\id EPH – Makaa NT – Cameroon – 2014 (DBL-2014) 
\h Buud ɔ́ Ifɛ̂z 
\toc1 Kálaad Pwôl nyə á cilə buud ɔ́ Ifɛ̂z yɛ́ 
\toc2 Buud ɔ́ Ifɛ̂z 
\toc3 Ifz 
\mt1 Kálaad Pwôl nyə á cilə buud ɔ́ Ifɛ̂z yɛ́ 
\imt1 Isâ í dʉ́gyá nə kálaad mə Pwôl shú Ifɛ̂z yí 
\ip Pwôl nyə á cilə bɔ́ɔ́l ókálaad a njúl mímbwugʉd, bwə́ dʉ jɔ̂w ókálaad bɔɔŋg nə́ «okálaad ɔ mwâ mimbwug». Bɛ̧ɛ̧́lə sâ jísə́ Ifz 3.1 nə 4.1 dɨ́ yí, í ŋgə nyîn nə́ kálaad á buud ɔ́ Ifɛ̂z jisə cínɔŋgʉ́ mbwoomb «ókálaad ɔ mwâ mimbwug» dɨ̂, bə́nɔ̂ŋ nyɔɔŋg á buud ɔ́ Filipî, nə á buud ɔ́ Kolósia, nə nyɔɔŋg nyə́ á cilə Fʉlmɔ̂ŋ yɛ́. 
\ip Minjɨ́ɨ́gʉ́lá mísə́ kálaad wɔɔŋg dɨ́ myá mí ŋgə nyîn nda sâ mə́ cɨ́ nə́ Pwôl nyə a shígɛ́ cilə nyə njɨ shú Dɔ̧ ŋgwûd. Shug lʉ́ mínjɨ́ɨ́gʉ́lá myɔɔŋg wə́ yuug á kandʉgə kandʉgə Zɛmbî nyə á yágʉlə yí; yuug nə́ á shɛɛŋg ísâ yâ joŋ nə ya shí byɛ̂sh Krîst dɨ́ shí məkuú (1.10). Pwôl nyə á ka kaaw njɨ́ɨ́gʉ́lá wɔɔŋgʉ́ məŋkɔw məbá. 
\ili1 (1) Ŋkɔw áshúshwóógʉ́ í ŋgə lwó nə́ Zɛmbî nyə á shɛɛŋg Oyúdɛn bə́nɔ̂ŋ ikûl ishús, a sá nə́ bwə́ bə́g kûl ŋgwûd kwoŋ mə Krîst dɨ̂ (1.3–3.21). 
\ili1 (2) Ŋkɔw ábɛɛ́ í ŋgə lwó nə́ obúgʉla bɛ̂sh bwə́ jəlá nə cʉgə cʉg á bə́lə sɛɛŋgyá kûl ŋgwûd, nəcé bɛ̂sh bwə́ músə buud ɔ Yésus-Krîst (4.1–6.20). 
\c 1  
\s1 Məbə́dá 
\p  
\v 1 \x - \xo 1:1 \xk \xt muud lwámá: \xt Gal 1.1 \xk Ifɛ̂z: \xt Mis 18.19-21; 19.1\x*Mə Pwôl, muud Zɛmbî nyə a fɛ́ɛ́sh nə́ mə bə́g *muud lwámá mə Yésus-Krîst yɛ́, mə́ cilə bɨ́ miŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mí búúd ɔ́ Yésus-Krîst, buud ɔ́ abúgʉ́lág.  
\v 2 Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ wúsʉ́ Zɛmbî bá Cwámba Yésus-Krîst bwə́ ɔ́ sá bɨ́ mpaam, bwə́ ɔ́ sá nə́mə́ nə́ bɨ ŋgə́g nə cʉgə nə́ shɛɛ. 
\s1 Mpaam ántɔ̧ minjɨ 
\p  
\v 3 \x - \xo 1:3 \xt 2.6; 2Kr 1.3\x*Gúmə́ nə Zɛmbî, Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ mə Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst, nyə muud nyə á mə́ bwádan nə sə̂ kwoŋ mə *Krîst dɨ́, sá sə́ mənywa mâ *shíshim məváál mɛ̂sh joŋ dɨ́ gwɔ̂w yɛ́.  
\v 4 \x - \xo 1:4 \xt 5.27; Yuá 15.16; 17.24; 2Te 2.13\x*Nyə á bwey fɛ́ɛ́sh sə́ kwoŋ mə Krîst dɨ́ a nda fwo fwɔ̧ shí nə gwɔ̂w. Nyə a fɛ́ɛ́sh sə́ nə́ sə́ bə́g miŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂, kú nə sá á jumʉ́g nyə́dɨ́ míshʉ́d. Ŋgə́lə bɛ̧ cɛɛlí nyə á cɛɛl sə́ yí,  
\v 5 \x - \xo 1:5 \xt Yuá 1.12\x*nyə á bwey bə nə cɛ̧ɛ̧lá nə́ a bá ŋwa sə́ tâŋ bwán bɛ́ kwoŋ mə Yésus-Krîst dɨ̂, váál jɔ̧jɔ̧ yéésh jé í á bə yí.  
\v 6 \x - \xo 1:6 \xt Mat 3.17; Rom 5.2; Kol 1.13\x*Yéésh jé í á bə ntɔ́ shú nə́ sə́ ságʉ́sə́g məma mpaam nyə́ á sá sə́ kwoŋ mə́ ábábə yé dɨ́ yí. 
\p  
\v 7 \x - \xo 1:7 \xk \xt Zɛmbî nyə a mə́ yîl sə́ mə́nyámád: \xt Kol 1.13-14 \xk məcií: \xt Ifz 2.13; Rom 3.25-26; Kol 1.20; 1Yn 5.7 \xk Zɛmbî nyə a mə́ bul bul sá sə́ mpaam: \xt Ifz 2.7\x*Zɛmbî nyə a mə́ yîl sə́ mə́nyámád nəcé məcií mə́ ábábə yé wɔɔŋgʉ́, a mə́ juu sə́ nə iwushí bísʉ́ nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ́, nə ijuugá nə́mə́ bímbí məma mpáam nyɛ́.  
\v 8 Zɛmbî nyə a mə́ bul bul sá sə́ mpaam nyɔɔŋgʉ́, juw sə́ zhɨɨ́ mə bə́ nə fʉg nə ikə́ŋ.  
\v 9 \x - \xo 1:9 \xt 1.22; Kol 1.16, 20\x*Nyə a mə́ sá nə́ sə́ mpúg jɔ̧jɔ̧ yuug jé nyə á ŋgə baagʉlə shwoó nə́ a bá zə sá lúu mə́ Krîst dɨ́ yí.  
\v 10 Nyə á ŋgə baagʉlə yuug jɔɔŋg nə́ a bá zə casʉlə gwo mwɔ́w mâ məzhúgʉ́lâ: í á bə nə́ a bá sɛɛŋg ísâ byɛ̂sh yə Krîst nə́ Krîst nyəmɛ́fwó a jwúg nə byo: tɔɔ isâ bísə́ gwɔ́w joŋ dɨ́ yí, tɔɔ byɔɔŋg bísə́ wa shí yí. 
\p  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt 1.4; Rom 8.28-29\x*Zɛmbî nyə a mə́ ŋwa sə́ tâŋ kɔw\f + \fr 1:11 \ft Bɔ́ɔ́l bwə́ cɨ na nə́: «Zɛmbî nyə a mə́ yə sə́ dʉ́sʉ́ kɔw.»\f* dɛ́ lúu mə́ Krîst dɨ̂. Nyə a tɛ́ɛ́d bwey fɛ́ɛ́sh sə́ nə́mə́ nda yuug jé í á bwey bə nə́, nyə muud mə́ dʉ́ kyey nə isâ byɛ̂sh nda á cɛ́ɛl nə́ yɛ́.  
\v 12 Nyə á ŋwa sə́ tâŋ kɔw dɛ́ shú nə́, sə́ buud sə́ á tɛ́ɛ́d fwo bwey kwey bwágə́ lúu wə́ Krîst wá, sə́ dʉ́g ságʉsə váál á mpíyá nə gúmə́ yí.  
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt 4.30; 2Kr 1.22; Kol 1.5\x*Nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ́ wə́ Zɛmbî nyə á wá bɨ́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim nyə á bwey kaag buud yɛ́, nyə á wá bɨ́ nyə tâŋ məyɨɨgyé mɛ́ ja bɨ́ á gwág ciyá á bʉ́bə́lɛ́ yí, ja bɨ́ á gwág Jɔ̧jɔ̧ Lâŋ ŋgə́ cʉg bɨ́ yí, nə́ ndɛɛ́ bɨ mú *búgʉla nyə yí.  
\v 14 \x - \xo 1:14 \xt 4.30; 2Kr 1.22\x*Nyə a wá shé Shíshim yé wɔɔŋg mílámʉ́d tâŋ bɛ́ɛ́n nə́ a bá yə sə́ dʉ́sʉ́ kɔw lʉ́ mə́nywa ja á bá zə mɛɛl yîl kúl búúd jé mə́nyámád yí. Nəcé, nyə á kusə kúl búúd jɔɔŋgʉ́ nə́ í bág dʉ ságʉsə váál á mpíyá nə gúmə́ yí. 
\s1 Məjəgʉla 
\p  
\v 15 Sâ jɔɔŋg wə́ bɨ́ é gwág nə́, té mə́ á gwádʉga nə́ bɨ́ ŋgə *búgʉla Cwámba Yésus, bɨ ŋgə́ nə́mə́ cɛɛl obúgʉla bɛ̂sh yí,  
\v 16 \x - \xo 1:16 \xt Kol 1.3\x*mə ayɔ́wɛ́ ŋgə́lə yə Zɛmbî akíba shú dʉ́n ja jɛ̂sh mə́ ŋgə́ wá bɨ́ mə́jəgʉla mâm dɨ yí.  
\v 17 \x - \xo 1:17 \xt 5.17; Mik 2.6; Kol 1.9-10\x*Mə ŋgə jəgʉla nə́, Zɛmbî mə Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst, Pʉpá á milwanə́ yə́g bɨ́ *shíshim á fʉg í é lwó bɨ́ nyə, sá nə́ bɨ́ mpúg nyə yí;  
\v 18 \x - \xo 1:18 \xt 4.4; Kol 1.12\x*a wág bɨ́ iŋgʉ́ŋgə́ŋ mísh mâ lámʉ́d, bɨ mpúg váál bwágə́ lúu búúd bwə́ dʉ́ bə nə ndɨ́ ja á jɔ̂w bwo yí, bɨ́ mpu bímbí lʉ́ zhwog ijimə́ ísâ á dʉ́ kaaw míŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd myɛ́ yí,  
\v 19 \x - \xo 1:19 \xt 2Kr 13.4; Kol 2.12\x*nə məma yáág-yáág mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ á dʉ sá shú sə́ obúgʉla myá, misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ á dʉ sá nə məma ŋkûl nyɛ́ ántɔ̧ minjɨ myá.  
\v 20 \x - \xo 1:20 \xt Mis 2.33; Kol 3.1\x*Məma ŋkûl ántɔ̧ minjɨ nyɔɔŋg wə́ nyə́ á wɛɛf gwúmʉ́shílə *Krîst nə́ ndɛɛ́ kə jil nyə nyə́dɨ́ mbwə̂ məncwûm joŋ dɨ́ gwɔ̂w yí.  
\v 21 \x - \xo 1:21 \xt 6.12; Rom 8.38; Gal 4.8-9; Kol 1.13, 16, 20; 2.9-10, 15, 20\x*Nyə á bʉ̂n Krîst gwɔ̂w a ntɔ̧ ísâ yâ məyídʉ́gʉ́\f + \fr 1:21 \ft Na jisə wəéŋgəles bwə́ ŋgə́ cɨy Yûd 1.6 dɨ́ wá.\f* í ŋgə́ wá buud mə́nyámád yí, nə byɔɔŋg í ŋgə́ lwó buud mpə̂l yí, nə byɔɔŋg í ŋgə́ ntɔ̧ buud ŋkul yí, nə byɔɔŋg bísə́ nə icwámba yí; á ntɔ̧ sâ jɛ̂sh jí nə ŋkul gwiidɔw jínə́ tɔɔ wa cʉg ga dɨ́, tɔɔ jɔɔŋg cʉg í ŋgə́ zə shwóg yííd.  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt 1.10; 4.15; 5.23; Sôm 8.7; Kol 1.18; 2.19\x*Zɛmbî nyə a mə́ wá ísâ byɛ̂sh Krîst dɨ́ mə́nyámád, nə́ ndɛɛ́, nda Krîst mə jwú nə isâ byɛ̂sh nə́, Zɛmbî mú tə̂l nyə lúu á *Dɔ̧ lʉ́ óbúgʉla,  
\v 23 \x - \xo 1:23 \xk \xt Dɔ̧ dɔɔŋgʉ́ í njúl nyúúl nyɛ́: \xt 2.16; 4.1-16, 25; 5.30; 1Kr 12.4-11, 27; Kol 2.19 \xk í njúl lwándʉ́lá nə nyə: \xt 2.14, 18; 4.1-6; Kol 3.15 \xk lwándʉlə sâ jɛ̂sh kʉ́l jɛ̂sh: \xt 3.19; 4.10\x*Dɔ̧ dɔɔŋgʉ́ í njúl nyúúl nyɛ́, í njúl lwándʉ́lá nə nyə, nyə muud ŋgə́ lwándʉlə sâ jɛ̂sh kʉ́l jɛ̂sh yɛ́. 
\c 2  
\s1 Krîst nyə á zə nə cʉg 
\p  
\v 1 \x - \xo 2:1 \xt 2.5\x*Bɨ bâŋ, nə iwushí nə *misə́m bɨ́ á dʉ sá myá, mí á sá nə́ bɨ bə́g mimbimbə.  
\v 2 \x - \xo 2:2 \xt 6.12; Yuá 12.31; 14.30; Mis 26.18; 1Yn 2.16\x*Bɨ a wá mənyúúl cʉg iwushí nə misə́mʉ́d yág, ŋwa kuú njɔɔnd á buud ɔ shí ga, ŋgə bɛ̧ mása ŋgə́ kyey nə lal-lal mə́jamb míŋgúlʉ́d yɛ́, nyə *shíshim ŋgə́ lwáfʉlə buud ɔ míŋgáádə́ yɛ́.  
\v 3 \x - \xo 2:3 \xt 5.6, 8; Rom 1.28; Kol 3.6\x*Sə́ bɛ̂sh ɔ́ga, sə́ á bə nə́mə́ gwooŋg jɔɔŋgʉ́d, cʉg jísʉ́ í á ŋgə bɛ̧ iyéésh yâ milâm mísʉ́, sə́ á dʉ sɔ̧́ njɨ nə́ sə́ mə́ lwándʉ́lə íyéésh byɔɔŋgʉ́ nə bɔ́w-bɔ̂w mítə́dʉ́gá myâ cínɔŋg; sə́ á bwey byɛ̂l sə́ njúl nə́mə́ nda bɔ́ɔ́l bɛ̂sh, sə́ njúl njɨ nə́ Zɛmbî gwágʉ́g sə́ zhwuŋʉ́.  
\v 4 \x - \xo 2:4 \xt Rom 8.39; 9.16; Zhk 5.11\x*Njɨ, Zɛmbî jɨ bul bə nə lâm mə́cɛy, nyə á cɛɛl shé nə fwámɛ́ məma cɛɛlí.  
\v 5 \x - \xo 2:5 \xt 2.8; Rom 3.24; 6.13; Kol 2.12-13\x*Gwə́ wə́ í á sá nə́, shé buud shé á bə mimbimbə nəcé iwushí bíshé wá, nyə á nyiŋgə yə shé cʉg ja nyə á gwûmʉshi *Krîst yí. Mpaam mə́ Zɛmbî wə́ í á mə́ sá nə́ bɨ dʉ́gʉ́g cʉg.  
\v 6 \x - \xo 2:6 \xt 1.3; Kol 2.12; 3.1\x*Zɛmbî nyə a gwúmʉshi shénɔ̂ŋ Yésus-Krîst, nə́ ndɛɛ́, lúu yé dɨ̂, nyə a mə́ kə jil shénɔ̂ŋ gwɔ̂w joŋ dɨ̂.  
\v 7 \x - \xo 2:7 \xt 1.7; Rom 5.20\x*Nyə a sá shé bímbí lʉ́ mə́nywa dɔɔŋgʉ́ lúu mə́ Yésus-Krîst dɨ́, shú nə́ a lwó ikala í búúd í é ŋgə byɛ̂l yí nə́, mpaam á jɨ́ nə ndɨ́ yí, í ntɔ̧ sâ shé bâŋ mə jɔ̂w nə́ mpaam yí.  
\v 8 \x - \xo 2:8 \xt Mat 20.15; Yuá 4.10; Mis 15.11; Gal 2.16\x*Mpugá nə́ mpaam mə́ Zɛmbî wə́ í á mə́ sá nə́ bɨ dʉ́gʉ́g cʉg, bɨ a mə́ ka ntâg bii mpaam nyɔɔŋgʉ́ nə zhɨɨ́ a búgə́. Sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋg í cúgɛ́ sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wʉ́n, jísə yána mə́ Zɛmbî.  
\v 9 \x - \xo 2:9 \xt Rom 3.28; 1Kr 1.31; 2Tm 1.9; Tit 3.5\x*Shé ádʉ́gɛɛ́ cʉg nəcé fwǒlə sá wúl sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́, mbɔ̂. Muud nda jee ŋkɛ̂ny nyúul.  
\v 10 \x - \xo 2:10 \xt Tit 2.14\x*Shé bʉ́sə yida bə sâ Zɛmbî nyəmɛ́fwó mə́ shîn lúlə yí. Nyə á nyiŋgə tɛ́ shé ncuncúmbə lúu mə́ Yésus-Krîst dɨ̂, shú nə́ shé kág sá jɔ̧jɔ̧ mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ nyə á bwey kwəmʉsa shé myá. 
\s1 Kúl búúd mə́ Zɛmbî 
\p  
\v 11 \x - \xo 2:11 \xt Rom 11.17\x*\x - \xo 2:11 \xt 5.8 \xk ábɨwáág: \xt Gal 5.6; Flp 3.3\x*Bɨ buud bɨ́ á byɛ̂l yág íkúl ishús dɨ́ wá, bɨ ɔ tə́dʉ́gá sá bɨ́ á dʉ bə yí, ja *Oyúdɛn bwə́ á dʉ ŋwa nə́ bɨ́ cugɛ́ nə ábɨwáág yí, í njúl nə́ bâŋ bwə́ á bə nə nyə njɨ mə́nyúúlʉ́d, məbwə́ mə́ búúd sálə.  
\v 12 \x - \xo 2:12 \xt Rom 9.4; 1Kr 15.19; Kol 1.21-22; 1Te 4.13 \xk ojínə, kú nə kɔw ísâ Zɛmbî nyə á dʉ kaag buud ɔ ísɔ̧ bɛ́ yííd: \xt 2.19\x*Bɨ á dʉ bə, kú nə wɔ́ŋgɔ́ nə *Krîst, kú nə zhɨɨ́ bɨ́ mə́ bə́ búúd ɔ Izʉrəyɛ̂l; bɨ á dʉ bə ojínə, kú nə kɔw ísâ Zɛmbî nyə á dʉ kaag buud ɔ ísɔ̧ bɛ́ yííd, ŋgə cʉgə kú nə bwágə́ lúu, ŋgə cʉgə kú nə wɔ́ŋgɔ́ nə Zɛmbî.  
\v 13 \x - \xo 2:13 \xk \xt bɨ́ á dʉ bə Zɛmbî shwóg-shwóg: \xt 2.17; 3.6 \xk məcií: \xt 1.7; Gal 1.4\x*Ká ja gaád ɨɨ́, bɨ́ buud bɨ́ á dʉ bə Zɛmbî shwóg-shwóg wá, məcií mə́ Krîst mə́ á mə́ sá nə́ bɨ bə́g nyə kúnə́-kúnə, kwoŋ mə́ Yésus-Krîst dɨ̂. 
\p  
\v 14 \x - \xo 2:14 \xk \xt mə́təla: \xt 2.16; 4.3; Kol 1.20 \xk sɛɛŋg: \xt 1.23; Rom 10.12; 1Kr 12.13; Gal 3.28\x*Nyə wə́ jísə́ mə́təla mə́sʉ́, nyə muud nyə á sá nə́, a ŋwa ká ŋwa ká, a sɛɛŋg yɛ́. Nəcé yánálə nyə á yána nyúúl nyɛ́ yí, nyə a caam kɔ́ɔ́gʉ́lə́ í á dʉ wá mbɛ́ɛ́gí mpə́dʉ́gá Oyúdɛn nə ikûl íshús yí, kɔ́ɔ́gʉ́lə́ í á dʉ sá nə́ bwə́ dʉ́g fɨɨma yí.  
\v 15 \x - \xo 2:15 \xt 2Kr 5.17; Kol 2.14\x*Nyə a mə́ yîl mə́mpə́ndí nə ici yâ *mbwoomb mə́cɛ̧ɛ̧, shú nə́ mwâ Yúdɛn bá bɛ̂sh mwâ ikûl bwə́ bə́g mbii múúd agúgwáan ŋgwúd nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ̂, bwə́ cʉgə mə́tala dɨ̂.  
\v 16 \x - \xo 2:16 \xt 1.23; Rom 5.10; Kol 1.20-22\x*Yə̌lə nyə á yə kwolós dɨ́ yí, nyə á sá ŋkwambʉlə mpə́dʉ́gá bə́nɔ̂ŋ Zɛmbî, a sɛɛŋg mwâ Yúdɛn bá mwâ ikûl bwə́ bə sâ ŋgwúdʉ́, nyə a shínal ifɨɨmʉga.  
\v 17 \x - \xo 2:17 \xt Iza 57.18-19; Mis 2.39\x*Nyə á zə nə məkə́l zə jaaw bɨ́ buud bɨ́ á bə shwóg-shwóg nə Zɛmbî wá, jaaw bɔɔŋg bwə́ á bə nyə kúnə́-kúnə wá nə́ ifɨɨmʉga í mə́ shîn.  
\v 18 \x - \xo 2:18 \xt 3.12; Rom 5.2\x*Nyə wə́ nyə a mə́ sá nə́ sə́ bɛ̂sh, nə Oyúdɛn nə ikûl ishús, sə́ kúməg wə́ Dâ nə ŋkul mə Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim ŋgwúd nə ŋgwûd. 
\p  
\v 19 \x - \xo 2:19 \xt 2.12; 3.6; Heb 12.22-23\x*Nə́ ndɛɛ́, bɨ́ cugɛ́ ná nyiŋgə bə ójínə, ŋkí ntâg mintɔbɔ. Bɨ músə buud ɔ mpwág mə́ Zɛmbî, nə́mə́ nda míl míŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd myɛ̂sh, bɨ músə njɔ́w búúd mə́ Zɛmbî dɨ̂.  
\v 20 \x - \xo 2:20 \xt Mat 16.18; 1Kr 3.10-11; Mbʉ́ 21.14\x*Bɨ bʉ́sə nda isâ í mə́lwɔ̧́ga bwə́ ŋgə́ zə lwɔ̧̂ nə ndɨ́ lʉ́mʉga dɨ́ gwɔ́w yí; lʉ́mʉga jɔɔŋg wə́ *buud ɔ lwámá nə *buud ɔ mícúndə́, Yésus-Krîst wə́ jísə́ kwóógʉ́ áshúshwóógʉ́ í á tɛ́ɛ́d kə bwamə́ dɨ́ yí.  
\v 21 \x - \xo 2:21 \xt 1Kr 3.16\x*Njɔ́w wɛ̂sh í ka zə ŋgə lwîny nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ́ ka zə bə ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Mpáánzə́ mə́ Cwámba.  
\v 22 \x - \xo 2:22 \xt 1Pr 2.5\x*Nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ́ wə́ bɨ́ mə́ zə nə́mə́ ŋgə bwɔ̧ɔ̧da mə́lwɔ̧́ga dɨ́ yɛ́. Bɨ mə́ ŋgə bwɔ̧ɔ̧da mə́lwɔ̧́ga dɨ́ nə́ ndɛɛ́ í mú bə njɔ́w Zɛmbî ŋgə́ jil Shíshim yé yí. 
\c 3  
\s1 Krîst jɨ nə́mə́ Krîst á ikûl ishús 
\p  
\v 1 \x - \xo 3:1 \xt Kol 1.25\x*\x - \xo 3:1 \xk \xt mə muud jɨ́ mímbwug dɨ́: \xt 4.1; Flp 1.7; Kol 4.18; Flm 1, 9\x*Gwə́ wə́ jɨ́ nə́, mə Pwôl, mə muud jɨ́ mímbwug dɨ́ nəcé ŋgə́lə sɛ̂y nə *Krîst Yésus shú dʉ́n, bɨ́ ikûl ishús yɛ́, mə́ dʉ jəgʉla nə Zɛmbî shú dʉ́n.  
\v 2 Bɨ a mə́ jəlá nə jee gwág váál Zɛmbî ŋgə́ kyey nə mpaam nyɛ́ yí, nə́ nyə á ŋwa mə wá nyə́dɨ́ mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́d, a yə mə isɛ́y nə́ mə sáág shú dʉ́n.  
\v 3 \x - \xo 3:3 \xt 3.6\x*Zɛmbî wə́ nyə a bágʉlə mə *ndímba mə́ mə́ ndəm cilə bɨ́ nɨ.  
\v 4 \x - \xo 3:4 \xt Rom 16.24; 2Kr 11.6\x*Ja bɨ́ é ŋgə lɔ̧́ kálaad ɛ́ga yí, bɨmɛ́fwó bɨ é jee dʉ́g váál mə́ mə́ mpu ndímba mə́ Krîst yí.  
\v 5 \x - \xo 3:5 \xt Kol 1.26\x*Zɛmbî nyə a shígɛ́ fwo lwó íkala i búúd í ayág ndímba wɔɔŋgʉ́ nda á mə́ ka sá ja gaád nə́. A mə́ sá nə́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim zə́g wééshʉli nyə, lwó míŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mí *búúd ɔ lwámá nə *buud ɔ mícúndə́.  
\v 6 \x - \xo 3:6 \xk \xt ndímba: \xt 1.9-10; 2.13-14, 18-19; 3.9-11; Rom 16.25; Kol 1.26-27\x*A mə́ lwó bwo nə́, ja búúd ɔ íkûl ishús bwə́ mə́ magʉlə Jɔ̧jɔ̧ Láŋ yí, bə́nɔ̂ŋ bɛ̂sh *Oyúdɛn bwə́ músə nə́mə́ nə kɔw ŋgwúd mísh mə́ Zɛmbî dɨ́, bə́nɔ́ŋ bɛ̂sh bwə́ músə íkʉ́l í nyúul ŋgwûd; ŋkaagə́ Zɛmbî nyə á kaag lúu mə́ Krîst Yésus dɨ́ yí, í dʉ́gyá nə́mə́ nə bwo bɛ̂sh. 
\p  
\v 7 Jɔ̧jɔ̧ Lâŋ wɔɔŋg wə́ Zɛmbî nyə a sá mə mpaam, wɛɛf ŋkûl nyɛ́, ŋwa mə ísɛ́yʉ́d nə́ mə kyéyʉg nə ndɨ́ yí.  
\v 8 \x - \xo 3:8 \xk \xt búl bə kú nə mfíí: \xt 1Kr 15.8-10; Gal 1.13-16; Flp 3.6-8; 1Tm 1.12-16\x*Mə muud mə búl bə kú nə mfíí míŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd myɛ̂sh dɨ́ yɛ́, Zɛmbî nyə a sá mə mpaam nə́ mə zə́g jaaw íkûl ishús tâŋ jɔ̧jɔ̧ mə́kə́l nə́, Krîst ŋgə sá buud mbii mə́nywa múúd cúgɛ́ nə ŋkul shwánzʉlə má.  
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt 1.4\x*Mə jaaw bwo məkə́l, mə bágʉlə bwo ndímba: ndímba Zɛmbî nyə́mɛ́fwó muud nyə́ á tɛ́ isâ byɛ̂sh nyə á dʉ baagʉlə shwoó dɨ́ kwóm kwóm yí.  
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt 1.21, 23\x*Nyə a sá nə́ mə zə́g bágʉlə bʉ́bə́lɛ́ wɔɔŋg shú nə́ *Dɔ̧ lʉ́ óbúgʉla í lwóg váál Zɛmbî jɨ́ nə fʉg ísâ byɛ̂sh dɨ́ yí, isâ yâ joŋ, byɔɔŋg í ŋgə́ wá buud mə́nyámád yí, nə byɔɔŋg í ŋgə́ lwó buud mpə̂l yí í mpúg.  
\v 11 Zɛmbî nyə á bwey bə nə yuug jé á kandʉgə kandʉgə shú ísâ ínɨ byɛ̂sh, nyə á mə́ ka zə sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ kwoŋ mə́ Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst dɨ́.  
\v 12 \x - \xo 3:12 \xt Rom 5.2; Heb 4.16; 10.19\x*Sə́ músə nə ŋkul jee kumə wə́ Zɛmbî kú zhízhigə, nəcé sə́ mú búúd ɔ́ Krîst, sə́ ŋgə ntâg *búgʉla nyə.  
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt Kol 1.24\x*Mə ka ŋgə cɨ nə́, bɨ́ tɛɛm dʉ́g nda mə́ ŋgə́ bwəma nə *incwaw í ntʉg shú dʉ́n ɛ́ga, bɨ kú wá mə́nyúúl íŋkúŋkwoŋ dɨ̂; incwaw í ntʉg íga í bá shúgʉla bɨ́ sâ gúmə́. 
\s1 Cɛɛlí mə́ Krîst 
\p  
\v 14 \x - \xo 3:14 \xt 6.18-19\x*Gwə́ wə́ jɨ́ nə́, mə ŋgə kúd Dâ məbwóŋ,  
\v 15 nyə muud nyə á gwiid\f + \fr 3:15 \ft Bɔ́ɔ́l bwə́ cɨ nə́ gwiid nɨ mə kə́ nə́ «nyə wə́ nyə a tɛ̂».\f* minjɔ́w mí búúd myɛ̂sh mínə, tɔɔ mya wa shí, tɔɔ mya joŋ dɨ́ yɛ́,  
\v 16 \x - \xo 3:16 \xt Kol 1.11\x*mə ŋgə jəgʉla nə nyə nə́, nda nywáá jɨ́ nə yáág-yáág mílwanə́ nə́, a sáág nə́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim yé wáág bɨ́ məma mpífə́ mílâm dɨ́ cwû, lʉlʉshi bɨ̂.  
\v 17 \x - \xo 3:17 \xt Yuá 14.23; Ifz 5.2; Kol 1.23; 2.7\x*Mə ŋgə nə́mə́ jəgʉla nə́, nda bɨ ŋgə́ *búgʉla nyə nə́, a sáág nə́ *Krîst zə́g ji bɨ́ mílámʉ́d, bɨ nádag nə cɛɛlí, bɨ ŋgə́ magʉlə njɨ sâ í zə́ nywadʉlə cɛɛlí yí,  
\v 18 \x - \xo 3:18 \xt Kol 2.2\x*shú nə́ bɨ bə́g nə ŋkul nə́, bɨnɔ̂ŋ míl míŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd myɛ̂sh bɨ́ wámbʉ́lə́g bímbí cɛɛlí mə́ Krîst í bwáag yí, nə bímbí í gwáá yí, nə bímbí jɨ́ nə cé kə̌lə gwɔ́w yí, nə bímbí jísə́ nə gwaálə shí yí.  
\v 19 \x - \xo 3:19 \xt 1.23; 5.2, 25; 2Kr 5.14; Kol 2.9-10\x*Bɨ bə́g nə́mə́ nə ŋkul mə mpú cɛɛlí mə́ Krîst í ŋgə́ ná ntɔ̧ sə́ fʉg nɨ, shú nə́ milâm mí lwándʉ́g bɨ́ nə fʉg nə cɛɛlí nə́ cwɔ́ɔ́ nə́mə́ nda Zɛmbî jɨ́ lwándʉ́lá nə́. 
\p  
\v 20 \x - \xo 3:20 \xt Kol 1.29\x*Zɛmbî muud jɨ́ nə ŋkul bul sá sə́ mənywa ntɔ̧ bímbí sə́ mə́ gwáámb nyə yí nə bímbí sə́ mə́ tə́dʉ́gá nə́ nyə e sá yɛ́, nyə muud ŋgə́ sá nə́ ŋkul nyɛ́ í ŋgə́g nə sɛ̂y sə́dɨ́ ícʉg dɨ́ yɛ́,  
\v 21 *Dɔ̧ í sáág nə́ ikala i búúd byɛ̂sh í yə́g nyə gúmə́ kwoŋ mə́ Yésus-Krîst dɨ́, kandʉgə á kandʉgə. Amɛn! 
\c 4  
\s1 Nyúul ŋgwûd 
\p  
\v 1 \x - \xo 4:1 \xt 3.1\x*Nda jɨ́ ntɔ́ nə́, mə muud jɨ́ mimbwug dɨ́ nə ŋgə́lə sɛ̂y nə Cwámba yɛ́, mə́ cɨ náaá, cʉgəgá mbií cʉg í mpíyá nə muud mə́ bii njúwúlú Zɛmbî ŋgə́ jɔ̂w buud yɛ́.  
\v 2 \x - \xo 4:2 \xt 5.2; Kol 3.12-13\x*\x - \xo 4:2 \xt Rom 8.13; Gal 6.8; Kol 3.9\x*Ntɔ́ jɨ nə́, muud kú bwɛlɛ ŋkɛ̂ny nyúul, dʉ bə njɨ nə lám nə́ shɛɛ, kú nə milámʉsa, ŋgwɔ́l jísɔw ŋgwɔ́l cɛɛlíd.  
\v 3 \x - \xo 4:3 \xt 2.14-16; Kol 3.14-15\x*Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim mə́ sɛɛŋg bɨ́ nə́ bɨ ŋgə́g nə cʉgə búmbə́ ŋgwúd; bulʉgá wá ŋkul nə́ cʉg búmbə́ jɔɔŋg í bə́g kú ntáma; bɨ ɔ shúgál gwo nə lâm mə́təla, nəcé lâm mə́təla wə́ ŋgə́ bə́dʉga bɨ́ búmbə́ ŋgwûd. 
\p  
\v 4 \x - \xo 4:4 \xt 1.23; 2.18\x*Bɨ mə́ jəlá nə cʉgə búmbə́ ŋgwúd nəcé Zɛmbî nyə a jɔ̂w obúgʉla bɛ̂sh nə́ bwə́ bwándʉ́g bwágə́ lúu ŋgwúd\f + \fr 4:4 \fk bwágə́ lúú: \ft Nə́ «bwə́ bá bə nə cʉg á kandʉgə kandʉgə».\f*; ntɔ́, obúgʉla bɛ̂sh bʉ́sə mbwɔ̧ɔ̧dá nyúul ŋgwúd, bwə́ á lə́g Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim ŋgwúd,  
\v 5 \x - \xo 4:5 \xt Yuá 10.16; 1Kr 8.6 \xk nduwán: \xt Mat 28.19; Rom 6.3-4\x*bʉ́sə nə Cwámba ŋgwúd, bwə́ ŋgə magʉlə minjɨ́ɨ́gʉ́lá mimpwûd, bʉ́sə nə nduwán ŋgwúd\f + \fr 4:5 \fk nduwán ŋgwúd: \ft Bwə́ á ŋgə duwan shú mə́ Cʉgye ŋgwúd.\f*,  
\v 6 \x - \xo 4:6 \xt 1Kr 12.6\x*Zɛmbî jɨ njɨ ŋgwúd, á jɨ́ Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ a shé bɛ̂sh yɛ́; nyə wə́ mə́ jwú nə shé bɛ̂sh, á dʉ balan nə shé bɛ̂sh shú sálə ísɛ́y byé, a jisə shé bɛ̂sh dɨ̂. 
\p  
\v 7 \x - \xo 4:7 \xt Rom 12.3, 6; 1Kr 12.11\x*Njɨ, mbúgʉla yɛ̂sh nyə a shí lə́g dɛ́ kɔw lʉ́ yána váál *Krîst nyə á yigʉla nyə dwo mpáam dɨ́ yí.  
\v 8 \x - \xo 4:8 \xt Sôm 68.19\x*Sá jɔɔŋg wə́ jɨ́ cilyá Kálaad Zɛmbî dɨ́ nə́: 
\q1 Ja nyə á kə gwɔ́w yí, 
\q1 nyə á bii mikwám kə nə ndɨ̂; 
\q1 a mú yə búúd məyə́na. 
\p  
\v 9 \x - \xo 4:9 \xt Yuá 3.13\x*Ká, ja bwə́ cɨ́ nə́ nyə á kə gwɔ́w yí, ntɔ́ mə́ kə́ nə́ jɨ? Ŋgaá ntɔ́ mə́ kə́ nə́ nyə á fwo tɛ́ɛ́d shulə kə shí ga dɨ́ shí?  
\v 10 \x - \xo 4:10 \xt 1.23\x*Muud nyə á shulə yɛ́, nyə nə́mə́ wə́ nyə a bád kə zhwááŋgɛ̂, cɔ̧́ joŋ lʉ gwɔ́w dɛ̂sh; í á bə ntɔ́ shú nə́ nə shí nə gwɔ́w byɛ̂sh í bə́g njɨ nyə nə nyə.  
\v 11 \x - \xo 4:11 \xt 1Kr 12.28\x*Məyə́na nyə á ŋgə yə buud má mə́ á ŋgə bə nə́, nyə a sá nə́ bɔ́ɔ́l búúd bwə́ bə́g *buud ɔ lwámá, bɔ́ɔ́l *buud ɔ mícúndə́, bɔ́ɔ́l obwiiŋgyɛ ɔ lâŋ, bɔ́ɔ́l obaagʉlə ɔ́ gwooŋg nə oyɨ́ɨ́gʉli.  
\v 12 \x - \xo 4:12 \xt 1Kr 14.26\x*Nyə a sá ntɔ́ shú nə́ miŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd mí bə́g fwámɛ́ ŋkwəmʉsá mə́ sá ísɛ́y, ŋgə́lə sá nə́ nyúúl mə́ Krîst, *Dɔ̧ lʉ́ óbúgʉla í lálʉg.  
\v 13 \x - \xo 4:13 \xt Kol 1.28\x*Bwə́ sáág isɛ́y byɔɔŋg nə́ ndɛɛ́ kə wɔ́ɔ́s nə́ shé bɛ̂sh shé mə́ bá bə nə váál búgə́ ŋgwûd, shé bɛ̂sh mpu *Mwân mə́ Zɛmbî váál ŋgwûd, shé bɛ̂sh fifə nə́mə́ bímbí Krîst mə fifə yí. 
\p  
\v 14 \x - \xo 4:14 \xt 1Kr 14.20; Heb 5.13-14; Zhk 1.6\x*Í bə́g ntɔ́ shú nə́ sə́ nda ná nyiŋgə bə íkʉ́kágə́, sə́ nda nyiŋgə dʉ ŋgə yáŋgʉla nda ifúlə́ í íntə́l í dʉ yáŋgʉla ŋgwɔ̧ɔ̧́ nə ŋgwɔ̧ɔ̧́ nə́; nda ná nyiŋgə dʉ ŋgə bɛ̧ njɨ́ɨ́gʉ́lá wɛ̂sh í wɔ́ɔ́s yí, buud bwə́ á mə́ kû nə dʉ́lə kʉl bɔ́ɔ́l íbɨ́ɨ́d wá bwə́ nda ná nyiŋgə nyúg sə̂.  
\v 15 \x - \xo 4:15 \xt 5.2\x*\x - \xo 4:15 \xt 1.22\x*Sə́ mú bá yida dʉ jaaw óbʉ́bə́lɛ́ nə lâm cɛɛlí, sə́ ka ŋgə wîy məzhɨɨ́ mɛ̂sh ŋgə bə nda Krîst muud jɨ́ lúu yɛ́.  
\v 16 \x - \xo 4:16 \xt 1.23; 2.21-22; 4.13, 25; Kol 2.19\x*Nəcé nyə Krîst wə́ ŋgə́ sá nə́ Dɔ̧ dɛ̂sh ncindí í bə́g fwámɛ́ téégyá nda nyúúl muud, kʉ́l nyúúl jɛ̂sh jé jiya dɨ́, misʉsagə́ myâ mə́bwɔ̧ɔ̧́ mə nyúúl ka ŋgə laad byo. Dɔ̧ ka bə ntɔ́, kʉ́l nyúúl jɛ̂sh ŋgə́ sɛ́y váál í jɨ́ɨ́ yí, nyúúl nyɛ̂sh ka ŋgə wîy nə cɛɛlí. 
\s1 Kuú njɔɔnd ágúgwáan 
\p  
\v 17 \x - \xo 4:17 \xt 5.8; Rom 1.21; 1Pr 1.14\x*Mə ka ŋgə cɛɛl lás fwámɛ́ lás Cwámba ŋgə́ mpu, ŋgə cɨ náaá: kúgá ná ŋgə kyey kuú njɔɔnd óháádɛn; bwə́ ŋgə sá isâ nə milúu myáŋ, milúu ka ŋgə zhɨ́ɨ́ŋg bwo ntɔ́ kú nə wɨ́ɨ́mbʉ́lé.  
\v 18 Milúu mí á mə́ shila\f + \fr 4:18 \fk milúu mí á mə́ shila: \ft Ciyá nɨ jísə nə́mə́ 2Kr 3.14; í kə́ nə́ «milúú mí músə bwo kú ná nyiŋgə dʉ mpu bii ísâ, kú mpu faas».\f* bwo, bwə́ cúgɛ́ nə ŋkɔw cʉg Zɛmbî nyə a mə́ yə búúd yííd nəcé shúg dʉ́sə́ bwo mílúúd yí nə bimbʉlálə mílâm mí á mə́ bimbʉla bwo yí.  
\v 19 \x - \xo 4:19 \xt Kol 3.5\x*Milâm mí músə bwo kú ná nə məcɛy, bwə́ á mə́ ka wusə mə́nyúúl ásɨ́y-sɨ̂y dɨ́, ka ŋgə bɛ̧ misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mí ádʉdanâ məváál mɛ̂sh, nə mbɛɛ́ ncwaŋgə́ antɔ̧ minjɨ. 
\p  
\v 20 Njɨ bɨ báá, kɛ́ɛl mə́ *Krîst bɨ́ á gwág yí í áshígɛ́ jɨ́ɨ́gʉli bɨ́ ntɔ́.  
\v 21 Ŋgaá nə́ kɛ́ɛl mə Krîst wə́ bɨ́ á gwág yí? Ŋgaá nə́ minjɨ́ɨ́gʉ́lá myɛ́ bɨ́ á ŋwa myá mí á bə obʉ́bə́lɛ́ wə́ Yésus?  
\v 22 Ká jɨ? Í jɨɨ nə́ bɨ myáásʉg kukwumʉga múúd bɨ́ á fwo dʉ bə kuú njɔɔnd ácwúlúd yí, kukwumʉga múúd í dʉ́ ŋgə yúúd yúúdʉ́g, ŋgə́lə bɛ̧ məshɨɨgâ íwɨ́ɨ́mbʉ́g í ŋgə́ shɨɨg nyə yí.  
\v 23 \x - \xo 4:23 \xt Rom 12.2\x*Í jɨɨ nə́ milâm nə milúu mí ŋgə́g nə nyiŋgə bul bə bɨ́ gúgwáan nə gúgwáan.  
\v 24 \x - \xo 4:24 \xt Mət 1.26-27; 2Kr 5.17; Kol 3.10\x*Í jɨɨ nə́ bɨ bwáádʉ́g kukwumʉga múúd ágúgwáan, kukwumʉga Zɛmbî nyə a mə́ sá nə́ í bə́g nda nyəmɛ́fwó, í ŋgə́ bɛ̧ otʉ́təlí nə cʉg mə́ŋkʉ̂l í ŋgə́ zhu óbʉ́bə́lɛ́ dɨ́ yí. 
\p  
\v 25 \x - \xo 4:25 \xt 4.16; Zak 8.16-17; Kol 3.8-9\x*Nda jɨ́ ntɔ́ nə́, myaasʉgá ijɔ̧́ɔ̧́. Nə́ ndɛɛ́, muud yɛ̂sh mə́ jəlá nə bwiiŋg ŋgwɔ́l njɨ obʉ́bə́lɛ́, nəcé shé músə leedyá nda ikʉ́l í nyúul muud.  
\v 26 \x - \xo 4:26 \xt Zhk 1.19-20\x*Í ká bə nə́ muud mə́ gwág zhwuŋʉ́, kə́ bɛy nə́ a sáág *sə́m; a kú ntâg bɨ́d nə́ jwɔ́w í jímə́g a njúl ná nə zhwuŋʉ́.  
\v 27 Bɨ kú bɛɛg yə Njwû məjamb zhɨɨ́.  
\v 28 \x - \xo 4:28 \xt 1Te 4.11\x*Muud nyə á dʉ júwo yɛ́ yɔ́wʉg júwo; a yídag sɛ̂y nə məbwə́ mɛ́ shú nə́ a bə́g nə sâ jɨ́ nə ŋkul kwíínd nyə́mɛ́fwó, kwíínd nə́mə́ ŋgwɔ́l múúd jɨ́ nə məyáŋgan yɛ́.  
\v 29 \x - \xo 4:29 \xt 5.4; Kol 3.8; 4.6; Zhk 3.10\x*Muud kú ná nyiŋgə cúwal ícúwʉ́lí-cúwʉli nyə́dɨ́ mpud; ŋkí í jɨɨ nə́ bɨ́ lásʉ́g ɨɨ́, bɨ́ cɨ njɨ jɔ̧jɔ̧ íciyá bísə́ nə ŋkul sá nə́ muud lálʉg búgə́d yí, íciyá bísə́ nə ŋkul kwíínd búúd bwə́ gwág wá yí.  
\v 30 \x - \xo 4:30 \xt 1.13-14; Iza 63.10; Rom 8.23; Gal 5.25\x*Zɛmbî nyə a wá bɨ́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim tâŋ məyɨɨgyé nə́ á bá yîl bɨ́ mə́nyámád. Kúgá sá nə́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim wɔɔŋg shúsʉ́lág.  
\v 31 Ofimâl, nə dʉ́lə nyada, nə impimbə, nə ozhuyâ, nə *bwaasʉ́lə mpu, tɛɛm bə dúl váál gwɔ̧́lə lâm dɛ̂sh, byɛ̂sh ínɨ í shínʉ́g bɨ́dɨ́ ícʉg dɨ̂.  
\v 32 \x - \xo 4:32 \xt Mat 6.14; 18.22-35; Kol 3.12-13\x*Yidagá bə nə osʉsa, bɨ́ dʉ gwág búúd bɛ̂sh cɛy lámʉ́d, bɨ́ dʉ sá nə́, ŋgwɔ́l juu ŋgwɔ́l, ŋgwɔ́l juu ŋgwɔ́l, nə́mə́ nda Zɛmbî nyə á juu bɨ́ lúu mə́ Krîst dɨ́ nə́. 
\c 5  
\s1 Kuú njɔɔnd cɛɛlí 
\p  
\v 1 \x - \xo 5:1 \xt Mat 5.48; 1Yn 3.1\x*Ŋgaá bɨ́ jisə bwán Zɛmbî mə búl cɛɛl wá, ŋgəgá nə sá nda nyə.  
\v 2 \x - \xo 5:2 \xt 3.17-18; 4.2, 15-16; 1Kr 8.1; 2Kr 5.14; Gal 6.10; Flp 2.2; Kol 2.2; 3.14-15 \xk mətúnʉga: \xt Gal 1.4; Heb 10.5-10\x*Ŋwagá kuú njɔɔnd cɛɛlí nə́mə́ nda *Krîst nyə á cɛɛl sə́ nə́; nyə á cɛɛl sə́ váál á nə́ nyə á kɛɛnzh cʉg jé yə Zɛmbî shú dʉ́sʉ́, a bə sə́ *mətúnʉga mə́ anywa məcud wə́ Zɛmbî. 
\p  
\v 3 \x - \xo 5:3 \xt Gal 5.19-21\x*\x - \xo 5:3 \xt Kol 3.5\x*Bwə́ nda ná dʉ cwééd bɨ́ nə jaŋga, nə dúl váál mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mí ádʉdanâ myɛ̂sh, tɔɔ yéésh mə́bii. Isâ ínɨ í ájə́láyɛ́ nə miŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd.  
\v 4 \x - \xo 5:4 \xt 4.29; Kol 3.8\x*Kúgá ná nyiŋgə dʉ cúwal ícúwʉ́lí-cúwʉli, muud nda ná lás nda a cugɛ́ nə lúu, kú sá bɔ́w-bɔ̂w fyaŋga. Ntɔ́ nyə ajə́láyɛ́. Yidagá dʉ lɔ̧́ mə́nywa Zɛmbî ŋgə́ sá bɨ́ má.  
\v 5 \x - \xo 5:5 \xt Rom 5.17\x*Bɨ mə́ jəlá nə wámbʉlə mpu nə́, tɔɔ muud jaŋga, ŋkí muud jɨ́ nə cʉg ádʉdanâ yɛ́, ŋkí ntâg muud jɨ́ nə yéésh mə́bii yɛ́, ŋgwúd nə ŋgwúd nyə abʉ́lɛ bə nə kɔw Faan mə́ Krîst bá Pʉpá Zɛmbî dɨ̂; yéésh mə́bii jísə dúl váál yə́lə zɛmbî áyadʉ́g gúmə́. 
\p  
\v 6 \x - \xo 5:6 \xt Rom 1.18; Ifz 2.3; Kol 2.4, 8; 3.6\x*Bɨ kú bɨ́d nə́ muud zə́g shɨɨg bɨ́ nə mbɛɛ́ zhizhe kaand. Váál ísâ byɔɔŋg wə́ í dʉ sá nə́ mpimbə mə́ Zɛmbî í bííg buud ɔ mə́bún.  
\v 7 Kúgá dʉ fʉla sámbá nə bwo.  
\v 8 \x - \xo 5:8 \xk \xt yídʉ́gʉ́ nə yídʉ́gʉ́: \xt 2.3, 11-12; 4.17-18, 22; Kol 3.7; Tit 3.3 \xk məŋkɛnya: \xt Yuá 8.12; Kol 1.13; 1Pr 2.9\x*Yág, bɨ á bə nə milâm yídʉ́gʉ́ nə yídʉ́gʉ́; ká, bɨ músə nə məŋkɛnya mílámʉ́d ja gaád; ŋwagá kuú njɔɔnd á mə́ŋkɛnya.  
\v 9 \x - \xo 5:9 \xt Gal 5.22-23\x*Məŋkɛnya máá mə́ dʉ bə, nə jɔ̧ lâm, nə otʉ́təlí, nə obʉ́bə́lɛ́.  
\v 10 \x - \xo 5:10 \xt Rom 12.2; 1Te 5.22\x*Bɨ ɔ́ dʉ sɔ̧́ njɨ sâ Zɛmbî mə gwág nywa yí.  
\v 11 Kúgá dʉ nyíi misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ myâ məyídʉ́gʉ́d, mí cúgɛ́ nə mfíí. Yidagá dʉ lwó nə́ misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ myɔɔŋg mí anywáyɛ́.  
\v 12 Isâ bwə́ dʉ́ ŋgə sá mə́yídʉ́gʉ́d yí í cúgɛ́ sá mə́ dʉ́ bwiiŋg, sálə shwôn.  
\v 13 \x - \xo 5:13 \xt Yuá 3.20-21\x*Ja mə́ŋkɛnya mə́ mə́ kwan gúl sâ yí, sâ jɔɔŋg mú nyîn nda jí nə́.  
\v 14 \x - \xo 5:14 \xt Iza 26.19; 60.1; Rom 13.11; Zhk 5.8\x*Nəcé məŋkɛnya wə́ mə́ dʉ́ sá nə́ sâ jɛ̂sh nyínʉ́g nda jɨ́ nə́. Gwə́ wə́ bɨ́ mə́ gwág gúl ciyá nə́: 
\q1 Wo muud jɨ́ gwə́d yɛ́, juumʉ́g. 
\q1 Wɔɔlʉ́g wú mímúŋʉ́d, 
\q1 Krîst ka kwan wo. 
\p  
\v 15 Bɨ ɔ mpú dʉ baagʉsə kuú njɔɔnd wʉ́n nə́ bɨ kú ŋgə cʉgə nda iwagʉlálə, bɨ cʉ́gəg nda buud bwə́ mə́ kyɛ̧́ wá.  
\v 16 \x - \xo 5:16 \xt Kol 4.5\x*Yílʉ́gá fwála míkwámʉ́d\f + \fr 5:16 \ft Ciyá Pwôl nyə á balan nə ndɨ́ na nɨ, bɔ́ɔ́l bwə́ cɨ gwo nə́: «Mpugá balan nə məfwála mə́ cʉg».\f*, bɔ̂w mwɔ̂w mə́ga.  
\v 17 \x - \xo 5:17 \xt 1.17; Rom 12.2\x*Nə́ ndɛɛ́, kúgá dʉ wagʉla, dʉgá mpu wámbʉlə sâ Zɛmbî mə jɨ́ɨ́ yí.  
\v 18 \x - \xo 5:18 \xt Mik 23.31-35; Rom 13.13\x*Kúgá dʉ ŋgul nə́ ndɛɛ́ shwág, váál íŋgulʉga dɔɔŋg í dʉ kənd múúd íntɨ́wʉ́lɨ́d. Yidagá dʉ sɔ̧́ nə́ bɨ lwándʉ́g\f + \fr 5:18 \ft Na ŋgə cɛɛl cɨ nə́ «bɨ shwágʉ́g nə Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim» nda búúd bwə́ dʉ́ shwág nə məlwəg nə́.\f* nə Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim.  
\v 19 \x - \xo 5:19 \xt Sôm 33.2-3; Kol 3.16-17; Heb 13.15\x*Dʉgá sɛy ósôm nə miŋgwa nə isʉsa yâ Zɛmbî ja bɨ́ mə́ dʉ́ lésha yí; dʉgá ságʉsə Cwámba ísʉsa dɨ́ nə lám wɛ̂sh.  
\v 20 Dʉgá lɔ̧́ Zɛmbî Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ kwoŋ mə́ Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst dɨ́ ja jɛ̂sh dɨ́ nə sâ jɛ̂sh dɨ̂.  
\v 21 \x - \xo 5:21 \xt Kol 3.18–4.1; 1Pr 2.18–3.7; 1Tm 2.1-13; Tit 2.1-10; 1Yn 2.12-17\x*\x - \xo 5:21 \xt 1Pr 5.5\x*Dʉgá sá mpə́dʉ́gá nyɨ́n nə́ muud yɛ̂sh jweeg lúu magʉlə nə́ ŋgwɔ́l jwúg nə nyə nəcé gwɔ̧́ɔ̧́lə bɨ́ ŋgə́ gwɔ̧́ɔ̧ Krîst yí. 
\s1 Cʉg á njɔ́w bâ 
\p  
\v 22 \x - \xo 5:22 \xt Kol 3.18; Tit 2.5; 1Pr 3.1\x*\x - \xo 5:22 \xt 1Kr 14.34-35\x*Budá o, bɨ́dʉ́gá nə́ ogwúm bʉ́n bwə́ jwúg nə bɨ̂ váál í jəlá nə Cwámba yí.  
\v 23 \x - \xo 5:23 \xt 1.22; 1Kr 11.3\x*Nəcé mudúm mə́ jwú nə mudá yé nə́mə́ nda *Krîst mə jwú nə *Dɔ̧ lʉ́ óbúgʉla nə́; Dɔ̧ dɔɔŋgʉ́, nyə á cʉg dwo, dʉ́sə nyúúl nyɛ́.  
\v 24 Nə́ ndɛɛ́, váál Dɔ̧ í ŋgə́ sá Krîst məgwág yí, ntɔ́ nə́mə́ wə́ búdá bwə́ jə́lá nə sá ógwúm báŋ məgwág məzhɨɨ́ mɛ̂sh yɛ́. 
\p  
\v 25 \x - \xo 5:25 \xt 1.23; Kol 3.19; 1Pr 3.7\x*\x - \xo 5:25 \xt 3.19\x*Bɨ bâŋ ogwûm, cɛɛlʉgá budá bʉ́n váál Krîst nyə á cɛɛl Dɔ̧ yí, váál cɛɛlí á nə́ nyə á kɛɛnzh cʉg jé shú Dɔ̧.  
\v 26 \x - \xo 5:26 \xk \xt gusa dwə nə məjúwó: \xt Rom 6.3-4; Tit 3.5; Heb 10.22\x*Nyə a sá ntɔ́ nə́ á gusa dwo nə məjúwó nə ciyá jé shú nə́ í bə́g ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Dɔ̧,  
\v 27 \x - \xo 5:27 \xt 1.4; 2Kr 11.2; Flp 1.10; Kol 1.22\x*í nyínʉ́g nyə milwanə́ mi cúwʉla nda mudá, kú nə lág, kú nə mbwad, ŋkí gúl váál sâ nɨ, njɨ ŋkí ŋkɛ̧̂, kú nə sá á jumʉ́g.  
\v 28 Váál cɛɛlí jɔɔŋg wə́ ŋgwúm mə́ jə́lá nə cɛɛl múdá yé yí, cɛɛl nyə tâŋ nyúúl nyɛ́ á nyəmɛ́fwô. Muud mə cɛ́ɛ́l múdá yé yɛ́, á cɛɛl nyə́mɛ́fwó.  
\v 29 Muud nyə abwɛ́lɛ́ mpii nyúúl nyɛ́ á nyəmɛ́fwô, mbɔ̂. Muud yɛ̂sh mə́ dʉ wɨ́ɨl nyúúl nyɛ́, dʉ ŋwa njugú nə nywo nə́mə́ nda Krîst ŋgə́ ŋwa njugú nə Dɔ̧ nə́,  
\v 30 \x - \xo 5:30 \xt 1.23; 1Kr 12.27\x*Dɔ̧ dʉ́sə́ nyúúl nyɛ́ yí, sə́ bʉ́sə ikʉ́l ya nyúul nyɛ́ nyɔɔŋg.  
\v 31 \x - \xo 5:31 \xt Mət 2.24\x*Sâ jɔɔŋg wə́ jɨ́ cilyá Kálaad Zɛmbî dɨ yí, nə́: «Nda mə́ mə́ kwambʉlə bwo ntʉ́nɨ́ nə́, mudúm mə́ bá lʉ́gə sɔ́ɔ́ŋgʉ́ bá nyɔɔŋgʉ̂, a kə leedya nə mudá yé, bá obá bwə́ mú bə nyúul ŋgwúdʉ̂.»  
\v 32 \x - \xo 5:32 \xt Mbʉ́ 19.7\x*Ndímba nɨ wúsə ayíyáág; mə́ jaaw bɨ́ nə́ í dʉ́gyá nə Krîst bə́nɔ̂ŋ Dɔ̧ lʉ́ óbúgʉla.  
\v 33 Njɨ, í dʉ́gyá nə́mə́ nə bɨ̂: muud yɛ̂sh cɛ́ɛ́lʉg mudá yé nda nyəmɛ́fwó, mudá yə́g ŋgwûm yé gúmə́. 
\c 6  
\s1 A bwân nə obyɔ̂l 
\p  
\v 1 \x - \xo 6:1 \xt Kol 3.20\x*Bwân ɔ, ságá obyɔ̂l bʉ́n váál mə́gwág mə́ jə́lá nə Cwámba má, ntɔ́ jɨ tʉ́təlî.  
\v 2 \x - \xo 6:2 \xt Mbá 5.16\x*Nəcé nyúl mpə́ndí í ŋgə cɨ nə́ «gúmálʉ́g sɔ́ɔ́ŋgʉ́ wô bá nyɔɔŋgʉ́ wô», mpə́ndí nyɔɔŋg ntâg ɔ í tɛ́ɛ́d bə nə ŋkaagə́,  
\v 3 nyísə nə ŋkaagə́ nə́: «Wo dʉ́gʉ́g mə́nywa, wo cʉgə kwóm kwóm shí gaád».  
\v 4 \x - \xo 6:4 \xt Kol 3.21\x*Bɨ bâŋ obyɔ̂l ntâg ɨɨ́, kúgá sá nə́ kuú njɔɔnd wʉ́n í bág cíndal bwán nə́ bwə́ dʉ́g sá bɨ́ miŋgáádə́. Yidagá ŋgə wɨ́ɨl bwo, ŋgə lwó bwo cʉg, ŋgə yə bwo fwámɛ́ njɨ́ɨ́gʉ́lá í ŋgə́ zhu wə́ Cwámba yí. 
\s1 A məlwaá nə omása 
\p  
\v 5 \x - \xo 6:5 \xt Kol 3.22-25; 1Tm 6.1-2; Tit 2.9-10; 1Pr 2.18-21\x*Yé mə́lwaá, ságá omása bʉ́n bâ wa shí məgwág; məgwág mɔɔŋg mə́ dʉ́g bə nə gwɔ̧́ɔ̧́gə́ nə məjigʉwa, nə lâm ŋgwûd, váál mə́gwág í jə́lá nə *Krîst yí.  
\v 6 \x - \xo 6:6 \xt 1Kr 7.22\x*Í kú ntâg dʉ bə njɨ bwə́ mə́ fwo fála bɨ̂, nda sá mə́ cɨ́ nə́ bɨ́ ŋgə sɔ̧́ nə́ buud ɔ bwə́ gwágʉ́g bɨ́ nywa. Dʉgá sá mə́gwág mâ nə́ bɨ bʉ́sə məlwaa mə́ Krîst, bɨ ŋgə lɛɛl sá sâ Zɛmbî mə jɨ́ɨ́ yí.  
\v 7 Sɛ́yʉ́gá nə bwo váál í ŋgə́ wú lám dɨ́ cwú yí, nda sá mə́ cɨ́ nə́ bɨ́ ŋgə sɛ̂y nə Cwámba, kú bə búúd.  
\v 8 \x - \xo 6:8 \xt 2Kr 5.10; Kol 3.24-25\x*Ŋgaá bɨ mə mpú nə́ tɔɔ lwaá tɔɔ muud cúgɛ́ lwaá yɛ́, muud yɛ̂sh mə sá jɔ̧jɔ̧ sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ yɛ́, mə bá ŋwa myə́na wə́ Cwámba?  
\v 9 \x - \xo 6:9 \xt Kol 3.25; 4.1; Zhk 2.1\x*Bɨ bâŋ omása ntâg ɨɨ́, cʉgəgá nə məlwaa mʉ́n váál ŋgwûd dɔɔŋg. Yɔwʉgá cwambʉlə́. Ŋgaá bɨ mə mpú nə́ nə məlwaa mʉ́n nə bɨ́, Mása wʉ́n á bɨnɔ́ŋ bɛ̂sh jɨ gwɔ́w joŋʉd, nyə ádɛ́ ntâg baam nə ŋgwɔ́l múúd ntɔ̧ ŋgwɔ́l? 
\s1 Lúmbʉ́lí mə́ mbúgʉla 
\p  
\v 10 \x - \xo 6:10 \xt Yuá 15.5; 1Kr 16.13\x*Ciyá mə́ zə́ jə́na cɨ bɨ́ yí jí nə́, ŋwagá yáág-yáág ŋkûl mə Cwámba, í lʉ́lʉshig bɨ́ nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ̂.  
\v 11 \x - \xo 6:11 \xt 2Kr 10.4; 1Te 5.8; Iza 59.17\x*\x - \xo 6:11 \xt Zhk 4.7\x*Ŋwagá məkwɔ̧ɔ̧ mə dɔ́ɔ́mb mɛ̂sh Zɛmbî mə yə́ búúd má, bɨ bə́g nə ŋkul mə dʉ tə́l kuú ja Njwû məjamb mə́ dʉ zə́ nə zhwog məkə́ŋ mɛ́ zə dʉ cɛɛl nyúg bɨ́ yí.\fig Zɨmbɨ nə isâ í dɔ́ɔ́mb|src="lb00196b.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="6.11-17" \fig* 
\v 12 \x - \xo 6:12 \xt 1.21; 2.2; 1Pr 5.8-9\x*Buud dɨ́ sə́ ŋgə́ lúmbʉli nə ndɨ́ wá. Sə́ ŋgə lúmbʉli nə isâ yâ məyídʉ́gʉ́ í ŋgə́ wá buud mə́nyámád yí, nə isâ byɛ̂sh í ŋgə́ lwó buud mpə̂l yí, nə byɔɔŋg í ŋgə́ bə nə miŋkwóŋ wa shí á məyídʉ́gʉ́ yí, nə məjamb mə́sə́ gwɔ́w joŋ dɨ́ má.  
\v 13 \x - \xo 6:13 \xt Rom 13.12\x*Gwə́ wə́ mə́ cɨ́ nə́, ŋwagá məkwɔ̧ɔ̧ mə dɔ́ɔ́mb mɛ̂sh Zɛmbî mə yə́ búúd má, dʉ ji nə ndɨ̂, bɨ bág bə kú fúfug ja mə́fwála mə́ bá ŋkaŋgʉla bɨ́ yí, bɨ́ lúmbʉli nə́ ndɛɛ́ ntɔ̧, bɨ tə́l nə́ shîm.  
\v 14 \x - \xo 6:14 \xt Iza 11.5\x*Bɨ ɔ yɨ́ɨ́m mə́nyúul! Bɨ ɔ́ dʉ cʉgə njɨ óbʉ́bə́lɛ́d, obʉ́bə́lɛ́ bwə́ bə́g bɨ́ tâŋ nda kandá ízɨmbɨ. Bɨ́ dʉ nə́mə́ cʉgə ótʉ́təlí dɨ̂, otʉ́təlí bwə́ bə́g bɨ́ nda wáma íŋkwánz bwə́ dʉ búdal bʉd nə ndɨ́ yí.  
\v 15 \x - \xo 6:15 \xt Iza 52.7; Rom 10.15\x*Ságá nə́ məkuú mʉ́n mə́ dʉ́g bə kwééshá kə́lə bwiiŋg Jɔ̧jɔ̧ Lâŋ í dʉ́ wá búúd mətala mílámʉ́d yí.  
\v 16 Na ísâ ínɨ byɛ̂sh dɨ́, bɨ́ ka nə́mə́ dʉ bii búgə́ nda bʉnʉ́, gwə́ wə́ í é dʉ jímə ílá í kuda Múúd Lúmbʉ́lí nyə́ é dʉ wusə bɨ́ yí.  
\v 17 \x - \xo 6:17 \xt Iza 40.2; Heb 4.12\x*Ságá nə́ cʉg á kandʉgə kandʉgə í bə́g bɨ́ nda tûm íŋkwánz zɨmbɨ mə́ dʉ búdal lúú nə ndɨ́ yí; bɨ́ ŋwa Milə́sʉ́ mí Zɛmbî, kafwɛlɛ mə Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim ɔ́ nɨ.  
\v 18 \x - \xo 6:18 \xt 3.14; Luk 18.1; Mis 4.29; Rom 15.30; Kol 4.2-4\x*Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim dʉ́g yə bɨ́ məváál mə́ mə́jəgʉla mɛ̂sh tɔɔ bɨ́ təl jáyɛ́ cé tɔɔ jáyɛ̂, bɨ́ dʉ jəgʉla nə Zɛmbî, dʉ tɛ́ɛ́g nyə məbwə̂. Bɨ ɔ yáág nə́ bɨ dʉ́g sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋg kú bwɛlɛ káád. Bɨ ɔ́ dʉ wá búúd ɔ́ Zɛmbî bɛ̂sh bɨ́dɨ́ mə́jəgʉlad.  
\v 19 Bɨ́ dʉ nə́mə́ wá mə shú nə́ Zɛmbî wág mə Kɛ́ɛl dɛ́ mpu dɨ́, mə dʉ́g jaaw búúd *ndímba á Jɔ̧jɔ̧ Lâŋ nə́ kpwɔɔ́ kpwɔɔ́,  
\v 20 \x - \xo 6:20 \xt 3.2; 2Kr 5.20; Kol 4.4\x*wâm lwámá Zɛmbî nyə á yə mə wə́ Jɔ̧jɔ̧ Lâŋ, tɛɛm bə nə́ í mə́ kənd mə mímbwug dɨ̂. Dʉgá wá mə mə́jəgʉla dɨ́ nə́ mə dʉ́g bwiiŋg Jɔ̧jɔ̧ Lâŋ wɔɔŋg nə́ kpwɔɔ́ kpwɔɔ́ váál í jə́la yí. 
\s1 Məbə́dá 
\p  
\v 21 \x - \xo 6:21 \xk \xt Tishík: \xt Mis 20.4; Kol 4.7-8; 2Tm 4.12; Tit 3.12\x*Shú nə́ bɨ mpúg cé mə́ tə́l yí nə sâ mə́ ŋgə́ sá yí, mwááŋg Tishík mə́ búl cɛɛl yɛ́, sɔ́ɔl məsáal mə Cwámba, sɔ́ɔl məsáal abúgʉ́lág ŋgə zə, nyə é zə bá jaaw bɨ̂.  
\v 22 Mə wə́ mə́ ntɨ nyə nə́ a zə́g jaaw bɨ́ nda mə́ jísə́ nə́, a zə wá bɨ́ ŋkul mə́nyúúlʉ́d. 
\p  
\v 23 \x - \xo 6:23 \xk \xt bɨ cʉ́gəg nə́ shɛɛ … bɨ cʉ́gəg cɛɛlíd: 2Kr 13.11\x*Zɛmbî Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ bá Cwámba Yésus-Krîst bwə́ ɔ́ sá nə́ bɨ́ bwááŋg bɛ̂sh bɨ cʉ́gəg nə́ shɛɛ, bwə́ ɔ́ sá nə́mə́ nə́ bɨ cʉ́gəg cɛɛlíd nə búgə́d.  
\v 24 \x - \xo 6:24 \xt Gal 6.18; 1Pr 1.8\x*Buud bɛ̂sh bwə́ ŋgə́ cɛɛl Cwámba Yésus-Krîst nə váál cɛɛlí í cúgɛ́ nə ŋkul shîn wá, Zɛmbî kə́ sá bwo mpaam!