\id MAT - Maxakal'i NT -Brazil 2011 (DBL -2013) \h MÃTEO \toc1 Mãteo Te Hãm'ãpak Max'ax 'Ãktux \toc2 Mãteo \toc3 Mt \mt1 MÃTEO TE HÃM'ÃPAK MAX'AX 'ÃKTUX \c 1 \s1 Yeyox Kunnix yõg mõnãyxop \p \v 1 Yeyox Kunnix yõg mõnãyxop xohix xop te tik hittap Namix hã' mõkputox, ha mõnãyxop hittap 'Amanãm hã' mõkputox. \p \v 2 'Ãmanãm te 'Iyak mũg tak, ha 'Iyak te Yako mũg tak, ha Yonah mũg tak, xi' taknõy xop mũg tak. \v 3 Ha Yonah te Pet mũg tak, xix Yet mũg tak, ha' mũg tut 'ãxet'ax Tãm. Ha Pet te 'Exnõg mũg tak, ha 'Anãm mũg tak, \v 4 ha 'Ãmĩnãnap mũg tak, ha Nãy mũg tak, ha Xanmõm mũg tak, \v 5 ha Moax mũg tak, ha' mũg tut 'ãxet'ax Hap. Ha Moax te 'Omet mũg tak, ha' mũg tut 'ãxet'ax Hot, ha 'Omet te Yexe mũg tak, \v 6 ha Namix mũg tak. Yã hõmã Namix te 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xohix xat. \p Ha Namix te 'Onit xetut mũg, ha Xanomãm put, \v 7 ha Homo'ãm mũg tak, ha 'Amit mũg tak, ha 'Axa mũg tak, \v 8 ha Yoxapah mũg tak, ha Yonãm mũg tak, ha 'Oyit mũg tak, \v 9 ha Yotãm mũg tak, ha 'Akax mũg tak, ha 'Eyekit mũg tak, \v 10 ha Mãnãxex mũg tak, ha 'Ãmõm mũg tak, ha Yoyit mũg tak, \v 11 ha Yekõnĩn mũg tak, xi' taknõy xop mũg tak, 'ĩhã puknõg xop te 'Iyaet yõg tikmũ'ũn mõgãhã', nũy hãm puknõg ha' mõgã', tu hãpxexka Maminõn tu' mõgãhã', pu tu pi'. \p \v 12 Tu Maminõn tu' pip, 'ĩhã Yekõnĩn te Xanatit mũg tak, ha Yonomameo mũg tak, \v 13 ha 'Amiot mũg tak, ha 'Enitkĩy mũg tak, ha 'Ayoh mũg tak, \v 14 ha Xanok mũg tak, ha 'Akĩy mũg tak, ha 'Eniot mũg tak, \v 15 ha Mãtã mũg tak, ha Yako mũg tak, \v 16 ha Yoye mũg tak, ha Mãnix mũtik yãytaha', ha' put Yeyox 'ãxet'ax Kunnix. \p \v 17 Kaxĩy 'Amanãm mõkputox te homik-tok put, ha tehomik-tok put, ha tehomik-tok put, tu mõktu xohix te 14, tu mõktu Namix te 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xat, ha tehomik-tok put xohix te 14, tu mõktu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn te hãpxexka Maminõn tu' mõg, ha mõkputox nõy xohix te 14 kamah, ha mõktu Yeyox Kunnix mũg tut te' put. \s1 Yeyox mũg tut te' put \p \v 18 Tu' put hã xĩy: Tute yãytap-tup Yoye mũtik, pa nõm mũtik nõm 'ohnãg 'ĩhã Topa Koxuk tek-tok putnãhã'. \v 19 Ha Mãnix te yãy kutok xuk, ha Yoye te' yũmmũg, yã hãmyok mĩy, tu' yĩy 'ohnãg, tu hãmpe'paxex, hu: “Pũyã tikmũ'ũn Mãnix kummuk 'ãktux hok!” Kaxĩy. Tu' xaptop tu' nĩm putup, \v 20 tu hãmpe'paxex, 'ĩhã pexkox yõg nũ'kutnã'ax nũn, Yoye mõ'yõn 'ĩhã' nũn, tu' yõtkup tu hãm'ãktux, hu: \p —Yoye, 'ãmũn yã Namix hã 'ãmõkputox, hu 'ãkuxanõg hok, nũy Mãnix mũy, nũy nũ mũtik yãytax. Yã' max Mãnix, ha Topa Koxuk tek-tok putnãp-tup, \v 21 hak-tok pit put putup, ha xate' xuxet'ax mĩy putup Yeyox, ha yãy yõg tikmũ'ũn kuxa kummuk xit putup, nũy kuxa max tat 'ũyãnãn tu'. \p \v 22 Topa te hãpxopmã ka'ok, yã hõmã tik te Topa pupi hãm'ãktux tikmũ'ũn pu', yĩy: \v 23 “'Ũn hok yũm tek-tok xuk putup, hak-tok 'ãxet'ax te: 'Ẽmãnẽo.” Yã tikmũ'ũn yĩy'ax hã: “Topa te yũmũg mũtik tihi'.” Kaxĩy. Tu ta tu' kux. Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã Mãnix te yãy kutok xuk nõmhã. \p \v 24 Ha Yoye yãy koxak, tu' yĩpkox pip, tu Mãnix mũg, \v 25 pa nõm mũtik nõm 'ohnãg, mõktuk-tok put, ha Yoye te' xuxet'ax mĩy Yeyox. \c 2 \s1 Tik puknõg xop te hãmyũmmũg nũn \p \v 1 Yeyox mũg tut te' put kõmẽn Menẽg tu', yã hãpxexka Yonex yõg kõmẽn, ha 'Enot te hãpxexka yõg tikmũ'ũn xohix xat, 'ĩhã Mãnix tek-tok put, ha tik puknõg xop te hãmyũmmũg nũn, mãyõn xupep'ax ha' nũn, tu mãyõnnãg xop yũmmũg, tu Yenoyanẽn ha' nũn, tu' nũn tu nũktu mõxaha', \v 2 nũy kakxop pit xax, tu' yĩkopit, hu: \p —Pi'yã' xip tik te tikmũ'ũn xat'ax kutok? Yã' tut te' put nõmhã, pu Yoneo yõg tikmũ'ũn xohix xat. Hãptox tukmũg tihi', tu kakxop yõg mãyõnnãg pẽnãhã pepi pexkox tu', tu mãyõn xupep'ax ha mãyõnnãg pẽnãhã', tuk nũn tu nũktu nũk-tettex kakxop pu'. Kaxĩy. \p \v 3 Ha 'Enot te' xupak, tu' xutĩgãhã', xix Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn xohix xutĩgãhã', \v 4 yĩy 'Enot te 'ãmãnex xexka xop xãnãhã', xix hãmyũmmũg xop xãnãhã', pu yãy tu nũnnãy, tu ta' nũn tu nũktu mõxaha', ha 'Enot te: \p —Tep mũn 'ãktux Topa yõg tappet te'? Pi'yã' xip putup 'ũtut 'ĩhãk-tok put, Topa te nõm yãykutnãhã'? Kaxĩy. \p \v 5 Ha: \p —Kõmẽn Menẽg kopa' put putup, hãpxexka Yonex tu'. Yã tik hittap te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu kax'ãmi', tu kakxop nã'ax 'ãktux, hu: \q1 \v 6 “Menẽg mũn kõmẽn kutõgnãg, pa Topa te' xexkãnãp-tup, \q1 'ũyãykutnã'ax yõg kõmẽn hah, \q1 yĩy Topa te kõmẽn xexkãnãp-tup, \q1 ha yãykutnã'ax te yõgnũ tikmũ'ũn xat max putup, \q1 tu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xat putup.” Kaxĩy. \p \v 7 Ha ta 'Enot te tik xop xãnãhã', nõm tik te hãmyũmmũg xop te hãptox tu' nũn, ha' xãnãhã', pu nũ', ha' xaptop tu' nũn, pu tikmũ'ũn 'ũpẽnã hok, ha 'Enot te' yĩkopit, hu: \p —Hãm 'ũm 'ĩhã 'ãxop te nõ mãyõnnãg pẽnãhã'? Kaxĩy. \p Ha' xuktux, \v 8 yĩy 'Enot te mõ'pok Menẽg hah, tu: \p —Mõy kakxop pit xax, nũy xipi', nũy nũy 'ã' xuktux, 'ũyĩy kama nũk xup kakxop keppah. Kaxĩy. \p \v 9 Tu hãm'ãktux kux, ha ta tik xop mõg, tu ta' mõg putat hã, tu mõktu Menẽg tu' mõxaha', tu mãyõnnãg pẽnãhã 'ũxeheh. Hõmã mãyõnnãg te mãyõn xupep'ax tu' xip hãmnõgnõy tu', yã hõnhã pepi' xip, tu tik keppa' mõg, nũy tik xop mõgã', tu mõktu mĩptut tu' xupep, ha kakxop pit xip, yĩy mãyõnnãg hup, tu' xup pepi' tu pexkox yokama' xup, \v 10 ha tik xop kuxa hittup xexkah, mãyõnnãg pẽnãhã tu' kuxa hittup, \v 11 tu mĩptut hã' mõxakux, tu kakxop pẽnãhã', 'ũtut Mãnix mũtik tihi', yĩy nũktettex kakxop keppah, tu' kuxa te' yẽy. Hak-nãy tu hãpxop max popmãhã', ha takat xexkah, yã pipkup yãnãm 'ãta popmãhã', xix hãpxop puk haxnãg tu' hõm xix mĩxux hep 'ũhaxnãg mĩha tu' hõm. \p \v 12 Tu mõ'yõn 'ĩhã Topa te' yõtkup hã hãmyũmmũgãhã', puyĩy 'Enot ha putpu' mõg hok, yĩy ta' mõg, putat nõy hã' mõg, tu mõktu yãy yõg hãm tu' mõxaha'. \s1 Hãpxexka 'Eyit tu nũ'paha' \p \v 13 Ha pexkox yõg nũ'kutnã'ax te Yoye ha' mõg, 'ĩhã mõ'yõn, tu' yõtkup hã hãm'ãktux, hu: \p —'Ãpu 'ãyok, nũy 'ãknĩhã xihip. 'Ãk-tok put, xi' tut mõgã', nũy hãpxexka 'Eyit tu mõy 'ãmõxãn, nũy nõ te nox pi', ha mõktu 'ãte xa hãm'ãktux. Yã 'Enot te kakxop xak, 'ũp-tex putup tu'. Kaxĩy. \p \v 14 Yĩy Yoye yok, tu kakxop put, xi' tut mõgãhã', tu hãpxexka 'Eyit 'ũnũpa tu' mõg 'ĩhã 'ãmnĩy, \v 15 tu' ti ka'ok, ha mõktu 'Enot tu' xok. Hõmã tik hittap te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu kax'ãmi', tu Yeyox 'ãktux, hu: “'Ãtek kutok xãnãhã', 'ĩhã hãpxexka 'Eyit ta tu' xip.” Kaxĩy. Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã Yeyox nox xip hãpxexka 'Eyit kopa nõmhã'. \s1 'Enot te xonat xop xat pu kakxop kix \p \v 16 Ha ta 'Enot te' hip, tu tik puknõg te hãmyũmmũg xop hip, pa 'ap nũn'ah, tu yã mõ'ãmã'. Yĩy 'Enot gãy xexkah, tu' xat, pu kõmẽn yõg kakxop pit xohix xexka kix, nũy kakxop yõg hãmyãxatamuk 2 xohix kix Menẽg kopah, xix kõmẽn kũnãpa' pip kakxop pit kix. Yã hõmã, hãmyãxatamuk 2 'ĩhã tik puknõg te hãmyũmmũg xop te mãyõnnãg pẽnãhã', hu' nũn, nũy kakxop xax, yĩy 'Enot te' xat, pu kakxop pit kutõgnãg xohix kix, nũy kakxop puxet putex. \v 17 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix xexka 'ĩhã, tik hittap Yenemĩn te Topa pupi hãm'ãktux, nũy tappet tu kax'ãmi', yĩy: \q1 \v 18 “Kõmẽn Hãmã yõg tikmũ'ũn potaha', \q1 yã Haket potaha', 'ũk-tok xak tu', \q1 tu' kuxa teknõg, 'ũk-tok xakix hah.” Kaxĩy. \p Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã' xat'ax gãy te kakxop kix nõmhã'. \s1 Yãy yõg hãm tu' putpu' nũn \p \v 19 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã 'Enot xok, ha pexkox yõg nũ'kutnã'ax te 'Eyit ha' mõg, tu Yoye ha' mõg, tu hãm'ãktux 'ĩhã Yoye mõ'yõn, 'ũyõtkup hã hãm'ãktux, \v 20 hu: \p —'Ãpu, 'ãyok, kakxop put, xi' tut mõgã', nũy 'Iyaet yõg hãm ha putpu mõg. Yã tik kummuk xok, nõm te kakxop xak, nũy putex. Yĩy mõg. Kaxĩy. \p \v 21 Ha Yoye yok, tu kakxop put, xi' tut mõgãhã', ha ta' mõg 'Iyaet ha', tu' mõg tu mõktu' mõxaha', \v 22 ha tikmũ'ũn te hãmyũmmũgãhã', tu 'Enot kutok 'Akenap 'ãktux, ha Yonex yõg tikmũ'ũn xat, yãy tak yãnãn tu' xat, yĩy Yoye kuxãnõg, pa Topa te hãmyũmmũgãhã', 'ĩhã mõ'yõn, 'ũyõtkup hã hãmyũmmũgãhã', yĩy Yoye mõg hãpxexka Ganinet tu', xix kakxop mõg, xi' tut mõg, \v 23 nũy tu ti ka'ok kõmẽn Nãyane kopah. Yã hõmã tik hittap te Topa pupi hãm'ãktux, tu Yeyox 'ãktux, hu: “Tikmũ'ũn te' xuxet'ax mĩy putup, tu Nãyane yõg tik 'ãxet'ax putup.” 'Ũkux. Kaxĩy. Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã Yeyox xip ka'ok kõmẽn Nãyane tu' nõmhã'. \c 3 \s1 Yoãm te Topa pupi hãm'ãktux \p \v 1 Hãpxip 'ĩhã Yoãm tep-tox pix, tu hãpxexka Yonex yõg hãm panip xexka ha' mõg, nũy Topa pupi hãm'ãktux, \v 2 tu: \p —Mã', yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy kux. Yã hõnhã Topa te 'ãxat nũnte' Kaxĩy. \p \v 3 Yã hõmã tik hittap 'Iyait te Yoãm 'ãktux, 'ĩhã Topa pupi hãm'ãktux, yĩy: \q1 “Tik xip hãm panip xexka tu', tu' yĩy ka'ok, tu: \q1 'Ãpu, Topa yõg putat max mĩy, \q1 nũy Topa pu putat kohe tu' yoa'.” \m 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 4 Yoãm te kãmẽn xeh hã topixxax mĩy, nũy tu xokxop xax hãg-nãy hĩy, tu kunit mãhã', xix puk hep xup. \v 5 Ha ta kõmẽn Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn xohix nũn, xix hãpxexka Yonex yõg tikmũ'ũn, xix tikmũ'ũn te kõnãg xexka Yohnãm yĩka' pip, tu' nũn, \v 6 ha Yoãm te tikmũ'ũn xohip-tox pix, 'ĩhã tikmũ'ũn te yãy yõg hãpkummuk mĩy'ax 'ãktux, tu yãyhãhup tu hãm'ãktux, nũy nõm kuxyã'. \p \v 7 Ha Paniye xop nũn kamah, xix Xanoxeo xop nũn, puyĩy Yoãm kamap-tox pix. Pa Yoãm te: \p —'Ãxop kummuk xop te kãyãk-tok putuk! Piyã 'ãxat, xayĩy 'õg hãpkummuk mĩy'ax tu kux, puyĩy Topa 'ãha gãy hok, nũy 'ãkummugã hok? \v 8 'Ãpu hãpxopmã max, pu tikmũ'ũn xohix xate yãyhãhup yũmmũg. \v 9 Hãm'ãktux hok, hu: “Yã mõnãyxop 'Amanãm yã yũmũ'ã hã mõnãyxop xe'e', 'a Topa te 'ũgkummugãp-tup'ah,” Kaxĩy. 'Ũxuktux hok! Yã Topa mũn ka'ok, tu mĩkax xap hã 'Amanãm mõkputox mĩy'ax. \v 10 Tikmũ'ũn te mĩm kup kummuk xak, kupuk hã' xak, tu kuxap hã mõ'hap, pu tu nõg, ha kaxĩy Topa te tikmũ'ũn kummuk kix putup, tu' nõa'. \v 11 'Ãte 'ãp-tox pix, tu kõnãg hã 'ãp-tox pix, xa yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy hok 'ũxeheh, pa tik puxet tek pe' nũn putup, tu' ka'ok, ha tak pu'uk. 'Ap max'ah 'ãte nõ pataxax tat, yãk mũn kutõgnãg. Hamũn te Topa Koxuk xa mõ'kutnãp-tup puyĩy 'ãkuxa ka'ogã', nũy 'ãkuxa kummuk tupmã'. \v 12 Yã pẽnẽn paha', nũy xuxnãg xetox xap mõy mĩxux kopah, nũy xap xix mĩptut kopah, 'ĩhã mĩxux naknãg mõ'hap kuxap tu', ha kaxĩy Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xex max, pa' yĩpkox 'ohnãg xop xũygãp-tup, kuxap hã' puk putuk nõ xũygãp-tup, ha' xũy xuxix tapax 'ohnãg. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Yoãm te Yeyox putox pix \p \v 13 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox mõg, tu ta hãpxexka Ganinet tu' xip, tu kõnãg xexka Yohnãm ha' mõg, pu Yoãm putox pix, \v 14 pa Yoãm te: \p —'Ãmhok! Kaxĩy hok! Pak mũn putox pix 'ũyãnãn tu'! 'Ãxexka, hak mũn kutõgnãg. Teptu xatek xat, 'ũg 'ãp-tox pix? Kaxĩy. \p \v 15 Ha Yeyox te: \p —Topa te 'ãp-tup, xak putox pix. Yã puxi'. Kaxĩy. \p Ha: —Ya hamũn. Kaxĩy. Tup-tox pix. \p \v 16 Ha' pix kux, 'ĩhã Yeyox te kõnãg kox tu' xupep, ha pexkox xõn, ha Yeyox te Topa Koxuk pẽnãhã', ha ta tu' yĩxohoh kuxxuxtut putuk, tu mõktu Yeyox putox tonnok, tu yĩmũ' xip, \v 17 ha ta Topa yĩy, tu hãm'ãktux pexkox tu', hu: \p —Nũhũ 'ũgkutok pit. 'Ãte nõm mõ'yãy xe'ẽgnãg, hak kuxa hittupmãhã'! Kaxĩy. \c 4 \s1 Hãmgãyãgnãg te Yeyox xapit puyĩy hãpkummuk mĩy \p \v 1 Ha Topa Koxuk te Yeyox mõgãhã hãm panip tu', ha Hãmãyãgnãg te Yeyox xapit, puyĩy hãpkummuk mĩy. \v 2 Yã 'ãmnĩy xohix te 40 hã 'ap xit'ah Yeyox, ha putup tep-tex, \v 3 yĩy Hãmgãyãgnãg te' yĩka xupep, tu: \p —Pax xa yã Topak-tok, 'ãpu' xat, pu nũhũ mĩkaxxap yãyhã pãm xe'e', xayĩ' mã'. Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te: \p —Topa yõg tappet te tikmũ'ũn xat, pu pãm puxet hã tu hi ka'ok hok, pãyã' xat, pu Topa yõg hãm'ãktux hã tikmũ'ũn kuxa hi ka'ok. Kaxĩy. \p \v 5 Ha Hãmgãyãgnãg te kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõgãhã', yã Topa yõg kõmẽn, ha Topa pet xexka tu' mõgãhã', pu' pet tox xanep yĩmũ 'ãti', \v 6 ha: \p —Pax xa Topak-tok, xa nũy nũhãy hãm tu'. Yã Topa yõg tappet te: \q1 “Topa te pexkox yõg xop nũ'pok putup, nũy 'ãpẽnã max, \q1 tu 'ãtat putup, 'ũyĩm hã 'ãtat putup, \q1 ka mĩkaxxap 'ãpata xũy.” \m 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 7 Ha: \p —Pa Topa yõg tappet te hãm'ãktux kamah, hu: “'Õgnũ Topa hã hãpkutex'ex hã gãyã hok.” Kaxĩy. \p \v 8 Ha Hãmgãyãgnãg te' mõgãhã yĩktix tox xanep yĩmũ', tu hãm xexka max xohix tu' mũg, tu hãpxopmã'ax max xohix tu' mũg, \v 9 tu: \p —Pẽnã'! 'Ũgmũn pu nũ'ãxup, kopxix xa' hõm hãpxop xohix. Kaxĩy. \p \v 10 Ha Yeyox te: \p —'Ãkmũn'ah. Mõg, nũy 'ãpep. Yã Topa yõg tappet te: “Topap-xehnãg pu nũ'ãxup, nũy 'ãkuxa' yẽy.” Kaxĩy. \p \v 11 Yĩy Hãmgãyãgnãg te' nĩm, ha pexkox yõg nũ'pok xop nũn, nũy Yeyox pẽnã max. \s1 Yeyox te hãpxopmã kõnãmãhã' \p \v 12 Ha ta' nũn xonat xop, tu Yoãm mũg, tu kanet hã mõ'tat, ha Yeyox te' yũmmũg, tu hãpxexka Ganinet tu' mõg, \v 13 tu kõmẽn Nãyane nĩm, nũy kõmẽn Kapãnãn tu' xip, ha kõnãg xexka Ganinet te' yĩka' xup, yã' xip hãpxexka Yemonõm xix Nãptanix tu'. \v 14 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã Topa te hãm'ãktux, ha tik hittap 'Iyait te nõm pupi hãm'ãktux, tu tappet tu kax'ãmi', nũy tikmũ'ũn xohix pu hãmyũmmũgã', nũy Yeyox xip'ax 'ãktux. Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã Yeyox te kõmẽn Kapãnãn tu' nox xip, yĩy: \q1 \v 15 “Yemonõn yõg hahãm, xix Nãptanix yõg hahãm, \q1 yã kõnãg xexka kux tu' pip, tu kõnãg xexka Yohnãm xatapa' pip, \q1 nõ'õm puknõg yõg Ganinet. \q1 \v 16 Yã' puknõg xop te hãpkoxtap kopa' pip, tu hãmyũmmũg 'ohnãg, \q1 tu kuyãnãm xexka pẽnãp-tup, puyĩy hãptupmã', \q1 puyĩ' puknõg xop hãmyũmmũg, \q1 ha kuyãnãm te hãpkoxtap tu mãp-tup, \q1 nũy nõm puknõg xop kuxa hittupmã'.” 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 17 Ha Yeyox te hãm'ãpak max'ax 'ãktux hãmãxap, hu: \p —'Ãpu, yãyhãhup, tu 'õg hãpxopmã'ax kummuk kux! Yã hõnhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat. 'Ãpu 'ĩpkox pi'! Kaxĩy. \s1 Yeyox te tik te 4 xãnãhã' \p \v 18 'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhã Yeyox te hãpkumep, tu kõnãg xexka Ganinet yõg hãpkux tu' hãpkumep, 'ĩhã tik taknõy 2 pẽnãhã', ha mãm xuk, tu' xuxet'ax Xĩmãm, yã' xuxet'ax nõy te: Pet, xi' taknõy 'ãxet'ax 'Ãnene', tu mõ tut panip yõn, tu mãm xuk pax, \v 19 ha Yeyox te: \p —'Ãpu, 'ũkpe mõg 'ũg 'ãyũmmũgã', xayĩy tikmũ'ũn tuk ha nũnnã'. Kaxĩy. \p \v 20 Yĩy tut panip nĩm, nũy Yeyox mũtik hãpkumep. \p \v 21 Ha' mõg 'ĩhã tik taknõy 2 nõy pẽnãhã', ha' xuxet'ax Tiak, xi' taknõy 'ãxet'ax Yoãm, yã Yemeneo kutok, tu yãy tak yõg mĩpkox kopa' mãm, nũy tut panip mĩy. Ha Yeyox te' xapit, puyĩy nũ mũtik hãpkumep, \v 22 ha hãpxip 'ohnãg 'ĩhã' mõg, tu yãy tak nĩm, xix mĩpkox nĩm, nõm te kõnãg yĩmũ' mõg, ha Yeyox pe' mõg. \s1 Yeyox te hãmyũmmũgãhã xix hittupmãhã' \p \v 23 Ha Yeyox te hãpkumep punethok, tu ta Ganinet yõg hãpxexka xohix hã hãpkumep, tu Topa pet xohix kopa hãmyũmmũgãhã', tu Topa yõg hãm'ãpak max'ax 'ãktux, xix Topa te tikmũ'ũn xat'ax 'ãktux, tu tikmũ'ũn pakut xop hittupmãhã', \v 24 ha hãpxexka Xit yõg tikmũ'ũn xohix te' xupak, hu' pakut xop tat Yeyox hah, yã hãmpakut xohix te tikmũ'ũn pakutnãhã', xix yãmĩy kummuk te' pakutnãhã', ha nõm tikmũ'ũn te yãy pu xu'ux xop tat, xix hãpkumep hok xop tat, ha Yeyox te' xohix hittupmãhã'. \v 25 Ha tikmũ'ũn xohix punethok te' pe' mõg, yã Ganinet yõg tikmũ'ũn, xix kõmẽn te 10 yõg tikmũ'ũn, xix Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn, xix Yonex yõg, xix Yohnãm xatapa' pip xop. Yã' xohix te Yeyox pe' mõg. \c 5 \s1 Yeyox te hãm'ãktux yĩktix yĩmũ' \p \v 1 Jesus te tikmũ'ũn xohix pẽnãhã', tu yĩktix tu' mõg, tu mõktu pepi' xip, tu' yũm. Ha yãy yõg tik xop te' yĩka' mãm, \v 2 ha hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p \v 3 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn kuxa kopa' hok xop. \p Yã Topa te nõm tikmũ'ũn xat xe'e', hu' kuxa hittupmãhã'. \p \v 4 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn pota punethok xop. \p Yã Topa te' kuxa hittupmãp-tup. \p \v 5 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn te yãy kutõgnãg pe'paxex. \p Yã Topa te nõm pu hãm'ãktux xex, tu' xaxok 'ohnãg, yĩy pexkox yõg hãpxop pop putup. \p \v 6 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn yĩpkox pip xop, nõm te' xak, nũy Topa pu' yĩpkox pi', tu hãmyok mĩy putup xũy. \p Yã Topa te' kuxa mãmmãhã'. \p \v 7 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn te' nõy kuxa ka'. \p Yã Topa te nõm tikmũ'ũn kuxa ka'. \p \v 8 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn kuxa tup xop. \p Yã nõm te Topa pẽnãp-tup. \p \v 9 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn te yãykix kuxyãhã'. \p Yã 'õm te Topa hãk-tok xe'e'. \p \v 10 —'Ũkuxa hittup'ax tikmũ'ũn xũy, nõm tikmũ'ũn xũy nũy hãpxopmã max. \p Yã Topa te' xexkãnãp-tup 'ĩhã' hep xop xohix xat. \p \v 11 —'Ãkuxa hittup'ax 'ĩhã' gãyxop te 'ãxũygãhã', xix 'ãmãnõg, xix 'ãkte'ex kummuk, xix 'ãkupex, 'ũkpe 'ãmõg hah. \v 12 'Ãkuxa hittup'ax, yã Topa te xa popmãp-tup pexkox yõg hãpxop xohix. Yã hõmã tik gãy xop te Topa yõg tik hittap xop xũygãhã', tu' pupi hãm'ãktux xop xũygãhã kamah, 'ãmũn putuk. \s1 Yeyox te 'ãmot xuxpex 'ãktux xix kuyãnãm \p \v 13 —'Ãmot xuxpex te' xit'ax xuxpexgãhã', ha xogyĩn kutnat, puyĩy tuk-tox hok. Ha kaxĩy 'ãxop te Topa hã' puknõg xop pu hãmmaxnãhã'. Pax pu 'ãmot ku'uk kummuk hãk-tox, puxix tikmũ'ũn xep-tup nõg, nũy hãptopa putyõn, ha' xohix te' tonnok. \p \v 14 —Kuyãnãm te hãptupmãhã', ha kaxĩy 'ãxop te tikmũ'ũn pu Topa pupi hãm'ãktux, tu' kuxa hittupmãhã'. Tikmũ'ũn xohix te kõmẽn pẽnãhã', yã kõmẽn te yĩktix yĩmũ' pip. \v 15 Piyã kuyãnãm tat'ax paha', nũy nõ manax kopa' yũm, tu mõ'nĩy? 'Ap yũm'ah, pãyã mĩmpe yĩmũ' yũm, puyĩy mĩptut xohix tupmã', puyĩy tikmũ'ũn nõ hãmpẽnã max. \v 16 Ha kaxĩy 'ãxop te tikmũ'ũn pu Topa yõg hãm'ãktux 'ãktux, pu tu hittup, ha kaxĩy 'ãxop te hãpxopmã max, pu tikmũ'ũn pẽnã', nũy 'Ãtak Topa pu hãm'ãktux, hu: “Yã 'ãmax xe'ẽgnãg'”! Kaxĩy. \s1 Tu Topa yõg xat'ax 'ãktux \p \v 17 —'Ũpe'ãpaxeh hok, hu: “Yeyox nũn, nũy Mõyyex yõg xat'ax nõa'.” Kaxĩy. 'Ãmhok. 'Aknũn'ah 'ũg tik hittap xop yõg hãm'ãktux nõa', nõm hittap xop te Topa pupi hãm'ãktux, 'ap nõãp-tup'ah, pak nũn nũy hãm'ãktux yũmmũgã max. \v 18 'Ũxaxok hok. Yã' xat'ax xip ka'ok, tu' nõg 'ohnãg. Yã Topa yõg tikmũ'ũn te' xuktux putup mõ'kuma' mõg. Yã kax'ãmi'ax kutõgnãg xut 'ohnãg, 'ĩhã pexkox xip, 'ĩhã' xip hahãm. 'Ũnõg 'ohnãg. \v 19 Yĩy tikmũ'ũn yĩpkox pip 'ohnãg Topa yõg xat'ax pu', xi' nõy yũmmũgã'ax, pu' yĩpkox hok, puxix 'õm kutõgnãg. Yã Topa te nõm kutõgnãg 'ãktux putup 'ĩhã yãy yõg tikmũ'ũn xat. 'A xexkãnãp-tup'ah. Pa tikmũ'ũn yĩpkox pip, tu' nõy yũmmũgã'ax, pu yĩpkox pi', puxix Topa xexka 'ãktux putup, 'ĩhã yãy yõg tikmũ'ũn xat. \v 20 Yĩy hãpxopmã max Topa pu', tu 'ãyĩpkox pip pax Topa pu', puyĩy Topa 'ãxop pu pexkox xõn, 'ĩhã yãy yõg tikmũ'ũn xat, nũy: Mõnãy! Kaxĩy. Pa hãmyũmmũg xop yĩpkox 'ohnãg xop, xix Paniye xop te' mõxakux 'ohnãg. \s1 Tu tep-tup nõg 'ãktux \p \v 21 —Tik hittap te mõnãyxop pu hãm'ãktux, tu' xat, hu: “'Ũp-tex hok. Tikmũ'ũn te' nõy putex, puxi' mõgã tik pa te hãmyũmmũg keppah, puyĩ' yõg hãpkummuk mĩy'ax kopit.” Kaxĩy. \v 22 Pa 'ãte 'ãxat, hu: Tikmũ'ũn te' nõy hã' gãy, puxix tik pa te hãmyũmmũg kopit. Ha tikmũ'ũn te' nõy pu hãm'ãktux, hu: “'Ãkummuk,” kaxĩy, puxix tik xexka xop hãpkummuk mĩy'ax kopit. Ha tikmũ'ũn te' nõy putup nõg, hu nõm pu hupmãhã', hu: “'Ãp-tox kummuk!” kaxĩy, puxix nõm mõgã Hãmgãyãgnãg Pet hah. \v 23 'Ãmõg Topa pet hah, nũy Topa pu hãpxop mõ'hap, nũy tu' haxyã', tu hãmpe'paxex, hu: “Hamũn, 'ũgnõy gãy, tute 'ã tu' gãy,” kaxĩy. \v 24 'Ãpu, 'õg hãpxop mõ'hap'ax nĩm, nũy mõg mõ'ka'ok 'ãnõy hah, pu 'ãnõy mũtik yãyhã 'ãxape 'ũxeheh, hak-nãy tu 'õg hãpxop mõ'hap Topa pu'. \p \v 25 —Tikmũ'ũn te xa tu' gãy, xix 'ãkupex, tu 'ãmõgã'ax tik pa te hãmyũmmũg hah, 'ãpu nũ mũtik yãyhã 'ãxape, ka 'ãmõgã tik pa te hãmyũmmũg hah, ha' xat pu 'ãmũy, nũy kanet kopa mõ'ãtat. \v 26 Pax xa kanet kopa 'ãxip, hu ta 'ãxupa hok, tu mõktu tayũmak xexka hã pago, xayĩy 'ãpep. \s1 'Ũnõy hã' xupxet 'ãktux \p \v 27 —'Ãxop te Topa yõg xat'ax yũmmũg, ha: “'Ãnõy hã xupxet hok!” Kaxĩy. \v 28 Pa 'ãte 'ãxat, hu: 'Ũn 'ãpa hã pẽnã hok, nũy 'ũn putup hok. Tikmũ'ũn te 'ũn pẽnãhã' puxi' kuxa kopa' xonnix. \v 29 Pax xa 'ãpa xe'e xa hãpxopmã kummugã', 'ãpu 'ãpa xut, nũy putyõn. Yã' max 'ãpap-xet, ha ta' kummuk, xa Hãmgãyãgnãg Pet ha 'ãmõg. \v 30 Pax xa 'ãyĩm xe'e xa hãpxopmã kummugã', 'ãpu 'ãyĩm xax mĩkax hã, nũy putyõn. Yã' max 'ãyĩm puxet, ha ta' kummuk xa Hãmgãyãgnãg Pet ha 'ãmõg. \s1 Tik te yãy xetut nĩm 'ãktux \p \v 31 —Tikmũ'ũn te 'ãxat kamah, hu: “Tik te' xetut nĩm putup, puxix tappet mĩy, pu tu' nĩm.” Kaxĩy. \v 32 Pa 'ãte 'ãxat xe'e': 'Ãxetut nĩm hok. Pẽyã' xetut te tik nõy mũtik xonnix, 'ũtux hok pu nĩm, pãyã' xetut te tik nõy mũtik xonnix hok, 'ũtux hok pu nĩm hok, ka tik nõy mũy, nũy nũ mũtik tu' xonnix. Yã tik te' nõy xetut mũg, tu nõm hã' xupxet, yã hãpkummuk mĩy. \s1 Tute hãm'ãktux xex'ax 'ãktux \p \v 33 —Mõnãyxop hittap te Topa yõg hãm'ãktux 'ãpak, hu 'ãxat, hu: “Xate Topa pu hãm'ãktux xex, 'ãpu' xaxok hok, nũy mĩy.” Kaxĩy. \v 34 Pa 'ãte: Topa 'ãxet'ax 'ãktux hok 'ĩhã hãm'ãktux xex, xix pexkox 'ãktux hok. Pexkox yã Topa xip'ax xe'ẽgnãg hah, \v 35 xix hãm xexka 'ãktux hok, 'ĩhã hãm'ãktux xex. Yã hãm xexka xohix Topa yõg, yã' yõg hãptonnok'ax. Ha Yenoyanẽn 'ãktux hok. Yã Topa te' xat xe'ẽgnãg, yã' yõg kõmẽn xe'e', \v 36 xix 'ãxe 'ãktux hok, 'ĩhã hãm'ãktux xex. Pi'yã' yãy xe yãyhã yãm-nok, xip-nĩy? 'Ap yãyhã yã yũmmũg'ah, yĩy 'ãxe 'ãktux hok, 'ĩhã hãm'ãktux xex. \v 37 Hu hãm'ãktux kutõgnãg, hu: “'Ãmhok,” kaxĩy, xix: “Hamũn,” kaxĩy. Puxi'. Yã Hãmgãyãgnãg mũn te tikmũ'ũn yũmmũgãhã, pu hãm'ãktux tox. Hãm'ãktux tox hok! \s1 'Ũnõy pu hãpkummuk hã' yãnãn 'ãktux \p \v 38 —Tikmũ'ũn te: “Yã' max tikmũ'ũn kummuk pu hãpkummugã 'ũyãnãn tu', nũy tu pago.” Kaxĩy. \v 39 Pa 'ãte: Tikmũ'ũn kummuk pu hãpkummugã hok, nũy tu pago hok, pa tik te 'ãpayĩn kix, 'ãpu' tux hok pu 'ãpayĩn nãg nõy kix kamah. \v 40 Tikmũ'ũn te 'õg topixxax xut, 'ãpu 'õg kayak tu' hõm kamah, ha tu paxmõg. \v 41 Xonat puknõg te 'ãxat, xayĩy 'ũyõg hãpxop putux tat, 'ãpu' tat. Ha 'ãxat pu kinõm puxet hã' tat, 'ãpu kinõm 2 hã' tat. \v 42 Tikmũ'ũn te hãpxop 'ũm xak, nũy ta putpu xa' hõm, 'ãpu tu' hõm. Tikmũ'ũn te' hok xak hãpxop 'ũm, 'ãpu tu' hok hõm. \s1 'Ãhã' puknõg xop putup pax \p \v 43 —Tikmũ'ũn te: “'Ãxapep-tup pax, pa' puknõg xi' gãy xop putup hok.” Kaxĩy. \v 44 Pa 'ãte': Gãy xop putup pax, xi' puknõg xop, xix Topa tu' xax, pu nõm hã hãmmaxnã', \v 45 xa 'ãxop yãyhã Topa hã 'ãk-tok xop xe'e'. Yã Topa te mãyõn xat, pu' hep xop xohix pu hãm pukgã', yã hãpxopmã kummuk xop pu' mĩy, xix hãpxopmã max xop pu' mĩy kamah. Tute tex nũ'kutnãhã' hep xop xohix pu. Yã tikmũ'ũn te hãmyok mĩy xop pu nũ'kutnãhã', xix tikmũ'ũn te hãpkohe' mĩy xop pu tex nũ'kutnãhã kamah. \v 46 'Ãxop te 'ãxapep-tup xix tikmũ'ũn gãy xop putup nõg, puxix Topa xa pexkox yõg hãpxop 'ũm hõm hok. Yã tik kummuk xop te gohet pupi tayũmak pop, tute yãy xape xop mũn putup pax, xi' puknõg xop putup nõg. \v 47 'Ãxop te 'ãxape xop mũtik hãm'ãktux puxehnãg, ha ta' puknõg xop te yãy xape mũtik hãm'ãktux kamah, nõm xop te Topa hã' puknõg xop. \p \v 48 —'Ãpu hãpxopmã max xe'ẽgnãg, nũy 'Ãtak Topa putuk, ha pexkox kopa' xip, tu hãpxopmã max xe'ẽgnãg mõ'kuma' mõg. \c 6 \s1 'Ãnõy pu hãmmaxnãhã' \p \v 1 —'Õg pa 'ãti'! Hãpxopmã max hok, nũy mõ'ãmã hok, puyĩy tikmũ'ũn pẽnã'. 'Ãmhok. Pa Topa pu hãpxopmã max xe'e, puyĩy Topa pẽnã'. Pãyã xate' mĩy puyĩy tikmũ'ũn pẽnã', puxix Topa yũmũg Tak xa pexkox yõg hãpxop 'ũm hõm putup hok. \p \v 2 —Xate tikmũ'ũn hok xop pu hãpxop hok hõm, 'ãpu 'ĩy hok. Yã mõ'ãmã'ax xop pa max, pãyã' kuxa kummuk, tu yãy yõg hãpxopmã max'ax 'ãktux, tu Topa pet kopa hãm'ãktux, xix kõmẽn kopa hãm'ãktux, pu tikmũ'ũn hãpxopmã'ax yũmmũg, tu: “Yã tik max, 'õhõm!” Kaxĩy. Yã Topa tep-tup nõg, tu: “Puxi'.” Kaxĩy. Tu pexkox yõg hãpxop 'ap hõm putup'ah, mõ'ãmã pax xop pu' hõm putup'ah. \v 3 Xate tikmũ'ũn hok hã nõ teheh, 'ãpu hãm'ãktux hok, pu tikmũ'ũn 'ũm yũmmũg hok, pu 'ãxape xe'e yũmmũg hok. \v 4 Tikmũ'ũn 'ũm pu' xuktux hok, puxix Topa xa pexkox yõg hãpxop hõm. Yã Topa te hãpxopmã'ax xohix pẽnãhã'. \s1 Tute Topa pu hãm'ãktux 'ãktux \p \v 5 —Tikmũ'ũn te mõ'ãmã, yã' pa max, pãyã' kuxa kummuk, tu Topa pu hãm'ãktux hitop, tu kõmẽn yõg putat hã' xuktux, xix Topa pet kopa' xuktux, pu tikmũ'ũn pẽnã', nũy tu: “'Ũmax nõ'õm! Yã Topa pu hãm'ãktux pax!” Kaxĩy. Pãyã yã' koit. \v 6 Pa 'ãpet ha mõg, nũy mõhãmyĩnnĩn, nũy 'ãp-xehnãg hã 'õg 'Ãtak Topa pu hãm'ãktux, 'ĩhã xate nõm pẽnã 'ohnãg, ha' xupak, tu xa' hõm pexkox yõg hãpxop. Yã Topa 'õg 'Ãtak te hãpxopmã'ax xohix pẽnãhã'. \p \v 7 —Topa pu 'ãp-xehnãg hã hãm'ãktux, tu hãm'ãktux 'ãhĩynãg hok, 'ũpuknõg xop putuk. Nõm te Topa pu hãm'ãktux tox, tu hãm'ãktux 'ãhĩynãg, puyĩy Topa' xupax. \v 8 Kaxĩy mĩy hok! Topa yã 'õg 'Ãtak, tu hãmyũmmũg xe'ẽgnãg, tu xatep-tup yũmmũg tap. \v 9 Yĩy Topa pu hãm'ãktux kaxĩy, hu: \q1 “Yũmũg 'Ãtak, nõm te pexkox tu' xip, pũyã' xohix kuxa' yẽy 'ãkeppah, tu 'ãmax xe'ẽgnãg 'ãktux. \q1 \v 10 Pũyã tikmũ'ũn xohix 'õg xat'ax pu' yĩpkox pi' nũhũ hãhãm tu'. \q1 Yã pexkox yõg xop xohix yĩpkox pip nõmhã. \q1 \v 11 'Ãmnĩy xohix 'ĩhãk mũ'ã hãpxop 'ũm nũ'kutnã', 'ũyĩ' mã', \q1 \v 12 hak mũ yõg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', pu tu kux. \q1 Tikmũ'ũn tek mũg kummugãhã', hak mũ'ãte nõm mĩy'ax xaxogãhã kamah, ha' kux. \q1 \v 13 'Ũtux hok puk mũg kopit hok, 'ũgmũ'ã hãpxopmã kummuk hok, pak mũg ka'õgã', 'ũyĩy hãpxopmã max. \q1 Yã 'ãxexka xe'ẽgnãg, hu tikmũ'ũn xohix xat, xix hãpxop xohix xat, ha' xat kuxyã 'ohnãg, 'ãka'ok xe'ẽgnãg hah, xix 'ãmax xe'ẽgnãg kamah. Hamũn.” \p \v 14 —'Ãnõy yõg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', puxix 'Ãtak Topa 'õg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', \v 15 pa 'ãnõy yõg mĩy'ax xaxogã hok, puxix Topa 'õg mĩy'ax xaxogã 'ohnãg. \s1 'Ãxit hok nũy Topa pu hãm'ãktux \p \v 16 —'Ãxit hok nũy Topa pu hãm'ãktux, hu ta 'ãpa hittup. Tikmũ'ũn te mõ'ãmã', yã' pa max, pãyã' kuxa kummuk, tu' xit hok 'ĩhã pa kummuk, puyĩy tikmũ'ũn pa kummuk pẽnã', tu' xit hok yũmmũg, pa Topa te nõm xop pu pexkox yõg hãpxop hõm 'ohnãg. \v 17 'Ãxit hok, nũy Topa pu hãm'ãktux, 'ãpu 'ãpayĩn pix, xix 'ãxe yoa', \v 18 puyĩy tikmũ'ũn 'ãxit hok yũmmũg hok. Yã 'Ãtak Topa puxehnãg te' yũmmũg, ha tikmũ'ũn te Topa pẽnã hok, ha hãpxopmã'ax xohix pẽnãhã', tu xa pexkox yõg hãpxop hõm putup. \s1 Pexkox yõg hãpxop 'ãktux \p \v 19 —Hãpxop xohix pop hok, xix tayũmak xexka pop hok, nũy yãy tu nũ'xok, tu mõktu 'õg tayũmak xohix nũnte hãm xexka tu'. Yã' kut te' mãhã', hak-nox, ha' nõg, ha tik kummuk te' nõy yõg hãpxop hã' xupxet, xix 'õg tayũmak hã' xupxet'ax, yĩy pop hok, \v 20 pa pexkox yõg hãpxop pop, tik 'ũm te nõm hãpxop hã' xupxet hok, xik-nox 'ohnãg. \v 21 Tikmũ'ũn kuxa te yãy yõg hãpxop xak, yĩy pexkox yõg hãpxop xax, puyĩy 'ãkuxa hittupmã'. \s1 Kuyãnãm 'ãktux \p \v 22 —Kuyãnãm te tikmũ'ũn pa putuk, tu hãptupmãhã', ha tikmũ'ũn te hãmpẽnã max. 'Ũpa max, puxix nõmhã hãmpẽnã max kamah. \v 23 'Ũpa kummuk, puxix hãmpẽnã kummuk. Pax xa 'ãpa hok, puxix hãmpẽnã 'ohnãg. Yã 'ãmnĩy koxtap pax! \s1 Tute 'ũptexop xexka 'ãktux \p \v 24 —Tikmũ'ũn te' xuxyã 2 pu hãm hok. Yã' xuxyãp-xet putup nõg, tu ta' nõy putup pax. Kaxĩy tikmũ'ũn te Topa pu hãm hok 'ĩhã tayũmak xak pax. \p \v 25 —Yĩy 'ãte xa hãm'ãktux, hu: Xutigã hok, nũy tu: “'Ãtep-tep mã'ax?” Kaxĩy. Xix: “'Ãtep-tep mũn xo'op'ax?” Kaxĩy. Xix: “Pi'a 'ãte mõ'tat'ax?” Kaxĩy. Yũmmũg. Tikmũ'ũn yĩn max hãmãxap, hak-nãy tu hãpxop xit'ax xix topixxax. \v 26 Putuxnãg pẽnã', ha' topaha'. 'Ap hãpxop xap xok'ah, xix hãpxop ta nũnnã 'ohnãg, tu' pet kopa' xex 'ohnãg, pa 'Ãtak Topa te pexkox tu' xip, tu pẽnãnã' xip, puyĩy putuxnãg xit. Pi'yã Topa tep-tup? Yã Topa te tikmũ'ũn putup xexkah, tu putuxnãg xop putup kutõgnãg. \v 27 Pax pu tikmũ'ũn 'ũm yãykuxop xexkah, puxi' xutigã'ax hã' hi tox 'ohnãg. \p \v 28 —Teptu hãmpe'ãpaxex, hu: “Tep tek mõ'tat'ax?” Kaxĩy. Pẽnã mĩnnut. 'Ũtuk max, tu' hãm 'ohnãg, tu topixxax xap 'ohnãg yãy pu', \v 29 pa 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Mõnãyxop hittap Xanomãm yã' xexkah, tu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xohix xat, tup-texop xexkah, tu topixxax max mõ'tat, pa Xanomãm xax 'ãnuk max, ha mĩnnut xax 'ãnuk mãynãg. \v 30 Yã Topa te mĩnnut xop xax mĩy, xix mĩxux xop xax, ha hõnhã' xip, tu hãptup 'ĩhã' tap, ha kuxap hã mõ'xut, ha' nõg, yĩy Topa te xa topixxax mõ'tatnãhã kamah, pa 'ãkuxa mãm pu'uk Topa kopah. \v 31 Yĩy yãy xutigã hok, nũy 'ãxit'ax xax hok, nũy xo'op'ax xax hok, nũy topixxax xax hok. 'Ãmhok. Kaxĩy hok. \v 32 'Ũpuknõg xop te Topa yũmmũg 'ohnãg, hu' yãykuxop punethok, pa Topa yã 'ãxop hã 'Ãtak, tu pexkox tu' xip, tu 'ãpẽnãnã' xip, nũy xa hãpxop xohix mõ'pok, \v 33 yĩy Topa xax hãmãxap, tu nõm pu 'ãyĩpkox pi', nũy nõ xat'ax mĩy, ha xa' popmãp-tup hãpxop xohix. \v 34 Yĩy xutigã hok 'ĩhã hãptup pe'ãpaxex. Yã hãptup mõ'nãp-tup, ha xate hãpxop xak putup punethok, nũy yãykuxop. Pa hõnhã yã yãykuxop punethok. Yã' puxi'. \c 7 \s1 'Ũnõy yõg hãpxopmã'ax 'ãktux kummuk \p \v 1 Tikmũ'ũn nõy yõg hãpxopmã'ax kopit hok, nũy nõ kummuk 'ãktux hok, ka Topa 'õg hãpxopmã'ax kopit, nũy 'ãkummuk 'ãktux kamah. \v 2 'Ãxop te 'ãnõy yõg hãpxopmã'ax kopit, ha kaxĩy Topa te 'ãkopit putup; 'õg panat hã 'ãnõy pu hãpxop xap hãmenex, puxix nõm panat hã xa hãmenex hãpxop xap kamah 'ũyãnãn tu'. 'Ãnõy puk-tõgnãg hõm, puxix xa' hõm 'ãk-tõgnãg kamah. 'Ãnõy pu punethok hõm, puxix xa' hõm punethok 'ũyãnãn tu'. \v 3 Xate 'ãnõy yõg hãpxopmã'ax kummuk pẽnãhã'. Teptu xate pẽnã hok yãy yõg hãpxopmã'ax kummuk? \v 4 Xate 'ãnõy pu hãm'ãktux, hu: “Nãy, tux hok 'ũ xa hãmyũmmũgã',” kaxĩy, 'ĩhã 'ãpa te hãmyũmmũg 'ohnãg. \v 5 'Ãpa te hãmyũmmũg 'ohnãg, yã mõ'ãmã'. Yãy yõg hãpxopmã kummuk kux hãmãxap, xayĩy kunãy tu 'ãnõy yõg hãpxopmã'ax kummuk kuxyã'. \p \v 6 —Topa yõg hãpxop max hõm hok kokex putuk xop pu', ka gãy ha 'ãp-top. 'Õg kupxat xap max hõm hok xapup putuk xop pu', ka' gãy ha nõm tonnok. Kaxĩy Topa yõg hãm'ãktux 'ãktux hok hãmgãy xop pu', ka 'ãp-tex 'ũgãy tu'. \s1 Topa mũn max \p \v 7 —Topa tu' xax, puxix xa' hõm. 'Ũxax, hu ta' xipi', hãptopa 'ãxip, tu' xãnã', puxix xa' xõn. \v 8 Tikmũ'ũn te ta tu' kax, puxi' pop, ha tikmũ'ũn te' xak, puxi' xipi', ha Topa te hãpxõn putup 'ĩhã tikmũ'ũn te hãptopa xãnãhã', hu: “Hãpxõn!” Kaxĩy. \v 9 'Ãk-tok te pãm xak. 'Ok hõm putup mĩkaxxap, nũy tu yãnãn? 'Ãmhok! \v 10 'Ãk-tok te mãm xak. 'Ok hõm putup kãyã gãy, nũy tu yãnãn? 'Ãmhok. 'Ap yãnãn putup'ah. \v 11 Tikmũ'ũn kuxa kummuk, tu hãpxopmã kummuk, pak-tok putup pax, tu tu hãpxop max hõm, ha 'Ãtak Topa kuxa max xe'ẽgnãg, tu pexkox tu' xip, tu' yãy kutok xop pu hãpxop max xe'e popmãhã', 'ĩhãk-tok xop te ta tu' kax, pu' popmã'. \p \v 12 —Xatep-tup tikmũ'ũn xa hãmmaxnã', yĩy nõm pu hãpxopmã max hãmãxap. Yã Mõyyex te' xat, xix tik xop hittap te yũmũ'ã hãmyũmmũgãhã'. \s1 Tute putat 2 'ãktux \p \v 13-14 —Hãmpak'ax yĩkox kutõgnãg hã mõy mõnãy. Ha ta' xip hãmpak'ax yĩkox xexkah, 'ũyõg putat te Topa yõg putat xakgãhã', ha tikmũ'ũn punethok te putat xexka hã' mõg, yĩy mõnãy hok, pak-tõgnãg nõm hãmpak'ax yĩkox hã mõnãy, nũy Topa yõg putat xe'e hã mõg, xayĩy 'ãhi xe'ẽgnãg mõkuma mõg. \s1 Tute tik xop te mõ'ãmã'ax 'ãktux \p \v 15 —'Õg pa 'ãti'! Yã tik xop te mõ'ãmã', tu Topa pupi hãm'ãktux xop putuk, pãyã hamũn'ah. Yã' koit. 'Ũpa te kahnẽn pa putuk, pãyã' kuxa kopa kokex gãynãm putuk. \v 16 Tu hãm'ãktux max, pa hãpxopmã kummuk. Xate tikmũ'ũn yõg hãpxopmã'ax pẽnãhã', nũy tikmũ'ũn yũmmũg. Mĩm kup te xãpxox taha', pãyã 'a xupxak ta'ah, xix gõyap ta'ah. \v 17-18 Kaxĩy mĩm kup max xohix te mĩnta max taha', 'ap kummuk 'ũm ta'ah, ha mĩm kup kummuk te mĩnta kummuk taha', 'ap max mũn ta'ah, \v 19 ha tikmũ'ũn te' kup kummuk xak, pu hãm tu nãy, pu kuxap hã mõ'xut, ha' nũ' nĩ' nũy nõg. \v 20 Ha kaxĩy 'ãxop te tik te mõ'ãmã'ax pẽnãhã', tu' yõg hãpxopmã'ax kopit, nũy yõg hãpxopmã'ax kummuk yũmmũg. \s1 Tikmũ'ũn te Yeyox pu' yĩpkox pip \p \v 21 —Tikmũ'ũn tek xãnãhã', hu 'ãtu: “Yãyã', Yãyã',” kaxĩy, pa 'ũyãg yĩpkox 'ohnãg, ha yõgnũ 'Ãtak Topah, tu pexkox tu' xip, tu nõm yĩpkox hok xop xat putup 'ohnãg. Pa tikmũ'ũn yãg yĩpkox pi', puxix Topa nõm xat. \v 22 Yã' yõg hãptup xe'e mõ'nã'ax, 'ĩhã tikmũ'ũn punethok te: “Yãyã', Yãyã', 'ũgmũ'ãte 'ãxuxet'ax 'ãktux nũy hãm'ãpak max'ax 'ãktux, tu yãmĩy kummuk mõy tikmũ'ũn kuxa kopah, tu hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg, tikmũ'ũn puxet te' mĩy hok,” kaxĩy, \v 23 kopxix hãm'ãktux putup, nũy tu nõy yãnãn, hu: “'Ãte 'ãyũmmũg 'ohnãg. Mõy, mõg, nũy 'ãpep, 'ãte 'ãp-tup'ah, 'ãxop te hãpxopmã kummuk punethok hah.” Kaxĩy. \s1 Tute mĩptut mĩy'ax 'ãktux \p \v 24 —Tikmũ'ũn te yõg hãm'ãktux 'ãpak, tu' yĩpkox pi', puxix ta tu hãmyũmmũg, yã tik pet max putuk, ha mĩkaxxap xexka yĩmũ' yã' pet, \v 25 ha tex gãy mõ'yũm, tu' xupep, tu yã kõnãg xet, ha 'ãmuuh gãy te mõ'kouk xexkah, pa mĩptut yũm ka'ok mĩkaxxap xexka hã. \p \v 26 —Ha tikmũ'ũn te yõg hãm'ãktux 'ãpak, tu' yĩpkox 'ohnãg, tu hãmyũmmũg 'ohnãg, tu tik pet kummuk putuk, ha 'ãmot yĩmũ' yã' pet. \v 27 Ha tex gãy ka'ok, ha mĩptut te 'ãmot tu mõ'yũm, tu' pu'uk, tu yãy koxyõy, tu nũ'nãnãm. Ta tu' kux. \s1 Yeyox te hãm'ãktux ka'ok \p \v 28 Tu hãm'ãktux kux, ha tikmũ'ũn kuxãnõg. Yã hãm'ãktux ka'ok hã Yeyox te tikmũ'ũn pu hãmyũmmũgãhã'. \v 29 Tik te hãmyũmmũg xop te hãm'ãktux pu'uk, pãyã Yeyox mũn te hãm'ãktux ka'ok, 'ũxat tu'. \c 8 \s1 Yeyox te tik xax kunutnãm tapmãhã' \p \v 1 Yeyox te yĩktix tu' yĩxohoh, 'ĩhã tikmũ'ũn xohix punethok te' pe' mõg, \v 2 ha tik pakut nũn, tu' xax kunut, tu Yeyox keppa' kopaxux hã' nãhã', tu tu nũ' xup, tu: \p —Yãyã', 'ok xatek putup 'ũg hittupmã'? Kaxĩy. \p \v 3 Ha Yeyox mõ'yĩm kutit, tu tik 'ãpit, tu: \p —Hamũn. 'Ãte 'ãp-tup. 'Ãhittup. Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã tik xax max xupep, \v 4 ha Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn pu 'ãktux hok, pa 'ãmãnex ha mõg hãmãxap, pu 'ãxax pẽnã', nũy 'ãhittup yũmmũg, hak-nãy tu Topa pu hãpxop mõ'hap, pu tu hax. Yã hõmã mõnãyxop Mõyyex te hãpxop mõ'hap xat, pu tikmũ'ũn pu yãy hittup'ax yũmmũgã'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te kãmãnat hittupmãhã' \p \v 5 Tu ta' mõg, Yeyox mõg kõmẽn Kapãnãn ha', tu' mõg tu mõktu' xupep, pa' xip tik te Hõm yõg gohet puknõg pu' hãm, tu Yeyox ha' nũn, tu ta tu' xak, pu' yõg kãmãnat hittupmã', \v 6 hu: \p —Notot, yõgnũ kãmãnat tek pet tu' xip, tu pakut xexkah, tu hãpkumep hok. Yã' xũy xexkah. Kaxĩy. \p \v 7 Ha Yeyox te: \p —'Ũgmõg, nũy nõ' hittupmã'. Kaxĩy. \p \v 8 Ha gohet yõg tik te: \p —'Ãmhok! 'Ãmõg hok! Nãy. 'Ãxexkah, hakmũn kutõgnãg, yĩk pet ha mõg hok. 'Ãpu, hãmpakut'ax xat, pu kãmãnat nĩm, ha' hittupmãp-tup. \v 9 'Ũgmũn yĩpkox xip yõgnũ xexka xop pu', tu xonat xop xat 'ũyãnãn tu', hakmũn pu yĩpkox pip. 'Ãte xonat puxet xat, hu: “Mõg,” kaxĩy, ha' mõg, ha xonat nõy xat, hu: “Mã',” kaxĩy, ha' nũn. Ha' nõy xat, hu: “Mõy mĩy!” kaxĩy, ha' mĩy. Kaxĩy. \p \v 10 Ha Yeyox te' xupak, tu' kuxa hittup, tu tikmũ'ũn te' pe' mõg pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Nũhũ tik kuxa yũm ka'ok 'ũgkopah, ha 'Iyaet yõg tikmũ'ũn kuxa mãm pu'uk, yũmũ yõg tikmũ'ũn kuxa mãm pu'uk. \v 11 'Ũxaxok hok! Hãmpuknõg xop nũn putup, tu hãm xexka xohix tu' nũn putup, nũy 'ãmuk xexka mã Yoneo xop mũtik, 'ĩhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat, ha mõnãyxop hittap 'Amanãm mũtik xit putup, xix mõnãyxop hittap 'Iyak mũtik xit putup, xix mõnãyxop hittap Yako mũtik xit putup, \v 12 ha Topa te 'Iyaet yõg tikmũ'ũn mõ'pok putup hãptopa', tu' papuk putup, hãpkoxtap kopa' pip putup, 'ũkuxa mãm 'ohnãg hah. Tu' xũy xexkap-tup, hu potaha hãptopa' pip tu'. Kaxĩy. \p \v 13 Tu gohet yõg tik pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãpet ha mõg. 'Ãkuxa yũm ka'ok 'ũgmũn kopah, yĩy Topa te 'õg kãmãnat hittupmãhã'. Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã kãmãnat hittup. \s1 Yeyox te tikmũ'ũn punethok hittupmãhã' \p \v 14 Ha ta' mõg Yeyox, tu Pet xetut mũg tut ha' mõg, tu' mõg tu mõktu mĩptut tu' xupep, tu mõ'nãhã', pa' xetut mũg tut pip, 'ũpakut tu', tu' xax pukpex, \v 15 ha Yeyox te 'ũn yĩm 'ãpit, ha' xuxi', ha' yok, tuk-nĩhã' xip, tu hãpxop xit'ax puk, ha nõ' xit. \p \v 16 Ha 'ãmãxak 'ĩhã tikmũ'ũn te' pakut xop nũnnãhã Yeyox hah, puyĩy yãmĩy kummuk mõy, puyĩy hittupmã', tu' xat, tu' yĩy'ax hã yãmĩy kummuk mõy, tu tikmũ'ũn pakut hittupmãhã'. \v 17 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã, tik hittap 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu Topa yõg yãykutnã'ax 'ãktux, yã Yeyox 'ãktux, tu: “Tik te yũmũ yõg hãmpakut hã' tot, tu yũmũg xũy'ax hã' tot.” Kaxĩy. Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã Yeyox te tikmũ'ũn hittupmãhã nõmhã'. \s1 Tikmũ'ũn te Yeyox mũtik hãpkumep \p \v 18 Ta Yeyox te tikmũ'ũn xohix xexka pẽnãhã', hu' xat, pu yãy tik xop mõg, ha kõnãg xexka xak. \v 19 Ha tik te hãmyũmmũg nũn, tu: \p —Notot, 'ãte 'ãmũtik hãpkumep putup. Yã hãm 'ũm hã 'ãmõg'ax, kamak mõg'ax 'ãpehe'. Kaxĩy. \p \v 20 Ha: \p —Kokexmax hex te hãpkox kopa' pet, ha putuxnãg te mĩm yĩkpak tu' pet, pak mũn Tikmũ'ũn Kutok, 'ak pet 'ũm xip'ah, nũy 'ũkpihi'. Kaxĩy. \p \v 21 Ha ta tik nõy te Yeyox mũtik hãpkumep, tu: \p —Yãyã', tux hok 'ũktak nõ hãpkot hãmãxap. Kaxĩy. \p \v 22 Ha Yeyox te: \p —'Ũgmũtik hãpkumep. Pũyã' xakix xop 'ũxakix nõy xop nõ 'ãpkot. Kaxĩy. \s1 Yeyox te 'ãmuuh gãy 'ãxi' \p \v 23 Tu ta' mõg, tu mĩpkox hã mõ'nãhã', nũy kõnãg xexka yĩmũ' mõg, ha yãy yõg tik xop te nũ mũtik mõg. \v 24 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã kõnãg gãy, ha 'ãmuuk gãy kamah, tu mĩpkox mõ'yõn, ha yãy mahamnãm kõnãg yĩmũ', ha kõnãg te mĩpkox hã mõ'yũm, pa Yeyox mõ'yõn. \v 25 Ha tik xop te Yeyox yĩkãgnãg hã' mõg, tu tuhuk, ha yãy koxak, ha: \p —Yãyã'! Mõ'õn hok, ka yũmũg xakix! Kaxĩy. \p \v 26 Ha Yeyox te: \p —Teptu yã 'ãkuxãnõg? 'Ãkuxa mãm pu'ũgnãg 'ũgkopah! Kaxĩy. \p Tu' yok, tu 'ãmuuh gãy tu' xat, xix kõnãg gãy tu' xat, pu tu xuxi', ha' xuxi'. \v 27 Ha tik xop te' pẽnã ka'ok, 'ũkuxãnõg tu', tu: \p —Tik 'ũm 'õhõm? Yã 'ãmuuh gãy xat, xix kõnãg gãy xat, ha' yĩpkox pip, hu' xuxi'! Kaxĩy. \s1 Yeyox te yãmĩy kummuk mõy \p \v 28 Ha ta' mõg Yeyox, tu hãpxexka Ganat tu' mõg, tu' mõg Ganinet yõg kõnãg xexka xatapa', tu mõktu' xupep, pa tik 2 nũn, ha yãmĩy kummuk tek-te'ex kummuk, yĩy xukpot tu' tihi'. Ha yãmĩy te' gãyãhã', yĩy tikmũ'ũn xohix te' yĩpkutuk, tu xukpot yõg putat nõã'yẽn, hu yĩmmap hã' mõg. \v 29 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã tik yĩy ka'ok, tu: \p —Xate tep mũn putup? 'Ãmũn yã Topak-tok. 'Ok nũn, nũy 'ũgmũg kummugã hãmãxap? Kaxĩy. \p \v 30 Ha ta' pip xapup, tu mĩxux mãhã', \v 31 ha yãmĩy te: \p —Pẽyã xatekmũg mõy, 'ãpu' xat 'ũ xapup kopak mũg mõxakux. Kaxĩy. \p \v 32 Ha: \p —Mõg, nũy mõxakux. Kaxĩy. \p Ha' mõg, tu xapup xop hã' mõxakux, ha yĩktix yĩmũ' pip, tu yĩxo mõ'ka'ok, tu kõnãg xexka tu' mõxaha', tu kõnãg hã' mõxakux, tu' xakix kõnãg xexka kopah. \p \v 33 Ha tik xop te xapup pẽnãhã', tu nũ'paha', tu kõmẽn ha' mõg, tu mõktu mõxaha' kõmẽn tu', tu hãm'ãktux, tu yãmĩy kummuk 'ãktux, xix tik 2 'ãktux, yãmĩy te nõm gãyãhã'. \v 34 Ha ta' nũn kõmẽn yõg tikmũ'ũn xohix, tu Yeyox ha' nũn, tu' pẽnãhã', 'ĩhã tu' xak, pu nõm hãpxexka nĩm, nũy mõg, ha' mõg. \c 9 \s1 Yeyox te tik te hãpkumep hok hittupmãhã' \p \v 1 Ha ta mõ'nãhã Yeyox, tu mĩpkox hã mõ'nãhã', tu kõnãg yĩmũ' mõg, tu' mõg, tu mõktu kõmẽn Kapãnãn tu' xupep. \v 2 Ha ta tikmũ'ũn te tik nũnnãhã', ha hãpkumep hok, yĩy tikmũ'ũn te tutpe hã mõ'tat. Ha Yeyox te' pẽnãhã', tu tikmũ'ũn kuxa mãm ka'ok pẽnãhã', tu tik te hãpkumep hok pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũgnix 'ãhittup. Yã Topa te 'õg hãpkummuk mĩy'ax xaxogãhã' pu tu kux. Kaxĩy. \p \v 3 Ha tik xop te hãmyũmmũg 'ũm te: \p —Nũhũ tik te yãy 'ãktux Topah! Yã' koit. Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te tik xop yõg hãmpe'paxex yũmmũg, hu: \p —Teptu 'ãxop te hãpkummuk pe'ãpaxex? \v 5 Piyã' ka'ok, pe hãpkummuk mĩy'ax xaxogã'ax 'ãktux, pe' yok nũy hãpkumep'ax 'ãktux? \v 6 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tu xa hãmyũmmũgãhã', xayĩy hãmyũmmũg. Yã Topa te 'ã' hõm yãy 'ãxet'ax 'ũyĩy hãm xexka tu hãpkummuk mĩy'ax xaxogã'. Kaxĩy. \p Tu' yõkãnãm, tu tik te hãpkumep hok xat, hu: \p —'Ãyok, nũy 'ãknĩhãxip, tu tutpe pepi' xup, nũy 'ãpet ha mõg. Kaxĩy. \p \v 7 Ha' yok, tuknĩhã' xip, tu yãy pet ha' mõg. \v 8 Ha tikmũ'ũn te' pẽnãhã', tu kuxãnõg, tu Topa max 'ãktux. Yã Topa te tikmũ'ũn ka'ogãhã pu tu' nõy hittupmã'! \s1 Yeyox xix Mãteo \p \v 9 Tu ta' mõg Yeyox, tu hãpkumep, 'ĩhã tik nõy pẽnãhã', ha tik te gohet puknõg pu' hãm, nũy nõm pupi tayũmak pop, tu' xuxet'ax Mãteo, tu gohet yõg petnãg kopa' xip, nũy tayũmak pop, ha Yeyox te: \p —'Ũkpe mõg. Kaxĩy. \p Ha Mãteo yok, tuknĩhã' xip, tu ta' mõg Yeyox mũtik, \v 10 tu'yãy xip'ax ha' mõg, nũy tu' xit, ha Yeyox te nõm mũtik mõg, tu' xit, 'ĩhã Mãteo xape xop nũn, xix tik te nõm mũtik tayũmak pop nũn, xix tikmũ'ũn kummuk nũn, tu Yeyox mũtik xit, xix 'ũyõg tik xop mũtik xit, \v 11 ha Paniye xop te' pẽnãhã', tu Yeyox yõg tik xop yĩkopit, hu: \p —Teptu 'õgnũ Notot xit tayũmak pop xop mũtik, xix tikmũ'ũn kummuk mũtik xit? 'Ap max'ah. Kaxĩy. \p \v 12 Ha Yeyox te' xupak, hu: \p —Tikmũ'ũn hittup te notot xak 'ohnãg, pa 'ũpakut xop te' xak. \v 13 Mõg, nũy Topa yõg tappet mõ'kupix, nũy hãmyũmmũg, ha: “'A 'ãtep-tup'ah xokxop mõ'hap 'ũg hax. 'Ãmhok. Pa 'ãte tikmũ'ũn te hãpxopmã maxp-tup.” Kaxĩy. Yãk nũn, nũy tikmũ'ũn kummuk xãnã', 'ũyĩy tu hupmã', ha 'ãte' xãnã 'ohnãg tikmũ'ũn te yãy max pe' paxex. Kaxĩy. \s1 Yeyox te' xit hok 'ãktux \p \v 14 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yoãm yõg tik xop nũn, nõm tep-tox pix yõg tik xop nũn, tu Yeyox ha' nũn, tu nũktu' yĩkopit, hu: \p —'Ũgmũg xit hok punethok, xix Paniye xop xit hok punethok. Teptu 'õg tik xop xit hok'ah? Kaxĩy. \p \v 15 Ha Yeyox te hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', tu: \p —Tik te yãytaha', tu 'ãmuk xexka mĩy, tu' xape xop xãnãhã', puyĩy nũ mũtik tu hittup. 'Ok potaha 'ũxape xop 'ĩhã tik te yãyta'ax te nũ mũtik xip? 'Ap pota'ah. Yã' hittup! Pa tik te yãyta'ax mõg, tu 'ãmuk xexka kuxyãhã', ha nõmhã' xape xop hittup 'ohnãg. 'Ap xit putup'ah. 'Ũgmõg, puxik yõg tik xop xit hok kamah. \p \v 16 —Tikmũ'ũn te topixxax kutut tu nõ yãg xex, tu' xap, 'ap yãg tup xap'ah topixxax kutut tu', ka yãy pot. Kaxĩy Yoãm yõg tik xop te mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax hittap tat, ha' yõg tik xop te yõgnũ hãpxopmã'ax tup tat. \v 17 Ha tikmũ'ũn te xupyãg hep mĩy, tu' xokxax kutut kopa' xuk 'ohnãg, ka nõ xax kutut tu yãy pot, ha' hep te hãm tu nũ'nãhã', ha' nõg. 'Ãmhok. Pa xupyãg hep tup xuk xokxax tup kopah, nũy ti ka'ok. Kaxĩy Yoãm yõg tik xop te hãpxopmã'ax hittap tat putup, tu nõm tup putup nõg. Kaxĩy. \s1 Yeyox te 'ũn xix kakxop hex hittupmãhã' \p \v 18 Yeyox te hãm'ãktux 'ĩhã Yoneo xop yõg tik te' xat'ax nũn, tu nũktu' kopaxux hã' nãhã', tu: \p —Hõnhãk-tok hex xok. Mã', nũy 'ũkpet ha mõg, nũy tu tukũm yĩmũ yĩm xeh, nũy putpu' hĩnnã'. Kaxĩy. \p \v 19 Ha Yeyox mõg, ha ta tik pe' mõg, ha tik xop te nũ mũtik mõg kamah. \p \v 20 Ha 'ũn nũn, tu hãmyãxatamuk xohix te 12 hã' pakut, ha 'ũn yõg hãmpakut'ax hã' pakut, tu Yeyox xãmpa' xip, tu' xax kuxyã 'ãpit, hu: \v 21 “'Ãte' xax 'ãpit putup mõ'ka'ok, 'ũghittupmã'.” Kaxĩy. \p \v 22 Ha yõkãnãm, tu 'ũn pẽnãhã', tu: \p —'Ãkuxãnõg hok, Nixix! 'Ãhittup, 'ãkuxa yũm ka'ok tu'. Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã 'ũn hittup. \p \v 23 Ha ta' mõg Yeyox, Yoneo xop yõg tik te' xat'ax pe' mõg, tu mõktu mõxa tik pet tu', tu' mõxakux, tu nõ hãpkot yõg kax 'ãpak, ha tikmũ'ũn xohix te mĩptut kopa' pip, \v 24 ha Yeyox te: \p —Mõg, nũy 'ãpep hãptopa'. 'A kakxop 'ũm xok'ah, yã mõ'yõn! Kaxĩy. \p Ha tikmũ'ũn te nõ yĩxix, \v 25 tu' mõg, 'ĩhã Yeyox te kakxop hex pet ha mõ'nãhã', tu' yĩm mũg, ha' yok, tuknĩha' xip, \v 26 ha tikmũ'ũn xohix te' yũmmũg, tu' xe' xuktux hãpxexka xohix yõg tikmũ'ũn pu'. \s1 Yeyox te tik pa hok 2 pa nãhã' \p \v 27 Ha ta' mõg Yeyox, tu putat hã' mõg, pa tik pa hok 2 tihi', tu' pe' mõg, tu' yĩy ka'ok, tu: \p —'Ãmũn yã mõnãyxop Namix mõkputox, yĩk mũg kuxa ka'! Kaxĩy. \p \v 28 Ha Yeyox te mĩptut hã mõ'nãhã', ha tik pa hok te' yĩka' tihi', ha: \p —'Ok 'ãkuxa mãm ka'ok 'ũgmũn kopah? 'Ok 'ãhittupmã'ax 'ãte'? Kaxĩy. \p Ha: \p —Hamũn! Kaxĩy. \p \v 29 Yĩy Yeyox te' pa 'ãpit, tu: \p —Hãmpẽnã'! 'Ãkuxa mãm ka'ok 'ũgkopah. Yã' puxi'. Kaxĩy. \p \v 30 Tu' pa maxnãhã', ha hãmpẽnã max. Ha Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn xop pu' xuktux hok! Kaxĩy. \p \v 31 Pa tu ta' mõg, tu Yeyox 'ãktux hãpxexka yõg tikmũ'ũn xohix pu'. \s1 Yeyox te tik yĩy hok yĩgãhã' \p \v 32 Tu' mõg, 'ĩhã tikmũ'ũn te tik yĩy hok nũnnãhã', tu Yeyox ha' nũnnãhã', ha yãmĩy kummuk te tik kummugãhã', pu tu yĩy hok, \v 33 ha Yeyox te yãmĩy xut, tu tu' mõ'kutnãhã', tu' xat pu mõg, 'ĩhã tik yĩy, tu hãm'ãktux. Ha tikmũ'ũn kuxãnõg, tu: \p —Tep te 'ũm nũhũ'? Yã hõnhã 'Iyaet yõg tikmũ'ũn te hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg pẽnã hãmãxap. Hõmã 'ap pẽnã'ah. Kaxĩy. \p \v 34 Pa Paniye xop gãy, tu: \p —Yã Hãmgãyãgnãg mũn te Yeyox ka'ogãhã pu yãmĩy kummuk mõy. Kaxĩy. \s1 Yeyox te tikmũ'ũn kuxa ka' \p \v 35 Ha ta Yeyox te hãpkumep, tu kõmẽn xohix ha' mõg, xix xip tu xexka xohix ha' mõg, tu hãmyũmmũgãhã Topa pet kopah, tu hãm'ãpak max'ax 'ãktux, xix Topa te tikmũ'ũn xat'ax 'ãktux, tu tikmũ'ũn pakut hittupmãhã', yã hãmpakut'ax xohix mõy, nũy nõ tu hittupmã', \v 36 'ĩhã tikmũ'ũn pẽnãhã', tu' kuxa ka', 'ũp-xehnãg pip hah, tu kahnẽn xop putuk, tik te nõm pẽnã 'ohnãg putuk, \v 37 yĩy yãy yõg tik xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Yã hãpxop ta punethok, puyĩy pet ha yĩkũy, nũy kopa nũ' xok, pa tikmũ'ũn kutõgnãg pip nũy nõ yĩkũy. \v 38 'Ãpu, hãpxa xuxyã tu' xax, pu tikmũ'ũn xãnã', puyĩy hãpxop ta nũnnã'. Kaxĩy. Ha kaxĩy Yeyox te tikmũ'ũn 'ãktux. Yã punethok te Topa xak, pãyã 'a' xipi yũmmũg'ah. 'Ãpu Topa tu' xax, pu tik nũ'pok, puyĩy tikmũ'ũn yũmmũgã max, nũy Topa ha mõgã'. \c 10 \s1 Yeyox yõg tik xop te 12 \p \v 1 Tu ta yãy yõg tik xop xãnãhã', nũy mõ'pok, tu yãy 'ãxet'ax hõm pu yãmĩy kummuk tu mõy, nũy tikmũ'ũn pakut xohix hittupmã', \v 2 ha tik xohix te 12 mõ'pok, ha' xuxet'ax te: Xĩmãm, yã' xuxet'ax nõy Pet, xi' taknõy 'Ãnene', xix Tiak, xi' taknõy Yoãm. Yã Yemeneo kutok 2, \v 3 xix Pinip, xix Matõmẽo, xix Tõmẽ, xix Mãteo, nõm te gohet pupi tayũmak pop, xix 'Appeo kutok 'ãxet'ax Tiak kamah, xix Tanep, \v 4 xix nõm tik te Yoneo xop xexkanãp-tup, tu' xuxet'ax Xĩmãm kamah, xix Yot 'Ixkanot, nõm te mõ'ãmã', nũy gãyxop mõgã Yeyox hah. \s1 Yeyox te tik te 12 mõ'pok \p \v 5 Ha Yeyox te mõ'pok, tu: \p —Hãmpuknõg xop ha 'ãmõg hok, xix Xãmãnit yõg kõmẽn ha 'ãmõg hok, \v 6 'ãmhok. Pa 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xax, yã Yõneo xop, yã kahnẽn te hãmyũmmũg hok putuk nõ'õm, tikmũ'ũn te nõm xaxok hah. 'Ũxax, nũy 'ũm pipi', \v 7 nũy hãm'ãpak mãx'ax 'ãktux, hu: “Hõnhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat, puyĩy tu yĩpkox pi'.” Kaxĩy. \v 8 Tikmũ'ũn hittupmã', xi' xax kunut xop pu' xax tapmã', xix hãmpakut xop xohix tupmã'. Tikmũ'ũn xakix xop hĩnnã putpu', xix yãmĩy kummuk mõy tikmũ'ũn kopah, pu tu hittup. Topa te xa' hok hittupmãhã', yĩy tayũmak pop hok 'ũyãnãn tu', 'ĩhã 'ãnõy hittupmã'. Yã' hok hittupmã'. \v 9 Tayũmak xexka ta hok, \v 10 xix tut ta hok, nũy hãpxop xuk, xix topixxax punethok ta hok, xix pataxax, xi' kuptõy ta hok. 'Ãmhok. Tikmũ'ũn hãm, puxix tu xit max, puxix tu' pip max kamah, yĩy hãpxop punethok ta hok. Pũyã tikmũ'ũn xa' popmã hãpxop xohix. \p \v 11 —Kõmẽn xix xip tu xexka ha mõxakux, 'ãpu tikmũ'ũn max xax, xayĩy 'ũpet kopa 'ãpi', 'ãpihi nũy nox pi', 'ĩhã kõmẽn kopa hãm'ãpak max'ax 'ãktux, tu mõktu putpu 'ãmõg. \v 12 Tikmũ'ũn pet ha mõxakux, 'ãpu' xuxyã pu hãm'ãktux, hu: “Pũyã tikmũ'ũn kuxa mãm, nõm te 'ãpet kopa' pip,” Kaxĩy. \v 13 Tikmũ'ũn te 'ãxop pu: “Mõnãy, nũy pihi' nũnteh,” kaxĩy, yĩy ta' pi', ha nõm tikmũ'ũn kuxa mãm putup. Pa tikmũ'ũn te: “Mõnãy hok, pa mõg!” kaxĩy, hu ta nõm tikmũ'ũn kuxa mãm 'ohnãg. \v 14 Pẽyã kõmẽn yõg tikmũ'ũn 'ãp-tup nõg, tu 'ãxĩnnã hok, 'ãpu mõy, tu hãpkõnõn xit 'ãpata tu', pu tikmũ'ũn xohix pẽnã', nũy yũmmũg. Yãp-tup nõg xop yĩpkox 'ohnãg. \v 15 'Ũxaxok hok: hãptup mõ'nãp-tup 'ĩhã Topa te' hep xop xohix yõg hãpxopmã'ax kopit, tu kõmẽn Xonõm yõg tikmũ'ũn kuxa kap-tup, xix kõmẽn Gõmõg yõg tikmũ'ũn kuxa kap-tup, pa tikmũ'ũn yĩpkox hok xop kuxa ka 'ohnãg. \s1 Tute hãpkummugã'ax 'ãktux \p \v 16 —'Ũg 'ãpax: 'Ãte mõ'ãpok tikmũ'ũn gãy kopah. Pa mõxip, nũy hãmyũmmũg, pu 'ãkix hok, nũy hãmgãy te kahnẽn kix putuk hok. Kãyã gãy xop te hãmyũmmũg, xix kuxxuxtut gãy 'ohnãg. Xapi 'ãxop gãy hok kamah, pãyã hãmyũmmũg, nũy hãpkummuk mĩy hok. \v 17 'Õg pa 'ãti'! Tikmũ'ũn gãy te 'ãmũg putup, nũy 'ãhĩy, nũy 'ãmõgã tik pa te hãmyũmmũg keppah, tu xikot hã 'ãkix putup Topa pet kopah. \v 18 Yã 'ãxop mõg 'ũgmũtik, yĩy tikmũ'ũn te 'ãmõgãp-tup gohenanok xop keppah, xix hãpxexka yõg tik te' xat'ax keppah, pu 'õg hãpxopmã'ax kopit, yĩy 'ãxop te hãm'ãpak max 'ãktux putup 'ũxat'ax xop pu', xi' puknõg xop pu'. \v 19 'Ãmõgã', 'ãpu 'ãxutigã hok, hu: “'Ãte putep 'ãktux'ax?” kaxĩy, xix: “'Ãte hãm'ãktux 'ũm 'ãktux'ax?” kaxĩy. 'Ãxutigã hok. Hãpxip 'ĩhã Topa te xa hãm'ãktux yũmmũgãp-tup, xa hãm'ãktux. \v 20 Yã yãy yõg hãm'ãktux xa yũmmũgãp-tup, xayĩy hãm'ãktux, tu 'õg 'Ãtak Topa Koxuk pupi hãm'ãktux. \p \v 21 —Ha tikmũ'ũn punethok te yãy xape mõgãp-tup pu gãyxop tu kix, ha' tak xop tek-tok xop mõgãp-tup pu' kix, hak-tok xop te' tak mũtik yãytukmĩy putup, tu' kix putup, \v 22 yã tikmũ'ũn xohix te 'ãp-tup nõg putup, 'ãmõg 'ũgmũtik hah, pa 'ãpu nõã' tot, ha mõktu' kux. Yã Topa te' gãyxop nõãp-tup, tu 'ãmõy putup hãpkummuk mĩy xop kopah, xa mõg. \v 23 Tikmũ'ũn te xa hãpkummugã', 'ãpu nũmãn, nũy kõmẽn nõy ha mõg. 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'A 'ãxop te hãm'ãktux kux putup'ah 'Iyaet yõg kõmẽn xohix kopa, 'ĩhãk nũn, 'a xate hãpxopmã kux putup'ah, 'ĩhãk nũn, 'ĩhã 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok nũn. \p \v 24 —Tik te hãmyũmmũgãhã', tu hãmyũmmũg max, pa tik nõy te hãm'ãpak, tu hãmyũmmũg kutõgnãg. Ha' xuxyã te' xat, hu' ka'ok, pa kãmãnat yĩpkox pip, hu' pu'uk. \v 25 Yã' max tik te hãmyũmmũgã'ax yõg hãm'ãktux 'ãpak, tu mõktu hãmyũmmũg, nũy 'ũyõg yũmmũgã'ax putuk. Ha kãmãnat max hãm, nũy mãynãg mĩy, tu' xuxyã putuk. Pax pu' xuxyã yã Meyemo', puxix tu kummuk nãm, ha' yõg kãmãnat kummuk xexka kamah. \p \v 26 —Yĩy tikmũ'ũn yĩpkutuk hok. Tikmũ'ũn te hãpxopmã'ax xaptop, pa Topa te hãpxopmã xaptop'ax tu' mũg putup, puyĩ' xohi' pẽnã'. \v 27 'Ãte xa hãm'ãktux 'ãmnĩy 'ĩhã', nũy xe' xuktux hãptup 'ĩhã'. 'Ãte 'ãxop 'ãp-xet pu hãm'ãktux, ha 'ãxop te hãm'ãktux ka'ok putup, puyĩ' xohi' yũmmũg. \v 28 Tikmũ'ũn yĩpkutuk hok. Yã 'ãyĩn putex'ax, pa 'ãkoxuk putex hok. 'Ãpu Topa yĩpkutuk. Tute 'ãyĩn nõã'ax xix 'ãkoxuk, nũy kuxap hã mõ'hap Hãmgãyãgnãg Pet tu', ha 'ãxũy xuxi 'ohnãg. \v 29 Putuxnãg ta manat, yã tayũmak kutõgnãg hã hãmenax, pa Topa te nõm xop putup pax, tu' pẽnã max, pu hãm tu tu nã hok, ha' xaxok 'ohnãg, \v 30 tu 'ãxop mõ'ãyãy xe'ẽgnãg, tu mõ 'ãxe kupix, nũy 'ãxe xohix te xĩy yũmmũg, 'ãp-tup pax tu'. \v 31 Yã Topa te mõ'ãyãy xe'ẽgnãg, yĩy 'ãkuxãnõg hok! \s1 Yeyox yũmmũg hok 'ãktux \p \v 32 —Tikmũ'ũn xohix te: “'Ũgmũn yã Yeyox yõg,” kaxĩy, puyĩy tikmũ'ũn xupax, kopxix 'Ãtak Topa pu' yãnãn tu hãm'ãktux, nõm te pexkox tu' xip pu hãm'ãktux, hu: “'Õhõm yõgnũ'.” Kaxĩy. \v 33 Pa tikmũ'ũn te' nõy xop keppa hãm'ãktux, hu: “'Ũgmũn 'ã Jesus yõg'ah,” kaxĩy, kopxix 'Ãtak Topa pu' yãnãn tu hãm'ãktux, yã yõg 'Ãtak te pexkox tu' xip pu hãm'ãktux, hu: “'Õhõm 'ap yõg'ah.” Kaxĩy. \s1 Tute yãytukmĩy 'ãktux \p \v 34 —'Ak nũn'ah, nũy 'ũhep xop xohix kuxa mãmmã'. 'Ãmhok. Pak nũn, hãm tuk nũn, pu tikmũ'ũn yãytukmĩy, \v 35 xik nũn puk-tok pit xop yãy tak xop mũtik yãytukmĩy, xik nũn puk-tok hex xop yãy tut xop mũtik yãytukmĩy, puk-tok xetut xop yãy yĩpxox mũk tut mũtik yãytukmĩy. \v 36 Yã tikmũ'ũn te yãy xape hã' puknõg, 'ũgãy tu'. \p \v 37 —Tikmũ'ũn te' tak putup pax hãmãxap, pe' tut putup pax hãmãxap, tuk-nãy tuk putup, puxix 'ũgmũtik tu hãpkumep hok. Ha tikmũ'ũn tek-tok pit putup hãmãxap, pek-tok hex putup hãmãxap, tuk-nãy tuk putup, puxix 'ũgmũtik tu hãpkumep hok. \v 38 Pa tikmũ'ũn tek putup hãmãxap, nũy 'ũgmũtik xok, puxix 'ũgmũtik tu hãpkumep mõ kuma' mõg. \v 39 Tikmũ'ũn xok 'ohnãg putup, puxix tu xok, ha tikmũ'ũn te Topa tu' xok, puxix tu hi mõkuma' mõg. \s1 Topa te hãpxopmã max hã' yãnãn \p \v 40 —Tikmũ'ũn te 'ãp-tup, puxix 'ũkputup, ha Topap-tup kamah, nõm te nũgkutnãhã'. \v 41 Tikmũ'ũn te Topa yõg nũ'kutnã'ax putup, Topa te nũ'kutnãhã' puyĩy yãy pupi hãm'ãktux, puxix pexkox yõg hãpxop pop, nũ'kutnã'ax mũtik pop putup. Ha tikmũ'ũn te tik max putup, 'ũmax hah, yã tik max xop mũtik pop putup pexkox yõg hãpxop. \p \v 42 —'Ũxaxok hok: Tikmũ'ũn te Topa yõg tik kutõgnãg pu kõnãg tat, puyĩy xo'op, tu' tat tik tek mũtik mõg hah, puxix pexkox yõg hãpxop pop xe'e. Tu ta tu' kux. \c 11 \s1 Yoãm nõm tep-tox pix te Yeyox ha mõ tik pok \p \v 1 Tu hãm'ãktux kux, tu yãy yõg tik xop pu' xat kux, tu ta' mõg Yeyox, nũy hãmyũmmũgã', nũy kõmẽn xohix yĩkãgnãg hã hãm'ãktux. \v 2 Ha ta' xip Yoãm kanet kopah, Yoãm nõm tep-tox pix, tu Kunnix 'ãpak, hu yãy yõg tik xop mõ'pok, \v 3 pu Yeyox yĩkopit, hu: \p —'Ok 'ãmũn yã Topa yõg yãykutnã'ax xe'e', pe tik nõy nũn? Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te: \p —Putpu mõg, nũy Yoãm pu hãm'ãktux, nũy hãpxopmã'ax ka'ok xe'ẽgnãg 'ãktux, 'ãte nõm hãpxopmãhã'. Yã 'ãxop te' pẽnãhã', tu' xupak. \v 5 Hãm'ãktux te kaxĩy: Tikmũ'ũn pa hok te hãmpẽnã max, xix hãpkumep hok xop te hãpkumep, xix yãy xax kunut xop xax tup, xix hãm'ãpak hok xop te hãm'ãpak max, xi' xakix xop te putpu' hi', xi' hok xop te hãm'ãpak max'ax 'ãpak. \v 6 Yã tikmũ'ũn kuxa hittup, nõm kuxa yũm ka'ok 'ũgkopah, tuk yĩkopit 'ohnãg. Kaxĩy. \p \v 7 Ha Yoãm yõg tik xop mõg, 'ĩhã Yeyox te tikmũ'ũn pu Yoãm 'ãktux, hu: \p —'Ãmõg hãm panip xexka hah, nũy Yoãm pẽnã'. Tep-tep pẽnãhã'? 'Ok mĩtkup pẽnãhã', 'ãmuuh te nõm mahap? \v 8 Tep-tep pẽnãhã'? 'Ok pẽnãhã tik te topixxax max tat? 'Ãmhok! 'Ũptexop mũn te mĩptut xexka tu' pip. \v 9 'Ãpu, 'ãyĩy: Xatep-tep pẽnãhã'? 'Ok pẽnãhã tik te Topa pupi hãm'ãktux? Hamũn! 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Yoãm te Topa pupi hãm'ãktux xe'e'. \v 10 Yã Topa yõg tappet te Yoãm 'ãktux, yã Topa te Yoãm 'ãktux, hu: “'Ãte mõ tik kutnãhã', 'ãte nõm mõ'kutnãp-tup 'ãkeppah, nũy 'õg putat maxnã'.” Kaxĩy. \v 11 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tik xop hittap yã' xexka miax, ha ta Yoãm xexka xe'e'. Pãyã tikmũ'ũn yĩpkox pip xop xexka xe'ẽgnãg. \v 12 Hõmã Yoãm te Topa yõg hãm'ãktux 'ãktux, xix hõnhã', ha tikmũ'ũn te hãpxopmã xe'ẽgnãg, Topa te' ka'ogã hah, ha' yĩpkox pip. \v 13 Yã tik xop te Topa pupi hãm'ãktux xop xohix te hãm'ãktux, tu Topa te tikmũ'ũn xat 'ãktux, ha Mõyyex yõg xat'ax te' xuktux kamah. \v 14 Ha Topa yõg tappet te mõnãyxop hittap 'Enit 'ãktux, yã Topa pupi hãm'ãktux nõ'õm, yã Yoãm xix 'Enit te yãy putuk, Topa te nõm nũ'pok hah. \v 15 'Ãyĩpkox pi', nũy hãm'ãpax. \p \v 16 —Hõnhã tikmũ'ũn tep-tep putuk? Tute kakxop putuk. Kakxop te hãmnuhnõg tu' mãm, ha yã' yĩy ka'ok 'ũnõy xop pu', hu: \v 17 “'Ũgmũ'ãte kãyãhã', yãyta'ax kãyã putuk, pa 'ãxop te hãmyã 'ohnãg. Ha ta kãyãhã nõ 'ãpkot kãyã'ax putuk, pa 'ãxop pota 'ohnãg.” Kaxĩy. \v 18 Kaxĩy Yoãm tep-tox pix, tu' xit hok, xix xupyãg xo'op hok, ha' xohix te: “Yãmĩy kummuk te nõm kopa' xip.” Kaxĩy. Pãyã' koit. \v 19 Hak mũn Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn, tuk xit xi' xo'op, ha' xohix te: “Pẽnã'! 'Õhõm xit xexka nãm, xi' xo'op xexka nãm, tu tik kummuk hã' xape, xix nõm xop te gohet pupi tayũmak pop hã' xape,” kaxĩy. 'Ok max, pe' kummuk nõ'õm? Xate' yõg hãpxopmã'ax kopit, hu' yũmmũg. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Kõmẽn yõg tikmũ'ũn kuxa mãm 'ohnãg \p \v 20 Tu ta xe kõmẽn yõg tikmũ'ũn 'ãktux kummuk, ha kõmẽn yõg tikmũ'ũn te hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg pẽnãhã', tikmũ'ũn puxet te nõm mĩy hok, pãyã hãpkummuk mĩy kux 'ohnãg, tu yãyhãhup 'ohnãg. Yĩy Yeyox te: \p \v 21 —Kõmẽn Konãy yõg tikmũ'ũn xũy putup, xix kõmẽn Metxax yõg tikmũ'ũn xũy putup. Tute hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg pẽnãhã', tikmũ'ũn puxet te nõm mĩy hok, ha yãyhãhup 'ohnãg, nũy hãpkummuk mĩy kux. Pax pu kõmẽn hittap Tinok yõg tikmũ'ũn pẽnã', pax pu kõmẽn hittap Xinõm yõg tikmũ'ũn pẽnã', puxix yãyhãhup, nũy xagok hã mõ'tat, tu putok nũ'xok yãy putox yĩmũ', puyĩ' xohix yãyhãhup yũmmũg. \v 22 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux, 'ũxaxok hok: 'Ãmnĩy 'ũm mõ'nãp-tup 'ĩhã Topa te' hep xop xohix yõg hãpxopmã'ax kopit, tu kõmẽn hittap Tinok yõg tikmũ'ũn kuxa kap-tup, xix kõmẽn hittap Xinõm yõg tikmũ'ũn kuxa kap-tup, pãyã kõmẽn Konãy yõg tikmũ'ũn kuxa ka 'ohnãg, xix kõmẽn Metxax yõg tikmũ'ũn kuxa ka 'ohnãg. \v 23 Ha Kapãnãn yõg tikmũ'ũn te hãmpe'paxex, hu: “'Ũgmũg mõg pexkox hah.” Kaxĩy. Pãyã' mõg 'ohnãg. Yã Hãmgãyãgnãg Pet ha' mõg. Tu hãpxopmã'ax ka'ok xe'ẽgnãg pẽnãhã', tikmũ'ũn puxet te nõm mĩy hok, pãyã' kuxa mãm 'ohnãg. Pax pu Xonõm yõg tikmũ'ũn hittap pẽnã', puxi' kuxa mãm ka'ok, nũy kõmẽn tu tu' pip nõmhã. \v 24 'ũxaxok hok: 'Ãmnĩy 'ũm mõ'nãp-tup 'ĩhã Topa te' hep xop xohix yõg hãpxopmã'ax kopit, tu Xonõm yõg tikmũ'ũn kuxa kap-tup, pa Kapãnãn yõg tikmũ'ũn kuxa ka 'ohnãg. 'Ũkux. \s1 Tute tikmũ'ũn xapit pu tu' kuxa mãm \p \v 25 Ta xe Topa pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãtak, 'ãmũn yã pexkox hã 'ãxuxyã', xix hãm xexka hã 'ãxuxyã'! 'Ãmax, tu tikmũ'ũn te hãmyũmmũg hok xop yũmmũgãhã', puyĩy hãmyũmmũg, 'ĩhã tikmũ'ũn te hãmyũmmũg pu' xaptop, puyĩ' yũmmũg hok. \v 26 Hamũn. Yã kaxĩy xatep-tup. Kaxĩy. \p \v 27 Tu yãy yõg tik xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Yõgnũ 'Ãtak te 'ã' popmãhã' hãpxop xohix. Yãk tak puxehnãg tek-tok yũmmũg, hak puxet te 'Ãtak Topa yũmmũg, nũy tikmũ'ũn pu hãmyũmmũgã'. \p \v 28 —Mã', 'ũg ha nũ', 'ĩhã 'ãteknõg, 'ĩhã 'õg hãpxop xak hã' tot hok, ha 'ãte 'ãkuxa yũmmãp-tup. \v 29 'Ũg pe mõg, 'ũ xa hãmyũmmũgã', 'ũgmũn yãg max, tu yãy kutõgnãg pekpaxex, yĩy 'ãkuxa yũm putup, \v 30 ha 'ãte 'ãxat'ax, xayĩy mĩy, ha' ka'ok 'ohnãg yõg xat'ax, yĩy 'ãyĩpkox xip, nũy yõgnũ hãpxop xak'ax tat, hap-tux 'ohnãg. 'Ũkux. Kaxĩy. \c 12 \s1 Yeyox te nit xap 'ãktux \p \v 1 'Ãmnĩy xohik-tõgnãg nõg, 'ĩhã nit xap, ha Yeyox te hãpkumep, tu ta hãpxa xexka xak, ha xuxnãg xetox xap ta', ha tik xop te' pe' mõg, tu' xap mõy, nũy mã', 'ũp-tup te' kix hah, \v 2 ha Paniye xop te' pẽnãhã', tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —Pẽnã'! 'Õg tik xop te xuxnãg ta xetox xap mõy, ha yũmũ yõg xat'ax te' xat hok, pu' xut hok nit xap 'ĩhã'. Kaxĩy. \p \v 3 Ha: \p —'Ok mõ'kupix Topa yõg tappet? Hõmã putup te mõnãyxop hittap Namix putex, ha putup te' kix tik te nũ mũtik mõg, \v 4 yĩy Topa pet xexka hã' mõxakux, tu pãm pop, nõm pãm te Topa keppa' pip pop, tu' mãhã', ha Topa te' xat hok, pu tikmũ'ũn mã hok. Yã 'ãmãnex xop puxet te' mã'ax. \v 5 'Ok mõ'kupix hok xate'? Mõyyex te' xat, pu 'ãmãnex xop hãm nit xap 'ĩhã', Topa pet xexka kopa hãpxopmãhã', tu hãpxopmã max. \v 6 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Topa pet xexkah, pak mũn xexkah xe'ẽgnãg. \v 7 'A 'ãxop te hãmyũmmũg'ah, tu Topa yõg tappet mõ'kupix, 'ĩhã hãmyũmmũg 'ohnãg, ha: “'Ãtep-tup xa hãpxopmã max, pa hãpxop mõ'hap'ax 'ũyĩy hax 'ãtep-tup nõg.” Kaxĩy. Pax xa 'ãxop nõm hãm'ãktux'ax yũmmũg, puxix yõg tik xop 'ũhitop kopit 'ohnãg. \v 8 Yãkmũn Tikmũ'ũn Kutok, tu nit xap hãk xuxyã kamah. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Tik yĩm nĩã hittupmãhã' \p \v 9 Tu ta' mõg, tu Topa pet ha' mõg, \v 10 pa tik xip, tu' yĩm nĩã', ha tikmũ'ũn te Yeyox yõg hãpxopmã'ax kopit putup, nũy kupeh, nũy nit xap 'ĩhã hãm hã' kupeh, hu' yĩkopit, hu: \p —'Ok yũmũ yõg xat'ax te' xat, 'ok pe' xat hok, 'ũhittupmã nit xap hã? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —Tikmũ'ũn yõg kahnẽn puxet, tu nit xap 'ĩhã hãpkox kopa' nãhã', puxix tik xut, mõ'ka'ok, \v 12 ha kahnẽn kutõgnãg yã manat, ta tikmũ'ũn xexkah, Topa te mõ'yãy xe'ẽgnãg, tu te takat putuk. Yĩy yũmũ yõg xat'ax te' xat 'ũ yũmũg nõy hã tehet nit xap 'ĩhã'. Kaxĩy. \p \v 13 Tu tik yĩm nĩãa pu hãm'ãktux, hu: \p —' hu: \p —'Ãyĩm koa'! Kaxĩy \p Ha' koa', tu' hittup, ha' yĩm te' yĩm nõy putuk. \p \v 14 Yĩy ta' mõg Paniye xop, tu yãy mũtik hãm'ãktux, Yeyox putex putup tu'. \s1 Topa te yãy tik yãykutnãhã' \p \v 15 Ha Yeyox te hãmyũmmũg, hu ta' mõg, ha tikmũ'ũn te' pe' mõg, ha' pakut xop xohix hittupmãhã', \v 16 tu' xat, pu tikmũ'ũn nõy pu' xuktux hok, nũy Yeyox 'ãktux hok. \v 17 Hõmã 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu kax'ãmi', pu tikmũ'ũn mõ'kupix, ha Yeyox 'ãktux, yĩy: \q1 \v 18 —Topa te hãm'ãktux, hu: “'Ãte nũhũ tik yãykutnãhã', nũy mõ'kutnã', \q1 tu mõ'yãy xe'ẽgnãg, hak kuxa hittupmãhã'. \q1 'Ũgkoxuk te nõm kopa' xip putup, nũy 'ũgmũn 'ãktux, \q1 pu yõgnũ putat 'ãktux 'ũhep xop xohix pu', tu hãpxe'e 'ãktux putup. \q1 \v 19 Tu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn putup 'ohnãg, tu' yĩy ka'ok putup 'ohnãg, \q1 tu kõmẽn yõg putat hã hãm'ãktux 'ãhĩynãg putup'ah. \q1 \v 20 Tu tikmũ'ũn hok xop kuxa kap-tup, \q1 tu' pu'ũgnãg xop mõ'nĩynãm putup, puyĩy tu ka'ok, \q1 tu hãpxopmã ka'ok putup, nũy tikmũ'ũn pu hãmmaxnã mõ'kuma' mõg. \q1 \v 21 Ha' hep xohix xop kuxa mãm ka'ok 'ũkopah, tu hãmmax hip.” \p 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Yeyox xix Meyemo \p \v 22 Ha ta' xip tik pa hok, ha' mõgãhã Yeyox hah, ha' yĩy hok kamah, yã yãmĩy kummuk te tik kopa' xip. Yeyox te' hittupmãhã', ha hãmpẽnãhã', tu hãm'ãktux. \v 23 Ha tikmũ'ũn xohix kuxãnõg, tu' yĩkopit, hu: \p —'Ok nũ tik mõnãyxop Namix hã' mõkputox? Kaxĩy. \p \v 24 Ha Paniye xop te' xupak, tu: \p —Meyemo te yãmĩy xop xohix xat, tu Yeyox ka'ogãhã' pu yãmĩy kummuk xop mõy. Kaxĩy. \p \v 25 Pa Yeyox te nõm xop te hãmpe'paxex yũmmũg, hu: \p —Hãpxexka yõg tikmũ'ũn te yãytukmĩy, puxix tu nõg, xi' xape xop nõg'ax, 'ũyãytukmĩy tu'. \v 26 Pax pu Hãmgãyãgnãg xop yãytukmĩy, tu yãy mõy, puxix tu nõg kamah. \v 27 'Ãxop te: Meyemo te Yeyox ka'ogãhã' pu yãmĩy kummuk mõy. Kaxĩy. Xate' koit. 'Ũ 'ũm te 'õg tik xop ka'ogãhã pu' mõy? 'A' Meyemo'ah. Ha kaxĩy 'ũxohix te xate yã' koit yũmmũg. \v 28 Pa Topa Koxuk tek ka'ogãhã 'ũ yãmĩy mõy, xa 'ãxop yũmmũg. Yã hõnhã Topa te tikmũ'ũn xat nũnte'. \p \v 29 —Tik 'ũm ka'ok xip, yĩy tik te hãpxop hã' xupxet te' pet hã 'ã mõ'nã'ah, nũy tu' xupxet. Pa tik ka'ok kĩy, puxix hãpxop xohix hã tu xupxet, yĩy 'ãte Hãmgãyãgnãg kĩy hãmãxap, nũy kũnãy tu yãmĩy kummuk mõy tikmũ'ũn kopah. \p \v 30 —Tik tek mũtik mõg hok, puxik tukmĩy. Ha ta tik te 'ãhã te hok, puxik kummũgã', \v 31 yĩy 'ãte xa hãm'ãktux xe'e': Tikmũ'ũn te Topa 'ãktux kummuk, puxix Topa' xaxogã pu tu kux, pa timũ'ũn te Topa Koxuk 'ãktux kummuk, puxi' xaxogã 'ohnãg, pu tu xip. \v 32 Tikmũ'ũn te Tikmũ'ũn Kutok 'ãktux kummuk, puxix Topa' xaxogã pu tu kux, pa tikmũ'ũn te Topa Koxuk 'ãktux kummuk, puxi' xaxogã 'ohnãg mõ kuma' mõg. \s1 Mĩpkup max xix mĩnta max \p \v 33 —Mĩpkup max te mĩnta ta max taha', ha ta mĩpkup kummuk te mĩnta ta kummuk taha', yĩy tikmũ'ũn te mĩnta pẽnãhã', tu' kup yũmmũg kamah, 'ok pe' max, 'ok pe' kummuk. \v 34 'Ãxop yã kãyã gãy kutok xop! 'Ãkummuk, hu hãm'ãktux kummuk. 'Ap hãm'ãktux max yũmmũg'ah. Tik kuxa kummuk, puxix tik hãm'ãktux kummuk, pa tik kuxa max, puxix tik hãm'ãktux max. \v 35 Tikmũ'ũn max te' kuxa max tu hãmmax 'ãktux, ha ta tikmũ'ũn kummuk te' kuxa kummuk tu hãpkummuk 'ãktux. \p \v 36 —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Topa yõg hãptup mõ'nãp-tup, 'ĩhã Topa te tikmũ'ũn yõg hãpxopmã'ax xohix kopit, tu' yõg hãm'ãktux hitop kopit putup, 'ok pe yã' max, 'ok pe yã' kummuk. \v 37 Yã 'õg hãm'ãktux hã Topa te 'ãxop yõg hãpxopmã'ax kopit putup, nũy yũmmũg, 'ok pe 'ãmax, 'ok pe 'ãkummuk. Kaxĩy. \s1 Yoneo xexka xop te hãpxopmã'ax ka'ok xe'ẽgnãg xak \p \v 38 Ha ta' pip tik te hãmyũmmũg xop, tu Yeyox pu hãm'ãktux, ha Paniye xop 'ũm te: \p —'Ũgmũ'ãte 'ãp-tup xa hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg, tikmũ'ũn te nõm mĩy hok, 'ũgmũg pẽnã'. Kaxĩy. \p \v 39 Ha: \p —Hõnhã tikmũ'ũn kuxa kummuk, tu' mãm 'ohnãg Topa yõg hãm'ãktux kopah. 'Ãxop te hãpxopmã'ax ka'ok xe'ẽgnãg xak, 'a' mĩy 'ãtep-tup'ah. 'Ãxop te Topa yõg tappet mõ'kupix, ha tik hittap Yõn 'ãktux, nõm te Topa pupi hãm'ãktux, yĩy 'ãxop te mõnãyxop Yõn yõg hãpxopmã'ax puxet pẽnãp-tup. \v 40 Yõn te mãm xexka tex kopa' xip, tu 'ãmnĩy tikoxyuk hã' kopa' xip, ha kaxĩy 'ũgmũn te hãpkox kopak xip putup, yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tu 'ãmnĩy tikoxyuk hã hãpkox kopak xip putup. \v 41 Topa yõg hãptup mõ'nãp-tup, 'ĩhã Topa te' hep xop xohix yõg hãpxopmã'ax kopit, ha Nĩn yõg tikmũ'ũn te 'ãxop 'ãktux'ax kummuk. Yã nõm te Yõn yõg hãm'ãktux'ax 'ãpak, tu' yĩpkox pip, tu yãyhãhup, nũy kuxyã hãpxopmã'ax kummuk, ha Yõn 'ũk-tõgnãg, ha tak mũn xexkah, pa xate yãyhãhup 'ohnãg. \v 42 Topa yõg hãptup mõ'nãp-tup, 'ĩhã hãpxexka Xamah yõg 'ũn tu yok, nõm te hãpxexka yõg tikmũ'ũn hittap xat, tu' yok putup, nũy 'ãxop kummuk 'ãktux. Yã hãptox tu' nũn, nũy tik te' xat'ax hittap Xanomãm pẽnã', ha ta Xanomãm 'ũk-tõgnãg, ha tak mũn xexka'. \s1 Yãmĩy kummuk te put pu' mõg \p \v 43 —Yãmĩy kummuk te tikmũ'ũn 'ũm kopa' xip, tu' nĩm, tu hãm panip ha' mõg, tu' xak, nũy ta pihi'. 'Ũxip hok, \v 44 puxix tute: “'Ũkpet ha putpuk mõg.” Kaxĩy. Tu' mõg, tu mõktu tikmũ'ũn tu' xupep, tu' mõ'nãhã', ha' hok yũm, ha hãpkunut xit, ha mõktu yã' max, \v 45 ha xe' mõg, tu yãmĩy kummuk xop nõy xãnãhã pu nũ mũtik mõg, tu' tihi', yĩy tikmũ'ũn xũy xexkah. Ha kaxĩy nõm tikmũ'ũn kummuk xũy'ax nõmhã. Kaxĩy. \s1 Yeyox xape nũn \p \v 46 Tu hãm'ãktux ha ta' tut nũn, xi' taknõy xop nũn, tu hãptopa' pip, tu' xak, nũy Yeyox mũtik hãm'ãktux, \v 47 yĩy tik te Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —Pẽnã'! 'Ãtut xix 'ãtaknõy xop te hãptopa' pip, nũy 'ãmũtik hãm'ãktux. Kaxĩy. \p \v 48 Ha: \p —Pi'yãk tut? Pi'yãk taknõy xik hex? Kaxĩy. \p \v 49 Tu tikmũ'ũn te yãy mũtik hãpkumep xop pẽnãhã', tu' yĩm xix, tu: \p —Pẽnã'! Nũ xop yãk tut, xik taknõy xop xe'e'! \v 50 Yã tikmũ'ũn xohix te 'Ãtak Topa pu' yĩpkox pip, nõm te pexkox tu' xip, puxix yãk xape, tuk taknõy, xik hex, xik tut. Kaxĩy. \c 13 \s1 Tik te hãpxop xap xok \p \v 1 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox mõg hãptopa', tu kõnãg xexka ha' mõg, tu ta' mõg tu mõktu hãpkux tu' xupep, tu' yũm, tu tikmũ'ũn yũmmũgãhã', ha tikmũ'ũn te' xakot, nũy xupax. \v 2 Yã' xohix xexkah, yĩy Yeyox te mĩpkox hã mõ'nãhã', tu mĩpkox te kõnãg yĩmũ' mõg, ha mõktu mõ'nãhã', tu' yũm, ha tikmũ'ũn te yãykote' pip, tu' xakot hãpkux tu', \v 3 ha Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tik mõg, nũy hãpxop xap xok, \v 4 tu hãpxa xexka tu' xok, ha' yãg te putat yĩka te tu' nãhã', ha putuxnãg te' mãnãm, ha' nõg. \v 5 Ha ta' yãg nõy te mĩkax xap tu' nãhã', ha hãm xet kutõgnãg, tu mĩkaxxap yĩmũ' pip, ha' xap xokax mõ'ka'ok, \v 6 ha mãyõn xupep, tu' nakgãhã', 'ũyĩpxatit kutõgnãg pip tu' nakgãhã', \v 7 ha ta' yãg nõy te mĩmyãm xop kopa' nãhã', tu' tuk mĩmyãm xop mũtik, pa' xupep 'ohnãg, mĩmyãm kopa' pip tu', ha' nõg. \v 8 Ha ta' yãg te hãm max tu' nãhã', hu' tuk max, tu mõktu xexkah, tu' xap xohix xexka popmãhã', yã' xap puxet te 30 popmãhã', ha ta' xap nõy te 60 popmãhã', ha ta' xap nõy te 100 popmãhã', 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 9 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũg 'ãpax, xa 'ãyĩpkox pi'. Kaxĩy. \s1 Teptu hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã'? \p \v 10 Ha tikmũ'ũn te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' nũn, tu nũktu Yeyox yĩka' pip, tu' yĩkopit, tu: \p —Teptu xate hãm'ãktux'ax hã tikmũ'ũn nõy pu hãmyũmmũgãhã'? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —Topa te 'ãxop pu hãmyũmmũgãhã', xayĩy hãmyũmmũg. 'Ap nõy xop pu' xuktux'ah, tu yãy yõg tikmũ'ũn xat, pa tikmũ'ũn nõy te pexkox yõg hãpxopmã'ax yũmmũg'ah, yĩy hãm'ãktux'ax hã 'ãte hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã'. \v 12 Yã 'ãxop te hãmyũmmũg tap, yĩy xa 'ã 'ũm yũmmũgãp-tup, ha mõktu hãmyũmmũg xexkah, ha tikmũ'ũn te hãmyũmmũg hok, tu hãpxaxok putup, tu mõktu hãmyũmmũg 'ohnãg. \v 13 Yĩy 'ãte hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã' nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã'. Yã pa mãm, pãyã' pẽnã 'ohnãg, tu hãm'ãktux'ax 'ãpak, pãyã' yũmmũg 'ohnãg. \v 14 Yĩy tik hittap 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu: \q1 “'Ãxop te hãm'ãpak, pãyã 'a hãm 'ũm 'ãpak 'ohnãg, \q1 tu' pẽnãhã', pãyã hãm 'ũm pẽnã 'ohnãg. \q1 \v 15 Yã tikmũ'ũn putox ka'ok, tu mõ'yãy yĩpkox yĩnnĩn, nũy hãm'ãpak hok, \q1 xi' pa kĩy ka'ok, nũy hãmpẽnã hok, \q1 ka hãmyũmmũg, xix yãyhãhup, ka Topa yõg putat hã' mõg 'ũxeheh. \q1 Yã 'ãte nõm hittupmã'ax, pãyãp-tup nõg. \q1 Yã Topa te' xuktux tap.” Kaxĩy. \p \v 16 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —Pa 'ãxop kuxa hittup xop, hãmpẽnã max tu', xix hãm'ãpak max tu'! \v 17 'Ũxaxok hok: Tik xop te Topa pupi hãm'ãktux, pu tikmũ'ũn yũmmũgã', tu' xak, nũy pexkox yõg hãpxop pẽnã', 'ãxop te nõm pẽnãhã nõmhã, xix Topa yõg tikmũ'ũn punethok te' xak, nũy pẽnã', nũy xupax, pãyã' pẽnã 'ohnãg, xi' xupak 'ohnãg. \s1 Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã' \p \v 18 Yĩy 'ũg 'ũm 'ãpax, nũy yõg hãm'ãktux 'ũm yũmmũg max, nũy yõg hãpxopmã'ax yũmmũg. \v 19 Hãpxop xap te putat kuxyã' nãhã', ha kaxĩy tikmũ'ũn te yõg hãm'ãktux'ax 'ãpak, ha 'ãte Topa te tikmũ'ũn xak'ax 'ãktux, ha' xupak, pa hãmyũmmũg 'ohnãg. Hãmgãyãgnãg nũn, tu yõg hãm'ãktux xaxogãhã', pu tikmũ'ũn yĩpkox pip hok. \v 20 Ha ta hãpxop xap yãg te mĩkax xap tu' nãhã', ha kaxĩy tikmũ'ũn te hãm'ãktux'ax 'ãpak, tu' kuxa hittup. \v 21 Pa hãpxip kutõgnãg 'ĩhã' xũy, ha' gãy xop te' kummugãhã', yĩy Topa yõg hãm'ãktux'ax xaxok mõ'ka'ok, 'ũkuxa yũm pu'uk tu'. \v 22 Ha ta' yãg nõy te mĩmyãm xox xop kopa' nãhã', ha kaxĩy tikmũ'ũn te hãm'ãktux 'ãpak, pa hãpxip kutõgnãg 'ĩhã' yãykuxop punethok, ha tayũmak nõg, ha hãm'ãktux xaxok, ha' nõg. \v 23 Ha' yãg nõy te hãm max tu' nãhã', ha kaxĩy tikmũ'ũn te hãm'ãktux'ax 'ãpak, tu hãmyũmmũg, tu' yĩpkox pip, tu Topa yõg putat hã' mõg kuma' mõg. Tu ta tu' kux. \p \v 24 Tu xe hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãmpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tik te hãpxop xap xuxnãg xetox xok, ha kaxĩy Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat. \v 25 'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhã' nũn tik gãy, tu' xap kummuk xok hãpxop xap max kotĩnnãhã', tu' xok kux, tu' mõg, \v 26 ha' xap xokax, tu' tuk, ha mĩxux kummuk punethok te nõm max kotĩnnãhã', \v 27 yĩy kãmãnat xop te hãpxa xexka xuxyã xãnãhã', tu: “Yãyã', xate hãpxop xap max xok nũhũ hãm tu'. Teptu' mãm mĩxux kummuk kamah?” Kaxĩy. \p \v 28 —Ha: “Yã tik gãy te' xap kummuk xok,” kaxĩy. \p —Ha: “Xatek mũ putup 'ũ mõy?” kaxĩy. \p \v 29 —Ha: “'Ũmõy hok, pũyã' pi', ka hãpxop mõy kamah mĩxux kummuk mũtik. \v 30 'Ũtux hok pu tu' tuk, nũy mõy yã tu ta', 'ĩhã 'ãte' xat, pu mõ' yãy pot, tu mĩxux kummuk putyõn hãmãxap, nũy nõ kuxap hã mõ'xut, nũy xuxnãg ta xetox nũnnã', tuk pet kopa' xex.” Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tute mõytat xap 'ãktux \p \v 31 Tu xe hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', yã Topa te tikmũ'ũn xat, \p —Hãpxop xap mõytat yãk-tĩgnãg, ha tik te' xap xok hãm kopah, \v 32 ha' xokax, tu' tuk tu mõktu yã' kup xexkah, ha putuxnãg xop te' mĩmmãg tu' pet. Kaxĩy Topa te tikmũ'ũn kutõgnãg xat hãmãxap, ha tikmũ'ũn nõy nã' mõg, tu mõktu tikmũ'ũn xohix te Topa pu' yĩpkox pip. Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Pãm yõg tokatogã'ax 'ãktux \p \v 33 Tu xe hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —'Ũn te pãm yõg tokatogã'ax paha', xix xuxnãg ta xetox xap kõnnõn, tu' yõg xox tix paha', nũy 'ũyõg kãnẽy 3 tu nõm kanop, tu mõktu 'ũpohot, ha' tokatogã'ax te' mõmmãhã', ha kaxĩy Topa te tikmũ'ũn kutõgnãg xat hãmãxap, ha' mõg, nũy nõy pu' xuktux, hak-nãy tu tikmũ'ũn xohix xexka xat. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Teptu Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã'? \p \v 34 Yã Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã tikmũ'ũn pu', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax 'ãktux, tu hãm'ãktux nõy hã' xuktux 'ohnãg. \v 35 Topa yõg hãm'ãktux hittap hã Yeyox te hãmyũmmũgãhã', yã Topa yõg tappet hittap te' xuktux. Hõmã tik hittap 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu kax'ãmi', tu Yeyox 'ãktux, hu: \q1 “'Ãte yãy pupi hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy tikmũ'ũn yũmmũgã', \q1 nũy hãpxopmã'ax hittap xop 'ãktux, \q1 yã hõmã Topa te hãm xexka xohix mĩy xix hõnhã, \q1 ha tikmũ'ũn te nõm hãpxopmã'ax ka'ok yũmmũg 'ohnãg.” Kaxĩy \s1 Yeyox te hãm'ãktux hã' yãnãn \p \v 36 Ha ta Yeyox mõg, tu tikmũ'ũn nĩm, nũy yãy xip'ax ha' mõg, ha tikmũ'ũn te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' yĩgãhã' mõg, tu' yĩkopit, hu: \p —'Ũgmũ'ã hãm'ãktux. Putep yũmmũgãhã xate', 'ĩhã mĩxux kummuk 'ãktux? Kaxĩy. \p \v 37 Ha Yeyox te: \p —'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok Pit, tu tik putuk, nõm te hãpxop xap max xok, \v 38 tu hãpxa xexka tu' xok, ha hãm xexka putuk, ha hãpxop xap max te tikmũ'ũn max putuk, Topa te nõm xat, ha mĩxux kummuk te Hãmgãyãgnãg yõg tikmũ'ũn kummuk putuk, \v 39 ha tik gãy te Hãmgãyãgnãg mũn putuk. Yã tikmũ'ũn te hãpxop ta nũnnãhã', ha kaxĩy hãm xexka nõg putup, 'ĩhã pexkox yõg nũ'pok xop nũn, nũy mõ'pot. \v 40 Kãmãnat xop te mĩxux kummuk mõy, nũy kuxap kopa mõ'pok, pu mõ'xut, ha kaxĩy pexkox yõg nũ'pok xop te hãpxopmã kummuk xop mõy putup, nũy kuxap xe'ẽgnãg kopa mõ'pok. \v 41 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tu pexkox yõg xop nũ'pok putup, nũy tikmũ'ũn kummuk xeh ya'oma', 'ũp-tup nõg tu', yã mõ'pok putup, pu tu pip hok, 'ĩhã 'ãte yãy yõg tikmũ'ũn xat. Yã nõm kummuk xop te' nõy pu hãpkummuk yũmmũgãhã'. Yã' kummuk xop xohix te hãpxopmã kummuk ya'oma'mõg, \v 42 nũy kuxap xe'ẽgnãg kopa mõ'pok. Tu potap-tup, 'ũxũy xexka tu'. \v 43 Ha Topa yõg tikmũ'ũn xexkanãp-tup xe'ẽgnãg, mãyõn putuk, tu' yõg 'Ãtak Topa mũtik pip putup pexkox tu'. 'Ãxop te hãm'ãpax, 'ãpu 'ãyĩpkox pi'. Kaxĩy. \s1 Tu hãpxop takat xexka 'ãktux \p \v 44 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tik te hãpxaha 'ĩhã hãpxop te takat xipihi hãpkox kopah, tu xe' xaptop, tu' kuxa hittup xexkah, hu' mõg mõ'ka'ok, tuyãy hãpxop xohix hãmenex hãmãxap, nũy tayũmak punethok pop, tuk-nãy tu hãpxa pa yãy pu'. Ha kaxĩy tikmũ'ũn te Topa yõg hãm'ãktux 'ãpak, tuyãy yõg hãpxop xohix xaxok, 'ũhittup tu', nũy Topa pu tu' yĩpkox pi'. Ha kaxĩy Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat. 'Ũkux. \s1 Tute kupxat xap max 'ãktux \p \v 45 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy tu tikmũ'ũn xat 'ãktux, hu: \p —Tik te' xap max pop, yã kupxat xap max pop, nũy xe nõmenax, tayũmak xexka hã' nõy yãnãn, \v 46 tu nõm xap max xipihi', hu' mõg, tu yãy yõg hãpxop xohix hãmenex, nũy tayũmak xexka pop, nũy ta tu' xap max pa'. Ha kaxĩy tikmũ'ũn te hãpxop xohix xaxok, nũy Topap-xehnãg pu' yĩpkox pi'. 'Ũkux. \s1 Tute mãpxamut 'ãktux \p \v 47 —Topa te hãpxopmãhã', tuyãy yõg tikmũ'ũn xat hã kaxĩy: Tikmũ'ũn te mãpxamut kõnãg xexka kopah, tu mãm xohix pop, \v 48 ha nũ'xip 'ĩhã hãpkux ha' nũnnãhã', tu hãm tu' mãm, nũy mãm mõ'pot. Tu' yĩy max ya'oma'mõg manax kopah, tu' yĩy kummuk ya'oma'mõg kõnãg kopah. Ha kaxĩy Topa te' hep xop xohix mõ'pot putup, \v 49 ha kaxĩy mõ'ãgmũg xohix kux putup, 'ĩhã pexkox nũ'pok xop te' hep xop xohix mõ'pot, \v 50 tu' yĩy kummuk xop ya'oma' mõ'pok, tu kuxap xe'ẽgnãg kopa mõ'pok putup, ha potap-tup, 'ũxũy xexka tu'. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Tute hãm'ãktux xe'e 'ãktux \p \v 51 Ha Yeyox te yãy yõg tikmũ'ũn yĩkopit, hu: \p —'Ok yũmmũg hãpxopmã'ax 'ãte xa' xuktux? Kaxĩy. \p Ha: \p —Yã 'ãte' yũmmũg. Kaxĩy. \p \v 52 Ha: \p —Yã tik te hãmyũmmũg xop tek mũtik hãpkumep, nũy 'ũgmũn puxehnãg pu tu yĩpkox pi', puxix mĩptut xuxyã putuk, tu hãpxop kutut xex, yãy pet kopa' xex, xix hãpxop tup xex, nũy kũnãy tu' mõy. Kaxĩy. \s1 Yeyox te kõmẽn Nãyane tu' xip \p \v 53 Tu hãm'ãktux kux, tu ta' mõg, \v 54 tuyãy yõg kõmẽn ha' mõg, tu' mõg tu mõktu' xupep, tu Topa pet kopa tikmũ'ũn yũmmũgãhã', ha tikmũ'ũn te hãm'ãpak, tu' yẽy, tu: \p —'Ok hãmyũmmũg 'ũm 'õhõm? Tute xĩy 'õhõm te hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg? \v 55 Yã Yoye kutok, nõm te mĩmpe mĩy'ax, ha' tut Mãnix, ha' taknõy xop yũmmũ'ãte' yũmmũg. 'Ũxohix te: Tiak, xix Yoye, xix Xĩmãm, xix Yot. \v 56 Yã' hex xop nũnte 'ãti kamah. 'Ũ 'ũm te Yeyox ka'ogãhã', pu hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg? Yã tikmũ'ũn puxet te' mĩy hok. 'Ĩntu'. Kaxĩy. \p \v 57 Tup-tup nõg, yĩy Yeyox te: \p —Tik te Topa pupi hãm'ãktux, yã hãpxexka yõg tikmũ'ũn xohix te' xexka 'ãktux, pãyã yãy xape xop tek-tõgnãg 'ãktux, xix kõmẽn yõg tikmũ'ũn tek-tõgnãg 'ãktux kamah. Kaxĩy. \p \v 58 'Ap hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg'ah, tikmũ'ũn 'ũm kuxa mãm 'ohnãg hah. \c 14 \s1 'Enot te Yoãm putex, nõm tep-tox pix \p \v 1 Hãpxip 'ĩhã 'Enot te hãpxexka Ganinet yõg tikmũ'ũn hã gohenanok, tu nõm tikmũ'ũn xat, ha tikmũ'ũn te Yeyox 'ãktux, ha 'Enot te' xupak, \v 2 yĩy kãmãnat xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Hamũn! 'Õhõm yã Yoãm, nõm tep-tox pix! Yã' xok, pa' putpu' hi', hu hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg nõmhã, tikmũ'ũn te nõm mĩy hok. Kaxĩy. \p \v 3-4 Hõmã 'Enot te yãy taknõy Pinip xetut mũg, ha' xuxet'ax 'Enonit, ha Yoãm te' mãnõg pax, tu: “Yãyta hok! Topa yõg xat'ax te' xat hok, pu yãy taknõy xetut mũy hok!” Kaxĩy. Ha 'Enot gãy, 'ũyãytap-tup tu', hu' xat, pu xonat xop Yoãm mũy, ha' mũg, tu' yĩm kĩy, tu kanet ha mõ'tat, ha' kopa' xip. \p \v 5 Yã 'Enot tep-tex putup, pa Yoneo yõg tikmũ'ũn yĩpkutuk, tikmũ'ũn te Yoãm 'ãktux max hah, tu: “'Õhõm te Topa pupi hãm'ãktux!” Kaxĩy. Tu' xexka pe'paxex. \v 6 'Ãmnĩy puxet 'ĩhã 'Enot te 'ãmuk xexka mĩy, nũy yãy yõg hãmyãxatamuk xohix hã' hittup, ha 'Enonit kutok hex te hãmyãg, 'ũxexka xop keppa' hãmyãg, \v 7 ha 'Enot tep-tup pax, hu hãm'ãktux xex, tu Topa 'ãxet'ax 'ãktux nũy hãm'ãktux xeh 'ũtuk tup hex pu', hu: \p —Topa tek yũmmũg, 'ãte xa' hõm hãpxop xohix xatep-tup. Kaxĩy. \p \v 8 Ha tukũm te' tut tu' xak, pu tu hãmyũmmũgã', ha' tut te hãmyũmmũgãhã', yĩy putpu' nũn 'Enot keppah, tu: \p —'Ãte Yoãm putox putup, tu nõm tat putup kãnẽy pet xax yĩmũ nõmhã'. Kaxĩy. \p \v 9 Ha 'Enot kuxa hittup 'ohnãg, pãyã yãyhãhup, hãm'ãktux xex tu', \v 10 hu' xat, pu Yoãm putox xax, \v 11 ha' xak, tu kãnẽy pet xax yĩmũ' yũm, tu' tuk tup hex pu' hõm, ha homi' tut pu' hõm. \v 12 Ha Yoãm yõg tik xop te' xokxax paha', tu' mõgãhã', tu mõktu nõ hãpkot, tu hãpkot kux, 'ĩhã' mõg, nũy Yeyox pu' xuktux. \s1 Yeyox te tikmũ'ũn xĩnnãhã' \p \v 13 Ha' xupak, tu ta' mõg, tu mĩpkox hã mõ'nãhã', nũy kõnãg yĩmũ' mõg, tu yãp-xehnãg mõg, hãm panip ha' mõg, tu mõktu' xupep, pa tikmũ'ũn te' yũmmũg, tuyãy pip'ax nĩm, tu hãmnak hã' pe' mõg, \v 14 ha Yeyox te mĩpkox mõktu' xupep, tu ta tikmũ'ũn pẽnãhã', yã tikmũ'ũn xohix xexkah, ha' kuxa ka', tu' pakut xop hittupmãhã'. \v 15 Ha 'ãmãxak 'ĩhã' yõg tik xop nũn, tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —Mãyõn mog, ha hãm panip tu yũmũg pip. 'Ãpu tikmũ'ũn mõ'pok, pu' xip tu xexka ha mõg, nũy tu' xit'ax pop kõmẽn tu'. Kaxĩy. \p \v 16 Pa Yeyox te: \p —'A' mõg putup'ah. 'Ãpu, nõmhã xĩnnã'. Kaxĩy. \p \v 17 Ha: \p —'Ũxit'ax yãk-tõgnãg: yã pãm te 5 pip, xix mãm 2 mãm. Kaxĩy. \p \v 18 Ha: \p —Paxnũ'! Kaxĩy. \p \v 19 Tu' xat pu tikmũ'ũn te mĩxux yĩmũ' mãm, tu pãm pop, xix mãhãm, tu pexkox tu' pẽnãhã', tu Topa pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãmax Topah. Xate tikmu'ũn xohix pu' xit'ax popmãhã'. Yã' puxi'! Kaxĩy. \p Tu pãm koxip, tuyãy yõg tik xop pu' popmãhã', ha tikmũ'ũn xohix xexka pu' popmãhã', \v 20 ha' mãhã', tu nõ hi ka'ok, pãyã' pip xit'ax punethok, yĩy tik xop te manax hã' tat, tu mõktu manax te 12 nũ' tihigãhã', \v 21 ha tikmũ'ũn xohix xexka te' mãhã', tik xohix te 5.000 te' mãhã', ha 'ũn xit kamah, xix kakxop, pãyã 'ap tikmũ'ũn te nõm mõ'kupix'ah. \s1 Yeyox te kõnãg xexka yĩmũ hãpkumep \p \v 22 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox te' xat, pu yãy yõg tik xop mĩpkox hã mõxakux, nũy tu mõg hãmãxap, nũy kõnãg xexka xak, 'ĩhã Yeyox te tikmũ'ũn xat pu yãy pet ha mõg, \v 23 ha' mõg, ha Yeyox te yĩktix tu' mõg, tu mõktu yĩmũ' xip, tu Topa pu hãm'ãktux 'ũp-xehnãg hã, ha mõktu yã 'ãmnĩy, hap-xet xip, \v 24 'ĩhã mĩpkox te kõnãg yĩmũ' mõg, tu kõnãg xexka kote' xup, ha 'ãmuuh ka'ok, tu kõnãg mahapnãm, ha' mõg putux, \v 25 ha hãptup 'ĩhã mãyõn xupep putup, 'ĩhã Yeyox te kõnãg xexka yĩmũ hãpkumep, \v 26 ha tik xop te' pẽnãhã', tu' kuxãnõg xexkah, tu: \p —Yã' koxuk 'õhõm! Kaxĩy. \p Tu' yĩy ka'ok, 'ũkuxãnõg tu', \v 27 'ĩhã Yeyox te: \p —'Ãkuxãnõg hok! Yãkmũn xe'e'! 'Ũkyĩpkutuk hok! Kaxĩy. \p \v 28 Yĩy Pet te: \p —'Ãmũn xe'e', 'ãpuk xat, 'ũ kõnãg xexka yĩmũ hãpkumep kamah, nũy 'ãhakmõg! Kaxĩy. \p \v 29 Ha: \p —Mã'! Kaxĩy. \p Ha' mõg, pa 'ãmuuh gãy te mõ'ko'uk, \v 30 yĩy Pet te' yĩpkutuk, tu kõnãg hã mõ'nã'ax, hu' yĩy ka'ok tu: \p —Yãyã', 'ũkxut! Kaxĩy. \p \v 31 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Yeyox yĩm yok, tu Pet yĩm tu' mũg, tu' xut, tu: \p —'Ãkuxa yũm pu'uk 'ũgkopah. Teptu 'ãkuxa tek yĩkopit, 'ãkuxãnõg tu'? Kaxĩy. \p \v 32 Tu mĩpkox hã' mõxakux, ha 'ãmuuh kux, \v 33 ha tik xop kuxa te' yẽy, tu: \p —'Ãmũn yã Topak-tok xe'e'! Kaxĩy. \s1 Yeyox te hãpxexka Gẽnẽyane tu hãpxopmã'ax \p \v 34 Tu kõnãg xexka xak, tu hãpkux tu' mõxaha', tu hãpxexka Gẽnẽyane tu' mõxaha', \v 35 ha' yõg tikmũ'ũn te Yeyox pẽnãhã', tu' yũmmũg, tu' pakut xop xohix pu' xuktux, nõm te hãmhũmnãg tu' pip, ha' pakut xop nũnnãhã Yeyox hah, \v 36 tu' xak, pu tux hok, pu topixxax 'ãpit. Ha tikmũ'ũn te' xupit, hu' hittup. \c 15 \s1 Yeyox te mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax 'ãktux \p \v 1 Ha Paniye xop xix tik xop te hãmyũmmũg nũn, tu ta Yenoyanẽn tu' nũn, nũy Yeyox mũtik hãm'ãktux, tu' yĩkopit, hu: \p \v 2 —Teptu 'õg tik xexka xop te mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax tat hok? 'Ap yãy yĩm pix'ah, nũy kũnãy tu tu' xit, tu kaxĩy mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax tat 'ohnãg. Kaxĩy. \p \v 3 Ha: \p —Teptu 'ãxop te Topa yõg hãm'ãktux tu 'ãyĩpkox hok, pa mõnãyxop yõg hãm'ãktux tu 'ãyĩpkox pip? \v 4 Yã Topa te: “'Õg 'ãtak pu 'ãyĩpkox pi', xix 'ãtut pu'.” Kaxĩy. Tu xe: “Pũyã tu xok tik te' tak 'ãktux kummuk, xi' tut 'ãktux kummuk.” Kaxĩy. \v 5 Pa 'ãxop te tikmũ'ũn yũmmũgãhã', hu: “Tikmũ'ũn 'ũm yõg tayũmak pip, tu' tak 'ũm hã tu te hok, xi' tut hã tu te hok, nũy Topa pu' hõm, puxix hãpxopmã max, \v 6 'ĩhã' tak, pe' tut hã te 'ohnãg. Kaxĩy. Yã kaxĩy 'ãxop te Topa yõg hãm'ãktux putup nõg, nũy yãy yõg hãpxopmã'ax tat. \v 7 'Ãpa mũn max, pãyã 'ãkuxa mũn kummuk! Yã tik hittap 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu 'ãxop 'ãktux, hu: \q1 \v 8 “Topa te hãm'ãktux, tu tikmũ'ũn 'ãktux, hu: \q1 ‘Nũhũ tikmũ'ũn tek mũn 'ãktux max, pãyã' kuxa tek nĩm pax. \q1 \v 9 Tu yã hitop hã hãm'ãktux, nũy nũk-tetex 'ũgkeppah. \q1 Yã Topa yõg hãm'ãktux xaxogãhã', \q1 nũy yãy yõg hãm'ãktux 'ũyãnãn tu hãmyũmmũgã'.’ Kaxĩy. Tu ta tu' kux.” Kaxĩy. \s1 Yeyox te' kuxa kummuk 'ãktux \p \v 10 Tu xe tikmũ'ũn xãnãhã', hu: \p —'Ũg 'ãpax, nũy hãmyũmmũg: \v 11 'Ũxit'ax te tikmũ'ũn kuxa kummugã 'ohnãg. 'Ãmhok. Pa yãy yĩy'ax te' kuxa kummugãhã'. Kaxĩy. \p \v 12 Ha tik xop te nũ mũtik hãpkumep, tu' nũn, tu' yĩkãgnãg hã' pip, tu: \p —Yãyã', 'ok xate hãmyũmmũg? Yã Paniye xop te 'õg hãm'ãktux putup nõg, tu' gãy. Kaxĩy. \p \v 13 Ha: \p —Yõgnũ 'Ãtak te pexkox tu' xip, tu mĩxux puknõg xohix mõy putup, nõm xok 'ohnãg tu'. \v 14 Pũyã' pi'! 'Õm te' pa hok xop putuk, tu' nõy mõgãp-tup, pãyã hãmpẽnã 'ohnãg, hãmyũmmũg 'ohnãg tu', hu' pẽnã hok nõy mõgã', puxi' pẽnã hok 2 te hãpkox kopa nã'. Kaxĩy. \p \v 15 Ha Pet te: \p —'Ãpu hãm'ãktux 'ũgmũ'a yũmmũgã'. Kaxĩy. \p \v 16 Ha: \p —'Ãxop te hãmyũmmũg 'ohnãg, tikmũ'ũn nõy putuk. \v 17 Hãpxop te' yĩkox hã mõ'nãhã', tu' tex ha' mõg, ha mõktu mõ'yõn, ha' kux, \v 18 pa' yĩy'ax te' kuxa kopa pip hãpxopmã'ax 'ãktux, tu' kummugãhã', \v 19 yã' kuxa kopa' pip hãpxopmã'ax te' nõy hã' xupxet, xi' nõy putex, xix hãpxopmã kummugãhã', yã hãmpe'paxex kummuk te' xupxetnãhã', xi' koitnãhã', xi' kupexyãhã'. \v 20 Hã kaxĩy 'ũkuxa kopa' pip hãpxopmã'ax te tikmũ'ũn kummugãhã', pa tu yĩm pix hok, nũy tu xit, yã hãpkummugã 'ohnãg. Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tu yã 'ũn puknõg 'ãktux \p \v 21 Tu ta' mõg, tu kõmẽn Tinok ha' mõg, xix kõmẽn Xinõm ha' mõg, \v 22 ha hãpxexka Kãnã'ãg yõg 'ũn xip, tu ta' nũn tu nũktu Yeyox yĩka' xip, tu' yĩy ka'ok, tu: \p —Notot! Mõnãyxop Namix hã 'ãmõkputox xe'ẽgnãg, tuk kuxa ka'! Yãmĩy kummuk tek kutok hex kopa' xip, ha' xok putũmnãg. Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox yĩy 'ohnãg, yĩy tik xop te' yĩka' nũn, tu: \p —'Ãpu' xat, pu mõg. Yak mũk pe' nũn, tu' yĩy ka'ok! Kaxĩy. \p \v 24 Ha: \p —Topa te nũgkutnãhã 'Iyaet yõg tikmũ'ũn puxehnãg hah, nũy nõm tikmũ'ũn xaxok xop xax. Kaxĩy. \p \v 25 Ha 'ũn te' kopaxux hã' nãhã' Yeyox keppah, tu: \p —Notot, 'ãhã 'ãtehet! Kaxĩy. \p \v 26 Ha: \p —'A' max'ah 'ũk-tok yõg xit'ax xut, nũy kokex pu mõ'yõn. Kaxĩy. \p \v 27 Ha 'ũn te: \p —Hamũn. 'Ap koit'ah, pãyã pãmnãg te hãm tu' nãhã', 'ĩhã kakxop xit, puxix kokex mã'. Kaxĩy. \p \v 28 Ha: \p —Xok 'ũm, 'ãkuxa yũm ka'ok xexka 'ũgkopah. Pũyã Topa' mĩy xate nõm putup. Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã kakxop hex hittup. \s1 Yeyox te tikmũ'ũn punethok hittupmãhã' \p \v 29 Ha ta' mõg Yeyox, tu kõnãg xexka Ganinet ha' mõg, tu mõktu yĩktix tu mõ'kanĩn, tu' yũm, \v 30 ha tikmũ'ũn punethok te hãpkumep hok xop nũnnãhã', xi' pa hok xop, xi' yĩy hok xop, xi' pakut xop xohix nũnnãhã', tu Yeyox keppa nũ'xok, ha' xohix hittupmãhã'. \v 31 Ha tikmũ'ũn te' yẽy, 'ĩhã hãpkumep hok xop te hãpkumep, xi' pa hok xop te hãmpẽnãhã', xi' yĩy hok xop te hãm'ãktux, ha tikmũ'ũn te Topa pu hãm'ãktux, hu: \p —Topah, yã 'ãmax, 'ãmũn yã 'Iyaet yõg Topah, tu tikmũ'ũn hittupmãhã'. Kaxĩy. \p \v 32 Yeyox te yãy yõg tik xop xãnãhã', tu: \p —'Ãte tikmũ'ũn kuxa ka'. Yã' pip 'ãmnĩy tikoxyuk hã, 'ap hãpxop 'ũm pip'ah, puyĩ' mã'. 'Ãte' xat putup'ah, pu mõg, ka puãthaãt kopa' xakux, 'ũpu'uk tu'. Kaxĩy. \p \v 33 Ha: \p —Pi'yã' xip 'ũxit'ax xohix, puyĩy tikmũ'ũn xohix xĩnnã'? Yã kõmẽn tu hãptox tu' pip. Kaxĩy. \p \v 34 Ha: \p —'Õg pãm xohix te xĩy? Kaxĩy. Ha: —Pãm xohix te 7, xix mãhãm. Kaxĩy. \p \v 35 Ha Yeyox te tikmũ'ũn xat, pu hãm tu' mãhãm, ha' mãm, \v 36 ha pãm pop, xix mãhãm, tu Topa pu hãm'ãktux, hu: \p —Topah, yã 'ãmax. Xatek mũ'ã 'ũkxit'ax punethok hõm. Yã' puxi'. Kaxĩy. \p Tu pãm koxip xix mãhãm, tu tik xop pu' popmãhã', pu tu tikmũ'ũn xohix pu' nĩm. \v 37 Ha' xohix te' mãhã', tu' hi ka'ok. Yã' pip pãm punethok, yĩy tik xop te' xuk manax xohix te 7 kopah, ha nũ' tihi'. \v 38 Yã tik xop te' mãhã', 'ũxohix te 4.000, ha 'ũn te' mãhã kãmah, xix kakxop, 'ap nõm xop mõ'kupix'ah. \p \v 39 Ha Yeyox te tikmũ'ũn xat pu mõg, ha' mõg, ha Yeyox te mĩpkox hã mõ'nãhã', tu kõnãg yĩmũ' mõg, tu mõktu hãpxexka Mãganãg tu' xupep. \c 16 \s1 'Ũxexka xop te hãpxopmã'ax ka'ok xe'ẽgnãg xak \p \v 1 Paniye tik xop xix Xanoxeo tik xop te Yeyox ha' mõg, nũy nũ mũtik hãm'ãktux, nũy yĩkopit, tu ta tu' xak pu pexkox yõg hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg, tikmũ'ũn puxet te nõm mĩy hok, pu' xexka xop hãmyũmmũg, nũy Topa Yeyox ka'ogã' yũmmũg, \v 2 pa Yeyox te: \p —'Ãmnĩy hã 'ãxop te: “Hãptup 'ĩhã' max. Yã hõnhã pexkox xax 'ãta'.” Kaxĩy. \v 3 Tu hãptup 'ĩhã pexkox pẽnãhã, tu: “Tex tip-tup. Yã pexkox xax 'ãta xim-nĩy.” Kaxĩy. 'Ãxop te pexkox pẽnãhã', xayĩy yũmmũg, pa hõnhã Topa te hãpxopmã max xe'ẽgnãg, ha 'ãxop te' pẽnãhã', tu hãmyũmmũg 'ohnãg. \v 4 Hõnhã' kummuk tikmũ'ũn, tu' kuxa mãm 'ohnãg. 'Ãxop te hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg xak, pa Yõn yõg hãpxopmã'ax puxehnãg pẽnãp-tup. Kaxĩy. \p Tu' mõg, tu tikmũ'ũn nĩm. \s1 Yeyox te Paniye xop xix Xanoxeo xop 'ãktux \p \v 5 Ha tik te nũ mũtik hãpkumep te mĩpkox hã kõnãg yĩmũ' mõg, tu pãm xaxok, tu' paxmõg 'ohnãg. \p \v 6 Ha Yeyox te: \p —'Õg pa 'ãti', nũy Paniye xop yõg pãm yõg tokatogã'ax pa hok, xix Xanoxeo xop yõg. Kaxĩy. \p \v 7 Ha tik xop te yãy mũtik hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, tu: \p —Tu te' xuktux, yũmũ'ãte pãm xaxok hah. Kaxĩy. \p \v 8 Ha Yeyox te' xupak, tu' yĩkopit, hu: Tep tu yãy tukmĩy hãm'ãktux hã, pãm xaxok tu'? 'Ãkuxa mãm pu'uk! \v 9 'Ok hãmyũmmũg hok? 'Ok xaxok? Yã 'ãte pãm te 5 koxip, nũy tik xohix te 5.000 xĩnnã', \v 10 xix 'ãte' koxip pãm te 7, nũy tik xohix te 4.000 xĩnnã'. 'Ok xate' xaxok? Manax xohix te xĩy nũ'tihi pãm hã? \v 11 'Ok hãmyũmmũg hok xate'? 'A pãm 'ãktux 'ohnãg. 'Õg pa 'ãti', nũy Paniye xop xix Xanoxeo xop yõg tokatogã'ax pa hok! Kaxĩy. \p \v 12 Ha tik xop te hãmyũmmũg. Yã Yeyox te Paniye xop yõg hãmyũmmũgã'ax 'ãktux, xix Xanoxeo yõg, tu pãm xe'e 'ãktux 'ohnãg. \s1 Pet te Yeyox yã Kunnix 'ãktux \p \v 13 Tu ta' mõg Yeyox, Pinip yõg kõmẽn Xeyanet ha' mõg, tu' mõg tu mõktu kõmẽn kũnãpa' xip, ha' pip tik xop te nũ mũtik hãpkumep xop, ha Yeyox te' yĩkopit, hu: \p —Tikmũ'ũn tep-tep 'ãktux 'ã'? 'Ũ 'ũm Tikmũ'ũn Kutok? Kaxĩy. \p \v 14 Ha: \p —Tikmũ'ũn 'ũm te: “'Õhõm Yoãm, nõm tep-tox pix,” kaxĩy, ha ta' nõy te: “'Õhõm 'Enit,” kaxĩy, ha ta' nõy te: “'Õhõm yã Yenemĩn, 'ok pe tik nõy te Topa pupi hãm'ãktux,” Kaxĩy. \p \v 15 Ha: \p —Xix 'ãxop? 'Ãxop tep-tep 'ãktux? 'Ũ 'ũm 'ũgmũn? Kaxĩy. \p \v 16 Ha Xĩmãm Pet te: \p —'Ãmũn yã Kunnix, Topa yõg hãmyãykutnã'ax, yã Topak-tok xe'ẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 17 Ha: \p —'Ãkuxa hittup Xĩmãn, Yoãm kutok. Yã tikmũ'ũn te xa nõm tup yũmmũgã 'ohnãg. 'Ãmhok, pa 'Ãtak Topa te pexkox tu' xip, tu xa hãmyũmmũgãhã', \v 18 yĩy 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãmũn Pet, yã tikmũ'ũn yĩy'ax hã: Mĩkaxxap. Kaxĩy. Tikmũ'ũn te mĩkaxxap yĩmũ' pet, nũy mĩptut ka'ogã', ha kaxĩy 'ãte 'õg hãm'ãktux'ax hã tikmũ'ũn kuxa mãmmãhã', puyĩy tikmũ'ũn kuxa mãm ka'ok xop nõy nã' mõg, tu mõktu yã' xohix xexkah, ha yãmĩy kummuk xop xohix te' kuxyã 'ohnãg, yã' pip ka'ok, tu nõãp-tup 'ohnãg. \v 19 'Ãte xa pipkup mõhãmyĩnnĩn'ax hõm putup, xayĩy pexkox mõ'yĩnnĩn xi' xõn, xayĩy Topa mũtik xat. Xate' tux hok pu mõnãy hãm xexka hã, hu ta kama mõ'nã pexkox hã. Xate' tux hok puyĩy mõtutnã hok hãm xexka hã, hu ta mõ'nã hok kama pexkox hã. Kaxĩy. \p \v 20 Tu tik xop xat, puyĩy tikmũ'ũn pu hãm'ãktux hok, puyĩy Topa Yeyox yãykutnã yũmmũg hok. \s1 Yeyox te yãy xok'ax 'ãktux, xi' putpu' hi'ax 'ãktux \p \v 21 Nõm 'ãmnĩy 'ĩhã Yeyox te hãm'ãktux xe'e', 'ũyõg tik xop pu hãm'ãktux xe'e', hu: \p —'Ũgmõg Yenoyanẽn tu', ha 'õnte Yoneo xexka xop tek xũygãp-tup, xix 'ãmãnex xexka xop tek xũygãp-tup, xix tik te hãmyũmmũg xop tek xũygãp-tup. 'Ũkxok putup, ha 'ãmnĩy tikoxyũk nõg, 'ĩhã Topa tek hĩnnãp-tup putpu'. Kaxĩy. \p \v 22 Ha Pet te Yeyox xapit, tu' mõgãk-tõgnãg, nũy yã tup-xet hã hãm'ãktux, tu: \p —Pũyã Topa 'ãtux hok xa 'ãxok hok! Kaxĩy hok! Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox te yõkãnãm, tu Pet mãnõg, hu: \p —Mõy, 'ũkxãmpa mõg, nũy 'ãpep! Xate Hãmgãyãgnãg! Xatek putup 'ũxax Topa yõg putat. Xate hãmpe'ãpaxex tikmũ'ũn putuk, pa Topa te hãmpe'paxex nõy. Kaxĩy. \p \v 24 Tu yãy yõg tik xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Tikmũ'ũn 'ũgmũn mũtik hãpkumep putup, puxix yãy pe tu paxex kutõgnãg, tu mõktu yã yãy putup'ax xaxok, kaxĩy tute yãy yõg mĩpkupnix tat, nũy xũy, 'ũgmũn putuk, tuk mũn mũtik hãpkumep. \v 25 Tikmũ'ũn te yãy xaxok hok, puxi' kuxa tu hi 'ohnãg, pãyã yãy xaxok pax, puxi' kuxa tu hip-tup mõ kuma' mõg. \v 26 'Ok max tikmũ'ũn putexop, tu hãm xexka yõg tayũmak xohix xexka pop, pãyã' xok? 'A' max'ah. Yã' xok, tu tayũmak xohix xaxok, tu yã' hok xe'ẽgnãg, ha tayũmak xohix te tikmũ'ũn putpu hĩnnã hok. \v 27 Yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn putup putpu', 'Ũkxexkap-tup 'Ãtak Topa putuk, tu pexkox yõg nũ'pok xop mũtik nũn putup, tu tikmũ'ũn xohix yõg hãpxopmã'ax kopit putup, nũy yũmmũg, 'ok pe hãpxopmã max 'ok pe hãpxopmã kummuk. \v 28 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tikmũ'ũn tihi', tu' xakix putup'ah 'ĩhãk nũn, 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn putpu', nũy 'ũhep xop xohix xat. 'Ũkux. Kaxĩy. \c 17 \s1 Yeyox xix Mõyyex xix 'Enit \p \v 1 Ãmnĩy te 6 nõg, 'ĩhã Yeyox te Pet mõgãhã', xix Tiak, xix Yoãm, pa' nõy xop mõgã hok, tu yĩktix tox mõ'kanĩn, tu mõktu mõxaha', \v 2 ha Yeyox tu' pẽnãhã', ha' pa te yãyhã yãnãm putuk, mãyõn yãnãm putuk, ha' yõg topixxax te yãyhãm-nok, kũyãnãm putuk. \v 3 Ha tik tikoxyuk te mõnãyxop hittap Moyyex pẽnãhã', xix mõnãyxop hittap 'Enit pẽnãhã', ha Yeyox mũtik hãm'ãktux hã' nõy yãnãn. \v 4 Ha Pet te: \p —Yãyã', yã' max yũmũg pip nũnte'! 'Ok xate putup, 'ũnũnteh 'ãte 'ãpet 3 mĩy? 'Ãpet puxet, xi' nõy mõnãyxop Mõyyex pet puxet, xi' nõy mõnãyxop 'Enit pet puxet. Kaxĩy. \p \v 5 Pet te hãm'ãktux, 'ĩhã hãmgõy xexka te kũyãnãm mõ'nĩy, ha ta Topa yĩy, tu: \p —'Õhõm 'ũgkutok, 'ãte 'õm mõ'yãy xe'ẽgnãg, hak kuxa hittupmãhã'. 'Ũxupax! Kaxĩy. \p \v 6 Ha tik xop te Topa yĩy'ax 'ãpak, 'ĩhã' kuxãnõg xexkah, tu hãm tu' xakux, ha' kuxa te' yẽy, \v 7 ha Yeyox nũn, tu nõm hã' xupit, tu: \p —'Ãpu, 'ãyok, 'ãkuxãnõg hok. Kaxĩy. \p \v 8 Ha' yok, tu' yõkãnãm, tu hãmpẽnãhã', tu Yeyox puxet pẽnãhã'. \p \v 9 Ha' xat, pu yĩktix tu yĩxox, ha ta' mõg, 'ĩhã Yeyox te' xat pu tikmũ'ũn pu' xuktux hok. Yã Yeyox te' putpu' hi, 'ĩhã yãy tik xop te hãpxopmã'ax xohix 'ãktux. \v 10 Yĩy tik xop te' yĩkopit, hu: \p —Teptu tik xop te hãmyũmmũg te 'Ẽnit 'ãktux, tu nõm nũn putup hãmãxap 'ãktux? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —Hamũn. Mõnãyxop 'Enit nũn hãmãxap, nũy Topa yõg hãmyãykutnã'ax keppa mõg, \v 12 pa 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Mõnãyxop 'Ẽnit nũn tap, 'ap tikmũ'ũn te' yũmmũg'ah, tuk-tex'ex kummuk, tu Tikmũ'ũn Kutok kute'ex kummuk putup kamah, hak xũy xexkap-tup. Kaxĩy. \p \v 13 Yĩy tik xop te hãmyũmmũg. Yã Yeyox te Yoãm 'ãktux, nõm tep-tox pix. \s1 Yeyox te tik kutok hittupmãhã' \p \v 14 Ta putpu' mõg tikmũ'ũn hah, tu' mõxaha', 'ĩhã tik te Yeyox ha' nũn, tu' kakak hã' nãhã', \v 15 tu: \p —Yãyã', 'ãpu xõnnũ kuxa ka'! 'Ũpakut, tu hãm tu' nãhã', xix kuxap kopa' nãhã', xix kõnãg kopa' nãhã', tu yãy pu xu'ux, ha yĩkonnop te' yĩkox hã' xupep, 'ũyĩy xax tu' xupep, \v 16 ha' nũnnãhã 'õg tik xop hah, pãyã' hittupmã yũmmũg 'ohnãg. Kaxĩy. \p \v 17 Ha Yeyox te: \p —'Ãxop kummuk xop! 'Ãkuxa mãm 'ohnãg! Yã 'ãmnĩy xohix hã 'ãte 'ãxop hã' tot. Hãm 'ũm hã' kux'ax? 'Ãk-tok nũnnã'. Kaxĩy. Ha' nũnnãhã'. \p \v 18 Ha Yeyox te' xat, ha yãmĩy kummuk mõg, 'ĩhã tik tup hittup. \p \v 19 Ha tik xop te Yeyox yĩka' nũn, tup-xet hã' pip, 'ĩhã' yĩkopit, hu: \p —Teptuk mũ'ãte yãmĩy kummuk xut hok? Kaxĩy. \p \v 20 Ha: \p —'Ãkuxa mãm pu'uk, hu' xut hok. 'Ũxaxok hok: Tikmũ'ũn kuxa mãm kutõgnãg, mĩpkup mõytat xap kutĩgnãg putuk, puxi' xat, pu yĩktix mõg, nũy kõnãg xexka kopa yũm, hu' yũm'ax. Yã kaxĩy 'ãxop ka'ok, nũy hãpxopmã ka'ok xohix. \v 21 Topa mũtik hãm'ãktux pax, 'ĩhã xit hok, hu ta nũ yãmĩy kummuk papux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te xe hãm'ãktux, tu yãy xok'ax 'ãktux \p \v 22 Ha ta 'ãmnĩy 'ũm 'ĩhã nõm tik xop te yãy tu nũ'nãhã hãpxexka Ganinet tu', ha Yeyox te: \p —Timũ'ũn te' gãyxop mõgãp-tup 'ũghah, \v 23 hak putex putup, yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok. 'Ãmnĩy tikoxyuk nõg putup, 'ĩhãk hip-tup putpu'. Kaxĩy. \p Ha tik xop kuxa hittup 'ohnãg. \s1 Yeyox te Topa pet tu pago \p \v 24 Tu ta' mõg kõmẽn Kapãnãn tu', Yeyox mũtik mõg, ha tik tihi', tu Topa pet pupi tayũmak pop, tu Xĩmãm Pet yĩkopit, hu: \p —'Ok 'ãxop xuxyã te Topa pet tu tayũmak hã pago? Kaxĩy. \p \v 25 Ha: \p —Yã' pago. Kaxĩy. \p Tu mĩptut hã mõ'nãhã', 'ĩhã Yeyox te hãm'ãktux hãmãxap, hu: \p —Xĩmãm, xatep-tep mũn pe'ãpaxex? 'Ũ 'ũm te gohet pu tayũmak hã pago? 'Ok pe tikmũ'ũn, 'ok pe puknõg xop? \p \v 26 Ha: \p —Puknõg xop. Kaxĩy. \p Ha Yeyox te: \p —Hamũn. Yĩy tikmũ'ũn te pago hok, \v 27 pa yũmũ'ãte tikmũ'ũn gãyãp-tup'ah, yĩy mõg, nũy mãpxamut. Yã mãm te mãxap mõ'xuk, puxi' yĩkox tu' xut'ax tayũmak, nũy Topa pet tu tayũmak hã pago. Mõg, nũy yũmũg pupi pago. Kaxĩy. \c 18 \s1 Pi'yã tik xexka nãm? \p \v 1 Tu hãm'ãktux kux, 'ĩhã tik xop nũn, tu Yeyox yĩkopit, hu: \p —'Ũ 'ũm yã Topa yõg tikmũ'ũn xat'ax, 'ĩhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat? Kaxĩy. \p \v 2 Ha kakxop xãnãhã', tu tik xop keppa' nũnnãhã', \v 3 tu: \p —'Ũxaxok hok: 'Ãxop kuxa te kakxop kuxa putuk hok, hu ta pexkox hã mõxakux 'ohnãg, 'ĩhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat. \v 4 Topa yõg tikmũ'ũn xe'e kuxa te kakxop kuxa putuk, tu yãy kutõgnãg pe'paxex, tu Topa pu' yĩpkox pip, yã nũ kakxop putuk. \v 5 Ha tikmũ'ũn te kakxop putup, 'ũgmũn putup tu', kopxik xip nõm tikmũ'ũn mũtik kamah. \s1 Hãpkummuk mĩy'ax hã' yãy pu hãpkummũgãhã' \p \v 6 —Kakxop kuxa mãm ka'ok 'ũgkopah, ha tikmũ'ũn te' mõgãhã', nũy Topa yõg putat xax, puxix Topa te nõm tikmũ'ũn kummugãp-tup 'ũyãnãn tu'. Yã' max mãykox hĩy, xix mĩkaxxap putux, nũy nõ kõnãg kox kopa nũ'xok, puyĩy tu xok. \v 7 Yã' kummuk tikmũ'ũn te kakxop mõgã kummuk! Topa te nõm tikmũ'ũn kummugãp-tup xe'e'! \p \v 8 —Pax xa 'ãyĩm 'ãkummugã, xa hãpkummuk mĩy, pax xa 'ãpata 'ãkummũgã', xa hãpkummuk mĩy, 'ãpu kuyut, nũy xak, nũy putyõn. Yã' max pexkox hã mõnãy 'ãyĩm hok xix 'ãpata hok hã. Pãyã' kummuk 'ũnõy te 'ãxix kuxap kopah, ha 'ãyĩm 2, xix 'ãpata 2. Yã nõm kuxap xok 'ohnãg. \v 9 Pax xa 'ãpa 'ãkummugã', xa hãpkummuk mĩy, 'ãpu' xut, nũy putyõn. Yã' max 'ãpap-xet hã pexkox hã mõnãy, tu ta' kummuk 'ãpa 2 hã Hãmgãyãgnãg Pet ha 'ãmõg, ha 'ãputyõn kuxap kopah. Yã nõm kuxap xok 'ohnãg. \s1 Yeyox te kahnẽn te yãyxaxogãhã 'ãktux \p \v 10 —'Õg pa 'ãti'! Kakxop pe'ãpaxeh kutõgnãg hok. 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ũyõg nũ'kutnã'ax te 'ãmnĩy xohix hã 'Ãtak Topa keppa' xip pexkox tu'. \v 11 Yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn, nũy tikmũ'ũn kummuk xop xax, nũy pipi', puyĩy tu kuxa hi xe'ẽgnãg. \p \v 12 —'Ãxop tep-tep pe'ãpaxex? Tikmũ'ũn yõg kahnẽn xohix te 100, ha ta kahnẽn puxet te yãy xaxok. Putep mũn mĩy'ax 'ũxuxyã'? Tu kahnẽn te 99 nĩm, nũy kahnẽn puxet xax. \v 13 'Ãte xa xe hãpxe'e 'ãktux: 'Ũxipihi', 'ĩhã' xuxyã kuxa hittup xexka kahnẽn puxet hã, tu' hittup kutõgnãg kahnẽn te 99 hã. \v 14 Hã kaxĩy 'Ãtak Topa te pexkox tu' xip, tup-tup nõg, pu tikmũ'ũn kutõgnãg yãy xaxok, kahnẽn putuk, nũy hãpkummuk mĩy. \p \v 15 —'Ãnõy te xa hãpkummugãhã', 'ãpu, mõg, nũy hãpkummugã'ax yũmmũgã'. 'Ãp-xet hã mõg, nũy nũ mũtik hãm'ãktux. 'Ãnõy yĩpkox pip, puxix 'ãmũn hã 'ãxape 'ũxeheh. \v 16 'Ãnõy yĩpkox hok, 'ãpu mõg, 'ãnõy puxet mũtik 'ãmõg, nũy hãpkummugã'ax yũmmũgã', xa hãm'ãktux hã nõy yãnãn. Yã Topa tappet te: “'Ok pe tikmũ'ũn 2 tihi', 'ok pe tikmũ'ũn 3 tihi', tu hãm'ãktux puxet, puxix tik pa te hãmyũmmũg kopit max, tu nõm tikmũ'ũn hãm'ãktux puxet ha' kopit max.” Kaxĩy. \v 17 Pa tikmũ'ũn yĩpkox hok, 'ãpu tikmũ'ũn kuxa mãm ka'ok xop pu' xuktux. 'Ũkuxa mãm ka'ok xop pu' yĩpkox hok, puxix 'õm 'ãxop hã tu puknõg, 'ãyuhuk putuk, xix tik te gohet puknõg pupi tayũmak pop putuk, yã' puknõg. \s1 Tu' xat pu mĩy, xi' xat hok puyĩy mĩy hok \p \v 18 —Yĩy 'ãte xa hãm'ãktux, hu: 'Ãxop te' xat hok pu mĩy hok hãm xexka tu', puxix Topa' xat hok pu mĩy hok pexkox tu' kamah. 'Ãxop te' xat pu mĩy, puxix Topa' xat pu mĩy kamah pexkox tu'. \p \v 19 —'Ãte kama xa hãm'ãktux, hu: Xatix te Topa ta tu' xak pu hãpxopmã', tup-tox puxet hã' xax, xix kuxap-xet hã' xax, puxix 'Ãtak Topa xip pexkox tu', tu hãpxopmãp-tup xa'. \v 20 Yã tikmũ'ũn 2 pe 3 te yãy tu' xakux, kopxik xip nõm tikmũ'ũn mũtik. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat kummuk 'ãktux \p \v 21 Ha ta Pet te Yeyox yĩka' nũn, tu: \p —Yãyã', hãpkummuk mĩy'ax xohix te xĩy 'ãte' xaxogã'ax, pu tu kux? Yãk taknõy tek kummugãhã', tu xek kummugãhã', tu mõktu yã' xohix. Hãm 'ũm hã 'ãte' xaxogã kux'ax? 'Ok xaxogã'ax xohix te 7? Kaxĩy. \p \v 22 Ha: \p —'Ãmhok. 'Ũxaxogã 'ũxohix te 7, tu xe xaxogã 'ũxohix te 7, tu' xe xaxogã', tu mõktu xe xaxogã te homi' 70, yã' xohix te 490 xate xaxogãp-tup. \v 23 Yã Topa te' xat kaxĩy, yĩy 'ãte xa hãmyũmmũgã'ax, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: Hãpxexka yõg tik te' xat'ax, tu kãmãnat xop xãnãhã' pu nũ', pu tayũmak te ta nemẽn hã pago, \v 24 yĩy kãmãnat puxet nũnnãhã', ha ta nemẽn tayũmak xohix xexka punethok, \v 25 pãyã' hok, 'ap xip'ah tayũmak, yĩy tik te' xat'ax te' xat pu nõm kãmãnat hãmenax, xi' xetut, xik-tok xop, xi' yõg hãpxop xohix, pu tu' hok hã' hãm, nũy tayũmak xexka hã' yãnãn, nũy tu pago. \v 26 Pa kãmãnat kopaxux hã' nãhã', tu' xat'ax tu' xak, pu mĩy hok, tu: “'Ũgmũn hã tot, nũy 'ũghip, 'ũ xa pago. Yã 'ãte tayũmak xohix xexka hã xa pagop-tup. Kaxĩy. \p \v 27 —Ha' xat'ax te kãmãnat kuxa ka', tu te ta nemẽn'ax yõg tayũmak xaxogãhã', ha' mõg, \v 28 pa kãmãnat nõy pẽnãhã', 'ĩhã' mõg, ha ta nemẽn tayũmak kutõgnãg te 10 'ũnõy pu', yĩ' nõy mãykox mũg, tu' nuhuk, tu: “Hõnhã 'ã' pago. 'Ãte hõnhã yãy yõg tayũmak putup!” Kaxĩy. \p \v 29 —Ha' nõy te' kopaxux hã' nãhã', tu tu' xak, hu: “'Ũgmũn hã' tot, nũy 'ũghip, xa pago, yã 'ãte xa tayũmak xohix hã pagop-tup.” Kaxĩy \p \v 30 —Pap-tup nõg, tu' mõg, tu kanet hã mõ'tat, tu' kopa' xix, puyĩy tayũmak xohix hã pago. \v 31 Ha ta kãmãnat xop te' pẽnãhã', tup-tup nõg, tu' gãy, hu tik te' xat'ax ha' mõg, tu tu' xuktux, \v 32 ha' xat'ax te kãmãnat kummuk xãnãhã', tu: \p —“'Ãxupkumĩy, 'ãkummuk! 'Ãte 'õg ta nemẽn xaxogãhã', ha' kux, xate 'ã' xak hah, \v 33 pa 'ãkummuk, tu 'ãnõy kuxa ka 'okpa 'ãte 'ãkuxa ka'.” Kaxĩy. \p \v 34 —Tu' gãy xexkah, tu' xat, pu kãy mõgã kanet hah, nũy nõ kummugã kanet kopah, ha mõktu tayũmak xohix ta nemẽn hã' pago. 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 35 Tu hãm'ãktux kux, tu: \p —Ha kaxĩy 'Ãtak Topa te pexkox tu' xip, tu' pẽnãnã' xip. 'Ãxop te 'ãnõy yõg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã hok, puxix Topa 'õg kummuk mĩy'ax xaxogã hok kamah. Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \c 19 \s1 Yeyox te' yĩpxox xop 'ãktux, nõm te yãy xetut nĩm \p \v 1 Tu hãm'ãktux kux, tu' mõg, tu hãpxexka Ganinet nĩm, tu ta' mõg, tu mõktu hãpxexka Yonex tu' xupep, tu kõnãg xexka Yohnãm xatapa' xip, \v 2 ha tikmũ'ũn xohix te' pe' mõg, ha' pakut xop hittupmãhã', \v 3 ha Paniye yõg tik xop mõxaha kamah, tu' yĩkopit, nũy hãm'ãktux 'ax hã' kupeh, hu' yĩkopit, hu: \p —'Ok yũmũ yõg xat'ax te' tux hok, pu tik yãy xetut nĩm? Kaxĩy. \p \v 4 Ha: \p —'Ok 'ãxop te mõ'kupix hok Topa yõg tappet? Ha kax'ãmi', hu: “Topa te tik mĩy hãmãxap, xik-nãy tu 'ũn mĩy.” Kaxĩy. \v 5 Ha Topa te: “Pũyã tik yãy tak nĩm, xix yãy tut nĩm, nũy tu' xetut mũy, nũy nũ mũtik yãytax, ha yãyhã' yĩn puxet.” Kaxĩy. \v 6 Ha kaxĩy Topa te yãyta tix hã' mĩy yãp-xet, yã' yĩpxox xi' xetut yãyhãp-xet. Yĩy Topa te' xat hok puyĩy tu yãyxatat hok. Kaxĩy. \p \v 7 Ha Paniye xop te: \p —Teptu Mõyyex te' tux hok pu mõnãyxop tu xetut nĩm? Teptu' tux hok pu' xetut pu tappet hõm hãmãxap, nũy kũnãy tu' nĩm? Kaxĩy. \p \v 8 Ha: \p —Mõyyex te' tux hok 'ãxop kuxa kummuk hah. Pa Topa te tik mĩy xi' 'ũn, puyĩy yãy mũtik nox tu ti ka'ok. \v 9 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ũxetut xonnix hok, ha' yĩpxox te' nĩm, puxix tik te hãpkummuk mĩy, 'ũhũn nõy mũg tu'. Kaxĩy. \p \v 10 Ha Yeyox yõg tik xop te: \p —Tik te yãy xetut nĩm hok, puxi' max tu yãyta hok. Kaxĩy. \p \v 11 Ha Yeyox te' yãnãn, hu: \p —Topa te tikmũ'ũn xohix pu hãmyũmmũgã'ah, pa' yãg kutõgnãg pu hãmyũmmũgãhã'. \v 12 Tik xop yãg te yãyta 'ohnãg. 'Ũtut te' put kaxĩy hah, 'ap yãyta'ah. Ha tikmũ'ũn yãg yãyhã 'Ennõk, hu' yãyta 'ohnãg. Ha' yãg kutõgnãg yãyta 'ohnãg, nũy Topa pu' yĩpkox pi', Topa te' xat hah. Tikmũ'ũn hãm'ãpax, puxi' yõg hãm'ãktux yũmmũg. Kaxĩy. \s1 Yeyox xix kakxop \p \v 13 Hãpxip kutõgnãg ha ta tikmũ'ũn te kakxop nũnnãhã', tu Yeyox ha' nũnnãhã', pu tup-tox yĩmũ' yĩm nõm, nũy Topa pu hãm'ãktux kakxop pupi', pa tik xop te' mãnõg, tu' xat hok, pu Yeyox ha nũnnã hok, \v 14 yĩy Yeyox te: \p —'Ũtux hok pu kakxop nũnnã', 'ũmãnõg hok. Yã Topa te kakxop kuxa tu' xat putup, puyĩ' yĩpkox pi'. Ha' yĩpkox pip xop xohix xat putup, nõm te kakxop putuk tu hãm'ãpak. Kaxĩy. \p \v 15 Tup-tox yĩmũ' yĩm nõm, tu ta' mõg. \s1 Tu tep-texop xexka 'ãktux \p \v 16 'Ãmmĩy nõy 'ĩhã tik nũn, yã Yeyox ha' nũn, tu' yĩkopit, hu: \p —Notot, 'ãtep-tep mĩy'ax, nũy tuk kuxa hi xe'ẽgnãg mõ' kumak mõg? 'Ãte hãpxopmãhã hã xĩy? Kaxĩy. \p \v 17 Ha Yeyox te hãm'ãktux hã' yãnãn, hu: \p —Teptuk yĩkopit, nũy hãmmax 'ũm yũmmũg? Topap-xehnãg max. 'Ãhi xe'ẽgnãg putup, 'ãpu, Topa yõg xat'ax pu 'ãyĩpkox xip. Kaxĩy. \p \v 18 Ha: \p —'Ũxat'ax 'ũm? Kaxĩy. \p Ha: \p —“'Ũp-tex hok,” xix “'ãnõy hã' xupxet hok,” xix “'ãnõy yõg hãpxop hã' xupxet hok,” xix “koit hok,” \v 19 xix “'õg 'ãtak pu 'ĩpkox pi', xix 'ãtut pu 'ĩpkox pi',” xix “'ãnõy putup pax, xate yãy putup'ax putuk.” Kaxĩy. \p \v 20 Ha tik te: \p —Yã 'ãte' xat'ax xohix puk yĩpkox xip tap. 'Ãtep-tep mĩy'ax homi', nũy hãpxopmã max? Kaxĩy. \p \v 21 Ha Yeyox te: \p —Mõy, 'õg hãpxop xohixnãg hãmenax hãmãxap, xayĩy Topa hã 'ãmax xe'ẽgnãg, tu 'õg tayũmak pop, nũy 'ũhok xop pu' nĩm, xayĩy pexkox yõg hãpxop pop 'ũyãnãn tu', nũy kũnãy tuk pe mõg. Kaxĩy. \p \v 22 Ha tik te hãm'ãpak, tu' mõg, tu Yeyox nĩm, 'ũkuxa hittup 'ohnãg tu'. Yã 'ũptexop xexkah, \v 23 yĩy Yeyox te yãy yõg tik xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũptexop kutõgnãg te Topa yõg putat hã' mõg, 'ũyõg xat'ax pu' yĩpkox pip hok tu'. \v 24 Yã xok xexka kãmẽn te 'ãmuxnãg ta kup kox ha mõ'tat hok, ha tap-texop 'ũm te Topa pu' yĩpkox pip hok kamah. Kaxĩy. \p \v 25 Ha tikmũ'ũn te Yeyox mũtik hãpkumep xop te' xupak, tu' yẽy, tu: \p —Yã kaxĩy tikmũ'ũn 'ũm mõ'nã hok pexkox kopah! Kaxĩy. \p \v 26 Ha Yeyox te' pẽnãhã', tu: \p —Hamũn. Tikmũ'ũn 'ũm mõ tu nã hok, pa Topa te' ka'ogã'ax pu mõnãy. Kaxĩy. \p \v 27 Ha Pet te: \p —'Ũgmũ'ãte' xohix nĩm, nũy 'ãpek mõg. 'Ok mũ'ãte hãpxop 'ũm popmãp-tup 'ũyãnãn tu'? Kaxĩy. \p \v 28 Ha: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, ha 'ãmnĩy xe'e mõ'nãp-tup, 'ĩhãk yũm putup, tik te' xat'ax yõg mĩmpe max yĩmũk yũm putup, nũy 'Iyaet xop te 12 yõg hãpxopmã'ax xohix kopit, ha 'ãxop mãm putup kamah, mĩmpe max te 12 yĩmũ 'ãmãm putup, nũy kama' kopit. \v 29 Tikmũ'ũn xohix tek mũn hã mĩptut 'ũm nĩm, xi' taknõy nĩm, xi' hex nĩm, xi' tutnõy nĩm, xi' pit nĩm, xi' tak nĩm, xi' tut nĩm, xik-tok nĩm xix hãm nĩm, puxi' xohix pop, tu mõktu tehomip te 10 pop, tu' kuxa hip-tup xe'ẽgnãg, \v 30 pa tikmũ'ũn te mãxap yãyhã ka'ax putup, ha ta' ka'ax xop yãyhã mãxap putup. Kaxĩy. \c 20 \s1 Yeyox te kãmãnat xop 'ãktux \p \v 1 Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', tu hãpxa xuxyã 'ãktux, nũy Topa yãy yõg kãmãnat pu pago 'ãktux, tu hãmyũmmũgãhã, tu Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat yũmmũgãhã', hu: \p —Tik yõg mĩnta 'op kup punethok, ha' ta mĩnta', yĩ' mõg hãptapkoa 'ĩhã', nũy kãmãnat xop xax, nũy nõ nũnnã', pu mĩnta ta put, nũy nũnnã'. \v 2 Yã 'ãmnĩy xohix 'ĩhã' mõg, tu tayũmak 'ãnuk puxet hã' pago kãmãnat pu', 'ãmnĩy puxet yõg tayũmak te takat hã' pago kãmãnat pu', hu hõnhã' mõg kamah, nũy kãmãnat xop xãnã'. \v 3 Ha mãyõn te pexkox puka' yũm 'ĩhã' mõg, tu' putpu' mõg, nũy kãmãnat xop nõy xãnã', pu nũy tu hãm, ha kõmẽn yõg hãmnuhnõg tu' tihi', yãmhok tu' pip, \v 4 yĩy hãpxa xuxyã te: “Mõg, nũy 'ãhãm yõg hãm tu', ha 'ãte xa pago maxp-tup.” Kaxĩy. \p \v 5 —Ha' mõg. Mãyõn yãykote' yũm 'ĩhã' xuxyã mõg 'ũxeheh, xix mãyõn he 'ĩhã' putpu' mõg, nũy kãmãnat xop nõy xãnã', pu nũy tu hãm, tu' nũn, \v 6 ha xe' mõg 'ãmãxak 'ĩhã', tu kõmẽn yõg hãmnuhnõg tu' mõg, tu tik xop nõy pẽnãhã', ha yãmhok pip, yĩy: “Tep tu 'ãpip 'ĩhã mãyõn mõg? 'E 'ãhãm 'ohnãg.” Kaxĩy. \p \v 7 —Ha: “Yã tik tek mũk xãnã 'ohnãg,” kaxĩy. Ha' xuxyã te: “Mõy, nũy 'ãhãm kamah yõg hãm tu', nũy mĩnta nũnnã'.” Kaxĩy. \p \v 8 —'Ãmnĩy 'ĩhã' xuxyã te kãmãnat te mãxap xat, nõm te kãmãnat xohix xat 'ũxuxyã pupi', yĩy: Kãmãnat xohix xop xãnã', nũy tu pago. Kãmãnat nõm hãm ka'ax pu' pago hãmãxap, tuk-nãy tu kãmãnat nõy xohix hãm'ax pu' pago, tu mõktu kãmanat hãm hãmãxap pu' pago 'ũka'ax hã.” Kaxĩy. \p \v 9 —Ha kãmãnat xop te 'ãmãxak 'ĩhã' nũn, nũy tu hãm. 'Ũxohix te tayũmak 'ãnuk puxet paha', \v 10 yĩy kãmãnat xop te mãxap hittup, tu' hipnãm, nũy tayũmak xexka tu pop, pa' xohix te tayũmak 'ãnuk puxet paha kamah. \v 11 Tu' paha', tu' gãy, tu' xuxyã pu hãm'ãktux, \v 12 hu: “Nũ xop te ka'ax hã' nũn, nũy tu hãm, tu 'ot puxet hã' hãm, pak mũg hãm xexkah, mãyõn tox hãk mũg hãm, ha mãyõn pukpex tek mũg mõ'hap koxũgnãg, 'ĩhãk mũg hãm, pãyã yũmũ'ãte tayũmak kutõgnãg pop, nõm xop te' ka'ax hã' nũn putuk.” Kaxĩy. \p \v 13 —Ha' xuxyã te: “Nãy. 'Ũg'ãpax. 'Ãte hãmyok mĩy, 'ũyã tu 'ãxop pu pago max. 'Ãte 'ãxãnãhã', tu xa hãm'ãktux, tu tayũmak 'ãnuk puxet hã pagop-tup, ha 'ãnũn, tu 'ãhãm, nũy pa tayũmak, \v 14 hu pa 'õgnũ tayũmak, nũy ta 'ãpet ha mõg. Yã 'ãte kãmãnat xohix pu tayũmak puxet hã pagop-tup, 'ãxop pu pago putuk. \v 15 Yã tayũmak yõgnũ', 'ãte 'ãxop xohix pu pagop-tup, 'ãxop hã yãyputuk, 'ũyĩy pago. 'Ok xate 'ãnõy yĩpkumĩy, 'ãte nõm xop ha hãmmaxnãhã', ha' yĩpkumĩy?” Kaxĩy. 'Ũkux. \p \v 16 Yeyox te hãm'ãktux kux, tu: \p —Yã kaxĩy tikmũ'ũn te mãxap xop yãyhãp-tup 'ũka'ax xop, ha ta tikmũ'ũn ka'ax xop yãyhãp-tup hãmãxap xop, Kaxĩy. \s1 Yeyox te yãy xok'ax 'ãktux 'ũxeheh \p \v 17 Tu putat hã pepi' mõg, nũy kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõg, yãy yõg tikmũ'ũn mũtik mõg, ha nõm mõg putat tu', nũy tup-xet hã hãm'ãktux, 'ĩhã hãpkumep, tu: \p \v 18 —Pẽnã'! Kõmẽn Yenoyanẽn ha yũmũ mõg. 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, hak mõgãp-tup 'ãmãnex xexka xop hah, xix tik te hãmyũmmũg xop hah, ha tak putex putup, \v 19 tuk mõgãp-tup 'ũpuknõg xop hah, hak kute'ex kummuk putup, tuk kix putup, tuk xup putup mĩpkupnix tu', nũy 'ũkputex, pa 'ãmnĩy tikoxyuk hã' nõg putup, 'ĩhã putpuk hip-tup. Kaxĩy. \s1 Tiak xix Yoãm mũg tut te Yeyox pu hãm'ãktux \p \v 20 Hãpxip kutõnãg ha ta Yemeneo xetut nũn, tuk-tok pit 2 nũnnãhã', tu Yeyox keppa nũ' xup, nũy ta tu' xax, yĩy Yeyox te: \p \v 21 —Xatep-tep putup? Kaxĩy. \p Ha: \p —'Ãpu, hãm'ãktux xeh 'ũgmũtik, puk kutok pit puxet 'ãyĩm xe'e hã' yũm, xi' nõy 'ãyĩm xax hã' yũm, 'ĩhã xate yãyhã 'ãxexka xe'ẽgnãg, nũy tikmũ'ũn xohix xat. Kaxĩy. \p \v 22 Ha Yeyox te 'ũn kutok 2 pu hãm'ãktux, hu: \p —Xate hãmyũmmũg 'ohnãg, tu 'ã' xak pu 'ãxexkãnã'. Tikmũ'ũn te' hep kohãgnãg xo'op, ha kaxĩy 'ũkxũy xexka putup. 'Ok xatix 'ãxũy xexka hã' tot? Kaxĩy. \p Ha: \p —'Ũgmũ'ãte nõã'tot. Kaxĩy. \p \v 23 Yĩy Yeyox te: \p —Yã' xo'op putup hep xũy, hu 'ãxũy putup, 'ũkxũy putuk, pa 'ãte yãykutnã hok, xak yĩm xe'e hã yũm, xik yĩm xax hã yũm. Yõgnũ 'Ãtak te' yĩmõgãtux, pu' mãm. Kaxĩy. \p \v 24 Ha tik xop te 10 te hãm'ãpak, hu' gãy 'ũtaknõy 2 tu', \v 25 yĩy Yeyox te' xohix xãnãhã', pu' yĩkahnãg nũ', ha: \p —Gohenanok xop te tikmũ'ũn xat, ha' xexka xop te tikmũ'ũn xat, \v 26 pa 'ãxop kopa kaxĩy mĩy hok. 'Ãmhok. Tikmũ'ũn 'ũm te yãy xexkãnãp-tup, puxi' nõy hã tu' tehet, 'ũyõg kãmãnat putuk, \v 27 ha tikmũ'ũn te yãyhãp-tup hãmãxap, puxi' nõy xop tu hok hã' hãm. \v 28 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, pak nũn hok, puyĩy tikmũ'ũn 'ã' hãpxopmã'. 'Ãmhok. Yãk nũn 'ũhep xohix xop pu hãpxopmã', nũy 'ũkxok, nũy tikmũ'ũn kuxa kummuk xit, nũy kuxa max mõ'tat 'ũyãnãn tu'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te tik pẽnã hok pu' pa max nãhã' \p \v 29 Tu hãpxip 'ĩhã' mõg, tu kõmẽn Yenikot nĩm, ha tikmũ'ũn xohix xexka te' pe' mõg, \v 30 ha tik 2 pa hok mãm, putat yĩka te tu' mãm, tu tikmũ'ũn yĩy 'ãpak, tu Yeyox nũn yũmmũg, hu' yĩy ka'ok, tu: \p —Notot, yã mõnãyxop Namix hã 'ãmõkputox, 'ũg 'ũm kuxa ka'! Kaxĩy. \p \v 31 Ha tikmũ'ũn te' mãnõg, tu: \p —'Ãhup, 'ãyĩy hok! Kaxĩy. Pãyã' yĩy ka'ok 'ũxeheh, tu: \p —Notot, yã mõnãyxop Namix hã 'ãmõkputox, 'ũg 'ũm kuxa ka'! Kaxĩy. \p \v 32 Yĩy Yeyox hup, tu tik pa hok xãnãhã', tu' yĩkopit, hu: \p —Xatep tek mũn putup, 'ũmĩy xa'? Kaxĩy. \p \v 33 Ha: \p —Notot, 'ũgmũg 'ũm pa nã', 'ũgmũg hãmpẽnã'! Kaxĩy. \p \v 34 Ha Yeyox te' kuxa ka', tu' pa 'ãpit, ha hãpxip 'õhnãg 'ĩhã' pa', tu hãmpẽnãhã', tu Yeyox pe' mõg. \c 21 \s1 Yeyox te kõmẽn Yenoyanẽn tu' xupep \p \v 1 Ha ta' mõg, tu mõktu kõmẽn Yenoyanẽn yĩka' pip, 'ĩhã' pip'ax Metpaye tu' mõxaha', ha yĩktix 'Onimet yĩka' yũm, tu' yõg tik 2 mõ'kutnãhã', pu' keppa mõg, \v 2 tu' xat, hu: \p —Mõg, nõm xip tu xexka ha mõg, tu mõktu mõxaha', ha yohmẽn hex pẽnãp-tup, hak-tok te nũ mũtik tihi', ha' mĩm tu' hĩy, ha mõy hĩy'ax koa', nũy nũnnã'. \v 3 Tikmũ'ũn te xa' yĩkopit, 'ãpu yĩy, tu: “'Ũgmũg xuxyã te yohmẽn putup, tu' putpu' nũnnãp-tup,” kaxĩy, ha 'ãtux hok putup xa yohmẽn 2 nũnnã'. Kaxĩy. \p \v 4 Ha hãpxopmãhã', tu Topa yõg hãm'ãktux hittap hã yohmẽn nũnnãhã'. Hõmã tik hittap te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu kax'ãmi', \v 5 hu: \q1 “Pu, Xiãm yõg kõmẽn kopa' pip xop pu hãm'ãktux, hu: \q1 Hõnhã tik te tikmũ'ũn xat'ax xupep, \q1 tu yãk-tõgnãg, tu yohmẽn yĩmũ' yũm, \q1 tu yohmẽn kutok yĩmũ' yũm.” Kaxĩy. \p \v 6 Ha ta tik xop mõg, tu Yeyox keppa' mõg, tu' xat'ax mĩy, \v 7 tu yohmẽn nũnnãhã', xik-tok nũnnãhã', tu yãy kap xix yohmẽn yĩmũ', pu Yeyox yĩmũ' yũm, ha' yũm, \v 8 ha tikmũ'ũn xohix yãy yõg kap mõ'yõn hãm tu', pu yohmẽn mõy yĩmũ' mõg, \v 9 ha mõktu tikmũ'ũn te' keppa' mõg, xix tikmũ'ũn te' pe' mõg, yĩy ka'ok, tu: \p —Mõnãyxop hittap Namix mõkputox xexka xe'ẽgnãg! Pũyã Topa xa hãmmaxnã'! Yã xa' hõm yãy 'ãxet'ax, xa nũ'! Yã Topa mũn xexka xe'ẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 10 Tu kõmẽn Yenoyanẽn tu' mõxaha', 'ĩhã tikmũ'ũn xohix te' xupak, tu: \p —Putep mũn mĩy? 'Ũ 'ũm 'õhõm? Kaxĩy. \p \v 11 Ha tikmũ'ũn te Yeyox mũtik mõxaha, tu: \p —Yã nõ'õm Yeyox, tu Topa pupi hãm'ãktux, yã hãpxexka yõg kõmẽn Nãyane yõg tihik. Kaxĩy. \s1 Yeyox te Topa pet xexka hã mõ'nãhã' \p \v 12 Yeyox te Topa pet xexka hã mõ'nãhã', tu tikmũ'ũn papuk, nõm te' kopa hãpxop hãmenax, tu tayũmak yãnãn'ax xop yõg mĩmpe putxok, xix yãy yũm'ax putxok kamah, tu tik xop te putuxnãg hãmenax yõg yũm'ax putxok. \v 13 Ha Yeyox te: \p —Topa yõg tappet te Topa yõg hãm'ãktux'ax 'ãktux, ha: “'Ũkpet xexka 'ãxet'ax Topa pu hãm'ãktux'ax pet,” kaxĩy, pa 'ãxop te Topa pet xexka kummugãhã', ha yãyhã hãpxupxet pet! Kaxĩy. \p \v 14 Ha tikmũ'ũn pa hok xop nũn, xix tikmũ'ũn te hãpkumep hok xop nũn, Topa pet xexka ha' nũn, puyĩy Yeyox hittupmã', ha' hittupmãhã', \v 15 yĩy 'ãmãnex xexka xop gãy, xix tik te hãmyũmmũg xop gãy, 'ĩhã Yeyox te hãpxopmã max xe'ẽgnãg, ha' pẽnãhã', ha kakxop yĩy ka'ok Topa pet xexka kopah, tu: \p —Mõnãyxop hittap Namix mõkputox xexka xe'ẽgnãg! Kaxĩy. Ha' xexka xop te' xupak. \p \v 16 Tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ok xate kakxop yĩy 'ũm 'ãpak? Kaxĩy. \p Ha: \p —Yã 'ãte' xupak. 'Ok 'ãxop te Topa yõg tappet 'ũm mõ'kupix hok? Yã: “Topa te kakxop pu hãmyũmmũgãhã', pu tu Topa 'ãktux mãynãg.” Kaxĩy. \p \v 17 Tu ta' nĩm, tu kõmẽn nĩm kamah, tu' pip'ax Metãn ha' mõg, tu mõktu' pip'ax tu' xip 'ãmnĩy tox hã. \s1 Yeyox te piget kup mãnõg \p \v 18 Hãptup 'ĩhã' mõg, Yenoyanẽn tu putpu' mõg, ha putup te Yeyox putex, \v 19 ha ta mĩnta kup piget pẽnãhã', ha putat puka' yũm, yĩ' mõg, pa mĩnta 'ũm ta 'ohnãg, 'ũxux puxet mõ'tat, yĩy Yeyox te' kup xat, hu: \p —Mĩnta 'ũm ta hok! Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã mĩnta kup yã tãmnãg, \v 20 ha tik xop te' pẽnãhã', tu' kuxa te' yẽy, tu: \p —Yã' kup tãmnãg mõ'ka'ok! Kaxĩy. \p \v 21 Ha Yeyox te: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãkuxa mãm ka'ok xix yãy kuxa yĩkopit hok, hu ta mĩnta kup nakgã kamah, tu' xat'ax hã' nakgãhã', pãyãp-xet'ah. 'Ãxop te yĩktix xat'ax, pu 'ãpep, nũy kõnãg xexka kopa mõ'yãykutnã', puxix mõ'kutnã'. \v 22 'Ãkuxa mãm ka'ok, puxix Topa xa' hõm hãpxop 'ũm 'ãxop te ta tu 'ãkax. Kaxĩy. \s1 Yeyox te' xat'ax \p \v 23 Tu Topa pet xexka ha' mõg putpu', tu hãmyũmmũgãhã', 'ĩhã 'ãmãnex xexka xop nũn, xix Yoneo xexka xop nũn, tu Yeyox yĩka' pip, tu' yĩkopit, hu: \p —Tep te xa' hõm yãy 'ãxet'ax, xayĩy hãpxopmã ka'ok xix hãmyũmmũgã'? Kaxĩy. \p \v 24 Ha: \p —'Ãte 'ãyĩkopit'ax kamah, xa 'ãxop hãm'ãktux 'ũyãnãn tu', kopxix xa hãm'ãktux, tup-tep te 'ã' hõm yãy 'ãxet'ax, ha xa' xuktux. \v 25 'Ãyĩy! Tep te Yoãm pu 'ãxet'ax hõm, pu tup-tox pix? 'Ok pe Topa te tu' hõm? 'Ok pe tikmũ'ũn te tu' hõm? Kaxĩy. \p Ha' xexka xop te yãy pu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, hu: \p —Pax 'ũ yũmũ'ãte: Topa te tu 'ãxet'ax hõm,” kaxĩy, puxi' yãnãn tu' yĩkopit, hu: “Teptu 'ãkuxa mãm 'ohnãg Yoãm kopah?” kaxĩy. \v 26 Pax 'ũ yũmũ'ãte: “Tikmũ'ũn te' xuxet'ax tu' hõm,” kaxĩy, puxix tikmũ'ũn gãy, ha yũmũ'ãte' yĩpkutuk. Yã' xohix te Yoãm pe'paxex 'ũxexkah, tu pe'paxex Yoãm te Topa pupi hãm'ãktux. Kaxĩy. \p \v 27 Hu' yãnãn tu hãm'ãktux, hu: \p —'Ap yũmmũg'ah 'ãte'. Kaxĩy. \p Ha Yeyox te: \p —'A 'ãte xa hãm'ãktux putup'ah kamah, tu yãy 'ũm 'ãxet'ax 'ã' hõm 'ãktux putup'ah. Kaxĩy. \s1 Tik kutok 2 \p \v 28 Tu xe hãmyũmmũgãhã hãm'ãktux'ax hã, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', tu: \p —Xatep tep pe'ãpaxex? Tik kutok pit 2, tuk-tok hãmãxap xat, nũy: “Xõnnũ', mõy nõmhã nũy yõgnũ mĩnta 'op yõg hãpxa'ax tu 'ãhãm.” Kaxĩy. \p \v 29 —Hak-tok te mãxap te: “'Ap 'ũgmõg putup'ah.” Kaxĩy. \p —Pa hãpxip kutõgnãg 'ĩhã yãyhãhup, tu' mõg. \p \v 30 —Ha' tak tek-tok kuhnõy xat kamah, pu mõy tu hãm, hak-tok te kuhmõy te: “Yãk mõg.” Kaxĩy. \p —Pa' mõg 'õhnãg. Kaxĩy. \p \v 31 Tu hãm'ãktux kux, tu' xexka xop yĩkopit, hu: \p —'Ũk-tok te xĩy te' tak pu' yĩpkox xip? Kaxĩy. \p Ha: \p —Yãk-tok te mãxap. Kaxĩy. Yĩy Yeyox te: \p —Gohet pupi tayũmak pop xop xi' xotit xop te Topa pu' yĩpkox pip, pãyã 'ãyĩpkox 'ohnãg. \v 32 Yã Yoãm tep-tox pix, tu 'ãkeppa' mõg nũy xa Topa yõg putat mũg, ha 'ãkuxa mãm 'õhnãg Yoãm kopah, pãyã tayũmak pop xop xi' xotit xop kuxa mãm ka'ok. Ha 'ãxop te' yũmmũg, tu yãyhãhũp 'ohnãg, nũy hãpkummuk mĩy kux, nũy 'ãkuxa mãm ka'ok Yoãm kopah. Kaxĩy. \s1 Tute kãmãnat kummuk 'ãktux \p \v 33 Tu xe: \p —'Ũg 'ãpax! Hãm'ãktux'ax nõy hã 'ãte xa hãmyũmmũgã'ax, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax xa hãmyũmmũgã', hu: Tikmũ'ũn te hãpxaha', tu mĩnta 'op xok, tu hãmpak'ax hã' yĩmmap, tu mĩkaxxap xox tix hã' tat'ax mĩy, pu tox hep 'op tonnok, nũy' hep xut, nũy ta hep xupyãg mĩy, xix mĩptut tox mĩy, nũy hãpxa xexka pẽnã', ha tikmũ'ũn nõy pu' nĩm, tayũmak hã' nõy yãnãn tu', tu ta hãpkumep hãptox tu'. \v 34 Ha ta hãmyãxatamuk 'ĩhã' xuxyã te kãmãnat tikoxyuk nũ'pok, pu tu' xuxyã yõg tayũmak nõm pupi pa'. \v 35 Pa hãpxa xexka yõg kãmãnat te' mũg, tup-xet kix, xi' nõy putex, xi' nõy mĩkaxxap hã' tux. \v 36 Hãpxip 'ĩhã' xuxyã te xe kãmãnat xop nũ'pok, tu ta kãmãnat punethok nũ'pok, pu tu' xuxyã pupi tayũmak pop, ha hãpxa xexka yõg kãmãnat xop te xe hãpxopmã kummuk. \v 37 Yĩy hãpxip 'ĩhã' xuxyã te nũ yãy kutok kutnãhã', tu hãmpe'paxex, hu: “Yãk kutok xexka pe'paxex'ax, 'ap kummugãp-tup'ah.” Kaxĩy. \v 38 Ha ta' nũn, pa hãpxa xexka yõg kãmãnat te' pẽnãhã', tu: “Yã' xuxyãk-tok xe'e'! 'Ãpu yũmũp-tex, nũy hãpxa xexka pa'!” Kaxĩy. \p \v 39 —Tuk-tok mũg, tu hãpxa xexka kũnãpa ha' mõgãhã', tu' mõg, tup-tex, ha' xok. 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 40 Yeyox te' yĩkopit, hu: \p —Tep mũn mĩy'ax 'ũxuxyã', 'ĩhã' putpu' nũn, nũy hãpxa xexka yõg kãmãnat xop 'ũyãnãn tu' kummugã'? Kaxĩy. \p \v 41 Ha tikmũ'ũn te: \p —Ya' kix'ax, nũy hãpxa xexka hõm tikmũ'ũn nõy pu', pu tu' xuxyã pu hãpxa yõg tayũmak hã pago hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã'. Kaxĩy. \p \v 42 Yĩy Yeyox te xe' yĩkopit, hu: \p —'Ok 'ãxop te Topa yõg tappet 'ũm mõ'kupix hok? Ha: “Tikmũ'ũn pet, tu mĩm xexka putup nõg, pa hõnhã yãyhã mĩptut mãykup xix mĩptut koxuk, yã mĩm xexka xe'ẽgnãg. Topa mũn te' xexkãnãhã', ha yũmũg kuxa te' yẽy.” Kaxĩy. \p \v 43 Tu hãm'ãktux kux, tu: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'A Topa te 'ãxop 'ũm xat putup'ah, pãyã' nõy xat putup, nõm te Topa pu' yĩpkox pip, tu hãpxopmã max. \v 44 Tikmũ'ũn te mĩkaxxap hã' nã', puxix tu yãy koxyõy. Mĩkaxxap te tikmũ'ũn yĩmũ' nã', puxix yã' xohix koxyõynãm. Kaxĩy. \p \v 45 Ha 'ãmãnex xexka xop xix Paniye xop te Yeyox yõg hãm'ãktux'ax 'ãpak, tu hãmyũmmũg. Yã' xexka xop 'ãktux 'ĩhã hãm'ãktux hã hãmyũmmũgãhã', \v 46 yĩ' gãy, tu' mũg putup, pa tikmũ'ũn yĩpkutuk, ha Yeyox yã' xexka pe'paxex, tu: “Yeyox te Topa pupi hãm'ãktux xe'e'.” Kaxĩy. \c 22 \s1 Tik te' xat'ax te 'ãmuk xexka mĩy \p \v 1 Yeyox te xe hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy Topa yã' hep xop xohix xãnã 'ãktux, tu: \p \v 2 —Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat, ha' yĩpkox pip, ha kaxĩy hãpxexka 'ũm yõg tik te' xat'ax te 'ãmuk xexka mĩy, 'ũk-tok pit te yãytap-tup hah, \v 3 yĩ' tak te kãmãnat mõ'pok pu tikmũ'ũn xãnã', pãyã 'ap nũn putup'ah, \v 4 yĩy kãmãnat nõy mõ'pok, pu tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: “'Ãte 'ãmuk xexka mĩy tap, tu mũnũytut tak kix, xix mũnũytut kutok kix, xa nũ', nũy 'ãxit!” Kaxĩy. \p \v 5 —Pãyã tikmũ'ũn tep-tup nõg, tu yãy kuxop punethok, tup-tup-nõg. 'Ũpxet te' yõg hãpxa xexka ha' mõg, xi' nõy te' yõg mẽn ha' mõg, \v 6 ha tikmũ'ũn nõy te kãmãnat xop mũg, tu' kix kakixnãg, tu' kix ha mõktu' xakix. \v 7 Ha hãpxexka yõg tik te' xat'ax gãy xexkah, hu' xat, pu tu kummuk xop kix 'ũyãnãn tu', xi' yõg pip'ax mõ'xut kuxap hã', pu tu nõg. \v 8 Ha' xat'ax te kãmãnat xop xe xãnãhã', tu: “Xõnnũ te yãytaha', ha 'ãte' mĩy 'amuk xexka, tu tikmũ'ũn xãnãhã put nũ', pãyã' kummuk, tu' nũn 'ohnãg, \v 9 pa hõnhã mõg, putat hã mõg, nũy tikmũ'ũn xohix xãnã'.” Kaxĩy. \p \v 10 —Ha putat hã' mõg, tu tikmũ'ũn xohix xãnãhã put nũ', tu tikmũ'ũn max xãnãhã', xix tikmũ'ũn kummuk xãnãhã', yã' xohix xãnãhã', ha' xat'ax yõg mĩptut max ha' mõg tikmũ'ũn xohix, nũy 'ãmuk xexka mã', ha mõktu mĩptut xexka nũ'xĩmnãg. \v 11 Ha tik te' xat'ax xexka te hãm'ãta kox hã mõ'nãhã', nũy nũy tikmũ'ũn pẽnã', tu tik puxet pẽnãhã', 'a 'ãmuk xexka yõg topixxax max mõ'tat'ah. Yã mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax tat 'õhnãg, \v 12 yĩy tik te' xat'ax te: “Tep te xĩy hã mõ'ãnãhã', pa 'ãmuk xexka yõg topixxax mõ'tat hok?” \p —Ha tik yĩy kĩy ka'ok, tu' yĩy 'õhnãg, \v 13 yĩy tik te' xat'ax te kãmãnat xat, tu: “'Ũyĩm kĩy, xi' kup kĩy, tu' putyõn hãpkoxtap kopah, ha' potap-tup, 'ũxũy xexka tu'.” Kaxĩy. 'Ũkux. \p \v 14 Yeyox te hãm'ãktux kux, tu: \p —Topa te tikmũ'ũn punethok xãnãhã', pak-tõgnãg hã yĩmõgatux. Kaxĩy. \s1 Tik xop te' puknõg yõg gohet 'ãktux \p \v 15 Ha Paniye xop mõg, tu yãy mũtik hãm'ãktux, nũy Yeyox yõg hãm'ãktux'ax hã' yĩkopit, nũy tu' kummugã', \v 16 hu yãy tik xop nũ'pok 'Enot xop mũtik, nũy Yeyox tu yĩkopit. Yã tik xop pa max, pãyã' kuxa kummuk, tu: \p —Notot, yũmũ'ãte 'ãyũmmũg, ha hãpxe'e 'ãktux, tu hãmyũmmũgã max, pu tu tikmũ'ũn Topa yõg hãmputup'ax yũmmũg. Yã tikmũ'ũn 'ũm pu 'ãyĩpkox 'ohnãg, nũy hãpxopmã'ax hitop hã' kopit hok, yĩy yũmũ'ãte 'ãyĩkopit, \v 17 hu: Xatep-tep mũn pe'ãpaxex? 'Ok yũmũ yõg xat'ax te' xat hok, pu tayũmak hã pago hok gohet puknõg pu'? 'Ok pe' xat pu pago? Xatep-tep mũn pe'ãpaxex? Kaxĩy. \p \v 18 Tu yã mõ'ãmã', pãyã Yeyox te' yũmmũg, hu: \p —'Ãxop pa max, pãyã 'ãkuxa mũn kummuk! Tep tuk yĩkopit putup xate'? \v 19 Paxnũ tayũmak! Kaxĩy. \p Ha ta' paxnũn, tu tu' mũg, \v 20 yĩy Yeyox te' yĩkopit, hu: \p —'Ũxuxet'ax nũhũ tik koxuk? Kaxĩy. \p \v 21 Ha: \p —Yã' puknõg yõg gohet te tikmũ'ũn xat'ax koxuk. Kaxĩy. \p Yĩy Yeyox te: \p —Gohet pu' hõm gohet yõg yã hãpxop, xix Topa pu' hõm Topa yõg hãpxop. Kaxĩy. \p \v 22 Ha' xupak, tu' yẽy, tu' yĩkopit kux, tu ta' mõg. \s1 Xanoxeo xop te put pu' hi'ax 'ãktux \p \v 23 Hãpxip 'ĩhã Xanoxeo xop nũn, tu' kuxa mãm 'ohnãg putpu' hi'ax kopah, tu nũktu Yeyox yĩka' nũn, \v 24 tu: \p —Notot, Mõyyex te yũmũ'ã hãmyũmmũgãhã', hu: “Tik 'ũm xok, 'ĩhã' xetut tek-tok put hok, puxix tik taknõy xe' xetut mũy, nũy nũ mũtik yãytax, pu ta tu tuk-tok put, pũyĩk-tok 'ũyĩpxox nõm te mãxap yõg hãpxop pop.” Kaxĩy. \v 25 Yã yũmũg tikmũ'ũn kopa' pip taknõy 'ũxohix te' 7 'axa', ha' taknõy nõm hãmãxap te yãytaha', ha' xetut tek-tok put 'ohnãg, ha' yĩpxox xok, ha ta' taknõy tu' kuhmõy te' mũg, \v 26 tu nũ mũtik yãytaha', ha' xetut tek-tok put 'ohnãg, ha' yĩpxox xok kamah, ha' taknõy tu' kuhmõy te' mũg, tu nũ mũtik yãytaha', ha mõktu' taknõy xohix te 7 te 'ũn mũtik yãytaha', tu' xok, ha' xetut tek-tok put 'ohnãg. \v 27 Yã 'ũn te ka'ax ha' xok kamah. \v 28 'Ũtaknõy 'ũm yã 'ũn hã' xetut xe'e'? Pax pu tikmũ'ũn putpu hi, puxi' taknõy 'ũm 'ũxetut mũy? Yã' taknõy xohix te 'ũn mũtik yãytaha'. Yã yãyta xohix. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 29 Ha Yeyox te' yãnãn hã hãm'ãktux, hu: \p —'Ãxop te yã yãy pu mõ'ãmã', 'ap Topa yõg tappet 'ũm yũmmũg'ah, xix Topa yõg hãpka'ok'ax yũmmũg 'ohnãg. \v 30 'Ũxakix xop te' putpu' hip-tup, hu ta pexkox yõg nũ'pok xop putuk, tu yã yãyta 'ohnãg. \v 31 'Ãte yã xa putpu yãy hi'ax yũmmũgã'ax. 'Ok 'ãxop te Topa yõg tappet 'ũm mõ'kupix hok? Yã Topa te: \v 32 “'Ũgmũn yã mõnãyxop 'Amanãm yõg Topa, xix mõnãyxop 'Iyak yõg Topa, xix mõnãyxop Yako yõg Topah.” Kaxĩy. Yã' hi xop mũn hã Topah, pa' xakix xop 'ap hã Topa'ah. Kaxĩy. \p \v 33 Ha tikmũ'ũn te hãmyũmmũg'ax 'ãpak, tu' yẽy. \s1 Topa yõg xat'ax te mãxap \p \v 34 Ha Paniye xop te hãm'ãpak kamah, tu yãy tu nũ' nãhã', 'ĩhã hãmyũmmũg. Yã Yeyox te Xanoxeo xop pu hãm'ãktux hã tu' hupmãhã', \v 35 ha Paniye xop yõg tik 'ũm te' xat'ax yũmmũg max, tu Yeyox yõg hãmyũmmũgã'ax yĩkopit putup, hu: \p \v 36 —Notot, pi'yã' mũn 'ũxat'ax xohix hã' mãxap? Kaxĩy. \p \v 37 Ha: \p —“'Õgnũ Topa mũn putup pax, 'ãkuxa xexka hãp-tup pax, xix 'ãp-tox xexka hãp-tup pax.” \v 38 Yã' xat'ax xohix hã' mãxap. \v 39 Ha' xat'ax kũnãy tu te' nõy putuk, tu: “'Ãnõy putup pax, xate yãy putup pax putuk.” Kaxĩy. \v 40 Yã' xat'ax 2 te Mõyyex yõg xat'ax xohix yũmmũgãhã', ha tik hittap xop te Topa pupi hãm'ãktux, tu' yũmmũgãhã kamah. Kaxĩy. \s1 Yeyox te Topa yõg hãmyãykutnã'ax 'ãktux \p \v 41 Ha Paniye xop te yãykotĩnnãhã', 'ĩhã Yeyox te' yĩkopit, hu: \p \v 42 —'Ãxop tep-tep mũn pe'ãpaxex Topa yõg hãmyãykutnã'ax tu'? Tik 'ũm mũn hã 'ũmõkputox 'õhõm? Kaxĩy. \p Ha: \p —Yã mõnãyxop hittap Namix hã' mõkputox. Kaxĩy. \p \v 43 Ha xe' yĩkopit, hu: \p —Tep tu Topa Koxuk te mõnãyxop hittap Namix pu hãmyũmmũgãhã', puyĩy Topa yõg hãmyãykutnã'ax 'ãktux, hu: “'Ũkxuxyã'.” Kaxĩy. \v 44 Yã Namix te: “Topa tek xuxyã pu hãm'ãktux, hu: 'Yũhũm 'ũgyĩm xe'e hã, 'ĩhã 'ãte' gãyxop nõã'.’ ” Kaxĩy. \v 45 Yĩy mõnãyxop Namix te hãmyãykutnã'ax pu: “'Ũkxuxyã'.” Kaxĩy. 'Ok yãykutnã'ax yã mõnãyxop Namix hã' mõkputox xe'e'? Kaxĩy. \p \v 46 'Ap yãnãn tu hãm'ãktux yũmmũg'ah, hu' yẽy, tu xep yĩkopit 'ohnãg. \c 23 \s1 Yeyox xix Yoneo xexka xop \p \v 1 Ha Yeyox te hãm'ãktux yãy mũtik hãpkumep xop pu', xix tikmũ'ũn xohix pu', tu: \p \v 2 —Tik xop te hãmyũmmũg, xix Paniye xop te Mõyyex yõg xat'ax yũmmũgãhã', ha Topa te yãy 'ãxet'ax hõm puyĩy hãmyũmmũgã', \v 3 yĩy 'ãyĩpkox pi', nũy tu 'ũm hãpxopmã max, pãyã' xexka xop yõg hãpxopmã'ax hitop tat hok, 'ũyãy yõg hãm'ãktux pu' yĩpkox 'ohnãg hah. \v 4 Yã' xat, pu tikmũ'ũn hãpxop putux tat, ha hã tu te 'ohnãg. \v 5 Tu hãpxopmãhã', pu tikmũ'ũn pẽnã', tu Topa yõg tappet tox kax'ãmi', nũy kux tu' tat, xi' yĩm kõ'õ tu tu mõ' tat. 'Ok 'ãxop te' pẽnã hok? Ha kayak xexka mõ'tat, \v 6 tu 'ãmuk xexka ha' mõg pax, tu yãy mãm'ax max xak, nũy ta tu' mãm, tu Topa pet kopa' xexka xop yõg mãm'ax yĩmũ' mãm. \v 7 Tup-tup tikmũ'ũn te: “Notot!”, kaxĩy, kõmẽn kopah, nũy tu' xexkãnã'. \v 8 'Ũtux hok pu tikmũ'ũn 'ãxãnã hok, hu: “Notot,” kaxĩy. Yã 'ãxop te 'ãnõy hã yã 'ãxape', hak mũn puxet te 'ãxop yũmmũgãhã'. \v 9 'Õg 'Ãtak xe'e te pexkox tu' xip, yĩy hãm tu' xip tik xãnã hok, hu: “'Ãtak,” kaxĩy. \v 10 Tu 'ãnõy xãnã hok, hu: “Yã yũmũg xuxyã',” kaxĩy. Yã Kunnix mũn puxet 'ãxop hã' xuxyã'. \v 11 Tikmũ'ũn te hãpxopmãhã', nũy tu' nõy hã tu tehet, puxix yã 'ãkopa 'ũxexkah. \v 12 Tikmũ'ũn te yãy xexka pe'paxex, pũyã yãy yãyhãhup kutõgnãg, ha Topa te' xexkãnãp-tup. \s1 Yeyox te' xat hok pu mõ'ãmã hok \p \v 13 —Yã 'ãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! 'Ãpa hitop tu max, pãyã 'ãkux mũn kummuk. Tikmũ'ũn kuxa te Topa xak, puyĩy yõg putat hã mõg, pa 'ãxop te' xat hok, pu mõg hok, 'ĩhã kama 'ãmõg 'ohnãg. \p \v 14 —Yã 'ãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! 'Ãpa hitop tu max, pãyã 'ãktux mũn kummuk. \v 15 Yã 'ãxop te hãpkumep hãpxexka xohix tu', tu kõnãg xexka xohix mep, puyĩy tikmũ'ũn puxet 'õg hãpxopmã'ax tat, tu' tat, puxix yã tu' kummuk xexkah, ha ta 'ãxop kummuk miax, nũy yã 'ãxohix 'ãpet Hãmgãyãgnãg mũtik. \p \v 16 —Yã 'ãkuxãnõg 'ãpa hok xop, tu tikmũ'ũn pa hok xop mõgãhã', yã tikmũ'ũn yũmmũgã kummuk, tu: “Tikmũ'ũn te Topa pet xexka 'ãktux, nũy nõy pu hãm'ãktux xeh, puxix yã' hitop hã' xex, 'ap ta nemẽn'ah. Yã' max tu' mĩy hok. Pãyã tikmũ'ũn te Topa pet xexka yõg pipkup yãnãm 'ãta 'ãktux, nũy hãm'ãktux xeh, puxix hãm'ãktux xex ka'ok, tu ta nemẽn. Pũyã tu' mĩy,” kaxĩy. \v 17 'Ãxop putox kummuk xix 'ãpa hok! Pi'yã' mũn yã' xexkah, 'ok pe pipkup yãnãm 'ãta', 'ok pe Topa pet xexkah? Yã' pet yã' xexkah! \v 18 'Ãxop te hãmyũmmũgãhã kamah, hu: “Tikmũ'ũn te mĩmpe pipkup mõ'hap'ax 'ãktux, nũy hãm'ãktux xeh, puxix tu' hitop hã yã' xex, 'ap ta nemẽn'ah. Pa tikmũ'ũn te xokxop mõ'hap'ax 'ãktux, nũy hãm'ãktux xeh, puxix tu ta nemẽn, nũy tu' mĩy.”, kaxĩy. \v 19 'Ãpa hok xop! Pi'yã' mũn te mãxap, 'ok pe xokxop mõ'hãp'ax, 'ok pe mĩmpe mõ'hãp'ax, nũy Topa pu' haxyã'? Yã mĩmpe te mãxap! \v 20 Yĩy 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tikmũ'ũn te mĩmpe 'ãktux, nũy hãm'ãktux xeh, puxix xokxop mõ'hap'ax xohix 'ãktux, tikmũ'ũn te mĩmpe yĩmũ mõ'hãp tu'. \v 21 Tikmũ'ũn te Topa pet xexka 'ãktux, nũy hãm'ãktux xeh, puxix kama Topa 'ãktux, yã' xip yãy pet tu'. \v 22 Tikmũ'ũn te pexkox 'ãktux, nũy hãm'ãktux xeh, puxix Topa xip'ax xe'ẽgnãg 'ãktux kamah, xix Topa mũn 'ãktux, yã' xip pexkox tu'. \p \v 23 —Yã 'ãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! 'Ãxop te Topa pu mĩxux kutĩgnãg popmãhã', 'ũyãg te 9 'õgnũ', tu' yãg puxet hõm Topa pu', tu mĩxux 'otãg yõg yãg hõm, xix mĩxux 'emanox yõg yãg hõm, xix mĩxux kõmĩn yõg yãg hõm Topa pu', tu yã tu' hõm mãynãg, pãyã hãpxopmã max'ax xaxok, xix hãmyok mĩy'ax xaxok, xix hãmmaxnã'ax xaxok, xix 'ãyĩpkox pip'ax Topa pu xate' xaxok. 'Ãpu hãpxopmã max, xix hãpxop hõm Topa pu kamah, xayĩy hãpxopmã max xohix xaxok hok! \v 24 'Ãpa hok xop te tikmũ'ũn mõgã kummuk! Tikmũ'ũn te kumãyõynãg xut nũy putyõn, pãyã' xok xexka kãmẽn tõmãhã', ha kaxĩy 'ãxop te hãpxopmã'ax kutĩgnãg mĩy mãynãg, pãyã hãpxopmã'ax max 'ãxop te' xaxok! \p \v 25 —Yã 'ãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! 'Ãpa mũn max, pãyã 'ãkuxa mũn kummuk! Yã 'ãxop te kãnẽy pet xax pix, xix kãnẽy xãm pix, pãyã kãnẽy kox kopa yã' ĩgã', ha kaxĩy 'ãkuxa kummuk. Yã 'ãxop te 'ãnõy hã yĩpkumĩy, xi' yõg hãpxop hã' xupxet, xix 'ãnõy yõg hãpxop hã xupkumĩy kamah. \v 26 Paniye pa hok 'ãxop! Kãnẽy kox pix hãmãxap, puxix tu xãm max kamah. \p \v 27 —Yã 'ãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniye xop! 'Ãpa mũn max, pãyã 'ãkuxa mũn kummuk! Yã' xukpot putuk, hãptopa mũn max, pãyã' kopa' xuk xokxax, xi' kup, yãk-tox xe'ẽgnãg. \v 28 Ha kaxĩy 'ãxax max, pãyã 'ãkuxa kopa 'ãkummuk, yã 'ãxop te koit, tu hãpxopmã kummuk xohix. \s1 Topa te' kuxa kummuk xop nõãp-tup \p \v 29 —Yã 'ãkuxãnõg hãmyũmmũg xop xix Paniy xop! 'Ãpa mũn max, pãyã 'ãkuxa mũn kummuk! 'Ãxop te xukpot mãynãg 'ãhã mĩy, nũy Topa pupi hãm'ãktux xop no hãpkot, ha tik xop hittap te Topa pupi hãm'ãktux, tu' max, ha 'ãxop te xukpot maxnãhã', \v 30 tu: “Pax 'ũgmũg pip hõmã', 'ĩhã tik xop te Topa pupi hãm'ãktux, kopxix tu mõnãyxop yõg hãpxopmã kummuk tat hok, nũy tu tik max xop kix. 'Ãmhok!” kaxĩy. \v 31 Hamũn. 'Ãxop yã mõnãyxop kummuk hã 'ãmõkputox, ha Topa pupi hãm'ãktux xop kix, \v 32 ha 'ãxop te mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax kummuk tat, nũy tu' mĩy kamah. \v 33 'Ãxop te kãyã gãynãm xop putuk, xix kãyã gãy hã 'ãk-tok! Ha Topa te 'ãkummugãp-tup 'ũyãnãn tu', xa' xupmã hok Hãmgãyãgnãg Pet tu'. \v 34 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãte xa ha mõ'pok putup, tik te Topa pupi hãm'ãktux xop, xix tik te hãmyũmmũg xop, xix tik te hãmyũmmũgã'ax xop, ha 'ãxop te' yãg kix putup, xi' yãg xupmãp-tup mĩpkupnix tu', xi' yãg kix kakixnãg putup Topa pet kopah, tu kõmẽn xohix tu 'ũpapuk putup. \v 35 Yĩy Topa te 'ãxũygãp-tup, xix 'õg mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax kummuk hã 'ãxũygãp-tup. Ha mõnãyxop hittap max 'Ameo putex, hõmã, hãmyãxatamuk hittap 'ĩhãp-tex, xix mõnãyxop Manakit kutok Yakanit putex, 'ĩhã Topa pet xix mĩmpe mõ'hãp'ax tu yãy kote' xip, tu hãpkummuk mĩy 'õhnãg, yĩy Topa te 'ãxũygãp-tup. \v 36 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Yã Topa te yã hõnhã' pip xop xũygãp-tup 'ũyãnãn tu', nũy mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax kummuk hã pago. Kaxĩy. \s1 Yeyox te mõ tikmũ'ũn yãy xe'ẽgnãg \p \v 37 Yeyox te hãm'ãktux kux, tu kõmẽn Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũg 'ãpax! Topa te xa mõ tik xop pok, pu xa Topa pupi hãm'ãktux, ha 'ãxop te' kix, tu mĩkaxxap hã' tux, pãyã 'ãte mõ'ãyãy xe'ẽgnãg. Xokakkak tek-tok xãnãhã', nũy mõ'tat yãy kaka', ha kaxĩy 'ãte tikmũ'ũn xãnãhã', pãyãk ha 'ãnũn putup 'ohnãg! \v 38 Yĩy 'ãpet hõgnãg putup. \v 39 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãxop tek pẽnãp-tup 'ũxeheh, 'ĩhãk mũn 'ãktux, hu: “Pũyã Topa tu hãmmaxnã'! Yã tu yãy 'ãxet'ax hõm pu nũ'!” Kaxĩy \c 24 \s1 Yeyox te Topa pet xexka nõg'ax 'ãktux \p \v 1 Hãpxip 'ĩhã Yeyox te Topa pet xexka kopa' xupep, tu' nĩm, tu ta' mõg, 'ĩhã yãy yõg tikmũ'ũn mõxaha', tu' yĩka' pip, tu tu' mũg Topa pet xexkah, \v 2 yĩy Yeyox te: \p —'Ok 'ãxop te' pẽnãhã'? 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Yã' koxyõy putup Topa pet, tu mõktu yõg mĩkaxxap xohix hãm tu nũ'nãp-tup. Kaxĩy. \s1 Yeyox te hãpkummugã'ax 'ãktux \p \v 3 Hãpxip 'ĩhã Yeyox te yĩktix 'Onimet yĩmũ' yũm, ha yãy yõg tikmũ'ũn nũn, nũy yã tup-xet hã hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, ha: \p —Hãm 'ũm hã Topa pet koxyõy putup? Hãpxopmã'ax 'ũm te xĩy pẽnã'ax, 'ĩhã' putpu 'ãnũn, nũy hãpxopmã xe'ẽgnãg xohix tu kuxyã'? Kaxĩy. \p \v 4 Ha Yeyox te: \p —'Õg pa mõxip, pu tikmũ'ũn yã 'ãmõ'ãmã hok! \v 5 Yã tik punethok nũn putup, tuk 'ũm 'ãxet'ax 'ãktux putup, nũy yã tu' koit, hu: “'Ũgmũn yã Kunnix. Yã Topa tek mũn yãykutnãhã', 'ũnũ'.” Kaxĩy. Tu tikmũ'ũn xohix mõgãp-tup kummuk. \v 6 Xate yãykix'ax 'ãpak putup, ha tikmũ'ũn te xa yãykix'ax 'ãktux putup. Yã 'ãkuxãnõg hok. 'Ũyãykix xexkap-tup, pãyã 'a hãmyãxatamuk xohix xox putox'ah. \v 7 Ha hãpxexka 'ũm yõg xonat xop te hãpxexka nõy yõg xonat mũtik yãykix putup, ha' hep xop te' hep xop nõy mũtik yãykix putup, ha hãm yãynuhuk putup, xix hãmhõgnãg, ha putup te tikmũ'ũn kix putup. \v 8 Yã nõm xũy hãmãxap, tu 'ũn tek-tok put xũy putuk. \p \v 9 —Hak-nãy tu' gãy xop te 'ãxop mũg putup, nũy 'ãkix kakixnãg, tu' xat putup, pu 'ãkix. Yã' xohix te 'ãp-tup nõg 'ũgmũn hã. \v 10 Yĩy tikmũ'ũn punethok tek nĩm putup, tu Topa yõg putat xak putup, tu yãy xape kummugãp-tup, 'ũp-tup 'ohnãg tu', \v 11 'ĩhã yã tik xop nũn, nõm te yã mõ'ãmã', nũy Topa pupi hãm'ãktux, pãyã' mõ'ãmã', yã yãy pupi hãm'ãktux, tu tikmũ'ũn punethok mõgãp-tup kummuk, tu yã' koit tu'. \v 12 Ha tikmũ'ũn te hãpxopmã kummuk putup, tu mõktu hãpxopmã kummuk xexkah, yĩ' kuxa mãm ka'ok xop kuxa teknõg, nõm xop kuxa mãm ka'ok Yeyox kopah, tu yã' nõy putup pax xaxok putup. \v 13 Pa tikmũ'ũn te Topa yõg putat hã' mõ kuma' mõg, puxix Topa' mõy hãpkummuk mĩy'ax xop kopah, tu' hĩnnãp-tup xe'ẽgnãg. \v 14 Yĩy hãm'ãpak max'ax 'ãktux putup hãm xexka xohix tu', puyĩ' hep xop xohix hãm'ãpax, nũy tu hãmyũmmũg. Yã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat, ha' yĩpkox pip. Ha hãmyãxatamuk xohix xox putox mõ'nã'ax. Kaxĩy. \s1 Tute hãpxũy xexka 'ãktux \p \v 15 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —Topa pet kopa' xip hãm'ãta yĩkox 'ãxet'ax Topa xip'ax. Hõmã mõnãyxop hittap Nanĩ'eo te Topa pupi hãm'ãktux, tu Topa yãy xip'ax 'ãktux, tu yã hãpxop yãy 'ĩgã xexka 'ãktux, ha Topa yãy xip'ax kopa' xip putup. (Pũyã tikmũ'ũn mõ'kupix, nũy hãmyũmmũg.) \v 16 Tikmũ'ũn te hãpxexka Yonex tu' pip, puxix yĩktix tu nũmãn. \v 17 Tikmũ'ũn te mĩptut pepi tu' pip, puxix tu nũmãn, yã' hok tu 'ãnũmãn, pãyã hãpxop 'ũm pa hok, nũy mõg mõ'ka'ok. \v 18 Tikmũ'ũn te hãpxa xexka tu' pip, puxix yãy pet ha tu mõg hok, nũy yãy xax pa'. 'Ãmhok. \v 19 Ha 'ũn mũnõp xop xũy xexkap-tup, 'ok pek-tok xuk, 'ok pek-tok yãy yõgtat hep xo'opmãhã'. \v 20 Topa tu' xax, xayĩy hãm 'ãxi hok 'ĩhã 'ãnũmãn, nũy nit xap 'ĩhã 'ãnũpa hok. \v 21 Yã' xũy xexka nãm putup nit xap 'ĩhã', xix hãm 'ãxi 'ĩhã'. Hõmã Topa te hãm xexka mĩy, xix hõnhã, 'ũxũy kutõgnãg, pãyã nõm xũy xexkanãm. \v 22 Yĩy Topa te' xũy'ax yõg 'ãmnĩy xohix kuxyãhã', pu tikmũ'ũn nõã'tot. Pa Topa te yãy yõg tikmũ'ũn yĩmõgatux, pu tu kuxa hi xe'ẽgnãg, yĩy 'ãmnĩy xohix hã' kuxyãhã'. \p \v 23 —Tikmũ'ũn 'ũm te xa: “'Ũpẽnã'! Topa yõg hãmyãykutnã'ax xip!” kaxĩy, xix: “Nãy, yã 'õnte' xip!” kaxĩy, 'ãpu 'ãyĩpkox hok. \v 24 Yã tik te mõ'ãmã'ax xop punethok nũn putup, tu Topa pupi hãm'ãktux 'ohnãg, xix yã hãmyãykutnã'ax 'ohnãg. Pãyã hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg putup, tikmũ'ũn puxet te nõm mĩy hok, tu' mĩy pu tikmũ'ũn pẽnã', puyĩy nõ tikmũ'ũn mõgã kummuk. Yã' xak, nũy Topa yõg tikmũ'ũn mõgã kummuk kamah, mõ'ãmã'ax hã', puyĩy Topa yõg putat xax. \v 25 'Ũg'ãpax, nũy hãmyũmmũg, nũy hãpxopmã'ax yũmmũg tap. \p \v 26 —Tikmũ'ũn te: “'Ũpẽnã'! Hãm panip tu' xip!” kaxĩy, 'ĩhã 'ãmõg hok. Yã' koit. Xix: “'Ũpẽnã'! Tute yãy xaptop 'õnte'!” kaxĩy, 'ĩhã 'ãyĩpkox hok. 'Ãmõg hok. Yã' koit. \v 27 Tex yãnãm te pexkox xexka tupmã mõ'ka'ok, ha kaxĩy 'ũgnũn putup, 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tu putpuk nũn putup. \p \v 28 —Kuptap xop te yãy tu nũ'nãhã', nũy xok yĩn xakot. Kaxĩy. \s1 Tikmũ'ũn Kutok nũn putup \p \v 29 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũxũy'ax yõg 'ãmnĩy xohix nõg putup, 'ĩhã mãyõn xok putup, xix mãyõnhex. Mãyõnnãg xop te hãm tu nũ'nãp-tup, ha hãmnõgnõy yõg xexka xop yãynuhuknãm putup, \v 30 'ĩhã tikmũ'ũn te hãpxopmã'ax xe'ẽgnãg pẽnãp-tup pexkox tu', hak nũn'ax 'ãktux. Yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tu putpuk nũn. Ha Topa hã' gãy xop tek pẽnãp-tup, hu 'ãtu potap-tup, ha hãmgõy xexka kopak yĩxop-tup, 'ũkxexka xe'ẽgnãg tu', \v 31 ha mĩxuxxop tut kãyãp-tup, ha yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tu pexkox yõg xop nũ'pok putup, nũy Topa yõg tikmũ'ũn yĩmõgatux'ax nũnnã', ha hãm xexka tu' xexka xop xohix mõxap-tup, nũy yãy tu nũnnãy. Kaxĩy. \s1 Yeyox te piget kup 'ãktux \p \v 32 Yeyox te xe hãm'ãktux, nũy hãmyũmmũgã', hu: \p —Mĩnta kup piget te xa hãmyũmmũgãhã', 'Ũmĩxux xokax, yã mĩxux puk 'ĩhã 'ãxop te hãmyũmmũg. Yã hãmpukpex mõ'nãp-tup. \v 33 Ha kaxĩy 'ãxop te hãpxopmã'ax xexka pẽnãhã', 'ĩhã hãmyũmmũg kamah. Yã' xũy'ax yõg 'ãmnĩy mõ'nãp-tup. \v 34 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux, 'ũxaxok hok: Tikmũ'ũn 'ũm pip nõmhã, 'ap xakix putup'ah, 'ĩhã nõm 'ãmnĩy mõ'nãhã'. \v 35 Pexkox te yãyxaxogã'ax, xix hãm xexka te yãyxaxogã'ax, pãyã yõgnũ hãm'ãktux xip ka'ok, tu' nõg 'ohnãg. Kaxĩy. \s1 Hãm 'ũm hã Tikmũ'ũn Kutok nũn putup \p \v 36 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhãk nũn putup, yã 'Ãtak Topa puxet te' yũmmũg. Pexkox yõg nũ'pok xop te' yũmmũg 'ohnãg, xik mũn yã Topak-tok, pãyã 'ãtep yũmmũg'ah kamah. \v 37 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tu putpuk nũn putup, 'ĩhã tikmũ'ũn te hãpxopmã kummuk pax. Hõmã hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã mõnãyxop hittap Nõe xip, \v 38 'ĩhã tikmũ'ũn hittap xit pax, xix yã' xo'op pax, xix yãyta pax, tu mõktu Nõe te mĩptut xexka hã mõ'nãhã', nõm te kõnãg yĩmũ' mõg, \v 39 ha tikmũ'ũn te hãmyũmmũg 'ohnãg, tu' yĩpkox 'ohnãg, ha tex xexka nãhã', ha kõnãgkox xet xexkah, tu hãmnak hã' xupep, tu tikmũ'ũn xohix kopugnãm, ha' xakix. Hã kaxĩy putpuk nũn putup, yãkmũn Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn 'ĩhã \v 40 tik 2 te hãpxa xexka tu' hãm, hap-xet mõgãp-tup, ha ta yã' nõy te nox xip. \v 41 'Ũn 2 te xuxnãg xetox xap kõnõnnãhã', hap-xet mõgãp-tup, ha ta' nõy te' nox xip. \v 42 'Õg pa mõxip! Yãy 'ũm pupi hãmpẽnã max. 'A 'ãxop te 'ãmnĩy 'ũm yũmmũg'ah 'ĩhã 'ãxuxyã nũn. \v 43 'Ũxaxok hok. Pax pu tikmũ'ũn te hãpxop hã' xupxet'ax nũn yũmmũg, puxix tu pẽnãnã' pi' kamah, puyĩy tu' xupxet hok. \v 44 Yĩy 'ãxop pẽnãnã' pi' kamah. 'A' yũmmũg'ah 'ãmnĩy 'ũm 'ĩhãk nũn. Yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn putup, 'ĩhã yã 'ãxop tek hip 'ohnãg. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat max xix kãmãnat kummuk 'ãktux \p \v 45 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tep te kãmãnat max? Kãmãnat max yã tik te hãmyũmmũg, tu yã hãmyõk mĩy pax. Ha' xat, pu kãmãnat xop tu pẽnãnã' pi', nũy tu xĩnnã max. \v 46 Ha' xuxyã nũn, 'ĩhã hãm max, yĩ' kuxa hittup. \v 47 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ũxuxyã te kãmãnat max xexkãnãp-tup, pu tu hãpxa xexka yõg hãpxop xohix pẽnã'. \v 48 Pa kãmãnat kummuk te hãmpe'paxex, hu: “'Ak xuxyã nũn putup'ah,” kaxĩy, \v 49 tu yã hãpkute'ex kummuk, tu kãmãnat nõy kix, tu yã' xit xexkah, tu yã' xo'op xexkah, tu mõktu yã' paptux, tikmũ'ũn paptux xop mũtik. \v 50 Ha' xuxyã nũn, ha ta kãmãnat te' hip 'ohnãg, tu yã' nũn yũmmũg 'ohnãg, \v 51 puxi' xuxyã gãy nãm, tu kãmãnat xũygã'ax 'ũyãnãn tu', tu' mõgã'ax, nũy tu kummugã tikmũ'ũn kummuk mũtik, nõm pa max, pãyã' kuxa kummuk. Ha' potap-tup, 'ũxũy xexka tu'. Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \c 25 \s1 'Ũn te yãyta hok te' 10 \p \v 1 Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', tu 'ũn tuk tup xop te yãyta hok 'ãktux, nũy tikmũ'ũn pu hãmyũmmũgã', puyĩy tu' xuxyã nũn'ax hip, ha: \p —Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat putup hã kaxĩy. 'Ũn te yãyta hok te 10 te 'ãmuk xexka ha' mõg, 'ãmnĩy 'ĩhã' mõg, tu kuyãnãm tat'ax pop, nũy tik te yãyta'ax hip putat kopah, puyĩy tik yãyta'ax mõgã 'ãmuk xexka hah, \v 2 ha ta 'ũn te 5 pa te hãmyũmmũg 'ohnãg, ha ta 'ũn te 5 pa te hãmyũmmũg, \v 3 ha 'ũn xop pa te hãmyũmmũg 'ohnãg te kuyãnãm tat'ax pop, pãyã' hep tox xaxok, \v 4 pa' nõy xop te kãnẽy tat kamah, ha yã' hep tox kopa' xup, nũy tat'ax hã' pux. \p \v 5 —'A tik te yãyta'ax 'ũm nũn'ah, yĩy kũmĩm tetet' kix, ha mõ'yõn putat pukah. \p \v 6 —'Ãmnĩy kote 'ĩhã tikmũ'ũn yĩy ka'ok, hu: “Tik te yãyta'ax nũn! Mã', yũmũ nũ mũtik mõg!” Kaxĩy. \p \v 7 —Ha 'ũn xop yãykoxak mõ'ka'ok, tu kuyãnãm mõ'xup. \v 8 Ha 'ũn pa te hãmyũmmũg 'ohnãg te' nõy xop pu hãm'ãktux, hu: “'Ã' hõm 'õg hep tox, 'ũ mõy yãy yõg ta'ax hã' pux. Yãk mũ yõg kuyãnãm xakix.” Kaxĩy. \p \v 9 —Ha: \p —“'Ak mũ'ãte xa popmãp-tup'ah. Yãk-tõgnãg 'ũm hep tox. 'Ãxop putup, mõy mõg kõmẽn hah, nũy 'ũm pa'.” Kaxĩy. \p \v 10 —Ha' mõg, tu' paha', 'ĩhã tik te yãyta'ax xupep. Ha 'ũn pa te hãmyũmmũg te nũ mũtik mõg 'ãmuk xexka hah, tu mõktu' mõxaha', tu' mõxakux, ha ta mõ'yãy yĩnnĩn. \p \v 11 —Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã 'ũn xop nõy mõxaha 'ũyãnãn tu', tu hãptopa' pip, tu' xãnãhã', hu: “Yãyã', Yãyã', hãpxõn! Yãk mũg nũn!” Kaxĩy. \p \v 12 —Ha tik te yãyta'ax te: “'A 'ãte 'ãxop 'ũm yũmmũg'ah. Mõy, nũy 'ãpep! Kaxĩy. 'Ũkux. \p \v 13 Yeyox te hãm'ãktux kux, tu: \p —Yĩy 'ãpa mõxip! Yã hãm 'ũm hãk nũn 'ãxop te' yũmmũg 'ohnãg. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat tikoxyuk 'ãktux \p \v 14 Tu xe hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy yũmũg hãm max 'ãktux, nũy Topa pu yũmũg hãm max 'ãktux, hu: \p —Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat kaxĩy: Tik te hãpkumep putup, ha kãmãnat xop xãnãhã', pu hãpxa xexka pẽnãnã 'ãti', \v 15 tu tu tayũmak popmãhã', tu tik te hãmyũmmũg xexka pu' hõm tayũmak te 5.000, tu' nõy te hãmyũmmũg miax pu tayũmak te 2.000 hõm, tu tik te hãmyũmmũg kutõgnãg pu tayũmak te 1.000 puxet hõm, tu ta' mõg. \v 16 Ha kãmãnat te 5.000 paha', tu' mõg, tu hãpxop hãmenax, tu mõktu tayũmak nõy te 5.000 paha'. \v 17 Ha kãmãnat nõy te 2.000 paha', tu' mõg, tu hãpxop hãmenax, tu mõktu tayũmak nõy te 2.000 paha'. \v 18 Pa tik te 1.000 paha', tu' mõg, tu hãpkot, tu' xuxyã yõg tayũmak xaptop hãm kopah. \p \v 19 —Hãpxip punethok tap 'ĩhã' xuxyã nũn, nũy ta yãy yõg tayũmak pop, \v 20 ha kãmãnat te 5.000 paha', tu' nũn hãmãxap, tu tayũmak te 10.000 hõm 'ũxuxyã pu', tu: “'Ũpẽnã'! Xate 'ã' hõm tayũmak te 5.000. 'Ãte hãpxop nõy yãnãn hã tayũmak te 5.000 nõy paha'.” Kaxĩy. \p \v 21 —Ha: “Yã' max! 'Ãhãm max. Xate hãmyok mĩy tayũmak kutõgnãg hã, yĩy 'ãte 'ãxexkãnãhã', xayĩy hãpxop punethok pẽnã max. 'Ãpu yũmũ'ãte 'ãmuk xexka mĩy!” Kaxĩy. \p \v 22 —Ha kãmãnat te 2.000 paha', tuk-nãy tu' nũn, tu: “Xate 'ã' hõm tayũmak te 2.000. Yã 'ãte hãpxop nõy yãnãn hã tayũmak te 2.000 nõy paha'. 'Ũpẽnã'!” Kaxĩy. \p \v 23 —Ha' xuxyã te: “Yã' max! 'Ãhãm max! Tayũmak kutõgnãg hã xate hãmyok mĩy, yĩy 'ãxexkãnãhã', xayĩy hãpxop 'ũm xexka pẽnã max. 'Ãpu yũmũ'ãte 'ãmuk xexka mĩy!” Kaxĩy. \p \v 24 —Ha kãmãnat te 1.000 puxet paha', tu' nũn, tu: “'Ãte 'ãyũmmũg. Xate 'ũm kuxa ka 'ohnãg. 'Ũnõy te hãpxop xap xok, ha xate' nũnnãhã', \v 25 yĩy 'ũgkuxãnõg, tu 'õg tayũmak xaptop hãpkox hã mõ'tat. 'Ũpẽnã 'õgnũ tayũmak, nũy pa'.” Kaxĩy. \p \v 26 —Ha' xuxyã te: “'Ãhãm kummuk, 'ãteknõg tu'. Xatek yũmmũg, ha 'ãte hãpxop xap xok 'okpa hãpxop ta nũnnãhã'. \v 27 Teptu xate tayũmak xex hok tayũmak xut'ax pet kopah? 'Ũyĩy putpu nũ', tu yõgnũ tayũmak paha', 'ũnõg nõy nã' mõg, tu mõktu yã' kux.” Kaxĩy. Tu yõkãmã' tu kãmãnat nõy pu' xat, hu: \p \v 28 —“Kãmãnat kummuk yõg tayũmak xut, nũy kãmãnat nõy pu' hõm, nõm te tayũmak te 10.000 pop. \v 29 Yã tikmũ'ũn te punethok pop, puxix tu xe' pop, tu mõktu yã' xohix pop, pa tikmũ'ũn te' pa hok, puxi' yõg hãpxop kutõgnãg xut kamah, pu tu' hok xip. \v 30 Yã kãmãnat kummuk, tu' hitop hã' hãm. 'Ãpu, nõm mõ'yõn hãptopa', puyĩy hãpkoxtap kopa tu xip ka'ok. 'Õnte potap-tup, 'ũxũy xexka tu'. Kaxĩy. 'Ũkux. \p \v 31 Yeyox te hãm'ãktux, nũy hãmyũmmũgã kux, tu: \p —Yãk mũn Tikmũ'ũn Kutok, tu yã putpuk nũn putup, tu' xat xe'ẽgnãg putup, 'ĩhãk nũn, ha pexkox yõg nũ'pok xop te nũ mũtik nũn putup, hãk yũm putup, nũy tu hep xop xohix xat. \v 32 Ha' hep xop xohix te yãy tu nũ'nãp-tup 'ũgkeppah, ha 'ãte tikmũ'ũn yãg mõ'pot putup. Yã kaxĩy tik pẽnã'ax te kahnẽn mõ'pot xix mot, \v 33 tu kahnẽn mõ'pot, pu tu yĩm xe'e hã mõ'xip, xix mot mõ'pot, pu tu yĩm xax hã mõ'xip, ha 'ãte' yĩpkox pip xop mõ'xip putup 'ũgyĩm xe'e hã, tu' yĩpkox hok xop mõ'xip putup 'ũgyĩm xax hã, \v 34 ha 'ãte hãm'ãktux putup, tikmũ'ũn tek yĩm xe'e hã' pip pu hãm'ãktux putup, hu: “Mã'! 'Õgnũ 'Ãtak te 'ãxop ha hãmmaxnãhã'. Mã', nũy pexkox yõg hãpxop xohix pop. Yã Topa te xa' xex tap 'ĩhã hãm xexka xip 'ohnãg. \v 35 Yã 'ãxop tek xĩnnãhã 'ĩhã putup tek putex, tu 'ã' xo'opmãhã', 'ĩhã 'ãte kõnãg tat xak, tuk xãnãhã', 'ũxihip 'ãpet kopa, 'ĩhã 'ãte xa hak puknõg. \v 36 'Ak xax 'ũm xip'ah, ha 'ã 'ãxax 'ũm hõm, 'ũyĩy mõktat, tuk pakut, hak pẽnã max. Kanet kopak xip, ha 'ãxop 'ũg ha mõg, nũy mõy mõgnĩynãm.” Kaxĩy. \p \v 37 —Ha tikmũ'ũn max te: —Yãyã', hãm 'ũm hãk mũ'ãte 'ãpẽnãhã', 'ĩhã putup te 'ãp-tex, ha 'ãxĩnnãhã'? \v 38 Hãm 'ũm hã 'ãmũn 'ũgmũ'ã hã puknõg, ha 'ãxãnãhã', xa 'ũgmũg pet kopa xihip? Hãm 'ũm hãk mũ'ãte xa topixxax 'ũm nĩm, xa mõ'tat? \v 39 Hãm 'ũm hã 'ãpakut, hak mũ'ãte 'ãpẽnã max? Hãm 'ũm hã kanet kopa 'ãxip, hak mũg mõg, nũy mõ'ãnĩynãm?” Kaxĩy. \p \v 40 —Ha 'ãte hãm'ãktux'ax hã' nõy yãnãn putup, tu: “'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãxop tek xape 'ũm kutĩgnãg hã 'ã tehet, huk mũn yã 'ãtehet kamah. Kaxĩy. \p \v 41 —Tu tikmũ'ũn kummuk pu hãm'ãktux putup, nõm tek yĩm xax hã' pip, hu: “Mõy, nũy 'ãpep! Yã Topa te xa hãpkummugãhã'. Mõg, pu kuxap xe'e mõ'ãhap mõ kuma mõg. Topa te kuxap mĩy tap nũy Hãmgãyãgnãg xũygã', nũy 'ũyõg nũ'pok xop kummuk xũygã'. \v 42 Ya putup tek putex, pak xĩnnã 'ohnãg, ha 'ãte kõnãg tat xak, pa 'ãm xo'opmã 'ohnãg. \v 43 'Ũgmũn xa hãk puknõg, pa 'ãxop te 'ũkxãnã 'ohnãg, 'ũxihip 'ãpet kopah. 'Ak xax 'ũm xip'ah, 'a 'ãxax 'ũm nĩm'ah, 'ũ mõktat. 'Ũkpakut, xix kanet kopak xip, pãyã 'ãxop tek pẽnã 'ohnãg.” Kaxĩy. \p \v 44 —Yĩy tikmũ'ũn te: “Yãyã', hãm 'ũm hãk mũ'ãte 'ãpẽnãhã', ha putup te 'ãp-tex, ha xate kõnãg tat xak, xikmũ'ã hã 'ãpuknõg, xix 'ãxax hok, xix 'ãpakut, xix kanet kopa 'ãxip, hak mũ'ãte xa hã te 'ohnãg?” Kaxĩy. \p \v 45 —Ha 'ãte: “'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãxop tek xape kutĩgnãg hã 'ã te 'ohnãg, hu tu 'ã te 'ohnãg kamah.” Kaxĩy. Tu ta tu' kux. \p \v 46 Yeyox te hãm'ãktux kux, tu: \p —Tikmũ'ũn kummuk xũy putup mõ'kuma' mõg, ha' kuxyã 'ohnãg, pãyã tikmũ'ũn max hi xe'ẽgnãg mõ'kuma' mõg, ha' kux 'ohnãg kamah. Kaxĩy. \c 26 \s1 'Ũxexka xop te hãpxopmã kummuk 'ãktux \p \v 1 Yeyox te hãmyũmmũgã kux, tu ta yãy yõg tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p \v 2 —'Ãxop te hãmyũmmũg, yã 'ãmnĩy 2 nõg, puxix tikmũ'ũn 'ãmuk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy, ha tikmũ'ũn tek mõgãp-tup, nũy mĩpkupnix tu Tikmũ'ũn Kutok putex, yãk putex putup. Kaxĩy. \p \v 3 Tu hãm'ãktux, 'ĩhã 'ãmãnex xexka xop yãy tu nũ'nãhã', xi' xexka xop yãy tu nũ'nãhã', tu ta 'ãmãnex xat'ax Kaxpax pet xexka kopa yãy tu nũ'nãhã', \v 4 nũy hãmpe tu paxex, nũy putep te xĩy Yeyox putex'ax yũmmũg, nũy xaptop hã' mũy, \v 5 tu: \p —'Ãmuk xexka mĩy 'ĩhã 'ap putex putup'ah. Nãy, pu 'ãmuk xexka tu kux, kopxi' xat, nũy 'ũp-tex, nũy ta tu tikmũ'ũn gãyã hok. Kaxĩy. \s1 Yeyox te' pip'ax Metãn tu' xip \p \v 6 Hãpxip 'ĩhã Yeyox te xip tu xexka Metãn kopa' xip, tu Ximãm pet kopa' xip, ha' xuxet'ax nõy te: 'Ũyãy xax kunut nãm. Kaxĩy. \v 7 Ha 'ũn te nõm mõ'nãhã', tu Yeyox yĩka' mõg. Ha naxnãg 'anamax tat, ha' hep haxyã max xup, takat xexkah. Ha Yeyox xit 'ĩhã 'ũn te' hep pux, yã Yeyox putox yĩmũ' pux. \v 8 Ha' yõg tik xop te' pẽnãhã', tu' gãy, tu' mãnõg, hu: \p —Teptu 'ũn te' hep haxnãg xaxogãhã'? Yã takat xexkah! \v 9 'Ũyõg naxnãg hãmenax, puxix tayũmak xexka pa', nũy tu tikmũ'ũn hok xop pu' nĩm. Kaxĩy. \p \v 10 Pa Yeyox te hãmyũmmũg, tu: \p —Teptu xate 'ũn hã 'ãgãy? Yã tute hãpxopmã mãynãg! \v 11 Hãmyãxatamuk xohix hã' hok xop te 'ãmũtik pip, pãyãk mũn'ah, \v 12 yĩy 'ũn te' pux, nũy 'ũgyĩn haxyã max, puyĩy nõ hãpkot. \v 13 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tikmũ'ũn te hãm'ãpak max'ax 'ãktux putup, tu hãm xexka xohix tu' xuktux putup, yã kama 'ũn yõg hãpxopmã'ax 'ãktux putup, nũy 'ũn xaxogã hok. Kaxĩy. \s1 Yot te hãpkummugãhã' \p \v 14 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox yõg tik 'ãxet'ax Yot 'Ixkanot mõg, nũy 'ãmãnex xexka xop mũtik hãm'ãktux, \v 15 tu: \p —Tayũmak xohix te xĩy 'ã' hõm putup, 'ũyĩy 'ãxop mõgã', xayĩy Yeyox mũy? Kaxĩy. \p Ha' xexka xop te' yõg tayũmak mõ'kupix, tu tayũmak te 30 xut, tu tu' hõm. \v 16 Yĩy Yot mõg, tu hãmpe'paxex, tu' xak, nũy gãy xop mõgã', pu ta Yeyox mõ'tat kanet hah. \s1 Yoneo xop te 'ãmuk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy \p \v 17 'Ãmnĩy nõg 'ĩhã Yoneo yõg tikmũ'ũn te 'ãmuk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy, tu pãm tokatok hok mãhã', ha 'ãmnĩy te mãxap Yeyox yõg tik xop te Yeyox ha' mõg, tu' yĩkopit, hu: \p —Xatep-tep putup? Piyã' mĩy'ax 'ãmuk xexkah, nũy tu pãm tokatok hok mã 'ãmnĩy hã? Kaxĩy. \p \v 18 Ha: \p —Kõmẽn ha mõg, tu tik 'ũm xax, nũy tu' xax, hu: “'Ũgmũg xuxyã te' xat, 'ũ xa hãm'ãktux, hu: Yã hõnhã yõgnũ tik xop xik mũn te 'ãmuk xexka mĩy putup, tu 'ãpet kopa 'ãte' mĩy putup.” Kaxĩy. \p \v 19 Ha' yõg tik xop te hãm'ãpak, tu' mĩy, tu 'ãmuk xexka mĩy tik pet kopah. \p \v 20 Ha 'ãmnĩy hã Yeyox xix tik xop mãm, 'ãmuk tu' xakot, nũy tu xit, \v 21 tu' xit, 'ĩhã Yeyox te: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãp-xet 'ũm te' gãy xop mõgãp-tup 'ũghah. Kaxĩy. \p \v 22 Ha tik xop kuxa hittup 'ohnãg, yã' xohix te yãy yĩkopit, tik puxet hãmãxap te' yĩkopit, hak-nãy tu' nõy, xi' nõy te' yĩkopit, tu mõktu xohix, tu: \p —'Ũ 'ũm? Yãyã', xatep-tep pe'ãpaxex? 'Ok 'ũgmũn tik kummuk? Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox te: \p —Tik te' gãy xop mõgã'ax, tu pãm xup kãnẽy pet xax kopah, 'ũgmũtik tu pãm xup nõmhã. \v 24 'Ũkxok putup, yã Topa yõg tappet te hãm'ãktux tap, pãyã tik kummuk xũy putup, nõm tek kummugãp-tup! 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, hak kummugãp-tup, yã hãpxopmã'ax kummuk. Pax pu' tut te nõm put hok, puxix hãpkummuk mĩy hok. Kaxĩy. \p \v 25 Ha Yot te' yĩkopit kamah, tik te' mõgã'ax kummuk te hãmyĩkopit, hu: \p —Yãyã', xatep-tep pe'ãpaxex? 'Ok yãkmũn tik kummuk? Kaxĩy. \p Ha Yeyox te: \p —Hamũn. Xate' xuktux. Kaxĩy. \s1 Yũmũg xuxyã xit'ax \p \v 26 Ha' xit, 'ĩhã Yeyox te pãm paha', tu Topa tu: \p —'Ãmax Topah! Xatek mũ'ã hãpxop xit'ax hõm. Puxi'. Kaxĩy. \p Tu pãm koxip, tu tik xop pu' popmãhã', tu: \p —'Ũpa', nũy mã'. Yãk yĩn. Kaxĩy. \p \v 27 Tuk-nãy tu kãnẽy paha', tu Topa pu: \p —'Ãmax Topah! Xatek mũ'ã' hep max hõm, 'ũ xo'op. Puxi'. Kaxĩy. \p Tu yãy yõg tik xop pu' hõm, tu: \p —'Ũpa', nũy 'ãxop xohix xo'op. \v 28 Yãk hep 'ãta', ha yã' xohix pupi nũ'nãhã', pu Topa te hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', pu tu kux. 'Ũghep 'ãta hã Topa te' pa'ax tup mĩy tikmũ'ũn mũtik. \v 29 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãte mĩnta hep xupyãg xe' xo'op hok, pãyã yõgnũ 'Ãtak mũtik 'ũkti', kopxi' xo'op, 'ĩhã 'Ãtak te yãy yõg tikmũ'ũn xat xe'e'. Kaxĩy. \p \v 30 Ha Topa puk-tex, tuk-tex kux, tu ta' mõg 'Onimet yõg yĩktix hah. \s1 Yeyox te Pet pu hãm'ãktux \p \v 31 Tu ta' mõg, 'ĩhã Yeyox te tik mũnõm xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Hõnhã 'ãmnĩy 'ĩhã', 'ãxop xohix nũ'pap-tup, tuk nĩm putup. Yã Topa yõg tappet te hãm'ãktux tap, tu: “'Ãte kahnen yõg pẽnã'ax putex, yĩy kahnẽn nũ'paha'.” Kaxĩy. Yĩy hãm'ãktux hittap hã 'ãxop tek nĩm putup nõmhã, \v 32 pãyã putpuk hi', kopxix 'ãkeppak mõg hãpxexka Ganinet hah. Kaxĩy. \p \v 33 Yĩy Pet te: \p —'Ak mũn'ah! 'Ãte 'ãnĩm 'ohnãg. 'Ũnõy xohix te 'ãnĩm, kopxix 'ãnĩm hok. Kaxĩy. \p \v 34 Ha Yeyox te Pet pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũg 'ãpax, nũy tu xaxok hok! 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Yã hõnhã, 'ãmnĩy 'ĩhã, xate koit putup, tuk yũmmũg hok 'ãktux, tu' xuktux putup tikoxyuk, 'ĩhã xokakkak tak xatap-xet. Kaxĩy. \p \v 35 Ha Pet te: \p —'Ãmhok! 'Ãte koit 'okpa 'ãmũtik 'ũkxok! Pãyã 'ãyũmmũg hok 'ãte hãm'ãktux 'ohnãg! Kaxĩy. \p Ha tik xop xohix te: \p —Ya hamũn! Kaxĩy. \s1 Yeyox te Topa pu hãm'ãktux Yetxẽm tu' \p \v 36 Ha ta' mõg tu mõktu Yetxẽm tu' mõxaha', ha Yeyox te: \p —Nãy, mãhãm, 'ĩhãk mõg 'ãkeppah, nũy Topa pu hãm'ãktux. Kaxĩy. \p \v 37 Tu Pet mõgãhã nũ mũtik, xix Yemeneo kutok 2, tu' kuxa teknõg, 'ũxũy xexka tu', \v 38 tu: \p —'Ũgkuxa xũy xexka tu mõktuk kuxa teknõg, tuk xok putũmnãg. Nũnte' tihi', nũy pẽnãnã 'ãti 'ũgmũtik. Kaxĩy. \p \v 39 Tu ta' keppa' mõg kutõgnãg, tu nũ'xup hãm tu', tu Topa pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãtak, 'ũkxũy xexkah, 'ap hã' tot'ah. 'Ũktux hok 'ũkxũy hok, kopxik hittup. Pãyãk tux hok 'ũkxũy, kopxik xũy. 'Ãpuk xat, yãk yĩpkox xip 'ãmũn pu'. Kaxĩy. \p \v 40 Tu put pu' nũn, tu tik tikoxyuk pẽnãhã', ha mõ'yõn, kũmĩm te' kix hah, yĩy Pet pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ok 'ãxop te pẽnãnã 'ãti hok, nũy yãk mũtik pẽnã kutõgnãg? \v 41 Mõ'õn hok, pãyã Topa pu hãm'ãktux pax, xayĩy hãpkummuk mĩy hok. 'Ãkuxa te hãpxopmã maxp-tup, pãyã 'ãyĩn pu'uk. Kaxĩy. \p \v 42 Tu xe' mõg, tu: \p —'Ãtak, xatek putup 'ũkxũy, kopxik xũy. Yãk yĩpkox xip. Kaxĩy. \p \v 43 Tu xe putpu' nũn, ha tik xop mõ'yõn 'ũxeheh, yã kũmĩm xũy xexkah, tu' pa xax mõm. \v 44 Yĩy Yeyox xe' mõg, tu Topa pu hãm'ãktux. \p \v 45 Tu putpu' nũn tik xop hah, tu nũktu' yĩkopit, hu: \p —'Ok 'ũm yãykoxak hok, 'ãteknõg tu'? Hãmpẽnã'! Yã hõnhã' gãy xop nũn, nũy 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok mũy, nũy tikmũ'ũn kummuk mõgã 'ũghah. \v 46 'Ãyok, 'ãpu yũmũ mõg. Yã tik kummuk nũn nõmhã. Kaxĩy. \s1 'Ũgãy xop te Yeyox mũg \p \v 47 'Ap hãm'ãktux kux'ah, 'ĩhã Yot nũn, yã Yeyox yõg tihik, tu tikmũ'ũn punethok nũnnãhã', ha mĩkax xexka taha', xix mĩm kix'ax taha'. 'Ãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop te mõ'pok. \v 48 Yã Yot te' xexka xop pu hãm'ãktux tap, tu: “'Ãte tik puxet yãy kep ha' mũg putup, nũy tu 'ãneo, xayĩ' mũy. 'Ãte Yeyox mũn kep ha' mũg putup, xayĩ' pẽnã', nũy mũy. Kaxĩy. \v 49 Tu' xupep, tu Yeyox ha' nũn, tu: \p —Yãyã', pũyã Topa 'ãkuxa yũmmã'! Kaxĩy. \p Tu yãykep ha' mũg. \v 50 Ha Yeyox te: \p —'Ũkxape', xate hãpxopmã'ax. Pũyã hãpxopmã mõ'ka'ok, nũy ta tu kuxyã'. Kaxĩy. \p Ha' gãy xop te' mũg, tu' yĩm kĩy. \v 51 Pa tik puxet te Yeyox mũtik hãpkumep, tu mĩkax xexka xut, tu 'ãmanex xat'ax yõg kãmãnat yĩpkox xak, \v 52 ha Yeyox te: \p —'Õg mĩkax mõ'xix 'ũxax kopah. Yã tik te mĩkax xexka hãp-tex, puxi' nõy putex mĩkax xexka hã 'ũyãnãn tu'. \v 53 'Ãte yãy yõg 'Ãtak tu' xax, puxix nũ'pok pexkox yõg xonat xop xohix, pu tu 'ãhã tu tehet. \v 54 Pa Topa yõg tappet te hãm'ãktux tap, yĩ' tux hok pu tu hãpxopmã nõmhã, nũy hãm'ãktux hittap hã hãpxopmã'. Kaxĩy. \p \v 55 Tut xexka xop yõg tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãxop nũn, tu mĩkax xexka taha', xix mĩm topnãg paha', nũy tuk mũy. 'Ãxop tep-tep pe'ãpaxex? 'Ok yãkmũn tik kummuk, tik te hãpxop hã' xupxet putuk? Yã 'ãmnĩy xohix 'ĩhã Topa pet xexka kopak xip, nũy hãmyũmmũgã', ha 'ãxop te 'ũgmũg 'ohnãg. \v 56 Pãyã hõnhã Topa te' tux hok pu hãpxopmã kummuk, yã Topa pupi hãm'ãktux xop te tappet tu kax'ãmi tap, yĩy Topa yõg hãm'ãktux hittap hãk mũg nõmhã. Kaxĩy. \p Ha yãy yõg tik xop te hãm'ãpak, tu nũ'paha'. \s1 Yoneo xexka xop te Yeyox yĩkopit \p \v 57 Ha tikmũ'ũn te Yeyox mũg, tu Kaxpax pet ha' mõgãhã', ha Kaxpax yã 'ãmãnex xop xat'ax, ha tik xop te hãmyũmmũg pip, xix Yoneo xexka xop nũn, tu yãy tu nũ'nãhã Kaxpax pet kopah. \v 58 Ha Pet te Yeyox pe' mõg, hãptox tu' pe' mõg, tu' pet yõg hãmnuknõg tu mõktu' xupep, tu mõ'nãhã', tu mõktu' yũm xonat xop mũtik, nũy 'ũyõg hãpxopmã'ax pẽnã', \v 59 ha' xexka xop xak nũy Yeyox kupeh, nũy tup-tex, tu' koit'ax hã' kupex, \v 60 pãyã tep tup-tex'ax 'ũm yũmmũg 'okpa tik punethok te koit, ha hãm'ãktux hã' nõy yãnãn punethok. Hãpxip 'ĩhã tik 2 te hãm'ãktux, \v 61 tu: \p —Yeyox te yãy ka'ok'ax 'ãktux, tu: “'Ãte Topa pet xexka koxyõy'ax, tu xe' pet'ax 'ãmnĩy tikoxyuk hã.” Kaxĩy. \p \v 62 Ha Kaxpax yok, tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —Yã tik te 'ãkupex. 'Ok xate yãy 'ãktux hok, nũy yũmũg yũmmũgã'? 'Ok pe tik te hãpxe'e 'ãktux, 'ok pe yã xa' koit? Kaxĩy. \p \v 63 Pa Yeyox yĩy 'ohnãg, yĩy 'ãmãnex xop xat'ax te hãm'ãktux 'ũxeheh, hu: \p —Topa te 'ã' hõm yãy 'ãxet'ax 'ũyĩy 'ãyĩkopit, hu 'ãxat. 'Ãyĩy. 'Ok Topa xe'ẽgnãg te 'ãyãykutnãhã'? 'Ok yã 'ãmũn Topak-tok xe'e'? Kaxĩy. \p \v 64 Ha Yeyox te: \p —Ya hamũn. Xate' xuktux. Pãyã 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãxop te Tikmũ'ũn Kutok pẽnãp-tup, ha Topa xe'ẽgnãg yĩm xe'e hak yũm putup pexkox tu', tuk yĩxop-tup, hãmgõy xexka hãk yĩxop-tup. Kaxĩy. \p \v 65 Ha 'ãmãnex xop xat'ax te yãy xax pot, nũy yãy kuxa xũy'ax tu' mũg, tu: \p —Puxi'! Yã Topa 'ãktux kummuk pax 'õhõm! 'Ãxop te' xupak nõmhã. \v 66 Hu putep 'ãktux'ax? Kaxĩy. \p Ha: \p —Yã hãpkummuk mĩy xexka'! Pũyã tu' xok! Kaxĩy. \p \v 67 Tu mõ yĩy hep yõn, xi' payĩn kix, 'ĩhã' yĩkopit, \v 68 hu: \p —'Ãmũn yã Topa yõg hãmyãykutnã'ax. 'Ãpu, Topa pupi hãm'ãktux, nũy 'ãyĩy: 'Ũ 'ũm te 'ãkix? Kaxĩy. \s1 Pet te Yeyox yũmmũg hok 'ãktux \p \v 69 Ha ta' xip Pet hãptopa', ha ta kãmãnat hex te: \p —'Ãxip kama Ganinet yõg Yeyox mũtik. Kaxĩy. \p \v 70 Ha: \p —Xatep-tep mũn 'ãktux? 'A 'ãte' yũmmũg'ah. Kaxĩy. \p \v 71 Tu hãmyĩkox tu' mõg, ha ta kãmãnat hex nõy te' pẽnãhã', tu xonat xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Õhõm xip Nãyane yõg Yeyox mũtik. Kaxĩy. \p \v 72 Ha Pet te xe: \p —'Ak mũn'ah. Topa tek yũmmũg. 'Ap 'ũkxip'ah. Yã 'ãte 'a kãy yũmmũg'ah. Kaxĩy. \p \v 73 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã tik xop te Pet yĩka' nũn, tu: \p —'Ãyĩy'ax te Ganinet xop yĩy'ax putuk! Yã Yeyox mũtik xate hãpkumep. Kaxĩy. \p \v 74 Yĩy Pet te: \p —Topa tek yũmmũg. 'Ãte nõm kãy yũmmũg 'ohnãg. Pax 'ũ koit 'ãte', puxix Topa 'ũkxũygã'. Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã xokakkak tak xataha', \v 75 ha Pet te Yeyox yõg hãm'ãktux'ax xutigãhã', ha: “Xate yã koit putup 3, xate hãm'ãktux putup 'ũgyũmmũg hok te 3, 'ĩhã xokakkak tak xatap-xet.” Kaxĩy. \p Tu ta' mõg, tu pota punethok. \c 27 \s1 Xonat xop te Yeyox mõgãhã Pinat keppah \p \v 1 Hãptup, mãyõn te hãpkanet tu' xupep 'ĩhã', 'ãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop xohix te yãy tu nũ'nãhã', nũy Yeyox putex, \v 2 tu' kĩy, tu Gohenanok Pinat ha' mõgãhã'. \s1 Yot te yãy putex \p \v 3 Hõmã Yeyox yõg tik Yot te' mõgã kummuk, nũy tu tayũmak pa', tu' xexka xop yõg hãmpe'paxex yũmmũg nõmhã, yã Yeyox putex putup, ha yãyhãhup xexkah, tu tayũmak te 30 paxmõg, nũy mõy putpu' hõm 'ũxexka xop pu', tu' xexka xop pu hãm'ãktux, \v 4 hu: \p —'Ãte hãpkummuk mĩy 'ĩhã 'ãxop mõgãhã tik max, xa tup-tex. Kaxĩy. \p Ha: \p —Patĩy! 'Ãpu, yãy yõg hãpkummuk mĩy'ax tat! Kaxĩy. \p \v 5 Ha Yot te tayũmak hã putnũ Topa pet xexka kopah, tu ta' mõg, tu yãy mãy hĩy, tu' xok xe'e'. \p \v 6 Ha 'ãmãnex xexka xop te tayũmak paha', tu: \p —'Ap max'ah, yũmũ yõg xat'ax te' xat hok, pu tayũmak hõm hok Topa pu'. Yã nũhũ tayũmak tu tik putex. Yũmũ'ãtep-tep mũn mĩy'ax? Kaxĩy. \p \v 7 Hu tayũmak paha', tu 'Onet yõg hãm xexka paha', puyĩ' xukpot mĩy, pu tu' puknõg xop nõ hãpkot. \v 8 Yĩy tikmũ'ũn te' xukpot 'ãxet'ax, hu: “'Ũhep 'ãta'ax tu hahãm.” Kaxĩy. Yã hõmã 'ũxuxet'ax 'ũhep 'ãta, xix hõnhã'. \v 9 Hõmã tik hittap Yenemĩn te Topa pupi hãm'ãktux, yĩy: “Tikmũ'ũn te tayũmak te 30 paha', tu te tik hãmenax tayũmak te 30 hã, 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xohix te yã pagop-tup, \v 10 tu tayũmak hã' nõy yãnãn, nũy 'Onet yõg hãm paha'. Yã Topa tek xat tap, yĩy 'ãte' mĩy.” Kaxĩy. Ha Topa yõg hãm'ãktux hittap hã' xexka xop te hãm paha nõmhã. \s1 Yeyox te Pinat keppa' xip \p \v 11 Ha Yeyox te Gohenanok Pinat keppa' xip, ha' yĩkopit, hu: \p —'Ok xate Yoneo yõg tikmũ'ũn xat xe'e'? Kaxĩy. \p Ha: \p —Xate' xuktux. Kaxĩy. \p \v 12 Pãyã' yĩy 'ohnãg 'ĩhã 'ãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop te' kupex, \v 13 yĩy Pinat te: \p —'Ok xate hãm'ãpak hok? Yã 'ãxat'ax xop te 'ãkupex! Kaxĩy. \p \v 14 Pãyã 'ap yĩy'ah, ha Gohenanok kuxa te' yẽy. \s1 Pinat te' xat, pu Yeyox putex \p \v 15 Hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã', 'ãmũk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy 'ĩhã', Pinat te tik kummuk xut kanet kopah, tikmũ'ũn te ta tu' xak, ha' xut. \v 16 Ha tikmũ'ũn xohix te tik kummuk Mahamax yũmmũg, \v 17 tu yãy tu nũ'nãhã Gohenanok pet tu', ha Pinat te tikmũ'ũn yĩkopit, hu: \p —'Ãxop tep-tep putup? Piyã' mũn 'ãte' xut'ax? 'Ok pe Mahamax xut'ax, 'ok pe Yeyox xut'ax? Yã' xuxet'ax nõy Kunnix. Kaxĩy. \p \v 18 Ha' xexka xop te Yeyox yĩpkumĩy, tup-tex putup, ha Pinat te' yũmmũg. \v 19 Tu yãy yõg yũm'ax xexka yĩmũ' yũm, nũy tu' xat, nũy tu' yĩkopit, ha yãy xetut te hãm'ãktux nũ'kutnãhã', tu: \p —Tik max koa pu mõg. Yã 'ãmnĩy kote 'ĩhãk yõnkup, tuk xũy xexkah nõm tik max hah. Yĩ' xut, pu mõg. Kaxĩy. \p \v 20 Ha 'ãmãnex xexka xop xix Yoneo xexka xop te tikmũ'ũn hãm'ãktux hã' gãyãhã', puyĩy tikmũ'ũn Pinat tu' xax pu Mahamax xut, nũy tu' xax, pu Yeyox putex. \v 21 Ha Gohenanok te: \p —Tik 'ũm 'ãte' xut'ax pu mõg? Kaxĩy. \p Ha tikmũ'ũn te: \p —'Ãpu, Mahamax xut. Kaxĩy. \p \v 22 Ha xe' yĩkopit, hu: \p —'Ãtep-tep mũn mĩy'ax Yeyox hã? Yã yãy 'ãxet'ax nõy Kunnix. Kaxĩy. \p Ha: \p —Mĩpkupnix tup-tex! Kaxĩy. \p \v 23 Ha Pinat te xe' yĩkopit, hu: \p —'Ũyõg hãpkummuk mĩy'ax 'ũm texĩy? Kaxĩy. \p Pãyã tikmũ'ũn yĩy ka'ok, tu: \p —Mĩpkupnix tup-tex! Kaxĩy. \p \v 24 Yĩy Pinat kuxa teknõg tikmũ'ũn gãy hah, tu' xat, pu kõnãg tat, pu tu' yĩm pix tikmũ'ũn keppah, tu: \p —'Ãxop te tik max putex putup. 'Ak mũn'ah! 'Ap hãpkummuk 'ũm mĩy'ah. 'Ãpu yãy yõg hãpkummuk mĩy'ax tat! Kaxĩy. \p \v 25 Ha' yãnãn, tu: \p —Pũyã Topa 'ũgmũg kummugã 'ũyãnãn tu', xik mũk kutok xupep tup xop kummugã kamah! Kaxĩy. \p \v 26 Yĩy Pinat te Mahamax xut tikmũ'ũn pu', tu' xat, pu tu Yeyox kix xikot hã, ha' mõgãhã', nũy mĩkupnix tup-tex. \s1 Xonat xop te Yeyox kute'ex kummuk \p \v 27 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Pinat yõg xonat xop te Yeyox mõgãhã Gohenanok Pinat pet xexka hah, ha xonat xop te yãy tu nũ'nãhã', tu Yeyox yĩmmap hã' pip, \v 28 tu Yeyox xax xut, tu kap 'ãta hã mõ'tat, \v 29 tu mĩmyãm xox hã' kux xax mĩy, tup-tox yĩmũ' yũm, tu mĩm xahix Yeyox yĩm xe'e kopa' hõm, tu nũktu nũktettex Yeyox keppah, nũy tuk-tex'ex kummuk, tu: \p —Pũyã Yoneo xop tu xat mõ'kuma' mõg' Kaxĩy. \p \v 30 Tu yãy yĩy hep mõ'yõn, nũy tu hupmã', tu mĩm xahix paha', tu nõmp-tox hã' tak, \v 31 tuk-te'ex kummuk kux, tu kap xut, tu xe yãy xax hã mõ'tat, tu' mõgãhã', nũy mĩpkupnix tup-tex. \s1 Yeyox te mĩpkupnix tu' xup \p \v 32 Tu ta' mõg, 'ĩhã tik nũn, 'ũxuxet'ax Xĩmãm, yã Xĩnẽn yõg tihik, ha' xat, pu mĩpkupnix tat, tu' taha'. \v 33 Ha' mõg, tu mõktu' xip'ax tu' mõxaha', ha' xuxet'ax Gok, tu tikmũ'ũn yĩy'ax hã: “'Ũp-tox kup.” Kaxĩy. \v 34 Tu xupyãg kanop peo mũtik, tu Yeyox pu' xo'opmãhã', ha yã xo'op kutõgnãg, tup-tup nõg. \v 35 Ha xonat te Yeyox xup mĩpkunix tu', tu' xax koxip, tu mõ'xap yõn, nũy xonat puxet te' xax max pa', \v 36 tu' mãm, tu' pẽnãnã' pip, \v 37 tu mĩmpehnãg yĩmũ kax'ãmi', tu mĩpkupnix tu' xup, nũy Yeyox yõg hãpkummuk mĩy'ax yũmmũgã', ha: “Nũhũ Yeyox, tu Yoneo yõg tikmũ'ũn xohix xat.” Kaxĩy. \v 38 Ha tik kummuk 2 xup kamah, nũy mĩpkupnix tu' kix, ha hãpxop hã' xupxet pax. 'Ũp-xet te Yeyox yĩm xe'e hã' xup, xi' nõy te' yĩm xax hã' xup. \p \v 39 Ha tikmũ'ũn te putat hã' mõg, tu mõktu' pẽnãhã', tuk-te'ex kummuk, tup-tox mahap, tu Yeyox 'ãktux kummuk, tu: \p \v 40 —Kãy te yãy 'ãktux ka'ok, nũy Topa pet xexka koxyõy, tuk-nãy tu' pet 'ãmnĩy 2 hã'! Paxpu Topak-tok xe'e', puxix tu mĩpkupnix tu' yĩxox, nũy yãy hã tu' tehet, nũy tu xok hok! Kaxĩy. \v 41 Ha 'ãmãnex xexka xop, xix tik te hãmyũmmũg xop, xix Yoneo xexka xop tek-te'ex kummuk kamah, tu: \p \v 42 —Hamũn te tikmũ'ũn punethok mõy, pãyã yãy mũn xut yũmmũg'ah. 'Ok 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xat xe'e'? Paxpu mĩpkupnix tu yĩxox, puxix 'ũgmũ kuxa mãm ka'ok 'õm kopah! \v 43 'Ũkuxa yũm ka'ok Topa kopah, tu yã Topak-tok 'ãktux. Nãy! 'Ãpu yũmũ' hip, puyĩy Topa' xut nõmhã'! Kaxĩy. \p \v 44 Ha tik te hãpxupxet'ax 2 te hãpkute'ex kummuk kamah, tu hãm'ãktux kummuk. \p \v 45 Mãyõn te nũktu yãy kote' yũm, tu ta' xok, ha hãm xexka xohix hãpkoxtap. \v 46 Ha mãyõn he tu ta' putpu' hi 'ũxeheh, ha Yeyox yĩy ka'ok, tu: \p —“'Enix, 'Enix, nẽmã xamatãn!” Kaxĩy. Tu tikmũ'ũn yĩy'ax hã: “Yã yõgnũ Topah, tep texĩy hã xatek nĩm?” Kaxĩy. \p \v 47 Ha tikmũ'ũn 'ũm te' xupak, tu: \p —Yã 'Enit mũn xãnãhã'! Kaxĩy. \p \v 48 Ha tik mõg mõ'ka'ok, tu hãpxop patok, 'ũhep xupyãg kummuk hã' patok, nũy Yeyox pu' xo'opmã', \v 49 pa tikmũ'ũn nõy te: \p —Nãy! Pa nũ 'Enit, puyĩ' xut! Kaxĩy. \p \v 50 Ha Yeyox yĩy ka'ok 'ũxeheh, tu' xok xe'e'. \p \v 51 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Topa pet xexka yõg topixxax mõ'yĩnnĩn'ax te yãy pot, 'ũxax pepi yãy pot hãmãxap, tu mõktu kakak yãy pot mõg. Ha hãm yãynuhuk, ha mĩkaxxap xexka yãy pot, \v 52 ha' xukpot te yãy xõn, ha Topa yõg tikmũ'ũn xakix hittap xop punethok te putpu' hi', \v 53 tu hãpkox kopa' mõxaha', tu hãpkumep, ha Yeyox te putpu' hi, 'ĩhã' nõm xop te kõmẽn Yenoyanẽn hã' mõxakux, yã Topa yõg kõmẽn, ha tikmũ'ũn xohix te' pẽnãhã'. \p \v 54 Hãpxexka Hõm yõg kapitãm xip, yã' puknõg, xix xonat xop te pẽnãnã' pip, tu hãpxopmã'ax xe'ẽgnãg xohix pẽnãhã', xix hãm yãynuhuk pẽnãhã', tu kuxãnõg, tu: \p —Yã hamũn yã Topak-tok xe'ẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 55 Ha ta 'ũn xop te hãptox hã yã' pẽnãhã', yã nõm te Yeyox mũtik hãpkumep tap, tu Ganinet tu' mõxaha', tu Yẽyox hã' tehe'. \v 56 'Ũxohix te: Mãnix Mãnanẽn, xix Mãnix yã Tiak xix Yoye hã' tut, xix Yemeneo xetut, yãk-tok pit 2 te Yeyox yõg tik xop kopa' tihi'. \p \v 57 Hãpxip kutõgnãg yã 'ãmãxak, 'ĩhã Yoye nũn, tuptexop xexkah. Yã kõmẽn 'Ãnimãtex yõg tihix, tu kama' mõg Yeyox pehe', \v 58 tu' mõg, tu Pinat tu' xak, puyĩ' tux hok pu Yeyox xokxax hã hãpkot, ha' tux hok, \v 59 yĩy Yoye te' xokxax kĩy topixxax xexkap-nok hã', yã' xax tũmnãg. \v 60 Ha Yoye te yãy yõg mĩkaxxap kox xexka hã mõ'tat, tu nõ kopa hãpkot, ha mĩkaxxap putux yĩkũy, nũy nõ kox mõ'yĩnnĩn, tu ta' mõg, \v 61 'ĩhã Mãnix Mãnanẽn xix Mãnix nõy mãm, tu mĩkaxxap kox xexka yĩka' mãm. \s1 Xonat xop te' xukpot tu pẽnãnã' pip \p \v 62 Hãptup nõy yã nit xap, 'ĩhã 'ãmãnex xexka xop xix Paniye xop te yãy tu nũ'nãhã Pinat mũtik, tu: \p \v 63 —Gohenanok: hõmã kãy te koit pax, tu: “'Ãmnĩy 3 nõg, 'ĩhã putpuk hip-tup.” Kaxĩy. \v 64 Yĩy xa' xak, xa xonat xop mõ'pok xukpot ha, 'ãmnĩy 3 hã', ka' yõg tik xop te' xokxax xut, nũy nõ tu' xupxet, nũy tikmũ'ũn pu: “Yã' hi putpu'!” Kaxĩy. Yã' koit'ax xexka nõ'õm. Kaxĩy. \p \v 65 Ha Pinat te: \p —Xonat xop mõgã pu pẽnãnã' pi', pu hãpxopmã kummuk hok. Kaxĩy. \p \v 66 Ha ta' mõg, tu puk hi hã mĩkaxxap hãmyĩnnĩn'ax muk, puyĩy tikmũ'ũn yĩkũy hok, nũy tu' xõn hok, ha xonat xop te' pẽnãnã' pip. \c 28 \s1 Yeyox te putpu' hi' \p \v 1 Hãptup nõy yã ye nomĩn, ha mãyõn xupep 'ĩhã Mãnix Mãnanẽn xix Mãnix nõy mõg, mĩkaxxap kox xexka ha' mõg, nũy pẽnã'. \v 2 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã hahãm yãynuhuk, ha pexkox yõg nũ'kutnã'ax nũn, tu mĩkaxxap xexka xut, nõm te mĩkaxxap kox mõ'yĩnnĩn, ha' xut, tu mĩkaxxap yĩmũ' yũm. \v 3 Tu tex yãnãm putuk, yã topixxax tũmnãg ponnok, yã hãm 'ãxi yõg hãpxop xapxũy'ax putuk. \v 4 Ha xonat xop te yã yĩpkutuk xexkah, tu' yãy pu xu'uxnãm, tu' xakix kõmnãg, \v 5 ha nũ'kutnã'ax te 'ũn xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãkuxãnõg hok! 'Ãxop te Yeyox xak, nõm te mĩpkupnix tu' xok. 'Ãte' yũmmũg. \v 6 'Ap xip'ah. Yã' hi putpu', tu xa hãm'ãktux tap. Mã', nũy pẽnã'! Yã hõmã' xip mĩkaxxap xexka kox kopah, pãyã 'ap xip'ah nõmhã. \v 7 Yĩy mõg mõ'ka'ok, nũy tik xop pu hãm'ãktux, hu: “Yã putpu' hi', tu 'ãkeppa' mõg hãpxexka Ganinet hah. 'Õnte 'ãxop te' pẽnã'ax.” Kaxĩy. 'Ãxutigã max, xayĩ' xaxok hok! Kaxĩy. \p \v 8 Ha ta' mõg 'ũn xop, tu' mõg mõ'ka'ok, tu kuxãnõg, pãyã' kuxa hittup xexkah, tu tik xop ha' mõg, nũy tu' xuktux. \v 9 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Yeyox te 'ũn mũtik yã' tihi', tu: \p —Pũyã Topa 'ãkuxa mãmmã'! Kaxĩy. \p Ha' yĩkahnãg ha' mõg, tu tu nũktettex, tu' nõy pata mũg, tu' kuxa te' yẽy. \p \v 10 Ha Yeyox te: \p —'Ãkuxãnõg hok. Mõg, nũy mõy 'ũkxape xop pu hãm'ãktux, pu Ganinet ha mõg, nũy 'ũgmũn pẽnã'. Kaxĩy. \s1 Xonat xop te xupmãhĩy hã mõ'ãmã' \p \v 11 Ha 'ũn xop mõg, ha xonat xop te kõmẽn ha' mõg, nũy 'ãmãnex xexka xop pu hãm'ãktux, tu hãpxopmã'ax xohix 'ãktux. \v 12 Yĩy yãytu nũ'nãhã Yoneo xexka xop mũtik, nũy hãpxopmã'ax 'ũm te xĩy 'ãktux, tute tayũmak xexka popmãhã xonat xop pu', \v 13 tu' xat, hu: \p —Mõg, nũy tikmũ'ũn xohix pu hãm'ãktux, nũy yã tu te mõ'ãmã', hu: “Yeyox yõg tik xop te' xokxax hã' xupxet 'ãmnĩy koxtap hã, hak mũg mõkyõn.” Kaxĩy. \v 14 Gohenanok te 'õg hãm'ãktux 'ãpax, kopxik mũg hãm'ãktux, puyĩy 'ãxop kummugã hok. Yã 'ãxutigã hok! Kaxĩy. \p \v 15 Ha xonat xop te tayũmak pop, tu' mõg, tu nõm hãm'ãktux'ax 'ãktux 'ũxohix pu', yĩy hõnhã Yoneo yõg tikmũ'ũn te' xuktux pax. \s1 Tik xop te Yeyox pẽnãhã' \p \v 16 Ha ta tik xop te Ganinet ha' mõg, tu mõktu yĩktix tu' mõxaha', yã Yeyox te' xat tap, puyĩy yĩktix ha mõg, yĩ' mõg, \v 17 tu Yeyox pẽnãhã', tu nũktettex, ha' kuxa te' yẽy, pa tik 'ũm kuxa te yãy yĩkopit. 'Ap mãm'ah, \v 18 yĩy Yeyox te: \p —Topa tek ka'ogãhã 'ũ xat pexkox tu', xix hãm xexka xohix tu xat. \v 19 'Ãmõg, nũy hep xop xohix ha 'ãmõy, nũy hãmyũmmũgã', puyĩ' yõgnũ tikmũ'ũn. 'Ãpup-tox pix kamah. Yã Topa te 'ãxop pu' hõm yãy 'ãxet'ax, xa yõgnũ tikmũ'ũn putox pix, \v 20 tu hãmyũmmũgã', puyĩy tu yĩpkox pi' yõgnũ xat'ax pu'. 'Ũxaxok hok. Yã 'ãxop mũtik 'ũkxip mõ'kumak mõg putup. Yã hãmyãxatamuk xohix xox putox 'ĩhã 'ãmũtik 'ũkpip putup, nũy 'ãnĩm hok. Kaxĩy. Tu ta tu' kux.