\id JAS - Maka NT [mca] -Paraguay (web 2014) 
\h SANTIAGO 
\toc1 SANTIAGO 
\toc2 Santiago 
\toc3 Stg 
\mt1 SANTIAGO 
\c 1  
\s1 Mexe wetfel. 
\p  
\v 1 Yakha' Santiago, ƚeqejkunenek pa' Intata qa ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo. Hika' ha'ne witfaakanek t'ejuyets pe' doceju' (12) ta'ƚets pe' ƚelitsik'i pa' Israel pe' hane'ej mexe yak'eskii. Week hewetfelii.\x * \xo 1:1 \xt Mt 13:55; 19:28; Mr 6:3; Hch 12:17; 15:13; 16:17; 21:18; 26:7; Ga 1:19; 2:9,12; Jud 1; Ro 1:1; Ef 6:6; Stg 1:1; 1P 1:1; 2:16; Ap 1:1; 21:12; Gn 49:28; Ex 24:4; Ez 47:13; Tit 1:1\x* 
\s1 ¿Ƚekpa' ta'ƚets in jitajaajinhetii? 
\p  
\v 2 Yejefets, les ƚe'wis qu' qi qu' e'ƚe'sitse'ƚi'iƚi'mkii qu' nanami'ƚ ewets pe' witaqjaajinkeyejei.\x * \xo 1:2 \xt Mt 5:12; 1P 1:6\x* 
\v 3 Ƚenikfe'li'ƚetsha pa' nite' inqekuyejeyij qu' natjaajinhetii qe qa' leesjeek qu' net'un.  
\v 4 Qa pa' nite' inqekuye'j in t'un qa' ta'ƚetsek in les ƚe'wis pa'qu' injunye'je' ma' qa ham pa'qu' hami'ik'ui in jiwatji'let.  
\v 5 Qa qu' nana'l pa'qu' ham ƚikfeliya'xe'ets pa'qu' ƚunye'je', qa' iyini'ƚijets pa' Intata. Ma' qa' netisij ƚikfeliya'xe'ets, qe pa' Intata nite' t'oqowe'yiju'ƚ qu' netniyinheyijets. Ma' qa' netisij.\x * \xo 1:5 \xt 1R 3:9; Pr 2:3-6; Mt 7:7\x* 
\v 6 Qa lesƚe ƚe'wis qu' weeki'ijha pe' atawjetsi'ƚ qu' iyini'ƚijets pa' Intata qa hasu'uj qu' eqeku'uƚik'i, qe pa'qu' neqeku'uk'i pakha'an hik ƚunye'j ne'ej ƚeqe t'uyuyuyits na' qi iweli' in pekhel yepiletji'kii na'aj t'unik'i.  
\v 7 Pa'qu' hik ƚunye'je' aka'an qu' niyin hasu'uj numti qu' nana'l pa'qu' netisij pa' Yatsat'ax'inij,  
\v 8 qe pakha'an nite' yeqet'axkii pa'qu' nijamti'ets qa nite' yeqet'axkii iye pa'qu' naqsiijkii.\x * \xo 1:8 \xt Stg 4:8; 2P 2:14\x* 
\v 9 Pa'qu' ewi'ƚe' if'iljetsax inejefe'epji' pa' Intata les ƚe'wis qu' ƚe'wisi'imkii qe pa' Intata yiwqinhetji' pakha'an.  
\v 10 Qa pa'qu' ewi'ƚe' inejefe'epji' pa' Intata in yiwq'axin wekwek qa lesƚe ƚe'wis qu' ni'sinheti'mkii in yijayan pa' Intata qa hasu'uj in yiwq'axintax wekwek, qe pa'qu' niwq'axintax wekwek hik qu' ƚunye'je' hatse' ne'ej ƚop'om in ta'ƚi' na'aj ƚ'ejinqa'wet qa sujƚe qa hats wa'mji' iye,\x * \xo 1:10 \xt 1Co 7:31; 1P 1:24\x* 
\v 11 qe in nekpha'm ne' junu' ma' qa elejei qa yisƚax na'aj jup'elket qa namju'kii ne'ej ƚop'omik'i qa pa' ƚe'sinyejeitax qa hats ham. Qa hik qu' ƚunye'je' na'aj yiwq'axin wekwek in week neƚuts ewi'ƚƚe in yijamti'ets in yithayiki qu' lees net'ijayijfik'i in yiwq'axin wekwek qa qu' nawa'm ma' qa hats hamijup.\x * \xo 1:11 \xt Sal 102:4,11; Is 40:7\x* 
\v 12 Ƚe'wisi'mkii pa'qu' jukhewe' in nite' yeqenijanij pe' witaqjaajinkeyejei qe qu' nat'atsji'ƚik'uifik'i pe' witaqjaajinkeyejei qa' netesti'yij hatse' pa'qu' ƚapjisa'ye' pakha'an witiƚa'x hikpa' hayiits yiwjutsiqen pa'aj pa' Intata qu' netisij hatse' pekhewe' yijaa'ija in yisu'un.\x * \xo 1:12 \xt 1Co 9:25; 2Ti 4:8; 1P 5:4; Ap 2:10; 3:11; Mt 10:22; Stg 2:5\x* 
\v 13 Pa'qu' noksi'wen qu' natjaajinhetii qa hasu'uj qu' nit'ij: —Tsijaajin pa' Intata,— qe pa' Intata nite' ƚeke' qu' natjaajinhetiitaxij pa' uƚ'ax, qa' ƚakha' iye nite' yaqsiijkii qu' nijaajinij pe'ye' pa' uƚ'ax.  
\v 14 Qa pakha'ƚe qu' natjaajinhetii qe ta'ƚets in yisu'un qu' naqsiijkii pakha' ƚakha'ƚe in yisu'un uƚ'ax.  
\v 15 Qe in wetwejinij pakha' ƚakha'ƚe in yisu'un qa hikpa' yaqsijinenijkii uƚ'ax ma' qa hastaax qa yaqsiijijkiiha pa' uƚ'ax. Qa in hats yaqsiijijkiiha pa' uƚ'ax, ma' qa hats na'l pa' witwamhi'.\x * \xo 1:15 \xt Job 15:35; Sal 7:14; Is 59:4; Ro 6:23\x* 
\v 16 Yejefets, yakha' k'esu'uni'ƚ. Hasu'uj metwejiniƚij qu' nawitji'iƚ aka'an.\x * \xo 1:16 \xt 1Co 6:9; Stg 1:19\x* 
\v 17 Week na'aj jitesti'yij qa na'aj jitoksi'wen iye in ƚe'wis ta'ƚiipha'm pa' i'ni' pa' Intata, hikpa' yaqsiijkii iye pa'aj week ene' jite'wen i'nji' ha'ne wa's. Pa' Intata nite' yi'nk'aihit pa'qu' hats nisu'un. Nite' hik ƚunye'j na'aj witq'eneƚeya'x in ink'ayik'ik'uikii na'aj i'ni'.\x * \xo 1:17 \xt Nm 23:19; Mal 3:6; Jn 3:27; 1Jn 1:5\x* 
\v 18 Ƚakha'ƚe in yisu'unƚe pa'aj qu' naqsiijkii qu' ewi'ƚi'ij iye qu' jinenekfik'ikii qu' nata'ƚets ekewe' yijaalija wi'tlijei, hats'inha qa' inekhewele' pe' les qitsji' pe' week ƚaqsijiiju'.\x * \xo 1:18 \xt Jn 1:13; Ef 1:12\x* 
\s1 Aqsiiƚijkii pa' yit'ij ke' Intata ƚe'lijei. 
\p  
\v 19 Maxtayitiƚik'i aka' qu' hit'iƚij ewets yejefets, week ewiƚei ekheweli'ƚ enexpiikeyu'uƚijha qa' jeƚi'ƚijupkiiha iye pa'qu' niyet qa hasu'uj pa'qu' nitaqsunijup pa'qu' nenqitijineyu'uj in mente' nikfe'letsha qa hasu'uj iye pa'qu' aje'eƚ na'nayu'kii,\x * \xo 1:19 \xt Pr 10:19; 17:27; Ec 5:1-2\x* 
\v 20 qe na'aj nayu'kii nite' yaqsiijkii pa' yatsathen pa' hik ƚunye'j pa' yisu'un pa' Intata.  
\v 21 Qa hik ta'ƚijupi' iwu'mi'ƚfik'iha week pa' uƚ'ax, hats'inha qa' ƚe'wiise'ƚe qu' ku'mi'ƚiju'ƚ qa' aqsiiƚijkii iye ke' Intata ƚe'lijei, qe ke' Intata ƚe'lijei neƚisi'ƚij pe'qu' et'unhaxitsi'iƚ ma' qa' hats ƚeke'ye' qu' i'ƚiyi'iƚ.\x * \xo 1:21 \xt Ef 1:13; 4:22; Col 3:8\x* 
\v 22 Aqsiiƚijkii pa' yit'ij ke' Intata ƚe'lijei qa hasu'uj qu' isu'unƚi'iƚ qu' epi'ye'eƚik'i, qe qu' ewi'ƚe'ƚe qu' isu'unƚi'iƚ qu' epi'ye'eƚik'i, ma' qa hats ƚanawitjiƚi'iƚ.\x * \xo 1:22 \xt Mt 7:24-27; Ro 2:13; Stg 2:14-20\x* 
\v 23 Pa'qu' ewi'ƚe' in yepi'ye' ek'i ke' Intata ƚe'lijei qa nite'ƚe yaqsiijkii, pakha'an hik ƚunye'j pa'qu' ewi'ƚe' in yejeƚiiju' ne'ej witeqjeƚinetjii,  
\v 24 qe in yejeƚiiju' ne'ej witeqjeƚinetjii ma' qa in ik qa hats nitapi'ik'i iye pa' ƚunye'j.  
\v 25 Qa pa'qu' nejeƚju' qa yejeeƚijupkiiha ekewe' qu' jintaqsiijkii wi'tlijei ƚe'sits hik ekewe' ji'yatsjiƚinik'uifik'i pa' uƚ'ax, pakha'an qa nite' yili'ij in yaqsiijkii pa'qu' nit'ij eke' wi'tlijei. Ma' qa nite' hik ƚunye'j pa' yepi'ye'taxik'i qa nite'ƚe yaqsiijkii. Pakha'an qa yaqsiijkii yijat'ij, qi in ƚe'wisi'mkii qe yaqsiijkii pa'qu' nepiye'ek'i eke' wi'tlijei.\x * \xo 1:25 \xt Jn 13:17; Stg 2:12\x* 
\v 26 Pa'qu' nit'ijets in yijayan pa' Intata qa nite'ƚe ƚeke' qu' nitke'lenhetju' pa'qu' ƚelepepe', pakha'an wanawitjiƚe. Ma' qa in yittaxijets in yijayan pa' Intata, qa ham weju'ƚi'ij.\x * \xo 1:26 \xt Sal 34:13; 39:1; 141:3; Stg 3:2-3; 1P 3:10\x* 
\v 27 Pa'qu' nijayaanija pa' Intata, aka'an ƚunye'j: t'ifti'ts'ets pekhewe' ham ƚ'alheye' qa ham iye pe'qu' ƚejefetse', qa t'ifti'ts'ets iye pekhewe' wikiihalei ham pe'qu' ƚejefetse'. Qa qi iye in yejeƚiju'ƚ pa' uƚ'ax ha'ne sehe' epji'.\x * \xo 1:27 \xt Job 31:17; Is 1:17,23; Mt 25:36; Ro 12:2; 1Jn 5:18\x* 
\c 2  
\s1 Week eqjunyejeyi'ij, pe' if'iljetsits qa pe' yiwq'axin wekwek. 
\p  
\v 1 Yejefets, ekheweli'ƚ in na'li'ƚ e'm pa'nte' eqekuyejeyi'ƚij ha' ƚe'wis Yatsat'ax'inij Jesucristo qa hasu'uj qu' lees qitsi'iƚ e'mji' pa'qu' niwq'axin wekwek. Week eqjunyejeyi'iƚij, pe' if'iljetsits qa pe' yiwq'axin wekwek.\x * \xo 2:1 \xt Lv 19:15; Dt 1:17; Hch 10:34; Ro 2:11; Ef 6:9; Col 3:25\x* 
\v 2 Jitejeyumtshen qeku'nijupi' ek in ƚonot'axjiiƚij wetju'ƚ in ƚijayani'ƚ pa' Intata, ma' qa namii pa' ewi'ƚ jukhew yiyaqsiji' pe' oro qa yeqhinataji' iye pe' ƚe'sits, qa namii iye pa' ewi'ƚ jukhew if'iljetsax qa tejilii pe' ƚeqhinatai.  
\v 3 In qi in ƚeneqjunu'uƚiju'ƚ pa' yeqhinataji' pe' ƚe'sits ma' qa ƚit'iƚijets: —Ha'ne ni'iju' ha'ne lees in ƚe'wisju'.— Qa pakha'ƚe if'iljetsax qa ƚit'iƚijets: —Hik nakha'ƚe ni'i' ats'ap'aye'ƚe,— i'nƚi'i qu' it'iƚijets: —Niƚi'iju' sehe' ne' yif'iyeyiiju'.—  
\v 4 ¿Me nite' hik aka' ejunyejeyi'ƚ qu' hik ejunyejeyi'iƚ na'aj juez in uƚ'ax pa'qu' naqsiijkii?  
\v 5 Yejefets, ek'eni'ƚik'iha aka' hane'ej qu' hit'ij. ¿Me nite' t'eku'miiji' pa' Intata pekhewe' if'iljetsits ha'ne sehe' epji' qu' lees nijayaanija qa' netisij hatse' pa'qu' ƚetset'e pa' tenek'enhe'yi' pa' Intata, hikpa' hayiits yiwjutsiqeni'm pa'aj pekhewe' qu' nisu'un qu' nijayaanija?\x * \xo 2:5 \xt Job 34:19; 1Co 1:27; Lc 12:21; Ap 2:9; Ro 4:13-14; 8:17; Ga 3:29; 4:7; Tit 3:7; He 1:2; 11:7\x* 
\v 6 Qa ekheweli'ƚ qa ƚutentaxi'ƚ qa ƚ'anuitaxiƚi' iye pa' if'iljetsax. ¿Me nite' hikpe' pe' yiwq'axin wekwek nawitji'iƚiji' in ƚ'ithayiitaxiƚi'm qe nite' newqinheti'ƚji'? ¿Me nite' hikpe' iye neka'xjiiƚii ne'ej tenek'enheiji' na'aj witset?\x * \xo 2:6 \xt 1Co 11:22; Hch 8:3; 17:6; 18:12\x* 
\v 7 ¿Me nite' hikpe' iye uƚ'etsik'ikii ƚe'lijeyij kakha' ƚe'wis ƚii ha' ekheweli'ƚ yatsat'etsi'ƚ ej?\x * \xo 2:7 \xt Is 63:19; 65:1; Am 9:12; Hch 15:17\x* 
\v 8 E'ƚe'sitsi'ƚijju' qu' yijaayi'ija qu' aqsiiƚijkii kakha' wenit'ij (ley) week t'anipji' in yit'ij: \qt —Isu'un week pa'qu' mete' e'm jukhew qa efuts in ejunye'jek in ƚewetsu'unƚe.—\qt*\rq (Lv 19:18)\rq*\x * \xo 2:8 \xt Mt 22:39\x* 
\v 9 Qa qu'ƚe lees qitsi'iƚ e'mji' pa'qu' niwq'axin wekwek i'nƚi'i pakhape', ma' qa hats ƚaqsiiƚijkii pa' uƚ'ax qa kakha' wenittaxij (ley) ma' qa hats netpiliƚ'epji' qu' nit'iƚij ewets in nite' ƚaqsiiƚijkii.\x * \xo 2:9 \xt Lv 19:15; Dt 1:17; Hch 10:34; Ro 2:11; Ef 6:9; Col 3:25\x* 
\v 10 Qe pa'qu' naqsiijijkiiha week pe' hats wenit'ij (leyes) qa in yijanik'i pa'qu' ewi'ƚe' pekhewe' hats wenittaxij, ma' qa hats hik ƚunye'j qu' week nijanik'i.\x * \xo 2:10 \xt Mt 5:10; Ga 3:10\x* 
\v 11 Qa in yit'ij iye: \qt —Hasu'uj mowo'oi efu qu' hats ewhe'yei, qa hik ƚunye'j iye ne'ej efu.—\qt*\rq (Ex 20:14)\rq* Qa yit'ij iye: \qt —Hasu'uj eqek'ui.—\qt*\rq (Ex 20:13)\rq* In nite' ƚaqsi'jtaxijkii qu' mowo'oi efutse' in hats ƚ'ewhe'yei qa ƚeqek'uiƚe ma' qa hats week ƚ'otsipjikii pe' yittaxij pa' ley.\x * \xo 2:11 \xt Ex 20:13-14; Dt 5:17-18\x* 
\v 12 Qa hik ta'ƚijupi' ewi'ƚƚe qu' it'ij qu' iyet pe' ƚe'sitsik'i qa' aqsiijkii iye pa'qu' ƚe'wise', qe jinikfe'lets in jitepi'ye' hatse' pa' juez qu' jinejeyumthseniji' pa' ƚ'ewis eke' ƚe'sits wi'tlijei hik ekewe' ji'yatsjiƚinik'uifik'i pa' uƚ'ax,\x * \xo 2:12 \xt Mt 7:12,24-29; 19:17-21; 22:36-40; 28:20\x* 
\v 13 qe qu' namtaxets qu' newetjeyumtshentax, ham witq'iltaxi'ij hatse' pekhewe' hane'ej ham ƚeq'ilta'xe'tax. Qa pekhewe'ƚe na'li'm pa' ƚeq'iltiyejeyij pekhewep qa' nanaxij hatse' qu' newetjeyumtshentaxek.\x * \xo 2:13 \xt Job 22:6; Pr 21:13; Mt 5:7; 18:32-35\x* 
\s1 Pa' nite' inqekuye'jij ham weju'ƚi'ij qu'nte' jinenink'aihite'. 
\p  
\v 14 Yejefets, ¿ƚekpa' weju'ƚij pa'qu' ewi'ƚe' qu' nit'ij ƚetets in na'li'm pa'nte' ƚeqekuye'jij qa nite'ƚe wenink'aihit pa'qu' ƚunye'je'? ¿Me ƚeke' qu' iƚa'xe' qu' ƚunye'je' aka'an in nite' yeqeku'tax?\x * \xo 2:14 \xt Mt 25:35-36; Lc 3:11; 1Jn 3:16-18\x* 
\v 15 Jitejeyumtshenijupi' pa'qu' ewi'ƚe' inejefe'epji' i'nƚi'i pe'qu' inejefekiyi'ipji' pa' Intata in nite' yiwq'axin pe'qu' ƚeqhinataye' qa ham iye pa'qu' ƚaqe'.  
\v 16 Ma' qa ewi'ƚ ekheweli'ƚ pa'qu' nit'ijets: —Ƚe'wis qu' ma'aƚkii, matjanitheni'ƚ neeƚe'en k'uy,— qa' nit'ijets iye: —Eki'ƚju' me'niƚinketi'ƚij qu' eki'ƚju'.— Pakha'an qa nite'ƚe tisij ekewe'en. Qa ¿ƚekpa' weju'ƚij aka' yittaxijets?  
\v 17 Qa hik ƚunye'j in na'ltax ine'm pa'nte' inqekuyejeyij qa nite'ƚe jiwenink'aihit pa'qu' injunye'je', ma' qa pa' nite' inqekuye'jtaxij qa ham weju'ƚi'ij hik ƚunye'j qu' nawa'm.  
\v 18 Na'l pa'qu' ewi'ƚe' qu' nit'ij: —Akha' na'l e'm pa'nte' witqekuye'j qa yakha'ƚe qa hink'aihitek ka' yijunye'j. Ets'ethinij pa' ƚunye'j pa'nte' eqekuye'j in nite' ƚenink'aihit qa yakha' qa' k'ethinijek ka'nte' yeqekuye'jij in hikka' ta'ƚets in ink'ayik ka' yijunye'j.—\x * \xo 2:18 \xt Ro 3:28; He 11:33; Stg 3:13\x* 
\v 19 Akha' in ƚenikfe'lets in ewi'ƚƚe pa' Dios, aka'an hats ƚe'wisijupi'. Qa hikƚe ƚunyejei iye pe' inwo'metets in nikfe'lets iye in ewi'ƚƚe, ma' qa tsalal wetju'ƚ qe nijiwe'yi'm.\x * \xo 2:19 \xt Dt 6:4; Mt 8:29; Lc 4:34\x* 
\v 20 Jukhew ham nikfe'le'ets. ¿Me ƚisu'un qu' k'ijatshenij in ham weju'ƚi'ij pa'nte' inqekuye'j qu'nte' jinenink'aihite' pa'qu' injunye'je'?  
\v 21 Maxtayitik'i pa' inaqwa'ma'xik'i Abraham'ik'i. Pa' Dios yit'ijets pa'aj in yatsathen pa' Abraham'ik'i qe tek'enik'i pa' yit'ijets ma' qa yilantax pa'aj pa' ƚa's Isaac qa yentaxipji' pa' t'ejuyets na'aj witqisit'ij pa' Dios (altar).\x * \xo 2:21 \xt Gn 22:9; 1Ts 1:3; He 11:17\x* 
\v 22 Hane'ej hats ƚenikfe'lets pa' Abraham in na'li'm pa'nte' ƚeqekuye'jij pa' Dios qe yaqsiijkii pa' yit'ijets pa'aj, qa in yaqsiijkii pa' yit'ijets ma' qa pa'nte' ƚeqekuye'jij pa' Dios qa lees in t'uunija.  
\v 23 In yaqsiijkii aka'an ma' qa hats yasiinik'iha ke' we'nika'ajji' in yit'ij: \qt —Pa' Abraham'ik'i qi in nite' yeqeku' pa' Intata qa hik ta'ƚijupi' pa' Intata in yit'ijets pa' Abraham'ik'i in yatsathen.—\qt*\rq (Gn 15:6)\rq* Ma' qa hik ta'ƚijupi' in wenit'ijets pa'aj pa' Abraham'ik'i in ƚejuwaika' pa' Dios.\x * \xo 2:23 \xt Ro 4:3; Ga 3:6; 2Cr 20:7; Is 41:8\x* 
\v 24 Ma' hayits hats ƚenikfe'li'ƚets pa' Dios in yit'ijets in yatsathen pa'qu' jukhewe', nite' ewi'ƚƚe in nite' yeqeku' qa in tek'enets iye qe in wenink'aihit iye pa'qu' ƚunye'je'.  
\v 25 Qa hik ƚunye'j iye pe' efu ƚii Rahab pekhe'en natkinkii pe' jukhew. Qa pa' Dios qa yit'ijets in yatsathen qe le'siju'ƚ pa'aj pe' wit'ukinhei, qa yat'inkii qa tujtseika' pa' yilithinji'kii pa'aj.\x * \xo 2:25 \xt Jos 2:4,6,15; He 11:31\x* 
\v 26 Qa hik ƚunye'j iye ha'ne i'nese'n in ikik'ui pa' ƚiƚa'x ma' qa jiwa'm. Qa hik ƚunye'j pa'nte' inqekuye'jij wa'm in nite' jiwenink'aihit pa'qu' injunye'je'. 
\c 3  
\s1 Witlepep. 
\p  
\v 1 Yejefets, hasu'uj olotse' pe'qu' nisu'un qu' ninq'ijatshenij ke' Intata ƚe'lijei, qe hats ƚenikfe'li'ƚets qu' nite' ƚe'wise' pa'qu' jininq'ijatshenij qu' ja'maestroye' qa' les qi pa'qu' jintatanithenheti'yij qa' nite' ƚunyejeyi'iju'ƚ pekhewepe' in nite' qi qu' nattanithenhetii.\x * \xo 3:1 \xt Mt 23:8; Ro 2:20-21; 1Ti 1:7\x* 
\v 2 Qe week inekhewel na'l pa'qu' jintijanik'i qa jiyaf'ali'ij iye pa'qu' jintit'ij. Qu' nana'l pa'qu' ewi'ƚe' qu'nte' naf'aliyi'ij pa'qu' nit'ij, pakha'an ewi'ƚ jukhew yatsathen qa nikfe'lets pa'qu' ƚeqfenye'ji'ij qu' nenyejinik'uikii week pa' ƚ'ese'n.\x * \xo 3:2 \xt 1R 8:46; Pr 20:9; Mt 12:37; Stg 1:26; 2:10; 1P 3:10\x* 
\v 3 Na'aj tiptip in we'nenji' ƚenjini'j ma' qa hik na'aj ta'ƚets in tek'en inwets qa ikji'ijji' ek na'aj ji'nikheyu'ujji'.\x * \xo 3:3 \xt Sal 32:9; 39:1\x* 
\v 4 Jeƚi'ƚju' iye ne'ej tokoyeyits qitstax qa in yiwu'm na'aj qi t'unik'i qa na'aj jukhew yithayiki na'aj ƚammi's ƚokoi qa yitetwek'elhitji' na'aj nikheyuji'.  
\v 5 Qa hik ƚunye'j na'aj witlepep ƚammistax qa ta'ƚƚe'ets in jiweniwqinhetij pe' qits wekwek. Jeƚ qeku'ni'ƚek na'aj qi ƚene'ek'i qu' nanq'axij fe't in ƚammistax pa'qu' fet'e' qu' nata'ƚets in naq'axij fe't.\x * \xo 3:5 \xt Sal 12:3-4; 73:8-9\x* 
\v 6 Ha'ne inlepep hik ƚunye'j na'aj fe't, qe ha'ne witlepep topo'oj pa' qi uƚ'ax. Ha'ne inlepep ewi'ƚ ƚewekwek ha'ne i'nese'n ta'ƚets in week yiwuƚ'enhet ha'ne i'nese'n. Ha'ne inlepep hik ha'ne fe't tujje'm qe ta'ƚets pa' fe't inwo'metets ƚenwu'mhi'wet hatse'.\x * \xo 3:6 \xt Sal 120:2-3; Pr 16:27; Mt 15:11,18\x* 
\v 7 Na'aj jukhew ƚeke' qu' nitayehenket qa teik'unei ene' week inqa'metets, junatai, q'oiq'oyits, ƚejits qa week iye pekhewe' i'nji' pa' qi iweli'. Ma' qa yitayehen qa teik'unei,  
\v 8 qa ha'neƚe inlepep qa ham ƚeke'ye' pa'qu' nijeik'unentax. Qi pa' i'nji' uƚ'ax. Ham ƚeke'ye' qu' naq'ayinij. Topo'oj pa' ƚa'ti' yaq'al inij.\x * \xo 3:8 \xt Sal 140:3; Ec 10:11; Ro 3:13\x* 
\v 9 Hik ha'ne iye inlepep jite'lijtsi'yijii iye pa' Intata Dios, qa hik ha'ne iye jitit'ijets uƚ'ets i'nlijeyets ene' jukhew, hik enewe' ƚaqsijiiju' pa'aj pa' Dios qa wotjonketƚetik'i.\x * \xo 3:9 \xt Gn 1:26; 1Co 11:7\x* 
\v 10 Hik ha'ne iye ineji' jite'lijtsi'yijii iye, qa hik ha'ne iye ta'ƚetskii iye pe' uƚ'etsik'i i'nlijei. Yejefets, hasu'uj qu' injunyejeye' aka'an.  
\v 11 ¿Me ƚeke' pa'qu' ne'niwekƚe iweli' in yimaxji' qu' nenetsji'ƚiƚ pa' nite' yima'xji'? Nite' ƚeke' aka'an.  
\v 12 Yejefets, ¿me ƚeke' ne'ej ƚe' aceite'ej ta'ƚets ne'ej najkak ƚii olivo qu' nata'ƚets pe'qu' igokuk'e? ¿Me ƚeke' iye pe'qu' igokuk'e pe'qu' ƚeye' qu' nata'ƚets pe'qu' uwakuk'e'? Qa hik ƚunye'j iye ne'ej niwekƚeji' iweli' ek'emeiji' in nite' ƚeke' qu' nata'ƚets pa'qu' nimaxji'ijji' iweli'. 
\s1 Pa' yijaa'ija in witikfeliya'xkii. 
\p  
\v 13 ¿Ƚekpa' nikfe'lkii ekheweli'ƚ? Qa' ninq'ethinijha pa' ƚunye'j in ƚe'wis pa' yaqsiijkii ta'ƚets in nite' weniwqinhet qa ta'ƚets iye in nikfe'lkii.\x * \xo 3:13 \xt Stg 1:21; 2:18\x* 
\v 14 Qa ekheweli'ƚ qu' nana'li'm pe' atawjetsi'ƚ pa' ek'imii witqemtsheneya'xijkii eke' wekwek qa in ejuihifetsi'ƚij pekhewepe', qa' ili'iƚij in ƚumti'iƚ qu' e'qitsi'iƚji' qe in ƚaqsiiƚijkii aka'an qa hik ƚunye'j qu' i'wejtitsinentaxi'ƚ pa' yijaa'ija in yit'ij eke' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 3:14 \xt Ro 2:8; 13:13; 2Co 12:20\x* 
\v 15 Kakha' witikfeliya'xkii in weniwqinhet nite' ta'ƚiipha'm na' wa's. Ta'ƚƚe'ets ha'ne sehe' epji'. Ta'ƚets ene' jukhew, qa ta'ƚets iye pe' inwo'metets.\x * \xo 3:15 \xt 2Ts 2:9; 1Ti 4:1; Stg 1:17; Ap 2:24\x* 
\v 16 Qe pa'qu' nana'li' pa' witqemtsheneya'xijkii pa'qu' ƚunye'je'ƚe qa in t'ejui wetju'ƚkii iye, pakha'an qa nite' yeqet'etskii, ma' qa pa'qu' ƚunye'je'ƚe pa' uƚ'ax qu' nana'l.  
\v 17 Qa kakha'ƚe witikfeliya'xkii ta'ƚiipha'm na' wa's kakha'an ham pa'qu' uƚ'axe', ikesimenƚekii, af'ayai in iyet, nite' itaqsunijup pe'ye', topo'oj pa' ƚeq'ilta'x, qa qi iye in topo'oj pa' ƚe'wis in yaqsiijkii, nite' yeqetheniiji' pe'ye' qu' naqsiimijkii pa' ƚe'wis qe week ƚeqjunyejeyij, nite' wetsjuk ƚejusits.\x * \xo 3:17 \xt Lc 6:36; Ro 12:9; 1Co 2:6; He 12:11; Stg 2:4\x* 
\v 18 Pekhewe' yisu'un pa' ham peeyi'ijkii qa yenju' pe' ƚoqo ƚo' ta'ƚets pa' ham peeyi'ijkii, ma' qa na'l pe' ƚeqei yatsathen.\x * \xo 3:18 \xt Pr 11:18; Is 32:17; Os 10:12; Am 6:12; Ga 6:8; Fil 1:11\x* 
\c 4  
\s1 Pe' yisu'un pe' wetsjuk, pa' Intata qa ha'ne sehe'. 
\p  
\v 1 ¿Ƚekpa' ta'ƚets qa ƚawatlanjiiƚju' qa in ƚ'ek'eƚeijiiƚju' iye? ¿Me nite' ta'ƚets pe' ekhewelƚi'iƚ in ƚisu'uni'ƚ pa' uƚ'ax qa pa' ƚe'wis in hikpe' watlani'ƚ etji'?\x * \xo 4:1 \xt Ro 7:23; Tit 3:9\x* 
\v 2 Ekheweli'ƚ na'l na'aj ƚisu'untaxi'ƚ qa hamƚi'iƚ e'm, ma' qa ƚ'eqek'uyi'ƚ. Ekheweli'ƚ in qi in ƚisu'unƚetaxi'ƚ eke' wekwek qa ƚ'eqemtshentaxiƚijkii qa hamitsƚi'iƚ e'm. Qa in nite' ƚeke' qu' nana'liƚ'em pe'ye' ma' qa ƚ'ek'eƚeyi'ƚijju' pekhewe' na'li'm qa hatstax qa ƚawatlaani'ƚju'ha. Nite' na'lƚi'iƚ e'm pa'qu' isu'untaxi'ƚ qe nite' ƚ'iyiniƚijets pa' Intata.  
\v 3 Qa in ƚ'iyintaxi'ƚijets pe'ye' pa' Intata qa nite' le'si'ƚij eju'ƚ qe nite' ƚe'wis pa'qu' ijamtitaxi'ƚijets qu' anatkini'ƚiji' pa' ƚ'iyintaxi'ƚets.\x * \xo 4:3 \xt Sal 18:41; 1Jn 3:22; 5:14\x* 
\v 4 ¡Peijaat'ij! Ene' jukhew qa efuts yijayantax pa' Intata qa nite'ƚe yili'ij pa' uƚ'ax, ¿me nite' ƚenikfe'li'ƚets pakha' qu' ƚejuwaika'yi'ij pe' wekwek ha'ne sehe' epji' pakha'an t'ejuyiju'ƚ pa' Intata? Pakha' qu' nisu'un qu' ƚejuwaika'yi'ij pe' wekwek ha'ne sehe' epji', pakha'an qa' ƚ'ejuihifeyi'ij pa' Intata.\x * \xo 4:4 \xt Jn 15:19; Stg 1:27; 1Jn 2:15\x* 
\v 5 Ye' me ƚumti'iƚ qu' ham ne'weju'ƚi'ij kakha' yit'ij ke' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei in yit'ij: —Pakha' Espíritu Santo ji'yen ji'teje'm pa' Dios pakha'an qi in teqemtshen inijkii qe qi in yisu'un.—\x * \xo 4:5 \xt 1Co 6:19; 2Co 6:16\x* 
\v 6 Pa' Intata nite' yisu'un qu' injuwaikali'ij pe' wekwek uƚ'ets ha'ne sehe' epji' qa hik ta'ƚijupi' in les jiyi'fen. Qa hik ta'ƚijupi' iye in yit'ij ke' Intata ƚe'lijei: \qt —Pa' Intata t'ejuyiju'ƚ pekhewe' weniwqinhettax qa pekhewe' nite' weniwqinhet qa yi'fen.—\qt*\rq (Pr 3:34)\rq*\x * \xo 4:6 \xt Sal 138:6; Mt 23:12\x* 
\v 7 Qa hik ta'ƚijupi' ek'eni'ƚets pa' Intata, me'nt'unheti'ƚiju'ƚ pa' inwo'met qa pa' inwo'met qa' nilati'ƚ ek'ui.\x * \xo 4:7 \xt Ef 4:27; 6:11; 1P 5:8-9\x* 
\v 8 Eneki'ƚets pa' Intata qa pa' Intata qa' metitsejii'ƚ e'mek. Uƚ'ets jukhew qa efuts yisu'un pe' wetsjuk pa' Intata qa ha'ne sehe'. Ili'iƚij pa' uƚ'ax in ƚaqsiiƚijkii ma' qa hik ƚunye'je' qu' hats mawa'nqa'aƚju' qa qu' hats impulijini'ƚ iye pe' atawjetsi'ƚ.\x * \xo 4:8 \xt 2Cr 15:2; Is 1:16; Stg 1:8\x* 
\v 9 Uƚ'ets jukhew qa efuts, les ƚe'wis qu' ika'metetsi'ƚkii in ƚaqsiiƚijkii pa' uƚ'ax, mapi'ƚju' qa' ijamti'iƚik'i. Ayaxkiti'ƚi' in ƚ'ijuye'eƚju' pa'aj qu' mapi'ƚju', qa in e'ƚe'sitsi'ƚi'mkii pa'aj qa' naya'xi' ek qu' ika'metetsi'ƚkii.\x * \xo 4:9 \xt Mt 5:4; Lc 6:25\x* 
\v 10 Hasu'uj qu' meniwqinheti'ƚ in ƚijayani'ƚ pa' Yatsat'ax'inij qa pa' Yatsat'ax'inij qa' ƚakha'ye' qu' newqinheti'ƚ. 
\s1 Hasu'uj it'ijets qu' uƚ'axe' pakhape' pekhewe' inejefetsipji' pa' Intata. 
\p  
\v 11 Yejefets, hasu'uj it'iƚijets qu' uƚ'axe' pakhape' pekhewe' hats yijayan pa' Intata. Pa'qu' ewi'ƚe' qu' nit'ijets qu' uƚ'axe' pakhape' pekhewe' hats yijayan pa' Intata qa i'nƚi'i qu' nejeƚik'ui pe' yaqsiijkii, ma' qa hats hik ƚunye'j qu' nit'ijets qu' uƚ'axe' kakha' hats wenit'ij (ley) qa hik ƚunye'j iye qu' nejeƚik'ui kakha' wenit'ij (ley). Ma' qa hats nite' hik ƚunye'j qu' netk'enets pa' ley hats hik ƚunye'j qu' jueze'.\x * \xo 4:11 \xt Mt 7:1; Stg 1:22; 1P 2:1\x* 
\v 12 Ewi'ƚƚe pa' yaqsiijkii pa' ley qa hikpa' pa' juez, pakha'an ewi'ƚƚe in ƚeke' qu' ninqiƚin hatse' qa ewi'ƚƚe iye in ƚeke' qu' nineqwuƚ'enhetju' hatse'. Qa akha', ¿pa'n ejunye'jek in ƚejeƚik'ui pe' yaqsiijkii pa' ejefe'epji' pa' Intata?\x * \xo 4:12 \xt Mt 10:28; Ro 14:4\x* 
\s1 Qu' jineniwqinhetij pe'ye' aka'an uƚ'ax. 
\p  
\v 13 Ma' hayits, qa hane'ej qa' ek'eni'ƚ pekhewe' qu' nit'ij: —Hane'ej i'nƚi'i uje' qu' jinamii ha' witset i'nƚi'i pa'qu' witset'e qa' ewi'ƚ ininqap qu' jina'ni'kii qa' jinowo'oikii pa'qu' ji'nt'ihinij ma' qa' jinanaxij pe'qu' ƚ'astaye'.—\x * \xo 4:13 \xt Pr 27:1; Lc 12:18-20\x* 
\v 14 Qa ¿pa'n ƚunye'j aka'an? Ekheweli'ƚ nite' ƚenikfe'li'ƚets pa'n qu' ejunyejeyi'iƚkii uje'. ¿Pa'n ƚumti'iƚ qu' ƚunyejeye' pe' iƚiyi'ƚ? Ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ na'aj q'olpha'm in ƚ'ajƚi'ij in na'ltax qa sujƚe qa hats ham iye.\x * \xo 4:14 \xt Job 7:7; Sal 102:3\x* 
\v 15 Ƚe'wis yijat'ij qu' it'iƚij: —Pa' Yatsat'ax'inij qu' mexe ƚexke'yi'ij qa mexe ji'ƚiye' qa jintaqsiijkii aka'an i'nƚi'i pakhape'.—\x * \xo 4:15 \xt Hch 18:21; 1Co 5:6\x* 
\v 16 Qa nite'ƚe ƚaqsiiƚijkii aka'an. Ekheweli'ƚ ƚeniwqinhetiƚij in ƚit'iƚijets in ƚeke' qu' aqsiiƚijkii pe'ye'. Week pa'qu' ƚunye'je' pa'qu' jineniwqinhetij aka'an uƚ'ax.  
\v 17 Ma' hayits, qa hik ta'ƚijupi' pakha' qu' nenikfe'ltaxets qu' naqsiijkii pa' ƚe'wis qa nite'ƚe yaqsiijkii, pakha'an in yaqsiijkii aka'an, uƚ'ax.\x * \xo 4:17 \xt Lc 12:47-48; Jn 9:41; 2P 2:21\x* 
\c 5  
\s1 Aka' ewi'ƚ witiihet t'ejuyets pe' qi in yiwq'axin wekwek nite' yijayan pa' Intata. 
\p  
\v 1 Qa hane'ej ek'en qeku'ni'ƚ ekheweli'ƚ yiwq'axin wekwek. Mapi'ƚju', aya'yi'ƚijkii qu' mapi'ƚju' qu' nata'ƚets pa' ƚaats'e'eƚij hatse' qu' nanamtaxi'ƚ ewets.\x * \xo 5:1 \xt Pr 11:28; Lc 6:24\x* 
\v 2 Pe' ƚiwq'axintaxi'ƚ aqatsi'ƚ hats ham ƚeke'ye' qu' netnekui qa pe' eqhinatayi'ƚ qa hats tuj ƚeiƚets.\x * \xo 5:2 \xt Job 13:28; Is 50:9; Mt 6:19-20\x* 
\v 3 Qa hats qi iye in yiwuƚ'enhet ƚejili' pe' ewekwekitsi'ƚ oro qa pe' plata. Ha'ne ƚejili' hik ha'ne jutsiqaxij pa' ejunyejeyi'ƚ, pa' ƚejili' qa' netuj ne' esenitsi'ƚ hik qu' ƚunye'je' na'aj fe't. Ekheweli'ƚ yiwq'axin wekwek in ƚanaitaxi'ƚij qa ƚaqsi'jtaxi'ƚ eke' wekwek in hik ekewe' qu' nefeli'ƚkii hatse' pekhewe' teke'lenju' neƚuts.\x * \xo 5:3 \xt Ro 2:5; Stg 5:8\x* 
\v 4 Jeƚ qeku'ni'ƚ, pe' ƚ'astai in nite' ƚijanini'ƚij pe' eq'ithayinenheyi'ƚij pa' enek'iƚju' jutsiqetsij in nite' ƚe'wis aka' ƚaqsiiƚijkii. Qa enewe' eq'ithayinenheyi'ƚ in taya'yijipji' qa pa' Yatsat'ax'inij yepi'ye' ej enewe'en hikpa' Tenek'enhe'yij ene' week.\x * \xo 5:4 \xt Lv 19:13; Job 24:10-11; Jer 22:13; Mal 3:5; Dt 24:15; Ro 9:29\x* 
\v 5 Ekheweli'ƚ qi in e'ƚe'sitsi'ƚju' ha'ne sehe' epji' qa qi iye in ƚaqsiiƚijkii kakha' les in te'su'unhetiiji' t'ejuyets ene' i'nesenits. Aka'an in ƚaqsiiƚijkii hik ejunyejeyi'ƚ na'aj wakka ƚa's qe qi qe tekunhenhetii qe qa' ƚ'alek'e ma' qa talanhetii in yamets na'aj ƚe'wis neƚu.\x * \xo 5:5 \xt Job 21:13; Am 6:1; Jer 12:3; 25:34\x* 
\v 6 Ekheweli'ƚ ƚ'inaqyaji'iƚij qu' nattanithenhetii qa talanhetii na'aj yatsathentax, pakha'an qa nite' tatjayi'ƚ eju'ƚ.\x * \xo 5:6 \xt He 10:38; Stg 4:2\x* 
\s1 Me'nt'unheti'ƚiju'ƚ hasu'uj itaqsuni'ƚijup pe' wekwek. 
\p  
\v 7 Qa hik ta'ƚijupi' yejefets, me'nt'unheti'ƚiju'ƚ ekewe'en ipƚu'ui qu' netpiltaxju' ha' Yatsat'ax'inij. Jeƚ qeku'ni'ƚek na'aj iwenq'enhena'x in qi in notki'ets qu' piƚeyitse' qa' nana'l pe'qu' ƚeqeye' ƚe'sits.\x * \xo 5:7 \xt Dt 11:14; Jer 5:24; Os 6:3\x* 
\v 8 Hik aka' ejunyejeyi'iƚ me'nt'unheti'ƚiju'ƚ hasu'uj itaqsuni'ƚijup pe' wekwek qe pa' ƚamijiiju' ha' Yatsat'ax'inij hats metets.\x * \xo 5:8 \xt Ro 13:11; Fil 4:5; 1P 4:7\x* 
\v 9 Yejefets, hasu'uj metjefitki'iƚju'kii hats'inha qa'nte' jeek nenit'i'iƚij ewets pe'ye', qe hakha' Juez hats i'nji' pa' ƚeji'.\x * \xo 5:9 \xt Mt 24:33; 1Co 4:5; Stg 4:12; 1P 4:5\x* 
\v 10 Yejefets, ku'mi'ƚi' qa' ojonketiƚik'i pa' ƚunyejei pa'aj pe' profetas'ik'i nifel ka' ƚii ha' Yatsat'ax'inij in qi in yaats'e'ej pa'aj pe' wekwek qa went'unhetiju'ƚ iye nite' itaqsunijup.  
\v 11 Yijaa'ija yekheweli'ƚ in humtii'iƚha qu' hats qi qu' ƚe'sitsi'imkii kekhewe' qi in went'unhetiju'ƚ pe' a'tits wekwek. Ekheweli'ƚ hats ƚepi'ye'eƚik'i pa'aj pa' Job'ik'i in qi in went'unhetiju'ƚ pa' a'tax ƚunye'jkii pa'aj. Qa ƚenikfe'li'ƚets iye pa' ƚeqfenye'jij ha' Yatsat'ax'inij in hats yi'fen pa'aj, qe ha' Yatsat'ax'inij qi in neq'elet qa eqi'fenkena'x iye.\x * \xo 5:11 \xt Job 1:21-22; 2:10; 42:10-12; Ex 34:6; Nm 14:18; Mt 5:10\x* 
\v 12 Yejefets, aka' week i'nipji' ekewe'en aka'an, hasu'uj pa'qu' neniwjutsiqeniji'm eke' wekwek in weniwjutsiqenij pe'ye'. Hasu'uj iye ametskii na' wa's qu' meniwjutsiqenij pe'ye'. Hasu'uj iye ametskii ha'ne sehe' qa pakhape' iye. Qu' meniwjutsiqenij pe'ye' qa' itƚi'ij: —Ehe.— Qa qu' isu'un qu' it'ij nite', qa' itƚi'ij: —Nite'— hats'inha qa'nte' natanitheni'iƚ pa' Intata ha'ne sehe' epji'.\x * \xo 5:12 \xt Mt 5:33-37; 23:16-22; Mr 7:9-13\x* 
\s1 Qu'nte' eqeku'yi'ik'i pa' iyinheye'j. 
\p  
\v 13 ¿Me na'l ekheweli'ƚ pa'qu' qi qu' itawje'met'e'? Les ƚe'wis qu' niyiniiha pa' Intata. ¿Me na'l iye pa'qu' ƚe'wisi'mkii? Qa' les ƚe'wis qu' netlijtsi'yijkii pa' Intata.\x * \xo 5:13 \xt Sal 50:15; Col 3:16\x* 
\v 14 ¿Me na'l ekheweli'ƚ pa'qu' nanqaats'e'? Qa' les ƚe'wis qu' niyinii pekhewe' tenek'enhe'yij pe' hats yijayan pa' Intata hats'inha qu' niyinipji' qa ka' ƚiiji' ha' Yatsat'ax'inij qu' nit'ij qa' nilinij na'aj aceite ta'ƚets ne'ej ƚe' ne'ej najkak olivo.\x * \xo 5:14 \xt Mr 6:13; 16:18\x* 
\v 15 Qu' yijaayi'ija qu' iyin qa ƚumti'ija iye qu' net'eku'mij eju'ƚ ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa ha' Yatsat'ax'inij qa' neniihinpha'm pa' wanqaats'e'. Qa qu' uƚ'axe' pa'qu' naqsiijkii pa'aj qa' netwumhiti'yik'ui iye.\x * \xo 5:15 \xt Is 33:24; Mt 9:2; Mr 2:5; Lc 24:47\x* 
\v 16 Qa hik ta'ƚijupi' week ewiƚei ekheweli'ƚ in ƚaqsi'ji'ƚijkii pa'qu' uƚ'axe' qa' metetfeliƚiji'm pa'qu' ejefeyi'iƚipji' ha' Yatsat'ax'inij. Week ekheweli'ƚ qu' iyini'ƚ etepji'kii in hats e'witjefeyek'iƚipji' pa' Intata hats'inha pa'qu' nanqaats'e qa' nanaxpa'l. Pa' ƚ'iyinheye'j pa' yatsathen t'un qa na'l iye pa' weju'ƚij.\x * \xo 5:16 \xt Nm 11:2; Mt 3:6; Jn 9:31; 1P 2:24\x* 
\v 17 Pa' Elias'ik'i jukhewƚe hik injunyejei. Qa in iyin qa weekij pa' ƚatawe'j qa pa' ƚet'unha'x iye qu' ham piƚeye'. Ma' qa ham piƚeye' yamijets wetshetk'ewi'ƚ ininqapits qa ewi'ƚ k'itsje'm.\x * \xo 5:17 \xt 1R 17:1; 18:1; Lc 4:25; Hch 14:15\x* 
\v 18 Qa' iyin iye, ma' qa piƚei iye pa'aj. Qa ha'ne sehe' qa week ta'ƚji' iye pe' ƚei.\x * \xo 5:18 \xt 1R 18:41-45; Stg 3:17-18\x* 
\v 19 Yejefets, qu' nana'l ekheweli'ƚ pa'qu' nakik'uifik'i pa' yijaa'ija in wit'ikheyi'j qa na'l pa'qu' nenpiletets iye.\x * \xo 5:19 \xt Mt 18:15; Ga 6:1; Stg 3:14; Sal 51:13; Dn 12:3; Mal 2:6; Lc 1:16\x* 
\v 20 Menikfeliti'ƚets pakha' qu' nenpiletets pa' iktaxik'uifik'i pa' yijaa'ija in wit'ikheyi'j, pakha'an yaqsi'jij pa' witwamhi' qa yaqsi'jij iye pe' olots ƚewuƚ'ets.\x * \xo 5:20 \xt Pr 10:12; Ro 11:14; 1P 4:8\x*