\id GAL .01, Galatians 1, Motu, PNG, RTWP 3/93 \h GALATIA \toc1 PAULO ENA REVAREVA GALATIA TAUDIA EDIA \toc2 GALATIA \mt2 PAULO ENA REVAREVA \mt1 GALATIA \mt2 TAUDIA EDIA \c 1 \p \v 1 Lau Paulo, aposetolo taugu, (dagi na dia taunimanima edia amo eiava tau ta dainai asina abia, to Keriso dainai, bona Tamada, Iesu mase amo e hatorea isi Diravana, dainai na abia), \v 2 bona e bamogu taudia iboudiai, Galatia ekalesia oreadia taumui a tore henimuimu, atomu, \v 3 harihari-bada bona maino Tamada Dirava ena amo bona eda Lohiabada Iesu Keriso ena amo avabi. \v 4 Ia ese sibona e heni, eda kara dika daidiai, ina tanobada ena dika amo baine hamaurida helaoreana, Tamada Dirava ena ura heḡereḡerena. \v 5 Ia baita imodaia hanaihanai. Amen. \s1 Egu hoa \p \v 6 Lau na hoamu, badina be umui ese Keriso ena harihari-bada lalonai na boirimui taugu vada o rakatanigu haraga, sivarai idauna o lao heniamu. \v 7 Ḡau tamona dia sivarai idauna, a haida ese e haturiamuimu, bona e uramu danu Keriso ena sivarai namo bae hagagevaia. \v 8 A ai ese, eiava guba aneruna ese, sivarai idauna baiama harorolaia, dia a harorolaia gunava ḡauna heḡereḡerena ai baiama baia. \v 9 Hata vada na gwauraia, harihari ma na gwauraia loumu, Ḡau ta ese sivarai idauna baine harorolai henimui, dia o abia dae gunava heḡereḡerena, ia na baine baia. \s1 Egu haroro na ede amo? \p \v 10 Lau ese taunimanima ihamoaledia na tahuamu eiava Dirava ihamoalena na tahuamu a? Taunimanima lalodia ihanamodia na tahuamu a? Lau ese taunimanima bama hamoaledia, Keriso isiaina basinama lao heni. \p \v 11 Varavaragu e, na hamaoromuimu, sivarai namo na harorolaiamu na dia taunimanima edia. \v 12 Taunimanima edia amo asina abia; idia ese asie hadibagu; a Iesu Keriso ese lalogu ai e hahedinaraia. \p \v 13 Gunaguna na karava karadia sivaraidia vada o kamonai, Iuda taudia edia orea ai na nohova ai na Durava ena ekalesia oreana na daḡedaḡe heniava, na hadikaiava. \v 14 Iuda taudia edia ḡuriḡuri karadia ai egu uru taudia bona egu bese taudia na hereadiava; sene karadia na goadalai dikadikava. \v 15 A sinagu bogana amo e hahelagagu bona ena harihari-bada ai e boirigu Diravana ese ena ura negana ai \v 16 ia Natuna lau lalogu ai e hahedinaraia, idau bese taudia bogaragidiai ia baina harorolaia helaoreana: una negana ai lau na tau ta ida asia henega. \v 17 Bona aposetolo-gunadia Ierusalem ai danu dekedia asinala, a Arabia nala, bena Damasko na lou henia. \p \v 18 Laḡani toi e ore, bena Petro itana Ierusalem nala, boi gwauta-ima ia ida a nohova. \v 19 Aposetolo idaudia haida asina itadia, lakobo, Lohiabada tadina, mo sibona. \v 20 Dirava hari dibana ini na tore henimuimu herevadia na dia koikoi. \p \v 21 Unu amo Suna bona Kilikia kahadia nala. \v 22 A Keriso ena ekalesia taudia Iudea ai na vairagu asi dibadia, \v 23 harigu mo e kamonai, eto “Gunaguna e daḡedaḡe henidava tauna ese sivarai namo e harorolaiamu; eda abidadama baine ha-orea e tomava, a harihari e harorolaiamu”. \v 24 Bena lau daigu ai idia ese Dirava e hanamoa. \c 2 \s1 Iuda taudia edia taravatu \p \v 1 Laḡani gwauta-hani e ore murinai Ierusalem nala; Banaba bona Tito ese e bamogu. \v 2 Lalogu ai e hedinarai herevana dainai nala. Haridia namodia taudia ida sibomai a hebouva, bena lau ese sivarai namo bese idau-idau taudia bogaragidiai na harorolaiamu herevana na hamaorolaidia, egu ḡaukara na karaiava bona na karaiamu bema asi anina na garina. \v 3 Bamogu ta, Tito, na Helene tauna, to iperitomena asie haḡanilaia. \p \v 4 Varavara koikoidia haida e vareai hehuni, emai ura-kwalimu Keriso Iesu ena amo bae hasinadoa, bena bae ḡuimai lou eto. \v 5 To ai na asia manoka, bona hora ta ai asia kamonai henidia, lasi ona lasi vaitani; sivarai namo ena hereva momokani dekemui ai bae mia helaoreana. \p \v 6 A haridia namodia taudia (edia dagi na herevana, asina laloamu; Dirava ese taunimanima toadia se lalomu) ḡau matamatana ta asie henigu. \v 7 A sivarai namo Petro e henia, e peritomedia taudia baine harorolai henidia, heḡereḡerena sivarai namo lau e henigu, asie peritomedia taudia baina harorolai henidia. \v 8 Badina be Petro na peritome taudia edia aposetolo ai e halaoa Tauna ese lau danu bese idau-idau taudia edia aposetolo ai e halaogu. \v 9 Taunabunai, Iakobo bona Petro bona Ioane (idia be ekalesia duna e gwauraidiava taudia) vada dibadia harihari-bada lau danu vada e henigu. Bena idia ese lau bona Banaba imamai e abi, hetura toana; ai raruosi bese idau-idau taudia dekedia baiala eto, a idia be peritome taudia dekedia baela; \v 10 ḡau tamona, ogoḡami taudia baia lalodia eto. Karana bina vada na goadalaiamu. \p \v 11 A Pelro na Antioka ela negana ai, lau ese na gwau henia, badina be ia na e kerere. \v 12 Badina be haida Iakobo ena amo do asiela negana ai, ia na idau bese taudia ida e aniani hebouva; a idia ela negana ai, ia e raka muri, idau bese taudia edia amo e raka oho, peritome taudia garidia. \v 13 Iuda taudia oredia danu ia ida unu e koikoi tomava; bona Banaba danu edia koikoi ese e hahekwakwanaia. \p \v 14 A lau ese na itadia, idia na asie raka maoromaoro, bona sivarai namo ena hereva asie badinaia, bena Petro na gwau henia, idia iboudiai vairadiai, nato “Oi na tau luda, a idau bese taudia heḡereḡeredia o nohomu, dia Iuda taudia heḡereḡeredia; matona, idau bese taudia o haḡanidiamu, Iuda taudia heḡereḡeredia bae noho o tomu”. \p \v 15 Ai be Iuda taumai korikori, dia kara dika taudia idau bese amo; \v 16 a ai dibamai tau ta taravatu ibadinana dainai maorona basie gwauraia, a Iesu Keriso ikamonai-henina mo dainai. Taunabunai, ita ese Keriso Iesu ta kamonai henia, bena maoroda bae gwaurai, Keriso ikamonai-henina dainai, dia taravatu ibadinana dainai; badina be taravatu ibadinana dainai tau ta maorona basie gwauraia. \p \v 17 A ita na Keriso dainai maoroda igwauraidia ta tahuamu negana ai ta kara dikamu, unu amo Keriso na kara dika ikahalaina tauna ai e laomu a? Lasi ona lasi vaitani. \v 18 Badina be na kurea dobi ḡauna bama haginia lou, lau na kara havara taugu ai bama lao. \v 19 Badina be taravatu dainai vada na mase taravatu enai, Dirava enai baina mauri helaoreana. \v 20 Lau na Keriso ida vada e hasataurogu; ḡau tamona, na maurimu, a dia lau, to Keriso hari lau lalogu ai e maurimu. Bona egu mauri, tau-anigu ai na maurimu, na Dirava Natuna na abidadama heniamu dainai na maurimu. Ia ese e ura henigu bona sibona e heni, lau daigu ai. \v 21 Dirava ena harihari-bada na asina dadaraiamu; badina be kara maoromaoro na taravatu amo bema vara, Keriso ena mase bema asi anina. \c 3 \s1 Hahemauri na dia Taravatu amo \p \v 1 Galatia taumui e, kavakava taumui, daika ese ena mea amo e koimuimu? Umui vairamui ai vada eme hedinarai: Iesu Keriso e hasatauroa \v 2 Ina mo ba hamaorolaigu: taravatu ibadinana dainai eiava sivarai namo iabi-daena dainai Lauma o abia? \v 3 Umui na kakava a? Lauma enai o matamaia, a tau-anina enai o haḡuḡuruamu a? \v 4 Hisi diaḡau o aniva na asi anidia a? Reana mai anina. \v 5 Lauma e henimuimu bona bogaragimui ai hoa karadia e karamu Diravana ese taravatu ibadinana dainai eiava sivarai namo iabi-daena dainai e karamu a? \p \v 6 Abraham heḡereḡerena: ia ese Dirava e abidadama henia, bena maorona e gwauraia. \v 7 Benaini, vada na diba, kamonai taudia na Abraham natuna ai baela. \v 8 Buka Helaḡa danu vada e gwauraia guna, Dirava ese bese idau-idau taudia kamonai dainai maorodia baine gwaurai; bena sivarai namo Abraham e henia guna, eto, \q1 Tanobada besedia iboudiai na oi daimu ai bae namo. \m \v 9 Taunabunai, kamonai taudia na Abraham, kamonai tauna, ida bae namo bou. \p \v 10 Taravatu ibadinana e abidadama heniamu taudia iboudiai na heuduguirai henunai e nohomu, badina be ini e torea toma: Taravatu bukana ai e tore herevadia iboudiai basie badina taudia na bae uduguiraidia. \v 11 Bona tau ta taravatu dainai maorona basie gwauraia Dirava vairanai; ina na eme hedinarai, badina be kamonai dainai kara maoromaoro tauna baine mauri. \v 12 Bona taravatu na kamonai amo se varamu, a ikarana tauna hari ena kara dainai baine mauri. \p \v 13 Taravatu ena hahedika amo Keriso ese vada e hamaurida; ia be dika tauna ai ela, ita iboloda. Badina be Buka Helaḡa ai vada e torea, eto, Au ai e taudia dae taudia iboudiai vada e dika. \v 14 Taunabunai, Abraham e hanamolaia hahenamona na bese idau-idau taudia ese Keriso Iesu dainai do bae davaria; bona ita ese kamonai dainai e gwauraia hamata Laumana baita abia. \p \v 15 Varavaragu e, taunimanima edia kara na gwauraimu: tau ta baine gwauhamata, bena ena gwauhamata baine hamomokania; basine taoa tari, bona basine ha-idaua. \v 16 Benaini, gwauhamata na Abraham mai garana ida edia. Asineto “Garamu loḡora ida”. Hutuma se gwauraidia; a tamona mo e gwauraia, eto “Garamu idat”. Una na Keriso. \v 17 Egu lalo-hadai binai: Dirava ena gwauhamata gunana na laḡani sinahu-hani toi-ahui muridiai e vara taravatuna ese se taoa tari, asi anina ḡauna ai se halaoa. \p \v 18 Ahu iabina bema taravatu dainai, gwauhamata bema herevana; a Dirava ese gwauhamata amo Abraham e henia. \v 19 Benaini, taravatu be dahaka? Kara havara dainai e haginia, baine mia ela bona e gwauraia hamata garana baine vara; aneru ese e gwauraia, herohemaino tauna ese e mailaia. \v 20 Herohemaino na dia kaha tamona basine herohemaino; a Dirava be tamona. \p \v 21 O, taravatu ese Dirava ena gwauhamata e laoa ahumu a? Lasi vaitani. Badina be taravatu bema mai siahuna mauri ihavarana, kara maoromaoro na taravatu amo bema vara. \v 22 A Buka Helaḡa ese taunimanima iboudiai kara dika ai vada e koudia, Iesu Keriso iabiabiraina gwauhamatana na kamonai taudia ese bae abia helaoreana? \p \v 23 A Iesu iabiabiraina do sema negana ai, taravatu ese e dogoda tao, e kouda ahu, ema bona do baine hedinarai abidadamana e kau. \v 24 Taunabunai, taravatu na hereḡu tauna na heto, ema bona Keriso eme kau, kamonai dainai maoroda bae gwaurai helaoreana. \v 25 A harihari kamonai vada eme kau, taunabunai ita na dia tau ta ena hereḡu ai. \v 26 Badina be umui iboumui ai be Dirava natuna, Keriso Iesu o abiabiraiamu dainai. \v 27 Badina be Keriso ladana ai e bapatisomui taumui iboumui ai ese Keriso vada o hahedokilaia. \v 28 Badina be umui na dia Iuda taumui, dia Helene taumui, dia hesiai taumui, dia ura-kwalimu taumui, dia mamaruane, dia hahine; a ibouboumui ai tamona mo, Keriso Iesu lalonai. \v 29 Umui Keriso ena dainai, umui danu Abraham garana bona gwauhamata dihina. \c 4 \s1 Hesiai tauna ida:. natu-adorana idau \p \v 1 Lau na tomamu tau ta dihina, ena be ia na ḡau iboudiai biagudia, to merona negana ai ia be hesiai merona na heto; \v 2 ia na hahediba taudia bona heregu taudia henudiai, ela bona tamana ese e gwauraia guna negana baine kau. \v 3 Ita danu unuheto: maraḡida negadia ai tanobada ena ḡaruḡaru herevadia ese hesiai iḡuidia ai e dogoda taova; \v 4 a nega vada e ḡuḡuru, Dirava ese ia Natuna e siaia, hahine bogana ai e vara, taravatu henunai danu e vara, \v 5 taravatu henunai e nohomu taudia baine hamauridia bona ita na ia natuna ai baitala totona. \v 6 Bona umui na ia natuna dainai, Dirava ese Natuna ena Lauma ita laloda ai vada eme siaia; bena e lolomu, e tomu, “Aba e, Tamamai e”. \v 7 Taunabunai, Dirava dainai oi na dia hesiai tauna, to natuna; bona dia natuna mo, to dihina danu. \p \v 8 Gunaguna, Dirava asi dibamui negana ai, umui ese dirava koikoidia isiaidia o lao heniva. \v 9 A harihari umui na Dirava dibamui, Dirava danu dibana umui. Matona, tanobada ena ḡaruḡaru herevadia mamoka-manokadia bona kavakavadia ma o lou henidiamu, bae dogomui tao luo o tomu a? \v 10 Dina bona hua bona aria negadia bona laḡani o badinamu. \v 11 Lau na umui daimui ai na garimu, vada na hekwarahilaimui kava na garina. \p \v 12 Varavaragu e, na nolmuimu, umui lau ida baita heḡereḡere, badina be lau na umui ida vada na heḡereḡere. Umui ese asio hadikagu. \v 13 Dibamui lau na nega gunana ai gorere dainai sivarai namo na harorolai henimui. \v 14 Ḡau tamona asio dadaraigu bona asio ihi-ihiraigu egu gorere daimai: o abigu dae, Dirava ena aneru na heto, eiava Keriso Iesu na heto. \v 15 Emui hahenamo be edeseni ai? Lau dibagu una negana ai, bema mai dalana, umui ese matamui boma vai lasi, boma henigu. \v 16 Be, hereva momokani na hamaoromuimu dainai, inaimui ai vada nala a? \v 17 Idia ese e ura henimuimu, to lalodia na dia mamaoro; e uramu ai emai amo bae laimui oho, bena umui ese idia ba ura henidia. \v 18 Kara namo iura-henina dainai ba ura henigu na nega idoidiai namo, dia dekemui ai na nohomu negadia ai mo. \v 19 Natugu e, hisi na animu, hekamonai hisidia na heto, ela bona Keriso na lalomui ai baine vara. \v 20 Harihari umui dekemui ai bama noho, ere idauna ai bama hereva, bema namo; badina be lalogu na e hekwarahimu umui daimui ai. \p \v 21 Umui taravatu henunai ba noho o tomu taumui, ba hamaorogu, taravatu asio kamonai heniamu a? \v 22 Buka Helaḡa ai ini e torea loma: Abraham natuna na rarua; ta be hesiai hahinena natuna, a ta be ura-kwalimu hahinena natuna. \v 23 Hesiai hahinena natuna na tau-anina ena kara ai e vara, a ura-kwalimu hahinena natuna na gwau-hamata dainai e vara. \v 24 Una na hereva heḡereḡerena: unu hahine raruosi na herohemaino ruaosi heḡereḡeredia. Ta be Sinai ororona amo ema, hesiai memerodia e havaradia: una na Hagara. \v 25 Hari Hagara be Sinai ororona ladana ta, Arabia tanona ai: ia na ina harihari e miamu Ierusalemana heḡereḡerena; mai natuna ida hesiai iḡuidia ai e nohomu. \v 26 A atai ai e miamu Ierusalemana na urakwalimu hanuana; ita sinada bunai. \v 27 Vada e torea, \q1 Gabami hahinemu e, ba moale; \q1 Hekamonai hisidia asi dibamu hahinemu e, ba hisi dae; \q1 Badina be vado hahinena natuna na hutuma, \q1 A e headava hahinena natunal na dia hoho. \p \v 28 Varavaragu e, umui na gwauhamata memeromui, Isaak heḡereḡerena. \v 29 A unu dinadia ai heḡereḡerena tau-anina ena kara ai e vara merona ese Lauma ena amo e vara merona e daḡedaḡe heniava, harihari danu unu mo heto. \v 30 Buka Helaḡa ai ede e torea toma? \q1 Hesiai hahinena mai natuna ida ba luludia oho; \q1 Badina be hesiai hahinena natuna na dihi ai basinela, \q1 Ura-kwalimu hahinena natuna ida ahuna basine abia. \m \v 31 Benaini, varavaragu e, ita na dia hesiai hahinena natuna; ita be urakwalimu hahinena natuna. \c 5 \s1 Ura kwalimu \p \v 1 Keriso ese vada e ruhada nege, ura-kwalimu tauda ai baitala: ba gini tutuka-tutuka, bae ḡuimui lou na garina. \v 2 Ba Ialoa: lau Paulo ese na hamaoromuimu, na tomu, peritome boma abia, ahumui bema lasi Keriso enai. \v 3 Momokani, na hamaoromui loumu, na tomu, peritome bae abia taudia ese taravatu karadia iboudiai bae badina. \v 4 Taravatu ibadinana dainai maoromui bae gwaurai o tomu taumui na asi ahumui Keriso enai; Dirava ena harihari-bada vada o morutania. \v 5 A ai ese kara maoromaoro helarona a nariamu, Lauma ikamonai-henina dainai. \v 6 Badina be Iesu Keriso enai peritome bona asi peritome ruaosi na asi anidia, a abidadama mo, uraheni ai e ḡaukaramu. \p \v 7 Umui na gunaguna o heau namonamova. Daika ese e laomui ahu, bena hereva momokani asio badinaia a? \v 8 Lalo-ani herevadia na dia e boirimui tauna ena amo se vasi. \v 9 Hatubu muramurana sina taina ese taba idoinai e hatubuamu. \v 10 Lau na Lohiabada ladana ai na abidadama henimuimu, lalomui basio hadai idau; a e haraivamuimu tauna ese gwauna do baine huaia. \p \v 11 Varavaragu e, peritome doini bama harorolaia, doini e daḡedaḡe henigumu badina be dahaka? Unu bema heto, satauro ena hekwakwanai bema lasi. \v 12 Lau na uramu e haraivamuimu taudia na sibodia bema heutu oho. \p \v 13 Varavaragu e, vada e boirimui, ura-kwalimu taudia ai baola. Ḡau tamona, emui ura-kwalimu na tau-aninlui ihamoaledia ḡauna ai basio halaoa; a lalokau dainai ta ta isiaimui ba helao heheni. \v 14 Badina be taravatu idoinai na hereva tamona ai e haboua. Herevana binai: Dekemu tauna ba lalokau henia, sibomu o helalokaumu heḡereḡerena. \v 15 A ba hekori heheni bona ba heani heheni nahuamui ba loho, sibomui ba haheore na garina. \p \v 16 A lau na tomamu, Lauma ena dala ai ba raka, bena tau-anina ena ura basio karaia. \v 17 Tau-anina ese laumal baine laoa ahu e tomamu, bonalauma ese tau-anina baine laoa ahu e tomamu; badina be ruaosi e heinai hehenimu. Una dainai emui ura karadia asio karamu. \v 18 A lauma ese baine hakaumui negana ai, umui na dia taravatu henunai. \p \v 19 Tau-anina ena kara na hehedinararai. Gaudia bini: heuda-hanai, kara mirodia, mata-bodaga, \v 20 kaivakuku itomadiho-henidia, babalau, heai, heatu, mama, badu, gogosi, heiri-heiri, hahediba koikoi herevadia, \v 21 heḡahusi, kekero, lebulebu; bona kara unuhetomadia iboudiai. Na hamaoromuiva, bona harihari ma na hamaoromui loumu, unu e kara tomamu taudia ese Dirava ena basileia basie abia. \v 22 A Lauma huahuana binai: lalokau, moale, maino, haheauka, hebogahisi, kara maoromaoro, hereva ibadinana, \v 23 manau boga-auka; kara unuhetomadia na asi taravatudia. \v 24 Keriso Iesu ena orea taudia ese tau-anidia, mai edia hekise-hekise bona edia ura dikadia ida, vada e hasataurodia. \v 25 Lauma dainai ta maurimu; taunabunai, Lauma dainai baita raka. \v 26 Basita hekokoroku; basita heai heheni; basita heḡahusi heheni. \c 6 \s1 Sisiba herevadia \p \v 1 Varavaragu e, tau ta kerere ese baine butua tao, umui lauma ikamonaina taumui ese ba hakaua lou, mai manaumui ida. Nahuamu danu ba tohoa, hedibaḡani ese oi danu baine butumu tao na garina. \v 2 Umui ta ta emui maduna ba hehua heheni; unu amo Keriso ena haheḡani ba badinaia. \v 3 Badina be ta sibona baineto “Lau na namo”, a ḡau be dia namo, sibona e hekoimu. \v 4 Ta ta ena ḡaukara ena ḡaukara bae diba, a bamona ena basine diba, unu amo sibona ena ḡaukara baine heaḡilaia. \v 5 Badina be ta ta ena maduna ena maduna bae hua. \p \v 6 E hadibadia taudia ese edia ḡau namodia ai hahediba tauna bae ahulaia. \v 7 Basio laloa kerere: Dirava na basita koia diba. Taunimanima e hadomu ḡaudia heḡereḡeredia mo bae abi. \v 8 Tau-anina ena e hadoamu tauna ese tau-anina ena mase baine abia. Lauma ena e hadoamu tauna ese Lauma ena mauri hanaihanai baine abia. \v 9 Kara namo ikarana basita hesikulaia; badina be bema ita basita manoka, bena nega namona ai huahuada baita abi. \v 10 Taunabunai, dala baita davaria negadia ai, taunimanima iboudiai baita kara namo henidia; a ekalesia taudia na baita hanamodia herea. \s1 Hahetoni herevadia \p \v 11 Mani egu revareva ba itaia, vada na torea badabada. \v 12 Ina tanobadl ena hahenamo bae abia urana e uramu taudia ese e haḡanimuimu, peritome bavabia e tomu, badina korikori be Keriso ena satauro dainai taunimanima ese bae daḡedaḡe henidia na garina. \v 13 Idia ese peritome e abiamu, ḡau tamona taravatu asie badinaiamu; to e uramu umui hari peritome bavabia, taumui bae heaḡilai helaoreana. \v 14 A lau ese ḡau ta basina heaḡilaia, eda Lohiabada Iesu Keriso ena satauro mo sibona; ia bagunai tanobada vada e hasatauroa egu ai, bona lau vada e hasataurogu tanobada enai. \v 15 Badina be peritome bona asi peritome na asi anidia; a vara matamata hari. \p \v 16 Ini e raka tomamu taudia latadiai bona Dirava ena Israel latanai maino bona hebogahisi bae mia. \v 17 Ina murinai, tau ta ese basine hamareregu, badina be biagugu Iesu ena kipara na kopigu ai e miamu. \p \v 18 Varavaragu e, eda Lohiabada Iesu Keriso ena harihari-bada lalomui ai baine mia. Amen.