\id 1CO - Ese (Managalasi) NT [mcq] -Papua New Guinea 1999 (web version -2014) \h 1 Koritia \toc1 1 Koritia \toc2 1 Koritia \toc3 1 Ko \mt1 1 Koritia \c 1 \s1 Vuꞌa Anejijihina \p \v 1 Na Poru Godi oni ura ijino Jesu Keriso oni apasorua reꞌurono iji pijihajara Sositanisi kaꞌene núni vweijiꞌi veju. \v 2 Godi oni sosia kaꞌene Korinitia namuna ꞌee ea mahoꞌo kaꞌene Jesu Keriso oni vaji iji pijihume aniꞌina ariramaaꞌe rejara ꞌee ea kaꞌene iji pijihume akuaviꞌinaꞌe rejara ꞌee ea ꞌahoꞌa kaꞌene kwaa ichihichi núni Natohwa Jesu Keriso oni ihi ꞌurahiꞌi oja mahura kaꞌene núni Natohwa ꞌee puni Natohwijihi punaꞌe veju. \v 3 Maiji vwihaniiꞌina ꞌee matauviꞌina kaꞌene Godi núni Omijiꞌo Jesu Kerisonaꞌi rena roajija vajihama. \s1 Keriso Oni Vaji Merajúhe ꞌEe Ahuma Hihuna ꞌWaramajina \p \v 4 Godoni maiji vwihaniiꞌina kaꞌene Jesu Keriso oni vaji ja mihajihunaꞌe na naꞌia mapoka nuni Godijaho jonijihunaꞌe teimani ꞌwavura. \v 5 ꞌEne Huni vaji uneunecha ꞌee ira ꞌwarahuna ꞌee henaka mahoꞌo venaume niareri rena paranana. \v 6 Vuꞌa kaꞌene Keriso rone ꞌwaravajaho niroe joni vaji tusame nimaaꞌe rena namu. \v 7 ꞌEnajihunaꞌe núni Natohwa Jesu Kerisora rohuni veiji ꞌajahuri vajakaho Godoni swara papivusahuna. \v 8 Hura ja ꞌuꞌo ꞌuninamie kisinaꞌe rena vaꞌe vea túchamai ꞌeꞌune ꞌee núni Natohwa Jesu Keriso oni veijaho panamúhuna. \v 9 Godiho pauchaviꞌini jihunaꞌe Huni Hariha kaꞌene núni Natohwa Jesu Keriso ipuꞌúmo ahuma hiꞌavarono ja Huni vaji iji pijihana. \s1 Sosi Vaji Ahaaravujina \p \v 10 Vwehu nune na iviamaa núni Natohwa Jesu Keriso oni iha vaji ꞌwaravukúne veje joni vaja panakarame ꞌee paahaame hiha kaivo vwiha kwinu vwihane ꞌee ura nikwino rene hiha. \v 11 Vwehu nune Karoi oni ehipo na ꞌwarivuꞌe hejujaho joni vaja hine ninakarame ꞌuraꞌaravu ꞌwivu. \v 12 ꞌEjume na iviamaa raka kaꞌene rona ꞌwaravujaho ikena. Ja ea kwinu kwino na Poru ꞌararihau ꞌiavuꞌe ꞌee vu ea pina na Aporasi ꞌararihau ꞌiavuꞌe ꞌee vu ea pina ija ꞌiamo Na Sipasi ꞌararihau ꞌiavuꞌe vu ea pina ijá ꞌiamo Na Keriso ꞌararihau ꞌiamu. \v 13 ꞌÚ Kerisoho apene ꞌahaasavare? ꞌÚ Porura jonijihunaꞌe korosia ꞌahi kwamane? ꞌEne ꞌú ja Poru oni iha ꞌahi toi samahare? \v 14 Na Godi teimani ꞌwavujaho na ja ea ꞌahoꞌa toa pasamahuta kaivo na ea Kurisipasiꞌo Keasiꞌo toi samauta. \v 15 ꞌEnajihunaꞌe ja ea pina areri ijaꞌina paꞌwahuna. Ja nuni iha ꞌahi toi samahara paꞌiahuna. \v 16 Na nimaaꞌe Sitepanasi oni kachiꞌina ꞌuꞌo toi samauta kaivo vu na ea ꞌahoꞌaꞌe toi samahuna na puruva retiu. \v 17 Ijihuni maijaho Kerisoho na ea toi samaꞌurono ranamihuna pana kaivo vuꞌa maa maiuꞌinaꞌe najaꞌurono ranamiana. ꞌEnakaivo na emaapuni vwiha ijino ꞌwaraꞌipisa Keriso oni korosijihuni vuꞌijaho maa paꞌanaꞌe rejaꞌa. \s1 Keriso Kaꞌene Godoni Harure ꞌEe Vwiha Mamaa Ijina \p \v 18 Ea kaꞌene panimaa rojiꞌini jihipuni unaꞌijaho korosi ijihuni vuꞌiji hejujaho iraꞌataꞌe reju. ꞌEnakaivo nú ea kaꞌene nimaa rojiꞌinijipo hejujaho ijaho Godoni harurijina. \v 19 ꞌEnajihunaꞌe Godoni ira vaji ikaꞌina vejara. \q1 Nara ea kaꞌene vwiha mamaijihi puni vwiha ijija ruarahe paꞌarehuna. ꞌEne ea kaꞌene hena kama parajiꞌini jihipuni henaka ijija ꞌeka karaa rori ꞌaninamihuna ꞌwamana. \p \v 20 ꞌEne ea kaꞌene vwiha mamaijija ichihune? ꞌEne Sikuraipia ichihune? ꞌEne ea kaꞌene mweꞌa kehuni vwiha rukina kaꞌene ninakaraviꞌinijija ichihune? Godira mweꞌa kehuni vwiha mamaijija ꞌeka venaume vwiha paꞌanaꞌe rejara. \v 21 Mweꞌa kehuni vwiha mamaa vajijaho paroe Godi hena kahunijaho nikimana. Godi teamamajaho ike vuꞌa kaꞌene ea ꞌahopo kavume maa paꞌanaꞌe renuna vajakino najahume ea kaꞌene nimaa rojajija maraniana. \v 22 ꞌEnakaivo Jua uneunecha kaꞌene ea areri pavejuji jarirame ꞌwaravura. ꞌEjuꞌe Kuriki vwiha mamaijihi saravura. \v 23 ꞌEnakaivo núra najahujaho Kerisora korosia ꞌahi kwamaji najahe ꞌwaravura. ꞌEnakaivo ike vuꞌakaho Jua punaꞌijaho ijara venauꞌe amaaresume arihujina. ꞌEnakaivo Jenitaru punaꞌijaho ike vuꞌakaho maa paꞌana. \v 24 ꞌEne Jua ꞌee Kuriki kaꞌene ꞌumenajija Kerisoho Godoni harura ꞌee Godoni vwiha mamaa aririjina. \v 25 Ijihuni hahi emaapo vwihajuꞌe Godi vwiha mamaa pana rojujara emaapuni vwiha mamaijija asita paranana. ꞌEne emaapo vwihajuꞌe Godi harura paꞌana rojujara emaapuni harura asita paranana. \v 26 Ijihunaꞌe vwehu nune ja ꞌumenajija hami vwihaꞌavara. Joni vaja ea mapoka vwiha mamaa vwihajiꞌina kaꞌene haha ikehunijija ija papijihana. ꞌEne ea mapoka harura rukina ija papijihana. ꞌEne kinia ꞌee kwinia mapoka ija papijihana. \v 27 ꞌEnakaivo Godira uneunecha maa paꞌana kaꞌene iki mweꞌi navujino ꞌeke veje ea kaꞌene vwiha mamaꞌina rukinijihi junaꞌavarono iji pijihana. ꞌEne Godira uneunecha ajuasina kaꞌene iki mweꞌi navujino ꞌeke harusinijihi junaꞌavarono iji pijihana. \v 28 Hu mweꞌakino uneunecha kaꞌene emaapo túa vetie ꞌee senavujija iji pijihana. Godira ijí ꞌeke mweꞌa iki emaapo kime mamaꞌina rojujihi túa vetiꞌi ꞌahaume iji pijihana. \v 29 ꞌEjakame ea pina Godoni unaꞌa pakehi kehi veꞌamarono iji pijihana. \v 30 ꞌEnakaivo Hura venaume ja Jesu Keriso oni eaꞌe rejara. ꞌEne Hura núni vwiha mamaa kaꞌene Godoni rena roajaho rene ꞌee núni ariramaijaho rene ꞌee núaꞌe ꞌimenúa ꞌekiꞌinaꞌe renana. \v 31 Nitama Godoni ira vaji ikaꞌina vejara. Ea irara kehi kehi oꞌiro ꞌahaꞌamajaho Natohwi jihuni vaji kehi kehi oꞌamana. \c 2 \s1 Poru Oni Vuꞌa Kaꞌene Jesu Kerisoho ꞌEe Godoni ꞌAvenijihi Puni Ira ꞌAharu ꞌWaramujina \p \v 1 Vwehu nune vea kaꞌene na joni roe Godi rone najahe ꞌwaravujaho na ira kaꞌene ja pahehuni ira ho vwiha mamaꞌina kaꞌene ja pahehunijaho paahuviꞌi ꞌwaravuta. \v 2 Na ja puꞌúmo hijuti veijaho jara Jesu Kerisoho ꞌee Huaꞌe korosi ꞌanaajiru hena kahunaꞌe ura reniana. \v 3 Na ja puꞌúmo hijujaho haha ajuaranie ꞌee jume ꞌee niꞌimaꞌuraꞌe simaviꞌi ꞌwaravuta. \v 4 Nuni vuꞌa kaꞌene nara najahujaho ira kaꞌene ja oja ꞌurinahuni irijaho pana kaivo ꞌAvenijara ori Huni irijaho vejume haruraꞌe reꞌeme na najahuta. \v 5 ꞌEnajihunaꞌe joni nimaa roijaho emaapuni vwiha mamaa ꞌahijija pamiꞌavara kaivo Godoni harura ꞌahijino miꞌavara. \s1 Godoni Vwiha Mamaijina \p \v 6 ꞌEnakaivo ea kaꞌene ni ꞌAvena vaji emakina rejajihi puni vajijaho nú vwiha mamaiji rone ꞌwaravara. ꞌEnakaivo mweꞌa kehuni vwiha ijaꞌina pane ꞌee ꞌajohaiꞌina puni vwiha mamaa kaꞌene paꞌarena vaꞌujaꞌina pana. \v 7 ꞌEnakaivo nú Godoni vwiha mamaa hema kaꞌene makuꞌijaho renamiume navajija mweꞌakaho maiꞌo parejiꞌini núaꞌe maranúhuni jihunaꞌe niamairiume navara. \v 8 Ike vwiha mamaakaho mweꞌa ikehuni ꞌajohaꞌina pini hena kahuna pana. ꞌEnakaivo pu hena kahunaꞌe reꞌipisa pu Natohwa kaꞌene pinana rukinijaho korosi ꞌaha paꞌanaaꞌa. \v 9 ꞌEnakaivo nitama Godoni ira vaji ikaꞌina vene ꞌwarumana. \q1 Godira uneunecha kaꞌene Huaꞌe oja mahiꞌini jihipunaꞌe amairiaramana kaꞌene maiꞌo nia pakiviꞌina ꞌee maiꞌo ataa pahejiꞌinijija maiꞌo emaapuni oja vaja paroe arina navu ꞌúmana. \p \v 10 ꞌEne núnijihunaꞌe Godira Huni ꞌAveni jihuni vaji vejume roe samahiramana. Ijihuni maijaho Godoni ꞌAvenijara uneunecha mapokakija mahoꞌo tinuna ꞌee Hu Godoni hema kaꞌene Huni vamai navujija ꞌuꞌo tinuna. \v 11 Ijihunaꞌe emaapuni vaji vwiha ijija irara hena kimune? Ei pini hena kihuna pana kaivo emaahuni ꞌavena kaꞌene huni vaji hinujara hena kimuna. ꞌEnaꞌomo ijaꞌinaꞌe Godoni vwiha ijija ei pini hena kihuna pana kaivo Godoni ꞌAvenijara Huhusu hena kimuna. \v 12 ꞌEnajihunaꞌe nú mweꞌa kehuni ꞌavena paapejara. ꞌEnakaivo nú ꞌAvena kaꞌene Godoni rena roaji apejara. ꞌEnaꞌomo nú uneunecha kaꞌene Godira mavajúhajija hena kihuna. \v 13 Uneunecha kaꞌene Godira vajúhaji nú ja najahu kaivo emaapuni vwiha mamaiji rone ꞌwarahuna pana kaivo ꞌAvenijara najuhajihi najahu. Nú Godoni ꞌAveni jihuni vwiha ꞌee ꞌAvena huni irijiꞌi ahuviꞌi ꞌwaravu. \v 14 ꞌEnakaivo ea kaꞌene Godoni ea paꞌajija Godoni ꞌAveni jihuni uneunechijija pu panimaaꞌe vejura. Ijihuni maijaho ijija huni unaꞌijaho maa paꞌajihunaꞌe hu areri pahehuna. Ijihuni maijaho ijija ꞌAvena huni kukui jihunaꞌe pu pahehuna. \v 15 Ea kaꞌene Godoni ꞌAvena apejiꞌinijara uneunecha mahoꞌo hena kimuna. ꞌEnakaivo hu ijí ꞌAvena huni kukuijihi rone ea ꞌahoꞌa ꞌwaramujaho pu pahenahuna. \q1 \v 16 ꞌEnakaivo ea irara Natohwi jihuni vwiha hena kamune? ꞌEne ea irara Hu nahune? \p ꞌEnakaivo nú Keriso oni vwiha apejara. \c 3 \s1 Godoni Pwehipo Icháꞌina Aneanesina Rena Hihunijina \p \v 1 ꞌEnakaivo vwehu nune na ja ꞌAveni vaji emainaꞌe rejara ꞌwaravu jaꞌinaꞌe ꞌwarahuna pana kaivo emaa haha rukinaꞌe ꞌwaravu jaꞌinaꞌe ꞌwarame ꞌee Keriso oni vaji musiaꞌe ꞌwaravu jaꞌinaꞌe ꞌwaravu. \v 2 Na ja ꞌiruma kisina pavajihuta kaivo musaru vajihuta. Ijihuni maijaho ja maiꞌo areri paꞌekahunaꞌe kimarejo avajuta. ꞌEne ja iviamaa ꞌuꞌo areri paapehuna. \v 3 Ijihuni maijaho ja majano haha huni ꞌunamijino hijujihunaꞌe joni vaja ja hine ꞌuraꞌarame ꞌee sena vetiꞌaraviꞌi hiju. ꞌÚ ja Godoni ea pana rakaꞌomo ja ea mamahapo ꞌurahe ojujaꞌinaꞌe ojo? \v 4 Ijihunaꞌe vea kaꞌene ei pini na Poru ꞌararihau ꞌiavuꞌe ea pina na Aporasi ꞌararihau ꞌiamujaho ꞌú ja ea kaꞌene mweꞌa kehunijipo ꞌwavujaꞌinaꞌe ꞌwavu raka? \v 5 Aporasiho ea iraka saꞌine? ꞌEe Poruho ea iraka saꞌine? Ijija pwea kaꞌene ja puni vaji hena kame nimaa rojajihina. ꞌEnavo Natohwijara ja ꞌwaraꞌavarono vejume samaꞌe rejume pu ja ꞌwaravume hejara. \v 6 Nara ꞌina ꞌojume Aporasira toa vajihana. ꞌEnakaivo Godira vejume marasahe emarejara. \v 7 ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene ꞌina ꞌonujine ꞌee toa vajihujiꞌo unenuꞌu pina pana kaivo niꞌinijaho Godina. Hura huhusu venauꞌe marane ꞌurijura. \v 8 Ijihunaꞌe ea kaꞌene ꞌina ꞌonujiꞌo toa vajihujiꞌo nikwinuꞌina. ꞌEnakaivo ea kwinu kwino pura kaukara kaꞌene vejajaꞌinaꞌe eha ijaꞌinaꞌe ꞌekahuna. \v 9 ꞌEnajihunaꞌe nú Godiꞌi puꞌúmo ahuma kaukara vejiꞌina. ꞌEjuꞌe ja Godoni juara ꞌee Godoni ara. \v 10 Godi oni maiji vwihaniꞌinijaho na mihana. Na anesurijinaꞌomo vwiha mamaiji vwihajiꞌi tukeja savuta. ꞌEjuꞌe ea pina ijihuni toi ara vena ajimu. ꞌEnakaivo veje ea kwinu kwino tukeja ꞌaha kajino ara kaꞌene vena ajimujaho hami kaviꞌi vena ajiꞌamana. \v 11 ꞌEnajihunaꞌe ei pini tukeja aneanesina kaꞌene Hura samajaꞌinaꞌe sahuna areri pana. Ijí tukeja kajaho Jesu Kerisona. \v 12 Ea irara tukeja ꞌaha kajino uné raki ꞌeke venanaꞌe reꞌamajaho kahuna. Hu korutia ho siriva ho muna mavarasaꞌina ho icha ho mwacha ho nipuati venanaꞌe reꞌamajaho kahuna. \v 13 ꞌEnaꞌomo vea nituma roe saꞌeje ea kwinu kwino puni kaukara icháꞌina kaꞌene venujaho ꞌotua veijino veni vena kive samaaꞌe rehuna. Ijihuni maijaho vena kajara huhusu ea irara uné raki ꞌeke ara venajaho vena kihuna. \v 14 Ea irara huni ara uné raki apene venajara parene ariꞌamajara hu eha mamaa apehuna. \v 15 ꞌEje ea irara huni kaukara ijaho veni rene ariꞌamajaho hu eha paꞌarehuna kaivo hu huhusu marahuna. ꞌEnavo hu veni nirenanaꞌe aremana. \v 16 Ja pahene pakavo? Ja Godoni Temiporuaꞌomo Godoni ꞌAvena joni vaji hinu. \v 17 ꞌEnaꞌomo ei pini Godoni Temiporua kaji ruaraꞌamajaho Godira ea kajaho ruarahe paꞌarehuna. Ijihuni maijaho Godoni Temiporu ijaho ariramaa akuaviꞌinaꞌomo ja ijí Temiporua kajiana. \v 18 ꞌEne paveje emaa oriꞌini papisivaraꞌamana. Ea irara vea ikehuni vajakino vwihaje hu vwiha mamaa vwihajiꞌina roꞌamajaho veje maijaho hu roe túaꞌe renareje ijiꞌa vwiha mamaa vwihajiꞌinaꞌe reꞌamana. \v 19 ꞌEne ike mweꞌa kehuni vwiha mamaa ijija Godoni unaꞌijaho maa pana. Ijihuni maijaho Godoni ira vaji ikaꞌina vejara. Hura Huhusu ea kaꞌene vwiha mamaa ijija puni pisivaraa vajijino iji ꞌuniramuna ꞌiamana. \v 20 ꞌEne vukúꞌo ikaꞌinaꞌe vejara. Natohwijara ea kaꞌene vwiha mamaa vwihajiꞌinijipo vwiha icháꞌinaꞌe vwihajujaho hena kimuna. Puni vwiha ijija maa pana ꞌúmana. \v 21 ꞌEnakúne ja pakiꞌeje emaapuni vwiha ijijaꞌe ꞌararihie kehi kehi oꞌava. Ijihuni maijaho uneunecha mahoꞌo ikija jona. \v 22 ꞌEnaꞌomo Poruna ho Aporasina ho Sipasina ho mweꞌakena ho hia ikena ho kwamasahujina ho uneunecha kaꞌene iviamaa ikehunijina ho maiꞌo rohuna ho uneunecha ikija mahoꞌo jona. \v 23 Ijihuni maijaho ja Keriso one ꞌee Kerisoho Godona. \c 4 \s1 Keriso Oni Apasorua \p \v 1 ꞌEnakúne veje emaa nú Keriso oni pwehija ꞌee Godoni hemiji ꞌajohaꞌinaꞌe kúꞌavara. \v 2 Ikehunaꞌe ea irahijaꞌe ꞌajohaꞌina reꞌavajaho ea kajija pauchaꞌasahiꞌinaꞌe reꞌavara. \v 3 Jara mweꞌa kehuni ꞌotuhuni ꞌunamijino na namihujaho niꞌimaꞌura pana. ꞌEnakaivo na onuno pakakarame pavwihajura. \v 4 ꞌEne nuni vwiha ijaho arira ꞌee unenuꞌu pini na namihuna pana. ꞌEnakaivo ijara reje na arira rehuna pana kaivo Natohwijara Huhusu na piuhihe kihuna. \v 5 ꞌEnajihunaꞌe marako vuꞌa nimaijaho paheꞌi kaivo ea namaha vaꞌava. ꞌEnakaivo masuani ꞌajaꞌeje Natohwijara roꞌamajino iraka kaꞌene nututi tanume navujija veje roe samaumaa reꞌamana. ꞌEne emaa huni oja vaji icháꞌinijaho Hura veje roe samaumaaꞌe rehuna. ꞌEjakame ea kwinu kwino taꞌarorahujaho Godinaꞌi rena rohuna. \v 6 ꞌEnaꞌomo vwehu nune na iviamaa uneunechakija nuni toi vejiꞌi hijuꞌe Aporasi ꞌuꞌo jonijihunaꞌe ijaꞌina venu. ꞌEjakame ijí iraka kaꞌene vene ꞌwaravajaho ja núni vaji hena kúme vehuna. ꞌEjakame ira kaꞌene vene ꞌwaravajaho ja paasisame kahaꞌahuni vaꞌe ꞌee ea ꞌaho puꞌúmo ninakarame jarika pareꞌavara. \v 7 Irara venaue ja natohwaꞌe rene namijo? ꞌEne ja iviꞌa pina irakiji paapejare? Ja niapejaraꞌe reꞌavajaho vu irakijihunaꞌe ja paapejare punaꞌi kehi kehi vejo? \v 8 Ja vwihajujaho ja niroe areri rena paraniana roju ꞌee ja uneunecha rukimaꞌura rejara roju. ꞌEne ja nú paꞌa kiniaꞌe rejaraꞌomo na ura reniujaho ja nimaaꞌe roe kiniaꞌe rejakame nú ja puꞌúmo ea ꞌajohaꞌinaꞌe reꞌipisana roju. \v 9 ꞌEnajihunaꞌe na vwihajujaho Godi nú apasorua túchamai ꞌeke nú namahe ꞌania kwamasahunaꞌe ꞌwaravuꞌe hijujaꞌinaꞌe irechamúana. Ijihuni maijaho nú ꞌona ojiꞌina ꞌee emaa ijihipo riruꞌavarono irechamúuꞌe hiju. \v 10 Nú Keriso onijihunaꞌe vwiha paꞌanepo vejujaꞌinaꞌe veju kaivo ja Keriso oni vaji hami vwihajiꞌina reju roju. ꞌEne nú harura paꞌarenujaho ja harura rukina roju. ꞌEne pu ja ꞌeke niriri irechamiura kaivo pu núni hura pavejura. \v 11 ꞌEne ike iviamaa veakaho nú matunume ꞌee toa hunume ꞌee kukua maa pasame ꞌee siseisei ꞌahúe ꞌee ara paꞌanaꞌe renúu. \v 12 ꞌEne nú nihoꞌo kaukara ahisina onúno núni iji vejara. ꞌEne ea kaꞌene nú ira sisea ꞌwaruvajija nú merajihura ꞌee pu nú siseꞌi ꞌahúajaho nú kirasahe hijura. \v 13 Vea kaꞌene nú ronuhe ꞌwavujaho nú eha mamaa pununaꞌi vejura. ꞌEne nú iviamaa roe vea ikino nú mweꞌakino ea kaꞌene maa paꞌajihi reju. ꞌEne uneunecha mahoꞌo kehi puni túa saꞌinaꞌe reju. \v 14 Ikijahija ja junaꞌavarono na vehuna pana kaivo ja nuni harihija kaꞌene na oja mihure saꞌini jihunaꞌe na ja niꞌajihe ꞌwaravu. \v 15 Ijihunaꞌe Keriso oni vaji joni najahiꞌina mapoka mapoka reꞌipisa joni oma mapoka paꞌanaꞌe rejaꞌa. Ijihunaꞌe ike vuꞌa maa maiuꞌina vajakino na Keriso oni vaji joni omaꞌe rejuta. \v 16 Ijihunaꞌe na ja jariravukúne ja naꞌia mapoka nara vejujaꞌinaꞌe hina veꞌavara. \v 17 Ijihunaꞌe Timoti nuni hariha kaꞌene Natohwi jihuni vaji na oja mahe ꞌee pauchaviꞌinijaho ranavuꞌe vuꞌu. ꞌEne hura nuni ꞌunama kaꞌene Keriso oni vajijaho niareri nara kwaa ichihichihi sosia mapoka vajijino najahu jaꞌinaꞌe ja ꞌuꞌo ꞌuname najahe ꞌwarahuna. \v 18 ꞌEne na jona paroꞌeju ronareja ja ea ꞌahoꞌa kehi kehi jonano vejara. \v 19 ꞌEnakaivo Natohwijara ura reꞌamajaho na túnaꞌi maiꞌo vuꞌe kiꞌeju. Vea kaꞌene na vuꞌujiꞌa ea kaꞌene kivasuame ma iraru ꞌwaravu jihipuni harurijija kihuna. \v 20 Ijihuni maijaho Godoni arijaho ma iraru ꞌwaviꞌina pana kaivo harurijiꞌina. \v 21 Ja iraka ura renao? Na vuꞌe ichi hijihahuna ho masuani ajuarane oja mihiꞌi ꞌwarahunaꞌe ura renao? \c 5 \s1 Sosi Vaji ꞌUasa Vejuji ꞌUraraha ꞌWaramajina \p \v 1 ꞌEne vuꞌa kaꞌene ꞌwaravuꞌe hijujaho ijí joni vajijaho ea hine ꞌuasa veju. Ijí ꞌuasa vejuri ꞌunama kajaho nihoꞌo Jenitarua puni vaja parejiꞌini renu. ꞌEne ea pina omahoni napara turame ojiꞌi hinu. \v 2 ꞌEne ja ijihunaꞌe kehi kehi oꞌi kaivo patemukavu. ꞌEnaꞌomo maijaho ja temuka apene ea kaꞌene joni vaji ijaꞌinaꞌe venajaho ranave samai vahune saꞌinijaho avaju. \v 3 Ijihunaꞌe nununaꞌijaho nuni hahijaho ijá pahinu kaivo nuni ꞌavenijaho ijí ja puꞌúmo hinujihunaꞌe na ijí ea kaꞌene sisea kaji venujaho eha mahuta. Areri na hahijiꞌi ijino hiꞌujaꞌinaꞌe vejuta. \v 4 Ja núni Natohwa Jesu Keriso oni iha ꞌahi roe vea kaꞌene ahuꞌavajaho na ꞌavena vajijaho ja puꞌúmuna. ꞌEne nuni Natohwa Jesu Keriso oni harurijiꞌi ijina. \v 5 ꞌEnaꞌomo ea ijaꞌinijaho Setani mahakame hura huni haha ruaraha parahuna vwihajuta. ꞌEnakaivo huni ꞌavenijaho Natohwa Jesura roꞌamani veijaho marahuna. \v 6 Jara jarikaꞌe rejujaho maiꞌo maa paꞌana. Ja isitia maꞌuꞌumaijipo harava mahoꞌo arumauꞌe niꞌimaꞌuraꞌe renujaho ja vi kivure? \v 7 ꞌEnakúne isitia sahasijaho atoꞌaruvakame ja harava maiuꞌinaꞌe reꞌavara. Ijihuni maijaho ja venaume harava isitia paꞌanaꞌe rejara. Ijihuni maijaho Keriso kaꞌene núni Pasova ijaho apene núnijihunaꞌe swasa vejara. \v 8 Roe nú ijihunaꞌe sora ijava. Harava kaꞌene isitia sahasi jihunijaho pane ꞌee isitia kaꞌene sisea vwihajujaho pane ꞌee siseijija pana. ꞌEnakaivo harava isitia paꞌana kaꞌene nimaa nimaa ꞌee ariramaajino vena ijava. \v 9 ꞌEnajihunaꞌe na nuni asura vaji vene ꞌwaravujaho ja ea kaꞌene marisi ꞌuasa vejiꞌinijihi puꞌúmo paahuhunaꞌe ꞌwaravuta. \v 10 ꞌEnakaivo na mweꞌakino ea kaꞌene ꞌuasa vejujihi rone ꞌwarahuna pana. ꞌEne ea kaꞌene uneunecha rukinaꞌe rehuna itunaviꞌinijija pane ꞌee nesa apejiꞌinijija pane ꞌee godi iraꞌata oja mihiꞌinijija pana. ꞌEnakaivo na ijihi rone ꞌwaraꞌipisa ja mweꞌakaho arema vaaꞌa. \v 11 Nimaaꞌe na joni asura vene ea kaꞌene nimaa rojiꞌina ꞌiꞌikaꞌi ꞌuasa vejiꞌina ꞌee ea ꞌahopuni kukua kima itunaviꞌina ꞌee godia iraꞌata oja mihiꞌina ꞌee ea ira sisea ꞌwaraviꞌina ꞌee ea kaꞌene toa sisea isaꞌora ꞌee ea kaꞌene nesa apejiꞌinijiꞌi paahume ꞌee ꞌiruma paihunaꞌe rone vejuta. \v 12 Irakijihunaꞌe na ea kaꞌene samai hijujija namahune? ꞌÚ ja ea kaꞌene sosi vaji hijujija panamahune? \v 13 ꞌEnakaivo ea kaꞌene samaumai hijujija Godira ꞌotua vetihuna. ꞌEnakúne ea sisea kaꞌene joni vaji hinujaho ranave samai vaꞌama. \c 6 \s1 Godoni Ehipo ꞌOtua Vetiꞌaravujihuni Vuꞌa \p \v 1 Ja rakijihunaꞌe Godoni ea ꞌahoꞌa kaꞌene joni rori hijujija aherame ꞌeka vaꞌe ea kaꞌene Godi panimaa rojujihi puni unaꞌa ꞌotua vetiure? ꞌEne ja irakijihunaꞌe paaherame Godoni eijihi puni vaꞌe ahume ꞌunama kajaho amairiuꞌe marasahure? \v 2 ꞌÚ ja pahejo? Godoni ehija kaꞌene akuaviꞌinijipo mweꞌakaho ꞌotua vetihuna. ꞌEne mweꞌakaho jara ꞌotua vetihunaꞌe reꞌamajaho ꞌú ja areri ike varapa maꞌuꞌuakaho areri pahene amairiꞌeja raka? \v 3 ꞌÚ núra ꞌona ojiꞌina ꞌotua vetihunijaho ja pahejo? ꞌEnajihunaꞌe ja uneunecha kaꞌene ike hiakino vejujija areri pahene amairiꞌeja? \v 4 Ijihunaꞌe ja ea ꞌahopuꞌúmo ꞌotu irecharavujaho ꞌú ja ea kaꞌene samai sosia vaja huni hura pavenahiꞌinijihi iji pijahuꞌe joni ꞌotua henaho? \v 5 Na ikaho jaae veje junaꞌavarono ꞌwaravu. ꞌÚ ea ike joni vajakaho ariraꞌe vwihajiꞌina pahinunaꞌomo hu ja noꞌo vweuneꞌi joni ꞌunamijaho areri paamairiꞌena? \v 6 ꞌEnakaivo vweahi vweahaꞌe panimaa rojiꞌina puni unaꞌi ꞌotui ranamujaho maa raka? \v 7 Ja ijaꞌinaꞌe pavejuraꞌe reꞌavajaho nimaijaho ja niarihara. Ijihunaꞌe ja ehu jo puꞌúmo hine ꞌotua vetiꞌaraviꞌi hiju. ꞌÚ ja irakaꞌe vene ijí sisea kajija pamakavo? Ja irakijihunaꞌe pamakiꞌejuꞌe ijara pisimisamo? \v 8 ꞌEnakaivo aniꞌinijaho ja ojono sisea vene vwehu jona pisimisame siseꞌi ꞌahiujina. \v 9 ꞌÚ ea kaꞌene arira pahijujija Godoni ara areri pavahunijaho ja vi hena kavo? Ja pakiꞌeje emaapo pisimiꞌava. Ijihuni maijaho ꞌasúra kivasa kaꞌene ꞌuasa vejiꞌinijija ꞌee ea kaꞌene godia iraꞌataꞌe oja mihiꞌina ꞌee ea ꞌahopuni napara ꞌee parua aherame ojiꞌina ꞌee parua kaꞌene puni haha ꞌeke monia ꞌimenaꞌina ꞌee parua paruaꞌe aherame ꞌojuꞌe ꞌee napara napara aherame ojiꞌinijija areria Godoni ara pavahuna. \v 10 ꞌEne nesa apejiꞌinijija ꞌee ea kaꞌene uneunecha pupusumano rarena ꞌekahuna itunaviꞌinijija ꞌee toa sisea ine nanamiꞌinijija ꞌee ea sisea namahe ronahiꞌinijija ꞌee iraꞌatijino pisimisame nesa apejiꞌinijija Godoni ara pavahuna. \v 11 Ja ea ꞌahoꞌa ikija nimarako ꞌunama ijaꞌiniji ojara. ꞌEnakaivo ja somahe ꞌee venaume ea akuaviꞌinaꞌe rejara. ꞌEne Jesu Keriso oni ihijihuni vaja ꞌee núni Godijihuni ꞌAveni jihuni vaji ja venaume ea ariraꞌe rejara. \s1 Joni Hahijija Godi Ura Renujaꞌinaꞌe Veꞌavara \p \v 12 ꞌEne uneunecha mahoꞌo na areri vehuna. ꞌEnakaivo uneunecha mahoꞌo na niꞌajihuna pana. ꞌEne uneunecha mahoꞌo na areri vehuna kaivo ijihipuni harura hara na pahihuna. \v 13 ꞌEne ꞌirumijaho tehwa kehuna ꞌee tehwijaho ꞌirumi jihuna. ꞌEnakaivo hahijaho ꞌuasa veꞌavarono vehuna pana. ꞌEnakaivo hahijaho Natohwijihuna ꞌee Natohwijaho hahijihuna. \v 14 ꞌEnaꞌomo Godiho Natohwijiru veje ꞌurihuneru pana kaivo Huni harura vajijino nú ꞌuꞌo venue ꞌurihuna. \v 15 ꞌEne ja joni hahakija Keriso oni haha pwinana ijaho ja maiꞌo pahejo? ꞌEnajihunaꞌe ꞌú na iviꞌa ijí Keriso oni haha pwinanaꞌa kajaho apena vaꞌe ꞌuasa vena oꞌejo? Nihoꞌo ijaꞌina maiꞌo pana. \v 16 ꞌEne ꞌú ja pahejure? Ea irara napara ꞌuasa vejiꞌinijiꞌi puni haha vajúsaravujaho pu noꞌo haha kwinu rejura. Ijihuni maijaho Godoni ira vaji ikaꞌinaꞌe ꞌwaramana. Noꞌo roe haha kwinu rehuna ꞌúmana. \v 17 ꞌEnakaivo ea kaꞌene Natohwijiꞌi ihenujaho huni ꞌavenijaho Huni ꞌAvenijiꞌi nikwinu renuna. \v 18 ꞌEnakúne ꞌuasa vejujija juhaꞌavara. Ijihuni maijaho sisea ꞌahoꞌa kaꞌene emaapo vejujaho ijija haha huraruna kaivo ea irara huni haha ea irai ꞌuasa vejuri ꞌunamijino ahumujaho huni haha siseꞌi ꞌahae avanu. \v 19 ꞌÚ oni hahakaho Godoni ꞌAvena kaꞌene Godoni rena roana kaꞌene oni vaji hinujihuni Temiporu ijaho a maiꞌo paheno? ꞌEnajihunaꞌe oni hahijaho aꞌasu onaru pana. \v 20 ꞌEne ja aneja niꞌimaꞌuri ꞌimena ꞌekarakúne joni hahijaho Godoni pinanaꞌe ꞌurihunijiru veꞌavara. \c 7 \s1 Napasinejuji Aposaravuri Vuꞌa \p \v 1 ꞌEnakaivo na iviꞌa uneunecha kaꞌene ja vejajihuniji rone eha veju. ꞌEne parua napara pavwenaꞌavajaho mamaaꞌe vehuna. \v 2 ꞌEnakavo ꞌuasa vejujaho niꞌimaꞌuraꞌe renujihunaꞌe maijaho parua kwinu kwinu napara rukinaꞌe reꞌavara ꞌee ꞌunama nikwinuꞌina kajino napara kwinu kwino parua rukinaꞌe reꞌavara. \v 3 ꞌEnakúne paruaha huni hahijaho naparaha mahe ꞌee ꞌunama nikwinuꞌina kajino naparaha ꞌuꞌo huni hahijaho paruahaꞌe maꞌamana. \v 4 Napara huni hahijaho hunaru pana kaivo paruahoni haha pwinanaꞌa. ꞌEne ꞌunama nikwisuꞌina kajaꞌinaꞌe parua huni hahijaho hunaru pana kaivo naparahona. \v 5 ꞌEnakúne ja pakiꞌeje tanuꞌaraꞌavara. ꞌEnakaivo vea kaꞌene ja siporuaꞌe ꞌoꞌirono veꞌavajino ja noꞌo nimaa veꞌikaꞌi tanuꞌavara. ꞌEnakaivo siporua ꞌoja paꞌareꞌavajaho mako roe ahuꞌavara vejuroꞌi ja ojono pakairasaꞌavajaho Setanira ja vena kima veꞌenakúne. \v 6 ꞌEnakaivo na ikaho nuni vwiha ijino ꞌwaravu kaivo na paꞌejahie ꞌwaravu. \v 7 ꞌEnakaivo parua mahoꞌo naꞌinaꞌe reꞌipisana roju. ꞌEnakaivo ea ꞌoiꞌoi puni swara Godinaꞌi ꞌekara. ꞌEne ea pina swara kaꞌene napasi nehuniji apejuꞌe ꞌee ea pina panapasi nehuni swara apenuna. \v 8 ꞌEnakaivo ea kaꞌene paparui nejiꞌina ꞌee panapasi nejiꞌina ꞌee amuna ijihi rone ꞌwaravu. Nara hijujaꞌinaꞌe paparui nene ꞌee panapasi neꞌipisa mamaaꞌe vejaꞌa. \v 9 ꞌEnakúne ea irahipo areri pu opuipo pakirahunaꞌe heꞌavajaho makiꞌeje napasi neꞌavara. Ijihuni maijaho napasi nehunijara mamaijahuna vo itunijara nihoꞌo vena punaꞌi renaꞌamajaho areri pana. \v 10 ꞌEnakaivo na ikaho napasina ꞌee paruina ijihi ꞌwaravu. Na pana kaivo Natohwijarana. Napara paruaha paranama vahuna. \v 11 ꞌEnakaivo hu paruaha raname vaꞌamajaho hu parua pina paveꞌamana. ꞌEnavo paꞌanaꞌe reꞌamajaho kúꞌo ꞌunama paruahoni vaꞌamajaho paruaha naparaha paranave vaꞌamana. \v 12 ꞌEnakaivo Natohwijara paꞌwarimanaꞌe nara ea ꞌahoꞌijija ꞌwaravu. Ijaho vwea irara napara rukina kaivo napara kajaho panimaa rojiꞌinijara ura reje hu huꞌúmo hihuna ura reꞌamajaho hu napara kajaho paranave vaꞌamana. \v 13 ꞌEne napara pina parua panimaa rojiꞌinaꞌe jaꞌamajaho parua kajaho teamaꞌeje hu huꞌúmo hija kaꞌamajaho paraname vaꞌamana. \v 14 Ijihuni maijaho parua kaꞌene panimaa rojiꞌinijaho naparahoni vaji akuaviꞌinaꞌe renana. ꞌEne napara kaꞌene panimaa rojiꞌinijaho paruahi nimaa ronuni vajijino akuaviꞌinaꞌe renana. Vejuroꞌi joni sesamaijija paakuaviꞌinaꞌe reꞌejakúne. ꞌEnakaivo iviamaa pu akuaviꞌinaꞌe rejara. \v 15 ꞌEnakaivo ea kaꞌene panimaa rojiꞌinijara raname vai veja kaꞌavajaho makaꞌeje vaꞌamana. Ijihuni maijaho ijí vwea núna ho maꞌina núna kajaho hu areri mataume napasi nehuna ho parui nehuna. Ijihuni maijaho Godiho nú mataume hihunaꞌe iji pijúhana. \v 16 ꞌÚ napare a icháꞌinaꞌe oni parua niꞌajahe Godoni ea rehunijaho hena kamo? ꞌEne parue a icháꞌinaꞌe oni napara niꞌajahe Godoni ea rehunijaho hena kamo? \s1 Godira ꞌUmenajaꞌinaꞌe Hiꞌavara \p \v 17 ꞌEnajihunaꞌe Natohwijara ea ꞌoiꞌoi Godoni ea rejari veijino irechamia jaꞌinaꞌe hinoꞌamana. ꞌEne na sosia mahoꞌo ikija ijaꞌina vehuna ꞌwaravura. \v 18 Ea irara sisa ꞌuhuaꞌeme ijiꞌa Godoni eaꞌe renanaꞌe reꞌamajaho paveje hu sisa ꞌuhuaꞌavara. ꞌEne ea irá sisa paꞌuhuahara huni vaji Godoni ea renanaꞌe reꞌamajaho hu sisa paꞌuhuaꞌavara. \v 19 ꞌEne sisa ꞌuhuahura ho sisa paꞌuhuahajaho unenuꞌu pina pana kaivo natohwijaho Godoni tamaniji ꞌajohe vehunijina. \v 20 ꞌEne veje ea ꞌoiꞌoi hu icháꞌinaꞌe hina roe Godoni ea renajaꞌinaꞌe hiꞌamana. \v 21 A pwea rena hinani veijino Godoni ea renanaꞌe reꞌamajaho natohwa pavwihaꞌamana kaivo a iviamaa mataume onanaꞌe reꞌamajaho ijaꞌinaꞌe veꞌamana. \v 22 Ijihunaꞌe ea irara hu pwea rene hina roe Natohwi jihuni vaji Godoni ea renanaꞌe reꞌamajaho hu mataume Natohwi jihuni vaji matauma onu. ꞌEne ꞌunama nikwinuꞌina kajino ea irara hu matauma hinani vajijino roe Godoni ea renanaꞌe reꞌamajaho hu iviꞌa Keriso oni pwea. \v 23 A nihoꞌo aneja niꞌimaꞌuri ꞌimenaara. ꞌEnakúne a pakaꞌeje emaapuni pwea pareꞌama. \v 24 ꞌEnakúne vwehu nune veje hu ea icháꞌinaꞌe hina roe Godoni ea renajaꞌina Godi ijaꞌinaꞌe hiꞌamana. \s1 ꞌAsúra Kivasa ꞌEe Amuna Puni Vuꞌa \p \v 25 ꞌEnakaivo ꞌasúpuni vuꞌiji rone ꞌwaravu. Na varapa Natohwijara ꞌwarivaka ꞌwarahuna pana. ꞌEnakaivo na nuni vwiha Natohwijara ea numiramuni vajijino vwiha mamaa kaꞌene nimaa vehunaka mihajihuni vaji na pu ꞌwaravu. \v 26 Iviamajaa ikehuni ahija varapi rejujihunaꞌe na vwihajujaho parua hu icháꞌina kaꞌene hinu jaꞌinaꞌe hihuna. \v 27 ꞌEnaꞌavo a napara samanaꞌe reꞌamajaho a pakaꞌeje hu ranaꞌirono ꞌunama saꞌama. ꞌEne naparuni a ranamae vaꞌanaꞌe reꞌamajaho a napara pina pasaꞌamana. \v 28 ꞌEnakaivo a napasi nenana reꞌamajaho a sisea pavenuna. ꞌEne ꞌasúri parui neꞌamajaho hu sisea pavenuna. ꞌEnavo ea irahipo parui nene ꞌee napasi neꞌavajaho ahija piunihuni jihunaꞌe na rone ꞌwaravu. \v 29 ꞌEnakaivo vwehu nune na ika ꞌiavu. Vea niroe samatuꞌu rena paranu. ꞌEnakúne ea kaꞌene napasi nejiꞌinijija Godoni kaukara areri pura panapasi neꞌi kaivo hinareja vejajaꞌinaꞌe veꞌavara. \v 30 ꞌEnakúne vea kaꞌene ja niramaruvujija paniramaruvu jaꞌinaꞌe reje ꞌee ea kaꞌene teamarasahujija patemarasahu jaꞌinaꞌe reje ꞌee ea kaꞌene uneunecha ꞌimejiꞌinijija paꞌimejure saꞌinaꞌe reꞌavara. \v 31 ꞌEne ea kaꞌene mweꞌa kehuni uneunecha ꞌeka vejujija hami veꞌavara kaivo uneunecha kajija oja pamiꞌavara. Ijihuni maijaho mweꞌa kehuni ꞌunamijaho paꞌarena vaꞌu. \v 32 ꞌEnakaivo ja ꞌunama ijakajihi punaꞌi pavwihahunaꞌe ura reniu. ꞌEne parua kaꞌene panapasinijaho hu Natohwi jihuni kaukara ijiru vwihanuna ꞌee icháꞌina kaꞌene veje Natohwiji ura rehunijiru vwihanuna. \v 33 ꞌEnakaivo ea kaꞌene napasinijija mweꞌa kehuni uneunechiji hine vwihane ꞌee naparahaꞌe teamahuni ꞌunamiji vwihahuna. \v 34 ꞌEne ijihunaꞌe huni ura ijija ahaamuna. ꞌEne napara kaꞌene parua pavejiꞌinijaho ꞌee ꞌasúrijaho hu Natohwi jihuni kaukara ꞌee uneunechijiru vwihanuna. ꞌEne hu huni haha ꞌavena akumahunijiru venuna. ꞌEnakaivo ea kaꞌene paruꞌinijaho hu uneunecha kaꞌene mweꞌa kehunijiru vwihane ꞌee hu paruahaꞌe teamahuni jaꞌinaꞌe vwihanuna. \v 35 Na ike ꞌwaravukaho ja niꞌajihareꞌe ꞌwaravu. Na ja tanuꞌurihuna pana kaivo ꞌunama raka kaꞌene mamaa areri rehuniji najahu. ꞌEjakame ja Natohwi jihuni kaukara ojiji vehuna. \v 36 Parua irara vwihaje napara kaꞌene hu nahama ꞌwarava jihunaꞌi ori paꞌajoꞌarahunaꞌe heꞌeje napara kajihuni juara asisame ajima vaꞌeje hu ꞌwahuna heꞌamajaho makaꞌeje hu ura renajaꞌinaꞌe vene ꞌwaꞌamana. Hu napasi neꞌamajaho hu sisea pavehuna. \v 37 ꞌEnakaivo ei pini napasi nehuna ura parene ꞌee nihoꞌo paitume ꞌee hu huni ura ijaho areri kisinaꞌe rene hihunaꞌe heꞌamajaho nijina. \v 38 ꞌEnaꞌomo ea kaꞌene huni ꞌapaja mihe parua veꞌamajaho hu mamaaꞌe venu. ꞌEne vu ea irara huni ꞌapaja pamihe parua veꞌamajaho hu mamaaꞌe vene avanu. \v 39 Napara kaꞌene paruaha pakwaꞌikaꞌi hinujaho hu paruahoni harura hari hinu. ꞌEnakaivo paruahi kwaꞌamajaho hu areri mataume parua kaꞌene Natohwi jihuni vaji hinuji huni ura ijino vaꞌe jahuna. \v 40 ꞌEnakaivo nuni vwiha ijaho hu parua paveꞌi kaivo hinujaꞌinaꞌe hiꞌipisa hu teamavaꞌa roju. Na vwihajujaho na Godoni ꞌAveni jihuni vwiha ijí ꞌwaravu. \c 8 \s1 Godi Iraꞌata Puni Swasa Vejuri ꞌIruma Ijuri Vuꞌa \p \v 1 Iviamai godi iraꞌatijihi puni swasa vene ꞌiruma vajihu jihipunaꞌe ꞌwaravu. Nú nihena kavu nú ea mahoꞌo henaka rukina. ꞌEne henaka pu vejuꞌe kehi kehi vejura kaivo oja ꞌekaravujara niꞌajihe ꞌunirame ꞌurinaura. \v 2 Ea irara vwihajuꞌe hu uneunecha mahoꞌo he parajiꞌina ronujaho hu hura hehuni jaꞌinijaho pahenuna. \v 3 ꞌEnakaivo ea kaꞌene Godi oja mahujaho Hu hu nihena kamuna. \v 4 Ijihunaꞌe godi iraꞌatijihi puni ꞌiruma swasa kaꞌene vejuji ijujihi puni vwiha ijí rone ꞌwaravu. Nú nihena kivujaho godi iraꞌatijipo mweꞌa kino nimaa hihuna pana. ꞌEne godi ꞌahoꞌa pana kaivo Godi nikwinuna. \v 5 ꞌEnakaivo ea ꞌahopo vwihajujaho Godi nihoꞌo mapoka mapokaꞌomo ꞌahoꞌa kahi ꞌakúpi ꞌahi hijuꞌe ꞌahoꞌa ikino mweꞌi hiju rojura. \v 6 ꞌEnavo núnunaꞌijaho ꞌahoꞌa paꞌana kaivo Godi Oma kaꞌene Hununaꞌi uneunecha mahoꞌo rena roara kaꞌene nú Hunijihunaꞌe hijujina. ꞌEne Natohwa kwino Jesu Kerisona. ꞌEne Huni vaji uneunecha mahoꞌo rejaraꞌomo nú Huni vaji hiju. \v 7 ꞌEnavo nimaa rojiꞌina ꞌahoꞌa ike henakakaho paꞌana kaivo ea ꞌahoꞌa nijaꞌinaꞌe godi iraꞌata mapokijihi nimaa rone puni ꞌiruma swasa vena roe iviamaikino usevu. ꞌEne pu ijí ijujaho pu godi nimai jihuni swasa vejaraꞌe iju rojiꞌi ijura. ꞌEjuꞌe puni vwiha nihoꞌo siserasaha parajura. \v 8 Núra ꞌiruma kaꞌene ijujara reje Godiho nú nimaa vetúhuna pana. ꞌEne nú ꞌiruma paiꞌava jihunaꞌe siseranúhuna pana ꞌee ꞌiruma iꞌava jihunaꞌe maranúhuna pana. \v 9 ꞌEnakaivo hami ꞌajohe kaꞌavara. Vejuroꞌi jara matausahe ine vejura paveje ea kaꞌene puni nimairoa ajuasiꞌinijipo amaarenamie arihuniji reꞌava. \v 10 ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene huni nimairoa ajuasiꞌinijara kaꞌeje a ea kaꞌene nihena kaviꞌinijara godi iraꞌata puni temiporua vaji ꞌiruma ija kaꞌamajaho hu ijiꞌi harura apene ꞌiruma kaꞌene godia iraꞌatijihi puni swasa vejura kaꞌene hu sisea ronujaho hu ihuna. \v 11 Ijihunaꞌe ike vwea kaꞌene Kerisoho hunijihunaꞌe kwamajaho joni henaka vajijino ea kaꞌene huni nimairoa ajuasiꞌinijaho a ruarahana. \v 12 ꞌEne ijihunaꞌe a ijaꞌina kaꞌene venujaho Keriso unaꞌi sisea venu ꞌee vwehu punaꞌi sisea venu. ꞌEne areri pu uneunecha kaꞌene sisea rojujaho veꞌavarono harura mihujaꞌinaꞌe venu. \v 13 Ijihuni hahi ꞌiruma irakijara vejuꞌe nuni vwea onunaꞌe reꞌamajaho na kúꞌo ꞌiruma kajija paihuna. ꞌEnareje paveje núni vwea amaarename ohuna. \c 9 \s1 Apasoru Huni Harura ꞌEe Huni Kaukara Ijihuni Vuꞌa \p \v 1 ꞌÚ na pamataume ojura raka? ꞌÚ na apasorua pana raka? ꞌÚ na nuni Natohwa Jesu Kerisoho pakavuta raka? ꞌÚ ja nara kaukara kisina kaꞌene Jesuni vaji vejujihuni eha pana raka? \v 2 Ea ꞌahopo naꞌiijaho na apasorua pana kaivo jonunaꞌijaho na apasorua. Ijihuni maijaho jara Godoni ea rene hijujara najahujaho na Natohwi jihuni apasorua. \v 3 Ja ea kaꞌene na piuhiha kiꞌi ꞌahiuꞌe vejujihi puni eha ijaho ikena. \v 4 ꞌÚ núni harura ꞌiruma ꞌee toa ijihi ihuni ꞌaha panavu raka? \v 5 Apasorua ꞌahoꞌa ꞌee Natohwi jihuni ꞌuꞌuhija ꞌee Sipasi epo napahwa kaꞌene nimaa rojiꞌinijija ꞌee napara kaꞌene nimaa rojiꞌinijihi puꞌúmo kaukara vene ojujaꞌina ꞌú nú ꞌuꞌo ijaꞌina paveꞌeja raka? \v 6 ꞌÚ nú Panapasiꞌi kaukara kaꞌene nú ꞌunúnamúe niꞌajúꞌejuꞌe vaꞌuji arehuna núni harura panamu raka? \v 7 Irara sorutiaꞌe renujihuni anejijaho oriꞌini venune? ꞌÚ ea irara ajina ꞌonareꞌe ijihuni maijaho painune? ꞌÚ ea irara sipia ꞌee kotia ꞌajohareꞌe ijihipuni mirokia painune? \v 8 Na ema puni ꞌunamiji namahareꞌe rone ꞌwaravu raka? ꞌEne varapa tamanijaho ijí ꞌuꞌo paꞌwaramana raka? \v 9 Ijihuni maijaho Mosisi oni tamana vaji ikaꞌinaꞌe vene ꞌwaravara. Purumakaui ajime tautae oja kaꞌavajaho ja pakiꞌeje huni ura kuatana arinamaꞌava. ꞌEjuꞌe Godiho purumakaua kajaho pavwihanuna raka? \v 10 ꞌEne Hu núnijihunaꞌe ahume ꞌwaramu raka? Kaena! Núnijihuni hahi Godoni ira vaji ikaꞌinaꞌe vene ꞌwaramana. Ijihuni hahi ea kaꞌene soa apene soa saꞌamajaho hu vwihanujaho ijihipuni maa ꞌekahuna ronuna. ꞌEjuꞌe ea kaꞌene uja jahejiꞌinijaho uja jahejiꞌi ꞌahoꞌa ihuna vwihajiꞌi jahenuna ꞌúmana. \v 11 Nú ꞌAvenahuni uneunecha joni vaji ꞌojara. ꞌEnajihunaꞌe ꞌú nú joni vaji haha huni ꞌunamijino uneunecha jonunaꞌi ꞌekahunijaho jonunaꞌa ahijaꞌe reju raka? \v 12 Ja ea ꞌahoꞌa niꞌajiꞌavajaho núni harura panamunaꞌomo nú ꞌuꞌo paasisama huri niꞌajúhuna raka? ꞌEnakaivo nú harura ikaho paapene ijaꞌina vejara vo nú uneunecha mahoꞌo puni vajijaho kirasahe vaꞌara. Ijihuni maijaho nú vuꞌa maa maiuꞌina tanume akarekaro uraname nahuna ura parenúana. \v 13 Ea kaꞌene Temiporu vaji kaukara vejujija ꞌiruma kaꞌene ijí Temiporua kaji ꞌeke roujino ijujaho ja maiꞌo pahejo? ꞌEne ea kaꞌene swasa vejujija ꞌiruma kaꞌene swasa veꞌavarono ꞌeka roujino ijujaho ꞌú ja maiꞌo pahejure? \v 14 ꞌEne ꞌuꞌo Natohwijara ea kaꞌene vuꞌa maa maiuꞌina najahujihi ꞌwaramajaho pura vuꞌa maiuꞌina kaꞌene najahuri toi puni ꞌiruma piunime ina vahuna. \v 15 ꞌEnakaivo na maiꞌo uneunechakija na maiꞌo paꞌeke ojuta. ꞌEne nara asura kaꞌene vejukaho vejakame ja nunijihunaꞌe veꞌavarono na paveju. ꞌEnakaivo mamaijaho na kwaꞌipisa ijara areri rejakame nara kaukara kaꞌene eha paꞌa najahu jihuni pinana paꞌanaꞌe rejaꞌa. \v 16 Ijihunaꞌe na vuꞌa maa maiuꞌina najaꞌujaho na ijihunaꞌe pakehi kehi ohuna. Ijihuni maijaho na ijihuni hari hihuna. Na vuꞌa maa maiuꞌina kaji parone ꞌwaraꞌujaho nununaꞌa sisea. \v 17 ꞌEne kaukarakaho nara ma nuni ura ijino matauma vejutaꞌe reꞌipisa na eha apehunaꞌe rejaꞌa kaivo Godira na iji pijiharena ike kaukarakaho na ꞌajohiꞌi veꞌurono mihajihunaꞌe iviꞌa unenuꞌu pina nara karaꞌaja vehuna pana. \v 18 Nuni eha ijaho irake? Vea kaꞌene na vuꞌa maa maiuꞌina ike rone najahujaho na ja unenuꞌu pina pajariravuta. Areri nuni harura kaꞌene ike vuꞌa maa maiuꞌina toakino na vehune saꞌinijaho na pavejuta. \v 19 ꞌEnaꞌomo na iviamaa emaapuni unaꞌijaho mataume oju. Ijihuni maijaho na ea mahoꞌo puni pwea rejutaꞌomo na ea mahoꞌo venae Keriso unaꞌi ro ranahuna. \v 20 ꞌEne Jua puna ijaho na areri puaꞌe venaꞌe Keriso unaꞌi roꞌava ronarejo Jua punaꞌi hijuta. ꞌEne ea kaꞌene tamana hari hijajaho na areri tamana huni hari hijuta kaivo na nimaa nimaa tamana hara pahijuta. ꞌEne ea kaꞌene tamana huni hari hijaji venae Keriso unaꞌi roꞌava ronarejo avajuta. \v 21 Ea kaꞌene varapa hara pahijujihija na puaꞌinaꞌe rejuta kaivo Keriso oni tamani jihuni hari hijuta. ꞌEne venae ea kaꞌene Godoni varapa hara pahijujipo Keriso oni ro paraꞌavarono avajuta. \v 22 Ea kaꞌene ajuasiꞌinijihi punaꞌijaho na ajuasinaꞌe rejuta. ꞌEnareje pua venae Keriso unaꞌi roꞌava ronarejo avajuta. Na ea mahoꞌo punaꞌijaho na uneunecha mahoꞌo re ranavuta. ꞌEne areꞌeje na mahoꞌo puaꞌe niꞌajihuma ronareno avajuta. \v 23 ꞌEnajihunaꞌe na vuꞌa maiuꞌini jihuni hahi uneunecha mahoꞌo veju. ꞌEnajihunaꞌe na ea pina kaꞌene ijihuni eha apehunijina. \v 24 Ja pavwihajo? Ea kaꞌene chacharame ninukujahujaho ea mahoꞌo ninukujahura kaivo ea kwinu eha apenuna. ꞌEnakúne eha apehuni ꞌunamijino chacharame ninukujaha. \v 25 ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene tacharavujija pu uneunecha mahoꞌo hami akuavura. Ijaꞌina kaꞌene pu vejujaho pu eha kaꞌene paꞌarehuniji apeꞌirono avajura. ꞌEnakaivo nú eha kaꞌene papaꞌarehuniji apehuna. \v 26 ꞌEnakaivo na pamajikari vwihajiꞌi ninukujahu jaꞌinaꞌe vejura. Na pamajikari arasarame nuni ija maiji ichutoi mwame ꞌaniu jaꞌina pavejura. \v 27 ꞌEnakaivo na nuni hahijaho hami akume vejuꞌe nuni pwea renuna. Na juvujaho vejuroꞌi na ea najaꞌikaꞌi nara eha kaꞌene apehuniji asusame paapehunijaho areri pana. \c 10 \s1 Godi Iraꞌata Puni Jujuvuꞌa \p \v 1 Vwehu nuna ja pakiꞌeje pahena veꞌavarono na ike ꞌwaravu. Ijihuni maijaho emahu núna mahoꞌo ꞌimitia hari ꞌee soha vaji roe ikaꞌi ajivara. \v 2 Pu Mosisi ꞌararihaꞌajihunaꞌe ꞌimitia ꞌee soha vaji samahara. \v 3 ꞌEne pu mahoꞌo ꞌavena huni ꞌiruma kajaho ahuma ijara. \v 4 Pu ꞌAvena huni toa nikwinuꞌina kajaho ijara. Ijihuni maijaho pu ꞌAvena huni muna naꞌa pu puꞌúmo ahuma roajihuni vaji toa ijara. ꞌEne ijí naꞌa kajaho Kerisona. \v 5 ꞌEnakaivo Godiho ea mapoka punaꞌi patea mamai jihunaꞌe Hu venaume pu ijí nechiꞌa kajino paꞌarejara. \v 6 ꞌEnaꞌomo unekakipo rejajaho núra kime vwihahuni jihunaꞌe rejara. ꞌEjakame núra núni oja uneunecha sisesa ijihi pura itunava jaꞌinaꞌe paitunuhuni jihuna vejara. \v 7 ꞌEnakúne ja pakiꞌeje ijí ea ꞌahoꞌa kajihipo godia iraꞌata oja mihajaꞌinaꞌe veꞌava. Godoni ira vaji ikaꞌinaꞌe vejara. Ea kakija sora ine ꞌee toa sisea ine ꞌee ꞌurine ruasaravara. \v 8 ꞌEnaꞌomo puni ea ꞌahopo ꞌuasa vejajaꞌinaꞌe nú pavehuna. ꞌEnarena vea nikwisu kajino ea mapoka mapoka (23,000) kwamasahara. \v 9 ꞌEnakúne roe Natohwijaho pavena kava. Areri ea ꞌahopo vejume taparapo jaꞌihume paꞌareja jaꞌinaꞌe paveja. \v 10 ꞌEnakúne pura ea ꞌahopo vejajaꞌinaꞌe pasuꞌavara. ꞌEne onaꞌojiꞌina kaꞌene ea ꞌaniuꞌe kwamasahiꞌinijara roe ꞌaniume kwamasahara. \v 11 ꞌEne ike uneunecha kaꞌene puaꞌe renakija núra kiꞌavarono vejara. ꞌEnaꞌomo nú ea kaꞌene iviamaa vea kajaho niroe samatuꞌu reꞌejuꞌe hijukipo hena vwihaꞌavarono vejara. \v 12 ꞌEnakúne hu vwihaje hu kisi naminu roꞌamajaho hami ꞌajoaraꞌamana. ꞌEnareje hu paꞌoꞌamana. \v 13 ꞌEne joni unaꞌi venakaa kaꞌene roujija aniꞌina pana. ꞌEnakaivo ijaho ea mapoka ikehi puni unaꞌi nijaꞌinaꞌe renaꞌinapo rejura. Godiho nihoꞌo pauchaviꞌini jihunaꞌe Hu ruha paaremahe venakaa kaꞌene a panamiuhunijaho vena kahuna. ꞌEne Hu kúꞌo ijí venakaa vaja kajino ara va ꞌeꞌuhuna ꞌunama venahuna. ꞌEje a areri kisinaꞌe rene namihuna. \v 14 Ijihunaꞌe na oja mihiꞌine godi iraꞌatijihi oja mihujaho juhame ruavaꞌavara. \v 15 Na ea kaꞌene vwiha mamaa aririjihi ꞌwaravukúne nara raka kaꞌene ꞌwaravujaho apene manura vene kaꞌavara. \v 16 Kapusia kaꞌene merajihiꞌina kaꞌene nú teimani ꞌwaꞌi kaivo nú ea mahoꞌo ijí ijujaho ꞌú Keriso oni ꞌaijara nú merajúhaji vwihajiꞌi ijo? ꞌEne puretia kaꞌene núra tuachame ahuma ijujaho ꞌú nú Keriso oni hahiji vwihajiꞌi ijo? \v 17 Núni puretia nikwinuꞌwinaꞌomo nú ea mapokakaho haha nikwinuna. Ijihunaꞌe nú puretia nikwinu kajino ahuma tuachame ihuna. \v 18 ꞌEne Isureri ora kiha. ꞌÚ ea kaꞌene swasa vejuraka ijujija swasa vejuri ruha huni pwinanaꞌe rejura raka? \v 19 Nara raka kaꞌene ꞌwaravu kehuni maijaho irake? ꞌÚ uneka kaꞌene ꞌeka godia iraꞌatijihi punaꞌe swasa vejujija nimaa vejura raka? ꞌEne ike godia iraꞌatakija maa ijina raka? \v 20 Pana. ꞌEnakaivo na Jenitaruepo uneka kaꞌene ꞌeke swasa vejujaho pu ꞌavena sisea punaꞌe venahura kaivo Godona pavenahura. Ijihunaꞌe ja ꞌavena sisea puni pwinanaꞌa parehuna ura reniu. \v 21 ꞌEne ja areri Natohwi jihuni kapusia vaji iꞌavajaho ja ꞌavena sisea puni kapusia vaja paihuna. ꞌEne ja Natohwi jihuni ꞌaiju ꞌahi ꞌiruma iꞌavajaho ja ꞌavena sisei jihuni ꞌaiju ꞌaha ꞌiruma paihuna. \v 22 Nú Natohwiji veje ajiꞌamarono avaju raka? ꞌEne ꞌú núra harusimaꞌura kaivo Hu pana raka? \v 23 Uneunechaka mahoꞌo kijahija na areri ihuna ꞌee vehuna kaivo ijipuhipo na niꞌajihuna pana. Uneunecha mahoꞌo areri na vehuna kaivo uneunecha mahoꞌo kajija na paniꞌajihe emarehuna. \v 24 Paveje ea kwinu huni ura ijiru saraꞌamana kaivo ea kaꞌene huni rori hijujihi puni ura ijí saraꞌamana. \v 25 ꞌEne oni vwiha ijihuni hahi a pakaꞌeje aposaraꞌama vo uneunecha kaꞌene hanuha ꞌimejuri kwaa ijino ꞌimejajija ma iꞌamana. \v 26 Ijihuni maijaho mweꞌa ꞌee uneunecha kaꞌene ijihuni vaji navujija Natohwi jihuna. \v 27 ꞌEne ea pina panimaa rojiꞌini a vaꞌe hu huꞌúmo ꞌiruma iꞌamarono ꞌwarave heꞌamajaho vaꞌe uneunecha kaꞌene hura venajaho matauma iꞌamana kaivo oni vwiha ijihuni hahijihunaꞌe paapoꞌamana. \v 28 ꞌEnakaivo ei pini ijá ꞌwaꞌamajaho ike hanuhakija godi iraꞌata ijihi puni swasa vejara ꞌwaꞌamajaho paiꞌamana. Ijihuni maijaho ea kaꞌene a nahama ꞌwarama jihuni hahijihunaꞌe ꞌee vwiha ijihunaꞌe paiꞌamama. \v 29 Na ike ꞌwaravukaho oni vwiha ijí rone ꞌwarahuna pana kaivo ea pinijihuniji ꞌwaravu. Ijihuni maijaho ea pinijaho irakijihunaꞌe huni vwiha vajijaho nara matauma ojujaho ꞌeke manura vene kiꞌena? \v 30 ꞌEnakaivo na teimani rojiꞌi ijuji vu irakijihunaꞌe ijihunaꞌe ronihe iraka kaꞌene na ni teimani ꞌwavujaho ꞌwaꞌeja? \v 31 ꞌEnajihunaꞌe iviꞌa a toa iꞌena ho a unenuꞌu pina irakaꞌe veꞌamajaho pinanijaho Godi mahoꞌo maꞌamana. \v 32 Paveje Jua ho Kuriki ho Godoni sosia ariꞌava. \v 33 Na uneunecha mapoka kaꞌene ijaꞌinaꞌe vejujaho ea mahoꞌo teamanahuni jihunaꞌe veju. Na uneunecha kaꞌene naꞌe maranihunijaho pasaravura. ꞌEnakaivo iraka kaꞌene veje puaꞌe niꞌajihe maranihuniji saravura. \c 11 \s1 Húmata Hwama Godi Oja Mahuri Vuꞌa \p \v 1 ꞌEnajihunaꞌe na areri Kerisora venujakaji na vejujihunaꞌe ja ꞌuꞌo nara vejujaꞌinaꞌe veꞌavara. \v 2 Ja uneunecha mapoka vajijaho na vwihaniu jihunaꞌe na iviama ja taꞌarorahu. ꞌEnakúne tamana kaꞌene nara ja vajihujija ija kisinaꞌe ꞌuninamiu. \v 3 ꞌEnakaivo Na ura ike hehunaꞌe ura reniu. Kerisoho parua mahoꞌo puni húmata ꞌee napari jihuni húmata. ꞌEjuꞌe Godiho Keriso oni húmata. \v 4 Parua irara huni húmata ꞌahi unenu ꞌahoꞌa naꞌeje siporua ꞌoꞌena ho poropeti epuni ira ꞌwaraꞌamajaho huni húmatijihuni hura pavenu. \v 5 ꞌEne napara kaꞌene huni húmata pavahaꞌikaꞌi siporua ꞌonuna ho poropetia puni iri ꞌwaramujaho huni húmati jihuni hura pavenu. Ijihuni maijaho hu areri ea kaꞌene huni húmata tihiꞌini jaꞌina. \v 6 Napara irara huni húmata kaji pavahanaꞌamajaho veje huni húmata sapasa kajaho usiꞌamana. ꞌEnakaivo napara kajara huni húmata ꞌuhuꞌena ho usivakame juhaꞌe reꞌamajaho veje huni húmata hwaꞌamana. \v 7 ꞌEnajihunaꞌe paruijaho huni húmata isúa pahwaꞌamana. Ijihuni maijaho hu Godi vareꞌina ꞌee Huni temarijina. ꞌEnakaivo naparijaho paruijihuni temarijina. \v 8 Ijihunaꞌe parua napara huni vaji rena rohuna pana kaivo naparijaho parua huni vaji rena roana. \v 9 Ikaho nimaa. Paruijaho napari jihunaꞌe vehuna pana kaivo naparijaho parui jihunaꞌe venana. \v 10 Onaꞌojiꞌina punijihunaꞌe napara hura harura hari hinuji najahareje huni húmata sipoa vahanahuna. Ijihuni maijaho huni paruijaho huni ꞌajohiꞌini jihunaꞌe vahanahuna. \v 11 ꞌEnakaivo Natohwi jihuni vajijaho napari paruijaho makaꞌi huhusu ꞌajoarahuna pana ꞌee parui naparijaho makaꞌi huhusu ꞌajoarahuna pana. \v 12 Ijihunaꞌe napara paruhuni vaji rena roajaꞌinaꞌe parua napapu nahenaura. ꞌEne uneunecha mahoꞌo Godinaꞌi rena roara. \v 13 Ja ma ojono ijí mina vene kaha. Napari siporua ꞌoꞌiro veꞌamajaho hu huni húmata pavahanaꞌamajaho areri reꞌena raka? \v 14 ꞌEne uneunecha kaꞌene mweꞌakino rejarakija ja najahu. ꞌEne parua kaꞌene húmata sapasa jojorijaho ijara hu vejuꞌe jumuna. \v 15 ꞌEnakaivo napara huni húmata sapasa kaꞌene jojorijara rejuꞌe hu teamamuna. Ijihuni maijaho ijí húmata sapasa kajara hu vejuꞌe marana parane ꞌee nuhahunaꞌe mahana. \v 16 ꞌEnakaivo ea irara hu ijihunaꞌe uraꞌe chicha veꞌi veꞌamajaho nú ꞌunama ꞌahoꞌa ꞌararihihuna paꞌana. ꞌEne Godoni sosijara ꞌunama ꞌahoꞌa ꞌararihihuna pana. \s1 Natohwiji Vwihajiꞌi Ihuni ꞌIrumijina \r (Matiu 26:26-29; Maka 14:22-25; Ruku 22:14-20) \p \v 17 ꞌEnakaivo na vuꞌa ike ꞌwaravukaho na ja aromahare ꞌwarahuna pana. Ijihuni maijaho ja roe ahuvujaho maraꞌamarono ahuhuna pana kaivo nihoꞌo siserana parahuna ahuvu. \v 18 Amurijaho vea kaꞌene ja sosi roe ahuvujaho na hejujaho joni vajakaho ahaame hiju. ꞌEjuꞌe na ijaho nimaa roju. \v 19 Joni vaja kajaho ahaavakame nú ijiꞌa ja ea irahipo aririjaho roe samaaꞌe reje kihuna. \v 20 Ijihuni hahi ja vea kaꞌene roa ahuꞌavajaho ja Natohwi jihuni puretia ꞌee toa iꞌirono roe ahuhuna pana. \v 21 Na hejujaho ja ea ꞌahoꞌa ea paꞌajiꞌi kaivo jajasu marakuꞌa ijura. ꞌEnajihunaꞌe jara ijuri vajijaho ea ꞌahoꞌa matunaꞌejuꞌe ja ea ꞌahoꞌa nihoꞌo nanamiu. \v 22 Irake? ꞌÚ ja sea ꞌiruma toa ihuna paꞌana raka? ꞌEne ja Godoni sosia senavu raka? ꞌEne ea kaꞌene uneunecha paꞌajihi junaꞌavarono avajo. ꞌÚ na ja ijaꞌinaꞌe ꞌwarahune? ꞌÚ na ja taꞌarorahune? Ikehunijaho na ja pataꞌarorahuna. \v 23 Ijihuni maijaho na Natohwi jihuni apejuji na ja ꞌuꞌo ꞌwaravu. Ijí naꞌia kajino nahamaꞌavarono Hu puretia apenana. \v 24 ꞌEne Hu teimani ꞌwavume parajume Hu tuachaviꞌi ijá ꞌiama Ikaho Nuni haha kaꞌene jonijihunaꞌe mihujina. ꞌEnakúne ikaꞌinaꞌe vejiꞌi Na vwihaniꞌavara. \v 25 Ni ꞌunama nikwinuꞌina kajino kapusia ꞌuꞌo apejiꞌi ijá ꞌiama Ike kapusia toa ikaho ꞌunama maiuꞌina kaꞌene Nuni ꞌaa vaji nimaa vejujinakúne ike vene ijiꞌi naꞌia mapokaꞌe Na vwihaniꞌavara. \v 26 Vea irakijino ike puretia ike ine ꞌee kapusi toa ꞌeke iꞌavajaho ja Natohwijara kwamaji ꞌwame nasaraviꞌi inavaꞌe Hura roꞌamaji ꞌeꞌuꞌavara. \v 27 ꞌEnajihunaꞌe ea irara Natohwi jihuni pureti ꞌee kapusiji ꞌunama areri parehuni jihuniji iꞌamajaho hu Natohwi jihuni haha ꞌee ꞌaa ijihunaꞌi sisea vehuna. \v 28 ꞌEnakaivo ea irara puretia ꞌee kapusia toa iꞌirono veꞌamajaho marako veje ori piuhaꞌaramareje ijiꞌa iꞌamana. \v 29 ꞌEnajihunaꞌe ea irara huni haha papiuhaꞌaraꞌikaꞌi puretia ꞌee kapusia toa inujaho hu eha sisea apene huni haha ꞌahi rou. Ijihuni maijaho hu Natohwi jihuni hahijaho hami pavwihajiꞌi majikari inujihunaꞌe araꞌena. \v 30 Ikehuni hahi ea mapoka joni vajakaho haha ajuaranie ꞌee atami ꞌunirame ꞌee ea ꞌahoꞌa kwamasahu. \v 31 ꞌEnakaivo nú onúno hami piuhaꞌaraꞌavajaho nú panamúhuna. \v 32 ꞌEnakaivo vea kaꞌene nú namuhujaho Natohwijara núra vuꞌataa heꞌavarono najuhe avanu. ꞌEꞌiraꞌomo ike mweꞌa ikihi puꞌúmo paahume namuhuna. \v 33 ꞌEnakúne vwehu nune ja ahuma roe iꞌi veꞌavajaho hami ꞌajaꞌaraꞌavara. \v 34 ꞌEnakaivo ea irara matuꞌamajaho hu huni sei ꞌiruma ina roꞌamana. ꞌEꞌirakúne ja paroe ꞌotua hara ahuma aruꞌavara. ꞌEnakaivo vuꞌa ꞌahoꞌijaho nara vea kaꞌene vuꞌujino icháꞌinaꞌe vehunijaho ꞌwarahuna. \c 12 \s1 Godoni ꞌAveni Jihuni Swarijihuni Vuꞌa \p \v 1 Vwehu nune ja pahene veꞌavarono na iviꞌa ꞌAvena huni swariji rone ꞌwaraꞌi veju. \v 2 Ja ni hena kavu. Vea kaꞌene ja Godi pahene ꞌee pakavari veijino ja godi iraꞌata kaꞌene ira paꞌajipo venaume ꞌunama ani ruvaꞌara. \v 3 ꞌEnajihunaꞌe na ura ja ike hehunaꞌe ura reniu. Ea irara Godoni ꞌAvenijara ꞌwaraꞌejuꞌe ꞌwaramujaho hu maiꞌo ikaꞌina paꞌwaramune Jesuho sirivara paꞌiamuna. ꞌEne ea irara Godoni ꞌAvena apenajara huhusu Jesuho Natohwa ꞌiamuna. \v 4 ꞌEnaꞌomo iviamaa swara ani aniꞌina kaivo ꞌAvena nikwisuꞌina. \v 5 ꞌEne kaukara ani aniꞌina mapoka kaivo Natohwa nikwinuna. \v 6 ꞌEne ꞌunama ani aniꞌina kaukara venuna kaivo Godi nikwinuꞌwi kajara uneunecha mahoꞌo ea mahoꞌo puni vaja kaukara venuna. \v 7 ꞌEnakaivo sosia ike niꞌajahuni jihunaꞌe ea ꞌoiꞌoi swara vajihana. \v 8 Ijihunaꞌe Hu ea pina ꞌAvena vajijino vuꞌa kaꞌene vwiha mavarasaꞌiniji vajahuna. ꞌEne vu ea pina vuꞌa kaꞌene henaka ijí ꞌAvena nikwisuꞌina kajara vajahuna. \v 9 ꞌEne ea pina nimaa roiji ijí ꞌAvena nikwinuꞌina kajara mahana ꞌee ea pina swara kaꞌene ea siporua ꞌonahe maranihuniji ꞌAvena nikwinuꞌina kajara mahana. \v 10 ꞌEne ea pina uneunecha kaꞌene ea areri pavehuniji mahuna. ꞌEne ea pina poropetia puni iri ꞌwarahunaꞌe vajahuna. ꞌEne ea pina ꞌavena icháꞌinijihi puni aniꞌinijihi kihunaꞌe mahuna. ꞌEne ea pina ira ani aniꞌina ꞌwarahunaꞌe mahuna. ꞌEne ea pina ijí taꞌarohunaꞌe mahuna. \v 11 ꞌEne ꞌAvena nikwinuna ꞌee nikwinuꞌina kajarahara ikihija mahoꞌo venu. ꞌEne ijí nikwinuꞌina kajara ꞌoiꞌoi ea irá Hu ura renujihi vajihuna. \s1 Haha Kwinuna Kaivo Pwinanaꞌa Mapoka \p \v 12 Areri haha kwinuna kaivo huni pwinanaꞌa mapoka. ꞌEne pwina mapoka kaivo haha kwinuna. ꞌEnaꞌomo Kerisoho ijaꞌina. \v 13 ꞌEnajihunaꞌe ꞌAvena nikwinuꞌina vaja kajino nú mahoꞌo samume ꞌurine haha nikwinu rejara. ꞌEne nú Jua ho Kuriki ho pwea ho matauma ojiꞌina nú ijí ꞌAvena nikwinuꞌina kaji apejara. \v 14 Ijihunaꞌe haha pwinanaꞌa huhusu pana kaivo pwinaꞌa mapoka. \v 15 ꞌEne mumorijara ikaꞌinaꞌe ꞌwaraꞌipisa na ija panaꞌomo na haha ikehuni pwinaꞌa pana. Hu ijaꞌinaꞌe ꞌwarama jihunaꞌe hu haha ikehuni pwina pana raka? \v 16 ꞌEje ataa karaꞌajara na nia panaꞌomo na nihoꞌo haha pwinanaꞌa pana ꞌwaꞌipisa areri rejaꞌe? Hu ijaꞌina ꞌwarama jihunaꞌe haha kehuni pwinaꞌa pana raka? \v 17 ꞌÚ hahakaho mahoꞌo niaru remaraꞌipisa iviꞌa vu nú ichihichano hejaꞌe? ꞌEne hahakaho mahoꞌo ataaru remaraꞌipisa iviꞌa nú vu ichihichano amua hejaꞌe? \v 18 ꞌEnakaivo iviamaa Godi haha pwina kwinu kwino Hura ura renajaꞌinaꞌe haha vaja irechamana. \v 19 ꞌEne ijí pwinanaꞌa kajija mahoꞌo nikwinu reꞌipisa iviꞌa hahijaho icháꞌinaꞌe rejaꞌe? \v 20 ꞌEnakaivo iviamaa haha pwina mapoka kaivo haha kwinuna. \v 21 Niijara areri ijijaho ijaꞌina paꞌwamune na a ura pareniu paꞌwamuna ꞌee kúꞌo húmatijaho areri mumorijaho ijaꞌina paꞌwamune na a ura pareniu paꞌwamuna. \v 22 ꞌEnakaivo aniꞌinijaho nimaaꞌe haha pwinanaꞌa kaꞌene kivuꞌe ajuarasahiꞌinijija paꞌa unenu ꞌahoꞌa vehuna areri pana. \v 23 ꞌEnakaivo núni haha kakihipuni pwina kaꞌene puni hura hami pavejujija puni hura vene vu haha pwina ꞌahoꞌijija rinamie nirisavuꞌe ea nihoꞌo pakivura. \v 24 ꞌEnakaivo núni haha pwinanaꞌijaho hura pavenahuna. ꞌEnakaivo Godi haha pwinanaꞌakija ꞌeka ahumahuna. ꞌEne haha pwina kaꞌene ijaho paꞌajaho puni hura niꞌimaꞌuraꞌe venahuna. \v 25 ꞌEne ike hahakaho paahaame hihuna saꞌina kaivo ꞌeke haha kehuni pwinanaꞌakija hami niꞌajaraviꞌi hiha. \v 26 ꞌEne haha pwinanaꞌi pini haha hiamujaho haha pwinanaꞌa ꞌahoꞌa kajaho mahoꞌo haha hiamuna. ꞌEne vu haha pwinanaꞌa pinijihuni hura venahujaho haha pwinanaꞌa mahoꞌo ahume temarasahura. \v 27 Ja iviamaa Keriso oni hahaꞌomo ja ea kwinu kwino ijihuni pwinanaꞌa. \v 28 ꞌEne Godira sosi vaji amura apasorua iji pijihe ꞌee ijihuni rorijaho poropetia pijihe ꞌee vu ijihuni huna ijaho najahunaꞌe iji pijihana. ꞌEnarena ijiꞌa ea kaꞌene uneunecha ea areri pavehuniji vehuna iji pijihe ꞌee swara huna ea siporua ꞌonahe maranihunijija pijihe ꞌee pina swara kaꞌene ea kaukara ani aniꞌina vehuniji ꞌajoahunaꞌe iji pijihe ꞌee ea kaꞌene ira ani aniꞌinaꞌe ꞌwarahuniji iji pijihana. \v 29 ꞌEne ea mahoꞌo kaho apasorua pana raka? ꞌEne ea mahoꞌo ikaho poropetia pana raka? ꞌEne ea mahoꞌo kaho najahiꞌina pana raka? ꞌEne ea mahoꞌo kaho uneunecha kaꞌene emaa areri pavehuniji vejiꞌina pana raka? \v 30 ꞌÚ ea mahoꞌo swara kaꞌene ea siporua ꞌonahe maraniujija paꞌekura raka? ꞌEne ea mahoꞌo ira ani ani ꞌwaravujija paꞌekura raka? ꞌEne ꞌú ea mahoꞌo swara kaꞌene ira ani aniꞌina ꞌwaravuji taꞌarohujija paꞌekura raka? ꞌEnakaivo swara kaꞌene mamaꞌinijihi ura rena paraniꞌamana. \v 31 ꞌEne na iviamaa ꞌunama mavarasaꞌiniji najaꞌi veju. \c 13 \s1 Oja Maꞌaravujara Natohwana \p \v 1 ꞌEne na emaapuni ira ani aniꞌina ꞌwarame ꞌee ꞌona ojiꞌina puni ira ꞌwaraꞌikaꞌi ea oja pamiꞌipisa na areri maa paꞌanaꞌe rejuꞌu ꞌee tini ata punaꞌi ꞌumene ꞌee kurupate punaꞌi kure kurevuꞌu. \v 2 ꞌEne na swara kaꞌene poropeti epuni ira ꞌwaravuji apene ꞌee hema mahoꞌo hena kiparane henakaꞌa mahoꞌo heparane ꞌee nimairoa kaꞌene huriꞌa ꞌwarave jahena ruvahuna apeꞌi kaivo ea oja mihujara paꞌanaꞌe reꞌipisa na maa paꞌanaꞌe rejuꞌu. \v 3 ꞌEne na nuni kukua mahoꞌo ea kaꞌene pivusahuji vajihe ꞌee nuni hahakaho veni aporuꞌavarono miꞌikaꞌi na nihoꞌo ea oja pamihiꞌinaꞌe reꞌipisa ijí uneunecha kajija na paniꞌajihaꞌa. \v 4 ꞌEne oja mihuni ꞌunamijaho masuanu ajuarane hijujine oja mihuni ꞌunamijaho epunaꞌi mamaaꞌe vejujina kaivo paajiname oja sisea vwihajura. ꞌEne oja mihuni ꞌunamijaho pajarika rene ꞌee kehi kehi vejura. \v 5 Ea oja mihuni ꞌunamijaho areri parehuni ꞌunamijaho pavenune ꞌee huni ura ijiru pasaramune ꞌee hu maraku paajiviꞌine ꞌee hu siseꞌi ꞌahaujaho ruvuꞌe paꞌarenuna. \v 6 ꞌEne ꞌunama arira paꞌajaho patemaranuna kaivo nimai jihunaꞌe temaranuna. \v 7 Ea oja mihunijaho mají vena apene vaꞌuna ꞌee hu uneunecha mahoꞌo mají nimaa vena apene vaꞌuna ꞌee uneunecha kaꞌene ijiꞌa rehunijija nimaa ronuna ꞌee uneunecha aniꞌina vejuri vajijaho hu nihoꞌo kirane hina apene vaꞌuna. \v 8 Oja mihuni ꞌunamijaho maiji nama apene vaiꞌi nahuna. ꞌEnakaivo swara ꞌahoꞌa poropeti epuni ira ꞌwarahuna kaivo ijija paꞌarehuna. ꞌEne ꞌahoꞌa ꞌira ani ani ꞌwarahuna kaivo ijija paꞌarena vahuna. ꞌEne ꞌahoꞌa henaka kaivo ijija paꞌarehuna. \v 9 Ijihuni maijaho nú pwina maꞌuaku hena kavara ꞌee nú poropetia puni ira pwina maꞌuaku ꞌwaravu. \v 10 ꞌEnakaivo vea kaꞌene nimaa nimaijara roujaho nimaa paꞌajaho paꞌarena vahuna. \v 11 Vea kaꞌene na kasimaa hijuti veijaho kasimaa puni iri ꞌwaravuta ꞌee na sesamaa punaꞌi vwihajute ꞌee sesamaa punaꞌi hene vejuta. ꞌEnakaivo na vea kaꞌene emakina rejujaho kasimaa puni uneunechijija ni irechavume paꞌarejara. \v 12 Ijihunaꞌe iviamaa nú maneꞌa vaja hami pakasaravu. ꞌEnavo vea kaꞌene roe ura varira kakaraꞌavajiꞌa nú hena kahuna. ꞌEnareje iviamai ijí pwina kwinu nara hejujaho mahoꞌo he parahuna. Areri Hura na hena kima paranu jaꞌinaꞌe hehuna. \v 13 ꞌEnakaivo ike ꞌunama noꞌopiso ikehipo majama nahuna. Ijija nimairoa ꞌee ijiꞌa túnaꞌi rehuniji nimaa rojujine ꞌee oja mihiꞌinijina. ꞌEnakaivo ikehi puni vajakino nihoꞌo niꞌimaꞌurijaho oja mihunijara asitaha paranana. \c 14 \s1 Godoni ꞌAveni Jihuni Swara ꞌAhoꞌa Uꞌuna \p \v 1 Oja mihuni ꞌunamijaho ꞌararihaha kaivo veje ꞌAvena Huni swariji ꞌekahunijara ura renaꞌamana kaivo swara kaꞌene poropeti puni iri ꞌwaravuji nihoꞌo ura rena paraꞌamana. \v 2 Ijihunaꞌe ei pini ira aniꞌini ꞌwaramujaho hu emaaꞌe ꞌwarahuna pana kaivo Godi ꞌwaramuna. Ijihuni maijaho ea pahejura kaivo hu hemiji huni ꞌavena vaji ꞌwaramuna. \v 3 ꞌEnakaivo ea kaꞌene poropetia puni iri ꞌwaramujaho hu emaapo emareꞌasaꞌavarono ꞌwarame ꞌee niꞌajihe ꞌwarame ꞌee oja sonahiꞌamarono ꞌwaramuna. \v 4 Ea pini hu ira aniꞌini ꞌwaramujaho hu huhusu niꞌajaramuna. ꞌEnakaivo ea kaꞌene poropetia puni iri ꞌwaramujaho sosia niꞌajahuꞌe emarena ꞌurinuna. \v 5 Na ura ja ea mahoꞌo ira ani aniꞌina ꞌwahuna ura reniu kaivo na natohwa kaꞌene ura reniujaho jara poropetia puni iri ꞌwarahunijara ura renia paranu. ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene poropetia puni iri ꞌwaramujara ea kaꞌene ira ani ani ꞌwaramujaho asimana. ꞌEnakaivo hu ijí ira kaji taꞌarohe ꞌwaraꞌamajiꞌa sosia pirave emarehuna. ꞌEje ijiꞌa pu noꞌo areri rehuna. \v 6 ꞌEnakaivo vwehu nune na iviamaa roe ira ani aniꞌini ꞌwaraꞌujaho na icháꞌina ja niꞌajiꞌejo? Na areri ꞌunama kaꞌene veje samaumaa reꞌeje ꞌwaraꞌujiana ꞌee henaka vajijino ꞌwaraꞌujiana ꞌee poropetia puni iri ꞌwarame najaꞌujiana ꞌee najaꞌujiꞌa ijara samaaꞌe rehuna. \v 7 ꞌEnajihunaꞌe uneunecha kaꞌene maiꞌo pahejiꞌina kaꞌene areri hurisia ho kita puni ira anuka kaꞌene pura savujipo ira areri paꞌumejujaho iviꞌa icháꞌinaꞌe ijí hurisia ho kita ꞌaha kajino javaa ira anuka raka kaꞌene savujaho heꞌeja? \v 8 ꞌEne tauja ira hami paꞌumeꞌamajaho hu icháꞌinaꞌe ajira vehuna amairiaraꞌena? \v 9 ꞌEnajihunaꞌe ja ꞌuꞌo ira anuka kaꞌene jara ꞌwavujara paroe samaaꞌe reꞌamajaho iviꞌa jara raka kaꞌene ꞌwavujaho icháꞌinaꞌe heꞌeja? Ijihuni maijaho a iruhoa maiji ichutoa kajino nisame avanu. \v 10 ꞌEne ira ani aniꞌina mapoka mweꞌa ikaho navu. ꞌEne ira mapoka kajija maa rukina. \v 11 ꞌEnajihunaꞌe na ira kajaho paheꞌujaho na ea kaꞌene ijí ira kaji ꞌwaramu jihuni unaꞌijaho ea suja reje ꞌee ea kaꞌene ꞌwaramajaho nuni unaꞌijaho ꞌuꞌo ea sujaꞌe rehuna. \v 12 ꞌEnajihunaꞌe ja ꞌuꞌo ꞌAvena huni swara ura rena paraniu jihunaꞌe niꞌimaꞌurijaho sosia niꞌajahe emarena ꞌurihuniji same ura renaꞌava. \v 13 ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene ijí ira aniꞌina ꞌwaramujaho siporua ꞌojakame hu areri ijihuni maijaho taꞌarohe ꞌwaraꞌamana. \v 14 Ijihunaꞌe na ira aniꞌini siporua ꞌoꞌujaho nuni ꞌavenijara siporua ꞌonuna kaivo nuni vwiha ijaho maa paꞌana. \v 15 ꞌEnajihunaꞌe ijihuni maijaho irake? Na nuni ojijiꞌi siporua ꞌone ꞌee na nuni vwiha ijiꞌi siporua ꞌohuna. ꞌEne na nuni ojijiꞌi javaa vene ꞌee na nuni vwiha ijiꞌi javaa vehuna. \v 16 Ja hine ꞌavena vajaru taꞌaroꞌavajaho vu icháꞌinaꞌe ea kaꞌene swara ijaꞌina paꞌana kaꞌene roe ruha apene hiꞌamajaho avame Ameni ꞌwaꞌena? Ara siporua kaꞌene ꞌone teimani ꞌwamujaho ijihuni maijaho hu ara iraka kaꞌene rone ꞌwaramujaho pahenuna. \v 17 A teimani ꞌwamujaho niarerina kaivo vu ea pinijaho ijaho pavejuꞌe emarenuna. \v 18 Na Godi teimani ꞌwavujaho nara ira ani ani ꞌwaravujara ja mahoꞌo asita ranamana. \v 19 ꞌEnakaivo na ura ira oma iropu hejiꞌi ea niꞌajihe ꞌwarahunaꞌe ura reniu kaivo vu ijiꞌa ira mapoka mapoka (10,000) ira pahehunijino ꞌwarahunijaho ura pareniu. \v 20 Vwehu nune sesamaa punaꞌi pavwihaꞌavara. Musiapo sisea pavwihaju jaꞌinaꞌe vwihaꞌavara. ꞌEnakaivo joni vwiha ijija emakinepo vwihaju jaꞌinaꞌe vwihaꞌavara. \v 21 Varapa vaji Natohwijara ikaꞌinaꞌe ꞌwaravume vejara. \q1 Ira aniꞌina ꞌee ea aniꞌina puni vaji Na emaa vuꞌa ꞌwarahuna. ꞌEnakaivo ijí ꞌuꞌo pu Nuni ira pahehuna ꞌiamana. \p \v 22 ꞌEnaꞌomo ira ani aniꞌinijaho ea kaꞌene Godi nimaa rojiꞌini jihipuni aacha pana kaivo ea kaꞌene panimaa rojiꞌini jihipuni aacha. ꞌEnakaivo poropeti epuni iri ꞌwaravujaho panimaa rojiꞌina puni aacha pana kaivo nimaa rojiꞌina puni aacha. \v 23 ꞌEnajihunaꞌe sosia kajipo roe ahuma hine ea mahoꞌo ira ani ani ꞌwaꞌeje ijihuni swara paapejajipuna ho ea kaꞌene maiꞌo panimaa rojiꞌinijipo ijí vaꞌe aruꞌipisa pu vwihaꞌavajaho ea ikija húmata siseraniuꞌe nanamiu rojaꞌa. \v 24 ꞌEnakaivo ja ea mahoꞌo poropeti epuni iri ꞌwaraꞌeje panimaa rojiꞌina ho ea swara ijaꞌina paꞌajara roe aruꞌamajaho ijí ea mahoꞌo pura ꞌwaravu kajara huni vwiha jarae ꞌee ijara hu sisea vejiꞌinijaho namahuna. \v 25 ꞌEne hema kaꞌene huni oja vaji navujija veje roe samaahiravakame hu aruha arihe Godi oja mahiꞌi ijá ꞌiavaꞌe Godiho nimai joni vaji hinu ꞌiahuna. \s1 Sosi Vwiha Vajahani Vuꞌa \p \v 26 ꞌEnaꞌomo vwehu nune icháꞌina veꞌeja? Vea kaꞌene ja roe ahuꞌavajaho ea kwinu kwino javaa veje ꞌee ea pina najahe ꞌee ea pina vuꞌa hema nahume hununaꞌa samaumaaꞌe renaji najahe ꞌee ea pina ira aniꞌini ꞌwarave ꞌee ea pina ijí taꞌarohuna kaivo veje uneunecha mahoꞌo ea niꞌajihe emarene ꞌurihunijiru reꞌamana. \v 27 ꞌEne ea pini ira aniꞌini ꞌwahunaꞌe reꞌamajaho veje ea noꞌona ho noꞌopisu ꞌwaraꞌavara kaivo ei pini ꞌwarame arevakaviꞌi ijiꞌa ea pina ꞌwaraꞌamana. ꞌEje vu ei pini ijaho taꞌarohe ijihuni maijaho ꞌwaraꞌamana. \v 28 ꞌEnakaivo ea pina ijí taꞌarohe ꞌwarahuna paꞌanaꞌe reꞌamajaho veje sosia vaja ira paꞌarene hiꞌamana. ꞌEne veje hu huhusu noꞌo Godi ꞌwaꞌavara. \v 29 ꞌEne veje poropetia noꞌona ho noꞌopisu ꞌwaraꞌeje vu ea ꞌahoꞌijaho hine ꞌeke manura vena kiꞌavara. \v 30 ꞌEnakaivo ea pina kaꞌene asuma hinuji vuꞌa hema hu mahe hununaꞌa samaumaa reje hu ꞌwaraꞌi veꞌamajaho ea kaꞌene amuraꞌe ꞌwaramujaho ira paꞌarehuna. \v 31 Ijihuni maijaho ja ea ꞌoiꞌoi poropeti puni ira ꞌwaraꞌeje ea mahoꞌo ijija henakame ꞌee ijipo niꞌajihava. \v 32 Ea kaꞌene poropeti puni iri ꞌwaravujija puni ojijija puni harura hari navuraꞌomo opo ꞌajoꞌaraviꞌi ꞌwarahuna. \v 33 Ijihuni maijaho Godiho ura arini vejiꞌina ꞌee matauviꞌina. Ijihunaꞌe sosia kaꞌene akuaviꞌina puni vaja kajaho mahoꞌo pamajikari vejura. \v 34 Pu napara sosia vaja ira paꞌwarahuna ꞌwarava jihunaꞌe ira parasahe hiꞌavara. ꞌEnakaivo veje pu areri varapijara ꞌwarama jihuni hari hiꞌavara. \v 35 ꞌEne pu unenuꞌu pina hena kahunaꞌe ura renaꞌamajaho pura sosia vaji vuaꞌe ꞌwarahuna areri paꞌajihunaꞌe vaꞌe paruhwahaꞌe puni sea vaji aporave ꞌwarave heꞌavara. \v 36 ꞌEne ꞌú joni vaji Godoni irijaho aneja venane? ꞌEne ꞌú jonaru roane? \v 37 ꞌEnajihunaꞌe ei pini vwihaje hu poropetia ho hu ꞌAvena vaji emarenanaꞌe vwihaꞌamajaho veje ike uneunecha kaꞌene na jonaꞌe vejukija Natohwijara ꞌwaramanaꞌe vejukaho kiꞌavara. \v 38 ꞌEnakaivo ea irara ikihi hena pavenujaho ijí ea kajara vuꞌa ꞌwaramajaho ea hu pahenahuna. \v 39 ꞌEnajihunaꞌe vwehu nune nimaaꞌe poropetia puni iri ꞌwarahunijaho ura renaꞌe paraꞌavara ꞌee ja pakiꞌeje ira ani ani ꞌwaravuji tanuvu roꞌava. \v 40 ꞌEnakaivo veje uneunecha mahoꞌo ꞌunama nimaa nimaijino hami vene ꞌee ura arini rene veꞌavara. \c 15 \s1 Kerisora ꞌUrinani Vuꞌa \p \v 1 ꞌEne iviamaa vwehu nune na vuꞌa maa maiuꞌina kaꞌene nara ja najahume ja apejara kaꞌene ijara niꞌajihume ja maraniana kaꞌene ja ijihuni toi namijuji ꞌwaraꞌi veju. \v 2 ꞌEnaꞌomo ira maa maiuꞌina kaꞌene nara ja najahume ja maraniaji ija kisinaꞌe ꞌunaꞌavajiana vo jara nimaa rojujaho maa paꞌanaꞌe reꞌena. \v 3 Ijihuni maijaho iraka kaꞌene nara apejujaho na amuraꞌe areri unenuꞌu pina niꞌimaꞌura ja mihuta. Ijaho Godoni irijara ꞌwaramajaho Kerisoho núni sisei jihunaꞌe kwamana. \v 4 ꞌEjume Hu ranavaraꞌomo naꞌia noꞌopisu paꞌareꞌeme Godoni irijara ꞌwarama jaꞌinaꞌe kúꞌo ꞌurinana. \v 5 ꞌEne Hu Sipasi oni unaꞌi vaꞌana. ꞌEne ijiꞌa ea iropu ropu noꞌo puna vaꞌana. \v 6 Ijihuni túnaꞌijaho Hu vwehu núna mapoka mapoka (500) puni unaꞌi niꞌaha kwinu vaꞌana. Ea ꞌahoꞌa iviamaa majaa hina rou kaivo ea ꞌahoꞌa ni kwamasahara. \v 7 ꞌEne hu Jemisi oni unaꞌi vaꞌarena ijiꞌa apasorua mahoꞌo puni unaꞌi vaꞌana. \v 8 ꞌEne túchamaijaho nuni unaꞌi roana. Areri ijí vea kajaho nuni vea paapeꞌeme nahenihare saꞌina. \v 9 ꞌEnajihuni maijaho na nihoꞌo apasorua kaꞌene hamaijina ꞌene ꞌuꞌo na apasorua ꞌwihuna areri pana. Ijihuni maijaho nara Godoni sosia siseꞌi ꞌahie ruarahiuta. \v 10 ꞌEnakaivo Godoni maiji vwihaniꞌinijara renajihunaꞌe na iviamai ea irakijaho reju. ꞌEne Huni maiji vwihaniꞌina kaꞌene nununaꞌi venajara maa paꞌanaꞌe rehuna pana kaivo nara kaukara niꞌimaꞌura kaꞌene vejujara ea ꞌahoꞌijija asitahuta. ꞌEnavo ijaho na pana kaivo Godoni maiji vwihaniꞌina kaꞌene na huꞌúmo namujarana. \v 11 Narana ho purana vo nú najahume ja nimaa rojara. \s1 Núra ꞌUrihuni Vuꞌa \p \v 12 ꞌEnakaivo iviamaa Kerisora kwama ꞌurinaji rone najahujaho ja icháꞌinaꞌe vene ea ꞌahoꞌa joni vajakaho ijá ꞌwavo Ea kaꞌene kwamasahiꞌinijija paꞌurijura ꞌwavu. \v 13 ꞌEnakaivo kwamasahujija paꞌurihunaꞌe reꞌipisa Kerisoho ꞌuꞌo paꞌurijaꞌa. \v 14 ꞌEne Kerisoho paꞌurinanaꞌe reꞌipisa vuꞌa kaꞌene najahujaho iraꞌataꞌe rejaꞌa. ꞌEne joni nimairoa ꞌuꞌo iraꞌata maa paꞌanaꞌe rejaꞌa. \v 15 Ijaꞌinaꞌe reꞌipisa iviꞌa nú ꞌuꞌo iraꞌataꞌe ꞌwaraviꞌinaꞌe rejaꞌa. Ijihuni maijaho Godira Kerisoho vejume ꞌurinaji ninama ꞌwaravaꞌa. ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene kwamasahajipo paꞌurihunaꞌe reꞌipisa Godiho Hu pavejume Kerisoho ꞌurinanaꞌe rejaꞌa. \v 16 Ijihunaꞌe kwamasahiꞌinijija paꞌurijuraꞌe reꞌavajaho Keriso ꞌuꞌo paꞌurinana. \v 17 ꞌEne Kerisoho pavejume ꞌurinanaꞌe reꞌipisa joni nimaa roijaho maa paꞌanaꞌe reje ja majama joni sisea vaji hijaꞌa. Keriso oni hari uneunecha mahoꞌo irechamajara Huhusumano Keriso oni hara pahinu. \v 18 ꞌEnajihunaꞌe ea kaꞌene Keriso oni vaji kwamasahajaho ꞌuꞌo mahoꞌo paꞌareja kajina. \v 19 ꞌEnakaivo iviamaa hia kaꞌene nú hijukeru Kerisoho núnaꞌa mamaaꞌe reꞌamajaho nú ea kaꞌene nihoꞌo arisi chachanamihuniji rehuna. \v 20 ꞌEnakaivo iviamaa Kerisoho vejume ꞌurinajaho Hu kwamasahajihipuni amura ꞌurinajina. \v 21 Ijihuni maijaho emahuni vaji kwamasahunijaho rena roanaꞌomo ꞌuꞌo emahuni vaji kwamasaha ꞌurihunijaho rena roana. \v 22 Ijihunaꞌe Atamu oni vaji ea mahoꞌo kwamasahura. ꞌEne ꞌuꞌo Keriso oni vaji venuꞌe majama hihuna. \v 23 ꞌEnaꞌomo ꞌoiꞌoi huni ꞌunama namu. ꞌEjume Kerisora amura ꞌurinana vo túnaꞌi Kerisora roꞌamajino Huni ehija ꞌuꞌo ꞌurihuna. \v 24 ꞌEꞌeje ijiꞌa vea túchamaijaho roa ꞌeꞌuhuna. ꞌEne vea kajino Hu ꞌajohaiꞌina mahoꞌo ꞌee mamaꞌina ꞌee harura mahoꞌo veje parasahuna. ꞌEꞌikaivo ara kwaa ijaho Godi kaꞌene Omiji ꞌunama mahuna. \v 25 ꞌEne Hu ꞌajohaꞌe hiꞌeje Huni nakijija mahoꞌo Huni umora hari roa parahuna. \v 26 Naka túchamaa kaꞌene veje paꞌarehunijaho kwamasahujina. \v 27 Ijihuni maijaho Godira uneunecha mahoꞌo vejume Keriso oni umora hari ro parajara. ꞌEne Hu ika ꞌiamujihuni maijaho uneunecha mahoꞌo Huni hari ro paranana ꞌiamujara najahujaho Godi kaꞌene Keriso oni hari uneunecha mahoꞌo irechamajara Huhusumano Keriso oni hara pahinu. \v 28 ꞌEne vea kaꞌene mahoꞌo Huni hari naꞌavajaho Harihijaho Hu ꞌuꞌo Godi kaꞌene Hura uneunecha mahoꞌo Huni hari irechamajihuni hari hihuna. ꞌEnakaivo Godiho uneunecha kehipuni Natohwa niꞌimaꞌura. \v 29 ꞌEne vejuroꞌi ea kaꞌene kwamasaha ijihipuni jihunaꞌe toi samahajija pu icháꞌinaꞌe veꞌeja? Ea kaꞌene kwamasahajija paꞌurihunaꞌe reꞌipisa ꞌú pu irakijihunaꞌe toa samahare? \v 30 ꞌEne irakijihunaꞌe nú vea oma kwinu kwinu varapi vaji aruvo? \v 31 Vwehu nune na nimaaꞌe ꞌwaravu. Na veku veku veniuꞌe kwavura. ꞌEne na núni Natohwa Jesu Keriso oni vaji jonijihunaꞌe mariꞌuvura. \v 32 ꞌEne nuni hahijihuni ura ijino na hanuha nea puꞌúmo Epasasi ꞌarahutaꞌe reꞌipisa ijaho irakaꞌe na niꞌajihaꞌe? ꞌEnaꞌomo kwamasahiꞌinijija paꞌurihunaꞌe reꞌavajaho veje nú niari nikwamasahe paraꞌenakúne roe ahaja ine ꞌee toa sisea ine nanamie oja. \v 33 ꞌEnakúne ja pakiꞌeje emaapo pisivisaꞌava. Ea sisesa puꞌúmo ahuma ojujipo vejuꞌe kara mamaa siserasahura. \v 34 ꞌEnakúne hami vwihanareje sisea vejujaho areha! Ijihunaꞌe ja ea ꞌahoꞌa Godi pahene pakavura. Na ikaho ja juname vahiꞌenaꞌamarono ꞌwaravu. \s1 Haha Kaꞌene ꞌUrihunijihuni Vuꞌa \p \v 35 ꞌEnakaivo ea ꞌahopo ikaꞌinaꞌe aporahuna. Ea kaꞌene kwamasahiꞌinijija ꞌunama icháꞌinaꞌe ꞌuriꞌeja? ꞌEe pu haha icháꞌina vaji roꞌeja? \v 36 Vwiha paꞌakere ara ꞌina iraka kaꞌene ꞌojujija pamajikari ahuha ajivura kaivo marako ꞌuhe ꞌee mutausahareꞌe ijiꞌa ahuha ajivura. \v 37 Ara raka kaꞌene ꞌonujaho maa kaꞌene icháꞌinaꞌe rehunijaho paꞌonuna kaivo a ꞌinaru ꞌonuna. Ijí ꞌina kajaho ꞌwitiaꞌina ho ꞌina ꞌahoꞌa. \v 38 ꞌEnakaivo Godira ura renujaꞌinaꞌe haha mahuna. ꞌEne ꞌina kwinu kwino haha ꞌoiꞌoi punanuna. \v 39 ꞌEne haha mahoꞌo ani aniꞌina hiju. ꞌEnakaivo emaapuni hahijaho nikwinuꞌina ꞌee hanuha puni hahijine ꞌee pina uka puni hahijine ꞌee pina kija puni hahijina. \v 40 ꞌEnaꞌomo akúpa huni haha ꞌuꞌuna. ꞌEe mweꞌa puni haha ꞌuꞌuna. ꞌEnakaivo akúpa huni hahijihuni mamaijaho aniꞌine ꞌee mweꞌa puni hahijihuni mamaijaho aniꞌina. \v 41 ꞌEne veakara hananuni ꞌunamijaho aniꞌine ꞌee masapijara hananujaho aniꞌine ꞌee chinapo hanajujaho aniꞌina. ꞌEne china nikwinuꞌwi pana ꞌee puni hanajiꞌinijaho ani aniꞌina. \v 42 ꞌEne kwamasahujipo ꞌuriꞌavajaho ijaꞌina. Haha kaꞌene sakarahuna kaꞌene mweꞌi vaji savujaho vea kaꞌene ꞌuriꞌavajaho pasakarasahuna. \v 43 Ike haha ikehipuni hura pavejiꞌi kwama namu kaivo vea kaꞌene kúꞌo ꞌuriꞌamajaho nihoꞌo mamaaꞌe rehuna. Ike hahakaho ajuasinaꞌe rene kwama namu kaivo vea kaꞌene kúꞌo ꞌuriꞌamajaho nihoꞌo haruriji ꞌurihuna. \v 44 ꞌEnakaivo emaahuni haha kaꞌene mweꞌi vaji apúsavujaho vea kaꞌene ꞌuriꞌamajaho ꞌAvena huni hahaꞌe rehuna. ꞌEnaꞌomo emaa huni haha naꞌamajaho ꞌAveni jihuni haha ꞌuꞌo namu. \v 45 Ikaꞌina ꞌuꞌo vejara. Atamu kaꞌene ea amurijaho maiꞌo hijiꞌinaꞌe renana kaivo Atamu kaꞌene túchamaijaho ꞌAvena kaꞌene majama hihuna vajihiꞌinaꞌe renana. \v 46 ꞌEnakaivo ꞌAveni jihuni hahijaho amura pana kaivo marakuꞌa hahijihuni jarana kaivo ijiꞌa ꞌAveni jihuni jahuna. \v 47 Ea amurijaho iki mweꞌi rene roana. ꞌEnajihunaꞌe hu mweꞌa ikehuna. ꞌEnakaivo vu Ea kaꞌene Huni nijahijaho kahi akúpa ꞌahi rena roana. \v 48 ꞌEnakaivo ea kaꞌene mweꞌakino ꞌvenajija mweꞌa ikehuna. ꞌEne ꞌuꞌo Ea kaꞌene akúpa ꞌahi rena roajaho akúpa huna. \v 49 ꞌEnajihunaꞌe iviamaa kakaho núni hahijaho mweꞌa kehuni haha saꞌina. ꞌEnaꞌavo túnaꞌijaho akúpa ꞌahi hinujihuni haha saꞌina rehuna. \v 50 ꞌEnaꞌomo vwehu nune na ijá ꞌiavu Haha ꞌee ꞌaa rukinijaho Godoni ara kwaa pavahuna. ꞌEne paꞌarejiꞌinijaho papaꞌarehunijaho areri paapehuna. \v 51 Heha! Na hema pinaꞌe ꞌwaraꞌi veju. Nú ea mahoꞌo pakwamasahuna kaivo nú mahoꞌo arohe aniꞌinaꞌe rehuna. \v 52 ꞌEne areri nia ahatihu jaꞌinaꞌe reꞌeje tauja kaꞌene túchamaa ijara ꞌumeꞌeje ea kaꞌene kwamasahajija papaꞌarehuni hahijiꞌi ꞌurihuna. ꞌEne nú taꞌarohe aniꞌinaꞌe rehuna. \v 53 ꞌEnajihunaꞌe ike paꞌarehuni hahakaho haha kaꞌene papaꞌarehuniji sahuna. ꞌEne ike kwahuni hahakaho ranaꞌi pakwahuni hahijino sahuna. \v 54 ꞌEnakaivo vea kaꞌene ike paꞌarehuni hahakaho areꞌi kaivo papaꞌarehunijiano saꞌavajaho ike kwamasahujaho pakwamasahunijino sahuna. ꞌEꞌeje ijiꞌa ira kaꞌene ikaꞌinaꞌe vejajaho nimaa rehuna. Kwamasahuni harurijaho asivume paranana. \v 55 ꞌÚ kwamasahuji oni harura kaꞌene nihoꞌo asitaha paranajaho iviꞌa ichine? ꞌÚ kwamasahuji oni mwatumiajaho iviꞌa ichine? \v 56 ꞌEne sisei jihuni harurijara mwatumiuꞌe kwamasahura. ꞌEne sisea huni harurijaho Varapijina. \v 57 ꞌEnakaivo nú Godi teimani ꞌwahuna. Ijihuni maijaho Jesu Keriso oni vajijino kwamasahuniji asihuni harurijaho múhana. \v 58 ꞌEnajihuni hahi vwehu nune na ja oja mihiꞌine kikisimaꞌuraꞌe rene namiꞌavara. ꞌEne pavarivariviꞌinaꞌe reꞌavara. ꞌEnakaivo naꞌia mapoka Natohwi jihuni kaukara asisame huri veꞌavara. Ijihuni maijaho jara Natohwi jihuni vaji kaukara kaꞌene vejujaho maa rukimaꞌura. \c 16 \s1 Nimaa Rojiꞌina Kaꞌene Pivusahiꞌina Puni Swarijina \p \v 1 Na iviamaakaho monia kaꞌene akuaviꞌinijihi punaꞌe icháꞌinaꞌe nianahuni ꞌunamiji rone ꞌwaraꞌi veju. Ja areri nara Karesia puni sosiji najaꞌeme ꞌunama kaꞌene vejajaꞌinaꞌe veꞌavara. \v 2 ꞌEnakúne hura kwinu kwino vea amurijino veje ja ea ꞌoiꞌoi jara icháꞌina monia ꞌekuri ꞌunamijino kiviꞌi karaa irechame ꞌajohiꞌi vaꞌavara. ꞌEꞌirakúne vea kaꞌene nara vuꞌujaho ja monia paahuma nianaꞌavara. \v 3 ꞌEne ja ea irahijaꞌe iji pijihe hiꞌavajija vea kaꞌene na vuꞌujaho na ma asura vene mihe pu joni swara ꞌeke Jerusaremi vaꞌavara. \v 4 ꞌEnareje na ꞌuꞌo vahuna areri reꞌamajaho nú pu puꞌúmo vahuna. \s1 Porura Raka Kaꞌene Vehuniji Vwihanajina \p \v 5 Ijihuni maijaho na Masatonia vuꞌe ꞌeꞌunareje ijiꞌa jona vuhuna. \v 6 ꞌEne vinaho na ja puꞌúmo ijí atuata vea kajaho hihuna. ꞌEjakame ijiꞌa ja na ranamie na ichá vahunijaho vahuna. \v 7 Na iviamaa roe ja kiviꞌi asitaha vahuna ura pareniu. Ijihuni maijaho na vwihajujaho Natohwijara ruha aremiꞌamajaho na ꞌaha josu ja puꞌúmo ijí hihuna. \v 8 ꞌEnakaivo Penitikosi huni veijaho na majaa Epasasi hihuna. \v 9 ꞌEne nara kaukara vehuna nuni vwicha niꞌimaꞌuraꞌe jarauꞌe namu kaivo naka mahoꞌo mapoka ani reju. \v 10 ꞌEne iviamaa Timotira roe ja puꞌúmo hiꞌamajaho paveje tea juꞌamana. Ijihuni maijaho areri nara vejujaꞌinaꞌe hu Natohwi jihuni kaukara venu. \v 11 Hura vuꞌamajaho ja pakame senaꞌavara. Ijihuni maijaho vwehu núna ꞌahoꞌijihi puꞌúmo hu rohuniji na ꞌajaha hiju. \v 12 ꞌEnakaivo núni vwea Aporasi hu vwehi puꞌúmo vuhunaꞌe na niꞌimaꞌura ꞌejahauta. ꞌEnavo hu iviasa vuhuna ura parenu. ꞌEnakaivo hu vea irakijino areri reꞌamajino vuhuna. \s1 Vwiha Túchamaa Vajihe ꞌEe ꞌAjoramajina \p \v 13 ꞌEnakúne nia niriꞌi hine ꞌee nimairoa vajijino kisi namine ꞌee ata kairasahe parupo hijujaꞌinaꞌe hiha. \v 14 ꞌEne veje iraka kaꞌene ja mahoꞌo vejujija ojijiꞌi veꞌavara. \v 15 ꞌEnakaivo vwehu nune ja Sitepanasi oni kachiꞌina nikivura. Pu Akea opuni ꞌina amurijina. ꞌEnajihunaꞌe pu hine ea kaꞌene nimaa rojiꞌinijihi niꞌajihiꞌi hijujihunaꞌe na ja ꞌejahie ꞌwaravu. \v 16 ꞌEnaꞌomo ja ea ijaꞌini jihipuni hari hine ꞌee ea mahoꞌo kaꞌene kaukara vajakino niꞌajihe kaukara vejujihi puni hari ꞌuꞌo hiꞌavara. \v 17 Na nihoꞌo Sitepanasi ho Pochunatasi ho Akeakasi ijano roajipo na oja sonahie paranu. Ijihuni maijaho pura jonunaꞌi iraka kaꞌene areri paꞌajija niꞌajihara. \v 18 Ijihunaꞌe pu jaai naai venume núni oja sonahúana. Ijihunaꞌe ea ijá kajihija nia hami kiame hura venaꞌavara. \v 19 ꞌEne Esia vaji sosi kaꞌene navujipo ꞌajoravu. ꞌEjuꞌe Akwiraꞌo Pisiraꞌo niꞌinaꞌe ojijiꞌi Natohwi jihuni vaji ꞌajoravu ꞌee puni sei sosijara ꞌajoramu. \v 20 ꞌEne vwehipo mahoꞌo ja ꞌajoravu. ꞌEne akuavuri ꞌunamijino ꞌajosaraꞌavara. \v 21 Ike ꞌajoravukaho nara Porura nuni iji veju. \v 22 ꞌEne ea irara Natohwiji oja pamaꞌamajaho veje hu siripavuri vajijino hiꞌamana. Natohwe roa! \v 23 ꞌEne Natohwa Jesuni maiji vwihaniiꞌinijaho ja puꞌúmuna. \v 24 ꞌEne Jesu Keriso oni vaji ja ea mahoꞌo na oja mihe ꞌajoravu. Ameni.