\id 1CO - Maka NT [mca] -Paraguay (web 2014) 
\h 1 CORINTIOS 
\toc1 1 CORINTIOS 
\toc2 1 Corintios 
\toc3 1Co 
\mt1 1 CORINTIOS 
\c 1  
\s1 Pablo mexe yojo in wetfel. 
\p  
\v 1 Yakha' Pablo, t'eku'myiiji' pa' Intata qu' ya'apostoli'ipji' ha' Jesucristo. Yakha' qa na' Sóstenes inejefe'epji' pa' Intata hika'aƚ ha'ne witfaakanek.\x * \xo 1:1 \xt Hch 13:9; 18:17; Ro 1:1; 2Co 1:1; Ef 1:1; Col 1:1; 2Ti 1:1\x* 
\v 2 Ha'ne witfaakanek hika'aƚ qu' net'ejuyii hekhewe' inejefetsipji' pa' Intata i'ni' ek ha' witset Corinto, hik hekhewe' yeqe'thenju' pa' Intata qe ta'ƚets ha' Jesucristo, qa taya'yiiji' qu' natsat'etsij, qa hik ƚunyejei iye week pe' pekhelji'kii witsetits pe' iyiiniiha ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo in yatsat'etsij iye pekhewe'en qa inekhewel iye yatsat'ets'inij iye.\x * \xo 1:2 \xt Hch 9:14; 15:14; 18:1; 19:1; 20:32; 26:18; 2Co 1:1,23; 2Ti 4:20; 1Co 6:11; He 10:10; Ro 1:6-7; Gn 4:26; Sal 79:6; Jn 10:25; Ap 14:1\x* 
\v 3 Pa' Intata Dios qa ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo qu' net'iftits'iƚ ewets qa qu' nikesimen iye pe' atawjetsi'ƚ.\x * \xo 1:3 \xt Ro 1:7; 2Co 1:2; Ga 1:3; Fil 1:2; 2Ts 1:2; Tit 1:4\x* 
\s1 Pablo yitjiijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata. 
\p  
\v 4 Yakha' hitjiijetspha'm ƚe'wisij pa' yeqe Dios qe ta'ƚi'ƚ ewets, qe ƚakha' t'iftits'iƚ ewets qe ta'ƚets ha' Jesucristo.\x * \xo 1:4 \xt Ro 1:8; Fil 1:3; Col 1:3; 1Ts 1:2; 2Ts 1:3; 2Ti 1:3; Flm 1:4\x* 
\v 5 Qe ƚakha' in ta'ƚets qa pa' Intata qa neƚisi'ƚij in noponheti'ƚij week pe' ta'ƚets, axe'm ke' ƚe'lijei in ƚ'iyetiƚij qa in ƚenikfee'liƚetsha iye.\x * \xo 1:5 \xt 2Co 8:7,9; 9:11; Ro 15:14; 1Co 12:8; 1Jn 2:20\x* 
\v 6 Qa aka'an qa jutsiqaxij in yijaalija ke' henfeli'ƚ e'm t'ejuyets ha' Cristo.\x * \xo 1:6 \xt 2Ti 1:8; 2Ts 1:10; 1Ti 2:6; Ap 1:2\x* 
\v 7 Ma' qa hats ham pa'qu' hami'iƚ e'm pe' ta'ƚets pa' Espíritu Santo in ƚisu'uniƚik'ui qa ƚo'notki'iƚik'ui pa' neƚuji' qu' jinte'wentax qu' netpiltaxju' ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo.\x * \xo 1:7 \xt Lc 17:30; Ro 8:19; Fil 3:20; He 9:28; 2P 3:12; 1P 4:13\x* 
\v 8 Pa' Intata ƚakha' qu' nejeƚi'ƚij ewets qa' natsathenketjiji'ƚ qa' namƚi'ijii pa' ƚ'axkathe'ej in ju'unipji' ha'ne sehe', hats'inha qa'nte' nenit'iƚij ewets hatse' qu' uƚ'etsi'iƚ pa' ƚeqe neƚu ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo.\x * \xo 1:8 \xt Fil 1:6; 2:16; 1Ts 3:13; Lc 17:24; 1Co 5:5; 2Co 1:14; Col 1:22\x* 
\v 9 Pa' Intata yijaa'ija pa'qu' hats nit'ij. Ƚakha' taya'yi'ƚij ei qa' ewi'ƚ ni'iƚi' ha' ƚa's Jesucristo hikha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 1:9 \xt Dt 7:9; Is 49:7; 1Co 10:13; 2Co 1:18; Ro 8:28; Jn 5:19; He 1:2; 1Jn 1:3\x* 
\s1 Hasu'uj enqet'etsi'ƚju'kii. 
\p  
\v 10 Yejefets, k'iyini'ƚij ewets aka' ƚiiji' ha' jitenek'enheyipji' Yatsat'ax'inij Jesucristo qu' ewi'ƚ pa'qu' aqjamtikineyejeyi'iƚkii qa hasu'uj qu' enqet'etsi'ƚju'kii, ewi'ƚ yijat'ij pa'qu' aqjamtikineyejeyi'iƚkii qa pa'qu' ejunyejeyi'iƚ iye.  
\v 11 Hit'iƚij ewets aka'an yejefets qe he' uja'x he' ƚejefets ke' Cloé nifel ye'm in ƚetujtse'eƚijjukii pa'qu' isu'uni'ƚ.\x * \xo 1:11 \xt Tit 3:9\x* 
\v 12 Tsifeli'm in na'l pe' yit'ij ƚetets: —Yakha' heik'enets ha' Pablo.— Qa pekhewep qa yit'ij ƚetetsek in tek'enets ha' Apolos, qa pekhewep qa yit'ij ƚetets iye in tek'enets ha' Cefas (Pedro), qa pekhewep iye qa yit'ij ƚetets in tek'enets ha' Cristo.\x * \xo 1:12 \xt Tit 3:13; Jn 1:42; Mt 23:9-10\x* 
\v 13 ¿Pa'n ƚunye'j ha' Cristo qu' neqet'etsju'kii qu' pekheli'ikii? Yakha' Pablo, ¿me he'nenji'pha'm pe'qu' cruze' qu' hawa'mi'ƚ efi? ¿Me ƚempuli'ji'ƚij ka' yii Pablo?\x * \xo 1:13 \xt 1Co 12:5; 2Co 11:4; Ef 4:5\x* 
\v 14 Ƚe'wisij pa' Intata in ham iye pa'qu' himpuujin ekheweli'ƚ, uja'xƚe in himpuujin ha' Crispo qa ha' Gayo.\x * \xo 1:14 \xt Hch 18:8\x* 
\v 15 Qa aka'an in ƚunye'j ma' qa ham pa'qu' nit'ijets qu' nempuli'jij ka' yii.\x * \xo 1:15 \xt Ro 16:23\x* 
\v 16 Ye', qete'e' ha' Estéfanas iye qa ke' ƚewhe'ye' qa he' ƚelits qa week he' i'ni' ke' ƚetsi' in henimpuujinju' iye, qa uja'xƚe qa nite' tsikfe'lik'i pakhape' qu' himpuujin iye.\x * \xo 1:16 \xt Ro 16:5; 1Co 16:15,17\x* 
\v 17 Qe ha' Cristo nite' ts'ithayinenij qu' nek'inqimpuujinkii, ewi'ƚƚe in ts'ithayinenij qu' henfel eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets pa' witiƚ'ax. Nite' hanatkin pe'qu' wi'tlijeye' in ƚunye'jek na'aj yiya'yij pe'qu' ƚe'lijeye', qe nite' hisu'un qu' ham ne'weju'ƚi'ij in henfel ha' Cristo in we'nenji'pha'm pe' cruz.\x * \xo 1:17 \xt Lc 23:26; Fil 3:18\x* 
\s1 Pa' Cristo hikpa' inq'ethinij pa' ƚet'unha'x qa pa' qi ƚikfeliya'xkii pa' Intata. 
\p  
\v 18 Qe pekhewe' teyii pa' qi ƚawak pa' Intata hik ƚeqjunyejeyij qu' ham ne'weju'ƚi'ij eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets pa' witiƚa'x. Qa inekhewelƚe in jiteyii pa' witiƚa'x nite' ham qa jinikfe'lets eke' ƚe'sits wi'tlijei in inq'ethinij pa' ƚet'unha'x pa' Intata.\x * \xo 1:18 \xt Hch 19:11; Ro 1:16; 2Co 13:4\x* 
\v 19 Qe ka' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei yit'ij pa'aj: \qt —Haqsiijkii hatse' qu' ham ne'weju'ƚi'ij pa'qu' numtiƚetax pekhewe' wekwek wenikfelitaxets. Hiwu'mfik'i hatse' pa' ƚikfeliya'xkii pekhewe' wekwek yiya'yij.—\qt*\rq (Is 29:14)\rq* 
\v 20 ¿Ƚekpa' qu' ne'weju'ƚij pe' wekwek wenikfelittaxets? ¿Ƚekpa' weju'ƚij pe' maestrolipji' ke' Moisés ƚe'lijei? ¿Ƚekpa' weju'ƚij pe' yiya'yij ƚewek pa'qu' nit'ij in t'ejuyets ha'ne sehe' ipji'? ¿Me nite' yaqsiijkii pa' Intata qu' ham ne'weju'ƚi'ij pa' witikfeliya'xets pe' wekwek ha'ne sehe' ipji'?\x * \xo 1:20 \xt Lc 16:8\x* 
\v 21 Pa' Intata qi in wekwek nikfe'lets, qa yaqsiijkii in nite' ƚeke' qu' nenikfe'lets pa'qu' jukhewe' pa' Intata, qe ta'ƚijupi' in wekwek pe' yumtitax ƚe'lijeiƚe ene' jukhew. Pa' Intata qa yisu'un qu' niƚin pe' tek'enetsha ke' ƚe'lijei. Hik ekewe' pekhewe' nite' tek'enik'i yumtitax qu' ham ne'weju'ƚi'ij in henfeli'ƚ.  
\v 22 Qe ne' judío yisu'un pa'qu' pakha' ƚunye'je' qu' net'ethinheti'yij, qa ne' nite' judío qa wo'oyek qu' nenikfe'lets pe' wekwek.\x * \xo 1:22 \xt Mt 12:38\x* 
\v 23 Qa inekhewelƚe qa jitefelek ha' Cristo in wa'mjipha'm pe' cruz. Qa aka'an qa hik ƚunye'j qu' ƚalanki'yi'ifi ute ne' judío in nite' yisu'un ha' Jesús, qa ne' nite' judío qa yumti ek qu' ham ƚeke'ye'.\x * \xo 1:23 \xt Lc 23:26; 1Co 2:2; Ga 3:1; 5:11\x* 
\v 24 Qa pekhewe'ƚe hats t'eku'miiji' pa' Intata pe' judiol qa pe' nite' judiol qa nikfe'lets ha' Cristo in hikha pa' ƚet'unha'x pa' Dios qa hikha' iye pa' ƚikfeliya'xkii pa' Dios.\x * \xo 1:24 \xt Ro 1:6\x* 
\v 25 Qa in wenit'ijets in nite' teqeneƚuikii pa'qu' naqsiijkii pa' Dios, ƚa'mek pa' yaqsiijkii qa les in t'anipji' pa' ƚikfeliya'xtaxkii ene' jukhew qa efuts. Qa qu' nenit'ijets qu' nite' net'une', qa lesƚe qu' nat'anipji' pa' ƚet'unha'xtax ene' jukhew qa efuts. 
\s1 Pa' Dios t'eku'mi'ƚ eiji'kii iye in nite' e'qitstaxi'ƚji' ha'ne sehe' epji'. 
\p  
\v 26 Yejefets, Jeƚ qeku'ni'ƚek in t'eku'mi'ƚ eiji'kii pa' Intata, nite' olots ujaa'x pe'qu' nenikfe'lets wekwek in t'ejuyets ha'ne sehe' ipji', qa nite' olots iye ujaa'x iye pe'qu' qitse'ji' i'nƚi'i qu' nata'ƚets pe'qu' patunitse'.\x * \xo 1:26 \xt Hch 25:5\x* 
\v 27 Qa pakha'ƚe Dios qa t'eku'mi'ƚ eiji'kii in nite' wekwek pe'qu' enikfe'li'ƚets ha'ne sehe' ipji' qe qa' iwepinheti'ƚ wetju'ƚ pe' wekwek nikfe'ltaxets. Pa' Dios t'eku'mi'ƚ eiji'kii iye in ham pe'qu' et'unhaxitsi'iƚ qe nite' e'qitsi'ƚji' ha'ne sehe' ipji' qe qa' iwepinheti'ƚ wetju'ƚ pe' na'ltaxi'm pe' ƚet'unhaxits.\x * \xo 1:27 \xt Mt 24:22; Ef 1:4\x* 
\v 28 Pa' Dios t'eku'mi'ƚ eiji'kii iye in nite' e'qitstaxi'ƚji' ha'ne sehe' epji' qa qi iye in ƚinapjaxi'ƚ qa in ham iye pa'qu' e'weju'ƚi'iƚij, qe qa niwu'm pe' yumti qu' qitse'ji'.\x * \xo 1:28 \xt Lc 18:9\x* 
\v 29 Aka'an yaqsiijkii pa' Intata qe qa ham pa'qu' ƚeke'ye' qu' neniwqinhettaxets.\x * \xo 1:29 \xt Hch 7:46\x* 
\v 30 Qa inekhewelƚe qa yaqsi'j ine'mijkiyek in yatsat'ets'inij ha' Jesucristo, hikha' jiyikfelitkii, hikha' iye jiyatsathenket, hikha' iye ta'ƚets qa jiyeqethenju' pa' Intata qa hikha' iye jiyiwejinik'uifik'i pa' witwuƚ'ax.\x * \xo 1:30 \xt Mt 6:33; Ro 1:17; 2P 1:1; 1Ts 4:3; Ef 1:7\x* 
\v 31 Qa hik ta'ƚijupi' ka' we'nika'ajji' in yit'ij: \qt —Qu' nana'l pa'qu' neniwqinhet, niwqinhetji' yijat'ij pa' Yatsat'ax'inij.—\qt*\rq (Jer 9:23-24)\rq*\x * \xo 1:31 \xt Mr 1:2\x* 
\c 2  
\s1 Eke' wi'tlijei t'ejuyets pa' Cristo in we'nenji'pha'm pe' cruz. 
\p  
\v 1 Yejefets, yakha' in tsami'ƚij ei qu' henfeli'ƚ e'm eke' ƚe'lijei pa' Intata t'ejuyets ha' Jesús, qa nite' hik yijunye'j na'aj jutsitax in iyet i'nƚi'i na'aj nikfe'lets ene' wekwek.\x * \xo 2:1 \xt 1Ti 2:2; Col 4:6\x* 
\v 2 In ha'ni'ƚ etjikii nite' hisu'un qu' hijamti'ets pe'ye' eke' wekwek, ewi'ƚƚe ha' Jesucristo hikha' we'nenji'pha'm pa'aj pe' cruz.\x * \xo 2:2 \xt 1Co 1:23-24; Ga 6:14\x* 
\v 3 In i'nk'aa tsami'ƚ ei nite' yet'un qe hanqaats'ekii qa ya'tsalalkii iye qe ts'ijiwei.\x * \xo 2:3 \xt 2Co 11:30; Ap 11:11; Fil 2:12\x* 
\v 4 Qa in henfeli'ƚ e'm eke' wi'tlijei, in k'iyet nite' ha'nijji' pe'qu' ƚe'sitsi'ik'i wi'tlijei in ƚunye'jek na'aj wekwek nikfe'lets, pakha'ƚe ƚet'unha'x pa' Espíritu Santo nethiniƚij eke' wi'tlijei in yijaalija,\x * \xo 2:4 \xt Mt 12:37; Fil 1:25\x* 
\v 5 hats'inha qa' nite' nata'ƚe'ets pa' ƚikfeliya'xkii ene' jukhew in nite' ƚeqeku'uƚ ha' Jesucristo qa' nata'ƚets yijat'ij pa' ƚet'unha'x pa' Intata.\x * \xo 2:5 \xt Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; 2Ti 1:7; Ap 11:17\x* 
\s1 Pa' Espíritu Santo jiyikfelitets pa' les jutsitax. 
\p  
\v 6 Ye'ehe, in k'iyetij pe' wekwek jutsitetsik'i qe t'ejuyets pe' hats t'unitsijha, qa nite'ƚe hik ƚunyejei pe' jutsitetstaxik'i t'ejuyets ha'ne sehe' epji'. Qa nite' iye k'iyetij pe' wekwek ta'ƚets pe' wit'alheyipji' ha'ne sehe', hik pekhewe' nite' pakhaa'ij qu' nana'l, hamits hatse'.\x * \xo 2:6 \xt Mt 5:48; Lc 12:58; He 2:14\x* 
\v 7 Qa ekewe'ƚe henfeli'ƚ ekewe'en ta'ƚets pa' qi ƚikfeliya'xkii pa' Intata, qa ham pa'qu' hayiits nenikfe'lets pa'aj, qe mexe yat'inkii. Qe in mente' yaqsiijkii pa'aj ha'ne sehe' qa na' wa's iye, pa' Intata qa hayiits watji'letij pa'aj pa'qu' ƚeqfenye'ji'ij qu' jinamitets pa' qi witisa'xi'mkii.\x * \xo 2:7 \xt Ef 1:5; Lc 24:26; 1P 5:1,4\x* 
\v 8 Pe' tenek'enhe'yipji' pe' witsetits nite' nikfe'lets aka'an, qe qek nenikfe'lets qekha nite' ne'nene'taxji'pha'm pe' cruz ha' qiji' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 2:8 \xt Sal 24:7\x* 
\v 9 Qa hatsƚe we'nika'ajji' pa'aj in yit'ij: \qt —Ham pe'qu' witto'ye' qu' ni'wen qa ham iye pe'qu' witikfi'ye' qu' nepiye' qa ham iye pa'qu' witaqjamtikineye'je'kii qu' nijamti'ets pekhewe' wekwek hats yajileti'm pa' Intata pekhewe' qu' nisu'un.—\qt*\rq (Is 64:4)\rq*\x * \xo 2:9 \xt Is 52:15; Lc 10:27; 1Jn 4:20\x* 
\v 10 Qa pa' Intata qa hatsƚe jiyikfelitets ekewe'en qe ta'ƚets pa' Espíritu, qe pa' Espíritu week yejeƚijupkiiha, week pekhewe' les jutsitets pa' ƚaqjamtikineye'jkii pa' Intata.\x * \xo 2:10 \xt Sal 17:3; Jn 14:26; Ro 8:39; 11:33; Ef 3:18\x* 
\v 11 ¿Pa'n ƚii pa'qu' nenikfe'lets pa'qu' ƚaqjamtikineye'je'kii pakhape' jukhewe'? Pakha'ƚe ƚiƚa'xƚe ƚeqe'spiritu pakha' jukhew hikpa' nikfe'lets pa' ƚaqjamtikineye'jkii. Qa hik ƚunye'j pa' Intata in ham pa'qu' nenikfe'lets pa' ƚaqjamtikineye'jkii, ewi'ƚƚe pa' ƚakha'ƚe in Ƚeqe'spiritu in nikfe'lets pa' ƚaqjamtikineye'jkii.\x * \xo 2:11 \xt Ro 1:9; 1Jn 4:8\x* 
\v 12 Inekhewel nite' jitesti'yij pa' witaqjamtikineye'jkii ta'ƚets ha'ne sehe' epji', pa' ƚeqe Espíritu pa' Intata hikpa' jitesti'yij yijat'ij qe qa' jinikfelitets pa' hats jiyeƚisƚi'ij pa' Intata ham ƚaja'ye'.  
\v 13 Inekhewel hik aka' ji'yetij, qa in ji'yetij qa nite' jitatkiniji' pa' ƚeq'ijatshenkeye'j pe' jukhew wekwek nikfe'lets, qe in ji'yetij qa jitatkiniji' yijat'ij pa' ƚeq'ijatshenkeye'j pa' Espíritu Santo. Ma' qa uja'xƚe in jitatkin pe' wi'tlijei espirituƚe in ji'yetij pe' ta'ƚets pa' Espíritu Santo.\x * \xo 2:13 \xt Mt 12:37\x* 
\v 14 Qa pakha'ƚe nite' nek'enheyu'ets, qa nite' ƚeke' qu' t'eku'miju'ƚ pe' ta'ƚets pa' ƚeqe Espíritu pa' Dios qe pakha'an yumtitax qu' ƚe'lijeye' pa' qu'nte' neteik'uneye'kii, qa nite' ƚeke' qu' nenikfe'lik'i qe hamji' pa' Espíritu Santo.  
\v 15 Qa pakha'ƚe na'lji' pa' Espíritu Santo qa nikfe'lets week pakha' weju'ƚij qa pa' ham weju'ƚi'ij pekhewe' wekwek, qa pekhewepƚe qa nite' nikfe'lets pa' ƚunye'j pakha'an qu' nejeƚtaxkii.  
\v 16 Qe ke' we'nika'ajji' yit'ij: \qt —¿Ƚekpa' qu' nenikfe'lets pa' ƚaqjamtikineye'jkii pa' Yatsat'ax'inij, qa ƚekpa' iye qu' nijatshenijkii pa'qu' wekweke'?—\qt*\rq (Is 40:13)\rq* Qa inekhewel qa hats na'l ine'm pa' ƚaqjamtikineye'jkii ha' Cristo.\x * \xo 2:16 \xt Col 2:2\x* 
\c 3  
\s1 Yeqet'etsijju'kii pe' netk'enets. 
\p  
\v 1 Yejefets, in tsami'ƚ ei iye qa hisu'untax qu' k'ojonketiƚik'i ne' hats t'unitsij in k'iyeti'ƚ ek'ui qa nite'ƚe ƚeke', ma' qa k'ojonketiƚik'i in k'iyeti'ƚ ek'ui ne' mente' t'unitsij qe hik ejunyejeyi'ƚ qu' mexe omehetsi'iƚji' in ƚijayani'ƚ ha' Cristo.\x * \xo 3:1 \xt 1Co 14:20; He 5:13; 1P 2:2\x* 
\v 2 Ke' k'ijatsheniƚij nite' jutsitetsik'i, in ƚunye'jek na'aj omeƚa's in tu'fƚe qe nite' ƚeke' qu' netuj pa'qu' net'un, qe ekheweli'ƚ mexe nite' ƚamiti'ƚ qu' etuji'ƚ pa'qu' net'un witaqe' qa hane'ej iye qa menjiit nite' ƚamiti'ƚ.  
\v 3 Qe ekheweli'ƚ mexe hik ejunyejeyi'ƚ ne' nite' yijayan ha' Cristo qe mexe eqemtshenetsitsi'ƚij wekwek qa ƚek'eƚeyi'ƚju'kii iye. ¿Me nite' hik ejunyejeyi'ƚ ne' nite' tek'enets ha' Cristo in ejunyejeyi'ƚ aka'an?\x * \xo 3:3 \xt Stg 3:14,16; Tit 3:9\x* 
\v 4 Qe na'l pe' yit'ijets: —Yakha' heik'enets ha' Pablo.— Qa uja'x pe' yit'ijek: —Yakha' heik'enets ha' Apolos.— ¿Me nite' hik ejunyejeyi'ƚ ne' nite' tek'enets ha' Cristo in ejunyejeyi'ƚ aka'an?\x * \xo 3:4 \xt Tit 3:13\x* 
\v 5 ¿Pa'n ƚunye'j ha'ne Apolos? ¿Qa pa'n ƚunye'j iye ha'ne Pablo? Enewe'en ƚeq'ithayinenheiƚe pa' Intata. Enewe'en hik enewe' ta'ƚets in na'li'ƚ e'm pa'nte' eqekuyejeyi'ƚij ha' Cristo. Qa hik ta'ƚijupi' week ewiƚei inekhewel in jitaqsiijkii pa' jiyeƚisij ha' Yatsat'ax'inij qu' jintaqsiijkii.  
\v 6 Yakha' henfel ke' wi'tlijei qa henju' pe' ƚoi, qa ha' Apolos qa les naq'aajijupkii in i'nq'ijatshenij ma' qa yatsiyipjikii pe' ƚoi, qa pa' Dios qa yitaƚit qa ta'ƚ.\x * \xo 3:6 \xt Hch 18:4-11; 1Co 4:15; 9:1; 15:1\x* 
\v 7 Ma' qa hik ta'ƚijupi' pa' yenju' qa pa' yatsiyipji'kii enewe'en ham weju'ƚi'ij. Pa' Intata yijat'ij hikpa' weju'ƚij qe ƚakha' yitaƚit qa ta'ƚ.  
\v 8 Pakha' we'nq'en qa pa' yatsiyipjiki, enewe'en week ƚunyejei, qa pa' Intata qa' nijaninij hatse' in ƚuk'e'ek pa' ƚuk'e' pa' ƚ'ithayijkit.  
\v 9 Yekheweli'ƚ he'yithayi'yi'ƚi'm pa' Intata qa ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' ƚ'enek'eju' pa' Intata, hik ejunyejeyi'ƚ iye pe'qu' nanaqsiijkii wititsi' yatsat'axij pa' Intata.\x * \xo 3:9 \xt 1P 2:5\x* 
\v 10 Yakha' hik yijunye'j na'aj na'li'm ƚikfeliya'xets in yojohonjo' pe'qu' ƚetku'ye' pe' wititsi', qe pa' Intata tseƚisij qu' hojohonjo' qa pekhewep qa' neniihinpha'm. Qa pe'qu' nithayiki qa' nejeeƚik'uiha in yithayiki.  
\v 11 Qa nite' ƚeke' pa'qu' nitujtseikanintaxik'ui pa' hats ƚunyeje'jju' pe' yojojo' in ƚetuk. Pe' yojojo' in ƚetuk hik hakha' Jesucristo.\x * \xo 3:11 \xt Is 28:16; Ro 15:20; 2Co 10:16; 11:4; Ga 1:6-9\x* 
\v 12 Pekhewe' qu' neniihinpha'm pe' hats yojojo' in ƚetuk pe' wititsi', na'l olots ƚeke' qu' neni' qu' neniihinpha'm. Na'l pe'qu' neni' oroye', na'l pe'qu' neni' plata, na'l pe'qu' neni' utel inyetets, na'l pe'qu' neni' najak, na'l pe'qu' neni' nakawejkii qa na'l pe'qu' neni' pe' ƚetkui pe' we'nisa'xik'i nakawejkii.\x * \xo 3:12 \xt Stg 5:3; Ap 17:4\x* 
\v 13 Qa enewe'en ene' ƚ'ithayijkititsƚe wetju'ƚ pekhewe' niihinpha'm pe' wititsi' qa' nenikfe'lets hatse', qe na'l hatse' pa' fe't qa' hikpa' nethinij pa'qu' ƚunye'je' pe' ƚ'ithayijkitits me yiwuƚ'enhetju' pa' fe't me i'nƚi'i qu' nite' niwuƚ'enhete'ju'.\x * \xo 3:13 \xt 2Ts 1:8; 1P 1:7,17; Pr 24:12; Mt 16:27; 2Co 5:10\x* 
\v 14 Pakha' qu' nite' niwuƚ'enhete'ju' hatse' pa' fe't pa' ƚ'ithayijkit ma' qa na'l pa'qu' ƚenisit'e'.  
\v 15 Qa pa'qu' niwuƚ'enhetƚeju' pa' fe't week pa' ƚ'ithayijki'ttax, ma' qa' hame' pa'qu' ƚenisit'e', qa ƚakha'ƚe qa' ƚe'wise'ju' qa' iƚa'xe' in ƚunye'jek na'aj ilatik'ui na'aj fe't.\x * \xo 3:15 \xt Mt 9:22; Hch 16:30; Ef 2:8; Jud 23\x* 
\v 16 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets in ekheweli'ƚ ƚetsi' pa' Intata qa pa' ƚeqe Espíritu pakha'an qa i'niƚ'etji'kii?\x * \xo 3:16 \xt Lc 1:21; Lv 26:11; Stg 4:5\x* 
\v 17 Qa pa'qu' niwuƚ'enhetju' pe' ƚetsi' pa' Intata, qa pa' Intata qa' niwuƚ'enhetji'ijju' ek pakha'an qe yiwuƚ'enhetju' pe' yatsat'axij in ƚetsi' pa' Intata, qa pe' yatsat'axij in ƚetsi' pa' Intata pekhe'en ekheweli'ƚ.\x * \xo 3:17 \xt He 6:8; Sal 20:6; 1Co 7:14\x* 
\s1 Pa'qu' numti qu' nenikfe'lets pe' wekwek. 
\p  
\v 18 Hasu'uj pa'qu' neneqfetsinhetƚekii ekheweli'ƚ in ƚijayani'ƚ pa' Intata. Qu' nana'l pa'qu' numti qu' nenikfe'lets pe' wekwek in t'ejuyets ha'ne sehe' epji', naqsiijkii yijat'ij qu' nenit'ijets qu' ham nenikfe'le'ets pe' wekwek, ma' qa' les qiye' yijat'ij qu' wekwek nenikfe'lets.\x * \xo 3:18 \xt 2Co 11:3; Lc 16:8; Mt 5:22; Is 5:21; Jer 8:8-9; Ga 6:3\x* 
\v 19 Qe pa' witikfeliyaxets pe' wekwek in t'ejuyets ha'ne sehe' epji' pa' Intata yit'ijets in nite' teqeneƚuikii. Qa hik ta'ƚijupi' ka' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei in yit'ij: —\qt Pa' Intata yaqsiijkii in nophe'ƚƚi'ijju' pa' ƚikfeliya'xtaxets pe' wekwek pekhewe'en.—\qt*\rq (Job 5:13)\rq*\x * \xo 3:19 \xt 1Co 1:18; Hch 15:15; Ga 4:22; Lc 20:23\x* 
\v 20 Qa yit'ij iye ke' ƚe'lijei: \qt —Pa' Yatsat'ax'inij nikfe'lets pe' ƚaqjamtikineyejeikii pe' wekwek wenikfelittaxets in ham weju'ƚi'ij.—\qt*\rq (Sal 94:11)\rq*\x * \xo 3:20 \xt Mt 15:19; 1Ti 2:8\x* 
\v 21 Qa hik ta'ƚijupi', hasu'uj pa'qu' neniwqinhetij qu' hik ƚunye'je' qu' niyinii pa'qu' jukhewe'ƚe qe week hats ƚantsat'etsi'ƚij.\x * \xo 3:21 \xt Ro 8:32\x* 
\v 22 Pablo, Apolos, Cefas (Pedro), ha'ne sehe' ipji', pa' witiƚa'x, pa' witwamhi', pa' hane'ej qa pa' mexe hamik'ui, enewe'en week ƚantsat'etsi'ƚij,\x * \xo 3:22 \xt Jn 1:42; 8:51; 1Jn 5:12; Mt 10:21; Fil 3:10; Ro 8:38\x* 
\v 23 qa ekheweli'ƚ qa yatsat'etsi'ƚ ejek ha' Cristo, qa ha' Cristo qa yatsat'axijek pa' Intata.\x * \xo 3:23 \xt Nm 3:12\x* 
\c 4  
\s1 Pa'qu' ƚ'ithayijkit'e pe'qu' netnek'enhe'yij pe' hats yijayan pa' Intata. 
\p  
\v 1 Ekheweli'ƚ les ƚe'wis yijat'ij qu' umti'iƚ in yekheweli'ƚ ƚeq'ithayinenheiƚe ha' Cristo qa tsejeƚineniƚijipji' in tefelhitii ekewe' pakha' ƚunyejeyi'm ene' sehe' ipji' ta'ƚets pa' Intata.\x * \xo 4:1 \xt Jn 18:36; Lc 16:1; 1Co 2:7\x* 
\v 2 Qa hik ta'ƚijupi' pekhewe' yithayiki ekewe'en les ƚe'wis qu' ni'nq'ethinij in yijaa'ija pa'qu' nit'ij qa pa'qu' naqsiijkii iye.\x * \xo 4:2 \xt Nm 12:7\x* 
\v 3 Yakha' nite' tsitawje'meten inye'jƚu' qu' etsjeƚtaxi'ƚij qa pekhewep iye qu' netsjeƚtaxij pa'qu' yijunye'je'. Qa nite' yakha'ƚe iye qu' nata'ƚ yiwets qu' hi'wejuƚenij pa'qu' yijunye'je',\x * \xo 4:3 \xt Mt 5:19; 1Co 2:14\x* 
\v 4 qe qu' hoksi'wen in nite' haqsiijkii pa'qu' uƚ'axe' qa nite' ikji' qu' hats ye'ƚe'wise'. Ha' Yatsat'ax'inij yijat'ij pa'qu' nit'ij yiwets qa yijaa'ija yijat'ij.\x * \xo 4:4 \xt Hch 13:39\x* 
\v 5 Qa hik ta'ƚijupi' hasu'uj it'iƚijets pe'ye' yatsathen, i'nƚi'i nite' natsathen. Hasu'uj itaqsuni'ƚijup hatse'ƚu' qu' nentenilittaxju' iye ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa' nethinij ene' jukhew qa efuts pe' yat'intaxkii, qa' nikfelitets iye pe' ta'ƚijupi' pe' yaqsiijkii. Ma' qa pa' Intata qa' nit'ijets week ewiƚei ene' jukhew qa efuts pa'qu' ne'weju'ƚij.\x * \xo 4:5 \xt Lc 6:37; Mr 8:38; 1P 5:6; 2Co 10:18\x* 
\v 6 Yejefets, in hit'iƚij'e' ha' Apolos qa yakha' in k'iyeti'ƚ ek'ui qe qa' nite' hiwakanine'kii pe'ye' hats'inha qa' menijatsheniƚij qu' nite' ink'aihiti'iƚik'ui pa' hats ikji' ke' hats we'nika'ajji', hats'inha qa' hame' pa'qu' numti qu' les ƚe'wise' qa pekhewep qa' nite'ye'.\x * \xo 4:6 \xt Hch 9:30; Tit 3:13\x* 
\v 7 ¿Inhats'ek? ¿Ƚekpa' nanhinipji' pekhewep? ¿Ƚekpa' na'l e'm nite' neƚisij pa' Dios? In week neƚisij pa' Intata qa ¿inhats'ek in ƚeniwqinhetij qa hik ejunye'j qu' akha'ye'ƚe qu' nata'ƚ ewets in na'l e'm?  
\v 8 Hane'ej ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' hats ham hami'iƚ e'm. Hats week na'li'ƚ e'm pe' ƚisu'uni'ƚ. Hats hik ejunyejeyi'ƚ qu' hats e'wit'alheyi'iƚij qa yekhewelƚi'iƚ qa mexe. Yakha' hats hisu'untax qu' hats namets pa' ƚahats'ij qu' e'wit'alheyi'iƚij. Ma' qa' yekheweljiiƚek qu' yewit'alheye'jiiƚijek iye.  
\v 9 Qe yakha' humti pa' Intata qu' netswetsheni'ƚfik'i pa' ts'eni'ƚi' yekheweli'ƚ in ya'apostolitsi'ƚ, hik yijunyejeyi'ƚ ne'ej hats jutsiqets qu' natlanhetiiju', ma' qa' week netsjeƚi'ƚju' ene' week jukhew qa efuts qa pe' angelits iye wa's ƚeiƚets.  
\v 10 Yekheweli'ƚ in henfeli'ƚ ha' Cristo qa hik yijunyejeyi'ƚ qu' nite' heiqeneƚuyi'iƚkii, qa ekhewelƚi'iƚ in ƚijayani'ƚ ha' Cristo qa hik ejunyejeyi'ƚ qu' les eik'une'yi'ƚ wetju'ƚ. Yekheweli'ƚ hik yijunyejeyi'ƚ qu' yawalxalitsi'iƚ qa ekhewelƚi'iƚ qa hik ejunyejeyi'ƚ qu' et'unitsi'ƚ. Ekheweli'ƚ hik ejunyejeyi'ƚ qu' newqinheti'ƚ ene' jukhew qa efuts qa yekhewelƚi'iƚ qa hik yijunyejeyi'ƚ qu' nite' netsiwqinheti'iƚ.\x * \xo 4:10 \xt 1P 5:14\x* 
\v 11 Hane'ej yamijii in nite' qi pa'qu' hetuji'ƚ qa k'iyipkuni'ƚju', qa nite' qi iye pa'qu' iweli'ye' qu' nek'iya'aƚji', qa ham iye pe'qu' yeqhinatayi'i'ƚ, ene' jukhew qi in tsawitji'i'ƚ, qa ham iye pa'qu' yitseet'i'iƚha.  
\v 12 Qa in yamets in heyithayi'yi'ƚij ene' yikoyeyi'ƚ ma' qa qi in heyithayi'yi'ƚ. Ne'ej uƚ'etsik'i ƚ'anyejeyi'ƚ yiwets, qa haqsiiƚi'mijkii na'aj ƚe'wis, qa in hayawitjaxtiitaxi'ƚ qa he'nt'unhetƚi'iƚiju'ƚ.\x * \xo 4:12 \xt 2Jn 8; Hch 18:3\x* 
\v 13 Ne'ej wotk'oni'ƚyijkii yit'iƚij yiwets in uƚ'ax pa' haqsiiƚijkii, qa yekheweli'ƚ qa haqsi'ji'ƚijetskii qu' ye'ƚe'tsi'iƚ wetju'ƚ. Hane'ej yamijii in hik ƚeqjunyejeyi'ƚyij qu' ƚeq'iliye' ha'ne sehe' epji', hik yijunyejeyi'ƚ ne'ej hats ham ƚeke'le' ƚewumulkii ene' week.\x * \xo 4:13 \xt Is 64:6; Lm 3:45\x* 
\v 14 Nite' hika'aƚ e'm ekewe'en qu' k'ewepinheti'ƚ wetju'ƚ, hika'aƚ e'm qe hik ƚunye'j qu' k'eyilitsi'iƚha in qi in k'esu'uni'ƚ qa' k'efeeliƚi'mha,\x * \xo 4:14 \xt 1Ts 2:11; Flm 1\x* 
\v 15 qe qu' olootsetaxija pe'qu' aqa maestroli'iƚipji' ha' Cristo qa nite'ƚe olots pe'qu' atatali'iƚ. Yakha' yeƚ'ewi'ƚƚe in atata'aƚyij qe yakha' k'ijatsheniƚij ha' Jesucristo in wa'm infi qa nite' ƚeqeku'uƚik'i.\x * \xo 4:15 \xt Ga 4:19; Flm 10\x* 
\v 16 Qa hik ta'ƚijupi', k'iyini'ƚij ewets qu' ojonketiƚik'i aka' yijunye'j.  
\v 17 Hik ta'ƚijupi' iye in he'nukini'ƚ ei ha' Timoteo, hikha' qi in hisu'un hik ƚunye'j qu' ya'se', qa qi iye in nite' yeqeku' ha' Yatsat'ax'inij. Ma' qa ƚakha' qu' nata'ƚets qu' nite' antapiyi'iƚik'i kekhewe' hats k'ijatsheniƚij t'ejuyets ha' Cristo, hik kekhewe' iye hijatshenij he' week witsetiikal he' i'ni' he' yijayaanija iye ha' Cristo.\x * \xo 4:17 \xt 2Co 9:3; Ef 6:21-22; Col 4:7-8; Flm 1:12; Nm 12:7\x* 
\v 18 Qe na'l ekheweli'ƚ pe' weniwqinhettax qe yumtitax qu' nite' hetpili'iƚ ei iye hatse' qu' natsami'ƚ ei.  
\v 19 Qa qu' ƚexke'yi'ij ha' Yatsat'ax'inij qa' aje'eƚ natsami'ƚ ei, ma' qa' hi'weenija pekhewe' weniwqinhettax, qa nite' hisu'un qu' ƚe'lijeye'ƚe qe hisu'un yijat'ij qu' hi'wen qu' ƚeke'ye' qu' naqsiijkii.\x * \xo 4:19 \xt Hch 19:21; 1Co 16:5; 2Co 1:15-16\x* 
\v 20 Qe qu' netnek'enhei pa' Intata nite' uja'xƚe pe'qu' wi'tlijeye' qu' jutsiqaxi'ij, qe jutsiqaxij iye pa' ƚet'unha'x pa' Intata in yi'nk'aihit pa'qu' injunyejeye'.  
\v 21 ¿Ƚekpa' ƚisu'uni'ƚ qu' yijunye'je' qu' natsamtaxi'ƚ ei? ¿Me k'atanitheni'ƚ? ¿Me i'nƚi'i qu' k'esu'uni'ƚ qa qu' nite' heniwqinhete'ji' iye?\x * \xo 4:21 \xt 2Co 1:23; 2:1,3; 12:20-21; 13:2,10; Stg 3:13\x* 
\c 5  
\s1 Pa' ewi'ƚ witwuƚ'ax i'nji'teje'm pe' te'lijtsii. 
\p  
\v 1 Te'niihei ekheweli'ƚ in na'l pa' ewi'ƚ yaqsiijkii aka' qi in uƚ'ax wiikfik'i. Nite' yaqsiijkii iye aka'an ne' nite' yijayan pa' Intata, pa' iki'ƚkii pe' ƚunhetse'.\x * \xo 5:1 \xt 1Ts 4:3; Ga 1:16; Lv 18:8; Dt 22:30; 27:20\x* 
\v 2 Qa aka'an in ƚunye'jkii ekheweli'ƚ qa ƚeniwqinhetiƚijji'. Les ƚe'wistax yijat'ij qek ika'metetsi'ƚkii in ƚunye'jkii aka'an, hats'inha pa' yaqsiijkii aka'an qa' iwu'm ekuni'ƚfik'i. Hasu'uj na'ni'ƚ etji'teje'm qu' onot'axi'ƚij wetju'ƚ pa' Intata.\x * \xo 5:2 \xt Lc 6:25\x* 
\v 3 Yakha' in nite' ha'ntaxi'ƚ etji'teje'm, qa pakha'ƚe yeqe espíritu qa hik ƚunye'j qu' na'ni'ƚ etji'teje'm. Qa hik ta'ƚijupi', in hats ha'ni'ƚij etji'teje'm aka' qu' eqfenyejeyi'iƚij pa' jukhew uƚ'ax pa' yaqsiijkii.\x * \xo 5:3 \xt Col 2:5; 1Ts 2:17\x* 
\v 4 Onot'axi'ƚij wetju'ƚ ka' ƚii ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo, qa yakha' qa hats hik ƚunye'j qu' ha'ni'ƚ etji'teje'm. Pa' ƚet'unha'x ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo qu' nata'ƚets  
\v 5 qu' ƚisi'ƚij pa' jukhew pa' Satanás hats'inha qu' niwuƚ'enhetijkii pa' yisu'unji' pa' ƚ'ese'n, hats'inha pa' ƚiƚa'x qa' ƚe'wise'ju' hatse' pa' ƚeqe neƚuji' ha' Yatsat'ax'inij Jesús.\x * \xo 5:5 \xt 1Jn 5:16; Mt 25:13; Hch 2:20; Fil 1:6\x* 
\v 6 Nite' ƚe'wis in ƚetetjunuttaxiƚijkii aka'an. ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets ne'ej levadura in ƚammi'sƚetax qa in yiju'fjufinhetik'i na'aj fo'ji' ma' qa qi?\x * \xo 5:6 \xt Lc 13:21; Ga 5:9\x* 
\v 7 Iwu'mi'ƚfik'i pe' levadura ƚawamhi' hats'inha qa hik ejunyejeyi'iƚ na'aj ink'ayik fooji' ham levaduraye'. Ekheweli'ƚ fo'ji' nite' yetsji'ƚ pe'qu' levaduraye', ma' qa hats ju'un ji'teje'm pa' ƚe'wis neƚu Pascua qe ha' Cristo hats talanhetii infi pa'aj.\x * \xo 5:7 \xt Ex 12\x* 
\v 8 Qa hik ta'ƚijupi' yape jitaqsiijkii pa' ƚe'wis neƚu Pascua qa hasu'uj qu' jinenetsji'ƚi'ƚ pe' levadura ƚawamhi' qa pe' levadura uƚ'ax pa' ƚunye'j qa uƚ'ax iye pa' yaqsiijkii. Ham yijat'ij levaduraye' qe inekhewel ja'pan pa' ƚunyejei yijaa'ija qa ƚe'wis iye, qa yijaa'ija iye pa'qu' hats nit'ij qa yaqsiijkii.\x * \xo 5:8 \xt Lc 13:21; Mr 7:22; Ro 1:29\x* 
\v 9 Ka' hayiits yifaakanek'iƚ ei hi'ttaxi'ƚij ewets qu' hasu'uj ni'iƚ ji'teje'mkii pekhewe' wanawitjiƚe hats tewhe'yeitax qa pe' mexe hamtax ƚewhe'yetse'.\x * \xo 5:9 \xt 2Ts 3:14; 1Co 6:9; Ef 5:5; 1Ti 1:10; He 12:16; 13:4; Ap 21:8; 22:15\x* 
\v 10 Aka'an in hit'iƚij ewets nite' hit'ijets qu' me'nitoni'ƚi'mets pekhewe' yatsat'etsij ha'ne sehe' epji', pe' wanawitjiƚe hats tewhe'yeitax qa pe' mexe hamtax ƚewhe'yetse', qa pe' yisu'un qu' aje'eƚ nana'li'm na'aj ineqwenij, qa pe' aqaqanhetsitsijkii pe'ye' qe ejtenhetsits, qa pe' iyinii pe' witeqsi'nq'alits, qe qu' hik aka' hit'iƚij ewets, ewi'ƚƚetax in ƚeke' qu' ma'aƚik'uifik'i ha'ne week sehe' epji'.\x * \xo 5:10 \xt Ef 5:5; Lc 18:11; Jn 17:6\x* 
\v 11 Aka' tseqitijineyu'uƚij ewetsha aka'an, hasu'uj a'qapitsi'iƚi' pakha' qu' nittaxijets in yijayan ha' Cristo qa wanawitjiƚe in hats tewhe'yeitax i'nƚi'i qu' mexe hame'tax ƚewhe'ye'ye', i'nƚi'i na'aj yisu'un qu' aje'eƚ nana'li'm na'aj ineqwenij, i'nƚi'i na'aj iyinii pe' witeqsi'nq'alits, i'nƚi'i na'aj its'iyoptox, i'nƚi'i na'aj yek'uwet qa i'nƚi'i na'aj aqaqanhetsaxijkii pe'ye' qe ejtenhetsax. Qu' hik ƚunye'je' ekewe'en pe'ye' in yit'ijets in yijayan ha' Cristo, qa hasu'uj iye qu' ekufeyi'iƚkii.\x * \xo 5:11 \xt 2Ts 3:6; 1Co 6:10\x* 
\v 12 ¿Me yithayijkit qu' hejeƚik'ui qu' hitani'thenij pa' ƚunyejei pekhewe' nite' yijayan ha' Cristo? ¿Qa me nite' ekheweli'ƚ qu' jeƚi'ƚik'ui qa' itanitheni'ƚij iye pa' ƚunyejei pe' yijayan ha' Cristo?\x * \xo 5:12 \xt Lc 6:37\x* 
\v 13 Qa pakha'ƚe Dios qa' nejeƚik'uyek qa nitanithenijek hatse' pa' ƚunyejei pekhewe' nite' yijayan ha' Cristo. \qt ¡Iwu'mi'ƚfik'i pakha' yaqsiijkii pa' uƚ'ax i'ni'ƚ etji'teje'm!\qt*\rq (Dt 21:21)\rq* 
\c 6  
\s1 Ekhewele'ƚi'iƚ qu' jeƚi'ƚik'ui pa'qu' ƚunyejeye' pe' hats yijayan pa' Intata. 
\p  
\v 1 Ekheweli'ƚ in hats ƚijayani'ƚ ha' Cristo qu' nana'l pe'qu' uƚ'etse' wetju'ƚ ekheweli'ƚ ¿qa inhats'ek qu' ma'aƚijii pa'qu' jueze' in nite' tek'enets ha' Cristo qa nite' ƚakiƚijii pe' yijayan ha' Cristo?\x * \xo 6:1 \xt Mt 18:15-17\x* 
\v 2 ¿Ye' me nite' ƚenikfe'li'ƚets pekhewe' yatsat'etsij pa' Intata in hik pekhewe' pe' yejeƚik'ui hatse' pa' ƚunyejei ene' week sehe' epji'? In ekheweli'ƚ pe' yejeƚik'ui hatse' pa' ƚunyejei ene' week sehe' epji', ¿qa inhats'ek qu'nte' ƚeke'ye' qu' ejeƚi'ƚik'ui eke' mexe nite' jutsitetstax?  
\v 3 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets iye in inekhewel jitejeƚik'ui iye hatse' pa' ƚunyejei pe' angelits? ¿Qa inhats'ek qu'nte' ƚeke'ye' qu' jintejeƚik'ui pe' wekwek ha'ne sehe' epji'?  
\v 4 In na'l pe' wekwek qu' aqsi'ji'ƚju' ƚunyejeikii pe' tek'enets ha' Cristo, ¿me qa' ku'mi'ƚijiiji' pekhewe' nite' nikfe'lets pe'ye' pe' te'lijtsii qu' nejeƚijik'ui?\x * \xo 6:4 \xt Lc 18:9\x* 
\v 5 Hit'iƚij ewets aka'an qe qa' newepinheti'ƚ wetju'ƚ. ¿Ye' me ham pa'qu' ewi'ƚe' qu' na'ni'ƚ etji'teje'm qu' les nenikfe'lets qu' nejeƚik'ui pa'qu' ƚunyejeye'kii pe' tek'enets ha' Cristo?\x * \xo 6:5 \xt 1Co 4:14; Hch 9:30\x* 
\v 6 ¿Qe in uƚ'ets wetju'ƚ pe' tek'enets ha' Cristo, qa ƚeka'xi' ƚii pa'qu' jueze' nite' tek'enets ha' Cristo?\x * \xo 6:6 \xt Lc 12:46\x* 
\v 7 In ekhewelƚi'iƚ wetju'ƚ hats ƚijaniƚik'i wiikfik'i. ¿Inhats'ek in nite' ƚent'unhetƚi'iƚiju'ƚ yijat'ij pakha' nite' ƚe'wisju'? ¿Inhats'ek in nite' ƚiwejinƚi'iƚ yijat'ij pa'qu' hats net'ejteni'ƚ e'm?\x * \xo 6:7 \xt Ro 11:12; Ap 2:11; Mr 10:19\x* 
\v 8 Qa ju'f qa ekhewelƚi'iƚ in ƚaqsiiƚijkii pakha' nite' ƚe'wisju' qa ƚ'ejteni'ƚkii iye, qa ekewe'en ƚaqsi'ji'ƚi'mijkii pekhewe' hats ejefetstaxiƚipji' ha' Cristo.  
\v 9 ¿Ye' me nite' ƚenikfe'li'ƚets pekhewe' nite' yatsathen in nite' i'nji'teje'm hatse' pa' tenek'enheiji' pa' Intata? Hasu'uj manawitjiƚi'i'ƚ, qe nite' i'nji'teje'm hatse' pa' tenek'enheiji' pa' Intata pekhewe' wanawitjiƚi'ijju'kii ƚ'esenits mexe hamtax ƚewhe'ye'ye'tax, qa pe' iyinii pe' witeqsi'nq'alits, qa pekhewe' wanawitjiƚe hats tewhe'yeitax, qa pe' we'twefun, qa pe' efutsƚe wetju'ƚ, qa pe' jukhewƚe wetju'ƚ,\x * \xo 6:9 \xt Lc 16:10; 18:11; Mr 1:15; Hch 20:25; Ef 5:5; Gn 19:5\x* 
\v 10 qa pe' ejtenhetsits, qa pe' yisu'un qu' aje'eƚ nana'li'm na'aj ineqwenij, qa pe' yek'uwetju'kii, qa pe' its'iyoptots, qa pe' aqaqanhetsitsij pe'ye' qe ejtenhetsits. Week enewe'en nite' i'nji'teje'm hatse' pa' tenek'enheiji' pa' Dios.\x * \xo 6:10 \xt Jn 10:1; Ef 5:5; 1Co 5:11; Lc 18:11\x* 
\v 11 Ekewe'en ekheweli'ƚ na'l pe'qu' uja'xe' qu' naqsiijkii pa'aj, qa hane'ej qa hats tetlijiƚ'ejju' ekewe'en, qa hats t'ejuyi'ƚ ewets pa' Dios qa hats ham ekumhifkine'yi'iƚ qe ta'ƚets aka' ƚiiji' ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo qa ta'ƚets iye pa' ƚeqe Espíritu pa' Dios.\x * \xo 6:11 \xt Ef 2:2-3; 4:22; 5:8; Tit 3:3; Lc 11:2\x* 
\s1 Ha'ne i'nese'n t'ejuyets pa' Yatsat'ax'inij. 
\p  
\v 12 Yijaa'ija in wenit'ij: —Week ƚenexke'ej pa'qu' jintesu'un qu' jintaqsiijkii,— qa nite'ƚe week qu' yekeli'iju'ƚ. —Week ƚenexke'ej pa'qu' jintesu'un qu' jintaqsiijkii,— qa nite'ƚe yexke'ej pa'qu' netnek'enheiyipji' eke' wekwek.\x * \xo 6:12 \xt Jn 18:31\x* 
\v 13 Na'aj inaq t'ejuyets inkutjii qa inkutjii qa t'ejuyetsek na'aj inaq. Qa yiwu'mƚe hatse' pa' Intata enewe' wetsjuk. Qa ha'neƚe i'nese'n qa nite' t'ejuyetsek qu' jinanawitjiƚi'iƚ pekhewepe', qe t'ejuyets yijat'ij pa' Yatsat'ax'inij qa pa' Yatsat'ax'inij qa t'ejuyets ha'ne i'nese'n.\x * \xo 6:13 \xt 1Ti 6:8; 1Ts 4:3\x* 
\v 14 Pa' Intata in yiƚin iye pa'aj ha' Yatsat'ax'inij qa' jiniƚinji'jek iye hatse' qu' nata'ƚets pa' ƚet'unha'x.\x * \xo 6:14 \xt Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; 2Co 13:4; Ap 11:17\x* 
\v 15 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets in ekheweli'ƚ ƚewekwekits pa' ƚ'ese'n ha' Cristo? ¿Me ƚeke' qu' henit'ijji' pe'ye' pe' ƚewekwekits pa' ƚ'ese'n ha' Cristo ma' qa' haqsiijkii qu' ƚewekweki'ij pe'qu' witqesu'ye'? ¡Nite', nite' ƚeke' aka'an!\x * \xo 6:15 \xt Ro 12:5; 1Co 12:27; Ef 5:30\x* 
\v 16 ¿Ye' me nite' ƚenikfe'li'ƚets na'aj jukhew qu' qapi'i' qa nawitji pe'qu' witqesu'ye', ma' qa hats hik ƚunye'j qu' ewi'ƚ ƚ'ese'ni'iƚ? Qe ke' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei yit'ij: —In qap wetju'ƚ, \qt ma' qa hats nite' wetsjuk hats ewi'ƚ pa' wit'ese'n.—\qt*\rq (Gn 2:24)\rq* 
\v 17 Qa pakha'ƚe qu' ewi'ƚ na'ni'ƚi' ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa ewi'ƚ pa' ƚunyejeyi'ƚ.\x * \xo 6:17 \xt Jn 11:52; Sal 51:12\x* 
\v 18 Ilati'ƚik'uiha pe' wanawitji'ijju'kii ƚ'esenits. Week kekhewep uƚ'ets yaqsiijkii na'aj jukhew qa efu iye ekewe'en i'nik'uifik'i ha'ne i'nese'n. Qa pakha'ƚe wanawitjiƚi'ij ƚ'ese'n qa ƚakhaƚi'ij pa' ƚ'ese'n in yenji'teje'm pa' uƚ'ax.\x * \xo 6:18 \xt Stg 4:7; 1Co 10:8\x* 
\v 19 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets in ekheweli'ƚ ƚetsi'iƚ'ej pa' Espíritu Santo qa hikpa' i'niƚ'etji', pakha'an neƚisi'ƚij pa' Intata, ma' qa nite' ekhewelƚi'iƚ qu' antsat'etsi'ƚ etij?\x * \xo 6:19 \xt Lc 1:21; Ro 8:9,23; 1Co 7:40; 2Co 4:13; Jud 19; Stg 4:5; 1Jn 4:4\x* 
\v 20 Qe ekheweli'ƚ hats tanaqha'yets pa' ajanyejeyi'ƚ. Qa hik ta'ƚijupi', weeki'ijha pe' esenitsi'ƚ qu' iwqinheti'ƚ pa' Intata.\x * \xo 6:20 \xt 2P 2:1\x* 
\c 7  
\s1 Pekhewe' hats tewhe'yeiju'. 
\p  
\v 1 Hane'ej qa' henfeli'ƚ e'm ka' ƚenq'ika'aƚyijii qu' atsfaakani'ƚij. Ƚe'wistax pa'qu' jukhewe' qu' hasu'uj netewhe'yei.  
\v 2 Qa nexkewetƚi'ij qu' nanawitjiƚi'ij ƚ'ese'n. Qa hik ta'ƚijupi' pa'qu' jukhewe' ewi'ƚƚe pe'qu' ƚewhe'yeeyi'ija qa efu iye qa ewi'ƚƚe iye pa'qu' ƚewhe'yeeyi'ija.\x * \xo 7:2 \xt 1Ts 4:3; Mt 1:6; 1P 3:1\x* 
\v 3 Pa'qu' jukhewe' naqsiimijkii pa' t'ejuyets pe'qu' ƚewhe'ye'ye', qa efu iye naqsiimijkii pa' t'ejuyets pa'qu' ƚewhe'ye'ye'.\x * \xo 7:3 \xt Ro 13:7\x* 
\v 4 Pe' efu hats nite' yatsat'axƚetij ƚ'ese'n, hats yatsat'axij pa'qu' ƚewhe'ye'ye'. Hik ƚunye'j iye pa'qu' jukhewe' hats nite' yatsat'axƚetij ƚ'ese'n hats yatsat'axij pe'qu' ƚewhe'ye'ye'.  
\v 5 Qa hik ta'ƚijupi' hasu'uj not'oqowe'yiju'ƚ pa' hats t'ejuyets qu' ƚeqfenye'ji'ij pe' ƚewhe'ye' qa efu iye hik ƚunye'j iye hasu'uj not'oqowe'yiju'ƚ pa' t'ejuyets qu' ƚeqfenye'ji'ij pa' ƚewhe'ye'. Qa qu' nana'l pa'qu' ƚahats'i'ij qu' week ƚexkeli'ij qu' ƚ'aje'ƚi'ij qu'nte' qape' eku'n wetju'ƚ qe qa naftsin eku'n qu' niyiniiha pa' Intata, ma' qa' ink'aye'ƚe qa' qape' wetju'ƚ iye, qe qu' ƚ'aje'ƚi'ij qu'nte' qape' eku'n wetju'ƚ, ma' qa pa' Satanás qa'nte' najaajini'i'ƚ qu' nata'ƚets in nite' e'weju'ƚi'ƚiju'ƚ pa' uƚ'ax.\x * \xo 7:5 \xt Mr 10:19\x* 
\v 6 Qa aka'an in hit'iƚij ewets nite' ikji' qu' hik aka' aqsiiƚijkii, pekhewe'ƚe qu' nisu'un qa' naqsiijkii.  
\v 7 Qi in hisu'untax qu' hik ejunyejeyi'iƚ ka' yijunye'j, qa nite'ƚe ƚunyejei wetju'ƚ pe' jiyeƚisij pa' Intata week ewiƚei inekhewel.\x * \xo 7:7 \xt 2Co 1:11\x* 
\v 8 Qa pe' mente' tewhe'yei qa pe' wikiihalei iye hit'ijets ƚe'wistax qu' hik ƚunyejeye' aka' yijunye'j.\x * \xo 7:8 \xt Stg 1:27\x* 
\v 9 Qa qu' nite' e'weju'ƚi'iju'ƚ qu' hame' pe'qu' a'qapi'i qa' ewhe'yei, qe les ƚe'wis in ƚ'ewhe'yei qa nite' hik ƚunye'j in hik ejunye'j qu' iwujkin in ƚisu'untax qu' manawitji'iƚ pe'ye'.\x * \xo 7:9 \xt 1Co 9:25; 1Ti 5:14\x* 
\v 10 Pekhewe' hats tewhe'yei qu' hit'ijets aka'an, nite' ta'ƚƚe yiwets qu' hit'ij, qe hakha' ta'ƚets yijat'ij hik hakha' ha' Yatsat'ets'inij: pe' efuts hasu'uj nukinkii pa'qu' ƚewhe'ye'ye', hasu'uj nenweqleyu'.\x * \xo 7:10 \xt 1Ti 5:14\x* 
\v 11 Qa qu'ƚe nukinkii pa'qu' ƚewhe'ye'ye' niweqleyu'ƚe, qa hasu'uj qu' nowo'oikii iye pe'ye' iye ƚewhe'ye'ye', ƚe'sitsi'iƚ wetju'ƚ yijat'ij pa'qu' ƚewhe'ye'ye'. Qa pa'qu' jukhewe' hik ƚunye'j iye hasu'uj nili'ij pe'qu' ƚewhe'ye'ye'.\x * \xo 7:11 \xt Dt 22:19\x* 
\v 12 Na'l iye ke' tseqfelinhe'yu'uƚij e'm, nite' yittaxij yiwets pa' Yatsat'ax'inij qa yakha'ƚe in humti qu' natsathen. Qu' nana'l pa'qu' jukhewe' hats yijayaanija ha' Jesús qa pekhe'ƚe qu' ƚewhe'ye'ye' qa nite' yijayan ha' Jesús, pe' efu qa nite'ƚe yisu'un qu' nili'ij pa' ƚewhe'ye', ma' qa pa' jukhew qa' hasu'uj nili'ij, hasu'uj neweqle'eƚ.\x * \xo 7:12 \xt Hch 9:30\x* 
\v 13 Qa pe'qu' efuye' qu' hats nijayanija ha' Jesús qa pakha'ƚe qu' ƚewhe'ye'ye' qa nite' yijayan ha' Jesús, pa' jukhew qa nite'ƚe yisu'un qu' nili'ij pe' ƚewhe'ye', qa pe' efu qa' hasu'uj nili'ij, hasu'uj neweqle'eƚ.  
\v 14 Qe pa'qu' jukhewe' in nite' yijayantax ha' Jesús qa hikƚe ƚunye'j qu' netnekumhi'yi' qe pe' ƚewhe'ye' yijayan ha' Jesús qa nite'ƚe yatsat'axij pa' Intata pa' jukhew. Qa pe'qu' efuye' in nite' yijayantax ha' Jesús qa hikƚe ƚunye'j iye qu' netnekumhi'yi' qe pa' ƚewhe'ye' yijayan ha' Jesús qa nite'ƚe yatsat'axij pa' Intata pe' efu. Qe qu' nite' hik aka' ƚunye'je', pe' ƚelits qekha nite' natsat'etsetaxij pa' Intata qa ha'neƚi'ij qa hats yatsat'etsij.\x * \xo 7:14 \xt Lc 11:2\x* 
\v 15 Pa' witiwhe'ye' i'nƚi'i pe' witiwhe'ye' nite' yijayan ha' Jesús in qi'ija in yisu'un qu' neweqle, qa' hasu'uj nenyejinju' i'nƚi'i qu' hasu'uj amani'ijup. Qa aka'an in ƚunye'jkii qa pa' witiwhe'ye' i'nƚi'i pe' witiwhe'ye' yijayan ha' Jesús qa hats nite' tenek'enhe'yipji' pa' witiwhe'yeye'j, qe pa' Intata yisu'un qu' ham peeyi'ijkii.  
\v 16 Efu, yijayan ha' Jesús, nite' ƚenikfe'lets pa' ewhe'ye' me tek'enets hatse' ha' Jesús qu' nata'ƚ ewets. Qa jukhew iye hik ƚunye'j, nite' ƚenikfe'lets pe' ewhe'ye' me tek'enets hatse' ha' Jesús qu' nata'ƚ ewets. 
\s1 Hasu'uj ili'ij pa' hats ƚ'ithayiki. 
\p  
\v 17 Pakhap iye qu' hit'iƚij ewets, week ewiƚei ekheweli'ƚ hats yijayan ha' Yatsat'ax'inij, aqsiiƚijkii pakha' hats t'eku'mi'ƚij eiji'kii pa' Intata qu' aqsiiƚijkii hikpa' taya'yi'ƚij ei. Hik aka' hijatshenji'jij he' week hats yijayaanija ha' Jesús i'ni' ek hekhewep witsetits.\x * \xo 7:17 \xt Col 3:15\x* 
\v 18 Qu' nana'l pa'qu' hats net'ekumiiji' pa' Intata qa hatsƚe yaqsiijkii pa'aj kakha' yiwu'm ƚaxpa's (circuncisión), qa' hasu'uj nisu'un qu' nat'intaxkii. Qa qu' nana'l pa'qu' hats net'ekumiiji' pa' Intata qa nite'ƚe yaqsiijkii pa'aj kakha' yiwu'm ƚaxpa's (circuncisión), qa hasu'uj nisu'un qu' naqsiijkii.  
\v 19 Inye'jƚu' pakha' qu' hats naqsi'jtaxijkii pa'aj kakha' yiwu'm ƚaxpa's (circuncisión) qa inye'jƚu' iye pakha' qu' mexente' naqsi'jetaxijkii kakha'an, qe pa' les ƚe'wis yijat'ij pakha'an, qu' jintek'enets pa' Intata.  
\v 20 Week ewiƚei ekheweli'ƚ in i'nk'a t'eku'miiji' pa' Intata qa hasu'uj qu' ili'iƚij pa'qu' hayiits aqsiiƚijkii ƚ'ithayiki'iƚ.  
\v 21 Qu' e'witƚinek'e in i'nk'a t'eku'm eiji' pa' Intata, hasu'uj natawje'meten, qa qu' nana'l pa'qu' ƚeke'ye' qu' natsjiƚinfik'i qa hikpa' iwq'axinij qu' aqsiijkii.  
\v 22 Qe pa'qu' witƚinek'e in i'nk'a t'eku'miiji' pa' Yatsat'ax'inij, pakha'an in witƚinek mexe nite' tenek'enhe'yipji' ha' Yatsat'ax'inij. Qa hik ƚunye'j iye na'aj nite' witƚinektax in i'nk'a t'eku'miiji' ha' Yatsat'ax'inij, pakha'an qa hats witƚinek tenek'enhe'yipji' ha' Cristo.\x * \xo 7:22 \xt Ro 1:1; 2Ti 2:24\x* 
\v 23 Ekheweli'ƚ hats tanaqha'yets pa' ajanyejeyi'ƚ, qa hik ta'ƚijupi' hasu'uj ƚeƚinheyi'iƚ ej ene' jukhew.\x * \xo 7:23 \xt 2P 2:1\x* 
\v 24 Yejefets, week ewiƚei ekheweli'ƚ ni'iƚijijupha pa' Intata qu' hasu'uj ili'iƚij pa'qu' hayiits aqsiiƚijkii ƚ'ithayiki'iƚ. 
\s1 Pekhewe' mexente' tewhe'yei. 
\p  
\v 25 Pakhap iye, pekhewe' mexente' tewhe'yei, ham wi'tlijeye' qu' net'ejuyets qu' nata'ƚets ha' Yatsat'ax'inij qa hisu'unƚe qu' hit'ijets kakha' humti, qa ƚeke' qu' umti'iƚ qu' yijaayi'ija qe tsikfe'lets ha' Yatsat'ax'inij in tseƚisij pa' ƚeqi'fenkeye'j.\x * \xo 7:25 \xt Mt 5:7; Mr 5:19; Lc 1:50; Nm 12:7\x* 
\v 26 Yakha' humti ene' neƚutsji' in mexe iwe'me't jutsitets qa les ƚe'wis qu' mexe amaneye'ƚe eku'ni'ƚij pa' hats ejunyejeyi'ƚ.  
\v 27 Pa'qu' hats netewhe'yei, hasu'uj nenweqleyu'. Qa pa'qu' mexe ham ƚewhe'ye'ye' qa hasu'uj nowo eku'niikii.  
\v 28 Qu' ewhe'yei nite' uƚ'ax. Qa pe'qu' inanyi'ye' qu' netewhe'yei nite' uƚ'ax. Qa lesƚe, qa hik aka'ƚe tsexkewettaxiƚij ewets.\x * \xo 7:28 \xt 1Ti 5:14\x* 
\v 29 Yejefets, aka' tseqitijineyu'uƚij ewetsha aka'an: hats nite' qi pa' ja'maneyij inqeneƚu. Pekhewe' hats tewhe'yei hik ƚunyejeye' qu' mexe hamitsi'im.\x * \xo 7:29 \xt Ro 13:11\x* 
\v 30 Pekhewe' qu' napju' hatse' hik ƚunyejeye' qu' nite' nape'ju', qa pe'qu' qi qu' ƚe'sitsi'imkii hik ƚunyejeye' qu' nite' ƚe'sitsi'imkii, qa pe'qu' nataqha'yets pe'ye' hik ƚunyejeye' qu' nite' natsat'etsi'ij.\x * \xo 7:30 \xt Fil 1:18\x* 
\v 31 Pekhewe' yiwq'axinij pe'ye' ha'ne sehe' epji' hik ƚunyejeye' qu' nite' niwq'axineƚi'ij qe yaftsin ha' Yatsat'ax'inij, qe ha'ne sehe' nite' amanij hatse' aka' ƚunye'j.\x * \xo 7:31 \xt Mr 13:7; 1Jn 2:8\x* 
\v 32 Hisu'untax qu' hame' pa'qu' qi qu' natawje'meteni'ƚ. Na'aj ham ƚewhe'ye'ye' uja'xƚe in yijamti'ets pe' wekwek t'ejuyets ha' Yatsat'ax'inij qa pa'qu' ni'sinhetij iye ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 7:32 \xt 1Ts 4:1\x* 
\v 33 Qa na'ajƚe hats tewhe'yei qa yijamti'etsek pe' wekwek ha'ne sehe' epji' qa pa'qu' ni'sinheti'mkii pe'qu' ƚewhe'ye'ye',  
\v 34 ma' qa pa' ƚaqjamtikineye'jkii qa olotsiiji' yeqet'etsju'kii. Ne'ej efu ham ƚewhe'ye'ye' qa ne'ej mexe inanyi', uja'xƚe in yijamti'ets pe' wekwek t'ejuyets ha' Yatsat'ax'inij hats'inha qa nite' yaqsiijkii pa'qu' uƚ'axe' in t'ejuyets pe' ƚ'esenits qa in t'ejuyets pe' ƚaqjamtikineyejeikii. Qa ne'ejƚe hats tewhe'yei qa yijamti'etsek pe' wekwek ha'ne sehe' epji' qa pa'qu' ni'sinheti'mkii pe'qu' ƚewhe'ye'ye'.\x * \xo 7:34 \xt 1Ti 5:5\x* 
\v 35 Hit'iƚij ewets ekewe'en qe qa' k'efeni'ƚ. Nite' hit'iƚij ewets qu' hasu'uj ewhe'ye'yi'ƚ. Ewi'ƚƚe in hisu'un qu' aqsiiƚijkii pa'qu' les ƚe'wise', ma' qa' les i'thayi'metsitsi'iƚii ha' Yatsat'ax'inij.  
\v 36 Pa'qu' jukhewe' in na'l pe'qu' hats neniwjutsiqeni'ƚ wetju'ƚ, qa in hats week yumti enewe' wetsjuk qu' les ƚe'wise' qu' yape netewhe'yeiju' in hats ƚeke' pekhe'en pa' ƚilanye'j qu' netewhe'yei, qa' netewhe'yeiju', nite' uƚ'ax.  
\v 37 Pa'qu' jukhewe' in na'l pe'qu' hats neniwjutsiqeni'ƚ wetju'ƚ, qa in t'uniju'ƚ qa yumti qu' les ƚe'wise'ju' qu' mexente' ƚewheyeye'eku'nij, qa ƚe'wisijupi' iye, nite' witwuƚ'ax.\x * \xo 7:37 \xt Jn 1:13\x* 
\v 38 Ye'ehe, pekhewe' yisu'un in tewhe'yeiju' ƚe'wisijupi', qa pekhewe' yisu'un qu' mexente' netewhe'ye'ye' eku'nju' les ƚe'wisijupi'.  
\v 39 Pe' efu hik ƚunye'j qu' newet-sifinets pa' ƚewhe'ye' in mexe iƚa'x pakha'an. Qa qu' nawa'mƚe pa' ƚewhe'ye', ma' qa hats ƚeke' qu' nowo'oikii iye pa'qu' i'nk'a ƚewhe'ye'yi'ij iye, qa hasu'ujƚe nit'ij ne' nite' yijayan ha' Yatsat'ax'inij.  
\v 40 Qa yakha'ƚe qa humti qu' les ƚe'wisi'imkii qu'nte' netewhe'ye'ye' iye pe'qu' wikiihale'ye'. Aka'an humti qu' nata'ƚets pa' Intata ƚeqe Espíritu qa hit'ij. 
\c 8  
\s1 Na'aj tenekui talanheti'yifi pe' witeqsi'nq'alits. 
\p  
\v 1 Hane'ej qa pakhap iye. In t'ejuyets na'aj tenekui talanheti'yifi ne'ej witeqsi'nq'alits, qa yijaa'ija in week jinikfe'lets aka'an. Qa lesƚe ƚe'wis qu' jinenikfelitets pa' witikfeliya'xkii in ƚeke' qu' naqsiijkii qu' jineniwqinhet, qa pakha'ƚe witeqsu'unka'x qa ƚeke' qu' naqsiijkiyek qu' jintiihinpha'm pekhewepe'.\x * \xo 8:1 \xt Hch 15:29; 21:25; Ap 2:14,20; 1Co 4:6; 10:19; 13:1-13\x* 
\v 2 Pa'qu' numti qu' nana'l ƚikfeliya'xe'ets pe'ye', pakha'an mexente' nikfe'lets aka' les ƚe'wistax qek nenikfe'lets.\x * \xo 8:2 \xt 1Co 3:18; 13:8-12; 1Ti 6:4\x* 
\v 3 Qa pakha' qu' nisu'un pa' Intata, qa pa' Intata qa nikfe'lij pakha'an.\x * \xo 8:3 \xt Dt 6:5; Lc 10:27; Pr 2:6\x* 
\v 4 Ma' hayits, hane'ej qa' jinamets iye in t'ejuyets qu' jinteƚuj pa' ƚ'ese'n pe' talanheti'yifi pe' witeqsi'nq'alits. Inekhewel jinikfee'letsha in haamija pa'qu' ƚeke'ye' pekhewe' witeqsi'nq'alits, qa jinikfee'letsha iye in na'l pa' ewi'ƚƚe in Dios. Ham iye pe'ye' iye.\x * \xo 8:4 \xt Dt 6:4\x* 
\v 5 Qe in yemjeetax in olotstax wenit'ijets dios qa wenit'ijets iye yatsat'axyij qa tumtaxtiitax qu' na'nji' ha'ne wa's qa ha'ne week sehe' ipji' iye,\x * \xo 8:5 \xt 2Ts 2:4\x* 
\v 6 qa inekhewelƚe qa jinikfe'lets in ewi'ƚƚe pa' Dioosija, hikpa' Intata, qa hik pakha' iye ji'ƚiyijup. Qa na'l iye ha' ewi'ƚƚe in Yatsat'ets'inij, hikha' Jesucristo, hikha' yaqsiijkii pa'aj ene' week, qa hikha' iye jiyeƚisij pe' iniƚii.\x * \xo 8:6 \xt Mt 5:16; 11:27; Lc 11:13; Jn 1:3; 8:42; Ef 5:20; Sal 104:24; Col 1:16; Ap 3:14\x* 
\v 7 Qa nite'ƚe je'week qu' jinenikfe'lets aka'an, qe na'l pe' mexe amaneyijkii pekhewe' witeqsi'nq'alits, qa in tuj pe' ƚ'esenits testiiji'jij pe' witeqsi'nq'alits, qa pe' ƚatawjets in mente' t'units qa yoksi'wen in yumti qu' naqsiijkii pa' uƚ'ax, ma' qa itawje'met.  
\v 8 Qa nite'ƚe ta'ƚets pa'qu' jinteƚuj qu' jinisu'un pa' Intata, qe nite' ta'ƚets qu' les jinisu'un qu' jinteƚuj, qa nite' jiyuten iye qu'nte' jinteƚuje'.\x * \xo 8:8 \xt Ro 14:17\x* 
\v 9 Qa ekheweli'ƚ in hats ƚenikfe'li'ƚets in week ƚeke' pa'qu' jinteƚuj, qa hasu'ujƚe qu'nte' enkewet'i'iƚijets aka'an pekhewe' mexe nite' t'unitsij in yijayan pa' Intata qu' hik ƚunye'je' qu' ƚalanki'yi'ifi ute.\x * \xo 8:9 \xt Ex 23:33; Ro 14:20\x* 
\v 10 Qe pa'qu' mexente' net'uni'ijha qu' ne'wenetsji' pa'qu' ƚenku'wet'i'ij pekhewe' talanheti'yifikii pe' witeqsi'nq'alits, akha' in hats ƚenikfe'lets in week ƚeke' pa'qu' jinteƚuj, ¿me nite' nekuyujiijek in yemjeetax in yumti qu' nite' ƚeke'ye' qu' jinteƚuj pekhewe' talanheti'yifikii pe' witeqsi'nq'alits?  
\v 11 Ma' qa pa' ikfeliya'xets in weekƚe ƚeke' pa'qu' jinteƚuj qa' hikpa' qu' nata'ƚets qu' uƚ'axe'ju' pa' ejefe'epji' pa' Intata mente' t'uunijha in yijayan, hikpa' wa'mifi iye pa'aj ha' Cristo,\x * \xo 8:11 \xt Jn 11:51; Ro 5:6,8; 8:34; 14:9,15; 1Co 15:3; Ga 2:21; Ef 5:2; 1Ts 5:10; He 6:8; Mt 25:45\x* 
\v 12 qe qu' aqsiimijkii pa'qu' uƚ'axe' pa'qu' ejefeyi'ipji' pa' Intata qa ƚawtshetenij iye pa' yoksi'wen mexe nite' t'un, ma' qa hats ƚaqsiimijkii iye pa' uƚ'ax ha' Cristo.  
\v 13 Qa hik ta'ƚijupi' qu' nata'ƚets pa'qu' netnekui in hiwuƚ'enhetju' pa'qu' yejefeyi'ipji' ha' Cristo, ma' qa' hats nite' ƚ'anuuyi'i qu' hetuj ƚ'ese'ne' pekhewe' talanheti'yifi pe' witeqsi'nq'alits, hats'inha qa'nte' haqsijineni'ijkii pa' uƚ'ax pa'qu' yejefeyi'ipji' ha' Cristo.\x * \xo 8:13 \xt Dt 12:15\x* 
\c 9  
\s1 Pablo nite' yisu'un qu' nanatkin pa' ƚeke'tax qu' nanatkin. 
\p  
\v 1 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets in yakha' ham pa'qu' natsat'axyipji' ene' jukhew? ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets in yakha' ya'apostol? ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets in hi'wen ha' Jesús Yatsat'ax'inij? ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets ka' yithayijkit in hikka' ta'ƚets in ƚijayani'ƚ ha' Jesús?  
\v 2 Qe qu' nittaxijets pekhewepe' qu' nite' ya'apostole', qa ekhewelƚi'iƚ qa ƚenikfe'li'ƚets in ya'apostol qe ekheweli'ƚ e'jutsiqetsi'ƚij in ƚeqe apostolyij ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 9:2 \xt Ap 5:1\x* 
\v 3 Aka' qu' netweiye'miju'ƚ pekhewe' qi in tsejeƚtaxijijupkii in ya'apostol, aka'an:  
\v 4 Yekheweli'ƚ in ya'apostolitsi'ƚ, ¿me nite' ƚenexkeli'ƚij ye'm pa'qu' heyesti'yi'ƚij qu' hetuji'ƚ qa pa'qu' nek'iya'aƚji' iye?\x * \xo 9:4 \xt 2Ts 3:8-9\x* 
\v 5 ¿Me nite' ƚenexkeli'ƚij ye'm iye qu' yijts'eyek'i'iƚ pe'qu' yiwhe'ye'tsi'iƚ yijayan ha' Cristo na'aj haki'ƚji', in ƚunyejeyek hekhewep apóstoles qa he' ƚek'injats ha' Yatsat'ax'inij qa ha' Cefas iye (Pedro)?\x * \xo 9:5 \xt Jud 17; Jn 1:42\x* 
\v 6 ¿Ye' me i'nƚi'i qu' yujaxeƚi'iƚ ha' Bernabé qu' nite' ƚenexke'yi'iƚij ye'm qu'nte' he'yithayi'yi'iƚiikii pa'qu' hetuji'ƚ?\x * \xo 9:6 \xt Hch 4:36\x* 
\v 7 ¿Pa'n i'ni' pa'qu' oq'opheƚinetsi'le' qu' nijaninƚe pe'qu' ƚaqatse' qa ƚewekwekits iye? ¿Ƚekpa' we'nq'en qa'nte' netuje' pe'qu' ƚ'enheye'ju'? ¿Ƚekpa' yejeƚ pe'qu' kots'etetse' qa'nte' niyayeji' ƚeqeƚ'iye' pe' kots'etets?\x * \xo 9:7 \xt Lc 3:14\x* 
\v 8 Hasu'uj umti'iƚ qu' wit'anyejeye'ƚe ekewe'en, ¿qe me nite' hik aka' yit'ij ke' ƚe'lijei pa' Intata tisij pa'aj pa' Moises'ik'i (ley)?  
\v 9 Qe ka' ley yika'ajji' pa'aj pa' Moises'ik'i yit'ij: \qt —Nite' ƚeke' qu' it'onijji' pe'ye' ƚeji' pa'qu' wakkaye' in mexe ƚ'ithayi'yij qu' eniwqhaf'itju' pe' trigo ƚ'ajits.—\qt*\rq (Dt 25:4)\rq* ¿Me ƚumti'iƚ pa' Intata qu' nijamti'ijets ne' wakka aka'an in yit'ij pa'aj?\x * \xo 9:9 \xt Lc 13:15\x*\fig In niwqhaf'itijju ne'ej trigo ƚ'ajits.|src="HK00096B.TIF" size="col" ref="1CO 9.9" \fig* 
\v 10 ¿Ye' me inekhewel yijamti'ij inwets aka'an? Ehe, inekhewel yijamti'ij inwets, qe pa'qu' nefuƚ'ut pa'qu' witwenq'enhewet'e qa' nefuƚ'ut qe wetjumti'ijets pe'ye', qa pa'qu' neniwqhaf'itju' ne'ej trigo ƚ'ajits qa' neniwqhaf'itju' qe wetjumti'ijets pa'qu' netesti'yij.\x * \xo 9:10 \xt Ro 4:24; Hch 23:6; 1Ts 1:3; 2Ti 2:6\x* 
\v 11 Qa hik ƚunye'j yekheweli'ƚ in heni'ƚju' pe' ƚoi pe' atawjetsi'ƚji', ¿me nite' ekheweltaxi'ƚ pe' hetjumti'iƚijets pa'qu' yaqi'i'ƚ qa pe'qu' yiwekwekitsi'i'ƚ iye?  
\v 12 Qu' nana'l pekhewepe' in nifel ke' Intata ƚe'lijei in testi'yij in ƚeke' qu' niyiniƚij ewets pe'ye', hats ƚe'wisijupi', qa lesƚe in ƚe'wistaajupi' yekheweli'ƚ qu' nek'iyini'ƚij ewetskii eke' wekwek. Qa nite'ƚe hanatkini'ƚ aka'an qu' nek'iyini'ƚij ewets pe'ye'. Yekheweli'ƚ he'nt'unhetƚi'iƚiju'ƚ in hamitstaxi'ƚ ye'm eke' wekwek qe nite' hisu'uni'ƚ pa'qu' nenyejinju' ekewe' ƚe'lijei ha' Cristo t'ejuyets qu' jiniƚin.\x * \xo 9:12 \xt Hch 20:33-35; 2Co 6:3-10; 11:7-12\x* 
\v 13 Ekheweli'ƚ ƚenikfe'li'ƚets nekhewe' t'ithayi'yifi ne' qi ƚe'lijtsitjii ne' judío hik nekhe' ta'ƚijets pa'qu' netuj, qa pekhewe' yithayiki ek pe' inqa'metets qa pe' witqats iye in testi'yij pa' Intata, qa hikpe' qa testiyijek ƚapk'as na'aj ƚ'ese'n na'aj inqa'met'ik'i qa i'nƚi'i qe witqats.\x * \xo 9:13 \xt Lv 6:16,26; 7:6,31-32; Nm 5:9-10; 18:8-20,31; Dt 18:1\x* 
\v 14 Qa hik ƚunye'j ha' Yatsat'ax'inij in inaqyaji'ij pakha' qu' nenfel eke' ƚe'sits ƚe'lijei, qu' hik kekhewe'ye' qu' nata'ƚijets pa'qu' netuj qa ƚewekwekitse' iye.\x * \xo 9:14 \xt Mt 10:10\x* 
\v 15 Qa nite'ƚe hanatkin aka'an qu' nek'iyini'ƚij ewetskii pe'ye'. Qa hane'ej in he'nq'ika'aƚij ei ekewe'en nite' ikji' qu' nek'iyini'ƚij ei qu' hik aka' eqfenyejeyi'iƚyij. Les in ƚe'wistaxju' qu' hawa'm aje'eƚ in mexe ham pa'qu' natsq'ayinij aka' yijunye'j in ham pa'qu' nek'iyini'ƚij ewets qu' nata'ƚets in henfeli'ƚ e'm eke' ƚe'sits wi'tlijei t'ejuyets ha' Jesús.  
\v 16 Qe in henfel kekhewe' ƚe'sits wi'tlijei, nite' ƚeke' qu' heniwqinhet, qe he'yithayinenhetiiƚi'ij ekewe'en. Qa ¡ya'ha'nus yijaat'ij qu' nite' henfele' kekhewe' ƚe'sits wi'tlijei!  
\v 17 Qe qu' yakhaayi'ija qu' hisu'un qu' haqsiijkii, qa na'l pa'qu' yinisit'e'. Qa qu' nite'ƚe hisu'une'tax qu' haqsiijkii qa haqsi'jƚi'ijkii, ma' qa hats ta'ƚƚe'ets in haiyajaxti'yijets.\x * \xo 9:17 \xt Lc 16:11\x* 
\v 18 Qa in yakhaa'ija in hisu'un qu' haqsiijkii, ¿qa ƚekpa' yinisit? Kakha' yinisit kakha'an in henfel ke' ƚe'sits witlijei qa nite' hanatkin aka' ƚeke'tax qu' hanatkin, qu' nek'iyiniikii pe'ye' yiwekwekitse' qa pa'qu' hetuj iye.\x * \xo 9:18 \xt 2Co 11:7; 12:13\x* 
\v 19 Qe in hamtax pa'qu' ƚeƚinek'eyij ene' week, qa hikƚe yijunyejeyets ene' week qu' ye'witƚinek'e qe qa' les olotse' pe'qu' natsaxij qu' nijayan iye ha' Cristo.\x * \xo 9:19 \xt 1P 3:1\x* 
\v 20 In ha'nji'teje'm ne' judío qa hojonketik'i ka' ƚunyejei in judío qe qa' nana'l pe'qu' natsaxij judiol qu' nijayan ha' Cristo. Qa in ha'nji'teje'm ne' judiol yumti qu' namii na' wa's qu' naqsiijkii ke' Moisés ƚe'lijei (ley) qa hojonketik'i ka' ƚunyejei nekhewe'en. Yemjeetax in nite' humtitax aka' yumti nekhewe'en, qe qa' nana'l pe'qu' natsaxij judiol qu' nijayan ha' Cristo.\x * \xo 9:20 \xt Hch 16:3; 21:23-26\x* 
\v 21 In ha'nji'teje'm ne' nite' judío hamitsi'm ke' Moisés ƚe'lijei (ley), qa hojonketik'i iye ka' ƚunyejei in hamitsi'm ke' Moisés ƚe'lijei (ley) qe qa' nana'l pe'qu' natsaxij nite' judiol qu' nijayan iye ha' Cristo. Yemjeetax in nite' hamtax ye'm ka' ƚeqe ley pa' Intata, qe ka' ƚeqe ley ha' Cristo hik kakha' ha'nji'teje'm.\x * \xo 9:21 \xt Ro 2:12,14; Ga 2:3; 3:2\x* 
\v 22 Qa in ha'nji'teje'm ne' mexe nite' t'unitsijha in tek'enets ha' Jesús, qa hojonketik'i ka' ƚunyejei in mexe nite' t'unitsij qe qa' ƚeke'ye' qu' hi'fen. Week hojonketik'i ne' pekhelji'kii qe qa' ƚeke'ye' qu' iƚiye' pe'qu' uja'xe'.\x * \xo 9:22 \xt Ro 11:14; 1Co 7:16\x* 
\v 23 Qa week ekewe'en haqsiijkii qe ta'ƚets kekhewe' ƚe'sits wi'tlijei, hats'inha qu' ha'nji'ij ji'teje'mek hatse' pa' witiƚijii.  
\v 24 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets ne'ej wa'nq'an in week wekuma'x, qa ewi'ƚƚe na'aj naxij qa testii? Qa hik ta'ƚijupi' me'nt'unheti'ƚha qu' mekumaxi'ƚ qa' nana'l pa'qu' enisit'i'iƚ qu' ani'ƚ.\x * \xo 9:24 \xt Jud 3; Col 2:18\x* 
\v 25 Week ne'ej we'nijatshen wanaqsijji'ijup qe qi qu' nekuma'x qu' nawa'nq'an week nite' t'eku'mets pe'qu' nenikfe'lets qu' niwuƚ'enhet. Wanaqsiijija qe yisu'un qu' nat'an qa' netesti'yij pa' ƚaja' in t'an najak ƚesejets k'oiji' wenit'iji', qa nite'ƚe pakhaa'ij qu' nana'l. Qa inekhewelƚe pa' innisit qa nite' yili'ij yijat'ij pa' ƚunye'j.\x * \xo 9:25 \xt Ga 5:23; 1P 1:18; 5:4\x* 
\v 26 Qa hik ta'ƚijupi' yakha' in hekuma'x, nite' hik yijunye'j na'aj ham pa'qu' ƚ'axka'theye'. Qa nite' iye hik yijunye'j in hawatlan na'aj witq'ijtsunene'k in pekhel yilanji'kii qe we'nijatshen,  
\v 27 qe hik yijunye'j yijat'ij qu' hiwu'mik'ikii ha'ne yese'n in hitani'then qe qa' naqsiijkii pa' yisu'un pa' yitawe'j hats'inha in hats olots he' henfeli'm ke' Intata ƚe'lijei qa' nite' ya'mane'fik'i pe' wa'nq'an.\x * \xo 9:27 \xt He 6:8\x* 
\c 10  
\s1 Yejeyumtshenijupi' pa' ƚunyejeikii pa'aj pe' Israel. 
\p  
\v 1 Yejefets, hisu'untax qu' hasu'uj antapi'iƚik'i in week pa'aj pe' inaqwa'mhitsik'i in ƚeq'eneƚeya'xijkii pe' wasi', qa week yijawe'j ji'teje'm iye pa' qi iweli' ƚii Rojo.\x * \xo 10:1 \xt Sal 44:1; Hch 7:11; Ex 13:21; 14:29\x* 
\v 2 Qa week pekhewe'en hik ƚunyejei qu' nempulijijju' pe' wasi' qa pa' qi iweli' qe qa' nijayanik'ikii pa' Moisés.\x * \xo 10:2 \xt Hch 22:16; Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2\x* 
\v 3 Qa weekij iye in tuj pe' ta'ƚiipha'm pa' Intata.\x * \xo 10:3 \xt Ex 16:31\x* 
\v 4 Qa weekij iye in iya'ji' pa' tisij pa' Intata, qe iya'ji' pa' iweli' ta'ƚji'teje'm pe' ute t'ekumiiji' pa' Intata hikpe' hik ƚunye'j qu' nite' nitone'kii pa'aj. Qa pe' ute qa hikha' ha' Cristo.\x * \xo 10:4 \xt Ex 17:6; Nm 20:7-13; Jn 4:14; 6:30-35\x* 
\v 5 Qa yaqamƚi'ij qu' weeke' in nite' yi'sinheti'mkii pa' Intata pekhewe'en, qa hik ta'ƚijupi' in yaqaamij qu' week amaneyi'i' pe' ƚenutsik'i pa' yisƚaxkii sehe' ham i'ni'i'.\x * \xo 10:5 \xt Jud 5\x* 
\v 6 Week ekewe' ƚunyejeikii pa'aj jiyikfelittaxets pa'qu' injunyejeye'kii hats'inha qu' hasu'uj injunyejeyi'iju'ƚ pakha'aj pekhewe'en in wekwekƚe pe' yisu'un uƚ'ets.\x * \xo 10:6 \xt Mt 27:23; Stg 4:2; Nm 11:4,33,34; Sal 78:18; 106:14\x* 
\v 7 Hasu'uj iyini'ƚii pe' witeqsi'nq'alits in ƚunyejeyek pa'aj pe' uja'x pekhewe'en. Ke' we'nika'ajji' pa'aj Intata ƚe'lijei yit'ij: \qt —Na' witset i'nju'kii qa tekju' qa iya'ju' iye, qa in niipha'mkii qa qi in t'otoi pekhel ƚeq'inyejeikii uƚ'ets.—\qt*\rq (Ex 32:6)\rq*\x * \xo 10:7 \xt Ef 5:5\x* 
\v 8 Hasu'uj iye jiwanawitji'ijju'kii i'nesenits in ƚunyejeyek pa'aj pe' uja'x pekhewe'en in wanawitji'ijju'kii pa'aj ƚ'esenits, ma' qa pa' ewi'ƚ neƚu qa yamets pe' wa'm veintitrés mil (23.000).\x * \xo 10:8 \xt 1Co 6:18; Ap 2:14,20; 17:2; 18:3,9; Nm 25:1-18; Sal 106:29\x* 
\v 9 Hasu'uj iye jitajaajin pa' Yatsat'ax'inij in ƚunyejeyek pa'aj pe' uja'x pekhewe'en in yijaajintax, ma' qa naq'axijju' in nikfe'jju' pe' q'oiq'oyits pa'aj.\x * \xo 10:9 \xt Nm 21:6\x* 
\v 10 Hasu'uj iye uƚ'ax i'nlijeye'ets pa' Intata qe hik ƚunyejei iye pa'aj pe' uja'x pekhewe'en qa nilanju' iye pa'aj pa' ƚaqa ángel pa' Intata.\x * \xo 10:10 \xt Jn 6:41; Jud 16; Ex 12:23; 2S 24:16; 1Cr 21:15; Sal 78:49\x* 
\v 11 Week ekewe' ƚunyejeikii pa'aj jiyikfelittaxets pa'qu' injunyejeye'kii, qa in we'nika'ajji' qe qa' ji'nijatshen, inekhewel in hats ju'un ji'teje'm pe' teke'lenju' neƚuts.\x * \xo 10:11 \xt Sal 102:18; Mr 10:30; 13:7\x* 
\v 12 Qa hik ta'ƚijupi' pakha' qu' numti qu' hats t'uni' iju'ƚha qu' nite' naqsi'ji'ijkii pa' uƚ'ax, nejeƚiju'ƚha hasu'uj qu' nanamju'.\x * \xo 10:12 \xt Pr 24:16; He 6:8\x* 
\v 13 Pe' witaqjaajinkeyejeyi'ƚ ej hik ƚunyejei iye pe' ƚanjaajinkeyejei pekhewep. Qa pa' Intata in yijaa'ija pa'qu' nit'ij qa pa'qu' naqsiijkii iye, qa hik ta'ƚijupi' qu' nite' nenwejini'iƚ ewets qu' les nat'ani' pa' e'weju'ƚi'ƚiju'ƚ pe' witaqjaajinkeyejei. Qa qu' nanamtaxi'ƚ ewets pa'qu' witaqjaajinkeyeje' qa pa' Intata qa nethiniƚij pa'qu' ikheyiji'iƚ qu' ilati'ƚik'ui.\x * \xo 10:13 \xt Nm 12:7; 2P 2:9\x* 
\s1 Na'aj Santa Cena. 
\p  
\v 14 Qa hik ta'ƚijupi' yejefets, ilati'ƚik'uiha pa' wit'iyinheyejets pe' witeqsi'nq'alits.  
\v 15 Ekheweli'ƚ ƚenikfeli'ƚkii. Jeƚi'ƚik'uiha aka' qu' hit'iƚij ewets.  
\v 16 In ji'ya'ji' na'aj Santa Cena qa jitit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata, ¿me nite' hik ƚunye'j qu' ewi'ƚ jina'niji' in ji'ya'ji' pe' ƚ'athits ha' Cristo? Qa in jiteƚuj iye na'aj tanapk'asitju' pan, ¿me nite' hik ƚunye'j iye qu' ewi'ƚ jina'niji' pa' ƚ'ese'n ha' Cristo?\x * \xo 10:16 \xt Mt 26:26,27; Mr 6:41; 14:22,23; Lc 22:17,19,20; 1Co 11:25,26; Ga 3:14; Hch 2:42,46; 20:7\x* 
\v 17 Na'l pa' ewi'ƚƚe in pan hikpa' ewi'ƚ ju'uniji', qa hik ta'ƚijupi' in jo'lotstax yemjee qa ewi'ƚƚe pa' i'nese'n, qe je'weekji' in ewi'ƚ ju'uniji' in jiteƚuj pa' ewi'ƚƚe in pan.\x * \xo 10:17 \xt Jn 11:52; Ef 4:4\x* 
\v 18 Jeƚ qeku'ni'ƚek ka' ƚunyejei ne' Israel: pekhewe' tuj pe' inqa'metetsik'i testi'yij pa' Intata, pekhewe'en in tuj, ¿me nite' ewi'ƚ i'ni'ƚiji' pa' Intata? Ehe, ewi'ƚ i'ni'ƚiji'.\x * \xo 10:18 \xt Gn 8:20; Lv 1:5; Nm 3:26; Dt 12:27; 1S 2:28; 1Cr 6:49; Sal 26:6; Ez 8:15; He 7:13\x* 
\v 19 ¿Pa'n ikji'ha aka' hit'ij? ¿Me ikji' qu' nana'li'm ƚiƚa'xe' pe' witeqsi'nq'alits? ¿Ye' me ikji' iye pe' witqats testi'yij pekhewe' witeqsi'nq'alits qu' nana'l pa'qu' ne'weju'ƚij?  
\v 20 Nite'. Nite' ikji' aka'an. Aka' ikji' yijat'ij pekhewe' tisji'ij pe' witeqsi'nq'alits, inwo'metetsƚe pe' tisji'jij qa nite' pa' Intata qu' netisij. Qa nite' hisu'un qu' ejuwaikali'iƚij pe' inwo'metets.  
\v 21 Nite' ƚeke' qu' iya'aƚji' pa' t'ejuyets pa' Yatsat'ax'inij qa' iya'aƚji' iye pa' t'ejuyets pe' inwo'metets. Nite' ƚeke' iye qu' etuji'ƚ pa' t'ejuyets pa' Yatsat'ax'inij qa' etuji'ƚ iye pe' t'ejuyets pe' inwo'metets.  
\v 22 ¿Ye' me jiwo'oi qu' jintawakaninkii pa' Yatsat'ax'inij? ¿Me les jit'anipji' qu' jet'unitse' pakha'an?\x * \xo 10:22 \xt Ec 6:10\x* 
\s1 Ijamti'ijets yijat'ij pakha' mexe yumti pekhewep. 
\p  
\v 23 Week ƚeke' pa'qu' jintaqsiijkii qu' jintesu'un, qa nite'ƚe week qu' ƚe'sitse'. Week ƚeke' pa'qu' jintaqsiijkii, qa nite'ƚe week qu' ƚeke'ye' qu' jiniihinijpha'm in jitajayan pa' Intata.  
\v 24 Hasu'uj pa'qu' ewi'ƚe'ƚe qu' natjamti ƚetets. Nijamti'ets yijat'ij pekhewep.\x * \xo 10:24 \xt Mr 10:45; Fil 2:4\x* 
\v 25 Ƚuji'ƚ week pekhewe' te'ninei pe' ƚ'esenitjii, qa hasu'uj anfaakani'ƚij me talanheti'yifi pakha'aj pe' witeqsi'nq'alits hats'inha qa' nite' atawe'je'etskii qa' nikesimen pa' atawe'j.  
\v 26 Qe ka' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei yit'ij pa'aj: \qt —Pa' Yatsat'ax'inij yatsat'axij ha'ne week sehe' epji' qa week pe' i'nipji' hane'en.—\qt*\rq (Sal 24:1)\rq*\x * \xo 10:26 \xt Mr 13:19\x* 
\v 27 Qu' nana'l pa'qu' ewi'ƚe' nite' tek'enets ha' Jesús qu' nisu'un qu' eki'ƚi'ju' pe'qu' ƚetsi'ye', qa akha' qa ƚisu'un qu' ijayanii pe'qu' ƚetsi'ye', week ƚuj pe'qu' neƚisij qa hasu'ujƚe anfaakanij pa'n ta'ƚiji' pe' ƚaqats, hats'inha qa' nite' atawe'je'etskii qa' nikesimen pa' atawe'j.  
\v 28 Qa qu' nana'l pa'qu' nit'ij ewets: —Aka'an ƚ'ese'n hats yojo'oj in testi'yij ne' witeqsi'nq'alits,— ma' qa hasu'uj ƚuj, hats'inha qa'nte' nitawjemetene' pa' yit'ij ewets aka'an, hats'inha iye qa' nite' atawe'je'etskii qa' nikesimen pa' atawe'j, \qt qe pa' Yatsat'ax'inij yatsat'axij ha'ne week sehe' epji' qa week pe' i'nipji' hane'en.\qt*\rq (Sal 24:1)\rq*\x * \xo 10:28 \xt Lc 10:8\x* 
\v 29 Nite' k'iyet'ej in ikesimen pa' atawe'j qe pa' nite' ikesimen yijat'ij pa' ƚatawe'j hikpa' k'iyetij. Qe ¿inhats'ek qu' netitijitiyijets qu' uƚ'axe' pa' yijunye'j qu' nata'ƚets pakha' nite' ikesimen pa' ƚatawe'j?\x * \xo 10:29 \xt Lc 6:37\x* 
\v 30 Qu' nek'iyinipji' qa' hit'ij ƚe'wisij pa' Intata pa' tseƚisij qu' hetuj, qa ¿inhats'ek qu' nenit'ij yiwets qu' yuƚ'axe' qu' nata'ƚets pakha' hetuj in hit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata?\x * \xo 10:30 \xt Mr 8:6; Ro 1:8\x* 
\v 31 Ekheweli'ƚ week pa'qu' etuji'ƚ, pa'qu' iya'aƚji' qa pa'qu' aqsiiƚijkii iye, ƚe'wis qu' aqsiiƚijkii qu' net'ejuyets in ƚiwqinheti'ƚ pa' Intata.\x * \xo 10:31 \xt Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18\x* 
\v 32 Hasu'uj aqsiimijkii pa'qu' nenwu'mju' pe'ye' ne' judiol, i'nƚi'i ne' nite' judiol, qa i'nƚi'i ne' inejefetsipji' pa' Intata,\x * \xo 10:32 \xt Hch 24:16; Fil 1:10\x* 
\v 33 in yijunye'jek yakha' in ewi'ƚƚe in howo'ojii week na'aj haqsiijkii qu' ni'sinhetij ene' week. Qa nite' howo'oi pa'qu' yakha' ye'ƚe qu' hisu'unijupi', qe pe'qu' olotse' yijat'ij pa'qu' ni'sinhetij hats'inha qu' iƚiye'jeek.\x * \xo 10:33 \xt Mr 10:45\x* 
\c 11  
\p  
\v 1 Ojonketiƚik'i aka' yijunye'j qe ke'ek yakha' in hojonketik'i ka' ƚunye'j ha' Cristo.\x * \xo 11:1 \xt Fil 2:5; 1P 2:21\x* 
\s1 Efuts ne'ej witlijtsitjiiyifi. 
\p  
\v 2 Hewetfeli'ƚij e'm in qi in ƚe'wis in ƚaqsiiƚijkii in nite' ƚili'iƚij in ƚijamti'iƚyiikii qa nite' ƚanqami'ƚij iye in ƚaqsiiƚijkii kekhewe' hats k'ijatsheniƚij.\x * \xo 11:2 \xt Mr 7:3; Jud 3\x* 
\v 3 Qa hisu'un qu' enikfe'li'ƚetsha ha' Cristo in hikha' ƚejiƚa' week na'aj jukhew qu' netk'enets, qa na'aj jukhew qa hik na'aj ƚejiƚa'ek ne'ej ƚewhe'ye', qa pa' Intata qa hikpa' ƚejiƚa'ek ha' Cristo.\x * \xo 11:3 \xt Ef 1:22; 4:15; 5:23; Col 1:18; 2:10,19; Gn 3:16; 1Co 3:23\x* 
\v 4 Qa hik ta'ƚijupi' pa'qu' jukhewe' qu' nit'onijju' pe'ye' ƚeiƚa' qu' nasinji' qu' niyin qa i'nƚi'i qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei, pakha'an nite' yiwqinhet hakha' ƚejiƚatax.\x * \xo 11:4 \xt 1P 3:16\x* 
\v 5 Qa pekhe'ƚe efu qu' nite' nit'oneju' pa'qu' ƚeiƚa'ye' qu' nasinji' qu' niyin qa i'nƚi'i qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei, pekhe'en qa nite' yiwqinhetek pa' ƚejiƚatax, ma' qa hik ƚunye'j qu' laaxaye' pa' ƚeiƚa'.\x * \xo 11:5 \xt Dt 21:11-12\x* 
\v 6 Qa qu'nte' nisu'une' qu' nit'onjo' ƚeiƚa' ne'ntusij. Qa qu' newepinƚi'ij qu' nitusijji' pe'qu' ƚ'ewkujitse' i'nƚi'i qu' laaxaye' qa' nit'onjo' pa'qu' ƚeiƚa'ye'.  
\v 7 Qa pa'qu' jukhewe' hasu'uj nit'onjo' pa'qu' ƚeiƚa'ye' qe ƚakha' hik ƚunye'j pa' ƚunye'j pa' Intata qa ƚakha' iye in qiji' qa wetjeyumtshenijupi' pa' Intata in qiji', qa efuƚe in qiji' qa wetjeyumtshenijupi' ek pa' jukhew in qiji'.\x * \xo 11:7 \xt Gn 1:27; Mr 10:37; Lc 9:32; Jn 17:24; 2Co 3:18; 2P 3:18\x* 
\v 8 Qe pa' jukhew nite' ta'ƚets pa'aj pe'qu' efuye', qe pe' efu yijat'ij in ta'ƚets pa'aj pa' jukhew.\x * \xo 11:8 \xt Gn 2:21-23; 1Ti 2:13\x* 
\v 9 Qa nite' iye ta'ƚets pe'qu' efuye' in wanaqsiijkii pa'aj pa' jukhew, qe pa' jukhew yijat'ij hikpa' ta'ƚets in wanaqsiijkii pa'aj pe' efu.  
\v 10 Qa in ta'ƚijupi' aka'an qa ta'ƚijupi' iye pe' angelits pe'qu' efuye' ni'ntaafinju' ƚeiƚa' qa' jutsiqaxe' in ƚakha' yiwqinhetji'ha pa' tenek'enhe'yipji'.  
\v 11 Qa inekhewelƚe in jitajayan ha' Yatsat'ax'inij, pe'qu' efuye' nite' les t'anipji' qu' qiye'ji' pa'qu' jukhewe', qa hik ƚunye'j iye pa'qu' jukhewe' nite' les t'anipji' qu' qiye'ji' pe'qu' efuye'.  
\v 12 Qe hik ƚunye'j pe' efu in ta'ƚets pa'aj pa' jukhew, qa na'aj jukhew in nekfik'i qa ta'ƚetsek ne'ej efu, qa week ekewe'en ta'ƚets pa' Intata.\x * \xo 11:12 \xt Sal 104:24; Ap 3:14\x* 
\v 13 ¿Pa'n ƚumti'iƚ qu' ƚunye'je' aka'an? ¿Me ƚe'wisijupi' pe'qu' efuye' qu' nasinji' qu' niyin qa'nte' nit'oneju' pa'qu' ƚeiƚa'ye'? Nite' ƚe'wisijupi' aka'an.\x * \xo 11:13 \xt Jn 5:22-30\x* 
\v 14 ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚets na'aj jukhew ne'ej ƚ'ewkujits in yijetinju' qa yeqwepin?\x * \xo 11:14 \xt Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11; 2Co 6:8\x* 
\v 15 Qa nikheƚi'ij efu in yijetinju' ne'ej ƚ'ewkujits qa qi'imji', qe ƚakha' testi'yij in ijetits ne'ej ƚ'ewkujits qe qa' netit'oyijju' ƚeiƚa'.\x * \xo 11:15 \xt Fil 3:19\x* 
\v 16 Qu' nana'l pa'qu' numti qu' hijanik'i aka' ƚunye'jkii nenikfelitets in ham iye pakhape' iye qu' injunyejeye', hik aka' week ƚunyejei nekhewep witlijtsitjiyitsii. 
\s1 Nite' hik ƚunyejei qu' netekji' pa' ƚekujii pa'aj ha' Yatsat'ax'inij. 
\p  
\v 17 Hane'ej ekewe' qu' hit'iƚij ewets nite' ƚeke' qu' k'ewqinhetiƚijji' qe in ƚonot'axji'ij taxi'ƚij wetju'ƚ pa' Intata qa nite' ƚe'wis pa'qu' aqsi'jjiiƚijkii qe ƚaqsi'jjiiƚijkii pa' uƚ'ax.  
\v 18 Aka' yojo qu' hit'iƚij ewets aka'an: yakha' k'impi'ye'ej in ƚonot'axjiiƚij wetju'ƚ pa' Intata qa te' nite' anyejeijiiƚij wetju'ƚ ƚetqetheni'ƚ wetju'ƚkii, ƚammi'sƚe in humti qu' yijaayi'ija aka' ƚunye'jkii.  
\v 19 Qe les ƚe'wis qu' hik aka' ƚunye'je'kii, hats'inha qu' netwenhetii pekhewe' qu' nasinik'i pakha' yisu'un pa' Intata.\x * \xo 11:19 \xt 2P 2:1\x* 
\v 20 Qa hik ta'ƚijupi' qa ƚ'ekjiiƚju' qa ƚonot'axjiiƚ wetju'ƚ, hats nite' hik ƚunye'j qu' eki'ƚji' pa' ƚekujii pa'aj ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 11:20 \xt Mt 26:26-29; Mr 14:22-25; Lc 22:14-20; 1Co 10:14-22\x* 
\v 21 Qe week ewiƚei yisu'un qu' aje'eƚ netek qa' nite' nonotkiyekii. Qa hik ta'ƚijupi' in uja'x pe' iyipkunju' qa pekhewepƚe qa yek'uwetju'.  
\v 22 ¿Me ham etsili'iƚ qu' eki'ƚi'ju' qa qu' iya'aƚiju' iye? ¿Ye' me ƚuteni'ƚ pekhewe' yijayan pa' Intata, qa qu' iwepinheti'ƚ wetju'ƚ iye pekhewe' ham yiwq'axine'? ¿Pa'n qu' hit'iƚij ei? ¿Me k'ewqinhetiƚijji'? Nite', aka'an nite' ƚeke' qu' k'ewqinhetiƚijji'. 
\s1 Na'aj Santa Cena. 
\p  
\v 23 Qe kekhewe' tseƚisij ha' Yatsat'ax'inij qa hik kekhewee'ija iye in k'ijatsheniƚij: pa' naja'xji' in te'ninei ha' Yatsat'ax'inij Jesús, t'eku'mi' pa' pan,\x * \xo 11:23 \xt Jud 3\x* 
\v 24 ma' qa in hats yit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata, qa napk'asitju' qa yit'ij: —Ƚuji'ƚ, hane'en hik ha'ne yese'n hane'en wetƚisƚetij qe ta'ƚi'ƚ ewets. Aqsi'ji'ƚijkii aka'an qa' anjamti'iƚyik'i.—\x * \xo 11:24 \xt Lc 22:19\x* 
\v 25 Qa hik ƚunye'j iye in hats yili'ijju' in tekju' qa t'eku'mi' pa' tok'o qa yit'ij: —Ha'ne i'nji' ha'ne tok'o hik enewe' yathits, qa hik ha'ne pa' ink'ayik wenit'ij. Aqsi'ji'ƚijkii aka'an qa' anjamti'iƚyik'i qa yamji'jets qu' iya'jiiƚji'.—\x * \xo 11:25 \xt Lc 22:20; Jn 6:54\x* 
\v 26 Qe week qa yamji'jets qu' etuji'ƚ pa' pan qa ƚ'iya'aƚji' iye pa' i'nji' pa' tok'o, ekheweli'ƚ ƚenfeli'ƚ in wa'm pa'aj ha' Yatsat'ax'inij, qa' amƚi'iƚijii qu' netpiltaxju' iye.\x * \xo 11:26 \xt Fil 2:8; 3:10; Mr 8:38\x* 
\v 27 Pa'qu' jukhewe' i'nƚi'i qu' efuye' qu' netuj pa' pan qa' niya'ji' iye pa' i'nji' pa' tok'o t'ejuyets ha' Yatsat'ax'inij qu' nite' ƚe'wisiiha pa' ƚatawe'j ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa hats wetwuƚ'enhetƚe'ets pa' ƚ'ese'n qa pe' ƚ'athits ha' Yatsat'ax'inij.  
\v 28 Qa hik ta'ƚijupi' pe'qu' nenkuyu'uj pa' pan qa' niya'ji' iye pa' i'nji' pa' tok'o, yojo qu' natjamtii eku'nijupkiiha me ikesimen me i'nƚi'i qu' nite' nikesimene' pa' ƚatawe'j.  
\v 29 Qe pa'qu' netuj pa' pan qa' niya'ji' iye pa' i'nji' pa' tok'o qa nite'ƚe yumti in hats tuj pa' ƚ'ese'n qa iya'ji' iye pe' ƚ'athits ha' Yatsat'ax'inij, pakha'an hats ƚantanithenkeye'jƚe pa' tuj qa pa' iya'ji' iye.\x * \xo 11:29 \xt Mr 12:40; 1Jn 5:16\x* 
\v 30 Qa hik ta'ƚijupi' ekheweli'ƚ in olots pe' nite' t'units qa pe' wanqaats'eju' iye, qa na'l iye pe' uja'x naxju'.\x * \xo 11:30 \xt Jn 11:11; Hch 7:60; 1Ts 4:13-15\x* 
\v 31 Qa qu' jintajamti eku'nijupkiiha me ikesimen me i'nƚi'i qu' nite' nikesimene' pa' intawe'j, ma' qekhante' jintatanithenheti'ye'tax.  
\v 32 Qa in jitatanithenhetiiƚe, ha' Yatsat'ax'inij hikha' jiyitanithen qa je'qfe'metets qe nite' yisu'un qu' jina'nji'teje'm pekhewe' tejeyu'mtshenhetii hatse' qa' namii pa' qi ƚawak pa' Intata.\x * \xo 11:32 \xt Jn 5:22-30; Mt 12:41\x* 
\v 33 Qa hik ta'ƚijupi' yejefets, qa ƚonot'axjiiƚij wetju'ƚ qu' eki'ƚju' qa' o'notkijiiƚijets pekhewep.  
\v 34 Qu' nana'l pa'qu' niyipkun netek eku'nii pe'qu' etsi'ye', hats'inha qa' ham nitanitheni'ij pa' Intata qu' nata'ƚets pa'qu' ƚeq'inye'je' in i'nji'teje'm pe' not'ax wetju'ƚ. Qa kekhewepƚe ƚatsfaakani'ƚij qa' hatse'ƚu'ye' qu' natsamtaxi'ƚ ei.\x * \xo 11:34 \xt 1Co 4:19\x* 
\c 12  
\s1 Pa' ewi'ƚ jiyitijinenij pa' Espíritu Santo. 
\p  
\v 1 Yejefets, nite' hisu'un qu'nte' enikfe'li'iƚets in t'ejuyets pa' Espíritu Santo pe' jiyeƚisij qa ji'yiya'yij.  
\v 2 Ekheweli'ƚ ƚenikfee'liƚetsha in mexente' ƚ'ek'eni'ƚets pa' Intata, qa pakha'ƚe qu' ƚunye'je' in qi in ƚ'aqanhetiyiƚijkii in ƚijayani'ƚ pekhewe' witeqsi'nq'alits nite' iyet.\x * \xo 12:2 \xt Hch 8:32; 1Co 8:4; 14:10; 2P 2:16\x* 
\v 3 Hik ta'ƚijupi' in hisu'un qu' enikfe'li'ƚetsha in ham pa'qu' nit'ij qu' nata'ƚets pa' Intata ƚeqe Espíritu: —Uƚ'ax pa' Jesús.— Qa ham iye pa'qu' nit'ij: —Pa' Jesús hikpa' Yatsat'axyij,— qu'nte' nata'ƚe'ets pa' Espíritu Santo. 
\s1 Pe' jiyeƚisijju' pa' Espíritu Santo. 
\p  
\v 4 Olots pekhel ƚunyejeikii pe' jitestiyijju' qa ji'yiya'yij qa ewi'ƚƚe pa' ta'ƚets Espíritu.\x * \xo 12:4 \xt Ro 12:6; 1Co 14:1; Ef 4:8; He 2:4; 1P 4:10\x* 
\v 5 Olots pekhel ƚunyejeikii qu' ji'nt'ithayiki qa ewi'ƚƚe ha' jit'ithayi'yi'm Yatsat'ax'inij.  
\v 6 Olots pekhel ƚunyejeikii ne'ej jite'wen ƚe'sits yaqsiijkii pa'qu' jukhewe' qa ewi'ƚƚe pa' Intata in ta'ƚets, hikpa' ewi'ƚƚe in week yaqsiijkii.  
\v 7 Qa weekƚe ewiƚei testi'yij qu' nethinkii in i'nji' pa' Espíritu Santo, ma' qa weteni'fenij wetju'ƚkii,\x * \xo 12:7 \xt Stg 4:5\x* 
\v 8 qe na'l pa'qu' netisij pa' Espíritu Santo qu' qi qu' nenikfe'lets pa'qu' nit'ij qa yasiinik'iha iye, qa pakhap qa tisijek pa' Espíritu Santo qu' qi qu' nenikfe'lets ke' Intata ƚe'lijei qa nifeli'm pekhewep.\x * \xo 12:8 \xt Ro 12:7-8; Ef 4:11; 1P 4:11; 1Co 2:6-7\x* 
\v 9 Qa pakhap qa tisijek pa' Espíritu Santo in les qi in nite' yeqeku' pa' Intata, qa pakhap qa tisijek pa' Espíritu Santo qu' nit'unhet pa'qu' nanqaats'etax.\x * \xo 12:9 \xt Lc 13:32; Hch 4:22,30; 10:38\x* 
\v 10 Qa pakhap qa yaqsiijkiyek pa'qu' ham ƚunye'ji'iju'ƚ, qa pakhap qa i'nijji' ek pa'qu' nenqitijineyu'uj inwets pa' Intata, qa pakhap qa nikfe'letsek pa'qu' ni'wen i'nƚi'i pa'qu' nepiye'ek'i me ta'ƚets pa' Espíritu Santo me i'nƚi'i qu' nata'ƚets pakhape' iye espirituye', qa pakhap qa ƚ'ajƚi'ij in tujtseikal pe' ƚe'lijei, qa pakhap qa niqatek pa' ikji'.\x * \xo 12:10 \xt Hch 19:11; 1Co 13:2; 1Jn 4:1-3\x* 
\v 11 Week ekewe'en hik pakha'ƚe ta'ƚets iye pa' ewi'ƚƚe in Espíritu, hikpa' netisijju' week ewiƚei pa'qu' nisu'un Ƚakha'.  
\v 12 Jeƚ qeku'ni'ƚek na'aj ewi'ƚ wit'ese'n, olots ne'ej ƚewekwekits, qa enewe' ƚewekwekits in olotstax qa ewi'ƚƚe pa' wit'ese'n in weekƚi'ij, qa hik aka' ƚunye'j ha' Cristo.\x * \xo 12:12 \xt Jn 11:52; Ef 4:4\x* 
\v 13 Week inekhewel, judío i'nƚi'i qu' nite' judioye', witƚinek i'nƚi'i qu' nite' witƚinek'e, week inekhewel jiwempulijijju' pa' ewi'ƚƚe in Espíritu qe qa' jina'nji'teje'm pe' ƚewekwekits pa' wit'ese'n. Qa week hik ƚunye'j qu' niya'ji' pa' ewi'ƚƚe in Espíritu.\x * \xo 12:13 \xt Ga 3:28; Ef 2:13-18; Col 3:11\x* 
\v 14 Qe na'aj wit'ese'n nite' ewi'ƚƚe, qe olots yijat'ij ƚewekwekits.  
\v 15 Pa'qu' witf'iye' qu' nit'ij, —Yakha' nite' ye'witkoi qa hik ta'ƚijupi' in nite' ha'nji'teje'm na' wit'ese'n.— ¿Me nite' i'nji'teje'm pa' wit'ese'n pakha'an? ¡I'nji'teje'm!  
\v 16 Pe'qu' witikfi'ye' qu' nit'ij: —Yakha' nite' ye'witto' qa hik ta'ƚijupi' in nite' ha'nji'teje'm na' wit'ese'n.— ¿Me nite' i'nji'teje'm pa' wit'ese'n pekhe'en? ¡I'nji'teje'm!  
\v 17 Qu' week witto'yi'ij pa' wit'ese'n, ¿pa'n ƚeqfenye'j ƚewek qu' nepi'ye'kii? Qa qu' weeke' pa' wit'ese'n qu' witikfiyi'ij, ¿pa'n ƚeqfenye'j ƚewek qu' ninji'wen pe'ye'?  
\v 18 Qa pakha'ƚe Intata qa yeni' pa'qu' nisu'un qu' neni' pe' ƚewekwekits pa' wit'ese'n.\x * \xo 12:18 \xt Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17\x* 
\v 19 Qa qu' weeki'ij pa'qu' ewi'ƚe' pe' witwekwekits, qa ¿pa'n ƚunye'j qu' wit'ese'ni'ij?  
\v 20 Qa hik ta'ƚijupi' in olotstax yemjee pe' ƚewekwekits, qa ewi'ƚƚe pa' wit'ese'n.  
\v 21 Pe'qu' witto'ye' nite' ƚeke' qu' nit'ijets pa' witkoi: —Akha' a'hame'yijup, nite' hite'j ei.— Qa hik ƚunye'j iye pa'qu' witji'ƚaye' nite' ƚeke' qu' nit'ijets pe'qu' witf'iyeye': —A'hamitsi'iƚ yijup, nite' hite'ji'ƚ ei.—  
\v 22 Qe aka' ƚunye'j yijat'ij aka'an, pekhewe' jitumti qu'nte' net'unitse' hik pekhewe' les in nite' jitesu'un qu' hamitse' injup.  
\v 23 Qa pekhewe' les jiwepinij ƚewekwekits ha'ne i'nese'n, qa hik pekhewe' qa les in jitejeeƚetsha, qa hik ta'ƚijupi' in nite' ƚeke' qu'nte' jinti'ntaafine'ju', qe jiwepinij qu' ne'twenhetii.\x * \xo 12:23 \xt Mr 6:4; 1P 2:7\x* 
\v 24 Qa pekhewepƚe qa nite' hamik'ui qu' netit'oijo'. Hik aka' ƚunye'j pa' Intata in yaqsiijkii ha'ne i'nese'n qu' les jintiwqinhetji' pekhewe' nite' t'units,  
\v 25 hats'inha qa' nite' neqet'etse' wetju'ƚkii, qa' nenkewet wetju'ƚkii yijat'ij enewe' ƚewekwekits ene' i'nesenits.\x * \xo 12:25 \xt 1Co 1:10\x* 
\v 26 Qa hik ta'ƚijupi' qu' ewi'ƚe' pa'qu' nanqaats'e enewe' ƚewekwekits ene' i'nesenits qa weekƚi'ij in wanqaats'eju', qa qu' ewi'ƚe' pa'qu' ƚe'wisi'imkii qa weekƚi'ij iye in ƚe'sitsi'mkii.  
\v 27 Ma' hayits, week ekheweli'ƚ ƚ'ese'n ha' Cristo, qa week ewiƚei ekheweli'ƚ pe' ƚewekwekits pa' ƚ'ese'n ha' Cristo.\x * \xo 12:27 \xt Ef 1:23; Col 1:18\x* 
\v 28 Pekhewe' yijayan pa' Intata, pa' Intata yeni' qu' les netweipha'm pe' apóstoles qa pe' te'weyiju'ƚ qa profetas,\f + \fr 12:28 \ft Profeta ikji': ewi'ƚ jukhew nifel pe' yit'ijets pa' Intata.\f* qa pe' yojo'opji' ek pe' profetas qa maestros. Pekhewe' yojo'opji' ek pe' maestros, pe' yaqsiijkii pa'qu' ham ƚunye'ji'iju'ƚ. Qa pe' yojo'opji' ek, pe' yiƚin pa'qu' nanqaats'e. Qa pe' yojo'opji' ek, pekhewe' yi'fen pekhewep. Qa pe' yojo'opji' ek, pe' yithayiki pe' wekwek t'ejuyets pe' yijayan pa' Intata. Qa pe' yojo'opji' ek, pe' ƚ'ajƚi'ij in tujtseikal pe' ƚe'lijei.\x * \xo 12:28 \xt Mt 16:18; 1Co 12:9; 14:4; Ap 1:4; Ef 4:11; Stg 3:1; Mr 13:22\x* 
\v 29 ¿Me week qu' a'postolitsi'iƚ? ¿Me week qu' oprofetali'iƚ? ¿Me week qu' a'maestroli'iƚipji'? ¿Me week qu' aqsiiƚijkii pe'qu' ham ƚunye'jeyi'iju'ƚ?  
\v 30 ¿Me week ƚ'estiyi'ƚij qu' aje'eƚ it'unheti'ƚ pa'qu' nanqaats'e? ¿Me week qu' ƚ'aje'ƚeji'ij qu' tujtseikale' pe'qu' e'lijeyi'iƚ? ¿Me week qu' eniqatji'ji'ƚ pe' tujtseikal?\x * \xo 12:30 \xt Lc 24:27\x* 
\v 31 Qa lesƚe ƚe'wis qu' mowo'oƚii qu' neƚisi'ƚij pa' Intata pekhewe' les yi'fen pekhewepe'. Ma' hayits, hane'ej qa k'efeeliƚi'mha pakha' ƚe'wis yijat'ij in wit'ikheyi'j.\x * \xo 12:31 \xt Nm 25:13; Stg 4:2\x* 
\c 13  
\s1 Pakha' witeqsu'unka'x nite' ƚeke' qu' nili'ij. 
\p  
\v 1 Qu' yakha'ye' qu' ƚ'aje'ƚi'ij in tujtseikal pe'qu' yi'lijeye', ƚe'lijei pe'qu' jukhewiika'le' i'nƚi'i qu' angelitse', qa hamƚe yeqsu'unka'xe', hik yijunye'j na'aj nijket in talanheti'yijetskii pe'ye' qa t'ai, i'nƚi'i ne'ej k'oiji' fiƚii qe talanheti'yij wetju'ƚkii.\x * \xo 13:1 \xt Jn 13:35; 1Jn 4:7-12; Mt 10:9\x* 
\v 2 Qu' heyesti'yij qu' henfel pekhewe' qu' nana'l hatse', qa qu' netsikfe'lets iye pekhewe' ewi'ƚƚi'ijkii pa' Intata in nikfe'lets, qa qu' week netsikfe'lets iye pekhewe' wekwek qa qu' ƚeke'ye' qu' haqsiijkii qu' net'ijaiyik'ui pe'qu' utek'e' pa'qu' na'ni' qe ta'ƚets pa'nte' yeqekuye'j, qa hamƚe ye'm pa' witeqsu'unka'x, ma' yakha' qa ham ye'weju'ƚi'ij.\x * \xo 13:2 \xt 1Co 14:1,3-6,22-39; Ef 4:11; 1Ts 5:20; Mt 17:20\x* 
\v 3 Qu' he'yihinijkii pe'qu' yiwekwekitse' qe qa' hetisij ƚaqe' pekhewe' if'iljetsits, qa qu' nite' nats'aye' yiwek qu' nek'inqiƚinenijju' ha'ne yese'n, qa hamƚe ye'm pa' witeqsu'unka'x, ma' qa' ham pa'qu' natsaxij.  
\v 4 Pa' witeqsu'unka'x ƚunye'j nite' eq'itaqsuna'x, eq'iltinhetsax. Pa' witeqsu'unka'x nite' eqemtshenetsaxijkii pe'ye'. Pa' witeqsu'unka'x nite' yit'ij ƚetets qu' qiye'ji', nite' yumti qu' les nat'anipji' pekhewep.\x * \xo 13:4 \xt 1Ts 5:14; Nm 25:13; Ga 4:17; 1Co 4:6\x* 
\v 5 Nite' hik ƚunye'j na'aj nite' teqeneƚuikii qa yaqsi'jƚi'ijkii pa'qu' nisu'un, nite' naqameyu'uj pe'ye', nite' aje'eƚ nayu'kii, nite' yijamti'ik'i pe'qu' uƚ'etsi'ik'i ƚenelijei i'nƚi'i pe'qu' ƚenifenyejeyetaxkii.\x * \xo 13:5 \xt Mr 10:45; Fil 2:4; Hch 17:16\x* 
\v 6 Pa' witeqsu'unka'x nite' ƚe'wisi'mkii in na'l pa'qu' ƚunye'je'kii nite' yatsathen, pakha' yijat'ij yijaa'ija in ƚunye'jkii qa yi'sinheti'mkii.\x * \xo 13:6 \xt Sal 119:142; Jn 8:14; 14:6\x* 
\v 7 Weekƚe t'eku'miju'ƚ pe' a'tits, nite' eqekuftsax, nite' yili'ij pa' ƚoq'otkineye'jik'ui pe' hats yiwjutsiqen pa' Intata, week went'unhetƚi'iju'ƚ pe' wekwek.\x * \xo 13:7 \xt Stg 1:12\x* 
\v 8 Pakha' witeqsu'unka'x nite' ƚeke' qu' nili'ij, qa pekhewe'ƚe nifel pa'qu' ƚunye'je'kii hatse' qa yili'ij hatse', qa pekhewe' iye ƚ'ajƚi'ij in tujtseikal pe'qu' ƚe'lijeye' yili'ij iye hatse', qa pa' witikfeliya'xets pe' wekwek yili'ij iye hatse',\x * \xo 13:8 \xt Mt 7:25,27; Lc 6:49; 11:17; 13:4; 16:17; Hch 15:16; He 11:30; Ap 11:13; 16:19\x* 
\v 9 qe ƚammi'sƚe pa' na'l ine'm witikfeliya'xets, qa ƚammi'sƚe iye pa' jitefel qu' ƚunye'je'kii hatse',  
\v 10 qa qu' namtaxets qu' jinenikfee'letsha ma' qa pa' ƚammi'sƚe in jinikfe'ltaxets qa' hame'.  
\v 11 In mexe yo'me'ƚa's k'iyet in ƚ'anye'jek na'aj omeƚa's, pa' hoksi'wen in ƚunye'jek na'aj omeƚa's, yaqjamtikineye'jkii in ƚunye'jek na'aj omeƚa's, ma' qa in hats ya'jit qa hili'ij ƚunye'j na'aj omeƚa's.  
\v 12 Qe hane'ej in jite'wentax pe' wekwek hik ƚunye'j ne'ej witeqjeƚinetjii qe hats nite' na'liiju'ha. Qa qu' namtaxets pa' ƚahats'ij qa' jinte'wenija pa' ƚunyejeeyija. Hane'ej ƚammi'sƚe pa' tsikfe'lets, qa yamets hatse' qu' week netsikfe'letsha in ƚunye'jek ƚakha' in week nikfe'l yiwets.\x * \xo 13:12 \xt 1Jn 3:2; 4:8; Pr 2:6; Jn 17:3; 1Co 8:3; Ga 4:9\x* 
\v 13 Hane'ej nite' yili'ij in na'l enewe' wetshetk'ewi'ƚ, enewe'en: pa' nite' inqekuyejeyij pa' Intata, pa' inq'otkineye'jik'ui qu' week jinenikfe'ltaxetsha hatse' qa pa' witeqsu'unka'x. Qa pakha' les t'anipji' ekewe'en pakha' witeqsu'unka'x.\x * \xo 13:13 \xt 1Ts 1:3\x* 
\c 14  
\s1 In tujtseikal ne'ej ƚe'lijei. 
\p  
\v 1 Mowo'oƚiiha qu' qi qu' ineqsu'uni'ƚ, qa lesƚe ƚe'wis qu' isu'uni'ƚha iye pa'qu' neƚisi'ƚij pa' Espíritu Santo. Les in hisu'untax qu' isu'uni'ƚ qu' neƚisi'ƚij qu' enfeli'ƚ ke' Intata ƚe'lijei.  
\v 2 Qe pa'qu' ƚ'aje'ƚi'ij in tujtseikal pe'qu' ƚe'lijeye' iyeti'ƚ pa' Intata qa nite' iyeti'ƚ ene' jukhew, qe ham yepiye'ye' pe'qu' nit'ij. Pe' yit'ij ham nikfe'le'ets qe ta'ƚets pa' Espíritu Santo.\x * \xo 14:2 \xt 1Co 12:10\x* 
\v 3 Qa pakha'ƚe qu' niyetij ke' wi'tlijei qa iyetik'ui yijat'ij pe'qu' jukhewe', ma' qa yikfelitets qa niihinpha'm pe' ƚaqjamtikineyejeikii, qa yakakƚin qa yi'fen iye pe' ƚatawjets.  
\v 4 Pa'qu' ƚ'aje'ƚi'ij in tujtseikaltax pe'qu' ƚe'lijeye' ƚakha'ƚe in weniihinƚepha'm, qa pakha'ƚe qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei qa niihinpha'm pe' yijayan pa' Intata.  
\v 5 Yakha' hisu'untaxija qu' e'weeki'iƚ qu' ƚ'aje'ƚi'ij qu' tujtseikale' pe'qu' e'lijeyi'iƚ, qa lesƚe in ƚe'wiisija qu' enfeli'ƚ ke' Intata ƚe'lijei. Qe pa'qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei les t'anipji' pa'qu' ƚ'aje'ƚi'ij in tujtseikaltax pe'qu' ƚe'lijeye'. Ye'ehe, in na'l yijat'ij na'aj niqat pe'qu' nit'ij hats'inha qu' week nenikfe'lik'iha pekhewe' hats yijayaanija ha' Jesús qa' les net'unitsij pe' ƚatawjets.  
\v 6 Qa hik ta'ƚijupi' yejefets, jitejeyumtshen qeku'nijupi' ek aka'an. Qu' ƚ'aje'ƚi'ij qu' hit'ij pe'qu' ham\x * \xo 14:6 \xt 1P 4:13\x* nenikfe'le'ets wi'tlijei, ¿ƚekpa' qu' ne'weju'ƚij? Qa qu' henfelƚe pakha' qu' i'nk'aƚe epi'ye'eƚik'i, i'nƚi'i qu' henfel pakha' qu' mente' enikfe'li'iƚets, i'nƚi'i pa'qu' nana'l hatse', i'nƚi'i pa'qu' k'ijatsheniƚij ke' Intata ƚe'lijei, qa weju'ƚij yijat'ij.  
\v 7 Qa hik ƚunyejei iye ne'ej fiƚii in nite' ƚunyejeyiju'ƚ ene' na'l pe' ƚiƚii, axe'm ne'ej foj flauta i'nƚi'i na'aj fiƚik arpa qu' nite' neqet'axi'ik'i pa'qu' ƚ'anye'je' ¿pa'n ƚunye'j qu' jinenikfe'lik'i pa'qu' nijitaxik'i?\x * \xo 14:7 \xt Ap 5:8; 14:2; 15:2\x* 
\v 8 Qa pe'qu' nawatlan qu' nite' neqet'axi'ik'i pe'qu' ƚofoje', ¿ƚekpa' qu' nanaqsi'j qu' natjanithenijup qu' nawatlan?\x * \xo 14:8 \xt Nm 10:9; Is 58:1; Jer 4:19; Ez 33:3-6; Jl 2:1\x* 
\v 9 Qa hik ejunyejeyi'ƚ in nite' yeqet'etsik'i pe' ƚittaxiƚij in ƚ'iyeti'ƚ, ¿qa ƚekpa' qu' nenikfe'lik'i pa'qu' enqitijineyutaxi'ƚij? Ma' qa hik ƚunye'j na'aj iyeetƚe na'aj i'ni'.  
\v 10 Ha'ne week sehe' ipji' olots pe' witlijeikal qa ham pa'qu' wi'tlijeye' qu' ham nake'ji'.  
\v 11 Qa qu' nite' netsikfe'li'ik'i pa' ikji' pa' yittaxij, ma' qa yakha' qa yetujtseika' qa ƚakha' iye qa tujtseika' iye.  
\v 12 Hik ta'ƚijupi' ekheweli'ƚ in ƚisu'uni'ƚha pa'qu' e'niya'yi'ƚij qu' neƚisi'ƚij pa' Espíritu Santo, qa' mowo'oƚijiiha ekewe'en pa'qu' les neniihinpha'm pe' ƚatawjets pe' inejefetsipji'.\x * \xo 14:12 \xt Nm 25:13; Ga 1:14; 5:25; Sal 51:11; Lc 11:34; Jn 1:33; Hch 2:4; Ro 8:9; Tit 3:5; 1Jn 4:1; Ap 3:22\x* 
\v 13 Qa hik ta'ƚijupi' pa'qu' ƚ'aje'ƚi'ij in tujtseikal pe'qu' ƚe'lijeye', qa' niyinijets pa' Intata qu' netisij qu' neniqat pa' ikji'ha pa'qu' nit'ij.  
\v 14 Qe qu' tujtseikale' pe'qu' hit'ij qu' nek'iyin, yijaataxija qu' niyin pa' yitawe'j qa pakha'ƚe yaqjamtikineye'jkii qa nite' ƚeke' qu' net'ijaifik'i.\x * \xo 14:14 \xt Sal 51:12; Ga 5:22; Tit 3:14\x* 
\v 15 ¿Qa pa'n qu' yeqfenye'je' yiwek? Qu' hit'ij pe'qu' ham nenikfe'le'ets wi'tlijei qu' nek'iyin qa les ƚe'wis qu' nek'iyin iye qa' heniqat pe'qu' hit'ij. Qu' hit'ij pe'qu' ham nenikfe'le'ets wi'tlijei qu' heilijtsii qa les ƚe'wis qu' heilijtsii iye qa' heniqat pe'qu' hit'ij.  
\v 16 Qe qu' it'ij pe'qu' ham nenikfe'le'ets wi'tlijei qu' iwqinhetji' pa' Intata, ¿qa pa'n qu' ƚeqfenye'ji'ij qu' nit'ij: —Hik kakha' qu' ƚunye'je' (Amén)— pakha' qu' nite' nenikfe'le'ets pe' tujtseikal wi'tlijei qu' it'ij in ƚit'ijetspha'm ƚe'wisij?\x * \xo 14:16 \xt Sal 72:19; Ap 22:21\x* 
\v 17 Qe in tujtseikal pe' ƚit'ij in ƚit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata, ƚe'wisijupi', qa nite'ƚe niihinpha'm pa' ƚatawe'j pakhape'.  
\v 18 Hit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Intata in yakha' les olotsij in ƚ'ajƚi'ij qa hitji'jij ne'ej ham nikfe'le'ets wi'tlijei qa nite' hik ejunyejeyi'ƚ.\x * \xo 14:18 \xt Ro 1:8\x* 
\v 19 Qa les in hisu'un qa jinot'axjiij wetju'ƚ pa' Intata qu' leefi'ik'i (5) pe'qu' hit'ij pe'qu' jinenikfe'lik'i qu' nek'iyet qa nite' qu' hit'ij pe'qu' ham nenikfe'le'ets wi'tlijei, hats'inha qa' ƚe'wis qu' nek'inq'ijatshen, qa nite' ƚunye'jiju'ƚ pe'qu' diez mil (10.000) nametsji' pe'qu' nenittaxij ham nikfe'le'ets wi'tlijei.\x * \xo 14:19 \xt Mt 12:37\x* 
\v 20 Yejefets, hasu'uj hik ejunyejeyi'iƚ ne'ej omehets in ƚijamti'iƚkii. Ye'ehe, hik ejunyejeyi'iƚ ne'ej i'nk'a teƚuifik'i omehets nite' nikfe'liikii pa'qu' uƚ'axe', qa hikƚe ejunyejeyi'iƚ ne'ej ajtei pa'qu' aqjamtikineyejeyi'iƚkii.\x * \xo 14:20 \xt Sal 131:2; Is 28:9; Mt 18:3; Ro 16:19; Ef 4:14; He 5:12-13\x* 
\v 21 Ke' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei yit'ij: \qt —Ha'nijji' hatse' pe' jukhew tujtseika' ƚe'lijenyejei qa ha'nijji' iye hatse' pa'qu' ƚeji'ye' pakha' tujtseika' ta'ƚji' qu' nek'iyetik'ui ha'ne witset, qa ƚunye'j ji'ij qu' nite' netk'ene' yiwets.—\qt*\rq (Is 28:11)\rq* Hik aka' yit'ij pa'aj ha' Yatsat'ax'inij.  
\v 22 Ma' qa hik ta'ƚijupi', in na'l na'aj iyetij pekhewe' ham nikfe'lets wi'tlijei, nite' t'ejuyets pe' tek'enets ha' Jesús, qe t'ejuyets yijat'ij pe' nite' tek'enets ha' Jesús qe qa' jutsiqetsi'im in na'l pa' ƚantanithenkeye'j hatse'. Qa kekhewe'ƚe Intata ƚe'lijei in tefelhitii, qa nite' t'ejuyetsek pe' nite' tek'enets ha' Jesús, qe t'ejuyets yijat'ij pe' tek'enets ha' Jesús qe qa' jutsiqetsi'im in yi'fen pa' Intata.  
\v 23 Jit'enqeku'ni' ek qu' e'weeki'iƚ qu' onot'axi'ƚij wetju'ƚ in hats ƚ'ek'eeni'ƚetsha ha' Jesús, qu' week ƚ'aje'ƚi'ij qu' iyeti'ƚij pekhewe' ham nikfe'lets wi'tlijei, qa qu' nente'nuyi'ƚ ewetsji' pe'qu' nite' nenikfe'le'ets aka'an i'nƚi'i pe'qu' nite' nijayane' ha' Jesús, ¿me nite' yit'iƚij ewets qu'nte' eik'une'yi'iƚ wetju'ƚ?  
\v 24 Qa qu' week enfeli'ƚ ke' Intata ƚe'lijei, ma' qa qu' nente'nuyi'ƚ ewetsji' pa'qu' nite' netk'ene'ets ha' Jesús i'nƚi'i pa'qu' nite' nenikfe'le'ets aka'an, ma' qa' week nepi'ye'eƚ, qa' nenikfe'lƚetets in qi pa' ƚewuƚ'ax qa' nenikfe'lets iye in tatanithenheti'yij hatse' pe' ƚewuƚ'ets.  
\v 25 Qa' noksi'wen iye in uƚ'ets pe' hamtax nikfe'le'ets ƚeq'inyejeikii uƚ'ets. Ma' qa' nototjoijo' qa' qi qu' niyinii pa' Intata, ma' qa nit'ij: —Yijaa'ija in i'niƚ'etji'ju' pa' Dios.—\x * \xo 14:25 \xt Is 45:14; Zac 8:23\x* 
\v 26 ¿Qa pa'n qu' ji'nt'ukinji' in t'ejuyets week ekewe'en yejefets? Qu' onot'axi'ƚij wetju'ƚ pa' Intata i'nƚi'i qu' nana'l pa'qu' netlijtsii, pa'qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei, pa'qu' nenfel pa'qu' nikfelitets pa' Intata, pa'qu' ƚ'aje'ƚeji'ij qu' tujtseikale' pe'qu' ƚe'lijeye', qa pa'qu' neniqat pe' tujtseikal. Qa lesƚe ƚe'wis qu' weeke' ekewe'en qu' net'ejuyets qu' neniihinpha'm pe' ƚatawjets pe' inejefetsipji'.\x * \xo 14:26 \xt 1Co 12:10\x* 
\v 27 Qu' nana'l pa'qu' ƚ'aje'ƚeji'ij qu' tujtseikale' pe'qu' ƚe'lijeye' i'nƚi'i qu' wetsjuk'e i'nƚi'i wetshetk'ewi'ƚe' qa' hats uja'xe'ƚe, qa hasu'ujƚe week niyetju', ewii'ƚeji'ij pa'qu' niyetji'ij, qa week ewiƚei nana'l pe'qu' neniqat.  
\v 28 Qa qu' hame'ƚe pe'qu' neniqat, qa' hasu'uj niyetju' pe' witlijtsitjiiyifi. Ƚatawjetsƚeji' qu' naqsiijkii aka'an qa pa' Intata qa hats yepi'ye'.  
\v 29 Qa qu' nana'l pe'qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei, qa' wetsjuk'eƚe i'nƚi'i qu' wetshetk'ewi'ƚe' qa pekhewepƚe qa' nejeƚik'ui pe'qu' nenfel pekhewe'en.\x * \xo 14:29 \xt 1Jn 4:1\x* 
\v 30 Qa qu' nana'l pekhewe' i'nju'kii pa'qu' nana'li'm pa'qu' neneqfelinheyu'uj ta'ƚets pa' Intata qa nili eku'nij pakha' qu' mexe niyettax qa niwejin eku'nij qu' niyet pakha'an.  
\v 31 Qe week ekheweli'ƚ ƚeke' qu' enfeli'ƚ ke' Intata ƚe'lijei qu' ewii'ƚeji'ij pa'qu' nenfel hats'inha qa' week qu' nenikfe'lets eke' wi'tlijei qa qu' t'unitsi'ij iye pe' ƚatawjets.\x * \xo 14:31 \xt Lc 16:25\x* 
\v 32 Pekhewe' nifel ke' Intata ƚe'lijei, ƚekhewelƚe in wetjeƚƚi'ik'ui qu' nenfel.  
\v 33 Qe pa' Intata nite' Dios pa' nite' yeqet'axkii, qe Dios yijat'ij pa' wit'ikesimeya'xƚekii in ƚunyejeyek he' week ƚe'lijtsitjiyits he' yijayan pa' Intata.\x * \xo 14:33 \xt Ef 6:18\x* 
\v 34 Ne' efuts hasu'uj net'ewui in mexe not'axij wetju'ƚ pa' Intata qe nite' ƚenexke'ej qu' niyet. Netk'en yijat'ij in ƚ'anye'jek ke' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 14:34 \xt 1Ti 2:11-12; 1P 3:1\x* 
\v 35 Pe'qu' efuye' qu' nenikfe'liyu'ets pa'qu' nepiye'ek'i in not'axij wetju'ƚ pa' Intata, qa' nanfaakanij pa'qu' ƚewhe'ye'ye' qu' namii pe'qu' ƚetsi'ye', qe yeqwepin pe'qu' efuye' qu' niyetji'ju' pe'qu' nonot'axij wetju'ƚ pa' Intata.\x * \xo 14:35 \xt Mt 1:19; 1P 3:1\x* 
\v 36 ¿Me ekheweli'ƚ Corinto ƚeiƚets qu' nata'ƚi'ƚ etji'ju' ke' Intata ƚe'lijei? ¿Ye' me u'ja'xƚi'iƚ qu' esti'yi'ƚij?  
\v 37 Qu' nana'l pa'qu' numti ƚakha' qu' nenfel ke' Intata ƚe'lijei, i'nƚi'i pa'qu' numti qu' nana'l pa'qu' netisij pa' Espíritu Santo, qa' les ƚe'wis qu' nenikfelitetsha ekewe' he'nq'ika'aƚij ei in ta'ƚets in yisu'un ha' Yatsat'ax'inij.  
\v 38 Qu' nana'lƚe pa'qu' nite' numtiye' aka'an, ma' qa' iwejinƚi'iƚ, hasu'uj ek'eni'ƚets.  
\v 39 Hik ta'ƚijupi' yejefetsipji', isu'uni'ƚ qu' enfeli'ƚi'm pekhewepe' ke' ƚe'lijei pa' Intata, qa hasu'uj qu' aq'ayini'ƚij pe' ƚ'ajƚi'ij in tujtseikal pe' ƚe'lijei.\x * \xo 14:39 \xt Nm 25:13; Ga 4:17\x* 
\v 40 Qa lesƚe ƚe'wis qu' aqsiiji'ƚju'ha in ƚonot'axiƚij wetju'ƚ pa' Intata. Hasu'uj qu' pekhele'ji'kii nite' yeqet'axkii.\x * \xo 14:40 \xt Ro 13:13\x* 
\c 15  
\s1 Cristo iƚa'x iye. 
\p  
\v 1 Qa hane'ej qa hisu'un qu' k'ikfelitiƚets yejefets, kekhewe' ƚe'sits witlijei. Hik kekhewe' hayiits k'efeli'ƚi'm, hik kekhewe' ƚ'eku'mi'ƚiju'ƚ qa hik ik kekhewe' iye nite' ƚanqami'ƚij,\x * \xo 15:1 \xt Pr 24:16\x* 
\v 2 ma' qa hik kekhewe' ta'ƚets in hats i'ƚiyi'ƚ qu' yijaayi'ija qu' ku'mi'ƚi' kekhewe' k'efeli'ƚi'm, qa qu' nite'ƚe yijaayi'ija qa ikji' ham weju'ƚi'ij in nite' ƚeqekutaxi'ƚ.\x * \xo 15:2 \xt Ga 4:11; He 6:8\x* 
\v 3 Qe yakha' k'eƚisiƚij kakha' les qiji' hik kakha' yakha' iye heyesti'yij, kakha'an: ha' Cristo in wa'm infi qe ta'ƚets pe' inwuƚ'ets, hik aka' yit'ij ke' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 15:3 \xt Jud 3; 1Co 8:11; Mt 26:54; 1P 1:20\x* 
\v 4 We'nenifi pe' ƚenimeƚuk, qa iƚa'x iye in yamets wetshetk'ewi'ƚ neƚuts, hik aka' yit'ij ke' we'nika'ajji' Intata ƚe'lijei.\x * \xo 15:4 \xt Mt 12:40; 27:59-60; Mr 15:46; Lc 23:53; Jn 2:22; 19:41-42; 1Ts 4:14; Sal 16:10; Is 53:10; Os 6:2; Hch 2:25-32; 13:33-35; 26:22-23\x* 
\v 5 Qa we'nethinets pa'aj ha' Cefas (Pedro) qa i'nk'aƚe qa we'nethinets iye he' doce (12) ƚ'ijatshenhei.\x * \xo 15:5 \xt Lc 24:34,36; Mr 16:14; Jn 20:19,26; Hch 10:41\x* 
\v 6 Qa i'nk'aƚe qa we'nethinets iye pe' olots inejefetsipji' t'ani' quinientos (500). Pekhewe'en olots pe' mexe iƚii qa nite' olots pe' hats naxju'.\x * \xo 15:6 \xt Mt 28:10-20\x* 
\v 7 Qa i'nk'aƚe qa we'nethinets iye ha' Jacobo, qa i'nk'aƚe iye he' week apóstoles in we'nethinets iye.\x * \xo 15:7 \xt Stg 1:1; Hch 1:3-11\x* 
\v 8 Qa yakha'ƚe qa hetke'leenijju' in we'nethin yiwets, qa hik yijunye'j na'aj omeƚa's in yijanik'i pa' ƚenjeyumtshenektax qu' nenekfik'i.\x * \xo 15:8 \xt 1Ti 1:13-16; Hch 9:1-8\x* 
\v 9 Qe yakha' nite' hik yuk'elji' he' apóstoles, qa nite' iye ye'weju'ƚij qu' ƚenqiye'yij apóstol qe hanawitjiju'kii he' hats yijayan pa' Intata.\x * \xo 15:9 \xt Ef 3:8; Fil 3:6; 1Ti 1:16-17\x* 
\v 10 Qa pa' qi ƚeq'ilta'xyij pa' Intata qa hikpa' ta'ƚets qa hats ya'apostolij, qa pa' ƚeq'ilta'xyij in tseƚisij nite' hik ƚunye'j qu' ham ne'weju'ƚi'ij, qe yakha' les qi in he'yithayii qa nite' ƚunyejei week hekhewe'en, qa nite'ƚe yakha'ƚe qu' nata'ƚ yiwets, qe pakha'ƚe ƚeqi'fenkeye'j pa' Intata hikpa' ta'ƚets.\x * \xo 15:10 \xt 2Co 3:5; Fil 2:13; Col 1:29\x* 
\v 11 Qa nite'ƚe hik aka' qu' les qiye'ji', yakha' qu' henfel i'nƚi'i hekhewe'en qu' nenfel, ƚunye'j ji'ij, qe uja'xƚe in henfeli'ƚ eke' ƚe'sits witlijei qa ekheweli'ƚ qa ƚ'ek'eni'ƚik'i qa hik aka' les qiji' yijat'ij.  
\v 12 Qa in tefelhitii ha' Cristo in niyik'uipha'm pe' naxju' qa iƚa'x iye, qa ¿inhats'ek ekheweli'ƚ pe' uja'x in yit'ijets in nite' iƚii iye pe' naxju'?\x * \xo 15:12 \xt Mt 17:9; 22:23; Mr 12:18; Lc 20:27; Hch 23:8; 2Ti 2:18\x* 
\v 13 Qu' nite' iƚiye' iye pe' naxju', ma' qa ha' Cristo qekha nite' jeek iƚa'xe' ji'ijtaxek.  
\v 14 Qa qek nite' iƚa'xe' iye ha' Cristo, qekha hamtax ne'weju'ƚi'ij in henfeli'ƚ in iƚa'x iye, qa hik ƚunye'j iye qekha hamtax ne'weju'ƚi'ij pa' nite' eqekuyejeyi'ƚij.  
\v 15 Qekha hik yijunyejetaxi'ƚ iye qu' yiwotk'onhetsitseƚi'iƚ in henfeli'ƚ pa' Intata in yiƚin iye ha' Cristo, hikha' teestax qek iƚa'xe', qu' yijaayi'ija qu' nite' iƚiye' iye hatse' pe' naxju'.\x * \xo 15:15 \xt Mt 26:60; Jn 15:26\x* 
\v 16 Qu' nite' iƚiye' iye pe' naxju', ma' qa ha' Cristo qekha nite' jeek iƚa'xe' ji'ijtaxek.  
\v 17 Qu' nite' iƚa'xe' iye ha' Cristo, ma' qa ekheweli'ƚ in nite' ƚeqeku'uƚ ham e'weju'ƚi'iƚij, mexe na'ltaxi'ƚ etji' iye pe' ewuƚ'etsi'ƚ.  
\v 18 Qu' hik aka' ƚunye'je' qa kekhewe' yijayan ha' Cristo hats naxju' qekha hats namtaxii pa' qi ƚawak pa' Dios.\x * \xo 15:18 \xt 1Ts 4:16; 1P 5:14\x* 
\v 19 Qa pe' iniƚii in ewi'ƚƚe in t'ejuyets in jit'otki'ik'ui ha' Cristo, ma' qekha qi qek jif'iljetsitsetax.  
\v 20 Ehe, yijaa'ija in iƚa'x iye ha' Cristo, ƚakha' yojo'oj in iƚa'x iye pa'aj qa i'nk'aƚe hatse' qa' iƚiye' pe' hats naxtaxju'.\x * \xo 15:20 \xt Ex 23:19; Lv 2:12; Ro 8:23; Col 1:18\x* 
\v 21 Qe pa' witwamhi' in uiteje'm ta'ƚets pa' ewi'ƚ jukhew (Adán), qa hik ƚunye'j iye in na'l pa' ƚiƚijii hatse' pe' hats naxtaxju' qe ta'ƚets pa' ewi'ƚ iye jukhew (Cristo).\x * \xo 15:21 \xt Mt 10:21; 28:5-6; Jn 8:51; 11:25; 20:9,15-18; Fil 3:10; Gn 3:1-7; Ro 5:12-14; Mr 16:6; Lc 24:5-8,34\x* 
\v 22 Qe in ta'ƚets pa' Adan'ik'i qa week wa'm, qa in ta'ƚetsek ha' Cristo qa week qu' iƚiye' iye.\x * \xo 15:22 \xt Ro 14:9\x* 
\v 23 Qa teiƚi'ij qu' iƚiye' week ewiƚei: ha' Cristo hats yojo'oj in iƚa'x iye, qa ink'aye'ƚe pe' yatsat'etsij qu' iƚiye' iye hatse' qu' netpiltaxju'.\x * \xo 15:23 \xt 1Ts 4:17\x* 
\v 24 Ma' qa' hats namets pa' ƚahats'ij qu' hame' ha'ne week, ma' qa ha' Cristo in tenek'enheitax qa' netisij pa' ƚatata Dios, qu' hats week niwuƚ'enhettaxju' pe' ƚ'ejuihifets, pe' inwo'metets, qa pe' wittatalipji' pe' witsetits qa pe' witt'unhaxits week ha'ne sehe' ipji'.\x * \xo 15:24 \xt Mt 5:16; 11:27; 24:6; Mr 13:7; Lc 11:13; Jn 8:42; Ef 1:21; 5:20; Hch 8:10; 1P 3:22\x* 
\v 25 Qe ƚakha' ha' Cristo les ƚe'wis qu' namƚi'ijii in tenek'enhei qu' netestiitaxij qu' week not'otsipji'kii pe' ƚ'ejuihifets\x * \xo 15:25 \xt Lc 1:33; Ap 11:15; Sal 110:1; Mt 22:44; Ef 1:22\x* 
\v 26 qa pa' teke'lenju' ƚ'ejuihife qu' niwuƚ'enhetju' qa nilan qa haami'ija pakha'an hikpa' pa' witwamhi'.\x * \xo 15:26 \xt 2Co 5:4\x* 
\v 27 Qe ke' we'nika'ajji' yit'ij: \qt —Pa' Intata tisij ha' Cristo qu' week netnek'enhe'yipji'.—\qt*\rq (Sal 8:6)\rq* Qa in testi'yij qu' week netnek'enhe'yipji', qa aka'an qa yeqet'axik'i in nite' i'nji'teje'm pa' Intata, qe pa' Intata hikpa' tisij qu' week netnek'enhe'yij.  
\v 28 Qa in hats week tenek'enhe'yij hakha'an, qa in Wita's qa' newetƚisij qu' netnek'enhe'yipji' ek pakha' tisij in tenek'enhe'yipji' pe' week, hats'inha pa' Intata qa' week netnek'enhe'yipji' enewe'en.\x * \xo 15:28 \xt Jn 5:19; He 1:2; Sal 104:24; Ef 1:23\x* 
\v 29 Qa qu' nite' hik aka' ƚunye'je', ¿pa'n qu' ƚeqfenyejeye' ƚewek pekhewe' wempuli'jjiiju' qu' net'ejuyets pe' hats naxju', qu' yijaayi'ija qu' nite' iƚiye' hatse' pe' naxju'? ¿Qa inhats'ek in wempuli'jjiiju' qu' net'ejuyets pe' hats naxju'?  
\v 30 ¿Qa inhats'ekek iye in week neƚuts in na'li'ƚ yijup pe' wekwek a'tsits qa iftsits iye?  
\v 31 Week neƚuts yaqamjiijkii qu' hawa'm. Yijaa'ija aka'an in yijunye'j yejefets. K'efeli'ƚi'm aka'an qe qi in ƚe'wisi'mkii pa' yitawe'j qe nite' ƚeqeku'uƚ ƚijayani'ƚha ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo.\x * \xo 15:31 \xt Ro 8:36\x* 
\v 32 Qu' net'ejuiƚe yiwets in hik yijunye'j qu' hawatlani'ƚ hekhewe' jukhew hik ƚunye'j na'aj nowe'ƚ he' Efeso ƚeiƚets, ¿qa pa'n ƚii pa'qu' natsaxij? Ye'ehe, qu' yijaayi'ija qu' nite' iƚiye' iye pe' naxju', qa' jintit'ijju' pakha' yit'ijju' pa'aj pe' jukhew'ik'i: \qt —Jitekkii, jiyaju'kii qe uje' qu' jinanaxju'.—\qt*\rq (Is 22:13)\rq*\x * \xo 15:32 \xt Ef 1:1; 1Ts 2:19\x* 
\v 33 Hasu'uj meneqfeetsinhetkii: qu' e'meti'imkii pekhewe' uƚ'ax pa' yaqsiijkii, ma' qa' atsayets in ƚe'wistax pa' ƚaqsiijkii.  
\v 34 Onomi'ƚpha'mkii qa' jeƚi'ƚik'uiha pa' ejunyejeyi'ƚ, yape ili'iƚij pa' uƚ'ax, qe na'l pe' i'ni'ƚ etji'teje'm nite' nikfe'lets pa' Intata. Hit'ij aka'an qe qa' k'ewepinheti'ƚ wetju'ƚ.\x * \xo 15:34 \xt Tit 2:12; 1Co 4:14\x* 
\v 35 I'nƚi'i qu' nana'l pa'qu' ninaqfaakanij nikfeliyu'ets qa' nit'ij: —¿Pa'n ƚunye'j qu' iƚiye' iye pe' naxju'? ¿Pa'n qu' ƚunyejeye' hatse' pe'qu' i'nk'a ƚ'esenitse' qu' iƚiye'tax iye?—  
\v 36 ¡Akha' ham ƚenikfe'le'ets! Pe' ƚ'entaxju' nite' ƚeke' qu' nata'ƚ qu' nite' qhu'feje'm pe' ƚo'.\x * \xo 15:36 \xt Jn 12:24\x* 
\v 37 Qa pe' ƚ'enju' nite' pe'qu' hats qiye'pha'm, qe pe' ƚo'ƚe hikpe' ƚ'enju', i'nƚi'i qu' trigo ƚo'ye', i'nƚi'i pekhewep iye ƚoi.  
\v 38 Qa pakha'ƚe Intata qa pa'qu' nisu'unƚe qu' ƚeqfenye'ji'ij, week ne'ej ƚo' na'aj ƚunye'j in ta'ƚ.\x * \xo 15:38 \xt Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17\x* 
\v 39 Nite' week qu' ƚunyejeye' wetju'ƚ ene' i'nesenits. Jukhew qa efuts tujtseika' ƚunyejei ƚ'esenits, inqa'metets pakha' ƚunyejei iye ƚ'esenits, junatai yeqet'axijiju'ƚ iye ƚ'eseninyejei qa sehets qa tujtseika' iye ƚunyejei ƚ'esenits.\x * \xo 15:39 \xt Fil 3:3\x* 
\v 40 Qa hik ƚunye'j iye in yeqet'axijiju'ƚ pa' ƚ'eseninyejei na' wa'sji' qa ha'ne sehe' epji' qa yeqet'axijiju'ƚ iye pa' ƚ'eseninyejei. Pa' ƚe'sinyejei na' wa'sji' ewi'ƚƚe, qa pa' ƚe'sinyejei ha'ne sehe' epji' qa ewi'ƚƚe iye.\x * \xo 15:40 \xt Lc 9:31-32; Hch 22:11\x* 
\v 41 Ne' junu' yeqet'axijiju'ƚ pa' ƚe'sinye'j. Qa ne' juwel yeqet'axijiju'ƚ iye pa' ƚe'sinye'j, qa ne' footekii qa ƚunyejeiƚe wetju'ƚek pa' ƚe'sinyejeyek.  
\v 42 Qa hik ƚunye'j iye qu' iƚiye' pe' hats naxtaxju'. In tajkati'yik'ui qa ƚipipji', qa qu' iƚa'xe' iye qa nite' ƚ'anuuyi'i qu' ƚipipe'ji'.\x * \xo 15:42 \xt Ro 2:7; Ef 6:24; 2Ti 1:10\x* 
\v 43 In tajkati'yik'ui hats uƚ'ax, qa qu' iƚa'xe' iye qa qi qu' ƚe'wise'. In tajkati'yik'ui nite' t'un, qa qu' iƚa'xe' iye qa qi qu' net'un.\x * \xo 15:43 \xt 2Co 6:8; 13:4; 1P 5:4; Mr 5:30; Lc 1:35; 6:19; Hch 19:11; Ap 11:17\x* 
\v 44 In tajkati'yik'ui wit'esee'nƚe, qa qu' iƚa'xe' iye pa' ƚ'ese'n qa hats espirituƚe. In na'l aka' wit'esenitsƚe, ikji' na'l iye pa' wit'eseninye'j espirituƚe.  
\v 45 Hik aka' yit'ij ke' we'nika'ajji' in yit'ij: \qt —Pa' yojo jukhew, Adán, yojo pa'aj in taqsijkitiyijkii qa na'li'm pa' ƚiƚa'x t'ejuyets ha'ne sehe',—\qt*\rq (Gn 2:7)\rq* qa hakha'ƚe teke'lenju' Adán (Cristo), qa taqsijkiti'yij kiyek in espíritu ta'ƚets pa' witiƚa'x nite' yili'ij.\x * \xo 15:45 \xt Ro 8:2\x* 
\v 46 Qa nite'ƚe pakha' witiƚa'x espirituƚe qu' yojo qu' nana'l, qe pa' witiƚa'x t'ejuyets ha'ne sehe' hik pakha' yijat'ij in yojo in na'l, qa i'nk'aƚe pa' witiƚa'x espirituƚe.  
\v 47 Pa' yojo jukhew ta'ƚets ha'ne sehe', sehe' ƚeiƚe', qa pa' teke'lenju' jukhew qa ta'ƚiipha'm na' wa's.\x * \xo 15:47 \xt Gn 2:7; 3:19; Sal 90:3\x* 
\v 48 Pa' ƚunye'j in sehe' ƚeiƚe' qa hik ƚunyejei week pe' i'nipji' ha'ne sehe'. Qa pa' ƚunye'j ha' wa's ƚeiƚe', qa hik ƚunyejeye'ek pe' i'nii hatse' na' wa's.\x * \xo 15:48 \xt Fil 3:20-21\x* 
\v 49 Hane'ej hik injunyejei pa' ƚunye'j pa' jukhew ta'ƚets ha'ne sehe', qa i'nk'aƚe qa' hik injunyejeye' iye hakha' ta'ƚiipha'm na' wa's.\x * \xo 15:49 \xt Gn 1:27; 1Jn 3:2\x* 
\v 50 Hit'iƚij ewets yejefets, ene' i'nesenits qa pe' i'nathits nite' ƚeke' qu' nuiji'teje'm pa' tenek'enheiji' pa' Intata, nite' weju'ƚij iye pa' nite' yape qu' na'n ji'teje'm pa' nite' yili'ij.\x * \xo 15:50 \xt Fil 3:3; Mt 16:17\x* 
\v 51 Hane'ej qu' k'efeli'ƚi'm ka' ham nikfe'le'ets: nite' week qu' jinanaxju', qa je'weekƚe qu' ji'nk'aihitse' pa'qu' injunyejeye'.  
\v 52 Hik qu' ƚunye'je' in q'uts ne'ej witto' qu' ji'nk'aihitse' pa'qu' injunyejeye'. Hik aka' qu' ƚunye'je'kii qu' hats ƚ'aka'the' ye'ƚe qu' nat'aiji' pe' foj, qe pe' foj qu' nat'ai qa pe' hats naxtaxju' yijayan ha' Cristo qa' iƚiye' iye qa' i'nk'aihitse' pe' ƚ'esenits nite' wa'm, qa inekhewel in mexe ji'ƚii qa' jinink'aihit iye pa'qu' injunyejeye'.\x * \xo 15:52 \xt Mt 24:31; 1P 1:5\x* 
\v 53 Qe les ƚe'wis ha'ne nite' yape qu' nuyik'ipha'm pa' nite' yili'ij, ha'ne wa'm qa' nuyik'ipha'm pa' nite' wa'm.\x * \xo 15:53 \xt Pr 31:25; 1P 1:18\x* 
\v 54 Qa qu' hats nuyik'ipha'm ha'ne nite' yape pa' nite' yili'ij, qa ha'ne wa'm qa' nuyik'ipha'm pa' nite' wa'm, ma' qa hats namik'ui kakha' yit'ij ka' we'nika'ajji' in yit'ij: \qt —Ka' witwamhi' hats tenekui, tuj na' witaxiye'j.\qt*\rq (Is 25:8)\rq*\x * \xo 15:54 \xt Mt 23:24\x* 
\v 55 \qt Witwamhi', ¿pa'n ikji' pa' axiye'jij? Witwamhi', ¿pa'n ikji' pa' ani's?—\qt*\rq (Os 13:14)\rq* 
\v 56 Pa' ƚani's pa' witwamhi' hikpa' pa' witwuƚ'ax, qa pa' ƚet'unha'x pa' witwuƚ'ax qa kekhewe' yika' pa'aj pa' Moises'ik'i (ley).\x * \xo 15:56 \xt Ro 4:15; Ga 5:4\x* 
\v 57 Hane'ej qa ƚe'wisij pa' Intata in jiyeƚisij qu' jint'anipji' ekewe'en qe ta'ƚets ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo.\x * \xo 15:57 \xt 1Jn 5:5\x* 
\v 58 Qa hik ta'ƚijupi' yejefets, me'nt'unhetiƚijha in ƚijayani'ƚ. Hasu'uj pa'qu' naq'ayiniƚij. Me'neni'ƚi'ha qu' ithayi'yi'ƚi'm ha' Yatsat'ax'inij, ƚenikfe'li'ƚets in weju'ƚij in ƚ'ithayi'yi'ƚi'm ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 15:58 \xt Mr 14:6; Ga 3:10; Stg 2:14-26\x* 
\c 16  
\s1 Pe' ewi'ƚ yenikii t'ejuyets pe' yijayan pa' Jesús i'ni' pa' Jerusalén. 
\p  
\v 1 Hane'ej qa' henfeli'ƚ e'm ka' ƚenq'ika'aƚyijii in t'ejuyets pe'qu' ewi'ƚ eni'ƚi'kii qu' net'ejuyets hekhewe' inejefetsipji' pa' Intata i'ni' ha' Jerusalén. Qa hisu'un qu' hik eqfenyejeyi'iƚij iye ka' hit'ijets qu' ƚeqfenyejeyi'ij he' week ƚe'lijtsitjiyits hekhewep inejefetsipji' pa' Intata i'ni' ha' sehe' Galacia.\x * \xo 16:1 \xt Hch 11:30; 2Co 8:4; Ga 1:2\x* 
\v 2 Qa yamji'jets na'aj yojo neƚu na'aj semana (domingo), qa week ewiƚei ekheweli'ƚ qu' eqetheni'ƚfik'i pe'ye' pe'qu' ithayifkineli'iƚ qa' aqsi'ji'ƚ, hats'inha qa' nite' ant'ayi'iƚik'i qu' natsamtaxi'ƚ ei.\x * \xo 16:2 \xt Mt 28:1; Mr 16:9; Lc 24:1; Jn 20:1,19; Hch 20:7; 2Co 9:1-5\x* 
\v 3 Qa qu' natsamtaxi'ƚ ei pekhewe' qu' ku'mi'ƚiiji' qu' neka'xii ha' Jerusalenii pekhewe' ewi'ƚ ƚ'eniƚi' ƚ'astai qa' hika' a'm pa'qu' witfaakanek'e.\x * \xo 16:3 \xt 2Co 8:16-22; Mt 23:37; Hch 8:1\x* 
\v 4 Qa qu' isu'uni'ƚ qu' yakha'ye' iye qu' hak, qa yijts'eyek'e.  
\v 5 Mexe qu' hojohonii hatse' ha' sehe' Macedonia, qa' hikha' hata'ƚi' qu' natsami'ƚ ei.\x * \xo 16:5 \xt Hch 16:9\x* 
\v 6 I'nƚi'i qu' mexe ƚ'ajij qu' ha'ni'ƚ etji', axe'm qu' nats'ape'eƚ etji' ipƚu'ui qu' nanaxijik'i pa'qu' lop'e, hats'inha qu' ƚeke'ye' qu' etsi'feni'ƚ iye pa'qu' hakji' iye.  
\v 7 Qe nite' hisu'un qu' ƚ'aje'ƚi'ij qu' k'eweni'ƚ, qe hisu'un yijat'ij qu' les nats'ape'eƚ etji' qu' ƚexke'yi'ij pa' Yatsat'ax'inij aka'an.\x * \xo 16:7 \xt Sal 143:10; Pr 16:9; Jn 5:30; Ga 1:4; Ef 1:9; 1Jn 2:17\x* 
\v 8 Qa ha'neƚi'ij qa mexe qu' ya'mane' eku'ni' ha'ne Efeso yamijii qu' nanaxtaxijik'i pa' ƚe'wis neƚu Pentecostés.\x * \xo 16:8 \xt Ef 1:1; Ex 34:22\x* 
\v 9 Qe mexe qi pa' yithayijkit qu' henfel ke' ƚe'lijei pa' Intata, qa olotstax iye nekhewe' ƚ'ejuihifetstaxij iye eke' ƚe'lijei pa' Intata.\x * \xo 16:9 \xt Col 4:3\x* 
\v 10 Qu' nanamtaxi'ƚ ei ha' Timoteo, jeƚi'ƚets qu' nanamtaxi'ƚ ei, qe ƚakha' iye t'ithayi'yi'm pa' Intata in yijunye'jek.\x * \xo 16:10 \xt Jn 5:17; 2Jn 8\x* 
\v 11 Qa hik ta'ƚijupi' ekheweli'ƚ qu' hasu'uj pa'qu' nuten hakha'an. Iftits'iƚijets yijat'ij qu' ham peyi'ijkii qu' netpilyii iye qe hats honotki'ik'ui qa week iye he' ƚijts'eyek inejefetsipji' pa' Intata.\x * \xo 16:11 \xt Lc 18:9\x* 
\v 12 Qa hakha'ƚe inejefe Apolos, qa hats qi in hisu'untax qa k'iyintaxijets qu' ninji'witsheni'ƚ ei qu' ƚijts'eyek'e hekhewep inejefetsipji' pa' Intata, qa ha' Apolos qa mexeƚe nite' nikheyu' hane'ej, qa i'nk'aƚe qa' ninji'witsheni'ƚ ei qu' ƚeke'ye'.\x * \xo 16:12 \xt Tit 3:13\x* 
\v 13 Jeƚi'ƚkiiha, it'unheti'ƚha pa' nite' eqekuyejeyi'ƚij. Hasu'uj a'walxalitsi'iƚ, et'uniitsi'iƚha' yijat'ij.\x * \xo 16:13 \xt Jud 3\x* 
\v 14 Week pe'qu' aqsiiƚijkii nata'ƚets in ƚ'ineqsu'uni'ƚ.\x * \xo 16:14 \xt 1Co 13:1\x* 
\v 15 Hats ƚenikfe'li'ƚets ha' Estéfanas qa week he' ƚelits in hikhe' yojo in yijayan ha' Jesús in i'ni' ek nakha' sehe' Acaya. Qa ƚekhewel qi in yisu'unija in yi'fen qa yithayiki iye hekhewe' tek'enets ha' Jesús. Qa hik ta'ƚijupi' yejefets,\x * \xo 16:15 \xt Lv 2:12; Hch 18:12\x* 
\v 16 k'iyini'ƚij ewets qu' ek'eni'ƚets pekhewe' qu' hik ƚunyejeye' enewe'en, qa week iye pe'qu' ninqi'fenij aka' wit'ithayijkit.  
\v 17 Qi in tsi'sinheti'mkii in namyii na' Estéfanas, qa na' Fortunato qa na' Acaico iye, qe ƚekhewel yaqsiijkii ka' ekheweli'ƚ nite' ƚeke' qu' aqsiiƚijkii kakha'an in namyii.  
\v 18 Ƚekhewel yiselelitju' pa' yitawe'j qa ekheweli'ƚ iye yiselelitju' iye pe' atawjetsi'ƚ. Iwqinheti'ƚ pakhape' iye qu' hik ƚunye'je' enewe'en.\x * \xo 16:18 \xt Sal 51:12; 1Ts 5:12\x* 
\v 19 Week he' witlijtsitjiyits yijayan ha' Jesús i'ni' ha'ne sehe' Asia wetfeli'ƚ ei. Ha' Aquila qa ke' ƚewhe'ye' Priscila, qa week he' not'axjijii ke' ƚetsi' qa telijtsiiji'jii pa' Intata qi in wetfeli'ƚij ei iye ka' ƚii ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 16:19 \xt Ro 6:5; 16:3-23; 2Co 13:12; Fil 4:21-22; Col 4:10-15; Flm 1:23-24; 1Ts 5:26; Hch 6:9; 18:2\x* 
\v 20 Week ene' hane'e'in inejefetsipji' wetfeli'ƚ ei. Mewetfeli'ƚij wetju'ƚkii aka' ƚiiji' ha' Yatsat'ax'inij.\x * \xo 16:20 \xt 2Co 13:12\x* 
\v 21 Yakha' Pablo. Yakhaa'ija in hika' ha'ne ƚ'aka'the'ju' ha'ne witfaakanek,\x * \xo 16:21 \xt 2Ts 3:17\x* 
\v 22 pa'qu' nite' nisu'une' ha' Yatsat'ax'inij, ma' qa na'nipji' pa' uƚ'ax hatse'. ¡Yatsat'ax'inij yape etpilju' (Maranata)!  
\v 23 Ha' Yatsat'ax'inij Jesucristo qu' net'iftits'iƚ ewetskii.\x * \xo 16:23 \xt 2Co 13:13; Ga 6:18; Fil 4:23; Ef 6:23-24; Col 4:18; 1Ts 5:28; 2Ts 3:18\x* 
\v 24 Pa' yeqsu'unka'x qu' na'ni'ƚ ejupkii in ƚijayani'ƚ ha' Jesucristo. Hik aka' qu' ƚunye'je' (Amén).