\id JHN - Matsiguenka NT with OT portions - Peru 2008 (DBL -2013) \h JOAN \toc1 Joan Itsirinkakotakeri Jesokirishito Tyara Ikanta Yogavisaakotantira \toc2 Joan \toc3 Jn \mt1 JOAN ITSIRINKAKOTAKERI JESOKIRISHITO TYARA IKANTA YOGAVISAAKOTANTIRA \c 1 \s1 Itsititanakerora Joan ikamantakotanakerira Jesokirishito \p \v 1 Antari pairani tekyaenkara tatakona timumagetatsine igantaga itimakera Kirishito ikantaganirira Iriniane Tasorintsi. Irirori ikantakani itimakera itentakarira Tasorintsi, intitari Tasorintsi. \v 2 Irirotari tentakari Tasorintsi okyasanokyara. \v 3 Irirotari vetsikagetakero magatiro tatarika oita timagetatsirira. Tera ontimumate pashini terira iriro vetsikerone, aikiro game inti game atimumaigi aroegi.\x * \xo 1:3 \xt Jen 1–2\x* \v 4 Irirori inti ganiantatsirira, aikiro inti kutagitetakoigiririra maganiro matsigenkaegi. \v 5 Ikutagitetakoigakeri pavatsaakoigankicharira. Iriroegi ikisaigavetakarityo kantankicha teratyo iragaveaigeri. \p \v 6 Yogari Tasorintsi itigankakeri paniro matsigenka ipaita Joan. \v 7 Onti itigankavitakeri inkamantakotakerira yoga kutagitetakotantatsirira kameti inkematsaigakeriniri maganiro. \v 8 Yogari Joan tera iriro kutagitetakotantatsirira, intagati ipokashitake inkamantakotakerira, \v 9 panikyatari inkutagitetakotantanake yoga poniankicharira enoku kameti inkutagitetakoiganakeriniri maganiro matsigenkaegi. \p \v 10 Irirotyo vamparoaigavetakari matsigenka, kantankicha impogini ipokavetutara tera irogoigavakeri. \v 11 Ario ikañoigaka aikiro itovaireegi iseraereegi, iriroegityo ipokashiigavetaka, kantankicha tera irishineventaigavakempari. \v 12 Kantankicha maganiro shineventaigavakaririra kematsaigavakeririra irirori ipegakagaigakari itomiegi Tasorintsi. \v 13 Antari ipegaigakerira Tasorintsi itomi tera ario onkañotemparo itomintaigara matsigenka, aikiro tera ario onkañotemparo ikogira matsigenka intomintakempara, intitari kogankitsi Tasorintsi intomintaigakemparira. \p \v 14 Yogari Kirishito ipokuti aka kipatsiku imechotakera ikañotasanoigakai aroegi ikonoivageigakai. Aneaigakeri ikoveenkatakera, intitari Itomi Tasorintsi paniro ikantakara irirori. Pairo ikavintsaantavageti, aikiro yogikoneatimotasanoigakai tyara ikanta Tasorintsi. \v 15 Yogari Joan ikamantakotakerira imaraenkarika kara ikanti: “Irirotari yoga noniakotakerira okyara nokamantaigakempira nokantakera iripokake pashini pairorira yavisavagetakena, iketyotari timatsi.” \p \v 16 Irirori pairotyo ikavintsaantavageti nerotyo ikantakanityo ikavintsaavageigakai. \v 17 Pairani Moiseshi intagati itsirinkakogetakero ikantagetirira Tasorintsi ontsatagagetakenkanira, kantankicha antari ipokutira Jesokirishito onti ikavintsaavageigakai aikiro yogikoneatimotasanoigakai tyara ikanta Tasorintsi. \v 18 Tera tyani neimaterine Tasorintsi, kantankicha yogari Itomi panirorira tentasanotaririra yogikoneatimoigakai tyara ikanta irirori. \s1 Joan Giviatantatsirira ikamantakotakerira Jesokirishito \r (Mt 3.11-12; Mr 1.7-8; Ir 3.15-17) \p \v 19 Yogari jorioegi Jerosarenkunirira itigankaigake saseroroteegi intiegiri iyashikiiganakerira Irevi inkogakotagantaigakiterira Joan tyanira irirori impo ikantaigiri: \p —¿Tyanimpatyora viro? ¿Viro nogiaigakerira impegakempara Nogoveenkariegite? \p \v 20 Impo irirori tera iramatavinaigeri onti katinka yogakero ikamantasanoigakerira ikantaigiri: \p —Teratyo naro pikantaigakerira maika. \p \v 21 Impo imatutaigaarityo aikiro ikantaigiri: \p —Iroroventi, ¿viro kamantantatsirira nogiaigakerira?\x * \xo 1:21 \xt Ireo 18.15\x* \p Ikanti: \p —Teratyo naro. \p \v 22 Impo imatutaigaarityo aikiro ikantaigiri: \p —¿Tyanimpatyora viro? Atsi kamantaigena kameti nonkamantaigapaakeriniri tigankaigakenarira. ¿Tyara pinkante? ¿Tatoitatyo pipokashitake? \p \v 23 Impo ikantaigiri Joan: \p —Nanti kenkitsatatsirira osarigagitetapaakera nomaraenkarika kara, narotari itsirinkakotanake pairani kamantantatsirira Isaiashi ikantakera impogini intimake paniro inkenkitsavagetake anta osarigagitetapaakera inkante: ‘Negintetashiigavakempari pokankitsinerira impegakempara Atinkamiegi.’ \p \v 24 Yogaegiri kogakotagantaigakeririra Joan inti tigankaigakeri irapivariseoegitene. \v 25 Impo ikantaigiri: \p —Iroroventi teranika viro Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Nogoveenkariegite, ¿tyara okantakara pogiviatantavagetakera? Pikantaketari tera viro Eriashi, aikiro tera viro kamantantatsirira nogiaigakerira. \p \v 26 Ikanti Joan: \p —Narori intagati nogiviatanti niaku, kantankicha aiño paniro konoiigakempirira terira pogoigeri, \v 27 irirotari pogitapaakenanerira. Narori garorokarityo nokañotumatari irirori, onti nagamaavagetakari, pairotari yavisavagetakena. \p \v 28 Yogaegi kogakotagantaigakeririra onti iatashivageigakitiri Vetaniaku. Ogari Vetania onti onake intati Jororanku ariotari yogiviatantavagetakeri kara. \s1 Jeso inti itigankakerira Tasorintsi \p \v 29 Impogini okutagitetanakera yogari Joan ineiri Jeso ikenapaake ikanti: “¡Neri yoga Ovisha itigankakerira Tasorintsi inkamaventaigakerira maganiro kañovageigacharira! \v 30 Irirotari nokenkitsatakotakerira nokantakera: ‘Iripokake pashini impogitapaakenanerira pairorira yavisavagetakena, iketyotari timankitsi.’ \v 31 Naro aikiro teratyo nogovetempa iriro agiaigakerira, kantankicha onti nogiviatantavagetake kameti irogoigakeniri maganiro iseraereegi iriro pokankitsi.” \p \v 32-33 Impogini ikanti aikiro Joan: “Okyara tera nogovetempari, kantankicha yogari tigankakenarira nogiviatantavagetakera niaku ikantakena: ‘Tyanirika pineake iraguitashitapaakeri Nosure irapusatinkagutapaakempari irinagutapaakerira, irirotari tigankakerineririra Nosure intimasurentantakera.’ Impo noneakeri Isure Tasorintsi iponiapaaka enoku ikañotapaakari shiromega yapusatinkagutapaakari inagutapaakeri. \v 34 Noneasanotakeri, irorotari nokantantakarira inti Itomi Tasorintsi.” \s1 Iketyosanorira ipegaigake Jeso irogamereegi \p \v 35 Impogini okutagitetamanakera yogari Joan aiño inake kara itentaigakari piteni irogamereegi. \v 36 Impo iroro ineavakerira Jeso ikenanakera kara ikamagutavakeri ikanti: \p —¡Neri yoga Ovisha itigankakerira Tasorintsi! \p \v 37 Irorotyo ikemaigavakera irogamereegi oga ikenaigake yogiaiganakeri Jeso. \v 38 Irirori ishonkapanuta ineaigiri yogiaigapaakeri ikantaigiri: \p —¿Tata pikogaigake? \p Iriroegi ikantaigi: \p —Gotagantatsirira, ¿tyara pitimi? \p \v 39 Ikanti Jeso: \p —Atsi tsame pineaigakerora. \p Impo iaigake ineaigakerora imagakera ovashi imagimoigakeri, ataketari inanai shavini poreatsiri. \v 40 Paniro giatanakeririra Jeso inti irirenti Sumo Perero ipaitaka Anturishi. \v 41 Irirori iatake ikogakerira irirenti impo ineakerira ikantiri: \p —Noneaigakeri Meshiashi (onkantakera: “Kirishito”). \p \v 42 Impo itentanakari inakera Jeso. Iroro ineavakerira ikamagutavakeri ikantiri: \p —Vinti Sumo, itomi Joan. Maikari maika ariokya pimpaitaempa Sepashi (onkantakera: “Perero”).\f + \fr 1:42 \ft Sepashi: \fk Cefas, \ft arameoku onti okantagani \fk Kephas. \ft Perero: \fk Pedro, \ft guriegoku onti okantagani \fk Petros. \ft Pitetiro onti onkantakera “mapu”.\f* \s1 Jeso ikaemaigakerira Jeripe intiri Natanaeri \p \v 43 Impogini okutagitetamanaira iatake Jeso Garireaku. Impo ario kara ineakeri Jeripe ikantiri: \p —Tsame pogiatanakenara. \p \v 44 Yogari Jeripe onti itimi Vetsairaku itimira Anturishi intiri Perero. \v 45 Impogini iatake ikogakerira Natanaeri. Iroro ineapaakerira ikantiri: \p —Noneaigakeri yoga itsirinkakotanakerira Moiseshi pairani intiegiri aikiro pashini kamantantaigatsirira. Irirori inti Jeso Nasarekunirira, itomi Jose. \p \v 46 Ikantiri Natanaeri: \p —¿Matsi ikametitumaigiratyo Nasarekunirira? \p Ikantiri Jeripe: \p —Atsi tsameratyo pineakiterira viro. \p \v 47 Yogari Jeso iroro ineavakerira ikenapaakera Natanaeri ikanti: \p —Neri yoga iseraere kematsatasanotakeririra Tasorintsi. Irirori tera iramatagumatempa. \p \v 48 Ikanti Natanaeri: \p —¿Matsi tyara pineakenara kara? \p Ikantutarityo Jeso: \p —Noneakempiniroro pinakera otapinaku igera tekyara inkantakitempi Jeripe. \p \v 49 Ovashi ikantanake irirori: \p —Gotagantatsirira, vinti Itomi Tasorintsi, vinti Igoveenkariegite iseraereegi. \p \v 50 Ikantiri Jeso: \p —¿Iroro pikemakera nokantakempira noneakempi otapinaku igera pagapagero pogakero pikantakenara maika? Impogini pineagetanake pashini pairorira avisagetakero oka. \p \v 51 Impo ikanti aikiro Jeso: \p —Maika nonkamantasanoigakempi, impogini pineaigakero inkite ashireanakempara. Yogari isaankariite Tasorintsi iraguitashitapiniigakeri Kañotasanotakaririra Matsigenka. \c 2 \s1 Okyasanokyara yovetsikake Jeso terira oneimagetenkani \p \v 1 Impogini avisanakera mavati kutagiteri yagake tsinane paniro surari timatsirira Kanaaku Garireaku. Ario onake kara iriniro Jeso. \v 2 Ikaemunkani Jeso irirori intiegiri aikiro irogamereegi. \v 3 Impogini otsoamatanakatyo vino. Ogari iriniro Jeso oatake okamantakerira okantiri: \p —Notomi, tsoataka vino. \p \v 4 Kantankicha irirori ikantiro: \p —Je'ario, ¿tyara okantakara pikamantakenara? Totatatyo, tekyatanika agempa nokotagantakerora nagaveane. \p \v 5 Kantankicha irorori okantaigiri paatantaigankitsirira vino: \p —Pintsatagasanoigakerora tatarika inkantaigakempi. \p \v 6 Ario onake kara 6 omarapageni koviti ogatsantsanakini ovetsikantunkanirira mapu. Antari oshatekaatantarora nia patiropage omonkaratakaro ariorika 70 potiria.\f + \fr 2:6 \ft 70 potiria: irinianeku virakocha onti okantake \fk de cincuenta a setenta litros.\f* Okari oka nia onti yovitakoigakenerira jorioegi iragajaigakera inkivakoigakempara isekataigakempara intsatagaigakerora yogameigarira iriroegi. Ariotari ikantaigari maganiro jorioegi omirinka ikivakoiga tekyara isekataigempa irisaankaigakempara okitsitinkaigakerira tatapagerika oita. \v 7 Impo Jeso ikantaigiri paatantaigankitsirira vino: \p —Atsi shatekajaigaero nia kovitiku. \p Impo ishatekajaigairo okaraagetake otseraku. \v 8 Impo ikantaigiri: \p —Maikari maika pinkitajaiganakera maani pamakoiganakenerira negintegetakerorira vieseta ineakerora. \p Impo ikitajaiganake yamakoiganakeneri. \v 9-10 Iroro yoviikakarora ikaemakeri ikyarira gankitsi itsinanetsite ikantiri: \p —Imirinka atovaireegi oketyo ipimantaigi kametiarisanorira vino, impo yaravoaiganakera ikaemaigunkanirira irorokya ipimantaiganake tesakonarira onkametiate. ¿Tyara pikantakara viro tera ario pinkañotero maika?, onti oketyo pogiivatake tesakonarira onkametiate irorokya pitsoteataka kametiarisanorira. \p Ikantantakaririra maika teranika irogote tyara oponiaka vino, intagani goigankitsi paatantaigankitsirira, iriroegitari shatekajaigakero nia okyara. \v 11 Ariotari kara Kanaaku Garireaku itsititanakero Jeso yovetsikakera terira oneimagetenkani ineakagaigakerira maganiro iragaveane, ovashi ikantaigake irogamereegi: “Arisanoniroro inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite.” \p \v 12 Impogini iatake Kaperenaoku itentanakaro iriniro intiegiri irirentiegi intiegiri aikiro irogamereegi. Ario itimaigakiti kara. \s1 Jeso yoneagaigaarira pimantavageigatsirira ivankoku Tasorintsi \r (Mt 21.12-13; Mr 11.15-18; Ir 19.45-46) \p \v 13 Impogini ochoenitapaakara Pasekoa\x * \xo 2:13 \xt Ek 12.1-18, 21-27\x* iatake Jeso Jerosarenku. \v 14 Impo iavetapaakara ivankoku Tasorintsi inti ineaigapaake pimantavageigatsirira toro intiri ovisha intiri aikiro shiromega. Ario inaigake aikiro kampiavageigiririra koriki. \v 15 Yogari Jeso yagamatanaketyo iviritsa yampityagitakero ipasatantaigakarira maganiro yoneagaigakarira yogikonteigairira itentagantaigaarira irovishate intiri itorone. Isokagisetutaigakeri igorikiegite kampiavageigiririra koriki yogishonkagetutaigakeri imesane. \v 16 Impo ikantaigiri pimantaigatsirira shiromega: \p —¡Maiganaeri pishiromegate parikoti! ¡Ogari ivanko Apa garatyo pipegakagaigaro opimantantapinitaganirira! \p \v 17 Yogari irogamereegi ovashi isureiganakaro okantakerira Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti: “Nonkisakotakemparo pivanko osamatsanatakenkanira ovashi inkisashiitakena iratsipereakagasanoitakenara.” \v 18 Impo yogari jorioegi ikantaigutarityo: \p —¿Tyani kantakempi pinkañotakempara maika? Irirorika kantakempi Tasorintsi atsi gikoneatimoigenanityo terira oneimagetenkani kameti nogoigakera irirorika tigankakempi. \p \v 19 Ikanti Jeso: \p —Nonkañotakeniroro. Atsi gimamerinkaigeroratyo oka ivanko Tasorintsi, impo omavatanakempara kutagiteri novetsikaero nonkañotagasanotaemparo. \p \v 20 Ikantaigiri iriroegi: \p —Ariorikaratyo, ogari oga ivanko Tasorintsi tyarika ipomirintsiventavageigakaro kara yantunteigakerora 46 shiriagarini. ¿Tyara onkantakempara povetsikaerora viro mavati kutagiteri? \p \v 21 Kantankicha antari ikantakera ivanko Tasorintsi intityo kantakotankicha. \v 22 Nerotyo impogini yanianaira yogaegiri irogamereegi isureiganaaro ikantakera okyara ovashi ikantaigake: “Arisanoniroro ikantasanotake”, ineaigaketari otsataganakara magatiro ikantaigakeririra, ontiri aikiro magatiro Itsirinkakagantakerira Tasorintsi niakotakeririra. \s1 Jeso ineasurentaigiri maganiro \p \v 23 Impogini aganakara Pasekoa aiñokyara Jeso Jerosarenku, ario kara yovetsikagetake posante terira oneimagetenkani ovashi ikantaiganake tovaini: “Arisanoniroro inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite.” \v 24 Kantankicha Jeso yogotaketyo tera arisano inkematsatasanoigeri, yogoigiritari maganiro matsigenkaegi. \v 25 Tera inkogakotempa inkamantakenkanira tyara ikantaiga, tsikyatatyo yogoti irirori, ineasurentaigiritari maganiro. \c 3 \s1 Jeso intiri Nikoremo \p \v 1 Itimake paniro pariseo ipaita Nikoremo, inti itinkami jorioegi. \v 2 Irirori iatake tsitenigetiku inkamosotakiterira Jeso, impo ikantiri: \p —Gotagantatsirira, nogoigake inti tigankakempi Tasorintsi pogotagaigakenara, teranika tyani gaveatsine irovetsikagetera posantepage terira oneimagetenkani inkañotakempira viro garira iriro gaveakagiri Tasorintsi. \p \v 3 Yogari Jeso ikantiri: \p —Maika nonkamantasanotakempi, tyanirika garira imechotai aikiro, gara ineimati impegakempara Tasorintsi Igoveenkarite. \p \v 4 Ikanti Nikoremo: \p —¿Tyaratyo inkantakempara matsigenka imechotaera aikiro? ¿Matsi tyara inkantakempara antarini impiganaera omotiaku iriniro imechotaera? \p \v 5 Ikantiri Jeso: \p —Maika nonkamantasanotakempi tyanirika garira yogiviata niaku aikiro garira yoganiasurentairi Isure Tasorintsi gara ineimati impegakempara Tasorintsi Igoveenkarite. \v 6 Yogari itomintarira matsigenka inkamake impogini, matsigenkatari inake, kantankicha antari iroganiasurentakerira Isure Tasorintsi ario pinkante inkantakani intimake gara ineimatairo igamane. \v 7 Gara poganake kavako pineakera nokantakempira tyanirika garira imechotai aikiro, gara ineimati impegakempara Tasorintsi Igoveenkarite. \v 8 Onti okañotakaro tampia, pine irorori otampiatira opoimaenkatanake, kantankicha tera ogotenkani tyara oponiaenkataka aikiro tyara oaenkatake. Ario ikañota Isure Tasorintsi yoganiasurentantira. \p \v 9 Ikantutaatyo aikiro Nikoremo: \p —¿Tyarikatyo okantakara oka? \p \v 10 Ikantutarityo Jeso: \p —Kogapage vinti gotagaigiririra pitovaire ¿tyara pikantakara tera pogotero oka? \v 11 Maika nonkamantasanotakempi, naroegi onti nokamantaigavetakempi nogoigirira ontiri aikiro noneageigirira, kantankicha viroegi tera pinkematsaigena. \v 12 Kañotari maika nokamantavetakempiro oneagetaganirira aka kipatsiku tera ario pinkematsatena ariomparorokari nonkamantagetempirora isariagetakarira Tasorintsi garorokarityo pikematsatumatana. \p \v 13 “Tera tyani atumatatsine enoku itimira Tasorintsi ineagetakerora magatiro timagetatsirira anta. Panirosanotyo neasanogetakero Kañotasanotakaririra Matsigenka. \v 14 Pairani yogari Moiseshi yogaenokakotakeri maranke anta osarigagitetapaakera.\x * \xo 3:14 \xt Nm 21.8-9\x* Ario inkañotagakenkani Kañotasanotakaririra Matsigenka irogaenokakotakenkanira impogini, \v 15 ovashi tyanirika kematsatakerine gara ineairo igamane inkantakani intimake. \p \v 16 “Yogari Tasorintsi pairotari yavisake itasanovageigakarira maganiro matsigenkaegi, nerotyo itigankantakaririra Itomi panirorira inkamaventaigakerira kameti ganiri ineaigairo igamane maganiro kematsaigakerinerira onti inkantakani intimaigake. \v 17 Teranika iroro intigankaviteri aka kipatsiku inkisakagantaigakerira matsigenkaegi, ontityo itigankavitakeri irogavisaakoigakerira. \p \v 18 “Tyanirika kematsatakeri gara ikisashitagani, kantankicha yogari terira inkoge inkematsatakerira iriro pinkante mataka ikañotagantaka ikiiro inkisashitakenkanira, teranika inkematsateri. \v 19 Maganiro terira inkogaige inkematsaigakerira inkisashiigakenkani. Kañomataka ontinirikatyo ipokashitake inkutagitetakoigapaakerira, kantankicha iriroegi pairo yavisaigake ishineventaigakarora pavatsaari, yovetsikagisevageigaketari terira onkametite. \v 20 Maganirotari vetsikagisevageigatsirira terira onkametite tera inkogaige inkutagitetakoigakenkanira ganiri oneagani yovetsikaigakerira. \v 21 Kantankicha yogari negintevageigacharira ishinevageigaka ikutagitetakoigunkanira, ikogaigaketari oneakenkanira yovetsikageigakerira ogotakenkaniniri inti gaveakagaigakeri Tasorintsi.” \s1 Joan Giviatantatsirira ikamantakotairi Jeso \p \v 22 Impogini iatake Jeso Joreaku itentaiganaari irogamereegi. Ario inaigake kara tovaiti kutagiteri yogiviatantavageigakera. \v 23 Ario ikañotaka Joan irirori aiño yogiviatantavagetake Enonku ochoenitira Sarime, ariotari apatoatakari okonteagetakera niateni. Ipokashitapiniigakeri tovaini matsigenkaegi yogiviaigakerira, \v 24 tekyatanika irashitakotenkani. \v 25 Impo yogari irogamereegi Joan itentaigakari paniro jorio iniaventaigakerora tyatirikara pairo avisake osaankantira. \v 26 Impogini iatashiigakeri Joan ikantaigiri: \p —Gotagantatsirira, yogari pitentakarira chapi anta intati Jororanku pikamantakotakerira, maika aiño yogiviatantavagetake. Iatashiiganakeri maganiro irogiviaigakerira. \p \v 27 Ikantaigiri Joan: \p —Tera intimumate gaveatsinerira tsikyata garira inti gaveakagiri Tasorintsi. \v 28 Pisatyo pikemaigakena viroegi nokantakera tera naro Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Pigoveenkariegite, onti itigankakena noivatakerira. \v 29 Pine yogari ikyaenkarira gankitsi itsinanetsite irirotari shintasanotakaro. Yogari mampiakeririra intagati yamampiakeri ikemisantakeri iniavagetakera, ishinevagetakatyo kara. Ario nokañotaka naro noshinevagetaka noneaigakerira iatimoigakerira. \v 30 Maika irirori ariompatyo iravisavagetanakeri irishineventanakenkanira, narokya ganige ishineventasanoitaana. \s1 Poniankicharira enoku \p \v 31 “Yogari poniankicharira enoku pairotyo yavisageigakeri maganiro timaigatsirira aka kipatsiku. Yogari kipatsikunirira intagati ikenkitsatakogeti ineagetirira kipatsiku, kantankicha yogari poniankicharira enoku \v 32 onti ikenkitsatakogetake ineagetirira ontiri aikiro ikemagetirira irirori anta, kantankicha tera inkematsatenkani. \v 33 Antari ikematsataganira iroro ogotantunkani omirinka katinka yogagetakero Tasorintsi magatiro tera iramatagumatempa. \v 34 Yogari itigankakerira Tasorintsi intagatitari ikenkitsavagetake ikantakeririra irirori, ikantakanitari itinkamitasanotakari Isure. \v 35 Yogari Tasorintsi itasanovagetarityo Itomi ikantantakaririra irashintagetakemparora magatiro yovetsikagetakerira, aikiro ikantakeri iriro kantankitsine tyara inkantaigakenkani maganiro matsigenkaegi. \v 36 Tyanirika kematsatakerine gara ineairo igamane, onti inkantakani intimake. Yogari garira ikematsatiri gara ikantakani itimi, ontityo inkisashivagetakempari Tasorintsi impogini.” \c 4 \s1 Jeso ontiri Samariakunirira \p \v 1 Antari aiñokyara inake Jeso Joreaku yogari pariseoegi ikemakoigakeri ariompa itovaiganakeri irogamereegi, aikiro pairo yavisanake yogiviatantavagetanakera yavisanakeri Joan. \v 2 Kantankicha teratyo arisano iriro giviatantavetachane Jeso, intityo giviatantavageigankitsi irogamereegi. \v 3 Impo yogari Jeso iroro ikemakotakara iniakotunkanira iatai Garireaku. \p \v 4 Antari iatanaira onti ikenanai Samariaku. \v 5 Karari kara Samariaku yogonketapaaka apatotara pankotsi opaita Sukare ochoenitakotakaro kipatsi yashintavetarira Jakovo pairani impo ipakeri itomi paitacharira Jose.\x * \xo 4:5 \xt Jen 33.19; Jos 24.32\x* \v 6 Ario onake kara omonkia okantaganirira imonkiatsite Jakovo. Ishigopitaketari Jeso yanuitakera ovashi ipirinitapaake kara. Katinkavagetake poreatsiri. \v 7-8 Yogari irogamereegi iaigake apatotakara pankotsi impunaventaigera iseka. Impo yogari Jeso ineiro okenapai tsinane timatsirira kara agaatera nia. Ikantiro: \p —Atsi pimpakenara noviikakempara. \p \v 9 Irorori okantiri: \p —¿Tyara okantakara pinevitakenara nia poviikakempara? Vintitari jorio, narori nanti samaritana. \p (Yogari jorioegi ikisumaigiritari samaritanoegi.) \v 10 Ikantutarotyo Jeso: \p —Pogotakeme tatoita inintakagakempi Tasorintsi, aikiro pogotakeme tyani nevitakempi nia, viro pinevitakerimetyo irirori, impo irirokyametyo pakempine nia ganiantatsirira. \p \v 11 Irorori okantiri: \p —Mameritari pinkitaatantakemparira, aikiro ogari oga omonkia onaavagetitari savi, ¿ario tyara pagaatakerora kara nia ganiantatsirira pimpakenara? \v 12 ¿Matsi pairo pavisakeri Jakovo yashikiiganakenarira pairani vetsikanakerorira oka omonkia?, irorotari yoviikuntetanakarira irirori intiegiri itomiegi intiegiri aikiro ipirapage. \p \v 13 Ikantiro Jeso: \p —Maganiro viikaigarorira oka nia imireigae aikiro. \v 14 Kantankicha yogari viikakemparonerira nompakeririra naro garatyo imiretumatai. Ogari oga nia nompakeririra onkantakani ontimagutakeri isureku ovashi gara ineimatairo igamane inkantakani intimake. \p \v 15 Okanti: \p —Atsi penaronityo oga nia noviikakempara kameti ganiri nomiretumatai, ganiri nopokumatai aka nagaataera. \p \v 16 Impo ikantiro Jeso: \p —Atsi kantakiteri pijime impo pimpigae. \p \v 17 Okantiri: \p —Mameritari nojime. \p Ikantutarotyo Jeso: \p —Pikantasanotakeniroro mameri pijime. \v 18 Itimavetaka pijime 5 pagavetakarira. Yogari pagairira maika tera iriro pijime. Arisanoniroro pikantasanotakeniroro. \p \v 19 Irorotyo okemavakera ikantakerora okantutarityo: \p —Virorakarityo kamantantatsirira. \v 20 Yogaegiri yashikiiganakenarira pairani onti iniapiniigiri Tasorintsi aka otishiku. Viroegiri jorioegi onti pikantaigi iriniakenkanira Tasorintsi Jerosarenku. \p \v 21 Ikantiro Jeso: \p —Maika nonkamantasanotakempi gapaaka kutagiteri ganigera iniaagani Tasorintsi aka otishiku ontirika Jerosarenku. \v 22 Viroegi samaritanoegi tera pogoigeri piniaigirira, onti piniashiigari kogapage. Naroegiri jorioegi nogoigiri, ikantaketari Tasorintsi okyara yogari intigankakerira irogavisaakoigakerira maganiro matsigenkaegi jorio irinake. \v 23 Kantankicha maika gapaaka kutagiteri iriniagantsiigakerira Tasorintsi gotasanoigakerinerira tyara ikanta, aikiro iragaveakagaigakeri Isure iriniaigakerira. Ariotari ikogakeri irirori inkañoigakempara maika niaigakerinerira. \v 24 Yogari Tasorintsi suretsi inake. Tyanirika kogankitsi iriniagantsitakerira intagati kogakotankicha irogotasanotakerira tyara ikanta, aikiro iragaveakagakerira Isure. \p \v 25 Okantiri irorori: \p —Nogotake iripokake Meshiashi (irirotari ikantaganirira Kirishito). Antari iripokakera inkamantasanoigakae magatiro. \p \v 26 Impo ikantiro Jeso: \p —Oga irironiroro niakempi maika, narotari. \p \v 27 Impo ikenaigapai irogamereegi. Iroro ineaigapaakerira iniakerora tsinane yogavageiganaketyo kavako, kantankicha tera tyani kanterine, “¿Tyara pikantiro?”, ontirika inkantaigakeri, “¿Tyara okantakara piniakerora?” \v 28 Ogari irorori okapanutiro agaatantarira nia oatakera anta otimira okantaigapaakerira timaigatsirira kara: \p \v 29 —Tsame pineaigakerira yonta surari ikantakena magatiro novetsikagetirira. ¿Tyanirikatyo? ¿Terikara iriro kamantantatsirira agiaigakerira intigankakerira Tasorintsi? \p \v 30 Ovashi yogiaiganakero iaigakera inakera Jeso. \v 31 Yogaegiri irogamereegi irorotyo ineaigavakerora oatanakera onkantaigakiterira ikantaigiri Jeso: \p —Gotagantatsirira, atsi sekatempa. \p \v 32 Ikanti irirori: \p —Naro aityo noseka terira pineaigero viroegi. \p \v 33 Iriroegi ikantavakagaiganaka: \p —¿Ariorakari yamunkani iseka inkaara? \p \v 34 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Ogari noseka onti nompiriniventakerora ikogakagakenarira tigankakenarira kigonkero nontsotenkakerora nontsatagasanogetakerora magatiro ikantakenarira. \v 35 Viroegi pikantaigi: ‘Maika pitepagenivani kashiri osampatanakera turigo agakenkanira’, kantankicha naro nonkantaigakempi atsi gaigeratyo kavako neaigeroratyo turigoshi mataka sampatake. \v 36 Yogari gakeronerira ineakotakempa impunatakenkanira, intitari kematsatagaigakerineririra pashini matsigenkaegi inkantakaniniri intimaigake. Impogini yogari pankitakerorira intentakemparira gakerorira irishinevageigakempara. \v 37 Arisanoniroro okantasanotunkani: ‘Paniro pankitakero, pashinikya gakerone.’ \v 38 Naro notigankaigakempi pagaigakerora terira viro pankiigerone, pashini pankiigakero maika virokya gaigakerone. \p \v 39 Impogini tovaini timaigatsirira kara Sukareku ikantaigake: “Irironiroro pokankitsi agiaigakerira intigankakerira Tasorintsi.” Ikemaigakerotari okantaigakerira oga tsinane okantakera: “Ikantakena magatiro novetsikagetirira.” \v 40 Iroro ipokaigakera ineaigakerira Jeso ikantaigakeri irimagimoiganakerira. Ovashi iatake imagimoigakerira piteti kutagiteri. \v 41 Impo ikantaigake pashini tovaini: “Arisanoniroro iriro agiaigakerira.” Ikemasanoigakeritari ikenkitsavagetakera irirori. \v 42 Impo ikantaigiro oga tsinane: \p —Maika nogotasanoigake arisanoniroro inti gavisaakoigakerinerira maganiro matsigenkaegi, teranika patiro nonkemaige pikantaigakenarira viro chapi, tsikyatatari nokemasanoigakeri naroegi aikiro. \s1 Jeso yovegairira itomi inampina koveenkari \p \v 43 Impogini iatanai Jeso Garireaku, \v 44 ikantaketari irirori yogari kamantantatsirira tera irishineventenkani itimira. \v 45 Antari yogonketapaakara Garireaku yagaigavakerityo timaigatsirira kara ishineventaigavakarira, iaigakititari iriroegi aikiro Jerosarenku yogavisaigutirora Pasekoa ovashi ineaigakeri yovetsikagetakera posante terira oneimagetenkani. \p \v 46 Impogini ipiganaa Jeso Kanaaku ariotari kara ipegakagakarora nia vino okyara. Aiño paniro inampina koveenkari itimake Kaperenaoku, imantsigavagetake itomi. \v 47 Impo irirori ikemakotavakerira Jeso ipokakera Garireaku iponiakara Joreaku iatake itonkivoavakarira ikantakerira iriatakera ivankoku irovegaaterira itomi, panikyatari inkamanake. \v 48 Yogari Jeso ikanti: \p —Viroegi garira pineaigana novetsikagetakera terira oneimagetenkani ogakagaiganakempira kavako garatyo pikematsaigana. \p \v 49 Ikanti irirori: \p —Tsamepage tekyara inkame notomi. \p \v 50 Ikantiri Jeso: \p —Maika piatae vegaa pitomi. \p Irirori ikematsatakeri ovashi iatai. \v 51 Iroro iataira panikyara irogonketaempa ivankoku itonkivoaigavakari ironampiria ikantaigavakeri: \p —Vegaa pitomi. \p \v 52 Irirori ikantaigiri: \p —¿Tyara inake poreatsiri yoveganaara? \p Ikantaigiri: \p —Chapi choekyanira itsunkatseitanake oga ikenake ishavogatanai yoveganaara. \p \v 53 Ovashi isuretanakaro ariotari choekyanira itsunkatseitanake ikantakerira Jeso: “Vegaa pitomi.” Impo ovashi ikantake: “Arisanoniroro inti tigankakeri Tasrointsi.” Ario ikañoigaka aikiro maganiro magimoigiririra. \v 54 Pitetanaka yovetsiki Jeso terira oneimagetenkani iponiakara Joreaku iataira Garireaku. \c 5 \s1 Jeso yovegairira mantsigavagetankitsirira \p \v 1 Impogini yogari jorioegi yapatoitaigaka Jerosarenku irogavisaigakerora iviesetaegite, ario iatake Jeso irirori. \v 2 Karari kara Jerosarenku ochoenitakara sotsimoro okantaganirira Isotsimorote Ovisha ario onake omonkia onti okantagani irinianeku evereoegi Vetsata. Ario kara ovetsikunkani otsimampegantaganirira 5 onake. \v 3 Irorotari inoriantaigaka tovaini mantsigaigankitsirira yogiaigakerora omareaatanakempara nia. Iposanteivagetanakatyo kara, pashini tera inee, pashini onti tera iranuitagantsite, pashinikya onti ishinkogisetaka. \v 4 Ipokapinititari isaankariite Tasorintsi yomareaatapinitirora oga nia, impo tyanirika iketyo giaatankicha oga ikenake yoveganaa pa kañotasanotaa. \v 5 Aiño paniro kara imantsigavagetini pairani tera irovegaempa ishiriagakogematatyo kara, ogatyo agavagetanaka 38 shiriagarini. \v 6 Yogari Jeso ineapaakeri noriaka yogotapaakerityo akatovaitakoti ishiriagakotaka imantsigatakera, ikantantapaakaririra: \p —¿Pikogake povegaempara? \p \v 7 Irirori ikantiri: \p —Nokogavetakatyo kantankicha omirinka omareaatara nia mameri tyanimpa giaatakenane. Nopankinanavetaka naro tsikyata teratyo nagavee, pashinikyatyo visaana. \p \v 8 Ikantiri Jeso: \p —Atsi tinaanake ganaero pinoriantakarira piatae. \p \v 9 Irorotyo ikantakerira ogatyo ikenake yovegapagenityo yaganairo inoriantakarira akya yanuitanai. Kantankicha ontitari kutagiteri apishigopireantaganirira, \v 10 ikantaigutarityo itinkamiegi jorioegi: \p —Maika ontitari kutagiteri apishigopireantaganirira tera kameti pamanakera pinoriantakarira, okantavitantaganitari. \v 11 Irirori ikantaigiri: \p —Yogari vegaanarira irirotari kantakena: ‘Ganaero pinoriantakarira piatae.’ \p \v 12 Ovashi ikantaigakeri: \p —¿Tyanityora kantakempira? \p \v 13 Kantankicha irirori teratyo irogote tyani vegairi, yapatovageiganakatari kara, yogari Jeso paa atai. \v 14 Impogini Jeso ineairi ivankoku Tasorintsi ikantiri: \p —Maikari vegaavi, gara pimatairo aikiro pinkañovagetaempara. Pimataerorika aikiro omatashitanaempi pashini pairo ogagakempi. \p \v 15 Irirori ishigamatanakatyo ikamantaigakerira itinkamiegi ikantaigakerira: \p —Iriroratyo vegaana Jeso. \p \v 16 Ovashi ikisasanoiganakeri Jeso ikogaigavetaka irogaigakerimera ineaigakera yovegairira kutagiteriku apishigopireantaganirira. \v 17 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Ariotari ikañotakari Apa irirori ikantakani yantavagetake, nokañotantakarorira naro aikiro omirinkara nantavagetake. \p \v 18 Ariompatyo ikisasanoiganakari itinkamiegi jorioegi ikogasanoiganakera irogaigakerimera, ineaigakeritari tera intagati irovegantemparo kutagiteri apishigopireantaganirira, ontityo aikiro ikañotagumanatanakari Tasorintsi ikantakera inti tomintari. \s1 Tatarika yovetsiki Jeso tera tsikyata irovetsikashitemparo irirori \p \v 19 Impogini ikantaigiri Jeso: “Maika nonkamantasanoigakempi tatarika novetsiki tera tsikyata novetsikashitemparo naro, intagatityo novetsiki yovetsikagetirira Apa. Tatapagerika ipiriniventi irirori, irorotyo nopiriniventi naro. \v 20 Yogari Apa itasanovagetakenatyo, nerotyo tera tatoita iromanapitsatumatena, kantankicha impogini iragaveakagakena novetsikakera pashini pairorira avisakero pineaigakerira maika ovashi pogavageiganaketyo kavako. \v 21 Yogari Apa yogitinajaigiri kamageigavetankicharira yoganiaigairi. Ariotyo nokañotaka naro, tyanirika nokogake noganiaerira noganiaerityo kameti inkantakaniniri intimake. \v 22 Aikiro Apa tera iriro kantatsine tyara inkantakenkani paniropage matsigenka impogini, nanti ikantake nonkantakera. \v 23 Ario ikañotakero maika kameti impinkatsaigakenaniri maganiro inkañotagaigakenara ipinkatsataganira irirori. Tyanirika terira impinkatsatena naro tera impinkatsateri aikiro Apa, irirotari tigankakena. \p \v 24 “Maika nonkamantasanoigakempi tyanirika kemakerone noniane ovashi inkematsatakeri tigankakenarira inkantakani intimake gara ikisashitumatagani. Antari tekyara inkematsate kañomataka ontinirikatyo ikamake kantankicha impo ikematsatakera onti yoganiaagani garatyo ineimatairo igamane. \v 25 Aikiro nonkamantasanoigakempi mataka gapaaka kutagiteri inkemantaigakemparorira noniane yogaegi tekyarira iroganiaigenkani, impo naro noganiaigakeri maganiro kematsaigakenanerira, nantitari Itomi Tasorintsi. \v 26 Kañotari Apa yoganiantira, ario ikañotagakena naro aikiro kameti noganiantakera. \v 27 Aikiro ikantakena naro kantankitsine tyara inkantakenkani paniropage matsigenka impogini, nantitari Kañotasanotakaririra Matsigenka. \v 28 Gara pogavageigi kavako, agakempatari kutagiteri nonkaemaigakerira maganiro kamageigavetankicharira. Iroro inkemaigakenara oga inkenaigake intinajaiganae. \v 29 Yogari vetsikaigankitsirira kametiri intinajaiganae iriaigake enoku inkantakanira intimaigake. Irirokya vetsikaigankitsirira terira onkametite intinajaigavetanakempa kantankicha onti iriaigake morekariku inkantakanira iratsipereavageigake. \p \v 30 “Tera tatoita novetsikumate tsikyata. Tatarika ikantake Apa, iroro nokantake naro, aikiro katinka nogagetiro magatiro nokantakerira, teranika iroro nompokashite novetsikakera tatarika oita nokogake naro, ontityo nopokashitake novetsikakera magatiro ikogakerira Apa tigankakenarira. \p \v 31 “Antari paniromera nonkamantakotakempa naro nonkantakera inti tigankakena Tasorintsi, ario pinkante kametitaketyo pinkantaigakera: ‘Garatyo nokematsaigiri, ikiirotari kamantakotaacha.’ \v 32 Kantankicha aiño pashini kamantakotakenarira. Naro nogotake onti ikantasanotake ikamantakotakenara tera iramatagumatempa. \v 33 Antari pitigankaigakera inkogakotagantaigakiterira Joan, irirori katinka yogakero ikamantakotakenara. \v 34 Kantankicha tera ario nonkantaigempi maika noneakera nokogakotakara inkamantakoitakenara, teranika nonkogakotumatempanika. Ontityo nokantaigakempi kameti pinkematsaigakera irogavisaakoigakempiniri Tasorintsi. \v 35 Yogari Joan onti ikañovetakari mechero tenenkakoigakeririra pavatsaakoigavetankicharira. Viroegi tainatyo pishineventasanoigavetakari impo papakuaiganairi. \v 36 Kantankicha antari novetsikagetakerora magatiro ikantakenarira Apa novetsikagetakera iroro ogotantasanotunkani iriro tigankakena. Pairotyo avisakero ikamantakotakenara Joan. \v 37 Ario ikañotaka Apa irirori ikamantakotakenatyo, irirotari tigankakena, kantankicha viroegi tera pinkemumaigeri iriniaigakempira, aikiro tera pineaigeri tyarika ikantaka. \v 38 Ario okañotaka Iriniane irorori okamantakovetakena, pikemaigavetakaro kantankicha teratyo pagaigavakero pisureegiku, teranika pinkogaige pinkematsaigenara. \v 39-40 Viroegi pipiriniventaigavetarotyo Itsirinkakagantakerira Tasorintsi pineaigakera iroro ganiaigakempine, kantankicha teratyo pinkogaige pinkematsaigakerira oniakotakerira kameti iroganiaigakempiniri pinkantakanira pintimaigake, narotari oniakotake. \p \v 41 “Garika ishineventaigana matsigenka garatyo tyara okantana. \v 42 Aikiro nogoigimpitari tera pintumaigempari Tasorintsi. \v 43 Narori inti tigankavetakena Apa, viroegi teratyo pinkematsaigena. Kantankicha antari iripokera pashini garira tyani tigankiri tsikyatara iripokashitakemparo irirori ario pinkante pinkematsaigakerityo. \v 44 ¿Tyara pinkantaigakempara pinkematsaigakenara? Ontitari pisureigaka pishineventavakagaigakempara, tera iroro pisuretumaigempa irishineventaigakempira Tasorintsisanorira panirorira ikanta irirori. \v 45 Gara pisureiga pineaigiri ariori nonkamantakeri Apa viroegi tera pinkematsaigeri. Aiñotyo pashini kamantakerineririra, irirotari Moiseshi paventasanoigarira. \v 46 Antari pinkematsatasanoigakerome itsirinkakerira Moiseshi pairani, pinkematsaigakenametyo naro aikiro, narotari itsirinkakotake. \v 47 Teranika pinkematsaigero itsirinkakerira irirori, ario tyara pinkantaigakempara pinkematsaigakenara naro.” \c 6 \s1 Jeso yogitovaigakerora pan \r (Mt 14.13-21; Mr 6.30-44; Ir 9.10-17) \p \v 1 Impogini Jeso imonteanakaro inkaare Garirea okantagani aikiro Tiveriashi. \v 2 Yogiaiganakeri tovaini matsigenkaegi, ineaigakeritari yovetsikagetakera posante terira oneimagetenkani yovegageigamatirityo mantsigaigankitsirira. \v 3 Yogari Jeso iatake otishiku itentaiganakari irogamereegi ipitaigake anta. \v 4 Atake ochoenitapaaka agantakemparira iviesetaegite jorioegi okantaganirira Pasekoa. \v 5 Impo yogari Jeso ineaigavakerira yogiaigapaakerira tovaini matsigenkaegi ikantiri Jeripe: \p —¿Tyara ampunaventaigake pan ampaigakerira isekataigakempara maganiro yogaegi? \p \v 6 Onti ikantakeri maika ineakera tyarika inkante Jeripe, kantankicha irirori yogotaketyo tyara iragakero. \v 7 Yogari Jeripe ikanti: \p —Nirorotyo, kañotari ampunaventaigera pan 200 tenario garorokarityo ogonketumata irogaigakempara paniropage maani. \p \v 8 Ario inake kara pashini irogamere Jeso paitacharira Anturishi. Inti irirenti Sumo Perero. Impo inianake irirori ikantiri: \p \v 9 —Inti shintankicha yoga ananeki 5 pan ovetsikantunkanirira sevara intiri aikiro piteni shima, kantankicha itovaigavageti matsigenkaegi kara, garorokarityo omonkaratumatari. \p \v 10 Yogari Jeso ikanti: \p —Atsi kantaigeri maganiro impirinitaigakera. \p Impo ovashi ipirinitaigake maganiro. Yogari surariegi ikaravageigaketyo 5,000. Karari kara ipirinitaigakera ontiratyo shimpenashi. \v 11 Impo yogari Jeso inoshikakero pan yapagotakero iniakeri Tasorintsi ikanti: “Apa, noshinevagetakatyo maika pipakenara nogaigakemparira.” Impo ipaigakeri irogamereegi, iriroegikya paigakeri maganiro pirinitaigankitsirira. Ario ikañotagakari shima irirori ipaigakeri akarika ikogaigake. \v 12 Impo ikemaiganakara ikantaigiri Jeso irogamereegi: \p —Maika atsi patoigaero oga pan aityokyarira onai ganiri aparatumata. \p \v 13 Iriroegi ovashi yapatoigairo yoyagaigairora tsivetaku shatekapagerikatyo kara onakotake 12. \v 14 Iroro ineaigakera maganiro yovetsikakera Jeso terira oneimagetenkani yogitovaigakerora pan ikantaigake: \p —Arisanoniroro inti kamantantatsirira agiaigakerira. \p \v 15 Kantankicha Jeso ineakera ikogaigakera iragaigakerira impegaigakerira igoveenkariegite yamereanaa iatai parikoti otishiku paniro yapuntanaka. \s1 Yanuiatakerora Jeso enokua nia \r (Mt 14.22-27; Mr 6.45-52) \p \v 16 Impogini ochapinitanaira yogari irogamereegi Jeso yagateaiganai inkaareku \v 17 impo yomateiganaa pitotsiku imonteaiganaera iriaigaera Kaperenaoku. Atake apavatsaanaka kantankicha yogari Jeso tekya iripoke. \v 18 Impo otampiamatanaketyo omarane tampia jiriririri ovoresekantamatanaketyo kara. \v 19 Impo iatakoiganakera nigankia ariorika 5 ontirika 6 kirometero ineventaigari Jeso ikenapaake yanuiatapaakero enokua nia ogatyo ikenaigake itsarogavageigamatanaketyo kara. \v 20 Kantankicha irirori ikantaigiri: \p —Nanti, gara pitsarogaigi. \p \v 21 Impo iriroegi ishinevageiganaa ovashi ikantaigakeri iromatetaempara. Irorotyo yomatetakara ogatyo ikenaigake paa gonkeigaka Kaperenaoku. \s1 Ikogunkanira Jeso \p \v 22 Impo okutagitetanakera maganiro patoventaigakaririra Jeso chapi isureiganaaro ineaigavairira irogamereegi iaiganaira tera intentaiganaeri irirori. Aikiro mameri pashini pitotsi, patirotari onakera ikenantaiganaarira. \v 23 Impo opokapaake pashinipage pitotsi oponiagetaka apatotara pankotsi paitacharira aikiro Tiveriashi. Agatagetapaake ochoenitakara yogaigakarora pan yogitovaigakerira Atinkami, \v 24 nerotyo yomatetantaiganakarora iriaigakera Kaperenaoku inkogaigakerira, ineaigaketari mameri tyarika iatake. \s1 Jeso inti ganiantatsirira \p \v 25 Impogini yogonkeigapaakara ineaigapaakeri Jeso ikantaigiri: \p —Gotagantatsirira, ¿tyatake pogonketaa aka? \p \v 26 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Maika nonkantasanoigakempi tera iroro pinkogaviigena pineaigakenara nagaveakera novetsikakera terira oneimagetenkani, ontityo pineaigakera nopaigakempira pan pisekataigakara pikemaiganakara. \v 27 Gara patiro pisuretakoigaro pisekaegi tsonkatanaachanerira, pisuretakotasanoigakemparotyo aikiro pisekaegi garira otsonkatumata onti onkantakani oganiaigakempi, irorotari impaigakempirira Kañotasanotakaririra Matsigenka, yagaveakagakeritari Tasorintsi irovetsikagetakera posantepage terira oneimagetenkani kameti pogoigakeniri iriro tigankakeri. \p \v 28 Iriroegi ikantaigiri: \p —¿Tatoita nantaigake kameti irishineventaigakenaniri Tasorintsi? \p \v 29 Ikanti Jeso: \p —Onti pinkematsaigakeri itigankakerira, irorotari ikogake irirori. \p \v 30 Ikantaigi: \p —¿Tatatyo pineakagaigakenara kameti noneaigakerora nogotantaigakemparora inti tigankakempi Tasorintsi? Atsi vetsikenityo pashini pinkañotagakemparora \v 31 pairani inaigakera yashikiiganakenarira anta osarigagitetapaakera yogaigakarora manaa,\x * \xo 6:31 \xt Ek 16.4, 15\x* ariotari okantakeri Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti: ‘Ipaigakeri pan poniankicharira enoku.’ \p \v 32 Yogari Jeso ikantaigiri: \p —Maika nonkamantasanoigakempi, tera iriro paigerine Moiseshi, intityo paigakeri Apa. Maikari maika onti ipaiganakempi pan poniasanotankicharira enoku. \v 33 Ogari oga pan ipaigakempirira Tasorintsi irorotari poniankicharira enoku oganiaigakerira maganiro matsigenkaegi inkantakanira intimaigake. \p \v 34 Ovashi ikantaigakeri: \p —Iroroventi maika omirinkara pimpaigakenaro oga pan. \p \v 35 Ikanti Jeso: \p —Narotari pan ganiantatsirira. Tyanirika ventakenane gara itasegumatai. Ario inkañotake tyanirika kematsatakenane gara imiretumatai. \v 36 Kantankicha maika nonkantaigakempi pineaigavetakenatyo tera pinkematsaigena. \v 37 Maganiro ikogakagaigakerira Apa inkematsaigakenara inkematsaigakenatyo, aikiro maganiro kematsaigakenanerira nogavisaakoigakerityo gara nokisumaigiri. \v 38 Teranika iroro nompokashite aka kipatsiku novetsikakera tatarika nokogake naro, ontityo nopokashitake novetsikakera ikogakerira tigankakenarira. \v 39 Ontitari ikogake nogavisaakotasanoigakerira maganiro ikogatagaigakerira inkematsaigakenara ganiri ipegumata paniro, onti noganiaigaeri impogini intinajaiganaera kamageigavetankicharira. \v 40 Ikogaketari Apa inkantakanira intimaigake maganiro kematsaigakenanerira kantaigankitsinerira: ‘Arisanoniroro inti Itomi Tasorintsi itigankakerira irogavisaakotantakera.’ Impo naro noganiaigaeri impogini intinajaiganaera kamageigavetankicharira. \p \v 41 Irorotyo ikemaigakerira jorioegi ikantakera maika ogatyo ikenaigake iniashinaiganakari ikemaigakeritari ikantakera: “Nanti pan poniankicharira enoku.” \v 42 Ikantaigi: \p —¿Matsi tera iriro Jeso itomi Jose? Aneaigiritari iriri ontiri iriniro. ¿Tyara ikantakara ikantakera onti iponiaka enoku? \p \v 43 Ikantaigutarityo Jeso: \p —Atsi gara pikañoigana maika. \v 44 Gara tyani kematsatumatana tsikyata garira iriro kematsatagiri Apa tigankakenarira. Impo naro noganiaeri impogini intinajaiganaera kamageigavetankicharira. \v 45 Okantaketari itsirinkaigakerira kamantantaigatsirira okanti: ‘Tasorintsi irogotagaigakeri maganiro.’ Nerotyo tyanirika kemisantaigakerine Apa aikiro inkematsaigakeri inkematsaigakenatyo naro aikiro. \p \v 46 “Tera tyani neimatrine Apa. Panirosanotyo naro noneakerira ariotari noponiakari iriroku. \v 47 Nonkamantasanoigakempi tyanirika yoga kematsatakenanerira inkantakani intimake gara ineimatairo igamane. \v 48 Nantitari pan ganiantatsirira. \v 49 Pairani inaigavetakara yashikiiganakempirira anta osarigagitetapaakera yogaigavetakarotyo manaa kantankicha ineaigairotyo igamane. \v 50 Kantankicha naro maika onti noniakotake pan poniankicharira enoku. Tyanirika gakemparone garatyo ineimatairo igamane. \v 51 Narotari oga pan poniankicharira enoku. Tyanirika gakemparone inkantakani intimake, ontitari noniakotake novatsa nompaigakerira maganiro matsigenkaegi kameti inkantakaniniri intimaigake.” \p \v 52 Ovashi ikantavakagaiganaka jorioegi: \p —¿Tyara inkantakempa yoga impaigakaerora ivatsa agaigakemparora? \p \v 53 Ikantaigiri Jeso: \p —Maika nonkamantasanoigakempi garika pogaigaro ivatsa Kañotasanotakaririra Matsigenka, aikiro garika poviikaigaro iriraa garatyo pikantakani pitimaigi. \v 54 Maganirotari gaigakemparone novatsa aikiro iroviikaigakemparo noriraa inkantakani intimaigake, narotari ganiaigaerine impogini intinajaiganaera kamageigavetankicharira. \v 55 Ogari novatsa irorotari sekatsisanorira. Ario okañotaka noriraa irorori onti miretsisanorira. \v 56 Tyanirika gakemparone novatsa, aikiro iroviikakemparo noriraa inkantakani intentasanotakena, narokya nonkantakani nontentasanotakempari. \v 57 Yogari Apa tigankakenarira ikantakani itimi, nerotyo ario nokañota naro aikiro nokantakani notimi, irirotari ganiana. Ario inkañotakempa tyanirika gakemparone novatsa noganiakeri. \v 58 Onti noniakotake pan poniankicharira enoku. Irorori tera ario onkañotemparo manaa yogaigakarira yashikiiganakempirira impo ikamaigai. Kantankicha tyanirika gakemparone oga pan noniakotakerira maika inkantakani intimake. \p \v 59 Ario ikañotakero maika Jeso yogotagantavagetakera pankotsiku yapatoitantaigarira jorioegi anta Kaperenaoku. \s1 Niagantsi ganiantatsirira \p \v 60 Iroro ikemaigavakerira Jeso ikantakera maika oga ikenaigake tovaini giaiganakeririra ikantaiganake: \p —¿Tyarika ikantakara irirori ikantakera maika?, niganki otsimajaiganakai. Garorokarityo akematsatumaigiri. \p \v 61 Impo yogari Jeso ineaigakerira ikantaigutarityo: \p —¿Ario otsimajaiganakempi nokantaigakempirira? \v 62 Iroroventi, ¿tyarikarorokari pinkantaiganakempa pineaigerira impogini yoga Kañotasanotakaririra Matsigenka iriataera enoku inavetara tekyara iripoke aka kipatsiku? \v 63 ¿Matsi agaveake vatsatsi aniakera tsikyata garira iroro ganiiro suretsi? Garatyo agaveimati. Ario okañotaka nokantaigakempirira maika iroro ganiaigakerine kematsaigakenanerira. \v 64 Kantankicha aiño pikonogagarantaigaka tera pinkematsaigena. \p Yogari Jeso igantagatari yogotakera okyara tyani gara ikematsaigiri, aikiro tyani gakagantakerine. \v 65 Impo ikanti: \p —Irorotari nokantantaigakempirira gara tyani kematsatumatana tsikyata garira iriro kematsatagiri Apa. \p \v 66 Impo ovashi ikonogagarantaigaka giavageigavetakaririra Jeso yapakuaiganai tenige irogiavageigaeri. \v 67 Impo Jeso ikantaigiri irogamereegi: \p —¿Pikogaigake piaigaera viroegi aikiro? \p \v 68 Kantankicha yogari Sumo Perero ikantiri: \p —¿Ario tyanityora noatimoigaera?, mameritari pashini. Panirotari pikantakara viro pogotagaiganara tyara nonkantaigakempa nonkantakanira nontimaigake. \v 69 Naroegi nokematsaigakempi, aikiro nogoigake vinti Itomi Tasorintsi, irirotari tigankakempi. \p \v 70 Ikantaigiri Jeso: \p —¿Matsi tera naro kogakagaigempine maganiro viroegi 12 pimpegaigakempara nogamereegi? Kantankicha aiño paniro inti shintakari kamagarini. \p \v 71 Antari ikantakera Jeso maika intityo ikantake Jorashi itomi Sumo Ishikariote, irirotari gakagantakerine impogini. Irirotyo inavetakara irogamere kantankicha impogini iparantakarityo. \c 7 \s1 Irirentiegi Jeso tera inkematsaigeri \p \v 1 Impogini yogari Jeso tera inkoge iriatakera Joreaku, yogotaketari ikogaigakerira jorioegi irogaigakerira. Ovashi ikantakani inakera Garireaku yogotagantavagetakera kara. \v 2 Kantankicha impogini ataketari ochoenitapaaka iviesetaegite jorioegi yovashitantavageigarira, \v 3 yogari irirentiegi Jeso ikantaigiri: \p —Atsi piate Joreaku pinkañotakempara maika povetsikakera posante terira oneimagetenkani kameti ineaigakempiniri pashini pogamereegi naigankitsirira anta. \v 4 Imirinkatari tyanirika kogankitsi ineakenkanira, ¿matsi ario yomanakotakero yovetsikagetirira? Maikari viro irorotari pagaveakera povetsikagetakera posante atsi piatenityo povetsikagetakerora anta kameti ineaigakempiniri maganiro. \p \v 5 Ariotari ikañoigakari irirentiegi aikiro tera inkematsaigeri nerotyo ikantantaigakaririra maika. \p \v 6 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Tekyatanika agempa noatakera, kantankicha viroegi kametitaketyo piaigakera tyatirika kutagiteri pimpintsatantaigakemparira. \v 7 Mameritari tatampa inkisaviigakempi iriroegi. Narori ontitari ikisaviigakena nokantakera onti yovetsikagisevageigake terira onkametite. \v 8 Piaigetyo viroegi. Narori gatatatyo noati, tekyatanika agempa noatantakemparira. \p \v 9 Ikantaigakerira maika ovashi tera aiñokya iriate. \s1 Jeso inakera iviesetaegiteku jorioegi yovashitantavageigarira \p \v 10 Kantankicha antari iaigakera irirentiegi iatake irirori yompogitanake. Tera ario intentaiganakeri itovaire, teranika inkoge ineakenkanira. \v 11 Yogari itinkamiegi jorioegi patoitaigankicharira kara iviesetaegiteku ikogaigakerityo ikantaigi: \p —¿Tyarikatyo inake kara irirori? \p \v 12 Iniakotunkanityo kara, pashini kantankitsi inti kameti inavageti, pashinikyatyo kantankitsi teratyo inkametite, yamatavinatantavagetaketari. \v 13 Kantankicha tsikyani iniavakagaigaka tera inkemakagantaigempa, ipinkaigakeritari itinkamiegi. \p \v 14 Antari onigankitanakera iviesetaegite ario pinkante iatake Jeso ivankoku Tasorintsi yogotagantavagetakera kara. \v 15 Ogatyo ikenaigake itinkamiegi jorioegi yogavageiganake kavako ikantaiganakera: \p —¿Tyarikatyo ikantakara yogotakera posante? Teranika irogotagasanotenkani Iriniane Tasorintsi. \p \v 16 Kantankicha Jeso ikanti: \p —Ogari nogotagantakerira maika tera tsikyata nagashitemparo naro. Intityo gotagakena tigankakenarira. \v 17 Tyanirika kogankitsine irovetsikakerora ikogakerira irirori irogotake irirorika gotagakena ontirika tsikyata nagashitakaro naro. \v 18 Yogari tsikyatarira yagashitaro irirori onti ikogakera irishineventakenkanira, kantankicha yogari kogatsirira intaganira irishineventakenkani tigankakeririra onti katinka yogakero tatarika ikantake, tera iramatagumatempa. \p \v 19 “Pairani Moiseshi itsirinkaigakempiro ikantagetakerira Tasorintsi kameti pintsatagaigakerora, kantankicha maika tera intimumate paniro tsatagagetakeronerira. ¿Tyara okantakara pikisaviigakenarora pikogaigakera pogaigakenara?” \p \v 20 Impo iniaiganake maganiro ikantaigiri: \p —¡Virori inti tinkamitakempi kamagarini! ¿Matsi tyanityo kogankitsi irogakempira? \p \v 21 Ikanti Jeso: \p —Arioniroro pineaigakera novetsikakera patiro terira oneimagetenkani kutagiteriku apishigopireantaganirira ovashi pogavageiganake kavako. \v 22 Yogari Moiseshi ikantake ogaratsaitakenkanira ichonkirimeshinaegite ikyaenkarira mechoigankitsi aganakempara 8 kutagiteri, kantankicha tera paniro inkante irirori, igantagatari itsitiigakerora yashikiiganakempirira.\x * \xo 7:22 \xt Ire 12.3; Jen 17.9-10\x* \v 23 Kañotari viroegi pineaigira okatinkatirira ananeki irogaratsaitenkanira kutagiteriku apishigopireantaganirira tera ario pogavisaigero, pogaratsaigirityo kameti pintsatagaigakerora ikantirira Moiseshi. Iroroventi, ¿tyara okantakara pikisaviigakenarora pineaigakera novegairira mantsigatankitsirira kutagiteriku apishigopireantaganirira? \v 24 Gara pigenanekya pikisaiga pinkantaigakera ovetsikunkani terira onkametite. Oketyo pisuretasanoigakemparo irororika ovetsikunkani terira onkametite ontirika kametiri, impo katinka pogaigakero pinkantaigakera. \s1 Jeso ikamantantakerora tyara iponiaka \p \v 25 Impogini ikonogagarantaigaka timaigatsirira Jerosarenku ikantaiganake: \p —¿Matsi tera iriro yoga ikogunkanirira irogakenkanira? \v 26 ¿Tyara okantakara maika yapatoventanunkanira ikenkitsavagetakera tera tyara inkantenkani? Impa ariorakari imaiganaka atinkamiegi iriroegi ikantaiganakera inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite. \v 27 Kantankicha aroegi agoigake tyara iponiaka yoga. Antari irirora pokankitsine pegankichanerira Agoveenkariegite garatyo yogotumatagani tyarika iponiaka. \p \v 28 Yogari Jeso aiñokyara yogotagantavagetake ivankoku Tasorintsi ikimoenkamatanaketyo ikanti: \p —Arisanoniroro viroegi pogoigake tyara noponiaka, pineaiganatari. Kantankicha aiñotyo tigankakenarira, irirotari ikematsavintsataganirira terira pogoigeri viroegi. \v 29 Narori noneiri, ariotari noponiakari iriroku, irirotari tigankakena. \p \v 30 Impo ovashi ikogaigavetaka inoshikaiganakerimera iramaiganakerira irogakagantaigakerira, kantankicha teratyo tyani noshikerine, tekyatanika agempa inkamantakemparira. \v 31 Kantankicha itimagarantaigake tovaini kantaigantitsirira: \p —Irironiroro Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite. ¿Matsi iripokera pashini ario iravisakeri yoga irovetsikakera posante terira oneimagetenkani? \s1 Pariseoegi ikogaigavetaka iragakagantaigakerimera Jeso \p \v 32 Impo yogaegiri pariseoegi ikemaigakera iniakotunkanira Jeso ishineventunkanira ovashi itentaigakari itinkamiegi saseroroteegi itigankaigakera soraroegi sentaigirorira ivanko Tasorintsi iragaigakiterira. \v 33 Kantankicha Jeso ariompatyo iniavagetanakeri ikanti: \p —Gara samani notimimoigimpi aka. Shintsi nompiganae inakera tigankakenarira. \v 34 Impogini pinkogaigavetaena gara pineaigaana, gatanika pagaveaigi piaigera viroegi tyarika noatake naro. \p \v 35 Ogatyo ikenaigake itinkamiegi jorioegi ikantavakagaiganaka: \p —¿Tyarikatyo iriataera kara nerotyo gara aneaigairi? Impa ariorakari iriatake intimimoigakerira atovaireegi tivarokaiganankicharira konoiigakaririra guriegoegi irogotagaigakerira iriroegi aikiro. \v 36 ¿Tatarikatyo ikantake inkaara ikantakera: ‘Impogini pinkogaigavetaena gara pineaigaana, gatanika pagaveaigi piaigera viroegi tyarika noatake naro’? \s1 Nia ganiantatsirira \p \v 37 Impogini aganaa otsonkatantanaarira iviesetaegite. Okari oka kutagiteri pairotyo ishineventaigaro. Yogari Jeso yaratinkanake inianake imaraenkarika ikanti: \p —Tyanirika miretankitsi inevitakenatyo naro nompakeri iroviikakempara. \v 38 Okantaketari Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti: ‘Tyanirika kematsatakenane onkantakanityo onkonteagetake nia ganiantatsirira isureku.’ \p \v 39 Antari ikantakera Jeso maika inti iniakotake Isure Tasorintsi timasurentaigakerineririra maganiro kematsaigakerineririra, tekyatanika iripokenika intimasurentantakera, tekyatanika iriatae Jeso enoku. \s1 Tera inkemavakagaigempa kemisantaigakeririra Jeso \p \v 40 Impo ikemaigakerira maganiro ikonogagarantaigaka ikantaiganake: \p —Arisanoniroro inti kamantantatsirira agiaigakerira. \p \v 41 Pashinikya kantaigankitsi: \p —Inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite. \p Kantankicha pashinikyatyo kantaigankitsi: \p —¿Matsi ario imponiakempa pegankichanerira Agoveenkariegite Garireaku? \v 42 Okantaketari Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti yogari Ikogakagakerira impegakempara Agoveenkariegite onti tomintakemparine iyashikitanakerira Iravi.\x * \xo 7:42 \xt 2 Sa 7.12-13\x* Onti imechotake Verenku imechotira Iravi. \p \v 43 Ovashi tera inkemavakagaigempa. \v 44 Ikonogagarantaigaka ikogaigavetakatyo inoshikaiganakerimera iramaiganakerira irogakagantaigakerira, kantankicha teratyo tyani noshikerine. \s1 Itinkamipage jorioegi tera inkematsaigeri Jeso \p \v 45 Impo yogaegiri soraroegi aigavetankicharira iragaigakiterimera ipigaigaa kogapage inaigakera pariseoegi intiegiri itinkamiegi saseroroteegi. Iriroegi ikantaigavakeri: \p —¿Yoga? ¿Tyara okantakara tera pamaigakeri? \p \v 46 Iriroegi ikantaigi: \p —Nokemaigakeritari yogotagantakera tyarika yogovagetiratyo kara. Teratyo nonkemumaigeri pashini inkañotakemparira irirori. \p \v 47 Yogari pariseoegi ikantaigiri: \p —¿Matsi mataka imaigakempi viroegi aikiro yamatavinaigakempira? \v 48 Yogari atinkamiegi teranika inkematsatumaigeri. Ario nokañoigaka naroegi pariseoegi teratyo nonkematsatumaigeri. \v 49 Yogaegiri terira irogotumaigero itsirinkakotanakerira Moiseshi iriro pinkante ikañoigakaniroro ikematsaigakerira, kantankicha inkisashiigakemparityo Tasorintsi. \p \v 50 Ario inake kara Nikoremo ataninkutatsirira okyara ikamosotakitirira Jeso, intitari irirori pariseo. Iniamatanaketyo ikanti: \p \v 51 —Okantavitantaganitari ankisashitantempara kogapage garira oketyo akemaigiri iriniakera kameti agotasanoigakera tatoita yovetsikake. Ariotari okantakeri otsirinkakotunkanira. \p \v 52 Ikantaigutarityo iriroegi: \p —Vintikyataketyo viro, ariorokari piponiaka aikiro Garireaku. Atsi piriniventeronityo Itsirinkakagantakerira Tasorintsi pineakerora tera onkantumate imponiakempara kamantantatsirira Garireaku. \s1 Tsinane terira ompaniroteri ojime \p \v 53 Ovashi yapakuaiganai iageiganai ivankoegiku.\f + \fr 7:53 \ft Pairani okyasanokyara otsirinkakotunkanira Iriniane Tasorintsi ariorika tera ontime versículos 7.53–8.11.\f* \c 8 \p \v 1 Kantankicha yogari Jeso iatake otishiku Orivoshi, \v 2 impo okutagitetanaira iatamanai ivankoku Tasorintsi. Ogatyo ikenaigai yapatoventaiganaari tovaini matsigenkaegi ovashi ipirinitake yogotagaigairira. \v 3 Impo yogaegiri gotagantaigirorira itsirinkakotanakerira Moiseshi intiegiri pariseoegi yamaigapaakero tsinane oneavitunkanirira surari yogaratinkaigapaakero niganki kara yapatoitaigakara \v 4 ikantaigiri Jeso: \p —Gotagantatsirira, okari oka tsinane itimavetaka ojime kantankicha ovoteavitunkani pashini surari. \v 5 Ogari itsirinkakotanakerira Moiseshi okantake maganiro tsinaneegi kañoigacharira maika ompitankakenkani ogakenkanira.\x * \xo 8:5 \xt Ire 20.10\x* Maikari maika viro, ¿tyara pinkante? \p \v 6 Iriroegi ontityo ikantaigakeri maika ineaigakera tyarika inkante kameti intsavetantaigakerira inkisakagantaigakerira. \v 7 Kantankicha irirori teratyo tyara inkante, onti yogivotanaka itsirinkavatsatanakera ichapakiku. Impo ineakera atanatsira inianiaiganakeri yogivoreita ikantaigiri: \p —Tyanirika terira inkañovagetumatempa iketyo ivatashitakerone impitankakerora. \p \v 8 Impo akya yogivotanaa itsirinkavatsatanaira. \v 9 Iroro ikemaigakerira ikantakera ogatyo ikenaigake iageiganai. Iketyo ivaiganaatsi antariniegisanorira. Paniropagekya aiganaatsi ovashi itsonkaiganaa maganiro. Panivani inai Jeso itentaarora tsinane. \v 10 Impo yogivoreavetanaka mamerigitevagetake, panivani aratinkai irorori ovashi ikantiro: \p —¿Tyara iaigake maigakempirira inkaara? ¿Tera tyara inkantumaigempi? \p \v 11 Irorori okantiri: \p —Teratyo. \p Impo ikantiro: \p —Ariotyo nonkañotakempa naro garatyo tyara nokantimpi. Maika piatae gara pimatumatairo aikiro. \s1 Jeso inti kutagitetakotantatsirira \p \v 12 Impogini Jeso inianai aikiro ikanti: \p —Nanti kutagitetakotantatsirira. Tyanirika kematsatakenane garatyo yapavatsaakotumata, narotari kutagitetakotakerine kameti inkantakaniniri intimake. \p \v 13 Yogari pariseoegi ikantaigiri: \p —¿Matsi ario nonkematsaigakempi pikantakera inti tigankakempi Tasorintsi?, vikiirotari kamantakotaacha. \p \v 14 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Nakiirotyo kamantakovetaacha, kantankicha arisanotyo nokantake tera namatagumatempa. Nogotaketari tyara noponiaka, aikiro tyara noatae, kantankicha viroegi teratyo pogotumaige tyara noponiaka, aikiro tyara noatae impogini. \v 15 Viroegi ontityo pikisashiiganakena kogapage, teratyo pineasanoigavetena. Narori maika tera tyani nonkisashitempa. \v 16 Kantankicha nonkisashitantempara gara ario nokisashitanta kogapage, teranika tsikyata nogotagashitemparo naro, intitari kantakena Apa tigankakenarira, irirori ikantakani itentakena. \v 17 Otsirinkakotunkanitari okanti: ‘Intimakerika piteni matsigenka intsavetakoigakero tatarika ineaigake ario inkañovakagaigakempa gara ikantatigumatiro kametitake inkematsatakenkanira.’ \v 18 Ariotyo nokañotaka naro nakiirotyo kamantakovetaacha, kantankicha tera paniro nonkamantakotempa naro, ikamantakotakenatyo aikiro Apa tigankakenarira. \p \v 19 Iriroegi ikantaigiri: \p —¿Tyara inakera Piri kara? \p Ikantaigiri Jeso: \p —Tera pogoigenanika naro teniroro pogoigeri Apa. Antari pogoigakename naro ario pinkante pogoigakerimetyo aikiro irirori. \p \v 20 Magatiro oka ikantakerira Jeso onti yogotagantake ivankoku Tasorintsi ipirinitakera onakera yoyagantaganirira koriki ipapinitaganirira Tasorintsi. Kantankicha teratyo tyani noshikerine iramanakenkanira irogakagantakenkanira, tekyatanika agempa iragantakenkanirira. \s1 Jeso ikantaigakerira pariseoegi gara yagaveaigi iriaigakera iriatakera irirori \p \v 21 Impo yogari Jeso ikantutaigaarityo aikiro: \p —Narori noatae. Viroegi pinkogaigavetaena garatyo pineaigaana, gatanika pagaveaigi piaigera tyarika noatae. Ariompatyo pinkañovageiganakempari kigonkero pinkamaiganakera piaigakera morekariku. \p \v 22 Yogaegiri itinkamiegi jorioegi ikantaiganake: \p —¿Matsi ario tsikyata inkisashitakempa inkamakera nerotyo ikantantakarira gara agaveaigi aigakera tyarika iriatake? \p \v 23 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Viroegi vintiegi kipatsikunirira, narori onti noponiaka enoku. Viroegi ariotari pitimasanoigiri aka, narori teratyo. \v 24 Irorotari nokantantaigakempirira ariompatyo pinkañovageiganakempari kigonkero pinkamaiganakera piaigakera morekariku. Garika pikematsaigana nokantakera inti tigankakena Tasorintsi piaigaketyo morekariku. \p \v 25 Iriroegi ikantaigiri: \p —¿Tyanimpatyora viro? \p Ikanti Jeso: \p —Matakaniroro nokamantaigavetakempi tera pinkematsaigena. \v 26 Aikiro aityokya tovaiti nonkantaigakempimera onkañotagantaigakempimera, kantankicha intagati nonkantake ikantakenarira tigankakenarira. Irirori katinka yogakero ikantakerira tera iramatagumatempa. \p \v 27 Kantankicha iriroegi teratyo irogoige inti iniakotanake Tasorintsi. \v 28 Irorotari ikantantakarira Jeso: \p —Antari pogaenokakoigakeririka Kañotasanotakaririra Matsigenka ario pinkante pogoigake arisano nokantasanotake nokantakera iriro tigankakena Tasorintsi. Aikiro pogoigake tera tatoita novetsikumate naro tsikyata. Intagatityo nokanti tatarika ikantakena Apa. \v 29 Irirori ikantakanitari itentakena, irirotari tigankakena. Tera iokumatena paniro, omirinkatari nopiriniventiro ishineventakarira irirori. \p \v 30 Antari ikantakera maika oga ikenaigake ikematsatagarantaigakeri tovaini ikantaigakera: “Irironiroro tigankakeri Tasorintsi.” \s1 Kematsaigiririra Tasorintsi intiegiri agaveaigakerira kañovagetagantsi \p \v 31 Impogini Jeso ikantaigiri: \p —Viroegi pinkantakanirika pinkematsaigakena nokantaigakempira maika pimpegasanoigakempa nogamereegi. \v 32 Pinkañoigakemparika maika ario pinkante pogotasanoiganake arisano nokantasanoti tera namatagumatempa ovashi pintimashiigaemparo kogapage. \p \v 33 Ikantaigutarityo iriroegi: \p —Nantiegitari iyashikiiganakerira Averan. Tera intimumate shintaiganarira. ¿Tyara okantakara pikantakera: ‘Pintimashiigaemparo kogapage’? \p \v 34 Ikantaigiri Jeso: \p —Nonkantasanoigakempi, maganiro kañovageigacharira tera intimashiigemparo kogapage, agaveaigakeritari kañovagetagantsi tyampa inkantaigakempa ishintsitashiigakerora. \v 35 Pine yoga nampiriantsi tera inkañotempari itomi shintakaririra, teranika iriro itomi. Inkogera impimanterira impimantakerityo, kantankicha yogari irashisano itomi garatyo ipimantumatiri parikoti. \v 36 Pine naro maika nanti Itomi Tasorintsi, narora pakuakagaigempirone agaveaigakempira kañovagetagantsi ganigetyo agaveimaigaimpi, onti pintimashiiganaemparo kogapage. \v 37 Nogotaketyo vintiegi pinaigavetaka iyashikiiganakerira Averan, kantankicha pikogaigaketyo pogakagantaigakenara, teranika pinkogaige pinkematsaigakenara nokantaigakempira maika. \v 38 Narori intagati nokantaigimpi tatarika ikantakena Apa. Ario pikañoigaka viroegi onti povetsikaigi tatarika ikantaigimpi piriegi. \p \v 39 Iriroegi ikantaigiri: \p —¡Intityo yashikiiganakena Averan! \p Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Irirome yashikiiganakempime Averan pinkañoigakemparimetyo irirori. \v 40 Kantankicha tera ario pinkañoigempa maika. Nokamantaigavetakempityo ikantakenarira Tasorintsi katinka nogakero, kantankicha viroegi onti pikogaigake pogakagantaigakenara. ¡Teranika ario inkañotero Averan maika! \v 41 Viroegi onti pipiriniventaigi ipiriniventirira piriegi. \p Iriroegi ikantaigiri: \p —¿Matsi pashiniratyo tomintaigakena? Intityo tomintaigakena Tasorintsi. \p \v 42 Yogari Jeso ikantaigiri: \p —Irirora tomintaigakempime Tasorintsi pintaigakenamerorokari, ariotari noponiakari iriroku, teranika nompokashitemparo naro tsikyata, irirotyo tigankakena. \v 43 ¿Tyara okantakara tera pinkemaigavakero nokantaigakempirira? Ontitari kantankicha tera pinkogumaige pinkematsaigakenara. \v 44 Yogari tomintaigimpirira inti kamagarini, irirotari shintaigimpi. Viroegi intagati pikogaigake povetsikaigakera ikogakerira irirori. Irirori inti gantatsirira igantaga ikañotakara pairani okyasanokyara ovashi maika Tera inkantumate arisanorira, teranika irishineventumatemparo. Omirinkatyo itsoegaka, irashitari yogakero okyara itsoegakara. Inti tsoenti, irirotari oponianta tsoegagantsi. \v 45 Nerotyo pikañotantaigakarira maika tera pinkogaige pinkematsaigenara, ontitari nokantasanoti arisanorira tera nontsoegumatempa. \v 46 ¿Matsi ario pineaigakena novetsikakera terira onkametite? Teratyo. Iroroventi ¿tyara okantakara tera pinkematsaigena?, omirinkatari nokantake arisanorira. \v 47 Yogari yashintarira Tasorintsi ikematsatakerotyo Iriniane. Kantankicha viroegi teranika iriro shintaigempine Tasorintsi teniroro pinkogaige pinkematsaigerora. \s1 Iketyo timankitsi Kirishito tekyara intime Averan \p \v 48 Impo yogaegiri jorioegi ikantaigutarityo: \p —Nokantasanoigakeniroro vinti samaritano, aikiro itimagutakempi kamagarini. \p \v 49 Yogari Jeso ikanti: \p —Teratyo intimagutumatena kamagarini. Narori onti nopinkatsavagetiri Apa noshineventakarira, kantankicha viroegi tera pinkogaige pimpinkatsaigakenara pishineventaigakenara. \v 50 Narori tera tsikyata nonkoge impinkatsaitakenara irishineventaitakenara, kantankicha aiño paniro kogankitsirira inkañoitakenara maika. Irirori inkisashiigakempari maganiro kisaigakenanerira. \v 51 Maika nonkamantasanoigakempi tyanirika kematsatakenane garatyo ineimatiro igamane. \p \v 52 Ikantaigiri iriroegi: \p —Arisanoniroro itimagutakempi kamagarini, pikantaketari: ‘Tyanirika kematsatakenane garatyo ineimatiro igamane’, kantankicha Averan intiegiri maganiro kamantantaigatsirira ikamaiganaityo. \v 53 ¿Matsi pairo pavisakeri Averan yashikiiganakenarira? Irirori ikamanaityo, ario ikañoiganaari kamantantaigatsirira iriroegi. ¿Matsi tyanimpatyora viro pikantakera maika? \p \v 54 Ikantaigiri Jeso: \p —Antari nakiiromera kantaatsine nokantaigakempirira maika, ¿matsi tyara nonkantakero? Kantankicha inti kantankitsi Apa pikantaigakerira viroegi inti Tasorintsi pikematsaigakerira. \v 55 Kantankicha teratyo pogoigeri. Narori pinkante nogotiri. Antari nonkantera tera nogoteri ontirorokari nontsoegakempa nonkañoigakempira viroegi pitsoegaigara. Kantankicha naro arisanotari nogotiri, aikiro nokematsatiri tatarika ikantakena. \v 56 Pairani yogari Averan yashikiiganakempirira ishinevagetakatyo ineakera agakempara kutagiteri nompokantakemparira, impo ineakenara nopokakera pairotyo ishinetasanovagetaka. \p \v 57 Impo ikantaigiri: \p —Tekyaenka pishiriagakotumatempa 50 shiriagarini pikantake pineakeri Averan. ¿Tyaratyo pikantakara? \p \v 58 Kantankicha irirori ikantaigiri: \p —Maika nonkamantasanoigakempi tekyaenkara intimumate Averan, narori nogantaga notimakera.\x * \xo 8:58 \xt Ek 3.14\x* \p \v 59 Iroro ikemaigavakerira ogatyo ikenaiganake inoshikaiganake mapu impitankaigakerimera, kantankicha irirori asatyo ipegapitsaigakari ikontetanai iataira. \c 9 \s1 Jeso ineakagakerira terira ineimate \p \v 1 Impogini yogari Jeso ikenanake kara ineapaakeri surari terira inee, kantaka ikyara mechotankitsi. \v 2 Yogari irogamereegi ikantaigiri: \p —Gotagantatsirira, ¿tyara ikantakara imechotakera kañotaka maika? Impa irororakari kantankicha ikañovageigakara tomintaigaririra, terika irirorakari kañovagetankicha. \p \v 3 Ikantaigiri Jeso: \p —Teratyo iroro kañotagerine ikañovagetakara, aikiro teratyo iroro kañotagerine ikañovageigakara tomintaigakaririra. Ontityo ikañotaka maika kameti oneakenkanira iragaveane Tasorintsi. \v 4 Antari kutagiteriku antavagetagani, impo ochapinitumatanaira tenige antavagetaenkani. Ario okañotaka maika aityokyara okutagiteti kametitake avetsikaigakerora ikantakenarira tigankakenarira, panikyatari onchapinitanae. \v 5 Maika aiñokyanara aka kipatsiku onti nokutagitetakoigakeri maganiro matsigenkaegi. \p \v 6 Impo iroro ikantakera maika itoatanake kipatsiku yovevitsaakero maani impo itiriokitantakari terira inee \v 7 ikantiri: \p —Piate kivaatempa omonkiaku Suroe (onkantakera: “Itigankunkani”). \p Irirori iatake ikivaata impo ipokavetaa paa neasanotake. \v 8 Yogaegiri itentagaigarira itimaigira intiegiri neaigiririra ipirinitira inevitantavagetira ikantaiganake: \p —¿Matsi tera iriro yoga nevitantavagetatsirira? \p \v 9 Ikonogagarantaigaka ikantaigake: \p —Jeeje, irironiroro. \p Pashinikya kantaigankitsi: \p —Teratyo iriro, ontityo ishigakerira. \p Kantankicha irirori ikantaketyo: \p —Narotyo. \p \v 10 Impo ikantaigiri: \p —¿Tyara okantakara maika pineakera? \p \v 11 Irirori ikantaigiri: \p —Yogari paitacharira Jeso yovevitsaashitakena kipatsi itiriokitakena impo ikantakena: ‘Piate kivaatempa omonkiaku Suroe.’ Impo noatake nokivaata oga nokenake noneanake. \p \v 12 Iriroegi ikantaigiri: \p —¿Tyara inakera irirori maika? \p Irirori ikanti: \p —Niroro. \s1 Pariseoegi ikogakotagantaigakerira terira ineavetempa \p \v 13 Impogini iriroegi yamaiganakeri inaigakera pariseoegi. \v 14 Antari yovevitsaashitakerira Jeso kipatsi itiriokitakerira onti kutagiteri apishigopireantaganirira, \v 15 nerotyo ikogakotagantantaigakaririra pariseoegi tyara ikantanaka ineanakera. Irirori ikantaigiri: \p —Onti yovevitsaashitakena kipatsi itiriokitakena impo nokivaa ovashi noneanake. \p \v 16 Impo ikonogagarantaigaka ikantaigake: \p —Yogari kañotakerorira maika teratyo iriro tigankerine Tasorintsi, yantavagetantakarotari kutagiteri apishigopireantaganirira, teranika intsatagero itsirinkakotanakerira Moiseshi. \p Kantankicha pashinikyatyo kantaiganankitsi: \p —Irirora kañovagetacharira, ¿ario tyara inkantakempara iragaveakera irovetsikakera terira oneimagetenkani kañorira oka? \p Ovashi tera inkemavakagaigempa. \v 17 Nerotyo ikogakotagantantaigaaririra aikiro terira ineavetempa ikantaigiri: \p —¿Virori tyara pinkante? ¿Iriro tigankakeri Tasorintsi ontirika tera? \p Irirori ikanti: \p —Naro nokanti inti kamantantatsirira. \p \v 18 Kantankicha yogaegiri jorioegi teratyo inkogaige inkematsaigakerira ikantakera ineakagunkani nerotyo ikaemakagantantaigakaririra tomintaigakaririra ikantaigiri: \p \v 19 —¿Iriro yoga pitomi pikantaigakerira imechotake tera inee? ¿Tyara ikantanakara maika ineanakera? \p \v 20 Iriroegi ikantaigiri: \p —Irironiroro notomi kantaka ikyara mechotankitsi tera inee. \v 21 Kantankicha maika tera nogoige tyara ikantanaka ineanakera, aikiro tera nogoige tyani neakagakeri. Atsi kantaigerityo irirori, intitari antarini tsikyatatyo inkamantaigakempi. \p \v 22 Iriroegi onti ikantaigake maika ipinkaigakerira itinkamiegi jorioegi, ikantaigaketari tyanirika kantankitsine Jeso inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Igoveenkariegite iseraereegi inkantavitakenkani ganiri ikiimatai pankotsiku yapatoitantaigarira. \v 23 Irorotari ikantantaigakarira: “Atsi kantaigerityo irirori, intitari antarini.” \p \v 24 Impo yogaegiri jorioegi ikaemaigairi terira ineavetempa ikantaigakerira: \p —Maikari maika atsi kamantasanoigena gara pitsoega, ineakempitari Tasorintsi. Naroegi nogoigake yogari pikantakerira inkaara inti kañovagetacharira. \p \v 25 Kantankicha irirori ikantaigiri: \p —Niroro, tera nogote irirorika kañovagetacharira ontirika tera, intagati nogotake okyara tera noneavetempa, maika neakena. \p \v 26 Ikantutaigaarityo aikiro: \p —¿Tyara ikantakempi ineakagakempira? \p \v 27 Ikantutaigaarityo irirori: \p —Nokamantaigavetakempiniroro inkaara tera pinkematsaigena. ¿Maika tyara okantakara pikogaigakera nomataerora aikiro nonkamantaigaempira? ¿Matsi ario pikogaigake pinkematsaigakerira viroegi aikiro? \p \v 28 Ovashi ikisaiganakeri ikakitsaiganakerira impo ikantaigiri: \p —Virori vinti irogamere, naroegiri nantiegi irogamereegi Moiseshi. \v 29 Nogoigaketari yogari Tasorintsi iniakeri Moiseshi, kantankicha yogari yoga piniakotakerira maika tera nogotumaige tyara iponiaka. \p \v 30 Impo irirori ikantaigiri: \p —Je'ario. ¿Tyarikara pikantaigakara viroegi? Irirori ineakagavetakenatyo, kantankicha viroegi tera pogotumaige tyara iponiaka. \v 31 Ogotasanotunkani yogari Tasorintsi tera inkemumaigeri kañovageigacharira iniaigirira. Intaganityo ikemaigi shineventaigaririra vetsikaigirorira ikogagetirira irirori. \v 32 Tera inkemakotumatenkani pashini matsigenka iragaveakera ineakagakerira terira ineimate. \v 33 Ario ikañotaka maika yoga noniakotakerira gamera iriro tigankiri Tasorintsi gamerorokari yagaveimati tatakona. \p \v 34 Iriroegi ikantaigiri: \p —¿Tyara okantakara pikogakera pogotagaigakenara naroegi? Ariotyo pikañotaka viro pashi pogakero pikañovagetakara. \p Ovashi ikisasanoigakeri itigankaigairi parikoti. \s1 Yogari terira inkematsateri Tasorintsi kañomataka tenirikatyo inee \p \v 35 Impogini yogari Jeso ikemakotakerira ikisunkanira itigankaaganira parikoti iatake ikogakerira. Impo itonkivoakari ikantiri: \p —¿Pikematsatakeri viro Kañotasanotakaririra Matsigenka? \p \v 36 Irirori ikantiri: \p —Atsi kamantena tyanityora Kañotasanotakaririra Matsigenka kameti nonkematsatakerira. \p \v 37 Ikantiri Jeso: \p —Pineakeriniroro, irirotari niakempi maika, narotari. \p \v 38 Ogatyo ikenake itigeroaventanakari ikantiri: \p —Notinkami, maika nogotake iriro tigankakempi Tasorintsi. \p \v 39 Impo ikanti irirori: \p —Narori onti nopokashitake aka kipatsiku kameti ogotakenkanira tyanirika arisano opaitaka ikematsatakerira Tasorintsi, aikiro tyanirika tera inkematsateri kameti ineaiganakeniri terira ineaigavetempa, irirokya neaigavetacharira ganige ineimaigai. \p \v 40 Impo yogaegiri pariseoegi naigankitsirira kara ikemaigakerira ikantakera maika ikonogagarantaigaka ikantaigakeri: \p —¿Matsi tera noneaige naroegi? \p \v 41 Ikantaigiri Jeso: \p —Gamera pineaigi gamerorokari pikañotagantaiga vikiiro, kantankicha maika pikantaigaketari pineaigake, mataka kañotagantaigakavi vikiiro. \c 10 \s1 Shintaririra irovishate \p \v 1 “Maika nonkamantasanoigakempi tyanirika tagutanakerone parikoti itantakotaganira ovisha gara ikeni sotsimoroku inti koshinti. \v 2 Kantankicha yogari kenankitsirira sotsimoroku inti shintaririra. \v 3 Yashireakotavakeri sentirorira sotsimoro. Yogari ovisha ikemaigavairi iniira. Impo ikaemaigakeri yogikonteigakerira, yogotirotari ivairo paniropage. \v 4 Impo itsonkatakerira yogikonteigakerira maganiro iatanake iivatanakera. Yogari ovisha yogiaiganakeri, ikemaigavakeritari iniira. \v 5 Kantankicha garatyo yogiatumaigiri pashini terira iriro shintemparine, ontityo irishigapitsaiganakeri, gatanika ikemaigavairi iniira, teranika ineimaigeri.” \p \v 6 Yogari Jeso ikañoigakeri maika ikantakotantakera, kantankicha iriroegi teratyo irogoige tatoita ikantakotake. \s1 Jeso isentasanoigiri kematsaigiririra \p \v 7 Impo ikantaigairi aikiro: “Maika nonkamantasanoigakempi, nanti sotsimoro ikenantapiniigarira ovisha. \v 8 Maganiro iketyorira ivaigavetankicha tekyara nompoke naro intiegi koshintiegi, kantankicha yogari novishate teratyo inkematsaigeri ikaemaigavetakarira. \v 9 Nanti sotsimoro ikiantarira ovisha. Tyanirika kematsatakenane irogavisaakotakenkani impo nosentasanoigakerityo kara nonkañotagaigakempari isentasanotaganira ovisha ikontetapiniigake isekatapiniigakara. \p \v 10 “Yogari koshinti intagati ipokashitake inkoshitakerira ovisha irovetisakerira impogereakerira, kantankicha naro onti nopokashitake noganiaigakerira inkantakaniniri intimaigake, onti intimagantsivageigake kameti irishinevageigakempara. \v 11 Nanti shintasanoigaririra kematsaiganarira nosentasanoigiri, kañotakana shintaririra ovisha isentasanotirira irovishate. Pine yoga shintasanotaririra irovishate inkamaventakerityo. \v 12 Kantankicha irirorika sentakerine pashini terira iriro shintemparine intagati ipunatunkani irisentakerira garatyo ikamaventumatiri. Ineimatavakerira garirira ovisha iripokapaakera oga inkenake irishigapanute irovashigantapanutempari ovisha, teranika iriro shintemparine. Impo yogari garirira iragagarantake irogakemparira, yogari itovaire onti intivarokaigakeri parikoti. \v 13 Yogari ipunatunkanirira irisentakerira ovisha ishiganaka, teranika iriro shintemparine, intagatitari ipunatunkani irisentakerira nerotyo tera intsarogakagempari. \p \v 14 “Nanti shintasanoigaririra novishate nokantakani nosentasanoigiri, aikiro noneasanoigiri. Ario ikañoigaka iriroegi ineaigana, \v 15 kañotaka Apa ineanara naro, impo ario nokañota naro noneiri. Aikiro nonkamaventakeri novishate. \v 16 Maika aiñokya pashini novishate inagetake parikotipageku, kantankicha naro namaigakerityo nontentagaigakerira itovaire, inkematsaigakenatari nonkaemaigakerira. Impo nampatoitakerira maganiro panirotyo naro nosentasanoigakeri. \s1 Ikantakera Jeso tsikyata inkamake \p \v 17 “Narori tsikyata nonkamaventakeri novishate kameti nanianaera, irorotari itasanotantanarira Apa. \v 18 Gara tyani gaveatsi irogamagakenara tsikyata, tsikyatatyo nonkantake naro tyati nonkamantakempa. Irirotari kantakena Apa nonkañotakempara maika, nerotyo maika nagaveaketyo nonkamanakera aikiro nanianaera.” \p \v 19 Impo ikemaigavakerira jorioegi ikantakera maika ogatyo ikenaigake tenige inkemavakagaigaempa. \v 20 Ikantaigaketari tovaini: \p —¿Tyara okantakara pikematsaigakerira?, ontitari itimagutakeri kamagarini, aikiro onti ipigatake. \p \v 21 Kantankicha pashinikyatyo kantankitsi: \p —Tyanirika itimagutake kamagarini ¿matsi ario inkañotake iriniakera maika? ¿Matsi iragaveake kamagarini ineakagakerira terira inee? \s1 Jorioegi ikisaigakerira Jeso \p \v 22 Antari okatsinkagitetanaira yogari jorioegi yapatoventaigaaro iviesetaegite Jerosarenku isureigaarora osaankantaaganirira ivanko Tasorintsi pairani ashirikotaaganira irashi irirori. \v 23 Yogari Jeso yanuivagetake kara sotsi ivankoku Tasorintsi ovetsaenkakara otinkamipoa okakaratsenkoatakera okantaganirira Irashi Saromon. \v 24 Yogari jorioegi yapatoventaiganakari ikantaigiri: \p —Nogiaiginityo karanki tekyaenka pinkamantumaigena tyanimpatyora viro. Virorika ikogakagake Tasorintsi pimpegakempara Nogoveenkariegite atsi kamantasanoigenanityo maika. \p \v 25 Irirori ikantaigiri: \p —Matakaniroro nokamantaigavetakempi tera pinkematsaigena. Aikiro novetsikagevetakaro magatiro ikantakenarira Apa novetsikakerora kameti pogoigakenaniri. \v 26 Kantankicha viroegi teratyo pinkematsaigena, teranika viroegi novishate. \v 27 Yogari nashiegi novishate ikemaigana noniira, aikiro yogiaigana. Narokya noneasanoigiri. \v 28 Maika noganiaigakeri ganiri ineimaigairo igamane onti inkantakani intimaigake. Garatyo tyani gapitsatumaiganari. \v 29 Irirotari paigakenari Apa visaigiririra maganiro. Garatyo tyani gapitsatumaigiri. \v 30 Ariotari notentakariri Apa paniro nonaigake. \p \v 31 Impo iriroegi yagutaiganaatyo aikiro mapu impitankaigakerimera. \v 32 Kantankicha Jeso ikantaigiri: \p —Narori yagaveakagakena Apa novetsikagetakera posantepage kametiripage pineaigakero viroegi. Maika ¿tyatityora pimpitankaviigakena? \p \v 33 Iriroegi ikantaigiri: \p —Garatyo iroro nopitankaviigimpi tatarika oita povetsikakerira kametiri, ontityo noneaigakera tera pimpinkatsateri Tasorintsi. Matsigenka pinavetaka kantankicha onti pikañotagumanatanakari irirori. \p \v 34 Ikantaigutarityo Jeso: \p —Ogari itsirinkakagantakempirira Tasorintsi pogiatakoigakerira viroegi oniakotakeri joeseegi pairaninirira. ¿Matsi tera onkante: ‘Naro nokantake vintiegi tasorintsi’? \v 35 Ogotunkanitari magatiro Itsirinkakagantirira Tasorintsi gara tyani kantumatatsi tera iroro arisano, aikiro iriro kantankitsi yogaegi ipaigakeririra Iriniane intiegi tasorintsi. \v 36 Irirotari kogakagakena intigankakenara aka kipatsiku ¿tyara okantakara pikantaigakera tera nompinkatsateri Tasorintsi nokantakera nanti Itomi? \v 37 Maika terika novetsikero kañorira yovetsikirira Apa garatyo pikematsaigana. \v 38 Kantankicha maika novetsikakerotari, nerotyo garika pikematsaigavetana nokantaigakempira maika, pinkematsaigakenatyo pineaigakerotari novetsikagetakerira kameti pogotasanoigakeniri ikantakani itentasanotana Apa, ario nokañota naro nokantakani notentasanotari. \p \v 39 Ikogaigavetaatyo aikiro iragaigakerimera iramaiganakerira irogakagantaigakerira kantankicha irirori asatyo ipegapitsaigakari. \p \v 40 Impogini Jeso ipiganaa intati Jororanku yogiviatantavagetakera Joan okyara, ario itimapaake kara. \v 41 Iaigake tovaini matsigenkaegi ineaigakerira ikantaigake: \p —Yogari Joan teratyo irovetsikavetempa terira oneimagetenkani, kantankicha antari ikamantakotakerira yoga ikantasanotakeniroro. \p \v 42 Ovashi ikematsaigakeri kara tovaini. \c 11 \s1 Ikamakera Irasaro \p \v 1 Itimake paniro surari ipaita Irasaro. Onti itimi Vetaniaku itentaigarora iritsiroegi. Paniro opaita Maria, ogari apitene opaita Mareta. Irirori imantsigavagetake. \v 2 Ogari Maria irorotari sagutantakaririra Atinkami kasankaari ivonkitiku impo osevonkitiantaari ogishi. \v 3 Impo iroroegi okamantakagantaigakeri Jeso imantsigatakera iamigote. \v 4 Yogari Jeso ikemakotakerira ikanti: \p —Ogari mantsigarintsi gakeririra tera ario ompokashiteri ogamagakerira, onti okañotaka maika kameti oneakenkaniniri pairo yagaveavageti Tasorintsi, aikiro ogotasanotakenkanira pairo nagaveavageti, nantitari Itomi. \p \v 5 Yogari Jeso itasanovetarotyo Mareta ontiri ovirentote intiri aikiro Irasaro, \v 6 kantankicha ikemakovetakarityo imantsigatakera teratyo iriate, onti imaganai piteti kutagiteri anta inakera. \v 7 Impogini ikantaigiri irogamereegi: \p —Tsame aigaera Joreaku. \p \v 8 Yogari irogamereegi ikantaigiri: \p —Gotagantatsirira, vikyaenkatari ikogaigavetaka jorioegi timaigatsirira kara impitankaigakempimera anta. ¿Matsi ario pimpiganae aikiro? \p \v 9 Irirori ikantaigiri: \p —Tekyara irishonke poreatsiri ¿matsi tera onkutagitete 12 ora? Tyanirika nuitatsi kutagiteriku tera irontivatumatempa, okoneagitetaketari. \v 10 Kantankicha tyanirika nuitatsine tsitenigetiku irontivatakempa, teranika onkoneagitete onti apavatsaasetaka. \p \v 11 Impo ikanti: \p —Yogari amigoegite Irasaro magake, kantankicha noatake nogireaaterira. \p \v 12 Iriroegi ikantaigiri: \p —Notinkami, iroroventi irovegaemparorokari nerotyo imagantakarira. \p \v 13 Antari ikantakera Jeso: “Magake”, onti iniakotake igamane, kantankicha iriroegi teratyo inkemaigavakeri, onti ineaigiri arisanori imagake. \v 14 Impo ikamantasanoigakeri ikantaigiri: \p —Mataka kamake. \v 15 Matsi ariokonatyo okañotaka maika tera ario none naro anta kameti pinkematsaigakenaniri viroegi pineaigakerora novetsikakerira. Kantankicha maika tsame aigakera ankamosoigakerira. \p \v 16 Iniamatanaketyo Tomashi Piteanintacharira ikantaigiri itovaire irogamereegi Jeso: \p —Iroroventi tsamenityo aigakera antentagaiganaemparira Jeso ankamaigakera aroegi aikiro. \s1 Jeso inti ganiantatsirira \p \v 17 Impo yogonketapaakara Jeso ikemakotapaakeri Irasaro atake imagakotanake 4 kutagiteri ikitatunkanira. \v 18 Ogari Vetania ochoenitakotakaro Jerosaren ariorika onake 3 kirometero. \v 19 Ario inaigake kara Vetaniaku tovaini jorioegi pokaigankitsirira irogishineaigakerora Mareta ontiri Maria okenkisureakoigakarira iariri. \v 20 Ogari Mareta okemakotavakerira Jeso pokapaake oatake otonkivoavakarira, kantankicha ogari Maria tera oate, onti opitai pankotsiku. \v 21 Impo otonkivoavakarira Mareta okantavakeri: \p —Notinkami, ariome pinakeme aka gametyo ikami icha. \v 22 Kantankicha maika nogotake tatarika pinkantakeri Tasorintsi inkemakempityo. \p \v 23 Ikantiro Jeso: \p —Iranianae piariri. \p \v 24 Irorori okantiri: \p —Jeeje, nogotake iranianaeniroro impogini iraniaiganaera maganiro kamageigankitsirira. \p \v 25 Kantankicha irirori ikantiro: \p —Narotyo ganiaigaerine maganiro kamageigankitsirira, nantitari ganiantatsirira. Tyanirika kematsatakenane inkamavetakempatyo iranianaetyo. \v 26 Maganiro kematsaiganarira noganiaigakeri inkantakani intimaigake, gara ineimaigairo igamane. ¿Pikematsatakena? \p \v 27 Okantiri: \p —Jeeje, nokematsatakempiniroro, nogotaketari vinti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Nogoveenkariegite. Vinti Itomi Tasorintsi nogiaigakerira. \p \v 28 Impo oatake okantakitirora ovirentote, tsikyani oniagempitatapaakero okanti: \p —Ikantimpi Gotagantatsirira. \p \v 29 Irorotyo okemavakera okantakerora okaviritapanuta oatakera inakera. \v 30 Tekyatanika irogonketempa apatotakara pankotsi, onti inapaake anta okyara otonkivoavakarira Mareta. \v 31 Yogaegiri jorioegi patoventaigakarorira Maria irogishineaigakerora iroro ineaigavakerora okaviritapanutara okontetanakera yogiaiganakero ineaigiri ariori oatake inaira iariri iragaempara. \v 32 Kantankicha irorori onti oatake inakera Jeso otigeroaventapaakari okantiri: \p —Notinkami, ariome pinakeme aka gametyo ikami icha. \p \v 33 Iroro ineavakerora iragakara intiegiri aikiro jorioegi oga ikenake yovankinavagetanakatyo kara. \v 34 Impo ikanti: \p —¿Tyara pogaigairi kara? \p Iriroegi ikantaigiri: \p —Notinkami, atsi tsame pinkamosotakiterira. \p \v 35 Irirori oga ikenake iraganaka. \v 36 Yogari jorioegi ikantaiganake: \p —¡Ojojoo, pairo itasanovagetari! \p \v 37 Kantankicha ikonogagarantaigaka onti ikantaigake: \p —Yagaveaketari ineakagakerira terira inee, ¿matsi tera iragavee irovegaerira Irasaro ganiri ikami? \s1 Jeso yoganiairira Irasaro \p \v 38 Ariompatyo yovankinavagetanakari Jeso. Impo yogonketapaaka imperitanakiku yogantunkanirira, onti itikakotantunkani omarane mapu. \v 39 Impo ikanti irirori: \p —Atsi tatsinkaigero mapu. \p Oniamatanaketyo Mareta okanti: \p —Notinkami, atakerorokari ishititanake, ataketari imagakotanake 4 kutagiteri. \p \v 40 Kantankicha irirori ikantiro: \p —¿Matsi tera nonkantempi inkaara pinkematsatakenarika pineakero iragaveane Tasorintsi? \p \v 41 Impo itatsinkaigakero mapu. Yogari Jeso ineventanaka enoku ikanti: \p —Apa, noshinevagetakatyo kara, pikemakenatari. \v 42 Nogotake omirinka pikemana, kantankicha nokantakera maika onti kameti inkemaigakeniri maganiro yogaegi irogoigakeniri arisano vinti tigankakena. \p \v 43 Iroro ikantakera maika ikaemamatanaketyo ikanti: \p —¡Irasaroo, kontetanae! \p \v 44 Ogatyo ikenake ikontetanake vuataka maganiro kamisatsaku. Imatunkani aikiro irakopageku ontiri igitiku. Antari ivoroku ponataka pañoirontsiku. Ikanti Jeso: \p —Tsaakoigeri iriataera. \s1 Isarianunkanira Jeso iragakagantakenkanira \r (Mt 26.1-5; Mr 14.1-2; Ir 22.1-2) \p \v 45 Impo yogaegi jorioegi giaiganakerorira Maria ineaigakerira Jeso yoganiairira Irasaro ikematsaigakeri tovaini ikantaigake: “Arisanoniroro inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite.” \v 46 Kantankicha ikonogagarantaigaka onti iaigake ikamantaigakerira pariseoegi. \v 47 Impo iriroegi itentaigakari itinkamiegi saseroroteegi ikaemaigakeri maganiro itinkamipage jorioegi yapatoitaigakeri ikantaigiri: \p —¿Tyarikatyo ankantaigakerira?, yovetsikanaketari posante terira oneimagetenkani. \v 48 Garika tyara akantaigiri onti inkematsaiganakeri maganiro inkantaiganakera inti tigankakeri Tasorintsi impegakempara Agoveenkariegite ovashi iripokaiganake iromanoegi irogimamerinkutaigakaerora ivanko Tasorintsi iragutaigapaakaerora agipatsiegite intivarokaigakaera parikoti. \p \v 49 Ario inake kara itinkamisanorira saseroroteegi ipaita Kaipashi. Impo irirori iniamatanaketyo ikanti: \p —Tera pogotumaige viroegi. \v 50 ¿Matsi tera pogoige pairo avisake okametitakera inkamakera paniro ganiri apogereaiga aroegi maganiro? \p \v 51 Antari ikantakera maika teratyo tsikyata iragashitemparo irirori. Intitari itinkamisanorira saseroroteegi intityo niakagakeri Tasorintsi ikantakera inkamaventaigakerira Jeso maganiro jorioegi. \v 52 Kantankicha gara paniro ikamaventaigiri jorioegi. Inkamaventaigakerityo aikiro timageigatsirira parikotipageku terira iriroegi jorioegi, kantankicha ikogakagaigakeritari Tasorintsi impegaigakerira itomiegi kameti intentagavakagaigakempaniri inkematsaigakerira. \v 53 Ovashi isariaiganakari itinkamipage jorioegi irogakagantaigakerira Jeso. \p \v 54 Impo irirori tenige iokotagantavagetaempa itimageigira jorioegi inkenkitsatimovageigaerira, onti iatake parikoti apatotara pankotsi opaita Eperain ochoenitakotakaro osarigagitetapaakera. Ario itimake kara itentaigakarira irogamereegi. \v 55 Atake ochoenitapaaka agakempara iviesetaegite jorioegi okantaganirira Pasekoa. Tovaini jorioegi timageigatsirira kara parikotipageku iaigake Jerosarenku irisaankaigakempara tekyara agempa \v 56 ovashi ikogaigakeri Jeso kara. Antari inaigakera ivankoku Tasorintsi ikantavakagaigaka: \p —¿Tyara pinkantaige? ¿Iripokakerorokari ontirika gara ipoki? \p \v 57 Yogaegiri pariseoegi intiegiri itinkamiegi saseroroteegi ikamantakagantaigakeri maganiro tyanirika neakerine Jeso inkamantaigakerira kameti iragakagantaigakeriniri. \c 12 \s1 Isagutantunkanira Jeso kasankaari \r (Mt 26.6-13; Mr 14.3-9) \p \v 1 Intaganivati 6 kutagiteri agakempara Pasekoa yogari Jeso iatai Vetaniaku itimira Irasaro yoganiairira ikamavetakara. \v 2 Ario kara onkotunkani isekatakempara Jeso, impo ochapinienkatanakera isekataigaka. Yogari Irasaro ario inake kara mesaku itentaigakarira maganiro tentaigakaririra Jeso. Ogari Mareta iroro pakoigakeri. \v 3 Impo okenapaake Maria amakotapaake patakotiro kasankaari ovetsikantunkanirira narero punatasanotacharira. Osagutapaakeri igitiku Jeso ogatyo okenake okasankagitetanake, impo osevonkitiantaari ogishi. \v 4 Ario inake kara Jorashi Ishikariote, irirotari irogamere Jeso gakagantakerineririra impogini. Irirori iniamatanaketyo ikanti: \p \v 5 —¿Tyara okantakara tera ompimantenkani agantakenkanira koriki 300 tenario impaigakenkanira kogakovageigacharira? \p \v 6 Kantankicha teratyo arisano ompaitempa isuretakoigemparira kogakovageigacharira, ontityo ikantake maika ineaketari iriro pagotakoiginiri igorikiegite itovaireegi impo yagagarantutaigakeri. \v 7 Kantankicha Jeso ikantutarityo: \p —Atsi arionenityo, nantitari ogashitake osagutakenara maika, inkitaitakenatari impogini. \v 8 Yogari kogakovageigacharira kantakatari pintentaigaemparira, kantankicha narori garatyo pikantakani pitentaigana. \s1 Isariinkanira Irasaro irogakagantakenkanira \p \v 9 Impogini ikemakoigakerira tovaini jorioegi inakera Jeso Vetaniaku iaigake ineaigakiterira, kantankicha tera paniro iriatashiigeri irirori. Iatashiigakerityo aikiro Irasaro yoganiairira Jeso ikamavetakara. \v 10 Ovashi ikemavakagaigaka itinkamiegi saseroroteegi irogakagantaigakerira aikiro Irasaro, \v 11 ineaigaketari iriro ikemakoigake maganiro ovashi yapakuaiganake tenigera inkematsaigaeri iriroegi, irirokya ikematsaiganake Jeso. \s1 Yogonketanakara Jeso Jerosarenku \r (Mt 21.1-11; Mr 11.1-11; Ir 19.28-40) \p \v 12 Itovaigavageigityo jorioegi kara pokaigankitsirira Jerosarenku irogavisaigakerora Pasekoa. Impo okutagitetanakera ikemakoigavakeri Jeso pokapaake. \v 13 Iriroegi itovishiiganake tsigaroshi iaigakera itonkivoaigavakarira ikaemageigamatityo kara ikantaigi: \p —¡Pairo ikametiti yogaa itigankakerira Tasorintsi impegakempara Igoveenkariegite iseraereegi! ¡Pairo ikavintsaavagetakeri Tasorintsi! \p \v 14 Yogari Jeso yaganakeri akamotiakyanirira ashino ishigakotantanakari, ariotari okantakeri Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti: \q1 \v 15 “Gara pitsarogaigi viroegi Shionkunirira, pokapaaketari Pigoveenkariegite ishigakotantapaakari akamotiakyanirira ashino.” \m \v 16 Kantankicha yogaegiri irogamereegi tera irogoige iroro otsatagunkani otsirinkakotunkanirira, kantankicha impogini iataira Jeso enoku ario pinkante isureiganakaro magatiro ineaigakerira ovashi ikantaigake: “Arisanoniroro iriro oniakotake otsirinkakotunkanirira nerotyo ario ikañotagunkani maika.” \p \v 17 Yogaegiri neaigakeririra Jeso yoganiairira Irasaro ikaemakotairira ikitavetunkanira ikamantageigakeri maganiro, \v 18 nerotyo iatantaigakarira itonkivoaigavakarira Jeso. \v 19 Yogaegiri pariseoegi ikantavakagaiganaka: \p —Nero nokantira tyampa ankantaigakempara maika. ¡Pineaigakeriniroro maika maganirosanotyo ishineventaiganakari! \s1 Ikogaigakera guriegoegi ineaigakerira Jeso \p \v 20 Iatagarantaigake aikiro guriegoegi Jerosarenku irogavisaigakiterora Pasekoa. \v 21 Iriroegi iaigake inakera Jeripe poniankicharira Vetsairaku Garireaku ikantaigiri: \p —Nokogaigake noneaigakerira Jeso. \p \v 22 Impo yogari Jeripe iatake ikamantakerira Anturishi ovashi itentanakari iaigakera ikamantaigakerira Jeso. \v 23 Impo irirori ikantaigiri: \p —Maika atake aganaka inkoveenkatagaerira Tasorintsi Kañotasanotakaririra Matsigenka, inkamaketari impo iranianaera iriataera iriroku. \v 24 Maika nonkamantasanoigakempi ario onkañotakempa maika, garika opankitagani turigoki garatyo otovaigi kantakanityo onkañotakempara pakitsotiro onake. Antari ompankitakenkanirika ompegavetakempatyo oga okitsoki, kantankicha ogatyo ontovaiganake onkitsokitanakera, oshivokanaketari oga okitsoki. \v 25 Ario okañotaka maika tyanirika intagati ikogake irovetsikagetakera tatarika ikogagetakerira irirori ikiirotyo kañotagantanankicha, kantankicha yogari kogankitsirira irovetsikakerora nokogagetirira naro, iriro pinkante nonkavintsaavagetakeri, aikiro inkantakani intimake. \v 26 Tyanirika kogankitsi irovetsikakera nokogagetirira naro irorotyo impiriniventake, impogini intimake naroku, imirinkatari vetsikatsirira nokogagetirira naro, irishineventakempari Apa inkantakerira: ‘Kametitake, maika taina naroku pishinevagetakempara.’ \p \v 27 “Maikari maika novankinavagetakatyo kara, kantankicha ¿ario tyara nonkante? Garorokari nokantumati: ‘Apa, pogavisaakotaenara ganiri natsipereavageti nonkamakera’, irorotari nopokashitake. \v 28 Apa, neakagaigeri maganiro arisano pagaveavageti kameti irishineventaigakempiniri.” \p Impo inianake Tasorintsi enoku ikanti: “Matakaniroro noneakagaigakeri, kantankicha impo noneakagaigaeri aikiro.” \p \v 29 Iroro ikemaigakerira maganiro patoventaigakaririra Jeso ikonogagarantaigaka ikantaiganake: \p —Onti kareti. \p Kantankicha pashinikya kantaiganankitsi: \p —Inti niakeri isaankariite Tasorintsi. \p \v 30 Yogari Jeso ikantaigiri: \p —Tera ario onienkani nonkemakerora naro, ontityo oniinkani pinkemaigakerora viroegi. \v 31 Maika gapaaka inkañotagantaigakenkanira maganiro kisaigakenarira, aikiro iragaveakenkanira shintaigaririra maganiro kañovageigacharira. \v 32 Antari irogaenokakoitakenara inkentakoitakenara ario pinkante nonkematsatagaigakeri maganiro ikogakagaigakerira Apa inkematsaigakenara. \p \v 33 Antari ikantakera maika onti ikamantantakera tyara inkantakenkani irogamagakenkanira. \p \v 34 Yogaegiri patoventaigakaririra ikantaigiri: \p —Kogapage okantake itsirinkakagantaigakenarira Tasorintsi yogari intigankakerira impegakempara Agoveenkariegite gara ineimatiro igamane. Maika ¿tyara okantakara pikantakera irogaenokakotakenkani Kañotasanotakaririra Matsigenka inkentakotakenkanira? ¿Matsi tyanimpatyora yoga Kañotasanotakaririra Matsigenka? \p \v 35 Yogari Jeso ikantaigiri: \p —Maikari maika aiñokya pikutagitetakoigi, kantankicha gara samani okañota maika. Irorotari nonkantantaigakempirira kametitake panuivageigakera maika aityokyara okutagiteti ganiri okomutagaigimpi pavatsaari. Antari panuitera pavatsaariku gara pogoti tyara piatake. \v 36 Narotari kutagitetakoigakempi, maika pinkematsaigakenara aiñokyara notentaigimpi kameti pimpegaigakempara itomiegi Tasorintsi. \p Impo iroro ikantakera Jeso maika iatake yomanapitsaigakarira. \s1 Jorioegi tera inkematsaigeri Jeso \p \v 37 Yogari Jeso yovetsikagevetakatyo posantepage terira oneimagetenkani ineakagaigakerira maganiro, kantankicha iriroegi teratyo inkematsaigeri ikantakera: “Nanti Itomi Tasorintsi.” \v 38 Onti okañotaka maika kameti ontsatagakenkanira itsirinkakerira kamantantatsirira Isaiashi okanti: \q1 “Notinkami, nokenkitsaigavetakaro piniane kantankicha teratyo tyani kematsatumaigenane. \q1 Pogikoneatimoigavetakari pagaveane kantankicha teratyo inkematsatumaigempi.” \m \v 39 Okañotantakarira maika tera iragaveaige inkematsaigakera, ariotari ikantakeri Isaiashi aikiro itsirinkakera ikanti: \q1 \v 40 “Yogari Tasorintsi tyarika ikantakoigakeri kameti ganiri yogoigi, \q1 kañomataka ontinirikatyo tenige ineaigae, \q1 aikiro kañomataka tenirikatyo ontimumate isureegi. \q1 Ikañoigakeri maika kameti ganiri ineantaigaro iroki, \q1 aikiro ganiri ikemaigavakero iriniane iragaigavakerora isureku, \q1 ontiri aikiro ganiri ikantatigaiga kameti nogavisaakoigakerira.” \m \v 41 Yogari Isaiashi ikantake maika ineakeritari Jeso pairo ikoveenkavageti nerotyo ikamantakotantakaririra. \p \v 42 Okañovetakatyo maika kantankicha itimaigaketyo tovaini itinkamipage jorioegi kantaigankitsirira Jeso inti Ikogakagakerira Tasorintsi impegakempara Igoveenkariegite, kantankicha maireni ikantaigake maika ipinkaigakeritari pariseoegi ganiri ikantaviigiri inkiaigaera pankotsiku yapatoitantaigarira. \v 43 Ontitari ikogasanoigake irishineventaigakemparira matsigenkaegi, avisakero ikogaigakera irishineventaigakemparira Tasorintsi. \s1 Inkisashiigakenkani maganiro garira ikematsaigiri Jeso \p \v 44 Impogini inianake Jeso imaraenkarikatyo kara ikanti: “Tyanirika kematsatakena tera paniro inkematsatena naro, intityo ikematsatake aikiro tigankakenarira. \v 45 Ario ikañotaka neakenarira, kañomataka ontinirikatyo ineakeri aikiro tigankakenarira. \v 46 Narori onti nopokashitake nogotagaigakerira maganiro tyara inkantaigakempa kameti irogavisaakoigakeriniri Tasorintsi, kañomataka ontinirikatyo nopokashitake nonkutagitetakoigakerira ganigeniri yapavatsaasetakoigaa maganiro kematsaigakenanerira. \v 47 Kantankicha tyanirika kemisantavetakenane impo gara ikematsatana garatyo naro kisakagantiri, teranika iroro nompokashite nonkisakagantaigakerira matsigenkaegi, ontitari nopokashitake nogavisaakoigakerira. \v 48 Kantankicha maganiro garira ishineventaigana, aikiro gara ikogaigi inkematsaigakenara inkisashiigakenkani impogini inkantakera Tasorintsi tyara inkantaigakenkani maganiro matsigenkaegi, teranika inkematsaigeronika noniane. \v 49 Teranika tsikyata nagashitemparo naro magatiro tatarika oita nokantake nogotagantakera, intitari kantakena Apa tigankakenarira. \v 50 Naro nogotake magatiro ikantirira Apa onti oganiaigakeri maganiro kematsaigakeronerira, nerotyo omirinka nokantaigimpi tatarika oita ikantakena nonkantaigakempira.” \c 13 \s1 Jeso ikivavonkitiigakeri irogamereegi \p \v 1 Impogini yogari Jeso ineavakera aganakara Pasekoa, irirori yogotake iroro inkamantakempa iriataera enoku Irirku. Kantankicha ariompatyo itasanoiganakariri irogamereegi isuretakotasanoiganakarira, igantagatari itasanoigakarira, iriroegitari itentavageigarira aka kipatsiku. \p \v 2-4 Yogari kamagarini mataka iniasurentakeri Jorashi, itomi Sumo Ishikariote, ikantakerira imparantakemparira Jeso iragakagantakerira. Kantankicha Jeso yogotake onti iponiaka Tasorintsiku impogini impiganae iriroku, irirotari tigankakeri ikantakerira iragaveavagetakerora magatiro. Nerotyo isekatavageigakara mesaku katsiketyo ikaviritanaka isapokanakaro imanchaki enokutirira yaganake osetantaganirira yavuatakaro itsakiku. \v 5 Impo isake nia okivantaganiriraku ikivavonkitiigakeri irogamereegi impo isevonkitiantaigaari osetantaganirira yavuatakarira. \p \v 6 Impo iroro inkivavonkititakerimera Sumo Perero irirori ikantiri: \p —Notinkami, ¿matsi ario pinkivavonkititanakenara naro aikiro? \p \v 7 Yogari Jeso ikantiri: \p —Maika tekyatanika pogotero tyara nokantakara nokañotakerora maika, kantankicha impoginityo pogotanakero. \p \v 8 Kantankicha Perero ikantirityo: \p —¡Narori garatyo pikivavonkititumatana! \p Ikantiri Jeso: \p —Garika nokivavonkititimpi garatyo notentavagetaimpi. \p \v 9 Impo ovashi ikantake Sumo Perero: \p —Notinkami, ¡iroroventi garatyo intagati pikivavonkititana! ¡Pinkivakotakenatyo aikiro impo pimatakero nogito irorori! \p \v 10 Kantankicha Jeso ikantiri: \p —Yogari ikyaenkarira kaatankitsi tera inkogakotempa inkivaempara maganiro, matakatari saankake. Intagatityo inkivavonkititakempa. Maika viroegi saankaigavetakavi, kantankicha teratyo maganiro pisaankaige. \p \v 11 Ikantake: “Teratyo maganiro pisaankaige”, yogotaketari tyani gakagantakerine. \v 12 Impo yagatakera ikivavonkitiigakerira yogagutanaa imanchaki iatai ipirinitaira mesaku impo ikantaigiri: \p —¿Maika viroegi pogoigake tyara okantaka nokañoigakempira maika? \v 13 Viroegi onti pikantaigana: ‘Gotagantatsirira’, aikiro pikantaigana: ‘Notinkami.’ Pikantasanoigakeniroro. \v 14 Kañotari maika nanti nonavetaka gotagaimpirira, aikiro nanti nonavetaka Pitinkamiegi, kantankicha nokivavonkitiigakempityo, virompaegirorokari pairo pinkivavonkitivakagaigakempa. \v 15 Naro onti nokañotakero maika kameti pineakoigakenaniri pimaigakempara viroegi pinkañoigakenara naro maika. \v 16 Maika nonkamantasanoigakempi tera intimumate nampiriantsi iravisakerira nampitaririra. Ario ikañota itigankaganirira tera iravisumateri tigankakeririra. \v 17 Maika pogoigakerorika oka nokantaigakempirira, impo pimaiganakempa viroegi aikiro, ario pinkante pishinevageigakempatyo. \p \v 18 “Tera ario nonkantaigempi maganiro, nogotaketari tyani nokogakagaigake nompegasanoigakerira nogamereegi. Kantankicha ontsataganakempatyo okantakerira Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti: ‘Yogari sekatakotakenarira iparantakena.’ \v 19 Onti nokamantaigakempi maika tekyara ontsatagempa kameti impogini ontsatagakempara pogoigakeniri inti tigankakena Tasorintsi. \v 20 Maika nonkamantasanoigakempi tyanirika shineventakemparine nontigankakerira nanti irishineventakempa, aikiro tyanirika shineventakenane naro inti irishineventakempa tigankakenarira.” \s1 Jeso ikantake iragakagantakerira Jorashi \r (Mt 26.20-25; Mr 14.17-21; Ir 22.21-23) \p \v 21 Impo iroro ikantakera Jeso maika ogatyo ikenake ikenkisureavagetanaka ikamantasanoigakeri ikantaigiri: \p —Maika nonkamantasanoigakempi, paniro viroegi pagakagantakena paita. \p \v 22 Ogatyo ikenaigake irogamereegi ikamaguvakagaiganaka, teranika irogoige tyani iniakotake. \v 23 Yogari irogamere itasanotarira Jeso aiño ipirinitake inampinaku isekatavageigakara. \v 24 Yogari Sumo Perero itimeroakitashitakari kameti inkantakerira Jeso tyanirika iniakotake. \v 25 Impo irirori yaiñonitasanotanakari Jeso ikantiri: \p —Notinkami, ¿tyani? \p \v 26 Ikanti Jeso: \p —Maika nontsiantakero oka pan impo tyanirika nompake irirotari. \p Impo ario ikañotakero itsiantakero ipakeri Jorashi, itomi Sumo Ishikariote. \v 27 Impo irorotyo yogakarora ogatyo ikenake itinkamitanakari Satanashi. Yogari Jeso ikantiri: \p —Tatarika povetsikake katimateronityo. \p \v 28 Kantankicha yogari itovaireegi irogamereegi Jeso tentaigakaririra isekataigakara teratyo irogoige tyara okanta ikantakerira maika. \v 29 Ikonogagarantaigaka ineaigiri ariori ikantakeri iriatakera impunaventagetakitera irogaigakemparira, ontirika impaigakerira koriki kogakovageigacharira. Irirotari pagotakoiginiri igorikiegite itovaire. \v 30 Impo yagatanakera yogakarora pan itsiantakeneririra Jeso akya ikontetapanuti. Atake apavatsaanaka. \s1 Jeso ikantaiganairira intavakagasanoigaempara \p \v 31 Impo iroro ikontetanakera Jorashi ikanti Jeso: \p —Maikari maika atake aganaka ineakenkanira Kañotasanotakaririra Matsigenka pairo yavisake yagaveavagetira ovashi iroro onkenantakempa ineakenkanira Tasorintsi irirori aikiro pairo yavisake yagaveavagetira. \v 32 Antari ineakenkanirika Tasorintsi yagaveavagetira, ario inkañotakempa irirori ineakagaigakerira maganiro arisano yagaveavagetira Kañotasanotakaririra Matsigenka, shintsityo ineakagaigakeri. \v 33 Notomiegi, maika gara samani notentaigaimpi. Impogini pinkogaigavetaena, kantankicha gara pagaveaigi piaigera tyarika noatae naro. Ariotari nokantaigakeriri itinkamipage jorioegi iriroegi aikiro. \v 34 Maika nokogake nonkantaiganaempira pinkantakanira pintavakagasanoigaempa. Ariotari nokañotakari naro notasanoigimpira, ariotyo pinkañoigakempa viroegi aikiro pintavakagasanoigakempara. \v 35 Pinkañoigakemparika maika pintavakagasanoigakempara ario pinkante irogoigake maganiro vintiegi nogamereegi. \s1 Jeso ikamantakerira Perero interatakotakerira \r (Mt 26.31-35; Mr 14.27-31; Ir 22.31-34) \p \v 36 Impo yogari Sumo Perero ikantiri Jeso: \p —Notinkami, ¿tyara piatake? \p Irirori ikantiri: \p —Tyarika noatake naro, gatata pagavei piatera viro, kantankicha impogini ario pinkante piatake. \p \v 37 Irirori ikantiri: \p —Notinkami, ¿tyara okantakara gara nagavei noatakera maika nogiatanakempira? ¡Narori nonkamaventakempityo! \p \v 38 Yogari Jeso ikantiri: \p —¿Arisano pinkamaventakena? Maika nonkamantasanotakempi, paita tekyara irinie atava pinteratakotakena mavati. \c 14 \s1 Jeso inti avotsi \p \v 1 “Maika gara pikenkisureavageiga. Kematsatasanoigeri Tasorintsi, aikiro kematsatasanoigena naro. \v 2 Antari itimira Apa otovaigavageti pankotsi. Antari gamera otimi gametyo nokanti aityo. Maika noatake novetsikaigakempirora kameti pintimantaigapaakemparora impogini. \v 3 Impogini noatakera novetsikaigutempirora nompigaate nagaigutempira kameti piaigakeniri pintimaigakera anta naroku. \v 4 Viroegi pogoigake tyara noatake, aikiro pineaigakero avotsi.” \p \v 5 Ikantiri Tomashi: \p —Notinkami, tera nogoigenika tyarika piatake, ¿ario tyara nonkantaigakempara noneaigakerora avotsi? \p \v 6 Yogari Jeso ikantiri: \p —Nantitari avotsi, aikiro nanti gotagaigakempirira arisanorira, aikiro nanti ganiantatsirira. Garatyo tyani gaveimatatsi iriatakera Apaku garira ikematsatana naro. \v 7 Viroegi pogoigakename naro pogoigakerimetyo Apa irirori, kantankicha mataka pogoigakeri, pineaigakeritari. \p \v 8 Iniamatanaketyo Jeripe ikanti: \p —Notinkami, atsi okotagaigenari Piri kameti noshineigaempaniri. \p \v 9 Ikantiri Jeso: \p —Jeripe, notentaigakempini karanki. ¿Tekya pineasanotena? Tyanirika neakena naro ineakerityo aikiro Apa. Maika ¿tyara okantakara pikantakenara nokotagaigakempirira Apa? \v 10 ¿Matsi tera pogote naro notentasanotari Apa, irirokya Apa itentasanotana? Magatiro nokantaigimpirira tera tsikyata nagashitemparo naro, itentasanotakenatari Apa nerotyo magatiro novetsikagetirira irirotyo vetsikagetakero. \v 11 Maika pinkematsaigakenara nokantaigakempira naro notentasanotari Apa, irirokya Apa itentasanotana naro. Garika pikogaigi pinkematsaigakenara pikemaigakera nokantaigakempirira maika, kematsaigenatyo pineaigakerotari magatiro novetsikagetakerira. \v 12 Maika nonkamantasanoigakempi tyanirika kematsatakenane inkañotakena naro irovetsikagetakera posante kañorira novetsikagetirira, aikiro irovetsikagetaketyo pashini pairo avisagetakero novetsikagetakerira naro, noataetari Apaku. \v 13 Vintiegitari nashiegi tatarika oita pineviigakeri Apa, narori novetsikakerotyo kameti oneakenkaniniri pairora yagaveavageti irirori. \v 14 Naro novetsikakerotyo tatarika pineviigakena, vintiegitari nashiegi. \s1 Jeso ikantaiganakerira intigankakerira Isure Tasorintsi intimasurentaigakerira \p \v 15 “Pitasanoigakenarika viroegi atsi tsatagaigerotyo nokantaigakempirira. \v 16 Narori nonkantakeri Apa intigankakera pashini Mutakotantatsirira inkantakanira intimasurentaigakempi garatyo iokumaigimpi. \v 17 Irirotari Isure Tasorintsi gotagaigakempironerira arisanorira. Yogaegiri terira inkematsaigeri Tasorintsi garatyo ikogumaigi inkematsaigakerira irirori aikiro, teranika ineaigeri aikiro tera irogoigeri, kantankicha viroegi pogoigiri, ariotari itentaigakempiri impo inkantakani intimasurentaigakempi. \p \v 18 “Gara novashigantaigimpi nompigashiigaempityo. \v 19 Gara samani ineaigaana terira inkematsaigena, kantankicha viroegi pineaigaenatyo. Narori nokantakanitari notimi, nerotyo ario pinkañoigake viroegi aikiro pinkantakanityo pintimaigake. \v 20 Antari nontigankakerira Isure Tasorintsi intimasurentaigakempira ario pogoiganake arisano naro notentasanotari Apa. Ario pikañoigaka viroegi pitentasanoigakena, narokya tentasanoigakempi. \v 21 Yogari gotakerorira nokogagetirira naro impo itsatagakero iriro tasanotakena. Yogari Apa intasanotakempari tasanotanarira. Ario nonkañotakempa naro nontasanotakempari, aikiro nontentasanotakempari kameti irogotasanotakenaniri.” \p \v 22 Iniamatanaketyo irapitene Jorashi terira iriro Ishikariote ikantiri Jeso: \p —Notinkami, ¿tyara okantakara intagani naroegi pintentasanoigakempa nogotasanoigakempiniri, yogaegiri terira inkematsaigempi gara pitentasanoigari? \p \v 23 Ikantiri Jeso: \p —Tyanirika tasanotana itsatagiro nokantagetakerira. Yogari Apa intasanotakempari. Naro nontentakempari Apa nompokaigakera nontimasurentaigakerira. \v 24 Yogari terira intena tera intsatagero nokantagetakerira. Tera tsikyata nagashitemparo nokantaigakempirira maika, intityo kantakena Apa tigankakenarira. \p \v 25 “Onti nokantaiganakempi magatiro maika aiñokyanara notentaigimpi. \v 26 Kantankicha impogini yogari Apa intigankakeri Isure intimasurentaigakempira irimutakoigakempira, ineaigakempitari pikematsaiganara. Antari iripokakera irogotagaigakempi magatiro, aikiro isuretagaigakempiro nokantaigakempirira maika. \p \v 27 “Maika nogishineaiganakempi kameti ganiri povankinavageiga onti pinkañoigakena naro tera tatoita novankinaventempa. Narori teranika ario nonkañoigempari yogishineantaigira matsigenkaegi. Gara pikenkisureavageiga, aikiro gara pitsarogaigi. \v 28 Maika pikemaigakena nokantakera noatake, kantankicha nompigashiigaempi. Arisanomera pintasanoigakena pishineiganakempamerorokari pikemaigakenara nokantakera noatae enoku Apaku, pairotari yavisakena. \v 29 Onti nokantaigakempi maika tekyara agempa noatantaemparira kameti impogini aganakempara pogoigakeniri arisano nokantasanotake. \p \v 30 “Maika gara samani nokenkitsavageigaimpi, pokapaaketari shintaigaririra terira inkematsaige. Teratyo iragaveavetena, \v 31 kantankicha ariotyo onkañotakempa maika kameti irogoigakeniri maganiro naro notasanotari Apa, aikiro notsatagagetiro magatiro ikantakenarira. \p “Maika kaviriiganake tsame. \c 15 \s1 Ikantakotakara Jeso ikañotagaka otsiti ova \p \v 1 “Narori kañomatakana otsitisanorira ova. Yogari Apa inti kañomataka tsamaitakotirorira. \v 2 Irirori yovatutsagetakero kamatsagetankitsirira terira ontimantemparo okitsoki. Ogari otovaire timankitsirira onti ipireagetakero kameti ontimasanotakeniri. \v 3 Maika viroegi mataka saankaigakevi pikañovageigara, ontitari saankaigakempi noniane nogotagaigakempirira. \v 4 Pinkantakanira pintentasanoigakena, impo ario nonkañotakempa naro nonkantakanityo nontentasanoigakempi. Pine oga otsegotsa ova garira oshitikaro otsiti garatyo otimi okitsoki, ario tyara onkantakempara ontimakera tsikyata. Ario pikañoigaka viroegi garika pitentasanoigana garatyo pagaveimaigi tsikyata pintimaigakera kameti povetsikaigakera ikogagetirira Tasorintsi. \p \v 5 “Narori nanti otsiti, viroegiri vintiegi otsegotsa. Yogari ikantakanirira itentasanotana, ario nokañota naro nokantakani notentasanotari irirori ovashi itimake kameti yovetsikagetiro ikogagetirira Tasorintsi, gatanika tatoita pagaveimaigi viroegi tsikyata. \v 6 Yogari garira itentasanotana onti inkañotakemparo otsegotsa ova ovatutsataganira okunkani parikoti impo oroganakera apatotunkani otagunkanira. \p \v 7 “Maika viroegi pinkantakanirika pintentasanoigakena, aikiro garika pimagisantaigiro nogotagaigakempirira yogari Apa impaigakempityo tatarika oita pineviigakeri. \v 8 Antari pintimaigakerika kameti povetsikaigakera ikogagetirira Apa ario pinkante ineakenkani irirori pairo yagaveavageti ovashi irishineventakenkani. Ario pinkañoigakempa viroegi ineaigakempi maganiro arisano vintiegi nogamereegisanorira. \v 9 Naro notasanoigimpi viroegi nokañotakari Apa itasanotanara. Maika pinkantakanira pintsatagageigakero nokantaigakempirira kameti nonkantakaniniri nontasanoigakempi. \v 10 Kañotari naro notsatagirora ikantagetanarira Apa impo irirori ikantakani itasanotana, ario pinkañoigake viroegi pintsatagaigakerorika nokantaigakempirira, naro nonkantakanityo nontasanoigakempi. \p \v 11 “Onti nokantaigakempi maika kameti nogishineaigakempiniri pishinevageigakempara. \v 12 Maika onti nokogake pinkantakanira pintavakagasanoigakempa pinkañoigakenara naro notasanoigimpira. \v 13 Tyanirika kamaventiri iamigote arisanotyo opaitaka itasanotakarira. Garatyo itimumati pashini visakerinerira irirori intasanotantakempara. \v 14 Antari pintsatagaigakerorika nokantaigakempirira vintiegi noamigoegite. \v 15 Maika tenige nonkantaigaempi nonampiriaegi, yogari nampiriantsi teranika irogotero magatiro yantagetirira shintaririra, nerotyo viroegi onti nokantaigakempi noamigoegite, nogotagaigakempirotari magatiro ikantagetakenarira Apa. \v 16 Tera viroegi kogakagaigenane nompegakempara pitinkamiegi. Nantityo kogakagaigakempi pimpegaigakempara nogamereegi pintimaigakera kameti povetsikaigakera ikogagetirira Tasorintsi pinkantakanira pinkañoigakempa maika. Impo irirori impaigakempityo magatiro tatarika oita pineviigakeri vintiegitari nashiegi. \v 17 Ogari nokogasanotakerira pintsatagaigakerora onti oka: Pinkantakanira pintavakagasanoigakempa. \s1 Terira inkematsaige inkisaigakeri kematsaigiririra Jeso \p \v 18 “Pineaigavakeririka inkisaiganakempira terira inkematsaige atsi sureigaemparotyo naketyo ikisaigake. \v 19 Antari gamera pikematsaigana viroegi yogaegiri terira inkematsaige irishineigakempimetyo inkañotagaigakempira ishinevakagaigara iriroegi. Kantankicha naro nokogakagaigakempi pinkematsaigakenara nerotyo ikisantaigakempirira, tenigetari pinkañoigaempari iriroegi. \v 20 Sureigaemparo nokantaigakempira nokanti: ‘Yogari nampiriantsi tera iravisumateri nampitaririra.’ Nerotyo maika yatsipereakagaigakenara naro ariotyo inkañoigakempi viroegi aikiro iratsipereakagaigakempira. Ontirika ikematsaigakena nogotagaigakerira ariotyo inkañoigakempi viroegi aikiro inkematsaigakempira. \v 21 Ariotyo inkañotagaigakempi maika inkisaviigakempirora pikematsaigakenara, teranika irogoigeri tigankakenarira. \p \v 22 “Antari gamera nopoki nogotagaigakerira ario gametyo ikanti Apa inkisavitasanoigakerira ineakera tera inkematsaigena, kantankicha maika nopokaketari nogotagaigakerira nerotyo gara yagaveaigi inkantaigakera: ‘Tera nogoigenika tyani tigankakeri, nokañotantaigakarorira maika.’ \v 23 Maganirotari kisaiganarira naro ikisaigakeri aikiro Apa. \v 24 Ario okañotaka aikiro gamera noneakagaigiri posantepage terira ovetsikumagetenkani gametyo ikanti Apa inkisaviigakerira ineakera tera inkematsaigena, kantankicha maika inkisaigakenkanityo, ineaigavetakarotari novetsikagetakerira kantankicha atanatsityo ikisaiganakenara naro intiri Apa. \v 25 Ariotyo okañotaka maika kameti ontsatagakenkanira okantira itsirinkakagantaigakeneririra Tasorintsi okanti: ‘Onti ikisaigakena kogapage.’ \p \v 26 “Impogini nonkantakeri Apa intigankakerira Isure intimasurentaigakempira, irirotari mutakoigakempine, aikiro iriro gotagaigakempirone arisanorira. Antari iripokakera inkamantakotakena. \v 27 Ario pinkañoigake viroegi pinkamantakoigakena, pitentavageigakenatari nakyaenkara tsititanakero nokenkitsavagetanakera kigonkero maika. \c 16 \p \v 1 “Maika nokantaigakempi magatiro oka kameti ganiri papakuaiganai pikematsaigakenara. \v 2 Inkantaviigakempirotari pinkiaigaera pankotsiku yapatoitantaigarira, aikiro aganakempa kutagiteri irogaigakempira ineaigiri irorori yovetsikaigake ikogakerira Tasorintsi. \v 3 Inkañoigakerotyo maika teranika irogotumaigeri Apa, aikiro naro tera irogotumaigena. \v 4 Onti nokantaigakempi maika kameti pisureigaemparoniri impogini agakempara inkisaigakempira pinkantaigakera: ‘Irorotari ikantaiganakairira tekyara iriatae enoku.’ Karanki tera nonkantaigempi, nokantakanitari notentavageigakempi. \s1 Irantane Isure Tasorintsi \p \v 5 “Maikari maika noatae inakera tigankakenarira, kantankicha viroegi tera pinkantumaigena: ‘¿Tyara piate?’ \v 6 Onti okenkisureakagavageiganakempi nokantaigakempirira. \v 7 Kantankicha maika nonkantasanoigakempi pairo avisake okametitakera noataera kameti nontigankimoigakempiriniri Mutakotantatsirira intentaigakempira. Antari garika noati garatyo ipoki. \v 8 Antari iripokakera iriniasurentaigakeri terira inkematsaige ineaigakempara onti ikañovageigaka, aikiro irogotagaigakeri tyara inkantaigakempa kameti ineaigakeriniri Tasorintsi kañomataka tenirikatyo inkañovagetumaigempa, ontiri aikiro irogoigakera impogini inkisashiigakempari Tasorintsi maganiro terira inkematsaigeri. \v 9 Iriniasurentaigakeri kameti irogoigakeniri inti kañovageigacharira, teranika inkematsaigena. \v 10 Irogotagaigakeri tyara inkantaigakempa kameti ineaigakenkaniniri kañomataka tenirikatyo inkañovagetumaigempa, noataetari Apaku, viroegi gara pineaigaana. \v 11 Irogotagaigakeri kameti irogoigakera impogini inkisashiigakempari Tasorintsi maganiro terira inkematsaigeri, matakatari ikantake irirori inkisashitakenkanira impogini shintaigaririra terira inkematsaige. \p \v 12 “Aityovetaka pashini tovaiti nonkantaigakempirira, kantankicha garorokari pagaveaigi pinkemaigavakerora maika. \v 13 Antari iripokakera Isure Tasorintsi gotagaigakempironerira arisanorira irogotagaigakempirotyo magatiro, gatanika tsikyata yagashitaro irirori, ontityo inkantaigakempi tatarika oita nonkantakeri naro ontiri aikiro magatiro inkantakeririra Apa. Aikiro irogotagageigakempi tyarika onkantanakempa impogini. \v 14 Irirori ineakagaigakempi pairora nagaveavageti kameti pishineventaigakenaniri, aikiro irogotagaigakempi magatiro tyarika nokanta naro. \v 15 Tyarika ikanta Apa ariotyo nokañota naro aikiro, nokantantaigakempirira yogari Isure irogotagaigakempi magatiro tyarika nokanta naro. \p \v 16 “Maika gara samani notentaigaimpi, kantankicha impogini shintsityo pineaigaena.” \s1 Jeso ikantaigakerira irogamereegi inkenkisureaigavetakempatyo impoginityo irishineiganaempa \p \v 17 Impo ikonogagarantaigaka irogamereegi ikantavakagaiganaka: \p —¿Tyarikatyo okantakara ikantakera maika?, ikantaketari gara samani itentaigajai, kantankicha impogini shintsityo aneaigaeri, ontitari iriataera Iririku. \v 18 Antari ikantakera maika, ¿tatarikatyo iniakotake? Nirorotyo tatarikatyo ikantake. \p \v 19 Yogari Jeso ineaigakerityo ikogaigakera inkogakotagantaigakerira ikantaigiri: \p —Nokantaigakempi gara samani notentaigaimpi, kantankicha impogini shintsityo pineaigaena. ¿Iroro piniaventaigake maika? \v 20 Maika nonkamantasanoigakempi viroegi pinkenkisureavageiganakempa piragaiganakempara, iriroegikya terira inkematsaige irishinevageigakempatyo. Kantankicha viroegi pinkenkisureavageigavetakempatyo impoginityo pishineiganaempa. \v 21 Pine tsinane okatsimonkitira ovankinavagetanaka okemavakerotari okatsitanakera, kantankicha antari omechotumataira tenigetyo osuretaemparo okatsivetakara ontityo oshinevagetaka oneaketari mataka mechotake otomi. \v 22 Ario pikañoigaka viroegi maika pikenkisureaigavetakatyo kantankicha naro nompigashiigaempi ovashi pishinevageiganakempa, garatyo itimumati pashini gaveankitsinerira inkenkisureakagaigaempira. \p \v 23 “Antari onkañotanakempara maika garatyo pikogakotagantumaigaana. Nonkamantasanoigakempi vintiegitari nashiegi, tatarika pineviigakeri Apa irirori impaigakempirotyo. \v 24 Kantankicha maika tekya tatoita pinevitumaigeri pinkañoigakerora maika. Atsi neviigeriratyo, irirori impaigakempirotyo kameti pishinevageigakempaniri. \s1 Jesokirishito inti gaveavagetatsirira \p \v 25 “Antari nogotagaigimpira onti nokantakogetakero posante, kantankicha impogini ganige nokantakogetairo, onti nonkamantakotasanotakeri Apa nogikoneatasanoigakempirora viroegi kameti pogoigakeniri. \v 26 Impogini pineviiganakeri Apa tatarika oita pikogaigake, vintiegitari nashiegi, kantankicha tera ario nonkante naro neviigakempirone, \v 27 itasanoigakempitari Apa irirori ineaigakempira pitasanoiganara naro, aikiro pikematsaigakenara nokantakera onti noponiaka iriroku. \v 28 Arioniroro noponiaka Apaku nopokakera aka kipatsiku, kantankicha maika ariokya nomponianaempa aka kipatsiku noataera anta iriroku.” \p \v 29 Impo yogaegiri irogamereegi ikantaigiri: \p —Maika atake pikamantasanoiganakena tenige pinkantakogetaero. \v 30 Maika nogoigake pairo pogovagetiro magatiro nerotyo tera pinkogakotempa inkogakotagantaitakempira, tsikyatatari pogoti viro tatoita isureiga paniropage. Nogotantaigakarira onti piponiaka Tasorintsiku. \p \v 31 Yogari Jeso ikantaigiri: \p —¿Iroroventi maika mataka kematsaigakevi? \v 32 Maika mataka ganaka pintivarokaiganakempara piageigakera parikoti pokaiganakenara paniro, kantankicha garatyo paniro napunta, itentakenatari Apa. \v 33 Maika nokantaigakempi magatiro oka kameti pinkematsaigakenaniri ovashi pishinevageigakempa. Yogari terira inkematsaige iratsipereakagavageigakempityo, kantankicha gara pitsarogaigi, nagaveaigakeritari naro. \c 17 \s1 Jeso iniaventaigakerira irogamereegi \p \v 1 Impogini yagatanakera Jeso iniaigakerira ineventanaka enoku ikanti: “Apa, maika mataka gaka pineakagantaigakemparirira maganiro pairora nagaveavageti kameti noneakagaigakeriniri naro pairora pagaveavageti viro, nantitari Pitomi. \v 2 Viro pikantakena naro kantankitsine tyara inkantaigakenkani maganiro matsigenkaegi kameti noganiaigakerira maganiro pikogakagaigakerira inkematsaigakenara. \v 3 Intaganitari noganiaigake yogaegi goigakempinerira viro, panirotari pikantakara viro pitasorintsitasanotakera. Ario inkañoigakena naro aikiro irogoigakenara, narotari Jesokirishito pitigankakerira aka. \p \v 4 “Naro noneakagaigakeri maganiro pairora pagaveavageti notsatagakerora magatiro pikantakenarira novetsikakera. \v 5 Maikari maika nompokaera kara viroku nokogake pinkoveenkatagasanotaenara pinkañotagasanotaenara notentimpira okyara tekyaenkara ontimumate kipatsi. \p \v 6 “Yogaegiri nogamereegi pikogakagaigakerira inkematsaigakenara nogotagaigakeri tyara pikanta viro. Pigantagatari pikogakagaigakerira pashintasanoigakemparira, impo pikantake nashintaigakemparira naro aikiro, impo iriroegi ikematsaigakero piniane. \v 7 Maika yogoigake magatiro novetsikagetakerira vinti gaveakagekena, \v 8 aikiro viro kantakena magatiro nokantaigakeririra, nokamantaigakeritari magatiro pikantakenarira ovashi ikematsaigakena. Yogoigake arisano noponiaka viroku, aikiro ikematsaigakena nokantaigakerira viro tigankakena. \v 9 Iriroegitari noniaventaigake maika. Tera iriro noniaventaige terira inkematsaige. Intiegityo noniaventaigake pikogakagaigakerira inkematsaigakenara kameti nashintaigakemparira, virotari shintaigari. \v 10 Maganirotari nashintaigarira naro pashintaigakarityo viro aikiro. Ario okañotaka aikiro maganiro pashintaigarira viro nashintaigakarityo naro aikiro. Iriroegi neakagaigakerira maganiro pairo nagaveavageti. \p \v 11 “Narori gara samani nonai aka kipatsiku, noataetari viroku, kantankicha iriroegi inkantakani irinaigaera aka. Virori pairo pavisaigakeri maganiro pagaveavagetira, aikiro pagaveakagakena naro nokañotakempira viro. Irorotari maika nonkantantakempirira pimpampogiakotasanoigaerira yogaegi kematsaiganarira ganiri yagaveimatagani inkañovagetagakenkanira, onti intentavakagasanoigakempa inkañoigakaera aroegi atentavakagasanoigara. \v 12 Antari notentavageigarira pagaveakagakena noneasanoigirira, teratyo impegumatempa paniro. Intagani pegankicha yoga atankitsinerira morekariku kameti ontsatagakenkanira pitsirinkakagantakerira. \p \v 13 “Maika nompokae viroku, kantankicha maika aiñokyanara aka nokantakempi magatiro oka kameti irishinevageigakempaniri iriroegi inkañoigakenara naro noshinevagetakara. \v 14 Nogotagaigakeri piniane, kantankicha yogaegiri terira inkematsaige onti ikisaiganakeri ineaigakerira tenigera inkañoigaempari iriroegi onti ikañoiganakena naro. Narori teranika ario nonkañoigempari terira inkematsaige. \v 15 Tera ario nonkantempi pinkaemaigaerira viroku, ontityo nokantakempi pimpugamentaigakerira ganiri yagaveaigiri kamagarini. \v 16 Narori teranika nonkañoigempari terira inkematsaige ariotyo ikañoigaka iriroegi aikiro teratyo inkañoigempari. \v 17 Ogari piniane onti arisanorira. Nokogake pogotagaigakerira inkematsatasanoigakerora kameti impiriniventaigakeroniri magatiro pikogagetirira viro. \v 18 Kañotari naro pitigankakenara aka nogotagantakerora piniane ariotyo nonkañotakempa naro nontigankaigakeri iriroegi irogotagaigakerira terira inkematsaige. \v 19 Maikari maika naro ariompatyo nontsatagasanotanakerori pitigankavitakenarira kameti arioniri inkañoiganakempa iriroegi aikiro impiriniventaigakerora magatiro pikogagetirira viro impampiaiganakerora nogotagaigakerira nokantasanotakera katinka nogagetakero pikantakenarira viro. \p \v 20 “Kantankicha tera intagani noniaventaige yogaegi notentaigakarira maika. Noniaventaigakerityo aikiro kematsaigakenanerira impogini inkemaigakerira iriroegi inkenkitsatimoigakerira piniane. \v 21 Noniaventaigakeri inkantakanira intentavakagasanoigakempa, aikiro intentasanoigakaera aroegi kañotaka maika pitentasanotanara viro impo ario nokañota naro notentasanotimpi. Inkañoigakemparika maika inkantakanira intentavakagasanoigakempa, yogaegiri terira inkematsaige irogoiganake vinti tigankakena. \v 22 Nagaveakagaigakeri magatiro kañotaka pagaveakaganara naro kameti inkantakanira intentavakagasanoigakempa inkañoigakaera aroegi atentavakagasanoigara. \v 23 Naro notentasanoigakari iriroegi, virokya tentasanotakena kameti inkantakanira intentavakagasanoigakempa. Inkañoigakemparika maika yogaegiri terira inkematsaige irogoiganake vinti tigankakena, aikiro irogoiganake pitasanoigakarira kematsaiganarira pikañotagaigakari pitasanotanara naro. \p \v 24 “Yogaegi pikogakagaigakerira inkematsaigakenara kameti nashintaigakemparira nokogake iriaigakera intimaigakera anta naroku kameti ineaigakenara nonkoveenkavagetaera, virotari koveenkatagaenane, pitasanovagetakenatari okyara tekyaenkara ontimumagete kipatsi. \v 25 Viro Apa, omirinka katinka pogagetakero magatiro. Yogaegiri terira inkematsaige tera irogotumaigempi, kantankicha naro nogotasanotimpi. Ario ikañoigaka yogaegi notentaigakarira maika yogoigake vinti tigankakena. \v 26 Nogotagaigakeri tyara pikanta, kantankicha atanatsityo nogotagaigerira kameti irogotasanoigakeniri arisano pitasanoigakari pikañotagaigakarira pitasanotanara naro, aikiro naro nonkantakaniniri nontentasanoigakempari.” \c 18 \s1 Yaganunkanira Jeso \r (Mt 26.47-56; Mr 14.43-50; Ir 22.47-53) \p \v 1 Impogini yagatanakera Jeso iniakerira Iriri itentaiganakari irogamereegi imonteaiganakarora osanteni paitacharira Sereron, iaigake pankirintsishiku nankitsirira kara. \v 2 Yogari Jorashi gakagantakerineririra ineiro irirori aikiro, ariotari ipokapinitiri Jeso itentapiniigarira irogamereegi. \v 3 Impo osamanitanakera ikenapaake itentaigapaakari tovaini soraroegi iromanoegi intiegiri aikiro sentaigirorira ivanko Tasorintsi itigankaigakerira itinkamiegi saseroroteegi intiegiri aikiro itigankaigakerira pariseoegi. Yamaigapaake yomanatantaigarira intiri aikiro itsivotantaigarira. \v 4 Kantankicha Jeso yogotaketari tyara inkantakenkani itonkivoaigavakari ikantaigiri: \p —¿Tyani pikogaigake? \p \v 5 Iriroegi ikantaigiri: \p —Inti nokogaigake Jeso Nasarekunirira. \p Irirori ikanti: \p —Narotari. \p \v 6 Iroro ikantaigakerira Jeso: “Narotari”, ogatyo ikenaigake ipigavioiganaka asatyo ituaiganake. \v 7 Impo imaigairi aikiro ikantaigairi: \p —¿Tyani pikogaigake? \p Ikantaigi: \p —Jeso Nasarekunirira. \p \v 8 Ovashi ikantaigakeri Jeso: \p —Nokantaigakempiniroro naro. Maika narorika pikogaigake, atsi kante iriaigaera yokaegi notentaigakarira. \p \v 9 Onti okañotaka maika kameti ontsatagakempara ikantakerira inkaara iniakerira Iriri ikanti: “Apa, tera impegumatempa paniro pikogakagaigakerira inkematsaigakenara kameti nashintaigakemparira.” \v 10 Impogini yogari Sumo Perero inoshikamatanaketyo isavurite iserogempitatutarityo Mareko ironampiria itinkamisanorira saseroroteegi, onti iseronkutakeri igempita irakosanorirakutirira. \v 11 Kantankicha Jeso ikantiri: \p —Atsi arionenityo, piataero pisavurite. ¿Matsi gara natsipereiro ikantakerira Apa nantsipereakerora? \s1 Yamanunkanira Jeso ivankoku Anashi \r (Mt 26.57-58; Mr 14.53-54; Ir 22.54) \p \v 12 Impogini yogari itinkamiegi soraroegi iromanoegi itentaigakari maganiro isoraroegite intiegiri aikiro sentaigirorira ivanko Tasorintsi inoshikaigakeri Jeso yogusoigakerira. \v 13 Impo yamaiganakeri ivankoku Anashi yagashintotirira Kaipashi itinkamisanorira saseroroteegi. \v 14 Yogari Kaipashi irirotari kantankitsirira: “Pairo avisake okametitakera inkamakera paniro ganiri apogereaiga aroegi maganiro.” \s1 Perero iteratakotakerira Jeso \r (Mt 26.69-70; Mr 14.66-68; Ir 22.55-57) \p \v 15 Impogini yogiatakotanakeri Sumo Perero itentanaka pashini irogamere Jeso. Yogari itinkamisanorira saseroroteegi ineiritari yoga itentanakarira nerotyo iroro yogiagunkanira Jeso tsompogi imatunkani irirori, \v 16 kantankicha yogari Perero tera inkie, onti yaratinkake kara sotsi shitakomentontsiku. Impo yogari irapitene iatake iniakerora sentirorira sotsimoro ovashi ogiagakeri tsompogi. \v 17 Impo irorori okantiri Perero: \p —¿Viro irogamere Jeso? \p Irirori ikantiro: \p —Tera naro. \p \v 18 Okatsinkagitevagetaketari yogaegiri ironampiriaegi itinkamisanorira saseroroteegi intiegiri soraroegi itagaigake tsitsi itaenkavageigakera, nerotyo imatapaakara Perero irirori itentaigapaakarira itaenkavagetapaakera. \s1 Itinkamisanorira saseroroteegi ikogakotagantakerira Jeso \r (Mt 26.59-66; Mr 14.55-64; Ir 22.66-71) \p \v 19 Impogini yogari itinkamisanorira saseroroteegi ikogakotagantakeri Jeso tyaniegi irogamereegi, aikiro tatoita yogotagantavageti. \v 20 Yogari Jeso ikantiri: \p —Maganirotyo yogoigi tatoita nogotaganti, ikemaiganatari nokenkitsavagetira, nogotagantavagetitari pankotsipageku yapatoitantaigarira ontiri aikiro ivankoku Tasorintsi. Tera nomanakotumatero maani, ikemaigakenatari maganiro. \v 21 ¿Tyara okantakara pikogakotagantakenara naro tatoita nogotaganti? Kogakotagantaigerityo kemisantaiganarira inkantaigakempira iriroegi. Yogoigakerorokari tatoita nogotagaigiri. \p \v 22 Yogari soraro sentirorira ivanko Tasorintsi aratinkankitsirira kara iroro ikemakerira ikantakera maika ipatosutarityo ikantiri: \p —¿Antari gara pikañotiri maika itinkamisanorira saseroroteegi? \p \v 23 Irirori ikantiri: \p —Pineakenarika tera onkatinkate nokantakerira atsi gotagenanityo. Antari terika ario nonkañotero maika, ¿tatatyo oitara pipatosavitakena? \p \v 24 Impo yogari Anashi itigankakagantakeri iriatakera inakera Kaipashi kantaka yogusotunkanira. \s1 Perero iteratakotairira Jeso \r (Mt 26.71-75; Mr 14.69-72; Ir 22.58-62) \p \v 25 Antari aiñokyara Jeso tsompogi ikogakotagantunkanira yogari Perero aiñokya yaratinki kara tsitsiku itaenkavagetakera. Impo ikantagani: \p —¿Viro aikiro irogamere yonta? \p Irirori ikanti: \p —Teratyo naro. \p \v 26 Ario inake kara iitane iserogempitatakerira Perero. Inti ironampiria itinkamisanorira saseroroteegi. Ikantutarityo irirori aikiro: \p —¿Matsi tera noneempi inkaara pitentakarira anta pankirintsishiku? \p \v 27 Impo irirori ikantutaatyo aikiro: \p —¡Teratyo! \p Impo irorotyo ikantakera maika iniamatanaketyo atava. \s1 Yamanunkanira Jeso Piratoku \r (Mt 27.1-2, 11-31; Mr 15.1-20; Ir 23.1-5, 13-25) \p \v 28 Impogini panikyara onkutagitetanae yamanunkani Jeso ivankoku Pirato iponiakaganunkani ivankoku Kaipashi. Yogaegiri jorioegi tera inkiaige tsompogi ganiri ikitsitinkagani kameti iragaveaigakeniri isekataigakempara paita onchapinitanakera, ontitari Pasekoa. \v 29 Nerotyo Pirato onti ikontetake sotsi iniaigakerira ikantaigakerira: \p —¿Tatatyo pikisaviigakerira? ¿Tatatyo yovetsikakera? \p \v 30 Iriroegi ikantaigiri: \p —Antari gamera yovetsiki terira onkametite gametyo namaigimpiri. \p \v 31 Impo ikantaigiri Pirato: \p —Iroroventi maiganaerityo, tsikyatatyo pinkisaigakeri viroegi, tyarika pinkantaigakeri virompaegityo tyarika okanti otsirinkakotunkanira pogiatakoigirira viroegi. \p Kantankicha iriroegi ikantaigiri: \p —Naroegi jorioegi teranika nagaveaige nogamagantaigera, ikantaviiganarotari Sesa. Intagani viroegi iromanoegi gaveaigankitsine. \p \v 32 Okañotakara maika otsataganaka ikantakerira Jeso ikamantaigakerira irogamereegi tyara inkantakenkani irogakenkanira. \v 33 Impo ikianai Pirato ikaemairi Jeso ikantiri: \p —¿Arisano viro Igoveenkariegite jorioegi? \p \v 34 Ikanti Jeso: \p —¿Tsikyata pogotashitakaro viro pikantakenara ‘Igoveenkariegite jorioegi’ ontirika pashini kamantaigakempi? \p \v 35 Ikanti Pirato: \p —¿Matsi naro jorio? Yogaegiri pitovaire intiegiri itinkamiegi saseroroteegi iriroegitari maigakempi aka. ¿Tatatyo oitara povetsikakera? \p \v 36 Irirori ikanti: \p —Tera naro koveenkari kipatsikunirira. Antari naromera intimaigakeme napatoire pugamentaiganakenanerira ganiri yagaigana itinkamipage jorioegi, kantankicha tera ario onkañote maika. \p \v 37 Impo ikantiri Pirato: \p —Iroroventi ¿viro koveenkari? \p Yogari Jeso ikantiri: \p —Pikantasanotakeniroro naroniroro koveenkari. Irorotari nopokashitake aka kipatsiku nonkamantakotakerora arisanorira. Maganiro kogaigankitsirira irogoigakerora ikemisantavintsaigana. \p \v 38 Ikantiri Pirato: \p —¿Tatatyo oitara arisanorira? \p Impogini iroro ikantakerira maika ikontetanai aikiro iniaigairira jorioegi ikantaigiri: \p —Naro noneakeri tera tatoita irovetsikumate kameti inkisakenkanira. \v 39 Kantankicha viroegi omirinka agara Pasekoa pameiga nampakuaigempirira paniro yashitakovitunkanirira yovetsikakera terira onkametite. ¿Iriro pikogaigake nampakuaigaempirira Pigoveenkariegite? \p \v 40 Iriroegi ikaemavaitaiganaityo aikiro: \p —¡Irirori garatyo! ¡Irirompatyo pampakuae Varavashi! \p Yogari Varavashi inti gantatsirira. \c 19 \p \v 1 Impogini Pirato yomperaventakari Jeso impasatakenkanira. \v 2 Yogaegiri soraroegi yovetsikashiigakeri kivitsa yamatsaitantaigakarira, aikiro yogagutantaigakari manchakintsi kiraamagori \v 3 isamatsanaigakerira. Impo yaiñoniigakari ikaemageigamatityo: \p —¡Ojojoo, neri yogaaa! ¡Atsi neaigerikario Igoveenkariegite jorioegi! \p Ipatosanaigakerityo. \v 4 Impo ikontetanai Pirato ikantaigiri jorioegi: \p —Atsi gaige kavako. Nogikontetaeri kameti pogoigakera naro noneakeri tera tatoita irovetsikumate kameti inkisakenkanira. \p \v 5 Impo ikontetapaake Jeso yamatsaitapaakaro kivitsa, aikiro gagutaka manchakintsi kiraamagori. Impo ikanti Pirato: \p —Neri yoka. \p \v 6 Iroro ineaigavakerira itinkamiegi saseroroteegi intiegiri soraroegi sentaigirorira ivanko Tasorintsi ikaemavaimatanaketyo: \p —¡Kentakoteri! ¡Kentakoteri! \p Ikantaigiri Pirato: \p —Iroroventi maiganakerityo pinkentakoigakerira viroegi, narori noneakeritari tera tatoita irovetsikumate kameti inkisakenkanira. \p \v 7 Kantankicha iriroegi ikantaigi: \p —Antari otsirinkakotunkanira nogiatakoigirira naroegi okanti kametitake inkamakera maganiro kañotagumanaigaririra Tasorintsi. Maika irirori ikantaketari: ‘Nanti Itomi Tasorintsi’, inkamaketyo maika. \p \v 8 Iroro ikemavakera Pirato ikantaigakera maika ariompatyo itsarogasanotanakeri. \v 9 Ikiitanaatyo aikiro tsompogi itentanakarira Jeso ikantiri: \p —¿Tyara piponiakara viro? \p Kantankicha irirori ikemisantaketyo, teratyo iriniimate. \p \v 10 Nerotyo Pirato ikantiri: \p —¿Tyara pikantakara tera piniena? ¿Matsi tera pogote nagaveake nonkentakotagantakempira, aikiro nagaveake nampakuaempira?, nantitari inampina Sesa. \p \v 11 Irirori ikantiri: \p —Game inti Tasorintsi, gametyo tyara pikantumatana. Nerotyo yoga gakagantakenarira pairotyo yavisake yovetsikakera terira onkametite, yavisakempityo viro. \p \v 12 Iroro ikemakera Pirato ikantakerira maika ovashi ikogasanovetanaka tyarika inkantakeri irapakuaerira, kantankicha yogaegiri jorioegi ariompatyo ikaemakonaiganakeriri ikantaigakerira: \p —Pampakuaeririka iroroventi teratyo viro iamigote koveenkari Sesa, maganirotari kantatsirira tsikyata: ‘Nanti koveenkari’, onti ikisumanatakeri Sesa. \p \v 13 Iroro ikemavakera Pirato ikaemakagantakeri Jeso impo ipirinitanake ikanomaantapinitira. Antari irinianeku evereoegi onti okantagani Gavata. Ogari Gavata onti onkantakera Oshitatantunkanirira Mapu. \v 14 Panikyara inkatinkatanake poreatsiri tekyara agempa Pasekoa yogari Pirato ikantaigiri jorioegi: \p —Neri yoka pigoveenkariegite. \p \v 15 Kantankicha iriroegi ikaemavaitaiganaketyo: \p —¡Inkante! ¡Kante inkamakera! ¡Kentakoterityo! \p Yogari Pirato ikantaigiri: \p —¿Matsi ario nonkentakotagantakeri pigoveenkariegite? \p Kantankicha yogaegiri itinkamiegi saseroroteegi ikantaigiri: \p —Mameritari pashini nogoveenkariegite. Panirosanotyo ikantakara koveenkari Sesa. \p \v 16 Ovashi ikantaigakeri Pirato: \p —Iroroventi nani, maiganakeri inkentakotakenkanira. \p Impo yamaiganakeri. \s1 Ikentakotunkanira Jeso \r (Mt 27.32-44; Mr 15.21-32; Ir 23.26-43) \p \v 17 Impogini itentanunkani Jeso inatanakero igoroshite iatanakera anta okantaganirira “Ontaikara Itutai Kamatsirini”. (Antari irinianeku evereoegi onti okantagani Gorogota.) \v 18 Impo ario kara ikentakotunkani, itentagantunkani pashini piteni matsigenka, paniro yogaratinkakotunkani irakosanoriraku, yogari irapitene onti yogaratinkakotunkani irampateku. \v 19 Impo yogari Pirato itsirinkake inchakotaku okanti: “Jeso Nasarekunirira, Igoveenkariegite jorioegi”, impo yogakagantakero igoroshiteku. \v 20 Onti otsirinkantunkani iriniane evereo ontiri iriniane guriego ontiri aikiro iriniane iromano. Ineaigakero tovaini jorioegi, ariotari ikentakotunkaniri Jeso kara ochoenitakara apatotakara pankotsi. \v 21 Nerotyo yogaegi itinkamiegi isaseroroteegine jorioegi ikantantaigakaririra Pirato: \p —Game pitsirinkiro: ‘Inti Igoveenkariegite jorioegi’, ogame pintsirinkakeme onkantakera: ‘Kantatsirira nanti Igoveenkariegite jorioegi’. \p \v 22 Kantankicha Pirato ikantaigiri: \p —Ogari notsirinkakerira mataka tsirinkaka. \p \v 23 Impogini yogaegiri 4 soraroegi kentakoigakeririra Jeso yagataiganakera ikentakoigakerira yagaigakero imanchaki iteavakagaigakara yagageigake paniropage. Panivati onai savitirira, irorori tera avovitempa onti osatyo oamagotake, \v 24 nerotyo ikantantaigakarira: \p —Okari oka gara atisarajaigiro, onti asokagiashiigakero mapukicho ogotantaganirira kameti agotantaigakemparora tyanirika shintakemparone. \p Antari okañotakara maika onti otsatagunkani Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okantira: \q1 “Yagaigakero nomanchaki ipavakagaigakara, \q1 aikiro isokagiaigakero mapukicho ogotantaganirira \q1 kameti irogotantaigakemparora tyanirika shintakemparone savitirira.” \m Ariotari ikañoigakerori maika soraroegi. \p \v 25 Karari kara ikentakotunkanira Jeso aiño aratinkake iriniro ontiri ovirentote ontiri aikiro Maria itsinanetsite Kereopashi ontiri aikiro Maria Magarena. \v 26 Yogari Jeso ineakerora iriniro aratinkakera otentakarira irogamere itasanotarira ikantiro: \p —Ina, neri yoga pitomi. \p \v 27 Impo ikantiri aikiro irogamere: \p —Nero oga piniro. \p Ovashi itentanaaro ivankoku omagimotairira. \s1 Ikamanakera Jeso \r (Mt 27.45-56; Mr 15.33-41; Ir 23.44-49) \p \v 28 Impogini yogari Jeso yogotaketari mataka otsatagunkani magatiro Itsirinkakagantakerira Tasorintsi ikanti: \p —Nomiregetanake. \p \v 29 Ario onakotake kara patakotiro vino kachoari. Impo okaatunkani chomiatirorira nia ogaenokakotunkani isopokiiku irachomiatakera. \v 30 Impo yachomiatakerora ikanti: \p —Maika mataka tsatagasanotaka magatiro. \p Impo oga ikenake yogivotanaka ikamanake. \s1 Imokoroinkanira Jeso \p \v 31 Ogari ikamantakarira Jeso ontitari kutagiteri yovetsikavagetantaiganakarira jorioegi magatiro inkogakoigakemparira aganakempara apishigopireantaganirira. Yogaegiri jorioegi ikogaigake inkentakoreaigaenkanira kentakoigankicharira tekyara agempa. Ogari oga kutagiteri apishigopireantaganirira pairotari avisagetakero magatiro apishigopireantaganirira, ontitari Pasekoa, nerotyo ikantantaigakaririra Pirato intigankaigakerira isoraroegite intinkarajaigakiterira itasagiiku kameti tsikyari inkamaige inkentakoreaigaenkanira. \v 32 Impo iaigake itinkarajaigakerira nankitsirira irakosanoriraku Jeso, impo imaigakeri irapitene. \v 33 Impo irimaigakerimera Jeso irirori ineaigiri paa kamake ovashi tera intinkarajaigeri. \v 34 Kantankicha paniro soraro imokoroakeri imeretaku ogatyo okenake ovoatanake iriraa sharararara omatanaka nia irorori. \v 35 Nanti tsirinkakogetakero magatiro oka, narotari neagetakero nerotyo nogotake tera namatagempa katinkatyo nogakero notsirinkakotakerora kameti pinkematsaigakeniri viroegi. \v 36 Ontitari okañotaka maika kameti ontsatagakempaniri Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okantira: “Garatyo otinkaraimatagani patonkitiro itonki.” \v 37 Aikiro okanti: “Inkamagutakenkani imokoroinkanirira.” \s1 Yogaataganira Jeso imperitanakiku \r (Mt 27.57-61; Mr 15.42-47; Ir 23.50-56) \p \v 38 Aiño paniro irogamere Jeso poniacharira Arimateaku ipaita Jose. Irirori ikematsavetakatyo kantankicha tera inkoge inkemaigakera itovaire, ipinkaigakeritari inkisaigakerira. Impogini ikamakera Jeso iatake ikantakerira Pirato ikogakera iramanaerira. Yogari Pirato ikantake: \p —Nani, manaeri. \p Ovashi iatake yamanairi. \v 39 Impogini yogari Nikoremo atashitaninkutiririra Jeso inkogakotagantakiterira ipokake yamake kasankari mira okonogakaro pashini paitacharira aroe. Magatiro otenatake ariorika 30 kiro. \v 40 Impo iriroegi piteniro itiritsatashiigakeri kamisatsa kasankariku yamashitakeririra Nikoremo impo iponaigakeri ikañotagaigakari tyarika ikantaiga ikitatantaigira jorioegi. \v 41 Karari kara ikentakotunkanira Jeso aityo pankirintsishi. Ario onake kara imperitanaki okyaenkarira okigantunkani tekyaenka ogantumatenkani igamaga. \v 42 Ario kara yogaigairi Jeso, irorotari choenitakotankicha, aikiro panikyatari aganakempa apishigopireantaganirira. \c 20 \s1 Yanianaira Jeso \r (Mt 28.1-10; Mr 16.1-8; Ir 24.1-12) \p \v 1 Impogini okutagitetamanakera tominkaku aityokyara apavatsaaenkata ogari Maria Magarena oatamanake yogaaganira Jeso oneapaakero mapu itikakotantavetunkanirira paa gagaka. \v 2 Oshigamatanakatyo inakera Sumo Perero intiri irapitene irogamere itasanotarira Jeso okantaigapaakerira: \p —Atake yamanunkani Atinkami parikoti tera nogoige tyarika yogunkani. \p \v 3 Impo yogari Perero itentanakari irapitene iaigakera yogaaganira Jeso. \v 4 Ishigaigavetanaka piteniro kantankicha yogari irapitene pairotyo yavisake ishintsitakera nerotyo iketyo gonketankicha. \v 5 Ikanagapaaka inetsagantapaakera, onti ineake kamisatsapage yavuatantavetunkanirira noriagetaka, kantankicha tera inkie. \v 6 Impogini yogonketapaaka Perero. Irirori pinkante ikiapaaketyo tsompogi. Ario ikañotaka irirori ineagetakero kamisatsapage yavuatantavetunkanirira noriagetaka kara. \v 7 Aikiro ineakero pañoirontsi iponatantavetunkanirira ivoroku tera ontentagemparo kamisatsapage onti apitivitaka onoriaka parikoti. \v 8 Impo ovashi ikianake irapitene iketyorira gonketankicha inkaara ineagetakero magatiro ovashi ikantake: \p —¡Atake yanianai! \p \v 9 Antari okyara teranika inkemaigavakero okantakerira Itsirinkakagantakerira Tasorintsi okanti inkamakera Jeso impo iranianae. \v 10 Impo ipigaiganaa pankotsiku. \s1 Jeso ikoneatimotakerora Maria Magarena \r (Mr 16.9-11) \p \v 11 Kantankicha ogari Maria teratyo oatae onti onake sotsi kara yogavetunkanira Jeso iragakara. Impo okanaganaka onetsagantakera tsompogi. \v 12 Oneiri piteni isaankariite Tasorintsi kutasamatavagetake pirinitaigake yoginoriavetunkanira Jeso, paniro pirinitankitsi igitovetakara, yogari irapitene ipirinitake igitivetakara. \v 13 Iriroegi ikantaigiro: \p —¿Tatoita piragatsikataka? \p Okantaigiri: \p —Onti yamanunkanira Notinkami. Tera nogote tyarika yogunkani. \p \v 14 Irorotyo okantakera oshonkavetanaka oneiri aratinkake Jeso, kantankicha irorori teratyo ogotavaeri, oneiri teri iriro Jeso. \v 15 Impo ikantiro: \p —¿Tatatyo piragatsikataka? ¿Tyani pikogake? \p Irorori oneiri irirori tsamaitakotirorira pankirintsishi okantutarityo: \p —Virorika manakeri atsi kamantena tyara pogakeri nagaaterira. \p \v 16 Yogari Jeso ikantiro: \p —¡Maria! \p Oshonkamatanakatyo avinatutarityo itasagiiku oniantakarira iriniane evereoegi okantiri: \p —¡Iravoni! (onkantakera: “Gotagantatsirira”). \p \v 17 Kantankicha Jeso ikantiro: \p —Pakuaena, gatatanika noatai enoku Apaku, kantankicha maika piate pinkamantaigakerira nogamereegi pinkante: ‘Ikantake: Noatae enoku inakera Apa, aikiro inti Piriegi viroegi. Irirotari Tasorintsisanorira nokematsatasanotirira naro, impo ario pikañoiga viroegi aikiro pikematsatasanoigiri.’ \p \v 18 Impo irorori oshigamatanakatyo okamantaigapaakerira irogamereegi okantaigiri: \p —Noneairi Atinkami. \p Impo okamantaigapaakeri aikiro magatiro ikantagetakerorira irirori. \s1 Jeso ikoneatimoigakerira irogamereegi \r (Mt 28.16-20; Mr 16.14-18; Ir 24.36-49) \p \v 19 Impo irorotyo ochapinitanakera yogaegiri irogamereegi Jeso aiño yapatoitaigaka yashitakoigakara ipinkaigakeritari itinkamipage jorioegi, impo katsiketyo ineaigutarityo Jeso yaratinkimoigapaakeri iniaigapaakerira ikantaigiri: \p —¡Shineiganaempa! ¡Gara pitsarogaigi! \p \v 20 Iroro ikantaigakerira maika iokotagageigakeri irako ontiri imereta. Impo iriroegi ishinevageiganakatyo kara ineaigairira Atinkami. \v 21 Impo ikantutaigaarityo aikiro: \p —¡Shineiganaempa! ¡Gara pitsarogaigi! Kañotari naro itigankakenara Apa ariotyo nonkañotakempa naro maika nontigankaigakempi pinkenkitsatakovageigakenara. \p \v 22 Impo itasonkaigakeri ikantaigiri: \p —Maika intimasurentaigakempi Isure Tasorintsi. \v 23 Tyanirika pinkantaigake magisantakotaka magatiro yovetsikakerira, ariotyo inkañotakempa Tasorintsi irirori imagisantakotaerityo, garatyo ikenkiagiri impogini. Kantankicha tyanirika pinkantaigake tera imagisantakotenkani yovetsikakera terira onkametite, ariotyo inkañotakempa Tasorintsi irirori garatyo imagisantiro yovetsikakerira, inkenkiagavitakerityo impogini. \s1 Tomashi ineairira Atinkami \p \v 24 Kantankicha yogari irogamere Jeso paitacharira Tomashi Piteanintacharira tera ario irine irirori ikoneatimoigakerira Jeso itovaireegi. \v 25 Impogini onti ikamantaigairi ikantaigiri: \p —Noneaigairi Atinkami. \p Kantankicha irirori ikanti: \p —Ariorikaratyo. Antari noneakerorika irako agaveakerira karavatonki ikentakotunkanira impo nompiatakero nochapaki ovegantakerira, ario pinkante nonkantake: ‘Arisanoniroro yanianai.’ Antari garika noneiro, aikiro garika nopatsogantiri imeretaku imokoroinkanira garatyo nokanti: ‘Arisanoniroro yanianai.’ \p \v 26 Kantankicha impogini avisanakera 8 kutagiteri yogari irogamereegi Jeso yapatoitaigaa aikiro, maika ario inake Tomashi irirori. Yashitakoigavetakatyo kantankicha Jeso katsiketyo yaratinkimoigapaakeri iniaigapaakeri ikantaigiri: \p —¡Shineiganaempa! ¡Gara pitsarogaigi! \p \v 27 Impo ikantiri Tomashi: \p —Maika neero nako piatero pichapaki, aikiro patsogantena nomeretaku imokoroaitakenara. Gara pitsoenkana, onti pinkematsatakena. \p \v 28 Iniamatanaketyo Tomashi ikanti: \p —¡Notinkami! ¡Vinti Tasorintsisanorira! \p \v 29 Ikantiri Jeso: \p —Maika akaenkiniroro pikematsatakena pineakenara. ¡Irishinevageigakempatyo yogaegi terira ineaigavetena kantankicha ikematsaigakena! \s1 Tyara okantaka otsirinkunkanirira oka sankevanti \p \v 30 Yogari Jeso yovetsikagetake posantepage terira oneimagetenkani ineakagaiganairira irogamereegi, kantankicha tera nontsirinkakogetero aka sankevantiku. \v 31 Okari oka notsirinkakogetakerira maika onti kameti pogoigakeniri Jeso inti Itomi Tasorintsi Ikogakagakerira irirori impegakempara Agoveenkariegite. Aikiro notsirinkakogetakero kameti pinkematsaigakeriniri ovashi pinkantakani pintimaigake. \c 21 \s1 Jeso ikoneatimoigakerira 7 irogamereegi otsapiaku inkaare \p \v 1 Impogini Jeso ikoneatimoigutaarityo aikiro irogamereegi anta otsapiaku inkaare Tiveriashi. Onti okañotaka maika: \v 2 Yapatoitaigaka irogamereegi Jeso. Ario inake Sumo Perero, Tomashi Piteanintacharira, Natanaeri poniankicharira Kanaaku Garireaku, intiegiri itomiegi Severeo intiegiri aikiro pashini piteni irogamereegi. \v 3 Impo ikanti Perero: \p —Nonkitsatakiteta. \p Iriroegi ikantaigiri: \p —Nompokaigaketyo naroegi aikiro. \p Ovashi iaiganake yomateiganaka pitotsiku, impo ikitsakitsageigavetaka teratyo iragumaige. \v 4 Iroro okutagitevetanakara ineaigiri Jeso aratinkake otsapiaku, kantankicha iriroegi teratyo irogoige inti Jeso. \v 5 Impo irirori ikantaigiri: \p —¿Yogaa? ¿Tera pagumaige? \p Ikantaigiri. \p —Mameri. Tera nagaige. \p \v 6 Impo ikantaigiri: \p —Atsi kitsaige apisotateneku pitotsi pakosanoriraku, ario pinkante pagaigake. \p Iriroegi ikitsaigake, impo iroro inoshiaigaeromera teratyo iragaveaigaero irogaenokaigaerora, ishatekantakarotari shima. \v 7 Iniamatanaketyo irogamere Jeso itasanotarira ikantiri Perero: \p —¡Inti Atinkami! \p Irorotyo ikemavakera Sumo Perero ogatyo ikenake yogagumatanakatyo imanchaki isapokanakarira inkaara akya iokaataka oaaku pokoroogn. \v 8 Yogari itovaire aiño yomateiga pitotsiku, onti inakoigake choeni nigankia ariorika onake 100 metero. Impo iriroegi yamaiganakero pitotsi otsapiaku inoshiatakoiganakerora kitsari, teranika iragaveaigaero irogaenokaigaerora. \v 9 Impo iroro yaguigavetanakara ineaigapaakero tagaka tsitsi tashitaka shima ontiri pan. \v 10 Yogari Jeso ikantaigiri: \p —Atsi magarantaigake yoga pagaigakerira maika. \p \v 11 Impo yogari Sumo Perero yomatetanaa pitotsiku inoshiatakotanakeri shima shatekarikatyo kara imarapagerikatyo yamakovagetanakeri otsapiaku. Maganiro inake 153 shima. Itovaigavetakatyo kantankicha teratyo intisaraero kitsari. \v 12 Impo yogari Jeso ikantaigiri: \p —Tainaegi pisekataigakempara. \p Ikogaigavetaka inkantaigakerimera: “¿Tyani viro?”, kantankicha teratyo tyani kantumaterine, yogoigaketari inti Atinkami. \v 13 Impo irirori inoshikakero pan ipaigakerira, ario ikañotakeri aikiro shima. \p \v 14 Okari oka iroro omavatakarira ikoneatimoigairira Jeso irogamereegi ikitareanaara ikamavetakara. \s1 Jeso iniakerira Sumo Perero \p \v 15 Impo yagataiganakera isekataigakara yogari Jeso ikantiri Sumo Perero: \p —Sumo, itomi Joan, ¿pitasanotakena pavisaigakeri yogaegi pitovaire? \p Ikantiri Perero: \p —Jeeje, Notinkami. Viro pogotake notakempi. \p Ikantiri Jeso: \p —Iroroventi pimpaigaerira iseka novishate ityomiani. \p \v 16 Impo ikantairi aikiro: \p —Sumo, itomi Joan, ¿pitasanotakena? \p Ikantiri irirori: \p —Jeeje, Notinkami. Viro pogotake notakempi. \p Ikantiri Jeso: \p —Iroroventi pisentaigaenarira novishate. \p \v 17 Impo imatutaarityo aikiro ikantutaarityo: \p —Sumo, itomi Joan, ¿pitakena? \p Yogari Perero ogatyo ikenake ikenkisureanaka ineakera mavatanaka ikogakotagantiri ariorika itakari. Impo ikantiri: \p —Notinkami, viro pogotakero magatiro. Pogotake notakempi. \p Ikantairi Jeso: \p —Iroroventi pimpaigaerira iseka novishate. \v 18 Maika nonkamantasanotakempi, antari vikyaenkara antaritanankitsi tsikyata viro pogaguvageta pimanchaki, aikiro piavageti tyarika kara pipintsataka, kantankicha impogini pimpisaritanaera ganige pikañotaa maika. Onti inkantaitakempi pankontsaanakera ovashi irogusoitakempi iramaitanakempira tyarika kara garira pininti piatira. \p \v 19 Antari ikantakera Jeso maika onti ikamantakerira tyara inkantakenkani impogini inkisavitakenkanira ikematsatasanotirira Tasorintsi irogamagakenkanira. Impo ikantiri: \p —¡Pinkantakanira pinkematsatakena! \s1 Irogamere Jeso itasanotarira \p \v 20 Impo ishonkavetanaka Perero ineavakeri yogiatapaakeri irogamere Jeso itasanotarira. Irirori inti pirinitankitsirira inampinaku Jeso itentaigakarira irogamereegi isekataigakara panikyara inkamake, impo irirotari kantakeririra: “¿Tyani gakagantakempine?” \v 21 Impo ineavakerira Perero ikantiri Jeso: \p —Notinkami, yogari yoga ¿tyara inkantakenkani? \p \v 22 Ikantutarityo Jeso: \p —Nonkogera naro inkantakanira intimake kigonkero nompigaatera, ¿ario tyara pinkantera viro? Virori pinkantakanityo pinkematsatakena. \p \v 23 Impo ovashi ikantaiganake maganiro kematsaigiririra Jeso gara ikami irogamere itasanotarira, kantankicha Jeso teratyo ario inkante gara ikami. Ontityo ikantakeri Perero: “Nonkogera naro inkantakanira intimake kigonkero nompigaatera, ¿ario tyara pinkantera viro?” \p \v 24 Narotari irogamere itasanotarira. Narori noneagetakero magatiro notsirinkakogetakerira aka sankevantiku. Ogotunkani tera ario namatagempa onti nokantasanotake arisanorira. \p \v 25 Aikiro aityopage pashini posantepage yovetsikagetakerira Jeso tera ontsirinkakogetenkani. Antari ontsotenkenkanira ontsirinkakogetenkanira magatiro noneake naro ariorika avisanakero kipatsi.