idia ese vada e inai henigu asi badina. \p \v 26 Hekaha Tauna na Tamada ena amo dekemui baina siaia mai; Hereva Momokani Laumana bunai, Tamada ena amo e lasimu. Ia bainema negana ai ia ese lau do baine gwauraigu. \v 27 Umui ese danu do ba gwauraigu, badina be matamana negana ema bona hari umui na lau dekegu ai vada o nohomu. \c 16 \p \v 1 Ini hereva na gwaurai henimuimu, ba hekwakwanai na garina. \v 2 Dubu amo bae dorimui lasi; oibe, negana vada be maimu, baine alamui mase tauna na lalona ai baineto ia na Dirava isiaina e lao heniamu. \v 3 Unu bae kara toma badina be Tamagu na asi dibadia, bona asi dibadia lau. \v 4 Ini hereva name gwaurai henimui badina be anidia bae vara negadia ai ba helalo une, lau ese vada na hamaoromui. Nega gunadia ai ini ḡau asina hamaorolaimui, badina be una negana ai lau na umui ida ta nohova. \v 5 Harihari vada ba laomu, e siaigu Diravana dekena; a umui ta ese asio nanadaigu, asioto “Ede baola?” \v 6 A ini hereva vada na gwaurai henimui dainai daramui vada e dokomu. \p \v 7 Hereva momokani na gwaurai henimuimu: ihanamomui totona baina rakatanimui; badina be basinama rakatanimui, Hekaha Tauna na dekemui basinema mai; a bainala, bena baina siaia dekemui ai. \v 8 Tanobada taudia ese kara dika bona kara maoromaoro bona Dirava ena hahemaoro e lalodia kereremu. Hekaha Tauna bainema negana ai, ia ese edia lalo-hadai kereredia baine hahedinarai henidia. \v 9 Kara dika e lalo hadailaia kereremu, badina be asie abiabiraigu. \v 10 Kara maoromaoro e lalo hadailaia kereremu, badina be Tamagu dekena ba laomu, bena basie itagu lou. \v 11 Hahemaoro e lalo hadailaia kereremu, badina be ina tanobada lohiana na vada e hahemaoro henia vaitani. \p \v 12 Egu hereva diaḡau mimia, bama herevalai henimui, to umui na ina harihari basioma abi dae diba. \v 13 A Hereva Momokani Laumana do bainema, bena ia ese hereva momokani idoidiai lalodiai baine hakaumui; badina be ia sibona ena lalohadai basine gwaurai, a baine kamonai herevadia iboudiai baine gwaurai; gabeai bae vara ḡaudia danu baine hamaorolaimui guna. \v 14 Ia ese lau baine heatolaigu, badina be lauegu amo baine abi ḡaudia baine hamaorolaimui. \v 15 Tamagu ena ḡau idoidiai na lauegu: una dainai na tomamu, ia ese lauegu amo baine abi ḡaudia na baine hamaorolaimui. \v 16 Asi vanahana na basio itagu; ma asi vanahana ma ba itagu. \p \v 17 Ena hahediba haida sibodia e henanadai heheni, eto, Ina na dahaka ia ese e hamaorodamu, e tomamu, “Asi vanahana na basio itagu, ma asi vanahana ma ba itagu” bona “Badina be Tamagu dekena bainala”? \v 18 Ma e henanadai heheni loulou, eto, Ina “asi vanahana” e gwauraiamu anina be dahaka? Ena hereva na laloda seme parara. \p \v 19 Iesu dibana idia na ia inanadaina urana e urava, bena eto, Egu hereva anina o henanadailai hehenimu, nato “Asi vanahana basio itagu, ma asi vanahana ma ba itagu”, a? \v 20 Momokani vaitani na hamaoromuimu, umui na do ba tai, ba tai hetutu, to tanobada na do baine moale. Umui na daramui bae doko, to emui dara-doko na moale ai bainela. \v 21 Hahine ta be hekamonai ai darana e dokomu, badina be ena nega vada eme gini dae; a natuna e abiamu, bena ena hisihisi na se laloamu, taunimanima matamatana ta tanobada ai vada e vara moalena dainai. \v 22 Umui danu, ina harihari daramui vada eme doko; a lau ese do baina itamui lou, bena lalomui na bae moale, tau ta ese emui moale basine abia oho diba. \v 23 Una dina ai ḡau ta egu ai basio gwauraia. Momokani vaitani na hamaoromuimu, ḡau ta ba noia, Tamada na lau ladagu ai do baine henimui. \v 24 Ema bona harihari ḡau ta lau ladagu ai do asio noia. Ba noinoi, vada bavabi; bena emui moale baine ḡuḡuru. \p \v 25 Ini na hereva heḡereḡeredia ai vada na herevalai henimui, to negana vada e maimu, hereva heḡereḡeredia ai basina herevalai henimui lou, a hereva hedinaraidia ai Tamada sivaraina baina hamaorolaimui. \v 26 Una dina ai lau ladagu ai do ba noinoi. Lau asina tomamu Tamada baina noia umui daimui ai; \v 27 badina be Tamada ese e ura henimuimu, umui ese lau o ura henigumu dainai, bona o abia daemu lau na Tamada ena amo nama dainai. \v 28 Lau na Tamada ena amo ina tanobada nama; ma tanobada ba rakataniamu, Tamada dekena bainala. \p \v 29 Ena hahediba eto, Ina harihari o hereva hedinaraimu, hereva heḡereḡeredia so gwauraimu. \v 30 Harihari lalomai vada eme parara, oi na ḡau iboudiai dibamu; asi badina danu tau ta ese baine nanadaimu. Ini amo vada ame abia dae oi na Dirava ena amo oma. \p \v 31 Iesu eto, Harihari vada ome abiabiraigu a? \v 32 A kamonai: negana be maimu, oibe, vada eme gini dae, umui iboumui ai do ba karoho, ba rakatanigu, ta ta ena gabu ena gabu baola. Bena lau baina noho edea; ḡau tamona sibogu basina noho, badina be Tamagu na dekegu ai noho. \v 33 Ini ḡau vada na hamaorolaimui, lalogu ai maino bavabia helaoreana. Tanobada ai umui na hisi bavani; to, ba haheauka, badina be lau ese tanobada vada name hadarerea. \c 17 \s1 Iesu ena Ḡuriḡuri \p \v 1 Iesu unu e gwau toma, bena guba ai e gaga dae, e ḡuriḡuri, eto, Tamagu e, horana binai: Natumu ba heatolaia, bena Natumu ese oi baine heatolaimu. \v 2 Badina be oi ese siahu vada o henia, ia ese taunimanima iboudiai baine lohiadia, bona o henia taudia iboudiai na ia ese mauri hanaihanai do baine henidia. \v 3 Mauri hanaihanai binai: idia ese oi Dirava Korikori tamona bae dibamu, bona Iesu Keriso danu, oi ese o siaia tauna. \v 4 Lau ese tanobada ai vada na heatolaimu, vada o henigu ḡaukaradia danu vada na kara ḡuḡuru. \v 5 Tamagu e, harihari oi vairamu amo ba heatolaigu, tanobada do se vara negana ai oi vairamu ai na abia hairaina. \p \v 6 Tanobada ai o henigu taudia na oi ladamu vada na hadibalaidia. Guna idia na oiemu; bena oi ese lau o henigu; idia ese danu emu hereva vada e badinaia. \v 7 Harihari idia na dibadia, vada o henigu ḡaudia idoidiai na oiemu amo ema. \v 8 Badina be o henigu herevadia vada na henidia; bena idia ese e abi dae, bona e diba momokani lau na oiemu amo nama, e kamonai lava dae danu oi ese o siaigu. \v 9 Idia daidiai na nounumu; dia tanobada dainai asina noimumu. O henigu taudia daidiai na nounumu, badina be idia na oiemu. \v 10 Egu ḡau idoidiai be oiemu, oiemu danu lauegu, bona idia edia amo lau hairaigu vada na abia. \v 11 Harihari lau na tanobada ai basina noho; idia na tanobada ai bae noho, a lau be oi dekemu baina vasi. \p Tamagu helaḡa e, vada o henigu taudia na ladamu ai ba dogodia tao; bena idia na bae tamona, ita raruosi na tamona heḡereḡerena. \v 12 Idia ida a nohova ai, o henigu ladana ai, oi ladamu bunai, na dogodia taova; na gimadiava, idia ta se mase, e baia tauna mo sibona, buka herevana ihamomokanina. \p \v 13 Harihari ba vasimu. Taunabunai ini hereva tanobada ai na gwauraimu, egu moale na egu hahediba lalodia ai bae abia dae ḡuḡuru helaoreana. \v 14 Emu hereva vada na henidia; bona tanobada ese vada e inai henidia, badina be idia na dia tanobada nea, lau heḡereḡeregu, lau na dia tanobada ena. \v 15 Asina noimumu tanobada amo bavabidia oho, a na noimumu Tau Dikana ena amo ba hamauridia. \v 16 Idia na dia tanobada ena, lau heḡereḡeregu, lau danu dia tanobada ena. \v 17 Hereva momokani ai ba hahelaḡadia: emu hereva na hereva momokani. \v 18 Vada o siaigu tanobada ai heḡereḡerena ai, lau ese danu vada na siaidia tanobada ai. \v 19 Bona idia daidiai sibogu name helaḡa, idia danu hereva momokani ese baine hahelaḡadia helaoreana. \p \v 20 Dia idia mo sibodia daidiai na noimumu, a edia hereva amo bae abiabiraigu taudia danu daidiai na noimumu. \v 21 Tamagu e, iboudiai na bae tamona; oi na lau lalogu ai bona lau na oi lalomu ai heḡereḡerena, idia danu ita laloda ai bae noho. Unu amo tanobada ese baine abia dae oi ese o siaigu. \v 22 Vada o henigu hairaina danu idia vada na henidia; taunabunai, idia na bae tamona, ita raruosi ta tamonamu heḡereḡerena. \v 23 Lau na idia lalodia ai, oi danu lau lalogu ai; taunabunai idia na bae hatamona ḡuḡuru. Bena tanobada na baine diba, oi ese vada o siaigu, bona oi ese o ura henidiamu, lau o ura henigumu heḡereḡerena. \p \v 24 Tamagu e, lau na uramu lau baina noho gabuna ai o henigu taudia danu bae noho, bena vada o henigu hairaina na bae itaia; badina be tanobada do so karaia negana ai oi ese o ura heniguva. \p \v 25 Tamagu e, kara maoromaoro Diravana, tanobada na asi dibana oi, a lau be mai dibagu. Ini danu vada eme diba oi ese vada o siaigu. \v 26 Oi ladamu danu vada na hadibalaidia, bona ma baina hadibalaidia; bena o ura henilaigumu ura-henina na idia lalodia ai baine mia, bona lau danu idia lalodia ai baina noho. \c 18 \s1 Iesu e dabaia tao \p \v 1 Iesu na unu e gwau toma, bena ena hahediba ida e raka lasi, Kidron kourana e hanaia. Unuseni ai imeana ta ai e raka vareai. \v 2 Iuda, tao-tore tauna, una gabu danu dibana; badina be nega momo Iesu mai ena hahediba ida una gabu e lao heniava. \v 3 Taunabunai, Iuda ese tuari taudia, bona hahelaga taudia bona Farisea taudia edia hesiai taudia, e abidia, bena unu ela, kede bona lamepa bona tuari ḡaudia danu e abi kau. \p \v 4 Iesu na ienai bae vara ḡaudia iboudiai dibana; taunabunai ia na vairadia ela, eto, Daika o tahuamu? \v 5 Idia e haere, eto, Iesu, tau Nasaret. Iesu eto, Lau o ina. Iuda danu, tao-tore tauna, idia ida e gini hebou ai \v 6 Iesu unu e hereva toma; bena idia na e raka muri, tano ai e keto. \v 7 Ia ese ma e nanadaidia lou, eto, Daika o tahuamu? Idia ma eto, Iesu, tau Nasaret. \v 8 Iesu ma e haere, eto, Vada na hamaoromui, lau o ina. O tahuamu tauna lau binai; mani ini egu hahediba hari baela. \v 9 Unu e gwau toma ena hereva ihamomokanina, eto “Vada o henigu taudia ta asina reaia.” \p \v 10 Simona Petro na mai ena dare, bena e veria lasi, hahelaḡa tauna badana ena hesiai tauna e dapaia, taiana idibana e dapaia oho. Una hesiai tauna ladana be Malako. \v 11 Bena Iesu ese Petro e gwau henia, eto, Dare na iudalaina ḡauna ai ba udaia. Kehere na Tamagu ese vada eme henigu na basina inua a? \p \v 12 Bena tuari taudia mai biagudia ida bona Iuda taudia edia hesiai taudia ese Iesu e dabaia tao, e ḡuia. \v 13 Bena Ana dekena e hakaua lao guna, badina be ia na Kaiafa ravana: Kaiafa na hahelaḡa tauna badana una laḡani ai. \v 14 Una Kaiafa ese danu Iuda taudia vada e hamaorodia guna, eto “Tau ta baine mase hanua taudia daidiai, ihanamomui ḡauna bunai”. \s1 Petro e heḡore \p \v 15 Simona Petro ese Iesu e ḡavaia, hahediba ta danu ia ida. Una hahediba na hahelaḡa tauna badana turana, bena ia na Iesu ida hahelaḡa tauna badana ena ruma maḡuna lalonai e raka vareai. \v 16 A Petro be murimuri ai gini. Bena hari hahediba, hahelaḡa tauna badana ida e hetura tauna, e raka lasi, ikoukou igimana kekenina e hereva henia, bena Petro e hakaua vareai. \v 17 Bena ikoukou igimana kekenina ese Petro e nanadaia, eto, Oi na una tau ena hahediba ta ani? Ia e haere, eto, Lau na lasi. \p \v 18 Ḡaukara taudia bona hesiai taudia na e kerudia dainai lahi e haraia, badinai e gini, e heganava. Petro danu idia ida e gini hebou, e heganava. \s1 Iesu e hahemaoro henia \p \v 19 Bena hahelaḡa tauna badana ese Iesu e nanadaia, ena hahediba bona ena hahediba herevadia e nanadailaiava. \v 20 Iesu ese e haere henia, eto, Taunimanima iboudiai na hereva henidia hedinaraiva. Vaia dubu lalodiai bona Dubu Helaḡa ai na hahedibava, Iuda taudia iboudiai e hebouva gabudiai. Asina hereva hehuni. \v 21 Dahaka dainai o nanadaigumu? Egu hereva e kamonaiva taudia na ba nanadaidia: idia na dibadia ede na hahediba tomava. \v 22 Unu e haere toma, bena hesiai tauna ta ese e pataia, eto, Hahelaga tauna badana unu o haere henia tomamu a? \v 23 Iesu na e haere, eto, Bama hereva kerere, egu kerere na boma gwauraia hedinarai; a bama hereva maoro, dahaka dainai o patagu? \p \v 24 Bena Ana ese mai iḡuina ida e siaia lao, Kaiata, hahelaḡa tauna badana, dekena. \s1 Petro ma e hegore \p \v 25 Simona Petro na dounu lahi badinai e giniva, e heganava. Bena idia ese e nanadaia, eto, Oi na iena hahediba ta ani? Ia ma e heḡore, eto, Lau na lasi. \v 26 A hahelaḡa tauna badana ena hesiai tauna ta be Petro ese taiana e dapaia oho tauna varavarana. Ia eto, Ia ida imea lalonai asina itamu a? \v 27 Petro ma e heḡore lou. Bena kokoroku vada e tai. \s1 Iesu Pilatv vairanai \p \v 28 Idia ese Kaiafa ena amo ma e hakaua lao, gavana ena ruma e laohaia. Daba vada e rere. Iuda taudia na gavana ena ruma ralonai asie raka vareai, badina be idia na hehelaḡa, Lagau-hanai Ariana bae ania dainai. \v 29 Taunabunai, Pilato na e raka lasi dekediai; bena eto, Dahaka dainai ina tau o habadelaiamu? \v 30 Idia ese e haere henia, eto, Bema asi ena kara dika, ai ese basiama mailaia. \v 31 Bena Pilato ese ma e hamaorodia, eto, Umui sibomui avabia, ba hahemaoro henia emui taravatu heḡereḡerena. Iuda taudia eto, Ai na asi siahumai tau ta baia alaia mase. \v 32 Unu amo Iesu ena hereva vada e momokani ede baine mase toma na e gwauraia hedinarai. \p \v 33 Bena Pilato na ruma ai ma e raka vareai lou, Iesu e boiria, e nanadaia, eto, Oi na Iuda taudia edia pavapava a? \v 34 Iesu e haere, eto, Sibomu ene o gwau tomamu, eiava haida ese unu e herevalaigu toma? \v 35 Pilato eto, Be! Lau na Iuda taugu a? Emu bese taudia bona hahelaḡa taudia ese dekegu e hakaumu mai. Dahaka o kara? \v 36 Iesu ma e haere, eto, Egu hasileia na dia ina tanobada ḡauna. Egu basileia bema ina tanobada ḡauna, egu hesiai taudia na bema tuari, Iuda taudia imadia amo bema hamaurigu. Ḡau tamona, egu basileia na dia iniseni ai. \v 37 Pilato eto, Benaini, oi na hanua ta ena pavapava a? Iesu e haere, eto, Oi na o herevamu, lau na hanua ta ena pavapava. Badina binai na vara, ina tanobada vada nama, hereva momokani igwaurai-hedinaraina totona. Hereva momokani ibadinana taudia iboudiai ese lau eregu e kamonaimu. \v 38 Pilato eto, Hereva momokani be dahaka'? \p Unu e gwau toma, bena ma e raka lasi lou, Iuda taudia e hamaorodia, eto, Kerere ta ienai asina davaria. \v 39 To vaia eda kara, Lagau-hanai Ariana negana ai tau ta name ruhaia nege. O uramu Iuda taumui emui pavapava aina ruhaia nege a? \v 40 Bena idia na e lolo, eto, Lasi, dia ina tau; Baraba hari. Una Baraba be dadidadi tauna. \c 19 \p \v 1 Bena Pilato ese Iesu e abia, e siaia lao, tuari taudia ese e dadabaia. \v 2 Bena idia ese havava ḡauna ḡiniḡini a e hatua, ia kwarana ai e atoa kau; bona dabua kakakakana e hakaralaia. \v 3 Bena e raka henia kahi, eto, Iuda taudia edia pavapava e, ba mauri! Bena imadia amo e pataia. \p \v 4 Bena Pilato ma e raka lasi, eto, A itaia, vairamui ai name hakaua lasi; ba diba, ena kerere ta asiname davaria. \v 5 Bena Iesu na e raka lasi; havava ḡauna ḡiniḡini a e hatua be kwarana ai, dabua kakakakana danu tauna ai. Bena Pilato eto, Tau na a itaia. \v 6 Hahelaḡa taudia bona edia hesiai taudia ese e itaia, bena e lolo, eto, Ba hasatauroa, ba hasatauroa! Pilato eto, Umui sibomui avabia, ba hasatauroa; badina be lau ese ena kerere ta asiname davaria. \v 7 Iuda taudia ese e haere henia, eto, Ai na mai emai taravatu; bena emai taravatu dainai ia na baine mase hari namo, badina be ia na sibona e hegwaurai, e tomamu ia na Dirava Natuna. \p \v 8 Pilato na una hereva e kamonai negana ai na e gari dikadika; \v 9 gavana ena ruma ai ma e raka vareai lou, Iesu e nanadaia, eto, Ede amo oma? A Iesu na se haere. \v 10 Bena Pilato eto, So hereva henigumu a? Asi dibamu lau na mai siahugu baina ruhamu nege bona mai siahugu baina hasatauromu a? \v 11 Iesu eto, Atai amo siahu basinema henimu, asi emu siahu boma noho; badina bunai, taogu e torea tauna ena dika ese oiemu e hereaiamu. \v 12 Unu amo Pilato ese ia iruha-negena dalana e tahua tohova. A Iuda taudia na e lolo, eto, Ena tau bo ruhaia negemu, oi na dia Kaisara turana. Bema tau ta e gwaumu ia sibona na hanua ta pavapavana, ia ese Kaisara e inai heniamu. \p \v 13 Pilato ese una hereva e kamonai, bena ia ese Iesu ma e hakaua lasi. Bena ia na hahemaoro gabuna ai e helai diho: una gabu ladana be “Nadi dehena”; Heberu gadodia ai ladana be “Gabata”. \p \v 14 Una na Lagau-hanai Ariana e abia heḡaeḡae dinana; negana be dina tubua. Pilato ese Iuda taudia e hereva henidia, eto, A itaia, emui pavapava binai. \v 15 Bena idia na e lolo, eto, Avabia oho! Avabia oho! Ba hasatauroa! Pilato ese e nanadaidia, eto, Emui pavapava baina hasatauroa a? Hahelaḡa taudia na eto, Asi emai pavapava ta, Kaisara mo sibona. \v 16 Bena Iesu vada e henidia, bae hasatauroa. Bena idia ese e abia, e hakaua lao. \s1 Iese e hasatauroa \p \v 17 Iesu ese ena satauro e huaia lao, ḡabu ta ela, ladana na “Kwara koukouna gabuna”; Heberu gadodia ai ladana na “Kwara koukouna gabuna”, Heberu gadodia ai ladana na “Golgota”. \v 18 Unuseni ai idia ese e hasatauroa; bona tatau rarua danu, ta kahana ai ma ta kahana ai, Iesu na ihuadia ai. \v 19 Bena Pilato ese revareva e torea, satauro dorina ai e kapaia kau. E torea revarevana binai: IESU, TAU NASARET; IUDA TAUDIA EDIA PAVAPAVA. \p \v 20 Iuda taudia hutuma ex una revareva e duahia, badina be Iesu e hasatauroa gabuna bona hanua badana padadia na dia daudau; bona una revareva na Heberu gadodia ai bona Roma gadodia ai bona Helene gadodia ai e torea. \v 21 Bena Iuda taudia edia hahelaḡa taudia badadia ese Pilato e hamaoroa, eto, Basio torea “Iuda taudia edia pavapava”; ini hari ba torea toma, “Ia eto, Lau na Iuda taudia edia pavapava”. \v 22 Pilato eto, Na torea ḡauna be vada na torea vaitani. \p \v 23 Bena tuari taudia, hari Iesu e hasatauroa taudia, ese ena dabua e abi, e dare siri hani, bena hahaniosi ta ta ese ahudia e abi. A ena hahedoki na se turia ḡauna, idoinai vada e hatua. \v 24 Taunabunai, sibodia e hereva heheni, eto, Basita darea, a mari hari baita karaia, bena baita diba daika ese baine abia. Unu amo Buka Helaḡa ai e torea herevana vada e momokalli; eto, \q1 Idia ese egu dabua e hari, \q1 Egu hahedoki na mari amo e abia. \m Hari tuari taudia na unu e kara toma. \p \v 25 Satauro badibadinai Iesu sinana bona sinana lahaina bona Maria, Klopa adavana, bona Maria, hane Magdala, gigini. \v 26 Bena Iesu ese sinana bona e lalokau henia hahedibana na unuseni ginidia ai e itadia. Bena sinana e hereva henia, eto, Hahine e, a itaia, natumu benai. \v 27 Hahediba danu e hereva henia, eto, A itaia, sinamu benai. Una negana ela, una hahediba ese ena ruma ai e abia dae. \p \v 28 Una murinai, Iesu na vada dibana ḡau iboudiai vada e haḡuḡuru, bena Buka Helaḡa herevana ihamomokanilaina e hereva, eto, Ranu vada eme masegu. \v 29 Hodu auta unuseni ai, vine ranuna iditana ai e honu. Bena puta na una vine ranuna iditana lalonai e urua utu, au ai e hiria kau, bena e duduia dae uduna ai. \v 30 Iesu ese vine ranuna iditana e abia, bena eto, Vada e ore. Bena kwarana e gelo diho, laumana e heni dae. \p \v 31 Una dina be Lagau-hanai Ariana iabi-heḡaeḡaena dinana, bena Dina Helaḡa ai mase taudia na satauro ai bae mia na garina, badina be una Dina Helaḡa tamona na helaḡa bada, Iuda taudia ese Pilato e noia, e hasataurodia taudia aedia bae hakwaidudia bona bae abidia oho. \v 32 Taunabunai, tuari taudia na ela, tau gunana aena e hakwaidu, ma iharuana aena danu, hari Iesu ida e hasataurodia hebou taudia. \v 33 Bena Iesu ma e lao henia, to e itaia vada e mase vaitani, taunabunai ia aena asie hakwaidu. \v 34 A tuari tauna ta ese Iesu ohena e toḡea, bena rara bona ranu e lohilohi dobi. \v 35 E itaia tauna ese vada eme gwauraia hedinarai, bona ena hereva na momokani. Ia na dibana ena hereva na momokani; una dainai vada bavabia dae. \v 36 Badina be una kara e vara, buka herevana ihamomokanilaina, eto, Turiana ta asie hakwaidua. \v 37 Ma ta danu, eto, Idia ese bae toḡea tauna na bae raraia. \s1 Iesu e ḡuria \p \v 38 Unu ḡau muridiai, Iosef, Arimatea tauna, Iesu enai e hahediba hehuni Iuda taudia garidia tauna ta, ese Pilato e noia, Iesu tauna baine abia oho. Pilato e gwau maoro; bena Iosef ela, tauna e abia oho. \v 39 Nikodemo danu, gunaguna hanuaboi ai Iesu dekena ela tauna, muro bona aloe muramuradia e hebulo na e abi kau, metaudia na pound sinahu-ta sisivana. \p \v 40 Bena idia raruosi ese Iesu tauna e abia, dabua aukana mai muramura ida e kumilaia, Iuda taudia edia mase iguridia karadia heḡereḡeredia. \v 41 Iesu e hasatauroa gabuna ai be imea ta, bona una imea lalonai na gara matamatana ta, lalonai mase tauna ta do asie atoa. \v 42 Taunabunai, idia ese Iesu unuseni ai e atoa, badina be una dina na Lagau-hanai Ariana iabiheḡaeḡaena dinana, bona una gara na kahira-kahira. \c 20 \s1 Iesu e tore isi lou \p \v 1 Pura dinana gini-gunana ai, Maria, hane Magdala, na daba vaburana ai gara ela; bena nadi e itaia, gara amo vada e heabi oho. \v 2 Bena e heau lou ela, Simona Petro bona Iesu ese e lalokau henia hahedibana dekedia ela, eto, Idia ese Lohiabada na gara amo vada e abia oho, edeseni ai vada e atoa na asi dibamai. \v 3 Taunabunai Petro bona hari hahediba ta e raka lasi, gara e heau lao. \v 4 Raruosi e heau hekapu, bena hari hahediba ta ese Petro e heautania; ia ese gara eha guna henia. \v 5 Bena ia na e igo vareai, dabua aukadia e ita, tano ai e heato; a gara lalonai se raka vareai. \v 6 Simona Petro ese e ḡavaia, ela gara lalonai e raka vareai. Bena ia ese dabua aukadia e ita, tano ia e heato; \v 7 bona taoele danu, Iesu kwarana e kumilaia ḡauna, na dabua aukadia ida asie heato hebou, a idau gabu ai e heloku. \v 8 Bena gara eha guna henia hahedibana na e raka vareai, e ita bona e abi dae. \v 9 Badina be idia na buka herevana do asie diba, ia na mase amo baine tore isi lou. \v 10 Bena hari hahediba na edia ruma e lou heni. \s1 Iesu na Maria, hane Magdala, enai e hedinarai \p \v 11 Maria na gara murimurinai mai taina ida e giniva. E taiva ai, e igo vareai, gara lalonai e itaia. \v 12 Bena ia ese aneru rarua mai dabua kurokurodia ida e itadia, Iesu tauna e atoa gabuna ai; ta be aena gabuna ai, ma ta be kwarana gabuna ai, e helaiva. \v 13 Idia ese e hereva henia, eto, Hahine e, dahaka dainai o taimu? Ia ese e haere henidia, eto, Egu Lohiabada vada e abia obo, bona e atoa gabuna na asi dibagu. \v 14 Unu e gwau toma, bena e roha kerehai, Iesu na ginina ai e itaia, to asi dibana una be Iesu. \v 15 Iesu ese e nanadaia, eto, Hahine e, dahaka dainai o taimu? Daika o tahuamu? Maria banava eto ia na imea ireḡuna tauna ta, bena eto, Ḡauka e, bema oi ese ia tauna vada o laohaia idau gabu, a hamaorogu, bena bainala, baina ha abia. \v 16 Iesu eto, Maria e! Maria na e gini kerehai, eto, Rabouni! (Una hereva anina be “hahediba taumu”). \v 17 Iesu ese e tamanua, eto, Taugu ai do basio dau kau; badina be Tamada dekena do asina dae kau. A varavaragu hari dekedia aola, ba hamaorodia, do aina dae kau Tamagu bona Tamamui, egu Dirava bona emui Dirava, dekena ai. \p \v 18 Bena Maria, hane Magdala, na ela, hahediba e hamaorodia, eto, Lohiabada na itaia. Bena Iesu ese e herevalai henia herevadia na e hamaorodia. \s1 Iesu na ena hahediba ediai e hedinarai \p \v 19 Una pura dina gini-gunana hanuaboina ai, hahediba ese edia ruma iduarana vada e koua ahu, Iuda taudia garidia. Bena Iesu na ela, idia bogaragidiai e gini, eto, Maino avabia. \v 20 Unu e gwau toma, bena imana ruaosi bona ohena danu e haheitalaidia. Taunabunai hahediba e moale, Lohiabada e itaia dainai. \p \v 21 Iesu ese ma e hereva henidia, eto, Maino avabia. Tamada ese e siaigu heḡereḡerena ai, lau ese danu umui baina siaimui. \v 22 Unu e gwau toma, bena e hahoho henidia, eto, Lauma Helaḡa avabia. \v 23 Edia dika ba gwau tao taudia iboudiai na edia dika bae hegwau tao; a edia dika basio gwau tao taudia iboudiai na edia dika do bae mia. \p \v 24 Toma, gwauta-rarua taudia ta, e nemaia Hekapa, idia ida asie hebou, Iesu dekedia ela hanuaboina ai. \v 25 Taunabunai, hahediba oredia ese e hamaoroa, eto, Ai ese Lohiabada vada ame itaia. A Toma eto, Bema ikoko kiparadia ia imana ai basina itamu, imagu kwaki-kwakina na ikoko gabudia ai basina atoa kaumu, bona imagu na ia ohena ai basina toia vareaimu neganai, lau ese basina abia daemu. \p \v 26 Dina taurahani e ore, bena ena hahediba na ruma lalonai ma e hebou lou, Toma danu idia ida. Ena be iduara e koua ahu, to Iesu na ela, bogaragidiai ma e gini, eto, Maino avabia. \v 27 Bena ia ese Toma e hereva henia, eto, Imamu kwaki-kwakina na a toia mai, lau imagu ba daua toho; bona imamu danu ohegu ai ba toia vareai. Bena basio daradara; bavabiabiraigu. \v 28 Toma ese e haere henia eto, Egu Lohiabada! Egu Dirava! \v 29 Iesu eto, Vada ome itagu dainai o abiabiraigumu. Ena be asie itagu to e abiabiraigumu taudia be nanamo. \s1 Ina buka badina \p \v 30 Toa diaḡau Iesu ese ma e kara, ena hahediba vairadiai; a idia na ina buka lalonai asie tore ḡuḡuru. \v 31 A ini hidaosi mo vada e tore, umui ese bavabia dae Iesu na Keriso, Dirava Natuna totona; bena bavabiabiraia, mauri bavabia ia ladana ai. \c 21 \s1 Iesu na Galilea ai e hedinarai \p \v 1 Unu ḡau muridiai, Iesu na ena hahediba ediai ma e hedinarai lou, Tiberia gohuna ai. Ini e hedinarai toma. \v 2 Simona Petro, Toma, e nemaia Hekapa, Natanael, Galilea tauna Kana amo, Sebedeo natuna raruosi, bona hahediba rarua danu, hahituosi e noho hebouva. \v 3 Simona Petro ese e hamaorodia, eto, Aina ha haoda. Idia eto, Ai danu oi ida aitala. Bena idia na ela, vanaḡi auta ai eha gui, to una hanuaboi e bone. \p \v 4 Daba rerena ai Iesu na kone ai e gini, a hahediba na asi dibadia una be Iesu. \v 5 Bena Iesu ese e nanadaidia, eto, Natugu e, mai amui eiava? Idia e haere, eto, Lasi. \v 6 Bena ia ese e hamaorodia, eto, Reke na enoeno kahana ai ba torea, gwarume bavabi. Taunabunai idia ese e torea, bena bae veria eto, to asi goadadia, gwarume diaḡau daidiai. \v 7 Bena Iesu ena lalokau hahedibana ese Petro e hamaoroa, eto, Lohiabada bunai. Simona Petro ese una hereva e kamonai ai, ena dabua e tarua, badina be vada e dokia oho; bena gohu ai e pau dobi. \v 8 Bena hahediba oredia na vanaḡi maraḡina ai e diho, hari reke danu, gwarume ai e honu ḡauna, e veria diho. Badina be kone na dia daudau, roha imahui sisivana. \p \v 9 Idia na kone ai e toa, bena lahi mai gidana unuseni ai e itaia, latanai gwarume haida heheato, bona flaoa atagadia haida danu. \v 10 Iesu ese e hamaorodia, eto, Harihari o abi gwarumedia haida ma a mailai. \v 11 Taunabunai Simona Petro na vanaḡi ai e ḡui kau, bena reke kone ai e haroroa vareai, gwarume badadia ai e honu, iboudiai sinahu-ta imahui toi. Ena be gwarume na momo herea, to reke na se hedare. \p \v 12 Iesu ese e boiridia, eto, Aoma, ame aniani. Bena hahediba na lalodia asie heḡereḡere bae nanadaia, baeto, Oi na daika? Idia dibadia Lohiabada bunai. \v 13 Bena Iesu ese flaoa atagadia e abidia, e henidia, bona gwarume danu. \v 14 Unu be nega ihatoina Iesu na ena hahediba ediai e hedinarai, e tore isi lou murinai. \p \v 15 Idia na e aniani vaitani, bena Iesu ese Simona Petro e nanadaia, eto, Simona Iona e, idia ese e lalokau henigu maraḡimu, oi ese o lalokau henigu badamu a? Ia e haere, eto, Oibe, Lohiabada e, dibamu na ura henimumu. Iesu eto, Egu mamoe-mamoe ba ubudia. \p \v 16 Ma e nanadaia lou, eto, Simona Iona e, o lalokau henigumu a? Ia e haere, eto, Oibe, Lohiabada e, oi dibamu na ura henimumu. Iesu eto, Egu mamoe ba reḡudia. \p \v 17 Iesu ese nega ihatoina ma e nanadaia, eto, Simona Iona e, o ura henigumu a? Petro lalona na e hisihisi, badina be nega ihatoina e nanadaia, eto “O ura henigumu a?” Taunabunai, ia na e haere, eto, Lohiabada e, oi na ḡau iboudiai dibamu; vada dibamu na ura henimumu. Iesu eto, Egu mamoe ba ubudia. \v 18 Momokani vaitani na hamaoromumu, tauhaumu negana ai oi ese emu rami o rioava bona emu ura gabudia ai o ha loava; a ba buruka negana ai imamu na ba toia roro, bena ese rami baine hariolaimu, bena basio ura henia gabuna baine laohaunu. \v 19 Una hereva amo ia ese edena mase ai Dirava baine heatolaia e hahedinaraia. Unu e hereva toma, bena ma eto, Murigu ai a raka. \v 20 A Petro e gini kerehai, Iesu ena lalokau hahedibana e itaia, e ḡavadia: anibou ai Iesu kemena ai e tabe kau, e nanadaia, eto “Lohiabada e, taomu itorena tauna be daika?” hahedibana bunai. \v 21 Taunabunai, Petro ese e itaia, bena Iesu e nanadaia, eto, Lohiabada e, una tau na ede baine heto? \v 22 Iesu ese e haere henia, eto, Baina ura ia na baine noho ela bona lau baina lou mai, una be dahaka oiemu ai? A oi hari murigu ai ame raka. \p \v 23 Ina hereva na Iesu ena orea taudia bogaragidiai e piua, una hahediba na basine mase eto. A Iesu na seto “Ia na basine mase”; to eto “Baina ura ia na baine noho ela bona lau baina lou mai, una be dahaka oiemu ai?” \s1 Evanelia tauna ena hereva dokona \p \v 24 Ena hahediba binai, ini ḡau e gwaurai hedinaraimu bona e toremu; bona ita dibada ena hereva na momokani. \p \v 25 Kara diaḡau danu Iesu ese e kara. lboudiai na bema tore, lau na tomamu tanobada na basinema heḡereḡere unu buka ihaboudia.