\id HEB - Melpa NT [med] -Papua New Guinea 1995 (DBL 2014) \h Ipru \toc2 Ipru \toc1 Ipru \toc3 Ipru \mt1 IPRU \imt1 KUIMP TEPA IK KɄⱠ \is2 Ya Buk Ei Nga Puⱡ Ei: \ip Kraist elim kuimbal moⱡpa, wamp mbʉ kʉn anggelo mbʉ nga morum. Wote, elim ruk ting ila moⱡpa, Got kʉn, wamp mbʉ kʉn moⱡpa, wote Got nga wamp poⱡ ti uⱡ ei, tʉpa ora ndurum. \is2 Ya Buk Ei Nam Ndi Rurum: \ip Mon ei, wu nam ei ndi, mon rurum, tʉn pili napʉtmʉn. Wamp mat ndi, Pol ndi, mon rurum nʉk pʉtmʉn. Mon rurum ila wu ei ndi, nimba mel, wu Timoti, tʉn nga ʉngʉn. \is2 Mon Ropa Nam Ngurum: \ip Jura mondpa pili wamp kʉⱡ, Buk Wingti ila ik pʉtmʉn. Wote, en enim nga uⱡ unt nga etʉng uⱡ mbila, int purmʉn nʉk pʉtmʉn. Ei nga, Kraist ronduⱡ mondʉk piling nimba, mon ei ropa ngurum. \is2 Ui Nant Ila Rurum: \ip Wote Pol ndi, mon ei rurum ndam, Rom kona ila moⱡpa, ei Kraist metʉng ei kʉn, mbuldung orunga pana 61 mba 63 ila kʉⱡ rurum. Wote, wu nam ti ndi, rurum ndam, Jerusalem manga wingti ei rok kit mondrʉng ui ei, A.D. 70 ila unt kuimp tepa mon ei rurum. \is2 Ik Ronduⱡ: Ipru 1:3 \ip Got nga uⱡ eng nui mbʉ pora, kangʉm kʉn etpa rʉⱡang purum. Uⱡ ei ndi, kangʉm ei, Got nga uⱡ eng nui mbʉ pora, elim kangʉm morum ei mel tʉn tʉpa ora ndonʉm. Elim nga ik ei, ronduⱡ minal petʉm ei ndi, mel mbʉ pora, etpa ronduⱡ mundrum. Wote, tʉn wamp mbʉ nga uⱡ kit wak rui uⱡ ei, etpa pora ndupa, elim muⱡ kona Got wu ronduⱡ pi, ei nga ki mbo orunga, wu nuim mumuk oⱡa orunga ei morum. \is1 IK PENG KɄⱠ \iot Rump \io1 1. Got kangʉm ndi, ik nimba tʉn ngurum \io1 2. Got ndi, tʉn rukʉr titim ei, uⱡ mam ti itim \io1 3. Jisas ndi, Moses tʉpa mana ndurum \io1 4. Got nga wamp muⱡ ti kona \io1 5. Tʉn wamp mbʉ, mondʉp pilpʉn ronduⱡ mundʉp muⱡmin \io1 6. Tʉn nga mondpa pili ronduⱡ ei, ambuⱡpʉn gi ndʉmin \io1 7. Melkisendek ni, wu pris kumbal murum \io1 8. Jisas ei, tʉn nga wu pris kuimbal morum \io1 9. Mʉi kona wamp mbʉ ndi, Got nga mʉi paka rondrʉng \io1 10. Unt kalk tindiⱡim mundrʉng uⱡ ei ndi, kapⱡa iti nʉtʉtʉm \io1 11. Mondpa pili uⱡ ei nga puⱡ ei \io1 12. Got ti, tʉn nga tipam ti \io1 13. Tʉn nga wamp ʉngʉnʉl mbʉ, numan minal ngʉmin \c 1 \s1 Got Kangʉm Ndi, Ik Nimba Tʉn Ngurum \p \v 1 Unt kor nga, tʉn nga anda kouwʉmʉn Jura wamp morung ui ei kʉn, ui ou ndupa, Got ndi, ik mat painui wu mbʉ nga keta ila nimba ekit nduⱡnga pʉtʉng. \v 2 Wote akup, ui pora nimba enim ila, Got ndi, elim nga kangʉm ei nga keta ila, ik nimba tʉn ngonum. Wote, ui pora nim kʉn, kangʉm ei ndi, mel mbʉ pora, elim rʉp itangga nimba tʉpa mundrum. Wote, kangʉm ei ndi, muⱡ mʉi raⱡ mim itim. \v 3 Got nga uⱡ eng nui mbʉ pora, kangʉm kʉn tepa rʉⱡang purum. Uⱡ ei ndi, kangʉm ei, Got nga uⱡ eng nui mbʉ pora, elim kangʉm morum ei mel, tʉn tʉpa ora ndonʉm. Elim nga ik ei, ronduⱡ minal petʉm ei ndi, mel mbʉ pora, etpa ronduⱡ mundrum. Wote, tʉn wamp mbʉ nga uⱡ kit wak rui uⱡ ei, etpa pora ndupa, elim muⱡ kona Got wu ronduⱡ pi, ei nga ki mbo orunga, wu nuim mumuk oⱡa orunga ei morum. \s1 Got Kangʉm Ei Ndi, Anggelo Mbʉ Pora Tʉpa Mana Ndupa Morum \p \v 4 Got ndi, kangʉm mbi ou kai ti ngurum. Uⱡ ei ndi, anggelo mbʉ nga mbi mbʉ ropa mana ndupa, elim oⱡa orunga Wu Nuim ei morum. \v 5 Unt Got ndi, Jisas kundpa, nimba mel, \q1 “Nim na nga Kangʉm ei, akup na nim nga Tipanʉm ei,” nitim. \p Aldpa Got ndi, nimba mel, \q1 “Na nim nga Tipam ei mor, nim na nga kangʉm ei muⱡi,” nitim. \p Ik ei, Got ndi, anggelo ti, kundpa ni nʉndʉtʉm mon. \v 6 Wote Got ndi, elim nga kangʉm kumina tenda ei, mʉi kona ila ngumba mana ndupa, nimba mel, \q1 “Got nga Anggelo mormin mbʉ ndi pora, wu ei nga mint mbi paka rundeing,” nitim. \p \v 7 Wote Got ndi, elim nga anggelo mbʉ kundpa, nimba mel, \q1 “Kona kʉpkʉ mel nimba, wote elim nga kongun kindmant wamp mbʉ kundpa, ndip anmbil mel kapⱡa,” nitim. \p \v 8 Wote Got ndi, kangʉm kundpa, nimba mel, \q1 “Nuim Got Wu Nuim Mumuk ei, rʉk rʉk molkʉn mint pukʉn! Nim nga wamp tʉpa mumuk rui uⱡ ei kʉn, uⱡ kʉn kai mbʉ kʉn, nokundkʉn moⱡʉn mint pin,” nitim. \p \v 9 Wote Got ndi, kangʉm kundpa, nimba mel, \q1 “Nim uⱡ kun kai mbʉ numan ngukʉn, uⱡ kit mbʉ numan ngui nganggʉrʉn. Ei nga, Got ei, nim nga Got ei ndi, wamp wei mbʉ kelpa, nim mbi ropa tʉpa ambuⱡpa pʉl kopung ei, nim kʉn oi ndurum,” nitim. \p \v 10 Aldpa Got ndi, kangʉm kundpa, nimba mel, \q1 “Wu Nuim ye! Unt kuimp tepa nim ndi, mʉi mim itin. Wote, nim nga ki raⱡ ndi, muⱡ ei itin. \v 11 Muⱡ mʉi raⱡ pora ninggil, wote nim rʉk rʉk molkʉn mint pin, muⱡ mbal na, ti ping norum ni mel, muⱡ mʉi raⱡ ping nomba. \v 12 Nim ndi, kʉnʉng mat na ti, ambulk mʉkʉp rorʉn uⱡ ni mel, muⱡ mʉi raⱡ ambulkʉn mʉkʉp ruin. Wal pʉki unt nga na kat, mundʉk kelik, kont kat yant tʉk etmin. Uⱡ ni mel, nim ndi, muⱡ mʉi raⱡ i ku itin. Wote, nim rʉk rʉk molkʉn mint pin. Nim nga ui ti pora ni nanʉmba, mon,” nitim. \p \v 13 Unt Got ndi, kangʉm kundpa, nimba mel, \p “Nim tʉp na nga ki mbo orunga mundamba kʉn, nim nga el rui wamp mbʉ, nim nga kʉmp puⱡ ila muⱡeing,” nitim. \p Wote Got ndi, elim nga anggelo tenda ti, ik ei mel kundpa, ni nʉndʉtʉm mon. \v 14 Anggelo mbʉ namba mel? Muⱡnga ei ndi, anggelo mbʉ nga, Got elim kindmant kongun endʉtmʉn. Got ndi, wamp mat etpa rukʉr tʉtʉm wamp mbʉ, tʉk rapʉndʉk etmin. \c 2 \s1 Got Ndi, Tʉn Rukʉr Titim Ei, Uⱡ Mam Ti Itim \p \v 1 Uⱡ ei nga, tʉn ik kupa pitmʉn kʉⱡ, ambuⱡpʉn gi ndupʉn pep rʉmin. Tʉpa kawa ndangga, ik kʉⱡ pep ruimin uⱡ ei, wak ruimin. \v 2 Unt Got ndi, anggelo mbʉ, ik mbo rundrʉm ila, tʉn nga anda kouwʉmʉn mbʉ ndi, nʉtʉng ik ei, ronduⱡ mba petʉm. Ik ei, tʉk roi nduk etʉng wamp mbʉ, en enim nga uⱡ kit etʉng mbila, Got ndi, punt ropa mbun ngurʉm. \v 3 Akup Got ndi, tʉn rukʉr titim uⱡ ei, kongun mam ti itim. Got nga kongun em uⱡ ei, tʉpʉn mbuⱡ ngumʉn ndam, wote tʉn ndi, Got nga popʉⱡ mbʉ, nambuⱡ ti etpʉn kʉn, mondpʉn mbin. Ei kapⱡa mon! Unt Got elim ndi, tʉn rukʉr tʉmba itim ei kʉn, Nuim elim nga ik ei, pʉtʉng wamp mbʉ ndi, tʉn kundʉk nʉk mel, ik ei ama kupa mint nʉtʉng. \v 4 Ei kʉn, Got nga Rʉnang Ik Kai ei, kupa nimba ronduⱡ mundpa. Wote, uⱡ rʉpndi elpa elpa mat etpa, Muⱡnga Wingti nga gem ngui uⱡ ei, wamp mbʉ kʉmp tʉpa, elim nga numan ila pʉtʉm ei mel ngurum. \s1 Wamp Etpa Ti Uⱡ Ei Nga, Kuimbal Morum Ei, Jisas Kraist \p \v 5 Mʉi kont ti, wote wengʉndupa ekit omba enim ei nga, tʉn akup ninmʉn. Got ndi, anggelo mbʉ kundpa, mʉi ei rʉp itʉi ni nanʉmba mon! \v 6 Wote, Buk Wingti ila ik ti ndi, nimba mel, \q1 “Got ye! Tʉn wamp mbʉ, namba mel ti nʉkʉn pʉtʉn? Wu ei nga kangʉm ei, namba mel ti nʉkʉn, nim ndi, rʉp etʉn. \v 7 Ui onunga etpa ila nim ndi, wu ei tʉkʉn, anggelo mbʉ nga mana orunga mondkʉn, uⱡ eng nui mbʉ ngukʉn, mbi ou ngukʉn etʉn. \v 8 Mʉi kona mel mbʉ pora, etpa wamp ei nga, mana orunga tinditim. Got ndi, mel mbʉ pora, etpa titim uⱡ ei, wamp ndi, rʉp etʉk nokundʉk tangina kʉn, mel mat nʉwʉ ti nʉtangga!” nʉtʉm. \p Wote, akup mel mbʉ pora, wamp ndi, rʉp enmin nʉmp kʉni nakʉnmʉn. \v 9 Wote, tʉn Jisas kanmʉn ei, unt ui onunga kot ila, anggelo mbʉ nga mana orunga moⱡpa, Got nga wamp poⱡ ti uⱡ ila, wamp mbʉ nga nindpa mindil nomba kurum. Uⱡ ei nga, Got ndi, elim nga mbi paka rondpa, uⱡ eng nui mbʉ ngumba, mbi ou ti ngurum. \p \v 10 Mel mbʉ nga puⱡ ei, Got morum. Got elim nga wamp mbʉ, mepa wi muⱡ kona pangga kʉn, Kraist nga mon pi uⱡ ngumba ei nga itim. Nambuⱡ emel, Got ndi, Jisas mindil nangga nitim uⱡ ei, wamp mbʉ nga tʉpa rak ndupa, kuimbal moⱡpa, wamp mbʉ etpa rukʉr tʉmba uⱡ ei nga itim. Got nga uⱡ itim ei, kun mint purum. \v 11 Kraist ei ndi, tʉn wamp mbʉ, uⱡ kit mbila, etpa tʉpa kun kai mundrum. Wote, Jisas kʉn wamp namin mat, etpa kun kai mondrum mbʉ kʉn, tʉn nga tipam rak ndupa wu tenda ei, Got elim morum. Ei nga, Jisas ndi, tʉn wamp mbʉ tʉpa elim nga ʉngʉnʉl randʉmba. Ei nga, Jisas pipil ti, kuⱡi naⱡʉmba mon! \v 12 Nambuⱡ emel, Jisas elim ndi, nimba mel, \q1 “Got nim nga mbi ei, wamp ʉngʉnʉl mbʉ kʉn nʉmp nguimp. Wote, wamp mou rong kona ila, na ndi, nim nga mbi ei, paka rondʉp nindimp,” nʉtʉm. \p \v 13 Wote, aldpa nimba mel, \q1 “Na nga mondpa pili ei, Got kʉn timp.” \p Aldpa nimba mel, \q1 “Got ndi, na nga kangambuⱡa ngurum mbʉ kʉn, kunda rʉp rop mormin,” nʉtʉm. \s1 Jisas Ni Omba, Wamp Raⱡpa Moⱡpa, Tʉn Tʉpa Rʉpʉndrʉm \p \v 14 Jisas ndi, kangambuⱡa mbʉ kundpa, kʉng ila mema pi wamp mbʉ nitim. Wote Jisas elim tʉn wamp mbʉ mel, kʉng na mema na mbʉ mel ku kʉng kʉrʉm. I itim uⱡ ei ndi, elim mindil nomp koⱡʉp kʉn, wamp kui nga ronduⱡ ei, Seitan tepa morum ei, rop mana nduimp nimba itim. \v 15 Jisas ndi, i etpa kʉn, wamp mat wamp kui nga uⱡ ei ndi, etpa mundmong endilinga, kindmant wamp ralk morung mbʉ, kan tinga ndupa titim. \v 16 Jisas ndi, uⱡ itim ei, anggelo mbʉ tʉpa rʉpʉndi napʉndrʉm mon. Aparam nga wamp pundʉn mbʉ tʉpa rapʉndrʉm. \v 17 Uⱡ ei nga puⱡ ila, Jisas nga ik nimba uⱡ itim mbʉ pora, elim nga wamp ʉngʉnʉl mbʉ, etmin uⱡ mbʉ mel itim. I itim uⱡ ei ndi, Wu Pris Kuimbal moⱡpa, Got nga kongun endpa, kai mondpa, wamp kont kuⱡʉp itamba. Got ndi, wamp mbʉ nga uⱡ kit mbʉ, pendpa kilangga nimba itim. \v 18 Nambuⱡ emel, elim mbun urum mbʉ, koma ropa mindil nomba itim. Uⱡ ei mel, akup wamp mbʉ nga mbun tʉk, mindil normin uⱡ mbʉ, kapⱡa tʉpa rapʉndʉmba ku. \c 3 \s1 Jisas Ndi, Moses Tʉpa Mana Ndurum \p \v 1 Na nga angmʉn, wamp wingti kʉⱡ ye! Enim Got ndi, i ku etpa, wi ropa titim wamp kʉⱡ, enim pilik kai itʉi! Jisas wu ei, nombuⱡa rung Wu Pris Kuimbal ei nga mbi paka rondpʉn, mondʉp pilpʉn kʉn, uⱡ kun kai mbʉ tʉp pena ila pindmin! \v 2 Unt Got ndi, Moses ei, wamp rʉp itangga nitim uⱡ ei, rʉk rʉk pep ropa itim. Ei mel ku, Jisas elim nga kongun, Got ndi, ngurum ei, rʉk rʉk pep ropa itim ku. \v 3 Manga rukrʉm wu ei nga mbi ei, oⱡa purum. Wote, manga elim nga mbi ei, mana purum. Uⱡ ei mel ku, Jisas nga mbi ei, oⱡa puⱡnga, Moses nga mbi ei, mana purum. \p \v 4 Manga mbʉ pora, wamp ti ndi, moⱡpa rakrʉm. Uⱡ ei mel ku, Got ndi, mel mbʉ pora itim. \v 5 Moses ni, kindmant wu mel moⱡpa, Got nga nitim ik mbʉ mel, pep ropa wamp mbʉ kʉn, kongun itim. Ni kʉn, Got nga uⱡ wote etmba mel, Moses ndi, wamp mbʉ unt kundpa nitim. \v 6 Wote Kraist, Got nga kangʉm ngurum wu ei moⱡpa kʉn, Got nga manga ila mormin wamp mbʉ, rʉp etʉm. Wote, tʉn ronduⱡ mundpʉn, muⱡ kona timin nimbun mondʉp pilim ndam, tʉn Got nga manga ei mel muⱡmin. \s1 Got Nga Wamp Mbʉ Muⱡ Ting \p \v 7-8 Uⱡ ei nga, Muⱡnga Wingti ei ndi, nimba mel, \q1 “Enim ndi, Got nga ik ei, akup ei kʉn, kum tek pileing ndam, unt enim nga anda kouwʉmʉn mbʉ, kona kui waka ila numan orunga ronduⱡ puⱡnga, Got tʉk mbuⱡ nguk, oⱡa tʉk kandrung ni mel, enim iti nʉtʉi! \v 9 Got ndi, nimba mel, ‘Pana 40 ila, na ndi, uⱡ i iti mbʉ, enim nga anda kouwʉmʉn mbʉ ndi kandʉk kelik, na nga ronduⱡ ei kʉnmin nʉk, na oⱡa tʉk kandrung.’ \v 10 Uⱡ mbʉ mint etʉng ila, na ndi, wamp mbʉ kʉn popʉⱡ kuⱡʉp kʉn, wamp mbʉ kundʉp nʉmp mel, ‘Enim nga numan ei ndi, na nga nombuⱡa mam kupa ei, wak rok mormin ei ka!’ nit. \v 11 Na popʉⱡ kuⱡʉp kʉn, mi tep ik ei mel nit, ‘Wamp mbʉ na nga muⱡ ti kona ila, rukrʉng ui nʉwing mon!’” nit. \p \v 12 Ei nga, na nga angmʉn, enim kandʉk rʉp etʉk kai mundʉi! Wote wamp ti, mundmong ila numan kit pilpa moⱡpa, Got kont morum ei kʉn, mondpa pili uⱡ ei, wak romba. \v 13 Wote, uⱡ ei mon, enim uⱡ kit mbʉ ndi, tʉpa tiki pondpa, ropa mana tangga, enim numan orunga ronduⱡ puⱡnga, uⱡ kit mbʉ iti nʉtʉi! Enim ndi, wamp ti ndi, ti rʉk rʉk tʉk rapʉndʉk itʉi! Tʉn nga ui ei, ‘Akup’ ya Buk Wingti ei ndi, tʉn kundpa ninim. \v 14 Tʉn Kraist kʉn tenda ila mormin wamp kʉⱡ, tʉn nga mondpa pili ei, unt kuimp tepa, tep murmʉn ni, ambuⱡpʉn gi ndupʉn mbun, tʉn kuⱡmin ndam, uⱡ ei kapⱡa etmba. \v 15 Buk Wingti ei ndi, ei mel ninim, \q1 “Akup enim Got nga ik ei, piling ndam, enim unt numan orunga ronduⱡ puⱡnga, tʉk mbuⱡ ngʉk, Got kʉn tʉk, roi ndurʉng ei mel iti nʉtʉi!” nitim. \p \v 16 Unt wamp namin mat ndi, Got nga ik nitim mbʉ, tʉk roi ndurʉng? Moses ndi, Isrel wamp Isip kona ila, tʉpa mepa ekit urum wamp mbʉ pora ndi, ik tʉk roi ndurʉng. \v 17 Got ndi, wamp namin kʉn, popʉⱡ mondʉⱡ nga pana 40 omba purum. Uⱡ kit etʉng wamp mbʉ kʉn, popʉⱡ kuⱡnga, kona kui waka ila kolk ketʉng. \v 18 Got ndi, wamp namin mat kʉn, nimba mʉi ropa, na nga wamp muⱡ tʉtmin kona ila, rukʉr pi nʉpeing mon nitim. Elim nga ik tʉk roi ndurʉng wamp kʉⱡ kʉn mint nitim. \v 19 Uⱡ ei nga, akup tʉn pʉnmʉn, Got mondʉk pili napʉtʉng wamp kʉⱡ, Got elim nga wamp muⱡ ti kona ila, rukʉr pi nʉping. \c 4 \s1 Got Nga Wamp Muⱡ Ti Kona \p \v 1 Ei kʉn, Got ndi, nimba mʉi ropa kʉn, tʉn elim nga wamp muⱡ tʉtmin kona ila, tʉn mep rukʉr mbi nitim. Ei nga, tʉn mundmong indimin. I iti nʉtmʉn ndam, wamp ti, Got nga wamp muⱡ ti kona ila rukʉr pi napʉmba. \v 2 Tʉn akup Got nga Rʉnang Ik Kai ei pʉnmʉn. Uⱡ ei mel ku, Isrel wamp mbʉ, unt Got nga Rʉnang Ik Kai ei pʉtʉng. Ik Kai kʉⱡ, wei mint pilik kʉn, Got kʉn mondʉk pili napʉtʉng mon. Nambuⱡ emel, Got nga ik kai pʉtʉng kʉⱡ ndi, wamp mbʉ tʉpa rʉpndi nʉpʉndrʉm. \v 3 Tʉn mondpʉn pʉtmʉn wamp mbʉ, Got nga wamp muⱡ ti kona ila rukʉr mbin. Got ndi, nimba mel unt popʉⱡ kuⱡpa kʉn, \p “Na ik kupa ti mendpʉⱡ nʉnt. Wamp mbʉ ya, na nga muⱡ ti kona ila, rukʉr ui nʉwing mon!” nʉtʉm. \p Unt Got ndi, muⱡ mʉi raⱡ etpa pora ndupa kʉn, wote kongun ei nga ti, aldpa iti nʉtimp nimba kʉn, ik kʉⱡ nitim. \v 4 Buk Wingti ila ik mong ti ndi, nimba mel, \q1 “Got ndi rumbʉⱡ 6 kʉⱡ ila, kongun etpa mba kʉn, rumbʉⱡ 7 ila muⱡ tʉpa kor murum,” nʉtʉm. \p \v 5 Buk Wingti ila, ik kʉⱡ nga aldpa, nimba mel, \q1 “Na nga wamp muⱡ ti kona ila wamp mbʉ, kapⱡa rukʉr ui nʉwing mon!” nʉtʉm. \p \v 6 Wamp mat, unt kuimp tek, Got nga nimba mʉi rurum ik kai kʉⱡ pilik kʉn, Got nga wamp muⱡ ti kona ila rukʉr pi napʉrʉng. Nambuⱡ emel, Got ei, mondʉk pili napʉtʉng. Wote wamp mat, Got nga wamp muⱡ ti kona ila rukʉr purmin. \v 7 Ei kʉn, Got ndi, ui elpa ti, etpa pendpa, rukʉr uing nitim ui ei, ‘Akup.’ Wote, pana mat ou ndupa omba puⱡnga kʉn, Got ndi, Depit nga keta ila nimba ekit nduⱡnga, Buk Wingti ila mon rok, nʉk mel, \q1 “Enim ndi, Got nga ik ei, akup pilʉng ndam, enim ndi, tʉk roi ndui nʉndʉi mon!” nʉtʉm. \p \v 8 Unt wu Josuwa ndi, wamp mbʉ rʉp etpa mepa mba, Got nga wamp muⱡ ting kona kupa mendpʉⱡ ila, tʉpa monduⱡnga ndam, Got ndi, ui ti petʉm nitim ik ei, ni nandilinga. \v 9 Ei nga, Got ndi, elim kongun etpa mba rumbʉⱡ 7 ila muⱡ tʉpa, kor murum. Ei mel ku, Got nga wamp mbʉ, muⱡ tʉk kor muⱡing ui ei petʉm. \v 10 Ei kʉn, Got elim kongun etpa, muⱡ titim ei mel, wamp nam ti, Got kʉn mba muⱡ tʉm ei, el elim nga kongun etʉm uⱡ ila muⱡ tʉmba. \v 11 Ei kʉn, tʉn akup kongun ronduⱡ mundpʉn etpʉn, Got nga wamp muⱡ ti kona ila rukʉr mbun muⱡmin. Nambuⱡ emel, unt Isrel wamp mbʉ ndi, Got nga ik ei, tʉk roi nduk, elim nga wamp muⱡ ti kona ila, rukʉr pi napʉrʉng. Uⱡ ei mel, tʉn iti nʉtʉmin. \p \v 12 Ei nga, Got nga ik ei rʉk rʉk kont mba tetʉm ei ndi, kongun ronduⱡ mundpa etpa mint morum. Ik ei, koiya ti mbuldung orung raⱡ nengʉn nga norum ei, tʉp mana ndupa, ama minal nengʉn norum. Ei ndi, wamp mbʉ nga min muⱡnga pepa mba, kʉng ombʉl randrʉm tʉkʉm ila, kun koptʉpa rukʉr mba, wamp mbʉ nga numan orunga kʉn, numan pilik uⱡ etmin mbʉ, kʉmp tʉpa kandrum. \v 13 Wote, Got nga mim itim mel mbʉ pora, elim nga kuimp keta ila ekit omba tetʉm. Ei nga, tʉn wamp mbʉ pora, tʉn nga uⱡ etmin mbʉ, Got elim kʉn kun nimp nguimin. Wote Got ndi, weng ndupa itim mel mbʉ nga ti, elim nga kuimp keta ila mo rui narʉmba. \s1 Wu Pris Kuimbal Ei Jisas Morum \p \v 14 Ei nga wote, tʉn nga Wu Ou Pris Kuimbal ei, wi muⱡ kona ila Got nga kuimp keta ila rukʉr purum. Wu ei, Got Kangʉm Jisas. Ei nga, tʉn nga mondpa pili ila, ik nimbun uⱡ etmin mbʉ, ambuⱡpʉn gi ndamʉn. \v 15 Tun nga Wu Pris Kuimbal ei ndi, oⱡa tʉpa kʉni uⱡ kit mat, elim kʉn urum mbʉ, tʉpa mana ndupa uⱡ ⱡawa ti, iti nʉtʉtʉm. Ei nga, oⱡa tʉpa kʉni uⱡ kit mat, tʉn kʉn orum mbʉ, elim ndi, pilpa pora ndupa morum ei ndi, tʉn tʉpa rapʉndʉmba mint. \v 16 Ei nga, tʉn mbun mat pem ei kʉn, tʉn ronduⱡ mbun, Got nga wamp poⱡ ti uⱡ morum kona ila, atinga ropʉn ruk mbun, elim nga wamp poⱡ ti uⱡ ei kʉn, wamp kont uⱡ mbʉ ndi, tʉn tʉpa rapʉndʉmba. \c 5 \p \v 1 Wamp mbʉ ndi, wu pris kuimbal morung mbʉ pora, to ropa mondrum uⱡ ei, Got elim ndi, wamp ei rukʉr tʉpa kʉn, wamp mbʉ tʉpa rapundpa kongun indangga nimba itim. Mel mat, Got kʉn angge nʉk ngorung mbʉ, wamp mbʉ nga uⱡ kit mbʉ nga nʉndʉk, kalk tindiⱡim mundʉk etʉng. \v 2 Wu pris kuimbal morum ei nga ronduⱡ ti mon. Uⱡ ei ndi, uⱡ mat ou ndupa iti natʉtʉm. Elim ndi, wamp mat, pilik kun iti natʉk etmin mbʉ kʉn, uⱡ ⱡawa etmin mbʉ kʉn, raka raka nimba kongun etʉm. \v 3 Nambuⱡ emel, wu pris kuimbal ei nga ronduⱡ ti natʉtʉm uⱡ ei, elim nga uⱡ kit etʉm mbʉ kʉn, wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, kʉmp kʉm Got ndi, tinga ndʉndangga nimba kʉn, kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ ei itim. \p \v 4 Wu Pris kuimbal mormin kongun ou ei, wamp ti ndi, tʉpa mundi namʉndrʉm mon! Got elim ndi, unt wu Eron ni, wi ropa tʉpa, kongun ngurum. Ei mel ku, akup i ku etmin. \v 5 Uⱡ ei mel ku, Wu Pris kuimbal mormʉn kongun ou ei, Kraist elim kʉng orunga mepa oⱡa pi nʉpʉrʉm mon. Ei nga, Got ndi, Kraist ni kundpa, nimba mel, \q1 “Nim na nga Kangʉm Wu ei, akup na nim nga Tipanʉm rant,” nʉtʉm. \p \v 6 Buk Wingti ila, Got ndi, aldpa Kraist ni, kundpa nimba mel, \q1 “Nim Wu Pris Melkisendek mel ralkʉn, rʉk rʉk molkʉn mint pʉn!” nʉtʉm. \p \v 7 Jisas unt mʉi kona ila wamp mel moⱡpa kʉn, elim Got nga mana orunga moⱡpa, ik teng ndupa itim. Wote, elim koⱡmba uⱡ ei nga, Got ndi, elim etpa peng kont tangga nimba itim. Nambuⱡ emel, elim ndi, wi ropa ka ronduⱡ mundpa etpa, atinga ronduⱡ mundpa ropa itim. Uⱡ i itim mbʉ, Got ndi pitim. \v 8 Wote Jisas ni, Got Kangʉm ei moⱡpa kʉn, mbun koma ropa mindil nurum. Uⱡ i itim ei ndi, elim Tipam nga numan pʉtʉm ei mel, ik teng ndupa itim. \v 9 Jisas elim nga Tipam ndi, kongun ngurum ei, etpa pora ndupa kʉn, elim wamp Etpa Ti Uⱡ ei nga Puⱡ Wu ei murum. Wamp nam ti ndi, Jisas nga ik ei, pilik pep rong ndam, uⱡ nga kʉnt nga molk mint ping. \v 10 Ei kʉn, Got ndi, Jisas kundpa, nim Wu Pris Kuimbal muⱡʉn. Uⱡ ei, unt wu Melkisendek murum ei mel muⱡʉn. \s1 Tʉn Wamp Mbʉ, Mondʉp Pilpʉn Ronduⱡ Mundʉp Muⱡmin \p \v 11 Unt nga Wu Melkisendek nga ik mong puⱡi tetʉm mbʉ, akup tʉn ndi, enim nimbun nguimin, ei nga mbun etpa petʉm. Ei nambuⱡ emel, enim pilik ting ei nga pilik mbi ndui nandʉrmʉn. \v 12 Enim wamp mat, unt kor nga mel morung ni nga, kapⱡa wamp mat, Got nga ik puⱡ kuimbal mbʉ ik mbo endʉk iting uⱡ ei, enim ndi, kapⱡa iti nʉting, mon! Wote, wu kuimbal moⱡʉng mat ndi, Got nga ik puⱡ kuimbal mbʉ, enim aldpa ik mbo inding. Enim ndi, rʉng ronduⱡ purum mbʉ tʉk, nuing ei kelik, aim mint nok mormin. \v 13 Wamp nam ti, aim mint normin wamp mbʉ, kangambuⱡa kel mel kapⱡa. Uⱡ kun kai mbʉ, pilik mbi ndui nandʉrmin. \v 14 Ronduⱡ purum wamp mbʉ ndi, pilpa kungʉndi kai mbʉ, tʉpa uⱡ kit kai mbʉ, kʉmp tʉk kandʉk mbi ndurmʉn. Wote, wamp mbʉ ndi, rʉng ronduⱡ purum mbʉ, kapⱡa nuing. \c 6 \s1 Tʉn Nga Mondpa Pili Ronduⱡ Ei, Ambuⱡpʉn Gi Ndʉmin \p \v 1-2 Wote, tʉn Kraist nga ik kuimp tepʉn pitmin mbo rondrʉng ik ei ndi, nimba mel, numan ropʉl rok uⱡ kont pi napʉrʉm mbʉ, wak rok uⱡ wamp nu tindi uⱡ, wamp ambulk atinga rundi uⱡ, wamp koⱡpa kont pi uⱡ, wote Got nga wamp kʉmp ti uⱡ ei, rʉk rʉk pepa mint mba ei nga pʉtmʉn. Ik mbʉ nga wote, int mbun ni nʉnmʉn mon. Akup ei kʉn, Got nga ik mong ronduⱡ mbʉ, pilip tʉpʉn ronduⱡ mbun pep rʉmin. \v 3 Got ndi, elim nga ik ila ronduⱡ puk, pep rui nilinga ndam, tʉn kapⱡa pep roⱡmina ku. \p \v 4-6 Unt wamp mat, Got ndi, wamp mbʉ nga numan orunga kumba tindilinga kʉn, elim nga ik ei pilik mbi ndurʉng. Got nga gem ngui ei, muⱡ kona mana urum ei tʉk, Muⱡnga Wingti tʉk etʉng. Wote, Got nga ik ei, pilik kai pʉtʉng. Got nga tʉpa mumuk rui uⱡ ronduⱡ omba ei, pilik pora ndurʉng. Uⱡ i etʉk, wote uⱡ kit ila pung ndam, Got tʉk mbuⱡ nguk iting. Wote yant ok, numan ropʉl rok iting ei nga nombuⱡa mam ti, ti natʉtʉm, mon. Nambuⱡ emel, en enim nga uⱡ kit etmin mbʉ ndi, ropʉl rok, Got nga kangʉm ei, nde peta ila aldpa nil rok, mint muⱡing. Wote, wamp mat ndi kandʉk, Got nga kangʉm tʉk mbuⱡ ngʉk, ik mbuldung nundʉk etmin. \p \v 7 Uⱡ ei mel ku, ui mbila, kona ndamʉng rorum ei kʉn, mʉi mbʉ nu pepa, pana rʉng kai mat oⱡa oⱡnga kʉn, wamp pana rʉng rarmin mʉi ei, Got ndi, etpa kai mondrum. \v 8 Wote mʉi ti, goimbun rong na, eta oⱡa omba etʉm ei, mʉi kai ti mon. Mʉi ei kit moⱡpa, pora ndurum. Ei nga wote, Got ndi, etpa kit mundangga kʉn, ndip ndi, nomba pora ndumba. \p \v 9 Wamp mʉn mul kʉⱡ ye! Wote, tʉn ik i etpʉn nimin uⱡ ei, Got ndi, enim memp pendpa, etpa rukʉr tʉmba uⱡ ei nga pilpʉn nʉnmʉn. \v 10 Enim nga kongun etmin, wote Got nga wamp mbʉ kʉn, numan ngok uⱡ kai etʉng. Uⱡ ei, etʉk ku mormin. Got ei, wu kun kai morum ei ndi, enim tʉpa apra ndui nandpa, punt romba mint. \v 11 Wote, tʉn numan ei ndi, enim kʉn ronduⱡ mundpʉn pʉnmin uⱡ ei, enim ndi, wamp numan nguk, uⱡ kai etmin uⱡ mbʉ, etʉk mint pangina kʉn, enim nga ui ei pora nangga. Wote Got ndi, enim mel kai mat nokʉndmʉn mbʉ, punt ropa ngumba. \v 12 Wote tʉn ndi, pʉnmin ei, enim enimp mundi namʉndʉk, wote wamp mat nga mondʉk pʉtmʉn uⱡ mbʉ kʉn, nokʉndmʉn mel mbʉ kandʉk, enim pep rong ndam, Got ndi, nguimp nimba mʉi rurum mel mbʉ, kapⱡa ting. \s1 Got Ndi, Nimba Mʉi Ropa Nitim Ik Ei, Tʉn Mondʉp Pilamin \p \v 13 Unt Got ndi, Aparam kʉn nimba mʉi ropa nitim ik ei, wamp nuim elpa, ti nga mbi tepa angʉndpa ni nʉndʉtʉm ei mon. Nambuⱡ emel, nuim wu ti, i etpa muⱡi nambʉrʉm ei nga, Got elim nga mbi ila tepa angʉndpa, ronduⱡ mundpa nimba mʉi ropa nitim. \v 14 Got ndi, nimba mel, “Na ik kupa ei nʉnt. Na ndi, nim memp mam ti nguimp. Wote, nim nga wamp pundʉn minal kalk ting,” nitim. \v 15 Got ndi, Aparam kundpa nitim ik ni pilpa kʉn, enimp kuⱡi naⱡʉpa nokundpa moⱡnga, nitim ik nimbʉ, omba kupa itim. \p \v 16 Ni kʉn, wamp nam ti ndi, nimba mʉi ropa ik nʉtʉm ei kʉn, elim nga ik ei kupa itangga nimba kʉn, wu nuim ou ti nga nimba, mbi ropa angʉndpa nilinga, pʉtmin wamp mbʉ ndi, elim nga ik ei, kupa nʉk pʉtmʉn. \v 17 Unt Got ndi, tʉn Aparam nga wamp rʉⱡaip mbʉ kʉn, nimba mʉi ropa, enim tʉp nguimp nitim. Nitim uⱡ ei mel akup, tʉn kʉn kupa etʉm. Elim nga nimba mʉi ropa nitim ik ei, ronduⱡ purum. \v 18 Ei nga, Got nga ik raⱡ nimba pinditim ei mel petʉm. Nambuⱡ emel, Got ndi, ik raⱡ kol ropa ni nʉndʉtʉm mon. Uⱡ ei ndi, tʉn wamp nga mundmong orunga etpa, ronduⱡ mundangga kʉn, tʉkʉrpʉn mbun, Got kʉn nondpa mou ruimin. Wote, tʉn nga numan orunga, Got ndi, nguimp nitim mel mbʉ, ambuⱡpʉn gi ndupʉn nokʉndamʉn! \v 19 Got ndi, mel kat, tʉn nokundʉk muⱡʉi nitim kʉⱡ, wamp kont mul uⱡ ei, tʉn nga mundmong ila, gi nimba muⱡangga kʉn, manga kʉkaⱡ wingti, ila muⱡ mbal mam ti, kuipa rok mondʉrmin ila rukʉr mbin. \v 20 Jisas ndi, tʉn tʉpa rapundpa kʉn, unt elim rukʉr purum. Wu Pris Kuimbal Melkisendek nga murum uⱡ ei mel, rʉk rʉk moⱡmba purum. \c 7 \s1 Melkisendek Ni, Wu Pris Kuimbal Murum \p \v 1 Melkisendek ni wu ei, Salem kona ei nga, wu nuim mumuk ei moⱡpa, Got Oⱡa Orunga ei nga wu pris kuimbal moⱡpa itim. Aparam ndi, unt wu nuim mumuk tʉmbʉkak mbʉ kʉn, el ropa wote, wu mbʉ ropa kondpa kʉn, kelpa mang kona mbi nimba, mba nombuⱡa mam ila, wu Melkisendek kandpa tilinga, wu Melkisendek ndi, Aparam ni memp pinditim. \v 2 Wote Aparam ndi, el etpa andpa, mepa urum mel nimbʉ nga mat, kʉmp tʉpa, 10 endpa, tenda Melkisendek ngurum. Melkisendek nga mbi tek nʉtʉng, kuimp tepa puⱡ ei, “Uⱡ kʉn kai mbʉ nga wu nuim mumuk,” nʉk, wote Salem kona ei nga wu nuim mumuk nʉk etʉng. Uⱡ ei, i ku etʉk, ropʉl rok kʉn, “Numan wang ndui uⱡ ei nga wu nuim mumuk,” ei nʉtʉng. \v 3 Melkisendek nga tipam mam ralt mon, anda kouwʉ ti mon ku. Mam ndi, mitim ui ti mon. Wote, kurum ui ti mon. Wote, Melkisendek nga murum timan mbʉ, tʉn pi napʉtmʉn. Wu ei, Got Kangʉm nga morum uⱡ ei mel, rʉk rʉk wu pris kuimbal morum. \p \v 4 Enim pilik kun itʉi! Melkisendek ni, wu ei mbi murum. Tʉn nga kaⱡpa titim anda kouwʉ kuimbal Aparam ni, wu ei mbi murum ku. Wote Aparam ndi, el etpa andpa mel kai mat titim mbʉ kʉmp tʉpa, 10 endpa, tenda Melkisendek ni ngurum. \v 5 Wote, Lipai wamp mbʉ nga kangʉmʉl mbʉ, pris kongun ei mint etmin. Mi ik ei ndi, wamp mbʉ kundpa, Isrel wamp mbʉ nga mel 10 endpa, tenda kʉmp tʉk, Lipai wamp mbʉ, ngʉi mint nʉtʉm. Isrel wamp mbʉ, Lipai wamp mbʉ nga ʉngʉnʉl mendpʉⱡ mbʉ. Aparam nga wamp kaⱡpa titim mbʉ nga, wote Isrel wamp mbʉ ndi, Lipai wamp ʉngʉnʉl mbʉ nga mel mbʉ, kʉmp tʉk nguing mint, nʉtʉm. \v 6 Melkisendek ni, wu ei, Lipai wamp rʉⱡaip kʉⱡ nga wu ti mon. Wote Aparam ei, Got nga memp minal titim wu ei ndi, mel 10 endpa, tenda kʉmp tʉpa ngurum mbʉ tʉpa, wote Aparam memp pinditim. \v 7 Tʉn pitmʉn ei, wu ti memp pendʉtʉm ei, oⱡa orunga moⱡnga kʉn, memp pendʉtʉm wamp mbʉ, wu ei nga mana orunga mormin. \v 8 Isrel wamp mbʉ nga mel 10 endpa, tenda Lipai wamp mbʉ ndi, tʉtmʉn uⱡ ei, wamp kormin mbʉ nga mel mbʉ tʉtmin. Wote Melkisendek ndi, mel 10 endpa, tenda tʉtʉm. Wote, elim nga timan ei pʉtmʉn ei kʉn, wu ei, rʉk rʉk kont mba morum. \p \v 9-10 Tʉn ndi, kapⱡa ik ei mel nilimina ku, Lipai nga pundun mbʉ ndi, Isrel wamp wei mbʉ nga mel 10 endpa, tenda tʉtmʉn ku. Wote, unt Lipai mi nʉmi kʉn, elim nga anda kouwʉ Aparam ndi, Melkisendek mel 10 endpa, tenda ngurum. Uⱡ ei ndi, pepa kʉn, Lipai elim nga anda kouwʉ Aparam nga mema rukʉr ila murum. Ei nga, Melkisendek ndi, Aparam nombuⱡa mam ila kandpa titim ui kʉn, Lipai ndi, mel 10 endpa, tenda ti ngurum ku nimbun pilmin. \s1 Jisas Ni, Wu Pris Melkisendek Mel Kapⱡa \p \v 11 Isrel wamp mbʉ, unt mi ik ei, pilik tʉtʉng ei ndi, wamp mbʉ kundpa nimba, Lipai wamp mbʉ pris kongun ei nga mint iteing nʉtʉm. Pris kongun etʉng uⱡ ei ndi, wamp mbʉ molk, kun kai monduⱡnga ndam, wote Got ndi, nambuⱡ emel, wu Eron mel ti, ngumba mundi namʉndpa, aldpa Melkisendek mel wu ti, tʉpa mundrum ei ka! \v 12 Wote, wu pris kont nga ti moⱡum ndam, mi ik kont nga ti ku pemba. \v 13 Wote, tʉn nga Nuim ndi, wu ti ninim ei, Isrel wamp rʉⱡaip elpa kat nga, wote wu ei nga rʉⱡaip ila, wu ti rat pol ila moⱡmba. Unt wu pris kʉⱡ, kongun etʉng uⱡ ei mel iti natʉmba. \v 14 Tʉn pilip pora ndurmʉn ni ka! Tʉn nga Wu Nuim ei, Jura wamp rʉⱡaip ila oⱡa urum. Wote, Jura wamp rʉⱡaip ila, pris kongun ei iteing nimba, Moses ndi, ni nʉndʉtʉm, mon! \v 15 Wote, akup tʉn ndi, kandʉp mbi ndunmʉn ei, wu pris kont nga ti, oⱡa omba ei ndi, Melkisendek mel kapⱡa moⱡmba. Nambuⱡ emel, wu raⱡ Lipai nga rʉⱡaip ila mon. \v 16 Wamp nga uⱡ etʉk, mi ik ei, pep rok, wu pris tʉk mondurmin ei mel mon. Wote, wamp rʉk rʉk kont puk muⱡing ei nga ronduⱡ ila, rʉk rʉk Kraist ei, Pris moⱡmba. \v 17 Nambuⱡ emel, Buk Wingti ei ndi, nimba mel, \q1 “Nim Melkisendek Pris murum ei mel, Pris rʉk rʉk molkʉn mint pʉn,” nʉtʉm. \p \v 18 Ni kʉn, mi ik unt nga pris molk kongun etʉng nimbʉ, Got ndi, tʉpa ekit ndurum. Uⱡ ei nambuⱡ emel, mi ik unt nga ei ndi, tʉn tʉpa rapʉndʉmba uⱡ ei nga ronduⱡ ei, kapⱡa mon! \v 19 Nambuⱡ emel, mi ik unt nga kʉⱡ ndi, wamp ti etpa kun kai mundi nʉmʉndrʉm, mon. Wote akup, uⱡ kai ti pilmin ei, Kraist ndi, tʉn etpa kun kai mundangga, Got kʉn nondpa mbin. \p \v 20 Wote, i ku etpa, Got ndi, nimba mʉi rurum ni, Kraist ei, Pris rʉk rʉk muⱡangga nitim. Wote, wu Pris mat, Got ndi, ei mel Pris muⱡeing nimba, mi ik iti, ti nʉtʉtʉm mon! \v 21 Wote Jisas ni, Got nga mi ik ronduⱡ ila Pris murum. Buk Wingti ila nimba mel, \q1 “Wu Nuim ei ndi, mi ik ronduⱡ ti, tepa nitim ik ei, wak rui narʉmba. Nim rʉk rʉk Pris muⱡʉn,” nʉtʉm. \p \v 22 Tʉn ndi pilamin, ik ronduⱡ nimba pinditim ei, Jisas kʉn omba pena ila pitim. Uⱡ ei ndi, mi ik ei ropa mana ndurum. Wote akup, tʉn etpa kun kai mondʉmba ei nga, rʉk rʉk nokundpa morum. \p \v 23 Wote i ku, unt nga wu pris puⱡi molk, kongun etʉng mbʉ korung. Ei nga wote, rʉk rʉk pris molk mint pi naprʉng. \v 24 Wote, Jisas nga pris kongun ila, rʉk rʉk moⱡpa mint purum. Ei nga, wu ti ndi, koⱡ ila tʉmba mel, kapⱡa mon! \v 25 Uⱡ ei nga, Jisas ndi, elim nga mbi ila, wamp mbʉ mepa, Got kʉn nondpa omba. Nambuⱡ emel, elim ndi, rʉk rʉk moⱡpa, wamp mbʉ etpa tangga nimba, Got kʉn ronduⱡ mundpa, waldpa atinga rondrum. \v 26 Jisas wu Pris Kuimbal ei ndi mint, tʉn tʉpa rapʉndʉmba. Wu ei nga, uⱡ ⱡawa ti mon! Wu wingti eng nui kai ei nga, wu mat uⱡ kit etmin ei mel, iti nʉtʉtʉm mon! Got ndi, Wu ei, muⱡ kona ila mbi ou ngurum. \v 27 Unt nga wu pris morung mbʉ ndi, rʉk rʉk Got kʉn angge nʉk, kalk tindiⱡim mundrʉng. Wu pris mbʉ ndi, en enim nga uⱡ kit etmin mbʉ, nʉk para nduk kʉn, unt kalk tindiⱡim mundrʉng. Wote, wamp mbʉ nga endʉtʉng. Wote, Jisas uⱡ ei mel, iti nʉtʉtʉm mon! Jisas el elim nga kʉng kʉⱡ kʉn, min ei kʉn, ui tenda mint, Got kʉn angge nimba, kaⱡpa tindiⱡim mundrum. \v 28 Moses nga mi ik ei ndi, wu ti to ropa, pris kuimbal mundrum mbʉ, kun kai muⱡi nambʉrʉng. Wote, Got nga mi ik ronduⱡ, akil tepa urum ei ndi, Got Kangʉm kun ei mundrum. Wu pris kuimbal kun kai ei, rʉk rʉk moⱡpa mint mba, pris nga kongun itim. \c 8 \s1 Jisas Ei, Tʉn Nga Wu Pris Kuimbal Morum \p \v 1 Ik nʉnmʉn ei nga puⱡi ei mel, tʉn nga wu pris kuimbal ti, Got wu nga ronduⱡ ei nga ki mbo orunga, Wu Nuim Mumuk nga rat pol ila, muⱡ kona morum. \v 2 Got nga manga wingti ila, pris kongun ei nga etpa morum. Got nga manga kupa ti, muⱡ kona ila morum. Ei wamp ti ndi, rʉki nʉkʉrʉm, mon. Got elim ndi rʉkrʉm itim. \v 3 Wu minal pris kuimbal morung mbʉ ndi, Got nga manga wingti ila, Got kʉn mel mat angge nʉk nguk, kalk tindiⱡim mundʉi nilinga, kalk tindiⱡim mundrʉng. Ei nga, wote tʉn nga wu Pris Kuimbal Jisas moⱡpa kʉn, el elim mel mat kaⱡpa tindiⱡim mundrum ku. \v 4 Ya mʉi kona ila, Jisas moⱡnga ndam, wu pris kuimbal muⱡi nambʉⱡnga. Ei nambuⱡ emel, ya mʉi kona ila wu pris kuimbal mat molk, pora nduk kʉn, unt nga mi ik ei ndi, pris molk kongun etʉng uⱡ ei mel ku, wote Got kʉn angge nʉk mel mbʉ ngurmin. \v 5 Unt wu pris mbʉ ndi, mbi paka manga mbila kongun etʉng. Uⱡ ei, wi muⱡ kona tetʉm ei mel, to rok ya mʉi kona ila etʉng. Ei mel ku, Got ndi, unt Moses kundpa, nimba mel, “Nim ndi, mbi paka runding ei nga muⱡ manga ti, rʉkʉn ndam, wi Sainai Komnga ila, mi ik nim nimp ngur, ni mel pilkʉn kai etkʉn, to rokʉn rʉki!” nitim. \v 6 Wote, akup Jisas ndi, pris kongun itim uⱡ ei ndi, wu pris unt nga morung mbʉ, ropa mana ndurum. Ei nambuⱡ emel, Jisas elim Got kʉn, wamp kʉn, ruk ting ila moⱡpa kʉn, nimba mʉi rui ik unt nga ei, ropa mana ndupa kʉn, kont nga nimba mʉi rurum. Uⱡ ei ndi, unt nga uⱡ kʉⱡ, ropa mana ndurum. \p \v 7 Nimba mʉi rurum ik unt nga kʉⱡ, ⱡawa pi napilinga ndam, Got ndi, ik kont nga nimba mʉi rurum uⱡ ei, iti natilinga. \v 8 Wote Got ndi, wamp nga uⱡ ⱡawa etʉng ila, kandpa nimba mel, \p “Ui ti om kʉn, na ndi, Isrel wamp na, Jura wamp na mbʉ kʉn, nʉmp mʉi ruimp uⱡ kont nga ti itimp. \v 9 Nimba mʉi rui uⱡ, unt nga anda kouwʉmʉn kʉⱡ kʉn, it uⱡ ei mel, uⱡ kont nga kʉⱡ kʉn kapⱡa mon. Unt nga uⱡ it ei kʉn, wamp mbʉ ki ambʉⱡʉp mep puⱡmba, Isip kona wak rok purung. Wote ei kʉn, na nga nʉmp mʉi rʉr uⱡ kʉⱡ kandʉk, pep rui narʉrʉng. Na ndi, wamp mbʉ wak rʉr,” nʉtʉm. \p \v 10 Nuim ei ndi, ik ti nimba mel, \q1 “Ui ei pora nangga kʉn, wote ui om ila, akup na ndi, Isrel wamp mbʉ kʉn, nimba mʉi rui uⱡ kont ti itimp ei. Na nga mi ik mbʉ, wamp mbʉ nga pilpa kungʉndi ila, etʉp pendʉp, wamp mbʉ nga numan mbo ila, rukʉr mon rop pindamba kʉn, na wamp mbʉ nga Got ei muⱡamba. Wote wamp mbʉ, na nga wamp muⱡing. \v 11 Ui ei kʉn, wamp mat ndi, mat ik mbo endʉk nʉk mel, ‘Enim ndi, Nuim ei pilik mormin ye! Nʉk, uⱡ ti iti nʉtʉng mon. Nambuⱡ emel, wamp ou, kel, nuim, kurpa mbʉ ndi, na pilik pora nduing. \v 12 Nambuⱡ emel, na ndi, wamp mbʉ kont kuⱡʉp, uⱡ kit eng mbʉ wak rondʉp, wote wamp nga uⱡ kit etmin mbʉ, na ndi, pili nʉpilimp mon!” nʉtʉm. \p \v 13 Got ndi, nimba mʉi rurum ik kont nga ei ndi, nimba mʉi rui ik unt nga kongun itim ei omba, pora nimba. Uⱡ ei ndi, uⱡ unt nga mbʉ, etpa pora ndumba. \c 9 \s1 Mʉi Kona Wamp Mbʉ Ndi, Got Nga Mbi Paka Rondrʉng \p \v 1 Got nga nimba mʉi rʉrʉm uⱡ unt nga ila, elim nga mbi paka runding ei mel, ya mʉi kona ila to ropa ngurum. \v 2 Wote, wamp mbʉ ndi, muⱡ manga ti rakʉk kʉn, manga kʉkaⱡ kuimbal ila nga rat pol na, bret na, kiya kandʉk, Got nga kuimp keta ila, mek puk tek etmin. Kona ei kundʉk, Manga Kʉkaⱡ Wingti, nʉtmin. \v 3 Manga Kukaⱡ rukʉr orunga tila, muⱡ mbal ti, ku kuipa rok mondʉrmin. Kona ei mbi tek, Manga Kʉkaⱡ Wingti Kupa, ei nʉtmʉn. \v 4 Rukʉr orunga kona ila, tindiⱡim kai purum rat pol tetʉm kʉⱡ, gol ndi, mim etʉk, eng nondrʉng kʉⱡ, tetʉm ku. Wote, nimba mʉi rui ik ei nga nde kes kʉⱡ nga rukʉr orunga ila, rʉng ‘Mana,’ unt norung ei nga petʉm, gol ming ti, titim ku. Wote, wu Eron nga ʉpʉⱡ ila, nde kit kit mat, unt oⱡa urum. Wote, Got nga mi ik mon ropa ngurum ku roⱡiya raⱡ, petʉm ku. \v 5 Wote, anggelo mel raⱡ to rok, etʉk ou nduk, nde kes punt oⱡa orunga mondʉrmin raⱡ ndi, to ropa mel, Got nga uⱡ eng nui mbʉ, ila tetʉm. Anggelo mel raⱡ nga mana orunga ila, nde kes pip rormʉn kona ila, wamp nga uⱡ kit mbʉ, wak rundangga nʉk, etʉng kona ei titim. Wote, akup tʉn ndi, uⱡ ei nga pora, para ndup ni nʉnmin. \p \v 6 Wu pris mbʉ ndi, uⱡ mbʉ mel etmin, rʉk rʉk ui mbila puk, muⱡ manga kʉkaⱡ ekit orunga ila, mukʉr puk, en enim nga kongun mbʉ etmin. \v 7 Wote, Wu Pris Kuimbal tenda ei mint, mbi paka manga kʉkaⱡ wingti kupa ila mukʉr purum. Uⱡ ei, pana tenda ila, mukʉr mba tenda ku etʉm. Wei nʉwʉ mukʉr pi napʉrʉm, mon! Kng mema kuⱡpa mepa mba kʉn, elim nga uⱡ kit etʉm mbʉ kʉn, wote wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, pili napilik etmin mbʉ, Got ndi, etpa tangga nʉk, kalk tindiⱡim mundrum. \v 8 Uⱡ ei nga, akup Muⱡnga Wingti ei ndi, tʉn tʉpa ora ndupa mel, mbi paka manga kʉkaⱡ kuimbal ei, pris kongun etʉk mint mormin. Ei nga, mbi paka Manga Kukaⱡ Wingti Kupa ei nga, mukʉr mbin nombuⱡa mam ila, tʉn kapⱡa pi nʉpʉmʉn mon. \v 9 Uⱡ etʉk ormʉn mbʉ, akup ui ei nga to rondʉk etmin. Unt kng meme na mat, Got kʉn angge nʉk nguk, kalk tindiⱡim mundʉk etʉng. Wote, mel mbʉ ndi, mbi paka rorung wamp mbʉ nga numan orunga, tʉpa kun kai mundi nʉmʉndrʉm mon. \v 10 Uⱡ etmin ei nga, unt kʉng orunga tʉn kun mundʉk muⱡing ei nga mi ik mat nguⱡnga, wamp mbʉ ndi, rʉng nok, nu nok, kʉmp ki ʉlki rok, rʉng nuing ei nga ui mat pendʉtmʉn. Wote ui tila, Got ndi, mbi paka rui uⱡ ei nga etpa kai mondʉmba. \s1 Kraist Jisas Nga Mema Ei \p \v 11 Wote, akup mbi paka rui uⱡ ei, omba kun kai enim. Ei nambuⱡ emel, Kraist ei, wi mul kona ila nga, mbi paka manga kupa ingk ila murʉk mba, Pris Kuimbal moⱡpa, kongun elinga enim. Mul kona mbi paka manga ei, wamp nga ki ila rʉki nʉkʉrʉng. Wote, mʉi kona ila mbi paka manga ti mon ku. \v 12 Kraist ndi, kng meme na, kau waⱡ na mbʉ nga mema mbʉ ndi, Got kʉn angge nimba, kaⱡpa tindiⱡim mundpa tepa, Got nga Manga Kukaⱡ Wingti Kupa ila, mukʉr pi nʉpʉrʉm, mon! Jisas elim nga mema ei, tʉngʉnda mint oi ndupa kʉn, kona wingti kupa ila rukʉr mba, Kraist nga wamp etpa ti uⱡ nga kʉnt nga kont mul uⱡ ei, tʉn nga nimba nombuⱡa ei tʉpa titim. \v 13 Unt wamp mbʉ ndi, kng meme na, kng kau na mbʉ nga mema mbʉ tʉk, wote kng kau waⱡ rok ndip karʉng, ndip tap mbʉ kʉn, tʉk wamp mbʉ nga kʉng orunga, eng nangga nʉk, oi nduk ndanda ndurʉng. \v 14 Uⱡ etʉng mbʉ, Kraist nga mema oi ndurum uⱡ ei ndi, ropa mana ndurum. Kraist nga uⱡ kit ti iti nʉtʉtʉm, ama mon! Muⱡnga Wingti rʉk rʉk kont morum ei ndi, Jisas nga kont mul uⱡ ei, Got kʉn angge nimba kaⱡpa tindiⱡim mundrum. Jisas elim nga mema oi ndurum uⱡ ei ndi, tʉn nga numan orunga mint ⱡumʉi rui nʉrʉrʉm mon. Tʉn nga numan orunga uⱡ kit etmʉn mbʉ, kunda ⱡumʉi roⱡnga kʉn, tʉn ndi uⱡ kit mbʉ wak ropʉn, Got rʉk rʉk kont morum ei nga kongun endmin. \v 15 Uⱡ puⱡ ila nga, Kraist ei, wamp kʉn, Got kʉn, rʉk ting ila moⱡpa, nimba mʉi rui uⱡ kont ei, etpa ronduⱡ mundrum. I elinga, wamp namin mat, Got ndi, wi ropa titim wamp mbʉ, uⱡ nga kʉnt nga kont mul uⱡ ei nga memp teing nimba, mʉi rurum ei ting. Uⱡ ei mel pemba. Ei nambuⱡ emel, Kraist kurum uⱡ ei ndi, wamp mbʉ nimba mʉi rui uⱡ unt nga ila molk, uⱡ kit etʉng mbʉ, kil ngumba tʉpa mundrum. \p \v 16 Wu ti ndi, nimba kʉn, na kunt ndam, na nga moiya mel mbʉ nam tʉmba. Mon ropa pendpa nimba mʉi rorum. Wote, tipam korum kʉn, kangʉm ndi, tipam nga nimba mʉi rorum ik ei, pep ropa kʉn, tipam nga moiya mel mbʉ tʉtʉm. \v 17 Wote, wu ei korum ei kʉn mint, elim nga nimba mʉi rorum ik ei ronduⱡ purum. Nimba mʉi rorum wu ei, kont morum ndam, nimba mʉi rorum ik ei nga, ronduⱡ ti mon. \v 18 Uⱡ ei mel ku, kng mbʉ rok kondʉk kʉn, mema mbʉ kulk, tʉk oi ndurmin ila nga, nimba mʉi rui uⱡ unt nga, ei ronduⱡ purum. \v 19 Unt kuimp tepa Moses ndi, mi ik mbʉ, wamp mbʉ kʉn, mbo endpa pora ndupa kʉn, wote kng meme, na kng kau waⱡ nga mema mbʉ, kuⱡpa tʉpa mbo nu ila, tʉpa tenda etpa oi ndupa, nde Isop puⱡa ila nga, kng sipsip ndi mbʉ tʉpa, kan ropa mondpa kʉn, kng mema ming ila mana ndupa, wote oⱡa tʉpa buk na, wamp morung kona mbila, kopung kʉⱡeing nimba ropa mundrum. \v 20 Wote Moses ndi, kng mema ei ropa mundpa, nimba mel, “Got nga nimba mʉi rurum ik, enim pep ruing nitim ni, akup kng mema ei ndi, etpa ronduⱡ mundnʉm,” nitim. \v 21 Wote Moses ndi, kng mema kuⱡpa tʉpa manga wingti ei kʉn, wote rukʉr orunga tetʉm mel mbʉ kʉn pora, ropa mundpa nimba mel, mel mbʉ pora mema ei ndi, mint etpa eng nondʉmba. \v 22 Mi ik ei, kng mema rok mundrʉng ila mel mbʉ pora, omba kai etmba. Wote, mel ti kuⱡi naⱡʉpa mema oi ni nanim ndam, Got ndi, wamp mbʉ nga uⱡ kit mbʉ, wak rundi nandʉmba. \s1 Kraist Nga Mema Ei Ndi, Tʉn Etpa Titim \p \v 23 Ya mʉi kona ila manga wingti ei kʉn, mel rukʉr orunga tetʉm ei mbʉ pora, muⱡ kona ila mel tetʉm mbʉ nga, to rondpa telinga, Moses ndi, kaⱡpa tinditim mundi uⱡ itim mel mbʉ ndi, etpa eng nʉndrʉm. Wote, muⱡ kona ila mel mbʉ, etpa eng nondʉmba uⱡ ei, muⱡ kona ila kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ ronduⱡ, elim ti ndi, ku etmba. \v 24 Tʉn pʉtmin ei, Kraist ni, wamp ndi, muⱡ kona mel ei nga to tʉndʉk, manga wingti rakrʉng tila, murʉk pi nʉpʉrʉm mon! Ei elim muⱡ kona ila, kun mba, tʉn tʉpa rapʉndʉmba ei nga, Got nga kuimp keta ila morum. \v 25 Pana ui mbila rʉk rʉk, Jura wu pris kuimbal mbʉ ndi, kng mema kulk tʉk, Got kʉn kaⱡpa tindiⱡim mundʉnmʉn nʉk, Got nga Manga Kʉkaⱡ Wingti Kupa ila, mek purmin. Kng mema ei, en enim nga mema ti mon! Wote Jisas ndi, uⱡ etʉng ei mel iti nʉtʉtʉm, mon! Jisas el elim Got kʉn angge nimba ngumba purum. Angge nimba ui mat ou ndupa, ngui ngʉnggʉrʉm mon! \v 26 Muna ei mel elinga ndam, Got ndi, muⱡ mʉi raⱡ puⱡ mondpa itim ei kʉn, mindil pepa mint oⱡnga. Wote, uⱡ ei kelpa, akup ui pora nimba elinga, tʉngʉnda mint mʉi kona ila mana omba, wamp nga uⱡ kit mbʉ, pendʉp kilimp nimba, elim nga kʉng kʉⱡ uⱡ kʉrʉm. \v 27 Wamp mbʉ pora, kolk raⱡ indi nʉnding mon! Tʉngʉnda mint kuⱡangina, wote Got ndi, wamp mbʉ pora, kʉmp tʉmba. \v 28 Uⱡ ei mel ku, Kraist ndi, elim nga kʉng kʉⱡ, wamp minal nga, uⱡ kit etmin mbʉ, pendʉp kilimp nimba, Got kʉn tʉngʉnda mint, kaⱡpa tindiⱡim mundrum. Kraist aldpa yant omba ei, uⱡ kit mbʉ nga nimba ui nawʉmba mon! Wamp elim nokundʉk mormin mbʉ, etpa tʉmba ei nga omba. \c 10 \s1 Unt Kalk Tindiⱡim Mundrʉng Uⱡ Ei Ndi, Kapⱡa Iti Nʉtʉtʉm \p \v 1 Wote, Moses nga mi ik petʉm kʉⱡ, uⱡ kupa ingk mat, wote ekit omba ei nga, unt to ropa waka ndurum. Uⱡ kupa mbʉ, ekit ui nʉwʉrʉm mon! Got kʉn angge nʉk, kalk tindiⱡim mundi uⱡ ei, pana ui mbila rʉk rʉk etmin. Uⱡ etmin ei ndi, mbi paka rormʉn wamp mbʉ, Got kʉn nondpa ping. Uⱡ ei ndi, numan orunga tʉpa kun mundi namʉndrʉm. \v 2 Moses nga mi ik mbʉ ndi, Got nga mbi paka rondʉrnʉm, wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, kupa etpa eng nondʉⱡnga ndam, uⱡ kit mat etmin nʉk, numan ou ndupa pili napilingina, wote kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ ei pora nilinga. \v 3 Uⱡ ei mel mon. Pana ui mbila pora, kng kaⱡpa tindiⱡim mundʉrmʉn uⱡ ei ndi, wamp mbʉ nga uⱡ kit mbʉ, ropʉl rok piling ei nga ngurmin. \v 4 Nambuⱡ emel, kng meme na, kng kau pela na mbʉ nga mema kulk tʉk, Got kʉn angge nʉk, kalk tindiⱡim mundʉrmʉn uⱡ ei ndi, wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, pora ni nandʉtʉm mon! \p \v 5 Wote, uⱡ puⱡ ila, Kraist ni, mʉi kona omba etpa kʉn, Got kundpa, nimba mel, \q1 “Nim ndi, kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ na, angge nʉk ngui uⱡ na mbʉ numan mundi namʉndʉn. Wote nim ndi, na nga kʉng kʉⱡ tʉkʉn kun etkʉn ngurun. \v 6 Kng mat tʉk rat pol mbila, kalk tindiⱡim mundʉrmin uⱡ mbʉ kʉn, wote uⱡ kit mbʉ pendpa kilinga nʉk, kalk tindiⱡim mundʉrmʉn uⱡ mbʉ, nim ndi, numan ngui nganggʉrʉn mon!” nʉtʉm. \p \v 7 Wote na ndi, nʉmp mel, \p “Unt Got nga Buk Wingti ila, mi ik nʉtʉm ni mel, ‘Akup na ndi, Got nim nga numan ei, pep ruimp pilip ont,’” nʉtʉm. \p \v 8 Kraist ndi, kuimp tepa nimba mel, “Kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ, wote Got kʉn angge nʉk, mel ngormʉn uⱡ mbʉ pora, nim ndi, numan ngui nganggʉrʉn. Wote, rat pol wingti ila, kng ndip karmin uⱡ, wote uⱡ kit wak rok, kalk tindiⱡim mundʉrmin uⱡ mbʉ, nim ndi, numan ngui nganggʉrʉn ku. Wote, mi ik ila, uⱡ mbʉ iteing nitim ndam kep, Kraist ndi, pilpa kelpa ik kʉⱡ,” nitim. \v 9 Wote Kraist ndi, nimba mel, “Na ya ila mor. Na ont ei ndi, omp nim nga numan pin ei mel, pep ruimp pilip ont,” nitim. Ei nga, Got ndi, unt kng kalk tindiⱡim mundʉk etʉng uⱡ mbʉ mundpa kelpa, Kraist nga kaⱡpa tindiⱡim mundrum uⱡ ei, tʉpa kona koⱡ ila titim. \v 10 Nambuⱡ emel, Jisas Kraist ndi, Got nga numan pʉtʉm uⱡ mbʉ, pep ropa kʉn, elim nga kʉng kʉⱡ, Got kʉn tʉngʉnda mint, kaⱡpa tindiⱡim mundrum. Uⱡ itim ei ndi, tʉn wamp mbʉ pora, Got nga rʉⱡaip ila, etpa wamp wingti rundrʉm. \s1 Jisas Nga Kurum Uⱡ Ei Ndi, Tʉn Nga Uⱡ Kit Mbʉ, Wak Rundrʉm. \p \v 11 Unt Jura wu pris mbʉ ndi, ui mbila pora rʉk rʉk ok, rat pol wingti ila anggilik, en enim nga kaⱡpa tindiⱡim mundi kongun tenda ni ku rʉk rʉk etʉng. Uⱡ ei ndi, wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, wak rui nʉrʉrʉm mon! \p \v 12 Wote Kraist ndi, el elim nga kʉng kʉⱡ wak ropa, kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ tenda ei mint, etpa uⱡ kit mbʉ pendpa kitim. Uⱡ kai ei, ui mbila pora tepa mint purum. Wote akup, Got nga ki mbo orunga morum. \v 13 I etpa moⱡpa pangga, Got ndi, Kraist nga el rui wamp mbʉ tʉpa, elim nga kʉmp puⱡ ila, mondʉmba ei nga nokundpa morum. \v 14 Kraist ndi, el elim nga kʉng kʉⱡ tʉngʉnda mint, kaⱡpa tindiⱡim mundrum. Uⱡ ei ndi, wamp etpa wingti rʉndrʉm mbʉ, rʉk rʉk kun kai muⱡeing nimba itim. \p \v 15-16 Wote, Muⱡnga Wingti ei ndi, ik kʉⱡ tʉn kundpa nʉtʉm. Kuimp tepa nimba mel, Nuim ei ndi, nimba mel, \p “Ui ei om ei kʉn, na nga nʉmp mʉi ruimp ik ei, wamp mbʉ kʉn, nimp uⱡ ei, na nga mi ik mbʉ, wamp mbʉ nga mundmong rukʉr orunga nʉmp pendʉp, wote numan mbo ila, mon rop pindimp,” nʉtʉm. \p \v 17 Wote aldpa, nimba mel, \p “Wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, wak rondʉp, wote uⱡ kit min eng pi etmin mbʉ, na ndi, numan ou ndup pili nʉpilimp ku,” nʉtʉm. \p \v 18 Got ndi, wamp mbʉ nga uⱡ kit etmin mbʉ, pendpa kitim, wote Got kʉn angge nʉk, kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ ti, aldpa etʉk, wamp mbʉ nga uⱡ kit mbʉ, pendʉk kiling mel kapⱡa mon! \s1 Tʉn Got Kʉn Nondpa Pamin. \p \v 19 Wamp angmʉn, Jisas nga mema oi ndurum uⱡ ei ndi, tʉn nga uⱡ kit mbʉ wak rundrʉm. Ei nga akup, tʉn Got nga Manga Kʉkaⱡ Wingti Kupa ila, rukʉr mbin uⱡ ei nga mundmong ti iti nʉtmin. \v 20 Tʉn kapⱡa, kona wingti kupa ila rukʉr mbin uⱡ ei, Got kʉn nondpa muⱡing uⱡ ei nga, nombuⱡa kont ti ropa titim. Kona wingti ila, muⱡ mbal mam ti, manga kumba mel angʉndʉtmʉn ila purum. Muⱡ mbal ei, elim nga kʉng kʉⱡ. \v 21 Tʉn nga Wu Pris Kuimbal Ou ti morum ei ndi, Got nga manga ila wamp rʉⱡaip mbʉ pora nokʉndrʉm. \v 22 Ni kʉn, Jisas nga mema oi ndurum uⱡ ei ndi, tʉn nga uⱡ kit rukʉr orunga mbʉ ⱡumʉi rurum. Wote, tʉn nga kʉng orunga mbo nu kai ei ndi, ⱡumʉi rormʉn. Ei kʉn, tʉn nga numan orunga uⱡ kit mbʉ wak ropʉn, Got kʉn minal mondpʉn pilpʉn, Got kʉn nondpa pamin. \v 23 Nambuⱡ emel, Got nga nimba mʉi ropa itimp nitim uⱡ kʉⱡ, ama kupa etmba mint. Ei nga, tʉn etpa tʉmba nimbun nokundpʉn mormʉn uⱡ ei, ambuⱡpʉn gi ndupʉn, mundmong iti nʉtmin. \v 24 Ei kʉn, tʉn ndi, wamp angmʉn mbʉ, kont kʉⱡpʉn, numan ngumbun, uⱡ kai mat tʉp rapʉndʉp itʉmin. \v 25 Tʉn Got nga wamp mou rormʉn uⱡ ei, wamp mat etmin uⱡ ni mel, wak rui nʉrʉmin mon. Ei nambuⱡ emel, Nuim ei nga yant omba Ui Ou ei, nondpa enim. Ei nga, tʉn ndi, wamp mat nimbun ronduⱡ mundpʉn muⱡmin. \s1 Tʉn Ndi Got Kangʉm Ei Tʉpʉn Mbuⱡ Ngui Ngʉngmin. \p \v 26 Kraist nga ik kupa ei, pilpʉn pora ndupʉn kʉn, wote wak ropʉn mundpʉn kelpʉn, uⱡ kit mbʉ aldpa imʉn ndam, wote kaⱡpa tindiⱡim mundi uⱡ ti ndi, tʉn nga uⱡ kit mbʉ, aldpa wak rondʉmba mel, kapⱡa mon! \v 27 Wote, tʉn Got kʉn el puⱡa wamp muⱡmʉn ndam, ui mam ti pem ei kʉn, Got ndi, tʉn wamp mbʉ pora, kʉmp tʉpa, wote Got tʉk mbuⱡ ngʉng wamp mbʉ, tʉpa ndip kona ila mundʉmba. Uⱡ ei nga, tʉn mundmong etpʉn muⱡmʉn. \v 28 Unt tʉn pʉtmʉn ni, unt Moses nga mi ik kʉⱡ, wamp ti ndi, ropa puⱡa rurum ndam, wote wamp raⱡ muna raldika ndi molk, kupa em nʉtʉng ei kʉn, wamp ei kont kuⱡi nalk, rok kondrung. \v 29 Wote, Got Kangʉm tʉpa mbuⱡ ngum wamp ei kʉn, namba uⱡ ti etmba nda? Jisas Kraist nga nimba mʉi rui mema oi ndurum ei, wamp ei etpa kun kai mundrum. Uⱡ ei tʉpa mel wei randpa, wote Muⱡnga Wingti wamp pol ti uⱡ ei, nimba kit mondpa etʉm wamp ei nga, mbun mindil mam ti tʉmba uⱡ ei, tʉk mendʉk pilʉi! \v 30 Ei nga, tʉn pʉnmin ei, Got ndi, nimba mel, \q1 “Wamp nga uⱡ kit etmin mbʉ nga punt ropa ngui uⱡ ei, nanim ndi, punt rop nguimp,” nʉtʉm. Aldpa nimba mel, “Nuim ei ndi, elim nga wamp mbʉ, el elim ndi, kʉmp timp!” nʉtʉm. \p \v 31 Ei nga, tʉn Got rʉk rʉk kont morum ei nga ronduⱡ ei, wak rumʉn ndam, tʉn kit muⱡmin ei nga, pilpʉn mundmong etpʉn, elim pilip muⱡmin. \s1 Tʉn Mondʉp Pilpʉn Ronduⱡ Mundʉp Muⱡmʉn. \p \v 32 Enim unt Got nga rʉⱡang ei, rukʉr tʉtʉng uⱡ ei mel pilʉi! Ui ei kʉn, wamp mat ndi, enim mbun mam mat ngurung. Ei kʉn, enim ndi, mbun mam mbʉ tʉk, ronduⱡ mundʉk morung. \v 33 Ui mat kʉn, wamp mbʉ ndi, enim tʉk wamp nga kuimp keta mbila oⱡa angʉndʉk, ik kit nʉk ngʉk, mbun ngʉk etʉng. Wote ui mat kʉn, wamp mat mbun tʉk morung mbila, enim kunda molk, mbun mbʉ tʉk rapʉndʉk etʉng. \v 34 Wote enim ndi, kan manga ila petʉng wamp mbʉ, kont kolk etʉng. Ui mat kʉn, enim nga mel tek morung mbʉ, roldʉk tʉtʉng ei kʉn, enim ndi, numan kai pendʉk wak rorung. Uⱡ etʉng, ei nambuⱡ emel, enim ndi, pʉtʉng ei, enim nga mel kupa ingk mbʉ, rʉk rʉk tetʉm mint nʉk pilik etʉng. \p \v 35 Ei nga, unt enim ronduⱡ mondʉk pʉtʉng uⱡ ni, wak rui nʉrʉi, mon! Nambuⱡ emel, uⱡ etʉng ni ndi, enim mel minal mat ting. \v 36 Enim nokʉndʉk molk, ronduⱡ mundʉk muⱡʉi! Got nga numan pʉtʉm uⱡ mbʉ pep rʉi. Wote Got ndi, enim mel kai mat nguimp nitim mel mbʉ kai ngangga ting. \v 37 Ei nga, Buk Wingti ila, nimba mel, \q1 “Ui ei ruⱡ etpa pi napʉtʉm mon. Uimp nitim wu ei omba mint. Enim nukundi nakʉndʉmba mon! \v 38 Na nga wamp kun kai mbʉ mondpa pili uⱡ ila kont puk muⱡing. Wote wamp ti, na tʉpa mbuⱡ ngum ndam, na ndi, wu ei kʉn numan kit pilimp,” nitim. \p \v 39 Wote, tʉn Got tʉp mbuⱡ ngumbun, kit muⱡmin wamp kat mon! Tʉn Got kʉn mondʉp pilamina, etpa tangga, kunt muⱡmin wamp kʉⱡ mormʉn. \c 11 \s1 Mondpa Pili Uⱡ Ei Nga Puⱡ Ei \p \v 1 Mondʉk pʉtmin uⱡ ei mel, Got ndi, tʉn mel mat nguimp nitim ila, nokundpʉn mormʉn. Mel mbʉ kʉni nakʉndpʉn kʉn, tetʉm mint nimbun numan ila, pilpʉn ambuⱡpʉn, gi ndupʉn mormʉn. \v 2 Unt wamp mbʉ, Got kʉn mondʉk pʉtʉng uⱡ elinga, Got ndi, wamp mbʉ kundpa, uⱡ kun kai mbʉ etʉng nitim. \p \v 3 Tʉn mondpʉn pʉtmʉn uⱡ ei ndi, pilpʉn pora ndurmʉn. Got elim nga ik ei ndi, muⱡ mʉi raⱡ itim. Got nga mim itim mel mat pora, tʉn kandʉrmʉn. Wote, mel mat itim mbʉ, tʉn kʉni nakʉndʉrmʉn. \p \v 4 Unt wu Eipel ni, Got kʉn mondpa pilpa, kaⱡpa tindiⱡim mundrum ila, Got ndi, Eipel nga uⱡ itim ei, numan ngurum. Wote, Kein nga kaⱡpa tindiⱡim mundrum uⱡ ei, Got ndi, numan ngui ngʉnggʉrʉm. Eipel ni, koⱡpa pora ndurum ei nga, wote elim nga mondpa pitim uⱡ ei nga, Got ndi, Eipel wu kun kai nitim. Timan ei, tʉn akup pʉnmʉn. \v 5 Wote, mondpa pili wu Inok ni, Got nga numan pʉtʉm uⱡ mbʉ mel pep roⱡnga, Got ndi, kʉng pʉkʉ mepa muⱡ kona purum. Wu ei, kuⱡi nʉkʉrʉm, kont moⱡnga mepa purum uⱡ ei, wamp mbʉ ndi andʉk, Inok kurʉrʉng ni, wote kandʉk ti natʉtʉng. Nambuⱡ emel, Got ndi, wu ei oⱡa titim. Wote, Buk Wingti ila nimba mel, Inok ni, akil tepa oⱡa tʉmba ei nga, kuimp tepa, Got nga numan pʉtʉm uⱡ ei mel, pep rurum. \v 6 Wamp ti ndi, Got kʉn mondpa pili napilim ndam, wote Got nga numan pʉtʉm uⱡ mbʉ, pep rui narʉmba. Wote, wamp nam ti, Got kʉn nondpa mbi nimba pilim ndam, Got kupa morum nimba, mondpa pilim wamp ei, wote Got ndi, mel kai mat punt ropa ngumba. \p \v 7 Wote, wu Nowa nga mondpa pitim uⱡ ei, Got ndi, uⱡ wote pemba mbʉ mel, unt Nowa kundpa nitim. Nowa ndi, uⱡ ti kʉni nakʉndpa moⱡpa kʉn, Got nga nitim ik ei, kum tepa moⱡpa, nu sip kat rukrʉm. Etpa pora ndupa kʉn, elim nga amp kangambuⱡa mbʉ, ok nu sip ila mukʉr puk molk, nu wʉngi nganggʉrʉng. Nowa Got kʉn mondpa pitim uⱡ ila, uⱡ kit etʉng wamp mbʉ, ropa mana mondpa, elim Got kʉn kun kai murum. \p \v 8 Wote, mondpa pili uⱡ ila ku, Got ndi, Aparam ni, wi roⱡnga, pilpa pep ropa, elim nga kona wak ropa, mʉi kʉmp elpa ti, Got ndi, nguimp nitim ila purum. Wote, Aparam mba kona ei, pili napilpa kʉn, Got nga nitim ik ei, mondpa pilpa purum. \v 9 Mondpa pili uⱡ ila, Aparam Got ndi, nguimp nitim kona ila mba, wamp tʉma raⱡpa, muⱡ manga raⱡpa pitim. Ei kʉn, Got nga nimba mʉi rurum uⱡ ei, Aisak, Jekop raⱡ kʉn kunda pitim wu raⱡ, kunda muⱡ manga pek morung. \v 10 Ni kʉn, Aparam ndi, rʉk rʉk mondpa pilpa moⱡpa kʉn, kona peng ronduⱡ ti, Got elim ndi, ku pol ila, rukrʉm ei kʉnimp nimba, nokundpa mint murum. \v 11 Wote, amp Sera i ku etpa, Got kʉn mondpa pitim. Elim nga kangambuⱡa memba ui ei pora nitim. Ei nga, wote Sera elim, Got kʉn mondpa pitim uⱡ ei ndi, kang ti mitim. Sera elim nga numan ila pilpa kʉn, unt Got ndi, nimba mʉi ropa na, kangambuⱡa min nitim uⱡ ei, kupa mint nimba pilpa moⱡpa, kang ei mitim. \v 12 Ei nga, Aparam ni, anda etpa pora ndupa, nondpa koⱡmba etpa kʉn, wamp ama puⱡi nga anda kouwʉ ei murum. Wamp kaⱡpa tʉtʉm mbʉ, ku ok na, mipil na mbʉ mel kapⱡa morung. Wamp ti ndi, kapⱡa kʉmp ropa pora ndui nandʉmba, mon! \p \v 13 Wamp ninmʉn mbʉ, Got kʉn mondʉk pilik molk kʉn korung. Wamp mbʉ mʉi kona ila kont molk kʉn, Got ndi unt, nimba mʉi ropa nguimp nitim mel mbʉ, kandʉk ti natʉtʉng, mon! Wamp mbʉ, en enim nga numan ila, Got nga mel mbʉ, ruⱡ etʉk kandʉk molk, numan nguk nʉk mel, “Tʉn ya mʉi kona ila monmʉn uⱡ ei, wamp tʉma na, kona elpa wamp na ni mel, manga poning ombun mormʉn,” nʉtʉng. \v 14 Wamp mbʉ ndi, ik mat ei mel nʉk eng ndam, tʉn ndi, kanda pilimin ei, en enim nga mʉi mendpʉⱡ ei, muⱡ kona kuruk ning. \v 15 Unt en enim molk orung mʉi ei, int nduk pili napʉtʉng. Wote pilingina ndam, en enim molk orung mʉi ila, int puⱡʉngina ku. \v 16 Wote, ei kelik wamp mbʉ ndi, en enim nga kona kai tila mbin nʉk, numan mondrʉng ei, muⱡ kona. Wamp mbʉ ndi, Got kundʉk, nʉk mel, “Nim tʉn nga, Got nʉtmin. Uⱡ ei nga, Got pipil kuⱡi nakʉrʉm, mon,” nʉtʉng. Nambuⱡ emel, wamp mbʉ nga kona peng kai ti, tʉpa kun etpa tinditim. \p \v 17-18 Unt Got ndi, Aparam oⱡa tʉpa kundrum ei kʉn, Aparam elim nga mondpa pili uⱡ ila, kangʉm Aisak Got kʉn kaⱡpa tindiⱡim mundrum. Got ndi, Aparam kʉn nimba mʉi ropa itim uⱡ mbʉ, pilpa kelpa, elim nga kangʉm tenda mendpʉⱡ ei, Got kʉn kaⱡpa tindiⱡim mundʉmba itim. Got ndi, Aparam kundpa nimba mel, \q1 “Nim nga wamp rʉⱡaip minal, wote kalk ting mbʉ, nim nga kangnʉm Aisak kʉn kalk ting,” nitim. \p \v 19 Aparam elim nga numan ila pilpa kʉn, Aisak rop kundunt ndam, Got ndi, etpa kont tʉmba nimba pitim. Wote, elim pitim ei mel ku, Got ndi, Aisak etpa kont titim. \p \v 20 Mondpa pili uⱡ ila ku, Aisak ndi, Jekop kʉn Iso raⱡ, akil tepa uⱡ omba ei ndi, memp tinggil nimba, pilpa memp pinditim. \p \v 21 Mondpa pili uⱡ ila ku moⱡpa, Jekop ni, elim koⱡmba ui ei, nondpa elinga kʉn, Josep nga kangʉm wu raⱡ memp pinditim. Ni kʉn, elim nga tʉmbʉⱡ ti, mepa ʉndrʉm ni tʉpa angʉndpa, ambuⱡpa moⱡpa, Got nga mbi paka rundrʉm. \p \v 22 Mondpa pili uⱡ ila ku, Josep koⱡmba ui ei, nondpa elinga kʉn, wote ui tila Isrel wamp mbʉ, Isip kona ila wak rok ping nitim. Wote, elim kunt kʉn, elim nga kʉng kʉⱡ, mek ping nimba man ngurum. \p \v 23 Mondpa pili uⱡ ila ku, Moses nga tipam mam raⱡ ndi, Moses mek tʉkʉⱡ, Moses kandrʉnggil ni, kang kai itim ila, wu nuim mumuk Pero nga mundmong iti natʉkʉⱡ. Kang ni, mo rokʉⱡ tek moⱡʉnggila, kalimp raldika itim. \v 24 Mondpa pili uⱡ ila ku, Moses ni, wu etpa kʉn, elim wu nuim mumuk Pero mbuⱡam nga kangʉm nʉk, mbi ti nʉteing nimba pitim. \v 25 Got nga wamp mbʉ mbun tʉtʉng uⱡ ei mel, Moses elim timp nimba pitim. Ui onunga etpa ila, uⱡ kit mbila ambʉⱡʉp paⱡʉp, muⱡi nʉmbʉⱡimp nimba pitim. \v 26 Moses elim pilpa kʉn, Got ndi, Kraist ngumba mundʉmba ei nga mbi ila, mindil timp nimba kʉn, Isip wamp mbʉ nga ku moni na mel kai mbʉ pora, tʉpa mana ndurum. Ei nambuⱡ emel, Got ndi, elim punt ropa mel mat, wote ngumba mint nimba pitim. \v 27 Mondpa pili uⱡ ila ku, Moses ndi, wu nuim mumuk ei nga popʉⱡ kurum uⱡ ei nga, mundmong iti natʉpa, Isip kona ei, wak ropa purum. Moses ndi, mundmong iti nʉtʉtʉm. Ei nambuⱡ emel, wamp mbʉ ndi, kʉni nakʉndʉrmin Got ei, elim Got kʉndrʉm mel elinga, wote ronduⱡ mba murum. \v 28 Mondpa pili uⱡ ila ku, Moses ndi, Etpa Ti Rʉng wingti kaⱡmba etpa kʉn, Isrel wamp mbʉ kundpa, nimba mel, “En enim nga kng sipsip mbʉ, rok kondʉk, mema mbʉ ndi, en enim nga manga keta puⱡ puⱡ mbila kopung kundʉi!” nitim. Ei nambuⱡ emel, wamp rorum anggelo ei ndi omba, Isrel kang kumina mbʉ ropa, kundi nʉkʉndangga nimba itim. \p \v 29 Unt Isrel wamp mbʉ, Got kʉn mondʉk pʉtʉng uⱡ ei ndi ku, Num Kuta Kunt mam ei, kʉr nilinga, mʉi ei kʉp etpa titim nila, nombuⱡa mam purung. Ni kʉn, Isip wamp akil tek purung nimbʉ, nu wanggʉk korung. \p \v 30 Isrel wamp mbʉ, Got kʉn mondʉk pʉtʉng uⱡ ei ndi ku, Jeriko kona peng ei nga ku paⱡa petʉm ni, andʉk tʉk pok elingina, rumbʉⱡ 7 elinga, ku paⱡa ni ʉⱡmbʉⱡ nitim. \p \v 31 Wote, mondpa pitim uⱡ ei ndi ku, amp wapra Reiyap ni, ik tʉk roi ndurʉng wamp mbʉ, korung ei mel, kuⱡi nʉkʉrʉm. Ei nambuⱡ emel, amp ei ndi, Isrel wu ralt, Jeriko kona tʉng ndukʉⱡ purʉnggil raⱡ, rawe etpa tʉpa rʉpʉndrʉm. \p \v 32 Akup na ndi, namba ik mat ou ndupa nimp? Na ndi, wu Giriyon, Barak, Samson, Jepta, Depit, Samwel na, painui wu na mbʉ nga timan minal petʉm mbʉ, nimp ei nga ui ei, pora ninim. \v 33 Wu mbʉ ndi, Got kʉn mondʉk pʉtʉng uⱡ ei ndi, kona ou mbila el etʉk kʉn, wu nuim mumuk mat nga el wu mbʉ, rok mana nduk, uⱡ kun kai mbʉ mint etʉk, Got ndi, nimba mʉi ropa nguimp nitim mel mbʉ, kandʉk tʉtʉng. Wote kui laiyon, wamp norung ei nga keta mbʉ, ambulk rou rok etʉng. \v 34 Mondpa pili uⱡ ila ku, wu mbʉ ndi, ndip anmbil mam mbʉ, rok kumundʉk, kur koiya nengina nurung mbʉ ndi, rok kundi nakʉndrʉng. Wote, ronduⱡ pi napʉrmʉn wu nimbʉ, wote ronduⱡ purung. El iting uⱡ mbila, wu ronduⱡ mbʉ molk, el wu rʉⱡaip elpa mam mat, tʉk pok etʉk rorung. \v 35 Mondpa pili uⱡ ila ku, wamp korung mbʉ, rok rut nduk tʉk, mamʉl mbʉ ngorung. Wamp mat mondʉk pili uⱡ ila nga, nʉk tʉk kan ngurung. Wote, wak rorung ei kʉn, mondʉk pili uⱡ ei, aldpa ambulk ku morung. Ni kʉn, el wu mbʉ ndi, mindil kit mbʉ ngok rok kondrung. Uⱡ ei, wote rut nʉk, kont mba mul uⱡ kai ei, kandʉp timin nʉk etʉng. \v 36 Wote wamp mat, el wu mbʉ ndi, kan puⱡa ndi rok, oi endʉk, kʉmp ki mbʉ, kan sen ndi, kan nguk, kan manga ila tʉk pendʉtʉng. \v 37 Wote, el wu mbʉ ndi, wamp mbʉ, ku ndi rok, so ndi, wamp mat, koⱡmung etʉk raⱡ endʉk, kur koiya ndi, wamp mat rok kondʉk etʉng. Wote, mondpa pili wamp mat, ronduⱡ purmʉn mbʉ ndi, kng meme na, kng sipsip mbʉ nga kʉng mbʉ tʉk, mbuⱡ mbal mel ralk andʉk morung. Nambuⱡ emel, wamp mbʉ, kurpa mat morung. Wote, wamp el rui mbʉ ndi, wamp mbʉ, mbun tʉk ngʉk, rʉp etʉk, kai mundi namʉndrʉng. \v 38 Ei nga, ya mʉi kona ila wamp mbʉ muⱡing ei nga kapⱡa iti nʉtʉtʉm. Wamp mbʉ, nung nʉk puk, wamp pi napʉtmʉn kona kui waka na, komnga na, ku manga na, mʉi mur na kona mbila puk petʉng. \v 39 Wote, Got kʉn mondʉk pʉtʉng wamp mbʉ, Got nga kuimp keta ila mbi kai ting. Unt Got ndi, nguimp nimba mʉi rurum mel mbʉ, ngʉi ngʉnggʉrʉm mon! \v 40 Unt Got ndi, tʉn nga mel mat nguimp nitim mel kai mbʉ, tʉpa kun etpa tendpa morum. Unt mondʉk pʉtʉng wamp mbʉ ndi, kuimp tek puk ti natʉtʉng mon! Nambuⱡ emel, tʉn kʉn kunda Got ndi, tʉn pora etpa kun kai mondʉmba. \c 12 \s1 Got Ei Tʉn Nga Tipam Ei \p \v 1 Unt morung wamp minal mbʉ ndi, tʉn tʉk pok etʉk, en enim nga mondpa pili uⱡ ei, tʉn tʉk ora nduk, ik kai mat tʉk rapʉndʉk nʉtʉng. Uⱡ ei nga, tʉn nga kʉng ei nga mbun na, uⱡ kit na mbʉ wak ropʉn, Got ndi, tʉn nombuⱡa tʉkʉrmʉn nimba, tʉpa ora ndurum ila, ronduⱡ mundpʉn, tʉkʉrpʉn pʉmin. \v 2 Tʉn nga mong raⱡ ndi, Jisas kun kandpʉn kʉn, elim puⱡ mondpa mba pora nimba, mondpa pili uⱡ ei, etpa ronduⱡ mundʉmba. Jisas elim wote, ambuⱡpa paⱡpa, moⱡmba ei nga pilpa kʉn, nde peta koma ropa, mindil mam mbʉ nomba, koⱡmba ei nga, mundmong iti nʉtʉtʉm. Uⱡ i itim ei nga, akup Tipam Got nga ki mbo orunga, nde pol wingti ila morum. \p \v 3 Akup enim pilik kun itʉi! Wamp mat uⱡ kit etmin mbʉ, Jisas kʉn el puⱡa wamp ralk morung. Ei nga, Jisas nga itim uⱡ mbʉ, enim akup pʉnmin ei kʉn, ronduⱡ mundʉk molk, enimp kulk, mundmong etʉk wak rui nʉrʉi! \v 4 Ei nga, enim ndi, uⱡ kit mbʉ, el rok tʉk, mana nduimin nʉk etʉng ni kʉn, wote enim rok kundi nakʉndrʉng mon! \v 5 Enim Got ndi, ik nimba ngumba, tʉpa rapundpa, wote tʉpa elim nga kangambuⱡa randrʉm uⱡ mbʉ, tʉk apra ndurmin nimba mel, \q1 “Na nga kangambuⱡa mbʉ ye! Enim Nuim ei nga ik ei, tʉk roi ndui nʉndʉi! Enim nga uⱡ ⱡawa etmin mbʉ nga, tʉpa ora ndum ndam, enim numan orunga mbun ti nʉtʉi, mon! \v 6 Nambuⱡ emel, Nuim ei ndi, wamp mat numan ngurum mbʉ, uⱡ kai mbʉ itʉi nimba, tʉpa kun etʉm. Nuim ei ndi, mbun ngurum wamp mbʉ, wote rukʉr tʉpa, elim nga kangambuⱡa mel randrʉm,” nʉtʉm. \p \v 7 Uⱡ mbun mat, enim kʉn om ndam, ronduⱡ mundʉk molk, mindil nok, mbun koma rʉi! Nambuⱡ emel, Got ndi, enim tʉpa, elim nga kangambuⱡa randrʉm. Wote, kangambuⱡa nam ti, tipam ndi, tʉpa kun iti natʉtʉm ei? \v 8 Kangambuⱡa mbʉ, Got ndi, tʉpa kun mint etʉm. Got ndi, kangambuⱡa ti, tʉpa kun iti natʉtʉm ndam, kangambuⱡa ei, Got elim nga kangambuⱡa kupa ti mon! \v 9 Wote, ya mʉi kona ila, tʉn nga tipamʉl mbʉ ndi, uⱡ kun kai mbʉ, itʉi nʉk tʉk kun etʉng. Ei nga, akup tʉn ndi, wamp mbʉ tʉp ou ndʉmin. Ei nga, tʉn nga wote, muⱡ kona ila Tipam ei ndi, ik nim ei mel, pep ropʉn kont mbun muⱡmin. \v 10 Ya mʉi kona ila, tʉn nga tipamʉl mbʉ ndi, tʉn ui onunga, etʉk tʉk rapʉndʉrmin. Wote, Got nga wamp tʉpa rʉpʉndi uⱡ ila, tʉn etpa kai mondrum. Ei tʉn ndi, elim nga uⱡ wingti kun kai pol ila muⱡmin. \v 11 Got ndi, tʉn mbun ngurum ui ni kʉn, uⱡ mbʉ ndi, tʉn etpa enimp monduⱡnga, tʉn numan kai mat pili napʉtmʉn. Wote, uⱡ mbun mbʉ ndi, wamp namin mat, etpa elik rondrum mbʉ, moⱡpa kundi uⱡ kun kai ti, wote kandʉk ting. \s1 Tʉn Ronduⱡ Mbun Muⱡmin \p \v 12 Uⱡ ei mel etʉk, enim nga kump ki mbʉ, ndʉiya nimba tem ndam, etʉk ronduⱡ mondʉk kongun itʉi! \v 13 Nim nga kʉmp raⱡ etkʉn, kun mundkʉn pana, mondpa pili ronduⱡ pi napʉm wamp mbʉ ndi, nim kandʉk pep rong mbʉ, ropa nit pendpa, uⱡ ti iti natʉmba. Wote, ronduⱡ tʉk muⱡing. \p \v 14 Enim ndi, wamp mbʉ kʉn pora, numan wang ndui uⱡ mbʉ, ronduⱡ mundʉk pep rok, mul uⱡ wingti mbila muⱡʉi! Nambuⱡ emel, uⱡ wingti mbʉ nga, iti natʉm wamp ti, Nuim ei kʉni nakʉndʉmba. \v 15 Enim pilik rʉp etʉk, kai mundʉi! Tʉpa kawa ndangga! Enim Got nga wamp poⱡ ti uⱡ wak ruing. Wote kongun kona ila, rʉng kombila iti pepa, kongun kona etpa kit mondpa etʉm ei mel, wamp ti, i iti nʉtangga mon! \v 16 Wote, enim pilik kai itʉi! Unt wu Iso uⱡ kit etpa, Got tʉpa ou ndui nandpa, elim nga memp kai ei ʉngʉn ngumba, rʉng tʉpa nurum uⱡ ei mel, iti nʉtʉi mon! \v 17 Wote ni kʉn, Iso mba, tipam nga memp kai ei ngui nitim ni, ngui ngʉnggʉrʉm. Nambuⱡ emel, elim nga itim uⱡ ei nga, numan ropʉl romba uⱡ ti, iti nʉtʉm ila, mindil tʉpa ka ronduⱡ mundpa etpa andpa kurum. \s1 Tʉn Komnga Mong Saiyon Ila, Oⱡa Ombun Pora Ndurmʉn \p \v 18 Un Isrel wamp mbʉ etʉng ei mel, enim komnga mong Sainai ila, nondpa ui nawʉk mormin. Wamp kʉⱡ ok kandrung ei, komnga Sainai ila, ndip ei nomba, rumbʉⱡ mam ropa, kona tʉma omba, etʉm ei mel elinga, kandʉk pilik etʉng. \v 19 Wote, kona nila pikul ik nimba, wote ik ekit omba itim ei, wamp mbʉ pʉtʉng. Wote wamp mbʉ, ik mbʉ pʉtʉng ei kʉn, ronduⱡ mondʉk, waldʉk ik ei, pili nʉpʉtmʉn mon nʉtʉng. \v 20 Nambuⱡ emel, wamp kʉⱡ, ik kʉⱡ piling ei nga mundmong etʉng. Kng, owa, na ti, komnga mong ila oⱡa om ndam, ku ndi rop kundmin, nʉtʉng. \v 21 Uⱡ ni, wamp mbʉ kandʉk kʉn, mundmong minal etʉng. Wote Moses ndi, uⱡ ni kandpa, nimba mel, \q1 “Na uⱡ ei kandʉp, mundmong minal ent ku,” nʉtʉm. \p \v 22 Wote, enim kona ila, oⱡa ui nawʉrmʉn mon, ni ka! Enim komnga mong Saiyon ila nondpa ok, Got kont moⱡpa mint pi ei nga kʉn, muⱡ kona peng ou Jerusalem ok kʉn, anggelo minal mbʉ kʉn muⱡing. \v 23 Wote, enim mbʉ kʉn, mondpa pili wamp kat, wi muⱡ kona ila mbi moⱡnga, Got ndi, tʉpa kang kumina mel randrum mʉk rok, ambulk palk mormin kona ila ok mormʉn. Ei nga, enim Got wamp kʉmp ti, wu ei kʉn ok, wote wamp kun kai mat muⱡnga orunga, etpa kun kai mondrum mbʉ, mormʉn kona ila nondpa ok mormʉn. \v 24 Enim Jisas kʉn oⱡina elim ndi, tʉpa tenda etpa itim uⱡ ila elim nga mema ei ndi, tʉn nga uⱡ kit mbʉ wak rundrum. Wote, Eipel nga mema oi nitim ei ndi, punt ropa ti uⱡ ei, mepa urum. \s1 Tʉn Pilpʉn Kungʉndmʉn \p \v 25 Akup enim pilik kun itʉi! Got nga ik ninim ei, piling ei nga enimp kuⱡi nʉtʉi! Unt komnga Sainai ila, Got nga ik ronduⱡ mbʉ, pili napʉtʉng wamp mbʉ, nung nʉk, pi naprʉng mon! Ei nga, akup muⱡ kona ila, ik ei ndi, tʉn kondpa nilinga pʉnmin ei kʉn, tʉn nung nimbun mbin ei nga, nombuⱡa mam ti, ti natʉmba. \v 26 Unt Got ndi, mʉi mint ei, rowa nangga nilinga nitim, \q1 “Akup tʉn Got ndi, nimba mʉi ropa kʉn, akup mʉi ei mendpʉⱡ mon! Muⱡ ei kunda rowa nduimp,” nitim. \p \v 27 Got nga ik ninim ei ndi, tʉn tʉpa ora ndupa, kai etpa mel, elim nga mim itim mel mbʉ ambuⱡpa, rowa ndupa, tʉpa kun etmba. Ei nga, mel mat rowa ni nanim mbʉ, elim tem kona ila temba. \v 28 Uⱡ ei nga, tʉn Got ei kʉn, angge namin! Ei nambuⱡ emel, tʉn Got nga tʉpa mumuk rui kona rowa rui narʉmba ei, tʉn ngumba. Ei nga, tʉn akup, Got nga mbi paka rundmin ei nga, mundmong etpʉn, numan kai pilpʉn etamina, elim nga numan orunga wang nimba. \p \v 29 Nambuⱡ emel, tʉn nga Got ei, ndip anmbil mel kapⱡa morum. Ei ndi, Got nga ik kum ti natʉtmin wamp mbʉ, ropa karʉm. \c 13 \s1 Tʉn Nga Wamp Ʉngʉnʉl Mbʉ, Numan Minal Ngʉmin \p \v 1 Wote enim ndi, wamp mat numan nguk, Kraist nga wamp mbʉ kundʉk, angmʉn mbʉ nʉi! \v 2 Pilik kun etʉk, wamp kuimp keta kʉni nʉkʉni mat, enim nga mang kona ila ong ndam, enim ndi, rawe etʉk tʉi! Unt wamp mat ndi, i ku etʉk, anggelo kuimp keta kʉni nʉkʉni mat, rawe etʉk tʉk, en enim nga mang kona mbila mek purung ku. \v 3 Wote wamp mat, kum nga manga ila petmin mbʉ mel, nim i ku etkʉn, kumnga manga ila pet ku nʉkʉn pili! Wote wamp mat, mindil tʉk mormin ei mel, nim i ku etkʉn, mindil tʉp mor ku nʉkʉn pili! \p \v 4 Wu amp ti uⱡ na, amp wu ngui uⱡ na mbʉ tʉk ou ndʉi. Wote, ei mel ku etʉk, wu amp raⱡ nga rʉk ting ila ik teng ndui uⱡ ei piyangga! Ei nga, Got ndi, wamp namin mat, uⱡ kit mat etʉk, wapra rok eng mbʉ, elim ndi, kʉmp tʉmba. \v 5 Enim ndi, ku moni kandpa kum pindi uⱡ ei, pep rui nʉrʉi mon! Ei kʉn, enim nga tek mormin mel mbʉ, kapⱡa mint nʉk pilʉi! Wote Got ndi, nimba mel, \q1 “Na ndi, enim wak rop pi napʉr mon!” nʉtʉm. \p \v 6 Uⱡ ei nga, tʉn nga numan orunga, ronduⱡ mundpʉn moⱡpʉn, nimbun mel, \q1 “Got ndi, na tʉpa rapʉndʉmba ei nga, na mundmong iti nʉtimp. Wote, wamp mbʉ ndi, na kʉn namba uⱡ ti iting?” nʉtmin. \s1 Tʉn Jisas Pep Ruimin Ei Nga Pipil Kuⱡi Nʉⱡmin \p \v 7 Enim unt nga rʉp etʉng wamp mbʉ ndi, Got nga ik, enim kundʉk nʉtʉng ik mbʉ, enim pilik kai itʉi! Wamp mbʉ nga nombuⱡa mam andʉk, rʉng nok, wote kolk etʉng uⱡ mbʉ, enim mondʉk pilik molk, pep rʉi! \v 8 Jisas Kraist wu tenda ei, unt murum, akup morum, wote moⱡpa mint mba. \v 9 Wote, ik mbo elpa elpa mat ndi, ruk omba, enim kundpa mepa pangga kʉn, Got nga nombuⱡa mam kupa ei, wak rui nʉrʉi! Wote, Got nga wamp kont kaimp kul uⱡ ronduⱡ mbʉ, enim nga numan orunga pem ndam, ei kapⱡa! Wote, enim nga kʉng orunga, rʉng normin uⱡ mbila, pep rui nʉrʉi mon! Wamp mat, unt rʉng normin uⱡ mbila, pep rorung mbʉ, rʉng mbʉ ndi, tʉpa rʉpndi nʉpʉndrʉm mon! \v 10 Wu pris kuimbal mat, Jura wamp mbʉ nga muⱡ manga ila, kongun etmin wu mbʉ ndi, tʉn nga kaⱡʉp tindiⱡim mondmʉn mel mbʉ, nuing mel, kapⱡa mon! \p \v 11 Jura wu pris kuimbal mbʉ ndi, kng mema mbʉ, kulk mek puk, Manga Kukaⱡ Wingti Kupa ila, mukʉr puk, wamp nga uⱡ kit etʉng mbʉ, wak rundangga nʉk, kalk tindiⱡim mundrʉng. Wote, kng on ei mek pena ok, ekit orunga ndip karʉng. \v 12 Wote, uⱡ puⱡ ila, Jisas i ku etpa, kona peng ou ei nga paⱡa ekit orunga kurum. Uⱡ ei ndi, elim wamp mbʉ nga uⱡ kit mbʉ, elim nga mema ei ndi, ⱡumʉi rundrʉm. \v 13 Ei nga, tʉn akup, Jisas kʉn paⱡa ekit orunga mbun kona ila, elim pipil kurum uⱡ ei mel, tʉn kunda pipil kuⱡamin. \v 14 Ei nga, tʉn pʉnmʉn ei, ya mʉi kona peng ronduⱡ ila, tʉn moⱡʉp mint pi nʉpʉmin mon. Tʉn kona peng ti, wote omba ei nga kurʉp mormin. \v 15 Ei nga, tʉn rʉk rʉk, Got nga mbi paka rondpʉn, kaⱡʉp tindiⱡim mundpʉn, Jisas ei kʉn, angge nimbun, elim nga mbi ei, tʉn nga keta ei ndi, paka rundamʉn. \v 16 Wote enim ndi, wamp mat uⱡ kai etʉk, tʉk rapʉndʉk iting ei nga, tʉk apra ndui nʉndʉi mon! Ei nga, uⱡ kun kai mat kalk tindiⱡim mondʉrmin mbʉ ndi, Got nga numan orunga etʉk wang ndurmin. \p \v 17 Enim wamp mbʉ ndi, Got nga rʉp wamp mbʉ nga ik kum tek, ik nʉng ei mel pep rʉi! Wamp mbʉ ndi, muⱡ ti natʉk, enim nga numan orunga kandʉk mormin ei nga, en enim Got nga kongun rʉp endʉtmʉn wamp mbʉ, ronduⱡ mundʉk muⱡʉi! Enim ik mbʉ kum teng ndam, wamp mbʉ, rʉp etmin kongun ei, numan nguk iting. Wote, wamp numan kit pilik kongun eng ndam, uⱡ i eng ei ndi, en enim tʉpa rʉpʉndi napʉndʉmba. \p \v 18 Enim ndi, Got kʉn atinga rok itangina, Got ndi, tʉn kongun wamp mbʉ, tʉpa rʉpʉndangga! Tʉn nga numan orunga, kai etpa piyangga! Nambuⱡ emel, Got nga kuimp keta ila, uⱡ kun kai mbʉ mint itmin. \v 19 Wote na ndi, enim kʉn ronduⱡ mundʉp waldʉnt ei, enim ndi, Got kʉn, na nga atinga rundangina kʉn, Got ndi, na tʉpa rʉpʉndangga, enim kʉn nondpa yant uimp. \p \v 20 Got ei, wamp kont pi uⱡ ei nga Puⱡ Wu ei ndi, tʉn nga Nuim Jisas ropa rʉt ndurum ei nga, Kng Sipsip Rʉp Wu Kuimbal ei, ropa rut ndupa titim. Uⱡ i itim ei ndi, rʉk rʉk kont mba mul uⱡ ei, nimba mʉi rurum. \v 21 Wote, Got nga numan wang ndui uⱡ ei ndi, uⱡ kai mat enim ngum ndam, Got elim nga numan pʉtʉm uⱡ mbʉ mel, enim pep reing nimba etʉm. Jisas Kraist ndi, uⱡ kai mat, tʉn kʉn etpa, elim mbi ou tʉpa, uⱡ nga kʉnt nga moⱡpa mint mba. Ei kupa! \s1 Ik Koⱡmung Kat \p \v 22 Wamp angmʉn, na ndi, ik ti ronduⱡ mundʉp, enim waldʉnt ei, na nga ik ronduⱡ mundʉp nʉnt ei ndi, enim nga numan orunga, etpa ronduⱡ mundangga, raka nʉk, kum tek pilʉi! Na nga mon rop enim ngunt ei, ruⱡ kat mon! \v 23 Enim ndi pilʉi! Tʉn nga ʉngʉn Timoti ni, kan manga ila ekit ndung ndam, Timoti tʉkrʉpa omba, na kandpa tangga, wote tʉl enim kʉn uimbil. \p \v 24 Tʉn nga rawe iti uⱡ ei, mek puk, enim nga rʉp wu mbʉ kʉn, Got nga wamp mbʉ kʉn ngʉi! Wote, Itali kona ila mondpa pili wamp mbʉ ndi, enim rawe enmin ku. \p \v 25 Got nga wamp pol ti uⱡ ei, enim kʉn pora, kan piyangga!