\id 1CO - Melpa NT [med] -Papua New Guinea 1995 (DBL 2014) \h 1 Korin \toc2 1 Korin \toc1 1 Korin \toc3 1 Kor \mt1 1 KORIN \imt1 KUIMP TEPA IK KɄL \is2 Ya Buk Ei Nga Puⱡ Ei: \ip Korin mondpa pili wamp mbʉ nga ⱡawa mbʉ, tʉk ora nduk, mondpa pili wamp mbʉ nga ik punt rok, wote Kraist nga mul uⱡ ei nga mbo ronduⱡ monduk rok, mondpa pili nʉpili wamp nam ti moⱡum ei, mbo rondʉk iting. \is2 Ya Buk Ei, Nam Ndi Rurum: \ip Ya mon ei, Pol ndi rurum. \is2 Mon Ropa Nam Ngurum: \ip Pol ndi, ya mon ei, Korin kona ila wamp mbʉ kʉn ropa ngurum. Kona ei, Gris nga kona peng ou ei. \is2 Ui Nant Ila Rurum: \ip Pol ndi, ya mon ei, pana 55 A.D. ila elim nga kongun ei, Episis Kona ila etpa, raldika endpa, pora ndumba etpa kʉn, mon ei rurum. \is2 Ik Ronduⱡ: 1 Korin 1:10 \ip Na nga angmʉn kʉⱡ, tʉn nga Nuim Jisas Kraist nga mbi ila, na ndi, enim kʉn ronduⱡ mundʉp ei mel nʉnt. Enim ik nʉng mbʉ, tenda mint pangga, moⱡung orunga, oi kan ti, ruk ting ila pi nʉpangga. Numan tenda pangga uⱡ mbʉ, rak nduk etʉk, wamp rʉⱡaip tenda kʉⱡ muⱡʉi! \is1 IK PENG KɄⱠ \iot Rump \io1 1. Pol ndi, Korin wamp mbʉ, Kuimp tepa mon ropa ngurum ei \io1 2. Pol ndi, Kraist nde peta ila pitim uⱡ ei nga ninditim \io1 3. Got nga kongun kindmant wamp \io1 4. Kraist nga nombuⱡa rung wu \io1 5. Wamp uⱡ ⱡawa kit mat etʉng \io1 6. Tʉn nga kʉng ei ndi, Got nga mbi paka rundʉmin \io1 7. Wu amp raⱡ nga ik \io1 8. Kur atinga rok rʉng normin ei nga ik mat \io1 9. Nombuⱡa rung wu mbʉ nga namba uⱡ iting mbʉ mel \io1 10. Got nga mbi paka rundamin \io1 11. Manga wingti ila amp mbʉ nga uⱡ iting mbʉ mel \io1 12. Muⱡnga Wingti nga kongun ronduⱡ mbʉ ngorum \io1 13. Wamp numan ngui uⱡ ei \io1 14. Muⱡnga ei ndi wei gem ngorum \io1 15. Jisas koⱡpa tikil rurum \io1 16. Got nga wamp tʉpa rupundi ku moni \c 1 \s1 Pol Ndi, Korin Wamp Mbʉ, Kuimp Tepa Mon Ropa Ngurum Ei \p \v 1 Na Pol, Got nga numan ei ndi, wi ropa tʉpa, Jisas Kraist nga nombuⱡa rung wu mundrum ei kʉn, tʉn nga ana Sostenis raⱡ, moⱡpʉⱡ mon ei ronumbʉⱡ. \v 2 Mon ei, ropʉⱡ enim. Got nga rapa tenda ila wamp met Korin kona mormin kʉⱡ kʉn ngonumbʉⱡ. Kraist Jisas nga kongun itim pol ila, Got ndi, enim elim nga wamp wingti nimba, mbi ropa titim. Wote, kona mbila pora, wamp namin Nuim Jisas Kraist nga mbi tʉndʉtmʉn mbʉ pora ku. Wamp kʉⱡ kep, tʉl kep, Nuim ei, tʉn wamp mbʉ nga pora, rak ndupa morum. \p \v 3 Got tʉn nga Tipam morum ei kʉn, Nuim Jisas Kraist raⱡ nga wamp poⱡ ti uⱡ ei kʉn, numan wang ndui uⱡ mbʉ kʉn, enim kʉn kan pindangga! \s1 Pol Ndi, Got Kʉn Angge Nitim \p \v 4 Na rʉk rʉk enim nga nindʉp, na nga Got kʉn angge nʉt. Ei nambuⱡ emel, elim ndi, Kraist Jisas nga kongun itim nit ila, enim wamp pol ti uⱡ ei ngurum. \v 5 Wote, Got nga ik ning uⱡ mbʉ kʉn, pilpa kungʉndi ting uⱡ mbʉ kʉn, uⱡ kai mat pora, enim Kraist kʉn molk, tʉk kapⱡa endʉk mormin. \v 6-7 Kraist nga ik mong ei, enim nga rukrʉng orunga tepa ronduⱡ puⱡnga kʉn, memp kai ti wak ruing ei nga tʉk mendʉk, tʉn nga Nuim Jisas Kraist omba pena ila moⱡmba ei nga, nokundʉk mormin. \v 8 Got elim ndi, enim ronduⱡ mundpa, kʉmp kʉm nokundpa pangga, wote tʉn nga Nuim Jisas Kraist nga ui mam ila, enim kʉn ⱡawa ti kandpa, ti natʉmba. \v 9 Got nga ik ei, kupa mint petʉm ei, mondʉk pilʉi! Got ei ndi, tʉn wi ropa tʉpa, elim nga kangʉm Jisas Kraist kʉn, etpa numan tenda mundrum Jisas ei, tʉn nga Wu Nuim ei morum. \s1 Got Nga Rapa Tenda Ila Wamp Oi Kan Pitim \p \v 10 Na nga angmʉn kʉⱡ, tʉn nga Nuim Jisas Kraist nga mbi ila, na ndi, enim kʉn ronduⱡ mundʉp ei mel nʉnt. Enim ik nʉng mbʉ, tenda mint pangga, moⱡung orunga oi kan ti, ruk ting ila pi nʉpangga. Numan tenda pangga uⱡ mbʉ, rak nduk etʉk, wamp rʉⱡaip tenda kʉⱡ muⱡʉi! \v 11 Na nga angmʉn kʉⱡ! Enim nga mormin ruk ting ila, ik palk enmin uⱡ ei nga, amp Klowi nga wamp mbo kʉⱡ nga kat ndi, na kundʉk nʉng pint. \v 12 Na nʉnt ik ei nga puⱡ ei, enim wamp tenda tenda nimba, ei nga ik elpa elpa punum. Wamp ti ndi, nimba mel, “Na Pol kʉn mor,” nitim. I nilinga, wamp ti ndi, “Na Apolus kʉn mor,” nitim. Wamp ti ndi, “Na Pita kʉn mor,” nitim. I nilinga, wote wamp ti ndi, “Na Kraist kʉn mor,” ninmʉn. \p \v 13 Kraist ni palk, elpa elpa tʉtʉng muna? Pol ni, enim nga nindpa, nde peta ila kurum ei? Muna enim ni, Pol nga mbi ila nu tʉtʉng ei? \v 14 Enim nga ruk ting ila wu Krispas kʉn Geiyas raⱡ mendpʉⱡ, nu tʉndʉp wamp wei kʉⱡ nu tindi nʉndʉt. Ei nga, Got kʉn angge nʉnt. \v 15 Uⱡ ei nga, akup enim wamp ti ndi, na nga mbi ila nu tʉp kitip kʉni wamp mor nimba mel, kapⱡa mon! \v 16 Wote, Stepanas kʉn, elim nga wamp mbo kʉⱡ kʉn, nu tindʉt uⱡ ei kupa. Wote, wamp ti pendʉp, nu tindʉt muna mon? Ei pilip kun iti natʉnt. \v 17 Kraist ndi, na wamp nu tindeimp nimba, tʉpa mundi nʉmʉndrʉm mon. Elim nga Rʉnang Ik Kai ei neimp nimba, na tʉpa mundrum. Rʉnang Ik Kai ei, mʉi kona wamp nga pilpa kungʉndi ronduⱡ pilik ik nʉtmin ei mel, ni nʉnimp. Ei mel int ndam, Kraist nga nde peta kurum uⱡ ei nga ronduⱡ ei, tʉp pei mundimp mel petʉm. \s1 Kraist Ei, Got Nga Ronduⱡ Ei Kʉn Pilpa Kungʉndi Ei Kʉn \p \v 18 Wamp kit muⱡing mbʉ ndi, Kraist nde peta ila kurum nʉnmʉn ik ei, tʉk pei mundurmʉn. Wote, tʉn Got etpa titim uⱡ ei ndi, ora ndupa ik ei, Got nga ronduⱡ ei, nʉmp pʉtmʉn. \v 19 Buk Wingti ila, Got ndi, nimba mel, \q1 “Na ndi, wamp pilpa kungʉndi mbʉ nga numan ei, rop mbuⱡ mbaⱡ itimp. Wote wamp mong rui mbʉ, tʉp pei mundimp,” nitim. \p \v 20 Ei nga, akup pilpa kungʉndi wamp ninmin kep, wote mong rui wamp ninmʉn mbʉ kep, wote ik unt ngui wamp ninmʉn mbʉ pora, nombuⱡa nant ila mormin? Got ndi, ora ndupa kʉn, ya mʉi kona ila pilpa kungʉndi kai mat ninmʉn mbʉ, tʉpa pei mundrum. \v 21 Got elim nga pilpa kungʉndi ei ndi, wamp nga pilpa kungʉndi orunga kumba raⱡnga, elim kʉn pilmin nʉk etmin. Ei wote, pili napʉtmin. Tʉn ndi, Kraist kurum ni nga nimbun, ik roldʉnga nʉnmʉn ila pilpa tʉtʉm wamp ei, Got ndi, etpa rukʉr tʉtʉm. \v 22 Jura wamp mbʉ ndi, uⱡ rʉpndi ronduⱡ mat kandpʉn, mondʉp pilmin nʉk pilingina. Wote, Grik wamp mbʉ ndi, pilpa kungʉndi ronduⱡ mat ou ndup telmina, nʉk pʉtmʉn. \v 23 Wote, tʉn etpa nʉm ndam, tʉn Kraist nde peta ila rorung ei nga nʉndʉtmʉn ik ei ndi, Jura wamp mbʉ nga numan orunga rorum. Wote, mbo wamp mbʉ ndi, ik ei pilik kʉn, ik roldʉnga mat nʉk pʉtmʉn. \v 24 Wote Got ndi, wi ropa tʉtʉm wamp, Jura wamp kep, mbo wamp mbʉ kep ndi, pʉnmʉn ei, ya Rʉnang Ik Kai ei, wu Kraist, Got nga ronduⱡ kʉn, pilpa kungʉndi tʉpa tepa morum wu ei nga timan. \v 25 Got nga uⱡ roldʉnga nʉk pʉtmʉn mbʉ ndi, wamp nga pilpa kungʉndi numan ei, ropa mana ndurum. Wote, Got nga uⱡ ronduⱡ pi nʉpi mbʉ ndi, tʉn wamp nga ronduⱡ ei, ropa mana ndurum. \p \v 26 Angmʉn, enim Got ndi, unt wi ropa titim uⱡ ila, numan tʉk mundʉk pilʉi! Enim nga ruk ting ila wamp ou ndupa, wamp nga numan ingk ei, tek muⱡi nambrʉng. Wote, mbi moⱡpa iti uⱡ kep, wamp nuim mul uⱡ ei kep, tek muⱡi nambrʉng mon ku. \v 27 Wote Got ndi, mʉi kona wamp nga pilpa kungʉndi ronduⱡ nʉk pʉtmʉn ei, etʉp pipil kundimp nimba kʉn, mel roldʉnga mbʉ, etpa mbi mondrum. Wote mʉi kona wamp mbʉ ndi, mel ronduⱡ pi napʉrʉm nʉk pʉtmʉn mbʉ, Got ndi, etpa oⱡa tʉpa ronduⱡ pi wamp mbʉ, etpa pipil kundrum. \v 28 Mʉi kona wamp mbʉ ndi, kandʉk kit pilik, tʉk pei mundʉk etmin mel mbʉ, Got ndi, etpa oⱡa tʉpa mbi mondrum. Ei nambuⱡ emel, mʉi kona wamp mbʉ nga mel ronduⱡ, nʉk pʉtmʉn mbʉ, etʉp kit mundimp nimba kʉn, Got ndi, uⱡ ei mel etʉm. \v 29 Ei nga, wamp ti ndi, elim uⱡ ti int nimba, Got nga kuimp keta ila, elim nga mbi paka rui nʉrangga! \v 30 Ei kʉn, Got ndi, tʉn Kraist Jisas kʉn tʉpa tenda itim. Tʉn numan pilpa kungʉndi tepʉn mormin ei nga puⱡ ei, Kraist morum. Kraist elim ndi, tʉn Got kʉn kun kai muⱡʉmin nimba, nombuⱡa kai ei, waka ndupa, tʉn etpa wingti randpa, elim kʉn rukʉr titim. \v 31 Ei nga, Buk Wingti ila nimba mel, “Wamp nam ti ndi, elim nga mbi paka ruimp nimba pilim ndam, Nuim ei nga uⱡ etʉm mbʉ nga mint, pilpa mbi paka rundangga!” nʉtʉm. \c 2 \s1 Pol Ndi, Kraist Nde Peta Ila Pitim Uⱡ Ei Nga Ninditim \p \v 1 Angmʉn, na unt enim kʉn ur ni kʉn, enim Got nga ik kupa mo ropa titim mbʉ, omp kundʉp nit. Na pilpa kungʉndi ronduⱡ mat pilip kʉn, enim uⱡ mat, kunt kan etʉp timp pilip ni nʉndʉt mon! \v 2 Na enim kʉn omp mur ni kʉn, na nga numan ila uⱡ elpa elpa mbʉ tʉp apra ndup, Jisas Kraist kʉn, elim nga nde peta ila kurum uⱡ ei nga mint pilip mur. \v 3 Na enim kʉn omp mur ni kʉn, na nga ronduⱡ ti, pi nʉpʉtʉm, wote na nga kʉmp ki mbʉ, purpur roⱡnga mundmong it. \v 4 Na nga ik mong nʉmp ngump it kʉⱡ mʉi kona wamp nga pilpa kungʉndi ronduⱡ mat pilip kʉn, enim kunt kan etʉp, ik mat ni nʉndʉt mon. Na nit ik nimbʉ, Muⱡnga Wingti nga ronduⱡ ei, tʉp pena ila pindʉt. \v 5 Na it uⱡ, ei nambuⱡ emel, enim nga mondpa pili ei, wamp nga pilpa kungʉndi ronduⱡ pʉtmʉn pol ila, tʉk iteing nʉmp iti nʉtʉt mon! Wote, Got nga ronduⱡ ei ndi, enim nga mondpa pili ei, etpa oⱡa tangga nʉmp it. \s1 Muⱡnga Wingti Ei Ndi, Tʉn Got Nga Pilpa Kungʉndi Ei Ngorum \p \v 6 Ei nga, ronduⱡ puⱡnga mormin wamp mbʉ, pilpa kungʉndi ronduⱡ ei nga nombuⱡa rung ik mbʉ, kundʉp nʉt. Wote, pilpa kungʉndi ronduⱡ ei, ya mʉi kona wamp nga pilpa kungʉndi ti, muna wamp rʉp etmin wu nuim mbʉ nga pilpa kungʉndi nga ronduⱡ mana ndurum ti mon. \v 7 Na pilpa kungʉndi ik ronduⱡ tep nʉt mbʉ, Got nga pilpa kungʉndi ei mʉi kona wamp mbʉ kʉn, mo ropa pinditim ik mbʉ, ekit tʉp nʉt. Pilpa kungʉndi ronduⱡ ei, tʉn nga nimba muⱡ mʉi raⱡ mim iti nʉti kʉn, elim nga uⱡ eng nui ila kunda muⱡʉmin nimba mo ropa titim. \v 8 Mʉi kona rup etmin wu nuim mbʉ nga ti ndi, pilpa kungʉndi numan ei pilik ti natʉtʉng. Pilpa kungʉndi ei, pilik kun elingina ndam, uⱡ eng nui ila morum wu Nuim ei, tʉk nde peta ila rui narʉⱡina. \v 9 Wote, uⱡ ei mel petʉm ei nga, Buk Wingti ei ndi, nimba mel, \q1 “Mel ti wamp ti nga mong ei ndi, kʉni nʉkʉndrʉm, muna kum ei ndi, pili nʉpʉtʉm, muna wamp nga numan ei ndi, etmba nʉk pili napʉtʉng uⱡ nimbʉ, Got ndi, elim numan ngurmin wamp mbʉ nga, tʉpa kun etpa tinditim,” nʉtʉm. \p \v 10 Wote, Got elim nga Muⱡnga ei ndi, uⱡ mo ropa tetʉm kʉⱡ, tʉn tʉpa ora ndurum. Ei nambuⱡ emel, Muⱡnga ei ndi, uⱡ mo ropa petʉm mbʉ kep, Got nga uⱡ wote etmba numan ila, mo ropa petʉm mbʉ, kandpa pora ndurum. \v 11 Wamp ti nga numan rukrʉng orunga, petʉm uⱡ ei, wamp elim nga muⱡnga ei ndi, mendpʉⱡ pʉtʉm. Ei mel ku, Got elim nga Muⱡnga ei ndi, Got kandpa pilpa etʉm. \v 12 Tʉn mʉi kona ei nga muⱡnga ei, ti nʉtʉtmʉn mon. Wote, tʉn Got nga ngumba mundrum Muⱡnga ei ndi, tʉn etpa piral nduⱡnga, Got ndi, tʉn memp mel ngorum mbʉ, kandʉp mbi ndupʉn etmʉn. \v 13 Ei nga, tʉn wamp nga numan pilpa kungʉndi ila mbo ronduⱡina, ik ni nanʉnmʉn. Wote, Muⱡnga ei ndi, ik kupa mbʉ mbo ronduⱡnga kʉn, Muⱡnga tek mormin wamp mbʉ kʉn, nʉmp piral ndunmin. \v 14 Wote, Muⱡnga tepa muⱡi nambrʉm wamp ei, Got nga Muⱡnga ei ndi, memp kai ngorum mbʉ, kapⱡa pilpa ti natʉmba. Wamp ei ndi, numan kai ngorum kʉⱡ pilpa poⱡ ndui nandpa, numan kurpa mat nimba pʉtʉm. Ei nambuⱡ emel, Got nga numan ngorum uⱡ mbʉ, Got nga Muⱡnga ei, tek molk, mint pilik mbi ndurmʉn. \v 15 Muⱡnga tepa moⱡum wamp ei ndi, uⱡ mbʉ pora, kʉmp tʉpa pilpa tʉpa mendʉmba. Wote, wamp wei ti ndi, wamp ei, kapⱡa kʉmp ti natʉmba. \v 16 Buk Wingti ei ndi, nimba mel, \q1 “Wamp nam ti ndi, Nuim ei nga numan ei pʉtʉm? Wamp nam ti ndi, kapⱡa Nuim ei, ik mat man ngumba?” nʉtʉm. \q1 Wote, Kraist nga numan pʉtʉm uⱡ mbʉ, tʉn ndi, pilpʉn mbi ndurmʉn. \c 3 \s1 Got Nga Kongun Kindmant Wamp \p \v 1 Angmʉn! Na enim kʉn unt omp ik nʉmp ngur ni, Muⱡnga tepa mul wamp mbʉ kʉn, ik nʉt ei mel, ni nʉndʉt mon! Enim kʉn ik nit ei, enim mbo wamp rʉⱡaip mbʉ mel molk, Kraist nga uⱡ tetʉm mbila, mondʉk pʉtmin uⱡ ei, kangambuⱡa kel mel moⱡʉngina, kandʉp nit. \v 2 Enim rʉng ronduⱡ mat ngui nganggʉp, aim mint ngur. Ei nambuⱡ emel, enim rʉng ronduⱡ mat nuing ei nga, kapⱡa mon itim ila, kandʉp it. Wote, akup ui ila kep, enim rʉng ronduⱡ nuing ei nga, tʉk kun etʉk, muⱡi nambʉrmʉn ku. \v 3 Ei nambuⱡ emel, enim mʉi kona wamp rʉⱡaip pek mormin ei mel ku mormin. Enim nga ruk ting ila, wamp ti kʉn, ik mura iti uⱡ na, wʉlʉk rui uⱡ mbʉ etʉk ku mormin. Uⱡ etmin mbʉ ndi, enim Got nga wamp mel mon, enim mʉi kona wamp mendpʉⱡ ralk mormin. \v 4 Ei nambuⱡ emel, enim nga ruk ting ila, wamp ti ndi, nimba mel, “Na Pol kʉn mor,” nitim. I nilinga, wote wamp ti ndi, nimba mel, “Na Apolus kʉn mor,” ninim. Uⱡ ei ndi, ora ndupa, enim mʉi kona wamp mendpʉⱡ kʉⱡ, mormin mel enim. \p \v 5 Ei kʉn, Apolus ei wu nam? Wote, Pol ei wu nam? Tʉl Got nga kongun kindmant wu mendpʉⱡ raⱡ. Got ndi, kongun elpa elpa, tʉl kʉmp tʉpa ngurum ei mel, enim kʉn elimbuⱡa enim. Got kʉn mondʉk pʉtʉng. \v 6 Na ndi, rʉng mbo mundʉr. Wote Apolus ndi, nu ngurum. Wote, Got elim ndi, rʉng kʉⱡ etpa ou endʉtʉm. \v 7 Rʉng rarum wu ei kep, nu mundrum wu ei kep, wu raⱡ nga kongun ei nga ronduⱡ ei, mana mel, Got ndi, rʉng elinga, ou etʉm uⱡ ei, uⱡ ingk. \v 8 Rʉng mbo mondrum wu ei kep, nu mundrum wu ei kep, wu raⱡ nga kongun etmbil raⱡ, kapⱡa mint. Got ndi, wu raⱡ nga elpa elpa kongun etmbil ei mel, kai mat nit ila, mel kai mat punt ropa ngumba. \v 9 Enim Got nga kongun kona moⱡina, tʉl Got nga kongun endinmbʉⱡ. Wu raⱡ enim wamp kʉⱡ, Got nga manga ei mormʉn. \p \v 10 Got ndi, na memp kai ti ngurum ila tep moⱡʉp, manga mam mbʉ, rakpa tʉpa, mindi wu ni mel, manga ronduⱡ mba moⱡmba, kongun kuimp tepa ku pol ei, na ndi tit. Wote, ku pol etʉp tit ila wu mat ndi, manga raknʉmʉn. Wu elpa elpa ok, manga ei, rakʉk oⱡa ting ei, unt wu ei, rakpa mondum ei mel ku, kandpa pilpa kongundpa rakʉpa oⱡa tangga! \v 11 Nambuⱡ emel, Got ndi, manga ronduⱡ mba moⱡmba kongun kuimp tepa ku pol iti uⱡ ei, Jisas Kraist etpa mundrum. Manga ku pol ronduⱡ ei, Kraist elim tenda waⱡʉm ei morum. Ei nga, nombuⱡa mam elpa tila ku pol ronduⱡ etʉk, Got nga manga ei rʉking mel mon. \v 12 Ei nga, wamp mat ndi, ku gol na, silpa na, ku eng nui kai mat tʉk ku pol ila rʉking. Wamp mat ndi, nde na, ʉngʉmp na, tʉmbʉⱡ na mel mbʉ, tʉk manga rʉking ei nga ku pol ila ku rʉking. \v 13 Wamp tenda tenda ei nga kongun em ei nga, eng nom nit ei, wakʉt Kraist nga Ui Ou ei kʉn, tʉpa mot ndangga kʉnmin. Ui Ou ila ndip ei ndi, wamp elpa elpa mbʉ nga kongun eng nit mbʉ, tʉpa mot ndumba. Ndip ei ndi nangga, kongun ei nga ronduⱡ ei nangga, ui ou ila kandʉp mbi nduimin. \v 14 Wamp ti nga manga ku pol ronduⱡ ila rakʉm ei, ndip ei ndi, nui nanʉm ndam, Got ndi, wamp ei mel kai ti, punt ropa wei gem ngumba. \v 15 Wote, wamp ti nga manga rakum ei, ndip ei ndi, nomba pora ndum ndam, wamp ei, elim mel wei gem ti natʉmba. Ei wote, wamp ei, elim kont moⱡmba. Moⱡpa kʉn, elim ndi, ndip anmbil mam ei ndi, nomba pora ndom ti ont, nimba pilmba. \p \v 16 Enim Got nga manga wingti, wote Got nga Muⱡnga ei, enim kʉn rukʉr orunga morum, ni pili napʉtmʉn ye! \v 17 Ei nga, wamp nam ti ndi, Got nga manga wingti ei, etpa kit mondum ndam, Got ndi, wamp ei etpa kit mondʉmba ku. Ei nambuⱡ emel, Got nga manga ei wingti, wote enim wamp kʉⱡ, elim nga manga wingti mbʉ. \p \v 18 Wamp ti ndi, el elim tʉpa wʉlʉ mundi nʉmʉndangga. Wote enim nga ruk ting ila wamp ti ndi, elim mʉi kona uⱡ mbʉ nga pilpa kungʉndi tep mor nimba pilim ndam, elim mʉi kona uⱡ mbʉ nga numan mbo kai pi nʉpi wamp rʉⱡangga! Wote wamp ni, pilpa kungʉndi kai pindi wamp raⱡmba. \v 19 Ei nga, ya mʉi kona wamp mbʉ ndi, pilpa kungʉndi ronduⱡ mat nʉk pʉnmin mbʉ, Got ndi tʉpa pei mundrum. Buk Wingti ei ndi, nimba mel, \q1 “Wamp ti ndi, el elim pilpa kungʉndi ronduⱡ tep mor nimba pʉtʉm ila, Got ndi, en enim nga uⱡ ⱡawa etmin ila imp morum,” nʉtʉm. \p \v 20 Wote, Buk Wingti ila ik ti ndi, nimba mel, \q1 “Wamp nga pilpa kungʉndi numan rukrʉng orunga mbʉ, Got ndi, pilpa kandpa tʉpa pei mundrum,” nʉtʉm. \p \v 21 Ei nga, enim nga ruk ting ila, wamp ti nga mbi mek oⱡa pi nʉpʉi. Mel mbʉ pora, enim nga mint tetʉm. \v 22 Wu Pol kʉn, Apolus kʉn, Pita kʉn kep, ya mʉi kona mel mbʉ kep, kont mul uⱡ ei kep, wamp kʉⱡi uⱡ ei kep, akup ui ila muna, wote moⱡpʉn mbin uⱡ mbʉ pora, enim nga mint. \v 23 Enim Kraist nga wamp kʉⱡ, wote Kraist ei Got nga. \c 4 \s1 Kraist Nga Nombuⱡa Rung Wu \p \v 1 Enim ndi, tʉl wu raⱡ Kraist nga kongun kindmant wu, Got nga ik kupa mo ropa tetʉm kʉⱡ, rʉp itimbil nimba, tʉpa mundrum nʉk pilʉi! \v 2 Uⱡ ronduⱡ ti, wu Nuim ei ndi, elim nga kongun kindmant wu ei ndi, indangga nimba pitim ei, elim nga ik kum tepa, kongun pip ropa itangga, nimba pʉtʉm. \v 3 Ei kʉn, akup wamp mbʉ ndi kep, enim ndi kep, na Pol nga uⱡ et mbʉ kʉmp tʉk, piling ei nga, tʉp ou ndui nandʉnt. Na ndi kep, na nanim nga uⱡ et mbʉ, kʉmp tʉp pili nʉpilimp ku. \v 4 Na nga numan mbo ronduⱡ ei, piral nimba tetʉm. Ei wote, na nanim ndi, na kai mor ni nanʉnt. Oⱡa Wu Nuim ei ndi, na kʉmp tʉpa kanʉmba! \v 5 Ei nga, enim ndi, ui kupa ei, ui nʉwi kʉn, wamp ti nga uⱡ em mbʉ, unt kʉmp ti nʉtʉi! Oⱡa Nuim ei ndi omba, wamp kʉmp ti uⱡ ei omba etmba, ei nga nokundʉk muⱡʉi! Elim ndi, uⱡ mo ropa tetʉm mbʉ, tʉpa pena rʉⱡang ila pendʉmba. Wote, wamp nga numan rukʉr orunga uⱡ mo ropa petʉm mbʉ, rʉⱡang ila tʉpa mot ndumba. Wote, ui ei kʉn, Got ndi, tʉn wamp mbʉ kongun itmʉn ei, mbi ou ti uⱡ ei, wamp elpa elpa mbʉ ngumba. \p \v 6 Angmʉn, enim nga nindʉp nanim kʉn, Apolus kʉn, to tʉp ik nʉnt mbʉ, enim pilik teing. Wote, tʉl nga tou tʉp nʉnt ik mbʉ ndi, mon ei mel, rok pendʉtʉng ik ei, pilik poⱡ ndeing. Na kʉn rʉⱡaip rok pendʉtʉng uⱡ mbʉ, kandʉk poⱡ nduk pep rʉi! Ei kʉn, wamp ti numan ngʉk ti, tʉk pei mundʉk iti nʉtʉi! \v 7 Ei nga, enim nam ndi, wamp elpa mat nga oⱡa orunga muⱡʉi nitim? Enim tek mormin mel mbʉ, Got ndi, ngui ngʉnggʉrʉm ei? Wote, enim tek mormin mel mbʉ, Got ndi, ngurum ndam, nambuⱡ emel, enim nga kʉng orunga, mek oⱡa puk mel mbʉ, en enim nga ronduⱡ ila, kandʉp titmʉn nʉk enmin? \p \v 8 Enim kurʉrʉng mel mbʉ kurʉk kandʉk tʉk tek mormin. Enim kng mel mbʉ nga kapⱡa elinga mormin. Tʉn wu Nuim mumuk muⱡi nambʉrmʉn. Ei wote, enim wu nuim mumuk mormin. Na nga numan ei ndi, enim wu nuim mumuk muⱡangina, wote tun pora, wu nuim mumuk moⱡmina, ndam pʉp. \v 9 Na pʉnt ei, Got ndi, tʉn nombuⱡa rung wu kʉⱡ wamp molk pʉnmʉn ei nga tʉn wu mbi mul nʉmbil kʉⱡ tʉpa mundrum. Punt mong wamp na ti tʉk, wamp mormin pena ila mondʉk rok kondurmin ni mel, tʉn kapⱡa mormʉn. Wote uⱡ ti, tʉn nombuⱡa rung wu kʉⱡ, muⱡ kʉmp mbʉ nga wamp mormin mbʉ nga kep, wote anggelo mormin mbʉ nga kep, kuimp keta ila tʉn tʉk pei mundʉk etmin mbʉ kandurmin. \v 10 Tʉn Kraist nga nʉndpʉn etmʉn uⱡ mbila, tʉn pilpa kun iti nʉti wamp ranmʉn. Wote, enim Kraist kʉn kup etʉk mormin ei, pilpa kungʉndi wamp kʉⱡ mormin. Tʉn ronduⱡ ti mon, wote enim ronduⱡ tek mormin. Enim nga mbi oⱡa punum, wote tʉn nga mbi mana punum. \v 11 Unt moⱡʉp urmʉn ui mba, akup ant ila tʉn kump kun pepʉn, nu waka kuⱡpʉn, mel ping mbʉ raⱡpʉn, tʉmbʉⱡ mondpʉn, wote kona tila koⱡ etpʉn muⱡi nambʉrmʉn. \v 12 Tʉn tʉn kongun ronduⱡ mundpʉn etpʉn, kʉng orunga mel mbʉ kandʉp tʉtmʉn. Tʉn kʉn, ik mbuldung orunga ni nandʉtmʉn ila, tʉn ndi, memp ik kai mbʉ nʉmp ngurmin. Tʉn mindil ngurmin ei kʉn, mindil ei ronduⱡ mundpʉn wak rondurmʉn. \v 13 Tʉn ik mura ngurmin ei kʉn, raka nimbun punt ropʉn ik kai mbila nʉtmʉn. Unt omba, wote akup ui ila kep, ya mʉi kona ila nga rʉng punt kona ni mel, tʉn nombuⱡa rung wu kʉⱡ mormun. \p \v 14 Na mon rop ngunt ik kʉⱡ, enim etʉp pipil kundimp nʉmp, ni nanʉnt mon. Enim na nga kangambuⱡa waⱡʉm kʉⱡ nga man ngump nʉnt. \v 15 Wote, enim Kraist nga uⱡ mbila, ik mbo wamp 10,000 mel mondurmin ndam, wu tipam tenda mint morum. Enim Kraist Jisas kʉn mormin puⱡ ila, na enim nga tipam mel moⱡʉp kʉn, enim Rʉnang Ik Kai ei mep omp ngur. \v 16 Ei mel ku, enim na ent uⱡ mbʉ mel kandʉk, pep rok itʉi nʉnt. \v 17 Uⱡ ei nga nʉmp, Kraist nga kongun uⱡ mbila, na nga numan ngont kangʉm waⱡʉm ei, kang wu Timoti ei, enim kʉn tʉp mundunt. Kang wu ei ndi, na Kraist Jisas nga kitip kandʉp, nombuⱡa andʉp wamp ik mbo endʉp et uⱡ mbʉ, enim kʉn omba, numan orunga nimba piral ndumba. \p \v 18 Enim wamp mat ndi, na enim omp, kʉni nʉkʉnimp nʉk pilik, enim nga ruk ting ila wamp mat ik tʉk roi ndunmin. \v 19 Wote, Nuim ei ndi, na enim kʉn uimp nim ndam, int nondpa uimp. Omp kʉn, ik tʉpa roi ndui wamp kʉⱡ nga ik ei mint, pili nʉpilimp, mon. Kongun etʉk uⱡ etmin mbʉ nga ronduⱡ ei kʉnimp ei nga uimp. \v 20 Uⱡ ei itimp ei, nambuⱡ emel, Got nga wamp tʉpa mumuk rui uⱡ ei nga ik ei, mendpʉⱡ mon. Wote ronduⱡ ei, pendpa mint orum. \v 21 Na ndi, namba uⱡ ti, enim kʉn iteimp nʉk pʉnmʉn? Kan pilda ronduⱡ mep omp, enim kan pilda rop tʉp kun mundeimp nʉk pʉnmʉn, muna koma pou raⱡ tep, numan wang ndup, enim kʉn uimp nʉk pʉnmʉn? \c 5 \s1 Wamp Mbʉ Uⱡ Ⱡawa Kit Mat Etʉng \p \v 1 Akup ik kʉpkʉ onum mbila, moⱡʉp punt ei, enim Korin kona ila wamp mormin ei nga ruk ting ila, wu amp wapra rui uⱡ kit ei nga minal penʉm. Uⱡ ei, rumbʉⱡ ila mormin wamp mbʉ ndi, iti natʉtmʉn mel enim enmin. Wu ti ruk moⱡpa, elim nga tipam nga amp ei, tʉpa mepa andnʉm, ninmin ik ei kupa ye! \v 2 Uⱡ puⱡ nant ila, enim ik tʉk roi nduing? Enim ik tʉk roi ndui uⱡ ei, pendʉk kelik, numan kit pilik, pipil kulk itʉi! Uⱡ ⱡawa em wu ei, enim nga mormin mou ila, muⱡi nʉmbʉⱡangga nʉk, tʉk ekit ndʉi! \v 3 Akup ei kʉn, na enim kʉn kʉng orunga, rup rop muⱡi nʉmʉnt ndam kep, na nga muⱡnga min ei, enim kʉn rup rop mor. Na nga muⱡnga min ei, enim kʉn kupa moⱡʉp kʉn, uⱡ kit pem wu ei nga ik ei, Nuim Jisas nga mbi ila, kʉmp tʉp pilip pora ndup mor. \v 4-5 Enim ok, tʉk tenda etʉk, mou ti rʉi! Wote na nga muⱡnga ei, enim kʉn muⱡimp ila nga Nuim Jisas nga ronduⱡ ei omba, tʉn kʉn kup itangga! Wote uⱡ kit em wu kit ei, enim nga Got nga mbi paka kai rok mormin mou ila, tʉk ekit nduk, Seitan nga ki ila tindangina, kʉng orunga etpa kit mundangga! Wote, Nuim ei nga Ui Ou ila, wu kit moⱡum ei nga min ei, etpa tʉmba! \p \v 6 Wote, enim kai mormin nʉk, kʉng orunga mek oⱡa punmʉn uⱡ ei, uⱡ kit wei ei enmin. Wamp tenda ti kandʉk, kont itangina, uⱡ kit mbʉ etpa, mint pum ndam, plawa ila yis mundʉrmin uⱡ ni mel pemba ei, pʉnmʉn muna mon? \v 7 Enim kun kai muⱡmin nʉk, piling ndam, enim kʉn uⱡ kit yis mel petʉm ei, tʉk ekit ndʉi! I etʉk kʉn, enim kun kai muⱡing. Nambuⱡ emel, Kraist Got nga Sipsip Waⱡ ni, tʉn nga nimba kʉn, elim ndi, elim wak ropa, mbun mindil mbʉ tʉpa kurum. \v 8 Ei nga, tʉn nga etpa ti rʉng nuimin ei nga, ui pindmin ila bret ila yis pi nʉpangga nʉmin. Ei nga, uⱡ kupa eng nui mbʉ itmin. Wote, uⱡ kit mbʉ, bret ila yis petʉm uⱡ ei mel, tʉn iti nʉtmʉn mon! \p \v 9 Unt enim kʉn mon ti rop ngur nila, ik ei mel nʉmp ngur. Wapra rui uⱡ kit etʉm wamp ti kʉn, kup iti nʉtʉi! \v 10 Akup ik ei, nʉmp kʉn, mʉi kona wamp rʉⱡaip ekit orunga kat, mana andʉk wapra ronmin, muna kandpa kum pindi wamp mana kindʉp nok, muna got kol mbʉ kʉn, mbi paka ronmʉn wamp kʉⱡ kʉn, ik ti, ni nanʉnt, mon! Mʉi kona wamp rʉⱡaip kʉⱡ, wak ruing ndam, ya mʉi kona kʉmp kʉm wak ruing mel petʉm. \v 11 Wote na ndi, mon rop ngʉnt ik ei, ya wu ti ndi, elim enim nga ʉngʉn ei nimba, wote int mba, wapra rorum, muna ik kol ropa mel yant titim, muna got kol mbi paka rorum, muna ik mbuldung ni nʉndʉtʉm, muna nu nomba kekilip rorum, muna kindʉp norum wamp i etpa ei kʉn, rʉp rui nʉrʉi! Wote, rʉng tenda ila molk, nui nʉnʉi ku. \p \v 12-13 Ei kʉn, na ndi, mʉi kona wamp rʉⱡaip ekit orunga mormin kʉⱡ, kapⱡa kʉmp ti natʉnt. Got ndi, wamp mbʉ kʉmp tʉmba. Wote, enim int Got nga mbi paka rok mormin ruk ting ila, ⱡawa ei mel em wamp ei, kapⱡa kʉmp tʉk kandʉk, tʉk ekit ndʉi! Buk Wingti ila nʉtʉm ei mel, “Wu mbo kit ei, tʉk ekit ndʉi!” nʉtʉm. \c 6 \p \v 1 Enim nga ruk ting ila wamp ti ndi, ʉngʉn ti kʉn, ik ti pem ndam, Got nga wamp mbʉ kʉn, nimba kun mundʉmba uⱡ ei kelpa, mʉi kona wamp moⱡʉng mou ila pangga, kʉmp ting uⱡ ei, kapⱡa ei? \v 2 Got nga wamp mormin mbʉ ndi, kapⱡa mʉi kona wamp mbʉ, kʉmp ting mint. Uⱡ ei enim pili napʉtmin ei? Wote mʉi kona mel mbʉ, kʉmp tʉk kandʉk pʉtmin ndam, wote uⱡ kel mbʉ nga enim ndi, kapⱡa kʉmp ti nʉting ku ei? \v 3 Tʉn ndi, anggelo mbʉ, wote kʉmp timin. Uⱡ ei, enim pili napʉtmin ei? Ei nga, mʉi kona ila uⱡ mbʉ kʉmp tʉk piling uⱡ ei, mbun etpa petʉm mel nant? \v 4 Ni kʉn, ik ei pilik kʉn, kump tʉmba uⱡ ei nga, mat ⱡawa pem ndam, Got nga mbi paka rui narʉrʉm wamp ti ndi, kʉmp tʉpa nimba, tʉpa kun mundangga nʉk mek ping ye! \v 5 Kang wamp ye! Enim pipil ti mon pʉnt ei ka ei? Na pʉnt ei, int enim mormin ruk ting ila wu tenda ti ndi, pilpa kungʉndi kai tepa moⱡpa, uⱡ ⱡawa pem mbʉ kapⱡa nimba, kʉmp tʉpa kun mundʉmba ei nga mint, nʉmp pilip mor. \v 6 Wote, uⱡ ei iting ei kelik, ʉngʉn ti ndi, ʉngʉn ti ⱡawa enim nimba, mbo wamp mbʉ ndi, nʉk kʉmp tʉk, kun mundeing nʉk pʉtmin. \p \v 7 Enim nga ruk ting ila wamp ʉngʉn ti ndi, ʉngʉn ti kʉn, kʉmp tʉmba enim. Uⱡ ei ndi, ora ndupa, enim mana puk pora nduk mormin. Wamp nam ti ndi, enim kʉn ⱡawa em ndam, pilpa kelpa itangga nʉk, kandʉk kui itʉi! Wote, wamp nam ti, nim nga mel ti, kʉndʉp nomba tʉm ndam, itangga nʉk, kandʉk kui itʉi! \v 8 Wote, en enim nga ruk ting ila wamp ti ndi, ti kʉn ⱡawa mat etmin ndam, wote wamp ti, kʉndʉp nomba mel mbʉ tʉtmin. Wote, en enim nga ʉngʉnʉl mbʉ kʉn etmin ku! \p \v 9-10 Enim kupa pʉtmin ni, uⱡ kit mbʉ, ki ngumba moⱡum wamp ei, Got nga wamp tʉpa mumuk rui uⱡ ei, kapⱡa ti natʉmba. Enim ndi, en enim tʉk wʉlʉ mundi nʉmʉndʉi! Enim pʉtmin ni, wapra rormin wamp, wote got kol ropa mbʉ nga mbi paka rormin wamp na, wu amp ruk wapra rormin wamp na, wu ndi, wu wapra rui uⱡ, muna kik mik uⱡ na, mel mok rui nʉri uⱡ na, nu ronduⱡ nok kupʉr rui uⱡ, wote wamp ti nimba kit mundi uⱡ na, kindʉp nui uⱡ mbʉ nga ki ngorum, run wamp mbʉ, Got nga wamp tʉpa mumuk rui uⱡ ei, kapⱡa ti nʉting. \v 11 Enim wamp mat unt uⱡ mbʉ ki nguk morung. Wote akup uⱡ kit mbʉ, ⱡumʉi rok mundʉk eng noⱡnga mormin. Got nga wamp wingti kupa kʉⱡ, Nuim Jisas Kraist nga mbi ila, tʉn nga Got nga Muⱡnga ei ndi, enim Got kʉn etpa kun kai mundrum. \s1 Tʉn Nga Kʉng Ei Ndi, Got Nga Mbi Paka Rundʉmin \p \v 12 Wamp ti ndi, nimba mel, “Na nga numan ila namba uⱡ mbʉ, kapⱡa itimp mint,” nimba. Ei kupa, ei nga uⱡ mbʉ ndi pora, na tʉpa rʉpndi napundʉmba mon! Na ndi, nʉmp mel, “Na nga numan ila namba uⱡ mbʉ, kapⱡa itimp mint,” nimp. Ei nga, wote uⱡ tenda ti ndi, na kindmant endangga nʉmp, kandʉp kont iti nʉtimp. \v 13 Wote wamp ti ndi, nimba mel, “Rʉng ei kitim ei nga. Wote kitim ei rʉng ei nga,” nitim. Ei kupa! Ei nga wote, Got ndi mel raⱡ kunda etpa pora ndumba. Wamp nga kʉng ei, wapra rui uⱡ mbʉ nga nimba, mim iti nʉtʉtʉm mon. Kʉng kʉⱡ, Nuim ei nga, wote Oⱡa Nuim ei kʉng kʉn nokundrum. \v 14 Got ndi, elim nga ronduⱡ ila, Nuim ei, wamp kul uⱡ ila, ⱡoporpa tʉpa oⱡa mundrum. Wote, elim nga ronduⱡ ila ku, tʉn ⱡoporpa tʉpa oⱡa mondʉmba. \v 15 Kraist nga kʉng pʉl kʉⱡ, int enim wamp kʉⱡ nga kʉng tʉtʉm ni, enim pili napʉtmʉn ei? Na ndi, Kraist nga kʉng pʉl ti tʉp, kapⱡa amp wapra kʉng rundimp ei? Ei kapⱡa mon ei ka! \v 16 Wote, wu ti ndi, elim nga kʉng ei tʉpa, amp wapra ti kʉn rʉmp ndum ndam, wamp raⱡ kʉng tenda nʉtmin ni, enim pili napʉtmin ei? Buk Wingti ila, Got ndi, nimba mot ndupa kʉn, nimba mel, “Wamp raⱡ okʉⱡ kʉng tenda ruⱡʉnggil,” nitim. \v 17 Wote, wu nam ti ndi, Nuim ei kʉn, rʉmp ndupa moⱡum ndam, muⱡnga ei omba tenda mba. \v 18 Wapra rui uⱡ mbila ruⱡ etʉk muⱡʉi! Wamp nam ti, uⱡ kit elpa mat etʉm mbʉ ndi, elim nga kʉng ekit orunga etpa, kit mundi namʉndrʉm. Wote, wamp nam ti, andpa wapra rorum ni ndi, elim kʉng kʉⱡ pora etpa kit mondrum. \v 19 Enim nga kʉng kʉⱡ, Muⱡnga Wingti ei nga manga wingti ni, enim kʉn pepa morum enim ngurum ei pi napʉtmʉn ei? Got ndi, Muⱡnga Wingti ei, int enim kʉn kor ngurum. Ei int enim kʉn rukʉr orunga pepa morum. Enim ndi, en enim wamp nʉma mat mormʉn nʉk pili nʉpʉlʉi mon! Enim Got nga wamp mendpʉⱡ kʉⱡ. \v 20 Nambuⱡ emel, Got ndi, enim ei nga, rop ropa tʉp mel kapⱡa ngumba itim. Ei nga, pilik kʉn, enim nga kʉng orunga, Got nga mbi paka rundeing mint nitim. \c 7 \s1 Wu Amp Raⱡ Nga Ik \p \v 1 Akup ila, enim nga mon rok ngurung ni nga, ik mat punt rop nʉmp ngont. Wu ti, amp ti natʉm ndam, ei etpa kai mondrum. \v 2 Wote, wu amp wapra uⱡ ei nga minal enmin ei nga, wu mbʉ pora, elim nga amp mendpʉⱡ ti muⱡangga mint. Wote amp mbʉ, i ku etʉk, en enim nga wu mendpʉⱡ ti muⱡangga ku. \v 3 Wu ei ndi moⱡpa, elim nga uⱡ petʉm mbʉ mel itangga! Wote, amp ei ndi moⱡpa, elim nga uⱡ petʉm mbʉ mel itangga! Ei mel etkʉⱡ, wamp ti ndi, ti tʉpa rʉpʉndangga muⱡʉnggil. \v 4 Ei nga, amp ei nga kʉng ei, elim nga mendpʉⱡ mon, wam nga. Wote, ei mel ku, wu ei nga kʉng ei, elim nga mendpʉⱡ mon, amp ei nga. \v 5 Wu amp raⱡ nga ti ndi, ti elim nga kʉng ei tʉpa, mbuⱡ ngui ngʉngangga mon! Atinga ruinggil ui ila mint, en enmbil nʉkʉⱡ tenda ndukʉⱡ muⱡʉl! Wote, enmbil wu amp nga rup rui uⱡ ila, ruk okʉⱡ rak ndukʉⱡ muⱡʉl! Wote, wu amp rup rui uⱡ ei nga kum ei ndi, enmbil tangga! Seitan ndi, enmbil oⱡa tʉpa kʉni nʉkʉnangga mon! \v 6 Ik nʉnt kʉⱡ, mi rop ni nanʉnt mon, enim kʉn waldʉp tent! \v 7 Na ndi pʉnt ei, wamp mbʉ pora, na mont ei mel moⱡmina ndam, pʉp. Wote Got ndi, wamp mbʉ pora uⱡ kai mat elpa elpa iteing nimba, kʉmp tʉpa ngurum. Wamp ti kʉn, uⱡ ti ngumba, ti kʉn uⱡ elpa ti ku ngurum. \p \v 8 Akup ik ti nimp ent ei, amp wu pi napʉrmin na, wu amp ti natʉtʉm na, wote amp wiya na mbʉ kʉn, ik ei nʉmp ngont. Na nanim ent ei mel, enim i ku etʉk, pek moⱡung ndam, ei kapⱡa. \v 9 Wote enim pilangina, wu amp rʉp rui uⱡ ei nga, numan ila imp muⱡin mel mon em ndam, nim amp ei, wu pi, wote wu ei, amp ti ku. Wote tʉpa kawa ndangga, wamp kandʉk kum pin ting uⱡ ei, iti nʉteing. \p \v 10-11 Enim wu amp nʉk mormin wamp ei nga, ik ronduⱡ ti nimp ent. Na mendpʉⱡ mon, Nuim ei ndi nʉnʉm. Amp ti ndi, elim nga wam wu ei, wak rui nʉrangga mon! Muna amp ei ndi, elim nga wam wu ei, wak rom ndam, amp ei elim wiya muⱡangga! Wote mon ndam, wam wu ei kʉn, aldpa rukʉr pangga mint! Wote, nim wu ti ndi, nim nga amp ei, wak rui nʉri mon! \p \v 12 Wote, wamp kat nga na ndi ik nʉnt. (Nuim ei nga mi ik ti mon!) Kraist kʉn mondpa pili wu ti, elim nga amp ei, Kraist kʉn mondpa pili napilpa, wam wu ei kʉn, pep muⱡimp nimba moⱡum ndam, wu ei ndi, amp ei wak rui nʉrangga! \v 13 Wote, mondpa pili amp ti, elim nga wam wu ei, Kraist kʉn mondpa pili napilpa, elim kʉn pep muⱡimp nimba moⱡum ndam, amp ei ndi, wu ei wak rui nʉrangga! \v 14 Nim pʉn ei, wote mbo wu ti, Kraist kʉn mondpa pili amp ti, tʉm ndam, Got ndi, wu ei, Got elim nga wamp mel nimba. Wote mbo amp ti, mondpa pili wu ti tʉm ndam, Got ndi amp ei, elim nga amp mel nimba. Wote, i etkʉⱡ muⱡi nambʉⱡanggil ndam, en enmbil nga kangambuⱡa mbʉ, Got ndi, numan ngui ngʉngangga mbo wamp mel muⱡing. Wote, ik ei kupa mint. Ei nga, Got ndi, wamp raⱡ nga kangambuⱡa mbʉ, elim nga wamp rʉⱡaip mbʉ mint nimba. \p \v 15 Wote, mondpa pili nʉpili wu ti ndi, mondpa pilim amp ei, wak ruimp nimba pilim ndam, kapⱡa wak rangga ku. Uⱡ ei mel mat pem ndam, nim mondpa pili tekʉn morʉn amp ei ndi, uⱡ ei ndi, nim nga mul uⱡ ei, etpa kit mundi namʉndʉmba. Nambuⱡ emel, Got ndi, nim numan wang ndui uⱡ mbila, pekʉn muⱡʉn nimba wi ropa titim. \v 16 Nim amp ei, nim nga wanʉm etkʉn, mondpa pili wu rundʉn, muna mon, ei nim pili napilkʉn morʉn. Wote, nim wu ei, nim nga ambnʉm etkʉn, Kraist kʉn mondpa pili amp rundʉn muna mon ei, nim pili napilkʉn morʉn. \s1 Got Ndi Enim Wi Ropa Titim Ei Mel Pek Muⱡʉi \p \v 17 Enim wamp mbʉ pora, Nuim ei ndi, kongun elpa elpa mbʉ nga iteing nimba, kʉmp tʉpa ngurum. Kongun ei, etmin ei mel etʉk, wote Got ndi, wi ropa tʉpa, kongun ngurum ila mint, kongun etʉk mek pʉi! Na ndi, mi ik atinga manga tetʉm kona mbila pora, mbo endʉp nʉt mel nʉnt. \v 18 Kʉng kupti uⱡ ei nga itim wu ti, Got nga wi rurum uⱡ ei, kapⱡa nimba kum titim ndam, kʉng nit ei, tʉpa mundi nʉmʉndangga! Wote, kʉng kupti nʉpʉtʉtʉm wu ti, Got nga wi ei, kum tepa pilpa kapⱡa nimba, pilim ndam, wote kʉng kupti uⱡ ei nga iti nʉtangga! \v 19 Nambuⱡ emel, kʉng kupti uⱡ ei nga eng ndam kep, mon muna ndam kep, uⱡ tila ⱡawa pi napʉrʉm. Itmin uⱡ mendpʉⱡ ei, Got nga mi ik ngurum kʉⱡ mint, teng ndupʉn, pep rumin ndam, kapⱡa etmba. \v 20 Wamp pora, enim unt nambuⱡ etʉk moⱡina, Got ndi, wi ropa titim ei mel ku, akup i ku etʉk muⱡʉi! \v 21 Nim kongun kindmant wamp moⱡina, Got ndi, wi ropa titim ei? Ei mel ndam, numan ou ndupa pili nʉpili! Wote, wei muⱡʉn, nombuⱡa mam ti tem ndam, molkʉn kai mundi! \v 22 Kongun kindmant wu ti, Nuim ei ndi, wi ropa tʉm ndam, ei Nuim ei nga mbi ila, wu ei mel ti ndi, imp muⱡi nambrʉm. Ei mel ku, wamp wei morum ni, Kraist ndi, wi ropa rukʉr tilinga omba, Kraist nga kongun kindmant wamp morum. \v 23 Got ndi, mel ou ndupa wak ropa, enim rop ropa titim. Ei nga, pilik kʉn, wamp nga kongun kindmant wamp muⱡi nʉmbʉⱡʉi! \v 24 Angmʉn! Enim unt namba uⱡ mat etʉk moⱡina, Got ndi, wi ropa rukʉr titim? Ei mel ku, akup Got kʉn rup rok muⱡʉi! \p \v 25 Akup ila, amp wendʉp na, wu kumʉndʉp na mbʉ nga ik mat nimp ent. Nuim ei ndi, mi ik ngumba na neimp nimba ngui ngangʉm mon. Na nanim nga numan ila nʉnt. Nuim ei ndi, na kont kurum uⱡ ila enim ndi, na nʉnt ik ei, kupa nʉk pilik teing. \v 26 Akup ui mbila mbun mat penʉm. Ei nga, na ndi pʉnt ei, enim kang wamp mbʉ mormin ei mel muⱡʉi! Amp tʉk, wu puk enmin uⱡ ei nga, iti nating ndam, kai etmba. \v 27 Nim wu ti, amp unt titʉn muna mon? Amp ti titʉn ndam, amp ei, wak ruimp nʉkʉn uⱡ ti, iti nʉti! Wote amp ti, nʉtʉn wu ti, morʉn muna mon? Amp ti, nʉtʉtʉn ndam, amp timp nʉkʉn kuri nʉkʉri! \v 28 Wote, amp ti tin ndam, nim uⱡ kit ti iti nʉtʉn! Wote amp wendʉp kokila ti, wu pum ndam, amp ei, uⱡ kit ti, iti natʉmba. Wote amp tʉk, wu puk eng ndam, ya mʉi kona ila mbun ou ndupa koma ruing. Uⱡ ei, na ndi pʉnt ei, enim kʉn pi nʉpangga nʉmp nʉnt. \v 29 Angmʉn, na nʉnt ik puⱡ ei, ei mel, ui mat ou ndupa pi napʉtʉm. Ei nga, amp tʉtmʉn wu mbʉ, amp ti natʉtmʉn mel pek muⱡeing. \v 30 Ka etʉk mormin wamp mbʉ, kit pili napʉtmʉn wamp mel muⱡʉi! Enim oi etʉk mormin mbʉ, numan kai penim nʉk muⱡi nʉmbʉⱡʉi! Mel rop rok tʉtmin wamp mbʉ pilik, enim tʉtmin mel mbʉ, en enim nga tetmin nʉk, pili napilik muⱡʉi! \v 31 Ya mʉi kona ila mel mbʉ tʉpa, kongun etpa moⱡum wamp ei pilkʉn, mel mbila minal pili nʉpili! Nambuⱡ emel, mʉi kona mormin kona ei, ya akup tenim ei mel tepa, ruⱡ pi napʉmba, mon! \p \v 32 Wote, ya mʉi kona ila mel ti ndi, enim etpa numan mbun ngui ngʉngangga nʉmp nʉnt. Amp ti natʉtʉm wu ni ndi, Nuim ei nga kongun ila ou ndupa pitim. Nambuⱡ emel, Nuim ei etʉp, numan kai pindimp nimba etʉm. \v 33 Wote, amp titim wu ni, elim nga ambʉm etʉp numan kai pindimp nimba, mʉi kona ila uⱡ mbʉ nga minal pʉtʉm. \v 34 Ei mel elinga, elim nga numan ei paⱡpa raⱡ etʉm. Wote, wu pi napʉrʉm amp wendʉp ei, Nuim ei nga kongun ila minal pʉtʉm. Ei nambuⱡ emel, elim nga kʉng ei kʉn, min ei kʉn, Nuim ei kʉn ngumba ruk ndupa, kai muⱡimp nimba etʉm. Wote, wu purum amp ei, mʉi kona uⱡ mbʉ nga minal pʉtʉm. Ei nambuⱡ emel, wam etʉp numan kai pindimp nimba etʉm. \v 35 Na ik nʉnt mbʉ, enim nga orunga molk, kai mundeing nʉmp kʉn nʉnt. Enim uⱡ nʉnt mbʉ nga mi rop ik, ti ni nanʉnt. Wote, enim uⱡ kun mbʉ nga iteing nʉmp nʉnt. Wote, Nuim ei nga kongun ila numan raⱡ pindi napʉndʉk, kʉmp kʉm ruk puk molk, kongun iteing nʉmp pilip nʉnt. \v 36 Wote, kang wu ti, elim nga amp ti tangga nʉk, ol ik nʉndʉk mondung amp ei kʉn, kandpa kum pindi numan mat pilpa, uⱡ minʉpi mat em ndam, numan minal ngumba amp ei tangga! Uⱡ ei nga, ⱡawa ti mon. \v 37 Wote wamp ti ndi, ni nʉnangga, wu ti elim nga numan ila ronduⱡ mundpa, amp ti nʉtimp nimba, elim nga nim ik ila ronduⱡ mbʉ muⱡimp nimba, elim nga amp ol ik nʉndʉk, mondung ei, nuwa moⱡangga nim ndam, ei kapⱡa ku. \v 38 Ei nga, wu ti ndi, elim nga amp ol ik nʉndʉk, mondrung ei tʉm ndam, uⱡ kai ei ku etmba. Wote wu ti, elim nga amp ei, ti nʉtimp nim ndam, ei ama minal, etpa kai mondʉmba. \p \v 39 Wu pi amp ti, elim nga wam ei, kont moⱡum ndam, amp ei, wam nga mbi ila kunda mormbil mint. Wote, wam koⱡum ndam, wu ei kʉn mbi morum uⱡ ei, mana pangga, elim nga numan ila, wu kont nga kapⱡa mba mint. Wote, wu ekit orunga ti mon. Kraist kʉn mondpa pʉtʉm wu ti mint pangga! \v 40 Na nga numan ila pʉnt ei, amp ei elim wiya moⱡum ndam, kai pilpa moⱡmba. Got nga Muⱡnga ei, na kʉn moⱡnga nʉnt nʉmp pʉnt. \c 8 \s1 Kur Atinga Rok Rʉng Normin Ei Nga Ik Mat \p \v 1 Akup ik kol got, mbi paka rok rʉng normin ei nga ik mat, punt rop nimp ent. Tʉn wamp nga numan ila, numan ronduⱡ kai ei nga tep mormin. Ik ei, kupa ei nga, wote numan ronduⱡ kai pili uⱡ ei ndi, tʉn wamp mbʉ, etpa numan meka rui mbʉ ngorum. Wote, wamp numan ngui uⱡ ei ndi, wamp nga mondpa pili orunga, etpa ronduⱡ mundrum. \v 2 Wamp ti ndi, elim numan ronduⱡ kai kat tep mor nimba pʉtʉm. Ni wote, elim pilpa kungʉndi kai ti, tepa muⱡi nambʉrʉm. \v 3 Wote, wamp nam ti, Got numan ngorum ei, Got elim ndi pʉtʉm. \p \v 4 Uⱡ ei nga, akup got kol kʉⱡ kʉn, rʉng atinga rok ngok nok enmin. Uⱡ ei nga, tʉn wamp pora pʉtmʉn ni, got kol ei mel kupa nga ti, ama muⱡi nambrʉm. Tʉn pʉtmʉn ei, Got tenda mint morum. \v 5 Ei kʉn, mel puⱡi mim etʉk mondʉk, ‘got’ nʉk, wote wamp mat ndi, ‘nuim ou’ nʉk etmin. Enim nga got nʉk enmin kʉⱡ, muⱡ kona ila kep, mʉi kona ila kep, got namba iti mondurmʉn mbʉ muⱡeing. \v 6 Wote, tʉn nga Got tenda mint morum ei, mel kanmin mbʉ pora, mim itim Tipam mendpʉⱡ ei nga, tʉn mondʉp pilip mormʉn. Wote, wu Nuim tenda ei, Jisas Kraist ei moⱡnga, mel mbʉ pora wengʉndpa mim itim. Wote, tʉn wamp mbʉ, akup Nuim ei kʉn, rʉmp ndupʉn kont mbun mormun. \p \v 7 Wote, ik kupa ei, wamp pʉkʉ pili napʉtmʉn. Wamp mat, got kol mbi paka rui uⱡ ila nga minal etʉng. Ei nga, akup ui mbila, rʉng ruk mat nok kʉn, rʉng ei got kol ti nga, rʉng atinga rok, ngung ti nont nʉk, numan ila pʉtmin. Wamp mbʉ, en enim nga numan tʉpa mindi ila kot ndoimp rui narʉrʉm. Ei ndi pilik kʉn, rʉng i etpa ei ndi, en enim etpa ⱡar mondnʉm nʉk pʉtmin. \v 8 Rʉng ti ndi, tʉn Got kʉn nondpa mormʉn puⱡ orunga etpa kai mundi namʉndʉmba. Nʉnmin ndam kep, numan ndam kep, tʉn Got kʉn mormun puⱡ orunga uⱡ ti pi napʉmba. \p \v 9 Wote enim ndi, uⱡ kun nʉk pilik etmin ei ndi etangga, wamp mondpa pili ronduⱡ pi nʉpi ti etʉk, uⱡ kit mbila mana nduing ei, tʉk mundʉi! \v 10 Wote, wamp numan rukʉr orunga ronduⱡ pi nʉpi ti ndi, nim numan kai ronduⱡ pili wamp ei kʉnangga, got kol manga wingti ila rʉng tem mbʉ, nun ndam, numan ronduⱡ pi nʉpi wamp ei, uⱡ ila kandpa mong to tʉpa iti natʉmba ei? \v 11 Ei nga, nim nga angina mondpa pili ronduⱡ pi nʉpi ei, Kraist ndi, nʉndpa kurum ei, nim nga numan ronduⱡ kai pʉt nʉtʉn uⱡ ei ndi, wamp ei etkʉn, nombuⱡa kit ila mundʉn. \v 12 Wote nombuⱡa ila, nim nga ʉngʉnʉl kʉⱡ kʉn, uⱡ kit in ei ndi, numan orunga etʉk kit mundʉn ndam, nim Kraist kʉn uⱡ kit wei mbʉ etʉn. \v 13 Ei nga, rʉng nga mbi ti ndi, na nga ʉngʉn ti etʉp, uⱡ kit mbila ropa mana tint ndam, kng mint mbʉ nga aldpa nui nʉnimp. Uⱡ ei tamba kʉn, na nga ʉngʉn ei uⱡ kit ila mana pi nʉpangga! \c 9 \s1 Nombuⱡa Rung Wu Mbʉ Nga Namba Uⱡ Iting Mbʉ Mel \p \v 1 Na wei mor muna? Na nombuⱡa rung wu mor muna? Wote tʉn nga Nuim Jisas ei, na kʉni nakʉndʉr muna? Wote na nga Nuim ei nga nʉmp kongun endʉt ei nga, rʉng mong rorum kʉⱡ enim nʉmp pʉnt ei? \v 2 Wote wamp mat ndi, na nombuⱡa rung wu ti nʉk pili napʉtmʉn ndam, enim ndi, na kapⱡa nombuⱡa rung wu ei ning mint. Nambuⱡ emel, enim Nuim ei kʉn, kunda mormin uⱡ ei ndi, ora ndupa, na nombuⱡa rung wu kupa ei mor ning. \p \v 3 Ei kʉn, wamp mat ndi, na nga ik mbuldung orunga nʉndʉtmʉn ei kʉn, na ndi, na nga puⱡ orunga tʉp ora ndup, ik ei mel nʉt. \v 4 Ei nga, kongun et nit ila, nu na, rʉng na mat ngangina, timp uⱡ ei, kapⱡa mon ei? \v 5 Wote, nombuⱡa rung wu mat kʉn, Nuim ei nga ʉngʉnʉl na, Pita na kʉⱡ etmin ei mel, na mondpa pili amp ti, tʉp kona nant mbila, mep mint mbi uⱡ ei, kapⱡa ei? \v 6 Muna Barnapas kʉn, na kʉn, tʉl mendpʉⱡ kongun etpʉⱡ kʉn, rʉng nomp kont muⱡʉmbil ei? \p \v 7 Wote, el nde wu ti ndi, ku moni elim nga wak ropa, rʉng na, nu na, ur mel mbʉ tʉpa norum ei? Wote, wu ti ndi, wain pana elim nga ila wain mong mbʉ tʉpa, nui nandrʉm ei? Wu ti ndi, i ku etpa, kng kau elim nga ʉt rorum kʉⱡ nga aim kuⱡpa, nui nandrʉm ei? \v 8 Na ik nʉnt ei, wamp nga numan ila, ni nanʉnt mon? Nambuⱡ emel, mi ik ila, ik tenda kʉⱡ nʉtʉm ei mel ku nʉnt. \v 9 Tʉn Moses nga mi ik kʉⱡ, kʉmp rop kandurmʉn ni mel, \q1 “Kng kau ei, wit mong kambʉtʉm ei kʉn, keta ila kum nga rui narʉrʉmʉn! mon!” nʉtʉm. \p Akup ik ei, Got ndi, kng kau ei nga ik ti ninim, nʉk pinmin ei? \v 10 Wote, ik ei nga puⱡ ei, tʉn wu kʉⱡ kʉn kundpa ninim ei? Mon kʉⱡ ndi, tʉn nombuⱡa rung wu kʉⱡ nga orunga, nimba mot ndunʉm. Nambuⱡ emel, mʉi apʉp rorum wu ei kʉn, rʉng rupa roⱡnga tʉtʉm wu ei kʉn, wu raⱡ nga kongun etkʉⱡ, rʉng mat kʉmp tʉpʉⱡ elpa elpa timbil nʉkʉⱡ, pilkʉⱡ etmbil. \v 11 Enim nga min orunga rʉng mbo mat, tʉn ndi, mong mundurmʉn. Ei nga, tʉn nga kʉng orunga, rʉng na mel mat tʉk rapʉndʉk nguing uⱡ ei, mbun enim ei? \v 12 Wote, nombuⱡa rung wu mat ndi, tʉk rapʉndʉk uⱡ mbʉ mel eng ndam, wote tʉn kuimp tepʉn, enim kʉn kongun etmin ei nga, minal tʉk rapʉndʉⱡngina. Wote, tʉn uⱡ nʉnt mbʉ nga tilimina. Ei wote, ti natʉnmʉn. Wote tʉn ndi, Kraist nga Rʉnang Ik Kai ei, mel ti ndi, kumba pindi nʉpʉndangga nimbun, mbun elpa elpa mbʉ nga koma rormin. \v 13 Kupa, enim pʉtmin ni, manga wingti ou ila kongun etmin wu mbʉ, manga ila ku rʉng tʉk normin. Wote, nde pol wingti ila kongun etmin wamp ei, kalk tindiⱡim mundurmʉn, rʉng mbʉ tʉk normʉn. \v 14 Ei mel ku, Nuim ei nga mi ik ila nimba kʉn, Rʉnang Ik Kai ei, nimba ngum wamp ei nga wamp mbʉ ndi, kʉng orunga tʉk rʉpʉnding. \p \v 15 Wote na ndi, uⱡ mbʉ kapⱡa elimba mint. Ei wote, na iti nʉtʉt. Wote, akup ya mon ront ila, rʉng na mat ngeing nʉmp ni nanʉnt mon! Na nanim nga orunga kaip nʉnt uⱡ ei, wamp ti ndi ruk omba, tʉpa pei mundi namʉndʉmba. Wote, wamp ti ndi, na kongun ent ei nga, kʉng orunga tʉpa imp muⱡangga, kuimp tep kunt ndam, kapⱡa. \v 16 Na Rʉnang Ik Kai ei nga kongun et ei, na nga uⱡ mendpʉⱡ ti et ei ndi, na nga orunga kaip nimp mel, kapⱡa mon. Na ik ni nilinga nʉt. Na Rʉnang Ik puⱡ mbʉ, nʉmp ngui ngʉngʉnt ndam, na nga puⱡ orunga etʉp kit mundimp. \v 17 Na nga numan ila kongun elimba ndam, na mel ti, wote moⱡʉp timp nʉmp pilip elimba. Wote ei mon! Nambuⱡ emel, na kongun et ei, Got ndi, iti nilinga et. \v 18 Ei nga, na mel kai nant ei timp? Na nga timp mel kai ei, Rʉnang Ik Kai ei, kongun endʉp mel kai mbʉ, yant tʉtmʉn uⱡ ei, pendʉp kelip, Rʉnang Ik Kai ei, wei nʉmʉ wamp mbʉ, nʉmp ngur. Uⱡ ei ndi, na mel mbʉ kapⱡa ngurum. \p \v 19 Na wei mor. Wamp ti nga kongun kindmant wamp mel, muⱡi nambʉr mon! Wote na ndi, nanim nga numan ila wamp minal etʉp rukʉr timp nimp pilip, wamp mbʉ nga kongun kindmant endʉt. \v 20 Wote, Jura wamp etʉp rukʉr timp pilip kʉn, Jura wamp mbʉ, pek mormin ei mel pep mor. Wote, Moses nga mi ik pep rormin wamp mbʉ kʉn, ei mel ku it. Na nanim, Moses nga mi ik ila muⱡi nambʉr ndam, wote wamp mbo kʉⱡ, Kraist mondʉk pileing nʉmp et. \v 21 Uⱡ ei mel ku, wamp rʉⱡaip elpa kʉⱡ, etʉp rukʉr timp pilip kʉn, uⱡ etmin mbʉ mel etʉp, Jura wamp mbʉ nga mi ik kʉⱡ, wak rop ekit orunga pep mor. I nʉmp kʉn, Got nga mi ik kʉⱡ, pep rui narʉr ni nanʉnt mon! Wote, na Kraist nga mi ik ila mana orunga mor mint. \v 22 Wote, wamp mat mondpa pili ronduⱡ pi napʉrʉm mbʉ, etʉp rukʉr timp pilip, wamp mbʉ mel ku raⱡʉp uⱡ mbʉ et. Wamp elpa elpa mbʉ nga etmin uⱡ mbʉ nga, ruk ting ila moⱡʉp kandʉp et. Ei, na wamp mat etʉp, Kraist kʉn rukʉr tilmba, nʉmp pilip mint et. \v 23 Wote na ndi, uⱡ mbʉ pora, Rʉnang Ik Kai ei, etʉp ronduⱡ mundimp pilip et. Wote, wamp mbʉ ndi, ik ei pilik, Kraist kʉn rukʉr wangina, Got nga memp ei, wamp mbʉ kʉn, na kʉn pora ngangga, nʉmp pilip et. \p \v 24 Enim kupa pʉtmin ni, nombuⱡa pʉn nʉtmʉn uⱡ ila, wamp ou ndupa pʉn nʉtmʉn. Wote, wamp tenda ti mint, tʉkrʉpa kuimp tepa mba, mel kai tʉndʉtmin ei tʉtʉm. Ei mel ku, nim mel ti timp nʉkʉn, pilkʉn ronduⱡ mondkʉn, nombuⱡa pʉn ni. \v 25 Nombuⱡa pun nʉtmʉn wamp mbʉ, kuimp tek ping ei nga, ambulk pilik mbo endʉtmʉn. Uⱡ etmin mbʉ pora nimba, mel mbʉ nga ting pilik etmin. Wote, tʉn etmʉn ei pora, ni nanʉmba mel ti, timin ei nga nombuⱡa pʉn nʉtmʉn. \v 26 Ei nga pilip kʉn, na nombuⱡa pʉn nʉmp mbo pora nimba, kona ila ekit, mbi nʉmp pilip mint pʉn nʉt. Na el etʉp kʉn, ki kum roldʉnga, rui narʉr mon! \v 27 Na nga kʉng ei, etʉp mindil nguimp ei, nanim nga numan ei ndi, mint pilip et. Wote, na wamp mat, Got nga ik ei, kʉndʉp nimp nʉmp etʉp, wote na nanim mel muⱡ ei, ti nʉtʉm \c 10 \p \v 1 Ei nga, angmʉn! Enim ndi, unt tʉn nga anda kouwʉmʉn wamp mbʉ, Moses moⱡnga kʉn, etʉng uⱡ mbʉ pilik mek int puk pilʉi! Wamp pʉnmʉn mbʉ, kona kupa kat ndi, rʉp elinga, num kuta kunt ni, ruk ila oi ndupa telinga, wamp nimbʉ pʉk ekit purung. \v 2 Kona kopa kʉn, num kuta kʉn mel raⱡ ila, morung wamp mbʉ, nu tʉk, Moses tʉk, en enim nga wu nuim mondrung. \v 3 Wamp mbʉ pora, Got nga Muⱡnga ei ndi, rʉng ngurum. \v 4 Wote wamp pora, Muⱡnga nga na, nu ei norum. Wote ei kʉn, wamp mbʉ pora, Got nga Muⱡnga ku ila, nu omba, purum ei norung. Ku ila nga nu pukpa oⱡnga kulk norung ku ei, Kraist elim mendpʉⱡ. \v 5 Ni kʉn, uⱡ kai mbʉ, Got ndi, ora ndurum kep, wamp minal ndi, Got nga ik tʉk roi nduⱡina, elim ndi, kona kui waka purung mbila, ropa kundpa telinga, kolk warkele etʉng. \p \v 6 Uⱡ itim mbʉ ndi, tʉn akup ora ndupa, wamp mat unt uⱡ kit mbʉ etʉk, numan pendʉtʉng ei mel, tʉn akup iti nʉtmin. \v 7 Wote, Isrel wamp mat ndi, nde mel mat mim etʉk mondʉk, mbi paka rorung ei mel, tʉn iti nʉtmin. Buk Wingti ila nimba mel, \q1 “Wamp mat mana molk, nu rʉng mbʉ nok, ui kai ti, ekit onum nʉk, ambulk palk, wapra rok etʉk morung,” nʉtʉm. \p \v 8 Tʉn wapra rui uⱡ kit mbʉ nga unt etʉng ei mel, iti nʉtmin. Unt wamp 23,000 uⱡ ei elingina, rumbʉⱡ tenda ila, kolk pora ndurʉng. \v 9 Wote tʉn ndi, Nuim ei, oⱡa tʉpʉn kʉni nʉkʉnmin, unt etʉng wamp mat mbʉ, wimbʉ ndi, ropa kundrum. \v 10 Wamp mat unt, Got kʉn ik kungʉndi wungʉndi nilingina, wamp ropa kundi Anggelo ei ndi, wamp mbʉ ropa kundrum. Uⱡ ei mel, tʉn iti nʉtmʉn. \p \v 11 Uⱡ itim mbʉ, wamp mat kandʉk, pileing nimba, ora ndupa itim. Wote, tʉn akup mʉi kona ila mormʉn wamp mbʉ, ik mbʉ pilip tʉmin nʉk, mbi rok mana ndurʉng. \v 12 Ei kʉn, wamp nam ti ndi, ronduⱡ mundʉp, angʉnt nʉkʉn pin ndam, mana pin ei nga, tʉkʉn mendkʉn muⱡi! \v 13 Oⱡa tʉpa kʉni numan mat orum nimbʉ, nim kʉn mendpʉⱡ mon, wamp kʉn pora omba, mel nim kʉn orum. Wote Got ndi, nimba mʉi ropa ik nitim mbʉ petʉm. Ei nga, nim wak rui narʉmba. Wote, oⱡa tʉpa kʉni uⱡ mat, ekit om ndam, elim ndi, nombuⱡa mam mat, ropa tʉndangga, nim ronduⱡ mundkʉn muⱡin. \p \v 14 Ei nga, na nga angmʉn! Got kol ropa mbʉ nga mbi paka rui uⱡ mbʉ, wak rui! \p \v 15 Na enim kundʉp nʉnt ik ei, enim numan kun pʉtmʉn wamp kʉⱡ ndi, kʉmp tʉk pilik kai itʉi! \v 16 Wain nu ming ei, memp petʉm ila tʉn ndi, angge nimbun Kraist nga mema ila, tʉn tʉpa tenda etʉm. Bret ei, tʉn ndi, pok rormʉn ei ndi, tʉn tʉpa tenda etʉm. Memp petʉm nu ming ei, Got kʉn atinga roⱡmina, memp pendʉtʉm. Ei kʉn, Kraist nga mema ei ndi, wamp pora tʉpa tenda etʉm. Wote, bret tenda puk rormin ni ndi, wamp pora etpa, Kraist kʉn, kʉng tʉpa tenda etʉm. \p \v 17 Nambuⱡ emel, bret tenda ei, tʉn wamp ou ndupa nʉmp pʉnmʉn, ei mon! Aldpa ombun, kʉng tenda kʉⱡ. Nambuⱡ emel, tʉn bret tenda ila rʉng mong normʉn. \v 18 Isrel wamp mbʉ, etmin mel pilʉi! Nde pol wingti ila, Got kʉn angge nʉk ngormin rʉng mbʉ tʉk normin. Uⱡ ila, Got kʉn ok tenda etmin ku. \v 19 Na namba nʉnt nʉk pʉnmʉn? Rʉng mbʉ got kol rui kʉⱡ kʉn, mbi paka rok ngormin uⱡ, ei ronduⱡ? Muna, got kol rok mim etmin mel, ei ronduⱡ? \v 20 Ei mon! Na nʉnt ik puⱡ ei. Wamp mat ndi, got kol mat kʉn, rʉng angge nʉk ngormin uⱡ ni, kur kit mbʉ nga etmin. Wote, Got kʉn ngui nganggʉrmin. Ei nga, enim kur kit mbʉ kʉn, puk kup iti nʉteing nʉmp nʉnt. \v 21 Enim Oⱡa Nuim ei nga nu ming ila nu nok, wote kur kit mbʉ nga nu ming ila nu nok iting uⱡ ei, kapⱡa mon! Wote, Nuim ei nga nde pol ila molk, rʉng mong tʉk nok, wote kur kit mbʉ nga nde pol ila rʉng tʉk, nok iting uⱡ ei, kapⱡa mon ku. \v 22 Muna, Nuim ei ndi, tʉn kʉn wʉlʉk rangga, nʉmp enmin ei? Tʉn ndi kapⱡa, Nuim ei nga ronduⱡ ei, kapⱡa tʉp mana nduimin ei? \s1 Got Nga Mbi Paka Rundamin \p \v 23 Ik ei kupa, “Uⱡ mbʉ pora, kapⱡa itimin mint,” nʉtmin. Wote uⱡ mbʉ pora kai mon! “Uⱡ mbʉ pora kapⱡa itmin mint!” nʉtmin. Wote, uⱡ mbʉ ndi pora, tʉn nga orunga tʉpa rʉpʉndi napʉndʉmba. \v 24 Wamp ti ndi, el elim nga orunga kai moⱡmba ei nga mendpʉⱡ, pili nʉpʉlangga, mon! Wamp ti ndi, ti rʉp itangga pora molk, kai mundeing. \v 25 Kng rok tetmin manga mbila kng mbʉ, kapⱡa rop rok, tʉk nuing mint. Uⱡ ei nga, wʉldi ik ti, pi napʉtʉm. Ei nga, numan ou ndupa, pili nʉpʉlʉi! \v 26 Ei kʉn, unt Buk Wingti ila ik kat ndi, nimba mel, \q1 “Mʉi ei kʉn, wote ila nga rukʉr tetʉm mel mbʉ pora, Nuim ei nga mint tetʉm,” nʉtʉm. \p \v 27 Mondpa pili nʉpili wamp ti ndi, rʉng mat tepa, nim nʉn ui nim ndam, rʉng ei, nui mint. Rʉng ei nga nuimp, muna mon nda, nʉkʉn, numan ou ndukʉn pili nʉpʉli! Wote, ik mat waldʉkʉn, iti nʉti! \v 28 Wote, wamp ti ndi, nim kundpa, nimba mel, Rʉng ei, kur atinga rok, koik ngung nim ndam, wote wamp ei nga mondpa pili ei nga nʉndkʉn kʉn, nim ik ei teng ndukʉn, rʉng mon nim, ei nui nʉni! \v 29 Uⱡ ei, nim nga orunga ni nanʉnt mon. Ik ei, nim wamp ei nga numan orunga etʉk wang ndeing nʉmp nʉnt. Wote, enim wamp ti ndi, ruk ting ila molk, numan orunga waldʉk pilik mel, na nga numan ila itimp uⱡ kʉⱡ. Nambuⱡ emel, wamp ti nga numan pʉtʉm uⱡ ei ndi, na imp moⱡmba? \v 30 Na nga rʉng nuimp ei, Got kʉn angge nʉmp tʉp nʉnt ndam, nambuⱡ emel, wamp ti ndi, na rʉng angge nint kʉⱡ nga, na kʉn ik mura etmba? \p \v 31 Ei kʉn, rʉng nok, nu nok, nambuⱡ eng mbʉ pora, Got mbi ou tangga nʉk, pilik itʉi! \v 32 Ei Jura wamp muna, mbo wamp muna, wote Got nga rapa tenda ila wamp mormin mbʉ pora, uⱡ ti itangina wamp mbʉ, ropa mana ndumba ei nga, tʉk mendʉk itʉi! \v 33 Ei na ndi, wamp mbʉ etʉp, numan kai pindim nimp et, uⱡ mbʉ mel itʉi! Ei na nanim nga orunga, kai muⱡimp ei nga pili napilip, wamp mbʉ pora, etʉp numan kai pindimp nʉmp pilip kongun et. Uⱡ mbʉ, i tamba kʉn, Got ndi, wamp mbʉ, tʉpa rapundpa etpa, peng kont tangga nʉmp pilip et. \c 11 \p \v 1 Na Kraist nga kitip kandʉp pep ror ei mel ku, enim na ent uⱡ mbʉ mel, kandʉk pep rʉi! \s1 Manga Wingti Ila Amp Mbʉ Nga Uⱡ Iting Mbʉ Mel \p \v 2 Na enim kʉn kai pʉnt, ei nambuⱡ emel, enim na pilik mbi nduk, wote enim ik mbo indʉt uⱡ mbʉ, kandʉk tʉk pep rok etʉk mormin. \p \v 3 Wote, ik ti enim pilik teing nʉmp nʉnt ei, wu nga peng ei Kraist. Wote, amp nga peng ei wu. Wote, Kraist nga peng ei Got. \v 4 Wu nam ti ndi, wamp moⱡung tila atinga romba muna, Got nga painui ik kat nimba ila, peng wʉna mondpa, em ndam, elim nga wu peng Kraist ei nga mbi ei, etpa kit mondʉmba. \v 5 Wote, amp nam ti, wamp moⱡung kona tila, peng kum rui narʉpa, atinga romba muna, Got nga ik kat nimba em ndam, amp ei ndi, elim nga wam etpa pipil kundrum. Amp ei nga uⱡ ⱡawa em ei nga pipil ei, amp ti, peng pek ropa, wei mondpa pipil korum ei mel kapⱡa. \v 6 Amp ti, elim nga peng ei, kum rui narʉm ndam, peng ndi kʉⱡ, pek rangga! Wote, amp nam ti, elim nga peng ndi kʉⱡ, pek romba, ei nga pipil em ndam, peng ei kum rangga! \v 7 Wu mbʉ, peng kum ruing mel kapⱡa mon! Nambuⱡ emel, wu ei, Got elim ronduⱡ mba, mon purum ei mel, pilpa wengʉndupa to ropa mim itim. Wote amp ei, wu ei nga ronduⱡ petʉm ei mel, to ropa mim itim. \v 8 Ei nambuⱡ emel, Got ndi, wu mim itim ei, amp ei nga kʉng ila ekit tʉpa, mim iti nʉtʉtʉm mon! Wu ei nga kʉng ila, amp ei mim itim. \v 9 Wote Got ndi, amp ei nga pilpa keⱡ rondpa, wu ei mim iti nʉtʉtʉm mon! Got ndi, wu ei nam kʉn, tʉp kup indimp nimba kʉn, amp ei mim itim. \v 10 Uⱡ puⱡ ei kʉn, wote anggelo mbʉ nga nindpa kʉn, amp ei, wam nga ronduⱡ ila mana orunga morum uⱡ ei, tʉpa ou ndupa kʉn, elim nga peng ei kum rangga! \p \v 11 Wote, akup Nuim ei kʉn mormʉn puⱡ orunga ndi, pepa kʉn, amp ndi, wu wak ropa, elim mendpʉⱡ moⱡmba mel kapⱡa mon! Wote, wu ei ndi, amp ei, wak ropa, elim mendpʉⱡ moⱡmba mel, kapⱡa mon ku. \v 12 Ei nga, uⱡ puⱡ ila, unt Got ndi, wu ei nga kʉng ila, amp ei mim itim. Ei mel ku, amp nga kʉng ila wu metmʉn. Uⱡ mbʉ, Got elim kʉn tepa orum. \v 13 Amp ti, peng kum rui narʉpa, Got kʉn atinga romba, ei kapⱡa mon ei? En enim nga numan orunga, kʉmp tʉk waldʉk pilʉi! \v 14-15 Tʉn wamp nga ik nimbun uⱡ enmin mbʉ ndi, el elim ndi, enim waka ndupa, wu peng kandʉⱡ metmin mbʉ, kapⱡa mon nʉtmʉn. Ei wote, amp peng kandʉⱡ orum ni, kai nʉk pʉtmin. Nambuⱡ emel, Got ndi, amp mbʉ peng panda reing nimba kʉn, peng kandʉⱡ piyangga, nimba itim. \v 16 Ei nga wote, wamp nam ti ndi, ik mbʉ el rop mondʉp nimp nin ndam, elim pilpa kai itangga! Tʉn kep, wote Got nga rapa tenda ila wamp mbʉ kep, uⱡ elpa mat, mondʉp pili napʉtmʉn. \s1 Nuim Ei Nga Rʉng Mong \p \v 17 Man ik merʉng orunga, enim nʉmp nguimp ent uⱡ ei, na enim kaip nʉndʉp ik ti, ni nanʉnt. Ei nambuⱡ emel, enim mbi paka rundʉmʉn nʉk, ruk ok, mou rormin ei kʉn, uⱡ ⱡawa mat ou ndupa etmin. \v 18 Ik ti, na kuimp tek nʉtʉng pit ei, enim Got nga rapa tenda wamp nʉk ok, mou rormin ku. Ei wote, enim nga ruk ting ila, ik petʉm, oi rok tʉk mormin. Ei na pʉnt ei, ik mat kupa mel enim. \v 19 Ei nambuⱡ emel, tʉn mbi paka rormʉn uⱡ ei, pilip kun etmin. Wamp mat, Got kʉn oi kan pendʉk mormʉn wamp kʉⱡ, i kʉmp tʉpʉn, kandʉk kun itmin. \v 20 Ei kʉn, enim wamp ok, tʉk tenda etʉk, mou rormin ei kʉn, enim Nuim ei nga Rʉng Mong nuing ei nga ui nawʉrmʉn mon. \v 21 Ei nambuⱡ emel, enim rʉng normin ei kʉn, wamp ti nga nukʉndi nakʉndʉk, elpa elpa mek ormin ei mel ku noⱡnga, wamp mat kump kun kuⱡina, mat nu nok kekilip rormin. \v 22 Enim mang kona nu nok, rʉng nok iting manga mat mon ei? Muna Got nga manga wingti ei, mel nuwa ti nʉk pilik, rʉng mek ui nawʉrmʉn wamp mbʉ etʉk, pipil kunding pilik etmin ei? Enim uⱡ etmin ei nga, etʉp nimp mel nant? Enim kaip nindimp ei? Ei kapⱡa mon, ei ka! \p \v 23-24 Na ik kʉⱡ, nuim ei kʉn pilip tʉp, enim kʉn mbo indʉt. Nuim Jisas rumbuldi Juras ndi, ruk murum ni kʉn, bret ti tʉpa ambuⱡpa, Got kʉn angge nimba, wote puk ropa, nimba mel, “Ya ei, na nga kʉng ei, enim nga nʉmp ngunt. Uⱡ ei, enim etʉk kʉn, na tʉk mindʉi!” nitim. \v 25 Rʉng mong nok pora nduⱡungina kʉn, uⱡ tenda ei ku etpa, nu wain ming ei, oⱡa tʉpa, nimba mel, “Ya nu ming ei, na nga mema ei morum. Got nga nimba mʉi rui uⱡ kont ei, enim kʉn ent. Ui mbila rʉk rʉk uⱡ ei mel ku etʉk kʉn, na pilik mint itʉi!” \v 26 Ui mbila rʉk rʉk bret ei nok, nu ming ila nu nok etʉk kʉn, Nuim ei nga kurum ik ei, nʉndʉk muⱡangina mba, elim om ui ei kʉn, kandʉk teing. \p \v 27 Ei kʉn, wamp nam ti ndi, elim nga orunga pilpa kai iti natʉpa, Nuim ei nga kʉng ei kʉn, mema ei kʉn, tʉpa nom ndam, wamp ei ndi, Nuim ei nga kʉng ei kʉn, mema ei kʉn, etpa kit mondʉmba ei nga, wamp ei, uⱡ kit etʉm. \v 28 Ei nga, wamp pora kuimp tek, en enim nga orunga pilik kai etʉk kʉn, wote bret ei, tʉk nok, nu ming ila, nu nok itʉi! \v 29 Ei nambuⱡ emel, wamp nam ti, Nuim ei nga kʉng ei kʉn, mema ei kʉn, mel raⱡ nga puⱡ ei, pilpa kun iti natʉpa norum ei, Got nga wamp kʉmp tʉtʉm uⱡ ei, elim ndi, rukʉr tʉtʉm. \v 30 Nambuⱡ emel, uⱡ puⱡ ei nga, enim nga ruk ting ila, wamp ou ndupa, ronduⱡ pi napʉⱡnga kʉn, kui kandʉk tʉtmʉn, wote wamp mat kormin. \v 31 Ei kʉn, tʉn nga orunga, unt kʉmp tʉpʉn, kai imʉn ndam, Got ndi, tʉn nga uⱡ ⱡawa ti, kʉni nakʉnʉm ndam, tʉn kʉmp ti natʉmba. \v 32 Wote, tʉn uⱡ ⱡawa enmin mbila, Got ndi, kʉmp tʉpa kandpa, tʉn etpa kit mondum ndam, uⱡ ila, tʉn elim nga kangambuⱡa mel tʉmbʉⱡ ropa, tʉpa kun mundrum. Uⱡ ei etpa kʉn, tʉn mʉi kona wamp mbʉ kʉn kunda, kit muⱡi nʉmbʉⱡeimin nimba etʉm. \p \v 33 Ei nga, angmʉn enim mou rok, Nuim ei nga rʉng mong ei, nuing ei kʉn, ʉngʉnʉl mat ui nawʉng ndam, nʉk ndʉi mint. \v 34 Wote, wamp nam ti, kump kun rom ndam, mang kona rʉng nomba wangga! Nambuⱡ emel, wamp ruk ok, mou rong ila wamp ei, Got ndi, kʉmp ti nʉtangga. Uⱡ mat tetʉm mbʉ, na int enim kʉn omp kʉn, tʉp kun mundeimp. \c 12 \s1 Muⱡnga Wingti Nga Kongun Ronduⱡ Mbʉ Ngorum \p \v 1 Angmʉn! Akup enim Muⱡnga Wingti ndi, wei gem ngorum uⱡ ei nga, enim kʉn, punt rop kundʉp nimp ent. Ei nga, enim nga numan ⱡawa mat pileing ndam, wak rok, ik kupa ei, pilik kai itʉi! \v 2 Enim pʉnmin ye! Enim unt mbi paka rui narʉk, mbo wamp mendpʉⱡ morung. Ei kʉn, enim got kol ropa, ik ni nandʉtmʉn mbʉ kʉn, mbi paka rondrʉng. Ni kʉn, mel mbʉ ndi, enim mepa mba nombuⱡa mam kit ila purum. \v 3 Ei nga, akup enim pilik kai itʉi! Got nga Muⱡnga ei, wamp ti kʉn moⱡpa, ik mbo indangga kʉn, “Jisas ei kit muⱡangga!” ni nanʉmba! Wote, wamp nam ti ndi, “Jisas Ei Wu Nuim,” kapⱡa ni nanʉmba, mon! Muⱡnga Wingti ei ndi, ik ei mbo rundangga mint nimba. \p \v 4 Muⱡnga ei ndi, kongun ronduⱡ elpa elpa mbʉ kʉmp tʉpa tʉndʉtʉm. Ei nga Muⱡnga tenda ei ndi, moⱡpa ngorum. \v 5 Got nga kongun indimin ei nga, nombuⱡa mam elpa elpa mbʉ tetʉm. Ei wote, Wu Nuim tenda morum ei nga mint kongun indimin. \v 6 Ei nga, kongun iting ei nga ronduⱡ, elpa elpa mbʉ tetʉm. Wote, Got tenda ei ndi, moⱡpa kʉn, wamp mbʉ pora, kongun iteing nimba, ronduⱡ ngorum. \p \v 7 Muⱡnga Wingti ei ndi, elim nga ronduⱡ ei, wamp tenda tenda nimba, kongun etpa oⱡa tilinga kʉn, wamp pora tʉpa rapʉndrʉm. \v 8 Muⱡnga Wingti ei ndi, Got nga pilpa kungʉndi kai mat, wamp mbʉ kʉn, tenda tenda nimba ngorum. Wote, Muⱡnga tenda ei ndi ku, wamp mat kʉn, Got nga numan mbo kai mat, wamp mat kʉn neing nimba, mbo rondrum. \v 9 Wote, Muⱡnga tenda ei ndi ku, wamp ti, mondpa pili uⱡ ila ronduⱡ nguⱡnga, wote wamp ti, kui wamp mbʉ, etpa wang ndangga nimba, ronduⱡ ngorum ku. \v 10 Muⱡnga ei ndi, wamp ti, uⱡ rʉpndi mat tangga nimba, ronduⱡ ngorum. Wote wamp ti, Got nga pai nomba ik nʉndangga nimba, ronduⱡ ngurum. Wote, wamp ti kʉn, Muⱡnga kai muna kit ei, kʉmp tʉpa pilangga nimba, ronduⱡ ngorum. Wote wamp ti, Muⱡnga ei ndi ku, ik nuim kan elpa elpa mat nangga nimba, ronduⱡ ngorum. Wote wamp ti, ik nuim kan elpa mbʉ nga ik puⱡ mbʉ, nimba ekit ndangga nimba, ronduⱡ ngorum ku. \v 11 Muⱡnga tenda ei ndi, uⱡ mbʉ pora etʉm. Ei nga, elim nga numan pʉtʉm ei mel pep ropa, wamp ti kongun ronduⱡ mbʉ, nguimp nimba pʉtʉm wamp ei, ngorum mint. \s1 Kʉng Tenda Ila Mel Ou Ndupa Ropa Kundrum \p \v 12 Kraist ei, wu tenda ei mint moⱡnga, kʉng ila mel puⱡi ropa kundrum ndam kep, kʉng tenda kʉⱡ tepa morum. \v 13 Uⱡ to ei mel ku, Jura wamp kep, wamp rʉⱡaip elpa mbʉ kep, wote kongun kindmant wamp kep, wei mormin wamp mbʉ kep, tʉn wamp pora, Muⱡnga Wingti tenda ila mint nu tʉpʉn, akup kʉng tenda ila mormʉn. Wote, Muⱡnga tenda ei ku, tʉn nga numan orunga morum. \p \v 14 Kʉng ingk kʉⱡ, mel tenda ti ndi, pepa mint, kʉng kʉⱡ rʉⱡi naⱡʉrʉm mon! Mel puⱡi pepa kʉn, kʉng ingk ei ekit orum. \v 15 Wote, kʉmp ei ndi, elim ei nimba mel, “Na ki ti mon ei nga, kʉng ila rop kundʉp muⱡimp mel mon!” nitim. I nilinga ndam, ei kapⱡa mon! Kʉng tenda ei nga kʉmp ei, kapⱡa moⱡmba mint. \v 16 Wote, kum ei ndi, nimba mel, “Na mong waⱡ ti mon ei nga, kʉng ila rop kundʉp muⱡimp mel mon!” nitim. I nilinga ndam, ei kapⱡa mon! Kʉng tenda ei nga kum ei kapⱡa moⱡmba mint. \v 17 Wote, kʉng tenda ila mong waⱡ ei, mint pelinga ndam, ik etpa pilinga mel nant? Wote, kum ei mint pelinga ndam, mel mbʉ mura etpa pilinga, mel nant? \v 18 Wote, ei mel ku, Got ndi, elim nga numan pʉtʉm ei mel pep ropa kʉn, kʉmp, ki na, kum na mel elpa elpa mbʉ mim etpa, kʉng tenda ila ropa kundpa mundrum. \v 19 Wote, kʉmp ei mint pelinga ndam, wamp kʉng kupa ei, ekit ui nawʉⱡnga mon! \v 20 Ei kʉn, Got elim itim mel ku, kʉmp, ki, kum na mel elpa elpa kʉⱡ, kʉng tenda ila mint ropa kundrum. \p \v 21 Ei nga, mong waⱡ ei ndi, ki ei kundpa, nimba mel, “Na nim rukʉr ti natʉnt!” nimba muna, peng ei ndi, kʉmp ei kundpa, nimba mel, “Na nim rukʉr ti natʉnt!” nimba ye! \v 22 Kʉng kʉⱡ nga mel tenda ti, pi napilinga ndam, ei kapⱡa mon! Tʉn nga numan ei ndi, pilpʉn kʉn, tʉn nga kʉng ila nga mel ronduⱡ ti, pi napʉtʉm nʉmp pʉtmʉn ni, kʉng ila pi napilinga ndam, kʉng ei pʉkʉ kai muⱡi nambʉⱡnga! \v 23 Wote, kʉng nit mat, ronduⱡ pi napʉtʉm, nʉmp pʉtmʉn. Ei wote, aldpa ambʉⱡʉp pilpʉn, rʉp etʉp kai mondurmʉn. Wote, wamp kʉni nakʉndʉrmin kʉng nit ei, rʉp etʉp kai mondurmʉn. Ei kʉn, kʉng nit kai mat rʉp iti natʉtmʉn ei mel etmʉn. \v 24 Got elim ndi, kʉmp ki, mong waⱡ, kʉng nit elpa elpa kʉⱡ, etpa tʉpa kʉng tenda mim itim. Kʉng tenda ei nga mat, mbi ti mon! Ei nga, minal tʉp ou ndʉmin nimba itim. \v 25 Ei nga, kʉng ila ruk oi ropa uⱡ ti, pi napʉtʉm mon. Wote kʉmp, ki, kum, kʉng elpa elpa kʉⱡ, kʉng tenda ila rakundʉk ti ndi, ti rʉp etpa kai monduⱡnga mormin. \v 26 Ei nga, kʉng nit ti, mindil tʉtʉm ndam, kʉng kʉⱡ pʉkʉ mindil tʉtmʉn. Wote, kʉng nit ti, mbi morum ndam, kʉng kʉⱡ pʉkʉ mbi morum. \p \v 27 Ei nga, akup enim wamp mormin ei, Kraist nga kʉng tenda ei, wote nim wamp tenda tenda ei, ruk ting ila kapⱡa morʉn mint. \v 28 Got nga rapa tenda ila wamp, kongun ei mel, Got ndi, kʉmp tʉpa ngorum. Ei nga, nombuⱡa rung wu kʉⱡ kuimbal mormin. Wote, ik painui wamp kʉⱡ moⱡina, wote merʉng ila ik mbo wamp mbʉ mormin. Kona ila nga nondpa ila, uⱡ rʉpndi etmin wamp kʉⱡ moⱡina, wote ila merʉng orunga molk purmin ei, kui wamp etʉk tʉtmin. Wamp tʉk rapʉndʉrmin, muna man ik nʉtmin. Ik nuim kan elpa nʉtmin, i kongun mbʉ nga tepa orum. \v 29 Nombuⱡa rung wamp muna, ik painui wamp muna, ik mbo wamp mormin, kongun elpa elpa kʉⱡ, wamp pora ndi, iti natʉtmin mon! \v 30 Uⱡ rʉpndi iting muna, kui wamp etʉk ting muna, ik nuim kan elpa ning muna, ik nuim kan elpa nʉtmin mbʉ nga puⱡ ei nʉk para nduing. Uⱡ mbʉ nga ronduⱡ ei, wamp pora etʉk, kapⱡa in ti nandʉtmʉn. \v 31 Wote, enim nga numan ei ndi, ronduⱡ puk, kongun ronduⱡ mbʉ ting ei nga pilʉi! Wote, akup enim nombuⱡa mam kai kun ti, waka nduimp ent. \c 13 \s1 Wamp Numan Ngui Uⱡ Ei \p \v 1 Na ndi, wamp nga ik nuim kan elpa elpa mbila pilip nimp ku, wote anggelo mbʉ nga ik nʉtmin mbʉ nimp ku. Wote, wamp numan ngui uⱡ ei nga, na nga rukʉr orunga, ti natʉm ndam, na nga ik nʉt mbʉ pora, nditing na ti, nʉmʉ rormin ni mel kapⱡa. \v 2 Na ndi, rʉnang ik ei nga puⱡ mbʉ, pai nomp nimp ku, pilpa kungʉndi ronduⱡ mbʉ pilip, Got nga uⱡ mo ropa mbʉ, pilimp ku. Wote, mondpa pili uⱡ ila ronduⱡ mbo komnga mong mbʉ, nʉmp guⱡa nduimp ku. Wote, wamp numan ngui uⱡ ei, na kʉn rukʉr orunga, ti natʉm ndam, na wamp wei mendpʉⱡ ei. \v 3 Na ndi, na nga mel tet mbʉ, wamp kurpa mbʉ, kʉmp tʉp nguimp ku, ei mel etʉp mbo, na nga kʉng ei pora, tʉp ndip ila oⱡa nduimp ku. Wote, wamp numan ngui uⱡ ei, tep muⱡi nʉmʉnt ndam, uⱡ nʉnt mbʉ ndi, na kapⱡa tʉpa rʉpʉndi napʉndʉmba. \v 4 Wamp numan ngui uⱡ ei, rʉk rʉk wamp mat nga nokundʉk muⱡʉmʉn. Uⱡ mbʉ kandʉk tʉk, uⱡ kun kai mbʉ mint etmin. Wote wamp ti, mel kai tepa morum ei nga kandʉk, popʉⱡ mondʉk, wʉlʉk rui narʉk, wote ambulk puⱡi uⱡ mbʉ, mon ku. \v 5 Wamp numan ngui uⱡ ei nga kara pi napʉk, ik tʉk roi ndui nandʉk, el elim nga ou ndupa pili napilpa, elim kʉn uⱡ ⱡawa etmin mbʉ nga ou ndupa pili napʉtʉm mon! \v 6 Wamp numan ngui uⱡ ei, uⱡ kit mbʉ kʉn pora, el puⱡa wamp mel morum. Wote, ik kupa mint ni, uⱡ ei nga ambulk palk mormin. \v 7 Wamp numan ngui uⱡ ei, enim kʉn rʉk rʉk pepa mint pangga! Wote, Got kʉn, wamp mbʉ kʉn, mondʉk pʉtmʉn uⱡ ei, pepa mint pangga! Got ndi, etpa tʉmba ei nga kel rondʉk molk, mbun koma rui uⱡ ila, ronduⱡ puk molk etmin. \p \v 8 Got nga Rʉnang Ik pai nok nʉtmʉn, wote ik nuim kan elpa mbila ik nimbun, wote pilpa kungʉndi ronduⱡ pʉtmʉn uⱡ mbʉ, tʉnggʉt pora nimba. Wote, wamp numan ngui uⱡ ei, uⱡ nga kʉnt nga kont tepa mint mba. \v 9 Akup pilpa kungʉndi ronduⱡ, onunga kʉralt gem nguⱡnga pilik mormin. Wote, Got nga ik onunga kʉralt ku nʉnmin. \v 10 Wote tʉnggʉt, uⱡ mbʉ nga uⱡ kupa ei, ekit om ei kʉn, uⱡ oⱡa wei wei etʉp enmin uⱡ mbʉ, pora nimba. \v 11 Unt na kangambuⱡa kel kʉn, na nga ik nʉmp, nombuⱡa andʉp, numan pilip it uⱡ mbʉ, kangambuⱡa kel nga uⱡ mbʉ mel it. Wote, akup wu raⱡʉp mor ei kʉn, kangambuⱡa kel nga uⱡ mbʉ, wak rop pora ndur. \v 12 Akup tʉn nga mong ei ndi, mel kanmin mbʉ piral ni nanʉnʉm. Nu moimbuⱡ ila, tʉn nga kuimp keta kandurmʉn ni mel kanmʉn. Wote tʉnggʉt, uⱡ kupa ila, Got nga kuimp keta ei kun kʉnmin. Akup na uⱡ mbʉ, onunga etʉp pilip mor, wote uⱡ kupa ila, Got ndi, na pʉtʉm ei mel, elim i ku etʉp pilimp. \p \v 13 Wote, akup Got kʉn mondʉp pʉtmʉn uⱡ ei kʉn, Got nga kel rondpʉn nukundmin uⱡ ei kʉn, wote ti wamp numan ngui uⱡ ei. Uⱡ raldika kʉⱡ nga, uⱡ kupa ronduⱡ itmin ei, wamp numan ngui uⱡ ei. \c 14 \s1 Muⱡnga Ei Ndi Kongun Kai Mbʉ Ngorum \p \v 1 Enim ndi, wamp numan ngui uⱡ ei, rʉk rʉk ronduⱡ mundʉk itʉi! Muⱡnga Wingti ei ndi, kongun elpa elpa kʉmp tʉpa ngorum mbʉ, numan kai pendʉk, timin nʉk pilʉi! Wote, kongun kai mbʉ nga kuimp tepa tetʉm ei, Got nga pai nok ik ninding uⱡ ei. \v 2 Wamp nam ti, ik nuim kan elpa tila, ik nʉtʉm ni, Got kʉn ik ranggrʉm wamp ti kʉn, ik ni nandʉtʉm. Ei nambuⱡ emel, wamp ei nga ik nʉtʉm kʉⱡ nga puⱡ ei, wamp ndi pora, pilik mbi ndui nandʉrmin. Ik nuim kan elpa ila, ik nʉtʉm wamp ei, Muⱡnga Wingti nga ronduⱡ ila, Got nga uⱡ kupa, mo ropa tetʉm mbʉ nʉtʉm. \v 3 Wote, wamp nam ti ndi, Got nga ik ei nʉndʉtʉm ni ndi, wamp mbʉ pora, tʉpa rapundpa, mondpa pili orunga nimba ronduⱡ ngumba, etpa numan kai pendʉtʉm. \v 4 Wamp nam ti, ik nuim kan elpa tila, ik nʉtʉm ni, el elim nga mendpʉⱡ nimba rukʉr tʉtʉm. Wote, wamp nam ti, Got nga ik pai nomba ik nʉndʉtʉm ni ndi, Got nga rapa tenda ila wamp mbʉ pora, tʉpa rapʉndrʉm. \v 5 Na nga numan ei ndi pʉnt ei, enim wamp pora ik nuim kan elpa ila ik neing nʉmp pʉnt. Wote, na nga numan ti ndi, enim wamp mba pora, Got nga painui ik mbʉ nindeing nimp pʉnt ku. Ei nambuⱡ emel, wamp nam ti, Got nga ik nʉndʉtʉm ni, kongun ronduⱡ kuimbal ei etʉm. Uⱡ ei ndi, Got nga rapa tenda ila wamp mbʉ pora, tʉpa rapʉndrʉm. Wote, ik nuim kan elpa ila ik nʉtʉm wamp ni nga ik kʉⱡ, ropʉl rong ndam kapⱡa, wamp kʉⱡ tʉk rapʉndʉng ndam, wote i etʉk ik ei, ropʉl rom ndam, uⱡ ei ndi, Got nga ik ei, pai nok ning. \p \v 6 Wote, akup angmʉn! Na int enim kʉn omp moⱡʉp, ik nuim kan elpa tila nint ndam, enim namba ik ei, pilik ting? Mbo ik kun ila nint ndam, Got ndi, na namba uⱡ ora ndurum. Wote, nanim pʉt uⱡ, wote uⱡ akil tepa omba, pai nok ning ik mbʉ kʉn, Got nga ik mong ila, ik kupa mandpa petʉm mbʉ pora, enim kundʉp namba piling. \v 7 Ei mel ku, kowa pela mel, min pi nʉpi ila, kinan mong kat, pilip kun iti natʉp, ik nowa rung ndunt ndam, kinan ik mong kʉⱡ namp etpa oip omba, kai itangga piling? \v 8 Wote, wu el iting pilik, pikul ik ndurmin mel ei, ik ndurum wu ei ndi, ik ndupa, kai natʉm ndam, wu nam el etmba ei nga unt tʉpa kun etmba? \v 9 Uⱡ ei mel ku, nim wamp nam ti, ik nuim kan elpa elpa mat ila nin ndam, nim nga nin ik mong kʉⱡ, nam ndi pilpa, kai etpa tʉmba? Ik nʉtʉn kʉⱡ, nowa nʉkʉn, mʉi ting ila tetʉn. \v 10 Mʉi kʉmp tepa punum kona mbila pora, ik nuim kan elpa elpa nʉtmin mbʉ petʉm mint. Wote, ik nʉtmin mbʉ nga ik puⱡ ei, pelinga mint nʉtmin, wote ik ti nowa, ti natʉtʉm. \v 11 Wote, nim wamp nam ti, nim nga ik nin ei nga puⱡ ei, na pili nʉpʉnt ndam, ei wamp elpa ti, nʉmp pilimp. Wote, wamp ei ndi, na wu elpa ti ku nimba pilmba. \v 12 Enim na pilip mor. Enim Muⱡnga Wingti nga kongun ronduⱡ gem ngurum mbʉ, timin nʉk, numan minal pendʉtmin. Ei nga, Got nga rapa tenda ila wamp rak ndupa, ei nga kongun mat indimin nʉk pilʉi! \p \v 13 Nim wamp nam ti, ik nuim kan elpa mat ila nʉtʉn ndam, Got kʉn atinga rana nin ik ei nga puⱡ ei, ropʉl rokʉn, wamp pora nʉkʉn ngui! \v 14 Na ik nuim kan elpa tila, atinga runt ndam, na nga muⱡnga ei mendpʉⱡ, atinga romba. Wote, na nga numan ei, ronggʉt elpa temba. \v 15 Uⱡ i etpa, mel ei nga, wote na itimp mel nant? Wote, na nga muⱡnga ila atinga runt ndam, wote na nga atinga runt ei nga puⱡ ei, nanim pilip kun itimp. Wote, muⱡnga ei nga ronduⱡ ila, kinan nint ndam, na nga kinan nint ei nga puⱡ ei, nanim pilip kun itimp ku. \v 16 Nim atinga rokʉn, kinan nʉkʉn in mbʉ, Muⱡnga ndi, ngurum ndam, nim nga wur ila moⱡum wamp ei, namp etpa, nim nga nin ik kʉⱡ, “Kupa,” nimba, pilpa tʉmba? Wamp ni, nim nga nʉtʉn ik kʉⱡ, ama onunga kot pilpa ti natʉtʉm. \v 17 Wote, Got kʉn angge nʉkʉn, atinga kai kat ruin ku. Ei wote, ʉldʉ ila wamp morum ni, ama on nga kot, tʉpa rʉpndi napʉndrʉm. \p \v 18 Na ndi, ui mbila, nuim kan elpa elpa mbʉ minal nʉmp, enim tʉp mana ndur. Ei nga, Got kʉn angge nʉnt. \v 19 Wote, wamp mbʉ kʉn moⱡpʉn, mbi paka rumin kona ila, ik nuim kan elpa elpa minal nʉt mbʉ, pendʉp kelip, wamp pilik ting ei nga, ik mong 5 kat mint, pilip ekit tʉp nimp et. Ei nambuⱡ emel, ik mong 10,000 mel nʉt mbʉ, pendʉp kilimp. \p \v 20 Angmʉn! Enim kangambuⱡa kel numan pilik muⱡi nʉmbʉⱡʉi mon! Wamp ou numan pilik, uⱡ kit mbʉ, kandʉk ok tʉk, kangambuⱡa kel ralk muⱡʉi! \v 21 Unt Buk Wingti ila, mon rok ik ei, mel nʉtʉng, \q1 “Nuim ei ndi, nimba mel, ik nuim kan elpa elpa nʉtmin wamp kʉⱡ nga keta ila, na ndi, na nga wamp ya kʉⱡ kʉn, ik nimp. Kona elpa wamp kʉⱡ nga keta ila, na ik nimp. Ei wote, wamp ya kʉⱡ, na nga ik pilik ti!” nʉtʉm. \p \v 22 Ei nga, akup tʉn pʉnmʉn ei, ik nuim kan elpa elpa gem ngurum uⱡ ei. Got ndi, mondpa pili nʉpili wamp mbʉ nga, to rondpa ni nʉndʉtʉm. Mondpa pili wamp mbʉ mon! Wote, Got nga pai nok ik puⱡ ni uⱡ ei, Got ndi, mondpa pili nʉpili wamp kʉⱡ nga ngui ngʉnggʉrʉm mon! Ei mondpa pili wamp mbʉ nga, to rondpa ngurum uⱡ ei. \v 23 Wote, enim mbi paka rormin wamp mbʉ pora, ok tenda etʉk kʉn, ila nga puⱡ mondʉk, ik nuim kan elpa elpa mbila ning. Ei kʉn, wamp wei wei etʉk mondʉk pʉtmʉn mbʉ, muna mondpa pili nʉpili wamp mat moⱡung ndam, enim kundʉk, wamp kʉⱡ kekilip ronmin ni nʉning ei? \v 24 Wote, mbo wamp muna, mondpa pili nʉpili wamp ei nga ti omba, mou ila muⱡangga kʉn, Got nga pai nok ik puⱡ mbʉ, nʉng ndam, wamp ei nga uⱡ kit etʉm mbʉ, ei kʉn pilmba. Wote pilpa tʉm ik ei ndi, elim nga rukʉr orunga, kʉmp tangga pilmba. \v 25 Ei kʉn, wamp ei, elim nga numan orunga, mo ropa pʉtʉm uⱡ mbʉ omba, pena ila pemba. Ei kʉn, mura koptʉm ropa mondpa, Got nga mbi paka rondpa nimba mel, “Got ei kupa, int enim mondpa pili wamp kʉⱡ nga ruk ting ila morum!” nitim. \s1 Mbi Paka Kongun Mbʉ Kun Mint Pangga \p \v 26 Ik kʉⱡ nga, angmʉn ik nʉmp ʉi rop kʉn, ei mel nʉnt? Enim ok tenda etʉk, mbi paka rong ei kʉn, wamp ti, kinan mat pilpa moⱡmba wamp ti, man ik mat pilpa moⱡmba, wamp ti, Got nga uⱡ ora ndum kat pilpa moⱡmba, wamp ti ndi, nuim kan elpa ila ik kat nimba, wote wamp ti ndi, ik nim kʉⱡ ropʉl romba. Uⱡ kʉⱡ ndi, Got nga rapa tenda ila wamp mbʉ pora, tʉpa rapʉndʉmba. \v 27 Wote wamp tenda, raⱡ muna, raldika i etpa, nuim kan elpa ila ik nʉng ndam, tʉngʉnda ni nandʉk, unt ti nangga, wote ti nangga ei mel etʉk mek pʉi! Wamp ti ndi moⱡpa, ik nʉng kʉⱡ ropʉl rangga! \v 28 Wote, ik ropʉl ruing wamp ti, muⱡi nambʉⱡʉm ndam, wote nuim kan elpa ila ik nʉtʉm wamp ei, mou rong kona ila, raka nimba moⱡpa, ik nimba elim rukʉr tʉpa, wote Got kʉn kun nangga! \p \v 29 Wamp raⱡ, muna raldika, Got nga pai nok, ik nʉndʉtmin wamp kʉⱡ ik nangina, wamp wei moⱡung mbʉ nʉng ik ei, kum tek pilik, kʉmp tʉk muⱡing. \v 30 Ei kʉn, wamp nam ti, ruk mou rong ila muⱡangga, Got ndi, uⱡ kat ora ndum ndam, unt anggilpa, ik nim wamp ei, raka nimba muⱡangga! \v 31 Enim wamp pora, Got nga ik ei, wamp tenda tenda nimba ti ndi mint, pai nomba nimba. I tangina kʉn, wamp pora ik ei pilik, ronduⱡ tʉk iting. \v 32 Got nga ik nʉndʉtʉm wamp ei, elim nga muⱡnga orunga pilpa, kun etpa mint ik nangga! \v 33 Ei nambuⱡ emel, Got ei, wamp ropa kongundrʉm Got ti mon, wote wamp tʉpa mumuk rorum Got ei. \v 34 Mbi paka rormin kona mbila, Got nga wamp etmin ei mel amp mbʉ, Got nga rapa tenda ila wamp mou rormʉn kona mbila, ik ni nandʉk, raka nʉk muⱡeing. Mi ik ila nʉtʉm ei mel, amp mbʉ kongun kuimbal muⱡi nʉmbʉⱡeing mon. \v 35 Ik na ti, pilik kun iti natʉng ndam, amp mbʉ, en enim mang kona mana tek, wamʉl kʉn wulding. Got nga rapa tenda ila wamp mou rong kona ila, amp ti, ik nim ndam, ei ⱡawa etmba. \p \v 36 Got nga ik ei, enim Korin wamp kʉⱡ kʉn, tepa ekit urum ei? Muna Got nga ik ei, enim wamp kʉⱡ kʉn, mendpʉⱡ urum ei? \v 37 Wamp nam ti, elim Got nga nombuⱡa rung wu nimba, muna elim Muⱡnga Wingti nga kongun ronduⱡ gem ngurung ti, tep mor nim ndam, Nuim ei nga mi ik ei, ya mon ila rop ngont ei, kʉmp tʉpa pilpa, kai itangga! \v 38 Wote, na nʉnt ik ei, tʉpa roi ndum ndam wamp ei, wote enim ndi, elim tʉk roi ndʉi! \p \v 39 Ei nga, angmʉn! Enim Got nga pai nok ik nʉtmʉn mbʉ nga numan ila pendʉk muⱡʉi! Wote, ik nuim kan elpa ila nʉtmin uⱡ ei, nʉk rok kundi nʉkʉndʉi! \v 40 Namba uⱡ eng mbʉ pora, tʉk kun mundʉk, enim nombuⱡa mam tetʉm ei mel etʉk mek pʉi! \c 15 \s1 Jisas Koⱡpa Tikil Rurum \p \v 1 Angmʉn! Na ndi, Rʉnang Ik Kai ei, unt enim kʉn nʉmp ngur. Ni nga aldpa, enim nga numan orunga rop rut ndup nʉnt. Enim ndi, Rʉnang Ik Kai ei, ambulk gi nduk tilingina, akup enim nga mondpa pili orunga ronduⱡ punum. \v 2 Rʉnang Ik Kai nʉmp ngur ei, pilik tʉk, ambulk gi nduk moⱡung ndam, enim ik ei ndi, etpa tʉmba. Mon ndam, enim kol rok, nowa mondʉk pʉtʉng uⱡ ei ndi, enim ik ei ndi, etpa tʉmba mel mon! \p \v 3 Na pilip tit ik kʉⱡ, enim mbo indʉt ni kʉⱡ, ik ronduⱡ kai kʉⱡ. Kraist tʉn nga uⱡ kit mbʉ nga kurum timan ik ei, Buk Wingti ila pʉtʉm. \v 4 Kraist ei, wamp on kona ila anggʉtʉng. Wote, rumbʉⱡ raldika omba puⱡnga, ⱡoporpa tʉpa oⱡa mundrum. Ei Buk Wingti ila rok pendʉtʉng. \v 5 Wote Pita kʉn, kuimp tepa purum, wote akil tepa, elim nga kitip kʉni wu 12 kʉⱡ kʉn purum. \v 6 Wote Jisas ni, akil tepa, elim nga ʉngʉnʉl wu 500 morung kʉⱡ kʉn, tʉngʉnda purum, ʉngʉnʉl mbʉ nga mat korung, wote ou ndupa mel, akup kont mormin. \v 7 Wote, Jeims kʉn mba, wote elim nga nombuⱡa rung wu mbʉ kʉn pora purum. \v 8 Wote, ama akil tepa, Jisas na kʉn oⱡnga, na nga mong raⱡ ndi kʉndʉr. Kangambuⱡa ti mam ndi, ui kai ila mepa, kit mondrum uⱡ ni mel, na mendpʉⱡ mur. \p \v 9 Nombuⱡa rung wu mormin mbʉ nga mana orunga na mor. Na nombuⱡa rung wu kapⱡa muⱡimp, mel mon! Nambuⱡ emel, na ndi, Got nga rapa tenda ila wamp mbʉ etʉp, kit mundʉr. \v 10 Wote, Got nga wamp poⱡ ti uⱡ ila, na akup mor. Wote, na poⱡ titim uⱡ ei, tʉp mbuⱡ ngui ngʉnggʉr mon! Na ndi, nombuⱡa rung wu mbʉ, tʉp mana ndup, na kongun ronduⱡ mundʉp it. Uⱡ ei, na nga ronduⱡ ti mon. Got na poⱡ ti uⱡ ei nguⱡnga kongun it. \v 11 Ei nga, nombuⱡa rung wu wei mbʉ kep, na kep, tʉn ik tenda ei mint nilmina, enim pilik mondʉk pʉtmin. \s1 Korung Wamp Mbʉ Wote Tikil Ruing \p \v 12 Tʉn ik nimbun kʉn, Kraist ei koⱡpa, wote ⱡoporpa oⱡa murum nʉtmʉn. Wote, enim wamp mat ndi, korung wamp mbʉ, wote ui tila ⱡoprʉk, oⱡa muⱡi nʉmbʉⱡing nʉtmin ei, etʉk pilik nʉtmin mel nant? \v 13 Ik enim ninmin ei, kupa ndam, Kraist ei koⱡpa, wote tikil rui nʉrʉrʉm nʉnmin. \v 14 Wote Kraist ei, koⱡpa tikil rui nʉrʉrʉm nʉng ndam, tʉn ik wei nʉmʉ nʉtmʉn nʉk piling. Wote, enim kai kandʉk, nʉwa mondʉk pʉtmin. \v 15 Ei mel ndam, tʉn Got nga ik ei kep, nombun nʉtmʉn. Nambuⱡ emel, unt tʉn ndi, ik nimbun kʉn, Got ndi, Kraist ei ⱡoporpa tʉpa, oⱡa mundrum nʉtmʉn. Wote, unt korung wamp mbʉ, ui tila ⱡoporpa tʉpa, oⱡa mundi namʉndʉm ndam, wote kupa Got ndi, Kraist ⱡoporpa oⱡa tʉpa, kont mundi nʉmʉndʉmba ku. \v 16 Wote, wamp korung mbʉ, ⱡoporpa ti natʉmba ndam, Kraist ei ⱡoporpa tʉpa oⱡa kont mundi namʉndʉⱡnga ku. \v 17 Wote Kraist ei, ⱡoporpa tʉpa, oⱡa mundi nam nduⱡnga ndam, enim nga mondpa pili, kai ti mon! Enim nga uⱡ kit etʉng mbila, ropa wʉlʉ munduⱡnga, tiki polk mormin mint. \v 18 Ei kʉn wote, Kraist kʉn mondʉk pilik korung wamp mbʉ, tiki polk mormin ku. \v 19 Tʉn Kraist mondʉp pilpʉn, elim nokundpʉn moⱡʉp, kai mondpʉn, wote ya mʉi kona ila mel tetʉm mbʉ nga, pilpʉn muⱡmin ndam, wote wamp mbʉ ndi, pilik kont kulk, tʉn kont kuⱡing. \p \v 20 Wote, Kraist kurum ei nga, Got ndi, ⱡoporpa tʉpa, oⱡa mundrum nʉnmin ik ei, ama kupa mint. Wamp unt korung mbʉ, ⱡoprʉk oⱡa muⱡing ei nga, Jisas ndi, unt nombuⱡa ora ndurum. \v 21 Wamp kuⱡi uⱡ ei, wu tenda ti ndi, etpa oⱡa titim ndam, wamp kolk kont muⱡing uⱡ ei, wu tenda ti ndi, ku itim. \v 22 Uⱡ ei nga, Andam nga rʉⱡaip ila wamp mbʉ, kuⱡing mint. Wote, ei mel ku, Jisas nga rʉⱡaip ila mormin wamp mbʉ, wote rʉt nʉk kont muⱡing. \v 23 Wote elim ndi, to ropa pinditim ui ila, tʉn wamp tenda tenda nimbun rut nimbun muⱡmin. Kuimp tepa ei Kraist, wote elim yant omba ui ila, elim nga wamp rʉⱡaip mbʉ, rʉt nʉk oⱡa muⱡing. \v 24 Ui ei kʉn, mel mbʉ pora, nimba kelmba. Kraist ndi, ya mʉi kona nga gapman kona mbila, wu nuim elpa elpa monmin. Wote, kur kit mbʉ nga ronduⱡ tetmin uⱡ mbʉ pora, etpa pora ndumba. Wote, ui ei kʉn ku, Jisas elim wu Nuim Mumuk moⱡpa, Tipam nga wamp tʉpa mumuk rui kongun ronduⱡ mbʉ pora, elim nga Tipam Got kʉn ngumba, rukʉr ndumba. \v 25 Kraist ei, Nuim moⱡpa mint pangga, wakʉt Got ndi, elim nga el rui wamp mbʉ tʉpa, Jisas nga kʉmp puⱡ mana orunga mundangga mint, kapⱡa etmba. \v 26 Tʉn nga el rui wu ti, Got ndi, akil tepa etpa pora ndumba, wamp kʉⱡi peng ei. \v 27 Buk Wingti ila mon petʉm ei ndi, nimba mel, \q1 “Got ndi, mel mbʉ pora tʉpa, elim nga kangʉm nga kʉmp puⱡ ila tinditim,” nʉtʉm. \p “Mel mbʉ pora,” nimba ik ei ndi, Got elim mana orunga muⱡi nambʉrʉm. Nambuⱡ emel, Got elim ndi, namba mel mbʉ, ruk tʉpa, Kraist nga kʉmp mana orunga tendʉmba? \v 28 Wote, mel mbʉ pora, Kraist nga mana orunga tʉpa tendpa pora ndangga. Wote, Got elim nga kangʉm, Got Tipam kʉn rukʉr mba, mana orunga muⱡʉmba. Wote ila nga, Got elim puⱡ wu ei ndi, mel mbʉ nga pora, tʉpa rak ndupa, Nuim Mumuk moⱡmba. \p \v 29 Aldpa, ik nʉmp ngunt mbʉ, ik kol rop nint ndam, enim wamp mat ndi, unt korung wamp mbʉ tʉp rʉpʉndmin nʉk, nu tʉtmin uⱡ ei, etʉk iting mel nant? Wamp korung mbʉ, tʉnggʉt ⱡoprʉk, oⱡa muⱡi nʉmbʉⱡing nʉng ndam, nambuⱡ emel, wamp korung mbʉ nga nʉndʉk, nu tʉtmin? \v 30 Wote, tʉn nombuⱡa rung wu kʉⱡ, nambuⱡ emel, ui mbila rʉk rʉk wamp kui peng ila ruk mbun, wote ekit ombun itmin? \v 31 Angmʉn, ui mbila rʉk rʉk, wamp kui nga uⱡ ila, na ruk mbo mint mor ndi ka! Na enim kʉn kont mul uⱡ ei nga, Kraist Jisas kʉn kandʉp tʉp, numan kai pelinga, ik ei nʉmp ekit ndunt. \v 32 Met Episis kona ila, na ndi, mʉi kona ila wamp mbʉ nga numan mbʉ, kandʉp tʉp kʉn, mel rakra kʉⱡ kʉn, el roⱡʉmba ndam, namba mel ti ekit tilimba? Wote, wamp korung mbʉ, wakʉt tikil nʉring ndam, wote ik ti nʉk kʉn, “Utʉma kuⱡmin ei ka, nu rʉng mel mbʉ akup namin!” nʉtmin ik ni, wak ramin. \v 33 Ni kʉn, wote wamp mat ndi, enim tʉk tiki punding. Uⱡ ⱡawa etmin wamp mbʉ kʉn, rup rumʉn ndam, tʉn nga uⱡ kai etmin mbʉ, etʉk kit munding. \v 34 Enim nga numan mbo ingk ei, kandʉk tʉk, uⱡ kit etmin mbʉ wak rʉi! Int enim nga ruk ting ila wamp mat, Got pilik mbi ndui nandʉrmin. Ei nga, uⱡ kit etmin kʉⱡ nga pilik mbi nduk, pipil kuⱡing nʉmp kʉn ik ei nʉnt. \s1 Wamp Kolk Tikil Rong Kʉn Namba Kʉng Ting \p \v 35 Wote, wamp nam ti ndi waldpa, nimba mel, “Wamp korung mbʉ, ⱡoprʉk kont muⱡing mel nant? Wote kʉng namba kʉng tʉk ⱡoprʉk kont muⱡing?” nitim. \v 36 Nim numan mbo petʉm muna mon? Nim kʉnapa mong, muna rʉng mong mbo nant ti, rarʉn ei koⱡpa, kai em ndam ku, rʉng mbo nant ti, rʉn ei nga, kont ti ku, mʉlʉ romba. \v 37 Wote kʉnapa, muna rʉng mbo, nant ti rarʉn ei, mong ei mendpʉⱡ, mʉi ila rarʉn. Wote, mʉlʉ ropa oⱡa omba ongum etpa, kuk rorum ei, rʉⱡi nakʉrʉn mon. \v 38 Rʉng mong nant ti rarʉn. Ei wote, mʉlʉ ropa oⱡa omba, namba ongum ropa, kuk pepa etmba ei, Got elim ndi, etpa pendʉtʉm. Wote, rʉng mong mbo elpa elpa mbʉ, Got elim ndi, ku etpa, ongum rondpa kuk rondpa etʉm. \v 39 Wote, mel mem pi mbʉ pora, kʉng tenda ei nga kuⱡi nakʉrmin mon! Wamp ei, kʉng ti kurmin, kng owa mbʉ kʉng ti ku, kʉi ei kʉng ti ku, oma ei kʉng ti ku kurmin petʉm. \v 40 Wote, oⱡa muⱡ ila mel tetʉm mbʉ, mon elpa ti ku purum. Wote, mana mʉi ila mel elpa elpa mbʉ nga tetʉm ku. Oⱡa kona muⱡ ila mel tetʉm mbʉ, mon ei elpa ti ku. Wote, mana mʉi ila namba mel tetʉm kanmʉn mel mbʉ, mon elpa ti ku purum. \v 41 Kona ant ei, elim mon purum uⱡ ei ti ku, wote kona kalimp ei, mon ti nga ku purum. Wote, mipil rangʉnt mbʉ, mon ti ku purum. Wote mipil rangʉnt mbʉ petmin ei nga ruk ila, en enim elpa elpa mon ti ku purum. \p \v 42 Wamp korung mbʉ, ⱡoprʉk kont moⱡung kʉn, uⱡ ei mel ku pemba. Koramin kʉng kʉⱡ mʉi ila angʉndʉtmʉn. Wote, rut nimba moⱡmba kʉng kʉⱡ, wote kʉⱡi naⱡʉmba, kont mba uⱡ nga kʉnt nga kont moⱡpa, mint mba. \v 43 Wamp kʉng kʉⱡ, ronduⱡ ti mon, korum ei kʉn kit moⱡnga, mʉi ila on etmin. Wote, wakʉt tikil rom ei kʉn, kʉng mon pi ronduⱡ kai wei ti ku tʉmba. \v 44 On etmin kʉng kʉⱡ, mʉi kona ila mendpʉⱡ, kʉng mendpʉⱡ kʉⱡ, wote rʉt nimba moⱡum ei kʉn, kʉng kʉⱡ muⱡnga nga kona kʉng waⱡʉm kʉⱡ. Ya mʉi kona nga namba kʉng kuⱡʉp mormin ei nga, muⱡnga nga kona kʉng ei nga ku tetʉm. \v 45 Buk Wingti ila nimba mel, \q1 “Got ndi, wu puⱡ mondpa itim ei, Andam ei mel min pi ei, mim itim,” nʉtʉm. \p Wote, wu Andam akil tepa ei, wamp pora kont mul uⱡ ngorum ei nga Muⱡnga ei. \v 46 Muⱡnga ei kuimp tepa mon, min pi mel ei kuimp tepa oⱡnga, wote muⱡnga ei akil tepa orum. \v 47 Andam kuimp tepa ei, mʉi kʉnggʉpʉn ila oⱡa tʉpa itim. Andam akil tepa ei, muⱡ kona moⱡpa mana urum. \v 48 Tʉn mʉi kona ila wamp mormʉn mbʉ pora, mʉi ei ndi, mim itim ei mel kapⱡa mormʉn. Wote, tʉn muⱡ kona timin wamp ei, muⱡ kona wu ei mel, kapⱡa kʉng timin. \v 49 Mʉi ila mim itim wu ei nga kʉng tʉtmʉn, ei mel ku, wote tʉn muⱡ kona wu kʉng tʉtʉm ei nga ku, kʉng timin. \p \v 50 Angmʉn! Na nʉnt ik ei nga puⱡ ei, ei mel, kʉng mem petʉm mim itim mel ei, Got nga wamp tʉpa mumuk rui kona ila kapⱡa rukʉr pi napʉmba. Wote, kit moⱡpa korum mel ei ndi, kont rʉk rʉk temba mel ei, kapⱡa ti natʉmba. \v 51-52 Ik mo ropa petʉm ti, nimp ent ik ei pilʉi! Tʉn wamp pora kuⱡi nʉⱡmin! Tʉnggʉt muⱡ mʉi raⱡ pora nim ui ila, Got nga pikul ik ei pilamina, tʉngʉnda mint, tʉn wamp mbʉ, tʉp ropʉl ropʉn, kont moⱡpa mint pi, kʉng kont kʉⱡ timin. Pikul ik ei nim kʉn, wamp korung mbʉ, tikil rok kont muⱡing, wote tʉnggʉt kuⱡi nʉⱡing mon! Wote, tʉn kont mormin wamp ei, kit kʉng kʉⱡ wak ropʉn, kʉng kont tenda ei nga timin. \v 53 Ei kʉn, kit moⱡmba kʉng kʉⱡ ndi, kit muⱡi nambuⱡmba, kʉng kont kʉⱡ tʉpa, pakʉmba mint. Wote, wamp kormin kʉng kʉⱡ, aldpa tʉpa ropʉl ropa, wamp kuⱡi nakʉrmin kʉng kont kʉⱡ, tʉpa pakʉmba mint. \v 54 Ei nga, kit morum kʉng ei ndi, kit muⱡi nambrʉm kʉng kʉⱡ nga tangga! Wote, korum kʉng kʉⱡ ndi, uⱡ nga kʉnt nga kont temba kʉng ei tʉmba. Ei kʉn, Buk Wingti ila, Got nga ik unt rorung ei omba, pena ila pemba, \q1 “Got ndi wamp kuⱡi peng ei, el etpa tʉpa, ropa wei etmba!” nitim. \v 55 “Wamp kuⱡi peng ye! Nim el etkʉn int pindin ei nga ronduⱡ ei nant? Wamp kuⱡi peng ye! Nim wamp etʉk kondrʉn ei nga ronduⱡ ei nant?” nʉtʉm. \p \v 56 Uⱡ kit mbʉ ndi, wamp kuⱡi peng ei, ronduⱡ nguⱡnga, wamp etpa kondrum. Wote, uⱡ kit mbʉ pora, mi ik ila ronduⱡ tʉtʉm. \v 57 Wote, Got kʉn angge namin! Tʉn nga Nuim Jisas Kraist nga ronduⱡ ila, Got ndi, tʉn ronduⱡ nguⱡnga, tʉn el etʉp int pendʉtmʉn. \p \v 58 Ei nga, na nga angmʉn kupa kʉⱡ! Enim ronduⱡ puk muⱡʉi! Nuim ei nga kongun enim ngurum mbila, muⱡ ti natʉk, rʉk rʉk etʉk mint muⱡʉi! Ei nambuⱡ emel, enim pʉtmin ni, Nuim ei nga kongun endʉng ila, etʉk wei pi nʉping mon! \c 16 \s1 Got Nga Wamp Tʉpa Rʉpʉndi Ku Moni \p \v 1 Akup ik nimp ent ei, Juriya kona ila nga Got nga wamp mormin mbʉ nga ku moni nguimin nʉtʉng ik ni nga, enim Korin wamp mbʉ, kundʉp nimp ent. Na ndi, Galesiya kona ila nga manga wingti kona kel elpa elpa mbila, anggʉtʉm mbʉ kʉn, ik nit ei mel ku itʉi! \v 2 Enim kongun etʉk, ku moni tʉtmin mbʉ nga mat, rʉk rʉk kor ou kʉn, tʉk mou rok muⱡʉi! Wote, na enim kʉn unt ei kʉn, ku moni mat wang ndup, enim kʉn andʉp ti nʉteimp. \v 3 Enim kʉn omp ruk unt ei kʉn, na ndi, mon ti rop, enim nga ku moni nguing kʉⱡ kʉn pendʉp, enim nga wu kandʉk tʉng kʉⱡ kʉn, ngump mundamba mek, Jerusalem kona ila ping. \v 4 Wote, na kunda mbin mel pem ndam, wote wu kʉⱡ na kʉn, rup rop mbin. \s1 Pol Ndi, Korin Wamp Kʉⱡ Kʉnimp Nimba Pitim \p \v 5 Na Masaroniya kona ila mbo kʉn, wote int enim kʉn uimp. Ei nambuⱡ emel, na Masaroniya kona ila rukʉr mbo kʉn, wote enim kʉn akil tep uimp. \v 6 Kona ʉt etʉm ui ei kʉn, na enim kʉn moⱡʉp ui mat, tʉp mundimp nʉmp pʉnt. Wote, kona ila nga moⱡʉp kʉn, kona nant tila mbi ei kʉn, na tʉk rʉpʉndeing. \v 7 Enim pilik mormin ei, na ndi, enim kʉn omp moⱡʉp, roⱡ pi nʉpimp ei, numan iti natʉnʉm. Nuim ei ndi, na kapⱡa nilinga ndam, enim kʉn omp moⱡʉp, ui ruⱡ etʉp tʉp munduⱡmba. \v 8 Wote, na Episis kona ila mbʉ moⱡʉp, (wit ropa rorum ui ei kandʉp timp) Pendikos. \v 9 Kona ila na nga el rui wamp mat mormin kep, kongun ronduⱡ kai itimp mbʉ tetʉm kant. \p \v 10 Wote, Timoti enim kʉn om ndam, nokundʉk kai etʉk, uⱡ kai mbʉ ndʉi! Wu ei, na Nuim ei nga kongun endʉt ei mel ku etʉm. \v 11 Enim wamp nam ti ndi, kang wu ei, tʉk mbuⱡ ngʉk uⱡ ti, iti nʉtʉi, mon! Timoti tʉk rapʉndʉk etangina, nombuⱡa mba ila, numan kai pilpa mba, wote na kʉn yant wangga! Na ndi, nokundʉp mor ei, angmʉn mat kʉn, kunda rup rok uing nʉmp kandʉp mor. \p \v 12 Wote, tʉn nga ana Apolus ni, angmʉn kat kʉn, int weing nʉmp, ronduⱡ mundʉp nʉt. Ei wote, akup omba mel, kapⱡa iti natilinga morum. Omba mel pem ui tila omba mint. \s1 Memp Ik Kʉⱡ \p \v 13 Enim tʉk mendʉk, mondpa pili ora ronduⱡ mundʉk muⱡʉi! \v 14 Enim wamp numan nguk kongun etʉk muⱡʉi! \p \v 15-16 Stepanas kʉn, elim nga wamp mbo kʉⱡ kʉn, morung uⱡ ei, enim pilik mormin. Grik kona ila wamp mbo kʉⱡ, kuimp tek numan ropʉl rok, wote en enim nga numan orunga mana nduk, Got nga wamp mbʉ nga nʉndʉk, kongun enditing. Angmʉn, enim mana tep waldʉnt ei, rʉp wamp i etpa mbʉ kʉn, wote wamp mbʉ nga mana orunga molk, kongun endʉtmʉn mbʉ nga uⱡ etmin mbʉ, kitip kandʉk pep rok itʉi! \v 17-18 Wu Stepanas, Potunatus, Akaikus na kʉn orung kʉⱡ nga numan enim. Enim na kʉn oⱡina, koⱡ ila wote wu kʉⱡ orung. Wu kʉⱡ enim etʉk, numan kai pendʉtʉng ni mel, na kʉn i ku etʉk, numan kai pendʉtʉng. Wu i etpa mbʉ nga kaip nʉndʉmin. \p \v 19 Eisiya mʉi kʉmp ila nga atinga manga anggʉtʉm mbʉ ndi pʉkʉ, enim kʉn, rawe ik kai mbʉ nʉk mundʉnmin. Akuila kʉn Prisila raⱡ kʉn, wote wamp raⱡ nga manga ila tʉk mou rormin wamp kʉⱡ ndi pʉkʉ, Kraist nga mbi ila, enim kʉn, rawe ik kai mbʉ nʉk mundʉnmʉn. \v 20 Ya ila nga angmʉn mormʉn kʉⱡ ndi, enim kʉn, rawe ik kai mbʉ nʉk mundʉnmʉn ku. Wote, tʉn Got nga wamp moⱡpʉn kʉn, int enim nga wʉng orunga wamp angmʉn mbʉ kʉn, ki tʉk, keta nu rok nok itʉi! \p \v 21 Na nga ki ila mendpʉⱡ, ya mon kʉⱡ ront. Na Pol ndi, enim kʉn, rawe etʉp mundunt. \v 22 Wamp nam ti, Nuim ei numan ngui ngangʉm ndam, wamp ei kit muⱡangga! Tʉn nga Nuim ei wangga! \v 23 Nuim Jisas nga wamp kont kaimp kul uⱡ mbʉ, enim kʉn kan piyangga! \p \v 24 Kraist Jisas nga mbi ila, na nga numan ei, enim kʉn tep pora ndunt.