\id HEB - Ese (Managalasi) NT [mcq] -Papua New Guinea 1999 (web version -2014) \h Hipuru \toc1 Hipuru \toc2 Hipuru \toc3 Hi \mt1 Hipuru \c 1 \s1 Godoni Vuꞌa Huni Harihijihuni Vaji ꞌWaramajina \p \v 1 Nitama Godira vea ani aniꞌinijino Huni vuꞌa ꞌunama ani aniꞌinijino poropetia ꞌwaravumakame amuhu núna najahara. \v 2 ꞌEnakaivo ike vea túchamaikaho Hu Huni Harihi jihuni vaji nú ꞌwarumana. ꞌEne Godira aachiꞌa mahoꞌokaho Hunaꞌe rehuna nahama ꞌwaramana. ꞌEne Huni vaji ꞌuꞌo mweꞌa vene ꞌee uneunecha mahoꞌokaho vesihana. \v 3 Godi Hu icháꞌinijaho Hariaha ijaꞌinaꞌomo Hu najuhana. Hariahijara raka kaꞌene venajaho Godi ijaꞌina venuna. ꞌEne Huni harurijino uneunecha mapoka kaꞌene maira ꞌwaraꞌeme rejajija Hu ꞌuninamiuꞌe puni tiniji navura. ꞌEnavo Hu kwama núni sisea sovume paranajaho akúpa huni Godi niꞌimaꞌuri jihuni ija manaꞌinijaꞌi tinia kaꞌene Hu taꞌarohuniji asuma hinana. \s1 Godoni Harihijihuni Nimaa Nimaijina \p \v 4 Hu nihoꞌo Godoni ꞌona ojiꞌina asitaha paranana. ꞌEne Huni ihijaho niꞌimaꞌura ꞌona ojiꞌina puni iha asitahana. \v 5 Godiho Huni Hariha ijá ꞌwama \q1 A Nuni Hariha. Iviasi Na Oni Oma reju ꞌwamana. \p Ijaꞌinaꞌe ꞌona ojiꞌina pina paꞌwaramana. ꞌEne kúꞌo Godi ijá ꞌwama \q1 Na Huni Oma reje Hu Nuni Hariha rehuna ꞌwamana. \p \v 6 Godira vea kaꞌene Huni Hariha ranavume iki mweꞌi roani veijino Godi kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Veje Godoni ꞌona ojiꞌina mahoꞌo Hu oja maꞌavara ꞌwamana. \p \v 7 Hu Huni ꞌona ojiꞌina rone ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Hu Huni ꞌona ojiꞌina hwasisia saꞌine ꞌee Hu pu venae Huni pwea vena harura punaꞌi rehuna ꞌiamana. \p \v 8 ꞌEnakaivo Huni Hariha rone ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Oo Godi! Oni toronuijaho majama nama apena vaꞌuna. Oni kini huni harurijaho Oni ariramaa vajijino najuhu. \v 9 A iraka ariramaiji oja mahu. ꞌEnavo siseijija A senamuna. Ijihuni hahi Godi, Oni Godijara ꞌwerua kaꞌene teamanama parahunijino A usetaꞌikaꞌi ea ꞌahoꞌa pausetiana ꞌwamana. \p \v 10 ꞌEne kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 A Natohwa! Mweꞌa kehuni anejijaho Ara venana. ꞌEne akúpa ꞌee uneunecha kaꞌene navujija Oni isura. \v 11 Pu paꞌareꞌeja vo A majama hina apena vahuna. Pu ateha punaꞌi sahasa rehuna. \v 12 Ara pu ateha punaꞌi tahuahuna. Pu atehapo siserasahu jaꞌinaꞌe pu ꞌuꞌo siserasahuna. ꞌEnakaivo A aniꞌina parehuna vo A majama ijaꞌina hina apena vahuna ꞌwamana. \p \v 13 ꞌEnakaivo Hu Huni Hariha ijá ꞌwama \q1 Nuni ija manaꞌinijaꞌi asuma hiꞌeje Na Oni naka Oni mumora hari irechahuna wamana. \p Ijaꞌina ꞌona ojiꞌina pina paꞌwaramana. \v 14 ꞌEnavo ꞌona ojiꞌinijija pu ma pwea. Pu ꞌavenaꞌomo Godira irechamiuꞌe ea irahipo maranihuna apejajihi ꞌajoahura. \c 2 \s1 Maranúani Nimaa Nimaijaho Ija Kisi ꞌUnahunijina \p \v 1 Ijihuni hahi nú iraka kaꞌene hejajaho hami hami hena vwihaꞌavara. Vejuroꞌikaꞌi nú ꞌunama ani rovaꞌejakúna. \v 2 ꞌEnavo ꞌona ojiꞌinapo vuꞌa kaꞌene ꞌwaravajija aniꞌina parehuna. ꞌEne ea sisesa ijija ꞌee vupahevura ijá eha areri vajihuna. \v 3 ꞌEnaꞌomo nú marania parahuniji pataaroꞌavajaho nú eha sisea kaꞌene apehunijaho icháꞌina asinaꞌeja? Ijihuni maijaho Natohwijara ꞌwaramanaꞌomo ea kaꞌene hejajipo ijaho nimaa ꞌwavara. \v 4 ꞌEjumakame Godira ijí nimaa ꞌiamarena najahajaho aacha ꞌee uneunecha ani ani vejuma rene ꞌee ea areri pavehuniji vejume ea oja hwaꞌusahara. ꞌEne Godoni ꞌAveni jihuni swara ea irá vajaꞌiro ura renajaho Hu vajahuna. \s1 Ea Kaꞌene Nú Aheruma Roume Maranúajina \p \v 5 Ijihuni hahi mweꞌa pini kaꞌene rohunaka ꞌwaravujaho ꞌona ojiꞌina mweꞌa kajaho paꞌajohuna. \v 6 ꞌEnakaivo ea pini Godoni ira vaji vena ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Emaijaho irakaꞌomo A hine hu vwihano? Emaa Puni Harihijaho irakaꞌomo A hina Hu vwihananamo? \v 7 A emaa venajaho Godoni ꞌona ojiꞌini jihipuni hari maꞌuako hihuna venana. ꞌEnavo A Huni pinana vejuma ꞌurine ꞌee Huni iha ahasirimana. Ara Hu iji pijaharena Ara Oni iji raka kaꞌene venajaho Hura ꞌajoahuna vajahana. \v 8 Ara uneunecha mahoꞌo Huni mumora hari irechamana ꞌwamana. \p Nú uneunecha mahoꞌo ꞌwavujaho pina paasinavara rona ꞌwavura. ꞌEnakaivo nú maiꞌo uneunecha ꞌahoꞌa kaꞌene Huni hara panavujija pakivura. \v 9 ꞌEnakaivo nú Jesu kavara. Vea maꞌuako Hu ꞌona ojiꞌina puni hari hinana. Ijihuni maijaho Hura núnijihunaꞌe kwamanaꞌomo Godira vejume Huni pinana ꞌurine ꞌee Huni iha niꞌimaꞌura renana. Godira maiji vwihanúajara rejume Jesuho ea mapoka kaꞌene mweꞌakaki hiju jihipunaꞌe kwamana. \v 10 Godira uneunecha mapokakaho Hunijihunaꞌe venanaꞌomo Hu areri Huni harihija mapokijihi puni pinana veje ꞌurihuna. Ijihuni maijaho Hura ahija kaꞌene apena jihunaꞌe pu maraniajaho nimaa nimaa renana. \v 11 ꞌEnaꞌomo Jesuho ꞌee ea kaꞌene Hura venaume ariramaa rejajija pu puꞌúmo ahuma Oma kwinuna. Ijihuni hahi Hu nú ꞌuꞌuhu Nuna ꞌee maꞌipu Nuna ꞌúꞌiro venujaho pajumuna. \v 12 Hu ikaꞌina ꞌwaramana \q1 Na Nuni vwehijija Oni iha rone pu ꞌwarahuna. Na sosi epuni vaji A rone javaa vene taꞌarorahuna ꞌwamana. \p \v 13 ꞌEne Hu kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Nuni nimairoa Huni vaji nahuna ꞌwamana. \p ꞌEne Hu kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana \q1 Ike kaha! Na ꞌee harihija kaꞌene Godira vajihajihi kiha! ꞌwamana. \p \v 14 Ijihuni maijaho Godoni harihijijija emaijihunaꞌe pu haha ꞌee ꞌaa rukina. ꞌEjume Jesu ꞌuꞌo roe haha rukina rene ꞌee ꞌaa rukina rejume emaapuni ꞌunamiji nahejara. Hu Emaa renajihunaꞌe Hu areri kwahuna. Setanira kwamasahuri harura kaꞌene ꞌunanamuji Jesura kwavakame harura kajaho tiraꞌusaha paraꞌamarono ijihunaꞌe Emaa renana. \v 15 Ike ꞌunama nikwisuꞌinakino ea kaꞌene kwahuna juviꞌini jihipuni pwea rena hijuji niꞌajiha kwamana. \v 16 Nú niheju. Jesura roajaho Hu Eparahami oni amuhija niꞌajiꞌahauma roana kaivo Hu ꞌona ojiꞌina paniꞌajiꞌiro roana. \v 17 Ijihuni hahi Jesuho emaa icháꞌini jaꞌinaꞌe Hu ꞌuꞌo ijaꞌinaꞌe renana. Ijihuni maijaho Hu areri hami ꞌahúe ꞌee núni Niꞌajúhiꞌina rena Godoni unaꞌi majama ꞌajouhuna. ꞌEne Hu areri emaapuni swasa vejakame puni sisea paꞌarehuna. \v 18 ꞌEnajihunaꞌe Hu oriꞌini vaꞌe ahija apene ꞌee venaka vaji vaꞌana. ꞌEꞌiraꞌomo nú ahija apeꞌeja ho venakúa vaji vaꞌavajaho Hu areri niꞌajúhuni jihunaꞌe avanana. \c 3 \s1 Jesuho Niꞌajúhiꞌina Natohwa Kaꞌene Mosisi Asimajina \p \v 1 ꞌEnajihunaꞌe vwehu nuna ariramaa Godoni ehija kaꞌene Godoni ari vaꞌiro vaꞌukije Jesu Godoni Apasoru ꞌee Niꞌajúhiꞌina niꞌiniji nú rona ꞌwaravuji vwihaꞌavara. \v 2 Hu Godi kaꞌene Hu iji pijaha jihunaꞌi majama hami venuna. Areri Mosisira Godoni vuꞌa ꞌwavuri sei uneunecha mapoka kaꞌene navuji majama hami venujaꞌina venana. \v 3 Mosisi oni pinana kaꞌene taꞌarohunijaho Jesuni pinana kaꞌene taꞌarohunijara nihoꞌo niꞌimaꞌura. Areri ara mavarasaꞌina kaꞌene vejaji taꞌarohujaho ea kaꞌene ara kaji venaji taꞌarohujara asima paranana. \v 4 Ara kwinu kwino ea kaꞌene ara vejiꞌinijara venuna kaivo Godiho uneunecha mahoꞌo Hu vesihana. \v 5 ꞌEnakaivo Mosisiho pwearu rene Godoni sei majama hami ꞌajohiꞌi venuna. Hu raka kaꞌene kame henajaho túnaꞌi ijija rona ꞌwarahuna. \v 6 Keriso kaꞌene Godoni Harihijara majama hami Huni sea ꞌajohuna. ꞌEnaꞌomo nú nimaa rojiꞌi ija kisi ꞌunanama hina vaꞌe uri useꞌavajaho nú sea kajina. \s1 Godoni Ehipo ꞌOjuta Hwena Hihunijina \p \v 7 Ijihuni hahi Godoni ꞌAvena ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Iviasi ja Huni ira heꞌavajaho \v 8 ja joni oja paveja kisina reꞌama. Areri Isureri opo nechi riri Godinaꞌi ninakarame ꞌee pataarohe ꞌee vena kavajaꞌina paveꞌavara. \v 9 Nechiꞌa kajine joni opipo Na pu ajihukiviꞌi pu hine Na vena kivara. Nara raka kaꞌene ea areri pavehunaka juara mapoka mapoka (40) vaji vejujaho pu nikaviꞌi pataarorihara. \v 10 ꞌEjumakame Na ike amuja kaꞌene hijukipo ajinivumakame Na ikaꞌina ꞌwaravuta. Puni ojijaho veko veko nikwinu Na túchahehunijiruna. ꞌEne raka kaꞌene veꞌavarono ꞌwaravujaho pavejura. \v 11 Nuni sena vaji ikaꞌina ꞌwaravuta. Pu nihoꞌo Nuni tinia kaꞌene ꞌojuta hwena hihunijaho pavaꞌe useꞌeja ꞌiavuta. \p \v 12 ꞌEnakúne vwehu nuna hami vwihaꞌavara! Vejuroꞌikaꞌi joni oja sisea ꞌee panimaa rojujara veje Godi kaꞌene majama hijiꞌiniji túchahaꞌejakúne vwihaꞌavara. \v 13 ꞌEnajihunaꞌe iviasi ꞌwarumu kajaꞌinaꞌe veku veko ꞌwame niꞌajaraꞌavara. Vejuroꞌi joni vaji ea pina siseijara pisimie huni oja kisimaꞌura rehuna. \v 14 ꞌEnavo nú ija kisi ꞌuname marako nú hami vejajaꞌinaꞌe hami vena vaꞌe uri useꞌavajaho nú Jesu puꞌúmo Huni uneunechijaho ahuma ꞌekahuna. \v 15 Ruramareꞌe ꞌwaravukaho parunamiꞌavara. \q1 Iviasi ja Huni ira heꞌavara. Ja joni oja paveje kisina reꞌama. Areri Isureri opo ninakarame pataaroriha jaꞌina paveꞌavara ꞌiamana. \p \v 16 Ea ijija irahipo Huni ira hejiꞌi Godinaꞌi ninakarame ꞌee pataarohare? Ea kaꞌene Ijipiti rene Mosisira aherama roajipo avajare? \v 17 ꞌEne ea irahipo juara mapoka mapoka (40) vajijaho Godi vejume ajimane? ꞌÚ ea kaꞌene nechiꞌi sisea vejumakame kwamasahajine? \v 18 ꞌEe ea irahijaꞌe Godi Huni sena vaji pu pavaꞌe Huni tinia kaꞌene ꞌojuta hwena hihunijaho usehuna ꞌwaramane? ꞌÚ Hu ea kaꞌene Huni ira hene pavejujihi rona ꞌwaramane? \v 19 Ijihuni hahi nú iviꞌa kivujaho pu Huni ꞌojuta hwena hihuni tinijaho pavahuna. Ijihuni maijaho pu Godi panimaa roju. \c 4 \p \v 1 Nú vaꞌe ꞌojuta hwehunijaho Godi nahama ꞌwaramanaꞌomo majama ijaꞌina namu. Ijihuni maijaho ja ea ꞌahopo ijí pavahuni jihunaꞌe tea junumuna. \v 2 Godira ꞌojuta hwehuni tinijaho amairiaramana. ꞌEnaꞌomo ijaho vuꞌa maa maiuꞌina kaꞌene iviamaa nú ꞌwarumukaho nikwisuꞌina kaji pu ꞌwaravara. ꞌEnakaivo ijí vuꞌa kajara pu niꞌajihuna pana. Ijihuni maijaho Godira raka kaꞌene ꞌwaramajaho pu panimaa rojara. \v 3 ꞌEnavo nú ea kaꞌene nimai rojiꞌinijiru ijí Huni ꞌojuta hwena hijuri tinijaho vahuna kaivo ea kaꞌene panimai rojiꞌinijija Godi ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Nuni sena vajijino ikaꞌina ꞌwaravuta. Pu nihoꞌo pavaꞌe Nuni tinia kaꞌene ꞌojuta hwehunijaho useꞌeja ꞌiamana. \p \v 4 Nú nihejura. Godoni ira vaji vea iropu noꞌo ijí rone ikaꞌina ꞌwaramana. Na kaukara vena vaꞌu vaꞌu vea iropu noꞌo ijaho ꞌojuta hwena hijuta ꞌiamana. \v 5 ꞌEne Godoni ira pina vaji ikaꞌina ꞌwaramana. Pu Nuni ꞌojuta hwena hijuri tinijaho pavaꞌe useꞌeja ꞌiamana. \v 6 Ijihuni hahi Godoni ꞌojuta hwejuri tinijara namujaho emaapo ijí vahuni jihunaꞌe namu. ꞌEnakaivo ea kaꞌene marako vuꞌa maa maiuꞌinake hejajija pu tinia kajaho pavaꞌara. Ijihuni maijaho pu Godi panimaa rojara. \v 7 Ijihuni hahi ꞌojuta hwena hihuni tiniji vahunaꞌe Hu vea pina amairia ranamana. ꞌEnaꞌomo vea kajaho iviamaina. Godira vuꞌa kaꞌene nimarako pu ꞌwaramajaho Hu kúꞌo Teviti ꞌwaramarena ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Iviasi ja Huni ira hena veꞌavara vo joni oja paveje kisina reꞌama ꞌwamana. \p \v 8 Ike ꞌojuta hwena hihuni tinia maiuꞌinakaho Kenani Josuara aherama vaꞌe arumajaho parona ꞌwaravu. Ijí tinia kaji reꞌipisa Godiho ꞌojuta hwena hihuni tinia pina parona ꞌwaravaꞌa. \v 9 Ijihunaꞌe vea pina namunaꞌomo Godoni ehija Sapati kaji ꞌojuta hwehuna. \v 10 ꞌEnaꞌomo ea irara Godoni ꞌojuta hwejuri tinia kaji vaꞌajaho huni kaukara kaꞌene venajara paꞌarejume ꞌojuta hweꞌiro vaꞌana. Areri Godira Huni kaukara ve paramarena ꞌojuta hwena jaꞌinaꞌe hwenana. \v 11 Ijihuni hahi nú harura venareje ijí ꞌojuta hwena hihuna kaji vahuna. ꞌEnavo ea irahipo panimaa roꞌavajaho areri Isureri opo panimaa rojajaꞌinaꞌe veꞌava jihunaꞌe pu tinia kajaho pavahuna. \v 12 Godoni irijaho maiꞌo hijiꞌini harurijara ituꞌoꞌuna paranana. Huni enijaho soꞌwa kaꞌene ꞌena ronu ronujaho asitaha paranana. ꞌEnaꞌomo soꞌwa kajihuni enijara nuni ura ꞌee vwihijaho ꞌuhua aruma vaꞌe ꞌeꞌuhuna. ꞌEnareje núni oja icháꞌinijaho najuha parahuna. \v 13 Uneunecha mapoka kaꞌene venaji pakiꞌeje nahuna paꞌamaa. ꞌEne uneunecha mapokakija Huni nia ꞌahijaho samaumaa areri maisu namijujaꞌina. Ike Godikara raka kaꞌene nú vejujaho veje samaahiravakame nú ijihuni maijaho Hu ꞌwarahuna. \s1 Jesuho Niꞌajúhiꞌina Natohwa Kaꞌene Arira Nimaa Nimaijina \p \v 14 Ijihuni hahi Jesu kaꞌene Godoni Harihijaho núni Niꞌajúhiꞌina Mavarasaꞌina Niꞌimaꞌurijara akúpi ꞌahi vaꞌana. ꞌEnaꞌomo nú ijihunaꞌe Hu ija kisi ꞌuname nimaa rojiꞌi hina apena vahuna. \v 15 Ike núni Niꞌajúhiꞌina Niꞌimaꞌurakara núni ajuasinijaho hena kamuna. Ijihuni maijaho venakúa kaꞌene nú vaꞌe aruvukaho Hu ꞌuꞌo ijaꞌina vaꞌe arumana vo Hu sisea kwinu pavenana. \v 16 ꞌEnakúne núni Godi mavwihanúa aremu jihuni toronu rori pajuꞌikaꞌi Huni unaꞌi vaꞌajiva. ꞌEꞌavajihunaꞌe Huni numisaraa ꞌee mavwihaniiꞌinijaho nú pivusaꞌavajaho Hu niꞌajúha vajúhuna. \c 5 \p \v 1 Nitama sosi puni niꞌajihiꞌina natohwa emaaꞌe iji pijahuꞌe hura emaa ꞌahoꞌijihi punijihunaꞌe Godoni unaꞌi niꞌajihuna. ꞌEjukame pura puni swara kaꞌene ꞌeka roe vajahujaho hura ꞌeke punijihunaꞌe Godoni swasa venana. ꞌEne kúꞌo puni sisei jihuni swara kaꞌene ꞌeka roe vajahujaho hura ꞌeke puni sisei jihunaꞌe swasa venana. \v 2 ꞌEne hu emaaꞌomo hu areri kiviꞌi ea kaꞌene pivusahiꞌina ꞌee ani ani ro vaiꞌiniji niꞌajihuna. Ijihuni maijaho hu ijaꞌini jihuni hahi hu areri niꞌajihuna. \v 3 Ijihuni hahi hu ea ꞌahopuni sisei jihuni swasa vene ꞌee huni sisei jihuni swasa ꞌuꞌo venuna. \v 4 Ei pini hu maoriꞌini urareje niꞌajihiꞌina natohwa rejakame ea na taꞌaroriha roꞌamajaho hu parehuna. ꞌEnakaivo Godira Eroni iji pijaha jaꞌinaꞌe pijaꞌamaji rehuna. \v 5 Ijihuni hahi Kerisoho Hu oriꞌini taꞌarosaravakame ijihunaꞌe Niꞌajihiꞌina Natohwa rehuna pana. ꞌEnavo Godi kaꞌene ikaꞌina ꞌwaramajara \q1 A Nuni Hariha ꞌee Na iviasi Oni Oma ꞌwamajara iji pijahana ꞌwamana. \p \v 6 ꞌEnakaivo ea pina Godoni ira vaji vena ikaꞌina Hu rona ꞌwaramana. \q1 A Merakisiteka oni amujaꞌomo Niꞌajihiꞌina Natohwa kaꞌene majama hina apena vahunijina ꞌwamana. \p \v 7 Vea kaꞌene Hu iki mweꞌi hinajino Hu pakwahuniji niꞌajaꞌamarono Godoni siporua ꞌonarena ira ajira ꞌee niraviꞌi jarimana. Hu Godoni siporua ꞌonajihuni maijaho Hura Huhusu niꞌajahuni jihunaꞌe ꞌonana. ꞌEjumakame Godi Huni siporua henajihuni maijaho Hu Godoni hura venana. \v 8 Jesu Godoni Hariha vo ahija kaꞌene Hu apena jihunaꞌe Omahoni ira hene vejiꞌina renana. \v 9 Ijihuni hahi Godira vejume Hu Niꞌajúhiꞌina Natohwa ariramaa renana. ꞌEnaꞌomo Jesuho majama hihuni Anesuraꞌomo ea irara Huni ira hena veꞌamajaho hu majama hihuna. \v 10 Jesu Merakisiteka oni amujaꞌomo Godira Hu iji pijahume Hu Niꞌajúhiꞌina Natohwa renana. \s1 Nimairoa Patúchahahuni Jujuvua \p \v 11 Nú Huni vuꞌa ꞌahoꞌa mapoka ꞌwarahuna vo ja pahehuna kivu. Ijihunaꞌe nú icháꞌina vuꞌa ja ꞌwarave heꞌeja? \v 12 Ja Godoni ea nitama ora. ꞌEnaꞌomo ja areri ea ꞌahoꞌa najahune saꞌina. ꞌEnavo ea ꞌahopo roe ja niꞌajihe Godoni ea maiꞌo rejare puni vuꞌijaho ja kúꞌo ꞌwarahuna. Ja areri musia saꞌinaꞌomo ja musaru iju kaivo ꞌiruma kaisina ja paijura. \v 13 ꞌEnaꞌomo ea irara musaru ijiꞌi hinujaho hu maiꞌo Godoni ira ariramaijaho areri pahenu jihunaꞌe hu musia. \v 14 Godoni ea emaakina rejajija puni ꞌirumijaho kisina. Pu opuipo rakijara maa ꞌee rakijara siseijaho nasarama hena kaviꞌi maijiru vejura. \c 6 \p \v 1 ꞌEnakúne Keriso oni ea maiꞌo rejari vuꞌa hura hara pahine nasaraviꞌi naꞌavara. ꞌEnavo harura vena paramareje Keriso oni vaji emaakina reꞌavara. ꞌEnajihuni hahi nú kúꞌo ꞌunama vuꞌe sisea areha ꞌiahuni vuꞌa paꞌwarame ꞌee Godi nimaa roha ꞌiame hura hara paꞌwarahuna. \v 2 ꞌEne kúꞌo paꞌunama vuꞌe toa samauri vuꞌa ꞌee ija húmata ꞌahi irechamiuri vuꞌa ꞌee kwamasahiꞌinijipo kúꞌo ꞌurihuni vuꞌa ꞌee ꞌotua vene majama eha sisea apehuni vuꞌa kúꞌo hura hara paꞌwarahuna. \v 3 ꞌEnajihunaꞌe Godoni ura reꞌamajaho nú ijaꞌina vehuna. \v 4 Ikaho ea kaꞌene hanajiꞌina nihena kavajihipuni vuꞌa. Pu akúpa huni swara mamaijaho niapene ꞌee Godoni ꞌAvena apejara. \v 5 ꞌEne pu Godoni irijihuni maijaho hene ꞌee harura kaꞌene maiꞌo rohunijija nihena kavara. \v 6 ꞌEnakaivo pu Godi ranama vaꞌajihunaꞌe pu puni sisea vwihana temukave areꞌikaꞌi kúꞌo ꞌunama rohuna areri pana. Ijihuni maijaho pu kúꞌo Godoni Harihiji korosi ꞌahi ꞌanae ranavuꞌe Hu jumujaꞌina vena avaju. \v 7 Godira juara mejiꞌiniji merajaha jihunaꞌe neha pinareꞌe kukua huna ꞌurina marasahura. \v 8 ꞌEnakaivo juasiꞌa kajara ija oma rukine ꞌee ꞌwitita ijipo ꞌurine rareꞌavajaho juasiꞌa maa paꞌana renana. Ijihunaꞌe juara anesurijara namahareje veni jae rehuna. \v 9 Ehu núne kaꞌene nú ja oja mihukije nú ꞌwaravu jihuni maijaho ja ijaꞌina ꞌiamareje ꞌwarahuna pana vo joni maijara ijija asitahana. Ja Godoni ea renareja marania jaꞌinaꞌe hina vahuna. \v 10 Godi nimaa nimaaꞌomo ja Huni iha ꞌahijino kaukara kaꞌene vejiꞌi Hu oja mahe ꞌee jara Godoni ehija kaꞌene oja mihareꞌe niꞌajihe apena vaiꞌi hijukaho Hu paruhuna. \v 11 Núni urijaho jara ea kaꞌene oja mihujaho majama nama apena vahuna ura renua paranu. Ijihuni maijaho raka kaꞌene ja ꞌajaha hijujihuni maijaho nimaa roe ꞌeꞌuje kahuna. \v 12 Ja pauchaꞌasaꞌavara kaivo ea kaꞌene Godi nimaa rone raka kaꞌene nahama ꞌwaramaji apeꞌiro ꞌajaha hijujaꞌinaꞌe hiꞌavara. \s1 Godira Nimaa Nimaa Kaꞌene Nahama ꞌWaramajina \p \v 13 Godira Eparahami nahama ꞌwaramajaho Hu ichutoa papikiviꞌi ꞌwaramana. Ijihuni maijaho ea pini Hu asima hihuna pana. Ijihuni hahi Hu Huni iha ꞌurahiꞌi nahama ꞌwaramana. \v 14 Hu ikaꞌina ꞌwaramana. Na a nimaa nimaa merajahuna. ꞌEne Na nimaa nimaa a venaꞌe oni amuhija mapoka mapoka rehuna ꞌwamana. \v 15 ꞌEnajihunaꞌe Eparahami nahama ꞌwarama kaji masuani ꞌajaha hina vaꞌu vaꞌo vaꞌe piunamana. \v 16 Ea pu ichutoa pikivujaho pu asitahiꞌini jihipuni ihi ꞌurihiꞌi ichutoa pikivura. Ijaꞌina kaꞌene pu vejujaho pu iraꞌasina paꞌwaꞌavarono avajura. \v 17 ꞌUnama nikwisuꞌina kajaꞌinaꞌe raka kaꞌene Godira nahama ꞌwaramujaho Hu venuna. ꞌEnaꞌomo ea kaꞌene Godira nahama ꞌwaramajija Godiho Huni vwiha ani paveꞌena ꞌwaviꞌi hihunaꞌe Godi ura rena paranu. \v 18 Ijihunaꞌe Godiho Huni ihi ꞌurahiꞌi nahama ea ꞌwaramuna. Ike noꞌokija ani ani vehuna pana. Ijihuni maijaho Godiho iraꞌata areri paveꞌena. Ijihuni hahi nú ea kaꞌene Huni niha vaji vaꞌajija nú pajuꞌikaꞌi Hu raka kaꞌene nahama ꞌwaramajaho ija kisi ꞌunanama hihuna. \v 19 Ike nimairoa kaꞌene nú apejakaho núni ꞌavena niꞌajahe nihoꞌo kikisina rehunijina. Ike nimaaroakaho nimaa nimaa ꞌee kikisina namihunijine ꞌee ateha kaꞌene tanumanamaji areri vaꞌe aruhunijina. \v 20 Jesura ijí ateha kaꞌene tanumanama jihuni vajijaho núnijihunaꞌe Hu vaꞌe urana arumana. Hu Merakisiteka oni amuji jihuni vaji Niꞌajúhiꞌina Natohwa rena hinu. \c 7 \s1 Merakisiteka Niꞌajihiꞌina \p \v 1 Merakisiteka Serami opuni kinia ꞌee Godi Ichutoi Maa kaꞌene niꞌimaꞌuri jihuni niꞌajahiꞌina natohwa. Vea kaꞌene Eparahami vaꞌe kinia mapokijihi puꞌúmo ajira vene hura rarene ꞌanie parana roumakame Merakisitekara ꞌunamutoi piuname Eparahamiho merajahana. \v 2 ꞌEnarena Eparahamira ajira vene kinia ꞌanii ranaꞌikaꞌi puni kukua mapoka ꞌeka roana. ꞌEnaꞌomo kukua kajihuni taisijaho Godonaꞌe pwinanaꞌa Merakisiteka vajahana. Merakisiteka ꞌwavujihuni maijaho Kinia Ariramaa ꞌee hu Seramiopuni kinia. Serami ꞌwavujihuni maijaho Matauviꞌina. \v 3 Merakisiteka oha oma paꞌane ꞌee hu amuja ichihi rena roajaho pahejiꞌina. ꞌEne hu nahejajaho pahena pakame ꞌee huni hia aneja púsa pahejiꞌina. ꞌEnakaivo hu majama niꞌajihiꞌina rena apena vaꞌana. Hu Godoni Harihiji vareꞌina. \v 4 Merakisitekara hu icháꞌina niꞌina renaji vwihaha. Eparahami Isureri opuni ea tamanijara huni kukua taisi pwinanaꞌa vajahaji vwihaha. \v 5 ꞌEne Rivai oni amuhija kaꞌene niꞌajihiꞌina rejajipo Mosisi oni tamanijara ꞌwarama jaꞌinaꞌe taisi emaapuni vaji nianae ꞌee puni kachiꞌina vaja ꞌuꞌo nianaara. \v 6 ꞌEnakaivo Merakisitekaho hu amuja ichihi rena roajaho pahene ꞌee Rivai oni amuja vaja parena roana vo Eparahamira Merakisiteka taisi vajahana. ꞌEne Godira Eparahamiho nahama ꞌwaraviꞌina vo Merakisitekara merajahana. \v 7 ꞌEnavo ea mapoka paninakaravu vo nihena kavu. Ea kaꞌene ea pina merajahujaho hura hu asimajihunaꞌe avanu. \v 8 Jua puni sosi ꞌajohiꞌinijija ea pununaꞌi taisi vejura vo pu kwamasahura. ꞌEnakaivo Merakisitekaho ꞌuꞌo ea hununaꞌi taisi vejura vo hu majama hina apena vaꞌena. \v 9 Rivaiho Eparahami oni ꞌaa rena naꞌeme Eparahamira taisi kaꞌene Merakisiteka vajahajaho Rivai ꞌuꞌo huni taisi vajahu jaꞌina renana. \v 10 Rivaiho panahejiꞌini veijino Merakisitekara Eparahamiho piunamana. \v 11 Rivai epo kaukara kaꞌene vejujara reje nú Godoni ea reꞌipisa rakijihunaꞌe Godi núni niꞌajúhiꞌina Eroni oni vaji paranavume roꞌeme Hu Merakisiteka oni vaji ranavume roane? \v 12 ꞌEnaꞌomo sosi niꞌajihiꞌini jihipuni ꞌunamijaho aniꞌina rene ꞌee varapiji ꞌuꞌo aniꞌina renana. \v 13 Ijihuni hahi núra Ea kaꞌene rona ꞌwaravujaho amuja aniꞌina rona ꞌwaravu. ꞌEne Huni amuhija ea pina swasa vejuri tini kaukara pavejiꞌina rona ꞌwaravu. \v 14 ꞌEne na ꞌwaravujihuni maijaho nuni Natohwa kaꞌene Juta oni amuja vaji rena roaji rona ꞌwaravu. ꞌEnavo Mosisira Juta oni amuja vaji ea pina sosi niꞌajihiꞌina parehuna ꞌwamana. \s1 Ea Pina Niꞌajúhiꞌina Merakisiteka Vareꞌina \p \v 15 Niꞌajihiꞌina pina Merakisiteka vareꞌina kaꞌene roajaho samaumaa renana. \v 16 Hu roe Niꞌajihiꞌina renajaho Rivai opuni tamana vejakame Hu Niꞌajihiꞌina rehuna pana. ꞌEnakaivo Huni hiijihuni harura majama namajihunaꞌe Hu niꞌajihiꞌina renana. \v 17 ꞌEne Hu rone ikaꞌina ꞌwaramana \q1 A majama Niꞌajihiꞌina Merakisiteka vareꞌina rena apena vaiꞌi nahuna ꞌwamana. \p \v 18 Niꞌajihiꞌina rehuni varapa mapokijija mahoꞌo ꞌeka ani irechavume paranana. Ijihuni maijaho varapa kajija ajuarasahe harura parajara. \v 19 Ijihuni maijaho varapijara rejume ariramaa parejara. ꞌEne iviamai ijihuni tinijaho unenu pina mavarasaꞌina apejara. Ijihunaꞌe ijaho Godoni nini roajina. \v 20 Godira Huni iha ꞌurahiꞌi A majama Niꞌajihiꞌina rena apena vahuna ꞌwamana. \v 21 Pu ichutoa pikiviꞌi ꞌwarave niꞌajihiꞌina rehuna pana kaivo Godira Huni ihi ꞌurahiꞌi Jesuru ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 Natohwijara Huni iha ꞌurahiꞌi raka kaꞌene ꞌwaramajaho ani pavehuna. A majama Niꞌajihiꞌina rena apena vahuna ꞌwamana. \p \v 22 ꞌEnajihuni hahi Jesu Huhusu ike nahama ꞌwaramakaho veje marana parahuna. \v 23 Nitama sosi niꞌajihiꞌini jihipuni aniꞌinijaho ikena pu sosi niꞌajihiꞌina ea mapoka rejuraꞌomo ea kwinu kwamujaho ea pini huni tinia apena apenuna. \v 24 ꞌEnakaivo Jesura ea Niꞌajihiꞌina renajaho Hu majama hijiꞌini jihunaꞌe Hu Niꞌajihiꞌina rena apena vahuna. \v 25 Ijihuni hahi ea irara Jesuni vaji Godoni nini roꞌamajaho Jesu areri venae majama marania apena vahuna. Ijihuni maijaho Hu punijihunaꞌe majama hine pu vahaname puamu vena apene vahuna. \v 26 Núni Niꞌajúhiꞌina Natohwa ijaꞌinijaho mavarasaꞌina. Ijihuni maijaho Hu ariramaaꞌe ꞌee sisea pane ꞌee sisea pavwenaviꞌina. Hu ea siseijihi puꞌúmo nikwisuꞌina pana. ꞌEnajihunaꞌe Hu ꞌunama ahasirime taꞌarohunijaho uneunecha asitaha paranana. \v 27 ꞌEnavo Hu veku veko swasa pavenuna. Areri sosi niꞌajihiꞌina natohwepo vejujaꞌina pavenuna. Ijihuni maijaho pu marakuꞌa puni sisei jihunaꞌe vene ꞌee ijiꞌa ea ꞌahopuni sisei jihunaꞌe venareꞌe avajura. ꞌEnakaivo Jesura ijaꞌina kaꞌene venajaho Hu ꞌaha kwinu ea mapoki jihipunaꞌe korosi ꞌahi swasa venana. \v 28 ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene Mosisi oni varapa tamana ijihuni hari niꞌajihiꞌina mamaꞌinijija rejara vo pu emaijihunaꞌe areri pana. ꞌEnavo varapa tamanijaho vajihuma paraꞌeme Godira Huni ihi ꞌurahiꞌi Hariaha iji pijahana. Ijihunaꞌe Hariaha vejume majama ariramaa renana. \c 8 \s1 Jesu Núni Niꞌajúhiꞌina Natohwa \p \v 1 Nara ꞌwaravu jihuni vuꞌa nimaa nimaijaho ikena. Núni Niꞌajúhiꞌina Natohwijaho akúpa ꞌahi Godi niꞌimaꞌuri jihuni toronua kaꞌene namujihuni toi ija manaꞌinijaꞌi asuma hinu. \v 2 ꞌEnaꞌomo Hu Huni harai ara nimaa nimaijino Huni kaukara nimaa nimaa venuna. Ijí ara kajaho Natohwijara venana vo emaapo iji vehuna pana. \v 3 ꞌEnavo Juapuni sosi niꞌajihiꞌinapo Godi vajahu ꞌwaviꞌi swasa vejura kaivo núni Niꞌajúhiꞌina Natohwiji ꞌuꞌo swasa venana. \v 4 Hu iki mweꞌi hiꞌipisa Hu Niꞌajihiꞌina parejaꞌa. Ijihuni maijaho niꞌajihiꞌina mapoka Mosisi oni varapa tamani jihuni hahi swara vajihura. \v 5 Ike tinia kaꞌene pura kaukara vejajaho tinia nimaa nimaa kaꞌene akúpa ꞌahi namujihuni manura. ꞌEnajihunaꞌe Mosisira harai ara veꞌiro amairiaramajaho Godira ara kaji icháꞌina vehunijaho ꞌwaramana. Hu ikaꞌina ꞌwaramana. ꞌEnakúne ara kaji veꞌamajaho Nara manura kaꞌene huriꞌa ꞌahakino najahu kaꞌina veꞌamana ꞌwamana. \v 6 ꞌEnajihunaꞌe núni Niꞌajúhiꞌina Natohwijara kaukara kaꞌene venajara Mosisi oni tamana huni kaukara vejiꞌinijija asitaha paranana. Ijihunaꞌe vuꞌa maiuꞌina kaꞌene nahama ꞌwarama jihuni vaji niꞌajúhuna renana. Vuꞌa maiuꞌina kaꞌene nahama ꞌwaramajija mamaaruna. \v 7 ꞌEnavo vuꞌa kaꞌene maraku nahama ꞌwaravajara areri reꞌipisa vuꞌa pina kaꞌene túnaꞌi nahama ꞌwaravajaho paꞌana rejaꞌa. \v 8 ꞌEnakaivo Godi Huhusumaro amurijihuni vaji areri parenajaho kamana. Ijihuni hahi Hu ikaꞌina ꞌwaramana. Ike heha! Natohwijara ijá ꞌwama Vea maiꞌo rounaꞌomo roꞌeje Isureri ora ꞌee Juta ora Na Nuni vuꞌa maiuꞌina pu nahama ꞌwarahuna. \v 9 Ijí vuꞌa maiuꞌina kajaho joni opija kaꞌene Ijipiti opuni kwai hiꞌeme Nara Nuni iji ꞌeka roe samai ꞌeꞌumarejo roiꞌi vuꞌa kaꞌene nahama ꞌwaravujihu vareꞌina pana ꞌwamana. Natohwijara ikaꞌina ꞌwaramana. Nara pu nahama ꞌwaravuji hami pavejumakame Na pu túchahiuta. \v 10 ꞌEnakaivo Nara Isureri ora kajihipuni ꞌunama maiuꞌina vehuna. Nara Nuni ꞌunamijino Huni vwiha vajijaho samahune ꞌee puni oja vajijaho samahuna. ꞌEjakame pu Nuni ea reje ꞌee Na puni Godiaꞌe rehuna. \v 11 ꞌEjakame pu ehwaha ꞌee kachihwaha Natohwiji hena kaviꞌina reꞌipisana paꞌwahuna. Ijihuni maijaho emaina sesamaa mahoꞌo pu Na hena kiviꞌina rehuna. \v 12 Ijihunaꞌe Na puni sisea vwihania areme ꞌee runamie paꞌarehuna ꞌwamana. \v 13 Vea kaꞌene Godira ijá ꞌwama Ikaho vuꞌa maiuꞌinijina ꞌwamajino Hu vejume vuꞌa amurijaho maa paꞌana renana. Raka kaꞌene maa paꞌane ꞌee sahasa ꞌwaꞌavajaho ani ranave paꞌarehuna. \c 9 \s1 Mweꞌa ꞌEe Akúpa ꞌAhi Godi Oja Mahunijina \p \v 1 ꞌEnakaivo vuꞌa amurijaho icháꞌina Godi oja mahuniji rona ꞌwaramana. ꞌEnaꞌomo mweꞌaki tini nimaa nimaa Godi oja mahunijaho namana. \v 2 Harai ara kaꞌene vejajihuni vajijaho ruha noꞌona. Pinijaho naheha jauri tinijine ꞌee akuavuri harava useuri ꞌaiju ijina. ꞌEnaꞌomo ruha kajaho Ariramai jihuni Ruha ꞌwavura. \v 3 Atehi tanuva jihuni túnaꞌi ruha pinijaho Ariramaa Nimaa Nimaijina ꞌwavura. \v 4 Ruha kehuni vajijaho koruti ꞌaijua kaꞌene inisenisi jauꞌe amua tuama ajimujine ꞌee pukesia kaꞌene Nahama ꞌwarama jihuni Aka ꞌwavujara namujina. Aka kajihuni pukesi nupiijaho koruti vene ꞌee Aka kajihuni vaji korutia kavapwa vajijaho puretia kaꞌene mana ꞌwavujipo navara. ꞌEne Eroni oni pijuhijaho ihu vene aꞌa nahene ꞌee muna kaꞌene varapa iropu ropu vejajipo Aka vaja kajaho navara. \v 5 Onaꞌojiꞌina mavarasaꞌina kaꞌene Serapini ꞌwavujipo Aka rori namijiꞌi puni tahi rauraha namijajaho numiramuni tinia. ꞌEnakaivo uneunecha mapoka kajihuni maijaho iviamaa nú areri paꞌwarahuna. \v 6 Uneunecha mapokakija puni tiniji areri naꞌejuꞌe ijí tinia kajino niꞌajihiꞌinijija naꞌia mapoka va aruma usevura. Pu ijaꞌina vejujaho puni sosi kaukara vena avajura. \v 7 ꞌEnakaivo niꞌajihiꞌina natohwijara huhuri ijí Ariramaa Nimaa Nimaa tinia kajaho juara kwinu kwino vaꞌe arumuna. Hu vaꞌe arumujaho veku veko ꞌaa kaꞌene Godinaꞌi swasa vejakame huni sisei vahame ꞌee emaapo sisea kaꞌene vejuji vahahuniji ꞌekareꞌe vaꞌa arumuna. \v 8 ꞌEnakaivo Godoni ꞌAveni ꞌwaramajaho ruha kaꞌene Ariramaa Nimaa Nimaijaho emaapo vaꞌe aruhuna areri pana. ꞌEnavo ruha amurijara majama ijaꞌina naviꞌi naꞌipisa ea areri pavaꞌe aruvaꞌa. \v 9 Ike nara ꞌwaravukaho iviamaa raka kaꞌene renuji rona ꞌwaravu. ꞌEnavo emaapo swara kaꞌene swasa vehunaꞌe ꞌeka roujaho niꞌajihiꞌinapo ꞌeke swasa vejujaho ea kajihipuni sisea areri pasomahuꞌe paꞌarejura. \v 10 ꞌUnama kaꞌene tamanijaho ijí tamaneru vejuri ꞌunamijina. Tamana kajaho icháꞌinaꞌe ꞌiruma ine icháꞌinaꞌe toa ine icháꞌinaꞌe ija some ꞌee icháꞌinaꞌe haha ꞌajohe vejujina. Pu hine ꞌunama tamana kaji vena apene vaiꞌi naꞌeje naꞌi pini vea aniꞌini nituꞌeje ijaho parahuna. \v 11 ꞌEnakaivo ꞌunama maa mavarasaꞌina maiuꞌinaka Godira múhajaho Kerisoho Niꞌajihiꞌina Natohwa renana. ꞌEne harai ara nimaa nimaa mavarasaꞌina kaꞌene kahi akúpa ꞌahi namujaho emaa ija pavene ꞌee mweꞌa kehuna pana vo Hu ijí vaꞌe arumana. \v 12 Ijí ruha kaꞌene Ariramaa Nimaa Nimaijino Hu ꞌaa apena vaꞌe arumana. ꞌEnavo ꞌaa kajaho kotia ꞌee purumakau ijihipuni ꞌaa pana vo Huni ꞌaa kajino ea mahoꞌo majama maranihunijaho ijí niꞌaha kwisu apena vaꞌe arumana. \v 13 Tamana ꞌunamijaho kotia ꞌee purumakau puni ꞌaa ꞌee purumakau ꞌuꞌua kaꞌene veni jaujihipuni túa ijiꞌi ahuma ꞌekareꞌe emaa puni sisea vahaꞌavarono haha ꞌahi otiura. \v 14 ꞌEnakaivo ikaho nihoꞌo vwihaha! Nihoꞌo niꞌimaꞌurijaho ikena. Nú kwamasahuni ꞌunama kaꞌene vejujaho Keriso oni ꞌaijara núni oja sovuma paranana. ꞌEnajihuni hahi Godi kaꞌene majama hijiꞌinijaho nú oja mahe ꞌee taꞌarohu. Ijihuni maijaho Kerisora majama hinuni ꞌAvena vajijino oriꞌini sisea paꞌajara núnijihunaꞌe Godinaꞌi swasa kaꞌene ariramaijaho venana. \v 15 Ijihuni hahi Hu vuꞌa maiuꞌina kaji ꞌajohareꞌe Godiho ꞌee emaa puni rira muꞌoi hinu. ꞌEnaꞌomo ea kaꞌene iji pijihajija areri majama hihuna kaꞌene Godira nahama ꞌwaramajaho apehuna. ꞌEnavo Kerisora kwamajino ea kaꞌene vuꞌa tamana vajijino sisea vejajija sovume paꞌarena jihunaꞌe pu eha paapehuna. \v 16 Ea pina kwaꞌi ꞌahae ea ꞌahoꞌa iji pijihareje huni kukua ꞌekaꞌavarono ꞌwaramajaho vea kaꞌene hu kwaꞌamajaho eaka hu ija pijiha kajipuhipo ijí kukuaka hu nahama ꞌwarama kajija pu ꞌekahuna. \v 17 ꞌEnakaivo ea kajarahara pakwaꞌikaivo maiꞌo hiꞌamajaho ea ꞌahoꞌa paꞌekahuna kaivo hu kwaꞌamajiꞌa pu huni kukua kajaho ꞌekahuna. \v 18 Ijihuni hahi vuꞌa tamanijaho ꞌaa paariꞌamajaho unenu pina pareꞌena. \v 19 Godira tamana kaꞌene Mosisi mahaji hu marakoꞌa ea mapoka taha ꞌwaramana. Vea kaji hu purumakau ꞌee kotia ꞌanie ꞌaa vejume tevua vaji arihume ꞌee toa ꞌuꞌo ijí usesame sipi sapasa amapuꞌura ijí apúsame ꞌee icha kaꞌene hisapi ꞌwavujihuni tuamijino taurime ijí apúsaviꞌi ꞌena ꞌurine tamana huni puka ꞌahijino ijitie ꞌee ꞌena ꞌurine ea mapoka kajija ijitiana. \v 20 Ijitiꞌi ijá ꞌiama Ike ꞌaakaho Godira vuꞌa kaꞌene ja mihajara nimaa reꞌamarono avaju ꞌiamana. \v 21 Hu venajaꞌinaꞌe ꞌaa kajino harai arijaho ꞌena ijitie uneunecha mapoka kaꞌene vaji navajija ꞌena ijitiana. \v 22 Ijihuni hahi nú ijá ꞌwahuna. Mosisi oni varapa tamanijara ꞌwarama jaꞌinaꞌe uneunecha mapokakija ꞌaa kaji ijitia vaji chiha paꞌarehuna. ꞌEnaꞌomo ꞌaa paariꞌamajaho sisea vwihania arehuna paꞌana reꞌena. \s1 Kerisora Swasa Kaꞌene Venajara Niarerina \p \v 23 ꞌEnajihunaꞌe mweꞌa kehuni harai ara ꞌee ijihuni vaji uneunecha kaꞌene navujija akúpa huni kukuaꞌe matesaramareja vena usearaꞌomo hanuha puni ꞌaijara reje chiha paꞌarehuna. ꞌEnaꞌomo akúpa huni kukua nimaa nimaijihuni swasijara mweꞌa kehuni swasijaho asimana. \v 24 Ijihuni hahi Kerisora Arira Maijihuni Ruha kaꞌene matesaramareja ijí vejari ruhijaho pavaꞌana kaivo Hu ruha kaꞌene Ariramaa Nimaa Nimaiji akúpa ꞌahi núnijihunaꞌe Godoni unaꞌi vaꞌana. \v 25 Sosi niꞌajihiꞌina natohwijara juara kwinu kwinu paꞌareꞌejuꞌe hanuha ꞌai ꞌeka vaꞌe Ariramai jihuni Ruhi vajahu jaꞌina pana vo Kerisora akúpa ꞌahi vaꞌajaho Huni ꞌaijino ꞌaha kwinu mahume paranana. \v 26 ꞌEnakaivo ꞌaha kwinu ꞌaa kaꞌene mahajara areri parehuna reꞌipisa mweꞌakara aneja renaji rene Hu hura hara kwaviꞌi navaꞌa. \v 27 Emaa kwinu kwino kwamasahuni vea iji pijahuꞌe namunaꞌomo kwamasahareje ꞌotua vehuna. \v 28 Ijihuni hahi Kerisoho ea mahoꞌo kehipuni sisei jihunaꞌe ꞌaha kwinu kwamana. ꞌEnaꞌomo Hu kúꞌo roꞌamajaho sisehuna pakwaꞌi roꞌena vo ea kaꞌene Hu ꞌajaha ura rena paraꞌejuꞌe hijujipo maraniꞌavarono rohuna. \c 10 \p \v 1 Mosisi oni tamanijaho raka mamaa kaꞌene rohuni jihuni manura. Nitama swasa kaꞌene vejujaho juara kwinu kwinu paꞌareꞌejuꞌe vena vejura. ꞌEnavo ijara ea kaꞌene roujihi areri venae ariramaa rehuna pana. \v 2 ꞌEnavo ijipo somae ariramaa rena paraꞌipisa swasa kaꞌene vena vejujaho arevaꞌa. Ijihuni maijaho pu niariramaa renae ꞌee puni siseiji vwihana temukavu jaꞌina parejaꞌa. \v 3 ꞌEnakaivo juara kwinu kwino pura swasa kaꞌene vejujara rejuꞌe puni siseijaho vwinamuna. \v 4 Ijihuni maijaho kotia ꞌee purumakau ꞌaijija sisea sove paꞌarehuna areri pana. \v 5 ꞌEnajihunaꞌe Keriso kaꞌene mweꞌi roajara ikaꞌina ꞌwaramana. \q1 A hanuha swasa ꞌee swara ura parenau kaivo Ara haha kaꞌene amairia mihaji ura renau. \v 6 Nitama rene sisei jihunaꞌe swasa kaꞌene veni jae ꞌee swara kaꞌene vejujaho A maiꞌo tea pamanamuna. \v 7 Ijihunaꞌe Na ikaꞌina ꞌwaravu. Ike heha! Oo Godi Na roujaho Oni uraiji veꞌi routa. Areri Godoni ira vaji nitama Na rona ꞌwarimaji veꞌi routa ꞌwamana. \p \v 8 ꞌEne Na kúꞌo ikaꞌina ꞌwaravu. A nitama rene hanuha swasa ꞌee swara ꞌee hanuha veni jaura ꞌee swara ꞌahoꞌa kaꞌene Mosisi oni tamanijara ꞌwaramu jaꞌinaꞌe vejujaho A maiꞌo ura parenae ꞌee tea pamanamuna ꞌwamana. \v 9 ꞌEne Hu kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana. Ike heha! Na Oni ura ijí veꞌi routa ꞌwamana. Hu tamaniji piꞌonaꞌi vo maiuꞌina ranaꞌiro roana. \v 10 ꞌEnakaivo Jesu Keriso oni hahijara núnijihunaꞌe ꞌaha kwinu swasa vejakame nú ea ariramaa reꞌavarono Godi ura rena paranana. \v 11 Sosia niꞌajihiꞌina natohwijara swasa venuni ꞌaiju rori namine veku veku swasa nikwisuꞌina kaꞌene sisea veje nihoꞌo papaꞌarehuniji hine hura hara venuna. \v 12 ꞌEnakaivo Hu sisei jihuni swasa kaꞌene venajaho niji ꞌaha kwinu vejuma parana jihunaꞌe Hu Godoni ija manaꞌinijaꞌi asuma hinu. \v 13 Hu Huni nakijihi Huni mumora hari irechamiꞌi ꞌahaue ijí ꞌajiha hinu. \v 14 Hura ijí swasa kaꞌene kwino venajino Hu ea kaꞌene iji pijihajija mahoꞌo majama ariramaa rehuna rejara. \v 15 Godoni ꞌAvenijara vuꞌa kahaꞌi raka kaꞌene ꞌwaramaji nimaa ꞌiamarena Hu ikaꞌina ꞌwaramana. \v 16 Natohwijara ijá ꞌiama Vea kajino Na Nuni vuꞌa maiuꞌina Nuni ehiji jihipunaꞌe venaꞌeju. Na Nuni tamana puni oja vaji irechame ꞌee Na puni vwiha vaji venahakame pu hena vejiꞌina rehuna ꞌiamana. \v 17 ꞌEnarena Hu kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana. ꞌEne Na nihoꞌo puni sisea ꞌee varapa ꞌejiꞌini jihipuni sisea kúꞌo pavwihaꞌeju ꞌiamana. \v 18 ꞌEnaꞌomo sisea vwihana areve paꞌareꞌamajaho kúꞌo sisea huni swasa vehuna areri pana. \s1 ꞌUnama Maiuꞌine ꞌEe Majama Hihunijina \p \v 19 Ijihuni hahi vwehu núne Jesuni ꞌaijara renajihunaꞌe nú pajuꞌikaꞌi ruha kaꞌene Ariramaa Nimaa Nimaiji vaꞌe aruvara. \v 20 Ijihunaꞌe ateha kaꞌene tanuma namujaho Hura Huni hahijino ꞌunama maiuꞌina majama hihuna núnijihunaꞌe jarauhana. \v 21 ꞌEne nú iviꞌa núni Niꞌajihiꞌina Natohwa Godoni ara ꞌajohu jihunaꞌe \v 22 roe nú maariraꞌe Godoni unaꞌi vaꞌa. ꞌEne oja nimaa nimaijino same ꞌee Hu nimaa vetia parava. Ijihuni maijaho núni vwiha siseijija Keriso oni ꞌaijara venume núni siseijija paꞌarenuana. ꞌEne núni hahijaho toa chiha paꞌajino somuhana. \v 23 ꞌEnakúne roe núra iraka kaꞌene nimaaroa ꞌwavuji chichopijanamiujaho areꞌikaivo ija kisi ꞌunanava. ꞌEne Hura iraka kaꞌene nahama ꞌwaramujaho Hu pauchauchahi venuna. \v 24 ꞌEnakúne ꞌunama kaꞌene niꞌajarahuni ꞌunamijihi vwihane ꞌee oja ꞌekarame ꞌee mamaa vehunijihi vwihaha. \v 25 ꞌEnavo ja Godoni vuꞌa ꞌwavuri sei ahuma hine vuꞌa ꞌwaꞌiro veꞌavajaho ea ꞌahopo vejujaꞌinaꞌe pauchaꞌasaꞌavara kaivo ea ꞌaho puꞌúmo ahuma hine vuꞌa ꞌwame niꞌajaraꞌavara. Ijaꞌina vehuni jihuni maijaho vea kaꞌene Jesura kúꞌo ꞌunama iki mweꞌi rohuna vea nituꞌu namu. \v 26 Ijihunaꞌe nú nimai jihunijaho nihena apeꞌi kaivo mají sisea vena apena vaꞌujaho sisea puni swasa kúꞌo pina vehuna paꞌana. \v 27 ꞌEnakaivo unenu pina kaꞌiro ꞌajohuna pana vo Godoni ꞌotuiji ꞌajohu. ꞌEne Huni nakijihi veni niꞌimaꞌuri renahuniji ꞌajohu. \v 28 Ei pini Mosisi oni tamaniji paꞌararihaujaho ea noꞌona ho noꞌopisu ijipo nahamaukame panumivura kaivo ꞌanauꞌe kwamuna. \v 29 ꞌEnaꞌomo vwihaꞌavara! Ea kaꞌene Godoni Harihiji túa vetie ꞌee ꞌaa kaꞌene nimaa vetiuji chiha rukina ꞌwame maa paꞌana ꞌwavujaho ꞌú ea ijaꞌinijija Godoni ꞌAvena kaꞌene maiji vwihaniꞌiniji ira sisea ꞌwaravujija eha sisea niꞌimaꞌura paapeꞌeja raka? \v 30 Ijihunaꞌe nú Hu nihena kavu. Hura ikaꞌina ꞌwaramana. Eha vetiujaho Nunaꞌomo Nara pu eha vetihuna. Hu kúꞌo ikaꞌina ꞌwaramana. Natohwijara Huni ehijijija ꞌotua vetihuna ꞌiamana. \v 31 Unenuꞌu pina niꞌimaꞌura kaꞌene juhunijaho ikena. Godi kaꞌene maiꞌo hijiꞌini jihuni ija tahi sisei jihuni sena niꞌimaꞌura kaꞌene namujija ja apehuna. \v 32 ꞌEnakúne ja marako Kerisonaꞌi hena kavajaho parunamiꞌavara. Ja vea kaꞌene nimaa rojajaho sisea niꞌimaꞌura apejara vo ja matauma ija kisi ꞌunama hijara. \v 33 Naꞌia ꞌahoꞌa ja ꞌeka vaꞌe eriri ꞌurarahe ꞌee ꞌeka hijihaꞌe ꞌee ꞌaniara. Vea ꞌahoꞌa ea ꞌahoꞌa ꞌeka ijaꞌina ꞌahiumakame ja pu niꞌajihara. \v 34 ꞌEne ea kaꞌene tipurai irechamia jihipuꞌúmo ahuma sisea apejara. ꞌEne uneunecha kaꞌene ja ꞌajohajaho ꞌetujihara vo ja teamanaꞌeme matauvara. Ijihuni maijaho joni uneunecha mavarasaꞌina kaꞌene majama nahunijaho ijí ꞌajiha namujaho ja nihejara. \v 35 ꞌEnakúne jara Natohwiji nimaa ronareꞌe ija kisi ꞌunavakaho uneunecha ani aniꞌinapo reꞌavajaho parana oꞌuꞌavara. ꞌEnaꞌomo joni nimairoi jihuni eha niꞌimaꞌura navu. \v 36 ꞌEnajihunaꞌe ja masuani hine pasenaꞌeje Godi oni ura ijaho vejiꞌi hiꞌavara. ꞌEꞌirakúne Hura nahama ꞌwaramajaho ꞌekaꞌavara. \q1 \v 37 Ea kaꞌene rohunaka ꞌwavujara rohuni vea samatuꞌu renunaꞌomo Hu paasinahuna. \v 38 Ea kaꞌene ariramaijaho hu huni nimairoa ꞌahiji hinu. ꞌEnavo ea irara Na túchahiujaho Na nihoꞌo pateamanimu ꞌúmana. \p \v 39 ꞌEnakaivo nú ea kaꞌene Godi túchahae eha sisea apeꞌiro hijujihi pu vareꞌina pana. ꞌEnavo núni nimaaroijara nú maranúhunijaho ꞌajohaꞌejuꞌe namu. \c 11 \s1 Nimaaroijara Reje Harura Vene Asihuna \p \v 1 Nimaaroijaho irake? Raka kaꞌene ꞌajaha hijujara maiꞌo rehunijina. Nimairoa pinijaho raka kaꞌene maiꞌo rehuniji nimaa ronareꞌe ꞌajaha hijujina. Nimairoa pinijaho nú núni niakaho pakavuꞌu vo ijara rehuniji nimaa rojujina. \v 2 ꞌEnaꞌomo nitama ea ꞌahoꞌa nimaa rojumakame Godi pu nimaa vetiana. \v 3 Ijihunaꞌe nú nimairoa vajijino hena kavujaho Godoni irijara akúpa mweꞌakaho vejuma renana. ꞌEnaꞌomo uneunecha kaꞌene nú kivujaho ijihuni vaja parena roara vo Godoni irijara rejaraꞌomo ijí navu. \v 4 Nimairoa vajijino Eporura Godoni swasa kaꞌene venahajara Keni oni swasa asimana. ꞌEjumakame Godira Eporu oni swasiji ura renajihuni maijaho Godi najuharena Eporuho ariramaa ꞌúma avanana. ꞌEne Eporuho nikwavuma paranana vo hu majama huni nimaaroijaho hina ꞌwarumuna. \v 5 Nimairoa vajijino Inakiho pakwaꞌeme Godira apene akúpi ꞌahi vaꞌajihunaꞌe ea hu papiunavara. ꞌEnavo hu maiꞌo akúpa ꞌaha pavaiꞌini hura Godi teamahuna kaꞌene venajaho ea pu nikavura. \v 6 Ijihuni hahi nimairoa paꞌa Godi veje teamahuna nihoꞌo areri paꞌana. ꞌEnaꞌomo ea irara Godoni roꞌamajaho Godi ijí hinuji nimaa roꞌamana. ꞌEne ea irara Hu saꞌamajaho Hu eha maa vajihiꞌina roꞌamana. \v 7 Nimairoa vajijino Noaho saa hiraꞌeje kachihwaha niꞌajihunaꞌe sisima venana. Unenu pina kaꞌene mweꞌakaho maiꞌo parejiꞌina kaꞌene rehunaka Godira ꞌwaramajaho Noaho hena venana. Huni nimaaroa vajijino mweꞌa keꞌura namahiꞌi vu Godinaꞌijaho ariramaa rena paranana. \v 8 Nimairoa vajijino Eparahamiho Godira ꞌumenajaho Huni ira hena venana. ꞌEnarena huni ara areꞌikaꞌivo kwaa pina kaꞌene Godira hu mahuna kaꞌene nahama ꞌwaramaji vaꞌana. Hu vaꞌajaho kwaa ichihicha vaꞌu rojiꞌi pakama pahejiꞌi vaꞌana. \v 9 Nimairoa vajijino Eparahamira vaꞌe Godira nahama ꞌwaramani kwai ꞌeꞌunajaho harai ari venarena apiora punaꞌi rena hinana. ꞌEne túnaꞌi Aisikiho ꞌee Jekapiho ijá harai ari hiꞌeme aachia nikwinuꞌina kaji ahuma ꞌekahunijaho kúꞌo nahama ꞌwaramana. \v 10 Eparahamira ijaꞌina venajihuni maijaho ara natohwa kaꞌene Godira Huni iji mina vene kuteja same ꞌee ara natohwa maa kaꞌene vena ajimaji sama avanana. \v 11 Nimairoa vajijino Seraho paranamaa renana kaivo hu areri hariꞌi nenana. Ijihuni maijaho Godira raka kaꞌene nahama ꞌwaramajaho Hu areri ijaꞌina rehunijaho Seraho nimaa ronana. \v 12 Ijihunaꞌe ea mapokakaho Eparahami oni vaji rena roara. Hu emamaaꞌomo areri sesamaa paꞌarehune saꞌina vo huni harihijijahija chinasa rehune ꞌee ajara kaꞌene areri patahuna kaꞌene soha rori navujaꞌina rehuna. \v 13 Ikija mahoꞌo iraka kaꞌene nahama ꞌwaramajija paꞌekara kaivo nimairoa vajijino kwamasahara. ꞌEnakaivo pu nikamareja kamakura rene teamanama parana roara. Pu ikaꞌina ꞌwava Nú apiora ꞌee mweꞌakaho ea suja ꞌwavara. \v 14 Ijihunaꞌe ea kaꞌene ijaꞌina ꞌwaravujija puni kwaa pu majaa hina savu. \v 15 ꞌEne pu nimaa nimaa ara kwaa kaꞌene pura ijí rene usema vaꞌaji vwihajiꞌi hiꞌipisa pu ꞌunama same kúꞌo ꞌunama ijí vaaꞌa. \v 16 ꞌEnakaivo areri ijaꞌina. Pu ara kwaa mamaiji ura vejujaho akúpa ꞌahi jihunijina. Ijihuni hahi Godiho puni Godi ꞌiahunijaho pajumu. Ijihuni maijaho Hu puni ara natohwa amairiaramahana. \v 17 Nimairoa vajijino Eparahamiho vea kaꞌene Godira vena kamajaho hu Aisikiho areri swasa venana. Eparahamiho Godira nahama ꞌwaramajihi henarena huni hariha nikwinu Aisiki swasa veꞌiro amairiaramana. \v 18 Godi Eparahami nahama ꞌwaramana Aisiki oni hariha kaꞌene huni vaji oni amuja mapoka rehunijina ꞌwamana. \v 19 Eparahami vwihanajaho emaapo kwaꞌavajaho Godira areri venae kúꞌo ꞌurina hihuna ronana. ꞌEne Eparahamiho nimaa huni hariha kwama ꞌurinane saꞌina apenana. \v 20 ꞌEne nimairoa vajijino Aisikiho huni harihija Jekapiꞌo Isoꞌo merajihana. ꞌEne Godira iraka kaꞌene túnaꞌi vehunijaho nimaa ronana. \v 21 ꞌEne nimairoa vajijino Jekapiho vea kaꞌene hu ema rena parane kwaꞌi venajaho hu Josapi oni harihija merajihana. ꞌEne hu huni pijuhijino pijunaviꞌi Godi oja mahana. \v 22 ꞌEne nimairoa vajijino Josapiho vea kaꞌene kwaꞌi venajaho Isureri oni harihipo nimaa rojiꞌi ꞌwaramajaho Godira veje Isureri ora Ijipiti raname usehuna. Hu nimaa rona parana jihunaꞌe hu pu ꞌwaramajaho pu useꞌi veꞌavajaho huni ꞌatijija ꞌeka pu puꞌúmo usema vahuna. \v 23 ꞌEne nimairoa vajijino Mosisi oni emahwapo hu nahejari veijaho masapa noꞌopisu apúrinanavara. Pu kavajaho Godiho puni sesamaa aniꞌina mihanaꞌe kavara. ꞌEnarena pu kinijara iraka pununaꞌi vehunijaho pajuvara. \v 24 Nimairoa vajijino Mosisira emaina renajaho hu Pero oni ꞌapajijihuni hariha ꞌwahuna semana. \v 25 Ijihuni hahi hu Godoni ehijijihi puꞌúmo ahuma ahija apehuna ura renana vo sisea kaꞌene hu maꞌuako teamama paraꞌeje venareje kúꞌo paꞌarehunijaho hu pataarohe pavenana. \v 26 Maijaho hu Keriso onijihunaꞌe sisei hihuna vo Ijipiti opuni kukua rukimaꞌura mamaijaho paveꞌeju ronana. Ijihuni maijaho Godira huni eha mamaa kaꞌene vajahuniji kaviꞌi vaꞌarena avanana. \v 27 ꞌEne nimairoa vajijino Mosisi Ijipiti opuni kwaa aremana. Hu kinijihuni sena pajuhamana. ꞌEnavo Mosisiho Keriso pakamana vo nimairoa vajijino Hu kaviꞌi vaꞌana. \v 28 Nimaaroa vajijino Mosisira Ijipiti vaji Isureri ora ꞌwaravume pu Pasova vejara. ꞌEnareja pu ꞌaa ꞌene vwichajiami tanihara. ꞌEjakame kwamasahuri ꞌona ojiꞌinijara amura nahenaji asitaꞌamarono avajara. \v 29 ꞌEne nimairoa vajijino Isureri ora soha iha kaꞌene Aviꞌina ꞌwavujaho mwemaa reꞌeme sua vaꞌara. ꞌEnakaivo Ijipiti ora ꞌuꞌo sua vaꞌeme soha kajara imwasamiana. \v 30 Nimairoa vajijino Isureri opo Jeriko verijaho naꞌia iropu noꞌo tauhuꞌeme vera kajaho tiraꞌusahe arihana. \v 31 ꞌEne nimairoa vajijino Rehapiho marakuꞌa ꞌuasa venajaho ea kaꞌene huni ara kwaa natohwa vajijino Godoni ira heꞌiro senaviꞌinijipo kwamasaha jaꞌina hu pakwamana. Ijihuni maijaho hu Isureri opuni júhojiꞌina kaꞌene roajihi niꞌajiha jihunaꞌe pakwamana. \v 32 ꞌEne na vuꞌa ꞌahoꞌa irakaꞌe ꞌwaraꞌejo? Ijihuni maijaho Kitiani ho Paraki ho Samisoni ho Jepata ho Teviti ho Semueri ho ꞌee poropeti ꞌahoꞌi jihipuni nimairoiji kwinu kwino ꞌwarahuna areri pana. \v 33 Nimairoa vajijino eakipo kinia ꞌahopuni ara ꞌeꞌunie ariramaijino ꞌajoahara. ꞌEnareꞌe Godira raka kaꞌene nahama ꞌwaramajaho ꞌeke ꞌee raioni puni ira pijuturihura. \v 34 ꞌEne pu vena harura kaꞌene \p Noinrena ajimaji utahe ꞌee ea maiꞌo pu soꞌwi papijihume kwamasahe ꞌee pu harura paꞌajija taꞌarohe harura rukina remaravara. ꞌEne pu ajira vajijaho harusimaꞌura rene ꞌarahara. Pu naka puni amia venaume pitapa juhahara. \v 35 ꞌEnavo napara puni oja mihiꞌinijaho kúꞌo ꞌuname kwamasahari vajijino ꞌekara. ꞌEnakaivo ea ꞌahoꞌa Godi nimaa rojiꞌinijija pu Godi túchahaꞌavarono haha hiana ani aniꞌina vetiara. ꞌEnakaivo pu Godi túchahahunijara senama jihunaꞌe kwamasahara. Ijihuni maijaho pu hia pina mamaa ꞌurina hihuniji nimaa rojara. \v 36 ꞌEne ea ꞌahoꞌa sisei matihe ꞌee ajiaki hijihaume túpa puama vajame ꞌee ea ꞌahoꞌa seni kamorame tipurai vaji atoꞌarumaara. \v 37 ꞌEne ea ꞌahoꞌa muni ꞌaniume tirahe ꞌee ꞌahoꞌa ꞌeka soꞌwi rira muꞌoi ataara. ꞌEne ea ꞌahoꞌa vena kime ꞌee soꞌwi pijihume kwamasahara. ꞌEne ea ꞌahoꞌa ateha paꞌarenaume sipia ꞌee kotia sisa ijí iruhe ꞌee savara. ꞌEne ea ꞌahoꞌa matuname ꞌee uneunecha paꞌamaa renae ꞌee siseꞌi ꞌahiara. \v 38 ꞌEnajihunaꞌe pura nihoꞌo mavarasaꞌina kaꞌene vejajaho pu areri mweꞌakaho pahihune saꞌina. \v 39 Ijihuni hahi ea ikihi nú rona ꞌwaravujija puni nimaaroijaho Godi teamamana. ꞌEnakaivo pu Godira nahama ꞌwaramajaho ꞌahoꞌa maiꞌo paꞌekara. \v 40 Ijihuni maijaho Godira unenu pina mavarasaꞌina núnaꞌe ranavuꞌe namu. Ijihuni hahi nú paꞌa pu areri hoꞌina rehuna pana. \c 12 \s1 Godi Núni Omijine ꞌEe Jesura Venujaꞌinaꞌe Nú Vehuna \p \v 1 Ijihuni hahi ea mapoka mapoka ꞌimiti epunaꞌi sama outúhe hina kúviꞌi hiju. ꞌEnajihunaꞌe raka kaꞌene Godoni ura ijí vejuꞌe tanumuji ani irechaha. ꞌEe sisea kaꞌene veku veko núni vwiha vaji mumuji ani irechaha. Raka kaꞌene apehuniji apeꞌiro mají hine ninukujahiꞌi naꞌavara. \v 2 Jesu kaꞌene núni nimairoa anejijine ꞌee aneja rena vaꞌe uri usehunijina. ꞌEnajihunaꞌe núni nia Hu kaviꞌi vahuna. Hu korosi ꞌahi ahija apejiꞌi jumana vo ijí Hu juma kajaho semana. Hu ijaꞌina venajihuni maijaho Hu túnaꞌi teamahuniji apehuni jihunaꞌe avanana. ꞌEnaꞌomo Hu iviamaa akúpi ꞌahi Godoni toronu ija manaꞌinijaꞌi asuma hinu. \v 3 Vwihaha! Ea sisemaa ijipo Hu siseꞌi ꞌahaume haha hiama paranana. ꞌEnakúne ahija ijaꞌina apena vaꞌavajaho pasenave areꞌavara. \v 4 Ja sisea vaji hina ruaraha roiꞌi pivusaha kwaꞌasunavara vo maiꞌo pakwavara. \v 5 Ja Godoni harihiji jihunaꞌe Hura ja niꞌajiharena vuꞌa kaꞌene ꞌwaramajaho runamio? Hu ikaꞌina ꞌwaramana \q1 Nuni harihe! A Hu túchahakame Natohwijara eha maꞌamajaho a Hu pamakame ꞌee ara Hu túchahauji Hu ijí rona ꞌwaramajaho pasenaꞌamana. \v 6 Natohwijara oja mihiꞌinijipo Hu túchahaujaho eha mihuna. ꞌEne ea irara Huni hariha nimaa renajara túchahaujaho Huni harihi jihunaꞌe eha mahuna ꞌiamana. \p \v 7 Godira ja ijaꞌina ꞌahiꞌamajaho vwihaꞌavara. Ja Huni harihiji jihunaꞌe aahiꞌena. ꞌÚ ja vi hejajaho hariahi vuꞌataa pahenajaho omaha kora paꞌwarame ꞌee paꞌanaune? \v 8 ꞌEnavo ja Godi túchaha vaꞌeje Huni harihija ꞌahiu jaꞌinaꞌe eha pamiha kaꞌavajaho ja oma paꞌana. ꞌEne ja nimaa Huni harihija pana. \v 9 ꞌEnavo mweꞌa kehuni omijipo pu kúꞌejuꞌe nú areri parehuniji vejuꞌe pu ruruvujaho puni hura vejura. ꞌEnaꞌomo núni omijihipuni ira hene hura vejujaꞌinaꞌe akúpa huni Omijara eha múha kaꞌavajaho teamanaꞌeje Huni hura venareje majama hiꞌavara. \v 10 Ijihuni hahi núni opijijija pu raka kaꞌene kima hejuꞌe maraju jihunaꞌe pu juara maꞌuako hijiꞌi ꞌanúe kora ꞌwaravura. ꞌEnakaivo Godira nú eha kaꞌene múhujaho Hu nimaa ꞌahi nú maranúhuni jihunaꞌe venuna. Ijihuni hahi nú Huni ariramaijaho ahuma apehuna. \v 11 Vuꞌataa pahejuꞌe ꞌaniujaho hianavu jihunaꞌe tea pamanavura. ꞌEnakaivo ea kaꞌene ijaꞌina ꞌahiujija túnaꞌi pu ea mamaa reꞌeja. \s1 ꞌUnama Icháꞌina Vehunijine ꞌEe Jujuvuꞌa \p \v 12 ꞌEnakúne ija jona kaꞌene harura paꞌarenaujaho harura vene ꞌunaha. ꞌEne joni atoka kaꞌene irimanamujaho harura vena ꞌurine namina vaꞌa. \v 13 ꞌEne jara mumora kaꞌene namina vahuni ꞌunamijaho amairie arira renama. ꞌEjakame ja ꞌararihia vuꞌujija pu irimae harura paꞌarenaujija namina pivusaha arihura vo pu kúꞌo harura rukina reja. \v 14 ꞌEnakúne ea ꞌaho puꞌúmo oja sonaraviꞌi hiꞌavara. ꞌEne ani ani pavene ꞌee ꞌunama ariramaiji vehunijara itunaꞌavara. Ea irahipo ariramaa paꞌana reꞌavajaho Natohwijaho pakahuna. \v 15 Ja ea ꞌaho puꞌúmo niꞌajaraꞌirakúne Godoni mavwihaniꞌinijaho pu paasinaꞌavara. Ea sename temukame ajinavakame ꞌuraarahuni ira ea ꞌwarahunijaho ꞌajoaraꞌavara. Ijaꞌinijara rejuꞌe ea mapoka siseraniura. \v 16 ꞌEnakúne joni vaji ea ꞌahoꞌa ꞌuasa pavene ꞌee Godi pamatahareje Isora venajaꞌina paveꞌavara. Hu ꞌiruma huni hahi poka huni harurijaho ꞌuꞌua hunaꞌi ꞌimenana. \v 17 ꞌEnaꞌomo túnaꞌi hu omahoni merajihiꞌiniji ura rena paranana vo paapenana. Hu huni sisea pavwihana arema jihunaꞌe asinamarena nirama miꞌimiꞌimana. \v 18 Ja maiꞌo Isureri opo Sainai huriꞌa kaꞌene vena niꞌimaꞌura rene ꞌee temukame ꞌee hwasisiapo ꞌutihiꞌi ꞌeꞌuꞌeme Godira Huni varapa mihajaꞌina ja maiꞌo pavwevara. \v 19 ꞌEne pu ijí heꞌeme tauja ajira ꞌumene ꞌee vuꞌa ꞌwaraꞌeme irunoꞌijara ataa ꞌejahaa parajumakame Godi tanuꞌurahe vuꞌa paꞌwaraꞌamarono ꞌwaravara. \v 20 ꞌEꞌejume Godira ikaꞌina ꞌwaramajaho huriꞌake hanuhi vweꞌamajaho muni ꞌanie kwamana ꞌiꞌejuꞌe tea junavuꞌe tihi tihi juhahiꞌi hejara. \v 21 Mosisi raka kaꞌene ijí renaji kamarena hu ꞌuꞌo tea juvumakame na ꞌuꞌo tea junime ꞌee tatotima paraniu ꞌiamana. \v 22 ꞌEnakaivo ja Saiani Huriꞌi Godi kaꞌene majama hijiꞌini jihuni ara kwai roara. Ara kwaa kajaho akúpa huni Jerusaremijinaꞌomo Godoni ꞌona ojiꞌina mapoka mapoka areri patahuna ijí hiju. \v 23 Godoni harihija amura kaꞌene puni iha kahi akúpa ꞌahi vejuꞌe naviꞌinijipo ahuvuri tinijino ja niroara. Godi kaꞌene ꞌotua vetihuni anesuri jihuni roara. ꞌEne ja Godoni ea kaꞌene kwamasaha jihipuni ꞌavena kaꞌene ariramaijipo hijuri tiniji roajivara. \v 24 Ja vuꞌa maiuꞌinijara ꞌwarama jaꞌinaꞌe Jesu kaꞌene Godiho ꞌee emaa ijihipuni rira muꞌoi hinujihuni roara. ꞌEne ja ꞌaa kaꞌene ijikumajara Eporu oni ꞌaa asima ira mamaa ꞌwarama jihuni roara. \v 25 Godi kaꞌene ja ꞌwaramu jihuni ira hena veꞌavara. Isureri ora pu Mosisi oni ira hene pavejajaho eha sisea apejara. Mosisi Hu mweꞌa keꞌura vo nú akúpa huni Godiji túchahaꞌavajaho ja vwihajujaho nú eha paapehuna. \v 26 Vea kaꞌene Godira Sainai huriꞌi ꞌwaraꞌeme Huni iruhoijara mweꞌa varimana. ꞌEnaꞌomo Hu kúꞌo nahama ikaꞌina ꞌwaramana. Naꞌi pini Nara mweꞌaru pausiꞌeju vo akúpa ꞌuꞌo ꞌunama usihuna ꞌúmana. \v 27 Ikehuni maijaho uneunecha kaꞌene mweꞌi navujaho ꞌunama usive paꞌarehuna. ꞌEnakaivo majama nahuni uneunecha kaꞌene pavariꞌavajipo naꞌeja. \v 28 Nú ara kaꞌene areri pavarihuniji apejara. ꞌEnajihunaꞌe nú Godi temani ꞌwame ꞌee Hu teamahuni jaꞌinaꞌe venareje Hu oja mahe Huni hura vehuna. \v 29 ꞌEnajihunaꞌe núni Godijaho nihoꞌo venijihuni uruꞌuruijina. \c 13 \s1 Icháꞌina Veje Godi Teamame ꞌEe Kerisoho Ura Ani Aniꞌina Parenuna \p \v 1 Vwehu jo puꞌúmo oja maꞌaraꞌavajaho majama nama vaꞌamana. \v 2 Apiopo roꞌavajaho niꞌajihuna pasenaꞌavara. Ijaꞌina vejajihunaꞌe ea ꞌahoꞌa Godoni ꞌona ojiꞌina pakiviꞌi niꞌajihara. \v 3 ꞌEnakaivo ea kaꞌene tipurai hijujija parunamie ꞌee ja areri pu puꞌúmo hijiꞌi vwihava jaꞌinaꞌe vwihaniꞌavara. ꞌEne ea kaꞌene ahija sisea apejujihija areri pu puꞌúmo hijiꞌi vwihava jaꞌinaꞌe vwihaniꞌavara. Ijihuni maijaho ja ꞌuꞌo haha rukina. \v 4 ꞌEne ja napasi nene ꞌee parui nejajihuni hura vene ꞌee ijaho paruarahareje napara paturame ꞌee parua paturaꞌavara. ꞌAsúra kivasi ꞌuasa paveje ꞌee napasina paruina pura parui nene ꞌee napasi nejajaho paruarahe paturaꞌavara. Ea ijaꞌina vejiꞌinijija Godira eha sisea mihuna. \v 5 Monia oja mihuri ꞌunami jihuni vaja pahiꞌavara. Raka kaꞌene icharo jonunaꞌi navujaho teamanaꞌavara. Ijihuni maijaho Godira oriꞌini ikaꞌina ꞌwaramana. Na a paranamae Na a patúchahahuna ꞌúmana. \v 6 Nú raka kaꞌene hena kavaji ja ꞌwaravu. \q1 Natohwijaho nuni Niꞌajihiꞌini jihunaꞌe na pajuvu. ꞌEnaꞌomo ea pu raka na vetiꞌeja? ꞌiamana. \p \v 7 ꞌEnavo Godoni vuꞌa ꞌwaraviꞌinijipo ꞌwaravaji vwihaꞌavara. ꞌEne pura icháꞌina mamaa kaꞌene hijujaꞌina hine ꞌee puni nimairoi jaꞌinaꞌe matiꞌavara. \v 8 Ijihuni maijaho Jesu Kerisoho niara iviasa ꞌee nitua majama nikwisuꞌina. \v 9 ꞌEnakúne vuꞌa aniꞌina ꞌee vuꞌa iraꞌatiji ꞌeka ꞌwarave nimaasa reje ja pakiꞌeje usema vaꞌava. ꞌEnajihunaꞌe maijaho mavwihaniꞌinijara veje núni oja harura rehuna. Ijí harura kajaho ꞌiruma icháꞌinijihi ijurepuni varapi jaꞌina pana. ꞌEnaꞌomo varapa kajija ea pina paniꞌajahuna. \v 10 Núni swasa vejuri ꞌaiju ijaho mweꞌa kehuni harai ara niꞌajihiꞌinijija pu areri paihuna. \v 11 Juapuni tamana ꞌunamijaho sosi niꞌajihiꞌina mamaꞌinijara hanuha puni ꞌaa apena vaꞌe Ariramaa Nimaa Nimai jihuni ruhiji sisea huni swara ꞌeke vaꞌe aruvura. ꞌEnakaivo hanuha maijija samaumaa jaura. \v 12 Ijihunaꞌe Jesuho Huni ehijijipo ariramaa reꞌavarono ara natohwa huni samai ꞌanaume haha hiame ꞌaa ariꞌeme kwamana. \v 13 Ijihuni hahi roe nú Huni vaꞌe ara huni samai Hura juha kaꞌene apena jaꞌinaꞌe nú ꞌuꞌo apeja. \v 14 Ike mweꞌakaho núra majama hina vahuni ara pana. ꞌEnavo nú ara natohwa kaꞌene maiꞌo rohuniji ꞌajaha hiju. \v 15 ꞌEnajihunaꞌe Jesuni vaji núni swara ꞌee swasa naꞌiaka mapokakaho vene Godi taꞌarohiꞌi hina apena vahuna. Núra Godi taꞌarohe Huni iha ꞌunama ahasirivujaho Hu teimani ꞌwavuri ꞌinijara núni irititi usemujina. \v 16 ꞌEnakúne ea ꞌahoꞌa kaꞌene kukua paꞌaji vajihuna pasenaꞌavara. ꞌEne mamaa vehunijaho parunamiꞌavara. ꞌUnama ijaꞌinijija Godi teamama paranuna. \v 17 Joni sosi ꞌajohiꞌini jihipuni ira hena vene ꞌee puni hura veꞌavara. Ijihuni maijaho pu joni ꞌavena ꞌajohe ꞌee pura raka kaꞌene vejujija Godi ꞌwaraviꞌi vejura. ꞌEnakúne ja puni ira hejiꞌina rejakame pu patemukaꞌeje puni kaukara hami vejiꞌina reꞌavara. Pu temukaꞌeje veꞌavajaho hami paniꞌajihuna. \v 18 ꞌEnavo nú joni vaji hina roujaho nú unenu pina venareje nú junuhuna pana. Nú raka kaꞌene vejujaho ja kúviꞌi núni hura vehuniji vwihajiꞌi vejura. Ijihunaꞌe núni siporua ꞌonuꞌavara. \v 19 Na ja ꞌejahiujaho ja iviamaa nuni siporua ꞌojakame na kúꞌo marako ꞌuname joni vuꞌuma. \s1 Tanuhuni Siporua \p \v 20 ꞌEne veje Godi matauviꞌina kaꞌene núni Natohwa Jesu vejume ꞌurinajaho Hu sipia ꞌAjohiꞌina Natohwa kaꞌene vuꞌa maiuꞌina majama nahuniji Huni ꞌaiji nimaa venajina. \v 21 ꞌEne Godira veje uneunecha mapoka kaꞌene ja Huni ura ijí vehunijaho vajihama. Hu joni vaji veje uneunecha raka kaꞌene Hu teamahunijaho Jesu Keriso oni harura vaji renama. ꞌEne Jesu taꞌarohujaho majama nama apena vaꞌama. Ameni. \s1 Vuꞌa Túchamaijina \p \v 22 Vwehu nune Na ja ꞌejahiareꞌe na asura maꞌuako vejukúne raka kaꞌene ꞌwaravukaho hami veꞌavara. \v 23 Na ja hehuna kaꞌene ꞌwaravujaho núni vwea Timotiho tipura niꞌeꞌuna roana. ꞌEnaꞌomo hu marako iki ruꞌeꞌuꞌamajaho na aheme nú huꞌúmo vuꞌe ja kihuna. \v 24 Joni sosi ꞌajohiꞌina ꞌee ea ꞌahoꞌa nimaa rojiꞌina kaꞌene ijí hijujija na ꞌajoravuꞌe ꞌee ea kaꞌene Itari hijujipo ja ꞌajoravu. \v 25 Godoni maiji vwihaniꞌinijaho ja puꞌúmuna.