\id TIT - Maka NT [mca] -Paraguay (web 2014) \h TITO \toc1 TITO \toc2 Tito \toc3 Tit \mt1 TITO \c 1 \s1 Pablo mexe wetfel. \p \v 1 Yakha' Pablo, ƚeqejkunenek pa' Intata qa apóstol\f + \fr 1:1 \ft Apóstol ikji' wit'ukinek'ij qu' nenfel ke' ƚe'lijei pa' Intata.\f* iye qe t'eku'myiiji' ha' Jesucristo. Heinekumhi'yiiji' qe qa' henfeli'm pekhewe' hayiits t'eku'miiji' pakha'aj pa' Intata qu' ƚelitsi'ij. Ma' qa' nana'li'm pakha' nite' witqekuye'j qa' nenikfe'lets iye pa' yijaa'ija in ta'ƚets pa' Intata.\x * \xo 1:1 \xt Hch 13:9; 16:17; Ro 1:1; 8:33; Ef 6:6; Stg 1:1; 1P 2:16; Ap 1:1; Mt 22:14; 24:22; Lc 18:7; Col 3:12; 1Co 1:27-28; 1Ts 1:4; Stg 2:5; 1Ti 2:4; 6:3; 2Ti 3:7\x* \v 2 Pakha' jiwetjumti'ets pakha'an witiƚa'x nite' yili'ij, hikpa' hayiits pa'aj in mexe ham ha'ne week in yiwjutsiqen pa'aj pa' Intata. Pa' Intata nite' ƚeke' qu' naf'aliƚi'ij pa'qu' hats nit'ij.\x * \xo 1:2 \xt 1Co 15:19; Tit 3:7; He 6:18; 9:15; Nm 23:19; Ro 1:2; 2Ti 1:9\x* \v 3 Qa hane'ej, pa' ƚeqjeyumtshenek in hats yamets pa'aj, ma' qa hats na'l aka' hats yiwjutsiqen pa'aj ma' qa ts'ukin qa henfel ke' ƚe'lijei hakha' Dios Yatsat'ax'inij Eqiƚina'x.\x * \xo 1:3 \xt Jn 1:1; 2:22; 21:1; 2Co 4:11; 1P 5:4; 1Jn 1:2; 2Ti 1:12,14; 2:15; He 4:12; 1Ti 1:1,11; 2:3; 6:20; Tit 2:10; 3:4; Jud 25\x* \v 4 Ha'ne witfaakanek t'ejuyii ha' Tito. Hik hakha' yijaa'ija in hik ƚunye'j qu' ya'se' qe ta'ƚets in yijaa'ija in heik'eni'ƚets ha' Jesús. Na'lƚek pa' Intata Dios qa ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo eqiƚina'x qu' net'iftits ewets qa' neƚisij iye pa' wit'ikesimeya'x.\x * \xo 1:4 \xt 2Co 2:13; 7:6,13-14; 8:6,16,23; 12:18; Ga 2:1,3; 2Ti 4:10; 1Ti 1:2; Ro 1:7; 1Co 1:3\x* \s1 Pa'n ƚunye'j pa'qu' jukhewe' qu' ƚeke'ye' qu' netnekumhi'yi' qa netnek'enhe'yij pe' witlijtsitjii. \p \v 5 Ha' ƚ'isƚawet'ii sehe' ƚii Creta hikha' k'ejeti' qe qa' anqhat'axij kakha' mexe hamtaxik'ui kakha'an qu' jeƚiiji' pe'qu' netnek'enhe'yij hekhewe' yijayan ha' Jesús in uja'xek he' witsetits i'ni' ha' sehe' Creta. Hik aka' k'ayaji'ijets.\x * \xo 1:5 \xt Hch 27:7,12-13; 1Ti 3:1-7; 5:17\x* \v 6 Pakha' qu' nejeƚets pe' hats yijayan ha' Cristo qa aka'an qu' ƚunye'je' ma' qa' netnekumhi'yi', nowo'oi qu' hasu'uj nenit'ijets qu' uƚ'axe', qa' ewi'ƚe'ƚi'i iye pe'qu' ƚewhe'ye'ye', pe'qu' ƚelitse' nijayan ha' Jesucristo, qa hasu'uj qu' netniihe'yij qu' nite' netk'ene'ets pe'qu' ƚ'alheye' i'nƚi'i qu'nte' nimpi'yele'.\x * \xo 1:6 \xt 1Ti 3:2-4; Col 1:22\x* \v 7 Qe pa'qu' nejeƚets pe' hats yijayan ha' Cristo nowo'oi qu' hasu'uj nenit'ijets qu' uƚ'axe' qe ƚakha' ƚeqejkunenek pa' Intata. Qa hasu'uj qu' numti qu' week nat'anipji', qa qu' peteyi'ik'uyii pe'ye' qa' hasu'uj aje'eƚ na'nayu'kii, hasu'uj nek'uwet, hasu'uj nisu'un qu' netqek'uyij ƚokoi, hasu'uj iye nisu'un ƚ'astai.\x * \xo 1:7 \xt Hch 20:28; Fil 1:1; 1P 2:25\x* \v 8 Aka' qu' ƚunye'je' yijat'ij, netisij ƚewhi'wet'e' pe'qu' ni'wenik'ui, nisu'un week pa' ƚe'wis, qa' nejeeƚ'eku'uk'uiha pa'qu' naqsiijkii, qa' natsathen iye, qa' nisu'uunija iye pa'qu' nisu'un pa' Intata, qa' hasu'uj iye neqenijanij in nite' yaqsiijkii pa'qu' uƚ'axe'. \v 9 Nijayaanija pa' yit'ij kekhewe' hats t'ijatshenheti'yij Intata ƚe'lijei hats'inha qa' nenikfe'ljeetsek pa'n ƚunye'j qu' ninq'ijatshenij pa' yijaa'ija in yit'ij ke' Intata ƚe'lijei. Qa' nenikfe'lets iye pa'n ƚunye'j qu' netweyiju'ƚ pekhewe' yumtitax qu' yijaali'ija pe' nifeltax qa t'ejuiƚi'iju'ƚ ke' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 1:9 \xt Hch 2:42; 1Ti 1:10; 6:3; 2Ti 1:13; Tit 2:1\x* \v 10 Qe olots pe' ham nek'enheyuye'ets, qa pe' iyetƚe ham weju'ƚi'ij pa' nifeltax qa iwotk'onhetsits iye. Qa aka'an les hit'ijets pekhewe' judiol qe hik aka' ƚunyejei. \v 11 Enewe'en hasu'uj iwejini'ƚi'm qu' nenithiyutax qe yiwuƚ'enhet pa'qu' jukhewe' qa week pe' ƚewhe'ye' qa pe' ƚelits iye qe yijatshenij pakha' nite' ƚe'wis. Pekhewe'en in yaqsiijkii aka'an yisu'unƚe qu' nanaxij ƚ'astai hik aka' nite' ƚe'wistax. \v 12 Hekhewe' Creta ƚeiƚets pa' ewi'ƚ yit'ij ƚetets qu' profetaye', yit'ij pa'aj: —Ene' week Creta ƚeiƚets enewe'en ejtitsits, hik ƚunyejei ne'ej iftsits inqa'metets, ekunhets qa walxalits iye nite' nithayiyu'.— \v 13 Qa yasiinik'iha ka' yit'ij qa hik ta'ƚijupi' aq'ayini'ƚij pekhewe' ƚunyejei aka'an hats'inha qa' nijayaanija ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 1:13 \xt Jn 8:14; 2Co 13:10\x* \v 14 Qa hasu'uj eneqjunu'uƚij pekhewe' nifeljiik'i pe' judiol (cuentos) qa hasu'uj iye eneqjunu'uƚij pekhewe' t'ejuyiju'ƚ ke' Intata ƚe'lijei ta'ƚets ene' jukhewƚe in te'su'unhetii qu' natjayanhetii.\x * \xo 1:14 \xt 1Ti 1:4; 4:7; 2P 1:16; 2Ti 4:4\x* \v 15 Week eke' jite'wen wekwek ƚesitsi'm pe'qu' hats hamitse'ji' pe' ƚatawjets pe' ƚewuƚ'ets. Qa pekhewe'ƚe yeqeku' ha' Cristo na'lji' pe' ƚatawjets pe' ƚewuƚ'ets qa week uƚ'etsi'm ekewe'en, qe pe' ƚaqjamtikineyejeikii qa pe' ƚatawjets iye yaqamaxji' pa' uƚ'ax.\x * \xo 1:15 \xt He 13:18\x* \v 16 Enewe'en yit'ijets in nikfe'lets pa' Intata qa pakha'ƚe ƚunyejei qa hikpa' jutsiqaxij in nite' nikfe'lets pa' Intata. Enewe'en uƚ'eetsija, ham nek'enheyuye'ets qa nite' weju'ƚij qu' naqsi'jtaxijkii pa'qu' ƚe'wise'.\x * \xo 1:16 \xt Jn 7:28; Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14-26; 2Co 9:8\x* \c 2 \s1 Me'nq'ijatshenij pa' hats yit'ij ke' Intata ƚe'lijei. \p \v 1 Qa akha' Tito, me'nq'ijatshenij pakha' hats yit'ij ekewe' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 2:1 \xt Tit 1:9\x* \v 2 Ijatshenij pekhewe' hats ƚawa'mhits qu' hasu'uj nek'uwet, ƚe'wis pa'qu' ƚunyejeye' hats'inha qu' qi qu' niwqinhetji' pekhewepe'. Qa newetjeeƚƚotok'oiha iye, t'unitsi'ijha pa'nte' ƚeqekuyejeyij ha' Cristo, qa' t'unitsi'ijha iye pa' ƚeqsu'unka'xij ene' week, qa' t'unitsi'ijha iye in nite' yo'qmositij.\x * \xo 2:2 \xt 1Ti 5:1; 1Co 13:1; 1Jn 4:16\x* \v 3 Qa hik ƚunyejeye' iye pekhewe' hats ƚawa'mhii efuts qu' nijayaanija ha' Cristo qa' naqsiijijkiiha pa' hats yit'ij, hasu'uj nowotk'onƚi'ijkii pa'qu' nenfelkii, hasu'uj newetƚisij qu' nek'uwet, ninq'ijatshenij yijat'ij pa' ƚe'wis,\x * \xo 2:3 \xt 1Ti 5:2\x* \v 4 qa' nijatshenij iye pekhewe' efuts qa pe' mexe inanyii iye qu' nisu'un pa'qu' ƚewhe'ye'ye' qa pe'qu' ƚelitse' iye \v 5 qa' newetjeeƚƚetok'oiha iye, hamitse'ji'ha pe' ƚatawjets pe' uƚ'ets, nejeƚets qa' naqsi'j iye pe' ƚetsetitits, ƚe'wiisija pa'qu' ƚunyejeye', netk'enets qa' niwqinhet iye pa'qu' ƚewhe'ye'ye', hats'inha qa'nte' nenit'i'ijets qu' uƚ'etse' eke' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 2:5 \xt Lc 8:21; 10:17; Ef 5:22; 2Ti 2:15; He 4:12\x* \v 6 Qa' hik eqfenyejeyi'ij iye qu' akakƚinij pe' jutjanhets qu' newetjeƚƚotok'oiha.\x * \xo 2:6 \xt 1Ti 5:1; 1P 5:5; 1Jn 2:13-14\x* \v 7 Me'nethinijkiiha week ekewe' ƚe'sits hats'inha qa' neneqjeyu'uj ewets pekhewepe'. Kekhewe' yit'ij ke' Intata ƚe'lijei qu' me'nq'ijatshenij akha' iye qu' aqsiijkii qa' ek'enets iye. Qa' yijaayi'ija iye qu' me'nq'ijatshenij hats'inha pekhewe'en qa' qi qu' niwqinhetji' eke' wi'tlijei. \v 8 Neqet'eetsik'iha iye pe'qu' me'nq'ijatshenij hats'inha qa' ham pa'qu' nit'ijets qu' uƚ'etse' pe' ƚi'nq'ijatshenij. Ma' qa' newepinkii pakha' qu' ƚ'anyejetax aka'an qe ham pa'qu' jinifeltaxijkii qu' uƚ'axe'.\x * \xo 2:8 \xt 1Ti 2:2\x* \v 9 Qa' hik eqfenyejeyi'ij iye qu' akakƚinij iye pekhewe' mexe witƚinhei (esclavos) qu' netk'enets qa' naqsiijkii iye pa'qu' nit'ijets pa'qu' ƚaqa patune'. Nowo'oi qu' ƚe'wisi'imkii pa'qu' ƚaqa patune'. Hasu'uj not'oqowe'yiju'ƚ pa'qu' natyajaxti'yijets qu' naqsiijkii.\x * \xo 2:9 \xt Ef 6:5-9; Col 3:22; 1Ti 6:1; 1P 2:18; Jud 4; He 13:21\x* \v 10 Hasu'uj net'ejtenkii, ni'nq'ethinij yijat'ij in nite' iyowk'elets hats'inha qa' nethinkii in ƚe'wiisija pa' jiyijatshenij eke' ƚe'lijei hakha' Dios hikha' Eqiƚina'x.\x * \xo 2:10 \xt 1Ti 1:1,3; 2:3; 3:4; Jud 25\x* \v 11 Qe hakha' ƚeqi'fenkeye'j pa' Intata hats we'nethinkii qe qa' netisij pe'qu' ƚiƚaxitse' ene' week jukhew qa efuts pekhewe' qu' nisu'un.\x * \xo 2:11 \xt Hch 1:8; Ro 10:14; 2Co 5:18-21; 1Ti 2:4; 4:10; 2P 3:9\x* \v 12 Qa jiyijatshen iye, ma' qa jiteli'ij in jiyintaxii pekhewep qa jiteli'ij iye pa' witeqsu'unka'xijji' pa' uƚ'ax ha'ne week sehe' ipji'. Ma' qa' jinewetjeƚ intok'oiha in mexe ju'unipji' ha'ne sehe' qa' jintatsathen iye qa' jintek'eenetsha iye pa' Intata.\x * \xo 2:12 \xt Jud 18; 2Ti 3:12; 4:10; 2P 1:4; 2:10; Lc 23:41; 1Co 15:34; 1Ts 2:10; 1P 2:24\x* \v 13 Hane'ej nite' jiteli'ij in jitaqsi'j pa' ƚe'wis inwetjumtikineyejeyik'ui, pakha'an qu' ne'twenhetiitax pa' qiji' ƚamijiiju' ha' qiji' in Dios hikha' Eqiƚina'x Jesucristo.\x * \xo 2:13 \xt Hch 23:6; 1Ts 1:3; Lc 9:32; Jn 17:1,24; 2Co 3:18; 2P 3:18\x* \v 14 Ƚakha' wetƚisƚi'ij pa'aj in wa'm infi qe qa' jinilithinik'ui in jitaqsi'jtaajkii pa' uƚ'ax qa jiyili'jju' qa jiyatsat'etsij in inejefee'ija hakha'an qa jiyeqethenju'. Enewe' yeqe'thenju' ewi'ƚƚe in yisu'un qu' naqsiijkii pa' ƚe'wis.\x * \xo 2:14 \xt Mt 20:28; Mr 10:45; Ro 8:32; Ga 1:4; 2:20; Ef 5:2,25; 1Ti 2:6; Ex 19:5; Lc 1:68\x* \v 15 Me'neniha in ƚ'enek'enheyij pe' witlijtsitjii qu' iyetij week ekewe'en, qa' me'nq'ijatshenij iye qa' aq'ayinij iye pekhewe' qu' ninq'ijatshentaxij pa'qu' pakha' ƚunye'je'. Qa hasu'uj pa'qu' nuten. \c 3 \s1 Pa'qu' ƚunye'je' pa'qu' hats nijayan pa' Intata. \p \v 1 Tito, iyeketijets iye aka'an qu' enfeli'm he' inejefetsipji' qu' niwqinhetji'ha pekhewe' qitsji' wit'alhei qa pekhewep tenek'enhei. Ƚe'wis qu' nimpiyel, qa' natjanithenik'uikiiha iye pa'qu' ƚunye'je' pa' ƚe'wis qu' naqsiijkii.\x * \xo 3:1 \xt Ro 13:1-7; 1P 2:13-14\x* \v 2 Hasu'uj qu' nitaqsunijup qu' nenfelijkii qu' nit'ijets qu' naqsiijkii pa'qu' uƚ'axe' pakhape', hasu'uj nisu'un qu' aje'eƚ netqek'uyij ƚokoi, nineqsu'un yijat'ij, qa' nethinij iye ene' week in nite' weniwqinhet.\x * \xo 3:2 \xt Stg 3:13\x* \v 3 Qe kekhewep ƚahatsiyij inekhewel iye jitaqsiijkii kekhewe' ham weju'ƚi'ij, qa nite' ji'mpi'yel iye, jiteqfeetsinƚi'iikii pa'qu' inikheyi'je', ƚeƚinhei'inij iye pa' witeqsunkaxijji' pekhewe' wekwek jinikfe'ltaxets in uƚ'ets, qa in hik ƚunye'j iye qu' natsat'ets'inij na'aj jitesu'un pekhewe' wekwek ha'ne sehe' epji', ji'napjaxƚe'etskii pe'ye' qa jitawtshetenƚe, je'qemtshenetsitsij na'aj wekwek, jitaqsi'jƚi'ijkii qu' jinuten ene' week, inekhewel qa jitutenek ene' week.\x * \xo 3:3 \xt 2P 1:4; 2:10; Stg 4:1\x* \v 4 Ma' qa in hats ji'yethinij pa' qi ƚeq'iltiyejei'inij qa pa' qi ƚeqsu'unka'x inij iye hakha' Dios Eqiƚina'x,\x * \xo 3:4 \xt 1Ti 1:1; 2:3; Tit 1:3; 2:10; Jud 25\x* \v 5 ƚakha' qa hats jiyiƚin. Qu' ji'ƚa'xe' nite' ta'ƚets pa'qu' jintumtitax qu' ƚe'wise' qu' jintaqsi'jtaajkii, pa' ƚeq'iltiyej'inij yijat'ij hikpa' ta'ƚets qu' ji'ƚa'xe'. Ma' qa jiyiliijijju'ha pe' inwuƚ'ets, ma' qa hats hik injunye'j qu' jink'ayik'e' qe ta'ƚets pa' Espíritu Santo\x * \xo 3:5 \xt Ro 11:14; 12:2; 2Ti 1:9; Ef 2:4,9; 5:26; 1P 1:3; 3:21; Jn 3:5\x* \v 6 hikpa' qi pa' yatsii i'nipji' pa' Intata qe ta'ƚets ha' Jesucristo hikha' Eqiƚina'x,\x * \xo 3:6 \xt Jl 2:28; Hch 2:33; 10:45; Ro 5:5\x* \v 7 hats'inha pa' ƚeqi'fenkeye'j ha' Jesucristo qa' jinatsathenket ma' qa jineƚisij pa' hats jinikfe'lets in na'l pakha'an witiƚa'x nite' yili'ij.\x * \xo 3:7 \xt Hch 13:43; 15:11; 1Co 8:1; Ga 1:6; 1P 4:10; Tit 1:2\x* \v 8 Ekewe'en eke' wi'tlijei yijaalija. Qa hik ta'ƚijupi in hisu'un qu' iwjutsiqeenija in yijaa'ija pakha' qu' iyetij ekewe'en, hats'inha pekhewe' hats tek'enets pa' Intata qa' nisu'uunija qu' naqsiijkii pa' ƚe'wis. Aka'an ƚe'wis in t'ejuyets ene' week jukhew qa efuts qa weju'ƚij iye.\x * \xo 3:8 \xt 1Ti 1:15; 3:1; 4:9; 2Ti 2:11\x* \v 9 Mewetwu'mik'uiha pekhewe' tafaakate'yijju'kii qa nite' yeqet'etskii pe' yumti, qa pe' uƚ'etsij wetju'ƚkii in t'ejuyets pe' ƚawa'mhitsik'i, qa pe' wata'nutenij wetju'ƚkii pe' yumti ma' qa tek'eƚeyijju' qa pe' wata'nutenij wetju'ƚkii ke' yika' pa'aj pa' Moises'ik'i (ley), mewetwu'mik'uiha qe ekewe'en ham weju'ƚi'ij.\x * \xo 3:9 \xt 1Ti 1:4; 6:4; Ro 1:29; 13:13; 1Co 1:11; 3:3; 2Co 12:20; Ga 5:20; Fil 1:15\x* \v 10 Pa'qu' jukhewe' qu' nata'ƚets in yeqet'etsju'kii, in hats wetsjuk'ij qu' aq'ayintaxij in nite' ƚe'wisju' pa'qu' nenfeltax qa' iwu'mfik'i.\x * \xo 3:10 \xt 1Ti 1:9; Mt 18:15; 2Ts 3:15\x* \v 11 Hats ƚenikfe'lets pakha'an in uƚ'ax pa' yisu'un. Nite' yaqsiijkii pa' yisu'un pa' Intata qa hats ƚakha'ƚe ƚete'm in wetwuƚ'enhetju'. \s1 Nenijatshenij qu' naqsiijkii pa' ƚe'wis. \p \v 12 In mexe ƚa'ni' ha' ƚ'isƚawet'ii sehe' ƚii Creta, qu' he'nukintax ei hatse' ha' Artemas i'nƚi'i ha' Tíquico, qa' mowoqeku'ui wat'ij qu' aje'eƚ anamyii hatse' ha' witset'ii Nicópolis qe hikha' qu' ha'ni'kii hatse' qu' lop'etax.\x * \xo 3:12 \xt Hch 20:4; Ef 6:21; Col 4:7,9; 2Ti 4:12; Lc 14:26\x* \v 13 I'fenij week pa'qu' ƚeke'ye' qu' i'fenij ha' abogado Zenas qa ha' Apolos, hats'inha qa ham pa'qu' hami'ik'ui qu' nakkii iye.\x * \xo 3:13 \xt Hch 18:24; 19:1; 1Co 1:12; 3:4-6,22; 4:6; 16:12; Stg 2:15\x* \v 14 Qa pe' hats inejefetsipji' qa' nenijatshenij qu' naqsiijkii pa' ƚe'wis, ni'fen pa'qu' neƚ'ilax hats'inha qa'nte' hik ƚunyejeye' ne'ej ewi'ƚ najkak ham ƚeye'.\x * \xo 3:14 \xt Mt 13:22; Mr 4:19; 1Co 14:14; Ga 5:22; Ef 5:11; 2P 1:8; Jud 12\x* \v 15 Week enewe' i'nyijup wetfel ei. Hewetfeli'ƚii week hekhewe' tsisu'uni'ƚ inejefetsipji'. Na'lƚek ha' Yatsat'ax'inij qu' net'iftits'iƚ ewets.\x * \xo 3:15 \xt Col 4:18; 2Ts 3:16\x*