\id 2CO – Makaa NT – Cameroon – 2014 (DBL-2014) \h 2 Buud ɔ́ Kɔrɛ̂nt \toc1 Kálaad ábɛɛ́ Pwôl nyə á cilə buud ɔ́ Kɔrɛ̂nt yɛ́ \toc2 2 Buud ɔ́ Kɔrɛ̂nt \toc3 2Kr \mt1 Kálaad ábɛɛ́ Pwôl nyə á cilə buud ɔ́ Kɔrɛ̂nt yɛ́ \imt1 Isâ í dʉ́gya nə kálaad ábɛɛ́ mə Pwôl shú Kɔrɛ̂nt yí \ip Kálaad ábɛɛ́ á Kɔrɛ̂nt ɛ́ga ŋgə lwó nə́ fwámɛ́ baalɛ́ zamʉdanɛ̂ nyə a wɔ́ɔ́s mpə́dʉ́gá Pwôl bə́nɔ̂ŋ Dɔ̧ á Kɔrɛ̂nt. Bɔ́ɔ́l búud bwə́ á zə ŋgə jaaw Kɔrɛ̂nt nə́ Pwôl cúgɛ́ muud lwámá mə́ Yésus. Nə́ ndɛɛ́, Pwôl ŋgə lwó Dɔ̧ nə́ Zɛmbî wə́ nyə á sá nə́ a bə́g muud lwámá mə Krîst. \ip Nyə á nyiŋgə nə́mə́ lwó bwo nə́ bwə́ sɛ́ɛ́ŋgʉg mwaanɛ̂ nə jɔ̧ mílám kənd ókrîstɛn wâ Yudéa (lúu 8 nə 9), nyə nə bwo nə́: «Bɨ mə mpú lâm yána mə Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst; bɨ mə mpú nə́ nyə á bə, a mbíd zhwog kúm, a bɨ́d dwo, a zə nyíŋgal nyúúl mə́búwa dɨ́, shú nə́ bɨ wə́ yídag bíg mə́búwa mɛ́d» (8.9). \ip Kálaad mə́ ka kə shwóg nə isâ ishús (tɛ́ɛ́d lúu 10 kə wɔ́ɔ́s lúu 13): Pwôl ŋgə jág lámʉsa nə buud bwə́ á ŋgə cɨ nə́ a cugɛ́ fwámɛ́ múúd lwámá wá. A mú kə shínal kálaad nə jɔ̧ kə́l lʉ́ ómínyɔŋʉ́ wâ cɛɛlî (13.11-13). \c 1 \s1 Məbə́dá \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Gal 1.1 \xk Timotê: \xt 1Kr 4.17\x*Nə mə Pwôl, muud Yésus nyə a sá nə́ mə bə́g *muud lwámá yé nda Zɛmbî nyə á ŋwa cígʉ́lá nə́ yɛ́, nə *mínyɔŋʉ̂ íshé Timotê, sə́ wə́ mə́ cílə́ kálaad ɛ́ga. Sə́ ŋgə cilə *Dɔ̧ lʉ́ óbúgʉla ɔ́ Zɛmbî dɨ́ Kɔrɛ̂nt yí, nə miŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ mi búúd myɛ̂sh mísə́ Akayî myá. \v 2 Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ íshé Zɛmbî bâ Cwámba Yésus-Krîst bwə́ ɔ́ sá bɨ́ mpaam, bwə́ ɔ́ sá nə́mə́ nə́ bɨ ŋgə́g nə cʉgə nə́ shɛɛ. \v 3 \x - \xo 1:3 \xt Ifz 1.3; 1Pr 1.3\x*Gúmə́ nə Zɛmbî, Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ mə Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst, Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ mə búl gwág búúd cɛy lámʉ́d yɛ́, Zɛmbî mə dʉ́ cweel mílâm ja jɛ̂sh yɛ́. \v 4 A ŋgə cweel sə́ milâm *íncwaw í ntʉg byɛ̂sh sə́ ŋgə́ bwəma nə ndɨ́ yííd, shú nə́ sə́ bə́g nə ŋkul mə cwéél bɔɔŋg bɛ̂sh bwə́ ŋgə́ nə́mə́ bwəma nə incwaw í ntʉg wá milâm, váál á mə́ cweel sə́ mísʉ́ mílâm yí. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt 4.10; Sôm 34.20; 94.19; Kol 1.24\x*Mpugá nə́, nə́mə́ nda sə́ ŋgə́ jág bul jug jugʉ́lə mə́ *Krîst nə́, ntɔ́ nə́mə́ wə́ Krîst ŋgə́ jág bul cweel sə́ milâm yɛ́. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 4.15, 17\x*Ŋkí minjugú mí ŋgə bul bɛ̧ sə́, mí ŋgə bɛ̧ sə́ shú nə́ milâm mí cwáálʉwog bɨ̂, bɨ dʉ́gʉ́g cʉg. Ŋkí Zɛmbî ŋgə ntâg cweel sə́ milâm, a ŋgə sá ntɔ́ shú nə́ milâm mí cwáálʉwog bɨ̂, bɨ mú jísɔw mínjugú mimpwûd sə́ ŋgə́ nə́mə́ jísɔw myá. \v 7 Sə́ ŋgə *búgʉla kú nə məzhigə́ nə́ bɨ e tɔ̂w búgə́ jɨ́nʉ́d nə́ shîm; nəcé, sə́ mə́ mpú nə́ nda bɨ́ ŋgə́ jug jugʉ́lə ŋgwûd sə́ ŋgə́ jug yí nə́, Zɛmbî ŋgə nə́mə́ cweel bɨ́ milâm nda á ŋgə́ cweel sə́ mísʉ́ nə́. \v 8 \x - \xo 1:8 \xt 4.8; Mis 19.23; 1Kr 15.32\x*Bwaaŋg, sə́ acɛ́ɛ́lɛ́ nə́ bɨ bə́g kú mpu yáág-yáág íncwaw í ntʉg sə́ á bwəma nə ndɨ́ Azî yí. Í á bə sə́ mbíya nyaanʉ́lə, ntɔ̧ sə́ ŋkul, váál á nə́ sə́ áshígɛ́ ná nyiŋgə ŋgə bə nə búgə́ nə́ sə́ é wú cínɔŋgʉ́ mikuwó. \p \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Rom 4.17\x*Mə́ jaaw bɨ́, sə́ á shîn dʉ́g nə́ sə́ mə́ yə. Njɨ, í á wɔ́ɔ́s ntɔ́ shú nə́ sə́ kú ná ŋgə nyiŋgə búgʉla sə́mɛ́fwó, búgə́ jísʉ́ jɛ̂sh í shwálʉg kə njɨ wə́ Zɛmbî muud mə dʉ gwûmʉshi mímbimbə yɛ́. \v 10 \x - \xo 1:10 \xt 2Tm 4.18\x*Nyə wə́ nyə á ka fɛɛmʉshi sə́ bɔ́w-bɔ̂w shwɨy sə́ á nywá yə jɔɔŋgʉ́d, a bá nə́mə́ dʉ nyiŋgə fɛɛmʉshi sə̂. Sə́ ŋgə búgʉla njɨ nyə nə́ a bá nə́mə́ nyiŋgə dʉ fɛɛmʉshi sə̂, \v 11 \x - \xo 1:11 \xt 4.15; Rom 15.30\x*bɨ́ ŋgə ntâg kwíínd sə́ nə jəgʉlálə bɨ́ ŋgə́ jəgʉla nə Zɛmbî shú dɔɔŋg yí. Nə́ ndɛɛ́, nda jɨ́ nə́ zhwog buud bwə́ ŋgə jəgʉla nə Zɛmbî shú dʉ́sʉ́ nə́, zhwog buud bwə́ bá nə́mə́ yə nyə akíba shú dʉ́sʉ́ ja á bá sá sə́ mpaam yí. \s1 Pwôl mə́ búgə njɔɔnd \p \v 12 \x - \xo 1:12 \xt 2.17; 1Kr 1.17, 19, 31; 2.13; Heb 13.18\x*Sâ jɨ́ nə ŋkul sá nə́ sə́ bə́gʉwag yí jísə nə́: lâm í ŋgə lwó sə́ nə́ sə́ áŋgɛ̂ nə cʉgə nə buud milâm mímbá, sə́ kú nə sâ á shweelʉ́g, nə́mə́ njɨ váál Zɛmbî ŋgə́ jɨɨ yí. Sə́ ŋgə ntâg bul cʉgə cʉg jɔɔŋgʉ́ nə bɨ̂, sə́ áŋgɛ̂ nə bɛ̧ məfʉg mâ buud, mpaam mə́ Zɛmbî wə́ í ŋgə́ kyey nə sə̂. \v 13 Sə́ áŋgɛ̂ nə cilə bɨ́ gúl sâ shús, nə́mə́ njɨ jɔɔŋg bɨ́ ŋgə́ lɔ̧́ bɨ́ ŋgə́ nə́mə́ mpu nɨ. Mə jɨ nə búgə́ nə́ bɨ é bá shúgʉla mpu sâ sə́ ŋgə́ cɛɛl cɨ yí ncindí nə ncindí. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt 5.12; Flp 2.16\x*Mə jɨ nə búgə́ ntɔ́ nəcé bɨ mú ŋgə bwɛlɛ mpu nə́ bɨ́ bɨ́ nə ŋkul jee bəgʉwa nə sə́ nə́mə́ nda sə́ mə́ bá bəgʉwa nə bɨ́ jwɔ́w mə́ Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst dɨ́ nə́. \p \v 15 \x - \xo 1:15 \xt 1Kr 16.5-6\x*Mə mpú ntɔ́ bʉ́bə́lɛ́, gwə́ wə́ mə́ á ka cɛɛl fwo zə nûŋ bɨ́dɨ́, zə nyiŋgə sá nə́ bɨ gwágʉ́g məshusʉg ja ábɛɛ̂ yí. \v 16 Mə á ka cɛɛl nə́ mə bá tɨ́ nûŋ kə Masedwân, mə nyiŋgə wú Masedwân zə nûŋ bɨ́dɨ́ nə́ bɨ zə́g kwəmʉsa mə njɔɔnd kə́lə Yudéa. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt 1Kr 4.18-19\x*Ye mə á lás mimpu mimbá ja mə á ŋwa cígʉ́lá nə́ mə sá ntɔ́ yí? Ye ntɔ́ jɨ nə́ micígʉ́lá myâm mí mú ŋgə bɛ̧ njɨ iyuug yâ lâm múúd mə́ jɨ́ nə ndɨ́ yí, mə ka dʉ bə mə ŋgə́ cɨ, mə ŋgə́ shwána? \v 18 \x - \xo 1:18 \xt 1.23\x*Zɛmbî nyəmɛ́fwó mə́ mpú nə́ sə́ ádɛ́ bwɛlɛ bə nə bɨ́ nə́, sə́ ŋgə́ cɨ, sə́ ŋgə́ shwána. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Mis 18.5\x*Krîst Yésus Mwân mə Zɛmbî, sə́nɔ̂ŋ Silvɛ̧̂ nə Timotê sə́ á ŋgə cúndə bɨ́dɨ́ yɛ́, nyə a shígɛ́ bə, nə cɨ nə shwána. Nyə á dʉ bə, á ká cɨ sâ, ciyá jé bə njɨ ciyá ŋgwûd. \v 20 Məŋkaagə́ mɛ̂sh Zɛmbî nyə á kaag má mə́ á bwəma nyə́dɨ́, shé ka ŋgə cɨ́ Amɛn nyə́dɨ́ kwoŋ dɨ́, ŋgə́lə magʉlə nə́ Zɛmbî mə́ jəla nə gúmə́. \v 21 Zɛmbî nyəmɛ́fwó wə́ ŋgə́ lʉlʉshi sə́nɔ̂ŋ bɨ́ cʉg shé ŋgə cʉgə nə Krîst yííd. Nyə nə́mə́ wə́ nyə a gwáágʉlə shé məwúdə́ mə́ fééshá. \v 22 \x - \xo 1:22 \xt 5.5; Rom 8.15-16, 23; Ifz 1.13-14\x*Nyə wə́ nyə a wá shé məyɨɨgyé\f + \fr 1:22 \ft Məyɨɨgyé nə́ sə́ músə buud bɛ́.\f* mɛ́, a wá shé Shíshim yé mílámʉ́d tâŋ bɛ́ɛ́n nə́ a bá sá sâ jɛ̂sh nyə́ á kaag yí. \v 23 \x - \xo 1:23 \xt 11.31; 13.2; Rom 1.9; Flp 1.8; 1Te 2.5; 2Te 2.10\x*Mə́ ŋwa Zɛmbî wúshinɛd nə́, mə́ ká shɨɨg mə yə. Mə a shígɛ́ cɛɛl káág bɨ́ mbag, gwə́ wə́ mə áshígɛ́ ná nyiŋgə zə nûŋ Kɔrɛ̂nt yí. \v 24 \x - \xo 1:24 \xt 1Pr 5.3\x*Sə́ áŋgɛ̂ nə cɛɛl nywaad bɨ́, sâ nə́ bɨ mágʉləg; mbɔ̂, sə́ ŋgə yida wá məbwə́ ísɛ́y bínʉ́d nə́ bɨ bə́g nə məshusʉg, nəcé búgə́ jɨ́n jísə álal-ŋkul. \c 2 \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt 12.21; 1Kr 4.21\x*Mɛɛ mə á ka ŋwa cígʉ́lá nə́ mə ányiŋgəyɛ́ ná zə nûŋ zə wá bɨ́ məcɛy lámʉ́d. \v 2 Ŋkí mə́ yida wá bɨ́ məcɛy lámʉ́d, zə́ nyə e sá nə́ mə gwágʉ́g məshusʉg? Ŋgaá bɨ́ buud mə́ zə́ wá mə́cɛy lámʉ́d wá? \v 3 \x - \xo 2:3 \xt 13.10\x*Mə á cilə bɨ́ kálaad shú nə́, ja mə́ zə́ nûŋ yí, bɨ́ buud mə́ jə́lá nə́ sá nə mə bə́g nə məshusʉg wá, bɨ kú bá yida wá mə məcɛy lámʉ́d. Mə ŋgə mpu bʉ́bə́lɛ́ nə́ bɨ báá mə́ dʉ bə, mə́ ká gwág mə́shusʉg, í bə nə́mə́ mə́shusʉg mʉ́n. \v 4 \x - \xo 2:4 \xt 7.8; Mis 20.31; 1Kr 16.24\x*Mə á cilə ntâg kálaad wɔɔŋgʉ́ nə məzhwíílɛ míshʉ́d, mə ŋgə́ dʉ́g *incwaw í ntʉg, lâm kú bə mə nə́ shɛɛ. Njɨ, mə a shígɛ́ cɛɛl wá bɨ́ məcɛy lámʉ́d, mə á yida cɛɛl nə́ bɨ mpúg nə́ mə ŋgə cɛɛl bɨ́ váál á ntɔ̧ minjɨ. \s1 Ijuugá \p \v 5 Ŋkí ŋgwɔ́l múúd nyə a sá nə́ mə bə́g nə məcɛy mə lâm, mə dɨ́ nyə á sá yɛ́; mpǔlə dʉ́g ɨɨ́, bɨ bɛ̂sh wə́ nyə á sá məcɛy mə lâm mɔɔŋg wá, mə awáyɛ́ jwuŋ sá mə́ ŋgə́ cɨ yííd. \v 6 \x - \xo 2:6 \xt 7.11\x*Muud wɔɔŋgʉ́, bímbí búúd ɔ́ *Dɔ̧ bwə́ á mə ŋkáánd nə nyə yí í mə́ jəla. \v 7 \x - \xo 2:7 \xt Kol 3.13\x*Nə́ ndɛɛ́, mə́ yidá cɨ nə́ bɨ kág bɨ́d nyə, yidagá cweel nyə lâm; nəcé bɨ́ mə́ ká bə kú sá ntɔ́, məcɛy mə lâm mə́sə nə ŋkul káda nyə nə́ ndɛɛ́ nyúúl shwal tag nyə. \p \v 8 Nə́ ndɛɛ́, lwógá nyə nə́ bɨ mə́ cɛɛl nyə, mə́ wə́ mə́ cɨ́ ntɔ́. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt 7.15; 10.6\x*Mpugá nə́ ja mə á cilə bɨ́ yí, í á bə nə́ mə dʉ́g ŋkí bɨ e sá mə məgwág məzhɨɨ́ mɛ̂sh. \v 10 Bɨ́ mə́ ká bɨ́d múúd, kú lámʉsa nə nyə, mpugá nə́ mə mə́ bɨ́d nə́mə́ nyə. Ŋkí mɛɛ mə á ka ntâg bɨ́d muud ja mə á jəla nə lámʉsa yí, mə a bɨ́d nyə shú dʉ́n mísh mə́ *Krîst dɨ̂. \v 11 \x - \xo 2:11 \xt 1Pr 5.8\x*Mə a sá ntɔ́ shú nə *Sátan kú bə nə zhɨɨ́ nə́ a nyúgʉ́g shé, shé ajágɛ́ íyuug byé. \p \v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1Kr 16.9\x*Mə a wɔ́ɔ́s Truwás nə́ mə kə́ bwiiŋg Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl mə Krîst. Njɨ, tɛɛm bə nda Cwámba nyə á juw mə mpumbɛ́ nə́ wúŋgʉ́lúŋ nə́, \v 13 \x - \xo 2:13 \xt 1Te 3.1 \xk Títus: \xt 2Kr 7.6, 13-14; 8.6, 16, 23; 12.18; Gal 2.1, 3; 2Tm 4.10; Tit 1.4 \xk Masedwân: \xt 7.5; Mis 20.1\x*lâm í á bul kə mə gwɔ́w nə mə bə́lə kú kwey mwááŋg Títus. Mə á ka ntâg jə́na nə buud ɔ nûŋ, mə mú kyey kə Masedwân. \s1 Sáal á sɔ̧ á gúgwáan \p \v 14 Mə yə́ Zɛmbî akíba, nyə muud mə́ dʉ́ sá ja jɛ̂sh, kwoŋ mə *Krîst dɨ̂, nə́ sə́ dʉ́g ntɔ̧ ntɔ̧́lə yé yɛ́. Mə yə́ nyə akíba, nyə muud ŋgə́ balan nə sə́ shú nə́ njɨ́ɨ́gʉ́lá mə́ Krîst í ŋgə́g nə mpyáánz kʉ́l jɛ̂sh nda labínda yɛ́. \v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1Kr 1.18\x*Sə́ bɨ́ bánda bə jɔ̧jɔ̧ labínda mə́ Krîst shú mə́ Zɛmbî, sə́ ŋgə sá nə́ buud bɛ̂sh bwə́ gwádʉ́gág məcud mə́ Krîst, tɔɔ bɔɔŋg bwə́ ŋgə́ *dʉ́g cʉg wá, tɔɔ bɔɔŋg bwə́ ŋgə́ jɛ̧ wá. \v 16 \x - \xo 2:16 \xk \xt zə́ jɨ́ nə ŋkul sá: \xt 3.5-6\x*Məcud mɔɔŋg mə́sə ka bə mə́cud mə́ shwɨy shú bɔɔŋg bwə́ ŋgə́ jɛ̧ wá; njɨ, shú bɔɔŋg bwə́ dʉ́g cʉg wá, mə́sə məcud mə́ cʉg, mə́ ŋgə́ kə nə bâŋ cʉg dɨ̂. Ká, zə́ jɨ́ nə ŋkul sá váál ísɛ́y byɔɔŋg yɛ́? \p \v 17 \x - \xo 2:17 \xt 4.2; Flp 1.15-17; 1Te 2.3, 5, 10; 1Pr 4.11\x*Sə́ báá sə́ cugɛ́ nda bɔ́ɔ́l zhwog buud bwə́ ŋgə́ ŋwa Milə́sʉ́ mí Zɛmbî nda sâ mákîd wá. Mbɔ̂. Sə́ báá sə́ ŋgə mpu nə́ Zɛmbî wə́ nyə á ntɨ sə́, sə́ mə́ ka dʉ lás kú shweel tɔɔ sâ mísh mə́ Zɛmbî dɨ́, sə́nɔ̂ŋ Krîst sə́ njúl mbádʉ́gá. \c 3 \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt 5.12; 10.12; Mis 18.27\x*Ye sə́ ŋgə nyiŋgə sɔ̧́ ja shús nə́ buud bwə́ shwúg mənyúul nə sə̂? Ye í é nyiŋgə ná jɨɨ nə́ sə́ sáág nda bɔ́ɔ́lʉ́gá, nə́ sə́ zə́g nə okálaad bwə́ yə́ sə́ ŋkul nə́ sə́ sáág isɛ́y wá, zə lwó bɨ̂? Ŋkí ntâg nə́ ye sə́ gwáámbʉ́g bɨ okálaad bɔɔŋgʉ́? \v 2 \x - \xo 3:2 \xt 1Kr 9.1-2\x*Bɨ wə́ bʉ́sə́ kálaad wúsʉ́, kálaad jísə́ cilyá sə́dɨ́ mílámʉ́d yɛ́, kálaad múúd yɛ̂sh mə mpú yɛ́, múúd yɛ̂sh ŋgə́ lɔ̧́ yɛ́. \v 3 \x - \xo 3:3 \xt MmN 24.12; Zhe 31.33; Eze 36.26\x*Haaw. Í ŋgə mpu nyîn nə́ bɨ́ bɨ́ kálaad Krîst nyə á cilə yɛ́; nyə á cilə, a mú yə sə́ nə́ sə́ kálag buud. Nyə a shígɛ́ cilə nyə nə tíndi\f + \fr 3:3 \fk tíndi: \ft Í á dʉ bə wúl mbií mə́júwó nda məjúwó mə́ lwaaw; bwə́ á dʉ juwo kwas mə́júwó mɔɔŋgʉ́d ka dʉ cilə nə ndɨ̂.\f*, nyə á cilə nyə nə Shíshim mə́ Zɛmbî á kuwô. Nyə a shígɛ́ ntâg cilə nyə mə́kwóógʉ́d, nyə á cilə milâm mí búúdʉd. \v 4 Krîst wə́ ŋgə́ sá nə́ sə́ ŋgə́g mpu ntɔ́ bʉ́bə́lɛ́ mísh mə́ Zɛmbî dɨ̂. \v 5 \x - \xo 3:5 \xt 2.16; Rom 15.18\x*Sə́ aŋgɛ̂ nə cɛɛl cɨ nə́ sə́ mə́ sá gúl sâ nə ŋkul nyísʉ́ sə́mɛ́fwó; mbɔ̂. Zɛmbî wə́ ŋgə́ sá nə́ sə́ bə́g nə ŋkul ŋgə́lə sá isâ sə́ ŋgə́ sá yí. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Yuá 6.36; Rom 7.5-6; 8.2, 6, 10; 1Kr 11.25\x*Nyə wə́ nyə á kwəmʉsa sə́ nə́ sə́ bə́g osɔ́ɔl ɔ mə́sáal wâ sɔ̧ á gúgwáan. Sɔ̧ jɔɔŋg kú ntâg bə sɔ̧ á məcɛ̧ɛ̧ nda mə́sə́ cilyá nə́, í njúl yida bə sɔ̧ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim ŋgə́ laad yí. Nəcé bɛ̧ɛ̧́lə mə́cɛ̧ɛ̧ í dʉ gwɨ́ɨ́lya múúd gwɨ́ɨ́lya gwɨ́ɨ́lyág, Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim nywáá mə yə́ múúd cʉg. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xt MmN 34.29-30\x*Məcɛ̧ɛ̧ mə́ á bə cilyá mə́kwóógʉ́d, bɛ̧ɛ̧́lə mwo í dʉ́gə́ gwɨ́ɨ́lya múúd gwɨ́ɨ́lya gwɨ́ɨ́lyág. Njɨ, milwanə́ mí á bə sáal dɔɔŋgʉ́d váál á nə́ Moyîz muud nyə á lə́g dwo yɛ́ mpwoombʉ́ í á jág bul ŋkənʉwa, bag ɔ́ *Izʉrəyɛ̂l kú ná jísɔw dʉ́gʉ́lə nyə mpwóómbʉ́d, í njúl nə́ í á bə njɨ milwanə́ myâ kʉ́l fwála. \v 8 Milwanə́ tɛ́ɛ́d fwo bə ntɔ́ sáal í á dʉ kwaamb shwɨy yííd, ŋkəmʉsa nə dɔɔŋg sáal Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim ŋgə́ kyey nə ndɨ́ yííd. Ŋgaá milwanə́ myâ cínɔŋg mí é nyiŋgə bul ntɔ̧? \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Rom 8.2, 33; Gal 3.10\x*Sáal í á dʉ kwaamb muud intʉ́gʉ́lí yí tɛ́ɛ́d fwo bə nə bímbí lʉ́ mílwanə́ nɨ, ŋkəmʉsa nə́ sáal í ŋgə́ sá nə́ buud bwə́ bə́g otʉ́təlí mísh mə́ Zɛmbî dɨ́ yí? \v 10 Ŋgaá milwanə́ mí á ŋkənʉwá yág myá mí é bə zhizhe sâ? \v 11 Ŋkí sâ á kʉ́l fwála í á bə nə milwanə́, ŋgaá sâ á kandʉgə kandʉgə í é nyiŋgə bul bə nə ndɨ̂? \v 12 Sə́ báá ŋgə bwánd nə búgə́ nə́ í bá bə ntɔ́, gwə́ wə́ sə́ ŋgə́ sá isâ nə́ kpwɔɔ́ kpwɔɔ́ yí. \v 13 \x - \xo 3:13 \xt MmN 34.33-35\x*Sə́ áŋgɛ̂ nə sá nda Moyîz; nyə á dʉ shwu sʉláya lúúd nə́ bag ɔ́ Izʉrəyɛ̂l bwə́ nda dʉ́g váál mə́ŋkənʉwa mâ kʉ́l fwála mə́ é ŋgə shîn yí. \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Iza 6.10\x*Ká, milúu mí á mə́ shila\f + \fr 3:14 \fk milúu mí á mə́ shila: \ft Ciyá nɨ jísə nə́mə́ Ifz 4.18; í kə́ nə́ «milúú mí músə bwo kú ná nyiŋgə dʉ mpu bii ísâ, kú mpu faas».\f* bwo nda jwɔ́w á kú nə yásə̂. Í mú dʉ bə bwo zə wɔ́ɔ́s múús nə́, ja bwə́ lɔ̧́ mícilyá myâ Sɔ̧ a Cwúlú yí, sʉláya ŋgə ná búdal bwo milâm. Sʉláya wɔɔŋgʉ́ nyə afwóyɛ́ wú, á dʉ jímb njɨ ja múúd mə́ bə múúd mə́ Krîst yí. \v 15 Jɨ́ ntɔ́, ja jɛ̂sh bwə́ dʉ lɔ̧́ mícilyá mí Moyîz yí, sʉláya mə́ dʉ búdal bwo milâm. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt MmN 34.34\x*Njɨ, ja múúd mə yíd dʉ́g wə́ Cwámba\f + \fr 3:16 \ft Kálaad MmN 34.34 ŋgə lwó nə ja Moyîz nyə á dʉ yid kə wə́ Zɛmbî yí, nyə á dʉ yîl sʉláya mpwóómbʉ́d.\f* yí, ja jɔɔŋg wə́ sʉláya mə wú yí. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Yuá 8.32, 36; Rom 8.2; Gal 5.1, 13\x*Nəcé Cwámba jisə Shíshim, kʉ́l Shíshim mə Cwámba wúsə́ yí, cínɔŋg wə́ jiya fʉlí jísə́ yí. \v 18 \x - \xo 3:18 \xt 4.6; 1Kr 2.7\x*Sə́ bɛ̂sh buud ósʉláya bwə́ á mə́ wú mə́mpwoombʉ́d wá, sə́ ŋgə beny\f + \fr 3:18 \ft Bɔ́ɔ́l bwə́ cɨ na nə́: «milwanə́ mí Cwámba mí ŋgə faan sə́ mə́mpwoombʉ́d ka ŋgə wééshʉli njəs nda njəs yên».\f* milwanə́ mí Cwámba, nda sə́ bɨ́ nə ŋkul dʉ dʉ́g gúl sâ yên dɨ́ nə́; nə́ ndɛɛ́, Cwámba, muud jɨ́ Shíshim yɛ́ ka ŋgə sá nə́ sə́ ŋgə́g nə bɛ̧ɛ̧la sâ sə́ ŋgə́ dʉ́g yí, a ŋgə kwádʉlə sə́ milwanə́ kwádʉlə kwádʉ́lə́g. \c 4 \s1 Tɔɔm á shíshim \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt 3.4, 6\x*Nə́ ndɛɛ́, Zɛmbî nyə a gwág sə́ ŋkúŋkwóŋʉ́lə, a mú yə sə́ isɛ́y sə́ ámə cɨ ínɨ. Nda jɨ́ ntɔ́ nə́, sə́ aŋgɛ̂ nə teeg mənyúul. \v 2 \x - \xo 4:2 \xt 2.17; 6.4\x*Sə́ á mə́ ban mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mí shwôn mí dʉ sîy íshwoo myá, sə́ ŋgə cʉgə nə́ sáŋ kú nə məkə́ŋ, sə́ aŋgɛ̂ nə kwɨ́ɨ́ŋg Milə́sʉ́ mí Zɛmbî; sə́ ŋgə yida lwó buud obʉ́bə́lɛ́, sə́ mú ka ŋgə sɔ̧́ mísh mə́ Zɛmbî dɨ́ nə́ buud bɛ̂sh bwə́ shwúg mənyúúl nə sə̂. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt 1Kr 1.18\x*Njɨ, ŋkí Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl sə́ ŋgə́ bwiiŋg yɛ́ ŋgə ná bə mbúdʉ́lá nə sʉláya, a ŋgə bə ntɔ́ shú búúd bwə́ ŋkág nə́ bwə́ kə́ jímb wá, \v 4 \x - \xo 4:4 \xk \xt zɛmbî á shí ga: \xt Yuá 12.31; Ifz 2.2 \xk mbɛ̧ɛ̧la mə́ Zɛmbî: \xt Kol 1.15; Heb 1.3\x*oháádɛn, buud zɛmbî á shí ga mə́ sá nə́ milúú mí bə́g shúg nə shúg wá. A mə́ sá bwo ntɔ́ shú nə́ bwə́ bə́g kú dʉ́g mə́ŋkɛnya mâ Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl á milwanə́, Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl mə́ *Krîst muud jísə́ mbɛ̧ɛ̧la mə́ Zɛmbî yɛ́. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt 1.24\x*Sə́ aŋgɛ̂ nə cúndə sâ í dʉ́gyá nə sə́mɛ́fwó yí. Mbɔ̂! Sə́ ŋgə cúndə sâ í dʉ́gyá nə Cwámba Yésus-Krîst yí. Sə́ bâŋ sə́ bʉ́sə yida bə ósɔ́ɔl ɔ mə́sáal bʉ́n lúu mə́ Yésus dɨ̂. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Mət 1.3; Iza 9.1; 2Kr 3.18; 1Pr 2.9\x*Mpugá nə́ Zɛmbî muud nyə á cɨ nə́: «Məŋkɛnya mə́ fáánʉg yídʉ́gʉ́d» yɛ́ nyəmɛ́fwó wə́ nyə á faan shé mílámʉ́d. Nyə á faan ntɔ́ shú nə́ shé mpúg milwanə́ myɛ́ mí ŋgə́ ŋkənʉwa Krîst mpwóómbʉ́d myá. \p \v 7 Jɨ́ ka bə na nə́, sə́ buud ŋgə́ ŋkɛ̂ny tɔɔm wɔɔŋg wá, sə́ bʉ́sə nda mímbágə́ mí mpɨ́ɨ́, mí dʉ bwɨ̂l; í jəlá nə mpu nyîn nə́ fə́mbə́mbə́ nə́ məma ŋkûl sə́ bʉ́sə́ nə ndɨ́ yí nyísə ŋkul mə́ Zɛmbî, kú bə sə́mɛ́fwó ŋkul nyísʉ́. \v 8 \x - \xo 4:8 \xt 1.8; 7.5; 11.23-29\x*Minjugú mí ŋgə shúsə sə́ ikɔ́ɔ́mb byɛ̂sh, njɨ sə́ kú fína; bíl íja məfʉg shîn sə́ mílúúd, njɨ sə́ ŋgə́ ná bə nə búgə́; \v 9 sə́ bwəma nə cúwʉ́lí, njɨ sə́ kú myeesh; bwə́ ŋgə bwam sə́ shí, njɨ sə́ kú yə. \v 10 \x - \xo 4:10 \xt 1.5; Rom 6.8; Gal 6.17; Flp 3.10-11\x*Sə́ ŋgə ŋkɛ̂ny shwɨy mə Yésus sə́dɨ́ nyúúlʉ́d ja jɛ̂sh. Í ŋgə bə ntɔ́ shú nə́ cʉg mə Yésus í nyínʉ́g nə́mə́ sə́dɨ́ mə́nyúúlʉ́d. \v 11 \x - \xo 4:11 \xt Rom 8.35-36; 1Kr 15.31\x*Sə́ tɛɛm ŋgə cʉgə, shwɨy í ŋgə bwéel sə́ ja jɛ̂sh nəcé sə́ ŋgə́lə sɛ̂y nə Yésus. Í ŋgə bə ntɔ́ shú nə́ cʉg mə Yésus í nyínʉ́g nə́mə́ sə́dɨ́ nyúúl á shwɨy gaád. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Kol 1.24\x*Ntɔ́ jɨ nə́ shwɨy í ŋgə bɛ̧ sə́, bɨ báá ŋgə́ ntâg ŋwa cʉg cínɔŋg. \v 13 \x - \xo 4:13 \xt Sôm 116.10\x*Cilyá wúsə Kálaad Zɛmbî dɨ́ nə́: «Mə á bə nə búgə́, mə ka lás». Váál búgə́ jɔɔŋg í ŋgə́ nə́mə́ gwɔ̧̂ sə́ mílámʉ́d, sə́ ka nə́mə́ ŋgə lás. \v 14 \x - \xo 4:14 \xt 1Kr 6.14; Rom 8.11\x*Nəcé sə́ ŋgə mpu nə́ muud nyə á gwûmʉshi Cwámba Yésus yɛ́ mə́ bá nə́mə́ gwûmʉshi sə́nɔ̂ŋ Yésus, a mú jil shé nyə́dɨ́ koogʉ́. \v 15 \x - \xo 4:15 \xt 1.5-6, 11; 9.11, 15\x*Bɨ mə́ dʉ́g ɨɨ́, sə́ ŋgə bwəma nə isâ ínɨ byɛ̂sh shú dʉ́n, shú nə́ buud bwə́ búlʉg ŋgə nyíi mpaam mə́ Zɛmbî dɨ̂ nə́ ndɛɛ́, buud bwə́ yə́ Zɛmbî akíba wá bwə́ mú ŋgə bul bulya, Zɛmbî mú ŋwa gúmə́. \s1 Iŋkáŋ í mbúgʉla \p \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Ifz 3.16\x*Gwə́ wə́ bɨ́ mə́ dʉ́g nə́, sə́ aŋgɛ̂ nə teeg mənyúul. Tɛɛm bə nə́ nyúúl búúd bwə́ ŋgə́ dʉ́g ga í ŋgə shîn cɔ́ɔ́g ɨɨ́, lâm í ŋgə bə mə cwû njɨ gúgwáan nə gúgwáan jwɔ́w dɛ̂sh. \v 17 \x - \xo 4:17 \xt 3.18; Rom 5.2; 1Pr 1.6-7\x*Nəcé, bʉ́baalɛ̂ minjugú sə́ ŋgə́ bwəma nə ndɨ́ mə́fwála mə́ga dɨ́ myá mísə zhizhe sâ, mí ŋgə yida kwəmʉsa sə́ nə́ sə́ bág bə nə gúmə́ áyíyáág í bá ji kandʉgə kandʉgə yí. \v 18 \x - \xo 4:18 \xt Rom 8.25; Heb 11.1\x*Sə́ báá sə́ aŋgɛ̂ nə sɔ̧́ sâ í ŋgə́ nyîn yí, sə́ ŋgə yida sɔ̧́ sâ í aŋgɛ̂ nə nyîn yí; nəcé sâ í ŋgə́ nyîn yí í dʉ ji njɨ fúfwálá, jɔɔŋg í aŋgɛ̂ nə nyîn yí dʉ ji kandʉgə kandʉgə. \c 5 \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xt Zhb 4.21; 2Pr 1.14\x*Nyúúl sə́ bɨ́ nə ndɨ́ wa shí ga dɨ́ yí nyísə banda. Sə́ mə́ mpú nə́ ŋkí banda dɔɔŋg í shîn búg ɨɨ́, sə́ bɨ́ nə njɔ́w gwɔ́w wə́ Zɛmbî, njɔ́w á kandʉgə kandʉgə; Zɛmbî nyəmɛ́fwó wə́ nyə a lwɔ̧́ wo, kú bə mə́bwə́ mə́ búúd. \v 2 \x - \xo 5:2 \xt Rom 8.23-24\x*Gwó wə́ jɨ́ nə́, sə́ ŋgə leegya wa banda gaád, sə́ mə́ ka bul bə nə yéésh nə njɔ́w wúsʉ́ á gwɔ̂w. Sə́ ŋgə cɛɛl ŋwa nyúul nyísʉ́ á gwɔ̂w, bwáád nda káándə́ wa nyíga dɨ́ gwɔ̂w, \v 3 ŋkí nyâŋ nyúúl nyɨ́ nə ŋkul bá zə kwey sə́ ná nə nyíga í kú fwo wû. \v 4 \x - \xo 5:4 \xt 1Kr 15.53-54\x*Jísə nə́, té sə́ ŋgə́ ná ji wa nyúúl á shí gaád yí, micúŋ mí ŋgə ntɔ̧ sə́ ŋkul, sə́ ka dʉ leegya. Njɨ́, sə́ áŋgɛ̂ nə cɛɛl béégya nə mbwéédí sə́ bɨ́ nə ndɨ́ ga, sə́ ŋgə jɨɨ nə́ sə́ mə́ bəd nyúl cínɔŋg gwɔ̂w, shú nə́ nyúúl á kandʉgə kandʉgə í mínəg nyúúl á shwɨy ga. \v 5 \x - \xo 5:5 \xt 1.22\x*Zɛmbî nyəmɛ́fwó wə́ nyə á kwəmʉsa sə́ shú cʉg jɔɔŋgʉ̂, a mú wá shé Shíshim yé mílámʉ́d tâŋ bɛ́ɛ́n nə́ a bá yə sə́ gwo. \p \v 6 Sâ jɔɔŋg í dʉ sá nə́ sə́ bə́g nə ŋkul búgə́d ja jɛ̂sh, tɛɛm bə́ nə́ sə́ ŋgə mpu nə́, té sə́ bɨ́ ná wa nyúúl ga dɨ́ yí, sə́ cugɛ́ sə́dɨ́ mpwág, sə́ bɨ́ shwóg-shwóg nə Cwámba. \v 7 \x - \xo 5:7 \xt 1Kr 13.12; 1Pr 1.8-9\x*Ntɔ́ jɨ nə́, sə́ aŋgɛ̂ nə dʉ́g nyə, njɨ sə́ ŋgə *búgʉla nə́ sə́nɔ́ŋ sə́ bɨ́ sámbá. \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Flp 1.23\x*Sə́ ka ŋgə bə nə ŋkul búgə́d, sə́ ŋgə́ yida jɨɨ nə́ sə́ wúg wa nyúúl gaád kə ji Cwámba dɨ́ koogʉ́. \v 9 \x - \xo 5:9 \xt Kol 1.10; 1Te 4.1\x*Nə́ ndɛɛ́, tɔɔ sə́ mə́ nyiŋgə ná ŋgə ji wa nyúúl gaád, tɔɔ sə́ mə́ wú, sə́ ŋgə bul jɨɨ njɨ sâ ŋgwûd: nə́ sə́ ŋgə́g nə cʉgə váál á cɛ́ɛl yí. \v 10 \x - \xo 5:10 \xt 11.15; Iza 2.12; Dan 7.9-10; 12.2; Mis 17.31; Rom 2.6; 1Kr 3.13-15; 4.5; Flp 3.19; 2Te 1.7-10\x*Nəcé shé bɛ̂sh shé mə́ bá kə tɔ̂w bəl-bə̂l dɨ́ kʉ́l *Krîst mə bá kə cígal mílə́sʉ́ yí, muud yɛ̂sh ka bá ŋwa myə́na myâ misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ nyə á sá ja nyə á ŋgə cʉgə nyúúl dɨ́ yí: misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mí anyunywaâ nə myáŋ myə́na, mi abʉ́bɔ̂w nə myáŋ. \s1 Sɛ́y ŋkwambʉlə \r (Rom 5.1-11; Ifz 4.20-24) \p \v 11 \x - \xo 5:11 \xt 4.2; 6.4; 1Kr 9.22\x*Nda sə́ ká ŋgə gwɔ̧́ɔ̧ Cwámba nə́, sə́ ka ŋgə cɛɛl sá nə́ buud bwə́ mágʉləg nə́ kɛ́ɛl dʉ́sʉ́ dʉ́sə bʉ́bə́lɛ́. Sə́ mə́ mpú nə́ mísh mə́ Zɛmbî dɨ́, sə́ təl bəl-bə̂l dɨ̂; sə́ mə́ tə́dʉ́gá nə́ sə́ təl nə́mə́ bəl-bə̂l dɨ́ bɨ́dɨ́ mílámʉ́d. \v 12 \x - \xo 5:12 \xt 1.14; 3.1\x*Sə́ áŋgɛ̂ nə nyiŋgə sɔ̧́ ja shús nə́ bɨ shwúg mənyúúl nə sə̂. Mbɔ̂. Sə́ ŋgə yida cɛɛl yə bɨ́ zhɨɨ́ nə́ bɨ jéég bəgʉwa nə shé bə́lə sámbá. Nə́ ndɛɛ́, bɨ é bə nə ciyá bɨ́ mə́ cɨ́ búúd bwə́ ŋgə́ ŋkus nə isâ yâ tɔ́ɔ́n nə tɔ́ɔ́n kú bə yâ lâm dɨ́ cwû wá. \v 13 Ŋkí sə́ ŋgə nyîn nda lúu í cugɛ́ ná sə́ nə fʉg ɨɨ́, jísə nəcé sə́ mə́ yə Zɛmbî cʉg jísʉ́ ncindî nə ncindî. Ŋkí sə́ mə́ yida nyîn nə́ sə́ bɨ́ nə fʉg ɨɨ́, jísə nəcé sə́ mə́ cɛɛl kwíínd bɨ̂. \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Yuá 17.23; Rom 8.35; Gal 2.20; Ifz 3.19; 5.2, 25; 1Yn 3.16\x*Nəcé cɛɛlí *Krîst ŋgə́ cɛɛl sə́ yí í mə́ lwánd sə́ lámʉ́d, sə́ ŋgə́lə tə́dʉga nə́ muud ŋgwûd nyə á yə shú búúd bɛ̂sh, ntɔ́ jɨ nə́ bə́nɔ̂ŋ buud bɛ̂sh bwə́ á yə mísh mə́ Zɛmbî dɨ̂. \v 15 \x - \xo 5:15 \xt Rom 6.3-4; 7.4; 14.7-9\x*Nyə á yə shú búúd bɛ̂sh, nə́ buud bwə́ ŋgə́ cʉgə wá, icʉg byáŋ í bə́g nə mfíí shú dɛ́, kú ná nyiŋgə ŋgə bə shú dáŋ; nəcé nyə á yə a gwûm shú dáŋ. \p \v 16 Nda í ká bə ntɔ́ nə́, sə́ aŋgɛ̂ ná nə dʉ́g buud mədʉ́gya mâ shí ga. Ŋkí sə́ á fwo ŋgə dʉ́g Krîst mədʉ́gya mâ shí ga, sə́ aŋgɛ̂ ná nə dʉ́g nyə váál dɔɔŋg. \v 17 \x - \xo 5:17 \xt Iza 43.19; Rom 6.4; Gal 6.15; Ifz 4.24; Mbʉ́ 21.5\x*Bɨ mə́ jəlá nə ka mpu nə́, múúd mə ká bə múúd mə Krîst ɨɨ́, a músə kukwumʉga ágúgwáan, cʉg jé acwúlû í mə́ shîn; bɨ mə́ dʉ́g ɨɨ́, a músə muud agúgwáan. \v 18 \x - \xo 5:18 \xt Rom 5.10\x*Zɛmbî wə́ ŋgə́ sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋg wɛ̂sh, nyə muud nyə á zə wə́ Krîst zə sá ŋkwambʉlə nə shé yɛ́, nyə á ka nə́mə́ yə sə́ sɛ́y nə́ sə́ ŋgə́g nə kala ŋkwambʉlə nyɔɔŋg. \v 19 \x - \xo 5:19 \xt Rom 3.24-26; Kol 1.20\x*Ntɔ́ jɨ nə́, Zɛmbî nyə á bə Krîst cwû\f + \fr 5:19 \ft Dʉ́gʉ́g sâ Yésus ŋgə́ cɨ Yuá 10.30 dɨ́ yí.\f*, a ka ŋgə sá ŋkwambʉlə mpə́dʉ́gá nyəmɛ́fwó nə buud ɔ shí ga, kú ná nyiŋgə kənd lâm íwushí í búúdʉd. Nyə á ka wá sə́ njɨ́ɨ́gʉ́lá lúúd nə́ sə́ ŋgə́g nə kala ŋkwambʉlə nyɔɔŋg. \v 20 \x - \xo 5:20 \xt Mat 10.40; Iza 52.7\x*Sə́ ka ŋgə sá lwámá Krîst nyə a lwâm sə́ yí. Ja sə́ ŋgə́ jɔ̂w bɨ́ yí, Zɛmbî nyəmɛ́fwó wə́ ŋgə́ jɔ̂w bɨ́ ɛ́nɛ. Sə́ mə́ jəgʉla nə bɨ́ jínə́ mə́ Krîst dɨ́ nə́: «Bɨ́dʉ́gá nə́ Zɛmbî sáág ŋkwambʉlə mpə́dʉ́gá bɨnɔ́ŋ nyə.» \v 21 \x - \xo 5:21 \xt Yuá 8.46; Rom 8.3; 1Kr 1.30; Gal 3.13; Heb 4.15\x*Zɛmbî nyə a sá nə́ Krîst bə́g *sə́m jilá íshéd, í njúl nə́ Krîst nyə a shígɛ́ bwɛlɛ bə nə sə́m; nyə a sá ntɔ́ shú nə́ shé bə́g otʉ́təlí kwoŋ mə́ Krîst dɨ̂. \c 6 \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Rom 5.2; 1Kr 15.10\x*Nda jɨ́ nə́ sə́nɔ̂ŋ Zɛmbî wə́ ŋgə́ sɛ̂y nə́, sə́ ka ŋgə cɨ nə bɨ́ nə́: «Kúgá fánda lə́g mpaam mə́ Zɛmbî ntɔ́ nə́ ndɛɛ́, bɨ kú dʉ́g mfíí á cínɔŋg.» \v 2 \x - \xo 6:2 \xt Iza 49.8; Luk 4.19-21\x*Mpugá nə́ Zɛmbî nyə á cɨ nə́: \q1 Ja fwámɛ́ fwála i á bə yí, mə á magʉlə mə́jəgʉla mwô. \q1 Jwɔ́w wo á ŋgə jɨɨ kwííndyá yí, mə a shí kwíínd wo. \m Fwámɛ́ fwála wə́ mə́ ka bə ga. Jwɔ́w wó jə́lá nə bii kwííndyá wə́ ga. \s1 Minjugú mí Pwôl \p \v 3 Sə́ áŋgɛ̂ nə bwɛlɛ jɨɨ nə́ sə́ mə́ kwal múúd bɔɔgʉ́, nəcé sə́ acɛ́ɛ́lɛ́ sá nə́ buud bwə́ mpyényʉ́g isɛ́y bísʉ́. \v 4 \x - \xo 6:4 \xt 4.2\x*Sə́ ŋgə yida sɔ̧́ nə́ bɨ shwúg mənyúúl nə sə̂ mə́zhɨɨ́ mɛ̂sh dɨ́ nə́ sə́ bɨ́ fwámɛ́ ósɔ́ɔl ɔ mə́sáal ɔ́ Zɛmbî; sə́ ka ŋgə bul bə nə jísɔ́w: jísɔw *incwaw í ntʉg, jísɔw micúŋ, jísɔw yágʉ́wó, \v 5 \x - \xo 6:5 \xt 11.23-29\x*jísɔw bígə́, jísɔw mimbwug, jísɔw ociŋʉ́cində̂, jísɔw yɨ́ɨ́ŋgá ísɛ́y, jísɔw məfúfə məgwə̂, jísɔw mə́zha. \v 6 \x - \xo 6:6 \xt 8.24; Rom 12.9; 1Kr 13.4-7; Gal 5.22-23; 1Tm 4.12\x*Sə́ ŋgə ci mənyúul, sə́ nə mpúyá, sə́ nda nə milámʉsa, sə́ nə jɔ̧ lâm, Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧́ Shíshim ŋgə́ kyey nə sə́, sə́ njúl nə cɛɛlí á kú nə məkə́ŋ, \v 7 \x - \xo 6:7 \xt 10.4-5; Rom 13.12; 1Kr 2.4\x*sə́ njúl nə ciyá jɨ́ bʉ́bə́lɛ́ yí, sə́ nə mpífə́ mə́ Zɛmbî, sə́ nə məkwɔ̧ɔ̧ mə dɔ́ɔ́mb mâ otʉ́təlí, mǎ lúmbʉ́lí nə mǎ kaambʉlə nyúul. \v 8 Gúl ja buud gúmal sə́, gúl ja bwə́ saambʉlə sə̂; gúl ja bwə́ mpyaam sə̂, gúl ja bwə́ sá sə́ məshwúmb; gúl ja bwə́ ŋwa sə́ nda buud ɔ mə́shɨɨgâ, sə́ báá njúl otʉ́təlî; \v 9 \x - \xo 6:9 \xt 4.10\x*gúl ja bwə́ ŋwa sə́ nda ojínə, í njúl nə́ buud bwə́ mpú sə̂, bwə́ ŋwa sə́ nda sə́ ŋgə júgʉla, í njúl nə́ sə́ ŋgə cʉgə, bwə́ dʉ́g sə́ nda sə́ bɨ́ íntʉ́gʉ́líd, njɨ muud kú gwú sə́, \v 10 \x - \xo 6:10 \xk \xt isâ í cɛ́yʉg lámʉ́d yí: \xt 7.4; Rom 5.3; 12.12 \xk məshusʉg məshusʉg: \xt 8.9; Flp 2.17; 4.12-13; 1Te 1.6\x*bwə́ ŋgə́ sá sə́ isâ í cɛ́yʉg lámʉ́d yí, sə́ báá njɨ məshusʉg məshusʉg, sə́ njúl mə́búwa dɨ́, njɨ sə́ ŋgə́ sá nə́ bɔ́ɔ́l bwə́ bígʉ́g, sə́ ŋgə́ fúfə nə sâ jɛ̂sh, njɨ sə́ mbííd byɛ̂sh. \p \v 11 Yé bwááŋg wâ Kɔrɛ̂nt, sə́ á jaaw bɨ́ isâ byɛ̂sh kú shweel tɔɔ ŋgwûd, sə́ á juw bɨ́ milâm mísʉ́ nə́ wúŋgʉ́lúŋ. \v 12 Sə́ báá sə́ afwóyɛ́ yɔw cɛɛlʉ́lə bɨ̂, bɨ wə́ bɨ acɛ́ɛ́lɛ́ lə́g cɛɛlí sə́ ŋgə́ cɛɛl bɨ́ yí. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt 1Kr 4.14\x*Ságá nə́mə́ sə́ nda sə́ ŋgə́ sá bɨ́ nə́. Mə ŋgə cɨ nə bɨ́ tâŋ nda bwán bâm náaá «juwʉgá nə́mə́ sə́ mílám mín nə́ wúŋgʉ́lúŋ!» \s1 Kúgá fʉla sámbá nə oháádɛn \p \v 14 \x - \xo 6:14 \xt 1Kr 6.9-13; 10.21; Ifz 5.5-11\x*Kúgá fʉla sámbá nə oháádɛn\f + \fr 6:14 \ft Naá, Pwôl ŋgə cɛɛl cɨ buud bwə́ cúgɛ́ búúd ɔ́ Krîst wá.\f*, kə sá dúl váál mbɛɛ mpwɔ̧ɔ̧da kú nə wɨ́ɨ́mbʉ́lé; nyáyɛ́ mpwəmá nyɨ́ nə ŋkul bə mpə́dʉ́gá bíshʉ́lə mə́cɛ̧ɛ̧ nə bə́lə kú bísh mə́cɛ̧ɛ̧ yí? Dáyɛ́ kɔw mə́ŋkɛnya bə́nɔ̂ŋ yídʉ́gʉ́ bɨ́ nə ŋkul bə nə ndɨ́ yí? \v 15 Dáyɛ́ váál cʉ́ŋ wɨ́ nə ŋkul bə mpə́dʉ́gá *Krîst bá Beliár\f + \fr 6:15 \ft Beliár mə kə́ nə́ Sátan.\f* yí? Jáyɛ́ wɔ́ŋgɔ́ mbúgʉla bá háádɛn\f + \fr 6:15 \ft Dʉ́gʉ́g sâ sə́ ámə cɨ mpánzə́ 14 dɨ́ yí.\f* jɨ́ nə ŋkul bə nə ndɨ́ yí? \p \v 16 \x - \xo 6:16 \xt Ləv 26.12; Zhe 32.38; Eze 37.27; 1Kr 3.16\x*Mpáánzə́ Zɛmbî í mə́ bwɛlɛ fʉla jɨ́ nə ozɛmbî wâ yadʉ́g? Mpugá nə́ shé báá shé jɨ Mpáánzə́ mə́ Zɛmbî á kuwô, nəcé Zɛmbî nyə á cɨ́ nə́: \q1 Mə bá ji bwə́dɨ́, sə́nɔ́ŋ mə bá cʉgə, \q1 mə bə Zɛmbî wáŋ, bâŋ bə kúl jâm. \m \v 17 \x - \xo 6:17 \xt Iza 52.11; Mbʉ́ 18.4\x*Nə́ ndɛɛ́, \q1 wúgá na bwə́dɨ́, béégyágá nə bwo, Cwámba ŋgə cɨ ntɔ́. \q1 Kúgá kúnya nə sâ ádʉdanâ. \q1 Mə ka bá ŋwa bɨ́ nə məshusʉg. \q1 \v 18 \x - \xo 6:18 \xt 2Sa 7.14; Iza 43.6; Amo 4.13; Mbʉ́ 11.17\x*Mə bá bə bɨ́ sɔ́ɔ́ŋgʉ́, \q1 bɨ́ bə mə bwân wəábudûm nə wəábudâ. \q1 Cwámba á ŋkul nyɛ̂sh ŋgə cɨ ntɔ́. \c 7 \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt 1Yn 3.3\x*Isâ byɛ̂sh Zɛmbî nyə á ŋgə kaag ínɨ í dʉ́gyá nə shé. Nda jɨ́ nə́ Zɛmbî nyə á ŋgə kaag sə́ byo nə́, yé bwááŋg mə́ búl cɛɛl wá, shé yílʉ́gá sâ jɛ̂sh í ŋgə́ lweegʉshi shé mənyúúl nə *mishíshim ícʉg í íshéd yí. Shé ŋwagá Zɛmbî nə gwɔ̧́ɔ̧́gə́, shé ka ŋgə casʉlə bə́lə nə kuú njɔɔnd á cɛ́ɛl yí. \s1 Məshusʉg mə́ Pwôl \p \v 2 \x - \xo 7:2 \xt 6.13; 12.17\x*Juwʉgá milám, jil sə́ cínɔŋg. Sə́ áshígɛ́ byaagʉlə nə muud, sə́ kú dɨ́ya nə muud, kú nə́mə́ nyúg tɔɔ muud. \v 3 \x - \xo 7:3 \xt 6.11; Flp 1.7\x*Mə aŋgɛ̂ cɛɛl cɨ nə́ bɨ mə́ jág sá gúl sâ; mə shí bwey jaaw bɨ́ nə́ sə́ mə́ cɛɛl bɨ́ váál á nə́, tɔɔ bɨ mə yə́, tɔɔ bɨ mə́ nyiŋgə cʉgə, njɨ sə́ ŋgə́ cɛɛl bɨ̂. \v 4 \x - \xo 7:4 \xt 6.10\x*Mə ŋgə jág bul bə nə búgə́ nə bɨ̂, mə ŋgə bəgʉwa nə bɨ́, lâm dʉ bul cwaalʉwo mə, məshusʉg dʉ bə mə ntɔ̧ mínjɨ *íncwaw í ntʉg byɛ̂sh sə́ ŋgə́ bwəma nə ndɨ́ yííd. \p \v 5 \x - \xo 7:5 \xt 2.13; 4.8\x*Mpugá nə́, ja sə́ á wɔ́ɔ́s Masedwân yí, sə́ áshígɛ́ bə nə wogá, njɨ incwaw í ntʉg məváál mɛ̂sh. Nəcé í á bə, buud bə́ ŋgə́ lúmbʉli nə sə́, milâm mí njúl nyiŋgə bə sə́ ifwaas ifwaas. \v 6 \x - \xo 7:6 \xt 1.3-4 \xk Títus: \xt 2.13\x*Njɨ, Zɛmbî mə́ dʉ bə, ja múúd cúgɛ́ ná nə bándáyé yí, a wá nyə ŋkul lámʉ́d. Nywáá nyə á ka nə́mə́ sá nə́ Títus wɔ́ɔ́sʉ́g, í mú wá sə́ ŋkul mílámʉ́d. \v 7 Í cúgɛ́ nə́ njɨ wɔ́ɔ́sʉ́lə Títus nyə a wɔ́ɔ́s wə́ í á wá sə́ ŋkul mílámʉ́d, í á bə nə́mə́ nə bímbí bɨ́ á wá nyə ŋkul lámʉ́d yí. Nyə á jaaw sə́ váál bɨ́ ŋgə́ yímə nə́ bɨ mə dʉ́g sə́ yí, nə váál sə́ ŋgə́ cɛy bɨ́ lámʉ́d yí, nə váál bɨ́ ŋgə́ cɛɛl ŋkɛ̂ny mbag wâm yí. Məkə̂l mɔɔŋg mə́ á nyiŋgə bul sá mə məshusʉg. \p \v 8 \x - \xo 7:8 \xt 2.4\x*Mə mpú nə kálaad mə́ á ntɨ bɨ́ yɛ́ nyə a ntágʉlə bɨ̂. Bə́lɛ́, mə a shíŋgi nə dʉ́gʉ́lə nda bɨ́ á gwág bɨmɛ́fwó cɛy lámʉ́d ja jɔɔŋg dɨ́ nə́. Njɨ, mə anyíŋgə́yɛ́ ná shíŋgi. \v 9 Mə́ yidá bə nə məshusʉg ja gaád. Mə jɨ nə məshusʉg, kú bə nəcé nda bɨ́ á bə nə məcɛy mə lâm nə́, í yidá bə nəcé, məcɛy mə lâm mʉ́n mɔɔŋg mə́ á sá nə́ bɨ cɛ́ndʉ́g mítə́dʉ́gá. Ntɔ́ mə́ lwó nə́ məcɛy mə lâm mʉ́n mə́ á bə váál Zɛmbî mə́ dʉ́ cɛɛl yí. Ntɔ́ jɨ nə́ sə́ áshígɛ́ sá bɨ́ məbɔ̂w. \v 10 Nəcé, múúd mə ká gwág váál mə́cɛy mə lâm Zɛmbî mə́ dʉ́ cɛɛl yí, muud wɔɔŋgʉ́ nyə e cɛ́nd mítə́dʉ́gá, a mú *dʉ́g cʉg, a kú ná nyiŋgə shíŋgi mə́cɛy mə́ á sá nyə lámʉ́d má. Njɨ, múúd mə ká gwág váál mə́cɛy mə lâm mâ shí ga, mə́ kwaamb nyə shwɨy. \v 11 \x - \xo 7:11 \xt 2.5-6\x*Bɨ a gwág váál mə́cɛy mə lâm Zɛmbî mə́ dʉ cɛɛl yí; bɨ mə́ ka dʉ́g sá í á kwaamb bɨ́ yí: A mâŋ mə́jigʉwa e! A wâŋ mpǔlə kaambʉlə nyúul e! A wâŋ shíŋgílə e! A jâŋ gwɔ̧́ɔ̧́gə́ e! A jâŋ jɔ̧ yéésh e! A jâŋ kááfə́ e! A wâŋ mpǔlə sʉ́g múúd nyə á byaagʉlə yɛ́ e! Bɨ a lwó nə́ milám mín mí á bə otʉ́təlí ja bɨ́ á kwambʉlə lə́sʉ́ wɔɔŋg yí. \m \v 12 \x - \xo 7:12 \xt 2.5-10\x*Kagá mpu nə́ ja mə́ á cilə bɨ́ yí, í áshígɛ́ bul bə shú múúd nyə á byaagʉlə yɛ́, kú nyiŋgə bə shú múúd bwə́ á byaagʉlə nə ndɨ́ yɛ́. Mə á cilə bɨ́ shú nə́ mísh mə́ Zɛmbî dɨ́, bɨ dʉ́gʉ́g váál bɨ́ ŋgə́ jigʉwa nə sə́ yí. \v 13 Sâ í á wá sə́ ŋkul mílámʉ́d wə́ nɨ. \p Í á ka ntâg bə, ŋkul mə́ bə sə́ mílámʉ́d ntʉ́nɨ ɨɨ́, sə́ nyiŋgə bul gwág nywa mə́shusʉg Títus nyə á bə nə ndɨ́ má. Nyə á bə nə məshusʉg nəcé bɨ bɛ̂sh bɨ a sá nə́ lâm í jáág nyə shí. \v 14 \x - \xo 7:14 \xt 8.24\x*Bɨ mə́ dʉ́g ɨɨ́, bəgʉwálə mə á ŋgə bəgʉwa nə bɨ́ nyə́dɨ́ míshʉ́d yí, í á shí bə nə zhɨɨ́. Nə́ ndɛɛ́, nda sə́ mə́ dʉ bwey jaaw bɨ́ njɨ obʉ́bə́lɛ́ nə́, í á shí nyîn nə́ mə́ a shí bə nə ŋkaam nə́ mə bə́gʉwag nə bɨ́ mísh mə Títus dɨ́. \v 15 \x - \xo 7:15 \xt 2.9\x*A jɨ njɨ kə́ dʉ tə́dʉga váál bɨ́ á dʉ sá nyə məgwág yí, nə váál bɨ́ á lə́g nyə nə gwɔ̧́ɔ̧́gə́ nə məjigʉwa yí. Nyə a mə́ ka nyiŋgə jág bul cɛɛl bɨ̂. \v 16 Mə jɨ bul bə nə məshusʉg nə́ bɨ mə́ sá nə́ mə búgʉ́lág bɨ̂. \c 8 \s1 Kwííndʉ́lə ókrîstɛn \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xt Mis 11.29-30; Rom 15.26\x*Bwaaŋg, sə́ ŋgə jɨɨ nə́ bɨ mpúg váál mpaam mə́ Zɛmbî í á mə́ sɛ̂y mə́dɔ̧ mâ Masedwân dɨ́ yí. \v 2 Ncúlyá *íncwaw í ntʉg í ŋgə tɨ̂ bwo məkuú shí, njɨ báá bʉ́sə nə məshusʉg ntɔ̧ mínjɨ. Məshusʉg mɔɔŋg mə́ wə́ mə́ sá nə́, məbúwa mə́ tɛɛm bii bwo nə́ nywád ɨɨ́, bwə́ mə́ yida lwó nə́ báá bwə́ bul bə nə lâm yána. \v 3 Bwə́ á mə́ wá mə́yə́na bímbí í jə́lá nə məbii máŋ yí, mə jee nə́mə́ cɨ nə́ bwə́ á cɔ̧́ bímbí í jə́la yí; bwə́ á sá ntâg sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋgʉ́ nə tə́dʉ́gá wáŋ bwə́mɛ́fwó. \v 4 Bwə́ á zə jəgʉla nə sə́, bwə́ bul yáág nə́ sə́ sáág bwo mpaam nə́ bwə́ wáág məbwə́ sâ sə́ ŋgə́ sá buud ɔ Zɛmbî yííd. \v 5 Bwə́ á wá ntâg mənyúúl ntɔ̧ váál sə́ á ŋgə tə́dʉga yí, tɛ́ɛ́d fwo yə Cwámba icʉg byáŋ, nyiŋgə yə sə́ nə́mə́ nda Zɛmbî nyə á jɨɨ nə́ bwə́ sáág nə́. \v 6 \x - \xo 8:6 \xk \xt Títus: \xt 2.13\x*Sə́ á ka nə́mə́ yáág nə Títus nə́ nyə muud á tɛ́ɛ́d nə́ bɨ sáág sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mpáam wɔɔŋg yɛ́, a sáág nə́ bɨ cásʉləg váál í jə́la yí. \v 7 \x - \xo 8:7 \xt 1Kr 1.5; 16.1-3, 24; Gal 6.10\x*Ká, bɨ báá bʉ́sə nə isâ byɛ̂sh məŋkund məŋkund: bɨ bʉ́sə nə búgə́ álal-ŋkul, bɨ́ nə fʉg kaand, nə mpúyá, nə kááfə́ áyíyáág, nə məma cɛɛlí bɨ́ á lə́g nə sə́ yí. Í jɨɨ nə́mə́ nə́ bɨ búlʉg wá mílâm sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mpáam wɔɔŋgʉ́d. \v 8 Mə ayɨ́ɨ́mbʉ́líyɛ́ bɨ̂, mə ŋgə yida jaaw bɨ́ váál bɔ́ɔ́lʉ́gá báá bwə́ ŋgə́ jigʉwa yí, shú nə́ məjigʉwa mɔɔŋg mə́ lwóg ŋkí cɛɛlí jɨ́n í ŋgə bánda wú lámʉ́d. \v 9 \x - \xo 8:9 \xt Mat 8.20; Flp 2.6-7\x*Bɨ mə mpú lâm yána mə Cwámba wúsʉ́ Yésus-Krîst; bɨ mə mpú nə́ nyə á bə, a mbíd zhwog kúm, a bɨ́d dwo, a zə nyíŋgal nyúúl mə́búwa dɨ́, shú nə́ bɨ wə́ yídag bíg mə́búwa mɛ́d. \p \v 10 \x - \xo 8:10 \xt 1Kr 7.25\x*Mə́ jaaw bɨ́ váál mə́ ŋgə́ dʉ́g cínɔŋg yí, í é kwíínd bɨ̂. Jɨ́ nə́, tɛ́ɛ́d mbú í á cɔ̧́ yí, bɨ á bə buud ɔ áshúshwóógʉ́ nə́ bɨ mə sɛɛŋg mwaanɛ̂; bɨ a shígɛ́ bə shúshwóógʉ́ njɨ sɛɛŋgʉ́lə dɨ́, bɨ wə́ bɨ a tɛ́ɛ́d bə nə yéésh. \v 11 Casʉləgá tə́dʉ́gá wʉ́n ja gaád. Ságá nə́ sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ í bwə́mag nə məma yéésh bɨ́ á bə nə ndɨ́ yí, í nyîn nə bímbí lʉ́ mə́bii bɨ́ bʉ́sə́ nə ndɨ́ yí. \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Mak 12.43\x*Ja múúd mə́ sá yána nə́ i ŋgə wú nyə lám dɨ́ cwú yí, ŋgaá bwə́ lə́g nyə nə sâ á jɨ́ nə ndɨ́ yí; kú bə sâ á cúgɛ́ nə ndɨ́ yí. \v 13 Í cúgɛ́ nə́ muud ŋgə́g nə yîl bɔ́ɔ́l búúd mə́ntágʉla dɨ́ nə́ ndɛɛ́ nyɛ yidá ŋgə nyasʉla nyasʉlág. Í yidá bə nə́ buud bɛ̂sh bwə́ bə́g nə məbii məbímbí. \v 14 Í jɨɨ fwála gaád nə́, sâ bɨ́ mə́ búl bə nə ndɨ́ cɔ̧́ bɔ́ɔ́lʉ́gá yí, í kə́g lwándʉlə bwo kʉ́l bʉ́sə́ bush yí; shú nə́ jɔɔŋg bwə́ bá nə́mə́ bul bə nə ndɨ́ dúl jwɔ́w dɨ́ yí í bág lwándʉlə bɨ́ kʉ́l bɨ́ mə́ bá bə bush yí; na, isâ í mú bə bɨ́ məbímbí, \v 15 \x - \xo 8:15 \xt MmN 16.18\x*nda Kálaad Zɛmbî ŋgə́ cɨ nə́. A ŋgə cɨ nə́: \q1 Muud nyə á bul cwéég yɛ́ nyə a shígɛ́ bə nə sâ í ŋgə́ ntɔ̧ gwɔ̂w. \q1 Nyɔɔŋg nyə á cwéég bíbíyá yɛ́, nyə ashígɛ́ fúfə nə sâ. \p \v 16 Mə yə́ Zɛmbî akíba, nyə muud nyə á sá nə́ Títus bə́g nə́mə́ nə váál zɛ́ny dɔɔŋg shú dʉ́n yɛ́. \v 17 Nəcé Títus mə́ magʉlə sâ sə́ á ŋgə jɨɨ nə́ í bə́g yí. A mə́ tɨ́ njɔɔnd zə́lə nûŋ bɨ́dɨ́ nda nyə á dʉ bwey bwánd. \v 18 Sə́ ámə ntɨ bá ŋgwɔ́l *mínyɔŋʉ̂ wúsʉ́ mə́dɔ̧ mɛ̂sh mə́ ŋgə́ ságʉsə sâ á ŋgə sá shú Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl yí. \v 19 Sâ í búl bə yí jɨ́ nə́ mədɔ̧ mə́ mə́ fɛ́ɛ́sh nə́mə́ nyə nə́ sə́nɔ́ŋ wə́ zə́g sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mpáam ga. Sə́ ŋgə sá wo shú nə́ Cwámba nyəmɛ́fwó ŋwág gúmə́, sə́ lwándʉlə jɔ̧jɔ̧ íyuug bísʉ́. \v 20 Sə́ ŋgə bwey mpu káálʉgə nə́ buud bwə́ bə́g kú kwey íwushî sə́dɨ́ ísɛ́yʉ́d ja sə́ ŋgə́ kala zhwog *mwaanɛ̂ bwə́ á mə́ yə sə́ mbag yɛ́. \v 21 Sə́ ŋgə sɔ̧́ nə́ sə́ sáág mənywa mísh mə́ búúd dɨ́ nə́mə́, kú bul bə njɨ mísh mə́ Zɛmbî dɨ̂. \v 22 Sə́ mə́ ntɨ nə́mə́ ŋgwɔ́l mínyɔŋʉ̂ wúsʉ́. Mínyɔŋʉ̂ wúsʉ́ wɔɔŋgʉ́, sə́ á mə́ faas kááfə́ jé ija ija nə́ ndɛɛ́, a mə́ nyiŋgə nə́mə́ lwó sə́ jíga ja nə́ a jɨ nə fwámɛ́ yéésh, a ŋgə bul shwu nyúul nə bɨ̂. \v 23 \x - \xo 8:23 \xk \xt Títus: \xt 2.13\x*Títus jɨ muud gwooŋg waamə̂, sá wə́ sə́ ŋgə́ sɛ̂y nûŋ bɨ́dɨ́; bɔ́ɔ́lʉ́gá bwááŋg bâŋ, mədɔ̧ wə́ mə́ ámə ntɨ bwo, bwə́ ŋgə zə shú nə́ *Krîst ŋwág gúmə́. \v 24 \x - \xo 8:24 \xt 7.14; 8.7-8\x*Lwógá bwo nə́ bɨ mə́ cɛɛl bwo, bɨ́ lwó nə́mə́ bwo nə́ bɨ mə mpíyá nə bəgʉwálə sə́ mə́ dʉ bəgʉwa nə bɨ́ bwə́dɨ́ míshʉ́d yí; lwógá bwo ntɔ́ mədɔ̧ mə́ ŋgə́ dʉ́g. \c 9 \s1 Lə́sʉ́ míkwííndyá \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt 8.1-4; Rom 15.26\x*Sə́ ŋgə sɛɛŋg *mwaanɛ̂ nə́ sə́ mə́ bá kwíínd búúd ɔ Zɛmbî nə ndɨ́. Mə nyiŋgə́lə cilə bɨ́ shú dɔɔŋgʉ́, í bə nda mə́ ntɛɛŋg. \v 2 Mə mpú nə́ bɨ bʉ́sə nə məma zɛ́ny, mə́ dʉ bəgʉwa nə zɛ́ny jɨ́n jɔɔŋg búúd ɔ Masedwân dɨ́ míshʉ́d nə́: «Buud ɔ Akayî bʉ́sə bwey bə ŋkwəmʉsá té mbú í á cɔ̧́ yí.» Wálə bɨ́ mə́ wá mə́nyúúl sáal dɔɔŋg dɨ́ yí í mə́ nyiŋgə gwûmʉshi bɔ́ɔ́l ŋkí bulya yéésh. \v 3 \x - \xo 9:3 \xt 8.22, 24\x*Mə mə́ ka ntɨ bwááŋg shú nə́ bəgʉwálə mə́ dʉ́ bəgʉwa nə bɨ́ yí í nda bə mə ŋkóŋgʉ́g. Í jɨɨ nə́ bɨ bə́g ŋkwəmʉsá nda mə́ á cɨ nə́. \v 4 Mə ŋgə bɛɛmb nə́ ŋkí sə́nɔ̂ŋ buud ɔ́ Masedwân sə́ mə́ zə́, sə́ zə kwey nə́ bɨ́ cugɛ́ ŋkwəmʉsá; á shwôn nə sə́ buud sə́ mə́ dʉ bul lɔ̧́ bɨ́ wá e, á shwôn nə bɨ nə́mə́ e! \v 5 Gwə́ wə́ mə ámə tɛ́ɛ́d ntɨ bwááŋg shwóg zə sá nə́ bɨ kwə́mʉsag məyə́na mʉ́n yí. Bwə́ zə́ sɛɛŋg mə́yə́na bɨ́ á bwey kaag nə́ bɨ mə bá wá má, í mú bá lwó nə́ bɨ́ ŋgə sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋgʉ́ nə jɔ̧ lâm, kú bə íwú-júsʉ́d. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xt Mik 11.24; 19.17; 28.27\x*Mpugá nə́ í dʉ bə, muud mə sá ŋkɔ́ɔ́g nə məmpəg mə́ bɛ̧ yɛ́, kú nə́mə́ bul bə nə idʉ̂w í sʉw; nyɔɔŋg mə búl bɛ̧ yɛ́, bul nə́mə́ bə nə idʉ̂w í sʉw. \v 7 Muud yɛ̂sh wág məyə́na váál á mə́ ŋwa cígʉ́lá nə lâm yé yí; muud kú ŋgə sá a ŋgə́ shúsʉla, kú nyiŋgə sá nda sâ cíndʉ́lá; nəcé Zɛmbî mə́ cɛɛl múúd mə wá mə́yə́na nə məshusʉg yɛ́. \v 8 Zɛmbî jɨ ntâg nə ŋkul nyiŋgə bul sá bɨ́ mpaam shú nə́ bɨ dʉ́g bə nə isâ í kwágá nə bɨ́ məzhɨɨ́ mɛ̂sh yí, wəla dɛ̂sh, bɨ́ dʉ nə́mə́ bə nə jwuŋ váál á nə́ bɨ dʉ sá mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mí anyunywaá myɛ̂sh mí jə́lá nə sɨ̂y myá. \v 9 \x - \xo 9:9 \xt Sôm 112.9\x*Í mú bə nə́mə́ nda jɨ́ cilyá Kálaad Zɛmbî dɨ́ nə́, nə́: «A mə́ bə nə yána, a mə́ kaaw mímbúmbúwá isâ, otʉ́təlí bɛ́ bwə́ ji kandʉgə kandʉgə». \p \v 10 \x - \xo 9:10 \xt Iza 55.10; Ozê 10.12\x*Zɛmbî wə́ mə́ dʉ yə búúd məmpəg nə idʉ̂w yâ də. A bá nə́mə́ yə bɨ́ məmpəg, a sá nə́ məmpəg mɔɔŋg mə́ fwúg, bɨ mú bá bul nyiŋgə ŋgə sá jɔ̧jɔ̧ mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́. \v 11 \x - \xo 9:11 \xt 1.11; 4.15\x*Nə ndɛɛ́, bɨ́ ka bá bíg mímbii myɛ̂sh, bɨ mú nə́mə́ bá bul nyiŋgə bə nə yána. Nə́ ndɛɛ́, ja sə́ mə́ bá dʉ kala búúd isâ bɨ́ mə́ bá dʉ wá yí, buud bɔɔŋg bwə́ mú bá dʉ lɔ̧́ Zɛmbî nəcé yána dʉ́n. \v 12 Sɛɛŋgʉ́lə bɨ́ ŋgə́ sɛɛŋg mwaanɛ̂ nɨ, í é kwíínd búúd ɔ́ Zɛmbî; í áshúgɛ ntâg nə́mə́ shúg cínɔŋgʉ́, í é sá nə́mə́ nə́ buud bwə́ búlʉg lɔ̧́ Zɛmbî. \v 13 Buud ɔ́ Zɛmbî bwə́ é dʉ́g nə́ bɨ́ ŋgə ŋwa Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl mə *Krîst nə məgwág, bɨ́ ŋgə fʉla isâ nə buud ɔ́ Zɛmbî wâ Yurʉ́səlɛm, nə bɔ́ɔ́lʉ́gá bɛ̂sh, bɨ aŋgɛ̂ ntâg sá sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ wɔɔŋgʉ́ nə mílâm mímbá. Ja búúd ɔ́ Zɛmbî bwə́ é dʉ́g ntɔ́ yí, bwə́ é magʉlə nə́ bɨ́ ŋgə sá fwámɛ́ sâ, bwə́ ka yə Zɛmbî gúmə́. \v 14 Bâŋ bwə́ é bul cɛɛl bɨ̂\f + \fr 9:14 \ft Na jɨ nə́mə́ nə ŋkul bə nə́: «Bâŋ bwə́ é bul bə nə yéésh nə́ bwə́ dʉ́g bɨ̂...»\f*, bwə́ ka dʉ jəgʉla nə Zɛmbî shú dʉ́n nəcé a mə́ sá bɨ́ mpaam í ŋgə́ ntɔ̧ minjɨ. \v 15 \x - \xo 9:15 \xt 9.11\x*Akíba nə Zɛmbî, nə məma yána á ntɔ̧ ŋkwóŋ nyə á mə́ sá sə́ yí. \c 10 \s1 Pwôl jɨ nə́mə́ sɔ́ɔl məsáal mə́ Krîst \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xt 1Kr 9.3\x*\x - \xo 10:1 \xt 10.10; 1Kr 2.3\x*Məmɛ́fwó Pwôl, mə mə́ teeg kə̂l nə bɨ̂; ŋgaá bɨ mə́ dʉ cɨ nə́ mə́ dʉ bə fufwáás múud ja shé bʉ́sə́ kʉl ŋgwûd yí, njɨ ja mə́ jɨ́ shwóg-shwóg nə bɨ́ yí mə bə nə ŋkʉ́d. Nə́mə́ nda shé mə́ mpú nə́ Yésus nyə á bə nə lám nə́ shɛɛ, nə jɔ̧ lâm nə́, \v 2 \x - \xo 10:2 \xt 13.10; 1Kr 13.2\x*mə tɛ́ɛ́g bɨ́ məbwə́ nə́: kúgá sá nə́ mə bág nyiŋgə zə bə nə ŋkʉ́d ja mə́ é wɔ́ɔ́s nûŋ yí. Bɔ́ɔ́l búúd bwə́ ŋgə cɨ nûŋ nə́ mə ŋgə bɛ̧ iyéésh yâ shí ga. Mə jɨ ŋkwəmʉsá nə́ mə zə́ fwo lwó búúd bɔɔŋgʉ́ ŋkʉ́d nə ijíjɔɔl. \v 3 Jɨ́ mpu bə bʉ́bə́lɛ́ nə́ sə́ bʉ́sə buud ɔ shí ga; njɨ, sə́ aŋgɛ̂ gwána nda buud ɔ shí ga. \v 4 \x - \xo 10:4 \xt 6.7; Rom 13.12; Ifz 6.13-17\x*Mpugá ntâg nə́ məkwɔ̧ɔ̧ mə dɔ́ɔ́mb sə́ mə́ dʉ kə nə ndɨ́ dɔ́ɔ́mb dɨ́ má mə́ cúgɛ́ mə́kwɔ̧ɔ̧ mâ shí ga; njɨ, mə́sə nə ŋkul mə́ Zɛmbî, mə́ dʉ cɛ́ɛ́g íkɔ́ɔ́gʉ́lə́ í dɔ́ɔmb\f + \fr 10:4 \ft Sə́ ŋgə cɛɛl cɨ na nə́: «məkwɔ̧ɔ̧ mə dɔ́ɔmb mə́sʉ́ mə́ dʉ búgə bíl ísâ byɛ̂sh múúd jɨ́ nə ŋkul búgʉla yí».\f*. Sə́ mə́ dʉ caam mbɛɛ fʉg məshɨɨgâ, \v 5 \x - \xo 10:5 \xt Iza 2.12-17\x*caam nə́mə́ sâ jɛ̂sh í láá búúd zhɨɨ́ nə́ bwə́ bə́g kú mpu Zɛmbî yí. Sə́ mə́ dʉ wá tə́dʉ́gá wɛ̂sh mímbwugʉd, sá nə́ í bə́g nə məgwág nə *Krîst. \v 6 \x - \xo 10:6 \xt 2.9\x*Ja bɨ́ mə́ bá bə bɨ mú ŋgə mpu gwág nə Zɛmbî yí, sə́ mə́ bá ka bə ŋkwəmʉsá mə́ yə́ búúd ɔ mə́bún intʉ́gʉ́lí. \p \v 7 \x - \xo 10:7 \xt 1Kr 1.12\x*Dʉgá mpu dʉ́g ísâ. Ŋkí muud mə dʉ́g nə́ nywáá músə muud mə́ Krîst ɨɨ́, á jəla nə́mə́ nə mpu ja ŋgwûd á kandʉgə nə́, nda á jɨ́ múúd mə́ Krîst nə́, sə́ bʉ́sə nə́mə́ búúd ɔ́ Krîst. \v 8 \x - \xo 10:8 \xt 13.10\x*Í ká bə nə́ mə ŋgə nywá bul bəgʉwa nə ŋkul Cwámba nyə á yə mə yí, mə kú ntâg gwág shwôn. Njɨ mə mpú nə́ Cwámba nyə á yə mə ŋkul nyɔɔŋgʉ́ nə́ mə sáág nə́ bɨ lálʉg búgə́d, kú yida bə nə́ mə zə́g bʉ́lal bɨ̂. \v 9 Mə aŋgɛ̂ nə jɨɨ nə́ okálaad bâm bwə́ ŋgə́g nə sá bɨ́ ikukwɛndɛ. \v 10 Mə mpú nə́ bɔ́ɔ́l búúd bwə́ dʉ cɨ nə́ okálaad mə́ dʉ cilə bɨ́ wá bwə́ dʉ bə nə mpə̂l, bwə́ njúl ŋkí lal ŋkûl; njɨ ja məmɛ́fwó mə́ wɔ́ɔ́s yí, mə njúl zhizhe, lə́sʉ́ wâm kú nə mfíí. \v 11 \x - \xo 10:11 \xt 13.1-2\x*Muud yɛ̂sh mə cɨ́ ntɔ́ yɛ́ mpúg nə́, váál íciyá byâm bísə́ ja mə́ ŋgə́ cilə shwóg-shwóg yí, ntɔ́ nə́mə́ wə́ mísɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ myâm mí é bə ja mə́ é wɔ́ɔ́s yí. \p \v 12 \x - \xo 10:12 \xt 3.1\x*Sâ jísə́ yí jɨ́ nə́, sə́ cugɛ́ nə ŋkul cɨ nə́ sə́nɔ̂ŋ buud bwə́ ŋgə́ sɔ̧́ nə́ buud bwə́ shwúg mənyúúl nə bwo wá sə́ bʉ́sə váál ŋgwûd; sə́ cugɛ́ nə́mə́ nə ŋkul sheé yagʉla micé nə bwo; ŋwálə bwə́ mə́ ŋwa bwə́mɛ́fwó nda iyuug yí í lwó nə́ fʉg í mə ncundɔw bwo. \v 13 \x - \xo 10:13 \xt Rom 12.3\x*Sə́ báá sə́ acɛ́ɛ́lɛ́ bəgʉwa nə́ ndɛɛ́ ntɔ̧ mínjɨ, sə́ ŋgə nə́mə́ bəgʉwa njɨ nə bímbí Zɛmbî nyə á yigʉla nə́ sə́ zə́g nə Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl nə́ ndɛɛ́ zə wɔ́ɔ́s bɨ́dɨ́ nɨ. \v 14 Sə́ aŋgɛ̂ nə ntɔ̧ minjɨ, nə́mə́ ki sə́ a shígɛ́ zə wɔ́ɔ́s nûŋ bɨ́dɨ́. Ŋgaá nə́ sə́ wə́ sə́ á tɛ́ɛ́d zə nə Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl mə́ Krîst nûŋ bɨ́dɨ́? \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mis 19.21; Rom 15.20\x*Sə́ cugɛ́ nə bəgʉwa ántɔ̧ mínjɨ, váál á nə́ sə́ kə ŋgə bəgʉwa nə ízhaá isɛ́y. Mbɔ̂. Sə́ mə́ yida tə́dʉga nə́ búgə́ jɨ́n í é ŋgə lal lalʉ́g ɨɨ́, isɛ́y bísʉ́ í mú ŋgə nyiŋgə mpu nyîn kʉ́l Zɛmbî nyə tə̂l sə́ nə́ sə́ sɛ́yʉ́g yí. \v 16 Ja ísɛ́y bísʉ́ í é mpu nyîn na bɨ́dɨ́ yí, sə́ mú ka cɔ̧́ kə nə jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl shwóg, nda kə bəgʉwa nə isɛ́y bɔ́ɔ́l bwə́ á bwey sá yí. \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Zhe 9.22-23; 1Kr 1.31\x*Muud mə cɛ́ɛ́l bəgʉwa yɛ́, bə́gʉwag nə sâ Cwámba nyə a sá yí. \v 18 \x - \xo 10:18 \xt 1Kr 4.4-5\x*Muud mə sɔ̧́ nə́ buud bwə́ shwúg mənyúúl nə nyə yɛ́, nyə dɨ́ bwə́ dʉ magʉlə yɛ́; njɨ nyɔɔŋg Cwámba mə sá nə́ bwə́ shwúg mənyúúl nə nyə yɛ́. \c 11 \s1 Pwôl, fwámɛ́ múúd lwámá mə́ Krîst \p \v 1 Mə zə́ ná nywá lás nda mpúfú, bɨ ɔ jísɔ́w mə. Bə́lɛ́, jísɔ́wʉ́gá mə. \v 2 \x - \xo 11:2 \xt Ifz 5.25-27\x*Mə ŋgə baag bɨ́ mbɔɔg mə́ Zɛmbî. Nəcé mə a jî bɨ́ bâ shú ŋgwûm ŋgwûd, njɨ *Krîst. Mə́ jɨɨ nə́ mə bág kə ntɛɛŋgʉli bɨ́ nyə́dɨ́ bɨ njúl nda ncwíyɛ̂ sás dʉ́sə́ ná nə́ fwɔ̧́-fwɔ̧́ yí. \v 3 \x - \xo 11:3 \xt Mət 3.1-5, 13\x*Njɨ, mə ŋgə fúndə nə́ bɨ bág gwaa kənd mítə́dʉ́gá nə́ ndɛɛ́ bɨ músə bá ŋgə kyey nə Krîst milâm mímbá; nəcé ntɔ́ wə́ nywâ nyə á zə nə məkə́ŋ zə shɨɨg Ifa yɛ́. \v 4 \x - \xo 11:4 \xt Gal 1.8-9\x*Mə ŋgə fúndə́ ntɔ́ nəcé bɨ́ ŋgə bə nə́, njɨ nə́ muud mə́ zə bɨ́dɨ́ zə cúndə Yésus ishús, kú bə nyɔɔŋg sə́ á cúndə yɛ́, ŋkí ntâg nə́ bɨ́ mə lə́g *shíshim íshús, kú bə wɔɔŋg bɨ́ á lə́g nə sə́ yí, ŋkí nə́ bɨ́ mə lə́g kɛ́ɛ́l íshús, kú bə nyɔɔŋg bɨ́ á lə́g nə sə́ yɛ́, bɨ́ ŋgə mpu jísɔw isâ ínɨ byɛ̂sh. \p \v 5 \x - \xo 11:5 \xt 12.11; 1Kr 15.10; Gal 2.6, 9\x*Mə́ yida mpu nə́, bɔɔŋg bɨ́ ŋgə́ ŋwa nə́ *buud ɔ lwámá wə́ashílə́-shwánʉ̂ ɔ́nɨ bwə́ antɔ̧́yɛ́ mə nə tɔɔ sâ. \v 6 \x - \xo 11:6 \xt 1Kr 2.6-16; Ifz 3.4\x*Mə́ je bə nə shúg lə́sʉ́; njɨ, kɔ́ɔ́mb á mpúyá, mə cugɛ́ nə shúg; sə́ á shí lwó bɨ́ ntɔ́ ísâ byɛ̂sh dɨ́ nə mə́zhɨɨ́ mɛ̂sh dɨ̂. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xt 12.13; 1Kr 9.12, 18\x*Ntɔ́ nə́ səlʉ́lə mə á səl məmɛ́fwó shí, zə bwiiŋg bɨ́ Jɔ̧jɔ̧ Kɛ́ɛl mə́ Zɛmbî ashwâ, shú nə́ bɨ bʉ́nʉ́g gwɔ̂w yí, mə a sá *sə́m aá? \v 8 \x - \xo 11:8 \xt Flp 4.15-18\x*Ja mə́ á ŋgə sɛ̂y bɨ́dɨ́ yí, mədɔ̧ məshús mə́ á lʉ́g məbwə́ məbwə̂ nə mə́ ŋgə́lə yida yə mə myə́na shú dʉ́n. \v 9 Ja gwə́mɛ́fwó mə́ á bə mə́fúfə dɨ́ nûŋ bɨ́dɨ́ yí, mə a shígɛ́ sá nə́ muud ŋkɛ́nyʉ́g mbag wâm, bwááŋg bwə́ á zhu Masedwân wá bwə́ á shí bwɨ́ɨ́g mə isâ í á ŋgə fúfə mə yí. Mə a sá nə́ bɨ kú ŋkɛ̂ny mbag wâm; mə é dʉ nə́mə́ sá njɨ ntɔ́. \v 10 \x - \xo 11:10 \xt 1Kr 9.15-18\x*Nə́mə́ nda mə́ jɨ́ nə bʉ́bə́lɛ́ mə Krîst nə́, mə mpú jaaw bɨ́ nə́ muud nyə abʉ́lɛ sá nə́ mə yɔ́wʉg bəgʉwálə Akayî yɛ̂sh dɨ̂. \v 11 \x - \xo 11:11 \xt 1Kr 16.24\x*Mə ŋgə cɨ ntʉ́nɨ nəcé jɨ́? Ye nə́ mə acɛ́ɛ́lɛ́ bɨ́? Mbɔ̂. Zɛmbî mə mpú nə́ mə́ cɛɛl bɨ̂. \p \v 12 \x - \xo 11:12 \xt 11.5; 12.11\x*Mə áyɔ́wɛɛ́ sálə sâ mə́ ŋgə́ sá bɨ́ yí. Mə é kə nə ndɨ́ shwóg, buud bwə́ ŋgə́ cɛɛl ŋkɛ̂ny mənyúúl nə́ sə́nɔ́ŋ sə́ ŋgə sɛ̂y váál ŋgwûd ɔ́nɨ, bwə́ bə́g kú ná nə zhɨɨ́ bwə́ ŋkɛ̂ny mə́nyúul. \v 13 \x - \xo 11:13 \xt Flp 3.2; Mbʉ́ 2.2\x*Buud ɔ́nɨ bwə́ cúgɛ́ fwámɛ́ búúd ɔ lwámá, bʉ́sə mbɛɛ́ osɔ́ɔl ɔ mə́sáal wâ ibəmb. Bwə́ á mə́ shweel sâ bʉ́sə́ yí, ka yida dʉ sá nə́ bwə́ nyínʉ́g nə́ buud ɔ lwámá ɔ́ Krîst. \v 14 Ntɔ́ cugɛ́ nə́mə́ sâ ákáámʉ́g, nəcé *Sátan nyəmɛ́fwó mə́ dʉ nə́mə́ shweel sâ á jísə́ yí, ka yida dʉ nyîn nda *éŋgəles á məŋkɛnya. \v 15 \x - \xo 11:15 \xt 4.10; Rom 2.6\x*Nda *Sátan mə́ dʉ sá ntɔ́ nə́, osɔ́ɔl ɔ mə́sáal bɛ́ bwə́ ka nə́mə́ dʉ sá nda bwə́ ŋgə kyey ótʉ́təlí ɔ́ Zɛmbî dɨ̂; muud ka káam jɨ́ cínɔŋgʉ́? Njɨ, bwə́ bá shúgʉla njɨ váál í mpíyá nə misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ myáŋ yí. \s1 Pwôl nyə a mə́ bul jug \r (2Kr 4.9-13; 6.3-10; 1Kr 4.8-13; Mis 20.18-27) \p \v 16 \x - \xo 11:16 \xt 12.6\x*Mə́ nyiŋgə cɨ ja ábɛɛ̂ nə́, muud kú ŋwa mə nda mpúfú. Ŋkí ntɔ́ dɨ́, jega ŋwa mə nda mpúfú; sâ jɔɔŋg í é yə mə zhɨɨ́ nə́ mə kág nə́mə́ nywá bəgʉwa. \v 17 Mə mpú nə́ lə́sʉ́ mə zə́ lás ga í cúgɛ́ váál Cwámba mə cɛ́ɛl yí, jísə lə́sʉ́ ímpwúfú. Njɨ mə mpú nə́ mə jɨ nə sâ mə́ jɨ́ nə ŋkul bəgʉwa nə ndɨ́ yí. \v 18 Nda ncúlyá buud bwə́ ŋgə́ bəgʉwa bəgʉwa á buud ɔ shí ga nə́, mə zə́ nə́mə́ ka bəgʉwa jâm ja. \v 19 Bɨ báá mifʉfʉ́gʉ́ bɨ́ ŋgə ntâg jísɔw impwúfú kú nə njugú. \v 20 Bwə́ ŋgə wá bɨ́ mə́nyámád, ŋgə dɨ́ya nə bɨ́, ŋgə nyúg bɨ́, ŋgə sá bɨ́ isâ ilaŋ ilaŋ, ŋgə cwɨ́ɨl bɨ́ məmpɔ́ɔ́nz; bɨ́ ŋgə jísɔw isâ ínɨ byɛ̂sh. \v 21 Í mú ka yida nyîn nə́ sə́ bâŋ sə́ á bə mifufwáásʉ́; á shwôn ey! \p Í njúl nə́, mə jɨ nə zhɨɨ́ nə́ mə bə́gʉwag nə́mə́ nda bɔ́ɔ́l bwə́ ŋgə́ bəgʉwa nə́. Mə mpú nə́ mə mə́ ná nyiŋgə lás nda mpúfú. \v 22 \x - \xo 11:22 \xt Flp 3.5; Rom 11.1\x*Ŋkí bʉ́sə bwán ɔ́ wə́hebʉrə̂, mə jɨ nə́mə́ mwâ hebʉrə̂; ŋkí bʉ́sə bwán ɔ́ *Izʉrəyɛ̂l, mə jɨ nə́mə́ mwâ Izʉrəyɛ̂l; ŋkí bʉ́sə onta ɔ́ *Abʉraham, mə jɨ nə́mə́ nta mə́ Abʉraham. \v 23 \x - \xo 11:23 \xt 4.8-12; 1Kr 4.11-13; 12.26\x*\x - \xo 11:23 \xk \xt Mə cɔ̧́ bwo nə ŋgə́lə wádʉga: \xt 1Kr 15.10 \xk mímbwug: \xt Mis 16.23\x*Bwə́ cɨ nə́ bwə́ ŋgə sá isɛ́y í *Krîst ɨɨ́, mə je nə́mə́ lás nda mpúfú nə́, mɛɛ ŋgə bul mpu sá byo cɔ̧́ bwo. Mə cɔ̧́ bwo nə ŋgə́lə wádʉga, cɔ̧́ bwo nə ŋgə́lə kə mímbwug dɨ̂, nyiŋgə bul cɔ̧́ bwo nə ŋgə́lə bwəma nə bígə́. Mə cɔ̧́ bwo nə ŋgə́lə faam nə shwɨy ija ija. \v 24 \x - \xo 11:24 \xt Mbá 25.3\x*Oyúdɛn bwə́ á mə́ búd mə shí ija itɔ́ɔn, dʉ yíd mə zhud á milwóŋ məwúm mə́lɔ́ɔl nə ibuu\f + \fr 11:24 \ft Mbá 25.1-3 ŋgə lwó nə bwə́ áshígɛ́ jəlá nə yíd múúd cɔ̧́ milwóŋ məwúm mə́nɔ̧̂; bígə́ Oyúdɛn í á ka dʉ kə shúg milwóŋ məwúm mə́lɔ́ɔl nə ibuú; ntɔ́ jɨ nə́, yîl ŋgwûd mə́wúm mə́nɔ̧̂ dɨ̂.\f*. \v 25 \x - \xo 11:25 \xt Mis 14.19; 16.22\x*Ijwû i ŋgwə́mʉna yíd mə nə milwóŋ ija ilɔ́ɔl, buud lúmə mə məkwóógʉ́ ja ŋgwûd\f + \fr 11:25 \fk lúmə́lə mə́kwóógʉ́: \ft Í á dʉ bə, bwə́ kúd múúd mə́bwóŋʉ́d ka dʉ lúmə nə́ ndɛɛ́ muud yə. Wo jɨ nə ŋkul dʉ́g laŋ mə́ Pwôl nɨ́ Mis 14.19 dɨ̂.\f*, byɔ́ɔl búg nə mə ija ílɔ́ɔl. Mə a mə́ já mâŋ mwásə́ ncindî nə bulú ncindî. \v 26 \x - \xo 11:26 \xt Mis 9.23; 14.5\x*Minjɔɔnd mə́ ŋgə́ kə myá mí ŋgə bə mə məwagʉwo məwagʉwo: mə a mə́ ŋgə ntɔ̧ wagʉwo wagʉwo míŋgwɔ̧ɔ̧́, ŋgə bwəma nə izhilʉŋgaanə́, kúl jâm ŋgə́ ndêny mə məláámb, oháádɛn bwə́ ŋgə́ kwal mə məbɔɔgʉ́. Mə a mə́ bwəma nə kakʉ́lə mílɔɔm dɨ́, bwəma nə ndɨ́ íbugád. Mə a mə́ ŋgə ntɔ̧ mâŋ váál áwuwagʉwə̂. Bɔɔŋg bwə́ ŋgə́ shɨɨg nə́ bʉ́sə nə́mə́ ókrîstɛn nda sə́ wá, wá nə́mə́ mə́wagʉwo. \v 27 \x - \xo 11:27 \xt 6.5\x*Mə́ dʉ wádʉga nə isɛ́y í ayíyáág, mə dʉ ji mífum, yə nə məzha, yə nə məshwáás mə́ minʉ́; dʉ ci ídʉ̂w, jug nə məyôŋ, fúfə nə sâ mə́ bwáád. \v 28 Mə akɛ́ɛ́ mɛɛl cɨ sâ mə́ ŋgə́ yímə nə ndɨ́ jwɔ́w dɛ̂sh yí: nə́ mədɔ̧ mɛ̂sh mə́ bə́g váál í jə́la yí. \v 29 \x - \xo 11:29 \xt 1Kr 9.22; Gal 6.2\x*Zə́ mə́ tag dúl *Dɔ̧ dɨ́ nə́ ndɛɛ́ mə kú bísh yɛ́? Zə́ mə́ biil nə́ ndɛɛ́ í kú cɛy mə lámʉ́d yɛ́? \p \v 30 \x - \xo 11:30 \xt 12.5; 1Kr 1.31\x*Ŋkí í jɨɨ nə́ mə bə́gʉwagí, mə yida bəgʉwa nə iləm byâm. \v 31 \x - \xo 11:31 \xt 1.23\x*Zɛmbî mə mpú nə́ mə aŋgɛ̂ nə bwiiŋg ijɔ̧́ɔ̧́, nyə Sɔ́ɔ́ŋgʉ́ mə Cwámba Yésus; gúmə́ bə́g nə nyə kandʉgə kandʉgə. \v 32 \x - \xo 11:32 \xt Mis 9.23-25\x*Ja mə́ á bə Damás yí, ŋgwə́mʉna Njwú-buud ánʉ́nɨ̂ Aretas nyə a tə̂l yɛ́, nyə á tə̂l buud nə́ bwə́ ŋgə́g nə baagʉsə mimpumbɛ́ mí ŋgwə́la nə́ bwə́ bííg mə. \v 33 Njɨ, buud ɔ́ Zɛmbî báá bwə́ á wá mə kúdə́d, bwə́ cɛ̧ɛ̧lə míkwoolú ka cɨ́ŋgʉli vúndɛ dɨ́ kənd tɔ́ɔ́n, ka ŋgə shul nyuŋg nə nyuŋg nə́ ndɛɛ́ kə wɔ́ɔ́s shí; ntʉ́nɨ wə́ mə á faam yɛ́.\fig Bwə́ mú cɨ́ŋgʉli Pwôl vúndɛ dɨ́ kənd tɔ́ɔ́n|src="WA03999b.tif" size="col" copy="Graham Wade" ref="11.33" \fig* \c 12 \s1 Isâ múúd cúgɛ́ nə ŋkul mpu yí \p \v 1 Ye í jɨɨ nə́ mə bə́gʉwagí? Mbɔ̂! Í avwɔ́lɛɛ́ tɔɔ sâ. Tɛɛm bə ntɔ́, mə zə́ nə́mə́ fwo yida jaaw ísâ Cwámba nyə a lwó mə *mə́ntamə́ mâ mísh nə́ bagə́d yí, nə byɔɔŋg nyə́ á bágʉlə mə *shíshim dɨ́ yí. \v 2 Mə mpú ŋgwɔ́l múúd mə́ *Krîst nyə á ŋkâŋ kə nə́ ndɛɛ́ kə kumə joŋ álɛ́ɛl dɨ̂. Ŋkí nyə á kə nə nyúúl nyɛ́ ncindî ɔ, ŋkí í á bə ntâg njɨ shíshim yé ɔ, mə ampúyɛ́, Zɛmbî wə́ mə́ mpû. Sâ jɔɔŋg í mə́ sɨ̂y múús mimbú wûm nə mínɔ̧̂. \v 3 Muud wɔɔŋgʉ́, ŋkí nyə á kə nə nyúúl nyɛ́ ncindî ɔ, ŋkí í á bə ntâg njɨ shíshim, mə ŋgə cɨ nə́ mə ampúyɛ́, Zɛmbî wə́ mə́ mpû. \v 4 Njɨ mə mpú nə́ nyə a ŋkâŋ kə nə́ ndɛɛ́ kə kumə *Paradis, a mú gwág íciyá í cúgɛ́ nə ŋkul cɨy mə́kə́l mə́ búúd dɨ́ yí, iciyá múúd cúgɛ́ nə zhɨɨ́ mə cɨ́ yí. \v 5 \x - \xo 12:5 \xt 11.16, 30; 12.1\x*Mə é bəgʉwa nə váál ísâ múúd wɔɔŋgʉ́ nyə a gwág byɔɔŋgʉ̂; njɨ, shú dâm məmɛ́fwó, mə yidá bəgʉwa nə iləm mə́ jɨ́ nə ndɨ́ yí. \v 6 Mə́ mbə̂m cɛɛl nə́ mə́ bəgʉwa, í kú bə mə impwúfú; isâ mə́ jáaw yí bə óbʉ́bə́lɛ́. Njɨ mɛɛ mə ajááwɛ́, bwə́ á bá ŋwa mə ntɔ̧ sâ mə́ ŋgə́ sá yí, nə sâ mə́ ŋgə́ cɨ yí. \v 7 \x - \xo 12:7 \xt Gal 3.13-14; Zhb 2.6\x*Zɛmbî nyə a lwó mə yáág-yáág isâ. Nə́ ndɛɛ́, shú nə́ mə bə́g kú ŋkɛ̂ny nyúúl nə mpǔlə ísâ byɔɔŋgʉ́, nyə á ka bɨ́d nə́ fimâl bə́g mə nyúúlʉ́d, ŋgwɔ́l *éŋgəles mə *Sátan zə yíd mə nə́ mə kú dʉ ŋkɛ̂ny nyúul. \v 8 Mə á jəgʉla nə Cwámba ija ilɔ́ɔl nə́ a yílʉ́g mə fimâl wɔɔŋg. \v 9 \x - \xo 12:9 \xt Iza 40.29-31; Rom 5.2; Flp 4.13\x*Nyə a shígɛ́ yîl, nyə á yida cɨ nə mə nə́: «Mpaam mə́ ŋgə́ sá wo yí í kwagá nə wo. Ŋkul í dʉ sɛ̂y íləmʉd.» Nə́ ndɛɛ́, mɛɛ mə́ yida bəgʉwa nə lám wɛ̂sh ja mə́ jɨ́ nə iləm yí, shú nə́ ŋkul mə́ Krîst í ŋgə́g nə sɛ̂y mə́dɨ́ cʉgʉd. \v 10 Gwə́ wə́ jɨ́ nə́, mə gwág nywa ja mə́ bə́ nə iləm yí, ja bwə́ lwîy mə yí, ja cʉg í kə́ mə mbwɔ̧́ yí, ja mə́ bwə́má nə cúwʉ́lí nə yágʉ́wó nəcé Krîst yí. \p Nəcé, mə jɨ nə ŋkul ja mə́ jɨ́ nə iləm yí. \s1 Lám wɨ́ Pwôl gwɔ̂w \p \v 11 Ŋgaá mə mú ŋgə lás nda mpúfú! Bɨ wə́ mə́ nyasʉlə mə váál sɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ dɔɔŋgʉ́d. Bɨ wə́ mə́ jə́lá nə sá nə́ buud bwə́ shwúg mənyúúl nə mə. Nəcé nə́, tɛɛm bə nə́ mɛɛ cugɛ́ tɔɔ sâ, bɔɔŋg bwə́ ŋgə́ nyîn nda *buud ɔ lwámá wə́ashílə́-shwánʉ̂ ɔ́nɨ, bwə́ ántɔ̧́yɛ́ mə nə tɔɔ sâ. \v 12 \x - \xo 12:12 \xt Mis 13.6-12; 14.8-10; 16.16-18; 19.11-16; Rom 15.19\x*Bɨ a shí dʉ́g nda məma jísɔ́w jâm í á wééshʉli məyɨɨgyé mə́ múúd lwámá mə́ *Krîst nə́: isâ í ntɔ̧́ búúd ŋkul yí, nə *isâ í mímbʉ́gú, nə *məshimbá mə́ á ŋgə sɨ̂y. \v 13 \x - \xo 12:13 \xt 11.7-9\x*Mɔ́ɔ́l mə́dɔ̧ mə́ á ntɔ̧ bɨ́ nə jɨ́? Ŋgaá njɨ nə sâ ŋgwûd nə́ mə a shígɛ́ sá nə́ bɨ ŋkɛ́nyʉ́g mbag wâm. Juugá mə nə mə sálə bɨ́ bɔ̂w kɔ́ɔ́mb jɔɔŋgʉ́d. \p \v 14 \x - \xo 12:14 \xt 13.1\x*Mə wál nə́mə́ nyiŋgə zə nûŋ ja álɛ́ɛl, mə é sá nə́mə́ nə́ bɨ bə́g kú ŋkɛ̂ny mbag wâm. Mpugá nə́ mə aŋgɛ̂ nə sɔ̧́ məbii mʉ́n, bɨ wə́ mə́ ŋgə́ sɔ̧́ wá. Ye bwán wə́ bwə́ dʉ wɨ́ɨl obyɔ̂l? Ŋgaá nə́ obyɔ̂l wə́ bwə́ dʉ wɨ́ɨl bwân? \v 15 \x - \xo 12:15 \xt 1Kr 16.24\x*Mə gwág nywa jâm kɔ́ɔ́mbʉ́d nə́ mə kɛ́ɛ́nzhʉg sâ jɛ̂sh, mə kɛɛnzh nə́mə́ mə́mɛ́fwó shú dʉ́n. Ye í é bə, mə ŋgə́ jág bul cɛɛl bɨ́ ntɔ́, bɨ bâŋ nda nyiŋgə mpu cɛɛl mə? \v 16 Shé bʉ́sə dɨ́ cʉ́ŋ nə́ mə a shígɛ́ sá nə́ bɨ ŋkɛ́nyʉ́g mbag wâm? Njɨ bɔ́ɔ́l búúd bwə́ ŋgə cɨ nə́ mə á ŋgə kyey nə bɨ́ mə́kə́ŋʉ́d; nə́ mə a ŋgə ŋwa bɨ́ isâ bɨ kú mpu. \v 17 \x - \xo 12:17 \xt 7.2\x*Búúd bɛ̂sh mə́ á dʉ ntɨ bɨ́ wá, ye mə a shí bwɛlɛ ntɨ ŋgwɔ́l zə nyúg bɨ̂? \v 18 \x - \xo 12:18 \xt 2.13; 8.6, 16-17\x*Mə a yáág nə Titus nə́ a zə́g, mə mú ntɨ bá *mínyɔŋʉ̂ wʉ́n bɨ́ mə́ mpú yɛ́; ye Titus nyə a shí nyúg bɨ̂? Ŋgaá bɨ a shí dʉ́g nə́ sá sə́ bʉ́sə nə mitə́dʉ́gá mimpwûd sə́ ŋgə́ kyey kuú njɔɔnd ŋgwûd? \v 19 Bweyʉ́lə bɨ́ á tɛ́ɛ́d nə ŋgə́lə cɨ nə́ sə́ ŋgə bul lás ntʉ́nɨ nə́ sə́ ŋgə shwɔ̧ mənyúul bɨ́dɨ́ míshʉ́d. Mbɔ̂! Sə́ ŋgə lás mísh mə́ Zɛmbî dɨ́, sə́nɔ̂ŋ Krîst sə́ njúl cʉ́ŋ. Yé bwááŋg mə́ búl cɛɛl wá, lə́sʉ́ wɛ̂sh sə́ ŋgə́ ntâg lás ga wúsə shú nə́ bɨ lálʉg búgə́d. \v 20 \x - \xo 12:20 \xt 1.23; 1Kr 1.10-11\x*Mə ŋgə bɛɛmb nə́ ja mə́ bá zə yí mə bág zə kwey bɨ́ dúl váál, kú bə váál mə́ ŋgə́ cɛɛl yí; bɨ bâŋ kwey nə́mə́ mə dúl váál, kú bə váál bɨ́ mə́ cɛ́ɛl yí. Mə ŋgə bɛɛmb nə́ mə bág zə kwey nə́ bɨ́ ŋgə bə nə ozhuyâ, nə mbíya lâm, nə dʉ́lə nyada, nə məfendyâ, nə ojaawʉ́-jaawʉ̂, nə ikúdʉ́gú, nə iŋgûŋ, nə oncúg-nculɛ̂. \v 21 \x - \xo 12:21 \xt 13.2\x*Mə ŋgə bɛɛmb nə́ ja mə́ bá nyiŋgə zə nûŋ yí, Zɛmbî waam bág sá nə́ mə gwágʉ́g shwôn bɨ́dɨ́ míshʉ́d. Nəcé, ŋkí mə zə́ kwey nə́ zhwog buud bwə́ á ŋgə sá *misə́m wá bwə́ acɛ́ndɛ́ mítə́dʉ́gá nə́ bwə́ yɔ́wʉg misɔ́ɔ́lʉ́gʉ́ mí ádʉdanâ, yɔw jaŋga, yɔw ásɨ́y-sɨ̂y bwə́ á ŋgə́ sá yɛ́, mə bá jɨɨ yé nda yə̂ lʉ́ shwɨy. \c 13 \s1 Məcwûŋ mə́ áməzhúgʉ́lâ \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt 12.14; Mbá 19.15; Mat 18.16; 1Tm 5.19\x*Ja alɛ́ɛl wə́ mə́ wál zə bɨ́dɨ́ ga. Sə́ é zə dʉ cígal mílə́sʉ́ njɨ owúshinɛd óbá ólɔ́ɔl bwə́ mə́ fwo bwiiŋg mpu ŋgwûd. \v 2 \x - \xo 13:2 \xt 1.23; 10.11; 12.20; 13.10\x*Ja mə́ á fwo bə nûŋ ja ábɛɛ̂ yí, mə a shí fwo bwey lás nə buud bwə́ á ŋgə sá *misə́m wá, nə bɔ́ɔ́lʉ́gá bɛ̂sh. Mə tɛ́ɛ́d nə́mə́ bwey nyiŋgə lás nə bwo ja gaád mə kú fwo wɔ́ɔ́s nûŋ nə́: Mə ájagʉləyɛ́ tɔɔ muud ja mə́ é zə yí, \v 3 nəcé bɨ́ ŋgə jɨɨ dʉ́g məyɨɨgyé mə́ lwó nə́ *Krîst ŋgə lás mə́dɨ́ nyúúlʉ́d ɨɨ́. Bɨ mə mpú nə́ Krîst ŋgə sɛ̂y nûŋ bɨ́dɨ́ nə ŋkulû, a cugɛ́ nə iləm. \v 4 \x - \xo 13:4 \xt 12.9-10; 1Kr 1.25; Flp 2.7-8\x*Jɨ́ mpu bə nə́ bwə́ á bwambʉlə nyə kwolós dɨ́ a njúl ná nə iləm; ká, a ŋgə cʉgə nə ŋkul mə́ Zɛmbî ja gaád. Nda sə́ báá sə́ bʉ́sə buud bɛ́\f + \fr 13:4 \ft Buud ɔ́ Krîst: Ciyá nɨ í kə́ nə́ buud bɔɔŋgʉ́ cʉg jáŋ jísə mbádʉ́gá nə Krîst.\f* nə́, sə́ mə́ ka bə nə iləm; njɨ, sə́nɔ́ŋ sə́ é cʉgə shú dʉ́n nə ŋkul mə́ Zɛmbî. \p \v 5 Nə́ ndɛɛ́, muud yɛ̂sh fáásʉg nyəmɛ́fwó, bigas cʉg jé, dʉ́g ŋkí a ŋgə cʉgə cʉg mbúgʉla. Bɨ aŋgɛ̂ nə kwey məyɨɨgyé nə́ Yésus-Krîst njul bɨ́ mə́nyúúlʉ́d ɨɨ́? Bɨ́ mə́ ká bigas bɨ́mɛ́fwó nə́ ndɛɛ́ bɨ́ nda kwey mə́yɨɨgyé, mpu nə́ bɨ́ cugɛ́ ótʉ́təlí ɔ́ óbúgʉla. \v 6 Mə tə́dʉ́gá nə́, tɔɔ jɨ́ tɔɔ jí, bɨ é kwey nə́ sə́ báá sə́ bʉ́sə nə məyɨɨgyé mɔɔŋg. \v 7 Sə́ ŋgə jəgʉla nə Zɛmbî nə́ bɨ kú ná bɛɛg sá tɔɔ sâ ábʉ́bɔ̂w. Sə́ abʉ́lɛ́ jəgʉla ntɔ́ nə́ í nyínʉ́g nə́ sə́ á mə́ mpu sɛ̂y. Sə́ ŋgə yida jɨɨ nə́ bɨ ŋgə́g nə sá mənywa, tɔɔ í yida nyîn nə́ sə́ bâŋ sə́ a shígɛ́ mpu sɛ̂y. \v 8 Nəcé sə́ báá sə́ cugɛ́ nə ŋkul í dʉ́ julya nə obʉ́bə́lɛ́ yí, sə́ mə́ yida bə nə ŋkul í dʉ́ nywaadʉlə óbʉ́bə́lɛ́. \v 9 Sə́ mə́ gwág mə́shusʉg nə́ sə́ bə́g nə iləm, bɨ́ yidá bə nə ŋkul. Sə́ ŋgə bul jɨɨ sâ ŋgwûd, njɨ nə́ búgə́ í fífəg bɨ̂. \v 10 \x - \xo 13:10 \xt 13.2; 10.8; 1Kr 4.21\x*Gwə́ wə́ mə́ ŋgə́ bwey cilə bɨ́ mə kú fwo wɔ́ɔ́s yí, shú nə́ ja mə́ bá wɔ́ɔ́s yí, mə bág bə kú zə ŋgə ŋkáánd nə bɨ́ nə ŋkul Cwámba nyə á yə mə yí. Nyə a shígɛ́ yə mə ŋkul nyɔɔŋgʉ́ nə́ mə zə́g ŋgə ntáma buud, nyə á yə mə nə́ mə sáág nə́ buud bwə́ lálʉg búgə́d. \p \v 11 \x - \xo 13:11 \xt Yuá 14.27; Rom 15.33; 1Kr 7.15; Ifz 6.23; Flp 4.9; 1Te 5.23; 2Te 3.16; Heb 13.20; 1Pr 5.14\x*Bwaaŋg, mə shúgʉ́lá cɨ nə bɨ́ náaá, dʉgá bə nə məshusʉg, ŋgəgá nə sɔ̧́ nə́ búgə́ í ŋgə́g fifə bɨ̂, sɔ̧́gá nə́ muud yɛ̂sh məkuú mə́ tɔ́wʉ́g shí, dʉgá bə cʉ́ŋ, kúgá dʉ sɔ̧́ mə́byaagʉlə. Nə́ ndɛɛ́, Zɛmbî á cɛɛlí, Zɛmbî á nə́ shɛɛ nyə é bá ji nə bɨ̂. \v 12 \x - \xo 13:12 \xt 1Kr 16.20\x*Ŋgəgá nə kúlʉla məkúlʉla mə́ buud ɔ́ Zɛmbî. \v 13 \x - \xo 13:13 \xt Mak 13.11; Rom 8.26, 39; Gal 6.18\x*Buud ɔ́ Zɛmbî bɛ̂sh bwə́ ŋgə bə́da bɨ̂. \v 14 Mpaam mə Cwámba Yésus-Krîst í jííg bɨ́ bɛ̂sh dɨ́, nə cɛɛlí mə́ Zɛmbî, nə cʉg sɛɛŋgí mílâm mə́ Ŋkɛ̧́ŋkɛ̧̂ Shíshim.