\id ACT .01, Acts 1, Motu, PNG, RTWP 2/93 \h APOSETOLO EDIA KARA \toc1 APOSETOLO EDIA KARA \toc2 APOSETOLO EDIA KARA \mt1 APOSETOLO EDIA KARA \c 1 \p \v 1 Teofilo e, egu buka gunana lalonai Iesu ena kara sivaraidia bona ena hahediba herevadia na tore hedinarai, matamana amo, \v 2 ema bona e heabi isi dinana ai e abidia hidi hahedibadia e haḡanidia. \s1 Iesu na dina hari-ahui lalodiai e hedinaraiva \p \v 3 Hisi e ani murinai, ia na maurina ai ediai e hedinarai, mai toa momokanidia diaḡau ida; dina hari-ahui lalodiai idia ese e itaia loulouva, bona ia ese Dirava ena basileia e herevalai henidiava. \v 4 Bena idia ida e noho bou ai e taravadia, eto, Ierusalem basio rakatania, a Tamada ese e gwauraia hamata ḡauna, udugu amo o kamonai ḡauna, do ba naria; \v 5 badina be Ioane na ranu amo e bapatisova, a dina dia hoho bae lao bubuni, bena Lauma Helaḡa bapatisona bavabia. \v 6 E hebou, bena idia ese e nanadaia, eto, Lohiabada e, basileia vada ina nega ai Israel ba henia lou eiava? \v 7 Ia eto, Tamada sibona ena siahu ai vada e hagaudia dinadia bona negadia umui na basio diba; \v 8 a Lauma Helaḡa ese baine rohemui, bena siahu bavabia, bona lau igwaurai-hedinaraigu taumui ai baola, Ierusalem ai bona Iudea idoinai bona Samaria kahana idoinai, ela bona tanobada heḡeḡe-madai. \v 9 Unu e gwau toma, bena idia ese e raraia tao, ela bona vairadiai e heabi isi. Bena ori ta ese e ḡovaia ahu, vada asie itaia lou. \p \v 10 Idia na guba ai e gaga dae, ena heabi-isi e raraia; bena tatau rarua mai dabua kurokurodia ida idia dekediai e gini. \v 11 Bena eto, Galilea taumui e, dahaka dainai o ginimu, guba ai o gaga daemu? Hari Iesu na emui amo vada eme heabi isi, guba e laomu, a do ma baine lou mai, ina harihari eme dae heḡereḡerena. \s1 Aposetolo na Ierusalem ai e hebou \p \v 12 Bena idia na Ierusalem e lou henia, Olive ororona amo: unu gabu ruaosi padadia na Dina Helaḡa laolaona sisivana. \v 13 Hanua lalonai e raka vareai, atai daiutuna ta ai e dae kau, vaia edia hebou rumana bunai. Ladadia bini: Petro, Ioane; Iakobo; Andrea; Filipo: Toma; Balolomeo; Mataio; Iakobo Alfeo; Simona, Selote tauna; bona Iuda Iakobo. \v 14 Idia iboudiai na ḡuriḡuri totona e hebou, mai lalodia tamona ida; hahine haida danu idia ida e hebou, bona Maria, Iesu sinana, bona Iesu tadina danu. \p \v 15 Una negana ai Petro na hebou taudia vairadiai e gini tore, (taudia na sinahu-ta ruahui sisivana), eto, \v 16 Varavaragu e, revareva vada eme momokani, Lauma Helaḡa ese David uduna amo e gwauraia herevana, Iuda sivaraina; ia hari Iesu idabaitaona taudia e hakaudia lao. \v 17 Ia na emai orea tauna ta, bona emai ḡaukara ai danu ia na mai ahuna. \v 18 Ena kara dika davana amo tano ta e hoia, bona e moru hedagwa, nuana e pou, bona bogarauna e heḡiḡi lasi. \v 19 Ierusalem taudia iboudiai na sivaraina e kamonai, bena una tano ladana na edia gado ai e hatoa Akeledama (anina be “Rara Tanona”). \v 20 Badina be Salamo bukana ai vada e torea, eto, \q1 Ena ruma baine ḡaḡae, \q1 Ta ese basine noho henia. \m bona \q1 Ena dagi danu ta ese baine abia. \m \v 21 Una dainai, Lohiabada Iesu ida a vareai a lasi negadia iboudiai e bamomai tauna ta, \v 22 Lohiabada Iesu ese Ioane enai bapatiso e abia ema bona ena heabi-isi ai e rakatanimai negana ai e bamomai tauna, baita abia hidi, Iesu ena tore-isi-lou igwaurai-hedinaraina ai ma baine bamomai. \p \v 23 Taunabunai, idia ese tatau rarua e abidia, Iosef, e nemaia Barasaba, ladana ta danu Iusto, bona Matia. \v 24 Bena e ḡuriḡuri, eto, Lohiabada e, taunimanima iboudiai lalodia dibamu, ini raruosi na edena bavabia, \v 25 hesiai ahuna bona aposetolo dagina baine abia; badina be Iuda ese ena kara dika dainai vada e morutania, bena ena gabu korikori vada ela. \v 26 Bena mari e karaia, Matia e duanaia; bena aposetolo gwauta-taosi ida e duahidia bou. \c 2 \s1 Lauma Helaḡa e diho \p \v 1 Pentekoste dinana ai idia iboudiai gabu tamona ai e hebou. \v 2 Bena guba amo reḡe ta e reḡe dagu, lai badana huna na heto, e helai bou rumana e hahonua. \v 3 Bona lahi maladia na heheto e heita, idia ta ta tubuadia ai e hururu. \v 4 Bena Lauma Helaḡa ese e hahonudia, bona idau gado idau gado ai e hereva, Lauma ese e henidia heḡereḡerena. \p \v 5 Una negana ai Iuda taudia Ierusalem ai e nohova, Dirava garina e gariva taudia, tanobada tanodia loḡora amo ema. \v 6 Una rege e kamonai ai, hutuma e hebou, bena laumadia e daure, badina be ta ta ena gado ena gado e kamonai. \v 7 Iboudiai e daradara bona e hoa, eto, Ini e herevamu taudia na dia Galilea taudia a? \v 8 O edeheto ita iboudai ta ta ena gado ena gado korikori ai edia hereva ta kamonaimu? \v 9 Patia amo, Media amo, Elam amo, Mesopotamia amo, Iudea amo, Kapadokia amo, Ponto amo, Asia amo, \v 10 Frugia amo, Pamfulia amo, Aigupto amo, bona Kurene amo (una na Afrika kahana ta). Haida be vadivadi taudia Roma amo; haida be Iuda taumai; haida be Iuda ai e halaodia taudia; \v 11 haida danu Krete taudia bona Arabia taudia. Tatau bini Dirava ena hoa ḡaudia e herevalai henidamu, eda gado korikori ai. \v 12 Iboudiai e hoa, bona e daradara, e hereva heheni, eto, Ina na dahaka? \v 13 A haida ese e kirikuilaidia, eto, Idia na vine ranuna matamatana e inua, e kekeromu. \s1 Petro ena haroro \p \v 14 A Petro na gwauta-taosi ida e gini tore, erena e habadaia, e haroro henidia, eto, Iudea taumui bona Ierusalem ai o nohomu taumui e, ina na ba haeroa, bona egu hereva ba kamonai. \v 15 Ini na dia kekekero, umui o laloamu heḡereḡerena, badina be ina na doini daba. \v 16 A ina na Ioel, peroveta tauna, ese e gwauraia guna herevana; eto, \q1 \v 17 Dirava eto, Tanobada dokona dinadia ai \q1 Lau laumagu baina seia dobi, taunimanima iboudiai latadiai; \q1 Bena natumui mamaruanedia bona hahinedia do bae peroveta, \q1 Bona emui eregabe bae mata hanai, \q1 Bona emui iahu bae nihi. \q1 \v 18 Oibe, unu dinadia ai egu hesiai taudia bona hahinedia latadiai \q1 Laumagu do baina seia dobi, bena bae peroveta. \q1 \v 19 Bena hoa ḡaudia na guba ai baina hahedinarai, \q1 Bona toa ḡaudia tanobada ai; \q1 Rara bona lahi bona kwalahu. \q1 \v 20 Dina do baine dibura, \q1 Hua na rara ai bainela, \q1 Lohiabada ena dina badana bona herea-daena baine kahira-kahira negana ai. \q1 \v 21 A Lohiabada ladana bae hatoa taudia na bae mauri. \p \v 22 Israel taumui e, ina hereva ba kamonai: Iesu, tau Nasaret, Dirava ese dekemui e siaia vasi, bona siahu karadia bona hoa karadia bona toa na bogaragimui ai e hahedinarai, Dirava ese ia imana amo e karava; umui danu dibamui. \v 23 Ia hari, Dirava ena lalo-hadai bona ena diba ese e henimui tauna, umui ese murimuri taudia imadia amo vada o hasatauroa. \v 24 A Dirava ese e hatorea isi lou, mase ena iḡui e ruha; badina be mase na ia idogo-taona asi dibana. \v 25 David danu ia herevana e gwauraia; eto, \q1 Lohiabada na nega idoinai vairagu ai na itaia, \q1 Badina be ia na idibagu kahana ai, \q1 Basina marere helaoreana. \q1 \v 26 Taunabunai lalogu eme hisi dae, \q1 Malagu eme moale bada, \q1 Hidiogu na helaro ai baine taruha; \q1 \v 27 Badina be laumagu na mase taudia edia gabu ai basio rakatania, \q1 Bona emu Helaḡa Tauna na basine pata. \q1 \v 28 Mauri daladia vada o hadibagu; \q1 Oi vairamu itana ai egu moale baine ḡuḡuru. \p \v 29 Varavaragu e, seneda David herevana na hamaoromui momokanimu: ia na e mase, e guria, bona gara na doini mia ita dekeda ai. \v 30 To ia be peroveta tauna; dibana danu Dirava vada e gwau henia hamata, ia besena ta ese ena terono ai baine helai kau eto. \v 31 Una dainai e diba guna herevana e gwauraia, Keriso ena tore-isi-lou herevana, ia na mase taudia edia gabu ai basine noho, bona tau-anina basine pata. \v 32 Hari Iesu na Dirava ese e hatorea isi; ai iboumai ai danu dibamai. \v 33 Bona Dirava ese imana idibana amo e abia isi; bena ia ese Tamana e gwauraia hamata Laumana Helaḡana vada e abia, bona vada e seia dobi; umui ese harihari o itaiamu bona o kamomaiamu. \v 34 Badina be David na guba ai se dae kau, a ia hari eto, \q1 Lohiabada ese egu Lohia e hamaoroa, eto, \q1 Lau idibagu kahana ai ba helai, \q1 \v 35 Ela bona oi inaimu na \q1 Aemu ihadaidia ḡauna ai baina halaodia. \m \v 36 Taunabunai, Israel besedia iboudiai na bae diba vaitani, hari Iesu, umui ese o hasatauroa tauna, Dirava ese Lohiabada bona Keriso ai vada e halaoa. \s1 Ekalesia oreana e gini \p \v 37 Ini hereva daidiai, idia kudoudia e hetaha. Bena idia ese Petro aposetolo orena ida e nanadaidia, eto, Varavaragu e, ede baia kara toma? \v 38 Petro ese e haere henidia, eto, Ba helalo kerehai: iboumui ai bapatiso bavabia, Iesu Keriso ladana ai, emui dika igwau-taona toana; bena Lauma Helaḡa hariharina do bavabia. \v 39 Badina be gwau-hamata be umui emui ai, bona natumui ediai, bona dauhai nohodia taudia ediai, oibe, Lohiabada eda Dirava ese baine boiridia taudia iboudiai ediai. \p \v 40 Hereva diaḡau amo ma e sisiba henidia; bona e haduadia, eto, Ina uru gageva-gagevana amo ba roho mauri. \v 41 Bena erena e abia dae taudia na bapatiso e abia; una dina tamona ai taunimanima daha toi sisivana na edia orea ai e vareai. \v 42 Bena idia na aposetolo edia hahediba heboudia ai e noho taritariva; aniani danu e bitu hebouva, bona e ḡuriḡuri hebouva danu. \v 43 Gari ese iboudiai e butudia tao; bona hoa karadia bona toa diaḡau aposetolo ese e kara. \p \v 44 Bena abidadama taudia e noho hebou, bona ḡau iboudiai e abi hebou. \v 45 Edia kohu bona edia tano danu eha hoi, davadia e hari hagau-hagau, ta ta ena dabu ena dabu heḡereḡeredia. \v 46 Dina iboudiai mai lalodia tamona e hebou, Dubu Helaḡa lalonai; bona edia ruma ai e aniani hebou mai moaledia ida bona mai lalodia tamona ida, \v 47 Dirava e imodaia danu. Taunimanima ese e lalo namo henida; bona Lohiabada ese e hamauridia taudia na dina iboudiai dekedia ai e haboudia. \c 3 \s1 Petro Ioane ida ae-hedairike tauna e hamauria \p \v 1 Nega ta, dina ḡelona ḡuriḡurina negana, Petro Ioane ida Dubu Helaḡa ai e dae kau. \v 2 Unuseni ai tau ta, ae hedairikena ai e vara, dina iboudiai e huaia laova, Dubu Helaḡa iduarana ladana “Herea-dae” badinai e hahelaiava, bena Dubu Helaḡa ai e daeva taudia ediai e noi hegameva. \v 3 Ia ese Petro bona Ioane e itadia, Dubu Helaḡa ai e dae kau negana ai, bena ediai ma e noinoi. \v 4 A Petro Ioane ida ese e raraia tao, eto, Ba raraimai.l \v 5 Ia ese una hereva e kamonai, Ia banava eto idia ese ḡau ta bae henia. \v 6 A Petro eto, Silver bona gold na asi-egu, a dekegu ai e miamu ḡauna hari na henimumu: Iesu Keriso, tau Nasaret, ladana ai a raka. \v 7 Imana idibana amo e veria tore, bena aena bona aena komukomuna vada e hedai kunu. \v 8 Bena e roho isi, e gini tore, e raka matama. Bena idia ida Dubu Helaḡa lalonai e raka vareai, e raka roho isi roho isi, Dirava e heatolaia. \v 9 Hutuma ese e itaia, e raka bona Dirava e heatolaia; \v 10 bona dibadia ia na vaia Dubu Helaḡa iduarana ladana “Herea-dae” badibadinai e helaiva bona e noi hegameva tauna; bena e hoa dikadika bona e daradara bada, ienai e vara ḡauna dainai. \s1 Petro ma e haroro \p \v 11 Aena vada e namo tauna ese Petro bona Ioane e dogodia taova ai, taunimanima hutuma ese e heau henidia hebou, dehe ta ai, ladana na “Solomon ena dehe”. Laumadia na e daure. \p \v 12 Petro ese e itadia, bena hutuma e hereva henidia, eto, Israel taumui e, dahaka dainai ina ḡau o hoalaiamu? Bona badina be dahaka o raraimai taomu? O laloamu ai na sibomai emai siahu eiava emai namo daidiai ina tau a hamauria a? \v 13 Abraham bona Isaak bona Iakob edia Dirava, bona tamada edia Dirava, ese ia Natuna Iesu e heatolaia, to umui ese Pilato o henia, bona Pilato urana e urava baine kahua nege negana ai na umui ese o dadaraia. \v 14 Helaḡa bona Kara Maoromaoro Tauna umui ese o dadaraia, a ala-ala tauna be o noia baine hamauria oto. \v 15 Mauri Biaguna be umui ese o alaia mase, to Dirava ese mase amo ma e hatorea isi; ini ai be dibamai taumai. \v 16 Bena ina ia ladana e abidadama henia tauna, o itaiamu bona umui dibamui tauna, ia ladana ese vada e hagoadaia; oibe, ia iabidadamahenina ese ina tau vada e hamauria umui iboumui ai vairamui ai. \p \v 17 Varavaragu e, dibagu umui na mai emui lohia ida unu o kara toma na lalomui asie parara dainai. \v 18 A Dirava ese peroveta taudia iboudiai ududia amo Keriso na hisi baine ani herevadia e gwaurai; unu hereva vada e hamomokani vaitani. \v 19 Taunabunai ba helalo lou, ba helalo kerehai; bena emui dika bae hcabi oho, bona hahemauri negadia na Lohiabada ena amo baema. \v 20 Bona ia ese Keriso ma baine siaia, gunaguna vada e gwauraia hidi emui; Iesu bunai. \v 21 A guba ai baine heabi dae guna, ela bona ḡau iboudiai ihamataunatadia negadia, Dirava ese nega gunadia amo enaperoveta taudia helaḡadia ududia ai vada e gwauraia heḡereḡerena. \p \v 22 Mose ese seneda e hamaorodia, eto, Lohiabada emui Dirava ese peroveta tauna ta do baine haginia umui emui, varavaramui edia amo, lau bamogu. Ia ese baine gwaurai henimui herevadia iboudiai na ba kamonai. \v 23 Bona una peroveta tauna basie kamonai henia taudia iboudiai na taununanima padadia amo bae mase ore. \v 24 Oibe; bona peroveta taudia iboudiai danu, Samuel ena amo ema bona hari, ini dina vada e gwauraiva. \v 25 Umui na peroveta taudia natudia; bona Dirava ese umui senemui e gwau henidia hamata, Abraham e hamaorolaia, eto, Oi garamu edia amo tanobada besedia iboudiai do bae namo. \v 26 Dirava ese Natuna vada e haginia, bena e siaia guna emui ai, ihanamomui bona emui dika amo ihaloumui totona. \c 4 \s1 Petro bona Ioane e dabaidia tao \p \v 1 A Petro bona Ioane ese hanua taudia e hereva henidiava ai, hahelaḡa taudia bona Dubu Helaḡa biaguna bona Sadukea taudia na raruosi dekedia ela, \v 2 e badu henidia; badina be raruosi ese taunimanima e hadibadia, bona mase taudia edia tore-isi-lou, Iesu e tore isi lou bagunai, e harorolaia. \v 3 Bena idia ese e dabaidia tao, dibura rumana ai e koudia ahu, unuseni ai bae noho rani, badina be ado vada e rahi. \v 4 A edia hereva e kamonai bona e abi dae taudia iboudiai be daha ima sisivana. \p \v 5 Daba ai, hanua lohiadia bona hanua tau-badadia bona itorena taudia na Ierusalem ai vada e hebou. \v 6 Ana, hahelaḡa tauna badana, bona Kaiafa, bona loane, bona Alesana, bona hahelaḡa tauna badana ena iduhu taudia iboudiai danu unuseni ai. \v 7 Bena raruosi na bogaragidiai e haginidia, e nanadaidia, eto, Edena siahu ai bona daika ladana ai ina ḡau o karaia? \p \v 8 Una negana ai Petro na Lauma Helaḡa ese e rohea, bena ia ese e haere henidia, eto, Hanua lohiamui bona heitatao taumui e, \v 9 harihari o nanadaimaimu ina ae-hedairike tauna ai ese a kara namo henia na ede e namo toma? \v 10 Vada ba diba, Israel taudia iboudiai danu bae diba, Iesu Keriso, tau Nasaret, umui ese o hasatauroa a Dirava ese mase amo e hatorea isi tauna, ia ladana dainai ina tau na umui vairamui ai eme gini mai goadana ida. \v 11 Ia be \q1 Ruma ikarana taumui ese o dadaraia nadina na \q1 Daiguni nadina ai vada ela. \m \v 12 Hahemauri be idau tauna ta lalonai dia mia; badina be ihamaurida ladana idauna ta guba henunai se henida, lasi vaitani. \p \v 13 Idia ese Petro bona Ioane e itadia, asi edia gari; dibadia danu idia na hahediba gabuna ta asiela bona asi aonegadia taudia; bena e hoa, bona lalodia e parara idia na Iesu bamona. \v 14 Bena idia raruosi bona e hamauria tauna tatoiosi gini-boudia ai e itadia, bena asi edia dala ma bae hereva henidia. \v 15 Taunabunai e haduadia, eto una hebou amo bae raka oho. Bena e raka lasi muridiai sibodia e henanadai heheni, eto, \v 16 Idia raruosi ede baita karadia tomamu a? Badina be unu Ierusalem ai nohodia taudia iboudiai bae diba idia raruosi ese hoa karana ta vada e karaia, bona ita ese basita ḡorea diba. \v 17 A taunimanima ese bae piua badabada na garina, raruosi baita hagaridia, bona baita taravadia, una lada na tau ta ma basie herevalai henia lou. \p \v 18 Bena e boiridia, e tamanudia, Iesu ladana ai basie haroro bona basie hahediba, lasi vaitani. \v 19 A Petro Ioane ida e haere, eto, Mani ba laloa, umui baia kamonai henimui, Dirava basia kamonai henia, una na Dirava vairanai maoro eiava lasi? \v 20 Badina be a itava bona a kamonaiva ḡaudia na basia herevalai na dia heḡereḡere. \p \v 21 Ma e hagaridia lou, bena e kahudia nege. Ihadikadia dalana ta asie davaria, badina be taunimanima iboudiai ese Dirava e heatolaia, hari hoa karana dainai. \v 22 Badina be una hoa karana ese e hamauria tauna ena vara laḡanidia na hari-ahui mai dikoana. \s1 Ekalesia e ḡurḡuri \p \v 23 E kahudia nege murinai, raruosi na turadia dekedia ela, hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia edia hereva iboudiai e hamaorolaidia. \v 24 Idia na e kamonai, bena lalodia e hatamonaia, Dirava e guria, eto, Ḡaubada e, guba, tanobada, davara, bona lalodiai e miamu ḡaudia iboudiai, ikaradia na Oi. \v 25 Oi danu Lauma Helaḡa ena amo ai senemai David uduna ai o hereva, eto, \q1 Bese idau-idau dahaka baduna e badumu, \q1 Bona dahaka dainai taunimanima ese ḡau asi anidia e lalo hadailai? \q1 \v 26 Hanua pavapavadia e gini tore, \q1 Bona hanua lohiadia e hebou, \q1 Lohiabada ena Keriso ida ilao-ahudia. \p \v 27 Momokani, ina hanua lalonai idia na e hebou, emui hesiai tauna helaḡana Iesu, oi ese o horoa tauna, ihadikana totona. Pontio Pilato bona idau bese taudia bona Israel besena taudia e hebou, \v 28 oi imamu ese e torea guna, oiemu aonega ese e haeroa guna, karana e karaia. \v 29 Taunabenai, Lohiabada e, edia hahegari herevadia ame kamonai; emu hesiai taumai goada bame henimai, emu hereva baia gwaurai mai goadamai ida. \v 30 Imamu danu ba toia roro, gorere taudia ba hamauridia, toa bona hoa karadia ba kara, Iesu, emu hesiai tauna helaḡana, ladana ai. \p \v 31 E ḡuriḡuri vaitani, bena edia hebou rumana vada e heude-heude. Lauma Helaḡa ese iboudiai e rohedia, bena idia ese Dirava ena hereva e harorolaia mai goadadia ida. \s1 Ekalesia taudia edia noho \p \v 32 Kamonai taudia iboudiai mai lalodia tamona bona mai daradia tamona ida e nohova; ta ena kohu sibona ena se gwauraiava, a edia ḡau iboudiai e abi bouva. \v 33 Aposetolo taudia ese danu Lohiabada Iesu ena tore-isi-lou e harorolaiava mai siahudia ida. Dirava ena harihari-bada danu idia iboudiai latadiai e miava. \p \v 34 Idia dekediai tau ta se dabu. Badina be mai edia tano eiava edia ruma taudia iboudiai ese edia ḡau eha hoi, davadia e laohai, \v 35 aposetolo vairadiai e ato diho. Bena iboudiai e henidia hagau-hagau, ta ta ena dabu ena dabu heḡereḡeredia. \p \v 36 Tau ta, ladana na Iosef, aposelolo ese ladana e hatoa Banaba (anina be “Tauhalo Tauna”), ia na Levi iduhuna tauna, Kupro ai e vara: \v 37 ena tano vada e hoia, bena davana e laohaia, aposetolo vairadiai e atoa diho. \c 5 \p \v 1 A tau ta, ladana be Anania, adavana Sapira ida, edia tano ta e hoia; \v 2 to una tano davana kahana e moia tao. Adavana danu dibana. Kahana mo e laohaia, aposetolo vairadiai e atoa diho. \p \v 3 Bena Petro ese e gwau henia, eto, Anania e, edeheto Satana ese e bolomu, bena Lauma Helaḡa o koia, tano davana kahana o moia tao? \v 4 Do asio hoia negana ai, tano na oiemu ani? Bona o hoia negana ai, davana na oiemu ani? Hari ina kara be ede o lalo hadailaia toma? Oi ese taunimanima some koidia; a Dirava ome koia. \v 5 Anania ese una hereva e kamonai, bena e hekida diho, e mase vailani. Bena harina e kamonai taudia iboudiai e gari dikadika. \v 6 Bena eregabe e tore isi, tau-anina dabua ai e hiria, e huaia lasi, e ḡuria. \p \v 7 Hora toi sisivana vada ela, hahine ma e raka vareai; to hari adavana enai e vara ḡauna asi dibana. \v 8 Bena Petro ese e nanadaia, eto, A hamaorogu, umui raruosi ese tano o hoia davana gaunabinai a? Ia e haere, eto, Oibe, davana ḡaunabenai. \v 9 Bena Petro ese e gwau henia, eto, Umui raluosi dahaka dainai lalomui o hatanlonaia, Lohiabada ena Lauma ba dibaḡania oto? Adavamu igurina memerodia o itadiamu, iduara ai gigini; oi danu ma bae huamu lasi. \v 10 Bena ia Petro ae-badinai ma e hekida diho, vada e mase. \v 11 Una negana ai ekelesia idoinai bona harina e kamonai taudia iboudiai na gari bada ese e butudia tao. \s1 Toa diaḡau \p \v 12 Toa bona hoa karadia diaḡau aposetolo ese hanua taudia vairadiai e karava; iboudiai danu mai lalodia tamona ida Solomon ena dehe ai eha hebouva. \v 13 A taunimanima oredia na e gariva, una dainai dekediai asie hebouva. Ḡau tamona, hanua taudia ese e imodaidiava; \v 14 bona Lohiabada e abidadama henia taudia hutuma bada, tatau bona hahine, na edia orea ai e hebouva. \v 15 Gorere taudia danu e huadia lasiva, edia geda ai ariara ai e kurediava, Petro baine raka hanai negana ai ia laulauna ese haida baine hakerukerudia helaoreana. \v 16 Ierusalem badina hanuadia taudia hutuma bada danu e hebouva, gorere taudia bona lauma dikadia ese e bolodia taudia danu e laohaidia, bena idia ese ibouboudiai e hamauridia. \s1 Aneru ese dibura rumana e kehoa \p \v 17 Bena hahelaḡa tauna badana mai bamona ida (Sadukea taudia edia orea bunai) e vaḡeḡe bada, \v 18 aposetolo taudia e dabaidia tao, dibura rumana ai e koudia. \v 19 A hanuaboi ai Lohiabada ena aneru ta ese dibura rumana iduarana e keho, e hakaudia lasi, eto, \v 20 Vada aola, Dubu Helaḡa ai ba gini, ina mauri herevana idoinai hanua taudia ba herevalai henidia. \p \v 21 Una hahedua e kamonai, bena daba matana ai idia na Dubu Helaḡa ai e dae kau, e hahediba matama. A hahelaḡa tauna badana mai bamona ida ela, kaunsil taudia bona Israel tau-badadia iboudiai e haboudia; bena ena hesiai taudia dibura rumana e siaidia lao, aposetolo taudia bae hakaudia mai eto. \v 22 Hari hesiai taudia na ela, to dibura rumana ai asie davaridia. Bena e lou ela, eto, \v 23 A gini dae negana ai, dibura rumana vada e hekou kunuka-kunuka, hegima taudia danu iduara badibadidiai gigini; to iduara e keho negana ai, ruma lalona na asi tauna. \v 24 Dubu Helaḡa biaguna bona hahelaḡa taudia ese una hereva e kamonai, bena e daradara bada, asi dibadia unu kara anidia be dahaka. \s1 Aposetolo e hahemaoro henidia \p \v 25 Bena tau ta dekediai e kau, e hamaorodia, eto, Dibura rumana ai o koudia taudia na Dubu Helaḡa ai gigini, hanua taudia e hadibadiamu. \v 26 Bena Dubu Helaḡa biaguna ena hesiai taudia ida ela, aposetolo e hakaudia; to asie daḡedaḡe henidia, hanua taudia ese nadi amo bae hododia na garina. \v 27 E hakaudia vareai, kaunsil taudia vairadiai e haginidia. Bena hahelaḡa tauna badana ese e nanadaidia, eto, \v 28 Ai ese a haduamui, ato “Una tau ladana ai basio hahediba”. A harihari emui hahediba herevadia ese Ierusalem vada eme hahonua; bona o habadelaimaimu, una tau ena mase dainai. \p \v 29 Bena Petro, aposetolo oredia ida, e haere, eto, Dirava ikamonai-henina be namo; taunimanima ikamonai-henidia be dika. \v 30 Hari Iesu, umui ese satauro ai o taua dae, o alaia mase, tauna na tamada edia Dirava ese vada e hatorea isi lou. \v 31 Bona Dirava ese danu vada e abia dae ia imana idibana ai, Lohiabada bona Hahemauri Tauna ai vada e halaoa, Israel taudia baine hahelalodia kerehai bona edia dika baine gwau tao. \v 32 Ai na ini ḡau a gwauraimu, Lauma Helaḡa danu e gwauraimu: Laumana bunai Dirava ese ia ikamonai-henina taudia vada e henidia. \p \v 33 Unu hereva e kamonai ai, e badu dikadika, aposetolo bae aladia mase eto. \v 34 A Farisea tauna ta, ladana be Gamaliel, e tore isi; ia be taravatu ihahedibalaina tauna; taunimanima iboudiai ese ia e matauraiava. Ia e hahedua, aposetolo na bae raka lasi, nega taina murimuri ai do bae noho. \v 35 Bena ia eto, Israel taumui e, nahuamui ba toho ini tatau ede ba karadia toma. \v 36 Idau nega ai Teuda na e gini tore, eto ia na herea tauna, bena taunimanima sinahu-tlani sisivana ienai e tao; to e alaia mase, bona ena orea taudia e hakarohodia bona e ha-oredia. \v 37 Ia murinai luda, tau Galilea, be taunimanima ladadia itoredia negana ai e gini tore, bona taunimanima haida ienai e tao; to ia danu e alaia mase, bona ena orea taudia danu e hakarohodia. \v 38 Taunabunai na hamaoromuimu, ini lalau asio dogodia tao. Ba kahudia nege. Badina be ini hereva bona ini kara bema taunimanima edia amo, anidia na basiema vara; \v 39 to, bema Dirava ena amo, umui na basioma ha-oredia diba. Nahuamui ba toho, Dirava ba tuari henia na garina. \p \v 40 Idia ese ia e kamonai henia. Bena aposetolo e boiridia, e dadabadia; bona tarava e atu henidia, Iesu ladana ai basie hahediba lou eto. Bena e kahudia nege. \p \v 41 Taunabunai, aposetolo ese kaunsil e rakatania mai moaledia ida, badina be Iesu ladana bagunai hisi e ani. \v 42 Bena dina iboudiai, Dubu Helaḡa ai bona ruma lalodiai, taunimanima e hadibadia, bona Iesu Keriso sivaraina namona iharorolaina asie hadokoa. \c 6 \s1 Aposetolo idurudia taudia e abidia hidi \p \v 1 Unu dinadia ai, Iesu ibadinana taudia e hahutumava, bena Helene gado ai e herevava taudia ese Heberu gado ai e herevava taudia na e maumauraidia matama, badina be edia hahine vadodia na dina iboudiai aniani iharina ai e dabu loulouva. \p \v 2 Bena aposetolo ese Iesu ibadinana taudia hutuma e haboudia, eto, Ai ese Dirava ena hereva iharorolaina baia hadokoa aniani iharina totona na dia namo. \v 3 Taunabunai, varavaramai e, umui na taumui hahitu avabidia hidi, haridia namodia taudia, Lauma bona aonega ai e honumu taudia; bena ina ḡaukara baia henidia. \v 4 A ai ese nega idoinai ḡuriḡuri bona haroro baia goadalai. \p \v 5 Ina hereva na iboudiai ese e abia dae, bena haida e gwauraidia hidi: Stefano, abidadama bada bona Lauma Helaḡa ese e rohea tauna; bona Filipo; bona Prokoro; bona Nikanoro; bona Timona; bona Pamena; bona Nikolao, ia na tau Antioka, Iuda tauna ai e halaoa. \v 6 Unu hahituosi na idia ese aposetolo vairadiai e haginidia. Bena aposetolo na e ḡuriḡuri guna, bena imadia latadiai e ato kau. \p \v 7 Bena Dirava ena hereva e piua rohorohova, bona Iesu ibadinana taudia Ierusalem ai e hahutumadiava; bona hahelaḡa taudia hutuma ese danu e abiabiraia. \s1 Stefano e dabaia tao \p \v 8 Stefano na harihari-bada ai bona siahu ai e honu, bena ia ese hoa karadia bona toa badadia taunimanima vairadiai e karava. \v 9 Bena e ruhadia nege oreana edia dubu taudia haida, bona Kurene bona Alesandrea bona Kilikia bona Asia taudia haida, ese Stefano ida e hepapahuahu. \v 10 To idia na asi siahudia bae gwaua tubu, badina be ena hereva na aonega ai bona Lauma ai e hahonua. \v 11 Una dainai idia ese haida lalodia e ani, baeto “Ai na ena hereva dikadia a kamonai, Mose bona Dirava e hadikalaidia”. \v 12 Unu amo idia ese hanua taudia bona heitatao taudia bona itorena taudia e haherou-heroudia; bena ia dekena e heau lao, vada e dabaia tao, kaunsil taudia vairadiai e laohaia. \p \v 13 Bena idia ese hahebade koikoi taudia e haginidia tore. Idia eto, Ina tau ese ina gabu helaḡana bona taravatu ihadikalaidia herevadia na se hadokomu. \v 14 Ai ese danu ena hereva a kamonai, eto “Iesu, tau Nasaret, ese ina gabu baine rohoa, bona Mose ese e henida karadia danu baine ha-idau”. \v 15 Bena kaunsil gabuna ai e helaiva taudia iboudiai ese e raraia tao, vairana e itaia, aneru ta vairana na heto. \c 7 \s1 Stefano ihahemaoro-henina \p \v 1 Hahelaḡa tauna badana eto, Edia hereva na momokani a? \v 2 Stefano e haere, eto, Varavaragu bona tamagu loḡora e, egu hereva a kamonai. Hairai Diravana ese seneda Abraham enai e hedinarai Mesopotamia ai, Haran ai do se nohova negana ai; \v 3 eto, Emu tano bona varavaramu ba rakatanidia, baina hadibamu tanona baola. \v 4 Bena ia ese Kaldea taudia edia tano e rakatania, Haran ai eha noho. Bena tamana e mase murinai Dirava ese unu amo ma e hakaua, ema bona harihari o noho heniamu tanona ai eme lasi. \v 5 A tano sisina taina se henia; oibe, aena ihadaina gabuna taina asine henia. Ḡau tamona, e gwau henia hamata do baine henia, bona ia murinai garana danu baine henidia. Una negana ai Abraham na asi natuna. \p \v 6 Dirava ese ma e hamaoroa eto, garana loḡora idau tano ai bae ha noho, bena una tano taudia ese isiaidia ilao-henidia taudia ai bae halaodia, bona bae hahisidia laḡani sinahu-hani. \v 7 Dirava ma eto, Hesiai taudia ai baine halaodia besena na lau ese baina hahemaoro henia; gabeamo idia na bae raka lasi, iniseni ai bae toma henigu diho. \v 8 Peritome taravatuna danu e henia. Taunabunai, Abraham ese Isaak e havaraia, bona dina ihataurahanina ai e peritomea. Isaak ese danu Iakob e havaraia; bona Iakob ese eda iduhu ikwaradia taudia gwauta-raruosi e havaradia. \p \v 9 Hari iduhu ikwaradia taudia ese Iosef e vaḡeḡe henia, Aigupto taudia ediai e hoia. A Dirava ese e bamoa, \v 10 bona ena hisihisi iboudiai amo e hamauria; hahenamo bona aonega danu e henia, Farao, Aigupto pavapavana, vairanai; bena Farao ese siahu e henia, Aigupto tanona bona iena ruma taudia baine lohiadia. \v 11 A doe be Aigupto idoinai bona Kanaan ai e vara, hisi ani bada danu; bena seneda e hitolodia maseva. \v 12 Iakob e kamaonai Aigupto na mai uitina, bena ia ese seneda e siaidia lao, nega gini-gunana. \v 13 Nega iharuana ai Iosef sibona ese kakana e hahedinarai henidia; bona Iosef besena haridia Farao danu e kamonai. \v 14 Bena Iosef ese gwau-kau e siaia, tamana Iakob bona varavarana iboudiai danu e vavedia, taunimanima hitu-ahui laima. \v 15 Bena Iakob na Aigupto ela; unuseni ai e mase; bona seneda danu unuseni ai e mase. \v 16 Bena Sekem e huadia lao, gara lalonai e atodia; una gara na Abraham ese Hamoro natuna edia amo silver monidia ai e hoia. \p \v 17 Dirava ena gwauhamata Abraham enai ihamomokanina negana e kahirakahira ai, taunimanima Aigupto ai vada e vara rohorohova bona e hutumava; \v 18 ema bona pavapava idauna ta Aigupto vada e lohiaia; ia na asi dibana Iosef. \v 19 Ia ese seneda e dibaḡanidia bona e hahisidia; bona e haduadia, natudia karukarudia bae negedia, bena bae mase. \p \v 20 Una negana ai Mose vara, raho-namo merona bena hua toi tamana ena ruma ai e ubua. \v 21 Bena e negea; to Farao natuna kekenina ese e abia, natuna ai e haloa. \v 22 Taunabunai, Aigupto taudia edia aonega idoinai na Mose e hadibmaia; bena ena hereva bona ena ḡaukara na mai siahudia. \v 23 Ena laḡani e hari-ahui negana ai lalona vada e hadaia, varavarana Israel taudia baine igodia ita eto. \v 24 Tau ta e itaia, Aigupto tauna ese e hadikaia, bena e durua, Aigupto tauna e alaia mase. \v 25 Ia banava eto varavarana lalodia bae parara, Dirava ese ia imana amo baine hamauridia, to asi dibadia. \v 26 Kerukeru tatau rarua e heatuva ai dekediai e kau, bena ia ese e hamarumarudia toho, eto “Tatau e, umui raruosi na varavara; dahaka dainai o hahedika hehenimu?” \v 27 A varavarana e hadikaiava tauna ese e doria oho, eto “Oi be daika ese emai lohia bona emai hahemaoro tauna ai vada e halaomu”? \v 28 O uramu bavalagu a, varani Aigupto tauna o alaia na heto?” \v 29 Mose ese una hereva e kamonai, bena e heau ela, Midian tanona ai eha noho, unuseni ai natuna mamaruanedia rarua e havaradia. \p \v 30 Laḡani hari-ahui e ore, bena aneru ta ese tano ḡaḡaena ai, ororo ladana Sinai ai, e hahedinarai henia, au ḡiniḡini e arava hururuna lalonai. \v 31 Mose ese e itaia, bena e hoa. Itana totona e raka kahiva ai Lohiabada gadona ese e hereva henia, eto, \v 32 Lau na tubumu tamamu edia Dirava; Abraham bona Isaak bona Iakob edia Dirava. Mose na e heude-heudle, au iraraitaona vada e gari. \v 33 bena Lohiabada ese e hamaoloa, eto, Emu tamaka a daki oho, badina be o ginimu gabuna na tano helaḡana. \v 34 Momokani, egu taunimanima Aigupto ai edia hisihisi vada na itaia, edia ḡanaḡana danu vada na kamonai, bena ihamauridia totona vada na diho nama. Harihari baina siaimu, Aigupto baola. \v 35 Hari Mose na idia ese e ihi-ihiraia, eto “Daika ese emai lohia bona emai hahemaoro tauna ai vada e halaomu?”: Mose na bunai Dirava ese e siaia, edia lohia bona edia hahemaoro tauna ai vada e halaoa; bona au ginigini lalonai e itaia aneruna ese e durua. \p \v 36 Una tau ese e hakaudia lasi, hoa karadia bona toa danu e karava Aigupto ai bona Davara Kakakakana ai bona tano ḡaḡaena ai, laḡani hariahui lalodiai. \v 37 Una Mose ese danu Israel taudia e hamaorodia, eto, Dirava ese peroveta tauna ta do baine haginia umui emui ai, varavaramui edia amo, lau bamogu. \v 38 Una tau danu tano ḡaḡaena ai hegogo lalonai, bona Sinai ororona dorina ai ia ida e hereva-hereva aneruna ida, bona ita seneda ida, e nohova. Ia ese mauri herevadia e abi, ita ma baine henida helaoreana. \v 39 A seneda na ia ikamonai-henina asie urava; e dadaraia, bona lalodia ai Aigupto ma e ura henia louva. \v 40 Bona idia ese Aaron e hereva henia, eto “Dirava haida a karadia ita eda, ita vairadai bae raka; badina be asi dibada hari Mose, Aigupto amo e hakauda lasi tauna, na ede eha heto”. \v 41 Una negana ai idia ese boromakau natuna laulauna ta e karaia, bena boubou ḡauna danu una kaivakuku vairanai e atoa; imadia ai e kara ḡaudia na e moalelaiva. \v 42 Bena Dirava na edia amo e raka oho, sibodia guba ḡaudia bae toma heni diho, peroveta taudia edia buka ai e torea heḡereḡerena eto, Israel taumui e, laḡani hari-ahui tano ḡaḡaena ai o alava boromakaudia bona boubou ḡaudia na vairagu ai o ato a? \v 43 Lasi, Molok ena dabua dubuna, bona dirava ta ladana Refan ena hisiu, o loalaiva, laulaudia bunu o karava, ba toma henidia diho helaoreana. Babulon unukahana do baina laohaimui. \p \v 44 Dabua dubuna, taravatu ihahedinaraina ḡauna, na seneda ese tano ḡaḡaena ai e abia; e karaia Dirava ese Mose e haduaia bona Mose ese oromana e itaia heḡereḡerena. \v 45 Bona seneda haida, gabeai e vara taudia, ese ma e abia, Iosua negana ai e huaia mai, idau bese taudia edia tano iabina negana ai; unu idau bese taudia na Dirava ese seneda vairadia amo e luludia ohova, ema bona David negana. \p \v 46 David ese Dirava ena hahenamo e abia, bona e noinoi, Iakob ena Dirava ena dubu baine karaia eto. \v 47 To ena dubu ihaginina be Solomon. \v 48 Ḡau tamona, Herea Mikamika na taunimanima imadia ese e karava rumadia ai se nohomu; peroveta tauna ena hereva heḡereḡerena eto, \q1 \v 49 Lohiabada na e tomu, \q1 Guba be egu helai gabuna, \q1 Tanobada be aegu ihadaidia ḡauna, \q1 Ruma edehetomana ba karaia lauegu? \q1 Egu laḡa-ani gabuna be edena? \q1 \v 50 Ini ḡau iboudiai na imagu amo asina kara a? \p \v 51 Aio auka taumui e, lalomui bona taiamui e kara asie peritomedia taudia na heheto, umui ese nega idoinai Lauma Helaḡa o laoa ahumu. Tamamui edia kara na umui ese danu doini o badinamu. \v 52 Peroveta tauna be daika umui senemui ese asie daḡedaḡe henia? Kara Maoromaoro Tauna maina e gwauraia gunava taudia na idia ese e aladia mase; harihari umui ese ia taona vada o torea, bona vada o alaia mase. \v 53 Umui na aneru ese e heni taravatuna vada o abia, to asio badinaia. \s1 Stefano e hodoa mase \p \v 54 Idia ese unu hereva e kamonai ai, e badu dikadika, gadigadidia danu e haheḡiri henia. \v 55 A Stefano na Lauma Helaḡa ese e rohea; bena guba ai e gaga dae, Dirava hairaina e itaia, bona Iesu danu, Dirava idibana kahana ai gini. \v 56 Bena ia eto, Guba na itaiamu, e hekehomu, Taunimanima Natuna danu na itaiamu, Dirava idibana kahana ai gini. \p \v 57 Bena idia na e lolo badabada, bona taiadia e kodobe. Bena dekena e heau lao, e abia, \v 58 hanua murimurinai e veria lasi, nadi amo e hodoa. Herarai taudia ese edia dabua na eregabe tauna ta, ladana Saulo, aena badibadinai e ato. \v 59 E hodoa negana ai Stefano e ḡuriḡuri, eto, Lohiabada Iesu e, lau laumagu na avabia dae. \v 60 Bena e hetuitui, e lolo, eto, Lohiabada e, ina kara dika na davana-basio henidia. Unu e hereva toma, bena e mahuta. \c 8 \s1 Iesu ibadinana taudia e hakarohodia \p \v 1 Saulo ese Stefano iala-masena na e hanamoa. \p Una negana ai daḡedaḡe bada e vara, ekalesia oreana Ierusalem lalonai e daḡedaḡe henia, bona ekalesia taudia iboudiai e hakarohodia rohoroho, Iudea bona Samaria tanodia idoidiai; aposetolo mo sibodia e nohova. \v 2 Dirava garina e gariva taudia haida ese Stefano e guria, bona taina e tai. \v 3 A Saulo ese ekalesia oreana e hadikaia rohoroho, ruma iboudiai lalodiai e raka vareai, tatau bona hahine e dabuidia lasi, dibura rumadia ai e koudia. \s1 Filipo Samaria ai e haroro \p \v 4 E hakarohodia taudia na gabu idau-idau ela, sivarai namo e harorolaia. \v 5 Filipo e diho ela, Samaria hanuana ta ai e lasi; bena ia ese hanua taudia na Keriso e harorolai henidia. \v 6 Hutuma ese Filipo e hakala henia, mai lalodia tamona; bona toa e kara danu e ita. \v 7 Badina be lauma dikadia ese e bolodia taudia edia amo lauma dikadia e lasi mai lolodia ida; pada taudia bona ae-hedairike taudia hutuma danu ia ese e hamauridia. \v 8 Bena una hanua lalonai moale bada e vara. \p \v 9 A tau ta ladana be Simona; gunaguna una hanua lalonai babalau karadia e karava, hanua taudia e hahoadiava, e tomava ia sibona herea-mikamika tauna. \v 10 Taunimanima iboudiai kikina badana ese e kamonai heniava; bona e tomava, Ina tau na Dirava ena Siahu Badana. \v 11 Una dainai e kamonai heniava, badina be nega daudau ia ese ena babalau karadia e hahoalaidiava. \v 12 A Filipo ese Dirava ena basileia sivaraina namona bona Iesu Keriso ladana e harorolai matama, bena idia ese e abiabiraia. Bena ia ese e bapatisodia, tatau bona hahine. \v 13 Simona, babalau tauna, ese danu e abiabiraia; bena vada e bapatisoa; murinai Filipo vada e bamoa, iena toa bona hoa karadia e ita, bona e hoalai. \s1 Petro Ioane ida Samaria ela \p \v 14 Aposetolo Ierusalem ai na Samaria taudia ese Dirava ena hereva e abia dae harina e kamonai; bena Petro bona Ioane e siaidia, Samaria baela. \v 15 Raruosi e diho ela, bena e guriḡuri, Samaria taudia ese Lauma Helaḡa bae abia; \v 16 badina be una negana ai Lauma Helaḡa idia ta latanai do se diho, bapatiso mo vada e henidia Lohiabada Iesu ladana ai. \v 17 Bena raruosi ese imadia na idia latadiai e ato kau; bena Lauma Helaḡa e abia. \p \v 18 Hari Simona ese aposetolo e itadia, imadia e ato kau, Lauma Helaḡa e heni; bena ia ese moni e dudui henidia, eto, \v 19 Ina siahu ame henigu, bena latanai imagu baina ato kau tauna danu Lauma Helaḡa do baine abia. \v 20 Bena Petro eto, Emu moni na oi ida ba dika hebou, badina be lalomu e tomu Dirava ena harihari ḡauna na moni amo ba hoia diba. \v 21 Ina ḡaukara ai oi na asi ahumu, badina be lalomu na dia maoro Dirava vairanai. \v 22 Emu dika amo ba helalo kerehai, bona Lohiabada ba noia, bena reana emu lalo-hadai kererena baine gwaua tao. \v 23 Badina be vada na itamu, oi na auduna idita bona kara dika iḡuina ai noho. \v 24 Bena Simona, babalau tauna, e haere, eto, Lohiabada na daigu ai ba noia, hari ome gwaurai ḡaudia ta egu ai basine kau. \p \v 25 Taunabunai, idia raruosi ese Lohiabada ena hereva e gwaurai hedinarai bona e harorolai vaitani; bena Ierusalem e lou henia negana ai idia ese Samaria hanua maraḡidia momo lalodiai sivarai namo e harorolaia e laova. \s1 Afrika tauna bapatiso e abia \p \v 26 Lohiabada ena aneru ta es Filipo e haduaia, eto, A tore isi, diho kahana aola, ela bona Ierusalem amo Gasa e laomu dalana, tano ḡaḡaena dalana. \v 27 Bena e tore isi, vada ela. \p Afrika tauna ta, eunuko tauna bona dagi badana tauna, Etiopia pavapavana hahinena ena kohu ireḡuna tauna, Ierusalem ela, toma-diho totona. \v 28 Ena hanua ilou-henina ai, ena kariota ai helaina ai Isaia peroveta tauna ena buka e duahiava. \v 29 Bena Lauma ese Filipo e haduaia, eto, Aola, una kariota ai ba gui. \v 30 Bena Filipo e heau lao, e kamonai, Isaia peroveta tauna ena buka e duahiava. Bena eto, O duahiamu ḡauna anina mai dibamu a? \v 31 Ia e haere, eto, Be, ede baina diba toma? Lau na asi ihakaugu. Bena ia es Filipo e noia, baine gui, dekenai baine helai. \v 32 E duahia karoana lalonai ini e torea toma: \q1 Mamoe na heto e hakaua lao, e alaia mase; \q1 Bena mamoe natuna huina iabina tauna vairanai e mumu na heto \q2 ia na asi reḡereḡena; \q1 \v 33 E hahemanau dainai hahemaoro danu ena amo e abia oho. \q1 Ena uru daika es baine gwauraia? \q1 Badina be ena mauri na tanobada amo vada e abia oho. \m \v 34 Eunuko tauna es Filipo e nanadaia, eto, Mani emu kara a hamaorogu: peroveta tauna ese daika unu e herevalaia toma? Ia sibona eiava idau tauna e herevalaia a? \v 35 Bena Filipo es una karoa amo e haroro henia matama, Iesu sivaraina namona e hadibalaia. \p \v 36 Raruosi dala amo ela bona ranu gabuna ta ai e kau. Bena eunuko tauna eto, A itaia, ranu binai. Dahaka es ibapatisogu e laoa ahumu? \v 37 Filipo eto, Boma kamonai mai lalomu idoinai, ibapatisomu hari namo. Bena ia na e haere, eto, Name kamonai lava dae Iesu Keriso be Dirava Natuna. \v 38 Bena e hamaoroa, kariota baine haginia. Bena raruosi ranu ai e diho; Filipo ese eunuko tauna vada e bapatisoa. \p \v 39 Raruosi ua ranu amo e dae kau ai Lohiabada Laumana ese Filipo vada e abia olio; eunuko tauna ese se itaia lou, a dala amo e laova mai moalena ida. \v 40 A Filipo na Asoto ai eha kau. Bena ena laolao ai e raka vareaiva hanuadia iboudiai lalodiai sivarai namo e harololaiava, ela bona Kaisarea ai eha kau. \c 9 \s1 Saulo e helalo kerehai \p \v 1 Saulo ena ḡosi idoinai Lohiabada ibadinana taudia ihagaridia bona ialadia. Bena ela, hahelaḡa tauna badana dekenai, \v 2 e noia, revareva baine henia, Damasko dubudia edia; bena Iesu ibadinana taudia haida unuseni ai bema ha davaridia, tatau eiava hahine, bema ḡuidia, bena mai iḡuidia ida bema loulaidia Ierusalem ai. \p \v 3 Bena laona ai vada ela bona Damasko e kahira-kahira, diari ta guba amo e tara dagu, e ḡeḡea ahu. \v 4 Bena ia na tano ai e hekida diho, gado ta e kamonai, eto, Saulo e, Saulo e, dahaka dainai o daḡedaḡe henigumu? \v 5 Ia e haere, eto, Lohiabada e, oi na daika? Ia eto, Lau na Iesu, o daḡedaḡe henigumu. \v 6 A tore isi, hanua ai ba raka vareai; bena baina hamaoromui ede ba kara toma. \p \v 7 E bamoa taudia iboudiai e gini, asi regeregedia; badina be gado ta e kamonai, to tau ta asie itaia. \v 8 Bena Saulo na tano amo e tore isi, matana e noga, a ḡau ta se itaia. Bena idia ese imana ai e abi, Damasko e hakaua lao. \v 9 Bena unuseni ai boi toi e noho, matana asie papava, aniani se aniva, ranu se inuva. \p \v 10 Iesu ibadinana tauna ta Damasko ai, ladana na Anania. Mata hanai ai Lohiabada ese e hereva henia, eto, Anania e! Ia e haere, eto, Lohiabada e, lau o ina. \v 11 Bena Lohiabada ese e haduaia, eto, A tore isi, ariara ladana “Maoro” aola, Iuda ena ruma lalonai Taso tauna ta ladana na Saulo ba ha tahua; badina be ia na e ḡuriḡurimu. \v 12 Ia be mata hanaina ai tau ta ladana Anania vada e itaia, e raka vareai, imana ia latanai e ato kau, matana baine hapapa helaoreana. \v 13 Anania e haere, eto, Lohiabada e, una tau harina vada na kamonai, taunimanima hutuma ese e piua, emu helaḡa taudia Ierusalem ai vada e hadikadia bada. \v 14 Iniseni ai danu, hahelaḡa taudia ese siahu vada e henia, e hahanemumu taudia iboudiai baine ḡuidia. \v 15 Bena Lohiabada eto, Vada aola; badina be lau ese vada name abia hidi, bese idau-idau taudia bona hanua pavapavadia bona Israel taudia vairadiai lau ladagu baine gwauraia. \v 16 Badina be do baina hadibaia, ia ese lau ladagu dainai hisi diaḡau do baine ani. \p \v 17 Bena Anania ela, ruma lalonai eha raka vareai, imana ruaosi Saulo latanai e ato kau, eto, Tadigu Saulo e, Lohiabada Iesu, dala ai emu ai e hedinarai tauna, ese e siaigu, malamu bae papa bona Lauma Helaḡa bavabia totona. \v 18 Bena ḡau haida, una-una na heheto, matana amo e moru, bona matana e papa. Bena e tore isi, bapatiso e abia. \v 19 Bena e aniani, tauna e goada lou. \p Dina haida Damasko ai e nohova, Iesu ibadinana taudia dekediai. \v 20 Asi vanahana, dubu lalodiai Iesu e harorolaiava, e tomava ia na Dirava Natuna. \v 21 E kamonai taudia iboudiai vada e hoa; eto, Ina na Iesu ladana ihatona taudia Ierusalem ai e hadikadiava tauna ani? Bona iniseni ai danu ma baine guidia, hahelaḡa taudia dekedia baine laohaidia, totona ema ani? \v 22 A Saulo na ena siahu e bada e laova, bona Iesu e harorolaiava, ia na momokani Keriso. Una negana ai Iuda taudia Damasko ai e nohova na asi edia haere dalana. \s1 Saulo na Damasko e heautania \p \v 23 Nega taina vada e daudau; bena Iuda taudia e henega, Saulo ialamasena dalana e herevalaia. \v 24 To Saulo be edia henega dibana. Idia na hanua ikoukoudia iboudiai e bani heni boiva e bani heni raniva, ia ialamasena totona. \v 25 To Iesu ibadinana taudia ese hanuaboi ai e abia, bosea ai e udaia, maḡu gaba-matuna amo e tua dobi. \s1 Saulo Ierusalem ai \p \v 26 Ia na Ierusalem ai e gini dae, Iesu ibadinana taudia ida bae hebou eto; to iboudiai ese e gari heniava, lalodia asie parara ia ese danu Iesu vada e abiabiraia. \v 27 To Banaba ese e durua, aposetolo dekedia e hakaua lao; e hamaorodia, eto, Ia ese dala ai Lohiabada e itaia, bona Lohiabada ese e hereva henia, bena Damasko ai ia ese Iesu ladana e halorolaia goadagoada. \p \v 28 Bena Saulo na idia ida e nohova Ierusalem ai; e raka vareaiva, e raka lasiva, bona Lohiabada ladana ai e haroro goadagoadava. \v 29 Bona Helene gado ai e herevava taudia ida e hereva-herevava bona e hapapahuahuva; a idia ese ia iala-masena dalana e tahuava. \v 30 Varavara e diba; bena idia ese e hakaua lasi, Kaisarea ela; unua amo Taso e siaia lao. \s1 Ekalesia oreadia e tubu \p \v 31 Una negana ai Iudea tanona idoinai, bona Galilea bona Samaria ai danu, ekalesia oreadia ese maino vada e abia, bona e goada e laova; Lohiabada garina e gariva bona Lauma Helaḡa ese taudia e halodia, e hahutumadiava danu. \s1 Petro eha laolao \p \v 32 Petro na hanua hanua e rakadia hanai ela bona Luda ai e kau, helaḡa taudia dekediai e nohova. \v 33 Unuseni ai pada tauna ta e davaria, ladana Aenea; ia na laḡani taurahani vada e hekureva. \v 34 Bena Petro ese e hereva henia, eto, Aenea e, Iesu Keriso ese e hamaurimumu; emu geda a lokua. Bena vada e tore isi. \v 35 Luda bona Saron taudia iboudiai ese e itaia; bena Lohiabada e haḡerea. \p \v 36 Iopa ai Iesu ibadinana hahinena ta e nohova, ladana na Tabita (ladana ihaheḡereḡerena Helene gado ai be “Doreka”). Ia ese kara namodia bona hebogahisi karadia e goadalaiva dina idoidiai. \v 37 A una negana ai ia na e gorerea, bona e mase. Idia ese tauna e huria, bena atai daiutuna ta ai e atoa. \v 38 Luda bona lopa padadia na dia daudau; taunabunai Iesu ibadinana taudia e kamonai Petro na Luda ai noho, idia ese tatau rarua e siaidia ia dekenai, bae noia, baeto “Ai dekemai aoma, basio halahe”. \p \v 39 Petro na e tore isi, idia ida ela. E gini dae, bena idia ese atai daiutuna ai e hakaua dae. Hahine vadodia iboudiai na unuseni ai mai taidia ida gigini. Bena hahedoki bona hetaru dabuadia iboudiai Doreka ese maurina ai e turiva na e haheitalaia. \v 40 Bena Petro ese iboudiai e doridia lasi. Bena e hetuitui, e ḡuriḡuri. Bena ia ese mase hahinena e haḡerea, eto, Tabita e, a tore isi. Bena matana e noga, Petro e itaia, e helai tore. \v 41 Bena Petro ese imana ai e abi, e haginia tore. Bena helaḡa taudia bona vado hahinedia e boiridia, mai maurina ida e henidia. \p \v 42 Una kara harina na Iopa idoinai e piua, bena hutuma ese Lohiabada e abiabiraia. \v 43 Petro na nega taina daudau Iopa ai e nohova, boromakau kopidia iseudia tauna ta, ladana Simona, dekena ai. \c 10 \s1 Korenelio sivaraina \p \v 1 Tau ta ladana na Korenelio, Kaisarea ai e nohova, Italia taudia edia tuari oreana biaguna. \v 2 Ia na Dirava ibadinana tauna; ena ruma taudia iboudiai ida Dirava garina e gariva. Ia danu ogoḡami taudia e harihari henidia badabadava; bona nega iboudiai Dirava e ḡuriava. \p \v 3 Dina gelona ta ai vada e mata hanai, Dirava ena aneru ta e itaia, ienai e kau, ladana e hatoa, eto, Korenelio e! \v 4 Bena ia ese aneru e raraia tao mai garina ida, eto, Lohiabada e, dahaka? Aneru ma eto, Emu ḡuriḡuri bona emu harihari ḡaudia danu Dirava vairanai vada e dae, bona ia ese e lalo taomu. \v 5 Harihari memero haida lopa ba siaidia lao, Simona, ladana ta be Petro, bae ha vavea. \v 6 Ia na Simona, boromakau kopidia iseudia tauna, dekena ai e nohomu; ena ruma na kone ai. \v 7 E hereva henia aneruna ese e rakatania; bena ia ese ena hesiai memerodia rarua e boiridia, bona tuari tauna ta danu, Dirava ibadinana bona nega idoinai Korenelio isiaina e lao heniva tauna. \v 8 Hereva idoidiai ia ese e hamaorolaidia, bena e siaidia, lopa ela. \p \v 9 Kerukeru, idia na dounu dala ai, hanua vada e kahikahi. Dina tubua ai, Petro be ruma guhina ai e dae kau, ḡuriḡuri totona. \v 10 Bena e hitoloa; baine aniani eto. To idia e nanaduva ai, ia vada e mata hanai; \v 11 guba e itaia, e parara, bona ḡau ta, dabua bada-hereana na heto, daigunina hani vada e tua dobi; \v 12 Ialonai be mauri ḡaudia loḡora iboudiai, e rakamu gaudia, e raumu ḡaudia, bona atai ai e rohomu manudia, iboudiai e uda. \v 13 Bena ere ta ienai e kau; eto, Petro e, a tore isi, avaladia, bavani. \v 14 Petro e haere, eto, Lohiabada e, lasi vaitani; ḡau dikadia bona mai helaḡadia na asina animu ema bona hari. \v 15 Ere ma e kau, eto, Dirava ese vada e haḡoevadia ḡaudia na basioto didika. \v 16 Hatoi unu e kara toma, bena ḡauna na guba ai e abia dae lou. \p \v 17 Petro ese mata hanaina ai e itaia ḡauna anina e daradaralaiava ai, Korenelio ena hesiai taudia e kau, Simona ena ruma e tahua, ema bona iduara ai e gini. \v 18 E boiboi, eto, Simona, e nemaia Petro, na iniseni ai e nohomu eiava? \p \v 19 Petro na mata hanaina ai e itaia ḡauna dounu e laloava ai, Lauma ese e hamaoroa, eto, Tatau tatoi e tahumumu; \v 20 a tore isi, a diho, idia ida baola, basio daradara; badina be lau ese vada na siaidia. \v 21 Bena Petro vada e diho, tatau tatoiosi dekediai; bena eto, O tahuamu tauna na lau; dahaka dainai umui oma? \v 22 Idia e haere, eto, Korenelio, tuari oreana ta biaguna, kara maoromaoro bona Dirava garina e garimu tauna, bona harina danu namo Iuda taudia bogaragidiai tauna, aneru helaḡana ese Dirava ena hahedua e henia, eto, baine vavemu, ena ruma baola, emu hereva baine kamonai. \v 23 Bena Petro ese e abidia dae, ruma ai e mahuta. \p Daba ai e tore isi, idia ida e raka, bona ia bamona haida lopa amo ia ida ela. \v 24 Kerukeru idia na Kaisarea ai e kau. Korenelio ese e naridiava, bena ia ese varavarana bona turana e vavedia, bae hebou. \v 25 Petro e dae kau; bena Korenelio na ia ida e hedavari, aena badinai e goru diho, e toma henia diho. \v 26 Petro ese e veria tore, eto, A gini tore; lau danu taunimanima mo. \v 27 Bena e raka vareai, ia ida e hereva-hereva, bona e hebou taudia hutuma e davaridia. \v 28 Bena ia ese e hereva henidia, eto, Dibamui Iuda tauna na idau bese tauna ida bae noho hebou eiava baine igoa ita na mai taravatuna. To Dirava ese vada e hadibagu tau ta basina gwauraia dika eiava helaḡa. \v 29 Badina bunai o vavegu negana ai na nama, asina gwau edeede. Taunabunai na henanadaimu, dahaka dainai o vavegu? \p \v 30 Korenelio e haere, eto, Dina hani vada ela, lau na egu ruma ai na ḡuriguri, dina ḡelona ai. Bena tau ta dabuana na hururu-hururu vairagu ai e gini, \v 31 eto “Korenelio e, Dirava ese emu ḡuriḡuri vada e kamonai, bona emu harihari karadia danu e lalo taomu; \v 32 taunabunai gwaukau lopa ba siaia lao, Simona, e nemaia Petro, ba vavea; ia na Simona, boromakau kopidia iseudia tauna ena ruma ai e nohomu, kone ai”. \v 33 Bena gwaukau dekemu na siaia vasi haraḡa-haraḡa; vada oma dainai na hanamomumu. Ai iboumai ai iniseni ai Dirava vairanai vada ame hebou, Lohiabada ese vada e haḡanilaimu herevadia baia kamonai a tomu. \p \v 34 Bena Petro vada e hereva matama, eto, Vada name diba momokani Dirava ese taunimanima oromadia se lalomu, \v 35 a bese iboudiai lalodiai ia garina e garimu bona kara maoromaoro e karamu tauna na ia ese e lalo namo heniamu. \v 36 Ena hereva vada dibamui: herevana ia ese e siaia Israel taudia dekedia ai, maino sivaraina namona Iesu Keriso, taunimanima iboudiai edia Lohiabada, bagunai e gwauraia. \v 37 Dibamui danu una hereva na Galilea ai e gwauraia matama, Ioane ese e harorolaiava bapatisona murinai, ema bona Iudea kahana idoinai e gwauraia. \v 38 Hereva na Iesu, tau Nasaret, herevana: Dirava ese Lauma Helaḡa bona siahu e horolaia; bena ia na eha loava, kara namodia e karava, Diabolo ese e hadikadiava taudia iboudiai e hamauridiava; badina be Dirava ese e bamoava. \v 39 Ḡau idoidiai ia ese Iuda tanona ai bona Ierusalem ai e karava, ai danu dibamai. Idia ese au dorina ai e taua dae, e alaia mase. \v 40 Dina ihatoina ai Dirava ese e hatorea isi bona e hahedinaraia; \v 41 dia taunimanima iboudiai vairadiai, to Dirava ese e abimai hidi guna, baia gwauraia hedinarai helaoreana, taumai vairamai ai. Taumai bini, e tore isi lou murinai ia ida a anianiva, a inuinuva. \v 42 Ia ese danu e haduamai, taunimanima vairadiai baia harorolaia bona baia gwauraia hedinarai, Dirava ese vada e abia hidi, mauri taudia bona mase taudia ihahemaorohenidia tauna ai vada e halaoa. \v 43 Peroveta taudia iboudiai ese danu vada e gwauraia hedinaraiva, e tomava bae abidadama henia taudia iboudiai edia kara dika bae hegwau tao, ia ladana dainai. \p \v 44 Petro na dounu e herevava ai, Lauma Helaḡa ese hereva e kamonai taudia iboudiai latadiai e diho. \v 45 Bena Iuda taudia, Iesu e badinaia bona Petro e bamoa taudia, na e hoa, badina be Lauma Helaḡa na idau bese taudia latadiai vada e seia dobi. \v 46 Badina be e kamonai, idia na gado idau-idau ai e hereva, bona Dirava e imodaia. Bena Petro eto, \v 47 Daika ese ranu baine gwaua tao, ini Lauma Helaḡa vada e abia, ita ta abia heḡereḡerena, taudia na baine rudia, bapatiso basie abia? \v 48 Bena ia na e hahedua, Iesu Keriso ladana ai bae bapatisodia. Bena idia ese e noia, dina haida idia dekediai baine noho. \c 11 \s1 Ekalesia Ierusalem ai e daradara Korenelio dainai \p \v 1 Aposetolo bona varavara Iudea ai e kamonai idau bese taudia ese Dirava ena hereva e abia daeva. \v 2 Taunabunai, Petro na Ierusalem ai e dara dae negana ai na peritome ibadinana taudia ese e hepapahuahu henia, \v 3 eto, Asie peritomedia taudia dekedia ola, idia ida o ani bou. \p \v 4 Bena Petro ese sivarai idoinai e hamaorolaidia, matamana amo ela bona dokona. \v 5 Ia eto, Iopa ai na nohova, bena egu ḡuriḡuri negana ai na mata hanai ai ḡau ta na itaia, dabua bada-hereana na heto, guba amo e diho, daigunina haniosi amo e tua dobi lau dekegu ai. \v 6 Na raraia tao, mauri ḡaudia idau-idau, e rakamu ḡaudia, e raumu ḡaudia, bona e rohomu manudia, lalonai e uda na ita. \v 7 Bena ere ta na kamonai, e hereva henigu, eto “Petro e, a tore isi, avaladia, bavani”. \v 8 Bena na haere, nato “Lohiabada e, lasi vaitani, ḡau dikadia bona mai helaḡadia na asina animu ema bona hari”. \v 9 A ere na nega iharuana guba amo ema, eto “Dirava ese vada e haḡoevadia ḡaudia na basioto didika”. \v 10 Hatoi unu e kara toma, bena unu ḡau idoidiai guba ai ma e veri dae lou. \v 11 Una negana ai tatau tatoi vada e gini dae, ai a noho heniava rumana ai; Kaisarea amo tau ta ese dekegu e siaidia mai. \v 12 Bena Lauma ese e haduagu, lau na idia ida baiala, basina daradara. Varavarada tauratoiosi bini lau e bamogu, ala, hari tau ena ruma ai a raka vareai. \v 13 Bena ia ese e hamaoromai eto ia ese anelu ta e itaia, ena ruma lalonai e gini, bena eto “Gwaukau Iopa ba siaia lao, Simona, a nemaia Petro, bae ha vavea; \v 14 ia ese hereva momokanidia baine gwaurai, oi bona emu rwna taudia ihamaurilaimui”. \v 15 Egu heleva na matamaia, bena Lauma Helaḡa na idia latadiai vada e diho, gunaguna ita latadai e diho heḡereḡerena. \v 16 Bena Lohiabada ena hereva na helalolaia une, eto “Ioane ese ranu e bapatisolaimui, a lau ese Lauma Helaḡa do baina bapatisolaimui”. \v 17 Taunabunai, Dirava ese ena harihari ḡauna vada e henidia, ita ese Lohiabada ta abidadama henia negana ai e henida heḡereḡerena lau be daika Dirava baina laoa ahu? \p \v 18 Idia ese unu hereva e kamonai, vada asi reḡereḡedia e noho. Bena Dirava e imodaia, eto, Benaini, idau bese taudia danu Dirava ese vada e hahelalodia kerehai, mauri baine henidia helaoreana. \s1 Ekalesia oreana e vara Antioka ai \p \v 19 Stefano ena mase negana daḡedaḡena ese e hakarohodia taudia na Foenikia bona Kupro bona Antioka vada ela, Iuda taudia mo sivarai namo e harorolai henidia. \v 20 A idia haida be Kupro bona Kurene taudia; bena Antioka ai e kau negana ai idia ese Helene taudia danu e hereva henidia, Lohiabada Iesu Keriso sivaraina namona e harorolai henidia. \v 21 Lohiabada imana be Idia latadiai; bena hutuma bada ese edia hereva e abi dae, bona Lohiabada e haḡerea. \p \v 22 Ekalesia oreana Ierusalem ai ese haridia e kamonai, bena Banaba e siaia, Antioka bainela. \v 23 Banaba e gini dae Antioka ai, Dirava ena harihari-bada e itaia, bena e moale bada, bona iboudiai e sisiba henidia, Lohiabada na bae badinaia mai lalodia idoidiai ida. \v 24 Badina be ia na tau namona, Lauma Helaḡa ai bona abidadama ai e honuhonu dae. Una negana ai Lohiabada ibadinana taudia vada e hutuma e laova. \p \v 25 Bena Banaba e tore isi, Taso ela, Saulo itahuna; \v 26 e davaria, bena Antioka e hakaua lao. Unuseni ai idia raruosi na laḡani ta ekalesia ida e hebouva, bona hutuma e hadibadiava. Una negana ai Iesu ibadinana taudia e nemaidia “Christian”; una hereva na Antioka ai e vara. \p \v 27 Una negana ai peroveta taudia haida Ierusalem amo ela Antioka. \v 28 Ta ladana be Agabo. Lauma ese e hadibaia dainai ia ese doe badana harina e piua guna, tanobada idoinai baine vara eto. Doe na Klaudio negana ai e vara. \v 29 Taunabunai, Iesu ibadinana taudia iboudiai e lalo hadai, eto idia ta ta ena kohu ena kohu e abi heḡereḡeredia, edia harihari ḡauna bae siaia lao, varavara Iudea ai e nohova edia. \v 30 Unu e kara toma, bena Banaba bona Saulo e siailaidia, ekalesia oreana itataona taudia bae henidia. \c 12 \s1 Herod ese aposetolo e daḡedaḡe henidia \p \v 1 Una negana ai King Herod ese ekalesia taudia haida e dabaidia tao, baine hadikadia eto. \v 2 Iakobo, Ioane kakana, na ia ese dare amo e alaia mase. \v 3 Bena ia ese Iuda taudia e itadia, idia ese una kara e moalelaia; bena Petro danu ma e dabaia tao. Una na Flaoa-asie-hatubua Ariana dinadia ai. \v 4 E dabaia tao, dibura rumana ai e koua; bona tuari taudia gwauta-tauratoi e gwauraidia hidi, hahani hahani amo bae gimaia. Ena lalo-hadai be Lagau-hanai Ariana murinai hanua taudia vairadiai baine hakaua lasi eto. \v 5 Taunabunai, Petro be dibura rumana ai e gimaiava; a ekalesia taudia ese Dirava e noia goadagoada Petro ena. \s1 Aneru ese Petro e hamauria \p \v 6 Herod ese baine hakaua lasi eto; bena una hanuaboi ai Petro na tuari taudia rarua ihuadiai e mahutava, mai iḡuina gadeadia danu rua. Hegima taudia danu dibura rumana iduarana vairanai e gima. \v 7 Bena Lohiabada ena aneru ta badibadinai e gini, diari ese danu daiutu e hadiaria. Aneru ese Petro ohena e pataia, e haoa, eto, A tore isi haraḡa-haraḡa. Bena gadea na imana ruaosi amo e moru. \v 8 Hari aneru ese ma e haduaia, eto, Emu rami a rioa, emu tamaka a ḡui. Bena unu e kara toma. Aneru ma eto, Emu dabua a hetarulaia, murigu ai ba raka. \v 9 Petro e raka lasi, hari aneru e ḡavaia; to e daradara, hari aneru ena kara na momokani eiava; ia banava e mata hanai eto. \v 10 Hegima taudia gini-gunana bona iharuana raruosi ese vada e rakadia hanai, bena auri ikoukouna amo e lasi, hanua ilasi-henina ikoukouna. Hari ikoukou na sibona idia vairadiai vada e hekeho hata, bona raruosi e raka lasi, ariara ta amo e raka hanai. Bena hari aneru ese e rakatania. \p \v 11 Bena Petro lalona e parara, eto, Harihari name diba momokani, Lohiabada ese ena aneru vada e siaia, Herod imana amo bona Iuda taudia e larova karadia iboudiai amo vada eme hamaurigu. \v 12 Lalona e hadaia, bena Maria ena ruma ela: una Maria na Ioane Mareko sinana. Unuseni ai taunimanima hutuma e hebouva, e ḡuriḡuriva. \v 13 Bena Petro na iduara ai vada e pidipidi. Bena kekeni ta, ladana Roda, na ikehona ela; \v 14 a Petro gadona dibana, bena ena moale bada dainai iduara se kehoa, to e heau vareai, e hamaorodia, Petro na iduara murinai gini. \v 15 Idia ese ia e gwau henia, eto, Oi na e kavamu a? A ia na e hereva goadagoada, eto, Lasi, na gwau momokanimu. Idia eto, Una na readia ia laulauna. \v 16 A Petro na e pidipidi loulou, ela bona idia ese iduara e kehoa, e itaia, vada e hoa bou. \v 17 Bena ia ese imana amo e taodia ahu, asi reḡerḡedia bae noho; bena Lohiabada ese dibura rumana amo e hakaua lasi sivaraina e hamaorolaidia. Bena ma eto, Iakobo bona varavarada na ba hamaorodia. Bena e rakatanidia, idau gabu ela. \p \v 18 Daba e rere, heloḡo-heloḡo dia maraḡi tuari taudia bogaragidiai e vara, Petro na ede ela heloḡo-heloḡona. \v 19 Herod ese e tahua, to se davaria. Bena hegima taudia e nanadaidia murinai e gwau isi, bae hakaudia lasi, bae aladia mase. Bena Iudea e rakatania, e diho, Kaisarea ela, unuseni ai eha noho. \s1 Herod e mase \p \v 20 Herod ese Turo mai Sidono taudia e badu henidia dikadika; una dainai idia iboudiai lalodia e hatamonaia, bena dekena ela. Idia ese Ḡaubada ena mahuta daiutuna ita-taona tauna, ladana Blasto, e hamarumarua guna; murinai herohemaino e gwauraia, badina be Ḡaubada ena tano amo edia tano taudia ese aniani e abiva. \v 21 Bena e gwauraia hidi dinana ai, Herod ese pavapava dabuadia e doki, hahemaoro teronona ai e helai kau, e haroro henidia matama. \v 22 Bena hanua taudia e lolo, eto, Ena na dirava ta gadona, dia taunimanima gadona. \p \v 23 Una negana ai Lohiabada ena aneru ta ese e huaria, badina be ia ese Dirava se heatolaia. Bena gaigai-gaigai ese tau-anina e ania, vada e mase vaitani. \p \v 24 A Dirava ena hereva vada e tubu badabada. \p \v 25 Bena Banaba bona Saulo ese edia ḡaukara e ha-orea, bena Ierusalem e rakatania, e lou ela; Ioane Mareko danu e hakaua lao, idia ida vada ela. \c 13 \s1 Banaba bona Saulo edia laolao gini-gunana e matamaia \p \v 1 Ekalesia oreana Antioka lalonai be mai edia peroveta bona hahediba taudia haida. Ladadia bini: Banaba; Simeon Nigera; Lukio, tau Kurene; Manaen (ia na Herod Ḡaubada ida e ubua hebou tauna); bona Saulo. \v 2 Idia ese Lohiabada e toma henia dihova bona e anivagava negana ai, Lauma Helaḡa ese e haduadia, eto, Banaba Saulo ida a hahelaḡadia lauegu, badina be ḡaukara ta ikarana vada na abidia hidi. \v 3 Taunabunai, idia na e anivaga bona e ḡuriḡuri, bena imadia na raruosi latadiai e ato kau, bena e kahudia nege. \p \v 4 Lauma Helaḡa ese unu e siaidia toma dainai raruosi ela bona kone amo e lasi, Seleukia ai, unua amo Kupro e heau lao. \v 5 Salami ai eha heau kau, unuseni ai Dirava ena hereva Iuda taudia edia dubu lalodiai vada e harorolaia matama. Ioane danu idia raruosi e durudia. \s1 Banaba bona Saulo Kupro ai \p \v 6 Idia ese una motumotu e rakaia hanai ela bona Pafo. Unuseni ai babalau bona peroveta koikoi tauna ta e davaria, Iuda tauna, ladana na Bariesu; \v 7 ia na gavana launa, Seregio Paulo, dekenai e nohova. Una gavana be lalo-parara tauna: ia ese Banaba bona Saulo e boiridia, e ura henidia, Dirava ena hereva bae hamaorolaia. \v 8 A hari babalau tauna, Eluma (ia ladana ihaheḡereḡerena bunai), ese raruosi e gwaudia tubu; ena ura be gavana ese edia hereva basine abi dae. \v 9 A Saulo (ia ladana ta danu Paulo) na Lauma Helaḡa ese e rohea, bena ia ese Eluma e raraia tao, eto, \v 10 Oi na koikoi bona dika idoinai ese e hahonumumu, diabolo natuna, kara maoromaoro iboudiai o inai henimumu; Lohiabada ena dala maoromaorodia ihagagevadia basio hadokoa a? \v 11 A kamonai: Lohiabada ese imana na oi latamu ai be atoamu ina harihari; bena matamu bae kepulu, dina basio itaia ela bona nega ta. Una negana ai ḡahu bona dibura ese e hakepulua; benal e loa eva-eva, taunimanima e noidia, ia imana ai bae abi, bae hakaua. \v 12 E vara ḡauna na gavana ese e itaia, bena Lohiabada ena hahediba herevadia e abi dae bona e hoalai. \s1 Paulo mai bamona ida Asia ai \p \v 13 Paulo mai bamona ida ese Pafo e heautania, Peregaai e diho: una na Pamfulia tanona ai. Unuseni ai Ioane ese e rakatanidia, Ierusalem e lou henia. \v 14 A raruosi na Perega amo e vareai, gunika kahana ela bona Antioka ai e kau. Una Antioka na Pisidia tanona ai. \p Dina Helaḡa ai idia na dubu ai e raka vareai, e helai diho. \v 15 Taravatu bona peroveta bukadia e duahi murinai, dubu biagudia ese gwaukau na raruosi dekedia e siaia lao, eto, Varavaramai e, bema mai emui hahealo herevadia taunimanima edia, mani a gwaurai. \v 16 Bena Paulo na e tore isi, imana ai e taodia ahu, eto, Israel taumui bona Dirava garina o garimu taumui e, a kamonai. \v 17 Ina bese Israel ena Dirava ese seneda e abidia hidi, bona eda bese taudia na Aigupto tanona ai e nohova negana ai vada e hahutumadia, bona ia imana ese e hakaudia lasi. \v 18 Laḡani hari-ahui sisivana tano ḡaḡaena ai e haheauka henidia. \v 19 Kanaan tanona besena hitu e habuadia tari; bena tano na Israel taudia e henidia, edia tano korikori ai e halaoa. Unuseni ai laḡani sinahu-hani imahui sisivana e nohova. \v 20 Unu ḡau muridiai hahemaoro taudia e henidiava, ema bona Samuel peroveta tauna negana. \v 21 Gabeamo idia na e noinoi, pavapava ta bae abia eto; bena Dirava ese Saulo Kisa, Beniamina ena iduhu tauna, e henidia, laḡani hari-ahui ia ese e pavapavadia. \v 22 Saulo e abia oho murinai, Dirava ese David ma e haginia, edia pavapava ai e halaoa; e herevalaia hedinarai, eto, David Iese vada name davaria, egu lalokau tauna, egu ura karadia iboudiai do baine kara. \v 23 Ia garana amo Dirava ese Israel edia Hahemauri Tauna Iesu e havaraia, ena gwauhamata heḡereḡerena. \v 24 Ia na do sema negana ai Ioane ese helalo bapatisona Israel taudia iboudiai vairadiai vada e harorolaia. \v 25 A Ioane ena ḡaukara dokona ai eto “Umui na dahaka o tomamu, lau be daika? Lau na dia ia: tau ta murigu ai be maimu; lau na dia namo ena tamaka varona baina ruhaia”. \p \v 26 Varavaragu e, Abraham garana loḡora e, bona Dirava garina o garimu taumui e, ina hahemauri herevana na ita dekeda vada e siaia mai. \v 27 Badina be Ierusalem taudia bona lohiadia na asi dibadia ia; bona peroveta taudia edia hereva Dina Helaḡa iboudiai e duahi to lalodia asie parara; una dainai e revaia mase, bona unu amo peroveta taudia edia hereva e hamomokani. \v 28 Ena be ihamasena badina ta asie davaria, to idia ese Pilato e noia, baine alaia mase. \v 29 Ia herevana iboudiai, vada e tore guna herevadia, na idia ese e hamomokani; bena au dorina amo e abia dobi, gara lalonai e atoa. \v 30 A Dirava ese mase amo ma e hatorea isi. \v 31 Ia ida Galilea amo Ierusalem ela taudia ese dina diaḡau lalodiai e itaia loulou; bena harihari idia ese taunimanima vairadiai e gwauraia hedinaraaimu. \p \v 32 Taunabunai, seneda e henidia gwauhamatana sivaraina namona binai ai ese a harorolai henimuimu: \v 33 gwauhamatana bunai Dirava ese Iesu ihatore-isina ai vada e hamomokania, natuda ediai. Salamo iharuana lalonai e torea na heto; eto, \q1 Oi na lau Natugu, \q1 Hari dina ai vada na abimu. \m \v 34 Mase amo vada e hatorea isi bona basine pata lou herevana na ini e gwauraia toma: David na henia gwauhamatadia helaḡadia bona momokanidia do baina henimui. \v 35 Bona salamo ta lalonai ma eto: Emu Helaḡa Tauna basio kahua nege, basine pata. \v 36 Badina be David ese ena uru ai Dirava isiaina e lao heniva, Dirava ena ura heḡereḡerena ai, bena vada e mase, senena loḡora ida vada eha hebou; tau-anina be e pata. \v 37 A Dirava ese e hatorea isi tauna na pata asi dibana. \p \v 38 Taunabunai, varavaragu e, ia bagunai dika igwau-taodia a harorolai henimuimu. \v 39 Ia bagunai danu kamonai taudia iboudiai edia dika loḡora amo eme heruha; ena be Mose ena taravatu ai basio heruha diba, to ia bagunai do ba heruha. \v 40 Taunabunai, nahuamui ba toho, peroveta taudia ese e gwaurai ḡaudia na umui emui ai bae momokani na garina; eto, \q1 \v 41 Heihi-ihirai taumui e, a itaia, ba hoa, ba mase ore; \q1 Badina be kara ta emui mauri dinadia ai na karaia, \q1 Kara na, ena be ta ese bema hamaoromui, to basioma abia dae. \p \v 42 Paulo bona Banaba e raka lasi ai taunimanima ese e noidia, eto, Dina Helaḡa vairai unu hereva ma bae gwaurai lou idia vairadiai. \v 43 Hebou e karoho, bena Iuda taudia hutuma, bona Dirava garina e gariva taudia Iuda taudia ai vada e halaodia haida danu, ese Paulo bona Banaba e bamodia. Raruosi ese e hereva henidia bona e halodia, eto Dirava ena harihari-bada bae badinaia tarika-tarika. \p \v 44 Dina Helaḡa iharuana ai, hanua taudia hutuma bada Dirava ena hereva ikamonaina totona vada e hebou. \v 45 A Iuda taudia ese aru taudia e itadia, bena raruosi e vaḡeḡe henidia, Paulo ena hereva e gwau tubu mai ere dikadia ida. \v 46 Bena Paulo bona Banaba e hereva goadagoada, eto, Dirava ena hereva a harorolai henimui guna na mai badina; to o dadaraiamu, bona sibomui o hahemaoromu, mauri hanaihanai basio abia o tomu. Benaini, idau bese taudia baia haḡeredia; \v 47 badina be Lohiabada ese vada e haduada, eto, \q1 Lau ese vada na atomui, idau bese taudia edia diari ai baola; \q1 Bona hahemauri ai baola, ela bona tanobada dokodia idoidiai. \m \v 48 Idau bese taudia ese una hereva e kamonai mai moaledia ida, bona Dirava ena hereva e imodaia. Bena e abidia hidi mauri hanaihanai bae abia audia iboudiai ese e abiabiraia. \p \v 49 Lohiabada ena hereva na una tano idoinai vada eha piua rohoroho. \v 50 A Iuda taudia ese lohia hahinedia haida, Dirava garina e gariva hahinedia, bona hanua tau-badadia, lalodia e ani, Paulo bona Banaba bae daḡedaḡe henidia eto. Bena edia tano amo e luludia lasi. \v 51 Bena raruosi ese aedia palapaladia ḡahudia e davedave oho, idia ihabadelaidia karana; bena Ikonio ela. \v 52 Iesu ibadinana taudia na e moale badava, bona Lauma Helaḡa ese e rohediava. \c 14 \s1 Paulo bona Banaba Ikonio ai \p \v 1 Ikonio ai Paulo bona Banaba na Iuda taudia edia dubu ai e dae kau, e haroro; bena Iuda taudia bona Helene taudia hutuma ese sivarai namo e abia dae. \v 2 To Iuda taudia haida ese asie abia dae, bena idia ese idau bese taudia lalodia e ani, kamonai taudia bae daḡedaḡe henidia. \v 3 Raruosi na nega taina daudau unuseni ai e noho. E haroro goadagoadava Lohiabada bagunai; bona Lohiabada ese ena harihari-bada herevana na ini e hamomokania tomava, siahu na raruosi e henidia, bena idia ese toa bona hoa karadia e karava. \v 4 Bena hanua taudia na e hahepararava; haida na Iuda audia ediai e taova, a haida be aposetolo ediai e taova. \v 5 Bena idau bese taudia bona Iuda taudia haida edia hanua lohiadia ida e henega hebou, raruosi bae taodia tari, nadi amo bae hododia eto. \v 6 To raruosi vada e diba, bena e heau, Lukaonia tanona ela, Lustera bona Derebe hanuadia ai bona una tano idoinai \v 7 sivarai namo e harorolaia. \s1 Paulo bona Banaba Lustera ai \p \v 8 Lustera ai ae-hedairike tauna ta e helaiva; ia na boga amo e vara isi asi raka dibana. \v 9 Ia ese Paulo ena haroro e kamonai; bena Paulo ese e raraia tao, dibana danu ena abidadama ese baine hamauria diba, bena e hereva badabada, eto, \v 10 A tore isi, a gini maoromaoro. Bena ia na e roho isi, e raka. \p \v 11 Aru taudia na Paulo ena kara e itaia, bena Lukaonia gadodiai e lolo, eto, Dirava be taunimanima heida-idadiai vada eme diho ita dekedai. \v 12 Bena edia dirava ladadia e nemaidia: Banaba e nemaia Deo, bona Paulo e nemaia Hereme, badina be ia na hereva herea tauna. \v 13 Deo ena dubu be hanua vairanai; bena ena hahelaḡa taudia hanua ikoukoudia ela, boromakau mamaruanedia bona herahera ḡaudia e laohai, aru taudia ida bae boubou eto. \p \v 14 Aposetolo raruosi, Paulo bona Banaba, e kamonai, bena edia dabua e dare, e heau lasi ela, hutuma bogaragidiai e lolo, eto, \v 15 Henamo e, dahaka dainai ini o kara tomamu? Ai danu taunimanima mo; daramai danu umui daraunui heḡereḡeredia. Ai na sivarai namo dekemui a mailai, umui ese mi ḡau asi anidia ba rakatani bona Mauri Diravana ba haḡerea helaoreana. Ia ese guba bona tanobada bona davara bona lalodiai e miamu ḡaudia idoidiai e kara. \v 16 Uru gunadia edia nega ai bese idau-idau iboudiai e kahudia nege, sibodia edia ura daladia ai bae raka; \v 17 ḡau tamona, sibona ihahedinaraina toadia mo se nege, a hahenamo karadia e karamu, medu guba amo bona madinamo negadia e henimuimu, bogamui e hakunudiamu, bona lalomui e hamoalediamu. \v 18 Raruosi na unu e hereva toma, aru taudia bae rudia eto; to aru taudia ese boubou ḡaudia na raruosi vairadiai mokona e ato. \p \v 19 A Iuda taudia haida na Antioka maraḡina bona Ikonio amo ema, aru taudia lalodia e ani; bena idia ese Paulo na nadi amo e hodoa, hanua amo e veria lasi, banava eto vada e mase. \v 20 A Iesu ibadinana taudia ese e ginia heḡeḡe, bena ia na e tore isi, hanua e lou henia. Daba ai, ia na Banaba ida Derebe ela. \s1 Aposetolo na Derebe amo e lou, Antioka e lou henia \p \v 21 Raruosi ese Derebe ai sivarai namo e harorolaia, bona Iesu ibadinana taudia hutuma e abidia. Bena Lustera bona Ikonio bona Antioka maraḡina e lou heni, \v 22 Iesu ibadinana taudia lalodia e hagoadadia, e halodia, Iesu bae abiabiraia tarika-tarika; bona e hamaorodia, eto, Hisihisi momo lalodia amo Dirava ena basileia ai do baita raka vareai. \v 23 Bona una negana ai ekalesia oreadia iboudiai lalodiai heitatao taudia vada e abidia hidi, ḡuriḡuridia ai bona anivagadia ai e hahelaḡadia, e abiabiraia Lohiabadana ena. \p \v 24 Raruosi na Pisidia tanona amo e raka hanai, Pamfulia tanona amo e lasi. \v 25 Perega hanuana ai Lohiabada ena hereva e harorolaia; bena kone ai e lasi Atalia hanuana ai. \p \v 26 Unu amo lagatoi auta ai e gui, Antioka badana ela; hari vada e ha-orea ḡaukarana dainai Dirava ena harihari-bada lalonai e hahelaḡadia guna gabuna ai e kau. \v 27 E gini dae, bena ekalesia taudia e haboudia, Diraya ida e kara bouva ḡaudia idoidiai sivaraidia, bona Iesu iabiabiraina iduarana idau bese taudia ediai e kehoa herevadia, e gwaurai. \v 28 Bena raruosi na nega taina daudau unuseni ai e noho, Iesu ibadinana taudia dekediai. \c 15 \s1 Ekalesia hebouna badana Ierusalem ai \p \v 1 Taunimanima haida na Iudea amo e diho ela, varavara e hadibadia, eto, Basie peritomemui, Mose ena taravatu heḡereḡerena umui ese hahemauri basio abia diba. \v 2 Paulo bona Banaba idia ida vada e heai bona e hapapahuahu badabada dainai, idia na e hahedua, Paulo bona Banaba, varavara haida ida, Ierusalem baela, aposetolo bona heitatao taudia dekedia, una hereva bae nanadailaidia. \v 3 Ekalesia taudia ese edia dala matamana ai e bamodia. Bena Foenikia bona Samaria tanodia e rakadia hanai, bese idau-idau taudia ese e helalo kerehai sivaraina e gwauraia; bena varavara iboudiai e moale bada. \v 4 Idia na Ierusalem ai e gini dae ai, ekalesia taudia bona aposetolo taudia bona heitatao taudia ese e abidia dae; bena idia ese Dirava ida e kara bouva ḡaudia idoidiai e hamaorolaidia. \v 5 A Farisea oreana amo Iesu vada e abiabiraia taudia haida na e tore isi, eto, Maorona binai, idau bese taudia danu bae peritomedia, bona bae haduadia danu Mose ena taravatu bae badinaia. \p \v 6 Bena aposetolo bona ekalesia ita-taona taudia e hebou, una hereva e haeroa. \v 7 Bena e hepapahuahu nega daudau, murinai Petro e tore isi, eto, Varavaragu e, dibamui Dirava ese umui bogaragimui amo e abigu hidi, lau udugu amo bese idau-idau taudia ese sivarai namo bae kamonai bona bae abia dae. \v 8 Bona taunimanima lalodia mai dibana Diravana ese idia ediai e hedinarai, bona Lauma Helaḡa e henidia, ita e henida heḡereḡerena; \v 9 ita bona idia se ha-idauda. Badina be edia abidadama ese lalodia vada e haḡoevadia. \v 10 Benaini, badina be dahaka Dirava o dibaiamu taumui ese Iesu ibadinana taudia paḡadia ai maduna metauna o atoa kaumu, seneda bona ita danu ihuana asita heḡereḡere madunana? \v 11 Ita ta abia daemu Iesu Keriso ena harihari-bada dainai baita mauri; idia danu unuheto. \p \v 12 Hebou taudia iboudiai asi reḡereḡedia. Bena Banaba bona Paulo edia hereva mo e hakala henia; Dirava ese bese idau-idau taudia bogaragidiai toa bona hoa karadia idia imadia amo e karava sivaraidia raruosi ese e gwaurai. \p \v 13 Edia hereva e hadokoa, bena Iakobo na e sisiba, eto, Varavaragu e, a kamonai henigu. \v 14 Simona ese vada e hamaoroda, Dirava ese gunaguna bese idau-idau e haḡeredia, edia amo bese ta baine abia hidi, ia ladana baine nemailaia. \v 15 Una na peroveta taudia edia hereva ida eme heḡereḡere; e torea, eto, \q1 \v 16 Unu ḡau muridiai lau do baina lou mai, \q1 David ena dabua rumana vada e kohu, ma baina haginia lou, \q1 Vada e heḡiḡi rohoroho, ma baina hadaia lou, \q1 Bona baina haginia vaitani. \q1 \v 17 Bena taunimanima gabedia ese Lohiabada bae tahua; \q1 Oibe, bese idau-idau lau ladagu vada e nemailaidia na bae tahua. \q1 \v 18 Lohiabada na unu e gwau tomamu: \q1 Ia ese ini ḡau vada e gwaurai hedinaraiva tanobada matamana amo ema harihari. \m \v 19 Taunabunai, lau na tomamu bese idau-idau taudia ese Dirava e haḡereamu be ita ese basita haraivadia. \v 20 A baita tore henidia, baita haduadia, kaivakuku ihaboulaidia ḡaudia na basie ani, bona basie heuda-hanai, bona aiodia e gigi ḡaudia hidiodia bona rara na basie ani. \v 21 Badina be sene negadia ema bona harihari Mose na mai ena haroro taudia hanua iboudiai lalodiai, bona Dina Helaḡa iboudiai ena taravatu na dubu lalodiai e duahiamu. \p \v 22 Bena aposetolo bona heitatao taudia, ekalesia taudia iboudiai ida, lalodia e hadai, edia orea amo haida bae abidia hidi, Paulo bona Banaba ida baela Antioka. Taudia be ini; luda, e nemaia Barasaba, bona Sila; idia raruosi na varavara ikwaradia taudia. \v 23 Ina revareva idia ese e laohaia: \p Aposetolo taumai bona ekalesia ita-taodia taumai a tomamu bese idauidau taumui, Antioka ai bona Suria ai bona Kilikia ai o nohomu, iboumui ai ba namo ba mauri. \v 24 Ai na vada ame kamonai, haida emai amo vada e vasi, edia hereva amo vada e haraivamui bona e hadaradaramui; to ai ese unu asia haduadia toma. \v 25 Taunabunai, ai iboumai ai emai lalo-hadai tamona binai, tatau haida baia abidia hidi, baia siaidia, emai lalokau taudia Banaba bona Paulo ida bae vasi. \v 26 Taudia raruosi bene edia mauri vada e nege daure, eda Lohiabada Iesu Keriso ladana dainai. \v 27 Badina bunai Iuda bona Sila vada a siaidiamu, ini hereva heḡereḡeredia mo ududia amo ma bae gwaurai. \v 28 Badina be Lauma Helaḡa bona ai a tomamu ula na baine namo: maduna metaudia na paḡamui ai basia ato kau; a ini mai badidia ḡaudia mo baia ato kau, \v 29 kaivakuku ihaboulaidia ḡaudia bona rara bona aiodia e gigi ḡaudia hidiodia na basio ani, bona basio heuda-hanai. Unu ḡau idoidiai na basio abi dae, vada ba namo. Ba mahuta. \p \v 30 Taunabunai, e siaidia taudia na Antioka ela, kamonai taudia unuseni ai e haboudia, bena revareva e henidia. \v 31 Idia ese e duahia, bona unu hahealo herevadia e moalelai. \v 32 Iuda bona Sila na peroveta taudia; taunabunai raruosi ese hereva diaḡau amo e hadibalaidia bona e hagoadalaidia. \v 33 Idia na unuseni ai dina hoho e noho; bena varavara ese e tudia, mai mainodia ida ela, e siaidia taudia dekedia. \v 34 A Sila na ena ura dainai dounu e halaheva. \s1 PauIo ese ena laolao iharuana e matamaia \p \v 35 Paulo Banaba ida be Antioka lalonai e nohova, e hahedibava, bona Lohiabada ena hereva e harorolaiava, hutuma ida. \v 36 Dina haida vada ela, bena Paulo ese Banaba e hereva henia, eto, Aitala, Lohiabada ena hereva ta harorolai henidia hanuadia iboudiai baita lou henidia, varavarada baita ha itadia, ede e hetomu. \v 37 Bena Banaba e urava Ioane Mareko na idia ida ma baela. \v 38 A Paulo ena lalo-hadai be ia bae laohaia na dia namo, badina be Pamfulia ai e rakatanidia, edia ḡaukara ai se bamodia. \v 39 Una gwauna raruosi e heai, bena e haheparara. Banaba ese Mareko e abia, lagatoi auta ai e gui, Kupro ela. \v 40 A Paulo ese Sila e abia hidi. Varavara ese Dirava ena harihari-bada ai e hahelaḡadia; bena e tore isi, \v 41 Suria bona Kilikia tanodia e rakadia hanai, ekalesia oreadia e hagoadadia. \c 16 \s1 Lustera ai \p \v 1 Ia na Derebe bona Lustera ai e lasi: Lustera ai Iesu ibadinana tauna ta e nohova, ladana na Timoteo: sinana he Iuda hahinena, sivarai namo vada e abiabiraia, a tamana be Helene tauna. \v 2 Varavara Lustera bona Ikonio taudia ese e gwauraiava tau namona. \v 3 Paulo ese e ura henia, ia ida baela; bena e abia, e peritomea, Iuda taudia unu gabu ai e nohova daidiai; badina be iboudiai dibadia tamana na tau Helene. \p \v 4 Hanua hanua e rakadia hanai ai, aposetolo bona Ierusalem ekalesiana ita-taona taudia edia haheḡani e henidia, bae badina helaoreana. \v 5 Taunabunai, ekalesia oreadia iboudiai edia abidadama e goada e laova, bona dina iboudiai ekalesia taudia na e hutuma e laova. \s1 Paulo Troa ai e lasi \p \v 6 Bena Paulo mai bamona ida Frugia bona Galatia tanodia e rakadia hanai; badina be Lauma Helaḡa ese vada e gwaudia ahu, Asia tanona ai sivarai namo basie harorolaia eto. \v 7 Idia na Musia hetoana ai e kau, Bitunia baela eto; to Iesu ena Lauma ese e rudia. \v 8 Taunabunai, Musia murimurina amo e raka hanai, kone ai e lasi, Troa hanuana ai. \p \v 9 Hanuaboina ai Paulo vada e nihi. Ena nihi ai Makedonia tauna ta e itaia, ia vairanai e gini, e noia, eto, Makedonia aoma, ame kahamai. \s1 Paulo mai bamona ida e heau hanai Makedonia ela \p \v 10 Una mata-hanai dainai, ai ese Makedonia ai baia heau hanai dalana a tahua haraḡa-haraḡa, ato sivarai namo baia henidia helaoreana Dirava ese vada e boirimai. \v 11 Taunabunai, Troa ai lara a kidaia isi, bena a heau maoromaoro, Samotrake ala. Daba ai ma a heau, Neapoli ai a ha kau. \v 12 Unu amo Filipi ala: una na Makedonia hanuana bada-hereana; Roma tuari oreana ta ese e noholaiava danu. \s1 Paulo bona Sila Filipi ai \p \v 13 Dina Helaḡa ai hanua ikoukouna amo a raka lasi, sinavai isena ala; badina be vada a diba ḡuriḡuri gabuna be unuseni ai. A helai diho, unuseni ai e hebouva hahinedia a hereva henidia. \v 14 Hahine ta unuseni ai ladana Ludia, dabua kakakakadia e hoiva hahinena; ena hanua be Tuatira. Ia ese Dirava e toma henia dihova. Emai hereva e kamonai, bona Lohiabada ese lalona e hapararia, bena ia ese Paulo e hakala henia. \v 15 Ia mai ena ruma taudia ida bapatiso e abia; bena ia ese e noimai, eto, Lalomui bema toma lau na Lohiabada iabiabiraina hahinegu, egu ruma baitama lao, unuseni ai boma noho. Ia ese lalomai e ani, bena vada ala. \p \v 16 Nega ta ḡuriḡuri gabuna a laova ai, babalau laumana ese e boloava kekenina ta be vairamai ema. Una kekeni biaguna ese kohu momo iena babalau karadia amo e abiva. \v 17 Ia na Paulo murinai e raka, e lolo, eto, Ini raruosi na Herea Mikamika Diravana ena hesiai taudia, hahemauri dalana e hamaorolaimuimu. \v 18 Dina hoho unu mo e kara toma. Bena Paulo lalona e hesiku, e gini kerehai, hari lauma e gwau henia, eto, Iesu Keriso ladana ai na haduamumu, ena amo a raka lasi. Bena una hora lalonai e raka lasi. \v 19 A biaguna ese e itaia, edia kohu iabilaidia karana vada e doko; bena idia ese Paulo bona Sila e dabaidia tao, hoihoi gabuna e dabuidia lao, hanua lohiadia vairadiai. \v 20 Hahemaoro taudia vairadiai e hakaudia lao, eto, Ini raruosi na Iuda taudia, eda hanua e haturiaiamu, \v 21 bona kara haida, iabi-daedia bona ibadinadia na mai taravatuna ita Roma tauda edai, karadia danu e gwaurai hedinaraimu. \v 22 Aru taudia ese danu e ḡonaḡonalaidia. Bena hahemaoro taudia e hahedua, edia dabua bae dare oho, au amo bae dadabadia. \v 23 E dadabadia dikadika, bena dibura rumana igimana tauna e haduaia, baine gimadia namonamo. \v 24 Unu e haduaia toma dainai, ia ese raruosi laloma daiutuna ta ai e koudia, aedia danu au matudia ai e kapu tao kunuka-kunuka. \p \v 25 Malokihi ai, Paulo bona Sila e guriguriva bona Dirava ihanamolaina anedia e abiva; dibura taudia ese danu e hakala henidiava. \v 26 Bena tano e laḡa dagu, dibura rumana e heude-heude, iduara iboudiai sibodia e hekeho, bona edia iḡui iboudiai e heruha. \v 27 Dibura rumana igimana tauna na mahuta amo e noga, iduara e ita, iboudiai hehekeho; bena ia ese ena dare e veria lasi, sibona baine heala mase eto, badina be ia banava dibura taudia vada e heau lasi eto. \v 28 A Paulo na e lolo badabada, eto, Sibomu asio heala, badina be ai iboumai ai iniseni ai. \v 29 Dibura rumana igimana tauna e boiboi, kede bae mailai; bena e heau vareai, Paulo bona Sila vairadiai e goru diho mai heude-heudena ida. \v 30 Bena ia ese e hakaudia lasi, eto, Lohiamui e, ede baina kara toma bena mauri baina abia? \v 31 Raruosi e haere, eto, Lohiabada Iesu bavabiabiraia, bena ba mauri, oi bona emu ruma taudia. \v 32 Bena raruosi ese Lohiabada ena hereva na ia bona ena ruma taudia iboudiai e hamaorolaidia. \v 33 Bena hanuaboi lalonai ia ese raruosi e laohaidia, berodia e dairi; bena ia bona ena ruma taudia iboudiai bapatiso vada e abia. \v 34 Bena ena ruma ai e hakaudia dae, adia e dabaraia, e aniani. Bena ia mai ena ruma taudia ida e moale bada, Dirava e abidadama henia dainai. \p \v 35 Daba ai, hahemaoro taudia ese edia hesiai taudia e siaidia, eto, Ene tatau ba ruhadia nege. \v 36 Dibura rumana igimana tauna ese PauIo e hamaoroa, eto, Hahemaoro taudia edia gwaukau e siaia, baina ruhamui nege e tomu. Taunabunai, a raka lasi, mai mainomui ida aola. \v 37 A Paulo eto, Ai na Roma ena basileia taumai, asie hahemaoro henimai guna, a taunimanima vairadiai vada e dadabamai kava bona dibura rumana ai e koumai, bena harihari vada bae kahumai nege hehuni a? Lasi vaitani. Idia sibodia baema, bae hakaumai lasi. \v 38 Bena hesiai taudia ela, unu hereva na hahemaoro taudia e hamaorolaidia. Idia na e kamonai raruosi na Roma ena basileia taudia, bena e gari. \v 39 Bena ela, raruosi e hamarumarudia; bena e hakaudia lasi, e noidia danu una hanua na bae rakatania eto. \p \v 40 Raruosi na dibura rumana amo e raka lasi, Ludia ena ruma ela. Unuseni ai idia na varavara ida e hedavari, bona hahealo herevadia amo e hagoadadia. Bena Filipi e rakatania. \c 17 \s1 Paulo bona Sila Tesalonika ai \p \v 1 Idia raruosi ese Amfipoli bona Apolonia e rakadia hanai, Tesalonika ai e lasi. Iuda taudia edia dubu ta be unuseni ai. \v 2 Paulo na dubu ai e dae kau, vaia ena kara heḡereḡerena bena Dina Helaḡa toi ai Buka Helaḡa na idia ida e hereva-herevalai. \v 3 E hadibalaidia ḡoevaḡoeva, Keriso ena hisi-ani bona ena tore-isi-lou na mai badidia. Bona e hamaorodia, eto, Ina Iesu na harorolai henimuimu, ia na Keriso. \p \v 4 Idia haida be e kamonai, bena Paulo bona Sila ida e hebouva; bona Helene taudia Dirava garina e gariva hutuma bona lohia hahinedia dia gadoi danu idia ida e hebouva. \v 5 Una dainai Iuda taudia oredia vada e vaḡ=ege, bena hoihoi gabuna ai e noho kavava taudia dikadia haida e abidia, bona hanua taudia hutuma e haboudia, heloḡo-heloḡo badana e havaraia. Bena Iason ena ruma e darea, Paulo bona Sila e tahudia, hanua taudia vairadiai bae veridia lasi eto. \v 6 A asie davaridia; bena idia ese Iason, varavara haida ida, e dabuidia dobi, hahemaoro taudia vairadiai e veridia lao, e lolo, eto, Tanobada idoinai vada e uhea hebubumu taudia iniseni ai danu vada eme gini dae, \v 7 bona Iason ese vada e abidia dae ena ruma ai. Idia ese Kaisara ena taravatu e tata utumu, pavapava ta ma e gwauraiamu, ladana Iesu. \v 8 Aru taudia bona hahemaoro taudia ese una hereva e kamonai negana ai na kudoudia e hetaha. \v 9 Idia ese Iason mai bamona ida tarava e atu henidia, bena e ruhadia nege. \s1 Berea ai \p \v 10 Varavara ese Paulo bona Sila na hanuaboi ai e siaidia haraḡa-haraḡa ela Berea. Raruosi e kau, bena Iuda taudia edia dubu ai ma e dae kau. \v 11 Ini na taiḡa-namo taudia, dia Tesalonika taudia heḡereḡeredia; badina be idia cse hereva e hakala henia mai lalo-haragadia ida, bona dina iboudiai Buka Helaḡa lalodiai e hetahu, ini ḡau na momokani eiava lasi. \v 12 Taunabunai, hutuma ese edia hereva e abi dae, bona Helene lohiadia danu, tatau bona hahine, dia gadoi. \p \v 13 A Iuda taudia Tesalonika ai harina e kamonai Paulo ese Dirava ena hereva na Berea ai e harorolaiava, bena unu ela, hanua taudia lalodia e haraivadia bona e hagaridia. \v 14 Bena varavara ese Paulo e siaia lasi haraḡa kone ai; a Sila bona Timoteo be unuseni ai e noho. \v 15 A Paulo inarina taudia ese e hakaua lao, Atena ai e rakatania, bona ena hahedua e loulaia, Sila bona Timoteo edia, raruosi na ia dekena baela haraḡa eto. \s1 Atena ai \p \v 16 Paulo ese Atena ai raruosi e naridiava negana ai lalona e hekwarahiva, badina be una hanua na e itaia, kaivakuku ai e honuhonu dae. \v 17 Taunabunai ia na dubu ai Iuda taudia bona Dirava e toma henia diho taudia ida e herevaherevava, bona hoihoi gabuna ai danu, daba daba idoidiai unuseni ai e davaridia taudia ida. \v 18 Bona Epikuro ena orea bona Stoa oreana taudia haida Paulo ida e hepapahuahuva. Haida eto, Ina hereva kava tauna be dahaka e gwauraiamu? Haida ma eto, Ia na dirava idaudia e gwauraidiamu dahaka. Idia na unu e gwau toma badina be ia ese Iesu bona ena tore-isi-lou sivaraina namona e harorolaiava. \v 19 Bena idia ese Areo Ororona e hakaua lao; bena eto, Emu hahediba matamatana na anina mani boma hadibalaimai, \v 20 badina be emu hereva mamidia na idau a tomamu, taunabunai a uramu anidia korikori baia diba. \v 21 Badina be Atena taudia iboudiai bona idau hanua taudia unuseni ai e nohova danu edia kara tamona be dina iboudiai hereva matamatadia e gwauraiva bona e kamonaiva. \p \v 22 Bena Paulo na Areo Ororona bogaraginai e gini, e haroro, eto, Atena taumui e, name itamui umui ese emui dirava o matauraidia hereamu. \v 23 Badina be na raka hanaiva ai, o toma heni dihomu ḡaudia na itava negana ai boubou patana ta na davaria, latanai revareva ini e torea toma: ASI DIBADA DIRAVANA ENA. Taunabunai, asi dibamui Diravana o toma henia dihomu na lau ese aina hadibalaimui. \v 24 Tanobada bona lalonai e miamu ḡaudia idoidiai ikaradia Diravana ese guba bona tanobada na e lohiadiamu; ia na taunimanima imadia ai e karava dubudia lalodiai se nohomu. \v 25 Taunimanima imadia ese danu ia isiaina asie lao henimu, ḡau ta bema dabu na heto; badina be ia ese mauri bona laḡa bona ḡau idoidiai danu taunimanima iboudiai e henidiamu. \v 26 Rara tamona ai ia ese taunimanima besedia iboudiai vada e karadia, tanobada kopina idoinai bae noho henia, edia nega bona edia tano hetoadia vada e gwaurai, \v 27 Dirava bae tahua totona; bena bae darahua bonal bae davaria readia. Ḡau tamona, ia bona ita ta ta padada na dia daudau; \v 28 badina be ia lalonai ta maurimul, bona ta marere-mareremu, bona ta nohomu, emui ane isisibadia taudia haida ese vada e gwauraia heḡereḡerena, eto, Badina be ita danu ia natuna. \v 29 Benaini, ita na ia natuna; taunabunai dia maoro laloda ai baitato Dirava na gold eiava silver eiava nadi, kwara-herea bona aonega taudia ese e korova ḡaudia, na heto. \v 30 Dirava ese unu mata-lahui negadia na se lalo taomu; a harihari ia ese taunimanima iboudiai gabu idoidiai e haduadiamu, bae helalo kerehai. \v 31 Badina be ia ese dina ta vada e gwauraia hidi, una dina ai ena abi-hidi tauna ese tanobada idoinai baine hahemaoro henia mai maoromaorona ida; bona ihamomokanina toana taunimanima iboudiai vada e henidia, toana binai, mase amo e hatorea isi. \p \v 32 Mase ihatore-isi-louna herevana e kamonai negana ai haida ese e kirikirilaia. Ma haida eto, Ina hereva na emu ai ma baia kamonai lou. \v 33 Bena Paulo ese e rakatanidia. \v 34 A haida na ienai e taova, bona ena hereva e abi dae: ta be Dionusio, Areo Ororona tauna ta; bona hahine ta ladana be Damari; bena ma haida danu idia ida. \c 18 \s1 Paulo Korinto ai \p \v 1 Unu ḡau muridiai, ia ese Atena e rakatania, Korinto ela. \v 2 Unuseni ai ia ese Iuda tauna ta e davaria, Ponto besena tauna, ladana na Akula; ia na vanegai mo adavana Priskila ida Italia amo ema, Klaudio ena hahedua, eto Iuda taudia iboudiai Roma bae rakatania, una dainai. Bena Paulo na idia raruosi dekedia ela; \v 3 bena, ia bona idia edia moni idavarina ḡaukarana be tamona dainai, ia na idia ida e nohova bona e ḡaukara hebouva. Edia ḡaukara na dabua rumadia ituridia. \v 4 A Dina Helaḡa iboudiai ia na dubu ai e harorova, bona Iuda taudia bona Helene taudia lalodia e ani tohova. \s1 Sila bona Timoteo e kau \p \v 5 Sila bona Timoteo na Makedonia amo e kau. Una negaula ai Paulo e haroro goadagoadava, Iuda taudia e hadibadia ḡoevaḡoeva, Iesu na Keriso. \v 6 A idia ese e gwaua tubu mai ere dikadia ida, bena ia ese ena dabua e odaraia, eto, Raramui na sibomui kwaramui ai baine mia; dia lauegu kerere; harihari ela, lau na idau bese taudia dekedia bainala. \p \v 7 Bena ia ese una gabu e rakatania, ela, tau ta ladana Titio lusto ena ruma ai e nohova una tau ese Dirava e toma henia dihova; iena ruma danu dubu ida e gini hetabira. \v 8 Krispo, dubu biaguna, ese danu Lohiabada e abiabiraia, ena ruma taudia iboudiai ida. Korinto taudia hutuma danu Paulo ena haroro e kamonaia, e abia dae, bona bapatiso e abia. \v 9 Bena Lohiabada ese hanuaboi ai Paulo na nihi ai e hereva henia, eto, Asio gari, ba hereva, udumu basio daia kapu; \v 10 badina be lau na oi dekemu ai na nohomu; tau ta ese basine guru henimu, basine hadikamu, badina be lauegu taunimanima na hutuma ina hanua lalonai. \v 11 Taunabunai Paulo na laḡani ta hua tauratoi unuseni ai e noho, Dirava ena hereva e hadibalaidiava. \s1 Paulo na Korinto ai e hahemaoro \p \v 12 Galio be Akaia tanona e lohiaia matama negana ai, Iuda taudia ese Paulo e daḡedaḡe henia mai lalodia tamona, bena hahemaoro gabuna e hakaua lao; \v 13 eto, Ina tau ese taunimanima lalodia e animu, taravaiu e tataia utumu dalalla amo Dirava bae toma henia diho e tomu. \v 14 Paulo baine hereva eto; to Galio ese Iuda taudia e hamarodia, eto, Iuda taumui e, kara dika ta eiava kerere badana ta ai boma habadelaia, bama kamonai henimui bema namo. \v 15 To ene hereva bona lada bona emui taravatu henana-laidia na sibomui ba tahu; lau ese ene ḡau basina hahemaorolai. \v 16 Bena ia ese hahemaoro gabuna amo e luludia lasi. \v 17 Bena idia iboudiai ese dubu biaguna, Sostene, e dabaia tao, hahemaoro gabuna vairanai e dadabaia. A Galio na una kara se haerolaia. \s1 Paulo ena laolao iharuana e ha-orea, e lou lao Antioka \p \v 18 Paulo na dina hoho dounu e nohova, bena ia ese varavara loḡora e hatonidia, lagatoi ai e gui, Suria bainela. Priskila bona Akula ese e bamoa. Kenkrea ai huina vada e utua, badina be mai ena gwauhamata. \p \v 19 Tatoiosi Efeso ai e heau kau; unuseni ai ia ese raruosi e rakatanidia. Ia sibona dubu ai e dae kau, Iuda taudia ida e hereva-hereva. \v 20 Bena idia ese e noia, baine noho taritari; to ia ese edia noinoi se abia dae. \v 21 E hatonidia, eto, Dirava baine ura, ma baina lou mai dekemui ai. Bena Efeso e heautania. \p \v 22 Kaisarea ai e diho, bena Ierusalem ai eha dara dae, ekalesia oreana e hahenamo henia. Bena Antioka ela. \s1 Paulo ese ena laolao ihatoina e matamaia \p \v 23 Nega taina unuseni ai e noho, bena ma eha laolao, Galatia bona Frugia tanodia ela, ekalesia oreadia e igodia ita, Iesu ibadinana taudia iboudiai e hagoadadia. \p \v 24 Una negana ai Iuda tauna ta, ladana Apolo, na Efeso ela. Ia na Alesandria tauna, mai aonegana, Buka Helaḡa dibana herea tauna. \v 25 Ina tau na ta ese Lohiabada ena dala vada e hadibalaia; bena ia ese Iesu sivaraina e gwauraia mai siahuna ida, bona e hahedibalaia ḡoevaḡoeva. Ḡau tamona, bapatiso na Ioale ena bapatiso mo dibana. \v 26 Ia na dubu lalonai e haroro matama mai haheaukana ida. Unuseni ai Priskila bona Akula ese hereva e kamonai, bena edia ruma e hakaua lao; bena raruosi ese Dirava ena dala e hadibalaia maoromaoro. \v 27 Ena ura be baine heau hanai, Akaia bainela; taunabunai varavara ese Iesu ibadinana taudia unuseni ai e tore henidia, e noidia bae abia dae. Ia na unuseni ai e kau, bena Dirava ena harihari-bada dainai vada e kamonai taudia na ia ese e durudia badava. \v 28 Badina be ia ese taunimanima vairadiai Iuda tauddia e gwaudia tubu vaitani, Buka Helaḡa amo vada e hahedinaraia, Iesu na Keriso. \c 19 \s1 Paulo na Efeso ai \p \v 1 Apolo na Korinto ai e nohova negana ai, Paulo gunika kahana amo e lasi, Efeso ai e kau; Iesu ibadinana taudia haida unuseni ai ma e davaridia. \v 2 Bena ia ese e nanadaidia, eto, Iesu o abiabiraia negana ai Lauma Helaḡa danu o abia a? Idia e haere, eto, Lasi, Lauma Helaḡa herevana na do asia kamonai. \v 3 Ma e nanadaidia lou, eto, Dahaka bapatisona o abia? Idia eto, Ioane ena bapatiso. \v 4 Paulo eto, Ioane ese helalo-kerehai bapatisona mo taunimanima e henidia; bona e hamaorodia danu ia murina amo bainema tauna na bae abiabiraia, Iesu bunai. \v 5 Una hereva e kamonai, bena Lohiabada Iesu ladana ai bapatiso ma e abia. \v 6 Bena Paulo ese imana na idia latadiai e ato kau negana ai, Lauma Helaḡa na idia latadiai vada e diho. Bena idia na gado idau-idau ai e hereva, bona e peroveta danu. \v 7 Taudia iboudiai gwauta-rarua sisivana. \p \v 8 Paulo na dubu ai e dae kau loulouva, hua toi davana e haroro loulouva mai haheaukana ida, Dirava ena basileia herevadia e hahedibalaiva, taunimanima lalodia e aniva. \v 9 A haida ese lalodia e ha-aukadia, e gwau edeede, bona dala matamatana e ḡonaḡonalaia hutuma vairadiai. Taunabunai Paulo ese e rakatanidia, Iesu ibadinana taudia danu e hakaudia oho; bena dina iboudiai Turano ena hahediba rumana ai e hahedibava. \v 10 Laḡani rua unu e kara tomava; taunabunai Asia tanona ai e nohova taudia, Iuda taudia bona Helene taudia, iboudiai ese Lohiabada ena hereva e kamonaiva. \v 11 Siahu karadia hereadia danu Dirava ese Paulo imana amo e karava; \v 12 taunabunai muko bona rami Paulo tauna ena amo e laohai, gorere taudia dekediai, bena edia gorere vada e doko bona lauma dikadia ese e rakatanidia. \p \v 13 A Iuda taudia haida, vaia lauma dikadia ilulu-ohodia karadia e loalaiva taudia, ese Iesu ladana e hatoa matama, lauma dikadia ese e bolodia taudia latadiai, eto, Paulo ese e harorolaia tauna Iesu ladana ai a haḡanimuimu. \v 14 Skeva, Iuda tauna bona hahelaḡa tauna ta, natuna mamaruanedia hahituosi unu e kara tomava. \v 15 Bena lauma dikana ese e haere henidia, eto, Iesu na mai dibagu, Paulo danu dibagu, a umui be daidia? \v 16 Bena hari lauma dikana ese e boloa tauna na idia latadiai e roho kau, e hadareredia bona e dadabadia, ela bona idia na una ruma amo e heau lasi, asi dabuadia bona mai berodia ida. \v 17 Iuda taudia bona Helene taudia Efeso ai e nohova ese harina e kamonai, bena gari ese iboudiai e butudia tao. Iboudiai ese danu Lohiabada Iesu ladana e imodaia. \v 18 Bona kamonai taudia hutuma danu ema, edia kara e gwaurai hedinarai; \v 19 bona babalau taudia dia gagadoi edia buka e habou, taunimanima iboudiai vairadiai e gabu. Buka davadia e hagau, davadia silver monidia gerebu ima. \v 20 Taunabunai, Lohiabada ena hereva vada e vara rohorohova bona e kwalimuva. \p \v 21 Una murinai Paulo lalona e hadaia, Makedonia bona Akaia tanodia amo baine raka hanai, bena Ierusalem bainela. Eto, Unu bainala guna, gabeamo Roma baina ha itaia. \v 22 Bena ia ese iduruna taudia rarua, Timoteo bona Erasto, Makedonia e siaidia lao; a ia sibona Asia kahana ai e nohova. \p \v 23 Una neg ma ai heloḡo-heloḡo dia maraḡi e vara, Iesu ena dala dainai. \v 24 Badina binai: tau ta ladana be Demetrio, silver igaukaralaina tau, dirava hahinena ladana Diana ena silver dubudubudia e karava; unu amo ena ḡaukara oreana taudia ese moni diaḡau e abiva. \v 25 Ia ese idia bona ḡaukara heḡereḡeredia e karava taudia e haboudia, eto, Tatau e, dibamui ina ḡaukara amo eda moni ta abimu; \v 26 bona o itaiamu bona o kamonaimu danu, ina tau Paulo ese taunimanima hutuma bada lalodia e animu, bona e hakaudia sirimu, dia Efeso ai mo, a Asia tanona idoinai; danu, e tomamu taunimanima imadia ese e kara diravadia na dia dirava korikori. \v 27 Ina na ita e hadikadamu. Eda moni idavarina ḡaukarana taunimanima ese bae dadaraia. Bona dia una mo: dirava hahinena, Diana, ena dubu danu bae dadaraia; oibe, Asia idoinai bona tanobada taudia ibouboudiai e toma henia dihomu diravana dagina herea-daena baine heabi oho. \p \v 28 Idia ese una hereva e kamonai negana ai e badu dikadika, e lolo loulou, eto, Efeso diravana, Diana, na herea mikamika. \v 29 Hanua idoinai heloḡo-heloḡo vada e bada. Bena idia iboudiai e heau ela herarai rumana, mai lalodia tamona; Makedonia taudia rarua danu, Gaio bona Aristako, Paulo ena laolao ai e bamoava taudia, vada e dabaidia tao, e dabuidia lao. \v 30 Bena Paulo ena ura be baine raka vareai hanua taudia dekediai, to Iesu ibadinana taudia ese e rua. \v 31 Asia lohiadia haida be Paulo turana; idia ese danu gwaukau e siaia, e noia, herarai rumana ai basine raka vareai eto. \p \v 32 Haida ese hereva ta e lololaiava, ma haida hereva ta; bena hebou na e heloḡo ahuahuva dainai hutuma na hebou badina asi dibadia. \v 33 Bena haida na lalodia eto hebou badina be Alesana, badina be Iuda taudia ese taunimanima vairadiai e doria laova. Taunabunai, Alesana ese imana ai e taodia ahu, taunimanima baine haere henidia eto. \v 34 To idia ese e itaia, ia na Iuda tauna, bena iboudiai hereva tamona e lololaia loulouva ela bona hora rua sisivana; eto, Efeso diravana, Diana, na herea mikamika. \p \v 35 Bena hanua ena toretore tauna ese hutuma e hatuidia, eto, Efeso taumui e, daika tanobada ai asi dibana Efeso na Diana badana ena dubu igimana, bona Deo ena amo e moru ḡauna danu igimana. \v 36 Ini hereva be asi igwau-tubudia, taunabunai ba noho namonamo, basio kara havarahavara, una be namo. \v 37 Badina be ini o hakaudia mai taudia na dia dubu ai asie dadidadi; eda dirava hahinena danu asie hadikaia. \v 38 Taunabunai, Demetrio mai ena ḡaukara taudia ida lalodia baeto tau ta ese vada e hadikadia, hahemaoro rumadia vada eme hekeho, gavana danu noho: benaini, bae hahebade heheni. \v 39 A bema idau hereva ta mia, hebou korikori ai bae herevalaia. \v 40 A hari dina ena heloḡo-heloḡo dainai bae habadelaida be baita kerere; badina be ina heloḡo-heloḡo na asi anina, bona ina hebou badina na basita gwauraia diba. \p \v 41 Ia e hereva vaitani, bena e haḡanidia bae karoho. \c 20 \s1 Paulo na Makedonia ai bona Akaia ai e laolao \p \v 1 Helogo-helogo e doko murinai, Paulo ese Iesu ibadinana taudia e haboudia, e hahealo henidia, e hatonidia; bena e rakatanidia, Makedonia ela. \v 2 Unu gabu e rakadia hanai, hereva hoho ai e hahealo henidia; bena Akaia ela, \v 3 hua toi unuseni ai e nohova. Lagatoi ai baine ḡui Suria bainela eto, to Iuda taudia ese ihadikana karana e henegalaia dainai ia ese lalona e hadaia Makedonia amo baine lou. \v 4 E bamoa ela bona Asia taudia bini: Sopatera Puro, tau Berea; Aristako bona Sekundo, Tesalonika taudia; Gaio, tau Derebe; Tukiko bona Trofimo, Asia taudia. \v 5 Idia ese e gunalaimai, Troa ai e narimai. \v 6 A ai na Flaoa-asie-hatubua Ariana dinadia e ore murinai Filipi a heautania, daba ima Troa ai a heau kau, idia dekediai a kau. Dina hitu unuseni ai a nohova. \s1 Troa ai \p \v 7 Pura dinana gini-gunana anibou ianina a hebou negana ai, Paulo ese e haroro henidia, badina be daba ai baine heau eto. Ena haroro e hadaudaua ela bona malokihi. \v 8 Atai daiutuna ai a hebou; una daiutu ai lamepa na momo. \v 9 Eregabe tauna ta, ladana Eutuko, gaba-matuna ai e helaiva; bena mahuta ese e hametaua matama, Paulo ese ena haroro e hadaudaua dainai. E mahuta hedavauhe, bena ruma atai kahana amo e moru dobi; e abia isi negana ai ia na vada e mase. \v 10 A Paulo na e diho, latanai e goru, e rosia; eto, Asio heloḡo-heloḡo, ia na doini e maurimu. \v 11 Ma e dae kau, flaoa alagana e bakia, e aniani; bena idia ida e hereva-hereva ela bona daba e rere. Bena e raka oho. \v 12 A hebou taudia ese eregabe tauna e hakaua Iao mai maurina ida; edia lalo-namo na dia maraḡi. \s1 Paulo ese Efeso taudia hatonidia \p \v 13 Ai na vada a ḡui guna, lara a kidaia, Aso ai baia heau kau, unuseni ai Paulo baine ḡui kau eto; badina be ia na unu e hahedua toma. A ia na tano amo bainela eto. \v 14 Taunabunai ai na ia ida Aso ai a hedavari, e ḡui kau, bena Mitulene ai a heau kau. \v 15 Unu amo ma a heau lao, bena kerukeru Kioso daenai a hetu, vanegai Samo ai a heau kau, vainanegai Mileto ai a heau kau. \v 16 Badina be Paulo lalona eto Efeso baine heaua hanai be namo, nega daudau Asia ai baine halahe na garina. Badina be ia na e ḡava, bema mai dalana Pentekoste dinana ai Ierusalem ai baine noho eto. \p \v 17 Bena Mileto amo ia ese gwaukau Efeso e siaia lao, ekalesia oreana ita-taona taudia ia dekena baela. \v 18 Bena idia na dekenai e kau negana ai, ia ese e hereva henidia, eto, Asia tanona ai aegu na hadaia guna dinana ema harihari, ede na noho tomava umui bogaragimui ai vada dibamui. \v 19 Lohiabada isiaina na lao heniava mai manaugu ida; iruru-matagu e dihova bona hisihisi ese e butugu taova, Iuda taudia edia henega dikadia daidiai. \v 20 Ihanamolaimui herevadia iboudiai na hamaorolai henimuiva, ta asina hunia; bona na hadibamuiva taunimanima vairadiai bona emui ruma ai danu. \v 21 Iuda taudia bona Helene taudia danu na haroro henidiava, Dirava enai bae helalo kerehai, bona eda Lohiabada Iesu Keriso bae abidadama henia. \p \v 22 Harihari Ierusalem bainala, Lauma ese vada e ḡuigu dainai, a dahaka ese unuseni ai baine butugu tao na asi dibagu; \v 23 ḡau tamona, hanua hanua lalodiai Lauma Helaḡa ese vada e hamaorogu, iḡui bona hisihisi momo vairagu ai eme hure. \v 24 A egu mauli na herevana, asina lalokau heniamu: egu heau baina ha-orea, hesiai ilaohenina Lohiabada Iesu ese vada e henigu, Dirava ena harihari-bada sivaraina namona baina gwauraia hedinarai, vada baina haḡuḡurua. \p \v 25 Harihari lau na dibagu, emui ai na loaloa bona Basileia na harorolai henimui taumui iboumui ai ese vairagu basio itaia lou. \v 26 Badina binai na hamaoromuimu, lau na taunimanima iboudiai raradia amo name ḡoeva. \v 27 Badina be Dirava ena ura idoinai vada na hamaorolaimui; sina taina asina moia tao. \p \v 28 Sibomui nahuamui ba toho, mamoe serina nahuana danu; serina bunai Lauma Helaḡa ese ita-taona taumui ai vada e halaomui, Dirava ena ekalesia ia rarana e davalaia ḡauna, ba ubua helaoreana. \v 29 Dibagu lau baina raka oho murinai uda sisiadia karakaradia be. bogaragimui ai do bae raka vareai, seri na bae hadikaia; \v 30 bona umui sibomui emui amo tatau haida do bae gini tore, hereva gageva-gagevadia bae gwaurai, kamonai taudia bae hakaudia kerere. \v 31 Taunabunai, ba gima, ina danu ha laloa tao laḡani toi vaitani umui ta ta isisiba-henimui asina hadokoa; na sisiba henimui boiva na sisiba henimui raniva mai irurumatagu ida. \p \v 32 Harihari Dirava imana ai bona ena harihari-bada herevana ai na atomui taomu; ia na mai goadana baine haginunui maoro, bona ahumui baine heni ena helaḡa taudia iboudiai bogaragidiai. \v 33 Tau ta ena silver eiava ena gold eiava ena dabua asina hekisehekise heniava. \v 34 Umui dibamui, egu dabu ḡaudia, bona bamogu edia, na ini imagu ruaosi ḡaukaradia amo na abiva. \v 35 Ḡau iboudiai lalodiai dala namona na hahedinarai henimui; ba gaukara, lau bamogu, manoka-manoka taudia ba kahadia; bona Lohiabada Iesu ena hereva ba laloa tao, eto “Ḡau ihenina be namo bada, ḡau iabina be namo maraḡi”. \p \v 36 Unu e gwau toma, bena tuina e hadai, idia iboudiai ida e ḡuriḡuri. \v 37 Idia iboudiai na e tai dikadika, aiona ai e hagagiu dae, e harahua. \v 38 Lalodia e hisihisi bada ena hereva dainai, ia vairana basie itaia lou eto. Bena dala ai e bamoa ela lagatoi. \c 21 \s1 Paulo mai bamona ida Ierusalem ela \p \v 1 Taunabunai, ai ese a hatonidia mai lalo-metaumai ida, bena lara a kidaia, a heau maoromaoro, Koso ai a heau kau; kerukeru Rodo ai a heau kau; unu amo a heau ala Patara. \v 2 Unuseni ai Foenikia bainela lagatoina ta a davaria, bena a ḡui kau, a heau. \v 3 Kupro a itaia, bena laurina kahana ai a heautania, Suria ai a heau kau, Turo ai a diho; badina be lagatoi kohuna unuseni ai bae vaia eto. \p \v 4 Iesu ibadinana taudia a davaridia, bena unuseni ai boi hitu a nohova; Lauma ena amo idia ese Paulo e hamaoroa loulou, Ierusalem basinela. \v 5 Unu dinadia e ore, bena emai laolao ala; idia iboudiai mai adavadia mai natudia ida dala ai e bamomai ela bona hanua a rakatania. Kone ai a hetuitui, a ḡuriḡuri, \v 6 bena a hatonidia, lagatoi ai a ḡui kau. Idia ese edia ruma e lou heni. \p \v 7 Turo amo a heau, Tolemaia ai a heau kau: emai heau dokona bunai. Unuseni ai varavara a hahenamo henidia, dina tamona idia ida a noho. \v 8 Daba ai, Tolemaia a rakatania, Kaisarea ala, Filipo, sivarai namo iharorolaina tauna, ena ruma ai a dae kau; ia na hahituosi taudia ta. Bena ia ida a nohova. \v 9 Ia na mai natuna ulatodia hahani; hahaniosi ese e perovetava. \v 10 Dina hoho unuseni ai nohomai ai, peroveta tauna ta, ladana Agabo, Iudea amo e diho ema, \v 11 dekemai ai e gini dae. Bena ia ese Paulo ena dabua e abia, sibona aena bona imana e ḡuilai, eto, Lauma Helaḡa be ini e gwau tomamu: ina dabua biaguna na Iuda taudia ese Ierusalem ai ini bae ḡuia toma, bena idau bese taudia bae henidia. \v 12 Una hereva a kamonai negana ai na ai bona una gabu taudia danu a noia loulou, Ierusalem basine ha dara dae. \v 13 Bena Paulo e haere, eto, Ini o tai tomamu bona lalogu ini o hamanokaia tomamu anina be dahaka? Lau be vada name heḡaeḡae, bae ḡuigu; oibe, dia una mo, baina mase danu Ierusalem ai, Lohiabada Iesu ladana bagunai. \v 14 Bena lalona ianina ai asia heḡereḡere dainai emai noinoi a hadokoa, ato, Lohiabada ena ura mo baine karaia. \p \v 15 Unu dina muridiai, emai laolao ḡaudia a abi heḡaeḡae, bena Ierusalem ai a ha dara dae. \v 16 Iesu ibadinana taudia haida Kaisarea amo e bamomai; Nason, tau Kupro, danu a hakaua lao; ia na Iesu ibadinana tauna gunana ta, ena ruma ai baine abimai dae eto. \s1 Paulo Ierusalem ai \p \v 17 Ierusalem ai a kau negana ai na varavara ese e abimai dae mai moaledia ida. \v 18 Kerukeru, Paulo na ai ida ala, Iakobo dekenai a raka vareai; ekalesia oreana ita-taona taudia iboudiai danu e hebou. \v 19 Paulo ese e hahenamo henidia, bena Dirava ese bese idau-idau taudia bogaragidiai iena hesiai amo e karava kal-adia iboudiai sivaraidia e gwaurai. \v 20 Idia na e kamonai, bena Dirava e heatolaia. Bena idia ese ia e hereva henia, eto, Varavalamai e, oi dibamu Iuda taudia daha daha ese Iesu vada e badinaiamu; iboudiai danu taravatu e badinaia tarika-tarikamu. \v 21 Idia na vada e kamonai, oi ese Iuda taudia bese idau-idau bogaragidiai e nohomu na o hadibadiamu, Mose bae rakatania, bona natudia basie peritomedia, bona sene karadia basie kara. \v 22 Taunabenai, ede ba kara toma? Momokani, idia na bae kamonai oi vada oma. \v 23 Una dainai, ina kara aia hamaorolaimu na ba karaia. Tatau hahani bini hehelaḡa, edia gwauhamata dainai. \v 24 Oi ese ba bamodia, idia ida ba hallego(:va, bae laohai kohudia danu ba davanalai, bena huidia bae utu. Unu am-taunimanima iboudiai bae diba oi harimu e kamonaiva na asi anina; bae diba danu o kara maoromaoromu, bona taravatu o badinaiamu. \v 25 A bese idau-idau taudia na emai lalo-hadai vada a tore henidia, ato, Kaivakuku ihahoulaidia ḡaudia bona rara bona aiodia e gigi ḡaudia hidiodia na basie ani, bona basieheuda-hanai. \p \v 26 Taunabunai, Paulo ese hari tatau e bamodia; kerukeru, idia ida e hahegoeva, bona Dubu Helaḡa lalonai e raka vareai, haheḡoeva dinadia bae ore bona boubou ḡaudia idia ta ta daidiai baine ato dinana e gwauraia hedinarai. \s1 Ierusalem taudia ese Paulo e dabaia tao \p \v 27 Haheḡoeva dinadia hituosi kahira-kahira e ore ai na Iuda taudia haida Asia amo ese Paulo e itaia, Dubu Helaḡa lalonai, bena idia ese aru taudia lalodia e ani. Bena e dabaia tao, \v 28 e lolo, eto, Israel taumui e, a kahamai. Ina tau ese taunimanima iboudiai gabu idoidiai e hadibadiamu, ita beseda bona taravatu bona ina gabu bae inai henidia; ina danu, ia ese Helene taudia na Dubu Helaḡa lalonai vada e hakaudia vareai, ina gabu helaḡana vada e hadikaia. \v 29 Badina be idia ese Trofimo, tau Efeso, hanua lalonai Paulo ida e itadia guna, bena banava eto Paulo ese Dubu Helaḡa lalonai vada e hakaua vareai. \v 30 Hanua idoinai e haraivaia; bena hanua taudia e aru ela, Paulo e dabaia tao, Dubu Helaḡa amo e veria lasi, bena iduara iboudiai e kou. \s1 Roma taudia ese Paulo e hamauria \p \v 31 Idia ese bae alaia mase eto. To Ierusalem idoinai e heloḡo-heloḡova harina na tuari biaguna badana e kamonai; \v 32 bena ia ese tuari taudia mai biagudia ida e hakaudia haraḡa-haraḡa, dekedia e heau diho. Aru taudia ese tuari biaguna badana mai ena orea taudia ida e itadia, bena Paulo idadabana e hadokoa. \v 33 Bena tuari biaguna badana e raka kahira, e abia, ena orea taudia e haduadia gadea rua amo bae ḡuia. Bena e henanadai, ia be daika bona ena kara be dahaka. \v 34 A hutuma bogaragidia amo haida hereva ta ma haida hereva ta e lololai; bena heloḡo-heloḡo dainai ia na hereva maorona idavarina asi dibana. Taunabunai e hahedua, Paulo na tuari kohorona lalonai bae hakaua vareai. \v 35 Vadavada ai e kau ai, tuari taudia ese e huaia dae, badina be aru taudia na mai edia daḡedaḡe. \v 36 Badina be hanua taudia ibouboudiai ese e ḡavaia, e lolo, eto, Aine mase. \s1 Paulo ese Ierusalem taudia e haroro henidia \p \v 37 Kohoro lalonai bae hakaua vareai eto; bena Paulo ese tuan biaguna badana e noia, eto, Mani bama hereva henimu. Tuari biaguna badana eto, Helene gadodia mai dibamu a? \v 38 Oi na dia hari Aigupto tauna, gunaguna ala-ala e havaraia bona ala-ala taudia daha hani tano ḡaḡaena e hakaudia lao, a? \v 39 Paulo eto, Lau na Iuda taugu; egu hanua na Taso, Kilikia tanona ai, harina dia maraḡi hanuana. Na noimumu, mani emu kara, taunimanima aina hereva henidia. \v 40 E gwau maoro; bena Paulo na vadavada ai e gini, imana ai taunimanima e taodia ahu. Idia na asi reḡereḡedia; bena ia ese Heberu gadodia ai e hereva henidia, eto, \c 22 \p \v 1 Tadikakagu bona tamagu logora e, sivaraigu aina hamaorolaimui mani a kamonai. \p \v 2 Idia ese e kamonai ia na Heberu gadodia ai e hereva henidia, bena asi reḡereḡedia e hakala henia. \p \v 3 Bena ia ma eto, Lau na Iuda taugu, Kilikia tanona ai na vara, Taso hanuana ai; to ina hanua lalonai na bada oho bada oho. Gamaliel ese e hadibaguva negana ai, ia ese seneda edia taravatu kaladia metaudia e hadibalaiguva. Bena Dirava ena ḡaukara na goadalaiava, harihari umui ese o goadalaiamu heḡereḡerena. \v 4 Ina dala matamatana danu na daḡedaḡe heniava, tatau bona hahine na ḡuidiava, dibura rumadia ai na koudiava, bae mase na tomava. \v 5 Una na hahelaḡa tauna badana bona hanua tau-badadia bae hamomokania diba. Idia ese revareva e henigu, varavarada Damasko ai edia; bena nala, unuseni ai e nohova taudia ma baina ḡuidia, Ierusalem baina hakaudia mai, matadia ihakanidia totona. \v 6 To na laova ai, Damasko e kahira-kahira, dina tubua sisivana diari badana ta guba amo e tara dagu, e ḡeḡegu ahu. \v 7 Tano ai na hekida diho, bena gado ta na kamonai, eto “Saulo e, Saulo e, dahaka dainai o daḡedaḡe henigumu?” \v 8 Bena na haere, nato “Lohiabada e, oi na daika?” Ia e helada hato, eto “Lau na Iesu, tau Nasaret, o daḡedaḡe henigumu”. \v 9 Bamogu danu diari e itaia, to e hereva henigu gadona na asie kamonai. \v 10 Bena na henanadai, nato “Lohiabada e, ede baina kara toma?”, Lohiabada e haere, eto “A tore isi, Damasko ai ba raka vareai, unuseni ai ta ese baine hamaoromu ede ba kara toma”. \v 11 Una diari badana ese matagu e paia, ḡau ta asina itaia; bena bamogu ese imagu ai e abi, e hakaugu lao bona Damasko ai. \p \v 12 Unuseni ai tau ta na dekegu ema, ladana na Anania; ia be Dirava garina e gariva bona taravatu e badinaiava tauna; Iuda taudia danu iboudiai unuseni ai e nohova ese ia e imodaiava. \v 13 Ia na badibadigu ai e gini, eto “Tadigu Saulo e, matamu bae papa”. Una negana ai matagu vada e papa, na itaia. \v 14 Bena ia eto “Seneda edia Dirava ese vada e abimu hidi, ena ura vada ba diba, Kara Maoromaoro Tauna do ba itaia bona uduna herevadia danu ba kamonai. \v 15 Badina be iena amo vada o ita bona o kamonai ḡaudia na do ba gwaurai hedinarai, iena taunimanima iboudiai vairadiai. \v 16 Dahaka o halahemu? A tore isi; bapatiso avabia, emu dika ihuri-ohodia; bona ia ladana ba hahanea”. \p \v 17 Bena Ierusalem na lou henia, Dubu Helaḡa lalonai na ḡuriḡuriva ai na mata hanai, \v 18 Iesu na itaia. E hereva henigu, eto “A kara haraḡa, Ierusalem a rakatania haraḡa-haraḡa; badina be sivaraigu na bo gwauraimu basie abi daemu”. \v 19 Lau na haere, nato “Lohiabada e, idia dibadia, lau ese oi ibadinamu taudia na dubu iboudiai amo na abidia, dibura rumadia ai na koudia, na dadabadia danu. \v 20 Igwauraimu tauna Stefano danu rarana e hahebubua negana ai lau danu idia dekediai gini, ia iala-masena taudia edia kara na hanamoa, bona edia dabua na nari”. \v 21 A Iesu ese e hereva henigu, eto “Vada aola; bainda be gabu daudau bdina siaimu lao, bese idau-idau dekedia baola”. \p \v 22 Idia ese e hakala henia ela bona ia na unu e gwau toma, bena e lolo, eto, Ina tau na tanobada amo baine heabi oho; baine mauri na dia namo. \v 23 E lolova ai edia dabua danu e taho nege, bona ḡahu e taho dae taho dae. \s1 Paulo Roma taudia imadia ai \p \v 24 Una dainai tuari biaguna badana ese ena orea taudia e haduadia, Paulo na kohoro lalonai bae hakaua vareai, unuseni ai bae dadabaia, bona bae nanadaia, unu e lolo henia tomava anina be dahaka. \p \v 25 Idia ese boromakau kopina varodia amo e mataia, bena ia ese tuari biaguna, ia badibadinai e gini tauna, e nanadaia, eto, Roma tauna na do basie hahemaoro henia a vada bae dadabaia guna na maoro a? \v 26 Tuari biaguna una hereva e kamonai, bena ela, tuari biaguna badana e hamaoroa, eto, Ede bo kara tomamu? Badina be hari tau na Roma tauna. \p \v 27 Bena tuari biaguna badana na Paulo dekena ela, eto, A hamaorogu, oi na Roma taumu a? Ia eto, Oibe. \v 28 Tuari biaguna badana eto, Una dagi be moni badana amo na hoia. Paulo eto, A lau be una dagi ai na vara. \v 29 Bena bae dadabaia eto taudia ese e rakatania haraḡa-haraḡa; tuari biaguna badana danu kudouna e hetaha, badina be ia dibana Roma tauna vada e ḡuia kava. \p \v 30 Kerukeru, tuari biaguna badana e urava Iuda taudia ese Paulo e habadelaia badina baine diba. Una dainai ia ese e ruhaia, bena hahelaḡa taudia bona kaunsil taudia iboudiai e haduadia, bae hebou eto. Bena ia ese Paulo e hakaua diho, idia vairadiai e haginia. \c 23 \s1 Paulo kaunsil taudia vairadiai \p \v 1 Bena Paulo ese kaunsil taudia e raraidia tao; bena eto, Varavaragu e, lau na mai lalo-ḡoevaḡoevagu ida vada na nohova Dirava vairanai, ema bona harihari. \v 2 Bena hahelaḡa tauna badana, Anania, ese badibadinai e gini taudia e haduadia, uduna bae huaria. \v 3 Bena Paulo ese e gwau henia, eto, Dirava ese oi do baine huarimu; oi na e hakurokuroa habana na heto. Oi na taravatu ai ba hahemaoro henigu totona o helaimu ani? Matona, taravatu o tataia utumu, o haduadiamu bae huarigu. \v 4 Badibadinai e gini taudia eto, Dirava ena hahelaḡa tauna badana o ḡonaḡonalaiamu a? \v 5 Paulo e haere, eto, Varavaragu e, asi dibagu ia na hahelaḡa tauna badana; a dibagu vada e torea, Emu bese lohiana na basio ere dika henia. \p \v 6 Paulo ese kaunsil taudia e itadia, haida be Sadukea taudia, ma haida be Farisea taudia; bena bogaragidiai e lolo, eto, Varavaragu e, lau na Farisea taugu, bona Farisea tauna natuna. Mase taudia edia tore-isi-lou name laroa dainai o hahemaoro henigumu a? \v 7 Ia na unu e gwau toma; bena Farisea taudia bona Sadukea taudia e hepapahuahu, edia hebou e haheparara; \v 8 badina be Sadukea taudia e tomamu tore-isi-lou na lasi, aneru lasi, lauma danu lasi, a Farisea taudia ese iboudiai e gwauraidiamu. \v 9 Bena heloḡoheloḡo vada e badava; itorena taudia haida Farisea oreana amo e gini tore, e hereva goada-goada, eto, ina tau enai kara dika ta asiame davaria; lauma ta eiava aneru ta ese vada e hereva henia dahaka. \v 10 Hepapahuahu na e habadaia; bena tuari biaguna badana e gari, idia ese Paulo bae darea na garina. Taunabunai, ia ese ena orea taudia e haduadia, bae diho, bogaragidia amo bae hakaua oho, kohoro lalonai ma bae hakaua vareai. \p \v 11 Hanuaboi ai Lohiabada na Paulo badibadinai e gini, eto, Ba goada balaheni, badina be Ierusalem ai vada o gwauraigu heḡereḡerena ai Roma ai danu ma ba gwauraigu. \s1 Iuda taudia ese Paulo iala-masena dalana e tahua \p \v 12 Daba ai, Iuda taudia haida e henega, e gwau hamata mai hereva metaudia ida, basie aniani bona ranu basie inua ela bona Paulo bae alaia mase. \v 13 Unu e gwau hamata toma taudia na hari-ahui mai dikoana. \v 14 Idia na hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia dekedia ela, eto, Ai na vada ame gwau hamata mai hereva metaudia ida, basia aniani ela bona Paulo baia alaia mase. \v 15 Taunabinai, umui na kaunsil taudia ida tuari biaguna ba noia, ia ese Paulo ma baine hakaua diho dekemui ai, boma ura ia herevana boma tahua ḡoevaḡoeva na heto. A ai na baia heḡaeḡae noho, bena dekemui ai do basine raka kahi mai, vada baia alaia mase. \p \v 16 A Paulo vavana ese edia bani-tao herevana e kamonai, bena tuari taudia edia kohoro ai e raka vareai, Paulo e hamaorolaia. \v 17 Bena Paulo ese tuari biaguna maraḡina ta e boiria, eto, Ina tauhau na tuari biaguna badana dekena a hakaua lao, badina be ia na hereva ta baine hamaorolaia e tomu. \v 18 Taunabunai, ia ese e hakaua lao, tuari biaguna badana dekena, eto, Hari mai iḡuina tauna, Paulo, ese e boirigu, e noigu, ina tauhau na oi dekemu baina hakaua mai eto, badina be ia na hereva ta aine hamaorolaimu e tomu. \v 19 Bena tuari biaguna badana ese ia imana e abia, e hakaua siri, e nanadaia hehuni; eto, Dahaka ba hamaorogu o tomu? \v 20 Ia na e haere, eto, Iuda taudia vada e henega bou, bae noimu, kerukeru Paulo ba hakaua diho, kaunsil taudia dekediai, bae nanadaia ḡoevaḡoeva totona. \v 21 To basio kamonai henidia, badina tatau hari-ahui mai dikoana na Paulo e bani heniamu, bona vada e gwau hamata, eto aniani basie ani bona ranu basie inu ela bona bae alaia mase. Idia na harihari e heḡaeḡae nohomu, badina be lalodia e tomamu oi ese edia noinoi bavabia dae. \v 22 Taunabunai, tuari biaguna badana ese tauhau na e tua, e tamanua, eto, Tau ta basio hamaoroa oi ese unu ḡau vada o hadibalaigu. \s1 Roma taudia ese Paulo e hakaua lao Kaisarea ai \p \v 23 Bena ia ese tuari biagudia rarua e boiridia, eto, Tuari taudia sinahu-rua bona hosi ai e guimu taudia hitu-ahui bona io taudia sinahu-rua ba haboudia heḡaeḡae, hari hanuaboi hora taurahani-ta Kaisarea baela. \v 24 Hosi ta danu ba henidia, Paulo ena gui ḡauna. Bena Gavana Feliki dekena ba laohaia mai maurina ida. \p \v 25 Revareva danu e torea, ini e torea toma: \p \v 26 Lau Klaudio Lusia ese oi Feliki, gavana taumu namo-hereana, na hahenamo henimumu. \v 27 Ina tau be Iuda taudia ese e dabaia tao, bae alaia mase eto; bena lau na tuari oreana ida ala, a hamauria, badina be na diba ia na Roma tauna. \v 28 kau na ura e habadelaiava badina baina diba, taunabunai na hakaua diho edia hegogo badana lalonai. \v 29 Unuseni ai na davaria idia ese edia taravatu herevadia ai e habadelaiava, a ihamasena eiava iḡuina badina ta asie gwauraia. \v 30 A vada eme hamaorogu, haida na bae bani tao bena bae alaia mase; taunabunai na siaia vasi haraḡa-haraḡa dekemu ai; bona ihabadelaina taudia danu vada na haduadia bae vasi, oi vairamu ai bae habadelaia. \p \v 31 Taunabunai, e haduadia heḡereḡerena ai, tuari taudia ese Paulo e abia, hanuaboi ai Antipatri e hakaua lao. \v 32 Kerukeru, idia na edia kohoro e lou lao; a hosi ai e ḡui taudia be Paulo ida ela. \v 33 Kaisarea ai e lasi; bena hari revareva na gavana e henia, Paulo danu e hakaua vareai ia vairanai. \p \v 34 Feliki ese hari revareva e duahia vaitani, bena e henanadai, eto, Ia be edena gabu tauna? Vada e kamonai ia na Kilikia kahana tauna. \v 35 Bena eto, E habadelaimumu taudia do baema, bena vairadiai emu hereva idoinai baina kamonai. Bena e haduadia, Herod ena hahemaoro rumana ai do bae gimaia. \c 24 \s1 Paulo Feliki vairanai \p \v 1 A Dina ima e ore ai, Anania, hahelaḡa tauna badana, e gini dae, hanua tau-badadia haida ida, bona haroro mai dibana tauna ta, ladana Teretulo. Bena idia ese gavana e hereva henia, Paulo e habadelaia. \p \v 2 Taunabunai Paulo e boiria. Bena Teretulo ese e habadelaia matama; eto, Namo-herea taumu Feliki e, oi daimu ai maino ai a nohomu; bona emu aonega dainai ina bese ena dala vada eme maoromaoro; \v 3 taunabunai ai ese nega idoidiai bona gabu iboudiai emu hereva a abi daemu bona a hanamomumu. \v 4 A baina haturiamu na garina na noimumu, mani ame bogamai hisi, emai hereva kwadogina na ba kamonai. \v 5 Badina binai: ai ese ina tau a davaria, ia na dika ihavarana tauna, Iuda taudia iboudiai tanobada kahadia idoidiai ia ese e haheloḡo-heloḡodiamu; ia danu Nasaret oreana ihakauna tauna ta. \v 6 Ia ese Dubu Helaḡa e hadikaia toho, to ai ese a dabaia tao, baia hahemaoro henia emai taravatu heḡereḡerena ato. \v 7 A Lusia, tuari biaguna badana, ema, imamai amo e abia oho mai daḡedaḡena ida; \v 8 bona e habadelaia taudia e haganidia, oi dekemu baema. Mani oi ese ba nanadaia, bena hari kara idoidiai a habadelaiamu herevadia sibomu ba diba. \v 9 Bena Iuda taudia ese ena hereva e durua, eto, Unu hereva iboudiai na momomo-kakani. \p \v 10 Gavana ese Paulo e lodu henia; bena Paulo ese haere. Eto, Lau dibagu oi ese laḡani hoho ina bese vada o hahemaoro henia, una dainai sibogu herevagu aina gwaurai mai moalegu ida. \v 11 Badina boma tahua boma diba, dina gwauta-rua vada ela, lau na toma-diho tolona Ierusalem ai na lla dara dae. \v 12 Dubu Helaḡa ai lau tau ta ida hepapahuahumai ai asie davarigu; bona dubu maraḡidia ai eiava hanua ariaradia ai heloḡo-heloḡo ta asina havaraia. \v 13 Idia danu harihari e habadelaigumu herevadia na oi vairamu ai basie hamomokani diba. \v 14 A ina na na gwauraia hedinaraimu: idia ese kererena e gwauraiamu dalana ai lau ese senemai edia Dirava na toma henia dihomu; ḡau tamona, ḡau iboudiai taravatu ai bona peroveta bukadia ai e tore na na abi daemu danu. \v 15 Mai egu helaro danu Dirava enai, ini hahebade taudia heḡereḡeredia. Emai helaro binai: mase taudia do bae tore isi lou, kara maoromaoro taudia bona asi edia kara maoromaoro taudia danu. \v 16 Ina danu na goadalaiamu, lalogu na basine kerere helaoreana. Dirava vairanai bona taunimanima vairadiai. \v 17 Laḡani haida vada e lao bubuni; bena nala, harihari ḡaudia bona boubou ḡaudia egu hanua baina laohai nato. \v 18 Unu na kara toma, bena na haheḡoeva negana ai na Dubu Helaḡa ai e davarigu; aru taudia na lasi, heloḡo-heloḡo danu lasi. \v 19 A Iuda taudia haida Asia amo be unuseni ai; idia na egu kara dika ta bema diba, oi vairamu ai bema mai, bema habadelaigu, una na bema maoro. \v 20 Eiava ini vada ema taudia ese bema hamaorogu, egu kara dika be edena, kaunsil taudia vairadiai na gini negana ai e davaria. \v 21 A ina hereva tamona idia bogaragidiai ginigu ai na gwauraia badabada, nato “Mase taudia edia tore-isi-lou herevana dainai hari dina ai o hahemaoro henigumu”. \p \v 22 Hari “dala” herevana vada e diba maoromaoro dainai, Feliki ese idia e gwaudia tubu, eto, Lusia, tuari biaguna badana, bainema negana ai na emui hereva baina tahua namonamo. \v 23 Bena tuari biaguna e haduaia, Paulo baine gimaia, to basine koua kunuka-kunuka; turana haida ese danu bae igoa ita, basine gwaudia tao. \p \v 24 Dina Haida muridiai, Feliki na adavana Drusila, Iuda hahinena, ida ema; bena Paulo e boiria, Keriso Iesu iabiabiraina herevana na iena amo e kamonai. \v 25 A Paulo ese kara maoromaoro bona boga auka bona bainema hahemaorona danu e herevalai; bena Feliki e gari bada, eto, Harihari aola; nega baine namo ma baina boirimu lou. \v 26 Ia danu mai ena helaro, Paulo ese moni baine henia, ia iruhana davana; una dainai ia ese e boiria loulouva, ia ida e hereva-herevava. \v 27 A laḡani rua vada e lao bubuni, bena Porokio Festo ese Feliki e boloa. Bena Feliki na Iuda taudia lalodia ihanamodia urana e urava dainai, ia ese Paulo na iḡuina ai e rakatania. \c 25 \s1 Paulo Festo vairanai \p \v 1 Festo na baine lohiaia tanona ai e diho, dina toi e nohova, bena Kaisarea amo Ierusalem eha dara dae. \v 2 Bena hahelaḡa taudia bona Iuda ikwaradia taudia ese Paulo herevana e hadibalaia; \v 3 bena e noia, ia ihadikana ai baine durudia, hesiai taudia baine siaidia lao, Ierusalem bae hakaua mai. Badina be idia ese dala ai bae bani henia, bae alaia mase eto. \v 4 A Festo e haere, eto, Paulo bae gimaia Kaisarea ai, asi vanahana lau danu unu bainala. \v 5 Ma eto, Umui bogaragimui amo mai siahudia taudia na lau ida baiala, bena hari tau bema mai ena kerere, idia ese bae habadelaia. \p \v 6 Ia na idia dekediai e nohova dina taurahani eiava gwauta dahaka, bena Kaisarea ela. Kerukeru, ia na hahemaoro gabuna ai e helai; bena e gwau isi, Paulo bae hakaua vareai. \v 7 Ia e gini dae, bena Ierusalem amo e diho taudia ese e ginia heḡeḡe, hereva metaudia momo e habadelaia, to asie hamomokani diba. \v 8 Bena Paulo e haere, eto, Iuda taudia edia taravatu asina tataia utu, Dubu Helaḡa asina hadikaia, bona Kaisara enai asina kerere. \v 9 To Festo e urava Iuda taudia lalodia baine hamoaledia dainai, ia ese Paulo e hamaoroa, eto, O uramu Ierusalem ba ha dara dae, unuseni ai baina hahemaoro henimu ini hereva daidiai a? \v 10 Paulo eto, Lau na Kaisara ena hahemaoro gabuna vairanai na ginimu; ia ese baine hahemaoro henigu. Lau be Iuda taudia asina hadikadia; oi danu dibamu. \v 11 Bama kerere, eiava mase karana ta bama karaia, vada bama mase, basinama gwau edeede. A edia hahebade bema asi anina, tau ta ese idia imadia ai basinema atogu kau diba. Kaisara ladana name hatoa; ia vairanai baina hahemaoro. \v 12 Unu amo Festo kaunsil taudia ida vada e hereva-hereva; bena ia ese Paulo e haere henia, eto, Kaisara ladana ome hatoa; Kaisara dekena do baola. \s1 Agripa e gini dae \p \v 13 Dina haida vada ela, bena King Agripa mai Berenike ida Festo ihanamona totona Kaisarea ela. \v 14 Idia na dina hoho unuseni ai e nohova, bena Festo ese Paulo herevana na gaubada e hamaorolaia, eto, Tau ta be iniseni ai, Feliki ese dibura rumana ai e rakatania. \v 15 Lau Ierusalem nala negana ai hahelaḡa taudia bona hanua tau-badadia ese ia herevana e hamaorolaigu, bona e noigu danu baina hahemaoro henia. \v 16 Bena na haere henidia, nato, Roma taumai na unu asia kara tomamu; e habadeamu tauna na ihabadelaina taudia ida do asie hegaga heheni bona do se haere henidia negima ai asia hahemaoro heniamu. \v 17 Taunabunai, idia na iniseni ai e hebou negana ai, lau na asina halahe, a kerukeru hahemaoro gabuna ai na helai, na gwau isi, hari tau bae hakaua mai. \v 18 A ihabadelaina taudia e gini tore negana ai, lau banava kara dikadia bae habadelaia nato, to asie gwaurai; \v 19 edia toma-diho karadia mo e herevalai. Bona tau ta, ladana Iesu, herevana danu, ia na vada e mase, a Paulo ese e herevalaia goadagoadava, eto vada eme mauri. \v 20 Bena ini hereva itahudia dalana na daradaralaia dainai, na nanadaia, Ierusalem bainela, unuseni ai baine hahemaoro, eiava. \v 21 A Paulo ese e noigu, eto ihahemaoro-henina baine mia ela bona Augusto ese baine karaia; taunabunai na hahedua, bae gimaia ela bona Kaisara dekena baina siaia lao. \p \v 22 Bena Agripa ese Festo e hamaoroa, eto, Lau danu na uramu hari tau ena hereva baina kamonai. Festo eto, Kerukeru do ba kamonai. \s1 Paulo Agripa vairanai \p \v 23 Kerukeru Agripa bona Berenike na mai hairaidia ida ela, hahemaoro rumana ai e raka vareai, tuari biagudia bona hanua tau-badadia ida. Bena Festo e gwau isi, Paulo bae hakaua vareai. \v 24 Bena Festo eto, King Agripa e, bona dekemai ai vada ome hebou taumui iboumui ai, ina tau o itaiamu, Iuda taudia iboudiai Ierusalem ai bona iniseni ai danu e noigu, e lolo, baine mauri na dia namo eto. \v 25 To mase karana ta ienai asina davaria. Bena ia ese Augusto ladana vada e hatoa, ia vairanai baine hahemaoro e tomu; taunabunai na tomamu baina siaia lao. \v 26 A ia herevana biagugu baina tore henia na asina diba ḡoeva; taunabunai vada name hakaua mai umui vairamui ai, bona oi vairamu ai danu, King Agripa e; baita nanadaia ḡoeva-ḡoeva, bena ia herevana ta baina davaria, baina torea. \v 27 Badina be lau na tomamu dia maoro mai iḡuina tauna baina siaia lao, a ihabadelaina herevadia na basina tore hedinarai. \c 26 \p \v 1 Bena Agripa ese Paulo e hamaoroa, eto, Mani sibomu a hereva. Bena Paulo ese imana ai e taodia ahu, e haere matama, eto, \v 2 King Agripa e, na moalemu badina be Iuda taudia ese e habadelaigumu ḡaudia iboudiai na oi vairamu ai hari dina ai aina haerelai. \v 3 Badina be Iuda taumai emai kara bona emai hepapahuahu iboudiai vada o diba bada, taunabenai na noimumu mani emu kara a haheauka, egu hereva ba kamonai. \p \v 4 Egu kara, tauhaugu negana ema harihari, egu bese taudia bogaragidiai bona Ierusalem ai danu, Iuda taudia iboudiai vada dibadia. \v 5 Matamana amo idia na dibadia lau, bona bema ura bema gwauraigu lau na Farisea taugu, toma-diho oreana bunai ena kara metaudia idoidiai na badinava. \v 6 Harihari ina hahemaoro gabuna ai name gini, badina be Dirava ena gwauhamata na laroamu, senemai e henidia gwauhamatana. \v 7 Iduhu gwautaruaosi ese una gwau-hamata ihamomokanina e laroamu dainai idia ese Dirava e toma henia diho boi toma henia diho ranimu mai goadadia ida. Ḡaubada e, una helaro dainai Iuda taudia ese e habadelaigumu. \p \v 8 Badina be dahaka umui na o tomamu Dirava ese mase taudia e hatoredia isi herevana na basita abia dae diba? \v 9 Lau danu lalogu na hadaia, nato Iesu tau Nasaret ladana ihadikana karadia momo bama kara bema namo. \v 10 Unu na kara toma Ierusalem ai. Hahelaḡa taudia ese siahu e henigu, bena helaḡa taudia hutuma be dibura rumadia ai na koudia; bona e revadia mase negadia ai, lau danu nato bae mase. \v 11 Dubu iboudiai lalodiai danu lau ese na dadabadia loulou; na hahisidia, bae ere dika totona. Na badu henidia dikadika dainai, na ḡavadia ela bona hanua idaudia ai ma na daḡedaḡe henidia. \p \v 12 Taunabunai, Ḡaubada e, una ḡaukara dainai Damasko dalana ai na raka lao. Siahu bona hahedua na hahelaḡa taudia ese vada e henigu. \v 13 Bena dala ai, dina tubua negana ai, diari ta guba amo e tara dagu na itaia, dina hururu-hururuna e hereaia, lau mai bamogu ida e ḡeḡemai ahu. \v 14 Ai iboumai ai tano ai a hekida diho; bena lau mo gado ta na kamonai, Heberu gadodiai e hereva henigu, eto “Saulo e, Saulo e, dahaka dainai o daḡedaḡe henigumu? Ikodo e lahamu bena o hisihisimu”. \v 15 Lau nato “Lohiabada e, oi na daika?” Ia eto “Lau na Iesu, o daḡedaḡe henigumu. \v 16 A tore isi, badina be emu ai vada name hedinarai badina binai: egu hesiai tauna ai baina halaomu, vada o ita ḡaudia bona do baina hahedinarai henimu ḡaudia danu ba gwaurai hedinarai. \v 17 Heberu taudia bona idau bese taudia imadia amo baina hamaurimu. Idia dekedia baina siaimu lao, \v 18 matadia bae papa; bena dibura bae rakatania, diari bae haḡerea. Bona Satana ena siahu bae rakatania, Dirava bae haḡerea; unu amo edia dika bae hegwau tao, bona ahudia do bae abi, lau iabiabiraigu ese vada e hahelaḡadia taudia bogaragidiai”. \p \v 19 Taunabunai, King Agripa e, guba amo e hahedinarai henigu ḡauna na asina gwau edeede henia; \v 20 a Damasko taudia na haroro henidia guna, gabeamo Ierusalem taudia bona Iudea kahana taudia iboudiai bona bese idau-idau taudia danu na haroro henidia, bae helalo kerehai, bona Dirava bae haḡerea, bona helalo karadia danu bae kara. \v 21 Badina binai Iuda taudia ese Dubu Helaḡa lalonai e dabaigu tao, bae alagu mase eto. \v 22 A hekaha be Dirava ena amo vada na davaria, una negana ema bona harihari; vada na gini tutuka-tutuka, kikina badana vada na haroro henidia. A idau ḡau asina gwauraia, peroveta taudia bona Mose ese e gwaurai guna ḡaudia mo na gwaurai. \v 23 Ḡaudia bini: Keriso na baine hisihisi guna, bena mase amo baine tore isi lou, bena diari ese Heberu taudia bona bese idauidau taudia baine hadiarilaidia. \p \v 24 Ia na unu e haere toma, bena Festo e lolo, eto, Paulo e, oi na o kavamu; emu aonega badana ese lalomu vada e hakavaia. \v 25 A Paulo na e haere, eto, Namo-herea taumu Festo e, lau na dia kava; momokani bona lalo-parara herevadia na gwauraimu. \v 26 Badina be Ḡaubada danu ini mai goadagu ida na gwaurai heniamu ḡaudia na dibana. Vada name diba ini ḡau ta ienai se hehunimu, badina be ina ḡau na dia daiguni ai asie karaia. \v 27 King Agripa e, peroveta taudia edia hereva o abi daemu a? Vada dibagu o abi daemu. \p \v 28 Bena Agripa ese Paulo e hamaoroa, eto, Lalogu o aniamu, mokona Keriso ibadinana tauna ai o halaogumu. \v 29 Paulo eto, Dirava vairanai egu ura binai: dia mokona lalomu basinama ania to bama ania momokani; bona dia oi mo, to hari dina ai e hakala henigumu taudia iboudiai; lau ihaḡoigu ai boma lao, a dia iḡui ai. \p \v 30 Bena hari Ḡaubada bona Gavana bona Berenike, bona idia ida e helaiva taudia iboudiai, e tore isi, \v 31 e raka lasi, e hereva heheni, eto, Ina tau be mase karana ta eiava iḡuina karana ta se karaia. \v 32 Agripa danu Festo e hamaoroa, eto, Kaisara ladana basinema hatoa, baitama ruhaia nege. \c 27 \s1 Paulo na Roma ela \p \v 1 Lalodia e hadai, ai na lagatoi ai baia gui, Italia baiala; bena Paulo bona e ḡuidia taudia haida danu tuari biaguna e henia. Ia ladana be lulio; Augusto ena orea tauna ta. \v 2 Ai na Adramutio lagatoina ta ai a ḡui kau, Asia konena hanuadia baine heau henidia ḡauna. Makedonia tauna ta, Tesalonika amo, ladana na Aristako, ese e bamomai. \p \v 3 Kerukeru Sidono ai a heau kau. Unuseni ai Iulio ese Paulo e kara namo henia, e kahua nege, turana dekedia bainela bona dekediai baine laḡa ani. \p \v 4 Una gabu a heautania, Kupro enoenona kahana ai a hanai, badina be lai na vairamai amo ema. \v 5 Kilikia bona Pamfulia daedia amo a heau hanai, bena Mura ai, Lukia tanona ai, a heau kau. \v 6 Unuseni ai tuari biaguna ese Alesandria lagatoina ta e davaria, Italia bainela; una dainai e haguimai hanai una lagatoi ai. \p \v 7 Dina hoho a heau metaira-metaira ela bona Kenido daenai a heau kau mai hekwarahimai ida. Unuseni ai lai ese e laomai ahu; bena Krete enoenona kahana ai a heau, Salmone idukana daenai. \v 8 Bena badibadina amo a heau, mai hekwarahimai ida, ela bona gabu ta ai a heau kau, ladana be Ao Namodia; una gabu bona Lasea hanuana padadia na dia daudau. \p \v 9 Nega daudau vada e lao bubuni, bona una nega heauna be mai garina, badina be Anivaga negana vada e ore; taunabunai Paulo ese e sisiba henidia, \v 10 eto, Tatau e, vada name diba eda laolao na do baine dika, ḡau momo bae boio, bona dia kohu mo a lagatoi danu; ita danu baita mase dahaka. \v 11 A tuari biaguna ese lagatoi itarina tauna bona lagatoi biaguna e kamonai henidia, Paulo ena hereva se abia dae. \v 12 Una hetu gabuna na dia namo lahara negana ai; taunabunai hutuma na e tomava baia dobitania, Foenikia ai baia heau kau toho, unuseni ai baia noho lahara negana ai. Una Foenikia na Krete aona ta, mai matuna, ta be lasirai matuna, a ta be laurabada matuna. \s1 Guba dikana \p \v 13 Lahu diho e toa, bena idia banava eto nega namona vada e davaria; taunabunai idia ese dogo e veria, bena Krete badibadina amo a heau. \v 14 Asi vanahana guba bada-hereana miriguni kahana amo e kau, \v 15 lagatoi e hohoa. Baia heau dae baia heau diho ato, to se heḡereḡere, bena a haḡoḡoa. \v 16 Bena motumotu maraḡina ta, ladana Kauda, metaina ai a heau kau, unuseni ai dingi ihamaurina ai a hekwarahi. \v 17 Idia ese dingi e veria dae; bena pae-tao kwanauna e abia, lagatoi gabenana ai kwanau e mataia, bena e veria tao. Lagatoi boe ai baine hure kau garina idia ese lara e veria dobi; bena a hagogoa. \p \v 18 Hari guba sinaiana ese lagatoi e hahegure-hegurea dikadika dainai, daba e rere ai kohu nege e matamaia. \v 19 Dina ihatoina ai, lagatoi ḡaudia danu ma e nege dobi. \v 20 Dina hoho, dina bona hisiu asie hedinaraiva, guba danu se dokova, e odamaiva; bena baiama mauri helarona e heabi oho vai tani. \p \v 21 Idia na nega daudau asie anianiva, bena Paul ) na bogaragidiai e gini tore, eto, Tatau e, boma kamonai henigu, Krete basitama dobitania, bena ina hahedika bona kohu iha-oredia na emui ai basiema vara. \v 22 A harihari na hamaoromuimu, na tomu, ba goada balahelli; badina be umui ta ena mauri basine boio, lagatoi mo sibona baine boio. \v 23 Badina be lau na Dirava ena tau, ia isiaina na lao henimu; b-na boi hanuaboi iena aneru ta na badibadigu ai e gini, \v 24 eto “Paulo e, basio gari, Kaisara vairanai do ba gini; bona taunimanima iboudiai oi ida o laolaomu edia mauri na Dirava ese vada e henimumu”. \v 25 Taunabunai, tatau e, ba goada balaheni; badina be Dirava na abidadama heniamu, na tomamu ḡau idoidiai bae vara, vada e hamaorogu heḡereḡerena. \v 26 A motumotu ta ai do baita hure kau. \s1 Lagatoi e hure kau \p \v 27 Boi gwauta-hani vaitani Adria gadobadana ai a hure eva-eva. Bena ihagwauta-hanina ai, malokihi ai, lagatoi memerodia eto tano ta vada e kahira-kahira. \v 28 Idia ese davara ena dobu e hahetohoa, roha ruahui e abia; asi vanahana ma e hahetohoa lou, roha gwauta-ima e abia. \v 29 Bena lagatoi na nadi ai baine tata kau garina ai, idia ese dogo auhani lagatoi gabenana amo e nege dobi; bena daba e naria mai kudou-hetahadia ida. \p \v 30 Lagatoi memerodia ese lagatoi bae pautania eto; bena dingi davara ai e tua dobi, e kara hedibaḡani, lagatoi idamana ai dogo haida inege-dobidia laona urana na heto. \v 31 Bena Paulo ese tuari biaguna mai ena orea taudia ida e hamaorodia, eto, Idia na lagatoi ai basie noho, umui na basio mauri diba. \v 32 Bena tuari taudia ese dingi kwanaudia e rahu utu; bena dingi na davara ai vada e moru. \p \v 33 Daba e kinia, bena Paulo ese iboudiai e noidia, aniani taina bae ania. Ia eto, Dina ihagwauta-hanina binai umui na o vagamu, aniani taidia asio animu; \v 34 taunabunai, na noimuimu, aniani taidia mani avani, mauri helaoreana; badina be kwaramui huidia autamona basine boio, lasi vaitani. \v 35 Unu e gwau toma, bena aniani e abia, Dirava e hanamoa idia iboudiai vairadiai; bena e baki sisi, e ani. \v 36 Bena iboudiai lalodia vada e namo, e aniani danu. \v 37 Lagatoi ai a nohova taumai iboumai ai na sinahu-rua hitu-ahui tauratoi. \p \v 38 E aniani vaitani, bena lagatoi ihaharaḡana totona uit na davara ai vada e nege dobi. \v 39 Daba e rere ai, idia na tano toana asi dibadia; a tabero ta hari e itaia, mai konena, bena lalodia e hadai, eto bema mai dalana lagatoi na una kone ai bae hatataia kau lao eto. \v 40 Taunabunai, idia ese dogo kwanaudia e rahu utu, dogo na davara ai e rakatanidia; tari iḡuidia kwanaudia e ruha, bona idama larana na lai hoho-hohona ai e kidaia; bena lagatoi e taria diho. \v 41 A aru e toibolo gabuna ta ai e heau kau, bena lagatoi na moemoe ai e hatataia kau. Lagatoi idamana e tataia kunukakunuka; a gabenana be hurehure ese vada e hamakohia matama. \p \v 42 Tuari taudia edia lalo-hadai be mai iḡuidia taudia bae aladia mase eto, haida bae nahu vareai kone ai bena vada bae heau na garina. \v 43 A tuari biaguna ena ura be Paulo baine hamauria, taunabunai ia ese e gwaudia tao. A nahu mai dibadia taudia be e haduadia, bae pau dobi guna, tano ai bae nahu vareai; \v 44 muridiai taunimanima oredia bae diho, haida reirei latadiai ma haida lagatoi ḡaudia latadiai. Unu e kara toma, bena iboudiai tano ai e kau mai mauridia ida. \c 28 \s1 Melita \p \v 1 Ai na vada a roho mauri, bena a diba una motumotu ladana na Melita. \v 2 Motumotu taudia ese heabi-dae karana dia maraḡi e hanamolaimai; idia ese lahi e haraia bona e abimai dae, badina be medu bona keru ese e alamaiva. \p \v 3 Paulo ese au haida e gogo, lahi ai e ato kau ai, gaigai ta siahu amo e vero lasi, imana ai e hetau dae. \v 4 Motumotu taudia ese hari gaigai na imana ai e itaia, bena e hereva heheni, eto, Momokani, ina tau na ala-ala tauna; ena be gadobada amo vada e roho mauri, to Kara Maoromaoro na se uramu baine mauri. \v 5 A ia ese gaigai e davea dobi lahi lalonai, dika se davaria. \v 6 Idia ese e itaia tao, tauna baine gudu eiava baine hekida diho, baine mase taku readia. A nega daudau e itaia tao, ienai dika ta se vara; bena lalodia e ha-idau, eto ia na dirava ta readia. \p \v 7 Una gabu amo padana dia daudau be motumotu lohiabadana ta, ladana Publio, ena tano. Ia ese e abimai dae, dina toi ena vadivadi ai e halaomai, mai gaiho-namona ida. \v 8 Hari Publio tamana na e hekure; ia na mai ena gorere, tauna e siahu bona rara e kukuva. A Paulo ese e igoa ita, e ḡuriḡuri, bena imana na ia latanai e ato kau, e hamauria. \v 9 Gabeai gorere taudia haida una motumotu ai ma ema, bena ia ese e hamauridia. \v 10 Bena idia ese e hanamomai badabada, bona a ḡui kau negana ai lakwamai na lagatoi ai e uda. \p \v 11 Hua loi vada ela, bena Alesandria lagatoina ta ai a ḡui kau: una lagatoi toana be Hekapa Memerodia. Ia be lahara negana ai una motumotu ai e nohova. \v 12 Surakuse ai a heau kau, dina toi unuseni ai a noho. \v 13 Unu amo badibadina amo a heau, Regio ai a heau kau, dina ta unuseni ai, bena diho e toa, dina iharuana ai Puteoli ai a heau kau. \v 14 Unuseni ai varavara haida ida a hedavari; bena idia ese e dogomai tao, dina hitu idia ida a noho. Unu amo ai na a raka lao, Roma ai a kau. \v 15 Varavara unuseni ai ese harimai e kamonai, bena vada ema, hanua maraḡidia ai, ladadia Apio Foro bona Taverono Toi, ai ida a hedavari. Paulo ese e itadia, bena Dirava e hanamoa; bona lalona vada e goada. \s1 Paulo Roma ai \p \v 16 Roma ai a kau, bena idia ese Paulo e kahua nege, sibona baine noho, a tuari tauna ta ese baine gimaia. \v 17 Dina toi vada ela, ia ese Iuda ikwaradia taudia e boiridia, ia ida bae hedavari. Idia na e hebou, bena ia ese e hereva henidia, eto, Varavaragu e, ena be taunimanima asina hadikadia bona seneda edia kara danu asina hadika, to Ierusalem ai e ḡuigu, Roma taudia imadia ai e atogu kau. \v 18 Idia ese e nanadaigu, bena e urava bae ruhagu nege, badina be mase badina ta egu ai asie davaria. \v 19 A Iuda taudia e gwau-gwau; taunabunai lau ese Kaisara ladana na hatoa, ia vairanai baina gini nato; ḡau tamona, lau na asi egu hahebade ta, egu bese taudia basina habadelaidia. \v 20 Badina binai na boirimui; baina itamui bona baina hereva henimui nato; badina be Israel ena helaro dainai ini e ḡuigu toma. \p \v 21 Idia ese e haere henia, eto, Oi herevamu revarevadia Iudea amo asia davari; varavaramai ta danu sema, emu kara dika eiava sivaraimu dikana ta se gwauraia. \v 22 A ai na a uramu oiemu lalo-hadai baia kamonai, badina be dibamai ina orea na gabu idoidiai e gwaua tubu. \p \v 23 Taunabunai, idia ese dina ta e gwauraia hidi; bena una dina ai hutuma bada na ena ruma ai e hebou. Bena daba ai ela bona adorahi ai ia ese Dirava ena basileia e harorolaia, bona Iesu herevana Mose ena taravatu bona peroveta taudia edia buka amo e gwauraia hedinarai. \v 24 Bena haida ese ena hereva e abia dae, a haida ese e dadaraia; \v 25 lalodia na dia tamona. Bena e karoho. A karohodia ai Paulo ese ina hereva tamona ma e hamaorolaidia, eto, Hereva momokani na Lauma Helaḡa ese Isaia, peroveta tauna, ena amo seneda e gwaurai henidia, \v 26 eto, \q1 Aola, ina bese taudia dekedia, baoto, \q1 Kamonai be ba kamonai, to lalomui basie parara, \q1 Ita be ba ita to basio diba; \q1 \v 27 Badina be ina bese taudia lalodia na duduhu, \q1 Taiadia na kukudima, \q1 Matadia vada e hakapu; \q1 Matadia amo bae ita na garina, \q1 Taiadia amo bae kamonai na garina, \q1 Lalodia bae parara na garina, \q1 Bae helalo kerehai, bena baina hamauridia, na garina. \m \v 28 Taunabunai, do ba diba, Dirava ena haahemauri na bese idau-idau taudia dekedia vada e siaia lao; idia na do bae kamonai. \v 29 Ia na unu e gwau toma, bena Iuda taudia na dauha ela, ena hereva e helalolai-badava. \p \v 30 Laḡani rua ia sibona davana e heni rumana ai e nohova, ia dekena ela taudia iboudiai e abidia dae, \v 31 Dirava ena basileia herevana e harorolai henidiava, bona Lohiabada Iesu Keriso sivaraina e hadibalaidiava, mai goadana ida. Bona tau ta ese se gwaua tubu.