\id 2CO - Maka NT [mca] -Paraguay (web 2014) 
\h 2 CORINTIOS 
\toc1 2 CORINTIOS 
\toc2 2 Corintios 
\toc3 2Co 
\mt1 2 CORINTIOS 
\c 1  
\s1 Pablo mexe wetfel. 
\p  
\v 1 Yakha' Pablo, t'eku'myiiji' pa' Intata qu' ya'apostoli'ipji' ha' Jesucristo, qa na' Timoteo inejefe'epji' pa' Intata. Ha'ne witfaakanek t'ejuyii hekhewe' inejefetsipji' pa' Intata i'ni' ha' witset Corinto qa week iye pekhewe' i'ni' ha' sehe' Acaya, inejefetsipji' pa' Intata.\x * \xo 1:1 \xt 1Co 1:1,2; Fil 1:1; Col 1:1; 2Ti 1:1; 1Ts 3:2; 1Ti 1:2; Hch 18:12\x* 
\v 2 Pa' Intata Dios qa ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo qu' net'iftits'iƚ ewets qa qu' nikesimen iye pe' atawjetsi'ƚ.\x * \xo 1:2 \xt Lc 11:13; 12:51; Ro 1:7; 2Ti 1:2; 3Jn 14; Mt 5:16; 11:27; Jn 8:42; Ef 5:20\x* 
\v 3 Neniwqinhetji'ha pa' Dios qa Ƚatata iye ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo. Ƚakha' Intata neq'elet'inij. Ƚakha' Dios jiyisimetsin.\x * \xo 1:3 \xt Mr 14:61; He 10:28; Lc 2:25\x* 
\v 4 Pakha'an jiyisimetsinij week na'aj a'tax qa niihet iye hats'inha qa' ƚeke'ye' qu' jintisimetsinek pekhewe' qu' naats'e'ej pe'ye' qa neq'iihetij iye, qa' jintit'iji' pa' hats ƚunye'j in jiyisimetsin pa' Intata.  
\v 5 Qe hik ƚunye'j ha' Cristo in yoksi'wen ji'jek pa' qi in jitaats'e'ej, ma' qa ƚunye'j ji'jek in topo' inij pa'qu' ineqsimetsinkeyaxi'ij pekhewep qe ta'ƚets hakha'an.\x * \xo 1:5 \xt Ga 5:24; 6:17; Fil 1:29; 3:10; Ro 8:17; 2Co 4:10; Col 1:24\x* 
\v 6 Yekheweli'ƚ qu' haats'e'eƚij pe' wekwek, qe qa' nana'li'ƚ e'm pa' wit'ikesimeya'xƚekii qa qu' i'ƚiyi'iƚ iye. Qa in tsisimetsini'ƚ ha' Cristo qe qa' ikesimenƚejiiƚ kiyek qa' et'unitsi'iƚiju'ƚ iye qu' nanamtaxi'ƚ ewets hik pekhewe' ji'ij pe' a'tits qa niihetits iye wekwek in yijunyejeyi'ƚ kiyek.\x * \xo 1:6 \xt He 11:37; Fil 1:29\x* 
\v 7 Tsikfe'li'ƚetsha in yijaa'ija in ƚaats'e'eƚij pe' wekwek in yijunyejeyiƚek, qa hik ta'ƚijupi' in tsikfe'li'ƚetsha iye ha' Cristo qu' nesimetsini'ƚha in yijunyejeyi'ƚek.\x * \xo 1:7 \xt 1Ts 1:3; Flm 17\x* 
\v 8 Qe nite' hisu'uni'ƚ qu'nte' enikfe'li'iƚets, yejefets, kakha' qi a'tax yijunyejeyi'ƚkii ha' sehe' ei Asia, qe hats qi in niihet qa hats nite' ye'weju'ƚi'ƚiju'ƚ qa hats nite' humti'iƚ qu' mexe natsa'li'ƚ.\x * \xo 1:8 \xt Hch 6:9; 8:10; 1Co 15:24; Ef 1:21; 1P 3:22; 2Co 4:8\x* 
\v 9 Pakha' hoksi'weni'ƚ hik ƚunyejei ne'ej hats wetka'x qu' natlanhetiiju'. Aka'an in ƚunye'jkii qe qa' nite' yekhewele'ƚi'iƚ qu' hetjumti'iƚ yitets, qe qa' hetjumti'iƚets yijat'ij pa' Intata, hikpa' ƚeke' qu' niƚin pa'qu' hats nawa'mtax.\x * \xo 1:9 \xt Sal 25:2; 26:1; Jer 17:5-7; Lc 18:9; Mr 9:27; Jn 2:19\x* 
\v 10 Ƚakha' ts'ilithiniƚik'ui aka'an qa nite' yili'ij qu' nets'ilithiniƚik'ui iye qu' iftsaxe'taxets qu' natsaxi'ƚju', ƚakha' iye hetjumti'iƚets qa nite' yili'ij qu' nets'ilithinji'ji'ƚ.\x * \xo 1:10 \xt Mt 10:21; 27:43; Jn 8:51; Fil 3:10\x* 
\v 11 Ekheweli'ƚ ƚetsifeni'ƚ iye in ƚ'iyini'ƚ yipji'kii, hats'inha qa' olotse' pe'qu' nit'ijets ƚe'wisij pa' Intata qu' nata'ƚ inwets qa qu' nata'ƚets iye in ts'ilithiniƚik'uikii pa' witwamhi' qe ta'ƚets pe' olots iyinheyejeyi'ƚ. 
\s1 Pablo yink'aihitik'ui pa' ƚ'ikheijewettax. 
\p  
\v 12 Yekheweli'ƚ aka' tsi'sinheti'ƚi'mkii aka'an: pa' ƚ'anye'j pa' te'weiju' in hoksi'weni'ƚ in qi in haqsiiƚi'mijkii pa' ƚe'wis ene' weekji' ha'ne sehe' epji', in ƚunye'jek pa' yisu'un pa' Intata qa yijaa'ija iye in haqsiiƚijkii. Aka'an in hit'ij les hit'ijets in mexe ha'ni'ƚ etji'teje'm. Qa nite' ta'ƚets pa' ƚikfeliya'xkii ene' jukhew, qe ta'ƚets yijat'ij pa' ƚeqi'fenkeye'j pa' Intata.\x * \xo 1:12 \xt 1Ti 2:6,10; He 13:18; Pr 3:19; 1Co 1:21; Hch 23:1; 2Co 4:2; 5:12\x* 
\v 13 Qe nite' hika'aƚ e'm qu' nite' ƚeke'ye' qu' iyineni'ƚik'i qa qu' nite' enikfe'li'iƚik'i iye. Q'axqe qu' hane'ejtitek qu' enikfe'li'ƚik'i qa' amƚi'iƚijii pa' ƚ'akathe'.  
\v 14 In ƚunye'jek in ƚenikfe'li'ƚik'i ke' uja'x ƚespi'ye'eƚij, in yekheweli'ƚ ta'ƚiƚ yiwets qu' e'ƚesitsi'iƚi'mkii, qa ekheweli'ƚ qa ta'ƚiƚ ewetsek qu' ye'ƚesitsi'iƚi'mkii qu' netpiltaxju' ha' Yatsat'ax'inij Jesús.\x * \xo 1:14 \xt Ro 2:17; Ga 6:4; 2Co 9:3; Fil 1:6; 2:16; 4:1; 1Ts 2:19-20\x* 
\v 15 Qa aka'an in humti qu' yijaayi'ija, ma' qa hisu'untax qu' honjohoni'ƚ ei qu' natsami'ƚ ei, ma' qekha wetsjuk'etaxij qu' ye'ƚe'wisi'imkii qu' natsami'ƚ ei.\x * \xo 1:15 \xt Hch 18:1-18; 1Co 4:19\x* 
\v 16 Qe ka' humtitax qu' yeqfenye'je' yiwek kakha'an, qu' mexe henwu'mi'ƚ eiji' qu' natsami'ƚ ei qu' heyeyii qu' natsamii ha' sehe' Macedonia. Ma' qa qek hetpilyite'pji' iye qekha ewi'ƚij iye qek mexe henwu'mtaxi'ƚ eiji' iye qu' natsami'ƚ ei qe q'ax qek ƚeke'ye'tax qu' etsi'feni'ƚ qu' hats heyeyii iye qu' natsamii ha' sehe' Judea.\x * \xo 1:16 \xt Hch 16:9; 19:21; 20:38; 1Co 16:5-7; Lc 1:5\x* 
\v 17 Q'axqe qu' nite' umtiyi'iƚ qu' hawalheetƚeji' aka' hisu'untax hik aka'aj qu' yeqfenye'je' yiwek, q'axqe qu' nite' umtiyi'iƚ iye qu' hik yijunyejeye' ka' ƚunyejei ene' jukhew ha'ne sehe' epji' in yiitƚi'ij “ehe” qete'e' “nite'”.\x * \xo 1:17 \xt Fil 3:3; Col 3:22\x* 
\v 18 Pa' Intata in yijaa'ija pa'qu' hats nit'ij qa yaqsiijkii, nikfe'lets in yijaa'ija nite' haqanƚi'iƚkii pa'qu' hats k'efeli'ƚi'm, nite' hik ƚunye'j na'aj yiitƚi'ij “ehe” qete'e' “nite'”.\x * \xo 1:18 \xt Nm 23:19\x* 
\v 19 Ha' Jesucristo, ƚa's pa' Dios hikha' henfeli'ƚ e'm ha' Silas, ha' Timoteo qa yakha'. In henfeli'ƚ e'm nite' hik ƚunye'j na'aj yiitƚi'ij “ehe” qete'e' “nite'”, qe hakha'an hik ƚunye'j yijat'ij pa'qu' yijaayi'ija qu' nit'ij “ehe”.\x * \xo 1:19 \xt Jn 5:19; 1Ts 1:1; He 1:2; 13:8\x* 
\v 20 Qe pa'n uja'x pe' hats yiwjutsiqen ine'm pa' Intata, qa ha' Cristo in ta'ƚets, ma' qa ekewe'en qa hik ƚunyejei na'aj yijaa'ija qe yit'ij “ehe”. Qa hik ta'ƚijupi' in jitit'ij ka' ƚii ha' Cristo, ma' qa jitit'ij: —Hik kakha' qu' ƚunye'je' (Amén)— qe qa' jintewqinhet pa' Intata.\x * \xo 1:20 \xt Gn 12:7; Sal 72:19; Ap 22:21; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18\x* 
\v 21 Pa' Intata t'eku'm iniiji' qa watjanithen'inij, yekheweli'ƚ qa ekheweli'ƚ, ma' qa yatsat'ets'inij ha' Cristo.\x * \xo 1:21 \xt Lc 4:18; 1Jn 2:20\x* 
\v 22 Qa ji'yeni' pe' ƚeq'ikati'inij in yatsat'ets'inij, qa ji'yen ji'teje'm iye pa' Espíritu Santo hikpa' hik ƚunye'j qu' nonjohonƚe inwets.\x * \xo 1:22 \xt Ef 1:14; Stg 4:5\x* 
\v 23 Pa' Intata hikpa' heni' qu' hik ƚunye'je' qu' ewi'ƚe'ƚe qu' nenikfe'lij yiwets in yijaa'ija in mexe nite' tsamii iye ha' Corinto qe nite' hisu'untax qu' heijitheyi'ƚij ewetskii pe'qu' yi'lijeye'.\x * \xo 1:23 \xt Ro 1:9; Fil 1:8; He 12:1; 1Co 4:21; 2Co 13:2,10\x* 
\v 24 Aka'an nite' ikji' qu' heinek'enhe'yi'ƚij pa' nite' eqekuyejeyi'ƚ, qe ikji' yijat'ij qu' jineteni'fen wetju'ƚ hats'inha qu' e'ƚe'sitsi'iƚi'mkii qe ekheweli'ƚ nite' ƚamqami'ƚij pa' nite' eqekuyejeyi'ƚ.\x * \xo 1:24 \xt Pr 24:16\x* 
\c 2  
\p  
\v 1 Hik ta'ƚijupi' in heniwjutsiqenij qu' mexe nite' natsame' eku'ni'ƚ ei qe nite' hisu'untax qu' nata'ƚ yiwets iye qu' uƚ'etsi'iƚi'mkii.  
\v 2 Qe qu' nata'ƚ yiwets qu' uƚ'etsi'iƚi'mkii, ¿ƚekpa' qu' nets-sinheti'mkii in pakha' qu' nets-sinhettaxi'mkii hikpa' pa' haqsiijkii in uƚ'axi'mkii?  
\v 3 Qa hik ta'ƚijupi' henq'ika'aƚ ei iye in ƚunye'jek ka' hayiits haqsiijkii, hats'inha qu' natsamtaxi'ƚ ei qa' nite' yuƚ'axi'imkii qu' nata'ƚets enewe' qu' nets-sinhettaxi'mkii. Tsikfe'lets in ƚeke' qu' aqsiiƚijkii qu' e'ƚe'sitsi'iƚi'mkii in ƚunye'jek pa' yisa'xi'mkii.\x * \xo 2:3 \xt Fil 1:25; Jn 15:11\x* 
\v 4 In henq'ika'aƚ ei qi in yuƚ'axi'mkii qa yitawje'met iye qa olots ke' nekju' yit'ilii in yaq'apyijkii, qa nite'ƚe ikji' in henq'ika'aƚ ei qu' net'ejuyets qu' uƚ'etsi'iƚi'mkii, qe qa' enikfe'li'ƚets yijat'ij pa' na'l ye'm yeqsu'unka'x, les in hit'ijets pa' yeqsu'unka'xi'ƚ ej. 
\s1 Pa' ewi'ƚ yaqsiijkii pa'aj pa' uƚ'ax. 
\p  
\v 5 Qa in na'l pa' ta'ƚets pa'aj pa' witwuƚ'axi'mkii, nite' yeƚ'ewi'ƚ ƚi'ijkii in tsiwuƚ'enheti'mkii qe uja'x iye ekheweli'ƚ pe' yiwuƚ'enheti'mkii qa pekhewepƚe qa nite'. Hit'ij aka'an qe qa' nite' k'ewupuni'iƚ qu' nite' natawje'meteni'iƚ.\x * \xo 2:5 \xt 2Ts 3:8\x* 
\v 6 Hats ƚ'ajƚu'uj je'm pa' yaqaamij qu' e'weeki'iƚ in ƚitanitheni'ƚij pakha'an.  
\v 7 Hane'ej qa' e'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ iye pakha'an qa' isimetsini'ƚ, hats'inha qa'nte' niwume'ju' pa' witwuƚ'axi'mkii.\x * \xo 2:7 \xt Mt 6:12\x* 
\v 8 Qa hik ta'ƚijupi' qu' nek'iyini'ƚij ewets qu' ewi'ƚij iye qu' meniwjutsiqeni'ƚiji'm pa' e'qsu'unka'xi'ƚij pakha'an.  
\v 9 Qe ka' hayiits he'nq'ika'aƚij ei kakha' t'ejuyets aka'an, kakha'an hika' iye qe qa' k'ajaajiniƚij qa qu' netsikfe'lets iye me yijaatu'uja qu' ek'eni'ƚik'i ekewe'en.\x * \xo 2:9 \xt Ro 5:4; Fil 2:8\x* 
\v 10 Qa pa'qu' ku'mi'ƚiju'ƚ in yisu'un qu' e'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ, qa yakhap ji'jek qu' he'yeku'miju'ƚ. Qa qu' nana'l pa'qu' hats he'yeku'miju'ƚ qu' ye'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ, pakha'an in he'yeku'miju'ƚ qu' ye'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ qe ta'ƚi'ƚ ewets qa ha' Cristo qa hats nikfe'lets,  
\v 11 hats'inha pa' inwo'met (Satanás) qa' ham pa'qu' niwq'axinij qu' jinaqankii, qe inekhewel hats jinikfe'lets pa' inwo'met na'aj yisu'untax qu' ƚunye'je'kii.\x * \xo 2:11 \xt 2Co 12:17\x* 
\s1 Pablo yeƚ'ilaxiikii pa' Tito. 
\p  
\v 12 In tsamii ha' witset Troas qu' henfel ke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Cristo, ma' qa tsikfe'lets in hayiits yit'ij ye'mik'i qhof pe' ƚejil ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 2:12 \xt Hch 16:8; Col 4:3\x* 
\v 13 Qa nite'ƚe ikesimen pa' yitawe'j qe nite' hewetweni'ƚi' ha' yejefe Tito, qa hik ta'ƚijupi' in hakik'ui iye ha' witset qu' natsamii ha' sehe' Macedonia.\x * \xo 2:13 \xt 2Ts 1:7; Tit 1:4; Hch 16:9\x* 
\s1 Nite' yili'ij qu' jinanaxij qe ta'ƚets ha' Cristo. 
\p  
\v 14 Ƚe'wisij pa' Intata in nite' yili'ij qu' ji'naxinenij qe ta'ƚets ha' Cristo, qa inekhewel in ta'ƚ inwets qa yak'eskii pa' ƚ'ewjisi' pa' ƚikfeliya'xkii.\x * \xo 2:14 \xt 1Co 15:57; Jn 17:3; 1Jn 4:8\x* 
\v 15 Qe pa' Intata hik ƚeqjunyejei'inij qu' ƚ'ewjisi'ye' inij ha' Cristo, qa ha'ne ƚ'ewjisi' qa yak'esji'kii pe' iƚii, qa pe' hats jutsiqax qu' nanaxju'.\x * \xo 2:15 \xt Ef 2:8; 5:2; Fil 4:18; Mt 9:22; Hch 16:30; Jn 6:27\x* 
\v 16 Qa enewe' hats jutsiqax qu' nanaxju', qa hik ƚunye'j qu' jininji'wenij pa' ƚawa'mhiyejei, qa enewe'ƚe iƚii qa hik ƚunye'j qu' jininji'wenij ƚiƚijii. ¿Ƚekpa' qu' ƚeke'ye' qu' naqsi'jƚi'ijkii aka' wit'ithayijkit?\x * \xo 2:16 \xt Mt 10:21; Jn 8:51; Fil 3:10; 1Jn 5:12\x* 
\v 17 Qa yekhewelƚi'iƚ qa ƚeke' qu' haqsiiƚijkii qe pa' Intata ts'ukini'ƚij aka'an, qa nite' hik yijunyejeyi'ƚ pe' olots in nite' yijaa'ija qu' nenfel pa' Intata qa yisu'unƚe qu' nanaxij pe'qu' ƚ'astaye', qa yekhewelƚi'iƚ qa yijaa'ija in henfeli'ƚ qa tsi'weni'ƚij iye qe yatsat'etsi'ƚyij ha' Cristo.\x * \xo 2:17 \xt Mt 12:36; Mr 4:14; Lc 6:47; 8:21; Jn 1:1; 2:22; 18:32; Hch 17:11; 2Ti 2:15; He 4:12\x* 
\c 3  
\p  
\v 1 Aka'an in hit'ij ¿me ikji' qu' hetetfeli'ƚij qu' heniwqinheti'ƚ? ¿Ye' me i'nƚi'i qu' umti'iƚ qu' hisu'uni'ƚ pa'qu' witfaakanek'e qu' netsfeli'ƚ qa' netetkaxi'ƚ ei, axe'm qu' nata'ƚi'ƚ ewets pa'qu' witfaakanek'e qu' netsfeli'ƚ, in ƚunye'jek pa' yaqsiijkii pe' uja'x? 
\s1 Pa' ink'ayik wenit'ij qu' jintaqsiijkii. 
\p  
\v 2 Ekheweli'ƚ k'eyilijeyi'ƚ qa we'nika'ajji' pe' yitawjetsi'ƚ in ƚunye'jek na'aj witfaakanek (carta) qa week ene' jukhew hik ƚunye'j qu' niyinenik'i qa nikfe'lets.\x * \xo 3:2 \xt 1Co 9:2\x* 
\v 3 Ekheweli'ƚ a'nali'ƚij in ƚe'lijei ƚeqe carta ha' Cristo qa yekheweli'ƚ pe' yika', nite' wenit'iji' in we'nika' na'aj witq'ikanet, qe wenit'iji' yijat'ij pa' ƚeqe Espíritu pa' nite' wa'm Dios, nite' we'nika'aji' iye pa'qu' k'eeweye' ute, qe we'nika'aji' yijat'ij pe' atawjetsi'ƚ.\x * \xo 3:3 \xt Flm 13; Dt 5:26; Ex 24:12; Pr 3:3; 7:3; Jer 17:1; 31:33; Ez 11:19; 36:26; He 8:10\x* 
\v 4 Ha' Cristo in ta'ƚets, qa nite' heqeku'uƚij pa' Intata in yijaa'ija aka' hit'iƚij.  
\v 5 Nite' yekhewelƚi'iƚ qu' nets'iyaiƚi'iƚij qu' haqsi'jƚi'iƚijkii aka'an, qe pa' Intata hik pakha' yijat'ij in ta'ƚets in haqsiiƚijkii aka'an,\x * \xo 3:5 \xt 1Co 15:10\x* 
\v 6 hik pakha' iye ts'iyayiti'ƚij in henfeli'ƚ kakha' ink'ayik wenit'ij qu' jintaqsiijkii, hikka' nite' ta'ƚets ka' we'nika'aji' pa'aj pe' utel, qe pa' Espíritu Santo hik pakha' ta'ƚets yijat'ij. Qe ka' we'nika'aji' pa'aj pe' ute jiyilan, qa pakha' ta'ƚets pa' Espíritu Santo qa jiyeƚisij pa' witiƚa'x.\x * \xo 3:6 \xt Lc 22:20; He 7:22; Ro 7:6\x* 
\v 7 Kakha' jiyilan wenit'ij we'nika'aji' pa'aj pe' utel in i'nk'a namju' pa'aj \qt qa qi in qiji'ha pa'aj ƚunye'jkii,\qt*\rq (Ex 19:16)\rq* qa pe' Israel ƚeiƚets qa nite' ƚeke' in yejeƚtaxju' pa' ƚeju's pa' Moisés, qe pa' Moisés pa' ƚeju's qi in tujji'ha pa'aj, qa teiƚem in hamiyu'.\x * \xo 3:7 \xt Ex 34:29-35; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18\x* 
\v 8 Qa aka'an in ƚunye'jkii ¿me qa' nite' les qu' qiye' qu' netujjiha pakha' Espirituƚe pa' ta'ƚets?  
\v 9 Qe in qiji'ha pa'aj kekhewe' jiyilan, ¿qa inhats'ek qu' nite' les qu' qiye'ji'ha aka' jiyeƚisij pa' yatsathen?  
\v 10 Qe kakha' qi in qitaxji' pa'aj qa jutsiqaxij pa' ƚeju's pa' Moisés in tujji'ha pa'aj, hane'en hats nite' qiji' qu' jinta'wapjuƚeniju'ƚ kakha' les in qiji'ha wiikfik'i.  
\v 11 Qe in qiji'ha pa'aj qa ƚe'wis iye kakha' qu' haami'ija hatse', ye'ehe, qa' les qu' qiye'ji'ha qa' ƚe'wisi'ija iye wiikfik'i pakha' nite' yili'ij.\x * \xo 3:11 \xt He 2:14\x* 
\v 12 Aka'an hik aka' ka' hetjumti'iƚik'ui, qa hik ta'ƚijupi' in nite' ts'ijiwe'yi'ƚ in henfeli'ƚ.\x * \xo 3:12 \xt 1Ts 1:3\x* 
\v 13 Qa nite' hik yeqfenyejeyi'ƚij pa' Moisés pa'aj, in yit'onijju' pa' penyilo pa' ƚeju's qe qa' nite' ni'wene' pe' Israel pa' koojo qu' hats ƚ'aje'ƚi'ij qa' hame', hikpa' teiƚem in yomiyu'.\x * \xo 3:13 \xt Ex 34:33\x* 
\v 14 Pekhewe'en qa t'unitsƚeje'm pe' ƚaqjamtikineyejeikii, qa yamijii hane'ej, qe in yejeƚtax kekhewe' hayiits we'nika'ajji' pa'aj qa mexe hik ƚunye'j qu' netit'oyijju' pa' penyilo, qe ewi'ƚƚe ha' Cristo qu' jintajayan qa' netenifte'ji'.\x * \xo 3:14 \xt Mr 8:17; He 3:13; 7:22; Hch 13:15; 15:21; Ro 16:7; 1P 5:14\x* 
\v 15 Qa yamijii hane'ej, in yejeƚtax ke' Moisés ƚe'lijei qa hik ƚunye'j qu' netit'oyijii pa' penyilo pe' ƚaqjamtikineyejeikii.  
\v 16 Qa nikha'ajƚe tetwek'ela'xets ha' Yatsat'ax'inij, qa tenit'iji'mii pa' penyilo.\x * \xo 3:16 \xt 1P 2:25; Ex 34:34\x* 
\v 17 Qe ha' Yatsat'ax'inij hikha' Espíritu, qa pa'qu' na'nji' pa' ƚeqe Espíritu ha' Yatsat'ax'inij qa hats nite' yophe'ƚ ke' Moisés ƚe'lijei (ley).  
\v 18 Qa week inekhewel in hats nite' tit'oyijju' pa' penyilo ene' injusits, qa jiteeƚiiju' in ƚunye'jek ne'ej witeqjeƚinetjii pa' ƚe'wis ƚunye'j ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa teiƚem in hik injunyejeyiyu' pa' ƚe'wis ƚunye'j ha' Yatsat'ax'inij, qa aka'an hik aka' yaqsiijkii ha' Yatsat'ax'inij hikha' Espíritu.\x * \xo 3:18 \xt 1Co 13:12; Jn 17:24; 2Co 1:20; 4:4-6; 1Ti 1:11,17; Mr 9:2; Gn 1:27; 1Jn 3:2\x* 
\c 4  
\s1 Pa' wekwek inyetax we'nenji' pe' kamusi. 
\p  
\v 1 Pa' Intata in tseƚisi'ƚij aka' wit'ithayijkit qe ta'ƚets pa' ƚeq'iltiye'j qa hik ta'ƚijupi' in nite' yathala'li'ƚijju'.\x * \xo 4:1 \xt Mt 5:7; Mr 5:19; Lc 1:50; 2Ts 3:13\x* 
\v 2 Nite' hisu'uni'ƚ kekhewe' tat'inhetiikii qa yeqwepin iye, nite' hisu'uni'ƚ qu' yi'yowk'eletsi'iƚ, qa nite' iye hisu'uni'ƚ qu' hink'aihiti'ƚik'ui pa' ikji'ha ke' Intata ƚe'lijei, qe ewi'ƚƚe yijat'ij in hit'iƚij pa' yijaa'ija qa pe' ƚatawjets ene' week qa hikpe' hetetfeliƚiji'm qa pa' Intata qa hats tsi'weni'ƚij.\x * \xo 4:2 \xt 2Jn 6; 2Co 2:17; 5:11,12; 6:7; 7:14; 2Ti 2:15; He 4:12\x* 
\v 3 Qa qu' mexeƚe netit'oyijju' pa' penyilo eke' henfeli'ƚ ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Jesús, pekhewe' tit'oyi'mju' pekhewe'en hik pekhewe' pe' teyii pa' qi ƚawak pa' Intata.  
\v 4 Pa' inwo'met (Satanás), ƚeqe dios ha'ne sehe' epji' hikpa' nipuk'anhetju' pe' ƚaqjamtikineyejeikii week pe' yeqeku' ha' Jesús, qe qa' nite' ni'wene' pa' qi ƚe'wis ƚ'uƚa'x in tujji' eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Jesús hikha' qiji' Cristo, hikha' hik ƚunye'j pa' ƚunye'j pa' Intata.\x * \xo 4:4 \xt Lc 16:8; Mr 10:37; Gn 1:27\x* 
\v 5 Nite' k'iyetiƚij qu' net'ejuiƚi'iƚ yiwets, qe k'iyetiƚij yijat'ij qu' net'ejuyets ha' Jesucristo hikha' Yatsat'ax'inij, qa yekhewelƚi'iƚ qa eqejkunenheyi'ƚyij qe ta'ƚets ha' Jesús,\x * \xo 4:5 \xt Fil 2:11\x* 
\v 6 qe pa' Intata hik pakha' pa' yit'ij pa'aj, qu' yape nana'l pa'qu' nana'lkii pa' nookii, pakha'an hik pakhaa'ija yitujinhetji' pe' intawjets, qe qa' jinenikfe'lets pa' ƚesa'x pa' Intata qu' nata'ƚets ha' Cristo.\x * \xo 4:6 \xt Gn 1:3; Mt 6:23; Fil 3:8; 1Jn 4:8; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18\x* 
\v 7 Aka'an hik ƚunye'j na'aj wekwek inyetax, hats na'l ine'm i'nji' enewe' hik ƚunyejei kamusil, qa aka'an in ƚunye'j hats'inha pa' qi in witt'unha'x qa' nata'ƚets pa' Intata qa' nite' inekhewele' qu' nata'ƚ inwets.\x * \xo 4:7 \xt Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17\x* 
\v 8 Qe in haats'e'eƚij pe' wekwek, qa nite'ƚe tsiwumi'ƚju'. Nite' tsikfe'li'ƚets pa'qu' yeqfenyejeyi'iƚ yiwek, qa nite'ƚe tseƚ'ilaxi'ƚ.  
\v 9 Hayawitjaxti'yi'ƚ, qa nite'ƚe tsiwejinƚi'iƚ pa' Intata. Heijelaxti'yi'ƚijetsju'kii sehe' qa nite'ƚe tsaxiƚju'.  
\v 10 Week na'aj haki'ƚji', kekhewe' haats'e'eƚij inq'ethinij ka' ƚawamhinye'j ha' Jesús, hats'inha pa' hane'ej ƚiƚa'x ha' Jesús qa' ne'twenhetiijiijek ene' yesenitsi'ƚ.\x * \xo 4:10 \xt Lc 9:23; Ro 5:6-8; 6:5-8; 8:34-36; Ga 6:17; 1P 4:1,2\x* 
\v 11 Qe yekheweli'ƚ in mexe yi'ƚiyi'ƚ nite' yili'ij in iftsaxets qu' natsaxi'ƚju' qe ta'ƚets ha' Jesús, hats'inha pa' hane'ej ƚiƚa'x ha' Jesús qa' ne'twenhetiijiijek ene' yesenitsi'ƚ hik enewe' wa'm.\x * \xo 4:11 \xt Mt 10:21; Jn 8:51; Fil 3:10\x* 
\v 12 Ye'ehe, pa' witwamhi' he'yejuyi'ƚiju'ƚ qa ekhewelƚi'iƚ qa' nana'li'ƚ e'm pa' witiƚa'x.  
\v 13 Qa na'lƚi'iƚ ye'm pa' Espíritu ta'ƚets pa'nte' witqekuye'j hik pakhaa'ija na'li'm pa'aj pa' yika'ajji' aka'an in yit'ij: \qt —Nite' heqeku' qa hik ta'ƚijupi' in henfel.—\qt*\rq (Sal 116:10)\rq* Qa hik yijunyejeyi'ƚ in nite' heqeku'uƚ qa hik ta'ƚijupi' in henfeli'ƚ.  
\v 14 Qe tsikfe'li'ƚets pakha' yiƚin iye pa'aj ha' Yatsat'ax'inij Jesús in wa'mtax qu' netsiƚinjiiƚek hatse' yekheweli'ƚ qe ta'ƚets ha' Jesús, qa ekheweli'ƚ iye qa' je'weeke' qu' jineka'xets pa' i'ni' qa' je'metitsi'im pakha'an.\x * \xo 4:14 \xt 1Ts 4:14\x* 
\v 15 Week kekhewe' yijunyejeyi'ƚkii a'tits qe qa' e'ƚe'sitsi'iƚju', hats'inha pa' ƚeqi'fenkeye'j pa' Intata in hats ikipji' pe' olots qa' les net'ijaifik'i qu' olotse', ma' qa' les olootsi'ija pe'qu' nit'ijetspha'm ƚe'wisij qu' net'ejuyets in qiji'ha pa' Intata.\x * \xo 4:15 \xt 2Co 9:11\x* 
\s1 Pekhewe' jite'wen hane'ej wekwek nite' yape. 
\p  
\v 16 Qa hik ta'ƚijupi' qu' hasu'uj jinanqatsit'ij yemjeetax enewe' te'wenhetii i'najits in hats ƚeyijƚem in ƚawa'mhits qa pakha'ƚe nite' te'wenhetii qa hats jeek ƚeyijƚem in week neƚuts in les t'un.\x * \xo 4:16 \xt 2Ts 3:13; Ro 7:22\x* 
\v 17 Qe pekhewe' jitaats'etax nite' yape qa nite' qits iye, qa' naya'xi' pe' qi in ƚe'sits nite' yili'ij qa ham ƚunyejeyi'iju'ƚ iye jiyeƚisij hatse' pa' Intata.\x * \xo 4:17 \xt Ga 6:2; Lc 24:26; 1P 5:1,4\x* 
\v 18 Qa hik ta'ƚijupi' qu' hasu'uj qu' les qitse' ine'mji' ene' jite'wen, qitse' ine'mji' yijat'ij pekhewe' mexe nite' jite'wen, qe pekhewe' jite'wen hane'ej wekwek nite' yape, qa pekhewe'ƚe mexe nite' jite'wen qa nite' yili'ij pakhaaye'ƚi'ij qu' nana'l.\x * \xo 4:18 \xt Ro 8:24\x* 
\c 5  
\s1 Pa' yape qa pa' nite' yape. 
\p  
\v 1 Qe enewe' i'nesenits hik ƚunyejei qu' initsi'ye' ha'ne sehe' epji', hik ƚunye'j na'aj qooxo in nite' yape'e' pa'qu' na'ni', qa hatsƚe jinikfe'lets pa' Intata in hats yaji'let pekhewe' ink'aihits initsil t'ejuyets na' wa'sji' nite' yili'ij yijat'ij qu' nana'l, pekhewe'en nite' pa'qu' jukhewe'ƚe qu' naqsiijkii.\x * \xo 5:1 \xt Fil 2:10; 3:19; Ef 6:9; 2P 1:13; Col 2:11\x* 
\v 2 Qe yijaa'ija enewe' hane'ej mexe ju'unifi wititsil jitik'etij, qe hats jitesu'untax qu' ji'nuyik'ipha'm pekhewe' initsil t'ejuyets pa' wa'sji'.\x * \xo 5:2 \xt 1P 2:2\x* 
\v 3 Qa qu' hats ji'nuyik'ipha'm pekhewe'en, ma' qa' hats nite' inuk'ele'ƚekii qu' ham pa'qu' i'nese'ne'.\x * \xo 5:3 \xt Mt 25:36; Lc 10:30\x* 
\v 4 Qe in mexe ju'unifi ene' hane'ej wititsi', jitik'etij in jineq'iihetij, qa nite'ƚe jitesu'un iye qu' inuk'ele'ƚekii, qe jitesu'untax yijat'ij qu' nana'l iye pa'qu' ji'nuyik'ipha'm, hats'inha ha'ne wa'm qa' naya'xi' pa' nite' wa'm.\x * \xo 5:4 \xt Ro 7:24; 8:23; 1Co 15:26\x* 
\v 5 Qa pakha' yaji'let ine'm aka'an, hik pakhaa'ija pa' Intata, hik pakha' iye jiyeƚisij pa' Espíritu Santo qu' nonjohonƚe inwets.  
\v 6 Qa hik ta'ƚijupi' in nite' jiteli'ij in jiwent'unhet qa nite' ji'nijiwei iye, yemjeetax in jinikfe'ltaxets in mexe ju'unifi enewe' hane'ej wititsil qa mexe jitotsimii pa' i'ni' ha' Yatsat'ax'inij.  
\v 7 Qe in mexente' jite'wentax, qa hatsƚe nite' jiteqeku'.\x * \xo 5:7 \xt Mt 8:10; Hch 3:16; Ro 1:8; 1Co 2:5; Ga 2:16; 1Ti 1:2; He 4:2; Lc 3:22\x* 
\v 8 Hik ta'ƚijupi' in nite' jiteli'ij in jiwent'unhet qa nite' ji'nijiwei iye qa jitesu'untax qu' jinakik'ui ha'ne hane'ej i'nese'n, qe qa' jinamii qa' jina'nijupha ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 5:8 \xt Fil 1:23\x* 
\v 9 Qe pakha' jitesu'un qu' jintaqsiijkii i'nƚi'i qu' hats jina'nijup i'nƚi'i qu' mexente' jina'ni'ijup pakha'an qu' jinte'sinheti'mkii pa' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 5:9 \xt He 13:21\x* 
\v 10 Qe week qu' jinakets pa' i'niji' qu' jinejeyumtshen ha' Cristo, hats'inha qa' week ewiƚei qu' netesti'yij pa'qu' ne'weju'ƚij pe' yaqsiijkii ƚe'sits i'nƚi'i qu' uƚ'etse' in mexe i'nji' ene' wa'm wit'esenits.\x * \xo 5:10 \xt Jn 5:22-30; Mt 16:27; 25:31-46; Fil 1:6; He 10:31\x* 
\s1 Pakha' qu' na'n ji'teje'm ha' Cristo, pakha'an ink'ayik ƚunye'j. 
\p  
\v 11 Qe tsikfe'li'ƚets pa' ƚunye'j pa' qi wit'ijiweyaxi'm hatse' ha' Yatsat'ax'inij, qa hik ta'ƚijupi' in henfeltaxi'ƚi'mha ene' jukhew qa efuts, qa pa' Intata qa hatsƚe nikfe'li'ƚij yiwetsha qa ekheweli'ƚ iye q'axqe qu' hats enikfe'li'ƚ yiwetsha.\x * \xo 5:11 \xt Sal 147:11; Pr 1:7; 1P 1:17; Ap 14:7\x* 
\v 12 Aka' hit'ij iye, nite' ikji' iye qu' yekhewele'ƚi'iƚ qu' heniwqinheti'ƚ, qe hisu'uni'ƚ yijat'ij qu' ne'sinheti'ƚi'mkii aka' haqsiiƚijkii, hats'inha qa' enikfe'li'ƚets pa'qu' it'iƚijiju'ƚ pekhewe' yiwqinhet ene' jite'wen qa nite' pe' ƚatawjetsji'.  
\v 13 Qe qu' nenit'ijets qu'nte' heyeik'une'yi'iƚ wetju'ƚ, qa t'ejuyets pa' Intata. Qa in wenitƚi'ijets in heyeik'une'yi'ƚ wetju'ƚ qa t'ejuyi'ƚ ewets ekheweli'ƚ.\x * \xo 5:13 \xt Hch 10:45; 1P 4:7\x* 
\v 14 Qe pa' ƚeqsu'unka'x ha' Cristo hikpa' tsaqsijineni'ƚijkii pa'qu' nisu'un, qe tsikfe'li'ƚetsha pa' ewi'ƚ in wa'm qe ta'ƚets ene' week, qa in wa'm qa hik ƚunye'j qu' week nawa'm.\x * \xo 5:14 \xt Jn 11:51; 2Co 4:10\x* 
\v 15 In wa'm qe ta'ƚets ene' week, hats'inha pekhewe' iƚii qa' hats nite' ƚekhewele'ƚe qu' net'ejuyets in iƚii, qa' net'ejuyets yijat'ij in iƚii hakha' wa'mifi pa'aj qa i'nk'aƚe qa iƚa'xijup iye pa'aj.\x * \xo 5:15 \xt Lc 20:38; He 2:9; Ro 14:7\x* 
\v 16 Qa hik ta'ƚijupi' hane'ejija, hats ham pa'qu' jinenikfe'lij qu' pakha' ƚunye'je' in t'ejuyets ene' i'nesenits. Yijaa'ija yekheweli'ƚ in hi'wentaxi'ƚha ha' Cristo ka' ƚunyee'jija in t'ejuyets ene' i'nesenits, hane'ej hats nite' ƚunye'j kakha'an.  
\v 17 Qa hik ta'ƚijupi' pakha' qu' na'n ji'teje'm ha' Cristo, pakha'an ink'ayik ƚunye'j. Qa pa' hayiits ƚunye'j qa hats yili'ij qa yaya'xi' pa' ink'ayik.\x * \xo 5:17 \xt Jn 1:3; Ap 3:14; 21:5; Ro 6:4; 8:24; Is 43:19; 65:17; Ef 4:24\x* 
\s1 Jiyithayinenij qu' jintefel in hats je'ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ. 
\p  
\v 18 Week ekewe'en ta'ƚii pa' Intata, hik pakha' yaqsi'jƚi'ijkii in je'ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ qe ta'ƚets ha' Cristo, qa hane'ej qa jiyithayinenij qu' jintefel in week ƚeke' qu' ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ.\x * \xo 5:18 \xt Ro 5:11\x* 
\v 19 Aka'an ikji', ha' Cristo in ta'ƚets, pa' Intata qa yaqsiijkii in hats ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ ha'ne week sehe' epji', qa nite' neqjunu'etskii pe' ƚewuƚ'ets ene' jukhew qa efuts. Aka'an hik aka' ka' jiyithayinenij qu' jintefel in hats je'ƚe'sitsi'ƚ wetju'ƚ.\x * \xo 5:19 \xt 2P 2:20; Tit 2:11\x* 
\v 20 Qa hik ta'ƚijupi', inekhewel je'wit'ukinheyij qu' ji'niyetij ka' ƚii ha' Cristo, ma' qa hik ƚunye'j qu' ƚakhaayi'ija pa' Intata qu' natyaikii in'inijji'. Qa hik ta'ƚijupi', aka' ƚiiji' ha' Cristo qu' nek'iyini'ƚij ewets qu' yape e'ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ pa' Dios.\x * \xo 5:20 \xt Fil 1:29; Ef 6:20; 2Co 12:10\x* 
\v 21 Ha' Cristo in hamtaxji' pa'qu' uƚ'axe', qa pa' Intata qa yeni'pji'kii pe' inwuƚ'ets hats'inha qa' je'ƚe'sitse' qa' nit'ij inwets pa' Intata yatsathen qe ta'ƚets ha' Cristo.\x * \xo 5:21 \xt 1Jn 3:5; Ro 8:3; Ga 3:13; 1P 2:24\x* 
\c 6  
\p  
\v 1 Yekheweli'ƚ yithayife'eƚij pa' Intata, qa k'iyini'ƚij ewets qu' hasu'uj qu' ham ne'weju'ƚi'ij pakha' neƚisƚi'iƚij qe nesu'uni'ƚ.  
\v 2 Qe pa' Intata yit'ij pa'aj: \qt —In yamets ƚahats'ij, qa k'epiye'. Qa in yamets ka' neƚuji' qu' k'eƚin, qa k'efen.—\qt*\rq (Is 49:8)\rq* Ye'ehe, pakha' ƚahats'ij hane'ej, hane'ejija in hats yamets. Qa pa' neƚuji' witiƚijii qa hane'ejija iye in hats yamets.\x * \xo 6:2 \xt Is 55:6; Lc 4:19; He 3:13\x* 
\v 3 Yekheweli'ƚ nite' haqsiiƚijkii pe'ye' pa'qu' uƚ'axe', hats'inha qa' ham uƚ'axe' qu' wit'anyeji'ij aka' yithayijkit'iƚ.  
\v 4 Qe week yijat'ij ke' haqsiiƚijkii k'inq'ethiniƚij in he'yithayi'yi'ƚi'm pa' Intata, nite' tsoqmositi'ƚij, hayawtshetenheti'yi'ƚkii, wekwek hamitsi'ƚ ye'm, jutsitets yijunyejeyi'ƚkii,  
\v 5 heyeqsilanheti'yi'ƚju', ho'yopheƚiti'yi'ƚju', taya'yij wetju'ƚ in tsuteni'ƚ, qi in heyithayi'yi'ƚ, i'nƚi'i qe nite' hama'aƚju', i'nƚi'i qe ham pa'qu' hetuji'ƚ,\x * \xo 6:5 \xt Jue 16:21\x* 
\v 6 nite' hetsjiƚkini'ƚij pa'qu' uƚ'axe' in he'yithayi'yi'ƚi'm pa' Intata, tsikfe'li'ƚetsha ke' ƚe'lijei pa' Intata, nite' k'itaqsuniƚijup pe'ye', yeq'iltinhetsi'ƚ, pa' Espíritu Santo tsi'feni'ƚ, in k'ineqsu'uni'ƚ yijaa'ija,\x * \xo 6:6 \xt 2Co 11:3; Ef 2:7; Fil 3:8; 1Jn 4:8; Ex 34:6; 2Ti 3:10; Ro 2:4; 3:12; 11:22; Ga 5:22; Col 3:12; Tit 3:4; 1Co 13:1\x* 
\v 7 ke' henfeli'ƚ wi'tlijei yijaalija, na'aj k'inq'ethiniƚij ta'ƚets pa' ƚet'unha'x pa' Intata, yitjanetitsi'ƚ ta'ƚets pa' yatsathen hik ƚunye'j qu' na'nji' enewe' ts'iya'yi'ƚik'i qa ene' yifeijetsi'ƚji' iye,\x * \xo 6:7 \xt 2Ts 2:10; Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17\x* 
\v 8 na'l ne'ej tsiwqinheti'ƚ qa nikhewepƚi'ij qa nite' tsiwqinheti'ƚ, na'l ne'ej uƚ'etsik'i in yeq'iye'eƚyijkii qa na'l ne'ej ƚe'sitsik'i in yeq'iye'eƚyijkii, na'l ne'ej yit'ijets in howotk'onƚi'iƚkii qa henfelƚi'iƚ pa' yijaa'ija,\x * \xo 6:8 \xt 1P 5:4\x* 
\v 9 hik yijunyejeyi'ƚ qu' nite' netsinikfe'li'iƚ qa qiiƚe in tsinikfe'li'ƚ, hik yijunyejeyi'ƚ qu' hats natsaxiyu'uƚju' qa topolƚi'iƚyij pe' yiƚiyi'ƚ, haitani'thenhetiyi'ƚkii qa nite'ƚe hailanheti'yi'ƚju',  
\v 10 hik yijunyejeyi'ƚ qu' qi qu' yi'tawje'metetsi'iƚ qa nite'ƚe yili'ij in ye'ƚe'sitsi'ƚi'mkii, hik yijunyejeyi'ƚ if'iljetsits qa hipatunenƚi'iƚ pe' ƚatawjets pe' olots, hik yijunyejeyi'ƚ qu' ham pa'qu' nana'li'ƚ ye'm qa tsikfe'lƚi'iƚets in week na'li'ƚ ye'm.\x * \xo 6:10 \xt Mt 5:4; Jn 16:22; 2Co 7:4; Fil 1:4,25; 2:17-18; 3:1; 4:1,4; Col 1:24; 1Ts 1:6; 1P 1:6-8\x* 
\v 11 Yejefetsipji' pa' Intata Corinto ƚeiƚets, in henfeli'ƚ e'm ham hat'ini'iƚ e'm, weekijha pe' yitawjetsi'ƚ in k'esu'uni'ƚ.  
\v 12 Pa' e'qsu'unkaxitsi'ƚyij in hik ƚunye'j qu' nana'l pa'qu' axkatheli'iƚij, nite' ta'ƚi'ƚ yiwets, qe ekhewelƚi'iƚ in ta'ƚi'ƚ ewets.  
\v 13 Ye'ehe, aka' qu' hit'iƚij ewets hik ƚunye'j qu' k'eyilitsi'iƚ. Hik equk'eli'iƚijha yijat'ij in k'esu'uni'ƚ qu' etsu'uni'ƚ.\fig Na'aj wakka ƚo'siyit.|src="LB00020B.TIF" size="col" ref="2CO 6.13" \fig* 
\v 14 Hasu'uj pa'qu' e'we'tsjuk'i'iƚji' pekhewe' nite' tek'enets ha' Cristo na'aj wakka ƚo'siyit, qe ¿pa'n qu' ƚunye'je' qu' ewi'ƚ na'ni' pa' yatsathen qa pa' nite' yatsathen? Qa ¿me ƚeke' iye qu' ewi'ƚ na'ni' pa' na'lkii qa pa' nookii?\x * \xo 6:14 \xt Mt 6:23; 13:41; Jn 12:46\x* 
\v 15 ¿Pa'n ƚunye'j qu' ewi'ƚ na'ni'ƚi' ha' Cristo pa' Belial (Satanás)? ¿Me ƚeke' qu' week ƚunyejeyi'iƚ pa' nite' yeqeku' ha' Cristo pa' yeqeku' ha' Cristo?  
\v 16 ¿Me ƚekeli'ƚ wetju'ƚ ene' ƚetsi' pa' Intata pekhewe' witeqsi'nq'alits? Qe inekhewel ƚetsi' pa' Dios nite' wa'm, pakha'an yit'ij pa'aj: \qt —Yakha' qu' ha'nji'kii enewe'en, qa' hijaaki'sji'kii iye enewe'en. Yakha' qu' ƚeqe Diose'yij, qa enewe'en qa' yitset'i'ij.—\qt*\rq (Jer 32:38)\rq*\x * \xo 6:16 \xt Ex 29:45; Gn 31:19; 1Co 8:4; Stg 4:5; He 3:6; Lv 26:12; Jer 31:33; Ez 37:26\x* 
\v 17 Qa hik ta'ƚijupi' in yit'ij iye pa' Yatsat'ax'inij: \qt —Ma'aƚik'uifik'i in ƚa'ntaxi'ƚji' ƚeqewuk'u nekhewe'en qa' me'nitoni'ƚi'mets. Hasu'uj ku'mi'ƚets kekhewe' uƚ'ets, qa yakha' qa' he'yeku'mi'ƚ eju'ƚ.—\qt*\rq (Is 52:11)\rq* 
\v 18 \qt —Qa yakha' qu' Atatayi'iƚyij, qa ekhewelƚi'iƚ qa' k'eyilitsi'iƚij qa k'ayasiyi'ƚ iye.—\qt*\rq (2S 7:14)\rq* Hik aka' yit'ij pa' Yatsat'ax'inij hik pakha' pa' week tenek'enhe'yipji'.\x * \xo 6:18 \xt Mt 5:9,16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42; Ef 5:20; 2S 7:14; Ap 1:8; Is 43:6; 49:22; 60:4; Os 1:10\x* 
\c 7  
\p  
\v 1 Yejefets, ekewe'en hik ekewe' ke' weniwjutsiqen ine'm, qa hik ta'ƚijupi' qu' jinteli'ijha pa' uƚ'ax yaqsiijkii ha'ne i'nese'n qa pa' uƚ'ax yaqsiijkii pa' inaqjamtikineye'jkii hats'inha qa' jinowo'oi qu' les jintasiijkii pa' yisu'un pa' Intata qu' nata'ƚets pa' i'nijiweya'xiju'ƚ pa' Intata.\x * \xo 7:1 \xt Gn 12:7; Sal 147:11; Pr 1:7; Ap 14:7\x* 
\s1 Pablo ƚe'wisi'mkii. 
\p  
\v 2 Ku'mi'ƚ yiju'ƚ, yekheweli'ƚ ham pa'qu' haqsi'ji'ƚi'mijkii pa'qu' uƚ'axe', ham pa'qu' haqsijineni'ƚijkii pa'qu' uƚ'axe' qa ham pa'qu' hawitji'iƚiji' pa'qu' ƚunye'je' wekwek.\x * \xo 7:2 \xt 1Co 3:17; 15:33; 2Co 11:3; Ef 4:22; 2P 2:12; Jud 1:10; Ap 19:2\x* 
\v 3 In hit'ij ekewe'en, nite' ikji' qu' hit'iƚij ewets qu' ekheweli'iƚ qu' aqsiiƚijkii pa'qu' uƚ'axe'. Hayiits hit'iƚij ewets in qi in k'esu'uni'ƚ qa nite' ƚeke' qu' jinak'esinhettax wetju'ƚ pa' witiƚa'x qa pa' witwamhi'.  
\v 4 Yakha' ham pa'qu' hetjeyepuni'ƚij ewets qu' hit'iƚij ewets. Yakha' qi in heiqeni'ƚ ej. Qi in ƚatsmajati'ƚ qa qi iye in ƚet-sinhetiƚi'mkii in mexe qitax pa' haats'e'eƚij.  
\v 5 Qe in tsami'ƚii iye ha' sehe' Macedonia, qa ham pa'qu' na'ni' pa'qu' yiwapiihijiyi'iƚ qe qi in haats'e'eƚij pe' wekwek. Ha'ne i'nfik'i watlan, qa pakha'ƚe te'weiju' qa nekewettaxi'ƚ ewets.\x * \xo 7:5 \xt Hch 16:9; 27:29; Stg 4:1; Tit 3:9; Jn 7:13\x* 
\v 6 Qa pa' Intata, hikpa' yisimetsin pe'qu' itawje'metetse', tsisimetsini'ƚji' ka' ƚamijiiji' na' Tito,\x * \xo 7:6 \xt Mt 11:29\x* 
\v 7 qa nite' ewi'ƚƚe ka' ƚamijiiji' qe ka' ƚesaxi'mkii iye in ta'ƚi'ƚ ewets. Ƚakha' na' Tito nifeli'ƚ ye'm iye in ƚisu'untaxi'ƚ qu' e'tsweni'ƚ iye, qa in ƚenikfe'litiƚets iye in ƚijaniƚik'i pa' ƚaqsiiƚijkii, qa in ƚenƚ'ilaxi'ƚyiikii iye, ma' qa les qii'ija in ƚe'wis ye'mkii.\x * \xo 7:7 \xt Nm 25:13\x* 
\v 8 Qe in ta'ƚtaxets kakha' yifaakanek'iƚ ei in uƚ'etstaxiƚi'mkii, hane'ej qa hats ye'ƚe'wisi'mkii, qe in i'nk'aa k'inqekenij qi in yeqis'iltaxyij. Qa ha'neƚi'ij qa hats tsikfe'lets in ƚ'ajƚi'ij in uƚ'etstaxiƚi'mkii.\x * \xo 7:8 \xt 2Co 2:2,4\x* 
\v 9 Hane'ej qi in ye'ƚe'wisi'mkii, nite' ta'ƚets in uƚ'etsiƚi'mkii pa'aj, qe ta'ƚets yijat'ij in uƚ'etsiƚi'mkii qe qa' menikfeliti'ƚets in ƚijaniƚik'i, qe pa' Intata yisu'un qu' newuƚ'enhetiƚi'mkii in ƚaqsiiƚijkii pa' uƚ'ax, qa hik ta'ƚijupi' in ham pa'qu' nata'ƚiƚ yiwets qu' aats'e'eƚij.  
\v 10 Qe pa' witwuƚ'axi'mkii in ta'ƚets pa' Intata yaqsiijkii pa' jiyilithinik'ui pa' uƚ'ax pakha'an in jiwenikfelitets in jitijanik'i pa' jitaqsiijkii, pakha'an nite' jiyaf'aliƚi'ij yijat'ij. Ma', qa pakha'ƚe witwuƚ'axi'mkii ta'ƚets ha'ne sehe' ipji' qa yaqsiijkii qu' jinawa'm.\x * \xo 7:10 \xt Mt 10:21; Jn 8:51; Fil 3:10\x* 
\v 11 Jeƚ qeku'ni'ƚek pa' ƚataƚiƚijets pa' ewuƚ'axitsiƚi'mkii pa'aj in ta'ƚets pa' Intata, ¡maa, hayits qa aje'eƚ ƚisu'uni'ƚ qu' manaqsi'jiƚju' iye. Hayits qa ƚ'ayetiiƚi'iƚ'etets, hayits qa ƚenijiweyiƚipji', hayits qa qi in ƚantatsittaxi'ƚ yijiikii qu' k'efeni'ƚ, hayits qa qi in ƚisu'uni'ƚ qu' yijaayi'ija qu' aqsiiƚijkii, hayits qa aje'eƚ ƚisu'uni'ƚ qu' itanitheni'ƚ pa' yaqsiijkii pa' uƚ'ax! Week ekewe'en in ƚaqsiiƚijkii ma' qa hats ƚ'inq'ethiniƚij in hats ƚakiƚik'uifik'i pa' uƚ'ax ƚunye'jkii.\x * \xo 7:11 \xt Fil 4:8\x* 
\v 12 Qa hik ta'ƚijupi' in haqsiijkii ka' witfaakanek, nite' haqsiijkii qu' net'ejuyets pakha' inqawitji, qa nite' haqsiijkii iye qu' net'ejuyets pakha' tawitjaxtii. Haqsiijkii yijat'ij qe qa' menikfeliti'ƚets pa' ƚuk'e' pa' e'qsu'unkaxitsi'ƚyij qa pa' Intata qa hats nikfe'li'ƚij ewets.  
\v 13 Qa hik ta'ƚijupi' aka'an yisimetsin pe' yitawjetsi'ƚ. Qa nite' ewi'ƚƚe in ikesimen pe' yitawjetsi'ƚ qe lees in qii'ija iye in ƚe'sitsi'ƚ ye'mkii qe na' Tito in ta'ƚi'ƚ ei qa qi in ƚe'wisi'mkii, qe pa' ƚatawe'j ƚisimetsini'ƚ in qi in wetjeyepuntax.\x * \xo 7:13 \xt Tit 1:4\x* 
\v 14 Qe in nite' hijanik'i in heiqeni'ƚij ewets na' Tito, ma' qa hats nite' hewepinkii. Qe week kekhewe' hats k'efeli'ƚi'm yijaalija, qa hik ƚunye'j in heiqeni'ƚijets na' Tito kakha' ejunyejeyi'ƚ qa yijaa'ija.\x * \xo 7:14 \xt Sal 119:142; Jn 8:14; 14:6; 2Co 11:10; 1Jn 5:20; 3Jn 3\x* 
\v 15 Les qijiija qa nesu'unji'ji'ƚ qa yijamtijiik'i in e'weeki'ƚ in qi in ƚ'ek'eni'ƚ pa'aj, qa in e'lesitsi'ƚiju'ƚ qa qi iye in qitsi'ƚ e'mji'.  
\v 16 Qi in tsi'sinheti'mkii in nite' k'anuteni'ƚ. 
\c 8  
\s1 Yi'fenij pa'qu' ne'weju'ƚij. 
\p  
\v 1 Qa hane'ej yejefets qu' k'efeli'ƚi'm kakha' ƚeqi'fenkeye'j pa' Intata in yenji'teje'm hekhewe' hats yijayan i'ni' ek hakha' sehe' Macedonia.\x * \xo 8:1 \xt Mt 16:18; 1Co 14:4; Ap 1:4; Hch 16:9\x* 
\v 2 Qe in mexe qitax in yaats'e'ej pe' wekwek, qa qi in ƚe'sitsi'mkii, qa in qiitax in if'iljetsits qa qi in topolij in yiwq'axin pa' ƚeqi'fenkeyejei.\x * \xo 8:2 \xt Fil 4:10\x* 
\v 3 Qe yakha' tsikfe'lets in ƚekhewelƚe in yisu'un qu' net'ihinij pakha' qu' ne'weju'ƚij, yisu'un iye qu' les nanhini' pa' weju'ƚij qu' net'ihinij.  
\v 4 Qi in iyini'ƚij yiwets ƚekhewel qu' na'n ji'ij ji'teje'mek hekhewe' yi'fen he' inejefetsipji' pa' Intata i'ni' ek ha' sehe' Judea.\x * \xo 8:4 \xt Hch 24:17; Ro 15:26,31; 2Co 8:19-20; 9:1,12-13\x* 
\v 5 Qa ka' yaqsiijkii les in t'anipji' kakha' humtitaxi'ƚ qu' ƚeke'ye' qu' naqsi'jkii, qe in yisu'un qu' nojo qu' newetƚis eku'nijha qu' naqsiijkii pa'qu' nisu'un ha' Yatsat'ax'inij, qa i'nk'aƚe qa yekheweli'ƚ in wetƚisi'ƚyij qu' netk'eni'ƚij yiwets in ƚunye'jek pa' hats yisu'un pa' Intata.\x * \xo 8:5 \xt Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17\x* 
\v 6 Qa hik ta'ƚijupi' in k'iyini'ƚets iye na' Tito, hats'inha ƚakha' in neniƚji'juha aka' ƚunye'jkii, qa' hik ƚunye'je' iye qu' naqhat'axij qu' neneki'ƚij ei pekhewe' ewi'ƚ ƚ'eniƚikii qu' inqi'feni'ƚ.  
\v 7 Ekheweli'ƚ week ƚe'neniƚi'ha: ƚe'neniƚi'ha pa' nite' eqekuyejeyi'ƚ, ƚe'neniƚi'ha qa weekij pe' atawjetsi'ƚ in ƚ'iyetiƚij ke' wi'tlijei, ƚe'neniƚi'ha in qi in ƚi'su'uni'ƚ pa'qu' enikfe'li'ƚets, ƚe'neniƚi'ha in ƚejeƚiƚik'uiha pa'qu' aqsiiƚijkii qa ƚe'neniƚi'ha pa' qi e'qsu'unkaxitsi'ƚyij, ma' qa' hik ƚunye'je' iye qu' me'neni'ƚi'ha qu' qi qu' inqi'feni'ƚ.\x * \xo 8:7 \xt Fil 3:8; 1Jn 4:8\x* 
\v 8 Nite' hit'ij aka'an qu' hik ƚunye'je' na'aj ley, ewi'ƚƚe in hisu'un qu' enikfe'li'ƚets ka' ƚunyejei hekhewep in we'neniha in inqi'fen, hats'inha qa' ekhewepe'jiiƚek qu' inq'ethini'ƚij in yijaa'ija in ƚ'ineqsu'uni'ƚ.  
\v 9 Qe ekheweli'ƚ ƚenikfe'li'ƚets pa' qi ƚeqsu'unka'x ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo, hikha' in qitax in patun qa yaqsi'jƚi'ijkii in hik ƚunye'j na'aj if'iljetsax qe ta'ƚets in nesu'uni'ƚ, hats'inha pa' ƚ'ifiljetsi' qa' nata'ƚets qu' qi qu' apatunitsi'iƚ hatse'.\x * \xo 8:9 \xt Mt 20:28; 2Co 6:10; Fil 2:6-7\x* 
\v 10 Hane'ej qa' k'efeli'ƚi'm kakha' humti in t'ejuyets kakha' ƚunye'jkii, qe kakha'an ƚe'wisju' in t'ejuyi'ƚ ewets, qe hats ewi'ƚ ininqap'ik'i in ƚojo'oƚij in ƚaqsiiƚijkii, qa nite' ewi'ƚƚe in ƚaqsiiƚijkii qe in ƚisu'uni'ƚ iye qu' aqsiiƚijkii.\x * \xo 8:10 \xt 1Co 16:1-4; 2Co 9:1-2\x* 
\v 11 Hayits, yape anqhat'etsi'ƚij kakha' mente' ƚanqhat'etstaxiƚij, hats'inha qu' hik ƚunye'je' in qii'ija in ƚisu'uni'ƚ qu' aqsiiƚijkii qa e'ƚe'sitsi'ƚi'mkii in i'nk'aa'ija, ma' qa' hik ƚunye'je' iye hane'ej qu' ihini'ƚij pakha' qu' e'weju'ƚi'iƚij qa' e'ƚe'sitsi'iƚi'mkiiha iye.  
\v 12 Qe pakha' qu' nisu'unija qu' net'ihin, pa' Intata t'eku'miju'ƚ in t'ihinij pa'qu' ne'weju'ƚij, qa nite' pa' qu'nte' ne'weju'ƚi'ij.\x * \xo 8:12 \xt Lc 21:3\x* 
\v 13 Aka'an in hit'ij nite' ikji' in ƚi'feni'ƚ pekhewep qe qa' nana'li'm pe'ye' qa ekhewelƚi'iƚ qa' hamitsi'iƚ e'm pe'ye', qe hisu'un yijat'ij qu' week ejunyejeyi'iƚ.  
\v 14 Hane'ej ha'ne ƚahats'ij ekheweli'ƚ ham hami'iƚ e'm ma' qa ƚi'feni'ƚij pe' hamitsi'm pekhewep, hats'inha qu' hamitse'taxi'ƚ e'm hatse' pe'ye' qa' ƚekhewele' eku'nek qu' ne'feni'ƚ ei, aka'an qa ikji' in hats week ejunyejeyi'ƚ.  
\v 15 In ƚ'anye'jek ka' we'nika'ajji' in yit'ij: \qt —Pakha' olotstax pe' nat'a' qa nite'ƚe t'ani' qu' olotse' wiikfik'i pe' nat'a', qa pakha' nite' olots pe' nat'a' qa nite'ƚe hamik'ui pe'ye'.—\qt*\rq (Ex 16:18)\rq* 
\v 16 Qa ƚe'wisij pa' Intata in tisij na' Tito pakha' hik ƚunye'j pa' tseƚisij in qi in yisu'unija iye qu' ne'feni'ƚ.  
\v 17 Qe ƚakha' nite' ewi'ƚƚe in t'eku'miju'ƚ in k'iyini'ƚets, qe in yisu'unija iye qu' nefeniƚii, ma' qa nanami'ƚ ei qe yisu'un.  
\v 18 Qa nakha' inejefe'epji' pa' Intata qu' ƚijts'eye'kii na' Tito, hikna' yaqaamij qu' week nenikfe'lij he' week witlijtsitjiyits, qe ka' ƚ'ithayijkit kakha'an in nifel eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Jesús.\x * \xo 8:18 \xt 2Co 12:18\x* 
\v 19 He' witlijtsitjiyits nite' ewi'ƚƚe qu' nenikfe'lij, qe t'eku'miiji' iye qu' nenekijup in hant'a'aƚik'i pe' ewi'ƚ we'neni'kii. Aka'an in haqsiiƚijkii qe qa' hiwqinheti'ƚ ha' Yatsat'ax'inij qa qu' nek'inq'ethiniƚij iye in yijaa'ija in hisu'uni'ƚ qu' nek'inqi'feni'ƚ.  
\v 20 Aka'an in yeqfenyejeyi'ƚij in t'ejuyets in hant'a'aƚik'i pe' olots ewi'ƚ we'neni'kii qe qa' ham pa'qu' netsumti'iƚij pe'ye'.  
\v 21 Qe nite' hisu'untaxi'ƚ qu'nte' haqsi'jii'ƚijkii pa' ƚe'wis, qa nite' ewi'ƚƚe qu' net'ejuyets pa' ƚeqjeƚinet'iƚyij ha' Yatsat'ax'inij, qe t'ejuyets iye pa' ƚeqjeƚinet'iƚyij ene' jukhew qa efuts.\x * \xo 8:21 \xt 1Ti 5:8; 1P 2:12\x* 
\v 22 Qa nakhap iye he'nukini'ƚ ƚijts'ekii nekhewe'en hik nakha' iye inejefe'epji' pa' Intata, ƚakha' iye olotsij in inq'ethinij in yasiinik'iha na'aj testi'yij qu' naqsiijkii, qa hane'ej qa les in qi in yisu'unetsha qu' ne'feni'ƚ qe nikfe'lets in ƚisu'uni'ƚ qu' aqsiiƚijkii pa' yisu'un pa' Intata.  
\v 23 Ƚenikfe'li'ƚets na' Tito in hikna' nite' ts'itonkii qa yithayife iye qe qa' k'efeni'ƚ, qa nekhewepƚe qa hikne' t'eku'miiji' ek he' witlijtsitjiyits, qa ƚekhewel iye yiwqinhet ha' Cristo. \x * \xo 8:23 \xt Flm 17; 1Co 3:9; Jn 13:16; Mr 10:37\x* 
\v 24 Qa hik ta'ƚijupi' qu' nek'iyini'ƚij ewets qu' ethini'ƚij enewe'en in yijaa'ija in ƚ'ineqsu'uni'ƚ qa in nite' hijani'ƚik'i iye in heiqeniƚ'ej, hats'inha pe' witlijtsitjiyits t'eku'miiji' nekhewe'en qa' nenikfe'li'ƚ ewets.\x * \xo 8:24 \xt 2Co 12:5; Stg 4:16\x* 
\c 9  
\p  
\v 1 Hats nite' hamik'ui qu' ewi'ƚij iye qu' hika'aƚ e'm in t'ejuyets pe' ewi'ƚ we'neni'kii qu' net'ejuyets he' inejefetsipji' ha' Cristo.  
\v 2 Qe tsikfe'lets ekheweli'ƚ in yijaa'ija in ƚisu'uni'ƚ qu' inqi'feni'ƚ, hik kakha' ka' heiqeni'ƚijets he' inejefetsipji' pa' Intata i'ni' ek ha' sehe' Macedonia, qe kakhap ininqap'ik'i in ƚisu'uni'ƚ qu' matji'leti'ƚ ekheweli'ƚ Acaya\f + \fr 9:2 \ft Pa' sehe' Acaya hikpa' hane'ej ƚii Grecia, hikpa' i'nji' pa' witset Corinto, qa olots pekhewep iye witsetits.\f* ƚeiƚets. Qa aka'an in yepi'ye' ek'i he' Macedonia ƚeiƚets qa yaqaamij qu' weeke' in yisu'un qu' ninqi'fenji'jek.\x * \xo 9:2 \xt Hch 16:9; 18:12; Nm 25:13; 2Co 8:18; 12:18\x* 
\v 3 He'nukini'ƚ ei enewe' inejefets hats'inha in heiqeni'ƚ ej qa'nte' hijani'ik'i, qe hats henfel in hats ƚatjileti'ƚ.  
\v 4 Qu' yijts'eyek'e pe'qu' uja'xe' Macedonia ƚeiƚets, qa qu' ne'weni'ƚ qu'nte' matjileti'i'ƚ, qi qu' hewepini'ƚ wetju'ƚ qe hats hit'ijets in hats ƚatjileti'ƚ, hit'ij yekheweli'ƚ qe qa'nte' natsami'iƚ ewets qu' mewepinjiiƚ wetju'ƚek.  
\v 5 Qa hik ta'ƚijupi' in humti in les ƚe'wis in k'iyinets nekhewe' inejefets qu' nathayini'ƚ ei, hats'inha qu' ne'feni'ƚij qa' q'axitse' aje'eƚ pe' ewi'ƚ ƚ'eni'ƚikii hayiits ƚeniwjutsiqeni'ƚij, hats'inha pe' ewi'ƚ ƚ'eni'ƚikii qa' hik ƚunye'je' in ta'ƚets in ekhewelƚi'iƚ in ƚisu'uni'ƚ qu' ihini'ƚij, qa' nite' hik ƚunye'je' qu' ayajaxti'yi'ƚijets.\x * \xo 9:5 \xt Hch 11:30; Ef 5:3\x* 
\s1 ¿Ƚekpa' jitesti'yij qu' jininqi'fen? 
\p  
\v 6 Maxtayitiƚik'i aka' qu' hit'ij: na'aj nite' qi qu' newenq'en, nite' qi in nifte'ji' pe' ƚeqei. Qa na'aj qi in we'nq'en qa qiji'jek in nifte'ji' pe' ƚeqei.  
\v 7 Qa hik ta'ƚijupi' week ewiƚei ekheweli'ƚ qu' ihini'ƚij pakha' ƚuk'e' pa' yumti pa' atawe'j qu' ihinij, qa hasu'uj in nite' ƚisu'untax qa yape'enhaƚe qu' ihinij qa hasu'uj iye qu' ayajaxtiiƚi'ijets, qe pa' Intata yisu'un pakha' ƚe'wisi'mkii in t'ihin.\x * \xo 9:7 \xt Lc 6:35; Jn 3:16; 12:43; 2Ts 2:13; Ap 12:11\x* 
\v 8 Pa' Intata ƚeke' qu' naqsiijkii qu' noponheti'ƚij pa' ƚeqi'fenkeye'j, ma' qa'nte' hami'ik'ui week pakha' qu' ekeyi'iju'ƚ qu' nana'l e'm, qa pa'qu' i'fenij iye pekhewep.\x * \xo 9:8 \xt Ef 3:20\x* 
\v 9 In ƚ'anye'jek ka' we'nika'ajji' in yit'ij: \qt —In yak'esa'xkii qa netisijju' pe' if'iljetsits. Pa' ƚeq'iltiye'j nite' ƚeke' qu' nili'ij.—\qt*\rq (Sal 112:9)\rq*\x * \xo 9:9 \xt Jn 16:32; 1Jn 2:17\x* 
\v 10 Pa' Intata hik pakha' pa' tisij pe' ƚoqoƚoi pa' iwenq'enhena'x qa ta'ƚets iye pa'qu' witaqe' pan, hik pakhaa'ija iye qu' neƚisi'ƚij pe'qu' olotse' oqoƚoyi'iƚ qu' mewenq'eni'ƚ, hats'inha qa' net'ijaifik'i qu' olotse' pe'qu' eqeyi'ƚ ta'ƚets in ƚatsatheni'ƚ.\x * \xo 9:10 \xt Is 55:10-11; Os 10:12\x* 
\v 11 Qi qu' iwq'axini'ƚ week pa'qu' ƚunye'je' qe qa' ƚeke'ye' qu' inqi'feni'ƚ, pekhewe' ƚetskekineniƚij hatse' ewi'ƚ ƚ'eniƚikii ta'ƚets hatse' pe'qu' olotse' qu' nit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata.\x * \xo 9:11 \xt 1Co 1:5; 2Co 6:10\x* 
\v 12 Qe pa' eqi'fenkeyejeyi'ƚij he' inejefets nite' uja'xƚe pe' hamitsi'm qu' ne'weju'ƚij, qe weju'ƚij iye pe'qu' olootse' qu' qi qu' nit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata.\x * \xo 9:12 \xt He 8:6\x* 
\v 13 Ƚekhewel qi qu' niwqinhetji' pa' Intata, qe qu' i'feni'ƚ qa' nethinij in ekheweli'ƚ yijaa'ija in ƚijayani'ƚij in ƚetetfeli'ƚij ke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Cristo, qa qi iye qu' niwqinhetji' pa' Intata qu' nata'ƚets in qi in ƚi'feni'ƚ enewe'en qa qu' i'feni'ƚ iye pekhewepe'.\x * \xo 9:13 \xt Fil 4:10\x* 
\v 14 Qa' qi iye qu' nesu'uni'ƚ qu' niyiniƚ'epji', qe ta'ƚets pa' qi eqi'fenkeyejeyi'ƚ nethiniƚij pa' Intata.  
\v 15 ¡Ƚe'wisij pa' Intata, qe pa' jiyeƚisƚi'ij ham ƚaja'ye' qa ham ƚunye'ji'iju'ƚ iye! 
\c 10  
\s1 Pablo te'weiƚetijik'i in tenek'enhe'yij pe' hats yijayan pa' Intata. 
\p  
\v 1 Yakha' Pablo, hane'ej hisu'un qu' hik yijunye'je' ha' Cristo in nite' atitsik'i pe'qu' nit'ij qa yimax iye in iyet qu' nek'iyini'ƚij ewets, qe na'l pe' yit'ijets in ha'ni'ƚ etji'teje'm qa af'ayai in k'iyet qe hewepinij, qa in yitoxƚi'ii qa te' t'unitsik'i ne'ej hit'ij.  
\v 2 K'iyini'ƚij ewets qu' natsamtaxi'ƚ ei, qa hasu'uj qu' aqsi'ji'ƚ ye'mijkii hatse' qu' hewepini'ij pa'qu' hit'ij, qe les ƚe'wis qu' hit'ij pe'qu' t'unitsi'ik'i qe qa' net'ejuyets pe' yit'iƚij yiwets in hik yijunyejeyi'ƚ pa' ƚunyejei ene' sehe' epji'.\x * \xo 10:2 \xt Fil 3:3\x* 
\v 3 Qa yijaa'ija inek in hik yijunyejeyi'ƚ ene' sehe' epji', qa in hawatlanƚi'iƚ qa nite' hik yijunyejeyi'ƚ in watlantax,  
\v 4 qe pe' witatjanetits jitatkin nite' ta'ƚets ha'ne sehe' epji', qe ta'ƚets yijat'ij pa' ƚet'unha'x pa' Intata, qe qa' jintewuƚ'enhetju' pe' witt'unhaxits.  
\v 5 Ma' qa jitewuƚ'enhetju' pa' witaqjamtikineye'jkii yumtiƚe pe'ye' qa week pa' witiwqiye'jji' i'nq'aq'ayinij qu' jinenikfe'lets pa' Intata, ma' qa week jit'ophe'ƚju' pe' witaqjamtikineyejeikii qe qa' netk'enets ha' Cristo.\x * \xo 10:5 \xt Jn 17:3; 1Jn 4:8\x* 
\v 6 Qa hats yaq'axitsi'ƚ qu' hitani'theni'ƚ week pakha' qu' nite' netk'ene', ehe, qu' hats u'ja'xe'ƚi'iƚ in ƚ'ek'eni'ƚ.  
\v 7 Ekheweli'ƚ ewi'ƚƚe in ƚejeƚi'ƚ enewe' laxa. Qu' nana'l pa'qu' numti'ija qu' natsat'axij ha' Cristo, qa' les ƚe'wisjeek qu' nenikfelitjeetsek in yekheweli'ƚ iye yatsat'etsi'ƚyij ha' Cristo.\x * \xo 10:7 \xt 1Co 3:23; Ga 5:24\x* 
\v 8 Qe qu' olotsi'ij qu' heniwqinhetij in heinek'enhe'yi'ƚ, nite' hewepinkii, qe ha' Yatsat'ax'inij tseƚisi'ƚij qu' heinek'enhe'yij qe qa' k'efeni'ƚ, qa nite' qu' k'ewuƚ'enheti'ƚju'.\x * \xo 10:8 \xt 1Co 14:3\x* 
\v 9 Nite' hisu'un qu' umti'iƚ qu' k'ijiweikitiƚijkii ke' he'nq'ika'aƚij ei.  
\v 10 Qe na'l pe' yit'ijets: —Kekhewe' ƚafaakanhei ha' Pablo jutsitets qa its'iyoptots iye, qa in jite'wenƚe qa nite' hik ƚunye'j qu' net'un qa kakha' ƚunye'j in iyet nite' yimax.—  
\v 11 Qa pekhewe' ƚ'anyejei aka'an qa' nenikfelitets in hik yijunyejeyi'ƚ pakha' hats hika'aƚ, in yi'totstaxi'ƚ e'mii qa qu' ha'ni'ƚ etji'teje'm iye.  
\v 12 Yekheweli'ƚ nite' yijunyejeyi'ƚ qu' hetjeyumtsheni'ƚijupi'kii qa' ha'najaihiniƚiju'ƚkii pekhewe' ƚekhewelƚe in weniwqinhet. Ƚekhewel wanajaihiniju'ƚkii pakha' ƚekhewelƚe in ta'ƚets ƚeqjeyumtshela'x. Aka'an in yaqsiijkii qa hik ƚunyejei ne'ej mente' teik'unei wetju'ƚ.\x * \xo 10:12 \xt Ga 2:18; Pr 26:12; 27:2; Mt 13:13\x* 
\v 13 Yekheweli'ƚ nite' ƚeke' qu' heniwqinheti'ƚ qu' ha'ni'ƚfik'i, qe ewi'ƚƚe yijat'ij qu' heniwqinheti'ƚ qu' ha'ni'ƚji' pa' yeq'ejinqa'wet'iƚ tseƚisi'ƚij pa' Intata qu' he'yithayi'yi'ƚji', hikpa' ekheweli'ƚ ƚa'ni'ƚ ji'teje'm.\x * \xo 10:13 \xt Ro 12:3; 1Co 7:17; He 7:2\x* 
\v 14 Qa hik ta'ƚijupi' in i'nk'aa tsami'ƚ ei yekheweli'ƚ nite' ha'yani'ƚji' pa' ye'qniyak'iƚ. Yekheweli'ƚ henkaa'xi'ƚ eiha qu' k'efeli'ƚi'm ke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Cristo.  
\v 15 Qa hik ta'ƚijupi' in nite' ha'ni'ƚijji' pa'qu' ƚ'ithayiwet'e pekhewepe' in heniwqinheti'ƚ, qe mexe honotki'iƚets qu' hats et'uniitsi'iƚijha pa'nte' eqekuyejeyi'ƚ in t'ijaifik'i, qa yekheweli'ƚ qa' hit'iƚij ewets ƚe'wisij qu' nata'ƚi'ƚ ewets qu' net'ijaifik'i iye pa' yithayiwet'iƚ.\x * \xo 10:15 \xt 1Ts 1:3\x* 
\v 16 Ma' qa henfeli'ƚi'm iye eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Cristo pakha' les toxi'mii na' etset'iƚ, qa nite' ƚeke' qu' heniwqinheti'ƚ qu' nite' yithayiwet'i'iƚ.\x * \xo 10:16 \xt Hch 19:21; Ro 15:20\x* 
\v 17 Qa kakha'ƚe we'nika'ajji' qa yit'ij: \qt —Qu' nana'l pa'qu' neniwqinhet, niwqinhetji' yijat'ij pa' Yatsat'ax'inij.—\qt*\rq (Jer 9:24)\rq* 
\v 18 Qe nite' te'nekumhi'yiju'ƚ pakha' qu' ƚakha' ye'ƚetax qu' neniwqinhet qe ha' Yatsat'ax'inij yijat'ij pa'qu' niwqinhetji' qa te'nekumhi'yiju'ƚ.\x * \xo 10:18 \xt 1Ts 2:4\x* 
\c 11  
\s1 Pablo qa pe' yit'ij ƚetets qu' apostolitse'. 
\p  
\v 1 K'iyini'ƚij ewets qu' me'nijulayitƚi'iƚets qu' epi'ye'eƚik'i aka' ƚammi's wenit'ijets in nite' yijeik'una'xkii. ¡Me'nijulayitƚi'iƚets wat'ij qu' ek'eni'ƚik'i!\x * \xo 11:1 \xt Mr 7:22; 2Co 11:17,21\x* 
\v 2 Qe yakha' qi in tsekewet'iƚ ewets, qa in tsekewet'iƚ ewets ta'ƚii pa' Intata, qe yakha' hisu'untax qu' eƚ'ewiƚe'ƚi'iƚi' hakha' qu' ewhe'ye'yi'iƚij hikha' Cristo qu' hik ejunyejeyi'iƚ ne'ej mexe ham yawitjiye'.\x * \xo 11:2 \xt Stg 3:16; Nm 25:13; Ga 4:17; Fil 4:8\x* 
\v 3 Qa ts'ijiweiƚe'ets qu' hik ƚunye'je' pa'aj pa' q'oiq'oi pa' ƚiyowk'ele' in yaqankii pe' Eva, ma' qa pe' aqjamtikineyejeyi'ƚkii qa' toxi' imets pa' ham yetsji'ƚe' qa yijaataxija iye qu' ejunyejeyi'iƚets ha' Cristo.\x * \xo 11:3 \xt Gn 3:1,20; Lc 10:19; Ro 7:11; 16:18; 1Co 3:18; 2Ts 2:3; 1Ti 2:14; 1Ts 3:5\x* 
\v 4 Qe qu' nanami'ƚ ei pa'qu' nenfel pakhape' iye Jesús nite' hik ƚunye'j ha' henfeli'ƚ e'm, qa i'nƚi'i qu' esti'yi'ƚij pa'qu' espirituye' pakha' ƚunye'j, i'nƚi'i pe'qu' wi'tlijeye' nite' hik ƚunyejei ke' henfeli'ƚ e'm, ekheweli'ƚ qa ƚisu'uni'ƚ qu' me'nijulayitiƚets qu' epi'ye'eƚik'i.\x * \xo 11:4 \xt 1Co 3:11; 1Jn 4:1; Ga 1:6\x* 
\v 5 Yakha' nite' humti qu' les nat'anyipji' pekhewe' yit'ij ƚetets in les qitsji' in apóstoles nami'ƚ ei pa'aj.\x * \xo 11:5 \xt Jud 17\x* 
\v 6 I'nƚi'i qu' nite' nets'iyayi'ij qu' nek'iyet, qa na'lƚe pa' yikfeliya'xets, qa hats k'ethini'ƚij ke' olots wekwek in t'ejuyets aka'an.\x * \xo 11:6 \xt 1Co 1:17; Fil 3:8; 1Jn 4:8\x* 
\v 7 ¿Ye' me witwuƚ'ax in henfeli'ƚ e'm qa ham yija'ye' kekhewe' ƚe'sits wi'tlijei ta'ƚets pa' Intata t'ejuyets ha' Jesús? ¿Ye' me witwuƚ'ax iye in nite' heniwqinhet qe qa' k'ewqinheti'ƚ?\x * \xo 11:7 \xt Lc 1:52; 14:11; Hch 18:3\x* 
\v 8 Qa hekhewep witlijtsitjiyits, hik ƚunye'j qu' henitka'mijkii pe' ƚaq'astai in inqekenij yiikii qe qa' k'efeni'ƚ.  
\v 9 Ma' qa in ha'ni'ƚ etji'teje'm na'l na'aj hite'jii, qa ham pa'qu' hipekhelinhetkii, qe he' inejefets ta'ƚii ha' sehe' Macedonia ta'ƚets week kekhewe' hamitstax ye'm. Qa ham pa'qu' nek'iyini'ƚij ewets, qa nitees qu' hili'ij qu' ham nek'iyini'ƚij ewets.\x * \xo 11:9 \xt Hch 16:9; Fil 4:10\x* 
\v 10 Qa in ƚunye'jek ha' Cristo in yijaa'ija pa'qu' hats nit'ij qu' nite' hit'eƚi'ij aka' tsi'sinheti'mkii, qa ham pa'qu' witset'e ha'ne week sehe' Acaya qu' natsq'ayintaxij aka'an in ham pa'qu' nek'iyini'ƚij ewets.\x * \xo 11:10 \xt Hch 18:12\x* 
\v 11 ¿Inhats'ek? ¿Me ikji' qu' nite' k'esu'uni'iƚ in hit'ij aka'an? ¡Pa' Intata nikfe'lets in qi in k'esu'uni'ƚ!  
\v 12 Qa teesƚe qu' hili'ij aka' haqsiijkii in ham pa'qu' nek'iyini'ƚij ewets i'nƚi'i qu' ƚ'astaye', hats'inha qa' henyejinik'ui pakha' yisu'untax pekhewe' wo'taxii qu' neniwqinhetji', ma' qa nite' ƚeke'ye' qu' nittaxijets qu' hik yijunyejeyi'iƚ pekhewe'en.  
\v 13 Qe enewe'en nite' yijaalija qu' apostolitse', enewe'en t'ithayii ejtitsits, wotjonkettaxik'i qu' ƚeqe apostolitse' ha' Cristo.\x * \xo 11:13 \xt Ap 2:2\x* 
\v 14 Qa ekewe'en in ƚunyejei enewe'en qa nite' ƚeke' qu' pakha' ineqjunyejeyi'ij, qe pa' Satanás ƚakhaa'ija iye in wotjonketik'i qu' angele' pa' na'lkii.  
\v 15 Qa hik ta'ƚijupi' in nite' ƚeke' qu' pakha' ineqjunyejeyi'ij pa' Satanás pe' ƚeqejkunenhei in wotjonketik'i qu' witq'ithayinenheyi'ipji' pa' yatsathen. Qa pa' ƚ'aka'the'ju' enewe'en, qa' netesti'yij hatse' pa' weju'ƚij pa' ƚ'ithayijkit.\x * \xo 11:15 \xt Ga 3:10\x* 
\v 16 Ewi'ƚij iye qu' hit'iƚij ewets: hasu'uj pa'qu' numti qu' nite' heyeik'uneye'kii, qa qu' hik aka'ƚe umti'iƚ qa' ku'mƚi'iƚyiju'ƚ qu' hik yijunye'je' na'aj nite' teik'uneikii, hats'inha qu' ƚammise'ƚe qu' heniwqinhetek.  
\v 17 Aka' qu' hit'ij in heniwqinhet nite' hik aka' yit'ij ha' Yatsat'ax'inij, qe ta'ƚets yijat'ij pa' nite' yijeik'una'xkii.  
\v 18 Qe in hats olots pekhewe' ƚekhewelƚe in weniwqinhet, qa' yakhape' ji'jek qu' heniwqinhet iye.  
\v 19 Ekheweli'ƚ ƚenikfeli'ƚkii, qa ¿inhats'ek in ƚisu'uni'ƚ qu' epi'ye'eƚ pekhewe' hik ƚunyejei nite' teik'unei wetju'ƚ?\x * \xo 11:19 \xt Pr 3:7\x* 
\v 20 Qe ekheweli'ƚ ƚe'nijulayitiƚets na'aj hik ƚeqfenyejeyi'ƚ ej qu' ƚeƚinheyi'iƚ ej, ƚe'nijulayitiƚets na'aj neƚuji'ƚkii, na'aj hik ƚunye'j qu' natsat'etsij pe'qu' antsat'etstaxi'ƚij, na'aj weniwqinheti'ƚ ek'uiji', qa na'aj hik ƚeqjunyejeyi'ƚ ej qu' ham wiikfik'i e'weju'ƚi'iƚij qe weniwqinhet ma' qa hik ƚunye'j qu' nilanje'm eju's.\x * \xo 11:20 \xt Ga 5:15; Mt 5:39\x* 
\v 21 Hewepintaxets aka' qu' hit'iƚij ewets: yekheweli'ƚ nite' hik yeqfenyejeyi'ƚ ej aka' ƚeqfenyejeyi'ƚ ej pekhewe'en qe hik yijunyejeyi'ƚ yijat'ij ne'ej nite' t'units. Qa pakhape'ƚe qu' neniwqinhettaxij ekewe'en qa' yakhape' ji'jek qu' haqsiijkii, yemjeetax aka'an in hik ƚunye'jtax qu'nte' yijeik'unaxe'kii.  
\v 22 ¿Me hebreos\f + \fr 11:22 \ft Aka' hebreos qa aka' Israel ikji' iye judiol.\f* pekhewe'en? Yakhap ji'jek ye'hebreo. ¿Me Israel ƚeiƚets pekhewe'en? Yakhap ji'jek ye'israel ƚeiƚe'. ¿Me ta'ƚets pa' Abraham'ik'i pekhewe'en? Yakhap ji'jek hata'ƚets pa' Abraham'ik'i.\x * \xo 11:22 \xt Fil 3:5; Gn 16:15; Ga 3:29\x* 
\v 23 ¿Me ƚeqejkunenhei ha' Cristo pekhewe'en? Yakha' les in ƚeqejkunenekyij ha' Cristo, aka'an inye'jƚu' in hit'ij in hik ƚunye'jtax qu'nte' heyeik'uneye'kii. Yakha' les qi in he'yithayii qa nite' hik ƚunyejei enewe'en. Yakha' olotsij in hoyopheƚitii qa nite' hik ƚunyejei enewe'en. Olotsij in heyeqsilanhetiikii qa nite' hik ƚunyejei enewe'en. Olotsij in iftsaxets qu' hawa'm qa nite' hik ƚunyejei enewe'en.  
\v 24 Lee'fij (5) yamets in tseqsilankii ne' judiol qa treinta y nueve (39) yamjiijetsji'.\x * \xo 11:24 \xt Dt 25:3\x* 
\v 25 Wetshetk'ewi'ƚij in hailanheti'yijkii najak, ewi'ƚij in heijelaxti'yijkii ke' utel, wetshetk'ewi'ƚij in k'uyij tokoyei, qa ewi'ƚij in ewi'ƚ naja'x qa ewi'ƚ neƚu in yamanji' ha' qi iweli'.\x * \xo 11:25 \xt Hch 14:19; 16:22,23; 27:1-44; 1Ti 1:19\x* 
\v 26 Qi in hijaaki's, qa iftsitsji' ne' haqqil, iftsitsiikii ejtenhetsilets, iftsitsiikii ne' yitsetifeetstaxija in judiol qa hik ƚunyejei iye ne' nite' judiol, iftsaxkii na'aj ha'ni' nekhewe' qits witsetits, iftsaxkii na'aj ham witset'i'i, iftsaxji' na'aj qi iweli', iftsitsiikii ne' yit'ij ƚetets qu' inejefetsi'ipji' pa' Intata.\x * \xo 11:26 \xt Mr 14:48; Hch 9:23; 13:50; 14:5; 17:5; 18:12; 20:3,19; 21:27; 23:10-12; 25:3\x* 
\v 27 Yithayijkitits niihetits qa qi qa yamji'ijyik'ui yiwefa'x, olotsij qa'nte' hama'ji'ij na'aj ewi'ƚ naja'x, olotsij qa k'iyipkunji'ij, olotsij qa ts'iyayuji'ij, olotsij qa nite' ƚeke'ji'ij qu' heyek, olotsij in k'initji' na'aj k'uy qa ham iye pe'qu' yeqhinataye'.\x * \xo 11:27 \xt Ro 8:35\x* 
\v 28 Qa week ekewe'en qa kekhewep iye in i'nyipji', qa i'nyipji' iye in week neƚuts tseƚ'ilaxtaxets he' week hats yijayan ha' Jesús i'ni' ek hekhewep witsetits.  
\v 29 ¿Ƚekpa' itawje'met qa yakha' qa' nite' yi'tawje'met'e? ¿Ƚekpa' yepiletets iye qu' naqsiijkii iye pa' uƚ'ax pakhape' qa yakha' qa' nite' qi qu' natstawjemeten?\x * \xo 11:29 \xt Jn 16:1\x* 
\v 30 Qa qu' les ƚe'wise' qu' heniwqinhet, qa' heniwqinhetij kakha' k'inq'ethinij in nite' yet'un.  
\v 31 Pa' Dios qa Ƚatata ha' Yatsat'ax'inij Jesús, hikpa' ewi'ƚƚe in weju'ƚij qu' neniwqinhetji' ene' week ƚahatsiyij, nikfe'lets in nite' howotk'onƚekii.\x * \xo 11:31 \xt Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 8:42; Ef 5:20\x* 
\v 32 Ha' Damasco'oi, ha' ƚeqe gobernador ha' qi wittata Aretas, inaqyaji'ij qu' netjeƚitii he' ƚejil ha' witset qe qa' nejeƚ yik'uikii qu' net'eku'myi' qa' nots'ophe'ƚ.\x * \xo 11:32 \xt 2S 8:5\x* 
\v 33 Qa na'lƚe he' uja'x ts'enji' ke' kanastu, ma' qa ts'ilithinijii ha' wintana ha' toxpha'm ƚejilafi' ha' witset, qa hik aka' ƚunye'j in k'ilatik'uifik'i ha' gobernador.\x * \xo 11:33 \xt Hch 9:19-25\x* 
\c 12  
\s1 Pe' yi'wen pa'aj pa' Pablo pa' wa'siipha'm. 
\p  
\v 1 Inye'jƚutu'u qu' heniwqinhet, yemjeetax in hamtax weju'ƚi'ij qu' jineniwqinhet. Hane'ej qa' natsamets kekhewe' ts'ethinij ha' Yatsat'ax'inij qa hi'wen qa ke' tseƚisij qa tsikfe'lets.\x * \xo 12:1 \xt Lc 1:22; 1P 4:13\x* 
\v 2 Tsikfe'lets pa' ewi'ƚ yijayan ha' Cristo, in hats catorce (14) ininqapitsik'i in wetka'xiipha'm pa' wetshetk'ewi'ƚ yametsji' wa's, qa nite' tsikfe'lets me weekij pa' ƚ'ese'n in wetka'xiipha'm me i'nƚi'i qu' ewi'ƚe'ƚe pa' ƚeqe'spiritu, pa' Intata nikfe'lets.\x * \xo 12:2 \xt 1Ts 4:17\x* 
\v 3 Ha'ne jukhew, nite' tsikfe'lets me weekij pa' ƚ'ese'n in wetka'xiipha'm pa'aj me i'nƚi'i qu' ewi'ƚe'ƚe pa' ƚeqe'spiritu, pa' Intata nikfe'lets,  
\v 4 wetka'xiipha'm pa' qi in ƚe'wisi' witset (paraíso), ma' qa yepi'ye' pe' wi'tlijei ham pa'qu' nanatkin qa nite' ƚenexke'ej pa'qu' jukhewe' qu' nit'ij.\x * \xo 12:4 \xt Lc 23:43\x* 
\v 5 Yakha' ƚeke' qu' heniwqinhetij aka' ƚunye'jkii ha'ne jukhew, qa nite'ƚe ƚeke' qu' yakha' ye'ƚe qu' heniwqinhetƚe, qe ewi'ƚƚe yijat'ij qu' nek'iyetij in nite' yet'un.  
\v 6 Qa qu' heniwqinhetij aka'an, qa nite' ikji' qu' nite' heiqeneƚuye'kii, qe in henfel aka'an yijaa'ija. Qa nite'ƚe hisu'un qu' haqsiijkii qu' heniwqinhet, hats'inha qa' hame' pakha' qu' les nanhini' wiikfik'i aka' hane'ej yijunye'j qu' netsiwqinhet.\x * \xo 12:6 \xt Sal 119:142; Jn 8:14; 14:6; 2Co 11:10; 1Jn 5:20; 3Jn 3\x* 
\v 7 Qa qu' hasu'uj humti qu' ye'qiye'ji' wiikfik'i qu' nata'ƚets kekhewe' ts'ethinij ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa pa' Intata qa tisij pa' Satanás, qa pa' ewi'ƚ ƚaqa ángel pa' Satanás qa hikpa' hik ƚunye'j ne'ej tii qu' neti'jje'mkii ha'ne yese'n qe qa' nite' humtiye' qu' ye'qiye'ji'.\x * \xo 12:7 \xt Nm 33:55; Ez 28:24; Fil 3:3; Mt 4:1,10; Hch 13:10\x* 
\v 8 Qa aka'an, wetshetk'ewi'ƚij in k'iyintaxijets ha' Yatsat'ax'inij qu' niwu'myik'ui.  
\v 9 Qa ƚakha' qa yit'ij yiwets: —Nite' hiwu'm ek'ui, qe ewi'ƚƚe qu' nana'l e'm pa' yeqi'fenkeye'j, qe pa' yit'unha'x les in t'un in e'jukhewiwatkii.— Qa hik ta'ƚijupi' in les hisu'un qu' nek'iyetij in nite' yet'un, hats'inha pa' ƚet'unha'x ha' Cristo qa' na'nyitji'.\x * \xo 12:9 \xt Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17; Is 40:29-31; 1Co 2:5; Fil 4:13\x* 
\v 10 Qa hik ta'ƚijupi' in hi'wejuƚenij in nite' yet'un, hi'wejuƚenij in wenit'ij yiwetskii uƚ'etsik'i wi'tlijei, hi'wejuƚenij ne'ej hamits ye'm, hi'wejuƚenij in hayawitjaxtii, hi'wejuƚenij in jutsitax na'aj ƚunye'jkii. Week ekewe'en hi'wejuƚenij qe ta'ƚets pa' yeqsu'unka'xij ha' Cristo, qe in ye'jukhewiwatkii ma' qa yet'un.\x * \xo 12:10 \xt Mt 5:11-12; Ro 5:3; 2Co 13:4; Ef 6:10\x* 
\v 11 Hik yijunye'j qu' nite' heiqeneƚuye'kii ekewe' hit'ij, qa ta'ƚƚi'iƚ ewets in hik yijunye'j qu' nite' heiqeneƚuye'kii, qe ekheweltaxi'ƚ qek ƚe'wisi'ik'i pa' qek anyejeyetaxi'ƚyij qu' etsfeli'ƚkii, qe yakha' nite' t'anyipji' qu' les qitse'ji' pekhewe' yit'ij ƚetets in les in qitsji' in apóstoles, yemjeetax in hamtax yeke'ye'.\x * \xo 12:11 \xt Ga 6:3\x* 
\v 12 Ekheweli'ƚ ƚi'weni'ƚ in haqsiijkii kekhewe' yaqsiijkii pa'qu' yijaayi'ija in apóstol, kekhewe'en: in nite' k'itaqsunijup ke' wekwek a'tits, ke' jutsiqetsij in ta'ƚii pa' Intata, ham ƚunyejeyi'iju'ƚ qa ƚe'nitjuƚaxiƚijpha'mkii iye.\x * \xo 12:12 \xt He 2:4; Hch 1:2; 19:11; Jud 17; Mr 13:22\x* 
\v 13 ¿Ƚekpa' hamik'ui qu' haqsi'ji'ƚ e'mijkii qa' nite' nat'ani'iƚ epji' hekhewep witlijtsitjiyits? Qe ewi'ƚƚe in nite' haqsi'ji'ƚ e'mijkii qu' nek'iyini'ƚij ewetskii pa'qu' ƚunye'je'. Qa qu' uƚ'axe' aka'an in haqsiijkii hasu'uj a'nayu'uƚ ye'm wat'ij.  
\v 14 Hane'ej hats yaq'ax ma' qa hats wetshetk'ewi'ƚij qu' natsami'ƚ ei, qa tees qu' nek'iyini'ƚij ewetskii iye pa'qu' ƚunye'je', qe nite' pe' na'li'ƚ e'm qu' howo'oikii, qe ekheweli'ƚ yijat'ij in howo'oƚ eikii. Qe nite' pe'qu' witlitse' qu' hikpe' naqsiijkii qu' naqsi'j pe'qu' ƚaq'astaye' qa' nejutshenets pe'qu' ƚ'alheye'. Nite', qe ne'ej wit'alhei yijat'ij hik ne'ej yaqsi'j ne'ej ƚaq'astai qa' nejutshenets pe' ƚelits.\x * \xo 12:14 \xt Hch 18; 2Co 2:1; 13:1\x* 
\v 15 Yakha' inye'jƚu' qu' nasq'axij week pe'qu' nana'ltax ye'm, qa ƚunye'j ji'ij iye pa' yiƚa'x, qe qa' k'efeni'ƚ. Yakha' qu' les qi qu' k'esu'uni'ƚ, ¿me qa' les qu' nite' etsu'uni'iƚ?\x * \xo 12:15 \xt 2Co 1:6; Fil 2:17; Col 1:24; 1Ts 2:8; 2Ti 2:10\x* 
\v 16 Ye'ehe, hik aka'ƚe ƚunye'je'. Yakha' nite' k'iyini'ƚij ewetskii pa'qu' ƚunye'je', qa na'lƚe pe' yit'ij yiwets in yiyowk'elax ma' qa k'awitjijiiƚij pe'ye'.\x * \xo 12:16 \xt 1Ts 2:7; Sal 10:7\x* 
\v 17 ¿Ye' me na'l pa'qu' k'awitji'iƚij qu' ha'nijji' na'aj he'nukini'ƚ ei?  
\v 18 Ha' Tito k'iyinijets qu' nanami'ƚ ei qa he'nukin iye qu' ƚijts'eye'kii hakhap iye inejefe'epji' pa' Intata. ¿Me nawitji'iƚij pe'ye' ha' Tito? ¿Me nite' ewi'ƚ pa' yijunyejeyi'ƚ ha' Tito? ¿Qa me nite' ewi'ƚ iye pa' yaqjamtikineyejeyi'ƚkii?\x * \xo 12:18 \xt Tit 1:4; Sal 51:12\x* 
\v 19 ¿Me ƚumti'iƚ ene' week ƚahatsiyij qu' heiweiƚi'iƚ yitik'i' eke' ƚepi'ye'eƚik'i? Nite', aka' ƚunye'jkii yijat'ij, pa' Dios tsi'weni'ƚij qa nikfe'li'ƚij yiwets iye in hijayani'ƚ ha' Cristo. Qa week ekewe'en, yejefetsipji', t'ejuyets qu' les t'unitsi'ij pe' atawjetsi'ƚ.\x * \xo 12:19 \xt 1Co 14:3,4\x* 
\v 20 Qe qu' natsamtaxi'ƚ ei qa ts'ijiweitaxets qu'nte' k'eweni'iƚij kakha' hisu'untax qa ekheweli'ƚ qu'nte' e'tsweni'iƚijek pakha' ƚisu'untaxi'ƚ. Qe q'ax qu' nana'l witk'eƚeye'je', pa' witqemtsheneya'xijkii wekwek, pa' witwakaye'j, pa' witts'iyopto', na'aj uƚ'etsik'i ƚeqiihet'ij pakhape', na'aj ifaakatena'x, na'aj yumti qu' les nat'anipji' pekhewep, qe q'ax qu' nana'l iye pa' nite' yeqet'axkii.\x * \xo 12:20 \xt Tit 3:9; Stg 3:14; Ro 2:8; 1P 2:1; 1Co 14:33,40\x* 
\v 21 Qa ts'ijiweitaxets iye qu' natsamtaxi'ƚ ei, pa' Intata qu' naqsiijkii qu' etswepinheti'ƚkii, ma' qa yakha' qa' hap qu' nata'ƚets hekhewe' qi in uƚ'ax yaqsiijkii qu' nite' niliyi'ij in yaqsiijkii pa' uƚ'ax, yisu'un qu' nanawitjiƚe, wanawitji'iƚju' pekhewep nite' ƚewhe'yetstax, nite' wepinij in yisu'un qu' nanawitji'iƚ pakhape' i'nƚi'i pekhepe'.\x * \xo 12:21 \xt Hch 3:19; 1Ts 4:3; Mr 7:21-22\x* 
\c 13  
\s1 Week pe' yit'ij pa' Pablo ta'ƚii pa' Cristo. 
\p  
\v 1 Hane'ej qu' hats wetshetk'ewi'ƚij qu' natsami'ƚ ei. Ka' we'nika'ajji' yit'ij: \qt —Qu' wetsjuk'e i'nƚi'i qu' wetshetk'ewi'ƚe' pe'qu' nenfelijkii pe'ye' qe yi'wenij, ma' qa' hats umti qu' yijaayi'ija.—\qt*\rq (Dt 17:6)\rq*\x * \xo 13:1 \xt 2Co 12:14; Dt 19:15\x* 
\v 2 In hats wetsjuk'ij in tsami'ƚ ei hik aka'aj, qa na'l kakha' yakhaa'ija in henfeltaxi'm hekhewe' uƚ'ax yaqsi'jtaxijkii qa week iye hekhewep, qa hane'ej in mexe nite' ha'ntaxi'ƚ etji'teje'm qa hiyeketijets iye in hi'ttaxijets qu' ewi'ƚij iye qu' natsamtaxi'ƚ ei qu' nite' iliyi'iƚij pa' uƚ'ax qa hats nite' k'ewejineƚi'iƚ qa' k'atanitheni'ƚ.\x * \xo 13:2 \xt Ga 5:21; 1Ts 3:4\x* 
\v 3 Haqsiijkii qe ekheweli'ƚ ƚowo'oƚiikii pe'qu' hit'ij qu' jutsiqaxi'ij ha' Cristo. Hikha' nite' hik ƚunye'j qu'nte' net'une qu' natanitheni'ƚ, qe les in t'un yijat'ij qu' natanitheni'ƚ.\x * \xo 13:3 \xt Mt 10:20; 1Co 5:4\x* 
\v 4 Yijaa'ija nite' t'un in we'nenji'pha'm pe' cruz, qa iƚa'xƚe iye qe ta'ƚets pa' ƚet'unha'x pa' Intata. Qa hik ƚunye'j in nite' yet'unitsi'ƚ in ƚunye'jek pa'aj hakha'an, qa yi'ƚiiƚi'iƚji' hatse' qu' natsamtaxi'ƚ ei pa' ƚet'unha'x pa' Intata qe qa' k'efeni'ƚ.\x * \xo 13:4 \xt Mt 27:22; Ro 6:4,8; 14:9; Fil 1:21; 2:7,8; 1P 3:18; 2Co 12:10\x* 
\v 5 Mewetjeƚƚi'iƚijupkii qa' mawatjaajinƚi'iƚ iye qa' jutsiqetsi'iƚ e'm qu' nite' eqeku'yi'iƚ ha' Cristo. ¿Ye' me nite' ƚenikfe'li'ƚets in i'ni'ƚ etji'teje'm ha' Jesucristo, ye'ehe, qu' atsji'ƚijfik'i in ƚawatjaajinƚe?\x * \xo 13:5 \xt Stg 1:13\x* 
\v 6 Q'axqe qu' menikfeliti'ƚets in yekheweli'ƚ ha'yatsji'ƚi'ƚijfik'i kekhewe'en.  
\v 7 Yekheweli'ƚ k'iyini'ƚijets pa' Intata qu' hasu'uj qu' aqsiiƚijkii pa'qu' uƚ'axe', qa nite' haqsiiƚijkii aka'an qu' net'ejuyets qu' etsiwqinheti'ƚij in ha'yatsji'ƚi'ƚijfik'i, qe haqsiiƚijkii yijat'ij qe qa' aqsiiƚijkii pa'qu' ƚe'wise', inye'jƚu' in hik yijunyejeitaxi'ƚ qu' nite' ha'yatsji'ƚi'ƚijfik'i in hawatjaajinƚi'iƚ.\x * \xo 13:7 \xt 1P 2:12\x* 
\v 8 Qe yekheweli'ƚ nite' ƚeke' qu' haqsiiƚijkii pe'ye' qu' net'ejuyiju'ƚ ekewe' yijaalija, qe ewi'ƚƚe yijat'ij in hi'feniƚik'i ekewe' yijaalija.\x * \xo 13:8 \xt 2Ts 2:10\x* 
\v 9 Qa hik ta'ƚijupi' in ye'ƚe'sitsi'ƚi'mkii in nite' yet'unitstaxi'ƚ, qa ekhewelƚi'iƚ qa et'unitsi'ƚ. Qa k'iyini'ƚijets iye pa' Intata qu' naqsi'jiƚijju'ha in ƚijayani'ƚ.\x * \xo 13:9 \xt Hch 25:5\x* 
\v 10 Ekewe'en he'nq'ika'aƚij ei aje'eƚ in mexente' tsami'ƚ ei, hats'inha qu' natsamtaxi'ƚ ei qa'nte' t'units yi'lijeye' qu' hanatkin pa' yit'unha'x in heinek'enhei, hikpa' tseƚisij ha' Yatsat'ax'inij qe qa' k'efeni'ƚ, qa nite' qu' k'ewuƚ'enheti'ƚju'.\x * \xo 13:10 \xt 1Co 14:3; 2Co 10:4,8\x* 
\v 11 Qa qu' hats ƚ'ajeƚi'ijje'm ekewe'en yejefets, e'ƚe'sitsi'iƚi'mkii, mowo'oƚii qu' afits'iƚ pakha' yisu'unija pa' Intata qu' injunyejeye', matkakƚini'ƚ, ewi'ƚ pa'qu' aqjamtikineyejeyi'iƚkii, ikesimen ƚi'iƚkii, qa pa' Dios pa' witeqsu'unka'x qa Dios iye pa' wit'ikesimeya'xƚekii qu' na'ni'ƚ ejupkii.\x * \xo 13:11 \xt Ro 12:16; 16:20; Fil 1:7; Mr 9:50; 2Ti 1:2; 1Jn 4:16\x* 
\v 12 Mewetfeli'ƚij wetju'ƚkii aka' ƚiiji' ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 13:12 \xt Ro 16:16; 1Co 16:20; 1Ts 5:26; 1P 5:14\x* 
\v 13 Week hekhewep iye inejefetsipji' ha' Cristo wetfeli'ƚ ei.\x * \xo 13:13 \xt 1Co 13:1; 1Jn 4:16; 2Ts 3:16\x* 
\v 14 Ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo qu' net'iftits'iƚ ewetskii, pa' ƚeqsu'unka'x inij pa' Intata qa pa' Espíritu Santo in jiyisu'unkeninijji' in ewi'ƚ ju'uniji' qu' hik aka' ejunyejeyi'iƚ week ƚahatsiyij.