\id 2CO .01, 2 Corinthians 1, Motu, PNG, RTWP 3/93 \h 2 KORINTO \toc1 PAULO ENA REVAREVA IHARUANA KORINTO TAUDIA EDIA \toc2 2 KORINTO \mt2 PAULO ENA REVAREVA \mt1 IHARUANA KORINTO \mt2 TAUDIA EDIA \c 1 \p \v 1 Lau Paulo, Keriso Iesu ena aposetolo taugu Dirava ena ura dainai, varavarada Timoteo ida, Dirava ena ekalesia taumui Korinto ai, bona helaḡa taumui iboumui ai Akaia tanona idoinai, a tore henimuimu: \v 2 Tamada Dirava ena amo, bona Lohiabada Iesu Keriso ena amo, harihari-bada bona maino bavabi. \s1 Hereva matadia \p \v 3 Dirava aita imodaia; ia na iseda Lohiabada Iesu Keriso Tamana, Tama hebogahisina, tauhalo Diravana. \v 4 Emai hisihisi iboudiai lalodiai ia ese taumai e halodiamu, taunabunai ai ese hisi e animu taudia na taudia ihalodia dibamai; Dirava ena tauhalo e henimaimu ai ese ma a henidiamu. \v 5 Badina be Keriso e ani hisidia emai ai e badamu heḡereḡerena tauhalo danu emai ai e badamu, Keriso dainai. \v 6 Taunabunai, hisi baiama ani, una na taumui ihalodia bona ihamaurimui totodia; a tauhalo baiama abia, una danu taumui ihalodia totona, ai a animu hisidia umui danu o animu mai haheaukamui ida tauhalona. \v 7 Ai a abidadama henimuimu danu; dibamai ai ida hisihisi ahuna o abiamu, ma ai ida tauhalo ahuna bavabia. \p \v 8 Varavaramai e, a uramu Asia ai a aniva hisidia ba diba: e gugubamai maseva, emai goada e oreva, banava baia mase ato. \v 9 A sibomai lalomai ai ato baia mase, taunabunai sibomai asia heabidadama, a mase taudia e hatoredia isimu Diravana a abidadama heniava. \v 10 Ia ese mase badana amo e hamaurimaiva bona e hamaurimaimu; a abidadama heniamu danu ia ese do baine hamaurimai. \v 11 Umui danu ba kahamai emui ḡuriḡuri ai; bena ḡuriḡuri momo amo baia davaria hariharina dainai hutuma ese Dirava bae hanamoa. \s1 Emai heaḡi badina \p \v 12 Emai heaḡi badina binai, lalomai ese e hamomokaniamu: emai kara tanobada ai bona umui emui ai a karamu na mai helaḡadia bona mai momokanidia ida; dia tanobada aonegana amo a Dirava ena harihari-bada amo. \v 13-14 Badina be ai ese hereva hehunidia asia tore henimuimu, a ba duahidia diba bona anidia ba lalo-davari herevadia mo. Egu helaro be harihari do asio dibadia ḡoevaḡoeva ḡaudia na anidia ba diba vaitani. Bena umui ese ba heaḡilaimai, ai ese baia heaḡilaimui heḡereḡerena ai, eda Lohiabada Iesu ena dina ai. \s1 Egu vasi herevadia \p \v 15 Una na dibagu dainai, egu lalo-hadai gunana be dekemui ai baina vasi nato, harihari-bada iharuana ma baina henimui totona; \v 16 bena umui emui amo Makedonia bainala, ma Makedonia amo baina lou dekemui ai; bena umui ese Iudea bainala dalana ba lailaia nato. \v 17 Lalogu unu na hadaia toma daradara tauna na heto a? Eiava egu lalo-hadai be tanobada tauna ena lalo-hadai na heto, nega ta be “oibe” ma una nega tamona ai be “Lasi” danu a? \v 18 Dirava be momokani bena emai hereva na dia “oibe” bona “lasi”. \v 19 Badina be lau bona Siluano bona Timoteo ese Iesu Keriso, Dirava Natuna, a harorolai henimuiva na dia “oibe” bona “lasi”, to “oibe” mo. \v 20 Badina be ia lalonai Dirava ena gwauhamata iboudiai na “oibe”; una dainai ia lalonai Dirava i'imodaina na “amen” amo ta hamomokaniamu. \v 21 Ai bona umui na Keriso enai e haginida tutuka-tutukamu bona vada e horoda tauna na Dirava. \v 22 Ia toana danu ita latadai vada e atoa, bona ena Lauma toana ita lalodai vada e henida, toana bunai. \p \v 23 Dirava hari lalogu dibana, lau na Korinto asina vasi badina korikori be na bogamui hisi dainai. \v 24 Ai ese emui abidadama asia biaguamu, to ai na emui moale ikahana taumai; badina be abidadama dainai o ginimu. \c 2 \p \v 1 Lalogu na hadaia nato basina vasi lou, lalo-hisihisi baine vara na garina. \v 2 Badina be lau ese bama hahisimui, daika ese bema hamoalegu? Umui, na hahisimuimu taumui mo. \v 3 Bena egu revareva ta na torea, baina vasi negana ai ihamoalegu taudia ese bae hahisigu na garina. Na abidadama henimuimu, lauegu moale ai umui danu ba moale. \s1 Egu revareva gunana badina \p \v 4 Badina be na tore henimui negana ai na lalogu e hisihisiva bona e metauva; mai taigu ida na tore henimui, dia ihahisimui totona, to egu uraheni badana emui ai ba diba totona. \v 5 A hisihisi e havaraia tauna ese dia lau mo se hahisigu, a umui danu taina (herevana basina ha-aukaia) e hahisimui. \v 6 Una tau ena dika davana umui hutuma ese vada o gwauraia vada e heḡereḡere; \v 7 harihari ena dika ba gwau tao bona tauna ba haloa, dara-doko ese baine gugubaia mase na garina. \v 8 Taunabunai na noimuimu, emui iura-henina lalonai bavabia lou. \v 9 Una dainai na tore henimui: toamui baina diba, hereva iboudiai o badina eiava lasi. \v 10 Umui ese tau ta ena dika ba gwau tao, lau danu ena dika baina gwau tao. Badina be tau ta ena dika bama gwau tao una na umui daimui ai bona Keriso vairanai bama gwau tao, \v 11 Satana ese bema hadarereda garina; badina be iena dibaka karadia na dibada. \s1 Egu laolao sivaraina \p \v 12 Lau be Troa nala, Keriso ena sivalai namo iharorolaina, bena Lohiabada ese iduara ta e kehoa egu; \v 13 to asina noho namonamova, badina be tadigu Tito asina davaria. Taunabunai na hatonidia, Makedonia nala. \v 14 A Dirava aita hanamoa, ia ese Keriso ena kwalimu ai nega idoinai e hakaumaimu, bona ia sivaraina bonana namona na gabu iboudiai ai emai amo e hahedinaraiamu. \v 15 Badina be, ai na Keriso bonana namona Dirava vairanai, e hamauridiamu taudia ediai bona bae mase taudia ediai; \v 16 ini idia ediai mase bonana, mase ihavarana, a unu idia ediai mauri bonana, mauri ihavarana. \p Ini ḡaukara ai daika baine heḡereḡere? \v 17 Ḡau tamona, ai na dia haida na heheto, Dirava ena hereva asia hoihoilaiamu, to mai momokanimai ida Dirava ese Keriso lalonai e henimaimu heḡereḡerena Dirava vairanai a herevamu. \c 3 \s1 Aposetolo dagina \p \v 1 Sibomai a hahenamo loumu o tomu a? Eiava, ai na haida heḡereḡeredia, hahenamo revarevadia emui ai eiava emui amo baia abi a? \v 2 Emai revareva na umui, lalomai ai e torea, taunimanima iboudiai dibadia bona e duahiamu. \v 3 Eme hedinarai vaitani umui na Keriso ena revareva, ai ese a reḡuamu; dia ink amo se torea, a Mauri Diravana ena Lauma amo e torea; dia nadi ai se torea, a taunimanima lalodia ai e torea. \p \v 4 Ai ese Dirava unu a abidadama henia tomamu, Keriso bagunai. \v 5 Ai na asi aonegamai ḡau ta sibomai baia laloa ḡoeva: aonegamai na Dirava ena amo. \v 6 Ia ese e ha-aonegamai, herohemaino matamatana isiaina ilaohenina taumai ai e halaomai; dia buka ai ta duahiamu ḡauna a Lauma ese e hadibildamu ḡauna. Badina be buka ḡauna be hahemase ḡauna, a Lauma ḡauna be hahemauri ḡauna. \p \v 7 Hahemase isiaina ilao-henina herevadia nadi ai e tore na mai hururuhururuna ida ema; bena Israel taudia Mose vairana asie raraia diba, hururuhururuna dainai. Ḡau tamona, una hururu-hururu se mia daudau. \v 8 Benaini, Lauma isiaina ilao-henina hururu-hururuna ese ia basine hereaia a? \v 9 Badina be taunimanima iḡuidia bema mai hururu-hururuna, taunimanima iruhanegedia hururu-hururuna vada herea. \v 10 Momokani, gunaguna e hururuhururuva ḡauna harihari se hururu-hururumu, badina be ina hururu-hururu matamatana vada herea. \v 11 Bena se vanaha ḡauna bema mai hururu-hururuna, e miamu ḡauna hururu-hururuna vada herea. \p \v 12 Taunabunai, unu a helaro tomamu dainai a hereva goadamu; \v 13 dia Mose na heto, vairana muko ai e koua, Israel taudia ese se miamu ḡauna basie raraia tao helaoreana. \v 14 A lalodia e duhuva; una dainai taravatu gunana e duahiamu negadia ai una muko na dounu mia ema bona harihari; Keriso mo lalonai i vada eme heabi oho. \v 15 Oibe, Mose ena buka e duahiamu negadia ai muko ese lalodia e koumu ema bona harihari; \v 16 a lohiabada bae haḡerea negana ai hari muko baine heabi oho. \v 17 Lohiabada na Lauma; bona Lohiabada Laumana e nohomu gabudia ai ura kwalimu danu e nohomu. \v 18 Ita iboudai vairada asi mukodia na heto Lohiabada hururu-hururuna ta hahedinaraiamu; hevarivari na heto; bena e haidaudamu, ia heida-ida ai, hairai ta amo ela bona ma hairai la, Lohiabada Laumana dainai. \c 4 \s1 Sivarai namo na dia hehuni ḡauna \p \v 1 Iena hebogahisi dainai ina hesiai ḡaukarana vada a abia; taunabunai ai na asia hesikumu. \v 2 Ai na hemarai karadia hehunidia vada a nege; dibaka karadia asia loalaimu; Dirava ena hereva asia hagagevaiamu. A hereva momokanidia a gwaurai hedinaraimu Dirava vairanai; unu amo taunimanima lalodia a hanamodiamu emai ai. \p \v 3 Emai sivarai namo bema hehuni, ia na mase e lao heniamu taudia mo ediai bema hehuni. \v 4 Ina tanobada diravana ese asi edia abidadama taudia lalodia vada e hadiburadia, Keriso namona, Dirava ihagoina tauna, ena sivarai namo diarina ediai baine tata dae roha na garina. \v 5 Badina be emai haroro badina na dia ai sibomai, to Keriso Iesu, ia na Lohiabada, bona ai, umui isiaimui ilao-henina taumai Iesu dainai. \v 6 Badina be Dirava eto “Dibura amo diari baine tara”; Diravana bunai ai lalomai ai e taramu, Dirava hairaina Iesu Keriso vairana ai baia itaia helaoreana. \p \v 7 A ina kohu namona na e kara hodu lalodiai a abiamu na heto; taunabunai siahu herea-daena na Dirava ena amo bainema, dia ai emai amo. \v 8 Ini amo unu amo hahedika e aru maimu, to asia dareremu; a daradaramu, to daramai asie dokomu; \v 9 e daḡedaḡe henimaimu, to bamomai asie rakatanimaimu; e haketomaimu, to asia masemu. \v 10 Nega idoinai tau-animai ai Iesu ena mase a loalaiamu, Iesu ena mauri danu tau-animai ai baine hedinarai helaoreana. \v 11 Badina be dina idoidiai, ai mauri taumai taomai e tore Iesu dainai, Iesu ena mauri ai hidiomai ai baine hedinarai helaoreana. \p \v 12 Benaini, ai lalomai ai mase e gaukaramu, a umui lalomui ai mauri e ḡaukaramu. \v 13 Emai kamonai be e torea herevana heḡereḡerena, eto, Lau na kamonai, bena na hereva; ai danu a kamonaimu, bena a herevamu. \v 14 Ai dibamai Lohiabada Iesu e hatorea isi Diravana ese ai danu Iesu ida baine hatoremai isi, bena ai bona umui ia vairanai baita gini. \v 15 Badina be ini ḡau iboudiai na umui daimui ai; hutuma ese harihari-bada bae abia bena Dirava bae imodaia badabada helaoreana. \p \v 16 Taunabunai, ai na asia hesikumu. Tau-animai e manokamu, a daba daba idoinai lalomai e hamatamatamu. \v 17 Badina be emai hisihisi taina, asi metauna bona asi vanahana ḡauna, ese emai namo bada-hereana ta e havaraiamu, mai metauna bona mia-hanaihanai ḡauna. \v 18 A itamu ḡaudia na asia raraidi mu, to mata-tuna ḡaudia a raraidiamu; badina be a itamu ḡaudia na mai negadia, to mata-tuna ḡaudia na bae mia hanaihanai. \c 5 \s1 Tanobada ḡaudia bona guba ḡaudia \p \v 1 Dibamai emai kalaga binai tanobada ai baine heroho, guba ai ruma ta Dirava ena amo baia abia, dia ima karakara ḡauna to mia-hanaihanai ḡauna. \v 2 Momokani, iniseni ai a ḡanaḡanamu, a ura badamu emai guba rumana baia hadokilaia; \v 3 bena baia hadokilaia negana ai basie davarimai kopi kavakava. \v 4 Ina kalaga ai a nohomu taumai emai maduna daidiai a ḡanaḡanamu; asia uramu baia dokia oho, to a uramu matamatana baia dokilaia; bena mauri ese mase baine hadonoa. \v 5 E karamai heḡaeḡae tauna na Dirava, bena ihamomokanina Laumana vada e henimai. \p \v 6 Benaini, ai na lalomai e goadamu nega idoidiai. Dibamai tau-animai ai a nohomu negana ai, ai na dia Lohiabada enai; \v 7 badina be abidadama dainai a rakamu, dia ita-itana dainai. \v 8 Lalomai e goadamu, a uramu tauanina ena amo baia raka oho, Lohiabada enai baia noho. \v 9 Taunabunai, emai lalo-hadai tamona binai: iniseni ai eiava unuseni ai ia mo baia hamoalea. \v 10 Badina be ita iboudai Keriso ena hahemaoro gabuna ai baita gini, bena tau-anida ai ta karamu karadia davadia baita abi, namo eiava dika. \s1 Herohemaino \p \v 11 Taunabunai, Lohiabada garina dibamai dainai, ai ese taunimanima lalodia a animu. Dirava vairanai lalomai e hedinaraimu; lau na uramu umui lalomui ai danu lalomai bae hedinarai. \v 12 Sibomai asia hahenamo loumu; to heaḡi badina a henimuimu, ai daimai ai ba heaḡi; bena taunimanima lalodia asie heagilaimu a oromadia mo e heaḡilaimu taudia ba haere henidia diba. \v 13 Ai baiama kava, una na Dirava dainai; a baiama aonega, una na umui daimui ai. \p \v 14 Badina be Keriso ena uraheni ese e haduamaimu: a tomamu, ta ese iboudiai daidiai e mase, taunabunai iboudiai vada e mase; \v 15 bona iboudiai daidiai e mase, taunabunai e maurimu taudia na sibodia ediai basie mauri, to idia daidiai e mase ma e tore isi lou tauna enai bae mauri. \v 16 Taunabunai, ina murinai tau ta na oromana mo amo basia haeroa; ena be gunaguna Keriso na oromana amo a haeroa, to harihari unu asia haeroa toma. \v 17 Taunabunai, tau ta bema Keriso lalonai, ia na e kara tau matamatana na heto; ḡau gunadia vada e lao bubuni, ḡau iboudiai vada matamata. \v 18 Ḡau iboudiai danu Dirava ena amo; ia ese Keriso bagunai ia ida vada e haheroheda maino; bona herohemaino isiaina ilao-henina taumai ai vada e halaomai. \v 19 Herevana binai: Dirava be Keriso lalonai, tanobada taudia ia ida e haheroheda maino, eda kara dika asine lalo tao. Herohemaino herevana binai ai e henimai. \s1 Ai na Keriso ena gwaukau taumai \p \v 20 Taunabunai, ai na Keriso ena gwaukau taumai: Dirava ese ai udumai amo e noimuimu, Keriso bagunai Dirava ida ba herohemaino. \v 21 Ia na kara dika asi dibana, to tau dikana ai e halaoa ita daidai, ita na ia bagunai Dirava ena maoromaoro ai baitala helaoreana. \c 6 \p \v 1 Ai danu, ia ida a ḡaukara heboumu taumai, a noimuimu, Dirava ena harihari-bada basio abia kava. \v 2 Badina be ia na e tomu, \q1 Nega namona ai na kamonai henimu, \q1 Hahemauri dinana ai na kahamu. \m Benaini, nega namona binai, hahemauri dinana binai. \p \v 3 Tau ta asia hahekwakwanaia, emai hesiai ilao-henina baine dika na garina. \v 4 A emai kara iboudiai daidiai taunimanima bae diba, ai na Dirava ena hesiai taumai: haheauka dainai, hisihisi daidiai, ogoḡami dainai, lalohisihisi daidiai, \v 5 hekwadi daidiai, dibura rumana nohona dainai, heloḡoheloḡo daidiai, hekwarahi dainai, hegima daidiai, hitolo dainai, \v 6 laloḡoevaḡoeva dainai, aonega dainai, lalo-manada dainai, hebogahisi dainai, Lauma Helaḡa dainai, lalokau korikori dainai, \v 7 hereva momokani dainai, Dirava ena siahu dainai, kara maoromaoro ena tuari ḡaudia imamai idibadia ai bona lauridia ai daidiai. \v 8 E heatolaimai bona e hahemaraimai. Namomai e gwaurai bona dikamai e gwaurai. Koikoimai e gwaurai, ḡau tamona ai na momokani. \v 9 Asi harimai eto, ḡau tamona mai harimai. Mase taumai eto, ḡau tamona a maurimu. E dadabamai, to asie alamai mase. \v 10 Daramai e doko, to nega idoidiai a moalemu. Ogoḡami taumai, to hutuma a hataḡadiamu. Asi emai ḡau ta, to ḡau iboudiai na ai emai. \p \v 11 Korinto taumui e, hereva momo a hamaorolaimui; lalomai anidia eme hedinarai emui ai. \v 12 Emai lalokau emui ai na dia maraḡi; a emui hari eme maraḡi. \v 13 Na hereva henimuimu, natugu na heheto; na tomu davana ba henimai, emui lalokau na ba habadaia emai ai. \s1 Lalo rua \p \v 14 Asie kamonaimu taudia ida basio hebamo. Badina be kara maoromaoro bona kara havara ede bae hetura toma? Eiava diari bona dibura ede bae hebou toma? \v 15 Keriso bona Beliara ede bae herohemaino toma? Kamonai tauna ahuna be dahaka, asi ena kamonai tauna enai? \v 16 Dirava ena dubu bona kaivakuku ede bae hatamonadia toma? Badina be ita na Mauri Diravana ena dubu; Dirava ena hereva heḡereḡerena eto, \q1 Lau na bogaragidiai baina noho bona baina loa eva-eva; \q1 Lau na edia Dirava ai bainala, bona idia be egu bese ai baina halaodia. \m \v 17 Lohiabada ma eto, \q1 Edia amo ba raka oho, dauhai ba noho; \q1 Miro ḡauna enai basio dau kau, bena baina abimui dae; \q1 \v 18 Lau na Tamamui ai bainala, bona umui be natugu mamaruanemui \q2 bona hahinemui ai baina halaomui. \m Lohiabada siahu-hereadaena unu e gwau toma. \c 7 \p \v 1 Taunabunai, egu lalokau e, ini gwauhamata herevadia tame abi dainai, tau-anina bona lauma ihadikadia karadia iboudiai baita huri oho, helaḡa karadia baita haḡuḡuru, Dirava imatauraina ai. \p \v 2 Bavabimai dae: tau ta asia hadikaia, ta asia ha-ogoḡamia, ta ena kohu asia abia koikoi. \v 3 Bona asina gwau henimuimu: vada na hereva guna heḡereḡerena, a lalokau henimuimu; umui ida baita mase hebou, baita mauri hebou. \v 4 Lau na abidadama henimuimu, na heaḡilaimuimu. Emai hisihisi iboudiai lalodiai taugu eme lo, bona na moale badamu. \s1 Tito ena heigo-ita \p \v 5 Makedonia ai a kau negana ai, tau-animai asie laḡa ani, hekwarahi ese e ḡeḡemai dae; murimai ai be heatu, Ialomai ai be gari. \v 6 A dara-doko ihakeruna Diravana ese Tito ena gini-dae amo lalomai e hakerudia; \v 7 dia ena gini-dae mo dainai, a umui ese o abia dae sivaraina dainai danu. Badina be emui uraheni bona emui taitai bona emui helalo egu ai na e hamaoromai, bena na moale bada. \v 8 Egu revareva dainai lalomui e hisihisiva, bena na daradarava. To harihari asina daradaramu, badina be dibagu una revareva ese nega sina mo lalomui e hahisiva. \v 9 Harihari na moalemu, dia lalomui e hisihisiva dainai, to emui lalo-hisihisi ese helalo-kerehai e havaraia dainai. Badina be emui lalo-hisihisi na Dirava ena amo, taunabunai dika ta emai amo asio davaria. \v 10 Badina be Dirava ena amo lalo-hisihisina ese helalokerehai e havaraiamu, bona helalo-kerehai ese hahemauri e havaraiamu; basita daradaralaia. A tanobada ena amo lalo-hisihisina ese mase e havaraiamu. \v 11 Mani ba laloa: ina Dirava ena amo lalo-hisihisina dainai nahuamui o toho ani? lalomui o hamaoromaoro ani? lalomui e hekwarahi ani? o gari ani? o helaro ani? o haheauka ani? dika davana o heni ani? Kara iboudiai lalodiai kerere vada o hamaoromaoro. \p \v 12 Una dainai na tore henimui, dia kerere e havaraia tauna dainai, eiava e hadikaia tauna dainai, to emui lalokau korikori emai ai Dirava vairanai baine hedinarai totona. \v 13 Unu amo taumai e lo; bona a moale danu, Tito ena moale dainai, badina be umui ese ia tauna o haloa. \v 14 Ia vairana na heaḡilaimuiva, bena asio hahemaraigu: a herevalai henimui herevadia vada momokani, bona Tito vairanai a heaḡilaimui herevadia danu vada momokani. \v 15 Tito ese umui e ura henimui lalo-dikamu, badina be iboumui ai emui kamonai karadia ia ese e lalo unemu; mai garimui bona mai hematauraimui ida o abia dae danu e laloa unemu. \v 16 Lau na moalemu badina be na abidadama henimui momokanimu. \c 8 \s1 Herahia \p \v 1 Varavaragu e, Dirava ena harihari-bada, ekalesia oreadia Makedonia ai e harihari henidia, aia hadibalaimui. \v 2 Ena be edia hisihisi na bada, to edia moale na bada herea; ena be edia ogoḡami na bada, to edia heduru na bada herea. \v 3 Na gwauraia hedinaraimu, idia na edia goada heḡereḡerena e heni, ma edia goada e hereaia danu; \v 4 bona e noimai lalo-dika, edia harihari ḡaudia baia abi, helaḡa taudia idurulaidia, eto. \v 5 Dia ai emai helaro mo asie haheḡereḡerea. A, guna idia sibodia lalodia Lohiabada e henia, bona ai e henimai, Dirava ena ura heḡereḡerena. \p \v 6 Una dainai Tito a noia, ina herahia ḡaukarana ia ese e matamaia, bena ia ese emui ai do baine haḡuḡurua ato. \v 7 Benaini, ḡau iboudiai emui ai na babada: abidadama, bona hereva, bona lalo-parara, bona haheauka, bona iura-henimai; ina herahia karana danu emui ai baine bada. \v 8 Asina haḡanimuimu; to idia haida edia haheauka amo umui emui uraheni na dibaiamu, ia na momokani eiava lasi. \v 9 Badina be iseda Lohiabada Iesu Keriso ena harihari-bada vada dibamui: ia na taḡa tauna, to umui daimui ai ogoḡami tauna ai ela, ena ogoḡami amo umui baine hataḡamui totona. \v 10 Egu lalo-hadai binai: ba karaia baine namo. Badina be laḡani muridai vada o haeroa bona o matamaia; \v 11 bena harihari ba haḡuḡurua. Ihaerona ai o haraḡa heḡereḡerena, ihaḡuḡuruna ai danu ba haraḡa. \v 12 Badina be tau ta lalona baine haraḡa, iabi-daena be enai e miamu ḡauna heḡereḡerena, dia e dabumu ḡauna heḡereḡerena. \p \v 13 Lau asina tomamu haida ese laḡadia bae ani, a umui be ba hekwarahi mase. \v 14 Lasi, iboumui ai ba heḡereḡere. Harihari umui na mai emui ḡau, a idia be e ogoḡamimu; taunabunai, ba kahadia. Kerukeru vanegai umui ba ogoḡami, bena idia ese bae kahamui; bena vada ba heḡereḡere. \v 15 Buka ai e torea heḡereḡerena, eto, \q1 Mana momo e gogo tauna ana bahu se mia, \q1 A e gogo gadoi tauna ana be vada e davana. \p \v 16 Dirava baita hanamoa badina be ia ese Tito lalona ai umui iura-henimui vada e havaraia; \v 17 bena emai hahealo e abia dae, bona sibona ena ura dainai danu vada e vasi. \v 18 Varavarada ta danu ia ida vada a siaia vasi; ia na mai harina namo, sivarai namo ihapiuna ai, ekalesia oreadia iboudiai lalodiai. \v 19 Dia una mo, a ekalesia oreadia ese vada e abia hidi, ina herahia ḡaukarana iloalaina ai baine bamomai, Lohiabada iheatolaina bona ai lalomai ihaharagadia totona. \v 20 Badina be emai gari tamona be tau ta ese baine habadelaimai, ina herahia badana a ḡaukaralaiamu dainai; \v 21 bona emai ura tamona be baia ḡaukara maoromaoro, Dirava vairanai bona taunimanima vairadiai. \v 22 Ma varavarada ta idia ida vada a siaia vasi; ena goada be nega momo vada a dibaia loulou, a harihari e goada hereamu, umui e abidadama henimuimu dainai. \p \v 23 Haida ese Tito henanadaina bema henanadai, ia na lau bamogu, raruosi a ḡaukara heboumu umui daimui ai. Eiava hari varavarada henanadaidia bema henanadai, idia na ekalesia oreadia edia hesiai ilao-henina taudia, Keriso iheatolaina. \v 24 Taunabunai, emui lalokau toana bona ai ese a heaḡilaimuimu badina ba hahedinarai, ekalesia oreadia vairadiai. \c 9 \s1 Helaḡa taudia idurulaidia herevadia baina tore henimui na asi badina. \p \v 1 Badina be emui lalo-haraḡa na dibagu bona Makedonia taudia vairadiai na heaḡilaimui. \v 2 nato “Akaia na laḡani gunana ai e heḡaeḡae”. Bena emui goada ese idia e hagoadadia. \v 3 A varavarada vada na siaidia vasi, a heaḡilaimui kava na garina, bena umui ba heḡaeḡae, na herevalaimui heḡereḡerena ai. \v 4 Bena Makedonia taudia haida ese bema bamogu, baiama vasi davarimui, a do asio hegaegae, bena emai heaḡi kava dainai baiama hemarai, umui danu boma hemarai. \v 5 Taunabunai na laloa varavarada aina noidia hari namo, idia bae vasi guna, o gwauraia hamata ḡauna bae haboua heḡaeḡae; bena ia na herahia ḡauna korikori ai bainela, dia ai ese emui ai baiama dadihaia ḡauna na heto. \p \v 6 Ba laloa: baine hado gadoi tauna ese baine ḡei gadoi; baine hado hoho tauna ese baine ḡei hoho. \v 7 Ta ta ena lalo-hadai ena lalo-hadai ai bae heni; basie heni maumau, bona dia hahedua dainai basie heni. Badina be mai moalena ida e henimu tauna Dirava ese e lalokau heniamu. \p \v 8 Dirava na mai siahuna herahia ḡaudia iboudiai emui ai baine habada; taunabunai, nega idoidiai ḡau bavabi hoho, bona emui kara namodia iboudiai ba habada. \v 9 Buka ai e torea heḡereḡerena, eto, \q1 E ḡiḡi rohoroho, ogoḡami taudia e henidia; \q1 Ena kara maoromaoro bae mia hanaihanai. \m \v 10 Uhe bona aniani e henimu Dirava ese uhe baine henimui bona baine hatubu; emui kara maoromaoro huahuadia danu baine hahoho. \v 11 Ia ese baine harihari henimui, bena umui danu ba harihari; bena ai daimai ai Dirava ihanamolaina baine bada. \p \v 12 Badina be ina herahia ena heduru ese helaḡa taudia edia dabu ḡaudia e henidia ḡuḡurumu; bona Dirava ihanamona danu e habadaiamu. \v 13 Umui ese Dirava ba hanamoa, badina be ina heduru karana ese e hamomokanimuimu, umui na Iesu Keriso ena sivarai namo iabi-daena taumui korikori; e hanamoamu danu, emui harihari-bada idia ediai bona taunimanima iboudiai ediai daidiai. \v 14 Idia ese e lalokau henimuimu, bona Dirava e noiamu daimui ai, badina be Dirava ena harihari-bada na umui emui ai. \v 15 Dirava aita imodaia, ena harihari-bada herea-daena, igwauraina asi dibadia ḡauna, dainai. \c 10 \s1 Emui maumau davadia \p \v 1 Lau Paulo, Keriso ena manau bona ena manada daidiai, na noimuimu. Lau binai, dekemui ai na nohova mai manaugu ida, a dauhai na nohomu ai na gwau henimuimu. \v 2 Lau na noimuimu, dekemui ai baina noho negadia ai gwaugwau badina ta basine hedinarai. Ḡau tamona, lau na tomamu haida, e gwauraimaimu tau-anina ena dala ai a rakamu e tomu taudia, baina gwau henidia dikadika. \v 3 Ena be tau-anina ena dala ai a rakamu, to emai tuari na dia tau-anina tuarina. \v 4 Badina be emai tuari ḡaudia na dia tau-anina ena, a Dirava ena amo e maimu siahuna, kohoro irohodia. \v 5 Hepapahuahu bona Dirava idibana e laoa ahumu ḡaudia iboudiai a haketodiamu; bona lalo-hadai iboudiai a ḡuidiamu, Keriso ikamonaihenina ai; \v 6 bona umui ba kamonai ḡuḡuru negana ai, gwau-edeede iboudiai davadia baia heni. \p \v 7 Hedinarai ḡaudia ba itadia. Tau ta baineto ia na Keriso ena, ia na baine haeroa lou, ai danu Keriso ena, ia heḡereḡerena. \v 8 Lau na emai siahu, Lohiabada ese e henimai dia ikure-dobimui totona a ilarebamui helaoreana, bainama heaḡilaia, lau na basinama hemarai. \v 9 Basioto egu revareva na ihagarimui totona na tore henimuimu. \v 10 Badina be haida e tomu “Ena revareva na mai metaudia bona mai siahudia, to tau-anina na manoka-manoka bona uduna herevadia danu asi mamidia”. \v 11 Unu e laloa tomamu tauna baine haeroa, dauha amo emai hereva e vasimu heḡereḡerena dekemui ai emai kara unu baia kara toma. \p \v 12 Ai na asia tomamu ai na sibodia e hahenamomu taudia heḡereḡeredia. Idia na sibodia e hahetohomu, bona sibodia e haheḡereḡeremu: madi, asi edia aonega. \v 13 Ai na basia heaḡi kava, a Dirava ese e henimai hahetohona ai baia heaḡi: hahetohona benai emui ai vada e kau. \v 14 Emai siahu asia halataiamu, hetoana asia hanaiamu, umui iabi-vareaimui; badina be Keriso ena sivarai namo a vasilaia. \v 15 Haida edia ḡaukara, ai emai hetoa murimurinai, asia heaḡilaiamu; to ai na a helaromu emui kamonai do baine tubu badabada, bena umui emui amo emai hetoa do baine daudau. \v 16 Bena unukahamui tanodia ai sivarai namo do baia harorolaia; a idauna ta ena ḡaukara basia heaḡilaia. \p \v 17 A ta baine heaḡi, ia ese Lohiabada baine heaḡilaia. \v 18 Badina be sibona e hahenamomu tauna na namona basine gvauraia, a Lohiabada ese e hanamoamu tauna hari. \c 11 \p \v 1 Lau na uramu egu kavakava sina ba haheaukalaia. Mani emui kara ba haheauka henigu. \v 2 Badina be Dirava ena vaḡeḡe heḡereḡerena ai daimui na vaḡeḡemu; e kara Keriso enai maohenimui vada na kara, haneulato rami-hebouna na heto. \v 3 To lau na garimu, gaigai ese Heva e koia heḡereḡerena ai, helalo idau-idau ese bae koimui, bena emui lalokau momokanina bona ḡoeva-daena Keriso enai na ba rakatania. \v 4 Ta ese Iesu idauna bema harorolaia, dia ai ese a harorolaiava heḡereḡerena eiava Lauma idauna boma abia dae, dia o abia dae guna laumana heḡereḡerena eiava sivarai namo idauna boma kamonai, dia o kamonai guna ḡauna heḡereḡerena o abi dae haraḡamu ani? \v 5 Lau na tomamu, ene aposetolo hereadia na ḡau ta ai asie hereagumu. \v 6 Ena be hereva igwauraidia ai lau na dia heḡereḡere, to lalogu ena diari na dia unuheto: ḡau iboudiai emui ai vada a hahedinaraiva. \p \v 7 Sibogu na hahemanau, umui bae imodaimui totona; Dirava sivaraina namona na harorolai henimuiva asi davagu. Na kerere a? \v 8 Ekalesia oreadia idaudia edia kohu na henao na heto, davagu ai na halao, umui isiaimui ilao-henina totona. \v 9 Dekemui ai na nohova negana ai nega haida na dabuva, to umui asina hahekwarahimuiva; badina varavarada, Makedonia amo ema taudia, ese egu gabu ḡaudia e heniguva. Ḡau ta ai asina hahekwarahimuiva, bona basina hahekwarahimui. \p \v 10 Keriso ena hereva momokani lalogu ai e miamu dainai, tau ta ese ina egu heaḡi badina na egu amo basine abia oho, Akaia kahana idoinai. \v 11 Badina be dahaka? Asina Ialokau henimuimu a! Dirava dibana na lalokau henimuimu. \v 12 A na karamu karadia do baina kara; bena edia dala e tahuamu bae heaḡi, baeto ḡaukara ai idia na ai heḡereḡeremai, taudia na dala ta basie davaria. \v 13 Badina be idia na aposetolo koikoidia, ḡaukara koikoi taudia, sibodia Keriso ena aposetolo ai e hahelao. \v 14 Unu na basita hoalaidia. Badina be Satana sibona diari aneruna ai e hahelao; \v 15 unuhetomana ena hesiai taudia ese kara maoromaoro taudia ai e hahelaomu; a dokodia ai be edia kara ihaheḡereḡeredia bae abi. \p \v 16 Na gwau loumu, ta basineto lau na kavakava. A unu boma laloa toma, boma haheauka henigu, kavakava tauna boma haheauka henia na heto; bena taina bama heaḡi. \v 17 Hari na hamaorolaimuimu herevadia na dia Lohiabada ena amo, to sibogu na hereva kavamu, na heaḡi kavamu. \v 18 Hutuma ese tau-anina ḡaudia e heaḡilaimu; benaini, lau danu unu baina kara toma. \v 19 Badina be umui, aonega taumui, na kavakava taudia ihaheaukahenidia mai dibamui. \v 20 Hesiai ai e ḡuimuimu tauna o haheauka heniamu; amui e ani oremu tauna o haheauka heniamu; e hahekwarahimuimu tauna o haheauka heniamu; e dadaraimuimu tauna o haheauka heniamu; vairamui e huaridiamu tauna o haheauka heniamu. \v 21 Ai na a hemaraimu, badina ai na mamanoka-mamanoka. A ta baine heaḡi, lau danu baina heaḡi. Na hereva kavamu, ani? \v 22 Idia na Heberu taudia a? Lau danu. ldia na Israel besena a? Lau danu. Idia na Abraham garana a? Lau danu. \v 23 Idia na Keriso ena hesiai taudia a? Lau ese na hereadiamu. Na hereva kavamu, ani? Na hekwarahi bada; dibura rumadia ai e kougu loulou; e dadabagu dikadikava; nega hoho masegu danu e kahira-kahirava. \v 24 Nega ima Iuda taudia ese hekwadi toi-ahui taurahani-ta amo e kwadigu. \v 25 Nega toi au amo e dadabagu. Nega ta nadi amo e hodogu. Nega toi na ḡui kau lagatoidia e hure kau; hanuaboi ta dina ta gadobada ai na hure. \v 26 Egu laolao na momo: sinavai ai na hekwarahi; dadidadi taudia imadia ai na hekwarahi; egu bese taudia imadia ai na hekwarahi; idau bese taudia imadia ai na hekwarahi; hanua lalodiai na hekwarahi; tano ḡaḡaedia ai na hekwarahi; gadobada ai na hekwarahi, varavara koikoi imadia ai na hekwarahi. \v 27 Na hekwarahimu; taugu e boeramu; na noga rani louloumu; e hitologumu, na ranu masemu, asi agu; keru ese e hamasegumu; dabua ai na dabumu. \v 28 Dia ini tau-anina ḡaudia mo; to lalogu danu dina iboudiai e hekwarahimu, ekalesia oreadia ireḡudia ai. \v 29 Daika e manokamu, bena lau asina manokamu? Daika e hekwakwanaimu, bena lau lalogu se siahumu? \v 30 Lau bama heaḡi, bena egu manoka-manoka baina heaḡilaia. \v 31 Dirava, eda Lohiabada Iesu Keriso Tamana, bae imodaia hanaihanai Diravana, ia hari dibana lau na asina koikoimu. \v 32 Damasko ai, Areta Ḡaubada ena gavana tauna ese Damasko hanuana e gimaia, lau idabai-taogu totuna. \v 33 To bosea lalonai e udagu, maḡu gaba-mauruna amo e tugu dobi; bena na heau mauri, ia imana lalona amo. \c 12 \p \v 1 Heaḡi na dia namo, to ma baina heaḡi: mata-hanai bona Lohiabada ihahedinaraina herevadia baina gwaurai. \v 2 Keriso lalonai tau Ia dibagu, laḡani gwauta-hani muridai e heabi isi guba ihatoina ai; a tau-anina lalonai eiava tau-anina murimurinai e heabi isi na asi dibagu, Dirava hari dibana. \v 3 Una tau be dibagu, a tau-anina lalonai eiava tau-anina murimurinai e heabi isi na asi dibagu, Dirava dibana; to dibagu ia na Paradiso ai e heabi isi, \v 4 hehuni herevadia e kamonai, taunimanima basie gwaurai diba herevadia. \v 5 Una tau hari baina heaḡilaia, a sibogu basina heaḡi. Eiava, sibogu egu manoka-manoka mo baina heaḡilaia. \v 6 Heaḡi bama ura, to basinama heaḡi kava; hereva momokani bama gwaurai hari. A asina heaḡimu, tau ta ese baine lalogu, lau na herea, dia egu ai e itamu bona e kamonaimu heḡereḡerena, na garina. \p \v 7 E hahedinarai henigu ḡaudia babada heherea daidiai, ḡiniḡini ta, amo e gwadagu, baina hekokoroku garina; una na Satana ena hesiai tauna na heto, itutulaigu ḡauna ai ela, baina hekokoroku herea na garina. \v 8 Una ḡau dainai nega hatoi Lohiabada na noia, baine abia oho. \v 9 To ia ese e hamaorogu eto “Egu harihari-bada na oiemu ai baine davana, badina be manoka-manoka ai lauegu siahu na herea”. Taunabunai egu manoka baina heaḡilaia mai moalegu ida, bena Keriso ena siahu egu ai baine kau. \v 10 Una dainai, manoka-manoka bona badu herevadia bona ogoḡami bona daḡedaḡe karadia bona hahehisi ḡaudia be Keriso dainai na moalelaimu; badina be na manokamu negadia ai na goadamu. \p \v 11 Vada na heaḡi kava, to umui emui kerere; umui ese boma hanamogu bema namo. Badina be ene aposetolo hereadia ese lau asie hereagumu; ḡau tamona, lau na dia ḡau ta. \v 12 Momokani, aposetolo toadia na umui bogaragimui ai na karava mai haheaukagu ida: toa bona hoa karadia bona siahu karadia. \v 13 Edena ḡau ekalesia oreadia idaudia ese e abia a umuiasio abia a? Ina tamona mo: asina hahekwarahimui. Mani ina egu dika tamona ba laloa nege. \s1 Egu heigo-ita ihatoina \p \v 14 Nega ihatoina binai vada name heḡaeḡae, baina vasi na tomu; bona basina hahekwarahimui. Lau na dia emui kohu asina tahuamu, a umui hari na tahumuimu; badina be memero ese kohu basie habou tamadia sinadia edia, a tamadia sinadia ese kohu bae habou natudia edia. \v 15 Lau na mai moalegu ida egu kohu baina ha-ore bona tau-anigu danu baina ha-orea, umui laumamui daidiai. Lau ese na ura henimui badamu dainai umui ese o ura henigu maraḡimu a! \v 16 Benaini, asina hahekwarahimui. A readia dibaka karana ta amo na koimui o tomu, bena na abimui. \v 17 Be; dekemui na siaidia vasi taudia edia amo na koimui a? \v 18 Tito na noia; bena varavarada ta ia ida na siaidia vasi. Be; Tito ese e koimui a? Ai raruosi na lauma tamona ena kara asia karamu a? Dala tamona ai asia rakamu a? \p \v 19 Reana umui na nega daudau vada o laloa ai na emai kara a hekoramu. Ai na Dirava vairanai a herevamu, Keriso lalonai. Egu lalokau e, ḡau iboudiai a karamu umui ihagoadamui. \v 20 Lau na na garimu, baina vasi negana ai baina davarimui, umui na dia lauegu ura heḡereḡerena; umui danu lau ba davarigu, dia umui emui ura heḡereḡerena; bena heai, vaḡeḡe, badu, ani-gunita, hahebade, maumau, hekokoroku, heloḡo-heloḡo, bae vara. \v 21 Na garimu danu, baina vasi negana ai egu Dirava ese baine hahemaraigu umui bogaragimui ai; bona kara dika taudia hutuma taidia baina tai, badina be edia mata-bodaga, edia heuda-hanai, edia lebulebu karadia amo, asie helalo kerehaimu daidiai. \c 13 \p \v 1 Nega ihatoina binai baina vasi. Rarua eiava tatoi edia hereva daidiai hereva iboudiai bae hamomokani. \v 2 O kerere guna taumui bona harihari o kereremu taumui, nega gunana ai na sisiba henimui bona harihari dauha amo ma na tore henimuimu: nega iharuana na vasi heḡereḡerena, baina vasi negana ai basina bogamui hisi. \v 3 Toana bunai umui o tahuamu ḡauna, Keriso lauegu amo e herevamu toana. Ia na emui ai se manokamu, a lalomui ai e siahumu. \v 4 Badina be ia na manoka-manoka ai e hasatauroa, to Dirava ena siahu dainai vada e maurimu. Ai danu mamanoka ia lalonai, to eda hebamo lalonai ai na Dirava ena siahu amo ia ida baia mauri. \p \v 5 Sibomui ba hetahu bona sibomui ba hediba, umui na abidadama taumui eiava lasi. Lalomui asie pararamu Iesu Keriso na lalomui ai a? Bema lasi, umui na dia heḡereḡere. \v 6 Lau na uramu umui ba diba, ai na heḡereḡere. \v 7 Dirava a noiamu, umui na basio kara dika; dia ai maoromai bae gwaurai, a, ena be ai kereremai bae gwaurai to umui ba kara maoromaoro, helaoreana. \v 8 Badina be hereva momokani igwau-tubuna na asi dibamai; ikahana mo dibamai. \v 9 Badina be ai a manokamu umui o goadamu negadia ai a moalemu; emai noinoi tamona binai, umui ba namo ḡuḡuru. \p \v 10 Taunabunai, lau na dauha amo na tore henimuimu; bena baina vasi negana ai Lohiabada ese vada e henigu siahuna, una na taunimanima ihaginidia dia ihaketodia ḡauna, na basina ḡaukaralaia daḡedaḡe. \s1 Hahetoni herevadia \p \v 11 Varavaragu e, na hahetonimuimu; ba namo ḡuḡuru, egu hereva ba kamonai; lalomui bae tamona; maino ai ba noho. Bena uraheni bona maino Diravana ese baine bamomui. \v 12 Haherahu helaḡana amo ba hahenamo heheni. \v 13 Helaḡa taudia iboudiai ese e hahenamo henimuimu. \p \v 14 Lohiabada Iesu Keriso ena harihari-bada bona Dirava ena uraheni bona Lauma Helaḡa ena hetura ese iboumui ai bae bamomui.