\id HEB .01, Hebrews 1, Motu, PNG, RTWP 3/93 \h HEBERU \toc1 REVAREVA HEBERU TAUDIA EDIA \toc2 HEBERU \mt2 REVAREVA \mt1 HEBERU \mt2 TAUDIA EDIA \c 1 \p \v 1 Hereva taidia taidia amo, idau dala idau dala ai, Dirava, ese idau nega ai peroveta taudia ududia amo seneda e hereva henidiava; \v 2 a ini dina dokodia ai ia Natuna ena amo ita vada e hereva henida. Natuna bunai ḡau iboudiai vada e henia, ia ahuna; iena amo danu tanobada idoinai vada e kara. \v 3 Ia bunai Dirava hairaina diari-diarina bona anitarana ihaheḡereḡerena; ia bunai ḡau iboudiai e abi isimu, ena siahu herevadia amo; ia sibona ese eda kara dika e haḡoeva vaitani, bena Herea Mikamika idibana kahana ai vada e helai, guba ai. \s1 Iesu ese aneru e hereadiamu \p \v 4 Ia ese aneru vada e hereadia, vada e henia ladana ese idia ladadia e hereadiamu heḡereḡerena. \v 5 Edena nega ai Dirava ese aneru ta e hereva henia, eto, \q1 Oi na lau natugu; \q1 Hari dina ai vada na abimu. \m Eiava \q1 Lau na ia tamana ai bainala; \q1 Ia danu lau natugu ai bainela. \m \v 6 Ma Natuna roboana tanobada ai e mailaia negana ai, ia eto, \q1 Dirava ena aneru iboudiai ese ia bae toma henia diho. \m \v 7 Aneru e gwauraidiamu, e tomu, \q1 Ena aneru na lai ai e halaodiamu; \q1 Ena hesiai taudia be lahi hururu-hururudia ai e halaodiamu. \m \v 8 A Natuna e gwauraiamu, e tomu, \q1 Dirava e, emu terono e mia hanaihanaimu; \q1 Emu basileia auna na kara maoromaoro toana. \q1 \v 9 Kara maoromaoro vada o ura henia, \q1 Kara havara-havara vada o inai henia; \q1 Una dainai Dirava, emu Dirava, ese moale dehorona vada e horolaimu bada, \q1 Bamomu vada e horolaidia maraḡi. \m \v 10 Ina danu, \q1 Lohiabada e, matamana negana ai tanobada badidia o kara, \q1 Guba danu oi imamu ese e kara; \q1 \v 11 Idia na bae puki, a oi na o noho hanaihanaimu; \q1 Idia iboudiai bae mouka-mouka, dabua na heto; \q1 \v 12 Hetaru dabuana na heto oi ese ba loku, vada bae idau; \q1 A oi na so idaumu, emu mauri laḡanidia danu basie ore, \m \v 13 A edena nega ai ia ese aneru ta e hereva henia, eto, \q1 Idibagu kahana ai ba helai, \q1 Ela bona oi inaimu loḡora \q1 Oi aemu ihadaidia ḡaudia ai baina halaodia. \m \v 14 Ḡau tamona, idia iboudiai na hesiai laumadia, ani? Mauri bae abia taudia isiaidia ilaohenidia totona e siaidiamu. \c 2 \s1 Iesu na ita kakada \p \v 1 Una dainai, ta kamonai herevadia nahuadia baita toho, nega ta baita huretani garina. \v 2 Badina be aneru ese e gwaurai herevadia bema momokani, bona kara havara iboudiai bona gwau-edeede iboudiai bema mai davadia korikoridia, \v 3 ita na ede baitama roho mauri toma, hahemauri unu-badana baitama dadaraia negana ai? Hahemauri bunai Lohiabada ese e gwauraia guna; bena iena amo e kamonai taudia ese vada e hamomokania ita eda. \v 4 Bona Dirava danu vada e hahedinaraia, toa ai, hoa karadia ai, siahu karadia idau-idau ai, bona Lauma Helaḡa ena herahia ai, ena ura heḡereḡerena. \p \v 5 Badina be mauri gabena, ai ese a herevalaiamu, na dia aneru se henidia bae biagua. \v 6 Buka itorena tauna ta vada e hereva, eto, \q1 Taunimanima be dahaka oi ese ia o laloamu? \q1 Taunimanima natuna be daika oi ese ia o dosiamu? \q1 \v 7 Oi ese o karaia, aneru ese sisina mo ia e hereaiamu; \q1 Hairai mai hemataurai ida oi ese kwarana o havavalaia. \q1 Oi imamu ai o kara ḡaudia iboudiai vada o henia, baine biagudia; \q1 \v 8 Ḡau iboudiai ia aena henunai vada o atodia, ia ese baine biagudia. \m Badina be ḡau idoidiai taunimanima henunai e atodia negana ai, ḡau ta se rakatania idauhai. To harihari ta itaiamu, ḡau idoidiai na dia ia henunai. \v 9 A nega sisina mo aneru ese e hereaia tauna, Iesu, harihari ta itaiamu, mase hisihisina dainai hairai mai hemataurai ida kwarana vada e havavalaia; Dirava ena harihari-bada ai mase mamina e abia, taunimanima iboudiai daidiai. \p \v 10 Ina na diaḡau namona, ena, bona ena amo, ḡau iboudiai e havaramu Diravana na, ia natuna loḡora hairai ai bema hakaudia vareai totona ese, edia Hahemauri Tauna na hisihisi amo bema hahereaia dae. \v 11 Badina be hahelaḡa tauna bona e hahelaḡadia taudia na iduhu tamona; una dainai ia na asi ena hemarai ia tadina baine gwauraidia. \v 12 Eto, \q1 Oi ladamu baina gwauraia, tadigu vairadiai; \q1 Hebou lalonai baina hanamomu egu ane ai. \m \v 13 Ma eto, \q1 Baina abidadama henia. \m Ma eto, \q1 Lau o ina, \q1 Bona natugu, Dirava ese vada e henigu, bini. \p \v 14 Benaini, natuna be mai hidiodia bona mai raradia dainai ia ese danu tau-anina e abia idia heḡereḡeredia; mase amo ia ese mase biaguna, una na diabolo, baine hadarerea, \v 15 bona edia mauri dinadia iboudiai mase garina ese e ḡuidiamu taudia baine ruhadia nege helaoreana. \v 16 Momokani, ia na dia aneru se kahadia, a Abrahamgarana hari. \v 17 Una dainai ia na ḡau iboudiai lalodiai tadina ida e heḡereḡere, hahelaḡa tauna badana ai bainela, mai ena hebogahisi bona mai ena kara maoromaoro Dirava ena ḡaukara lalonai, taunimanima edia dika iabi-ohona. \v 18 Ia na hedibaḡani e mamiamu taudia idurudia mai dibana, badina be ia sibona ese hisihisi bona hedibaḡani mamidia e abi dainai. \c 3 \s1 Iesu na hahelaḡa tauna badana \p \v 1 Taunabunai, varavaragu helaḡamui e, umui danu Dirava ena boiboi ai e lalomui kau taumui, Iesu ba haeroa. Eda kamonai ai, ia na Dirava ese e siaia, eda hahelaḡa tauna badana. \v 2 E siaia Diravana na ia ese e kamonai henia, Mose ese Dirava ena bese lalonai e kamonai henia heḡereḡerena. \v 3 A ia ese hairai badana vada e abia, Mose ese hairai maraḡina e abia. Una danu namo; heḡereḡerena be ruma ikarana tauna e matauraia badamu, a e karaia rumana e matauraia maraḡimu. \v 4 Badina be ruma iboudiai na mai ikaradia taudia, a ḡau iboudiai ikaradia be Dirava. \v 5 Mose ese Dirava ena bese idoinai lalonai hesiai ḡaukarana e karaia ḡoevaḡoeva mai kamonaina ida, do bae gwaurai ḡaudia ihahedinaraidia. \v 6 A Keriso ese Dirava ena bese e biagua mai kamonaina ida, badina be ia na natuna dainai. lta na iena bese, eda haheauka bona eda helaro moaledia ta badinamu dainai. \p \v 7 Badina bunai Lauma Helaḡa na e tomu, \q1 Hari dina ai gadona boma kamonai, \q1 \v 8 Lalomui basio ha-auka, Dirava o dadaraia negana ai na heto, \q1 Hedibagani dinana ai tano ḡaḡaena ai na heto; \q1 \v 9 Una negana ai senemui ese e tohoguva, \q1 Bona laḡani hari-ahui lalodiai egu kara e itava. \q1 \v 10 Badina bunai, una uru na badu heniava, \q1 Nato “Vaevae laJodia e kereremu, \q1 Egu dala danu asi dibadia.” \q1 \v 11 Bena egu badu ai na gwau hamata, \q1 Nato “Egu laḡa-ani ai basie raka vareai”. \p \v 12 Varavaragu e, nahuamui ba toho, ta ese lalona baine hadaia kerere, asi ena kamonai, bena Mauri Diravana baine rakatania na garina. \v 13 A daba daba idoidiai ba hahealo heheni, doini “Hari dina” ta gwauraiamu negana ai, kara dika ena koikoi ese lalomui baine ha-auka na garina. \v 14 Badina be ita na Keriso bamona, una dainai eda heabidadama baita badinaia tarikatarika, matamana amo ela bona dokona. \v 15 Vada e hereva heḡereḡerena eto, \q1 Hari dina ai gadona boma kamonai \q1 Lalomui basio ha-auka, Dirava o dadaraia negana ai na heto. \m \v 16 Daidia gadona e kamonai, to ena badu e havaraia? Mose ese Aigupto amo e hakaudia lasi taudia iboudiai, ani? \v 17 Bona laḡani hari-ahui e badu henidiava taudia be daidia? Kara dika taudia, tano ḡaḡaena ai e mase ore, ani. \v 18 Ma daidia ia ese e gwau henidia hamata, ena laḡa-ani ai basie raka vareai eto? Cwau-edeede taudia, ani? \v 19 Taunabunai vada tame diba, asi edia kamonai dainai asie raka vareai. \c 4 \s1 Eda laḡani Keriso enai \p \v 1 Ena gwauhamata na doini mia, ena laḡa-ani ai baita raka vareai eto; to eda gari na umui haida bae itamu o ḡava tuna. \v 2 Badina be sivarai namo vada e harorolai henida, idia heḡereḡeredia; to e kamonai herevadia ese asie hanamodia, badina be e kamonai taudia ese asie abi dae. \v 3 Badina be ita kamonai tauda na ena laḡa-ani ai ta raka vareaimu; ena hereva heḡereḡerena, eto, \q1 Egu badu ai na gwau hamata, \q1 Nato “Egu laḡa-ani ai basie raka vareai”. \m Ḡau tamona, iena ḡaukara be tanobada ikarana negana ai e kara ḡuḡuru. \v 4 Badina be buka ta ai dina ihahituna e herevalaia, eto, Dirava na dina ihahituna ai ena ḡaukara iboudiai amo e laḡa ani. \v 5 Ma ina gabu ai eto, Egu laḡaani ai basie raka vareai. \p \v 6 Benaini, haida do bae raka vareai; to sivarai namo e harorolai henidia guna taudia na edia gwau-edeede dainai asie raka vareai. \v 7 Una dainai ia ese dina ta ma e abia hidi, “Hari dina” e gwauraia; bena nega daudau vada e lao bubuni David ese ena hereva ma e gwauraia loumu, e tomu, \q1 Hari dina ai gadona boma kamonai, \q1 Lalomui na basio ha-auka. \m \v 8 Badina be Iosua ese laḡa-ani bema henidia, Dirava ese nega daudau murinai dina ta ma basinema herevalaia. \v 9 Taunabunai, dina helaḡa ena laḡa-ani na doini mia, Dirava ena orea taudia edia. \v 10 Badina be ena laḡa-ani ai e raka vareaimu tauna ese ena ḡaukara amo e laḡa animu, Dirava ese iena ḡaukara amo e laga aniva na helo. \v 11 Una dainai, una laḡa-ani ai baita raka vareai toho mai goadada ida, tau ta ese gwau-deede taudia baine haḡoidia bena baine keto na garina. \p \v 12 Badina na Dirava ena hereva na e maurimu, bona mai siahuna; ia ganona ese isena rua mai ganodia darena e hereaiamu. E hegwadamu ela bona dara bona Iauma e hapararadiamu, bona garugaru bona turia haradia danu e hapararadiamu. Eda lalo-hadai bona eda ura ia na dibana herea. \v 13 Mauri ḡauna ta ia vairana amo basine hehuni diba; ḡau iboudiai na ia, e hahemaoro henidamu Diravana, vairanai hehedinararai. \s1 Keriso, eda hahelaḡa tauna badana \p \v 14 Ita na mai eda hahelaḡa tauna badana, guba ai vada e raka hanai; ia na Iesu, Dirava Natuna. Taunabunai, ia iabi-daena baita kahua tao. \v 15 Badina be eda hahelaḡa tauna badana na dia eda manoka-manoka mamina iabina asi dibana tauna. Ḡau iboudiai ese ia e dibaḡaniava, ita e dibaḡanidamu heḡereḡerena; to ia na asi ena kara dika. \v 16 Benaini, hebogahisi teronona baita raka henia kahi, asi eda gari; bena baine bogada hisi, bona harihari-bada, eda dabu negadia ai baine kahada hariharina, baita abia. \c 5 \s1 Keriso na taunimanima iboudiai edia hahelaḡa tauna \p \v 1 Hahelaḡa taudia badadia iboudiai na taunimanima bogaragidia amo e abidia hidimu, taunimanima daidiai Dirava bae boua, herahia ḡaudia bona boubou ḡaudia bae hahelaḡa, dika iabi-ohodia. \v 2 Hahelaḡa tauna badana ese lalo-duhu taudia bona kerere taudia e bogadia hisimu, badina be ia danu manoka-manoka ese e butua taomu; \v 3 una dainai, ia ese boubou ḡaudia baine hahelaḡa, dia taunimanima mo edia kerere daidiai, a ia sib-ona ena kerere daidiai danu. \v 4 Bona tau ta ese ina dagi namona sibona se abiamu; a Dirava ese e boiriamu, Aaron e boiria heḡereḡerena. \v 5 Unuhetomana danu, Keriso na sibona se heimodai, hahelaḡa tauna badana dagina se abia, to dagi e henia Diravana eto, \q1 Oi na lau Natugu; \q1 Hari dina ai vada na havaramu. \m \v 6 Ia danu ma e hereva, eto, \q1 Oi na hahelaḡa tauna, o noho hanaihanaimu; \q1 Melkisedek ena orea taumu. \p \v 7 Ia tanobada ai e nohova dinadia ai, Iesu ese mase amo baine hamauria diba Diravana na e ḡuriava bona e noiava, mai taina bona mai irurumatana ida; bena Dirava garina e gariva dainai ena noinoi ḡauna e abia. \v 8 Ena be ia na Dirava Natuna to hisihisi ese Dirava ikamonai-henina e hadibaiava, \v 9 ela bona e namo ḡuḡuru; bena ia ikamonai-henina taudia iboudiai edia mauri hanaihanai ihavarana tauna ai ela. \v 10 Badina be Dirava ese e gwauraia, hahelaḡa tauna badana, Melkisedek ena orea ai. \p \v 11 Emai hereva momo mimia, ia herevana; ḡau tamona anidia igwauraidia na metau, badina be umui taiamui vada e kudima. \v 12 Nega vada eme gini dae, umui na hahediba taumui ai boma lao, to doini o dabumu; ta ese Dirava ena hereva badidia bema hadibalaimui lou bema namo. Umui na doini rata inu memerodia na heheto; aniani korikori ianidia na asi goadamui. \v 13 Rata inu merona na kara maoromaoro herevana asi dibana, badina be ia na karukaru. \v 14 A aniani korikori be taudia vada e lo taudia adia; idia na lalodia vada eme manada, namo bona dika toadia na mai dibadia. \c 6 \s1 Dirava ena harihari-bada \p \v 1 Badina bunai, Keriso ena hereva badidia baita rakatani, huahuadia baita ḡava. Badidia bini basita hagini loulou: kara asi anidia ihelalolai-kerehaidia; Dirava ibadinana; \v 2 bapatiso herevadia; ima tubua ai ato kau herevadia; mase ihatore-isidia herevadia; mia hanaihanai hahemaorona herevadia. \v 3 Dirava baine ura, ini na bae mia. \p \v 4 Gunaguna lalodia e diariva, bona guba hariharina e mamia tohova, bona Lauma Helaḡa enai ahudia e abiva, \v 5 bona Dirava ena hereva namona bona mauri gabena siahuna e mami tohova, \v 6 taudia na bema keto, idia na basiema helalo kerehai lou diba; badina be idia sibodia ese Dirava Natuna vada e hasatauroa lou bona taunimanima vairadiai vada e hahemaraia. \v 7 Badina be e diho louloumu medudia e inumu, bona aniani ḡaudia namodia e havaramu uma taudia edia, tanona ese Dirava ena hahenamo e abiamu. \v 8 A au ginigini bona ava ḡiniḡini e havaramu tanona ese hedadarai bona heuduguirai e abimu; dokona ai lahi ese baine ara ore. \p \v 9 A lalokau e, ena be ini a hereva tomamu, to lalomai e tomamu hahemauri badina ḡaudia namodia na lalomui ai vada mimia. \v 10 Badina be Dirava na asi ena kara gageva-gageva; emui ḡaukara bona emui lalokau ia ladana dainai vada o hahedinarai, helaḡa taudia o durudiava bona o durudiamu, ia ese basine lato boio. \v 11 A ai na a ura badamu umui iboumui ai ene ba goada toma, ela bona dokona ai emui helaro ba hagugurua. \v 12 Basio hesiku; a edia abidadama bona edia habeauka daidiai ahudia vada e abi taudia do ba haḡoidia. \p \v 13 Badina be Dirava ese Abraham e gwau hamata henia negana ai, ta ese ia se hereaia dainai ia sibona ladana ai e gwau hamata, \v 14 eto, Momokani baina hanamomu, garamu danu baina hahutumadia. \v 15 Bena Abraham e haheauka taritariva ela bona gwauhamata anina e davaria. \v 16 Badina be taunimanima ese herea tauna ladana ai e gwau hamatamu; bena hereva ihamomokanilaina gwauhamatana ese edia hepapahuahu idoinai e hadokoamu. \v 17 Unuhetomana, Dirava na e urava gwauhamata dihina taudia bae diba ḡoevaḡoeva iena Ialo-hadai basine idau; una negana ai ia ese hereva helaḡana amo e gwau hamata henidia. \v 18 Unu ḡau ruaosi na basie idau, bona unu ḡau ruaosi ai danu Dirava ese basine koida diba. Taunabunai ita na hahedika vada ta heautania, bona goada vada davaria, ita ese vairadai enle hure helarona baita kahua tao. \v 19 Una helaro na laumada dogona na heto, se idaumu bona se mareremu, seseahu unukahanai e vareaimu; \v 20 unuseni ai e gunalaida tauna, Iesu, vada e raka vareai guna ita daidai, hahelaḡa tauna badana Melkisedek ena orea ai vada e hahelao, ela bona hanaihanai. \c 7 \s1 Melkisedek pavapava bona hahelaḡa tauna \p \v 1 Hari Melkisedek na Salem pavapavana bona Herea Mikamika Diravana ena hahelaḡa tauna. Ia na Abraham ida e hedavari, Abraham ese hanua pavapavadia iala-masedia amo e lou negana ai, bena e hanamoa. \v 2 Abraham ese danu kohu e karoa, karoa gwauta, bena karoa ta ia e henia. Ia ladana gunana anina be Kara Maoromaoro Lohiana. Ma ladana ta Salema Pavapavana, anina be Maino Lohiana. \v 3 Ia na asi tamana, asi sinana, asi iduhuna, asi ena vara dinana, asi ena mauri dokona; a Dirava Natuna ihaḡoina ai vada e halaoa, hahelaḡa tauna, e noho hanaihanaimu. \p \v 4 Una tau ba haeroa, ede e herea tomava. Seneda Abraham ese tuari ai e abi kohudia e karoadia, karoa ihagwautana e henia. \v 5 Momokani, Levi natuna haida ese danu hahelaḡa dagina e abia, bena mai siahudia ida taunimanima edia kohu e karoadia, karoa ihagwautadia bae abi, taravatu heḡereḡerena. Ena be varavaradia, Abraham besena taudia, to e abi. \v 6 A ia, ena be dia idia edia iduhu tauna, to Abraham ena kohu karoana ihagwautana e abia, bona Dirava ese e gwau hamata henia tauna na ia ese e hahenamo henia. \v 7 A dibada vaitani, dagi maraḡina tauna na dagi badana tauna ese e hahenamo heniamu. \v 8 Harihari, bae mase taudia ese kohu e karoadiamu, karoa ihagwautadia e abimu; a una negana ai, sivaraina e piuamu doini e maurimu e tomamu tauna ese e abiva. \v 9 Bona e kara Levi, karoa ihagwautadia iabidia tauna, ese danu ena kohu karoana ihagwautana e henia na heto, Abraham dainai; \v 10 badina be ia na tamana tau-anina ai, Melkisedek na tamana ida e hedavari negana ai. \p \v 11 Eda bese taudia ese Levi iduhuna hahelaḡa taudia edia amo taravatu e abia; ḡau tamona hahenamo ḡoeva-daena na idia edia amo bema vara, hahelaḡa tauna idauna ta, dia Aaron ena iduhu tauna a Melkisedek ena orea tauna, bema gini anina be dahaka? \v 12 Badina be hahelaḡa taudia bae idau, taravatu danu baine idau. \v 13 Badina be ini e herevalaia tomamu tauna na ena iduhu na idau; bona iena iduhu tauna ta ese pata helaḡana gaukaradia do se kara. \v 14 Badina be tame diba eda Lohiabada be Iuda iduhuna amo e vara, a Mose ese hahelaḡa taudia haida una iduhu ai se gwauraidia. \v 15 Ina na tame diba ḡoevaḡoeva, badina be hahelaḡa tauna idauna ta vada e vara, Melkisedek ihaḡoina; \v 16 ena dagi danu vada e henia, dia tau-anina taravatuna ibadinana totona, a mauri hanaihanai siahuna ai. \v 17 Badina be ini e gwauraia tomamu: \q1 Oi na hahelaḡa tauna, o noho hanaihanaimu, \q1 Melkisedek ena orea taumu. \p \v 18 Benaini, taravatu gunana vada eme heabi oho, badina be ia na manokamanoka bona asi anina, \v 19 bona ḡau ta se haḡuḡurua. A helaro matamatana bona namo-hereana ese ia gabuna vada eme abia: unu amo Dirava ta raka henia kahimu. \v 20 Bona ina na mai gwauhamata helaḡana. \v 21 Idia na hahelaḡa taudia ai e halaodiava na asi edia gwauhamata, a ia na mai gwauhamatana ida hahelaḡa tauna ai e halaoa. E gwau hamata Diravana ese e hereva henia, eto, \q1 Lohiabada na vada e gwau hamata vaitani, \q1 Lalona danu basine ha-idaua; \q1 E tomu “Oi na hahelaḡa tauna, \q1 O noho hanaihanaimu”. \m \v 22 Taunabunai, Iesu na herohemaino matamatana ihamomokanina. \p \v 23 Ina danu: unu hahelaḡa taudia na hutuma, badina be mase ese e butudia taova, edia dagi ai basie noho hanaihanai; \v 24 a ina hahelaḡa tauna na e noho hanaihanaimu, asi ibolona. \v 25 Badina bunai ia na mai goadana, ia bagunai Diravana e raka henia kahimu taudia baine hamauridia ḡuḡuru, badina be e noho hanaihanaimu, bona ita daidai e noinoi hanaihanaimu. \p \v 26 Hahelaḡa tauna badana unuhetomana vada e namo ita eda: helaḡa tauna, asi ena dika, asi bebeka-bebekana, asi ahuna kara dika taudia ediai, guba doriva-dorivana ai vada e dae. \v 27 Ia na dia unu hahelaḡa taudia badadia na heheto: idia ese daba iboudiai boubou ḡaudia e hahelaḡadiava, guna idia sibodia edia dika irohodia, gabe amo hanua taudia edia dika irohodia. A ia ese nega tamona boubou ḡauna e hahelaḡaia vaitani, ia sibona boubou ḡauna ai e hahelao negana ai. \v 28 Badina be taravatu ese manoka-manoka taudia na hahelaḡa taudia ai e halaodiava; a gwauhamata herevana, taravatu e gabelaia ḡauna, ese Natuna na hahelaḡa tauna badana ai vada e halaoa. Ia eme ḡoeva dae ela bona hanaihanai. \c 8 \s1 Taravatu matamatana \p \v 1 Ai ese vada ame gwaurai herevadia anidia bini: ita na mai eda hahelaḡa tauna badana, Herea Mikamika Diravana ena terono idibana kahana ai vada e helaimu, guba ai. \v 2 Ia na helaḡa ḡaudia bona ḡuriḡuri kalagana korikori ireḡudia tauna: una kalaga na taunimanima ese asie taruhaia, a Lohiabada ese e taruhaia. \p \v 3 Hahelaḡa taudia badadia iboudiai vada e duanaidia, herahia ḡaudia bona boubou ḡaudia bae boudia; taunabunai, ina hahelaḡa tauna badana danu mai ena herahia ḡauna. \v 4 Tanobada ai bema noho, ia na hahelaḡa tauna ai basinema lao; badina be hahelaḡa taudia haida nonoho, idia ese boubou ḡaudia e hahelaḡamu, taravatu heḡereḡerena. \v 5 Idia edia ḡaukara na guba ai e karamu ḡaukarana ihaheḡereḡerena bona laulauna mo. Dirava ese Mose e tamanua na heto, ḡuriḡuri kalagana baine karaia negana ai; eto, Nahuamu ba tohoa, ḡau iboudiai ba kara, ororo ai na haheitalaimu ḡaudia oromadia heḡereḡedia. \v 6 A harihari Keriso ese hereḡu dagina hereana vada e abia, dagi gunadia e hereadiamu; ina na iena herohemaino ese taravatu gunana e hereaiamu heḡereḡerena, badina be gwauhamata hereadia latadiai e hadaia dainai. \p \v 7 Badina be taravatu gunana bema asi kererena, iharuana bema asi badina. \v 8 A Dirava ese kereredia e gwaurai, eto, \q1 Lohiabada na e gwaumu, dina vada be maimu, \q1 Taravatu matamatana do baina karaia, Israel besena ida \q1 Bona Iuda besena ida; \q1 \v 9 Dia senedia ida na karaia taravatuna heḡereḡerena, \q1 Imadia na abi dinana ai, \q1 Aigupto tanona amo baina hakaudia lasi nato; \q1 Badina be egu taravatu asie badinaiava, \q1 Taunabunai na dadaraidiava; \q1 Lohiabada na unu e gwau tomamu. \q1 \v 10 Lohiabada ma e gwaumu: unu dina muridiai, \q1 Ina tarava baina atua, Israel besena ida; \q1 Egu haheḡani na lalodia ai baina ato, \q1 Kudoudia ai baina tore; \q1 Edia Dirava ai bainala, \q1 Idia danu besegu ai baela. \q1 \v 11 Basie hahediba heheni danu, basieto \q1 “Lohiabada ba dibaia”, \q1 Badina be kikina-badana iboudiai ese lau bae dibagu. \q1 \v 12 Badina be edia kara dikadia lalodiai baina bogadia hisi, \q1 Bona edia kara havara basina lalo tao. \m \v 13 Taravatu matamatana iherevalaina ai, ia ese gunana na vada e ore ḡauna ai e halaoa. Bona siahuna e ore ḡauna, ḡau gunana, vada be pukimu. \c 9 \s1 Ḡuriḡuri Kalagana \p \v 1 Taravatu gunana na mai ena toma-diho haheḡanidia bona mai ena dubu tanobada ai. \v 2 Badina be ḡuriḡuri kalagana e karaia, murimuri daiutuna ai be lamepa iato-kauna ḡau bona pata bona Dirava vairanai e atoa flaoana; una na gabu helaḡana e gwauraia. \v 3 Seseahu iharuana lalonai be Helaḡa Herea daiutuna ta e gwauraia hidi. \v 4 Ia lalonai pata helaḡana ta gold ai e karaia, muramura mai bonana patana bunai; bona taravatu mauana ta danu gold ai e havavaia heḡeḡe; bona maua lalonai be gold kibona auta, anina be mana; bona Aaron ena itotohi, e gara kau ḡauna; bona taravatu nadidia danu una maua lalonai. \v 5 Maua daenai hairai kerubidia ese hebogahisi teronona e hakerukeruava. To unu ḡau harihari basia herevalai hagau-hagau diba. \p \v 6 Unu ḡau be unu e seu toma; bena hahelaḡa taudia na murimuri daiutuna lalonai e raka vareai loulou, boubou ḡaudia e hahelaḡadia. \v 7 A laloma daiutuna be hahelaḡa tauna badana mo sibona laḡani ta lalonai nega tamona e raka vareai, rara e vareailaia, e hahelaḡaia, ia sibona dainai, bona bese taudia edia kara kerere-kerere daidiai. \v 8 Ini amo Lauma Helaḡa ese e hadibadiamu: Helaḡa Herea gabuna iraka-vareaina dalana do se hekeho, murimuri daiutuna dounu gini negana ai. \v 9 Una na hereva heḡereḡerena, ina nega ena. Herahia ḡaudia bona boubou ḡaudia vada e hahelagamu, ḡau tamona idia na asi siahudia toma-diho tauna lalona ihaḡoevana. \v 10 Badina be edia siahu badidia be ini mo; aniani gaudia, inuinu ḡaudia, digu karadia haida, tau-anina taravatudia; e hagini, taunimanima ese bae badina ela bona hahematamata negana. \p \v 11 A Keriso ema, vada e vara ḡaudia namodia edia hahelaḡa tauna badana. Bena ḡuriḡuri kalagana bada-hereana bona namo-hereana amo e raka hanai, dia taunimamima imadia e karaia ḡauna bona dia ina tanobada gauna. \v 12 E raka hanai, Helaḡa Herea gabuna ai e raka vareai vaitani, nega tamona mo; dia nani bona boromakau natudia raradia a ia sibona rarana e vareailaia, hahemauri hanaihanai e havaraia. \v 13 Badina be nani raradia bona boromakau maruanedia raradia bona boromakau natudia lahi ese e ḡole oho kahudia amo na dika taudia bema ḡiḡidia tao, bena tau-anidia bema ḡoevaḡoeva; \v 14 o Keriso rarana, Noho-hanaihanai Laumana dainai sibona Dirava e henia tauna rarana, asi bebeka-bebekana tauna rarana, siahuna basinema herea a, umui lalomui mase karadia amo bema haḡoeva, bona Mauri Diravana ena hesiai taudia ai bema halaomui ani? \p \v 15 Taunabunai, ia na taravatu matamatana ena herohemaino tauna; taravatu gunana vada e tataia utu taudia na mase ta ai e hamauridiamu, bona e boiridia taudia na mia-hanaihanai ahudia e henidiamu, ena gwauhamata heḡereḡerena. \v 16 Badina be tau ta dihina ese ahudia basie abi ela bona una tau baine mase momokani; \v 17 ena kohu iharidia herevadia na mai siahudia ena mase dainai, a ena mauri negana ai idia na asi siahudia. \v 18 Unuhetomana, taravatu gunana danu rara ese e hamomokania. \v 19 Badina be Mose ese taravatu ena haheḡani iboudiai na bese taudia iboudiai e herevalai henidiava; bena boromakau natudia raradia bona nani raradia bona ranu e abi, mamoe huina kakakakana bona husopo danu e abi, bena buka bona bese taudia iboudiai e nevarilaidia, \v 20 eto “Ina na Dirava ese vada e haḡanilaimui taravatuna rarana”. \v 21 Unuhetomana danu ia ese ḡuriḡuri kalagana bona helaḡa ḡaudia iboudiai rara ai e nevaridia. \v 22 Oibe; taravatu henuna ḡaudia momo herea rara ese e haḡoevadiamu; bona rara basinema hebubu, dika igwau-taodia bema lasi. \p \v 23 Benaini, guba ḡaudia ihaheḡereḡeredia ḡaudia na ini helaḡa karadia amo e haḡoeva, a guba ḡaudia korikori na boubou namodia amo bae haḡoeva. \v 24 Badina be Keriso vada e raka vareai dubuna na dia taunimanima imadia amo e karaia ḡauna dubu korikorina ihaheḡereḡerena, a guba ai vada e raka vareai, Dirava vairanai e hedinaraimu ita daidai. \v 25 Bona ia na se raka vareai sibona boubou ḡauna ai bainela loulou, hahelaḡa tauna badana na heto, ia ese laḡani ta ta amo Helaḡa Herea gabuna lalonai e raka vareai, rara e vareailaia, to dia ia rarana. \v 26 Unu bema heto, Keriso na nega diaḡau bema hisihisi, tanobada matamana ema bona harihari. A ia be nega tamona, ina nega dokona ai, vada eme hedinarai, sibona boubou ḡauna ai vada ela, dika iabiohona. \v 27 Taunimanima edia mase na tamona, murinai hahemaoro bae abia; \v 28 unuhetomana Keriso danu nega tamona boubou ḡauna ai vada e halaoa, hutuma edia kara dika ihuadia. Ma baine hedinarai lou, dia kara dika ihamaoromaorona totona, a mai helarodia ida e nariamu taudia ihamauridia. \c 10 \s1 Dala matamatana \p \v 1 Taravatu na ḡau namodia bae vara laulaudia mo, dia ḡau korikoridia. Idia ese hari boubou ḡaudia laḡani laḡani e hahelaḡamu. To taravatu na asi goadana ia ese e raka kahi maimu taudia baine hanamodia ḡuḡuru. \v 2 Bema mai goadana, boubou ḡaudia ihahelaḡadia na bema doko, ani? Badina be toma-diho taudia bema ḡoeva vaitani, idia na kara dika basiema lalo lou. \v 3 A unu boubou lalodiai idia ese laḡani ta ta amo edia kara dika e helalolai loulou. \v 4 Badina be boromakau mamaruanedia raradia bona nani raradia ese kara dika basie abi oho diba. \p \v 5 Taunabunai, Keriso na tanobada ema, eto, \q1 Helaḡa karadia bona boubou ḡaudia so uramu, \q1 A tau-anina ta vada o abia heḡaeḡae lauegu; \q1 \v 6 Lahi ese e gole oho ḡaudia bona kara dika iabi-ohodia ḡaudia so moalelaimu. \q1 \v 7 Bena nato “Lau o ina, \q1 Taravatu bukana ai e torelaigu heḡereḡerena \q1 Dirava e, emu ura ikarana totona nama”. \m \v 8 Ena hereva gini-gunana eto, Helaḡa karadia bona boubou ḡaudia bona lahi ese e ḡole oho ḡaudia bona kara dika iabi-ohodia ḡaudia so uramu bona so moalelaimu. Ḡau tamona idia ese taravatu heḡereḡerena ai vada e hahelaḡamu. \v 9 Ma eto, Lau o ina, emu ura ikarana nama. Gini-gunana e abia ohomu, iharuana baine haginia helaoreana. \v 10 Una ura ese vada e hahelaḡada, Iesu Keriso tau-anina nega tamona mo boubou ḡauna ai vada e halaoa dainai. \p \v 11 Hahelaḡa taudia iboudiai dina ta ta amo e ginimu, helaḡa karadia e karamu, boubou ḡaudia tamodia e hahelaḡa louloumu. Ḡau tamona, unu helaḡa ḡaudia ese kara dika basie abi oho diba. \v 12 A Keriso ese boubou ḡauna tamona vada e hahelaḡaia, kara dika iabi-ohodia; bena Dirava idibana kahana ai vada e helai diho. \v 13 Una negana ema vada e henarimu, ela bona ia inaina na aena ihadaidia ḡaudia ai baine halaodia. \v 14 Badina be boubou ḡauna tamona amo ia ese e hahelaḡadiamu taudia na vada e haḡoevadia ḡuḡuru ela hanaihanai. \v 15 Lauma Helaḡa danu vada e hadibalaida; badina be ia eto, \q1 \v 16 Lohiabada na e gwaumu: Unu dina muridiai, \q1 Ina tarava idia ida baina atua; \q1 Egu haheḡani na kudoudia ai baina ato, \q1 Lalodia ai baina tore. \m \v 17 Ma eto, \q1 Edia kara dika bona edia kara havara basina lalo tao. \m \v 18 A unu kara bae gwaudia tao, kara dika iabi-ohodia ḡaudia bae hahelaḡa na asi badina. \p \v 19 Taunabunai, varavaragu e, asi eda daradara Helaḡa Herea gabuna lalonai baita raka vareai, Iesu rarana dainai. \v 20 Ia ese dala matamatana, mauri dalana, vada e kehoa ita eda; seseahu e hanaiamu, ia tau-anina bunai. \v 21 Ita na mai eda hahelaḡa tauna badana, Dirava ena ruma ita-taona. \v 22 Taunabunai, baita raka kahira mai laloda momokanidia ida bona mai kamonai lava-daena ida. Laloda na vada eme nevari; lalo-hadai dikadia vada eme heabi oho, tau-anida danu ranu negari-negari ai vada eme hehuri ḡoevaḡoeva. \v 23 Eda helaro herevadia baita kahu tarika-tarika, basita raivaraiva, badina be e gwaurai hamata tauna ena gwauhamata na momokani. \v 24 Baita helalolai heheni, bena baita hahealo heheni, Ialokau bona kara namodia baita havara. \v 25 Eda hegogo karadia danu basita nege, haida ese e nege heḡereḡerena, a baita hahealo heheni; oibe, ina kara baita habadaia, badina be, o itaiamu, dina badana eme kahikahi. \p \v 26 Badina be hereva momokani vada ta diba vaitani murinai ma baita kara havara, boubou ḡauna ta dia mia eda kara dika iabi-ohodia; \v 27 a hahemaoro inarina mo mia, mai gari-badana ida, bona lahi danu mia, Dirava inaina baine aradia ore. \v 28 Tau ta ese Mose ena taravatu e tataia utumu, bena dibadia taudia rarua eiava tatoi ese e gwauraia hedinaraimu, una tau na baine mase, basie bogaia hisi. \v 29 Ede o laloa tomamu? Dirava Natuna vada e moia tao; bona herohemaino rarana, e hahelaḡaia ḡauna, na asi ena helaḡa ḡauna ai vada e halaoa; bona Harihari-bada Laumana vada e taoa tari tauna, na davana ede baine bada toma? \v 30 Badina be ita dibada daika eto “Dava ikarana be lau; lau ese dava baina heni”. Ma eto “Lohiabada ese ena bese taudia baine hahemaoro henidia”. \v 31 Mauri Diravana imana ese baine butuda tao na mai garina. \p \v 32 Nega gunadia ba helalolai: Ialomui e diariva murinai hisihisi momo ese e butumui taova, a o haheaukava. \v 33 Nega haida e lodu henimui bona e daḡedaḡe henimui; ma nega haida unu e karadia toma taudia na o bamodia. \v 34 Badina be e ḡuidia taudia o bogadia hisi, bona emui kohu e dadi negadia ai edia kara o abi dae mai moalemui ida; badina be dibamui emui kohu namo-hereana na mia hanaihanai. \v 35 Taunabunai, emui boga auka basio negea; ia davana baine bada. \v 36 Badina be emui haheauka badina binai: Dirava ena ura ba karaia ḡuḡuru, bena gwauhamata anina do bavabia. \q1 \v 37 Badina be asi vanahana \q1 Bainema tauna do bainema, basine halahe; \q1 \v 38 A kara maoromaoro tauna na ena kamonai dainai do baine mauri; \q1 To baine raka kerehai tauna na laumagu ese basine moalelaia. \m \v 39 A ita na dia raka-kerehai tauda, dia boio tauda; ita na kamonai tauda, laumada na do bae mauri. \c 11 \s1 Abidadama taudia \p \v 1 Abidadama na ta laromu ḡaudia ihamomokanidia; bona abidadama dainai, asita daradaramu asita itadia ḡaudia ediai. \v 2 Badina be edia abidadama daulai Dirava ese sene taudia e hanamodiava. \v 3 Abidadama dainai ita dibada Dirava ena hereva ese tanobada e karaia, bena ta itamu ḡaudia be asita itamu ḡaudia amo vada e vara. \p \v 4 Abidadama dainai, Abel ese boubou ḡauna namona e hahelaḡaia, Kain ena e hereaia; bena Dirava ese ena herahia ḡauna e abia dae bona kara maoromaoro tauna e gwauraia. E mase, to ena abidadama dainai ia na doini e herevamu. \v 5 Abidadama dainai, Enok na tanobada amo e heabi oho, mase asi dibana; asie davaria, badina be Dirava ese e abia oho. A do se heabi oho negana ai vada e gwauraia, Dirava ihamoalena tauna. \v 6 A asi ena abidadama tauna na Dirava ihamoalena asi dibana. Badina be Dirava iraka-heni-kahina e uramu tauna ese baine abia dae guna Dirava na e maurimu, bona ia e tahuamu taudia davadia namodia baine henidia. \v 7 Abidadama dainai Noa ese do se ita ḡaudia Dirava ese e sisibalai henia guna, bena Noa ese Dirava e kamonai henia, lagatoi auta e karaia. ena ruma taudia ihamauridia helaoreana. Unu amo ia ese tanobada e hahemaoro henia, bona abidadama amo e varamu kara maoromaorona na ia ahuna korikori ai e halaoa. \p \v 8 Abidadama dainai, Abraham ese boiboi e hakala henia, e boiria ena hanua baine rakatania, gabu ta bainela, baine abia ia ahuna, negana ai. Bena e raka lasi; ede bainela na asi dibana. \v 9 Abidadama dainai gwauhamata tanona ai e noho hedoa-hedoava, Isaak bona Iakob ida kalaga ai e nohova; idia raruosi danu ia ida gwauhamata dihina taudia. \v 10 Badina be baine gini tutuka-tutuka hanuana na ia ese e tahuava: iseuna bona ikarana na Dirava. \v 11 Abidadama dainai Sara, ena be hane badana, to goada e davaria baine rogorogo; badina be e gwau henia hamata Diravana na ia ese e abidadama henia. \v 12 Taunabunai tau ta, mase tauna na heto, ena amo bese badana vada e vara; una bese taudia na guba hisiudia heḡereḡeredia eiava kone rariana na heto, diaḡau duahi-duahi. \p \v 13 Idia iboudiai abidadama ai e mase; gwauhamata anina asie abia, a dauha amo e itaia bona e abia dae; sibodia danu e hegwaurai, idia na idau taudia bona noho-hedoahedoa taudia ina tanobada ai. \v 14 Unu e hereva tomamu taudia na edia hereva anina eme hedinarai: idia ese edia tano korikori e tahuamu. \v 15 Badina be e rakatania tanona bema laloa, reana edia lou dalana bema davaria. \v 16 To idia ese tano namo-hereana e hekisehekise heniamu; ia na guba ai. Taunabunai, Dirava na se hemaraimu edia Dirava bae gwauraia; badina be hanua ta ia ese vada e abia heḡaeḡae idia edia. \p \v 17 Abidadama dainai, hedibaḡani negana ai, Abraham ese Isaak e abia, boubou ḡauna ai e halaoa. Oibe, hari gwauhamata e abia daeva tauna ese natuna vara-edeana na boubou ḡauna ai baine halaoa eto. \v 18 Merona bunai vada e herevalaia, eto, Isaak ena amo oi garamu do bae vara. \v 19 Badina be ia na e haeroa, Dirava na mai siahuna mase amo baine hatorea isi eto. Bena e abia lou, mase amo bema abia lou na heto. \v 20 Abidadama dainai Isaak ese Iakob bona Esau e hanamodia, gabeai bae vara ḡaudia e gwaurai. \v 21 Abidadama dainai, Iakob ena mase vada e kahira-kahira, bena ia ese Iosef natuna raruosi e hanamodia; e loma diho danu, ena itotohi kwarana ai e goru kau. \v 22 Abidadama dainai Iosef danu, ena mauri dokona ai, Israel besena edia raka lasi e gwauraia guna, bona ia turiana e hahedualai. \p \v 23 Abidadama dainai, Mose e vara negana ai na tamana sinana ese hua toi e huniava, badina be e itaiava ia na raho-namo merona; hanua pavapavana ena haheḡani danu garina asie gariva. \v 24 Abidadama dainai Mose, tauna e lo ai, Farao natuna hahinena dihina bae gwauraia na e dadaraia; \v 25 ia na Dirava ena bese taudia ida bae dika bou e ura bada, kara dika moaledia, asie mia daudau ḡaudia, e ura maraḡi. \v 26 Ia na e haeroa, Keriso dainai bae lodu henia na ḡau badana, Aigupto taudia edia taḡa e hereaia eto; badina be davana mo e haḡerea. \v 27 Abidadama dainai, ia ese Aigupto e rakatania, hanua pavapavana ena badu garina se gariva; badina be ia na e haheauka, asita itaiamu Diravana vada e itaia na heto. \v 28 Abidadama dainai ia ese Lagau Hanai karana e badinaia, rara danu e nevari, ala-ala aneruna ese memero roboadia basine aladia mase helaoreana. \p \v 29 Abidadama dainai, eda bese taudia ese Davara Kakakakana e rakaia hanai, tano kaukauna ai bema raka na heto; a Aigupto taudia na unu bae kara toma eto negana ai e dono mamase. \v 30 Abidadama dainai, Ieriko maḡuna na dina hitu e rakaia heḡeḡe, bena e keto. \v 31 Abidadama dainai, Rahaba, mata-bodaga hahinena, na gwau-edeede taudia ida se mase, hasinadoa taudia maino ai e abidia dae dainai. \p \v 32 Ma dahaka aina gwauraia? Badina be asi egu nega Gideon bona Barak bona Samson bona Iefeta bona David bona Samuel bona peroveta taudia baina herevalaidia. \v 33 Idia ese abidadama dainai tanobada basileiadia e hadarerediava; kara maoromaoro e karava; gwauhamata e abiva; leona ududia e kouva; \v 34 Iahi siahuna e habodoava; dare matana amo e roho mauriva; manoka-manoka e negeava, goada e abiava; tuari ai e kwalimuva, inai taudia edia tuari oreadia e hahavadia. \v 35 Hahine ese danu edia mase taudia e davaridia lou, e tore isi lou dainai. Haida na e dadabadia maseva; a mauri e dadaraia, tore-isi-lou namo-hereana bae abia helaoreana. \v 36 Ma haida e ḡonaḡonalaidiava, e kwadidiava, e ḡuidiava, dibura rumadia ai e koudiava. \v 37 Nadi ai e hododia maseva, e iridia utuva, dare ai e aladia maseva. Mamoe kopidia bona nani kopidia e riova, e loava; e ogoḡamiva; e hisihisiva; taunimanima ese e hadikadiava. \v 38 Tanobada na asi ena namo, idia na latanai bae noho. Tano ḡaḡaedia ai bona ororo ai e loava; kohua ai bona guri ai e nohova. \p \v 39 Ini iboudiai, ena be edia abidadama ese vada e hamomokanidia, to gwauhamata anidia asie abiva; \v 40 badina be Dirava ese ḡau namo-hereana vada e seua, idia sibodia ese basie abia, a idia ita ida ese baita abia hebou, baine hanamoda ḡuḡuru. \c 12 \s1 Ba haheauka \p \v 1 Taunabunai, herarai taudia hutuma bada ese e ḡeḡeda ahumu dainai, e hametaudamu ḡaudia idoidiai bona e kahuda taomu karadia dikadia baita ato tabe, bena heau-helulu vairadai e hure na baita heau mai haheaukada ida. \v 2 Iesu baita raraia tao; ia ese eda abidadama e havaraiamu bona e haḡuḡuruamu; ia danu vairanai e hure moalena dainai satauro e haheaukalaia, hemaraina se laloa, bena Dirava ena terono idibana kahana ai vada e helaimu. \p \v 3 Kara dika taudia ese e inai henia, a ia ese e haheauka henidia. Una na ba haeroa, lalomui bae hesiku na garina, laumamui bae manori na garina. \v 4 Umui na kara dika ilao-ahuna o goada-laiamu; to do asio laoa ahu ela bona raramui e hebubu. \v 5 Hahealo herevadia vada o lalo boio a, tamana ese natuna e sisiba henidiamu na heto e sisiba henimuimu, e tomu, \q1 Natugu e, Lohiabada ena mata hakani basio dadaraia \q1 E sisiba henimumu negadia ai danu lalomu basine manoka. \q1 \v 6 Badina be Lohiabada ese e ura heniamu tauna matana e hakanimu, \q1 Bona natuna ai e halaodiamu taudia iboudiai e dadabadiamu. \m \v 7 Benaini, mata hakani ai ba haheauka; Dirava ese e karamui natu-adora heḡereḡeredia. Badina be edena mero na tamana ese matana se hakaniamu? \v 8 Natu iboudiai matadia e hakanimu: bema oi na lasi, oi na ariara merona, dia natu-adora. \v 9 Ina danu: tamada ina tanobada ai ese matada e hakanimu, bena ta matauraidiamu; matona, laumada Tamadia na basita matauraia a, bena baita mauri? \v 10 Badina be idia ese dina dia hoho ai matadia e hakaniva, edia ura heḡereḡerena; a ia ese matada e hakanimu ita ihanamoda, ia ida baita helaḡa hebou helaoreana. \v 11 Ina harihari mata hakani na asi ena moale bona mai ena hisihisi; a gabeamo vada e hamanadadia taudia ediai huahuana do baine dobi, kara maoromaoro ena maino. \p \v 12 Taunabunai, imamui eme heveri ba toi roro, bona aemui eme pada ba hahedai. \v 13 Aemui edia dala maoromaorodia ba kara, bena ae-hedairike na basine heride, a baine namo. \v 14 Maino ba ḡavaia, taunimanima iboudiai ida; kara helaḡa danu, badina be basine abia tauna na Lohiabada basine itaia. \v 15 Nahuamui ba toho, ta ese Dirava ena harihari-bada baine reaia na garina; eiava ramu iditana ta baine kobo na garina, bena baine haturiamui, bona hutuma baine hadikadia; \v 16 eiava bogaragimui ai tau ta baine heuda hanai na garina; eiava Dirava basine matauraia, Esau heḡereḡerena, ia ese Dirava se matauraia a ena roboa ahuna na nau tamona e hoilaia. \v 17 Badina be umui na dibamui, ia na gabeai hahenamo iabina e urava, to vada e dadaraia; ena be mai iruru-matana ida helalo-kerehai dalana e tahua, to se davaria. \p \v 18 Umui vada o raka henia kahi gabuna na dia ba daua toho ḡauna, dia lahi hururu-hururuna, dia dibura bona dagadaga bona lahi badana, \v 19 dia kibi reḡena bona gado. Una gado erena e kamonai taudia e noinoi, basine hereva henidia lou eto, \v 20 badina be asi edia haheauka una hahedua bae badinaia, eto, Mauri ḡauna ta ororo ai baine kau, nadi ai ba hodoa mase. \v 21 Bona ita-itana na mai garina dainai Mose eto, Name gari, name heudeheude. \v 22 A umui vada o raka henia kahi gabuna be Siona ororona, Mauri Diravana ena hanua, guba Ierusalemana; aneru diaḡau duahi-duahi e heboumu gabuna; \v 23 hegogo badana, natu roboadia, ladadia guba ai e hetore taudia edia ekalesia e moale heboumu gabuna, taunimanima iboudiai edia Hahemaoro Diravana dekenai, kara maoromaoro ai vada e ḡoeva-dae taudia laumadia dekediai; \v 24 bona Iesu dekenai, ia na taravatu matamatana ena herohemaino tauna; bona vada e nevarilaia rarana enai, ena hahenamo ese Abel rarana ena e hereaiamu. \p \v 25 Nahuamui ba toho, e hereva henimuimu tauna ba dadaraia na garina. Badina be tanobada ai e sisiba henidia tauna e dadaraia taudia na asi edia roho mauri dalana; benaini, ita na guba amo e sisiba henidamu tauna baita dadaraia, ede baita roho mauri tonma? \v 26 Una negana ai ia gadona ese tanobada e haheude-heudea; a harihari eme gwau hamata, e tomu, Nega gabena ai dia tanobada mo to guba danu baina haheude-heudea. \v 27 Una hereva “nega gabena” anina binai: haine haheude-heude ḡaudia baine abi oho, e kara ḡaudia bunu; a basie heude-heude ḡaudia na do bae mia. \v 28 Taunabunai, se heude-heudemu basaeiana na tame abia dainai, Dirava baita hanamoa, bona baita toma henia diho mai hematauraida ida bona mai garida ida, ia ihamoalena. \v 29 Badina be ita eda Dirava na lahi ḡaraka-ḡaraka. \c 13 \s1 Hahealo herevadia \p \v 1 Heura-heheni na bogaragimui ai baine hesiriu. \v 2 Idau taudia iabi-daedia basio lalo boio; badina be una kara dainai haida ese aneru vada e abidia dae, a asi dibadia unu be aneru. \v 3 Dibura rumadia ai e hekoumu taudia ba lalodia, umui danu idia idla bema koumui hebou na heto. E hahisidiamu taudia danu ba lalodia, badina be umui danu mai tau-animui. \v 4 Taunimanima iboudiai es headava bae matauraia, mahuta gedana basie hadikaia; badina be Dirava ese herahe-dadi taudia bona heudahanai taudia do baine hahemaoro henidia. \v 5 Lalomui ai moni basio hekisehekise henia, a dekemui ai mimia ḡaudia na bavabi, asi karikarimui; badina be Dirava eto, Lau na basina negemu bona basina rakatanimu, lasi ona lasi vaitani. \v 6 Taunabunai, mai goadada ida baitato, \q1 Lohiabada be egu hekaha, \q1 Lau na hasina gari; \q1 Taunimanima ese ede bae hadikagu toma? \p \v 7 Ihakaumui taudia, Dirava ena hereva vada e hadibalaimui taudia, na ba lalodia; edia kara anina ba haeroa, bena edia abidadama ba haḡoia. \v 8 Iesu Keriso na varani bona harihari dia idau, bona basine idau ela bona hanaihanai. \v 9 Hahediba herevadia idau-idau basie hakaumui kerere; badina be ina na namo, Dirava ena harihari-bada ese laloda baine ba-auka, dia aniani ḡaudia ese; unu ḡau ese e badinava taudia asie hanamodiava. \v 10 Ita na mai eda pata helaḡana, a ḡuriḡuri kalagana ena hahelaḡa taudia na unu amo basie aniani diba. \v 11 Badina be mauri ḡaudia raradia na hahelaḡa tauna badana ese Helaḡa Herea gabuna ai e vareailaia, kara dika iabi-ohodia, a tau-anidia na taruha murimurinai e ḡole oho. \v 12 Unuhetomana Iesu danu ikoukou murimurinai e mase, ia sibona rarana amo bese taudia baine hahelaḡadia helaoreana. \v 13 Taunabunai, ita na ia dekena baitala, taruha murimurinai, ia hemaraina danu baita huaia. \v 14 Badina be iniseni ai ita na asi eda mia-hanaihanai hanuana, a mia-hanaihanai hanuana, gabeai baine hedinarai ḡauna, ta tahuamu. \v 15 Taunabunai, ia dainai daba daba idoidiai Dirava iheatolaina na eda boubou ḡauna ai baita haloa; ududa bibinadia ese ia ladana bae imodaia. \v 16 Kara namo bona kohu iharina na basio rea, badina be Dirava ese helaḡa karadia enehetomadia e moalelaimu. \p \v 17 Ihakaumui taudia ba kamonai henidia bona ba matauraidia. Badina be idia ese umui laumamui e gimadiamu, edia kara anidia bae gwaurai hedinarai taudia na heheto. Unu bae kara toma mai moaledia ida baine namo; a mai ḡanaḡanana ida bae karaia negana ai na emui ai anina taina basine vara. \p \v 18 Ba ḡuriḡuri ai emai; badina be ai a tomamu lalomai be ḡoḡoeva-ḡoḡoeva, bona a uramu ḡau idoidiai baia kara maoromaoro. \v 19 Lau na noinoi henimuimu, unu ba kara toma, bena ma baina vasi haraḡa-haraḡa. \p \v 20 Maino Diravana, mamoe ireḡudia tauna badana, Iesu Keriso, miahanaihanai herohemainona rarana dainai mase amo e hatorea isi lou Diravana, ese \v 21 ḡau namodia idoidiai baine hanamolaimui ḡuḡuru; bena umui ese iena ura ba kara, bona ia ese e moalelaimu ḡaudia na umui lalomui ai baine havara, Iesu Keriso dainai. Ia baita imodaia hanaihanai. Amen. \p \v 22 Varavaragu e, lau na noimuimu, egu hahealo herevadia bavabi dae, badina be hereva dia hoho vada name tore henimui. \v 23 Ba diba, varavarada Timoteo vada e ruhaia nege. Ia bema mai haraḡa, raruosi baiama vasi itamui. \v 24 Ihakaumui taudia iboudiai bona helaḡa taudia iboudiai ba hanamodia. Italia taudia ese e hanamomuimu. \v 25 Harihari-bada be iboumui ai emui ai baine mia. Amen.