\id LUK \h Luka \toc1 Ŋgwalak i bazlam nakə Luka a watsa aye \toc2 Luka \toc3 Luk \mt2 Ŋgwalak i bazlam nakə \mt1 Luka \mt2 a watsa aye \imt1 Məfələkwe \ip Luka a ɗa ha Yesu na, neŋgeye ndo mətəme ha ndo nakə Mbəlom ma sləratayaweye a ndo i Israyel hay aye. Ane tuk na, neŋgeye ndo mətəme ha ndo i məndzibəra hay tebiye. Məsəfəre i Mbəlom a zalay a Yesu hərwi ada mâ ɗatay ha labara i məŋgwese a mətawak hay. Labara eye nakay na, labara i mawuɗe bo hərwi ndo i mezeleme hay wal wal tebiye ada labara i məŋgwese. A dazlay na, a tsik ka məmaw i Yesu, ka mede i Yesu a mbəlom. \ip Ka ndzay a gər a bazlam i Luka mə Mata, ma Markus ada ma Yuhana. Kə ɗa ha ka gər i məwe Yuhana madzəhuɓe ndo a yam ada ka gər i məwe Yesu. \io1 Madazlay 1.1-4 \io1 Məwe ta məgəle i Yuhana tə Yesu 1.5–2.52 \io1 Bazlam i Yuhana nakə a tsik aye 3.1-20 \io1 Madzəhuɓe i Yesu a yam tə masəpete 3.21-43 \io1 Məsler ta labara i Yesu ma Galile 4.14–9.50 \io1 Yesu a lətse abəra ma Galile a ye a Zerozelem 9.51–19.27 \io1 Maduk i duk i məhəne i Yesu ka məndzibəra 19.28–23.56 \io1 Mələtsew, mabəz ha bo tə mede i Yesu a mbəlom 24.1-53 \c 1 \p \v 1 A nəkar Tiyofil ŋgwalak i ndo, ndo hay haladzay ɓa ta vəl ha gər tay məwetse labara nakə Yesu a ge mə walaŋ may aye. \p \v 2 Tə watsa na, wu nakə nəteye tə tsəne abəra ka ndo neheye tə ɗa ha bazlam i Mbəlom aye. Nəteye neheye na, ta ŋgatay tə ɗəre tay kwa ka madazlay ŋgay aye. \v 3 Aya! Neŋ dərmak a seŋ məwatsaka naha ka gər i bazlam eye nakay, hərwi na pəla na bəzay i bazlam nakay kwa ka madazlay ŋgay eye. \v 4 Anəke na, nəkar dərmak ka sliye faya məsəre ha bazlam nakay ta tətikaka aye na, deɗek. \s1 Gawla i Mbəlom a yaw a ɗa ha məwe i Yuhana \p \v 5 Ahəl nakə Herod neŋgeye bəy ka dala i Yahuda aye na, ndoweye andaya tə zalay Zakari. Neŋgeye na, gwala i Abiya, ndo məvəlay wu a Mbəlom aye. Məzele i ŋgwas ŋgay na, Elizabet. Neŋgeye dərmak na, gwala i Aroŋ bagwar i ndo məvəlaway wu a Mbəlom. \v 6 Nəteye salamay tay eye kame i Mbəlom na, ndo lele eye hay. Wu neheye Mbəlom a tsik aye tə bazlam mapala eye na, tə pay bəzay tə metsehe lele. \v 7 Ane tuk na, wawa tay andaya bay. Hərwi Elizabet na, a wa bay. Dəlay eye. Sa na, nəteye guram eye tsɨy. \p \v 8-9 Anəke na, həlay i ndo neheye tə zalatay Abiya hay aye kə sla hərwi məfəkay naha wu a Mbəlom. Andza nakə ndo neheye tə vəlaway naha wu a Mbəlom tə pawa faya bo aye na, tə ge duk a way. Duk a way nakə tə ge aye na, a dəɗ ka Zakari. Mata fəkay naha wu ma təv niye tsəɗaŋŋa eye mə gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom na, neŋgeye. Tsa na, a fələkwa a təv niye mata fəkay naha wu a Mbəlom.\fig Ndo məvəlay wu a Mbəlom ka təv məfəkay naha faya wu a Mbəlom|src="cn02093b.tif" size="col" copy="David C. Cook" ref="1.9" \fig* \p \v 10 Ahəl nakə Zakari faya ma fəkay naha wu a Mbəlom mə gay aye na, ndo hay haladzay ma bəra faya ta ɗuwuliye me. \p \v 11 A həlay niye na, gawla i Mbəlom a yaw a bəzay ha bo a Zakari. A lətse tə həlay i mənday i təv nakə tə fəkaway naha faya wu a Mbəlom aye. \v 12 Zakari a ŋgatay na, a dzədzar haladzay, zluwer a gay. \v 13 Ane tuk na, gawla i Mbəlom niye a gwaɗay: «Zakari, kâ dzədzar bay. Ɓa Mbəlom kə tsəne maɗuwule me yak. Elizabet, ŋgwas yak ma ta wakeye wawa hasləka eye. Ka ta zaleye Yuhana. \v 14 Ɗərev yak ma ta ŋgwasiye haladzay. Pat i məwe ŋgay na, ndo hay haladzay ta ŋgwasiye hərwi ŋgay. \v 15 Neŋgeye na, ma ta təriye bagwar eye, ndo məgay məsler a Bəy Maduweŋ. Ɗaɗa ma ta siye guzom bay. Kwa wu nakə makwasa eye na, ma ndzakiye bay. Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye ma ndziye faya kwa mə huɗ i may ŋgay. \v 16 Ma ta matay ahaya Israyel hay haladzay ka təv i Bəy Maduweŋ tay Mbəlom. \v 17 Maa lahayaw madayaw kame a Bəy Maduweŋ na, neŋgeye. Ma tsikateye me a ndo hay ta məzlaɓ bagwar eye andza i Eliya hərwi ada bəba hay tâ sər bo ta wawa tay hay. Ma matay ahaya ndo neheye ta rəhay ha gər a Mbəlom bay aye ka təv i Mbəlom. Ma təriye tay ha ndo ŋgwalak eye hay. Ma ta tsətsaliye tay ha ndo neheye nəteye maləva bo eye hərwi Bəy Maduweŋ aye.\f + \fr 1:17 \ft Zəba ma Malasi 3.23-24.\f*» \p \v 18 Ane tuk na, Zakari a gwaɗay a gawla i Mbəlom: «Na səriye ha wu nakay ka tsikeŋ aye deɗek na, kəkay? Neŋ na, ɓa guram eye, ŋgwas ga dərmak na, guram eye tuk na, kəkay?» \p \v 19 Gawla i Mbəlom a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Neŋ Gabəriyel. Neŋ na, ka təv i Mbəlom. A sləra ga ahaya mətsikaka bazlam nakay ada nâ zlakaw Labara Ŋgwalak eye. \v 20 Ane tuk na, ka dzala ha ka bazlam nakay bay sa na, wu nakay ma giye bo ka səriye mətsike me bay hus a pat nakə ta wiye na wawa niye aye.» \p \v 21 Ndo neheye faya ta həbiye Zakari ma bəra aye na, a gatay wadəŋ wadəŋ. Tə gwaɗ: «Zakari kə yaw abəra bay, kwa meeneŋ na, hərwi mey?» \v 22 Zakari a yaw abəra na, a sla faya mətsike me bay. Tsa na, ndo neheye ma bəra aye tə sər wu ka bəzay ha bo a Zakari mə gay. A tsikatay me na, tə həlay tsa. Neŋgeye huya mandək eye. \p \v 23 Həlay i məge məsler i Zakari mə gay i Mbəlom a ndəv na, a ye a mətagay. \v 24 Ma dəba i kiye tsakway na, wawa a dəɗay a huɗ a Elizabet. Kiye zlam na, a ŋgahawa bo mə gay. A gwaɗ mə ɗərev ŋgay: \v 25 «Anəke na, Bəy Maduweŋ kə ŋgeteŋ. Kə vəleŋ wawa. Ndo hay ta ŋgwasiye fagaya sa bay.» \s1 Gawla i Mbəlom a ɗa ha məwe i Yesu \p \v 26 Kiye a yay a Elizabet məkwa na, Mbəlom a slər gawla ŋgay Gabəriyel a gəma wuray tə zalay Nazaret ka dala i Galile. \v 27 A slər ha na, a gay i dem eye andaya mədel i ndo wuray tə zalay Yusufa gwala i Bəy Davit. Tə zalay a dem eye niye na, Mari. \p \v 28 Gawla i Mbəlom niye a fələkwa a gay i Mari, a ye naha a gwaɗay: «Na tsikaka me Mari, Bəy Maduweŋ kə gaka ŋgwalak.» \p \v 29 Mari a tsəne andza niye na, a dzədzar a gwaɗ mə ɗərev ŋgay: «Mətsike me niye na, andza məgweɗe mey?» \p \v 30 Gawla i Mbəlom a gwaɗay: «Kâ dzədzar bay Mari, Mbəlom a wuɗa kar. \v 31 Wawa ma dəɗakeye a huɗ. Ka ta wiye wawa niye na, hasləka eye. Ka ta zaleye Yesu. \v 32 Neŋgeye na, ma ta təriye bagwar eye. Ta ta zaleye Wawa i Mbəlom Fetek mə gəma. Bəy Maduweŋ Mbəlom ma təriye ha bəy bagwar eye andza bəba təte ŋgay Davit: \v 33 Neŋgeye ma ta ləviye tay ha Israyel hay ka tor eye. Bəy ŋgay na, ma ndəviye bay.» \p \v 34 Mari a gwaɗay a gawla i Mbəlom niye: «Wuye ma ta giye bo na, kəkay? Neŋ na, na sər zal zuk bay tuk na, kəkay!» \p \v 35 Gawla i Mbəlom a mbəɗay faya: «Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye ma mbəzlaweye fakaya. Gədaŋ i Mbəlom Fetek ma ndziye fakaya andza mezek. Yawa! Wawa niye ka ta wiye na, ta zaleye Tsəɗaŋŋa, Wawa i Mbəlom. \v 36 Zəba dem i bəba yak Elizabet kwa neŋgeye guram eye bəbay na, anəke kiye kə yay məkwa. \v 37 Hərwi wuray a zay gədaŋ a Mbəlom təbey.» \p \v 38 Tsa na, Mari a gwaɗay a gawla i Mbəlom: «Neŋ ndo i məsler i Bəy Maduweŋ. Mâ ge bo andza nakə ka tsik aye.» \p Tsa na, gawla i Mbəlom a ye ŋgway. \s1 Mari a ye a gay i Elizabet \p \v 39 Ma dəba i məndze tsekweŋ na, Mari a lətse a ye ta bəse a gəma eye andaya mə mahəmba i Yahuda. \v 40 A ye na, a gay i Zakari. A ye naha a ndisl na, a fələkwa a gay. A tsikay me a Elizabet. \p \v 41 Elizabet a tsəne mətsike me i Mari na, wawa a hats mə huɗ ŋgay. Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye a mbəzlaw ka Elizabet. \v 42 Tsa na, Elizabet a wuda, a gwaɗ: «Nəkar na, Mbəlom kə pa fakaya ŋgama a ze siye i ŋgwas hay tebiye. Ŋgama mâ ndza ka wawa niye ka wiye. \v 43 May i Bəy Maduweŋ ga a yaw ka təv ga na, kəkay! Neŋ təday na, way! \v 44 Na gwaɗ ka ŋgatay ba! Ahəl nakə ka tsikeŋ me aye na, wawa a ɓəl tə məŋgwese eye mə huɗ ga. \v 45 Nəkar na, ɗərev yak maŋgwasa eye hərwi wu nakə Bəy Maduweŋ a tsik aye na, ka təma, ma giye bo!» \p \v 46 Tsa na, Mari a gwaɗ: \q1 «Na zambaɗeye a Bəy Maduweŋ tə ɗərev ga peteh. \q1 \v 47 Ɗərev ga kə ŋgwasa haladzay hərwi Mbəlom nakə a təma ga ha aye. \q1 \v 48 Ka zəba fagaya tsekweŋ mə walaŋ i ndo neheye neŋ ndo i məsler ŋgay. \q1 Ndo neheye anəke aye ta ndo neheye ta ta wiye tay ha aye na, ta gweɗeŋeye “Nəkar na, ɗərev yak maŋgwasa eye.” \q1 \v 49 Hərwi Mbəlom bagwar eye kə ge wu nakə lele aye hərwi ga. \q2 Neŋgeye na, Mbəlom tsəɗaŋŋa eye. \q1 \v 50 Neŋgeye na, ŋgwalak ŋgay ɗaɗa a ndəv təbey. \q1 Ndo neheye ta rəhay ha gər aye na, ŋgwalak ŋgay ma ndziye huya ta nəteye. \q1 \v 51 Ka bəz ha gədaŋ ŋgay, \q2 ka həhar tay ha ndo neheye tə ɗəslay ha gər a bo tay aye. \q1 \v 52 Ka həhar tay ha bəy hay abəra ka təv məndze i bəy tay hay. \q2 Kə vəlatay gədaŋ a ndo i mətawak hay. \q1 \v 53 Ndo neheye may a gatay aye na, kə vəlatay wu mənday. \q2 Ndo i mezeleme hay na, ka həhar tay ha. \q1 \v 54 Ki yaw madzəne tay hay Israyel hay, ndo i məsler ŋgay hay. \q2 Mbəlom na, kə mətsa ha gər ta ŋgwalak ŋgay bay. \q1 \v 55 Kə ge andza nakə a tsikatay a bəba təte kway hay ahəl niye aye. \q2 A tsikay a Abraham ada a gwala i Abraham hay tebiye ka tor eye.» \p \v 56 Mari a ndza mə gay i Elizabet kiye mahkar. Tsa na, a ye a mətagay. \s1 Məwe i Yuhana \p \v 57 Anəke na, kiye i Elizabet kə sla məwe. A wa wawa hasləka eye. \v 58 Ndo ŋgay hay ta ndo i məgeɗ ŋgay hay tə tsəne Mbəlom kə gay ŋgwalak a Elizabet na, ti ye mata ŋgwese ka bo dziye. \p \v 59 Wawa a həna tsamahkar na, ndo hay ti yaw mata ɗəse na wawa niye. A satay haɓe məpe faya məzele na, Zakari, tə məzele i Bəba ŋgay. \v 60 Ane tuk na, may i wawa niye, a gwaɗatay: «Aʼay! Ta zaleye na, Yuhana.» \p \v 61 Tə gwaɗay: «Məzele andaya andza niye ma gwala yak bay tuk na, kəkay!» \p \v 62 Tsa na, ta tsətsah ka bəba ŋgay wulək wulək tə həlay. Tə gwaɗay: «A saka məpe məzele ka wawa na, way?» \p \v 63 Zakari a tsətsah fataya palalam nakə tə watsawa faya aye. Tə zlayaw. Tsa na, a watsa: «Məzele ŋgay na, Yuhana.» Tsa na, a gatay wadəŋ wadəŋ tebiye tay eye. \p \v 64 Kwayaŋŋa bazlam i Zakari a həndək ka mətsike me. Tsa na, a zambaɗay a Mbəlom. \p \v 65 Ndo i məgeɗ hay tebiye ta dzədzar. Ndo i gəma niye hay tebiye hus a mahəmba i Yahuda tə tsikawa faya. \v 66 Kwa way a tsəne bazlam niye na, tə dzalawa faya mə gər tay, tə gwaɗawa: «Wawa nakay ma ta təriye na, mey?» Ta deɗek, gədaŋ i Bəy Maduweŋ ka gər ŋgay. \s1 Zakari a zambaɗay a Mbəlom \p \v 67 Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye a mbəzlaw ka Zakari, bəba i wawa niye. Tsa na, a ɗa ha, a gwaɗ: \q1 \v 68 «Zambaɗakway a Bəy Maduweŋ kway Mbəlom i Israyel hay. \q2 Neŋgeye kə mbəzlaw a walaŋ kway hərwi məmbəle kway hay. \q1 \v 69 Neŋgeye kə slərakwayaw ndo gədaŋ eye hərwi mətəme kway hay. \q2 Neŋgeye na, gwala i Davit ndo i məsler i Mbəlom. \q1 \v 70 Bazlam nakay na, Mbəlom ɓa kə tsikatay a ndo məɗe ha bazlam ŋgay tsəɗaŋŋa eye hay ahəl niye. \q1 \v 71 A gwaɗ na, ma ta təmiye kway ha abəra mə həlay i ndo i vəram kway hay, \q2 ada mə həlay i ndo neheye tebiye tə nakway ɗəre aye. \q1 \v 72 Kə gatay ŋgwalak ŋgay a bəba kway hay. \q2 Ma mətsiye ha gər ta dzam nakə a ɓar eye bay. \q1 \v 73 Mbəlom ɓa ka mbərəm məmbaɗay a bəba təte kway Abraham. \q1 \v 74 A gwaɗ: Ma ta təmiye kway ha abəra mə həlay i ndo i vəram kway hay na, \q2 hərwi ada kâ slakwa faya məgay məsler tə madzədzar eye sa bay. \q1 \v 75 A ge andza niye na, hərwi ada kâ tərakwa ndo ŋgay hay. \q2 Ka tərakweye na, ndo ŋgay tsəɗaŋŋa eye hay huya ma məndze kway. \q1 \v 76 Nəkar na, wawa ga, ta ta zalakeye na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom Fetek, \q2 hərwi nəkar na, ka laheye kame a Bəy Maduweŋ, ka lambaɗeye na tsəveɗ. \q1 \v 77 Ka ta tsikateye a ndo ŋgay hay ma deyeweye mətəme tay ha. \q2 Ma ta pəsatay ha mənese tay hay. \q1 \v 78 Mbəlom kway na, ŋgwalak ŋgay a ndəv bay. \q2 Andza niye, dzaydzay ŋgay ma dəvakweye andza pat nakə faya ma tsaraweye. \q1 \v 79 Tsa na, ma dəvateye dzaydzay a ndo neheye ma mezek i mədahaŋ aye. \q2 Ma lakiye kway ka tsəveɗ i zay.» \p \v 80 Yawa! Yuhana a gəl na, metsehe ŋgay a səkah kame kame. A lətse a ye a kəsaf. A ndza mə ɗəma hus a pat nakə a bəzatay ha bo parakka a Israyel hay aye. \c 2 \s1 Məwe i Yesu \r Mata 1.18-25 \p \v 1 Ahəl niye tə wa Yuhana madzəhuɓe ndo a yam na, Agustus neŋgeye bəy i Roma. Anəke na, a gwaɗatay a ndo hay tâ pasla ndo hay ka dala ŋgay tebiye. \v 2 Nakay na, makurre i məpesle ndo nakə tə pasla ahəl niye Kiriniyus a ləvawa gəma i Siri ka dala i Roma aye. \v 3 Kwa way a ye mata wetse məzele ŋgay na, ma gəma ŋgay. \p \v 4 Andza niye, Yusufa neŋgeye ma ndziye ma gəma i Nazaret ka dala i Galile. A tsəne na, a ye ka dala i Yahuda ma gəma nakə tə zalay Betelehem aye. Gəma nakə tə wa mə ɗəma bəba təte ŋgay Davit aye. \v 5 A ye na, ta Mari mədel ŋgay tə bo sulo eye mata wetse məzele tay. \p \v 6 Ahəl nakə nəteye ma Betelehem aye na, həlay i məwe wawa i Mari kə sla. \v 7 A wa malkwara ŋgay niye na, hasləka eye. A mbuza na a petekeɗ, a həna ha a təv mənde wu mənday i gənaw hay hərwi ta huta təv mə gay i mbəlok hay bay. \s1 Gawla i Mbəlom hay ta bəzatay ha bo a ndo mətsəkure gənaw hay \p \v 8 Ma gəma niye na, ndo mətsəkure gənaw hay andaya tə hənawa mə pesl, tə tsəkurawa gənaw tay hay ta həvaɗ. \v 9 Gawla i Mbəlom a mbəzlaw a bəzatay ha bo. Təv niye nəteye mə ɗəma aye na, a dəv dzaydzay ta gədaŋ i Bəy Maduweŋ. Tsa na, ndo mətsəkure gənaw niye hay ta dzədzar. \p \v 10 Ane tuk na, Gawla i Mbəlom niye a gwaɗatay: «Kâ dzədzarum bay! Na zlakumaw na, Labara Ŋgwalak eye. Ndo hay haladzay ta ŋgwasiye hərwi bazlam nakay. \v 11 Bəgom ta həvaɗ nakay ta wakum ndo mətəme kurom ha ma Betelehem, ma gəma i Davit. Neŋgeye na, Kəriste, Bəy Maduweŋ. \v 12 Dum ta zəbumaw faya. Ka ŋgatumeye a wawa eye. Ka sərumeye ha neŋgeye na, hərwi mambuza eye mə petekeɗ. Ma həniye ma təv mənday wu i gənaw hay.» \p \v 13 Kwayaŋŋa, gawla i Mbəlom hay haladzay tə yaw ka təv i gawla i Mbəlom niye ta zambaɗay a Mbəlom tə gwaɗ: \q1 \v 14 «Ŋgama mâ təra mə mbəlom məgəma, ka gər i ndo hay tebiye. \q2 Zay mâ təra ka məndzibəra mə walaŋ i ndo neheye Mbəlom a wuɗa tay ha aye.» \p \v 15 Tsa na, gawla i Mbəlom hay ti ye wu tay a mbəlom. Ti ye wu tay na, ndo mətsəkure gənaw hay tə gwaɗ mə walaŋ tay: «Lətsakwa, takwa hus a Betelehem ta zəbakwaw ka wu nakə a ge bo aye, nakə Bəy Maduweŋ a ɗakway ha aye.» \p \v 16 Ti ye ta bəse a Betelehem. Tə ndisl naha a ɗəma na, tə ŋgatay a Mari ta Yusufa ada ta wawa ndəriz niye mahəna eye ma təv mənday wu i gənaw hay.\f + \fr 2:16 \ft Zəba mə Luka 2.7.\f* \v 17 Tə ŋgatay andza niye na, ta təkəratay wu nakə gawla i Mbəlom a tsikatay ka gər i wawa niye aye. \v 18 Kwa way a tsəne wu nakə ndo mətsəkure gənaw hay ta təkər aye na, a gatay hərɓaɓəkka. \v 19 Mari na, wu neheye tə tsik aye na, a pa na tebiye a gər a dzalawa faya. \p \v 20 Tsa na, ndo mətsəkure gənaw hay tə maw wu tay. Tə ɗəslay ha gər a Mbəlom ta zambaɗay hərwi wu nakə tə tsəne ada tə ŋgatay aye na, kə ge bo andza nakə tə tsikatay aye. \p \v 21 Məhəne tasəla a ge matsamahkar eye na, həlay i məɗəse wawa kə sla. A pa faya məzele Yesu. Məzele niye na, məzele nakə gawla i Mbəlom a tsikay a Mari ahəl niye kə huta huɗ zuk bay aye. \s1 Yusufa ta Mari ti ye ha Yesu a Zerozelem \p \v 22 Həlay i məbere bo tay ka ɗəre i Mbəlom kə sla andza bazlam i Mbəlom mapala eye nakə Musa a watsa aye. Andza niye, Yusufa ta Mari tə zla wawa, ti ye ha a Zerozelem mata bəzay ha a Bəy Maduweŋ, \v 23 hərwi mawatsa eye mə ɗerewel i Musa na: «Malkwara i wawa hasləka eye na, i Mbəlom.\f + \fr 2:23 \ft Madayaw abəra ma Ezipt 13.2, 12.\f*» \v 24 Ada andza nakə mawatsa eye mə ɗerewel i Musa na, ti ye tə vəlay maydagwar sulo kəgəbay bodobodo sulo a Mbəlom.\f + \fr 2:24 \ft Levitik 12.8.\f* \p \v 25 Yawa! Ndoweye andaya ma Zerozelem, məzele ŋgay Simeyoŋ. Neŋgeye na, ŋgwalak i ndo, ka təma bazlam i Mbəlom lele. Faya ma həbiye ndo mətəme tay ha Israyel hay. Simeyoŋ na, Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye ka neŋgeye. \v 26 Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye ɓa kə tsikay, a gwaɗay: «Ka ta mətiye na, ka ŋgateye a Kəriste nakə Bəy Maduweŋ ma sləraweye təday.» \p \v 27 Anəke na, Simeyoŋ a ye a gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom ta gədaŋ i Məsəfəre i Mbəlom. Ahəl niye na, bəba i Yesu hay ti ye naha tə fələkwa a gay ta wawa məge andza nakə bazlam i Musa mapala eye a tsik aye. \v 28 Tsa na, Simeyoŋ a zla wawa niye a həlay, a zambaɗay a Mbəlom, a gwaɗ: \q1 \v 29 «Bəy Maduweŋ ga, anəke na, gər ha ndo i məsler yak mâ ye ŋgway, \q2 mâ mət tə zay, hərwi ka ge wu nakə ka tsik aye. \q1 \v 30 Na ŋgatay tə ɗəre ga a ndo mətəme ha ndo yak nakə ka sləraw aye. \q1 \v 31 Ka ləva ha bo na, hərwi ndo hay tebiye. \q1 \v 32 Ndo nakə ka sləraweye na, neŋgeye na, dzaydzay nakə ma dəvateye a ndo hay tebiye ka məndzibəra \q2 ada neŋgeye ma vəlateye məzlaɓ a ndo yak hay Israyel hay.» \p \v 33 Bəba ta may i Yesu na, a gatay hərɓaɓəkka hərwi bazlam i Simeyoŋ niye a tsik aye. \p \v 34 Tsa na, Simeyoŋ a pa fataya ŋgama i Mbəlom. A gwaɗay a Mari may i wawa niye: «Wawa nakay na, Israyel hay haladzay ta dəɗiye faya. Andza niye, ndo hay haladzay ta maweye ka təv i Mbəlom hərwi ŋgay. Ma ta ɗatay ha məsler i Mbəlom na, neŋgeye. Ane tuk na, ndo hay ta kərahiye na. \v 35 Wu nakə maŋgaha eye ma mədzal gər kwa i way i way na, ma bəziye ha parakka. Nəkar dərmak Mari, ɗəretsətseh ma ta ŋgəniye ha ka bo bəra ɗərev yak andza maslalam.» \p \v 36 Ŋgwas wuray andaya guram eye ketef ketef, məzele ŋgay Anna. Neŋgeye na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom. Dem i Fanuwel gwala i Aser. Ahəl nakə neŋgeye dem eye na, a ye a zal. A ndza mə zal məve tasəla na, zal ŋgay niye a mət. \v 37 Tsa na, ki ye a zal sa bay, a ndza ŋgway madəgway i ŋgwas eye. Məve ŋgay na, kuro kuro tsamahkar gər eye faɗ. Ma məndze ŋgay na, a gaway məsler a Mbəlom. A yawa a gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom ta həvaɗ kwa ta həpat pat pat. A ɗuwulaway me a Mbəlom. A gawa daliyam. \v 38 A ye a gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom na, ahəl nakə Simeyoŋ faya ma tsikiye me mba aye. A ye naha, a gay naha sɨsœ a Mbəlom. A tsik ka wawa niye a ndo neheye faya ta həbiye madayaw i ndo mətəme ha ndo nakə ma təmiye ha Zerozelem aye. \p \v 39 Yusufa ta Mari ta ndəv ha məge wu nakə mawatsa eye mə bazlam i Mbəlom mapala eye na, ta mbəɗa gər a gəma tay a Nazaret ka dala i Galile. \v 40 Wawa niye faya ma gəliye na, gədaŋ tə metsehe ŋgay a səkah kame kame, ŋgama i Mbəlom tə neŋgeye. \s1 Yesu ta madugula i Yahuda hay \p \v 41 Ka məve na, Yusufa ta Mari ti yawa a magurlom i Pak a Zerozelem. \v 42 Yesu a ge məve kuro gər eye sulo na, ti ye dziye ta bəba ŋgay hay andza nakə ti yawa aye. \p \v 43 Magurlom a ndəv na, tə maw a mətagay. Yesu na, kə mətsa ma Zerozelem. Bəba ŋgay hay ta sər faya bay. \v 44 Nəteye tə dzala mə gər tay na, Yesu neŋgeye ta ndo neheye ti ye ka bo dziye. Tə ndza hwapat ka mede. Ta huwa na, tə pa bo ka mapəle na mə walaŋ i gwala tay hay ada mə walaŋ i dzam tay hay. \v 45 Ta pəla na na, ta huta na bay. Ta mbəɗa gər a Zerozelem tə mapəle na haladzay. \p \v 46 Ma dəba i məhəne mahkar, ti ye naha tə huta na mə gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. Neŋgeye ma ndziye mə walaŋ i ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye, faya ma piye zləm ka bazlam ada faya ma tsətsahiye fataya bazlam hay. \v 47 Ndo niye hay tə tsəne wu nakə faya ma tsikiye na, a gatay hərɓaɓəkka hərwi ndaraw ŋgay ada tə mambəɗe ka bazlam nakə a mbəɗawatay faya aye. \p \v 48 Bəba ŋgay hay tə ŋgatay andza niye na, a gatay hərɓaɓəkka. May ŋgay a gwaɗay: «Wawa ga, ka gamay andza niye na, hərwi mey? Nəmay ta bəba yak na, faya nəmaa pəliye kar. Mədzal gər may ka dzədza haladzay.» \p \v 49 A gwaɗatay: «Ka pəlumeye ga na, hərwi mey? Neŋ na, na ndziye mə gay i bəba ga na, ka sərum təbəɗew.» \p \v 50 Ane tuk na, ta tsəne wu nakə Yesu a tsikatay aye bay. \p \v 51 Tsa na, Yesu a lətse ti ye ta bəba ŋgay hay a Nazaret. Yesu na, a hənawatay ha gər lele. May ŋgay a pa na bazlam niye a gər ŋgay. \p \v 52 Yesu a gəl na, metsehe ŋgay a səkah kame kame. A yay a gər a Mbəlom haladzay ada ndo hay ta zambaɗaway haladzay. \c 3 \s1 Yuhana madzəhuɓe ndo a yam na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom \r Mata 3.1-12; Markus 1.1-8; Yuhana 1.19-28 \p \v 1 Ahəl niye na, Tiber neŋgeye bəy i Roma. Kə va ma bəy kuro gər eye zlam. Poŋos Pilat, bəy nakə ka dala i Yahuda aye. Herod neŋgeye a ləva dala i Galile. Malamar ŋgay Filip na, a ləva dala i Iture ta Trakonitit, Lisaniyas i ŋgay na, a ləva dala i Abilen. \v 2 Bagwar i ndo məvəlaway wu a Mbəlom na, Han ta Kayif. Ahəl niye na, Yuhana wawa i Zakari na, mə makulkwandah. Mbəlom a tsikayaw me a slər na. \p \v 3 Tsa na, Yuhana a dazlay mahəhele gəma neheye tə mbay naha a magayam i Yurdum aye tebiye. A gwaɗawatay a ndo hay: «Mbəɗum ha mede kurom. Dzəhuɓum bo a yam ada Mbəlom ma pəsakumeye ha mənese kurom hay.» \p \v 4 Andza niye, nakay na, wu nakə mawatsa eye mə ɗerewel i Ezay ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom aye, a gwaɗ: «Ndo faya ma wudiye mə kəsaf, a gwaɗ: \q1 “Lambaɗumay tsəveɗ a Bəy Maduweŋ, \q2 lambaɗumay tsəveɗ hay fehe lele, tâ hədzak bay! \q1 \v 5 Loloŋ hay tebiye ta ta rahiye fəɗeɗe! \q2 Mahəmba hay ta tsaholok hay ta ta miye ka dala faɗaɗa! \q1 Tsəveɗ neheye mahədzaka eye hay ta ta lambaɗiye tay hay dandər dandər lele! \q2 Tsəveɗ neheye tsərsloslo tə kwar aye hay ta ta ləviye fehe lele! \q1 \v 6 Mbəlom ma təmiye tay ha ndo hay kəkay na, ndo hay tebiye ta ŋgateye.\f + \fr 3:6 \ft Ezay 40.3-5.\f*”» \p \v 7 Ndo hay haladzay ti yawa naha ka təv i Yuhana hərwi ada mâ dzəhuɓ tay ha a yam. Yuhana a gwaɗawa tay: «Wawa i palas hay! Maa ɗakum ha hwayum abəra ka sariya i Mbəlom nakə bəse kə ndzew aye na, way? \v 8 Anəke na, gum məsler neheye ŋgwalak eye ndo hay ta səriye ha ka mbəɗum ha mede kurom aye tuk. Ka dzalum mə gər kurom “Nəmay na, wawa i Abraham hay sa na, ma ta gamay mey bay!” Sərum ha na, Mbəlom ma sliye faya məge tay ha kwar neheye anaŋ aye wawa i Abraham hay! \v 9 Ɓa hadzaya maləva bo eye məɗəse tay ha dərizl i gərɗaf hay ta zləlay eye dzay tebiye. Dərizl i gərɗaf neheye tebiye tə wa hohway ŋgwalak eye bay aye na, ta ɗəsiye tay ha ada ta kaliye tay ha ako.» \p \v 10 Ndo hay ta tsətsah faya, tə gwaɗay: «Nəmaa giye na, mey?» \p \v 11 A mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Ndo nakə məkelkabo ŋgay sulo aye na, mâ vəlay nəte a ndo nakə i ŋgay andaya bay aye. Ndo nakə wu mənday ŋgay andaya na, tâ ŋgəna ta ndo nakə i ŋgay andaya bay aye.» \p \v 12 Ndo matsekele dzaŋgal hay ti ye naha hərwi madzəhuɓe bo a yam dərmak. Ta tsətsah ka Yuhana tə gwaɗay: «Miter, nəmaa giye na, mey!» \p \v 13 A mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Kâ təmum wu abəra ka ndo mâ ze nakə bəy i dala a gwaɗakum təmum aye bay.» \p \v 14 Sidzew hay ta tsətsah andza niye dərmak: «Ada nəmay na, nəmaa giye mey tey?» \p A gwaɗatay: «Kâ buwum suloy abəra ka ndo ta gədaŋ bay. Kâ rawum me ka ndo hərwi matəme faya bəra suloy bay. Ɗuh həbum na, madagər kurom nakə ta vəlakumeye ka kiye aye.» \p \v 15 Ndo hay ta dazlay mədzele ka wu nakə ma giye bo aye, tə dzalawa mə gər tay tə gwaɗ: «Ma giye Yuhana na, Kəriste.» \p \v 16 Yuhana a gwaɗatay a nəteye niye tebiye: «Neŋ na, na dzəhuɓiye kurom ha a yam tsa. Ndo mekeleŋ eye ma deyeweye kame ga, neŋgeye na, gədaŋ eye a ze ga. Na sliye mahəndzəɗe ka təv ŋgay məpəlay ha ləɓer i tahərak ŋgay bay tebiye. Neŋgeye, ma dzəhuɓiye kurom ha ta Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye ada ta ako.\fig Tahərak|src="lb00161c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="3.16" \fig* \v 17 Wu mahəve daw andaya mə həlay. Ma ŋgəniye tay ha daw ta dzəndzar. Daw na, ma hayay gər ma həliye na a de. Ada dzəndzar na, ma dziye a ako nakə ma mbatiye ɗaɗa bay aye.» \p \v 18 Yuhana a ɗawatay ha Labara Ŋgwalak eye tə məvəlatay gədaŋ tə bazlam hay wal wal. \p \v 19 Yuhana kə gay me a Herod hərwi a zla Herodiyad ŋgwas i malamar ŋgay. Ada Yuhana kə gay me ka wu hay wal wal. \v 20 Herod a səkah ha məge mənese sa. A gəs na Yuhana a daŋgay. \s1 Madzəhuɓe i Yesu a yam \r Mata 3.13-17; Markus 1.9-11 \p \v 21 Ma dəba aye Yuhana a dzəhuɓ tay hay ndo hay tebiye a yam na, a dzəhuɓ ha Yesu a yam dərmak. A həlay nakə faya ma ɗuwuliye me aye na, magərmbəlom a həndək tuwaŋ. \v 22 Tsa na, Məsəfəre Tsəɗaŋŋa a mbəzlaw faya, ɗəre a ŋgatay andza bodobodo. Tsa na, mətsike me a tsənew abəra mə mbəlom a gwaɗ: «Nəkar na, wawa ga. Na wuɗa kar haladzay. Ɗərev ga faya ma ŋgwasiye tə nəkar.» \s1 Bəba təte i Yesu hay \r Mata 1.1-17 \p \v 23 Yesu a dazlay a məge məsler na, məve ŋgay ma giye kuro kuro mahkar. Ndo hay tə dzala tə gwaɗ neŋgeye na, wawa i Yusufa. Yusufa wawa i Heli \v 24 Heli wawa i Matat, Matat wawa i Levi, Levi wawa i Melki, Melki wawa i Zanay, Zanay wawa i Yusufa, \v 25 Yusufa wawa i Matatiyas, Matatiyas wawa i Amos, Amos wawa i Nahum, Nahum wawa i Esəli, Esəli wawa i Nagay, \v 26 Nagay wawa i Maat, Maat wawa i Matatiyas, Matatiyas wawa i Semeyin, Semeyin wawa i Zozek, Zozek wawa i Zoda, \v 27 Zoda wawa i Yohanan, Yohanan wawa i Resa, Resa wawa i Zorobabel, Zorobabel wawa i Salatiyel, Salatiyel wawa i Neri, \v 28 Neri wawa i Melki, Melki wawa i Addi, Addi wawa i Kozam, Kozam wawa i Elmadam, Elmadam wawa i Er, \v 29 Er wawa i Zozowe, Zozowe wawa i Eliyezer, Eliyezer wawa i Zorim, Zorim wawa i Matat, Matat wawa i Levi, \v 30 Levi wawa i Simeyoŋ, Simeyoŋ wawa i Yahuda, Yahuda wawa i Yusufa, Yusufa wawa i Zonam, Zonam wawa i Eliyakim, \v 31 Eliyakim wawa i Meliya, Meliya wawa i Mena, Mena wawa i Matata, Matata wawa i Natan, Natan wawa i Davit, \v 32 Davit wawa i Zese, Zese wawa i Obed, Obed wawa i Booz, Booz wawa i Salmoŋ, Salmoŋ wawa i Nasoŋ, \v 33 Nasoŋ wawa i Aminadab, Aminadab wawa i Admiŋ, Admiŋ wawa i Arni, Arni wawa i Hesron, Hesron wawa i Fares, Fares wawa i Yahuda, \v 34 Yahuda wawa i Zakob, Zakob wawa i Izak, Izak wawa i Abraham, Abraham wawa i Tara, Tara wawa i Nakor, \v 35 Nakor wawa i Serok, Serok wawa i Ragu, Ragu wawa i Falek, Falek wawa i Eber, Eber wawa i Sala, \v 36 Sala wawa i Kaynam, Kaynam wawa i Arfadzad, Arfadzad wawa i Sem, Sem wawa i Nuhu, Nuhu wawa i Lamek, \v 37 Lamek wawa i Matosalem, Matosalem wawa i Henok, Henok wawa i Iyaret, Iyaret wawa i Maleleyel, Maleleyel wawa i Kaynam. \v 38 Kaynam Wawa i Enos, Enos wawa i Set, Set wawa i Adam, Adam neŋgeye na, Wawa i Mbəlom. \c 4 \s1 A say a Fakalaw masəpete na Yesu \r Mata 4.1-11; Markus 1.12-13 \p \v 1 Ma dəba eye Məsəfəre Tsəɗaŋŋa a rahay a bo i Yesu na, a ye abəra ka təv i magayam i Yurdum niye. Tsa na, Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye a ye ha a makulkwandah. \v 2 Mə ɗəma na, Yesu kə ndza məhəne kuro kuro faɗ, Fakalaw a say masəpete na. Ma məndze niye na, Yesu kə nda wu mənday kwa tsekweŋ bay tebiye. Ka mandəve i məhəne niye hay na, may a wur faya tuk. \p \v 3 Tsa na, Fakalaw a yaw ka təv ŋgay, a gwaɗay: «Taɗə kə ge nəkar Wawa i Mbəlom na, gwaɗay a kwar nakay mâ təraka wu mənday.» \p \v 4 Yesu a mbəɗay faya: «Mawatsa eye mə bazlam i Mbəlom na: “Ndo zezeŋ ma ndziye na, ta wu mənday ɗekɗek bay.\f + \fr 4:4 \ft Bazlam mapala eye masulo eye 8.3.\f*”» \p \v 5 Fakalaw a ye ha ka gər i gəma. Kwayaŋŋa a bəzay ha bəy i məndzibəra tebiye. \v 6 A bəzay ha na, a gwaɗay: «Na vəlakeye a nəkar hərwi gədaŋ ta zlele neheye ma bəy i dala neheye tebiye mavəla eye a neŋ. Na sliye faya məvəle kwa a way andza nakə a seŋ aye. \v 7 Taɗə ka dəkweŋ gurmets na, na vəlakeye ha tebiye a nəkar.» \p \v 8 Yesu a mbəɗay faya: «Mawatsa eye mə bazlam i Mbəlom na, a gwaɗ: “Ɗəslay ha gər a Bəy Maduweŋ yak Mbəlom, ada ka geye məsler na, a neŋgeye nəte ŋgweŋ.\f + \fr 4:8 \ft Bazlam mapala eye masulo eye 6.13.\f*”» \p \v 9 Fakalaw a ye ha a gəma i Zerozelem, ka gər i gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. Tə ndisl a ɗəma na, a gwaɗay a Yesu: «Taɗə kə ge nəkar Wawa i Mbəlom sa na, kal ha bo abəra ka gər i gay nakay ka dala. \v 10 Hərwi mawatsa eye mə bazlam i Mbəlom na, a gwaɗ: “Mbəlom ma gwaɗateye a gawla ŋgay hay na, tâ dzəna kar, tâ tsəpa kar. \v 11 Tâ kəndawa kar, hərwi ada sik yak mâ ndzay a kwar bay.\f + \fr 4:11 \ft Dəmes hay 91.11-12.\f*”» \p \v 12 Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Mawatsa eye mə bazlam i Mbəlom na, a gwaɗ: “Kâ dza ha Bəy Maduweŋ yak Mbəlom bay.\f + \fr 4:12 \ft Bazlam mapala eye masulo eye 6.16.\f*”» \p \v 13 Fakalaw a ndəv ha wewer ŋgay tebiye hərwi masəpete Yesu. Ma dəba eye na, a ye ŋgway abəra ka təv i Yesu hus a pat mekeleŋ eye. \s1 Yesu a ge məsler ma Galile \r Mata 4.12-17; Markus 1.14-15 \p \v 14 Ma dəba eye na, Yesu a mbəɗa gər a Galile. A ye na, neŋgeye maraha eye ta gədaŋ i Məsəfəre i Mbəlom. Mə ɗəma na, məzele ŋgay a ɗa zləm a gəma hay tebiye. \v 15 A tətikawatay bazlam i Mbəlom a ndo hay mə gay i maɗuwule me. Ndo hay tebiye ta zambaɗaway. \s1 Ndo i gəma i Nazaret hay ta kərah Yesu \r Mata 13.53-58; Markus 6.1-6 \p \v 16 Ma dəba eye Yesu a lətse, a ye a gəma i Nazaret. Nazaret na, gəma nakə a gəl mə ɗəma aye. Pat i mazəzukw bo na, a lətse a ye a gay i maɗuwule me andza nakə a gawa ha aye. Mə ɗəma na, a lətse hərwi mədzeŋge bazlam i Mbəlom. \v 17 Tsa na, ti ye naha tə zlayaw ɗerewel i Ezay ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom, tə vəlay. Tsa na, a pəla ha ɗerewel niye. A pəla ha na, a huta təv nakə mawatsa eye, a gwaɗ: \q1 \v 18 «Məsəfəre i Bəy Maduweŋ ka gər ga. \q2 A zla ga, a sləra ga ahaya na, hərwi məzlatayaw Labara Ŋgwalak eye a ndo i mətawak hay. \q1 A sləra ga ahaya na, hərwi məɗatay labara i mətəme a ndo i daŋgay hay. \q2 A sləra ga ahaya hərwi mahəndəkatay na ɗəre a guluf hay. \q1 A sləra ga ahaya na, mətəme tay ha, ndo neheye faya ta gateye ɗəretsətseh aye. \q2 \v 19 Məɗe ha məve nakə Mbəlom ma gateye ŋgwalak ŋgay a ndo hay aye na, kə ndislew.\f + \fr 4:19 \ft Ezay 61.1-2.\f*» \p \v 20 Yesu a ndəv ha mədzeŋge andza niye na, a paɗa na ɗerewel niye. A may ha a ndo məge məsler i gay i maɗuwule me niye. Tsa na, a ye a ndza ŋgway. Ndo niye hay tebiye mə gay i maɗuwule me aye na, ta zəba ka Yesu. \p \v 21 Tsa na, Yesu a dazlay mətsikatay, a gwaɗatay: «Nəkurom neheye faya ka pumay zləm a wu nakə faya na tsikakumeye na, wu nakə na dzaŋga mə Ɗerewel i Mbəlom aye na, ɓa kə ge bo bəgom tsɨy.» \p \v 22 Ndo niye hay tebiye tə tsik faya, tə gwaɗ: «Ndo nakay na, lele.» Ada Bazlam i Yesu niye a tsikatay aye na, bazlam niye ŋgwalak eye a gatay hərɓaɓəkka. Tə gwaɗ: «Neŋgeye na, wawa i Yusufa na gwaɗ bəɗa?» \p \v 23 Yesu a gwaɗatay sa: «Ta deɗek, nəkurom ka tsikumeŋeye bazlam i dzeke nakay anaŋ aye. Ka gweɗumeŋeye: “Nəkar ndo mətəme ha ndo, təma ha bo yak aye tey.” Nəmaa tsəne wu neheye ka ge ma Kafernahum aye. Anəke na, ge ma gəma yak andza neheye ka ge ma Kafernahum aye dərmak.» \p \v 24 Tsa na, a gwaɗatay sa: «Sərum ha ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom na, kwa nəte ta təma na ma gəma ŋgay nakə tə wa na mə ɗəma aye bay. \v 25 Sa tsa na, sərum ha ahəl i Eliya ndo i maslaŋ i Mbəlom na, madakway i ŋgwas hay haladzay ma Israyel. Ahəl niye na, yam kə pa bay məve mahkar ta kiye məkwa. Mandərzlaŋ bagwar eye a ge ka dala niye tebiye. \v 26 Madakway i ŋgwas hay andaya ma Israyel, ane tuk na, Mbəlom kə slər Eliya a gay i madakway i ŋgwas hay kwa nəte bay tebiye. Ane tuk na, Mbəlom a slər Eliya na, a gay i madakway i ŋgwas wuray a ndzawa ka dala i Səripta ma gəma i Sidoŋ.\f + \fr 4:26 \ft 1 Bəy hay 17.8-16.\f* \v 27 Ahəl i Elize ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom na, ndo madəgwaɗa eye hay haladzay ka dala i Israyel. Mbəlom kə mbəl tay ha ndo niye madəgwaɗa eye hay kwa nəte bay, a mbəl ha na, Namaŋ ndo i gəma i Siri.\f + \fr 4:27 \ft 2 Bəy hay 5.1-14.\f*» \p \v 28 Ndo niye hay tebiye mə gay i maɗuwule me aye tə tsəne bazlam ŋgay niye na, a ndalatay haladzay. \v 29 Tsa na, tə lətse, tə pay həlay a Yesu. Ti ye ahaya abəra ma wuzlahgəma, ti ye ha a gər i mahəmba i Nazaret. Gəma i Nazaret ma geye na, ka mahəmba eye niye. Tə tsal ha a ɗəma na, hərwi madzəgəɗa ahaya a zavay. \v 30 Ane tuk na, Yesu a ye mə walaŋ tay tsəriɗ tsəriɗ a ye ŋgway. \s1 Yesu a mbəl ha ndo nakə məsəfəre lele bay mə bo aye \r Markus 1.21-28 \p \v 31 Ma dəba eye na, Yesu a lətse a ye a Kafernahum. Kafernahum na, wuzlahgəma i Galile. Pat i mazəzukw bo na, pat pat a tətikawatay a ndo hay. \v 32 Ndo hay tə tsəne matətike ŋgay niye na, a gatay hərɓaɓəkka. Hərwi matətike ŋgay nakə a tətikatay aye ta məzlaɓ eye. \p \v 33 Azlakwa bay mə gay i maɗuwule me niye na, ndoweye andaya gər a vuway. A wuda ta gədaŋ kələrra, a gwaɗ: \v 34 «Nəkar Yesu ndo i Nazaret, mey yak ka nəmay na, mey? Ka yaw na, mata dze may ha ɗaw? Nəkar way na, na sər ha lele: Nəkar na, ndo nakə tsəɗaŋŋa Mbəlom a sləraw aye!» \p \v 35 Tsa na, Yesu a gay me, a gwaɗay: «Ndza ɗikɗik! Dara abəra mə bo i ndo nakay!» \p Tsa na, fakalaw a kal ha ndo niye kame i ndo niye hay ɓərra. Tsa na, a ndohwaw abəra mə bo i ndo niye. Kə gay wuray a ndo niye kwa tsekweŋ bay. \v 36 Ka təv niye na, a gatay a ndo hay daɓək daɓək, hərɓaɓəkka. Tə gwaɗ mə walaŋ tay: «Eh! Eh! Nakay na, bazlam waray! Nakay i ŋgay na, ndo waray a tsik me ta məzlaɓ eye! A gatay me ta gədaŋ a məsəfəre lele bay eye hay na, tə gəsay me ada tə ndohwaw abəra mə bo ndo nakay aye!» \p \v 37 Labara i Yesu a ɗa a zləm ma gəma niye tebiye. \s1 Yesu a mbəl tay ha ndo hay abəra ma ɗəvats tay hay wal wal \r Mata 8.14-17; Markus 1.29-34 \p \v 38 Ma dəba eye na, Yesu a yaw abəra mə gay i maɗuwule me niye. A həl bo a ye a gay i Simoŋ. A ye naha na, mese i Simoŋ lele bay. Maraɓaraɓ a gay haladzay. Tsa na, tə gwaɗay a Yesu: «Maraɓaraɓ a gay a mese i Simoŋ, dzəna na tey!» \v 39 Yesu a lətse, a ye ka təv ŋgay. A ye naha na, a guɗuk faya. A ŋgərəz ka maraɓaraɓ niye ta gədaŋ. Tsa na, maraɓaraɓ niye a ndala abəra ka ŋgwas niye. Kwayaŋŋa a gatay mbəlok. \p \v 40 Ma dəba eye pat a dəɗ na, ndo hay tə həlayaw ndo neheye ɗəvats mə bo tay tebiye a Yesu. Kwa slala i ɗəvats waray waray na, tə həlayaw a Yesu. Yesu a pa fataya həlay nəte nəte tay eye. A mbəl tay ha abəra ma ɗəvats tay niye hay. \v 41 A həhar fakalaw hay abəra mə bo i ndo hay haladzay dərmak. Fakalaw niye hay ta wuda, tə gwaɗay: «Nəkar na, Wawa i Mbəlom!» \p Ane tuk, na, Yesu a ŋgərəz fataya. A gwaɗatay: «Kâ tsikum me bay.» Hərwi nəteye na, tə sər ha Yesu na, Kəriste. \s1 Yesu a ɗa ha bazlam i Mbəlom mə gay i maɗuwule me \r Markus 1.35-39 \p \v 42 Ɗəre a tsaɗa kwayaŋŋa na, Yesu a lətse a ndohwaw, a yaw abəra mə gay. A ye dəreŋ abəra ma wuzlahgəma. A ye a təv nakə ndəray andaya mə ɗəma bay aye. Ndo hay haladzay ta zəba ɗəre na, ta ŋgatay a Yesu bay. Tsa na, ta pəla na. Tə huta na Yesu na, a satay Yesu mâ ye fataya abəra bay, mâ ndza ta nəteye huya. \p \v 43 Ane tuk na, Yesu a gwaɗatay: «Na diye a gəma mekeleŋ eye hay, na ta ɗatay ha Labara Ŋgwalak eye i Bəy i Mbəlom dərmak. Mbəlom a sləra ga ahaya na, hərwiye.» \p \v 44 Tsa na, a lətse, a ye a ɗawa ha bazlam i Mbəlom mə gay i maɗuwule me neheye ka dala i Yahuda aye. \c 5 \s1 Makurre i gawla i Yesu hay \r Mata 4.18-22; Markus 1.16-20 \p \v 1 Pat wuray na, Yesu a ye ka me i dəlov i Genesaret. A ye na, a lətse ka me i dəlov i Genesaret niye. Ka təv eye niye na, ndo hay haladzay faya ta lawariye na hərwi mətsəne bazlam i Mbəlom. \p \v 2 Yesu a ŋgatay a kwalalaŋ i yam hay sulo ka ɗakal. Ndo məgəse kəlef hay tə mbəzlaw abəra mə ɗəma, faya ta bariye gadaŋ tay hay. \v 3 Tsa na, Yesu a ye, a tsal a kwalalaŋ i yam neŋgeɗ. Kwalalaŋ i yam niye na, i Simoŋ. Tsa na, a gay amboh a Simoŋ, a gwaɗay: «Amboh, həndzəɗ ga ha tsekweŋ a bəra ka ɗakal.» Simoŋ a ge ha andza niye. Yesu a ndza a kwalalaŋ i yam niye na, a pa bo ka matətikatay bazlam i Mbəlom a ndo niye hay. \p \v 4 A ndəv ha matətikatay a ndo hay na, a gwaɗay a Simoŋ: «Həndzəɗ ha kwalalaŋ i yam dəreŋ, a təv nakə sɨɗuk aye, a wuzlah i dəlov. Ka ye ha na, nəkar ta ndo məpaka bəzay yak hay kalum gadaŋ kurom hay a yam hərwi məgəse kəlef.» \p \v 5 Simoŋ a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Ŋgalaka, nəmaa ye gər haladzay ta həvaɗ hərwi məgəse kəlef ada kwa nəte nəmaa gəs bay. Aya ane nəkar ka tsikeŋ, nâ ge sa na, na kaliye gadaŋ hay a yam.» \p \v 6 Tsa na, tə kal gadaŋ tay niye hay a yam. Tə kal a ɗəma na, kəlef hay ti ye a gadaŋ tay niye hay haladzay. Gadaŋ tay niye hay a dazlay a maŋgəzlehe ndərtsətse hərwi kəlef kə rah a ɗəma ka zal naha. \v 7 Tsa na, tə gatay naha wiyaw a mandala tay neheye mə kwalalaŋ i yam neŋgeɗ aye hərwi ada tâ yaw tâ dzəna tay tey. Mandala tay niye hay ti yaw. Tə vaha ahaya gadaŋ niye hay abəra ma yam. Tə rah ha, kwalalaŋ i yam niye hay sulo aye tə kəlef. Kwalalaŋ i yam niye hay ta sər masəleme a huɗ i yam hərwi maraha eye hay haladzay. \p \v 8 Simoŋ Piyer a ŋgatay andza niye na, a ye a dəkway gurmets a huvo a Yesu. A gwaɗay: «Do wu yak abəra ka təv ga Bəy Maduweŋ, hərwi neŋ na, ndo i mezeleme!» \p \v 9 Simoŋ a dzədzar haladzay. Ndo niye hay nəteye dziye ta dzədzar andza Simoŋ dərmak. Ta dzədzar na, hərwi kəlef niye tə gəs haladzay aye. \v 10 Andza niye, ndo məpay bəzay a Simoŋ, ta dzədzar dərmak. Ndo neheye tə paway bəzay a Simoŋ aye na, Yakuba ta Yuhana wawa i Dzebede hay. \p Ane tuk na, Yesu a gwaɗay a Simoŋ: «Kâ dzədzar bay. Nəkar na, ka ta həlaweye ndo hay ka təv ga.» \p \v 11 Tsa na, tə ma tay ahaya kwalalaŋ i yam tay hay ka ɗakal. Tə gər ha wu tay niye hay tebiye tə pay bəzay a Yesu. \s1 Yesu a mbəl tay ha ndo i ɗəvats hay ada a pəsatay ha mezeleme \r Mata 8.1-4; Markus 1.40-45 \p \v 12 Pat wuray na, Yesu a ye a wuzlahgəma wuray. Ahəl nakə neŋgeye mə ɗəma aye na, paf ndo wuray madəgwaɗa eye a ye naha. A ŋgatay a Yesu na, a kal ha bo kame ŋgay. Dəbuz daʼar ka dala, a gay amboh a Yesu, a gwaɗay: «Ŋgalaka, taɗə kə saka na, ka sliye faya matəre ga ha tsəɗaŋŋa.» \p \v 13 Yesu a tsəne andza niye na, a nduɗa ha həlay ŋgay, a lamay. Tsa na, a gwaɗay: «A seŋ na, təra tsəɗaŋŋa!» Kwayaŋŋa ɗəvats i madəgweɗe a ndala abəra ka ndo niye. \p \v 14 Yesu a gwaɗay: «Tsəne lele: Kâ tsik wu nakay a ndəray bay. Ane tuk na, do ta bəzay ha bo a ndo məvəlaway wu a Mbəlom ada vəl wu nakə Musa a tsik aye hərwi məɗatay ha a ndo hay tebiye na, ka təra tsəɗaŋŋa.» \p \v 15 Kwa andza niye bəbay na, labara i Yesu a ɗa a zləm haladzay. Ndo hay haladzay tə hayawa gər ka təv ŋgay hərwi məpay zləm a bazlam ŋgay. Siye hay ti yawa ka təv ŋgay hərwi ada mâ mbəl tay ha abəra ma ɗəvats tay hay. \p \v 16 Ane tuk na, Yesu na, a yawa a təv neheye dəreŋ aye. A yawa a ɗəma mata ɗuwule me. \s1 Yesu a mbəl ha ndo matəra eye \r Mata 9.1-8; Markus 2.1-12 \p \v 17 Pat wuray na, Yesu faya ma tətikateye a ndo hay. Farisa hay ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye, nəteye andaya dərmak. Ti yaw na, ma gəma neheye ka dala i Galile aye tebiye, ma Zerozelem ada abəra ma Yahuda. Yesu a mbəlawa tay ha ndo i ɗəvats hay ta gədaŋ i Bəy Maduweŋ Mbəlom. \p \v 18 Ahəl nakə Yesu faya ma tətikateye a ndo hay aye na, ndo hay, tə zlay naha ndo wuray matəra eye madzawa eye ka sləlah. Ta pəla tsəveɗ mede ha məpe kame i Yesu. \v 19 Ane tuk na, ta huta tsəveɗ mede məfələkwa ha a gay bay, hərwi ndo hay haladzay ka tsəveɗ. Tsa na, tə tsal ka gər i gay niye. Tə sləl bəɗ ɗəgerger tə Yesu. Tə mbəzla ha ndo niye ta sləlah eye dzay tə walaŋ i ndo niye hay kame i Yesu. \v 20 Yesu a ŋgatay a mədzal gər i ndo niye hay na, a gwaɗay a ndo matəra eye niye: «Dzam ga, na pəsaka ha mezeleme yak hay.» \p \v 21 Ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye ta Farisa hay tə tsəne bazlam i Yesu niye na, tə tsik mə walaŋ tay, tə gwaɗ: «Nakay na, ndo waray i ŋgay a tsalay ka gər a Mbəlom aye! Way nakə ɗa məpəsay ha mezeleme a ndo na, way. Maa sla məpəsay ha mezeleme a ndo na, Mbəlom nəte ŋgweŋ bəna, way?» \p \v 22 Tsa na, Yesu a sər wu nakə tə dzala mə gər tay aye, a gwaɗatay: «Ka dzalum andza niye mə gər kurom na, hərwi mey? \v 23 Maa da me məgweɗe: “Mezeleme yak kə pəsa” na, waray, kəgəbay “Lətse, do” na, maa da me mə ɗəma na, waray? \v 24 A seŋ na, sərum ha neŋ Wawa i Ndo na, gədaŋ ga andaya məpəsatay ha mezeleme a ndo hay ka məndzibəra.» \p Tsa na, a gwaɗay a ndo matəra eye: «Faya na gwaɗakeye, lətse, zla sləlah yak do a mətagay!» \p \v 25 Kwayaŋŋa ndo niye a lətse hurum kame i ndo niye hay tebiye. A zla sləlah ŋgay niye tə zla ahaya. A ye kame i ndo niye hay duwak duwak tə mazambaɗay a Mbəlom. A ye a mətagay. \p \v 26 Ndo niye hay mbərzəzza aye tə ŋgatay andza niye na, a gatay hərɓaɓəkka. Ta zambaɗay a Mbəlom. Tə dzədzar haladzay ada tə gwaɗ: «Bəgom na, ka ŋgatakway a wu məge masuwayaŋ eye!» \s1 Yesu a zalay a Levi \r Mata 9.9-13; Markus 2.13-17 \p \v 27 Ma dəba eye na, Yesu a lətse a yaw abəra mə gay niye. Yesu faya ma diye na, a ŋgatay a ndo matsekele dzaŋgal mandza eye ka təv i məsler ŋgay. Ndo niye na, tə zalay Levi. Yesu a gwaɗay: «Dara, peŋ bəzay!» \v 28 Tsa na, Levi a lətse, a gər ha wu ŋgay hay tebiye, a pay bəzay a Yesu. \p \v 29 Ma dəba eye ti ye a gay i Levi. Ti ye naha na, Levi a datay wu mənday. Tə nda wu mənday niye na, nəteye haladzay tə ndo matsekele dzaŋgal ha ada tə siye i ndo hay haladzay. \p \v 30 Farisa hay ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye tə ŋgatay a Yesu faya ma ndiye ɗaf ta ndo i mezeleme hay na, tə tsik faya wu nakə lelebay aye. Tə gwaɗatay a gawla i Yesu hay: «Ka ndayum wu mənday ada ka sum wu ka təv manəte eye ta ndo matsekele dzaŋgal hay ada ta ndo i mezeleme hay na, hərwi mey?» \p \v 31 Yesu a tsəne bazlam tay niye na, a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Ndo neheye wuray a gatay bay nəteye zayzay aye na, ta pəliye ndo i sidem bay. Mata pəle ndo i sidem na, ndo neheye ɗəvats eye hay aye. \v 32 Na yaw məzalatay a ndo neheye tə gwaɗay a gər nəteye ŋgwalak eye hay aye bay, ane tuk na, məzalatay a ndo i mezeleme hay ɗuh, hərwi ada tâ mbəɗa ha mede tay.» \s1 Wu weɗeye ta wu guram eye \r Mata 9.14-17; Markus 2.18-22 \p \v 33 Ta tsətsah ka Yesu, tə gwaɗay: «Gawla i Yuhana ta gawla i Farisa hay tə gawa daliyam ada ta ɗuwulawa. Ane tuk na, gawla yak hay i tay tə ndayawa wu mənday ada tə sawa wu məse na, kəkay?» \p \v 34 Yesu a mbəɗatay faya: «Ka dzalum na, nəteye na, ta giye daliyam ɗaw? Ta giye bay hərwi nəteye na, andza mə magurlom i məzle dahəlay. Ahəl nakə zal i dahəlay ka təv tay mba aye na, ndo neheye mazala eye a magurlom i məzle dahəlay na, ta giye daliyam bay. \v 35 Ane tuk na, pat eye ma slaweye na, ta gəsiye fataya abəra zal i dahəlay niye. Pat eye niye na, ta giye daliyam tuk.» \p \v 36 Yesu a tsikatay dzeke nakay sa. A gwaɗatay: «Ɗaɗa ndəray ma ɗəsiye petekeɗ weɗeye mətepe ka petekeɗ guram eye bay. Hərwi taɗə ta tapa petekeɗ weɗeye ka guram eye na, petekeɗ weɗeye ma ŋgərɗiye ha petekeɗ guram eye niye. Ta nasiye ha petekeɗ weɗeye. Petekeɗ weɗeye ta guram eye ta diye ka bo bay. \v 37 Sa na, ndo ma mbəɗiye guzom lelem eye a gwezem i həzlay guram eye bay na, ka sərum təbəɗew? Hərwi ta mbəɗa a ɗəma na, guzom niye lelem eye kə kwasa na, həzlay guram eye ma ndohwiye. Guzom dərmak səktih ma mbəɗiye ka dala ada gwezem ma nasiye. \v 38 Ane tuk na, guzom lelem eye ta mbəɗiye na, a gwezem i həzlay weɗeye dərmak. \v 39 Sərum ha ndo kə sa guzom makwasa eye na, ma dəba eye na, ma siye lelem eye sa bay. Hərwi tə gwaɗ: “Guzom makwasa eye na, lele.”» \c 6 \s1 Yesu na, a ləvay gər a pat i mazəzukw bo \r Mata 12.1-8; Markus 2.23-28 \p \v 1 Pat i mazəzukw bo na, Yesu ta gawla ŋgay hay ti ye ta guvah wuray. Ma guvah eye niye tə ge a ɗəma na, wuye andaya tə zalay bəle. Gawla i Yesu hay tə həɓ wu niye. Ta gugwah na wu niye ada tə nda. \p \v 2 Siye i Farisa hay ta ŋgatatay. Tsa na, tə gwaɗatay: «Ka gum wu nakə bazlam i Mbəlom mapala eye a ge faya me pat i mazəzukw bo aye na, hərwi mey?» \p \v 3 Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Ɗaɗa ka dzaŋgum wu nakə Davit a ge ahəl niye aye təbəɗew?\f + \fr 6:3 \ft 1 Samuyel 21.2-7.\f* May a wur faya ta ndo ŋgay hay. \v 4 Tsa na, a ye, a fələkwa a madzawadzawa i məɗəslay ha gər a Mbəlom. A ye naha, a zla makwala nakə tə vəlay a Mbəlom aye. A nda. A vəlatay a ndo ŋgay hay dərmak, tə nda. Bazlam i Mbəlom mapala eye a vəl tsəveɗ ka mənde na, a ndo məvəlaway wu a Mbəlom ɗekɗek bəɗaw?» \p \v 5 Yesu a gwaɗatay sa: «Maa ləvay gər a pat i mazəzukw bo na, Wawa i Ndo.» \s1 Yesu a mbəl ha ndo wuray maməta həlay eye \r Mata 12.9-14; Markus 3.1-6 \p \v 6 Pat eye andaya pat i mazəzukw bo na, Yesu a ye a gay i maɗuwule me. A ye naha a pa bo ka matətikatay a ndo hay. Mə ɗəma na, ndoweye andaya həlay i mənday ŋgay maməta eye. \v 7 Mə gay i maɗuwule me niye na, ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye ta Farisa hay nəteye andaya. Faya ta zəbiye ka Yesu. Tə dzala mə gər tay, tə gwaɗ: «Zəbakwa faya lele, ŋgatay ma mbəliye ha ndo nakay maməta həlay eye pat i mazəzukw bo ɗaw?» Tə tsik andza niye na, hərwi məhəle faya bəra suwat. \p \v 8 Ane tuk na, Yesu a sər ha mədzal gər tay. A gwaɗay a ndo niye həlay ŋgay maməta eye: «Lətse, do, lətse ka niye, kame i ndo hay tebiye.» Ndo niye a lətse ka niye. \p \v 9 Tsa na, Yesu a gwaɗatay: «Na tsətsahiye fakuma: Bazlam kway mapala eye a vəl tsəveɗ məge na, mey? A gwaɗ: Gum ŋgwalak pat i mazəzukw bo tsukuɗu, gum na, seweɗ ɗaw? Məmbəle ha ndo pat i mazəzukw bo tsukuɗu məgər ha mâ mət ɗaw?» Ane tuk na, ta mbəɗay faya bay. \p \v 10 Yesu a zəba fataya. Tsa na, a gwaɗay a ndo niye həlay maməta eye «Nduɗa ha həlay yak.» \p A nduɗa ha na, həlay ŋgay a mbəl a təra lele suwuɗ suwuɗ. \p \v 11 Tsa na, a ndalatay a ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye ta Farisa hay. Tə tsik ma walaŋ tay ta hutiye tsəveɗ ka məkəɗe Yesu na, kəkay. \s1 Yesu a pala ndo i maslaŋ ŋgay hay \r Mata 10.1-4; Markus 3.13-19 \p \v 12 Ahəl niye Yesu a ye, a tsal a tsaholok hərwi maɗuwule me. A ndza ma tsaholok niye huyup ka maɗuwulay naha me a Mbəlom. \p \v 13 Ɗəre a tsaɗa na, a zalatay a gawla ŋgay hay ka təv ŋgay. Ti ye naha. Tsa na, a pala mə walaŋ tay niye ndo kuro gər eye sulo. A zalatay ndo i maslaŋ hay. \p \v 14 Nəteye na: Simoŋ nakə a pa faya məzele Piyer aye, ta malamar ŋgay Aŋdəre, Yakuba ta Yuhana, Filip ta Bartelemi, \v 15 Mata ta Tomas, Yakuba wawa i Alfe, Simoŋ ndo məge vəram hərwi dala ŋgay, \v 16 Yuda wawa i Yakuba, Yudas Iskariyot ndo məge ɗaf ka Yesu. \s1 Yesu ta ndo hay haladzay \r Mata 4.23-25 \p \v 17 Yesu ta gawla ŋgay niye hay, tə mbəzlaw abəra ma tsaholok niye. Ti yaw tə ndza ka təv eye andaya barbara eye fatata. Gawla ŋgay hay ka təv eye niye haladzay. Ndo hay haladzay mbərzəzza andaya ka təv eye niye dərmak. Ndo niye hay na, ti yaw abəra kwa ma Zerozelem ka dala i Yahuda ada mə Tir ta Sidoŋ gəma neheye tə mbay naha a bəlay aye. \p \v 18 Ndo niye hay ti yaw ka təv ŋgay na, mata pay zləm a bazlam ŋgay ada hərwi mâ mbəl tay ha abəra ma ɗəvats tay hay wal wal. Ndo neheye məsəfəre lele bay eye hay mə bo tay aye na, kə mbəl tay hay. \v 19 Kwa way a pəla tsəveɗ məlamay nets tsa hərwi gədaŋ a yaw abəra mə bo ŋgay. Ndo neheye ta lamay aye na, a mbəl tay ha tebiye. \s1 Ŋgama ta marava \r Mata 5.1-12 \p \v 20 Yesu a zəba ka gawla ŋgay hay na, a gwaɗatay: \q1 «A nəkurom ndo i mətawak hay, ŋgwasum \q2 hərwi Bəy i Mbəlom na, i kurom. \q1 \v 21 A nəkurom neheye may a wur fakuma anəke aye, ŋgwasum \q2 hərwi Mbəlom ma vəlakumeye wu nakə a sakum aye. \q1 A nəkurom neheye faya ka tuwumeye anəke aye, ŋgwasum \q2 hərwi ka ta ŋgwasumeye. \q1 \v 22 Nəkurom neheye ndo hay faya ta gakum eye ɗəretsətseh aye, \q2 kwa ta kal kurom ha, \q2 kwa ta tsaɗakum, \q2 kwa ta tsik fakuma wu nakə lelebay eye hərwi nakə ka dzalum ha Wawa i Ndo aye na, \q2 ŋgwasum. \q1 \v 23 Aza pat nakə wu neheye ta ndzakum a gər aye na, \q2 mbərzlum tə məŋgwese eye \q2 hərwi Mbəlom ma ta vəlakumeye magogoy kurom bagwar eye mə mbəlom. \q1 Aya ane, sərum ha na, bəba təte tay hay tə gatay a ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay na, andza niye. \q1 \v 24 A nəkurom ndo i zlele hay, ɗəretsətseh ka gər kurom \q2 hərwi ɓa ka hutum magogoy kurom tsɨy. \q1 \v 25 A nəkurom neheye hawa i wu a gakum bay aye wu kurom andaya anəke haladzay aye, ɗəretsətseh ka gər kurom \q2 hərwi may ma ta wuriye fakuma. \q1 A nəkurom neheye faya ka ŋgwasumeye anəke aye, ɗəretsətseh ka gər kurom \q2 hərwi ka ta ndzumeye ta mədzal gər aye ada ka tuwumeye. \q1 \v 26 A nəkurom neheye ndo hay tə gwaɗ fakuma nəkurom ŋgwalak i ndo hay aye, ɗəretsətseh ka gər kurom. \q2 Hərwi bəba təte tay hay tə gwaɗawa ka ndo neheye tə gwaɗ nəteye ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom aye ta səpatawa ndo hay ahəl niye na, andza niye.» \s1 Wuɗum ndo məne ɗəre kurom hay \r Mata 5.38-48, 7.12 \p \v 27 «Ane tuk na, na tsikakumeye a nəkurom neheye faya ka pumeŋeye zləm aye: Wuɗum ndo məne ɗəre kurom hay. Gumatay ŋgwalak a ndo neheye tə nakum ɗəre aye. \v 28 Pum ŋgama ka ndo neheye faya ta vəlakumeye mezeleme aye. Ɗuwulumay me a Mbəlom hərwi ndo neheye faya ta gakumeye ɗəretsətseh aye. \p \v 29 «Taɗə ndoweye kə faka ka maholom na, mbəɗay ha maholom i diye neŋgeɗ. Ndoweye ka buwa faka abəra kələmedze yak na, gər ha mâ zla na faya məkelkabo yak i huɗ aye. \p \v 30 «Ndo ka tsətsah fakaya wu na, vəlay ada taɗə ndoweye kə zla faka abəra wu yak na, kâ tsətsah faya bay. \p \v 31 «Ka gwaɗum ndo hay tâ gakum ŋgwalak na, gumatay ŋgwalak a ndo hay dərmak. \p \v 32 «Kâ wuɗum ndo neheye ta wuɗa kurom aye ɗekɗek bay. Taɗə ka wuɗum ndo neheye ta wuɗa kurom aye ɗekɗek na, ka dzalum na, ka hutumeye merəɓe kurom ɗaw? Kwa ndo i mezeleme hay ta wuɗa ndo neheye ta wuɗa tay ha aye dərmak! \v 33 Ada taɗə ka gumatay ŋgwalak a ndo neheye faya ta gakumeye ŋgwalak aye ɗekɗek na, ka dzalum na, ka hutumeye merəɓe kurom ɗaw? Kwa ndo i mezeleme hay na, tə ge andza niye. \p \v 34 «Taɗə ka vəlumateye wu a ndo neheye ka sərum ha nəteye ta sliye məmakum ha aye na, ka dzalum na, ka hutumeye merəɓe kurom ɗaw? Kwa ndo i mezeleme hay tə vəlawa wu na, a ndo i mezeleme hay andza nəteye hərwi ada tâ matay ha andza nakə tə vəlatay aye! \v 35 Ɗuh bay, wuɗum ndo məne ɗəre kurom hay! Gumatay ŋgwalak. Ka vəlumatay wu na, kâ gwaɗum tâ makum ha a ɗəma bay. Mbəlom ma ta vəlakumeye a ɗəma magogoy kurom na, haladzay. Nəkurom ka ta tərumeye wawa i Mbəlom Fetek. Hərwi neŋgeye na, a wuɗa ndo i həzay hay ta ndo i seweɗ hay dərmak. \v 36 Tərum ndo məge ŋgwalak hay andza Bəba kurom Mbəlom, neŋgeye ndo i ŋgwalak. \s1 Kâ gumatay sariya a ndo hay bay \r Mata 7.1-5 \p \v 37 «Kâ gum sariya ka ndo bay. Mbəlom dərmak ma gakumeye sariya bay. Kâ rawum me ka ndo hay bay. Mbəlom bəbay ma rawiye fakuma me bay. Pəsumatay ha mənese a ndo hay, Mbəlom dərmak ma pəsakumeye ha mənese kurom. \p \v 38 «Vəlumatay wu a ndo hay, Mbəlom dərmak ma vəlakumeye. Mbəlom ma vəlakumeye na, ma rahakumeye ha lele. Ma dzədzakakumeye ha a gwezem kurom hay na, madzədzeke madzədzeke. Mbəlom ma ləvakumeye wu tə wu nakə ka ləvawumatay ha wu a ndo hay aye dərmak.» \p \v 39 Yesu a tsikatay ta dzeke mekeleŋ eye sa, a gwaɗatay: «Guluf ma sliye məgəsay həlay a guluf neŋgeɗ ɗaw? Nəteye salamay tay eye ta dəɗiye a bəɗ. \v 40 Ndo nakə faya ma tətikiye wu aye na, ma ziye ndo matətikay wu bay. Ane tuk na, ndo nakə faya ta tətikay wu kə sər tsɨy na, ma təriye andza ndo matətikay wu.» \p \v 41 A gwaɗatay sa: «Nəkar na, ka ŋgatay a tsakwal mə ɗəre i malamar yak. Ane tuk na, mayako nakə mə ɗəre yak aye ka ŋgatay bay na, hərwi mey? \v 42 Kəkay, ka sliye məgweɗe: “Malamar ga, ehey nâ zlaka ahaya tsakwal abəra mə ɗəre yak” na, ɗuh i yak aye mayako gəlawwa ka ŋgatay bay na, kəkay? Nəkar ndo i bəbərek, lah faya məzle ahaya mayako abəra mə ɗəre yak təday ada ka ŋgateye a ɗəre kwetseh kwetseh. Ka zlaya ahaya tsakwal abəra mə ɗəre i malamar yak tuk.» \s1 Dərizl i gərɗaf ta hohway ŋgay eye hay \r Mata 7.16-20, 12.33-35 \p \v 43 Yesu a gwaɗatay sa: «Sərum ha na, dərizl i gərɗaf lele eye na, ma wiye hohway i dərizl i gərɗaf nakə lele bay aye bay, andza niye dərizl i gərɗaf lele bay eye ma wiye hohway i gərɗaf nakə lele eye bay aye. \v 44 Ka sərakwa ka bo abəra dərizl i gərɗaf hay ta hohway tay hay. Ka slumeye faya maŋgəle hohway i gurov abəra ka wuradak bay ada ka slumeye maŋgəle hohway i təroz abəra ka dzəgew bay. \v 45 Sərum ha na, ndo nakə ŋgwalak eye na, ma giye wu ŋgwalak eye hay hərwi mə ɗərev ŋgay na, wu neheye ŋgwalak eye dərmak. Ndo nakə seweɗ eye na, ma giye wu neheye seweɗ eye hərwi ɗərev ŋgay maraha eye tə wu neheye seweɗ eye. Hərwi kwa way a ndohwa ahaya na, wu nakə maraha eye mə ɗərev ŋgay aye.» \s1 Gay hay sulo \r Mata 7.24-27 \p \v 46 Yesu a gwaɗatay sa: «Ka zalumeŋ a neŋ “Bəy Maduweŋ, Bəy Maduweŋ” na, hərwi mey? Ada wal faya ka gumeye wu nakə na tsikakum aye bay sa tuk na, kəkay? \v 47 Tsənum, na ɗakumeye ha ndo nakə a peŋ bəzay ta ɗeɗik aye. Neŋgeye na, a pay zləm a bazlam ga lele. Kə pay zləm na, a ge ha məsler tə bazlam nakə a tsəne aye. \v 48 Neŋgeye a ndzəkit bo na, ta ndo nakə a say maɗəzle gay aye. A dazlay na, a la na mədok i gay sɨɗuk lele. A ndəv ha məle na, a ɗəzla ahaya mədok i gay ŋgay niye ma bəɗ tə kwar lele. Tsa na, a ŋgar na gay niye tuk. Yam a pa na, mazaw a yaw ŋgəf ka gay ŋgay niye na, ɗaɗa a mba faya mambəzle ha bay, hərwi maɗəzla eye lele. \v 49 Aya ane tuk na, ndo nakə a tsəne bazlam ga ada kə ge ha məsler bay na aye, neŋgeye dərmak a ndzəkit bo ndo nakə a say məge gay aye. Ane tuk na, a dazlay kwayaŋŋa ze məle na mədok eye. A pa na mədok eye təhas ka dala tsa. A ndəv na, yam a pa. Mazaw i magayam hay ŋgəf ti yaw ka gay niye na, kwayaŋŋa bərem a mbəzl, tsekək yam a həl na gay niye. A mbəzl na, liyeh liyeh kwa tsekweŋ ka ləkaw bay.» \c 7 \s1 Gədaŋ i Yesu a ze mədahaŋ \r Mata 8.5-13 \p \v 1 Yesu a ndəv ha mətsikatay a ndo niye hay ka təv ŋgay aye na, a həl bo a ye a Kafernahum. \p \v 2 Ma Kafernahum na, ndo i Roma wuray andaya neŋgeye bagwar i sidzew. Ndo i məsler ŋgay andaya a wuɗa na haladzay. Ndoweye niye na, bo a wur faya haladzay. \v 3 Bagwar i sidzew niye a tsəne ndo hay faya ta tsikiye ka Yesu na, a slər ndo hay mə walaŋ i madugula i Yahuda hay. A slər tay ha na, hərwi ada tâ zalayaw mâ yaw mâ mbəl ha ndo i məsler ŋgay niye. \p \v 4 Ndo niye hay ti ye, tə ndisl ka təv i Yesu na, ta dazlay məgay amboh haladzay. Tə gwaɗay: «Bagwar i sidzew may a gwaɗaka: “Dara mbəleŋ ha ndo i məsler ga tey.” Ka ye, ka dzəna na ndoweye niye na, lele. \v 5 Neŋgeye na, ndo lele eye. A wuɗa slala kway haladzay. Ada maa ɗəzlakway gay i maɗuwule me na, neŋgeye.» \p \v 6 Yesu a tsəne andza niye na, a lətse, ti ye ka bo dziye. Mazlambar nəteye bəse tə gay i bagwar i sidzew. Bagwar i sidzew niye a sləraw ndo hay ka təv i Yesu. Ti yaw tə gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, tə gwaɗaka na, kâ ye gər madayaw sa bay. Neŋ na sla ɗa, nəkar kâ ye a gay ga bay. \v 7 Hərwi niye, neŋ həreŋ na sla mede naha ka təv yak bay. Ane tuk na, ka tsik bazlam yak nəte na, ndo i məsler ga ma mbəliye segey. \v 8 Neŋ na, faya na rəhay ha gər a bagwar ga ada sidzew ga hay ta rəheŋ ha gər dərmak. Na gwaɗay a ndo nəte mə walaŋ tay “Do!” na, ma diye. Na gwaɗay a ndo neŋgeɗ “Dara!” na, ma deyeweye. Na gwaɗay a beke ga “Ge nakay!” na, ma giye.» \p \v 9 Yesu a tsəne bazlam i bagwar i sidzew niye na, a yay a gər lele. A mbəɗa me a diye i ndo neheye ta zəŋgal naha aye. A gwaɗatay: «Sərum ha na, ɗaɗa neŋ na huta slala i mədzal gər nakay bay, kwa ma Israyel.» \p \v 10 Tsa na, ndo neheye tə sləra tay ahaya aye ta mbəɗa gər a gay i bagwar i sidzew niye. Ti ye naha na, ndo i məsler i sidzew niye kə mbəl tsɨy. Neŋgeye zay zay! \p \v 11 Ma dəba eye na, Yesu a ye a gəma eye andaya tə zalay Nay. Gawla ŋgay hay tə ndo hay haladzay tə pay bəzay. \v 12 Ahəl nakə mazlambar ta ndisliye ta fələkwiye a wuzlahgəma niye na, tə dzəgər ta ndo hay faya ta zliye mədahaŋ ta diye ha ka me tsəvay. Maa mət na, wawa i madakway i ŋgwas wuray. Wawa ŋgay na, nəte eye niye. Ndo i gəma niye haladzay tə laka na ŋgwas niye ka ɗa tsəvay. \p \v 13 Yesu a ŋgatay na, madakway i ŋgwas niye a gay mə bo, a gwaɗay: «Kâ tuwa sa bay.» \v 14 Tsa na, a ye a lamay a hubok niye faya ta zliye ha mədahaŋ aye. Ndo məzle mədahaŋ hay tə lətse. Yesu a gwaɗ: «Gawla, faya na gwaɗakeye, lətse!» \p \v 15 Mədahaŋ niye a lətse, a ndza. Tsa na, a dazlay a mətsike me. Yesu a zla na a vəlay a may ŋgay. \p \v 16 Ndo niye hay tebiye ka təv eye niye ta dzədzar. Nəteye tebiye ta zambaɗay a Mbəlom, tə gwaɗ: «Ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom bagwar eye ki yaw a walaŋ kway! Mbəlom ki yaw madzəne ndo ŋgay hay.» \p \v 17 Wu niye Yesu a ge aye a ɗa zləm ka dala i Yahuda tebiye ta dala neheye a mbay naha aye. \s1 Yesu ta Yuhana \r Mata 11.2-19 \p \v 18 Gawla i Yuhana hay ta təkər wu neheye Yesu a ge aye a Yuhana. Yuhana a tsəne na, a zal ndo hay mə walaŋ i gawla ŋgay niye hay sulo. \v 19 Tsa na, a slər tay ha ka təv i Bəy Maduweŋ Yesu. A slər tay ha na, tâ ye tâ tsətsah faya, tâ gwaɗay: «Nəkar na, Kəriste nakə ma deyeweye aye ɗaw? Kəgəbay nəmaâ həba ndo mekeleŋ ɗaw?» \p \v 20 Gawla i Yuhana niye sulo eye ti ye. Tə ndisl ka təv i Yesu na, tə gwaɗay: «Yuhana madzəhuɓe ndo a yam a sləramaya ahaya ka təv yak matsətsehe fakaya, a gwaɗ nəmaâ gwaɗaka: Nəkar na, Kəriste nakə ma deyeweye aye ɗaw? Kəgəbay nəmaâ həba ndo mekeleŋ ɗaw?» \p \v 21 Ahəl eye niye, Yesu faya ma mbəliye tay ha ndo hay haladzay abəra ma ɗəvats ada tə bo nakə a wurawa fataya aye. A mbəl tay ha gər mavuwe hay, a həndəkatay na ɗəre a guluf hay. \p \v 22 Tsa na, Yesu a mbəɗatay ka bazlam i ndo niye hay Yuhana a slər tay naha ka təv ŋgay aye tuk, a gwaɗatay: «Gwaɗumay na, guluf hay tə ŋgatay a ɗəre, ndo matəra eye hay ti ye lele, ndo madəgwaɗa eye ta mbəl suwuɗ suwuɗ, mandək hay tə tsəne zləm, mədahaŋ hay ta lətsew a sifa, ndo i mətawak ta tsəne Labara Ŋgwalak eye.» \p \v 23 Yesu a gwaɗatay sa: «Məŋgwese ka gər i ndo nakə kə gər ha mədzal gər abəra ka neŋ bay aye!» \p \v 24 Gawla i Yuhana hay ti ye wu tay na, Yesu a dazlay mətsike ka gər i Yuhana. A tsikatay a ndo hay haladzay, a gwaɗatay: «Ka yum a kəsaf mata zəbaw na, ka mey? Ka zəbumaw ka guzer nakə mətasl faya ma ɓəliye ha aye ɗaw? Aʼay andza niye bay. \v 25 Aya ane kəla ka yum ka zəbumaw na, ka mey? Ka zəbumaw na, ka ndo malambaɗa bo eye tə petekeɗ lele eye ɗaw? Tsukuɗu kəkay? Ane tuk na, ndo neheye tə pa ka bo petekeɗ lele eye ada wu tay hay lele eye na, nəteye mandza eye na, mə gay i bəy hay. \v 26 Ka yum mata zəbaw na, ka wuye mey? Ka zəbumaw na, ka ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom ɗaw? Ayaw, neŋgeye ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom ada neŋ faya na gwaɗakumeye, neŋgeye a ze ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom. \v 27 Yuhana na, ndo nakə tə watsa a Ɗerewel aye, Mbəlom a gwaɗ: \q1 “Neŋ na sləriye naha ndo məɗe ha bazlam ga kame yak. \q2 Ma lambaɗakeye na tsəveɗ.\f + \fr 7:27 \ft Malasi 3.1, Madayaw abəra ma Ezipt 23.20.\f*”» \p \v 28 Yesu a gwaɗatay sa: «Sərum ha na, mə walaŋ i ndo zezeŋ hay tebiye ndo nakə a ze Yuhana aye na, andaya bay. Ane tuk na, ndo nakə neŋgeye tsekweŋ makətsa eye ma Bəy i Mbəlom aye na, a ze Yuhana.» \p \v 29 Ndo hay tebiye tə pa zləm ka bazlam ŋgay, kwa ndo matsekele dzaŋgal hay. Hərwi tə sər wu nakə a tsik aye na, bazlam i Mbəlom deɗek. Ada Yuhana ka dzəhuɓ tay ha a yam deɗek. \v 30 Ane tuk na, Farisa hay ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye ta kal ha wu nakə a say a Mbəlom haɓe məge hərwi tay aye ada ta kərah Yuhana madzəhuɓe tay hay a yam. \p \v 31 Yesu a gwaɗatay sa: «Na ndzəkitiye tay hay ndo neheye bəgom aye na, tə mey? Na ndzəkitiye tay ha bo na, tə mey? \v 32 Ta ndzəkit bo na, ta wawa neheye mandza eye ka pəlaɗ nakə ndo hay tə hayawa faya gər aye. Siye hay faya ta wudatay naha a siye hay, tə gwaɗatay: “Nəmaa fakum naha fagam i məhetse, ka hatsum bay, nəmaa gakum naha dəmes i mədahaŋ na, ka tuwum bay.” \v 33 Andza niye, Yuhana madzəhuɓe ndo a yam, a ndayawa wu mənday bay, a sawa guzom bay. Nəkurom ka gwaɗum: “Neŋgeye na, məsəfəre nakə ŋgwalak eye bay aye mə bo ŋgay.” \v 34 Neŋ Wawa i Ndo na yaw, na nda wu mənday ada na sa wu məse, ka gwaɗum: “Zəbum ka ndo nakay. A dzala i ŋgay na, ka wu mənday ada ka məse guzom. Neŋgeye na, dzam i ndo matsekele dzaŋgal hay ta ndo i mezeleme hay.” \v 35 Ane tuk na, wawa i Mbəlom hay tebiye tə sər ha, metsehe i Mbəlom na, deɗek.» \s1 Mawuɗe bo na, hohway i məpəse mezeleme \p \v 36 Farisa wuray a zalay a Yesu mata nde wu mənday mə gay ŋgay. Yesu a ye a gay i ndo niye. Ti ye naha na, ta dazlay a mənde wu mənday. \p \v 37 Ma gəma niye na, ŋgwas wuray andaya mezeleme aye. A tsəne Yesu andaya mə gay i Farisa niye faya ta ndiye wu mənday na, a ye a gay i ndo niye. Dos ŋgay mə həlay maraha eye tə mal nakə a ze huŋŋa aye. \v 38 A ye naha, a lətse a dəba i Yesu bəse tə sik ŋgay hay. Tsa na, a tuwa ta yam ɗəre. A bara na sik i Yesu ta yam ɗəre ŋgay niye. Tsa na, a takaɗ na ta məkwets i gər ŋgay. A gəs na ka bo sik niye ada a mbəɗa faya mal ŋgay niye tuk. \p \v 39 Farisa niye a zalay a Yesu ka wu mənday aye a ŋgatay andza niye na, a tsik ma mədzele gər ŋgay, a gwaɗ: «Ndo nakay na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom bay! Ŋgwas nakay faya ma tətaliye faya aye na, mezeleme eye. Ada ŋgwas nakay mezeleme eye na, a sər ha bəɗaw!» \p \v 40 Tsa na, Yesu a sər wu nakə Farisa niye a dzala aye. A gwaɗay a Farisa niye: «Simoŋ, a seŋ mətsikaka wu andaya.» \p Simoŋ a mbəɗay faya: «Tsik me, Miter.» \p \v 41 Yesu a gwaɗay: «Ndoweye hay andaya sulo. Ndoweye niye hay sulo aye na, gwedere i ndo fataya. Ndo neŋgeɗ na, ma hamiye kwar i suloy temerre zlam. I ndo neŋgeɗ ma hamiye suloy kuro kuro zlam. \v 42 Ane tuk na, ndo neheye sulo aye na, tə sla məheme gwedere i ndo niye bay. Ndo niye a gəratay ha gwedere ŋgay a nəteye neheye sulo aye tebiye.» Yesu a təkəray andza niye na, a gwaɗay: «Mə walaŋ tay neheye sulo aye mata wuɗe ndo niye ka zal na, way?» \p \v 43 Simoŋ a mbəɗay, a gwaɗay: «Na dzala maa wuɗa ndo niye ka zal na, ndo nakə kwar i suloy faya temerre zlam aye.» \p Yesu a gwaɗay faya: «Deɗek, ka mbəɗa faya na, lele.» \p \v 44 Tsa na, Yesu a mbəɗa me a diye i ŋgwas. A gwaɗay a Simoŋ: «Simoŋ ka ŋgatay a ŋgwas nakay ba? Na yaw na, a gay yak ɗuh bəɗaw? Ada nəkar ka təɗeŋew yam hərwi məbere ha sik ga bay. Aya ane, ŋgwas nakay na, kə bereŋ na sik ga ta yam ɗəre ŋgay ada ka takaɗ na ta məkwets i gər ŋgay bəɗaw? \v 45 Nəkar, ka təma ga a gay yak tə məgəse ga ka bo bay. Ane tuk na, neŋgeye na, kwa i madayaw ga kanaŋ na, faya ma gəsiye ka bo sik ga. \v 46 Nəkar na, ka mbəɗeŋ mal ka gər bay. Ane tuk na, neŋgeye na, ka mbəɗeŋ mal ka sik. \v 47 Hərwi niye sər ha na, mawuɗe bo ŋgay nakə a wuɗa ga haladzay aye. A ɗa ha na, mezeleme ŋgay neheye a ge haladzay aye na, na pəsay ha tebiye. Ane tuk na, i ndo nakə tə pəsay ha mezeleme ŋgay tsekweŋ aye na, neŋgeye dərmak a wuɗa ndo na, tsekweŋ dərmak.» \p \v 48 Tsa na, Yesu a gwaɗay a ŋgwas niye: «Ŋgwas, mezeleme yak kə pəsa.» \p \v 49 Ndo niye hay faya ta ndiye wu mənday dziye, tə tsik mə walaŋ tay, tə gwaɗ: «Nakay i ŋgay ndo wuray a dza bo ka məpəsay ha mənese a ndo aye?» \p \v 50 Aya ane, Yesu a gwaɗay a ŋgwas niye: «Mədzal gər yak kə mbəl kar ha. Do wu yak barbarra.» \c 8 \s1 Ndo neheye tə pay bəzay a Yesu aye \p \v 1 Ma dəba eye na, Yesu a ye a walaŋ i gay hay ta gəma hay. A ye a həhal mə ɗəma na, a ɗa ha Labara Ŋgwalak eye i Bəy i Mbəlom mə ɗəma tebiye. Gawla ŋgay hay kuro gər eye sulo tə paway bəzay. \v 2 Ŋgwas neheye Yesu a həhar fataya abəra fakalaw aye ta neheye a mbəl tay ha abəra ma ɗəvats aye ta zəŋgal na dərmak. Nəteye na: Mari nakə tə zalay Mari Magədala eye, Yesu a həhar faya abəra Fakalaw hay tasəla aye; \v 3 Zan ŋgwas i Kuza neŋgeye ndo məgəse dala i Herod; Suzan; ada ta ŋgwas hay wal wal neheye ta dzənawa Yesu ta gawla ŋgay hay tə wu tay hay aye. \s1 Dzeke i ndo masləge \r Mata 13.1-9; Markus 4.1-9 \p \v 4 Ndo hay haladzay ti ye naha ma gəma hay wal wal. Yesu a ŋgatay a ndo niye hay ti ye naha haladzay tə haya gər ka təv ŋgay na, a tsikatay me ta dzeke a gwaɗatay: \v 5 «Ndo wuray a ndohwaw abəra mə gay. A həl hulfe ŋgay a ye ha a pesl mata sləge. A ye naha na, a dazlay a masləge. Ahəl nakə faya ma kutsiye hulfe ŋgay a guvah aye na, siye hay tə kuts ka tsakay i tsəveɗ. Hulfe niye na, ndo hay ta mbərasla na, ɗiyeŋ hay tə pala na tebiye. \v 6 Siye a dəɗ ka sik i pəlaɗ. Tə ndzohwaw na, kwayaŋŋa tə kula heryew heryew. Tə kula na, hərwi ta huta yam ma bəɗ bay. \v 7 Neŋgeɗ a dəɗ a gay i dak. Dak niye hay tə gəl. Tsa na, dak niye hay tə ŋgəɗətsa na hulfe niye a ndzohwaw aye, kwa hulfe niye hay ta ge bo bay ada ta nah bay. \v 8 Ane tuk na, siye hay tə kuts ka təv lele eye. Tə ndzohwaw ada tə gəl. Tə gəl na, tə nah lele. Makwehe nəte na, wur eye faya temerre.» \p Yesu a gwaɗatay sa: «Ndo nakə zləm andaya faya mətsəne aye na, mâ tsəne lele!» \s1 Yesu a ge məsler ta dzeke na, hərwi mey? \r Mata 13.10-17; Markus 4.10-12 \p \v 9 Ma dəba eye na, gawla ŋgay hay ta tsətsah faya, tə gwaɗay: «Dzeke nakə ka tsik aye na, a say məgweɗe mey?» \p \v 10 Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Nəkurom na, Mbəlom kə ɗakum ha wu nakə maŋgaha eye ma bəy ŋgay aye. Ane tuk na, ndo siye hay ta tsəniye wu hay na, ta dzeke. Andza niye: \q1 “Ta sliye mazəbe faya, ane tuk na, ta ŋgateye bay. \q2 Ta sliye faya mətsəne, ane tuk na, andza məgweɗe mey na, ta tsəniye bay.\f + \fr 8:10 \ft Ezay 6.9.\f*”» \s1 Yesu a ɗa ha dzeke i ndo masləge \r Mata 13.18-23; Markus 4.13-20 \p \v 11 Yesu a gwaɗatay sa: «Dzeke nakay a say məgweɗe na, anaŋ: Hulfe na, bazlam i Mbəlom \v 12 Ndo siye hay ta ndzəkit bo ta tsakay i tsəveɗ nakə hulfe a kuts faya aye. Nəteye na, tə tsəne bazlam i Mbəlom. Tsa na, Fakalaw a yaw a buwa na bazlam i Mbəlom niye tə tsəne aye abəra mə ɗərev tay. A buwa na na, hərwi ada tâ dzala ha faya bay ada tâ təma bay. \v 13 Siye hay ta ndzəkit bo ta təv nakə bətekwew andaya faya haladzay bay aye. Tə tsəne bazlam i Mbəlom ada ta təma tə məŋgwese eye lele. Ane tuk na, ta huta məpe zləlay mə bazlam i Mbəlom bay. Ɗəretsətseh tə masəpete i Fakalaw a ndzatay a gər na, tə gər ha mədzele gər abəra ka Mbəlom. \v 14 Hulfe neheye tə kuts a gay i dak hay aye na, ta ndzəkit bo ta ndo neheye tə tsəne bazlam i Mbəlom aye. Ane tuk na, bor i məndzibəra, bor i zlele, ta bor i wu mekeleŋ eye hay wal wal a ye tay a bo. Wu niye hay tə ŋgəɗətsa na bazlam i Mbəlom nakə mə ɗərev tay aye. Bazlam i Mbəlom dərmak kə huta məvəle hohway bay. \v 15 Hulfe nakə a kuts ka təv lele eye na, ta ndzəkit bo ta ndo neheye tə tsəne bazlam i Mbəlom aye na, tə pa na a ɗərev tay lele. Tə gay metsehe lele. Bazlam i Mbəlom a gəl mə ɗərev tay, tə nah lele.» \s1 Dzeke i lalam \r Mata 4.21-25 \p \v 16 Yesu a tsikatay dzeke sa, a gwaɗatay: «Ɗaɗa ndo ma zlaweye lalam ŋgay ma piye faya ako ada ma hurəkwiye faya gəse ɗaw? Kəgəbay ma piye na a dəba i sləlah ɗaw? Ɗuh ma piye na na, ka wu məpe lalam hərwi ada ndo neheye ta fələkwiye a gay aye mâ dəvatay dzaydzay. \v 17 Sərum ha na, wu neheye maŋgaha eye hay aye na, ta zəbiye ŋgəray ŋgəray ta həpat. Ada wu neheye ndo hay tə sər bay aye na, ndo hay ta ta səriye mə dzaydzay.» \p \v 18 A gwaɗatay sa: «Gumay metsehe a mətsəne wu nakə ka pawumay zləm aye. Hərwi ndoweye kə pay zləm lele na, Mbəlom ma səkahiye ha mətsəne ada mâ tsəne lele. Ane tuk na, ndo nakə a say mətsəne bay aye na, kwa tsekweŋ eye nakə a tsəne aye na, ta buwiye na.» \s1 Ndo i Yesu hay \r Mata 12.46-50; Markus 3.31-35 \p \v 19 May i Yesu ta malamar i Yesu hay ta pəla na Yesu. Ta pəla na na, ta huta na Yesu. Ane tuk na, ta ndisl ka təv ŋgay bay hərwi ndo hay haladzay ka tsəveɗ. \v 20 Tə gwaɗay a Yesu: «May yak ta malamar yak hay, nəteye ma bəra faya ta tsətsahiye kar. A satay məŋgataka.» \p \v 21 Ane tuk na, Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «May ga ta malamar ga hay na, ndo neheye faya ta pay zləm a bazlam i Mbəlom ada faya ta giye wu nakə bazlam i Mbəlom a tsik aye.» \s1 Gədaŋ i Yesu na, a ze mətasl \r Mata 8.23-27; Markus 4.35-41 \p \v 22 Pat wuray na, Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Tsalakwa a kwalalaŋ i yam takwa a diye i dəlov neŋgeɗ.» Tsa na, tə tsal a kwalalaŋ i yam, ti ye. \p \v 23 Ahəl nakə faya ta diye ka gər i yam aye na, Yesu a ndzahəra. A ndzahəra na, kwayaŋŋa mətasl a vəzl ka gər i dəlov niye ta gədaŋ. Tsa na, kwalalaŋ i yam a rah ta yam mazlambar ta kutsiye a yam. \p \v 24 Gawla ŋgay hay ta həndzəɗ ka təv ŋgay. Ta wuda ka bo, ta pəɗeke ha Yesu abəra ka məndzehəre. Tə gwaɗay: «Bəy may, Bəy may, ka mətakweye!» \p Tsa na, Yesu a pəɗeke, a gay me a mətasl ada a yam. Kwayaŋŋa mətasl a ndza ɗeɗik. Məɓəle i wuray kwa tsekweŋ andaya sa bay. \p \v 25 Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Ka yum ha mədzal gər kurom aye a ŋgay!» \p Ane tuk na, ta dzədzar haladzay. A gatay hərɓaɓəkka. Tə gwaɗ mə walaŋ tay: «Nakay na, ndo wuray? A gatay me a mətasl ta yam na, tə gəsay me aye!» \s1 Gədaŋ i Yesu na, a ze i Fakalaw \r Mata 8.28-34; Markus 5.1-20 \p \v 26 Yesu ta gawla ŋgay hay tə ndisl a gəma i Geraseni nakə ta diye i dəlov niye tə zalay dəlov i Galile aye. Niye na, bəse kame i dala i Galile. \p \v 27 Yesu a mbəzlaw abəra mə kwalalaŋ i yam na, ndo wuray a ndzawa ma wuzlahgəma, a ŋgatay a Yesu na, a yaw ka təv ŋgay. Ndoweye niye na, gər a vuway. Kə ndza haladzay a pawa ka bo petekeɗ sa bay ada a hənawa mə gay bay sa tsa. Ane tuk na, a hənawa mə walaŋ i tsəvay hay. \p \v 28 A ŋgatay a Yesu na, kwayaŋŋa a wuda ta gədaŋ. A kal ha bo kame i Yesu. Tsa na, a gwaɗay: «Nəkar na, Yesu Wawa i Bəy Mbəlom Fetek. Ka wuɗa ka neŋ na, mey? Amboh kâ geŋ wuray bay tey.» \v 29 A tsik andza niye na, hərwi Yesu a gwaɗaway a fakalaw: «Dara abəra mə bo i ndo nakay.» \p Tə dzawaway na sik tə səselek ada tə paway tsalalaw a həlay. Ane tuk na, a ŋgəzlahawa ha wu niye hay tə dzawawa na aye ndərtsətsətse ada fakalaw a yawa ha a təv dəreŋ aye hay abəra mə walaŋ i gay, a kəsaf. \p \v 30 Yesu a tsətsah faya, a gwaɗay: «Məzele yak na, way?» \p Fakalaw niye a mbəɗay faya a gwaɗay: «Məzele ga na, Haladzay.» A tsikay a Yesu andza niye na, hərwi nəteye haladzay mə bo i ndo niye. \v 31 Fakalaw niye hay tə gay amboh a Yesu hərwi ada mâ kuts tay a bəɗ nakə kutsɨk bagwar eye aye bay. \v 32 Ka təv eye niye na, madəras hay andaya faya ta pəliye wu mənday tay hay ma tsaholok wuray. Fakalaw niye hay mə bo i ndo niye tə gay amboh a Yesu hərwi ada mâ vəlatay tsəveɗ məfələkwe a bo i madəras niye hay. Yesu a vəlatay tsəveɗ mede a bo i madəras niye hay. \v 33 Tsa na, fakalaw niye hay ti yaw abəra mə bo i ndo niye ti ye, tə fələkwa a bo i madəras hay. Madəras niye haladzay aye ta hwayaw abəra ka mahəmba niye. Ti yaw tə kuts a dəlov niye tebiye, tə dze a ɗəma. \p \v 34 Ndo mətsəkure madəras niye hay tə ŋgatay andza niye na, ta hway, ti ye a wuzlahgəma mata ɗatay ha labara niye a ndo hay ada a ndo neheye nəteye dəreŋ ta wuzlahgəma aye hay. \v 35 Tsa na, ndo hay tə tsəne na, ti yaw mata zəbe naha ka wu nakə a ge bo aye. Ti yaw tə ndislew ka təv i Yesu na, tə ŋgatay a ndo niye fakalaw hay ti yaw abəra mə bo ŋgay aye mandza eye ka təv i Yesu. Anəke na, petekeɗ ka bo ada neŋgeye lele, andza nakə a ndzawa aye sa bay. Tə ŋgatay andza niye na, ta dzədzar. \v 36 Ndo neheye labara i gər mavuwe a ge bo ka ɗəre tay aye nəteye dərmak ta təkəratay labara eye a ndo niye hay ti ye naha, nəteye ta ŋgatay təbey aye. Gər mavuwe niye a mbəl kəkay na, ta təkəratay. \v 37 Tə tsəne na, ndo i dala i Geraseni niye tebiye ta tsətsah ka Yesu tə gwaɗay: «Do abəra ka dala may» hərwi ta dzədzar haladzay. Tsa na, Yesu a tsal a kwalalaŋ i yam hərwi mede abəra ka dala niye. \p \v 38 Ndo nakə fakalaw hay ti yaw abəra mə bo ŋgay aye, a gay amboh a Yesu ada Yesu mâ vəlay tsəveɗ mâ zəŋgal na. Ane tuk na, Yesu kə vəlay tsəveɗ ka məpay bəzay bay. A gwaɗay: \v 39 «Do a mətagay yak! Təkəratay a ndo hay wu nakə Mbəlom a ge hərwi yak aye, kwa tsekweŋ ka gər ha faya abəra bay.» Tsa na, ndo niye a ye a təkər wu nakə Yesu a ge hərwi ŋgay aye ma wuzlah gay tebiye. \s1 Gədaŋ i Yesu na, a ze ɗəvats hay ada a ze mədahaŋ \r Mata 9.18-26; Markus 5.21-43 \p \v 40 Yesu a maw ma diye i dəlov a diye neŋgeɗ na, ndo hay haladzay faya ta həbiye na. Ndo niye hay tə ŋgatay a Yesu na, ta təma na lele. \p \v 41 Tsa na, ndo wuray tə zalay Dzayrus a ye naha dərmak. Neŋgeye na, bəy i gay i maɗuwule me. A ye naha a dəkway gurmets a huvo a Yesu. A gay amboh a Yesu, a gwaɗay: «Amboh kâ ma a gay ga tey.» \v 42 A say Yesu mâ ye a gay ŋgay na, hərwi dem ŋgay andaya nəte məve ŋgay ma giye kuro gər eye sulo. Dem eye niye na, bo a wur faya ma mətiye. \p Ahəl nakə Yesu faya ma diye na, ndo hay haladzay faya ta ŋgəɗətsiye na kwa tə waray kwa tə waray. \p \v 43 Ŋgwas wuray andaya dərmak. Ŋgwas eye niye na, ɗəvats eye. Bambaz a mbəɗawayaw abəra mə huɗ. Ɗəvats eye niye kə ndza faya məve kuro gər eye sulo. Kə dze ha zlele ŋgay haladzay a gay i ndo i sidem hay. Ane tuk na, ndəray nəte kə sla faya məmbəle ha bay. \p \v 44 A ye a walaŋ i ndo niye hay. Tsa na, a həndzəɗ ka təv i Yesu ta dəba, a lamay a me i petekeɗ i Yesu. Kwayaŋŋa bambaz nakə a mbəɗawayaw faya abəra aye a tərəts. A huta zay. \p \v 45 Yesu a tsətsah, a gwaɗ: «Maa lemeŋ, way?» Nəteye tebiye tə sər maa lamay way na, tə sər bay. \p Piyer a gwaɗay: «Bəy ga, ka gwaɗiye “Maa lemeŋ way” na, ka ŋgatay tə lawara kar ada faya ta ŋgəɗətsiye kar kwa tə waray kwa tə waray təbəɗew.» \p \v 46 Aya ane tuk na, Yesu a gwaɗ: «Ndəray kə lemeŋ, hərwi na sər ha gədaŋ ki yaw abəra mə bo ga.» \p \v 47 Ŋgwas niye a sər ta huta na na, a ye ka təv i Yesu tə madzədzere eye. A ye a dəkway gurmets a huvo a Yesu. A təkəray, a lamay hərwi mey ada a mbəl kwayaŋŋa na, a təkəray kame i ndo niye hay tebiye. \p \v 48 Yesu a gwaɗay: «Dem ga, mədzal gər yak kə mbəl kar ha. Do wu yak barbarra.» \p \v 49 Ahəl nakə Yesu faya ma tsikeye a ŋgwas niye andza niye na, ta sləraw ndo abəra mə gay i bəy i gay i maɗuwule me niye tə zalay Dzayrus aye. A yaw a gwaɗay: «Dem yak kə mət. Kâ wurɗay me a Miter sa bay.» \p \v 50 Ane tuk na, Yesu kə tsəne, a gwaɗay a Dzayrus: «Kâ dzədzar bay, dzala ha ka neŋ tsa na tsɨy, dem yak ma mbəliye.» \p \v 51 Tə ndisl naha a gay i Dzayrus na, kə vəlatay tsəveɗ a ndo hay məfələkwe a gay bay. Ti ye na, ta Piyer, Yuhana ta Yakuba ɗekɗek tsa ta bəba ada ta may i wawa. \v 52 Mə gay i mədahaŋ niye na, ndo hay tebiye taŋgof taŋgof, siye faya ta ndəviye kuɗa hərwi wawa niye a mət aye. Yesu a ye naha na, a gwaɗatay: «Kâ tuwum bay. Dem nakay na, kə mət bay, neŋgeye mandzahəra eye.» \p \v 53 Ane tuk na, ndo niye hay tə ŋgwasay dəla mə gər, tə sər lele dem niye na, kə mət. \p \v 54 Yesu a ye naha na, a gəs na dem niye mə həlay ada a gwaɗay ta gədaŋ: «Wawa, lətse!» \p \v 55 Dem niye a mbəl. Kwayaŋŋa a lətse tsəkwaɗ. Yesu a gwaɗatay: «Vəlumay wu mənday.» \p \v 56 Tsa na, bəba ta may i wawa a gatay hərɓaɓəkka. Ane tuk na, Yesu a gwaɗatay: «Wu nakay a təra aye na, kâ tsikumay a ndəray bay.» \c 9 \s1 Yesu a slər gawla ŋgay hay kuro gər eye sulo \r Mata 10.5-15; Markus 6.7-13 \p \v 1 Pat wuray na, Yesu a zalatay a gawla ŋgay hay kuro gər eye sulo, a hayatay gər. A vəlatay gədaŋ ta məzlaɓ ka mahəhere fakalaw hay abəra ka ndo hay tebiye ada məmbəle tay ha abəra ma ɗəvats tay hay. \v 2 Ma sləriye tay ha na, mata ɗa ha Bəy i Mbəlom ada məmbəle tay ha ndo hay. \p \v 3 A tsikatay me a zləm, a gwaɗatay: «Ka deyumeye na, kâ zlum wuray a həlay bay tebiye. Kwa sakwal, kwa gwezem, kwa wu mənday, kwa suloy ada kwa way mâ zla petekeɗ i məkelkabo sulo bay. \v 4 Ka ndislum a gəma nakə ka deyumeye a ɗəma aye na, ndzum mə gay nakə ta təma kurom tə məŋgwese aye. Kâ yum kurom abəra mə gay niye bəse tsa bay. Ndzum mə ɗəma hus a pat nakə ka deyumeye a gəma mekeleŋ eye. \v 5 Ada ma gəma nakə ta wuɗa matəme kurom təbey aye na, dum abəra ma gəma tay. Ahəl nakə nəkurom ka tsəveɗ mazlambar ka gərumeye ha tsəveɗ i gəma niye na, tətəkum ha bətekwew i gəma tay abəra ka sik kurom hay. Niye na, ta səriye ha ta təma kurom bay.» \p \v 6 Yesu a ndəvatay ha bazlam ŋgay niye na, tə həl bo ti ye tuk. Ti ye na, ta həhal ma gəma hay tebiye. Tə ɗa ha Labara Ŋgwalak eye. Tə mbəl tay ha ndo i ɗəvats hay kwa məŋgay məŋgay. \s1 Herod a dzədzar \r Mata 14.1-12; Markus 6.14-16 \p \v 7 Azlakwa bay, Herod neŋgeye bəy ka dala i Galile, a tsəne wu nakə faya ma giye bo aye na, a vəlay mədzal gər haladzay. Hərwi ndo hay tə gwaɗ: «Yuhana madzəhuɓe ndo a yam kə mbəlaw abəra ma mədahaŋ.» \p \v 8 Siye hay tə gwaɗ: «Ma giye maa yaw na, Eliya.» \p Siye hay tə gwaɗ sa: «Neŋgeye na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom nəte mə walaŋ i ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom niye hay ahəl niye a lətsew abəra ma mədahaŋ.» \p \v 9 Ane tuk na, Herod a gwaɗ: «Yuhana na, maa ɗəs faya abəra gər na, neŋ. Ada ndo nakay na tsəne ndo hay faya ta tsikiye faya na, way?» \p Tsa na, a pəla tsəveɗ məŋgatay a Yesu. \s1 Tapa i ɗaf zlam tə kəlef sulo \r Mata 14.13-20; Markus 6.30-44; Yuhana 6.1-14 \p \v 10 Anəke na, ndo i maslaŋ hay tə maw tuk. Tə maw ka təv i Yesu ta təkəray wu nakə tə gaw aye. Ma dəba aye na, Yesu ta ndo i maslaŋ ŋgay hay ti ye abəra ka təv niye. Ti ye a təv aye andaya bəse ta gəma nakə tə zalay Betesayda aye. \p \v 11 Ane tuk na, ndo hay ta sər fataya. Tsa na, tə patay bəzay. Yesu a ŋgatatay na, a təma tay ha. A ɗatay ha Bəy i Mbəlom ada a mbəl tay ha ndo i ɗəvats hay. \p \v 12 Mazlambar huwa faya ma giye na, gawla i Yesu hay ta həndzəɗ ka təv i Yesu. Ti ye naha tə gwaɗay: «Gwaɗatay a ndo neheye na, tâ ye a wuzlahgəma ada a gay i ndo neheye tə mbay naha a wuzlahgəma aye. Tâ ye mata həne mə ɗəma ada mata nde wu mənday bəna, kəkay? Hərwi nəkway anaŋ na, ma təv nakə dəreŋ aye.» \p \v 13 Ane tuk na, Yesu a gwaɗatay: «Nəkurom eye vəlumatay wu mənday!» \p Ta mbəɗay faya, tə gwaɗay: «Tapa i makwala andaya na, zlam ada kəlef hay sulo tsa. A saka na, nəmaâ ye mata səkəmaw wu mənday hərwi ndo neheye tebiye ɗaw?» \p \v 14 Ndo neheye tebiye ka təv i Yesu aye na, hasləka hay ta giye gwezem zlam. \p Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Dum gwaɗumatay a ndo hay tâ ndza ka dala. Tâ ndza bəruk i ndo kuro kuro zlam, kuro kuro zlam.» \p \v 15 Tsa na, gawla ŋgay hay ta təma wu nakə a tsikatay aye. Ti ye tə tsikatay a ndo niye hay andza niye. Tə ndza bəruk kuro kuro zlam, kuro kuro zlam. \p \v 16 Tsa na, Yesu a həl tapa i makwala zlam tə kəlef niye hay sulo aye. A zəba ɗəre a mbəlom ada a gay naha sɨsœ a Mbəlom hərwi wu mənday niye. A ŋgəna ha ada a vəlatay a gawla ŋgay hay hərwi ada nəteye dərmak tâ ŋgənatay a ndo hay. \p \v 17 Gawla i Yesu hay ta ŋgənatay wu mənday niye a ndo hay. Kwa way a nda wu mənday niye ka mərehe. Tə hayay gər a bəmalə nakə a zəkaw aye na, a rah gwaŋ hay kuro gər eye sulo. \s1 Deɗek eye Yesu na, way? \r Mata 16.13-19; Markus 8.27-29 \p \v 18 Pat wuray na, Yesu faya ma ɗuwuliye me mahəŋgeye. Gawla ŋgay hay ti ye ka təv ŋgay. Tə ndisl naha na, Yesu a tsətsah fataya, a gwaɗatay: «Ndo hay tə gwaɗ fagaya, neŋ na, way?» \p \v 19 Ta mbəɗay faya, tə gwaɗay: «Siye hay tə gwaɗ nəkar na, Yuhana madzəhuɓe ndo a yam. Ndo mekeleŋ eye hay tə gwaɗ nəkar na, Eliya. Siye hay tə gwaɗ nəkar na, nəte mə walaŋ i ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom niye hay ahəl niye a lətsew abəra ma mədahaŋ.» \p \v 20 Yesu a tsətsah fataya, a gwaɗatay: «Ada nəkurom ka gwaɗum i kurom, neŋ na, way?» \p Tsa na, Piyer a gwaɗay: «Nəkar na, Kəriste, ndo nakə Mbəlom a sləraw aye.» \p \v 21 Tsa na, Yesu a gatay me, a gwaɗatay: «Kâ ɗumay ha a ndəray bay.» \v 22 A gwaɗatay sa: «Neŋ Wawa i Ndo na, kutoŋ na siye ɗəretsətseh haladzay. Madugula i Yahuda hay, bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye na, nəteye ta wuɗiye ga bay. Ta kaliye ga ha, ta ta kəɗiye ga. Ane tuk na, na həniye sulo mamahkar eye na, na lətseweye abəra ma mədahaŋ.» \s1 Məpay bəzay a Yesu na, kəkay? \r Mata 16.20-28; Markus 8.30–9.1 \p \v 23 Tsa na, Yesu a zalatay a ndo hay ta gawla ŋgay hay ka təv ŋgay. A gwaɗatay a nəteye tebiye: «A say a ndoweye məpeŋ bəzay na, mâ gər ha wu nakə a say a ɗərev ŋgay aye. Mâ zla mayako mazləlmbaɗa eye ada mâ peŋ bəzay pat pat. \v 24 Andza niye, ndo nakə a say mətəme ha məsəfəre ŋgay aye na, ma dziye ha ɗuh. Ane tuk na, ndo nakə ma dziye ha məsəfəre ŋgay hərwi ga aye na, ma təmiye ha ɗuh. \v 25 Taɗə ndoweye kə huta zlele i məndzibəra tebiye a neŋgeye, ane tuk na, kə dze ha məsəfəre ŋgay na, ŋgama ŋgay aye na, mey? \p \v 26 «Taɗə ndoweye ka kərah ga ada kə ɗatay ha bazlam ga a ndo hay bay na, neŋ dərmak na ta kərahiye na. Na ta kərahiye na na, ahəl nakə neŋ Wawa i Ndo na deyeweye ta məzlaɓ ga ada ta məzlaɓ i Bəba Mbəlom ada ta gawla i Mbəlom hay aye.» \p \v 27 Yesu a gwaɗatay sa: «Sərum ha na, ndo siye hay mə walaŋ kurom neheye anəke kanaŋ aye, nəteye na, ta mətiye zuk bay. Ta ta mətiye na, ta ŋgateye tə ɗəre tay a Bəy i Mbəlom nakə ma ləviye bəy ŋgay ta gədaŋ aye təday.» \s1 Bo i Yesu a mbəɗa \r Mata 17.1-8; Markus 9.2-8 \p \v 28 Ma dəba i bazlam ŋgay niye a tsik aye a ndza məhəne tsamahkar na, a zalay a Piyer, a Yuhana, ada a Yakuba, ti ye tə tsal a mahəmba. Ti ye a ɗəma na, mata ɗuwule me. \p \v 29 Ahəl nakə Yesu faya ma ɗuwuliye me aye na, ɗəre ŋgay a mbəɗa. Petekeɗ ŋgay a mbəɗa herre kuɗekuɗek, a sləɗa haladzay. \v 30 Kwayaŋŋa, ndo hay sulo ti yaw ka təv ŋgay. Nəteye faya ta tsikiye me. Ndoweye niye hay na, Musa ta Eliya. \v 31 Ti yaw na, tə dzaydzay i Mbəlom. Tə tsik ka məsler i Yesu nakə ma ta ndəviye ha ta mədahaŋ ŋgay ma Zerozelem aye. \p \v 32 Ahəl nakə ndo niye hay sulo aye faya ta tsikiye me ta Yesu aye na, Piyer ta ndo neheye nəteye dziye na, nəteye mandzahəra eye. Ane tuk na, ta pəɗeke abəra ka məndzehəre. Ta pəɗeke na, tə ŋgatay a dzaydzay i Yesu ada tə ndo niye hay sulo malətsa eye hay ka təv i Yesu aye. \p \v 33 Ka təv nakə ndo niye hay ta diye wu tay abəra ka təv i Yesu aye na, Piyer a gwaɗay a Yesu: «Bəy ga! Lele na, ndzakwa kanaŋ. Nəmaa kəruwakumeye madzawadzawa mahkar, nəte i yak, nəte i Musa ada nəte i Eliya.» Piyer a tsik andza niye na, a sər wu nakə ma tsikiye bay. \p \v 34 Ahəl nakə faya ma tsikiye andza niye na, pazlay a mbəzlaw a dərəzl tay ha dezəgələm. Gawla i Yesu niye hay mahkar eye tə ŋgatay a pazlay niye a dərəzl tay ha aye na, ta dzədzar haladzay. \p \v 35 Ma pazlay niye na, mətsike me a tsənew abəra mə ɗəma, a gwaɗ: «Nakay na, wawa ga. Na zla na, neŋgeye. Pumay zləm a wu nakə ma tsikakumeye!» \p \v 36 Ma dəba i bazlam niye, tə ŋgatay na, a Yesu mahəŋgeye. Gawla i Yesu niye mahkar aye wu nakə tə ŋgatay aye na, ta təkəray a ndəray zuk bay. Tə ndza wu tay tete. \s1 Yesu a mbəl ha wawa wuray mahorvov a gay \r Mata 17.14-18; Markus 9.14-27 \p \v 37 Tədœ eye na, Yesu ta gawla ŋgay niye hay mahkar aye, tə mbəzlaw abəra mə mahəmba. Faya ta mbəzlaweye na, ndo hay haladzay ti yaw mədze gər tə Yesu. \p \v 38 Mə walaŋ i ndo niye haladzay aye na, ndoweye andaya a pa bo ka mawude. A gwaɗ: «Miter! Amboh zəba ka wawa ga nakay tey! Wawa ga mekeleŋ eye andaya bay. Neŋgeye nəte ŋgweŋ. \v 39 Fakalaw a gəsawa na. A gəsawa na na, ta gədaŋ. A wudawa ka bo ada a kalawa ha ka dala ɓəra ɓəra. Makukufay a yawaw ka bazlam. A gawa ha ɗəretsətseh haladzay ada a yawa faya abəra bəse bay. \v 40 Na gatay amboh a gawla yak hay tâ həhar faya abəra fakalaw tey na, tə mba faya bay.» \p \v 41 Yesu a tsəne andza niye na, a wuda, a gwaɗ: «Nəkurom neheye anəke, ka dzalum ha ka Mbəlom bay aye. Na zliye ŋgatay hərwi kurom na, məndze hadzəgay. Ahe! Do, zla ahaya wawa yak eye kanaŋ!» \p \v 42 Tsa na, Bəba i wawa a ye a zla ahaya wawa niye. Ahəl nakə wawa niye ma ta husiye naha ka təv i Yesu kəɗiyya na, mahorvov a kal ha ka dala ɓəra. A tambolom ha ka dala ta gədaŋ. \p Kwayaŋŋa Yesu a ŋgərəz ka mahorvov niye. A mbəl ha wawa ada a vəlay ha a bəba ŋgay. \v 43 Ndo niye hay tebiye ka təv niye a gatay hərɓaɓəkka. Tə gwaɗ: «Ta deɗek Mbəlom na, gədaŋ eye.» \s1 Yesu a ɗa ha mədahaŋ ŋgay \r Mata 17.22-23; Markus 9.30-32 \p Nəteye tebiye a gatay hərɓaɓəkka. Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: \v 44 «Wu nakə na ɗakumeye ha anəke aye na, pum na a wuzlah i mədzal gər kurom lele: Neŋ Wawa i Ndo na, ta gəsiye ga, ta vəlateye ga ha a həlay a ndo hay.» \p \v 45 Ane tuk na, gawla ŋgay hay ta tsəne bazlam ŋgay niye bay. Mətsəne ŋgay eye andza məgweɗe kəkay na, maŋgaha eye hərwi ada tâ tsəne bay. Ada zluwer a gatay matsətsehe ka Yesu ka gər i bazlam eye niye. \s1 Matəme wawa hay \r Mata 18.1-5; Markus 9.33-37 \p \v 46 Gawla i Yesu hay ta dazlay məkəɗe wuway mə walaŋ tay. Tə kəɗ wuway na, məsər ha bagwar eye mə walaŋ tay na, way? \v 47 Ane tuk na, Yesu a səratay naha ka wu nakə tə dzala aye. Tsa na, a zla wawa. A lətse ha ka təv ŋgay. \v 48 A gwaɗatay: «Ndoweye ka təma na wawa nakay lele hərwi nakə a wuɗa ga aye na, a təma na, neŋ. Ndoweye ka təma ga na, a təma na, ndo nakə a sləra ga ahaya aye. Hərwi ndo nakə wawa eye mə walaŋ kurom aye, maa təra bagwar eye na, neŋgeye ɗuh.» \s1 Ndo nakə kə neŋ ɗəre bay aye na, ndo ga \r Markus 9.38-40 \p \v 49 Ma dəba eye na, Yuhana a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, nəmaa ŋgatay a ndoweye faya ma həhariye fakalaw abəra ka ndo ta məzele yak. A samay haɓe məgay me hərwi neŋgeye na, mə walaŋ kway bay.» \p \v 50 Ane tuk na, Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Kâ gumay me bay. Hərwi ndo nakə kə nakum ɗəre bay aye na, neŋgeye ndo kurom.» \s1 Yesu a ye a Zerozelem \p \v 51 Həlay nakə kutoŋ Yesu ma diye abəra ka məndzibəra aye mazlambar kə ndislew. Tsa na, a həl bo ta deɗek eye mede a Zerozelem. \v 52 A slər ndo i məsler ŋgay hay kame. Ti ye naha tə fələkwa a gəma i Samari hərwi mede mələve ha bo tə mede i Yesu nakə ma diye a ɗəma aye. \v 53 Ane tuk na, ndo i gəma niye hay ta wuɗa mâ ye naha a gəma tay bay. Ta wuɗa bay na, hərwi nakə faya ma diye ta diye i Zerozelem aye. \p \v 54 Yakuba ta Yuhana tə tsəne andza niye na, tə gwaɗay a Yesu: «Bəy Maduweŋ! A saka na, nəmaâ tsətsahaw ako mə mbəlom mâ mbəzlaw fataya matəma tay ha abəra mə ɗəma ɗaw?» \p \v 55 Yesu a tsəne me tay niye na, a mbəɗa me ka təv tay a gatay me. \v 56 Tsa na, ti ye a gəma mekeleŋ eye. \s1 Gawla i Yesu hay tə vəl bo tay peteh ka məpay bəzay a Yesu \r Mata 8.19-22 \p \v 57 Ahəl nakə nəteye ka tsəveɗ faya ta diye na, ndo wuray a yaw ka təv i Yesu, a gwaɗay: «Kwa a ŋgay ka diye na, na pakeye bəzay.» \p \v 58 Yesu a gwaɗay: «Mezerew hay na, bəɗ tay andaya hərwi məhəne mə ɗəma, ɗiyeŋ hay dərmak gay tay andaya. Ane tuk na, neŋ Wawa i Ndo na, təv ga andaya nakə na həniye mə ɗəma hərwi mazəzukwe bo aye bay.» \p \v 59 Yesu a gwaɗay a ndo mekeleŋ eye: «Peŋ bəzay.» \p Ane tuk na, ndo niye a gwaɗay a Yesu: «Bəy ga! Vəleŋ tsəveɗ nâ ye, nâ la na bəba ga təday.» \p \v 60 Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Gər ha mədahaŋ hay tâ la bo tay. Nəkar, do ta ɗa ha Bəy i Mbəlom.» \p \v 61 Ndo mekeleŋ eye a yaw ka təv i Yesu sa a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, neŋ na, na pakeye bəzay. Aya ane, vəleŋ tsəveɗ nâ ye, nâ tsikatayaw me a ndo i gay ga hay təday.» \p \v 62 Yesu a ɗa ha parakka, a gwaɗay: «Ndoweye faya ma fətiye tə sla hay na, ma sliye faya mazəbe ɗəre ta dəba bay. Andza niye ndoweye niye na, ma sliye faya məge məsler i Bəy i Mbəlom bay.» \c 10 \s1 Yesu a slər tay ha gawla ŋgay hay kuro kuro tasəla gər eye sulo \p \v 1 Ma dəba eye na, Yesu a pala gawla ŋgay mekeleŋ eye hay kuro kuro tasəla gər eye sulo hərwi məsləre tay ha. A slər tay ha na, sulo sulo kame ŋgay, a wuzlahgəma hay tebiye ada a təv neheye bo ŋgay eye a say mede a ɗəma aye dərmak. \p \v 2 A pala tay ha na, a gwaɗatay: «Wu mənday andaya haladzay məpele ka dala. Ane tuk na, ndo məpele na abəra ka dala na, nəteye haladzay bay. Hərwi niye, gumay amboh a ndo i guvah mâ səkah ha ndo i məsler hay hərwi məpele wu mənday abəra ka dala. \p \v 3 «Dum! Na sləriye kurom ha na, nəkurom ka tərum andza wawa i təɓaŋ hay a wuzlah i ndo neheye nəteye andza kəra i pesl hay aye. \v 4 Ka deyumeye na, kâ həlum suloy a həlay bay, kâ zlum ɓəɓoro bay, kâ həlum tahərak kurom hay a sik bay, kâ lətsum ka tsəveɗ hərwi mətsikay me a ndo bay. \p \v 5 «A gay nakə ka deyumeye a ɗəma aye na, lahum məgweɗe: “Zay mâ ndza ka gay nakay.” \v 6 Taɗə ndəray ka təma kurom mə gay niye lele na, zay kurom ma ndziye ka gay niye. Taɗə ka təma zay kurom bay na, mum ha zay kurom. \v 7 Ndo nakə ka təma kurom aye na, ndzum mə gay ŋgay. Wu nakə ta vəlakumeye na, ndayum, ada sum wu məse nakə ta vəlakumeye, hərwi ndo məge məsler na, kutoŋ ma hutiye merəɓe ŋgay. \p \v 8 «Taɗə ka ndislum a wuzlahgəma waray waray ta təma kurom na, ndayum wu nakə ta vəlakumeye. \v 9 Mbəlum tay ha ndo i ɗəvats niye hay ma gəma niye ada kâ gwaɗumatay a ndo i gəma niye hay: “Bəy i Mbəlom ka həndzəɗaw fakuma.” \v 10 Ane tuk na, kâ yum kwa a gəma waray, waray, ta təma kurom bay na, dum kurom abəra ma gəma niye. Dum ka tsəveɗ ada gwaɗumatay a ndo hay tebiye: \v 11 “Burhway i gəma kurom nakay a mətsamay ka sik aye na, nəmaa tətəkwakum na kurom. Ɗuh bay! Sərum ha na, Bəy i Mbəlom ka həndzəɗaw fakuma.” \v 12 Sərum ha pat i sariya i Mbəlom na, sariya i ndo i gəma niye na, ma ziye i gəma i Sodom.\f + \fr 10:12 \ft Madazlay i wu hay 19.1-29.\f*» \s1 Ɗəretsətseh ka gəma neheye ta təma Yesu bay aye \r Mata 11.20-24 \p \v 13 Yesu a gwaɗ sa: «A nəkurom ndo i gəma i Koraziŋ hay, tuwum bo kurom, hərwi ɗəretsətseh ka gər kurom! A nəkurom ndo i gəma i Betesayda hay, tuwum bo kurom hərwi ɗəretsətseh ka gər kurom. Hərwi taɗə masuwayaŋ neheye na ge mə gay kurom aye nâ ge ma gəma i Tir ta gəma i Sidoŋ na, atay na, ndo i gəma niye hay ta dzaliye bo tay ta tuwiye, ta pa ka bo taɓay manasa eye ada ta kutsiye bətekwew maləməts a gər hərwi məɗe ha na, ta gər ha mezeleme tay. \v 14 Hərwi niye, pat nakə Mbəlom ma gateye sariya a ndo hay aye na, sariya kurom ma diye me ma ziye i ndo i gəma i Tir ta Sidoŋ. \p \v 15 «Nəkurom ndo i gəma i Kafernahum hay, ka dzalum nəkurom na, Mbəlom ma ta həliye kurom a mbəlom wal ɗaw? Aʼay! Nəkurom ɗuh na, Mbəlom ma ta mbəzliye kurom ha na, a təv məndze i mədahaŋ hay.» \p \v 16 Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay sa: «Ndoweye kə pa zləm ka bazlam kurom ada ka təma na, a təma na, neŋ. Ndoweye ka təma kurom bay na, a təma bay na, neŋ. Ndoweye ka təma ga bay na, a təma bay na, ndo nakə a sləra ga ahaya aye.» Ndoweye neheye kuro kuro tasəla gər eye sulo aye ti ye. \s1 Gawla i Yesu neheye kuro kuro tasəla gər eye sulo aye tə maw \p \v 17 Anəke na, gawla i Yesu niye hay kuro kuro tasəla gər eye sulo aye tə maw tuk. Tə maw na, tə məŋgwese eye mə ɗərev tay lele. Tə gwaɗay a Yesu: «Bəy Maduweŋ, kwa fakalaw hay ta rəhamay ha gər tə məzele yak.» \p \v 18 Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Na ŋgatay a Fakalaw a dəɗaw mə gəma andza mawutseɗe i Mbəlom. \v 19 Anaŋ tsənum! Na vəlakum gədaŋ ka mandəresle tay ha dədœ hay ta hərdəde hay ada ka mandəresle na gədaŋ i ndo məne ɗəre kurom tebiye. Wuray kwa tsekweŋ ma gakumeye bay. \v 20 Ane tuk na, kâ ŋgwasum hərwi nakə fakalaw hay ta rəhakum ha gər aye bay. Ŋgwasum ɗuh na, hərwi məzele kurom hay mawatsa eye mə mbəlom.» \s1 Yesu a ŋgwasa \r Mata 11.25-27, 13.16-17 \p \v 21 Kwayaŋŋa Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye a rahay a bo a Yesu. Tsa na, a wuda tə məŋgwese eye, a gwaɗ: «A nəkar Bəba Mbəlom, ndo mələve magərmbəlom ta dala, na gaka sɨsœ hərwi nəkar ka ɗatay ha wu nakə maŋgaha eye a ndo neheye tə sər wuray bay aye, ada ka ŋgaha abəra ka ndo i ndaraw hay ta ndo neheye nəteye tə sər wu aye. Ayaw, Bəba Mbəlom, a yaka a gər a nəkar hərwi mâ ge bo andza niye.» \p \v 22 Yesu a gwaɗ sa: «Bəba ga kə vəleŋ wu hay tebiye. Wawa i Mbəlom way na, ndəray a sər bay. Maa sər na, Bəba Mbəlom nəte ŋgweŋ. Ada Bəba way na, ndəray a sər bay. Maa sər na, neŋ wawa ŋgay ada maa sər na ndo neheye a seŋ məɗatay ha aye.» \p \v 23 Tsa na, Yesu a mbəɗa me ka təv i gawla ŋgay hay, a gwaɗatay a nəteye mahəteye: «Ŋgwasum hərwi wu nakə faya ka ŋgatumay aye! \v 24 Hərwi sərum ha na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay ta bəy hay haladzay a satay haɓe məŋgatay a wu nakə faya ka ŋgatumeye, ane tuk na, ta ŋgatay bay. A satay mətsəne wu nakə faya ka tsənumeye, ane tuk na, ta tsəne bay.» \s1 Dzeke i ndo i Samari \p \v 25 Ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye andaya ka təv eye niye dərmak. A lətse a tsətsah ka Yesu, a gwaɗay: «Miter, na giye na mey, nakə ada nâ huta sifa nakə ma ndəviye bay aye? A tsikay andza niye na, hərwi məhəle faya abəra suwat.» \p \v 26 Yesu a gwaɗay: «Ka dzaŋga mə ɗerewel i Musa, a gwaɗ na, kəkay?» \p \v 27 Ndo niye a mbəɗay faya: «A gwaɗ na: “Wuɗa na Bəy Maduweŋ Mbəlom yak tə ɗərev yak tebiye, ta məsəfəre yak tebiye, ta gədaŋ yak peteh, ada tə metsehe yak tebiye.\f + \fr 10:27 \ft Bazlam mapala eye masulo eye 6.5.\f*” Ada: “Wuɗa ndo i məgeɗ yak dərmak andza ka wuɗa na gər yak.\f + \fr 10:27 \ft Levitik 19.18.\f*”» \p \v 28 Yesu a gwaɗay: «Təɗe! Ka mbəɗa faya lele. Ge andza niye ada ka hutiye məsəfəre.» \p \v 29 Ane tuk na, ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye niye a say məgwaɗay a gər ŋgay na, neŋgeye ndo i deɗek. A tsətsah ka Yesu a gwaɗay: «Ada matəra ndo nakə na wuɗiye andza neŋ aye na, way?» \p \v 30 Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Ndo wuray a yaw abəra ma Zerozelem ma diye a Zeriko. Məkal hay tə mbəzla faya. Ta buwa faya abəra wu ŋgay hay tebiye. Tə kəɗ na lehhe. Tsa na, ta hway wu tay. Tə gər ha ndo niye maɓərzla eye. \p \v 31 «Ndo məvəlay wu a Mbəlom wuray andaya a mbəzlaw ta tsəveɗ eye niye. A ŋgatay a ndo niye na, a ŋgəɗay tsaŋgəhha dəreŋ. A ye ta tsəveɗ mekeleŋ eye. \p \v 32 «Andza niye, ndo i Levit wuray a ndisl ka təv eye niye, a ŋgatay a ndo niye na, a ŋgəɗay dəreŋ. A ye ŋgway ta tsəveɗ mekeleŋ eye. \p \v 33 «Ane tuk na, ndo i Samari wuray a ye naha. Faya ma diye a mahəhele, a ndisl ka təv niye. A ŋgatay a ndo niye na, a gay mə bo haladzay. \v 34 A həndzəɗ naha ka təv i ndo niye lele. A pəla ha gwezem ŋgay. A zlaw guzom a baray na abəra ka mbəlak. A mbəɗa faya mal ada a ɓaray faya lele. A ndəv ha na, a zla na ka gər i zuŋgo ŋgay a ye ha a gay i mbəlok hay. A gay gər mə ɗəma lele. \p \v 35 «Tədœ eye ma ta diye ŋgway na, a tələka həlay a gwezem, a zlaw kwar i suloy sulo. A vəlay a ndo məge məsler mə gay i mbəlok niye hay. A gwaɗay: “Gay gər a ndo nakay lele. Aza na maweye tə fanaŋ na, na makeye ha wu nakə ka dze ha haladzay hərwi ŋgay aye.”» \p \v 36 Yesu a gwaɗay sa: «Ka nəkar na, mə walaŋ i ndo neheye mahkar aye, matəra ndo i məgeɗ i ndo nakay məkal hay tə kəɗ na aye na, way?» \p \v 37 Ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye niye a mbəɗa faya a Yesu a gwaɗay: «Ndo nakə a gay ŋgwalak aye.» \p Yesu a gwaɗay: «Aya! Nəkar dərmak do ge andza niye.» \s1 Wu lele eye nakə ndo ma hutiye aye \p \v 38 Yesu ta gawla ŋgay hay tə həl bo, ti ye a gəma mekeleŋ eye. Ahəl nakə nəteye ka tsəveɗ faya ta diye na, a ye a gəma wuray. Mə ɗəma na, ŋgwas eye andaya tə zalay Marta a təma na a gay ŋgay. \p \v 39 Ŋgwas niye na, malamar ŋgay andaya tə zalay Mari. Neŋgeye na, a ndza ka təv i Yesu faya ma piye zləm ka matətike i Yesu. \v 40 Azlakwa bay Marta i ŋgay na, faya ma giye məsler hay wal wal ma ləver. A yaw ka təv i Yesu. A yaw na, a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, na gaka mə bo təbəɗew? Malamar ga a gər ga ha mahəgeye ka məge məsler hay wal wal tebiye na, kəkay. Gwaɗay mâ yaw, mâ dzəna ga.» \p \v 41 Bəy Maduweŋ a mbəɗay faya a gwaɗay: «Marta, Marta nəkar na, ka vəlay ha mədzal gər ada ka hatsay ɗuh a məsler haladzay na, kəkay? \v 42 Ane tuk na, wu nəte ka nəkar na, kə mətsa fakaya abəra. Mari ɗuh na, kə zla wu nakə lele aye. Ɗaɗa ndəray ma sliye məzle faya abəra bay.» \c 11 \s1 Maɗuwulay me a Mbəlom na, kəkay? \r Mata 6.9-13, 7.7-11 \p \v 1 Pat wuray na, Yesu a ɗuwulay me ma təv eye andaya. A ndəv ha maɗuwule me na, ndo nəte mə walaŋ i gawla ŋgay hay a tsətsah faya, a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, tətikamay maɗuwule me a Mbəlom andza i Yuhana nakə a tətikatay a gawla ŋgay hay ahəl niye.» \p \v 2 Yesu a gwaɗatay: «Ka ɗuwulumay me na, ka gwaɗumeye: \q1 Bəba may, \q2 kwa way mâ sər ha, məzele yak na, tsəɗaŋŋa. \q1 Ndo hay tebiye tâ zambaɗaka. \q1 Bəy yak mə gəma mâ ge bo ka təv may dərmak, \q1 \v 3 vəlamay wu mənday nakə ma slameye pat pat aye, \q1 \v 4 Pəsamay ha mənese may, \q2 hərwi nəmay dərmak nəmaa pəsatay ha a ndo neheye tə gamay mənese aye. \q1 Tsəpa may hərwi ada Fakalaw mâ səpat may bay.» \p \v 5 Yesu a gwaɗatay sa: «Agəla ndo nəte mə walaŋ kurom dzam ŋgay andaya. Ane tuk na, a ye ka təv i dzam ŋgay niye ta magərhəvaɗ. A ye naha a tsətsah a gwaɗay: “Dzam ga amboh vəleŋ tapa i ɗaf mahkar tey. \v 6 Hərwi ndo nəte mə walaŋ i dzam ga hay a yaw a mahəhele. A ndislew anəke a gay ga. Ane tuk na, wuray andaya məvəlay bay.” \v 7 Ndo niye mə gay aye a mbəɗayaw faya, a gwaɗay: “Gər ga ha, kâ wurɗeŋ me bay! Na dərəzl na məgeɗ ga tsɨy. Neŋ ta wawa ga hay nəmaa həna tsɨy. Na sliye faya mələtse məvəlaka ɗaf sa bay.”» \p \v 8 Yesu a gwaɗatay sa: «Sərum ha na, kwa taɗə a say mələtse bay bəbay na, ma lətsiye ma vəleye wu nakə a say aye. Ma vəleye na, hərwi a gay amboh haladzay bəna hərwi dzam bay. \p \v 9 «Neŋ faya na tsikakumeye: Tsətsahum, ta vəlakumeye, pəlum, ka hutumeye, fumay a məgeɗ, ta həndəkakumeye abəra ma məgeɗ. \v 10 Hərwi kwa way ka tsətsah na, ta vəleye, kwa way ka pəla na, ma hutiye, ada kwa way kə fay a məgeɗ na, ta həndəkeye abəra ma məgeɗ. \p \v 11 «Way mə walaŋ kurom taɗə wawa ŋgay ka tsətsah faya kəlef na, ma vəleye dədœ ɗaw? \v 12 Kəgəbay ka tsətsah faya ɗəsle na, ma vəleye hərdəde ɗaw? \v 13 Nəkurom neheye sadzək ŋgwalak eye hay bay aye ka sərum məvəle wu ŋgwalak eye hay a wawa kurom hay ɗuh tuk na, ada Bəba kurom mə mbəlom ma ziye kurom ha ta məvəle Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye a ndo neheye ta tsətsah faya aye bəɗaw!» \s1 Mbəlom kəgəbay Fakalaw \r Mata 12.22-30; Markus 3.20-27 \p \v 14 Pat wuray na, Yesu faya ma həhariye fakalaw abəra mə bo i ndoweye andaya a təra ha mandək eye. Fakalaw a yaw abəra mə bo i ndo niye na, ndo niye a tsik me lele. A gatay a ndo niye hay mahaya gər eye hərɓaɓəkka. \v 15 Ndo mekeleŋ eye hay mə walaŋ tay niye na, tə gwaɗ: «Maa vəlay gədaŋ ka mahəhere fakalaw hay na, Bedzabul bəy i fakalaw hay.» \v 16 Ndo mekeleŋ eye hay na, a satay məhəle faya abəra suwat. Ta tsətsah faya tə gwaɗay: «Gamay masuwayaŋ nakə ma ɗiye ha ka yaw abəra ka təv i Mbəlom aye.» \s1 Ŋgama Mbəlom \p \v 17 Ane tuk na, Yesu a səratay naha ka mədzal gər tay. A gwaɗatay: «Taɗə ndo i gəma hay ta ŋgəna, faya ta giye vəram mə walaŋ tay na, gəma niye ma dziye. Gəma mekeleŋ eye ma dufiye na. Taɗə ndo hay mə gay tay faya ta giye magazləga mə walaŋ tay na, ndo niye hay mə gay niye ta hutiye gədaŋ məndze huya bay. \v 18 Taɗə Fakalaw tə Fakalaw ma giye magazləga ka bo ŋgay na, ka dzalum na, bəy ŋgay ma ndziye huya na, ma kəkay? Sa na, ka gwaɗum maa vəleŋ gədaŋ ka mahəhere fakalaw na, Bedzabul. \v 19 Ka gwaɗum maa vəleŋ gədaŋ ka mahəhere fakalaw na, Bedzabul. Ane tuk na, a dzam kurom hay na, maa vəlatay gədaŋ ka mahəhere fakalaw hay na, way? Andza niye, dzam kurom hay faya ta ɗiye ha na, deɗek andaya mə nəkurom bay. \v 20 Maa vəleŋ gədaŋ a neŋ ka mahəhere fakalaw na, gədaŋ i Mbəlom. Andza məgweɗe na, Bəy i Mbəlom ɓa ki yaw tsɨy hus ka təv kurom.» \p \v 21 Yesu a gwaɗatay sa: «Ndo gədaŋ eye tə wu həlay ŋgay na, ma tsəpiye gay ŋgay lele wuray ma tətaliye ka zlele ŋgay kwa tsekweŋ bay. \v 22 Ane tuk na, taɗə ndo mekeleŋ eye a ze neŋgeye ta gədaŋ ki yaw na, ma buwiye faya abəra wu həlay ŋgay niye hay a səmawa ha ka bo aye. Ada ma həliye zlele i ndo niye ma ŋgənatay ha a ndo hay tebiye.» \p \v 23 Yesu a gwaɗatay sa: «Ndo nakə neŋgeye tə neŋ bay aye na, neŋgeye ndo məneŋ ɗəre. Ndo nakə ka dzəna ga bay aye na, neŋgeye ɗuh ndo məneseŋ ha məsler.» \s1 Məmaw i məsəfəre nakə lele bay aye \r Mata 12.43-45 \p \v 24 Yesu a gwaɗatay sa: «Fakalaw ki yaw abəra mə bo i ndo na, ma diye ma dzədziye mə kəsaf ma pəliye təv mazəzukw bo. Kə huta bay na, ma gwaɗeye a gər ŋgay: “Na mbəɗiye gər a gay ga nakə na yaw abəra mə ɗəma aye.” \v 25 Ma mbəɗiye gər, kə ye naha kə ŋgatay a gay mafaɗa eye lele ada malambaɗa eye. \v 26 Tsa na, ma diye ma həlaweye siye i məsəfəre neheye seweɗ eye hay wene wene ta ze neŋgeye aye tasəla. Ta fələkwiye a gay, ta ndziye mə ɗəma. Ka mandəve eye na, wu niye ma miye ka ndo niye ma ziye nakə kurre aye.» \p \v 27 Ahəl nakə faya ma tsikiye andza niye na, ŋgwas wuray mə walaŋ i ndo niye hay haladzay aye, a wuda a gwaɗ: «Məŋgwese ka gər i ŋgwas nakə a wa kar aye ada ka sa wah ŋgay aye.» \p \v 28 Ane tuk na, Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Məŋgwese ɗuh na, ka gər i ndo neheye faya ta pay zləm a bazlam i Mbəlom ada faya ta giye andza nakə a tsik aye.» \s1 Masuwayaŋ tə dzaydzay \r Mata 12.38-42; 5.15, 6.22-23 \p \v 29 Ka təv nakə ndo hay faya ta səkahiye naha haladzay ka təv i Yesu aye na, Yesu a pa bo ka mətsike, a gwaɗ: «Ndo neheye anəke aye na, lele eye hay bay. Ta tsətsahiye nâ gatay masuwayaŋ na, kəkay! Asah! Ma dəba i masuwayaŋ i Zonas ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom nakə tə ŋgatay aye na, ta ŋgateye a masuwayaŋ mekeleŋ eye bay. \v 30 Hərwi Zonas a təra na, masuwayaŋ ka gər i ndo i gəma i Ninive hay.\f + \fr 11:30 \ft Zonas 1-4.\f* Andza niye neŋ Wawa i Ndo na təriye masuwayaŋ a ndo neheye anəke aye dərmak. \v 31 Ŋgwas wuray andaya neŋgeye bəy bagwar eye, a yaw abəra ma diye i tsakay. A yaw mətsəne bazlam i Salomoŋ neheye maraha eye ta metsehe aye.\f + \fr 11:31 \ft 1 Bəy hay 10.1-13.\f* Ndo andaya kanaŋ a ze ha Salomoŋ. Hərwi niye, ahəl nakə Mbəlom ma gateye sariya a ndo hay aye na, ŋgwas nakay bəy bagwar eye ma deyeweye abəra ma diye i tsakay, ma lətsiye kame i ndo neheye mamatay ha mənese. \v 32 Pat i sariya i Mbəlom na, ndo i gəma i Ninive hay ta deyeweye. Ta lətsiye kame i ndo neheye anəke aye ta matay ha mənese. Hərwi ndo i gəma i Ninive hay tə tsəne bazlam i Mbəlom nakə Zonas a tsikatay aye na, ta gər ha mezeleme. Ndo andaya kanaŋ a ze Zonas bəɗaw?» \p \v 33 Yesu a gwaɗatay sa: «Ɗaɗa ndo ma zlaweye lalam ŋgay ma piye faya ako ma ŋgahiye na kəgəbay ma hurəkwiye faya gəse ɗaw? Ma piye na ɗuh na, ka wu məpe lalam hərwi ada ndo neheye ta fələkwiye a gay aye mâ dəvatay dzaydzay. \p \v 34 «Ɗəre yak na, andza lalam ma dəviye dzaydzay a bo yak tebiye. Taɗə ɗəre yak a zəba kwetseh kwetseh lele na, bo yak kətsek mə dzaydzay. Ane tuk na, taɗə ɗəre magulufa eye na, bo yak ma ləvoŋ. \v 35 Ge metsehe lele bəna, wu nakə ma vəlakeye dzaydzay aye mâ təra ləvoŋ bay. \v 36 Taɗə bo yak kətsek mə dzaydzay, təv kwa tsekweŋ ma ləvoŋ bəna, niye na bo yak tebiye mə dzaydzay. Niye na, andza lalam nakə dzaydzay ŋgay aye faya ma dəvakeye dzaydzay aye.» \s1 Yesu a matay ha mənese a Farisa hay // ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye \r Mata 23.1-36; Markus 12.38-40 \p \v 37 Yesu a ndəv ha mətsike me na, Farisa wuray a zalay ka mənde wu mənday a gay ŋgay. Ti ye ta dazlay a mənde wu mənday. \v 38 Farisa niye a zəba ka Yesu na, a gay wadəŋ wadəŋ. A gay wadəŋ wadəŋ na, hərwi Yesu kə bara həlay andza i kule tay nakə a tsik aye bay. \p \v 39 Bəy Maduweŋ a gwaɗay: «Nəkurom Farisa hay na, ka tsakaɗum na, dəba i gəsiyem ta dəba i bəgəlam, ane tuk na, nəkurom maraha eye ta mədzele ka makəle, ka məge seweɗ. \v 40 Nəkurom na, matərakahaŋ eye hay. Sərum ha na, Mbəlom nakə a ge dəba i wu hay aye na, maa ge huɗ eye na, neŋgeye dərmak bəɗaw? \v 41 Ɗuh na, wu neheye ma gəse ada neheye ka bəgəlam kurom hay na, vəlumatay a mətawak hay ada wu hay tebiye ma təriye hərwi kurom tsəɗaŋŋa. \p \v 42 «Ane tuk na, nəkurom Farisa hay na, ɗəretsətseh ka gər kurom. Hərwi ka hayumay gər a slambah i ala kurom hay tebiye na, mə kuro na, ka zlawum nəte ka vəlawumay a Mbəlom. Azlakwa ɗuh faya ka gərumeye ha deɗek tə mawuɗe bo i Mbəlom eye. Anaŋ gum wu nakə a ye ka bo məge aye, ze məgər ha siye bay. \p \v 43 «Nəkurom Farisa hay, ɗəretsətseh ka gər kurom. Hərwi mə gay i maɗuwule me na, ka wuɗum məndze ka təv məndze nakə ŋgwalak aye. Ada ka wuɗum tâ tsikakum me ta məɗəslakum ha gər ka təv məhay gər i ndo hay tebiye. \p \v 44 «Nəkurom na, ɗəretsətseh ka gər kurom. Nəkurom na, ka ndzəkitum bo andza tsəvay neheye ndo hay faya ta həhaliye faya tə ŋgatay bay aye!» \p \v 45 Ndo nəte mə walaŋ i ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay a gwaɗay a Yesu: «Miter, ka tsik andza niye na, ka tsaɗa nəmay dərmak.» \p \v 46 Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Nəkurom ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay dərmak, ɗəretsətseh ka gər kurom! Nəkurom na, faya ka pumeye wu mamba eye ka ndo hay. Nəkurom eye kwa ta wur həlay nets ka lamumay madzəne tay ha bay. \p \v 47 «Ɗəretsətseh ka gər kurom! Hərwi nəkurom faya ka ɗəzlumeye tsəvay male eye hay. Tsəvay niye hay na, i ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom niye hay ahəl niye bəba təte kurom hay tə kəɗ tay ha aye. \v 48 Andza niye, ka bəzum ha na, nəkurom ma məsler i bəba təte kurom niye ahəl niye. Nəteye ta kəɗ tay hay ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom. Nəkurom i kurom na, faya ka ɗəzlumeye ka tsəvay tay aye hay. \v 49 Hərwi niye Mbəlom ta ndaraw ŋgay kə tsik ahəl niye, a gwaɗ: “Neŋ Mbəlom na sləratay naha ndo məɗe ha bazlam ga hay ta ndo i maslaŋ ga hay. Na slər tay naha na, ta kəɗiye tay hay siye mə walaŋ tay, ada siye hay ta gateye ɗəretsətseh.” \v 50 A nəkurom ndo neheye bəgom aye, Mbəlom ma ta tsətsahiye fakuma ndo məɗe ha bazlam ŋgay neheye ka kəɗum tay ha zla anəke bay, kwa ka gər nakə Mbəlom a ge məndzibəra aye. \v 51 Mbəlom ma tsətsahiye na, kwa ka məkəɗe i Abel\f + \fr 11:51 \ft Madazlay i wu hay 4.8.\f* hus ka Zakari nakə tə kəɗ na mə walaŋ i təv məvəlay wu a Mbəlom tə gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom aye.\f + \fr 11:51 \ft 2 Labara hay 24.20-22.\f* \p \v 52 «Nəkurom ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye, ɗəretsətseh ka gər kurom. Nəkurom na, ka dərəzlumatay na məgeɗ i məsəre wu a ndo hay. Nəkurom eye na, ka deyumeye a ɗəma bay. Ada ndo neheye a satay məfələkwe a ɗəma aye na, faya ka kərahumatay eye tsəveɗ məfələkwe a ɗəma.» \p \v 53 Yesu a ndəv ha mətsike me na, a yaw abəra mə gay niye. Ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye ta Farisa hay ta payaw bəzay abəra. Ti yaw na, tə wuya ka Yesu tə bazlam i tereŋgez hay wal wal. Ta tsətsah faya gər i bazlam hay wal wal tebiye. \v 54 Ta tsətsah faya andza niye na, hərwi ada mâ tsik bazlam nakə ŋgwalak eye bay aye. Ada a satay məhəle faya abəra suwat. \c 12 \s1 Məvəlay ha bo tebiye a Yesu \r Mata 10.26-33, 12.32; 10.19-20 \p \v 1 Ahəl niye na, ndo hay haladzay ta haya gər. Nəteye ta giye gwezem wiye. Faya ta mbərasliye bo ka sik tay hay. Ka təv eye niye na, Yesu a lah mətsikatay me a gawla ŋgay hay təday. A gwaɗatay: «Tsəpum gər kurom abəra ka gəɗe i Farisa hay. Andza məgweɗe bəbərek tay nakə faya ta giye aye. \v 2 Wu nakə tebiye maŋgaha eye na, ta ɗiye ha, ada wu nakə tə tsikawa ta məkal aye na, ta ɗiye ha. \v 3 Hərwi niye wu nakə ka tsikum ma ləvoŋ aye na, ma ta ɗiye a zləm mə dzaydzay. Wu nakə ka tsikumay a zləm a ndo ta suksuk mə gay aye na, ndo hay ta ta tsəniye ka zavay. \p \v 4 «Malamar ga hay, neŋ faya na gwaɗakumeye: Kâ dzədzarumay a ndo neheye ta dziye ha slo i bo aye bay. Nəteye na, ta sliye faya məge wu mekeleŋ ma ziye nakay bay. \v 5 Ndo nakə ka dzədzarumeye na, na ɗakumeye ha: Dzədzarumay na, a Mbəlom. Ma dəba i mədahaŋ na, neŋgeye ɗuh ma kaliye kurom ha a ako nakə ma mbatiye ɗaɗa bay aye. Ayaw! Sərum ha lele! Dzədzarumay na, a neŋgeye. \p \v 6 «Ka sərum təbəɗew, sisi hay zlam na, ta səkəm ta dala sulo bəɗaw? Mbəlom na, kwa nəte a mətsa ha gər bay. \v 7 Nəkurom na, ka zum tay ha ɗiyeŋ hay. Kwa məkwets i gər kurom na, Mbəlom kə pasla na. Aya ane kâ dzədzarum bay. \p \v 8 «Sərum ha na, ndoweye kə ɗa ha kame i do hay kə gwaɗ: “Neŋ gawla i Yesu” na, neŋ Wawa i Ndo na ta ɗiye ha neŋgeye gawla ga kame i gawla i Mbəlom hay dərmak. \v 9 Ane tuk na, taɗə ndoweye kə ɗa ha kame i ndo hay parakka a sər ga ha bay na, neŋ na tsikiye kame i gawla i Mbəlom hay, na sər na bay dərmak. \p \v 10 «Kwa kə tsik wu nakə lelebay aye ka neŋ Wawa i Ndo na, Mbəlom ma pəseye ha. Ane tuk na, ndoweye kə tsalay ka gər a Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye na, ma hutiye məpəse me bay. \p \v 11 «Taɗə ta diye kurom ha a gay i maɗuwule me ada kame i ndo mələve dala hərwi məge sariya na, kâ dzalum “Nəmaa ta giye kəkay” bay, kəgəbay “Nəmaa ta gwaɗiye mey” bay. \v 12 Mata ɗakum ha wu nakə ka tsikumeye na, Məsəfəre Tsəɗaŋŋa eye.» \s1 Zlele eye hay tə zlele eye bay aye hay \r Mata 6.25-34, 6.19-21 \p \v 13 Tsa na, ndoweye mə walaŋ i ndo niye hay a yaw ka təv i Yesu a gwaɗay: «Miter, gwaɗay a malamar ga na, nəmaâ ŋgəna zlele nakə bəba may a gəramay ha aye.» \p \v 14 Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Dzam ga, maa pa ga məgakum na sariya i wu kurom hay kəgəbay maŋgənakum ha zlele kurom na, maa pa ga way?» \p \v 15 Tsa na, a gwaɗatay a ndo hay tebiye: «Gum metsehe! Həbum gər kurom abəra ka bor i zlele. Hərwi kwa ndo neŋgeye zlele eye bəbay na, sifa ŋgay mə zlele ŋgay niye bay.» \p \v 16 Yesu a təkəratay dzeke, a gwaɗatay: «Ndoweye andaya zlele eye, wu ŋgay məpele abəra ka dala na, haladzay. \v 17 A dzala ada a tsətsahay a gər ŋgay, a gwaɗ: “Na giye kəkay? Təv andaya hərwi məhayay gər a wu ga hay bay.” \p \v 18 «A gwaɗ sa: “Wu nakə na giye na, anaŋ: Na mbəzliye ha de ga hay. Na ŋgariye a ɗəma bagwar eye hay neheye ta sliye ɗa məhayay gər a ɗəma a wu mənday ga hay tə siye i wu ga hay aye. \v 19 Na ge andza niye na, na gwaɗeye a bo ga: Bo ga! Wu ga na, haladzay. Ma ndziye məve weɗe weɗe. Anəke na, zəzukw bo tuk! Nda wu mənday, sa wu məsay ada ŋgwasa.” \p \v 20 «Ane tuk na, Mbəlom a gwaɗay a ndo niye: “Nəkar na, matərakahaŋ eye! Bəgom ta həvaɗ nakay na, ka mətiye. Ada wu neheye tebiye ka hayay gər aye na, i way tuk!”» \p \v 21 Yesu a gwaɗatay sa: «Andza niye, hərwi ndo nakə a hayay gər a zlele a bo ŋgay eye ŋgway aye. Ane tuk na, ka ɗəre i Mbəlom na, zlele eye bay.» \p \v 22 Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Hərwi niye neŋ faya na tsikakumeye: Kâ dzalum gər hərwi wu mənday kəgəbay hərwi petekeɗ bay. \v 23 Hərwi məsəfəre na, a ze wu mənday ada bo kurom na, a ze petekeɗ segey. \v 24 Zəbum ka maŋgəhak hay təday: Nəteye na, ta sləga bay, tə pala wu tay tə hayay gər andaya bay. De tay andaya məpe a ɗəma wu tay hay bay. Kwa ada sewene tay andaya bay. Ane tuk na, Mbəlom faya ma vəlateye wu mənday. Nəkurom na, ka zum ɗiyeŋ hay bəɗaw? \p \v 25 «Way nakə mə walaŋ kurom ma sliye faya masəkah ha məndze ŋgay ka məndzibəra ta mədzele gər ŋgay nakə faya ma dzaliye aye na, way? \v 26 Aya! Ka wu nakə tsekweŋ aye na, ka slum faya məge ɗuh bay tuk na, ka dzalumeye ka wu siye na hərwi mey? \v 27 Ehey zəbum ka guzer neheye mavurza eye təday! Nəteye na, tə ge məsler i wuray bay, tə ŋgar petekeɗ bay. Faya na gwaɗakumeye, kwa Salomoŋ nakə zlele eye haladzay aye, ɗaɗa kə pa ka bo petekeɗ andza məvurze i guzer neheye bay. \v 28 Andza niye Mbəlom na, faya ma pateye ka bo petekeɗ a guzer hay ka bəgom nakay. Tədœ na, guzer niye ta kuliye. Ta kula na, ta kaliye tay ha ako. Kə ge andza niye na, nəkurom ɗuh Mbəlom ma pakumeye petekeɗ ka bo ma ziye i guzer hay bəɗaw? Kwa a nəkurom neheye mədzal gər tsekweŋ aye bəɗaw! \p \v 29 «Ka ndəɗikum gər huya ka mədzele ka wu nakə ka ta ndayumeye tə wu məse aye bay. \v 30 Maa pəla wu neheye na, ndo neheye tə sər Mbəlom bay aye. Nəteye na, ta zəzukway bo a mapəle bay tebiye. Ane tuk na, Bəba kurom mə mbəlom a sər wu nakə a sakum aye. \v 31 Lahum mapəle na, Bəy i Mbəlom ada wu siye hay na, Mbəlom ma vəlakumeye. \v 32 Nəkurom neheye haladzay bay aye, kâ dzədzarum bay! Hərwi ki yay a gər a Mbəlom Bəba kurom kə vəlakum təv məndze ma bəy ŋgay. \p \v 33 «Nəkurom ɗuh səkəmum ha wu kurom hay ada vəlumatay suloy eye a ndo i mətawak hay. Ŋgarum gwezem neheye ta nasiye bay aye. Ada ka hayumay gər a ɗəma a zlele kurom nakə mə mbəlom aye. Mə ɗəma na, məkal ma sliye mede faya bay. Kwa mətul ma ndisliye faya bay. \v 34 Hərwi ɗərev kurom mandza eye na, ma təv nakə zlele kurom mə ɗəma aye.» \s1 Ndzum tsezlezleŋŋe mahəbe məmaw i Yesu \r Mata 24.45-51 \p \v 35 «Ɓarum na bəzihuɗ kurom hərwi məge məsler. Pum ako ka lalam kurom hay mâ mbata bay. \v 36 Tərum na, andza ndo məge məsler neheye ndo i gay a gəratay ha gay ŋgay, a ye məzle dahəlay aye. Nəteye na, ta həbiye na hus ahəl nakə ma maweye abəra ma məzle dahəlay aye. Kə maw kə fay a məgeɗ na, ta həndəkeye na məgeɗ. \v 37 Məŋgwese ka gər i ndo i məsler niye hay ndo i gay tay kə ndislew na, ma ndzateye a gər nəteye mandzahəra eye bay. Sərum ha lele! Ndo i gay niye ma ɓariye bəzihuɗ ŋgay ta wu i məɓere bəzihuɗ. Ma zalateye a ndo i məsler ŋgay hay. Ma ndziye tay ha ka təv məndzay. Ma vəlateye wu mənday. \v 38 Kwa taɗə a maw na, ta magərhəvaɗ kwa kə gaw mahonok ka zay magərhəvaɗ, ki yaw kə ndislew fataya faya ta həbiye na ta ndzahəra bay na, məŋgwese ka gər tay.» \p \v 39 Yesu a gwaɗatay sa: «Tsənum wu nakay lele: Ndo i gay mâ sər həlay nakə məkal ma deyeweye ma kəliye na aye na, ma gəriye ha gay ŋgay məkal mâ yaw mâ sləlay na bay. \v 40 Nəkurom dərmak ləvum bo, hərwi neŋ Wawa i Ndo na maweye ahəl waray na, ka sərumeye bay.» \p \v 41 Tsa na, Piyer a tsətsah faya a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, dzeke nakay ka ndzəkit ha bo na, hərwi may ɗekɗek tsukuɗu hərwi ndo hay tebiye ɗaw?» \p \v 42 Bəy Maduweŋ a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Ndo i məsler ŋgwalak eye ada ma giye məsler tə metsehe lele eye na, way? Neŋgeye na, ndo nakə ndo i gay ŋgay a gwaɗay: “Gatay gər a siye i ndo məge məsler ga hay. Vəlatay wu mənday tə həlay eye.” \v 43 Məŋgwese ka gər i ndo məge məsler niye taɗə ndo i gay ŋgay ki yaw, kə ndzay a gər neŋgeye faya ma giye məsler andza nakə tə tsikay aye. \v 44 Neŋ faya na gwaɗakumeye: Sərum ha na, ndo i gay ŋgay ma gəray ha zlele ŋgay tebiye mâ ləvay gər. \p \v 45 «Ane tuk na, ndo i məsler kə gwaɗay a gər ŋgay: “Maka! Ndo i gay ga ma maweye bəse bay.” Tsa na, a pa bo ka məndeɓe ndo i məsler hasləka eye siye hay ta ndo i məsler ŋgwas eye hay. Taɗə a nda wu mənday, a sa wu məsay ada a kwaya, \v 46 ndo i gay ŋgay ma maweye na, ka həlay nakə faya ma həbiye bay aye ada a sər bay aye. Ki yaw na, ma vəleye ɗəretsətseh haladzay, ma həhariye na ndo i məsler niye. Ma kaliye ha a təv i ndo neheye ta təma bazlam i Mbəlom bay aye. \p \v 47 «Taɗə ndo i məsler a sər ha wu nakə ndo i gay ŋgay a say mâ gay aye, ane tuk na, ndo i məsler kə ləva ha bo bay kəgəbay kə ge andza nakə a say a ndo i gay ŋgay aye bay na, ta geye ɗəretsətseh haladzay. \v 48 Aya ane tuk na, ndo i məsler nakə a sər wu nakə a say a ndo i gay ŋgay mâ gay na bay na, ada kə ge wu nakə ɗa i məndeɓe na na, ta ndaɓiye na haladzay bay. Ndo nakə tə vəlay haladzay aye na, ta tsətsahiye faya haladzay dərmak. Ndo nakə tə gəray ha wu a həlay haladzay aye na, ta tsətsahiye faya haladzay wene wene aye.» \s1 Maŋgəne ta sariya \r Mata 10.34-36 \p \v 49 «Neŋ na yaw na, na zlaw ako məkele ka dala. A seŋ na, mâ vat anəke. \v 50 Ane tuk na, ta dzəhuɓiye ga ha a ɗəretsətseh təday, a seŋ mə ɗərev ga na, kə ge bo tsɨy. \v 51 Ka dzalum na zlaw ka məndzibəra na, zay ɗaw? Na gwaɗakumeye aʼay! Na zlaw na, maŋgəne. \v 52 Ma dazleye anəke, ndo hay zlam mə gay na, ta ŋgəniye ndo mahkar ta kəɗiye bo ta ndo neheye sulo aye. Ndo hay sulo ta kəɗiye bo ta ndo neheye mahkar aye. \v 53 Bəba ta wawa ŋgay ta səriye bo bay, wawa ta bəba ŋgay ta səriye bo bay. Maya tə dem ŋgay ta səriye bo bay ada dem ta may ŋgay ta səriye bo bay. Maya i zal ta dahəlay i wawa ŋgay ta səriye bo bay ada dahəlay i wawa ta may i zal ŋgay ta səriye bo bay.» \s1 Məsəre ha ka bo abəra wu \r Mata 16.2-3, 5.25-26 \p \v 54 Yesu a gwaɗawatay a ndo niye hay tebiye dərmak sa: «Nəkurom na, ka ŋgatumay a pazlay kə lətsew tə məgəma na, ka gwaɗum bəse tsa, yam ma piye ada yam ma piye deɗek. \v 55 Taɗə ka ŋgatumay a mətasl ka vəzlaw ta diye i Salawa na, ka gwaɗum merəɓe ma giye. Ada merəɓe ma giye deɗek. \v 56 Nəkurom na, ndo məvay gər a ndo hay. Ka sərum maŋgəne tay ha wu i dala tə wu i magərmbəlom na, tə waray. Ada həlay nakə anəke aye ka sərum bay na, kəkay? \p \v 57 «Hərwi mey, nəkurom na, ka sərum maŋgəne ha ka bo abəra wu nakə lele bay aye tə wu nakə deɗek aye bay na, ka mey? \v 58 Taɗə ndo ka wuda fakaya, faya ka deyumeye kame i ndo məge sariya na, lambaɗum ha bazlam eye ka tsəveɗ ahəl nakə faya ka deyumeye mba aye. Kə ge andza niye bay na, ndo niye ki ye kar ha ka təv i ndo məge sariya na, ndo məge sariya ma vəliye kar ha a həlay i sidzew. Sidzew ma kaliye kar ha a daŋgay. \v 59 Sər ha na, kwa a ləkaw fakaya dala nəte ka hama na bay na, ka deyeweye abəra ma daŋgay bay.» \c 13 \s1 Mambəɗe tsəlok \p \v 1 Ahəl niye na, ndo hay ti yaw ka təv i Yesu. Ti ye naha ta təkəray tə gwaɗay: «Ahəl niye na, Pilat kə kəɗ siye i ndo i Galile hay. A kəɗ tay ha ahəl nakə faya ta vəlay wu a Mbəlom aye. A dzapa ha bambaz tay tə bambaz i gənaw neheye tə kəɗay a Mbəlom aye.» \p \v 2 Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Ka dzalum na, Galile neheye ta bəbazl tay ha aye na, ta ze siye i Galile hay tə mezeleme ɗaw? \v 3 Neŋ faya na tsikakumeye, aʼay andza niye bay! Ane tuk na, taɗə ka gərum ha mezeleme kurom bay na, nəkurom tebiye ka mətumeye andza nəteye dərmak. \v 4 Tsukuɗu ndo niye hay kuro gər eye tsamahkar aye gay zəbol eye a mbəzl fataya ma Silowe ka dala i Zerozelem aye na, ka dzalum na, ta ze tay ha siye i ndo i dala i Zerozelem tə mezeleme ɗaw? \v 5 Neŋ faya na tsikakumeye andza niye bay. Ane tuk na, taɗə ka gərum ha mezeleme kurom bay na, nəkurom tebiye ka mətumeye andza nəteye.» \p \v 6 Tsa na, Yesu a tsikatay dzeke, a gwaɗatay: «Ndoweye andaya a zəv dərizl i gərɗaf wuray andza gurov a guvah ŋgay. Pat wuray na, a ye mata ŋgəlaw hohway i gərɗaf niye. A ye naha na, dərizl i gərɗaf niye kə wa bay. \v 7 Ndo i guvah niye a gwaɗay a ndo matsəpay na guvah niye: “Zəba! Kə ge anəke məve mahkar na yawaw mata pəle naha hohway i dərizl gərɗaf nakay. Ane tuk na, na huta faya hohway bay. Ma neseŋeye ha təv ma guvah kəriye na, hərwi mey? Ɗəs na abəra mə ɗəma!” \v 8 Ane tuk na, ndo matsəpay na guvah niye a mbəɗay faya a gwaɗay: “Ndo i gay ga, biyeŋ na, gər ha. Na leye bəɗ ka tsakay eye tuwwe. Na lay na, na peye bərbur. \v 9 Na ge ha andza niye na, agəna ka viye neŋgeɗ na, ma wiye. Kə wa bay na, ka ɗəsiye na tuk.”» \s1 Yesu a mbəl ha ndo abəra ma ɗəvats pat i mazəzukw bo \p \v 10 Yesu faya ma tətikatay a ndo hay mə gay i maɗuwule me pat i mazəzukw bo. \v 11 Ŋgwas wuray andaya ɗəvats eye mə ɗəma dərmak. Ɗəvats niye kə ndza faya məve kuro gər eye tsamahkar. Fakalaw a təra ha. A guɗuk ha a mba faya mələtse dzik bay. \v 12 Yesu a ŋgatay a ŋgwas niye na, a zalay. Tsa na, a gwaɗay: «Ka mbəl abəra ma ɗəvats yak.» \v 13 Yesu a pa faya həlay. A pa faya həlay na, kwayaŋŋa a lətse dzik lele. Tsa na, ŋgwas niye a zambaɗay a Mbəlom. \p \v 14 Ane tuk na, wu nakə Yesu a ge, a mbəl ha ndo pat i mazəzukw bo aye na, a ndalay a bəy i gay i maɗuwule me. A tsikatay a ndo hay a gwaɗatay: «Pat andaya məkwa hərwi məge məsler. Kâ mbəlamay ha ndo na, pat niye hay bəna, pat i mazəzukw bo bay!» \p \v 15 Bəy Maduweŋ a mbəɗay faya a gwaɗay: «Nəkurom tebiye na, ndo neheye ta məvay gər a ndo aye! Pat i mazəzukw bo na, kwa way a pəla ha sla ŋgay kəgəbay zuŋgo ŋgay mede ha ka məse yam bəɗaw? \v 16 Ŋgwas nakay gwala i Abraham, Fakalaw a dzawa na na, neŋgeye məve kuro gər eye tsamahkar. A ye ka bo məpəle ha abəra ma mədzewe pat i mazəzukw bo bəɗaw?» \p \v 17 Bazlam i Yesu niye a mbəɗatay faya andza niye na, horoy a gatay a ndo məne ɗəre ŋgay niye hay tebiye. Ane tuk na, ndo hay tebiye na, məsler i Yesu niye a gawa aye, a ye tay a gər haladzay. \s1 Dzeke i wur i ɓəzaŋ ta gəɗe \r Mata 13.31-33; Markus 4.30-32 \p \v 18 Yesu a gwaɗ: «Bəy i Mbəlom a ndzəkit bo na, wuye mey? \v 19 Bəy i Mbəlom a ndzəkit bo na, andza wur i ɓəzaŋ nakə ndo a zla a sləga ka dədaŋ aye. A sləga na na, a ndzohw. A gəl, a təra andza gərɗaf, ɗiyeŋ hay tə ŋgar gay tay hay ka hawal eye hay.» \p \v 20 Yesu a gwaɗatay sa: «Na ndzəkit ha Bəy i Mbəlom sa na, ta wuye mey? \v 21 Bəy i Mbəlom a ndzəkit bo na, gəɗe nakə ŋgwas a həl tsekweŋ a dzapa ha ta gufa aye. Gufa niye na, haladzay. A həlaɓ tay ha ka bo na, gufa niye mahəlaɓa eye a kwasa a həmbot.» \s1 Mede a Bəy i Mbəlom \r Mata 7.13-14,21-23 \p \v 22 Yesu a həl bo ma diye a Zerozelem na, a ye ta wuzlahgəma ada ta gəma hay. Faya ma diye na, a ɗawa ha bazlam i Mbəlom. \p \v 23 Ahəl nakə faya ma tsikateye bazlam i Mbəlom aye na, ndoweye a tsətsah faya a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, mata təme na, ndo ma i ŋgal eye ɗaw?» \p Yesu a mbəɗa faya a tsikatay a ndo niye hay tebiye, a gwaɗatay: \v 24 «Gum gədaŋ məfələkwe ta tsəveɗ nakə maŋgəɗətse aye. Faya na gwaɗakumeye ndo hay haladzay ta pəliye tsəveɗ məfələkwe ada ta hutiye tsəveɗ sa bay. \v 25 Hərwi ndo i gay kə lətse ka dərəzl a məgeɗ na, ka ndzumeye ma bəra. Ka fumeye a məgeɗ ŋgay. Ka gwaɗumeye naha: “Bəy Maduweŋ, həndəkamay na məgeɗ tey.” \p «Ma mbəɗakumaweye faya, ma gwaɗakumeye: “Ka yumaw məŋgay, na sər kurom ha bay.” \p \v 26 «Aya! Ka gwaɗumeye: “Ka ndayakwa wu mənday ada ka sakwa wu məsay dziye tə nəkar. Ka tətikamay bazlam i Mbəlom ka təv neheye ma gəma may aye.” \p \v 27 «Ma gwaɗakumeye sa: “Ka yumaw məŋgay na, na sər kurom ha bay, a nəkurom ndo məge mezeleme hay. Dum abəra ka təv ga!” \p \v 28 «Mə ɗəma na, ta tuwiye tə mahəpəɗe zler eye. Ka ŋgatumeye a Abraham, a Izak, a Zakob ta ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay ma Bəy i Mbəlom. Nəkurom na, ta dərəzliye fakuma abəra. \v 29 Ndo hay ta deyeweye abəra mə bəzay, ma məgəma ta deyeweye ma diye i yam ada ta deyeweye ma diye i tsakay. Nəteye tebiye ta diye a Bəy i Mbəlom. Ta ndziye ta ndiye wu mənday mə ɗəma. \v 30 Ane tuk na, ndo neheye nəteye ndo i dəba hay anəke aye na, ta təriye ndo i me hay, ndo i me hay ta təriye ndo i dəba hay.» \s1 Yesu neŋgeye ka tsəveɗ faya ma diye a Zerozelem \r Mata 23.37-39 \p \v 31 Yesu a ndəv ha mətsike me na, kwayaŋŋa Farisa wuray ta həndzəɗ naha ka təv ŋgay, tə gwaɗay: «Lətse do a bəra kanaŋ! Do a təv mekeleŋ eye bəna, a say a Herod məkəɗe kar.» \p \v 32 Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Dum gwaɗumay a mezerew niye na, na həhariye fakalaw abəra ka ndo hay ada na mbəliye tay ha ndo hay abəra ma ɗəvats bəgom tə tədœ təday. Ka pat mamahkar eye na, na ndəviye ha məsler ga. \v 33 Ane tuk na, na ndisliye ha mede ga bəgom, tədœ ada tədœ taɗay təday. Hərwi ta kəɗiye ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom ma təv mekeleŋ na, a ye ka bo bay. A ye ka bo ta kəɗiye na ma Zerozelem.» \p \v 34 Yesu a dazlay mətuwe Zerozelem. A gwaɗ: «Nəkurom ndo i Zerozelem hay, nəkurom ndo i Zerozelem hay. Nəkurom neheye ka bəbazlum tay ha ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay ada ka kəɗum tay ha ndo neheye Mbəlom a slərakum naha aye tə kwar! Sik nday nakə a seŋ məhayakum gər ka təv ga andza mandzekwer nakə ma hayatay gər a wawa ŋgay hay a huɗ i gwezleviyek ŋgay aye. Ane tuk na, ka wuɗum bay! \v 35 Andza niye, neŋ faya na gwaɗakumeye: Ma dazleye anəke ka ŋgatumeŋeye sa bay hus ahəl nakə ka gwaɗumeye: “Mbəlom mâ pa ŋgama ka ndo nakə faya ma deyeweye ta məzele i Bəy Maduweŋ aye!\f + \fr 13:35 \ft Dəmes hay 118.26.\f*”» \c 14 \s1 Yesu a mbəl ha ndo pat i mazəzukw bo sa \p \v 1 Pat i mazəzukw bo na, Yesu a ye a gay i bəy i Farisa wuray hay mata ndayaw wu mənday. Ndo hay niye tebiye mə ɗəma aye faya ta zəzuriye na Yesu. \p \v 2 Ndo wuray andaya ɗəvats eye, bo ŋgay mazlambara eye. Neŋgeye malətse eye kame i Yesu. \v 3 Yesu a dazlay a mətsike me, a tsətsah ka ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay ta Farisa hay. A gwaɗatay: «Bazlam kway mapala eye kə vəl tsəveɗ məmbəle ha ndo pat i mazəzukw bo tsukuɗu kə vəl bəɗaw?» \p \v 4 Ane tuk na, a satay mambəɗay faya bay. \p Yesu a gəs ndo niye ɗəvats eye mə həlay. Tsa na, a mbəl ha. A gwaɗay: «Do wu yak a mətagay.» \p \v 5 Tsa na, a gwaɗatay a ndo niye hay: «Taɗə ndo mə walaŋ kurom, wawa ŋgay kəgəbay sla ŋgay kə dəɗ a bəɗiyem pat i mazəzukw bo na, ma diye kwayaŋŋa ma zla ahaya abəra mə ɗəma bəɗaw?» \p \v 6 Ndo niye hay ta mba faya mambəɗay faya bay. \s1 Məhəne ha gər \p \v 7 Yesu a ge ŋgoɗgor ka ndo neheye tə zalatay ka wu mənday aye. A ge fataya ŋgoɗgor na, hərwi tə lah ka təv məndzay lele eye. Hərwi niye a tsikatay a ndo niye hay tebiye ta dzeke. \v 8 A gwaɗatay: «Taɗə ndo kə zalaka a magurlom i məzle dahəlay na, kâ ye kâ ndza ka təv məndzay lele eye bay. Ka ndza ka təv məndzay lele eye na, agəna ta zalay a ndo nakə a ze kar aye dərmak. \v 9 Ada ndo nakə a zalakum ta ndo niye, ki yaw na, ma gwaɗakeye: “Lətse! Gəray ha təv məndzay a ndo nakay.” Ka lətsiye, ka diye ka təv məndze nakə duk aye na, horoy ma gakeye. \v 10 Ɗuh bay, taɗə ta zalaka na, do ndza ka təv məndzay nakə lelebay duk ma dəba aye, hərwi ada ahəl nakə ndo nakə a zalaka ki yaw na, ma gwaɗakeye: “Dzam ga, dara ndza ka təv məndzay lele eye. Andza niye, nəkar, ka təriye kame i ndo niye mazala eye hay tebiye na, ndo bagwar eye.” \v 11 Hərwi ndoweye ka səgər ha bo ŋgay na, ta təriye ha wawa eye. Ndoweye kə həna ha gər, a təra ha bo ŋgay wawa eye na, ta səgəriye ha bagwar eye.» \p \v 12 Tsa na, Yesu a gwaɗay a ndo nakə a zalay aye: «Taɗə ka vəliye wu mənday a ndo hay na, kâ zalatay a dzam yak, a malamar yak hay, a gwala yak hay, a ndo i zlele hay bay, hərwi nəteye na, ta sliye faya məzalaka. Ta hamakeye wu mənday nakə ka vəlatay aye. \v 13 Ane tuk na, taɗə ka vəlateye wu mənday i magurlom a ndo hay na, zalatay a ndo i mətawak hay, a ndo videl eye hay, a ndo matəra eye hay, ada a guluf hay. \v 14 Ka ge andza niye na, ka ta hutiye məŋgwese pat nakə ndo i ŋgwalak hay ta lətseweye abəra ma mədahaŋ aye. Nəteye na, wu tay andaya məvəlatay a ɗəma bay. Mata vəlatay a ɗəma na, Mbəlom.» \s1 Dzeke i ndo mazala eye hay \r Mata 22.1-10 \p \v 15 Ndo niye hay tebiye tə tsəne bazlam i Yesu niye na, ndo nəte mə walaŋ tay a gwaɗay a Yesu: «Məŋgwese ka ndo nakə ma ta ndiye wu mənday ma Bəy i Mbəlom aye.» \p \v 16 Yesu a mbəɗay faya a gwaɗay: «Pat wuray na, ndoweye andaya a da wu mənday haladzay. A da wu mənday niye na, a zalatay a ndo hay haladzay ka mənde. \v 17 Həlay i mənde wu mənday a sla na, a slər ndo i məsler ŋgay mata zalatayaw a ndo hay. Mâ gwaɗatay tâ yaw anəke hərwi wu mənday maləva bo eye tsɨy. \p \v 18 «Ndo i məsler a həl bo a ye a gwaɗatay dumara. Ane tuk na, kwa way a may ha me. Ndo makurre eye a gwaɗay a ndo i məsler: “Na slay mede naha bay. Na səkəm guvah anəke na zəbaweye faya təday. Pəsa ga ha, mâ ndalaka bay.” \p \v 19 «Ndo neŋgeɗ a gwaɗay: “Na səkəm sla hay anəke sulo sulo zləm, na diye na ta dziye tay ha təday. Amboh pəsa ga ha, na slay naha bay. Mâ ndalaka bay.” \p \v 20 «Ndo mekeleŋ eye a gwaɗay sa: “Na zla dahəlay anəke hərwi niye na slay naha mede naha bay.” \p \v 21 «Ndo i məsler niye a maw a mətagay. A ye ka təv i ndo i gay ŋgay. A təkəray bazlam i ndo niye hay a ndo i gay ŋgay. Ndo i gay ŋgay a tsəne andza niye na, a ndalay haladzay. A gwaɗay a ndo i məsler ŋgay: “Do bəse ka təv məhay gər hay, ka tsəveɗ i walaŋ i gay hay. Zalatayaw a ndo i mətawak hay, a ndo videl eye hay, a guluf hay, a ndo matəra eye hay, tâ yaw kanaŋ.” \p \v 22 «Ndo i məsler a ye a zalatayaw a slala i ndo niye hay. A maw a gwaɗay a ndo i gay ŋgay: “Ndo i gay ga na ge məsler nakə ka tsikeŋ aye, ane tuk na, təv andaya ndo hay ta rah a ɗəma bay.” \p \v 23 «Tsa na, ndo i gay ŋgay a gwaɗay: “Do ka tsəveɗ neheye a ye a gəma wawa eye hay ada ka tsəveɗ neheye a ye ta tsakay i dzal aye. Gatay kutoŋ tâ yaw ada gay ga mâ rah ta ndo hay ɓirtsitse. \v 24 Neŋ faya na gwaɗakum eye: Ndo neheye tə lah məzalatay kurre ta yaw bay aye na, ndəray kwa nəte mə walaŋ tay ta ndzakiye ɗaf ga bay.”» \s1 Matəre gawla i Yesu ta deɗek eye \r Mata 10.37-38, 5.13; Markus 9.50 \p \v 25 Ndo hay haladzay tə paway bəzay a Yesu. Ahəl nakə faya ta diye ka tsəveɗ aye na, Yesu a mbəɗa me ka təv i ndo niye hay faya ta pay bəzay aye, a gwaɗatay a nəteye niye tebiye: \v 26 «Ndo nakə a say matəre gawla ga aye na, mâ wuɗa bəba ŋgay, may ŋgay, ŋgwas ŋgay, wawa ŋgay hay, malamar ŋgay hasləka eye hay kwa malamar ŋgay dem eye hay, mâ wuɗa tay ha mâ ze neŋ bay, kwa məgwaɗay a gər ŋgay neŋ eye mâ ze neŋ bay, bəna, ma sliye faya matəre gawla ga bay. \v 27 Ndoweye kə zla mayako mazləlmbaɗa eye kə peŋ bəzay bay na, ma sliye faya matəre gawla ga bay. \p \v 28 «Taɗə ndo mə walaŋ kurom a say məge gay na, ma ndziye ada ma pasliye suloy nakə ma dziye ha ka məge gay, ma zəbiye faya ma sleye ɗa mandəve ha məsler ɗaw. \v 29 Andza niye taɗə kə dzala faya dze bay. A pa naha mədok eye ɗekɗek tsa, ka ndəv ha maɗəzle bay na, ndo hay ta ŋgatay na, ta ŋgwasiye faya. \v 30 Ta gwaɗiye: “Ndo nakay a dazlay a maɗəzle gay tuk na, kə mba faya mandəv ha məsler eye bay!” \p \v 31 «Andza niye bəy nakə sidzew ŋgay hay gwezem kuro aye na, ma diye mata ge vəram ta bəy nakə sidzew ŋgay hay gwezem kuro kuro sulo aye ɗaw? Ma ta diye madazlay a vəram na, ma ndziye ma dzaliye gər lele təday. Ma tsətsahiye a gər ŋgay: “Anəke na, ta sidzew ga hay gwezem kuro na, na sliye faya məge vəram ta bəy nakə sidzew ŋgay hay gwezem kuro kuro sulo aye ɗaw?” \v 32 Taɗə ma sliye faya bay na, ma sləriye ndo hay ka təv i bəy niye ahəl nakə neŋgeye dəreŋ mba aye. Ma tsətsahiye naha faya məndze zay.» \p \v 33 Yesu a gwaɗatay sa: «Andza niye mə walaŋ kurom dərmak, taɗə ndoweye kə gər ha wu ŋgay tebiye bay na, ma sliye faya matəre gawla ga bay.» \p \v 34 Yesu a tsikatay dzeke mekeleŋ eye sa, a gwaɗatay: «Ayaw sluwal na, wu nakə lele aye. Ane tuk na, taɗə sluwal a vəɗ sa bay na, ta sliye matəre ha mâ vəɗ həraɓəɓa sa na, ma kəkay? \v 35 Ta sliye faya məge ha məsler sa bay. Kwa məkutse a guvah andza bərbur bəbay na, ma giye ŋgama bay. Ta kutsiye ha a bəra. Ndo nakə zləm andaya faya mətsəne aye na, mâ tsəne lele!» \c 15 \s1 Dzeke i təɓaŋ nakə a dze aye \r Mata 18.12-14 \p \v 1 Pat wuray na, ndo matsekele dzaŋgal hay ta siye i ndo i mezeleme hay tebiye ti ye ka təv i Yesu. Nəteye niye tebiye ti ye na, mata pay zləm a bazlam i Yesu. \v 2 Farisa hay ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye tə ŋgatay a Yesu ta ndo niye hay na, tə may ha mənese a Yesu, tə gwaɗ: «Ndo nakay i ŋgay a təma tay ha ndo i mezeleme hay ada ta ndiye ka bo wu mənday ka təv manəte eye na, kəkay?» \p \v 3 Yesu a səratay naha ka wu nakə faya ta tsikiye. A mbəɗatay faya ta dzeke, a gwaɗatay: \p \v 4 «Taɗə ndəray mə walaŋ kurom təɓaŋ ŋgay hay andaya temerre ada a dze faya abəra nəte mə walaŋ i təɓaŋ ŋgay niye hay na, ma gəriye ha kuro kuro tsɨɗ gər eye tsɨɗ eye niye hay, ma diye mapəla ahaya nəte eye niye a dze aye ma huta ahaya təday bəɗaw? \v 5 Taɗə kə huta na na, ɗərev ŋgay ma ŋgwasiye haladzay. Ma pa ahaya təɓaŋ ŋgay niye ka dzegwem, \v 6 ma zla ahaya a mətagay. Kə zla ahaya na, ma zalateye a dzam ŋgay hay ta ndo i məgeɗ ŋgay hay ada ma gwaɗateye: “Dumara ŋgwasakwa ka bo dziye hərwi təɓaŋ ga nakə a dze aye na, na huta na.”» \p \v 7 Yesu a gwaɗatay sa: «Taɗə ndo nəte kə gər ha mezeleme ŋgay na, sərum ha na, məŋgwese ma giye andaya ka təv i Mbəlom mə mbəlom andza niye dərmak, a ze ndo neheye kuro kuro tsɨɗ gər eye tsɨɗ ta zəba ka bo tay andza mezeleme andaya fataya təbey, a satay məgəre ha mezeleme tay bay aye.» \s1 Dzeke i kwar i suloy nakə a dze aye \p \v 8 Yesu a gwaɗatay sa: «Kəgəbay, ŋgwas waray nakə kwar i suloy andaya kuro ada a dze faya abəra nəte na, ma piye ako ka lalam, ma faɗiye na gay ŋgay ada ma pəliye na tə marəzlay a gər eye lele ma hutiye na təday. \v 9 Kə huta na na, ma zalateye a dzam ŋgay hay ta ndo i məgeɗ ŋgay hay. Ma gwaɗateye: “Dumara, ŋgwasakwa ka bo dziye hərwi na huta na kwar i suloy ga nakə a dze aye.”» \p \v 10 Yesu a gwaɗatay sa: «Sərum ha, taɗə ndo nəte kə gər ha mezeleme ŋgay na, məŋgwese andaya mə walaŋ i gawla i Mbəlom hay.» \s1 Dzeke i bəba nakə a pəsay ha mənese a wawa ŋgay aye \p \v 11 Yesu a gwaɗatay sa: «Ndoweye andaya na, wawa ŋgay hay sulo. \v 12 Pat wuray na, bo wawa eye nakə a tsətsah ka bəba ŋgay, a gwaɗay: “Bəba ga, zlele yak nakə ka ŋgənamay ha aza ta malamar ga aye na, vəleŋ faya abəra i ga anəke.” Bəba tay a tsəne andza niye na, a ŋgənatay ha zlele ŋgay a wawa ŋgay niye hay sulo aye. \p \v 13 «A ndza məhəne tsekweŋ na, wawa niye bo wawa eye a həl zlele nakə bəba ŋgay a vəlay aye, a səkəm ha. Ma dəba eye na, a həl bo a ye ha ka bo ta suloy niye a gəma dəreŋ eye. A ndisl a gəma niye na, a dazlay a məge wu nakə lelebay aye. A nas ha suloy niye tebiye. \p \v 14 «Suloy niye a ndəv faya abəra tebiye na, mandərzlaŋ bagwar eye a ge ma gəma eye niye. Wawa niye a huta wu mənday sa bay. \v 15 Tsa na, a ye mata pəle məsler. A huta məsler niye na, mə gay i ndo wuray ma gəma eye niye. Ndo niye a slər ha a pesl mata tsəkure madəras hay. \v 16 Ahəl nakə neŋgeye faya ma tsəkuriye madəras hay aye na, may a wur faya. A say haɓe mənde wu mənday nakə tə vəlawatay a madəras hay aye na, ndəray kə vəlay bay. \p \v 17 «Tsa na, a dazlay mədzele ka ɗəretsətseh ŋgay. A dzala ka məndze ŋgay nakə mə gay i bəba ŋgay aye, a gwaɗ: “Mə gay i bəba na, ndo i məsler ŋgay hay faya ta ndiye wu mənday lele ada a ze naha fataya abəra. Ada neŋ tuk na, na mətiye tə may kanaŋ na, kəkay! \v 18 Ŋgama anəke na, na həliye bo na miye ka təv i bəba ga. Na ye na, na gwaɗeye: Bəba ga, na ge mənese kame i Bəba Mbəlom ada kame yak. \v 19 Anəke na, na sla tâ zeleŋ wawa yak sa bay. Təra ga ha andza ndo i məsler yak tsa.” \v 20 A dzala andza niye na, a həl bo a mbəɗa gər a gay i bəba ŋgay. \p «Mazlambar ma ndisliye a gay i bəba ŋgay na, bəba ŋgay a ŋgatay naha dəreŋ. A ŋgatay naha na, a gay mə bo haladzay. Tsa na, a hway ka təv ŋgay. A ye naha a gəs na ka bo təmbolok təmbolok tə məŋgwese eye lele. \v 21 Yawa! Wawa niye a gwaɗay: “Bəba ga, neŋ na, na ge mənese kame i Mbəlom ada kame yak. Neŋ na, na sla tâ zeleŋ wawa yak sa bay.” \p \v 22 «Ane tuk na, bəba ŋgay a zalatay a ndo i məsler ŋgay hay, a gwaɗatay: “A niye bəse! Dum naha, zlumaw rəkwat nakə a le haladzay aye ada kalumay ka bo. Dum naha, zlumaw matsəraɗ, pumay a wur i həlay ada həlumaw tahərak, pumay a sik. \v 23 Gəsumaw sla niye magəla eye, kəɗum. Ndayakwa ada ka hatsakweye. \v 24 Hərwi wawa ga nakay na, haɓe na gwaɗ kə mət, anəke na, neŋgeye andaya tə ɗəre. Haɓe kə dze, anəke na, na huta na. Anəke na, ɗərev ga kə ŋgwasa.” Tsa na, ta dazlay a məhetse tuk. \p \v 25 «Ahəl nakə faya ta hatsiye aye na, wawa ŋgay bagwar eye mə pesl ma guvah. Həlay i madayaw ŋgay a mətagay a sla na, a həlaw bo abəra ma guvah. A yaw mazlambar bəse tə gay i bəba ŋgay na, a tsəne məhetse ta gaŋgaŋ eye dəɓtsim dəɓtsim. \v 26 Tsa na, a zalay a ndo nəte mə walaŋ i ndo i məsler i bəba ŋgay hay, a tsətsah faya a gwaɗay: “Maa ge mə gay kway bəgom na, mey?” \v 27 Ndo i məsler i bəba ŋgay niye a mbəɗay faya a gwaɗay: “Faya ta hatsiye hərwi malamar yak kə maw ma təv eye. Ada bəba yak a kəɗ sla niye magəla eye hərwi kə huta na wawa ŋgay, neŋgeye andaya zayzay lele, wuray kə gay bay.” \p \v 28 «Wawa bagwar eye a tsəne andza niye na, a ndalay haladzay. A kərah mede a mətagay. Bəba ŋgay a yaw ka təv ŋgay, a gay amboh. A gwaɗay: “Dara a mətagay.” \v 29 Ane tuk na, wawa ŋgay a mbəɗay faya a gwaɗay: “Tsəne wu nakə na tsikakeye təday. Kwa anəke bay, na gaka məsler na, məve haladzay ada ɗaɗa na kərah bazlam yak ɗaw? Ka vəleŋ wawa i voʼar ada nâ ge ha magurlom ta dzam ga hay tey na, ka vəleŋ ɗaw? \v 30 Ane tuk na, anaŋ wawa yak nakay a nasaka ha zlele ka ŋgwas hay aye na, anəke a maw na, ka kəɗay sla sa na, kəkay?” \p \v 31 «Bəba ŋgay a mbəɗay faya a gwaɗay: “Wawa ga, mâ ndalaka bay. Nəkar mandza eye na, huya ka təv ga ada zlele ga hay tebiye na, i yak bəɗaw? \v 32 A ye ka bo təɗe məge magurlom tə məŋgwese eye na, lele ŋgway. Hərwi malamar yak nakay na gwaɗ na, kə mət. Anəke na, neŋgeye andaya tə ɗəre. Haɓe kə dze, anəke na, na huta na!”» \c 16 \s1 Mbəlom ta suloy \r Mata 6.24, 11.12-13, 5.31-32; Markus 10.11-12 \p \v 1 Ma dəba eye na, Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay sa: «Ndoweye andaya zlele eye, ndo məpesle suloy ŋgay andaya. Ti ye naha tə gwaɗay a ndo i zlele niye: “Ndo məpaslaka na suloy yak na, faya ma nasakeye ha zlele yak.” \p \v 2 «Ndo i zlele niye a tsəne andza niye na, a zalay a ndo məpesle suloy ŋgay niye a gwaɗay: “Na tsəne ndo hay tə tsik ka nəkar na, mey? Suloy nday na, pesleŋ na ka ge ha na, wu waray wu waray, hərwi nəkar na, ka sliye faya matəre ndo i məsler ga sa bay.” \p \v 3 «Ndo məpesle suloy niye a tsik mə gər ŋgay, a gwaɗ: “Ndo i gay ga ma həhariye ga abəra ma məsler ŋgay ada na giye na, kəkay? Ada kwa gədaŋ ga andaya məfəte sa bay tuk na, kəkay? Na gwaɗ na rəkiye na, horoy ma geŋeye. \v 4 Ah! Na sər na giye hərwi ada ndo hay ta təmiye ga a gay tay taɗə ta kal ga ha abəra ma məsler na!” \p \v 5 «A ye a zalatay a ndo neheye gwedere i ndo i gay ŋgay andaya fataya aye nəte ta nəte. Ti ye naha. Tsa na, a gwaɗay a ndo kurre eye: “Gwedere i ndo i gay ga fakaya na, nday?” \p \v 6 «Ndo niye a mbəɗay faya a gwaɗay: “Dos i mal temerre.” Ndo məpesle suloy niye a gwaɗay: “Ɗerewel i gwedere yak anaŋ. A niye ndza bəse, watsa a ɗəma na, dos i mal kuro kuro zləm tsa.” \p \v 7 «Tsa na, a gwaɗay a ndo neŋgeɗ: “Ada nəkar na, gwedere i ndo i gay ga fakaya na, nday?” Ndo niye a mbəɗay faya a gwaɗay: “Taɓay i bəle temerre.” \p «Ndo məpesle suloy niye a gwaɗay: “Ɗerewel i gwedere yak anaŋ. A niye ndza bəse, watsa a ɗəma taɓay i bəle kuro kuro tsamahkar tsa.” \p \v 8 «Ndo i gay ŋgay a ŋgatay andza niye na, a zambaɗay a ndo məpesle suloy ŋgay hərwi a ge məsler ta bəbərek. Andza niye, ndo neheye tə sər Mbəlom bay aye na, tə dzala ka wu nakə ma ta giye bo kame aye. Ta wuɗa bo mə walaŋ tay. Nəteye bəbərek eye hay ta ze ha ndo i Mbəlom hay.» \p \v 9 Yesu a səkah ha me ŋgay niye, a gwaɗatay: «Neŋ faya na gwaɗumeye sa: Gum ŋgwalak tə zlele i məndzibəra nakay lele. Hərwi taɗə ka ndəv fakuma abəra na, ka ta hutumeye sifa nakə ma ndəviye bay aye. \p \v 10 «Ndo nakə a ge wu wawa eye hay ta tsəveɗ eye na, ma giye wu bagwar eye hay ta tsəveɗ eye dərmak. Ndo nakə kwa wu wawa eye hay a ge na ta tsəveɗ eye bay aye na, wu bagwar eye hay dərmak ma giye na ta tsəveɗ eye bay. \v 11 Ada taɗə ka mbum faya məge məsler ta tsəveɗ eye lele tə zlele i məndzibəra nakay bay na, mata vəlakum zlele lele eye na, way? \v 12 Taɗə ka sərum məgay gər a wu i ndo hay bay na, mata vəlakum wu kurom neheye ka ləvumay gər aye na, way? \p \v 13 «Ndəray ma sliye məge məsler a ndo i gay ŋgay hay sulo bay. Hərwi pat neŋgeɗ na, ma geye seweɗ a ndo i gay ŋgay neŋgeɗ, ma wuɗiye na neŋgeɗ lele. Kəgəbay ma gəseye me a ndo neŋgeɗ, a ndo neŋgeɗ na, ma gəseye me bay tebiye. Nəkurom bəbay ka slumeye faya məge məsler a Mbəlom ada a suloy sulo sulo bay.» \p \v 14 Farisa hay tə tsəne bazlam i Yesu neheye a tsik aye tebiye. Tə ŋgwasa ka Yesu hərwi nəteye na, ta wuɗa suloy haladzay. \p \v 15 Yesu a gwaɗatay a Farisa niye hay: «Nəkurom ka təv ɗəre i ndo hay na, ka gwaɗum nəkurom ndo lele eye hay. Ane tuk na, Mbəlom na, a sər ɗərev kurom hay. Hərwi wu nakə ndo hay tə gwaɗ bagwar eye na, ka təv ɗəre i Mbəlom na, lele bay tebiye. \v 16 Həlay i bazlam i Musa mapala eye tə ɗerewel i ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay kə ndza hus a həlay i Yuhana madzəhuɓe ndo a yam. Kwa abəra ahəl niye na, tə ɗawa ha Labara Ŋgwalak eye i Bəy i Mbəlom. Həlay nakay na, kwa way a ge gədaŋ hərwi məfələkwe a Bəy i Mbəlom. \v 17 Magərmbəlom ta dala na, ta ndəviye. Ane tuk na, kwa wu tsekweŋ ma dziye abəra mə bazlam ga mapala eye bay. \p \v 18 «Ndoweye ka həhar na ŋgwas ŋgay ada kə zla a ɗəma ŋgwas mekeleŋ eye na, kə ge madama. Ada ndoweye kə zla ŋgwas nakə zal ŋgay a həhar na aye na, kə ge madama dərmak.» \s1 Ndo i zlele ta Lazar \p \v 19 Yesu a gwaɗatay sa: «Ndoweye andaya zlele eye. Neŋgeye a pawa ka bo petekeɗ nakə a le haladzay aye ada masəkəme ŋgay eye na, suloy haladzay. Neŋgeye mandza eye pat pat ma wiya ada wu mənday ŋgay na, lele. \v 20 Ndoweye andaya dərmak məzele ŋgay Lazar. Neŋgeye na, mətawak eye, wuray ŋgay andaya bay. Bo ŋgay tebiye na, mbəlak eye ɗekɗek. A yaw ka məgeɗ i ndo i zlele niye. A hənawa mə ɗəma. \v 21 A say haɓe mənde batatuk i wu mənday nakə a kutsawa abəra ka təv mənde wu mənday i ndo i zlele niye. Ane tuk na, kəra hay tə yawa naha ka təv ŋgay mandekeɗe mbəlak ŋgay niye ɗuh. \p \v 22 «Ma dəba eye na, Lazar a mət. Gawla i Mbəlom hay tə zla na ka təv i Abraham. Ndo niye zlele eye a mət dərmak. Tsa na, tə la na. \v 23 Ndo niye zlele eye na, a sawa ɗəretsətseh haladzay ma təv məndze i mədahaŋ hay. A zəba ɗəre, a ma ha ɗəre a gəma na, a ŋgatay naha a Abraham ta Lazar nəteye ka təv manəte eye dəreŋ tə neŋgeye. \v 24 A zalay naha a Abraham, a gwaɗay: “Bəba ga Abraham, na gaka mə bo təbəɗew? Amboh slər Lazar na, mâ tələka wur həlay ŋgay a yam ada mâ təkweŋew ka ɗərneh mageŋ zayya tey. Hərwi neŋ faya na siye ɗəretsətseh haladzay ma ako nakay.” \p \v 25 «Ane tuk na, Abraham a gwaɗay naha: “Wawa ga, sər ha na, ka huta ka məndzibəra na, haladzay. Lazar neŋgeye na, kə sa ɗəretsətseh haladzay. Anəke na, neŋgeye mandza eye barbarra, ma ndiye i ŋgay tey. Anəke nəkar na, ka siye ɗəretsətseh dərmak tey. \v 26 Ada sa tsa na, bəɗ zəbol eye mə walaŋ kway. Andza niye ndo neheye a satay mede naha a diye kurom aye na, ta sliye faya mede naha bay. Ada madayaw abəra ka təv kurom a təv may bəbay na, ma tasiye bo bay.” \p \v 27 «Ndo i zlele niye a gwaɗay naha a Abraham: “Amboh, slər Lazar a gay i bəba ga, \v 28 malamar ga hay andaya zlam. Mâ ye mâ gatay ɗaf na, tâ yaw a təv i ɗəretsətseh nakay bay.” \p \v 29 «Abraham a mbəɗay faya, a gwaɗay: “Malamar yak hay na, Musa ta ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay andaya ta ɗatay ha. Tâ pay zləm a bazlam tay.” \p \v 30 «Ndo i zlele niye a gwaɗay a Abraham: “Niye na, ma sliye ɗa bay, bəba ga Abraham. Ane tuk na, taɗə ndəray a maw abəra ma bəɗ, a ye ka təv tay na, ta mbəɗiye ha mede tay.” \p \v 31 «Abraham a gwaɗay: “Taɗə ta pay zləm a Musa ta ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay bay na, kwa ndo mâ lətsew abəra ma mədahaŋ, mâ ye ka təv tay bəbay na, ta tsəniye bay.”» \c 17 \s1 Mezeleme \r Mata 18.6-7,21-22; Markus 9.42 \p \v 1 Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Wu hay andaya haladzay ta səpatiye tay ha ndo hay ka məge mezeleme. Kutoŋ ma giye bo andza niye. Ane tuk na, ɗəretsətseh ka gər i ndo nakə ma səpatiye ndo hay ka məge mezeleme aye. \v 2 Ŋgama tâ ɓaray maɗiz i kwar a ɗay ada tâ kal ha a huɗ i bəlay tə bəmalə nakə ma səpatiye nəte mə walaŋ i wawa neheye tsekweŋ tsekweŋ ka məge mezeleme aye. \v 3 Anəke na, gum metsehe lele, həbum gər kurom. \p «Taɗə malamar yak kə gaka mənese na, tsikay faya ta tsəfetsəfe aye. Ada taɗə kə gər ha mezeleme ŋgay na, pəsay ha mezeleme ŋgay. \v 4 Taɗə a gaka mənese mə walaŋ i məhəne nəte sik tasəla ada faya ma deyeweye ka təv yak məgwaɗaka: “Na nasaka, amboh pəsa ga ha” na, pəsa ha.» \s1 Məgəle ha mədzal gər \r Mata 17.20 \p \v 5 Ndo i maslaŋ i Yesu hay ta tsətsah, tə gwaɗay a Yesu: «Bəy Maduweŋ, səkahamay ha mədzal gər ka nəkar tey.» \p \v 6 Bəy Maduweŋ a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Taɗə ta deɗek mədzal gər kurom mâ ge andaya tsekweŋ andza wur i ɓəzaŋ na, ka slumeye faya məgwaɗay a dərizl i gərɗaf i kuvoray nakay: “Ŋgwaɗ abəra kanaŋ, do ta zəv bo a bəlay” na, ma gəsakumeye me.» \s1 Ndo məge məsler neheye ta hutiye magogoy bay aye \p \v 7 Yesu a gwaɗatay sa: «Way nakə mə walaŋ kurom, ndo i məsler ŋgay faya ma fəteye ma guvah agəna ma tsəkureye na gənaw ŋgay hay, kə maw a mətagay na, ndo i gay ŋgay ma gwaɗeye: “Dara bəse, nda ɗaf” ɗaw? \v 8 Ane tuk na, ma gwaɗeye ɗuh na: “Do naha, deŋew ɗaf ga. Mbəɗaw ka bo petekeɗ mekeleŋ hərwi məhəleŋew ɗaf ga. Ahəl nakə neŋ faya na ndiye ada na siye wu məse aye na, ma dəba eye nəkar dərmak ka sliye faya mənde wu mənday ada ka siye wu məse.” Ndo i gay ŋgay ma tsikeye andza niye bəɗaw? \v 9 Ka dzalum na, ma geye sɨsœ a ndo i məsler ŋgay niye hərwi kə gay na wu nakə a tsikay ge aye ɗaw? \p \v 10 «Nəkurom dərmak andza niye, taɗə ka gum məsler nakə Mbəlom a gwaɗakum “gum” aye na, gwaɗum ɗuh na: “Nəmay ndo məge məsler tsa hərwi nəmay, nəmaa ge na, məsler nakə təɗe a ye ka bo nəmaa giye.”» \s1 Yesu a mbəl tay ha ndo madəgwaɗa eye hay kuro \p \v 11 Yesu faya ma diye a Zerozelem na, a ye tə kokway nakə a ŋgəna ha dala i Samari ta dala i Galile aye. \v 12 Mazlambar ma ta ndisliye a gəma wuray na, ndo madəgwaɗa eye hay kuro ta hway naha a satay mədzəgər tage Yesu. Tə lətse dəreŋ. \v 13 Tsa na, ta wuda ta gədaŋ, tə zalay naha a Yesu, tə gwaɗ: «Yesu, Bəy! Nəmaâ gaka mə bo təbəɗew!» \p \v 14 Yesu a ŋgatatay, a gwaɗatay naha: «Dum ta bəzumay ha bo a ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye.» Nəteye faya ta diye mata bəzatay ha bo a ndo məvəlaway wu a Mbəlom na, tə mbəl suwuɗ suwuɗ. \p \v 15 Ndo nəte mə walaŋ tay a zəba ka bo ŋgay na, kə mbəl suwuɗ suwuɗ. A mbəɗa gər ka təv i Yesu pəlasl. A ye tə mazambaɗay naha a Mbəlom ta magala. \v 16 A ye naha na, a kal ha bo kame i Yesu ta daʼar luz ka dala. A gay sɨsœ haladzay a Yesu. Ndoweye niye na, ndo i Samari hay. \p \v 17 Yesu a gwaɗ: «Na gwaɗ tə mbəl na, kuro tebiye bəɗaw? Neheye tsɨɗ eye na, nəteye məŋgay? \v 18 Ndəray kə dzala mə walaŋ tay madayaw məgay naha sɨsœ a Mbəlom bay. Ɗuh mayaw na, bərakəzaŋ nakay ɗaw?» \v 19 Tsa na, Yesu a gwaɗay a bərakəzaŋ niye: «Lətse! Do wu yak, mədzal gər yak nakə ka dzala ha ka neŋ aye kə mbəl kar ha.» \s1 Maa sər pat i mandəve i məndzibəra na, Mbəlom nəte ŋgweŋ \r Mata 24.23-28,37-41 \p \v 20 Pat wuray na, Farisa hay ta tsətsah ka Yesu, tə gwaɗay: «Bəy i Mbəlom ma ta deyeweye na, kəɗay?» \p Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Bəy i Mbəlom ma deyeweye na, ndo hay ta ŋgateye bay. \v 21 Ta gwaɗiye: “Zəbum neŋgeye anaŋ kanaŋ” kəgəbay “Neŋgeye atay” bay. Hərwi sərum ha Bəy i Mbəlom na, neŋgeye mə walaŋ kurom.» \p \v 22 Tsa na, a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Həlay eye ma deyeweye ma sakumeye məŋgatay a Wawa i Ndo kwa pat eye nəte tsa, ane tuk na, ka ŋgatumeye bay. \v 23 Ta gwaɗumeye: “Zəbum atay!” Kəgəbay “Zəbum neŋgeye anaŋ!” Ane tuk na, kâ yum bay, kâ hwayum faya bay. \v 24 Pat eye ma deyeweye neŋ Wawa i Ndo na deyeweye na, andza mawutseɗe i mbəlom nakə a wutseɗe na, dzaydzay ŋgay eye a dəv kwa abəra mə bəzay i mbəlom hus a məgəma aye. Na deyeweye na, andza niye. \v 25 Ane tuk na, na siye ɗəretsətseh haladzay təday ada ndo neheye anəke aye ta kaliye ga ha.» \p \v 26 «Wu nakə a ge bo a həlay i Nuhu aye na, pat nakə neŋ Wawa i Ndo na deyeweye na, ma ta giye bo andza niye dərmak.\f + \fr 17:26 \ft Madazlay i wu hay 6.5-12, 7.6-23.\f* \v 27 Ahəl niye na, ndo hay tə ndayawa wu mənday ada tə sawa wu məsay, tə zlawa dahəlay hay ada tə vəlawa dem tay hay a zal hus a pat nakə Nuhu a fələkwa a kwalalaŋ i yam aye. Yam bagwar eye a rah ka məndzibəra a dze tay ha siye i ndo hay tebiye. \p \v 28 «Sa na, ma ta təriye andza a həlay i Lot: Ndo hay tə ndayawa wu mənday ada tə sawa wu məsay. Ta səkəmawa wu hay ada ta səməkawa ha. Ta zəvawa dərizl i gərɗaf hay ada ta ɗəzlawa gay tay hay. \v 29 Ane tuk na, pat nakə Lot a lətse a yaw abəra ma gəma i Sodom aye na, ako a paw abəra mə mbəlom andza yam ada tə wuye andaya a təma wafafafa, a dze tay ha ndo i gəma niye hay tebiye.\f + \fr 17:29 \ft Madazlay i wu hay 19.24-25.\f* \v 30 Pat nakə neŋ Wawa i Ndo na deyeweye na, ma ta təriye andza niye dərmak. \p \v 31 «Pat eye niye na, ndo nakə ka gər i gay ada wu ŋgay hay mə gay aye na, mâ mbəzlaw hərwi məzlaw wu mə gay bay. Andza niye ndo nakə ma guvah aye na, mâ maw a mətagay bay. \v 32 Wu nakə a ge bo ta ŋgwas i Lot aye na, mâ mətsakum gər bay!\f + \fr 17:32 \ft Madazlay i wu hay 19.26.\f* \v 33 Ndo nakə ka pəla mətəme ha məsəfəre ŋgay aye na, ma ta dziye ha ɗuh. Ane tuk na, ndo nakə ma dziye ha məsəfəre ŋgay hərwi ga aye na, ma təmiye ha ɗuh. \p \v 34 «Sərum ha pat eye niye ta həvaɗ na, ndo hay sulo mahəna eye ka sləlah na, ta zliye nəte, ta gəriye ha neŋgeɗ. \v 35 Ŋgwas hay sulo ta ləgəriye salamay ka ber, ta zliye nəte, ta gəriye ha neŋgeɗ. [ \v 36 Hasləka hay sulo ma guvah ta fətiye, ta zliye nəte, ta gəriye ha neŋgeɗ.]» \p \v 37 Gawla ŋgay hay ta tsətsah faya tə gwaɗay: «Wu niye ma ta giye bo andza niye na, ka waray Bəy Maduweŋ.» \p Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Təv nakə wu maməta eye mə ɗəma aye na, magoduk hay ta hayiye gər a ɗəma.» \c 18 \s1 Maɗuwulay me a Mbəlom tə marəzlay a gər \p \v 1 Ma dəba eye, Yesu a tsikatay dzeke hərwi məɗe tay ha na, tâ ɗuwulay me a Mbəlom huya tâ ye gər maɗuwule me bay. \v 2 A gwaɗatay: \p «Ndo məge sariya wuray ma gəma eye andaya. Ndoweye niye na, madzədzere i Mbəlom mə ɗərev ŋgay təbey, ada ndo a gay mə gər bay sa. \v 3 Madakway i ŋgwas andaya ma gəma eye niye dərmak. Madakway i ŋgwas niye a yawa ka təv ŋgay pat pat hərwi mâ gay na sariya ŋgay tey. A gwaɗay a ndo məge sariya niye: “Gamay na sariya ta ndo məne ɗəre ga anaŋ tey.” \p \v 4 «Kə ndza haladzay ndo məge sariya a kəma məge sariya i madakway i ŋgwas niye bay. A dzala mə gər ŋgay a gwaɗ: “Ayaw! Neŋ na dzala gər ka Mbəlom bay ada kwa ndo a geŋ mə gər bay, \v 5 ane tuk na, madakway i ŋgwas nakay faya ma wurɗeŋeye me, ŋgama na geye na sariya ŋgay təday bəna, ma gəriye ha madayaw ka təv ga bay.”» \p \v 6 Bəy Maduweŋ a gwaɗatay sa: «Tsənum wu nakə ndo məge sariya niye ŋgwalak eye bay a tsik aye! \v 7 Ada Mbəlom neŋgeye na, ma dzəniye ndo ŋgay hay bəɗaw? Taɗə faya ta tuway naha bo na, ma giye mahonok madzəne tay ɗaw? \v 8 Sərum ha na, ma dzəniye tay ta bəse. Ane tuk na, aza neŋ Wawa i Ndo na deyeweye na, na hutiye ndo mədzal gər hay ka neŋ ŋgway ɗaw?» \s1 Ndo i Farisa ta ndo matsekele dzaŋgal \p \v 9 Yesu a tsikatay dzeke mekeleŋ eye sa. Dzeke niye na, hərwi ndo neheye tə dzala tə gwaɗ nəteye ka ɗəre i Mbəlom na, ŋgwalak eye hay ada nəteye ta zəba ka siye i ndo hay na, andza ndo hay bay. \v 10 A gwaɗatay: \p «Ndoweye hay andaya sulo, ti ye a gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom mata ɗuwulay me a Mbəlom. Ndo neŋgeɗ na, ndo Farisa, neŋgeɗ na, ndo matsekele dzaŋgal. \p \v 11 «Ti ye naha na, ndo Farisa niye a lətse təv ŋgay wal. A gwaɗ mə ɗərev ŋgay: “A! A! Mbəlom ga, na gaka naha sɨsœ hərwi neŋ na, andza siye i ndo hay təbey. Nəteye na, məkal eye hay, ndo ŋgwalak eye hay bay. Tə gawa madama. Neŋ na, na gaka naha sɨsœ hərwi neŋ andza ndo matsekele dzaŋgal nakay təbey. \v 12 Mə luma nəte na, na gawa daliyam sik sulo. Wu ga kuro na, na vəlawa nəte.”» \p \v 13 «Ndo matsekele dzaŋgal neŋgeye na, a lətse dəreŋ. Kwa kə lətse ha gər mazəbe ɗəre a mbəlom bay tebiye. Ane tuk na, a gwaɗ: “Mbəlom! Na gaka mə bo tey hərwi neŋ na, ndo i mezeleme.”» \p \v 14 Yesu a gwaɗatay: «Sərum ha na, ndo matsekele dzaŋgal nakay a ye a ŋgway a mətagay na, neŋgeye ka təv i Mbəlom na, lele. Ane tuk na, ndo Farisa niye neŋgeye na, andza niye təbey. Hərwi ndo nakə a say tâ gwaɗ neŋgeye bagwar eye na, Mbəlom ma təriye ha wawa eye ɗuh. Ndo nakə a təra ha bo ŋgay wawa eye kame i ndo hay aye na, Mbəlom ma təriye ha bagwar eye ɗuh.» \s1 Yesu a təma wawa hay \r Mata 19.13-15; Markus 10.13-16 \p \v 15 Ma dəba eye na, ndo hay tə həl naha wawa tsekweŋ tsekweŋ eye hay a Yesu hərwi ada mâ pa fataya həlay ada tâ huta ŋgama. Ane tuk na, gawla ŋgay hay tə gatay me a ndo niye hay tə həlay naha wawa hay aye. \p \v 16 Yesu a gwaɗatay a wawa hay: «Həndzəɗumaw ka təv ga.» A gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Gərum tay ha wawa hay, tâ yaw ka təv ga! Kâ həharum tay ha bay, hərwi Bəy i Mbəlom mavəla eye na, a slala i ndo neheye andza wawa neheye. \v 17 Sərum ha na, ndoweye ka təma Bəy i Mbəlom andza wawa neheye bay na, ma diye a Bəy i Mbəlom bay.» \s1 Ndo i zlele ta Bəy i Mbəlom \r Mata 19.16-30; Markus 10.17-31 \p \v 18 Bəy i Yahuda wuray a tsətsah ka Yesu, a gwaɗay: «Miter lele eye, na hutiye sifa nakə ma ndəviye bay aye na, na giye na, kəkay?» \p \v 19 Yesu a gwaɗay: «Ka zeleŋ ndo lele eye na kemey? Ndo lele eye na, Mbəlom nəte ŋgweŋ. \v 20 Ka sər bazlam i Mbəlom mapala eye ɗaw? Bazlam i Mbəlom mapala eye a gwaɗ na: Kâ ge madama bay, kâ kəɗ gər i ndo bay, kâ ge məkal bay, kâ raw me ka ndo kame i sariya bay, rəhatay ha gər a bəba yak ta may yak.\f + \fr 18:20 \ft Madayaw abəra ma Ezipt 20.12-16; Levitik 5.16-20.\f*» \p \v 21 Ndo niye a mbəɗay faya a gwaɗay: «Gər i bazlam mapala eye neheye ka paslaw aye na, na hənay ha gər kwa ma wawa.» \p \v 22 Yesu a tsəne andza niye na, a gwaɗay: «A zəkaw fakaya abəra wu nəte sa: Anəke na, do ta səkəm ha zlele yak hay tebiye ada kâ ŋgənatay suloy eye a ndo i mətawak hay. Ka ge andza niye na, ka ta hutiye zlele mə mbəlom. Tsa na, dara, peŋ bəzay.» \p \v 23 Ane tuk na, ndo niye a tsəne bazlam niye na, a ndalay haladzay hərwi zlele ŋgay na, haladzay. \p \v 24 Yesu a zəba faya na, a ndalay, a gwaɗ: «Hərwi ndo i zlele na, mede a Bəy i Mbəlom i ŋgay na, mada me eye haladzay. \v 25 Tə bəmalə nakə ndo i zlele ma diye a Bəy i Mbəlom aye na, ŋgama zləgweme mâ ye ta bəɗ i ləpəre.» \p \v 26 Ndo neheye tə tsəne bazlam i Yesu nakə a tsik aye na, tə gwaɗ: «Ane tuk na, kə ge andza niye na, mata sle mətəme na, way?» \p \v 27 Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Ndəray ma sliye mətəme bay. Ane tuk na, Mbəlom ma sliye mətəme ha ndo.» \p \v 28 Tsa na, Piyer a gwaɗay: «Tsəne! Nəmay anaŋ, nəmaa gər ha gay may hərwi məpaka bəzay na, kəkay?» \p \v 29 Yesu a gwaɗatay: «Sərum ha, ndoweye kə gər ha gay ŋgay, ŋgwas ŋgay, malamar ŋgay hasləka eye hay ta malamar ŋgay dem eye hay, bəba ŋgay ta may ŋgay, wawa ŋgay hay hərwi Bəy i Mbəlom na, \v 30 anəke ahəl kway nakay ma hutiye a ɗəma haladzay ada kame na, ma hutiye sifa nakə ma ndəviye bay aye.» \s1 Yesu a ɗa ha məməte ŋgay \r Mata 20.17-19; Markus 10.32-34 \p \v 31 Yesu a zalatay a gawla ŋgay niye hay kuro gər eye sulo aye abəra mə walaŋ i ndo hay kətsah. Tsa na, a gwaɗatay: «Tsənum! Anəke na, ka tsalakweye a Zerozelem. Mə ɗəma na, wu nakə ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay tə watsa ahəl niye ka gər i neŋ Wawa i Ndo aye na, ma giye bo tuk. \v 32 Ta vəlateye ga ha a ndo neheye tə sər Mbəlom bay aye. Ta ŋgwasiye fagaya, ta tseɗeŋeye, ta tufeŋeye slesleɓ a ɗəre. \v 33 Ta ndaɓiye ga ta mandalaɓa ada ta kəɗiye ga. Ane tuk na, ma məhəne mamahkar eye na, na lətseweye abəra ma mədahaŋ.» \p \v 34 Ane tuk na, gawla ŋgay hay ta tsəne wu nakə a tsik aye bay. A ge fataya bazlam nakə Yesu a tsik aye a say məgweɗe mey na, maŋgaha eye. A tsik na, ka gər i wu waray na, tə sər bay. \s1 Yesu a mbəl ha ndo wuray guluf eye ma gəma i Zeriko \r Mata 20.29-34; Markus 10.46-52 \p \v 35 Mazlambar Yesu ma ndisliye a Zeriko na, guluf wuray andaya mandza eye ka tsakay i tsəveɗ, a rəkawa wu ka ndo hay. \v 36 A tsəne ndo hay faya ta diye ka tsəveɗ na, a gwaɗatay: «Labara i mey?» \p \v 37 Ta mbəɗay faya, tə gwaɗay: «Yesu ndo i Nazaret ma diye tə faʼanaŋ.» \p \v 38 Guluf niye a tsəne andza niye na, a wuda ta magala, a gwaɗ: «Yesu, Wawa i Davit, nâ gaka mə bo təbəɗew?» \p \v 39 Ndo neheye tə lah naha kame aye na, tə gay me a guluf niye hərwi ada mâ bəbəl wuray bay, mâ ndza ɗikɗik. \p Ɗuh a zaka ha mawude haladzay ta magala, a gwaɗ: «Wawa i Davit, nâ gaka mə bo təbəɗew!» \p \v 40 Yesu a ndisl naha na, a lətse, a gwaɗatay: «Dum gəsumayaw həlay kanaŋ.» Tsa na, ti ye tə gəsayaw həlay. A ndisl naha ka təv i Yesu na, Yesu a tsətsah faya, a gwaɗay: \v 41 «A saka nâ ge hərwi yak na, mey?» \p Guluf niye a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Bəy ga, a seŋ na, nâ ŋgatay a ɗəre sa tey.» \p \v 42 Tsa na, Yesu a gwaɗay: «Yawa lele, mədzal gər yak nakə ka dzala ga ha aye na, kə mbəl kar ha.» \p \v 43 Kwayaŋŋa guluf niye a ŋgatay a ɗəre. A pay bəzay a Yesu. A zambaɗay a Mbəlom. Ndo niye hay haladzay aye tə ŋgatay a wu nakə a ge bo aye na, nəteye tebiye ta zambaɗay a Mbəlom. \c 19 \s1 Yesu ta Zase \p \v 1 Yesu a ndisl a Zeriko na, a ye ta wuzlahgəma i Zeriko niye. \p \v 2 Ahəl nakə faya ma diye na, ndoweye andaya tə zalay Zase, neŋgeye andaya dərmak. Neŋgeye na, zlele eye. Neŋgeye bagwar i ndo matsekele dzaŋgal hay. \v 3 A pəla tsəveɗ məŋgatay a Yesu na, way. Ane tuk na, kə ŋgatay bay hərwi ndo hay haladzay ada neŋgeye na, dakwel eye. \v 4 A hway ka me, a ye naha a tsal a gərɗaf i kuvoray. A tsal a gərɗaf na, hərwi məŋgatay a Yesu nakə ma diye ta tsəveɗ niye aye. \p \v 5 Yesu a ndisl naha a bəzay i gərɗaf i kuvoray niye na, a zla gər ka mbəlom, a zəba ɗəre a gərɗaf niye. A ŋgatay naha a Zase. Tsa na, a gwaɗay naha: «Zase, mbəzlaw bəse. Bəgom na diye na ta ndziye mə gay yak.» \p \v 6 Zase a tsəne andza niye na, a mbəzlaw bəse. Tsa na, ti ye ka bo a gay ŋgay. Ti ye naha na, a təma tay ha tə məŋgwese lele. \p \v 7 Ndo hay tə ŋgatay andza niye na, a ndalatay. Ta ŋgəlay bəzay a Yesu. Tə gwaɗ: «Ndo nakay a ye mata ndze mə gay i ndo i mezeleme ɗaw!» \p \v 8 Zase neŋgeye a lətse kame i Bəy Maduweŋ a gwaɗay: «Tsəne Bəy Maduweŋ ga! Anəke na, na ŋgəniye ha zlele ga wuɗak, na ŋgənatay ha a mətawak hay. Ada taɗə na zla suloy abəra ka ndoweye ka zal na, na may ha ŋgway a ɗəma madzəga faɗ.» \p \v 9 Yesu a tsəne andza niye na, a gwaɗay: «Bəgom mətəme ki yaw a gay yak hərwi nəkar na, wawa i Abraham dərmak. \v 10 Hərwi neŋ Wawa i Ndo na yaw na, mapəle ndo neheye madza eye hay ada mətəme tay ha.» \s1 Dzeke i suloy nakə ndo a ŋgənatay a ndo i məsler ŋgay hay aye \r Mata 25.14-30 \p \v 11 Ndo niye hay faya ta pay zləm a bazlam ŋgay niye hay na, Yesu a tsikatay dzeke sa. A tsik dzeke niye na, mazlambar ma ndisliye a Zerozelem. Ndo hay tə dzala na, tə gwaɗ: «Mazlambar Bəy i Mbəlom ma deyeweye tuk.» \v 12 Wu nakə Yesu a tsikatay aye na, anaŋ, a gwaɗatay: \p «Ndoweye andaya neŋgeye na, gwala i bəy hay. A ye a gəma dəreŋ eye hərwi ada tâ pa ahaya a bəy. Ta pa na a bəy na, ma maweye ma ləviye ndo ŋgay hay. \v 13 Ma ta həliye bo ma diye na, a zalatay a ndo i məsler ŋgay hay kuro. Nəteye niye kuro aye ti ye naha. Ti ye naha na, a ŋgənatay kwar i suloy. A vəlatay kwar i suloy nəte nəte tay aye. Kwar i suloy niye nəte na, suloy mə ɗəma haladzay. A gwaɗatay: “Mbəɗum ha həlay hus a pat nakə na maw aye.” \p \v 14 «Ane tuk na, ndoweye niye a say bəy aye na, ndo i gəma ŋgay hay ta wuɗa na bay. Tə slər ndo hay ma dəba ŋgay hərwi tâ ye tâ gwaɗatay na: “A samay ndo nakay mâ təra bəy may bay.” \p \v 15 «Ada ɗuh huya ta pa na a bəy. Tə pa na a bəy na, a maw a gəma ŋgay tuk. A maw na, a zalatay a ndo i məsler ŋgay niye hay a ŋgənatay kwar i suloy aye hərwi məsəre ha magogoy nakə tə huta faya aye. \p \v 16 «Ndo makurre eye a ye naha, a gwaɗay: “Ndo i gay ga, kwar i suloy nakə ka vəleŋ aye na, na huta faya kuro.” \p \v 17 «Bəy niye a gwaɗay: “Nəkar na, ndo i məsler lele eye deɗek. Anəke na, na piye kar a bəy, ka ləviye gəma kuro hərwi məsler nakə tsekweŋ aye ka ge na ta tsəveɗ eye.” \p \v 18 «Ndo masulo eye a ye naha a gwaɗay: “Ndo i gay ga, suloy niye ka vəleŋ eye na, na huta faya zlam.” \p \v 19 «Bəy a gwaɗay a ndo niye: “Nəkar na, na piye kar bəy eye, ka ləviye gəma zlam.” \p \v 20 «Ma dəba eye na, ndo neŋgeɗ a ye naha a gwaɗay: “Ndo i gay ga, kwar i suloy yak nakə ka vəleŋ aye anaŋ. Na ləva faya bo lele na mbuza na a petekeɗ, na ŋgaha na lele. \v 21 Na dzədzaraka haladzay, hərwi nəkar na, ndo makula gər eye. Wu yak bay na, ka zliye tsa, ka sləga bay na, ka dziye tsa.” \p \v 22 «Bəy niye a mbəɗay faya a gwaɗay: “Nəkar na, ndo i məsler nakə ŋgwalak eye bay aye. Maa gəs kar a sariya na, bazlam yak eye wu yak. Ka sər ha kurre neŋ na, ndo makula gər eye, ada kwa wu ga bay na, na zliye, na sləga bay na, na dziye tsa na, \v 23 ada ka mey, meeneŋ na, peŋ na suloy a gay nakə tə pawa a ɗəma suloy aye. Atay ka məmaw ga na, na diye na həlaweye abəra mə ɗəma na, na hutiye faya magogoy.” \p \v 24 «Tsa na, a gwaɗatay a ndo neheye ka təv aye niye: “A niye zlum faya abəra kwar i suloy niye. Vəlumay faya a ndo nakə kwar i suloy andaya faya kuro aye.” \p \v 25 «Ndo niye hay ta mbəɗay faya tə gwaɗay: “Bəy may, neŋgeye na, kwar i suloy ŋgay andaya kuro segey!” \p \v 26 «Bəy niye a gwaɗatay: “Sərum ha na, ndo nakə wu ŋgay andaya na, ta səkahay ha sa. Ane tuk na, ndo nakə wu ŋgay andaya bay aye na, kwa tsekweŋ eye nakə andaya faya aye na, ta zliye na faya abəra. \v 27 Ane tuk na, ndo neheye a satay nâ təra bəy tay bay aye na, dum naha, gəsumatay ahaya ada kâ kəɗum tay ha ka ɗəre ga kanaŋ.”» \s1 Məfələkwe i Yesu a Zerozelem \r Mata 21.1-11; Markus 11.1-11; Yuhana 12.12-19 \p \v 28 Yesu a ndəv ha mətsike me niye andza niye na, a ye a ndzatay kame a ndo hay mede a Zerozelem. \v 29 Mazlambar ta husiye a gəma i Betifadze ta Betani bəse ta mahəmba nakə tə zalay Mahəmba i Tetəɗœz aye na, a slər gawla ŋgay hay kame sulo. \v 30 A gwaɗatay: «Dum a gəma nakə kame kurom aye. Ka ndislum naha na, ka ndzumeye a gər a zuŋgo wawa eye maɓara eye ndəray kə ndza faya ɗaɗa zuk bay. Pəlumaw ada kâ yumeŋ ahaya kanaŋ. \v 31 Taɗə ndəray ka tsətsah fakuma: “Ka pəlumeye na zuŋgo eye a ŋgay” na, gwaɗumay: “A say a Bəy Maduweŋ.”» \p \v 32 Ndo i məsler niye hay sulo aye tə həl bo ti ye. Ti ye naha na, tə ndzay a gər andza nakə Yesu a tsikatay aye. \v 33 Tsa na, ta dazlay a məpəle zuŋgo niye. Ahəl nakə nəteye faya ta pəliye zuŋgo niye na, ndo i zuŋgo niye a gwaɗatay: «Ka pəlumeye na zuŋgo eye hərwi mey?» \p \v 34 Ta mbəɗay faya tə gwaɗay: «A say a Bəy Maduweŋ.» \p \v 35 Gawla i Yesu neheye sulo aye, ti ye ahaya zuŋgo niye a Yesu. Ti ye ahaya na, ta fətəl faya petekeɗ tay hay. Tsa na, tə tsal ha faya Yesu. \p \v 36 Faya ta diye na, ndo hay ta fətəl petekeɗ tay hay ka tsəveɗ nakə Yesu faya ma diye tə ɗəma aye. \v 37 Mazlambar faya ta ndisliye a Zerozelem ta tsəveɗ nakə ma mbəzlaw ta Mahəmba i Tetəɗœz aye na, gawla ŋgay hay tebiye ta dazlay a mazambaɗay a Mbəlom tə məŋgwese eye lele ada tə mawude ta magala ŋgəlakaka hərwi masuwayaŋ nakə tə ŋgatay Yesu a ge aye. \p \v 38 Tə gwaɗawa: «Mbəlom mâ pa ŋgama ka Bəy nakə faya ma deyeweye tə məzele i Bəy Maduweŋ aye!\f + \fr 19:38 \ft Dəmes hay 118.26.\f*» \p «Zay mə mbəlom, ada zambaɗakway a Mbəlom, neŋgeye nakə mə mbəlom aye!» \p \v 39 Mə walaŋ i ndo niye hay haladzay aye na, Farisa hay andaya. Tə gwaɗay a Yesu: «Miter, gwaɗatay a gawla yak hay tâ gər ha mabəbəle wuray.» \p \v 40 Yesu a mbəɗatay faya a gwaɗatay: «Sərum ha na, kwa nəteye ta ndza ɗikɗik bəbay na, kwar hay ta wudiye!» \s1 Yesu a tuwa ɗəretsətseh i Zerozelem \p \v 41 Ahəl nakə Yesu a ndisl neŋgeye bəse tə wuzlahgəma i Zerozelem aye na, a ŋgatay na, a tuwa.\fig Wuzlah gəma i Zerozelem|src="hk00379c.tif" size="span" copy="Horace Knowles" ref="19.41" \fig* \v 42 A gwaɗ: «A nəkar Zerozelem, taɗə bəgom ka sər wu nakə ma sliye faya məvəlaka zay aye na, haɓe ka təmiye abəra mə ɗəretsətseh. Ane tuk na, anəke na, maŋgaha eye faka abəra, ka sliye faya məŋgatay bay! \v 43 Pat i ɗəretsətseh hay ta deyeweye fakaya. Ndo məne ɗəre yak hay ta deyeweye tə wu həlay tay ta lawariye kar tuwzik, ta dərəzliye kar. Ta ŋgəɗətsiye kar kwa tə waray tə waray. \v 44 Ta bəbazliye kurom ta ndo yak hay tebiye. Kwa kwar ka gər i kwar ta gəriye ha bay, ta mbəzliye ha tebiye hele hele. Hərwi mey andza niye na? Hərwi nəkar na, pat nakə Mbəlom ma yaw mata dzəne kar aye na, ka sər ha bay!» \s1 Yesu a tsikatay bazlam i Mbəlom a ndo hay \r Mata 21.12-17; Markus 11.15-19; Yuhana 2.13-22 \p \v 45 Yesu a ndisl a Zerozelem na, a ye a dalamətagay i gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. A ye naha na, a dazlay mahəhere ndo məge tsakala hay abəra ma dalamətagay i gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom niye. A gwaɗatay: \v 46 «Mawatsa eye mə Ɗerewel i Mbəlom na: “Gay ga ma ta təriye na, gay i maɗuwule me.\f + \fr 19:46 \ft Ezay 56.7.\f*” Ane tuk na, nəkurom ka tərum ha lar i məkal hay na, kəkay?\f + \fr 19:46 \ft Zeremi 7.11.\f*» \p \v 47 Yesu a tsikawatay bazlam i Mbəlom a ndo hay pat pat mə gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. Bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay ada ta madugula hay, ta pəla tsəveɗ ka məkəɗe na Yesu. \v 48 Ane tuk na, ta gəsiye na ma kəkay na, tə sər bay. Ta huta faya tsəveɗ məgəse na bay. Hərwi ndo hay tebiye faya ta pay zləm a wu nakə faya ma tətikateye na, tə metsehe eye lele. \c 20 \s1 Gədaŋ i Yesu \r Mata 21.23-27; Markus 11.27-33 \p \v 1 Pat wuray na, Yesu faya ma tətikateye a ndo hay ada faya ma ɗateye ha Labara Ŋgwalak eye ma dalamətagay i gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. Ahəl nakə faya ma tətikateye na, bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay ada ta madugula hay ti ye ka təv i Yesu. \v 2 Ti ye naha ta tsətsah faya tə gwaɗay: «Ka ge wu neheye na, ta gədaŋ waray? Maa vəlaka gədaŋ aye na, way, tsikamay?» \p \v 3 Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Neŋ dərmak na tsətsahiye fakuma: \v 4 Maa sləraw Yuhana madzəhuɓe ndo a yam na, way? Maa sləraw na, Mbəlom tsukuɗu ndo hay ɗaw?» \p \v 5 Ane tuk na, tə tsik mə walaŋ tay tə gwaɗ: «Ka mbəɗakweye faya na, kəkay? Taɗə ka gwaɗakwa, maa slər ha Mbəlom, Yesu ma gwaɗakweye: “Ka dzalum ha ka wu nakə Yuhana a tsik aye bay na, kemey?” \v 6 Ada taɗə ka gwaɗakwa maa sləraw Yuhana na, ndo hay, ndo hay tebiye ta kaliye kway tə kwar, ta kəɗiye kway. Hərwi tə sər ha ta deɗek Yuhana na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom.» \p \v 7 Ta mbəɗay faya a Yesu, tə gwaɗay: «Maa sləra ahaya Yuhana ndo madzəhuɓe ndo a yam way na, nəmaa sər bay.» \p \v 8 Yesu a gwaɗatay: «Neŋ bəbay na ge wu neheye ta gədaŋ i way na, na tsikakumeye bay.» \s1 Dzeke i ndo wuray a zəv dərizl i gərɗaf a guvah ŋgay \r Mata 21.33-46; Markus 12.1-12 \p \v 9 Ma dəba eye na, Yesu a tsikatay me a ndo hay ta dzeke, a gwaɗatay: «Ndoweye andaya a ɗəs guvah. A zəv a ɗəma gərɗaf hay haladzay. Dərizl i gərɗaf niye hay na, tə wa hohway. A ndəv ha mazəve na, a həl ndo i məfəte hay ada tâ fətay na. Bo ŋgay aye a ye a tsekene. A ye na, ma ndzaweye haladzay. \p \v 10 «Həlay i maŋgəle hohway i gərɗaf niye hay kə sla. A slər ndo nəte mə walaŋ i ndo i məsler ŋgay hay hərwi ada tâ vəlayaw faya abəra i ŋgay. Ndo i məsler ŋgay a həl bo a ye. A ye naha na, ndo neheye faya ta tsəpiye guvah aye, tə gəs na. Tə ndaɓa na ada ta həhar na həlay kəriye. \p \v 11 «Ndo i guvah a ŋgatay andza niye na, a slər ndo neŋgeɗ sa. Ndo niye a həl bo a ye. A ye naha na, tə gəs na ada tə ndaɓa na dərmak. Tə tsaɗay pəleslesle, ta həhar na. Ta vəlay wuray kwa tsekweŋ bay. \v 12 Ndo i guvah a slər ndo mamahkar eye sa. Ndo niye a ye na, tə gay mbəlak. Tsa na, tə kala ahaya abəra ma guvah niye. \p \v 13 «Ndo i guvah niye a gwaɗ: “Na giye anəke na, kəkay? Na sləriye wawa ga nakay nəte na wuɗa na haladzay aye təday. Agəla neŋgeye na, ta rəhay ha gər, ta geye wuray bay.” \p \v 14 «Ane tuk na, tə ŋgatay a wawa niye na, tə tsik mə walaŋ tay tə gwaɗ: “Aya! Anaŋ magedze ŋgay nakə ma ta ndiye na guvah ŋgay aye, ki yaw! Kəɗakwa na, ada guvah nakay ma mətsakweye a nəkway!” \v 15 Tsa na, ti ye faya, tə gəs na. Tə kəɗ na. Tə kal ha mədahaŋ eye abəra ma guvah niye.» \p Tsa na, Yesu a tsətsah fataya a gwaɗatay: «Ndo i guvah ma giye tay ha anəke na, kəkay? \v 16 Ndo i guvah niye ma deyeweye ma gəsiye tay ha ndo niye hay, ma kəɗiye tay ha. Kə kəɗ tay ha na, ma həliye a ɗəma ndo mekeleŋ eye hay.» \p Ndo hay tə tsəne wu niye hay a tsik aye na, tə gwaɗ: «Wu niye andza niye na, ma giye bo bay.» \p \v 17 Ane tuk na, Yesu a zəba fataya a gwaɗatay: «Dzeke nakay mə Ɗerewel i Mbəlom aye a say məgweɗe na, kəkay? \q1 “Kwar nakə ndo maɗəzle gay hay tə kal ha aye na, \q2 matəra kwar lele eye a ze siye i kwar hay na, neŋgeye ɗuh.\f + \fr 20:17 \ft Dəmes hay 118.22.\f*” \p \v 18 «Kwa way kə dəɗ ka kwar niye na, ma toliye. Ada kwar niye kə dəɗ ka ndoweye na, ma ləgəriye na kərɗik kərɗik andza mereɓek.» \p \v 19 Ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay ta bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye hay ta pəla tsəveɗ kwayaŋŋa ka məgəse na Yesu hərwi tə sər ha Yesu a tsik dzeke niye na, ka nəteye. Ane tuk a, ta dzədzaratay a ndo hay. \s1 Məvəle dzaŋgal a bəy i Roma \r Mata 22.15-22; Markus 12.13-17 \p \v 20 Ma dəba eye na, ta dazlay a matsəpe na Yesu. Tə slər ndo ka təv ŋgay. Ndo niye hay tə slər tay ha aye na, tə ge ha gər tay andza nəteye ndo lele eye hay kame i Mbəlom. Ndo niye hay na, a satay mapəle mənese abəra ka Yesu mə bazlam ŋgay neheye ma tsikiye aye. Taɗə ta huta faya abəra mənese na, ta sliye faya məvəlay a həlay a ndo məvəle dala tuk. Hərwi bəy i Roma na, neŋgeye gədaŋ eye ada maa ləva dala i Roma na, neŋgeye. \p \v 21 Ndo neheye tə slər tay ha aye na, ti ye ka təv i Yesu. Ti ye naha ta tsətsah faya andza nakay, tə gwaɗay: «Miter, nəmaa sər ha nəkar ka tsik na, deɗek. Ka ŋgəna tay ha ka bo bəra ndo hay təbey. Ka gwaɗ ada faya ka tətikateye a ndo hay na, wu neheye deɗek aye. \v 22 Ane tuk na, a samay matsətsehe fakaya, bazlam kway mapala eye kə vəl tsəveɗ məvəle dzaŋgal a bəy i Roma tsukuɗu kə vəl tsəveɗ məvəle bay ɗaw?» \p \v 23 Ane tuk na, Yesu a sər ha, a satay məhəle faya abəra suwat. Tsa na, a gwaɗatay: \v 24 «Ehey bəzumeŋ ahaya kwar i suloy təday.» Ta bəzay ha kwar i suloy niye. A gwaɗatay: «Mandzəkit bo nakay ta məzele nakay faya na, i way?» \p Ta mbəɗay faya, tə gwaɗay: «I bəy i Roma.» \p \v 25 Tsa na, Yesu a gwaɗatay: «Aya! Wu i bəy i Roma na, vəlumay ha a bəy i Roma ŋgway. Wu i Mbəlom na, vəlumay ha a Mbəlom ŋgway.» \p \v 26 Ka gər i bazlam niye Yesu a tsikatay kame i ndo hay tebiye na, ta huta faya abəra mənese bay tebiye. Ɗuh bazlam ŋgay nakə a tsikatay aye na, a gatay hərɓaɓəkka, a dərəzlatay ka bazlam. \s1 Tə tsik ka gər i mələtsew abəra ma mədahaŋ \r Mata 22.23-33; Markus 12.18-27 \p \v 27 Ma dəba eye na, siye i Saduke hay ti ye ka təv i Yesu. Saduke hay na, ndo neheye tə gwaɗ: «Ka mət na, mələtsew abəra ma mədahaŋ andaya sa bay» aye. \v 28 Ti ye naha, ta tsətsah ka Yesu, tə gwaɗay: «Miter, bazlam nakə Musa a watsamay a bazlam i Mbəlom mapala eye na, anaŋ. A gwaɗ: “Taɗə ndo a mət a gər ha ŋgwas ŋgay ta wa zuk bay na, mata zle na madakway i ŋgwas niye na, malamar i ndo niye a mət aye\f + \fr 20:28 \ft Bazlam mapala eye masulo eye 25.5-6.\f*” bəɗaw? Ma zliye na, hərwi ada hulfe i ndo niye a mət aye mâ dze bay. \v 29 Yaw! Andaya ahəl niye ndo ta malamar ŋgay hay tasəla. Malamar tay makurre eye a zla dahəlay. A zla dahəlay na, a mət. A mət na, ta wa ta dahəlay ŋgay niye a zla aye bay. \v 30 Məmbager ŋgay a zla na madakway i ŋgwas niye. A zla na, a mət. \v 31 Malamar tay mamahkar eye a zla. A zla na, a mət. Siye hay tebiye tə ge andza niye dərmak. Nəteye neheye tasəla aye tə zla ŋgwas niye na, tə mət tebiye. Ndəray kwa nəte mə walaŋ tay ta wa ta ŋgwas niye bay. \v 32 Ka mandəve ŋgay eye na, ŋgwas niye a mət dərmak. \v 33 Pat nakə aza mədahaŋ hay ta lətseweye abəra ma mədahaŋ aye na, ŋgwas niye ma mətseye na, a way? Hərwi nəteye niye tasəla eye ta zla na ka ŋgwas!» \p \v 34 Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Hasləka ta ŋgwas neheye ka məndzibəra nakay anaŋ aye na, ta zliye bo. \v 35 Ane tuk na, ndo neheye Mbəlom a pala tay ha, nəteye ta ndziye ka məndzibəra nakə weɗeye na, ta lətseweye abəra ma mədahaŋ na, ta zliye bo nakay na, zal kəgəbay, ŋgwas na, ta zliye bo sa bay. \v 36 Nəteye na, ta mətiye sa bay. Ta ndziye na, andza gawla i Mbəlom hay. Nəteye wawa i Mbəlom hay, hərwi ta lətsew abəra ma mədahaŋ a məsəfəre. \p \v 37 «Mələtsew abəra ma mədahaŋ na, ka sərakwa ha mədahaŋ hay ta lətseweye abəra ma bəɗ na, hərwi bazlam i Musa nakə a tsik ahəl niye aye. A ɗa ha na, bazlam nakə Mbəlom a tsikayaw mə gay i dak niye dzaydzay andza faya ma təmiye na aye. A zalay a Bəy Maduweŋ na, “Mbəlom i Abraham, Mbəlom i Izak, Mbəlom i Zakob.\f + \fr 20:37 \ft Madayaw abəra ma Ezipt 3.6.\f*” \v 38 A tsik andza niye na, hərwi Mbəlom na, neŋgeye Mbəlom i mədahaŋ hay bay, neŋgeye Mbəlom i ndo neheye ta ndziye huya ta sifa aye. Ta ndziye ma sifa na, hərwi Mbəlom.» \p \v 39 Siye i ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye tə tsəne andza niye na, tə gwaɗ: «Miter, bazlam yak niye ka tsik aye na, təɗe.» \v 40 Tə tsikay andza niye na, hərwi horoy a gatay matsətsehe faya wu hay. \s1 Yesu a yaw na, ma gwala i way? \r Mata 22.41-46; Markus 12.35-37 \p \v 41 Yesu a gwaɗatay: «Ndo hay tə gwaɗ ka Kəriste na, neŋgeye Wawa i Davit na, kəkay? \v 42 Ɗuh Davit tə gər ŋgay a gwaɗ ma ɗerewel i Dəmes hay na: \q1 “Bəy Maduweŋ Mbəlom a gwaɗay a Bəy Maduweŋ ga na: \q1 Dara, ndza tə həlay i mənday ga, \q2 \v 43 hus a pat nakə na piye tay ha ndo məne ɗəre yak hay a huɗ i sik yak aye.\f + \fr 20:43 \ft Dəmes hay 110.1.\f*” \p \v 44 «Ane tuk na, Davit na, kə zalay a Kəriste “Bəy Maduweŋ” tuk na, ada ndo hay ta gwaɗiye wawa ŋgay na, ma kəkay?» \s1 Sariya ka gər i ndo mədzaŋgawa // bazlam i Mbəlom mapala eye hay \r Mata 23.1-36; Markus 12.38-40 \p \v 45 Ahəl nakə ndo hay faya ta pay zləm a bazlam ŋgay nakə faya ma tsikateye na, Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: \v 46 «Həbum gər kurom abəra ka ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay. Nəteye i tay ta wuɗa mahəhele na, ta rəkwat eye. Ka təv məhay gər na, ta wuɗa ndo hay tâ tsikatay me ta məɗəslatay ha gər. Mə gay i maɗuwule me na, ta pəlawa i tay na, təv məndze nakə kame i ndo hay aye, ndo hay ta ŋgatateye lele. Mə magurlom, ta wuɗa na, təv məndze ŋgwalak eye. \v 47 Wu nakə tə vəlawatay a madakway i gwas hay aye na, tə ndayawa na. Tə ɗuwulaway me a Mbəlom na, vəɗvəɗ a ndəv bəse bay hərwi ada ndo hay tâ gwaɗ fataya nəteye ndo ŋgwalak eye hay. Slala i ndo neheye andza nakay aye na, Mbəlom ma giye fataya sariya na, ma ziye i ndo siye hay.» \c 21 \s1 Məvəlay wu a Mbəlom tə ɗərev nəte eye \r Mata 12.41-44 \p \v 1 Ma dəba eye, Yesu a zəba ka bo bəra ɗəre na, a ŋgatay a ndo i zlele hay ta piye suloy a wu məpe suloy mə gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. \v 2 Yesu a ŋgatay a madakway i ŋgwas wuray mətawak eye, a ye naha a pa a ɗəma koɓo sulo dərmak. \p \v 3 Yesu a gwaɗatay: «Sərum ha madakway i ŋgwas nakay na, kə vəl dala haladzay a ze i ndo hay tebiye. \v 4 Hərwi ndo mekeleŋ eye hay tə vəl na, abəra ka siye. A gatay mə gər sa bay. Ane tuk na, madakway i ŋgwas nakay mətawak eye na, a vəl ha tebiye, siye andaya sa bay.» \s1 Yesu a ɗa ha ta mbəzliye gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom \r Mata 24.1-2; Markus 13.1-2 \p \v 5 Ndo mekeleŋ eye hay tə tsik ka gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom. Tə gwaɗ: «Gay nakay na, a le. Kwar neheye ta ɗəzl ha aye na, tə le. Ada wu neheye tə vəlay a Mbəlom aye, tə le.» \p Ane tuk na, Yesu a gwaɗatay: \v 6 «Wu nakə faya ka zəbumeye faya aye na, pat mekeleŋ eye na, ka ŋgatumeye a kwar kwa nəte ka gər i kwar ŋgeɗ bay. Ta mbəzliye ha hele hele.» \s1 Ŋgoɗgor i mandəve i məndzibəra \r Mata 24.3-14; Markus 13.3-13 \p \v 7 Ndo niye hay ka təv eye niye ta tsətsah faya, tə gwaɗay: «Miter, wu neheye ka tsik aye ta giye bo na, kəɗay? Ŋgoɗgor waray nakə nəmaa səriye ha na, wu neheye tebiye ta ndisleweye aye?» \p \v 8 Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Gum metsehe lele! Ndəray mâ səpat kurom bay. Hərwi ndo hay haladzay ta deyeweye ta məzele ga. Kwa way ma gwaɗiye: “Neŋ na, Kəriste, həlay eye kə ndislew!” Ane tuk na, kâ pumatay bəzay bay. \v 9 Ka tsənum ndo hay faya ta giye vəram ta ndo neheye ta niye ɗəre a bo aye na, kâ dzədzarum bay. Wu neheye na, kutoŋ ta ndisleweye təday. Ane tuk na, niye na, mandəve i məndzibəra zuk bay.» \p \v 10 Yesu a gwaɗatay sa: «Slala ŋgeɗ ta giye vəram ta slala neŋgeɗ, bəy ta bəy ta giye vəram. \v 11 Dala ma ɓəliye, ada mandərzlaŋ ma giye, ɗəvats i magədama haladzay ma gateye a ndo hay ma gəma hay wal wal. Wu neheye a ge masuwayaŋ eye tə wu mekeleŋ eye hay wal wal ma dzədzariye tay ha ndo hay, ta ta deyeweye mə mbəlom. \p \v 12 «Ane tuk na, wu niye hay ta deyeweye na, ta gakumeye ɗəretsətseh. Ta gəsiye kurom a gay i maɗuwule me, ta gakumeye sariya ada ta dərəzliye fakuma a gay i daŋgay. Ta gəsiye kurom, ta diye kurom ha kame i bəy hay ada kame i ndo mələve dala hay hərwi ga. \v 13 Niye na, həlay eye i kurom məhəle mbal i gər ga tuk. \v 14 Pat eye kə ndislew na, gəsum ɗərev lele. Kâ dzədzarum mə ɗərev kurom anəke na: “Mata mbəɗe famaya abəra me way?” na, kâ dzalum bay. \v 15 Neŋ eye na ɗakumeye ha bazlam nakə ka tsikumeye ada ndaraw nakə kwa ndo məne ɗəre kurom hay ta sliye faya mədəɗe kurom ha ta sariya bay aye. \p \v 16 «Kwa bəba kurom hay ta may kurom hay ta giye fakuma ɗaf. Malamar kurom hay, wurbəba kurom hay ta dzam kurom hay ta giye fakuma ɗaf. Ta gəsiye kurom ada ta gakumeye sariya i mədahaŋ a siye hay haladzay mə walaŋ kurom. \v 17 Ndo hay tebiye ta nakumeye ɗəre hərwi ga. \v 18 Ane tuk na, sərum ha na, məkwets i gər kurom kwa nəte ma dziye bay. \v 19 Gum gədaŋ lele. Ka ta mbəlumeye ha məsəfəre kurom hay na, andza niye.» \s1 Ta mbəzliye ha Zerozelem \r Mata 24.15-21; Markus 13.14-19 \p \v 20 «Taɗə ka ŋgatumay a vəram kə lətsew, ta lawara Zerozelem na, sərum ha mazlambar ta mbəzliye ha bəse tuk. \v 21 Ndo neheye ka dala i Yahuda aye, ta ŋgatay a wu niye na, tâ hway a mahəmba hay. Ndo neheye nəteye ma wuzlah gay i Zerozelem aye na, tâ hwayaw abəra mə ɗəma dəreŋ ada ndo neheye mə gəma aye na, tâ hway a wuzlah gay bay. \p \v 22 «Hərwi pat eye niye na, pat nakə Mbəlom ma giye sariya ŋgay aye tuk. Niye na, andza nakə ndo i maslaŋ hay tə tsik faya mə Ɗerewel i Mbəlom ma ta giye bo aye. \v 23 Pat eye niye na, ɗəretsətseh wene wene eye na, ka gər i ŋgwas neheye tə bo sulo aye ada ka ŋgwas neheye faya ta vəlateye wah a wawa tay hay aye! Ayaw! Ndo i gəma neheye ta ta siye ɗəretsətseh haladzay hərwi Mbəlom ma ta gateye ɗəretsətseh. \v 24 Ndo niye hay tə sər Mbəlom bay aye siye hay ta kəɗiye tay ha ta maslalam. Siye hay ta gəsiye tay ha beke eye hay, ta diye tay ha a gəma hay wal wal. Ndo neheye tə sər Mbəlom bay aye ta deyeweye, ta mbəzliye ha Zerozelem hele hele. Ta ndziye mə ɗəma na, hus ahəl tay nakə ka ndəv aye.» \s1 Madayaw i Wawa i Ndo \r Mata 24.29-31; Markus 13.24-27 \p \v 25 Yesu a gwaɗatay sa: «Pat eye niye wu niye hay ta dazlay na, ka pat, ka kiye, ka wurzla hay, wu məge masuwayaŋ wal wal ta bəziye ha bo. Ma ta giye na, andza mətasl nakə a vəzl haladzay vəvəva a ɓəl ha dəlov i yam wekit wekit aye. Ndo i məndzibəra hay tebiye ta dzədzariye, ma vəlateye mədzal gər. \v 26 Ndo hay haladzay ta ta mətiye tə zluwer i wu niye hay. Andza niye wu neheye gədaŋ eye ka magərmbəlom aye ta ɓəliye haladzay. \p \v 27 «Ma dəba eye na, ndo hay ta ŋgeteŋeye a neŋ Wawa i Ndo na deyeweye ma pazlay ta gədaŋ ada ta məzlaɓ eye haladzay. \v 28 Aza ka ŋgatumay a wu niye hay ta dazlay məndislew na, ləvum bo lele ada zlum gər kurom ka mbəlom, hərwi Mbəlom ma ta təmiye kurom ha bəse tuk.» \s1 Dzeke i gurov \r Mata 24.32-35; Markus 13.28-31 \p \v 29 Yesu a tsikatay dzeke sa, a gwaɗatay: «Zəbum ka gurov ada ka dərizl i gərɗaf hay tebiye kwa! \v 30 Ka ŋgatumatay ta gəgar ha ka bo abəra slambah hay ada ta dazlay a maɗuɗe na, ka sərum ha gwaduvay kə ge, mazlambar yam ma piye bəɗaw! \v 31 Andza niye ka ŋgatumay a wu neheye ta ndislew na, sərum ha Bəy i Mbəlom neŋgeye bəse tə nəkurom. \p \v 32 «Neŋ faya na gwaɗakumeye: Sərum ha na, wu nakay tebiye ma giye bo na, ndo neheye anəke aye ta mət zuk bay. \v 33 Magərmbəlom ta dala ta dziye, bazlam ga na, ɗaɗa ma dziye bay.» \s1 Gumay metsehe a bo kurom \p \v 34 «Gumay metsehe a bo kurom. Kâ gərumay ha ɗərev kurom a wu məse bay, kâ kwayum bay ada kâ vəlumay ha mədzal gər kurom a wu i məndzibəra bay. Ka gumeye metsehe a bo kurom na, hərwi ada sariya i Mbəlom mâ ndzakum a gər həf bay. \v 35 Hərwi pat eye ma deyeweye na, ndo hay tebiye ka məndzibəra ta səriye ka bo bay. Ma mbəzliye tay ha təɓəts andza ɓalay nakə a mbəzl wu aye. \v 36 Ndzum tsezlezleŋŋe, ɗuwulumay me a Mbəlom pat pat. Ka gum andza niye na, ka hutumeye gədaŋ ka məsəmay naha a wu neheye tebiye ta ndzakumeye a gər aye. Andza niye ka mbumeye faya mələtse ka təv ga, neŋ Wawa i Ndo.» \p \v 37 Ta həpat na, Yesu a tətikawa tay ha ndo hay ma dalamətagay i gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom, ta huwa na, a yawa mata həne ma tsaholok nakə tə zalay Mahəmba i Tetəɗœz aye. \v 38 Pərik i mekedœ na, ndo hay ti yawa a gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom mata pay zləm a matətike i Yesu. \c 22 \s1 Yudas a ge ɗaf ka Yesu \r Mata 26.1-5,14-16; Markus 14.1-2,10-11; Yuhana 11.45-53 \p \v 1 Magurlom nakə tə zalay magurlom i Pak aye na, mazlambar ta hatsiye. Ahəl i magurlom tay niye na, tə ndayawa wu mənday tay nakə tə zalay «peŋ» aye na, gəɗe faya bay. \v 2 A həlay i magurlom eye niye na, bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ta ndo neheye tə dzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye aye ta pəla tsəveɗ ka məkəɗe na Yesu. Ane tuk na, ta dzədzar ta ndo hay. \p \v 3 Fakalaw a fələkway a bo a Yudas nakə tə zalay Iskariyot aye. Neŋgeye na, nəte mə walaŋ i gawla i Yesu niye hay kuro gər eye sulo, aye. \v 4 Yudas a həl bo a ye ka təv i bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ada ka təv i bagwar i sidzew neheye ta tsəpawa gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom aye. A ye na, hərwi mapəle tsəveɗ ka məge ɗaf ka Yesu. \v 5 A yatay a gər a ndo niye hay haladzay, tə gwaɗay: «Nəmaa vəlakeye dala.» \v 6 Yudas a tsəne andza niye na, a təma bazlam tay niye. Tsa na, a maw abəra ka təv tay, a ye a pəla wewer ada həlay nakə lele eye hərwi məge ɗaf ka Yesu ndo hay ta səriye faya bay aye. \s1 Yesu ta gawla ŋgay hay, tə ge magurlom i Pak \r Mata 26.17-25; Markus 14.12-21; Yuhana 13.21-30 \p \v 7 Yaw! Ahəl nakə tə ndayawa wu mənday nakə gəɗe faya bay aye na, pat i məkəɗe təɓaŋ hərwi məde wu mənday i Pak aye kə husaw tuk. \v 8 Yesu a slər Piyer ta Yuhana, a gwaɗatay: «Dum ta dumakway wu mənday i magurlom i Pak nakə ka ndayakweye.» \p \v 9 Piyer ta Yuhana ta tsətsah faya, tə gwaɗay: «A saka nəmaâ daka ɗaf na, ka waray?» \p \v 10 Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Tsənum lele! Taɗə faya ka deyumeye, ka ndislum a wuzlahgəma na, ka ndzumeye a gər a ndo faya ma zliye yam ta gəzla aye. Pumay bəzay hus a gay nakə ma fələkwiye a ɗəma aye, \v 11 ada gwaɗumay a ndo i gay niye: “Miter a tsətsah fakaya, a gwaɗaka: Gay nakə nəmaa ndiye wu mənday i magurlom i Pak ta gawla ga hay aye na, məŋgay?” \v 12 Ka tsətsahum andza niye na, ma ɗakumeye faya ka gay nakə ka gər i gay neŋgeɗ aye. Huɗ i gay niye na, bagwar eye. Wu hay maləva bo eye mə ɗəma. Ka dumeye wu mənday i magurlom i Pak na, mə ɗəma.» \p \v 13 Gawla i Yesu niye hay sulo eye tə həl bo ti ye. Ti ye naha na, tə ndzay a gər andza nakə Yesu a tsikatay aye. Tsa na, tə da wu mənday i Pak mə ɗəma. \s1 Wu mənday i Bəy Maduweŋ \r Mata 26.26-30; Markus 14.22-26; 1 Koriŋte hay 11.23-25 \p \v 14 Həlay i mənde wu mənday niye a sla na, Yesu ta ndo i maslaŋ ŋgay hay ti ye naha, tə ndza hərwi mənde wu mənday. \v 15 A gwaɗatay: «Na ta giye ɗəretsətseh na, a seŋ haladzay mənde wu mənday i magurlom i Pak nakay tage nəkurom təday. \v 16 Ayaw! Neŋ faya na tsikakumeye, ɗaɗa na ta ndiye wu mənday nakay sa bay hus a pat nakə deɗek ŋgay eye ma giye bo ma Bəy i Mbəlom aye.» \p \v 17 Ma dəba eye na, a zla gəvet, a rah ha ta wu məsay. A gay naha sɨsœ a Mbəlom. Tsa na, a gwaɗ: «Zlum gəvet nakay ada kâ sum wu məsay nakay mə ɗəma aye. \v 18 Neŋ faya na tsikakumeye, na ta siye wu məse nakay sa bay ka madazlay anəke hus a pat nakə Bəy i Mbəlom ma deyeweye aye.» \p \v 19 Tsa na, a zla peŋ, a gay naha sɨsœ a Mbəlom. Ma dəba eye na, a ŋgəna ha peŋ niye, a vəlatay a gawla ŋgay hay, a gwaɗatay: «Nakay na, bo ga, mavəla eye hərwi kurom. Gum ha andza nakay huya hərwi ada kâ dzalum ha ka neŋ.» \p \v 20 Ma dəba i mənde wu mənday niye na, a zla gəvet, a gwaɗatay: «Wu məse nakay na, bambaz ga nakə Mbəlom ma ɓariye dzam ta ndo hay aye. Ta mbəɗiye ha na, hərwi kurom. \v 21 Ane tuk na, zəbum ndo nakə ma giye fagaya ɗaf aye na, faya ka ndayakweye wu mənday dziye. \v 22 Neŋ Wawa i Ndo na mətiye andza nakə Ɗerewel i Mbəlom a tsik aye. Ane tuk na, ɗəretsətseh ka gər i ndo nakə ma giye fagaya ɗaf aye.» \p \v 23 Gawla ŋgay hay tə tsəne andza niye na, ta dazlay a matsətsehe ka bo mə walaŋ tay, tə gwaɗ: «Way nakə mata ge andza niye mə walaŋ kway na, way?» \s1 Bagwar eye na, way? \p \v 24 Ma dəba eye na, gawla i Yesu hay ta dazlay məkəɗe wuway mə walaŋ tay haladzay, tə gwaɗ: «Way nakə mə walaŋ kway nakay neŋgeye bagwar eye na, way?» \p \v 25 Yesu a gwaɗatay: «Bəy bagwar eye i gəma hay faya ta ləviye bəy hay. Ndo neheye gədaŋ tay andaya aye na, a satay dzam ta ndo hay. \v 26 Ane tuk na, nəkurom na, kâ gum andza nəteye təbey! Ɗuh na, ndo nakə bagwar eye na, mâ təra andza wawa eye tsekweŋ ada ndo nakə ma ləviye ndo hay aye na, mâ təra ndo i məsler. \p \v 27 «Ayaw! Bagwar eye na, way tuk? Ndo nakə neŋgeye mandza eye ta geye məsler ka həlay aye tsukuɗu ndo məge məsler ba? Bagwar eye na, ndo nakə ta geye məsler aye bəɗaw? Andza niye, neŋ nakay anaŋ mə walaŋ kurom anəke aye, neŋ na, andza ndo i məsler. \p \v 28 «Nəkurom na, ka ndzum ka təv ga. Ka zlum ŋgatay ma wuzlah i ɗəretsətseh nakə tə geŋ aye haladzay. \v 29 Neŋ bəbay na, na vəlakumeye Bəy i Mbəlom andza bəba ga Mbəlom nakə a vəleŋ aye. \v 30 Ka ndayumeye ada ka sumeye wu məsay tage neŋ ma Bəy ga, ada ka ta ndzumeye ka təv məndze i bəy hərwi məge sariya ka gwala i Israyel neheye kuro gər eye sulo aye.» \s1 Piyer ma gwaɗiye: «Na sər Yesu bay» \r Mata 26.31-35; Markus 14.27-31; Yuhana 13.36-38 \p \v 31 Yesu a gwaɗay a Simoŋ Piyer: «Simoŋ, Simoŋ tsəne! Fakalaw kə huta gədaŋ məɓəle kurom ha, ma həviye kurom andza mahəve daw nakə ta həvawa hərwi maŋgəne tay ha ka bo abəra ta dzəndzar aye. \v 32 Ane tuk na, neŋ na ɗuwulay me a Mbəlom hərwi yak. Na ɗuwulay me a Mbəlom na, hərwi ada mədzal gər yak ka neŋ mâ ge bəle bay. Ka tsətsah məpəse me na, vəlatay gədaŋ a malamar yak hay.» \p \v 33 Piyer a gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, neŋ na, maləva bo eye kwa mede a daŋgay ka deyemeye salamay. Kwa məməte, ka mətameye salamay!» \p \v 34 Yesu a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Ka tsik na, deɗek ŋgway ɗaw Piyer. Tsəne! Na tsikakeye, bəgom nakay dzagulok ma ta zlahiye na, ɓa ka gwaɗ sik mahkar ka sər neŋ bay.» \s1 Mələve bo ta suloy ada ta maslalam \p \v 35 Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay sa: «Ahəl niye na slər kurom ha ze dala, ze gwezem, ze tahərak mə sik na, wuray kə kətsakum ɗaw?» \p Ta mbəɗay faya: «Wuray kwa tsekweŋ kə kətsamay bay.» \p \v 36 Yesu a gwaɗatay: «Anəke ɗuh na, ndo nakə suloy ŋgay andaya aye na, mâ həl. Ndo nakə gwezem ŋgay andaya aye na, mâ zla dərmak. Ada ndo nakə maslalam ŋgay andaya bay aye na, mâ səkəm ha rəkwat ŋgay ada mâ səkəm maslalam. \v 37 Hərwi mawatsa eye mə Ɗerewel i Mbəlom na, tə gwaɗ: “Neŋgeye na, ndo hay tə pasla na a walaŋ i ndo i məkəɗe ndo hay.\f + \fr 22:37 \ft Ezay 53.12.\f*” Na tsikakumeye: Wu nakə Ɗerewel i Mbəlom a tsik aye na, ma giye bo tebiye.» \p \v 38 Gawla ŋgay hay tə gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, maslalam hay anaŋ sulo.» \p Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Niye na, ɗa kə sla.» \s1 Yesu a ye mata ɗuwulay me a Mbəlom ma tsaholok i tetəɗœz \r Mata 26.36-46; Markus 14.32-42 \p \v 39 Ma dəba aye na, Yesu a ye abəra ka təv niye, a ye a tsal a Mahəmba i Tetəɗœz andza nakə a gawa ha aye. Gawla ŋgay hay tə pay bəzay. \v 40 Tə ndisl naha a ɗəma na, Yesu a gwaɗatay: «Ɗuwulumay me a Mbəlom hərwi ada kâ dəɗum a masəpete i Fakalaw bay.» \p \v 41 Tsa na, a gər tay ha gawla ŋgay hay. A ye abəra ka təv tay əzaɗ dəreŋ tsekweŋ tsa. A ye naha a dəkw gurmets ka dala, a ɗuwulay me a Mbəlom, \v 42 a gwaɗ: «Bəba, taɗə ka wuɗa na, zla fagaya abəra ɗəretsətseh nakay na siye tey! Ane tuk na, ge na, andza nakə a saka aye bəna, andza nakə a seŋ a neŋ aye bay.» \p [ \v 43 Tsa na, gawla i Mbəlom a mbəzlaw mə mbəlom, a yaw a bəzay ha bo hərwi məvəlay gədaŋ. \v 44 Yesu a dzədzar, mədzal gər ŋgay a mbəɗa haladzay. A ɗuwulay me a Mbəlom ta gədaŋ sa. Merəɓe nakə faya aye na, a təra andza bambaz nakə a təkw ka dala təluk təluk aye.] \p \v 45 A ndəv ha maɗuwulay me a Mbəlom na, a mbəɗa gər ka təv i gawla ŋgay hay. A ye naha a ndzatay a gər na, nəteye mandzahəra eye. Madagər a gatay hərwi ɗərev a ndalatay. \v 46 A gwaɗatay: «Lətsum, ɗuwulumay me a Mbəlom hərwi ada kâ dəɗum a masəpete i Fakalaw bay.» \s1 Tə gəs na Yesu \r Mata 26.47-56; Markus 14.43-50; Yuhana 18.3-11 \p \v 47 Ahəl nakə Yesu faya ma tsikiye me mba aye na, ndo hay haladzay ti ye naha. Maa ndzatay naha kame na, Yudas neŋgeye nakə nəte mə walaŋ i gawla i Yesu hay kuro gər eye sulo aye. A ye naha bəse ka təv i Yesu hərwi məgəse na ka bo təmbolok təmbolok. \v 48 Ane tuk na, Yesu a gwaɗay: «Yudas, ka giye ɗaf ka neŋ Wawa i Ndo na, ta məgəse ga ka bo təmbolok təmbolok ɗaw?» \p \v 49 Gawla i Yesu hay tə ŋgatay a wu niye hay faya ma giye bo andza niye na, ta tsətsah faya, tə gwaɗay: «Bəy Maduweŋ, nəmaa watsa tay ta maslalam ɗaw?» \p \v 50 Tsa na, ndo nəte mə walaŋ tay a fay a ndo i məsler i bagwar i ndo məvəlaway wu a Mbəlom, a ɗəsay na zləm i həlay i mənday fats ka dala. \p \v 51 Ane tuk na, Yesu a gwaɗatay a gawla ŋgay hay: «Gərum tay ha, niye na, ɗa.» \p Tsa na, a lamay a zləm i ndo niye, a paha suwuɗ suwuɗ. \p \v 52 Tsa na, Yesu a tsikatay a bagwar i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye, a bagwar hay i ndo matsəpe gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom hay ada a madugula i Yahuda niye hay ti ye naha faya mata gəse na aye, a gwaɗatay: «Ka yumaw fagaya ta maslalam kurom hay ada ta sakwal kurom andza ta gəsiye ndo i məkal ɗaw? \v 53 Ada pat pat ka ndzawakwa ka bo dziye mə gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom na, ka pəlum tsəveɗ məgəse ga bay. Ane tuk na, i kurom na, həlay eye kə sla tuk, ada həlay i ndo nakə ma ləvoŋ aye ma bəziye ha gədaŋ ŋgay.» \s1 Piyer a gwaɗ: «Na sər Yesu bay» \r Mata 26.57-58,69-75; Markus 14.53-54,66-72; Yuhana 18.12-18,25-27 \p \v 54 Tə gəs na Yesu, ti ye ha a gay i bagwar i ndo məvəlaway wu a Mbəlom. Piyer na, a patay naha bəzay ma dəba dəreŋ. \v 55 Ma dalamətagay i gay niye na, ta vat ako ma wuzlah eye. Ndo hay nəteye mandza eye ka ako eye niye. Piyer a ye naha a ndza ka təv tay dərmak. \p \v 56 Ŋgwas wuray andaya a gawa məsler mə gay eye niye a ŋgatay a Piyer mandza eye ka ako. A zəba faya, a ndazl na Piyer lele. Tsa na, a gwaɗ: «Nəkar dərmak na, ndo i Yesu.» \p \v 57 Ane tuk na, Piyer a mbəɗay faya a ŋgwas niye, a gwaɗay: «Aʼay! Na sər na bay!» \p \v 58 Məndze tsekweŋ na, ndo mekeleŋ eye a ŋgatay a Piyer, a gwaɗay: «Nəkar dərmak na, nəte mə walaŋ i gawla i Yesu hay!» \p Piyer a gwaɗay a ndo niye: «Aʼay! Neŋ na mə walaŋ tay bay.» \p \v 59 A ndza ma dəba eye tsekweŋ mazlambar ɓəre nəte na, ndo mekeleŋ eye a tsik sa, a gwaɗ: «Ta deɗek ndo nakay na, tə ndzawa tə Yesu dərmak! Sa tsa na, neŋgeye ndo i Galile hay.» \p \v 60 Ane tuk na, Piyer a mbəɗay faya, a gwaɗay: «A saka məgweɗe mey na, na sər bay.» \p Kwayaŋŋa ahəl nakə faya ma tsikiye me mba aye na, dzagulok a zlaha. \v 61 Bəy Maduweŋ a mbəɗa bo, a ndazl naha Piyer ndzuzle a ɗəre. Tsa na, wu nakə Yesu a tsikay a Piyer aye na, a mayaw a gər tuk. A gwaɗay na: «Bəgom dzagulok ma ta zlahiye na, ɓa ka gwaɗ sik mahkar ka sər neŋ bay.» \v 62 Tsa na, Piyer a yaw abəra ma dalamətagay, a tuwa tsɨɗuk tsɨɗuk. \s1 Ndo hay tə ŋgwasa ka Yesu \r Mata 26.67-68; Markus 14.65 \p \v 63 Ndo neheye ta tsəpawa Yesu aye, tə ŋgwasawa ka Yesu ada tə kəɗawa na. \v 64 Tə mbuzaway na ɗəre ada ta tsətsahawa faya, tə gwaɗaway: «Nəkar na, Kəriste ba! Tsikamay, maa faka na, way?» \v 65 Ada tə tsikaway wu siye hay haladzay hərwi mətsaɗay a Yesu. \s1 Yesu kame i madugula i Yahuda hay \r Mata 26.59-66; Markus 14.55-64; Yuhana 18.19-24 \p \v 66 Ɗəre a tsaɗa na, madugula i Yahuda hay, bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye hay tə haya gər. Tsa na, ti ye ha Yesu kame i sariya tay. \p \v 67 Ti ye naha ta tsətsah faya, tə gwaɗay: «Nəkar na, Kəriste ɗaw? Tsikamay tey!» \p Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Kwa taɗə na tsikakum bəbay na, ka təmumeye bay, \v 68 ada taɗə na tsətsah fakuma na, ka mbəɗumeŋeye faya bay. \v 69 Ane tuk na, sərum ha kwa anəke Wawa i Ndo ma ndziye tə həlay i mənday i Mbəlom gədaŋ eye.» \p \v 70 Tsa na, nəteye niye tebiye tə gwaɗay: «Azlakwa nəkar na, Wawa i Mbəlom ɗaw?» \p Yesu a mbəɗatay faya, a gwaɗatay: «Bo kurom eye ka gwaɗum neŋ neŋgeye.» \p \v 71 Tə tsəne andza niye na, tə gwaɗ: «Ka pəlakweye na, sa mey. Ɓa bo kway eye ka tsənakwa wu neheye a tsik tə bazlam ŋgay aye.» \c 23 \s1 Ti ye ha Yesu kame i Pilat ada kame i Herod \r Mata 27.1-2,11-14; Markus 15.1-5; Yuhana 18.28-38 \p \v 1 Ma dəba eye na, ndo niye hay tebiye tə lətse, ti ye ha Yesu a gay i Pilat. \v 2 Tə ndisl naha a ɗəma na, ta dazlay a məɗəse parasay ka Yesu haladzay, tə gwaɗ: «Nəmaa ndzay a gər a ndo nakay na, faya ma tsəviye tay ha ndo may hay a pesl. A gwaɗatay na: “Kâ vəlumay dzaŋgal a bəy i Roma bay” ada a gwaɗ neŋgeye Kəriste, bəy bagwar eye.» \p \v 3 Pilat a tsətsah ka Yesu, a gwaɗay: «Nəkar na, bəy i Yahuda hay deɗek ɗaw?» \p Yesu a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Nəkar ka tsik segey.» \p \v 4 Pilat a gwaɗatay a bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ada a ndo hay tebiye: «Neŋ na, na huta mənese nakə ma gəsiye na ndo nakay a sariya aye na, na huta bay.» \p \v 5 Ane tuk na, ndo hay tebiye tə gwaɗay ta magala: «Faya ma tsəviye tay ha ndo hay tə matətike ŋgay nakə a tətikawatay aye. A dazlay məge andza niye na, ka dala i Galile. A həhal ha ka dala i Yahuda tebiye ada kə ya ahaya kanaŋ anəke a Zerozelem sa.» \p \v 6 Pilat a tsəne bazlam tay niye na, a tsətsah, a gwaɗ: «Ndo nakay na, ndo i Galile ɗaw?» \p \v 7 Tə gwaɗay faya: «Yesu na, ndo i Galile.» \p Azlakwa maa ləva Galile na, bəy nakə tə zalay Herod aye. Pat eye niye na, neŋgeye andaya ma Zerozelem. Tsa na, Pilat a gwaɗatay: «Dum ha Yesu ka təv i Herod.» \p \v 8 Herod a ŋgatay a Yesu na, ɗərev ŋgay a ŋgwasa haladzay. Kə tsəne ndo hay tə tsikawa ka Yesu ada a say məŋgatay a Yesu na, kwa anəke bay. A say na, Yesu mâ gay masuwayaŋ ka təv ŋgay. \p \v 9 A tsətsah wu hay haladzay ka Yesu. Ane tuk na, Yesu ka mbəɗay faya wuray kwa tsekweŋ bay. \p \v 10 Bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom ta ndo mədzaŋgawa bazlam i Mbəlom mapala eye, ta ye naha dərmak. Tə ɗəs parasay ka Yesu haladzay ta gədaŋ. \p \v 11 Herod ta sidzew ŋgay hay tə tsəne andza niye na, tə tsaɗay a Yesu ada tə ŋgwasa faya haladzay. Tə pa faya petekeɗ nakə a le haladzay aye. Tsa na, tə ma ha a gay i Pilat. \p \v 12 Kurre na, Herod ta Pilat na, ta wuɗa bo bay, tə nay ɗəre a bo. Pat eye niye na, ta təra ta dzam eye tuk. \r Mata 27.15–26; Markus 15.6–15; Yuhana 18.39–19.16 \p \v 13 Ma dəba eye na, Pilat a zalatay a bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye, a bəy i dala hay ta ndo i gəma hay tebiye. \v 14 A gwaɗatay: «Ka gəsumeŋew ndo nakay ka gwaɗum na, faya ma tsəviye tay ha ndo hay a pesl ba! Ada na tsətsah faya bazlam, ane tuk na, na huta faya mənese nakə ma gəsiye na ta sariya aye bay. Ka ɗəsum faya parasay. \v 15 Herod Aŋtipas bəbay kə huta faya mənese bay, hərwi niye kə makwaya ahaya kway. Ndo nakay na, kə ge wuray kwa tsekweŋ nakə məkəɗe na aye bay. \v 16 Hərwi niye, na ndaɓiye na ta mandalaɓa ada na gəriye ha.» \p [ \v 17 Ka viye ka viye na, Pilat a gərawatay ha ndo abəra ma daŋgay nəte hərwi magurlom i Pak.] \p \v 18 Andza niye ndo hay tə tsəne bazlam i Pilat niye na, tə pa bo ka mawude ta gədaŋ, nəteye tebiye tə gwaɗ: «Kəɗ na ndo nakay, gəramay ha na, Barabas!» \p \v 19 Barabas na, tə gəs na hərwi a kəɗ ndo ahəl nakə tə ge magazləga ma wuzlahgəma aye. \p \v 20 A say a Pilat məgər ha Yesu. A tsikatay a ndo niye hay sa. \v 21 Ndo niye hay tebiye ta wuda, tə gwaɗ: «Dar na ka mayako mazləlmbaɗa eye! Dar na ka mayako mazləlmbaɗa eye!» \p \v 22 Pilat a gwaɗatay mamahkar eye sa: «Neŋgeye a ge na, mənese waray? Neŋ na, na huta faya mənese nakə məkəɗe na aye na, na huta bay. Hərwi niye, na ndaɓiye na ta mandalaɓa na, ada na gəriye ha.» \p \v 23 Ane tuk na, ndo hay tə tsəne andza niye na, ta səkah ha mawude haladzay ta gədaŋ, tə gwaɗ: «Dar na ka mayako mazləlmbaɗa eye!» Tsɨy mawude tay niye a gay zləm a Pilat. \p \v 24 Tsa na, a təma andza i ndo hay nakə a satay aye. \v 25 A gəratay ha Barabas andza nakə a satay aye. Azlakwa ɗuh Barabas tə gəs na a daŋgay na, hərwi a kəɗ ndo ahəl nakə tə ge magazləga ta ndo i Roma hay aye. \p Yesu na, Pilat a vəlatay ha a ndo hay, a gwaɗatay: «Gumay wu nakə andza a sakum məgay aye!» \s1 Ti ye ha Yesu mata kəɗe na \r Mata 27.32-44; Markus 15.21-32; Yuhana 19.17-27 \p \v 26 Ahəl nakə faya ta diye ha Yesu ka təv nakə ta kəɗiye na mə ɗəma aye na, tə dza gər ka tsəveɗ ta ndoweye andaya tə zalay Simoŋ a maw abəra mə pesl. Neŋgeye na, ndo i gəma i Siren. Sidzew hay tə gəs na tə gay kutoŋ ka məzle mayako niye mazləlmbaɗa eye hərwi ada mâ zla naha ma dəba i Yesu. \p \v 27 Ndo hay haladzay tə pay bəzay a Yesu. Ŋgwas hay haladzay faya ta tuwiye hərwi ŋgay. \v 28 Yesu a mbəɗa bo ka təv i ŋgwas niye hay faya ta tuwiye, a gwaɗatay: «A nəkurom ŋgwas i Zerozelem hay, kâ tuwum hərwi ga bay. Ɗuh na, tuwum hərwi bo kurom ada hərwi wawa kurom hay. \v 29 Hərwi həlay eye ma deyeweye, ta gwaɗiye: “Məŋgwese ka gər i ŋgwas neheye ɗaɗa ta wa bay aye ada neheye ɗaɗa wawa kə sa wah tay bay aye!” \v 30 Ndo hay ta gwaɗeye a mahəmba hay: “Amboh mbəzlaw famaya tey!” Ada ta gwaɗeye a tsaholok hay: “Amboh ŋgaha may tey!”\f + \fr 23:30 \ft Oze 10.8.\f* \v 31 Ayaw! Ta gay wu nakay andza nakay a mayako ŋgəɗiz eye na, ada mayako makula eye na, ma giye na, kəkay?» \p \v 32 Ti ye ha Yesu ka təv nakə ta kəɗiye na aye na, ta gəs naha ndo wuray hay sulo tə ge mənese hərwi madar tay ha ka mayako tage Yesu dziye. \v 33 Tə ndisl naha ka təv niye tə zalay Təv i Mətasl i Gər aye. Sidzew hay ta dar na Yesu ka mayako mazləlmbaɗa eye na, ka təv eye niye. Ta dar tay ha ndo niye hay sulo tə ge mənese aye dərmak, nəte tə həlay i mənday, neŋgeɗ tə həlay i gula. \p \v 34 Yesu a gwaɗ: «Bəba ga, pəsatay ha mənese tay hərwi wu nakə ta giye na, tə sər bay.» \p Sidzew hay tə ge tsakwal ka petekeɗ ŋgay hərwi məsəre ha petekeɗ mamətsa eye na, a way. Tsa na, ta ŋgəna ha a bo petekeɗ niye. \p \v 35 Ndo hay tebiye nəteye ka təv eye niye faya ta zəbiye ka Yesu. Bagwar i madugula i Yahuda hay tə ŋgwasa ka Yesu, tə gwaɗ: «Neŋgeye na, kə təma tay ha siye i ndo hay sa na, mâ təma ha bo ŋgay tey. Taɗə kə ge neŋgeye na, Kəriste, neŋgeye nakə Mbəlom a zla na aye na, mâ təma ha gər ŋgay tey.» \p \v 36 Sidzew hay tə ŋgwasa ka Yesu dərmak, ta həndzəɗ naha ka təv ŋgay tə vəlay wuye andaya guyakaka. \v 37 Tə gwaɗay: «Kə ge nəkar bəy i Yahuda hay na, təma ha bo yak aye tey!» \p \v 38 Ka mayako niye mazləlmbaɗa eye na, ta law naha faya palalam wuray zal ka gər i Yesu, tə watsa: «Nakay na, bəy i Yahuda hay.» \p \v 39 Ndo nəte mə walaŋ i ndo niye sulo tə ge mənese, ta dar tay ka bo dziye tage Yesu aye a tsaɗay a Yesu. A gwaɗay: «Ka gwaɗ nəkar na, Kəriste sa na, təma ha gər yak ada kâ təma may ha tey!» \p \v 40 Ane tuk na, ndo neŋgeɗ a may ha mənese a gwaɗay: «Ka sər Mbəlom təbəɗew? Nəkar anəke ta kəɗiye kar andza neŋgeye dərmak. \v 41 Ane tuk na, i may ta kəɗ may na, təɗe bəna, ta kəɗiye may ka wu nakə ka gama lele bay aye. Neŋgeye na, kə ge mənese kwa tsekweŋ bay.» \p \v 42 Tsa na, a gwaɗay a Yesu: «Pat nakə ka deyeweye andza bəy bagwar eye na, kâ mətsa ga ha gər bay, dzala fagaya tey.» \p \v 43 Yesu a mbəɗay faya, a gwaɗay: «Neŋ faya na tsikakeye: Sər ha na, bəgom nakay ka ta ndzameye tə nəkar mə mbəlom.» \s1 Məməte i Yesu \r Mata 27.45-46; Markus 15.33-41; Yuhana 19.28-30 \p \v 44 Ma giye mazlambar magərhəpat, ləvoŋ a ge ka dala niye tebiye tekəɗəgəm. A ge na, hus a ɓəre mahkar i huwa. \v 45 Pat a ndərmaɗa a təv eye. Tsa na, petekeɗ nakə a ŋgəna ha ka bo abəra gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom sulo aye a ŋguraɗa tsaŋŋa ma wuzlah. \p \v 46 Yesu a wuda ta magala kələrra, a gwaɗ: «Bəba, na gər ha məsəfəre ga a həlay yak.\f + \fr 23:46 \ft Dəmes hay 31.6.\f*» \p A tsik andza niye na, a mət tuk. \p \v 47 Bagwar i sidzew i Roma hay a ŋgatay a wu niye a ge bo aye na, a zambaɗay a Mbəlom, a gwaɗ: «Ta deɗek ndo nakay na, ndo lele eye.» \p \v 48 Ndo neheye haladzay ti ye mata zəbaw faya aye, tə ŋgatay a wu nakə a ge bo aye na, a ndalatay haladzay, ti ye wu tay a mətagay. \v 49 Dzam i Yesu hay ta ŋgwas neheye tə payaw bəzay kwa abəra ma Galile aye nəteye malətsa eye dəreŋ faya ta zəbiye ka wu nakə ma giye bo aye. \s1 Tə pa na mədahaŋ i Yesu a tsəvay \r Mata 27.57-61; Markus 15.42-47; Yuhana 19.38-42 \p \v 50 Ndoweye andaya tə zalay Yusufa. Neŋgeye ŋgwalak i ndo. Neŋgeye nəte mə walaŋ i ndo məge sariya hay dərmak. \v 51 Neŋgeye na, kə ndza ta nəteye ka məge bəbərek tay ada ka məsler tay niye tə ge aye na, kə ndza ta nəteye bay. Neŋgeye na, ndo i gəma i Arimate. Gəma eye niye mə ɗəma na, Yahuda hay. Neŋgeye faya ma həbiye Bəy i Mbəlom. \p \v 52 A ye a gay i Pilat. A ye naha a tsətsah faya tsəveɗ ka məzle mədahaŋ i Yesu. \v 53 Pilat a vəlay tsəveɗ ka mədahaŋ i Yesu. Tsa na, a ye a mbəzla ahaya mədahaŋ i Yesu abəra ka mayako mazləlmbaɗa eye. A mbəkwa na mədahaŋ niye ta rəkwat. A zla na a ye ha, a pa na a tsəvay nakə mala eye ka geseh aye. Tsəvay eye niye na, ta pa a ɗəma mədahaŋ ɗaɗa zuk bay. \v 54 Pat eye niye na, pat i luma i dezele. Andza məgweɗe pat i mələve bo i pat i mazəzukw bo ada pat i mazəzukw bo ma dazleye. \p \v 55 Ŋgwas neheye tə pay naha bəzay a Yesu kwa abəra ma Galile aye, ti ye ka bo dziye ta Yusufa. Ta zəba ka tsəvay ada ta zəba faya Yusufa a pa na mədahaŋ i Yesu na, kəkay. \v 56 Tsa na, tə maw a mətagay. Tə maw na, tə ləva ha bo tə mal ada tə wurde hərwi mambəɗe ka mədahaŋ i Yesu. Ane tuk na, pat i mazəzukw bo na, ta zəzukw bo. Hərwi bazlam i Mbəlom mapala eye a ge me məge məsler pat i mazəzukw bo. \c 24 \s1 Yesu a lətsew abəra ma tsəvay \r Mata 28.1-10; Markus 16.1-8; Yuhana 20.1-10 \p \v 1 Pat i luma i sidzew pərik i mekedœ na, ŋgwas niye hay ti ye ka me tsəvay. Tə zla mal tay niye hay tə ləva ha bo aye ka həlay. \v 2 Tə ndisl naha na, tə ŋgatay a beber nakə ta dərəzl ha ka tsəvay aye mabədəŋgwala eye faya abəra, madzaka eye dzakka ka tsakay aye. \v 3 Tə fələkwa a ɗəma na, ta ŋgatay a mədahaŋ i Bəy Maduweŋ Yesu bay. \v 4 Tə sər wu nakə ta dzaliye bay. \p Kwayaŋŋa ndo hay sulo ti yaw dzərik kame tay ta bəzatay ha bo. Petekeɗ tay hay ka bo na, a dəv haladzay. \v 5 Tə ŋgatay a ndo niye hay sulo aye na, ta dzədzar haladzay. Ta rəh gər tay hay ka dala rəhe rəhe. \p Ndo niye hay sulo aye tə gwaɗatay: «Ka pəlumeye ndo nakə neŋgeye andaya tə ɗəre mə walaŋ i mədahaŋ hay na, hərwi mey? \v 6 Neŋgeye andaya kanaŋ bay, kə lətsew abəra ma mədahaŋ. Wu nakə a tsikakum ahəl niye neŋgeye ma Galile mba aye na, mâ makumaw a mədzal gər. \v 7 A gwaɗ na: “Kutoŋ neŋ Wawa i Ndo na, tâ vəlay ga ha a həlay i ndo i mezeleme hay. Ta dariye ga na, ka mayako mazləlmbaɗa eye, ada kə həna sulo ma mamahkar eye na, na lətseweye abəra ma mədahaŋ.”» \p \v 8 Tə tsəne andza niye na, bazlam i Yesu niye a tsikawatay aye a matayaw a gər tuk. \p \v 9 Tsa na, ti ye abəra ka me tsəvay niye. Ti ye ta təkəratay labara niye a gawla i Yesu niye hay ta zəkaw kuro gər eye nəte aye ada a siye i ndo neheye tə paway bəzay a Yesu aye dərmak. \v 10 Mə walaŋ i ŋgwas niye hay na, Mari nakə a yaw ma gəma i Magədala aye, Zan ta Mari may i Yakuba ada ŋgwas neheye nəteye ka bo dziye ta təkəratay labara i bazlam aye niye a ndo i maslaŋ i Yesu hay. \p \v 11 Ane tuk na, ndo niye tə tsəne bazlam tay niye hay ta təkəratay aye na, ta təma bay, ta zəba faya andza bazlam i matərakahaŋ. \p \v 12 Ane tuk na, Piyer a lətse a hway ka me tsəvay mata zəbaw. A ndisl naha ka me tsəvay na, a zəba ɗəre a tsəvay niye zərəɗ. A ŋgatay naha na, a rəkwat nakə tə mbəkwa ha Yesu aye ɗekɗek. Tsa na, a mbəɗa gər a mətagay. Wu niye a ge bo aye na, a gay hərɓaɓəkka. \s1 Yesu a bəzatay ha bo a gawla ŋgay hay \r Markus 16.12-13 \p \v 13 Pat eye niye gawla i Yesu hay sulo mə walaŋ tay niye hay, tə həl bo ti ye a gəma nakə tə zalay Imayus aye. Gəma niye na, dəreŋ tsəfa ta Zerozelem. Taɗə ka diye tə sik abəra ma Zerozelem na, ka giye ka tsəveɗ ɓəre sulo. \v 14 Ahəl nakə faya ta diye na, faya ta tsikiye ka wu nakə a ge bo aye tebiye. \p \v 15 Ahəl nakə nəteye faya ta tsikiye me ada faya ta kəɗiye wuway ka gər i wu nakə a ge bo aye na, Yesu a yaw a həndzəɗ ka təv tay. Ti ye ka tsəveɗ eye nəte. \v 16 Faya ta ŋgateye a Yesu ane tuk na, tə sər na bay hərwi wuye a gwaɗatay ta sər na bay. \p \v 17 Yesu a tsətsah fataya, a gwaɗatay: «Ka tsikum na, ka gər i bazlam i mey?» \p Tə tsəne andza niye na, tə lətse. Ɗərev a ndalatay haladzay. \v 18 Ndo nəte mə walaŋ tay niye sulo aye na, məzele ŋgay Kəleyopas, a gwaɗay: «Wu nakə a ge bo ma məhəne neheye ka sər bay na, nəkar mbəlok eye ma Zerozelem kəla ɗaw?» \p \v 19 A mbəɗay faya, a gwaɗay: «Maa ge mey?» \p Ta mbəɗay faya, tə gwaɗay: «Wu nakə a ge tə Yesu ndo i Nazaret aye na, ka tsəne təbəɗew? Neŋgeye na, ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom. Məsler nakə a gawa aye tə bazlam nakə a tsikawa kame i Mbəlom ada kame i ndo aye hay na, ta gədaŋ eye \v 20 Bagwar hay i ndo neheye tə vəlaway wu a Mbəlom aye ta bagwar kway hay tə gəs na. Tə vəlay ha a Pilat, a gay sariya i məkəɗe. Ma dəba aye na, ta dar na ka mayako mazləlmbaɗa eye. \v 21 Nəmaa dzala haɓe mə gər may na, nəmaa gwaɗ mata təma tay ha Israyel hay na, neŋgeye. Ane tuk na, zle ka wu neheye a ge bo aye, kə ge məhəne mahkar bəgom. \v 22 Sa tsa na, siye i ŋgwas neheye mə walaŋ may ta vəlamay madzədzere. Kə ma may ha hərɓaɓəkka. Hərwi ta wula pərek i mekedœ ka me tsəvay, \v 23 ane tuk na, ta huta na mədahaŋ i Yesu bay. Ta mbəɗaw gər, tə maw ka təv may na, ta təkəramay, tə gwaɗ gawla i Mbəlom hay ta bəzatay ha bo ada gawla i Mbəlom niye hay tə gwaɗatay na, Yesu andaya tə ɗəre. \v 24 Nəmaa tsəne andza niye na, siye i ndo mə walaŋ may hay ti ye ka me tsəvay sa. Ti ye, tə huta na, andza i ŋgwas niye hay ta təkəramay aye. Ane tuk na, ta ŋgatay a Yesu bay.» \p \v 25 Yesu a gwaɗatay: «Nəkurom ndo neheye metsehe andaya fakuma bay aye. Wu neheye ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay tə ɗa ha kurre na, a mbakum a mədzal gər kurom təbəɗew? \v 26 Ka sərum təbəɗew, Kəriste ma diye a bəy ŋgay na, ma giye ɗəretsətseh haladzay təday.» \p \v 27 Tsa na, a ɗatay ha wu nakə tə tsik ka neŋgeye mə Ɗerewel i Mbəlom aye tebiye. Ma dazlay mə ɗerewel i Musa ada mede ha hus a ɗerewel i ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay. \p \v 28 Ahəl nakə faya ta diye, tə ndisl bəse ta gəma nakə faya ta diye a ɗəma aye na, Yesu a ge andza ma zliye tsəveɗ ŋgay. \v 29 Ane tuk na, ndo niye hay tə gwaɗay: «Kâ ye a təv eye bay, ndza tə nəmay. Hərwi ɗəre faya ma gəsiye ada mazlambar həvaɗ segey.» Tsa na, tə fələkwa a gay wuray, a ndza ta nəteye. \p \v 30 Yesu a pa bo ka mənde wu mənday ta nəteye. A zla peŋ, a gay naha sɨsœ a Mbəlom. Tsa na, a ŋgənatay ha peŋ niye ada a vəlatay. \v 31 Kwayaŋŋa ɗəre tay a həndək, tə sər na tuk. Ane tuk na, ta zəba ɗəre na, neŋgeye andaya ka təv tay sa bay kə gər tay ha. \v 32 Tə gwaɗ mə walaŋ tay: «Ahəl nakə faya ma ɗakway ha Ɗerewel i Mbəlom ka tsəveɗ aye na, wuye mə ɗərev may andza ako!» \p \v 33 Ndo niye sulo aye tə lətse kwayaŋŋa ta mbəɗa gər a Zerozelem. Tə ndisl naha a wuzlah gay na, tə ndzay a gər a gawla i Yesu neheye kuro gər eye nəte aye tə siye i ndo mekeleŋ eye hay nəteye mahaya gər eye. \p \v 34 Ndo niye hay tə ŋgatatay a ndo neheye sulo aye na, tə gwaɗatay: «Ta deɗek Bəy Maduweŋ kway kə lətsew abəra ma mədahaŋ, Simoŋ kə ŋgatay!» \p \v 35 Nəteye dərmak ta təkəratay wu nakə a ge bo ta nəteye ka tsəveɗ aye. Tə gwaɗatay: «Nəmaa ŋgatay a Yesu ada nəmaa sər na na, ahəl nakə a ŋgənamay peŋ aye.» \s1 Yesu a bəzatay ha bo a gawla ŋgay hay kuro gər eye sulo \r Mata 28.16-20; Markus 16.14-18; Yuhana 20.19-23; Məsler hay 1.6-8 \p \v 36 Ahəl nakə nəteye faya ta tsikiye me mba aye na, Yesu a yaw a walaŋ tay slekərtik. Tsa na, a gwaɗatay: «Zay mâ ndza fakuma!» \p \v 37 Gawla ŋgay niye hay ta dzədzar, zluwer a gatay haladzay. Hərwi tə dzala ma giye na, manakasla. \p \v 38 Ane tuk na, Yesu a gwaɗatay: «Ka dzədzarum andza niye na, hərwi mey? Ada ka dzalum mə gər kurom andza niye na, kemey? \v 39 Zəbum ka həlay ga tə sik ga. Na gwaɗ neŋ deɗek ŋgway bəɗaw? Tətalum fagaya ada zəbum fagaya lele. Hərwi sərum ha manakasla na, slo faya bay ada mətasl mə ɗəma andza neŋ nakə faya ka zəbumeye fagaya aye bay.» \p \v 40 A tsikatay andza niye na, a bəzatay ha vavay nakə ka həlay ŋgay hay ada ka sik ŋgay hay. \v 41 Məŋgwese a rah a ɗərev i gawla ŋgay niye hay ada a gatay hərɓaɓəkka. Ada huya ta dzala ha faya zuk bay. Tsa na, Yesu a tsətsah fataya, a gwaɗatay: «Wu mənday andaya fakuma ɗaw?» \v 42 Ti ye naha tə zlayaw siye i kəlef mafəka eye nəte, tə vəlay. \v 43 Yesu a təma kəlef niye ada a həpəɗ kame tay. \p Tsa na, a gwaɗatay: \v 44 «Ahəl niye neŋ tə nəkurom mba aye na, na tsikakum, na gwaɗawakum: Wu nakə tə watsa ka gər ga mə ɗerewel i Musa, mə ɗerewel i ndo məɗe ha bazlam i Mbəlom hay ada mə ɗerewel i Dəmes hay aye na, kutoŋ wu niye ma giye bo.» \p \v 45 Tsa na, Yesu a həndəkatay ha metsehe hərwi ada tâ sər Ɗerewel i Mbəlom. \v 46 A gwaɗatay sa: «Wu nakə tə watsa mə Ɗerewel i Mbəlom aye na, anaŋ: Kəriste na, ma ta giye ɗəretsətseh, ada məhəne sulo mamahkar eye na, ma lətseweye abəra ma mədahaŋ. \v 47 Ada ma sləriye ndo hay ka məɗatay ha bazlam i Mbəlom a slala i ndo i məndzibəra hay tebiye tâ gər ha mezeleme hərwi ada Mbəlom mâ pəsatay ha mənese tay hay. Tâ dazlay na, ma Zerozelem. \v 48 Maa təra ndo i məhəle mbal i wu nakay ma giye bo tebiye na, nəkurom. \v 49 Ada neŋ eye na sləraweye fakuma wu nakə Bəba a gwaɗ ma vəlakumeye. Nəkurom na, ndzum ma wuzlah gay. Həbum gədaŋ i Mbəlom nakə ma vəlakumeye mə mbəlom aye.» \s1 Yesu a tsal a mbəlom \r Markus 16.19-20; Məsler hay 1.9-11 \p \v 50 Ma dəba eye na, Yesu a həl gawla ŋgay hay abəra ma gəma niye, a ye tay ha a təv nakə bəse ta gəma i Betani aye. Mə ɗəma na, a zla həlay ka mbəlom. Tsa na, a pa fataya ŋgama. \v 51 Ahəl nakə faya ma piye fataya ŋgama aye na, a ye fataya abəra, a tsal ka təv i Mbəlom. \v 52 Nəteye na, tə ɗəslay ha gər ada ta mbəɗa gər a Zerozelem ta məŋgwese eye haladzay mə ɗərev tay. \v 53 Ti yawa a gay i məɗəslay ha gər a Mbəlom pat pat, ta zambaɗaway a Mbəlom.