\id LUK - Maxakal'i NT -Brazil 2011 (DBL -2013) \h NOK \toc1 Nok Te Yeyox 'Ãktux \toc2 Nok \toc3 Nk \mt1 NOK TE YEYOX 'ÃKTUX \c 1 \s1 Nok te Teop pu kax'ãmi' \p \v 1 Teop: —Hõmã tikmũ'ũn te hãpxopmã ka'ok pẽnãhã', tu' pẽnã hãmãxap, tu nõm hãpxopmã'ax 'ãktux, \v 2 ha tik xop te nõm hãm'ãktux kax'ãmi tappet tu', \v 3 yĩy 'ãte mõ'kupix punethok, tu hãm'ãpak, tu' yĩkopit, nũy nõmhã yũmmũg max, tu hãmpe'paxex, hu: Yã' 'ãte hãpxopmã'ax xohix kax'ãmi', tu tappet tu kax'ãmi', nũy xa mõ'kutnã', \v 4 xa 'ãkuxa yũm ka'ok, nũy hãpxopmã'ax kopa' yũm ka'ok, tikmũ'ũn te xa nõm yũmmũgãhã'. \s1 Pexkox yõg nũ'kutnã'ax te Yakanit pu hãm'ãktux \p \v 5 Hõmã 'Enot te hãpxexka Yonex yõg tikmũ'ũn xat, 'ĩhã Yakanit xip, tu 'Amit xop yõg 'ãmanex, 'ũxetut 'ãxet'ax 'Iyamet, ha 'Iyamet pa 'ãmãnex kutok hex. \v 6 Yã' max Yakanit xi' xetut, tu hãpxopmã max, ha Topa te' pẽnãhã', tu' xat, ha' yĩpkox pip xi' xetut, 'ũmĩynãg hu' mĩy, \v 7 pa 'Iyamet ka'ok, tuk-tok 'ohnãg, 'ũk-tok pip 'okpa kutut 'Iyamet xi' yĩpxox. \p \v 8 'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhã Yakanit te 'ãmãnex yõg hãm hã' hãm, tu Topa pet kopa' hãm, ha 'Amit yõg xop xohix hãm, ha nõm xop te mõ' xap yõn, tu' xap tu' yũmmũgãhã', ha' xut Yakanit, nũy hãm, 'ũnõy yãnãn tu', \v 9 pu mĩm xax 'ũm puk, nũy haxyã, xix mĩm hep 'ũm puk, nũy Topa pu' haxyã', ha Yakanit te Topa pet xexka ha' mõ'nãhã', \v 10 ha Yoneo yõg tikmũ'ũn tek-nĩhã' pip hãptopa', tu Topa pu hãm'ãktux pax, 'ĩhã 'ãmãnex xop te mĩm hep puk, mĩmpe yĩmũ' yũm ha' puk, nũy Topa pu' haxyã'. \v 11 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Yakanit te pexkox yõg nũ'kutnã'ax pẽnãhã, ha mĩmpe puk'ax yĩka' xip, 'ũyĩp xe'e hã' xip, \v 12 ha' kuxãnõg, tu' kuxa te' yẽy, \v 13 pa nõm nũ'kutnã'ax te: \p —'Ãkuxanõg hok, nũy 'ãka'ok. Topa te 'õg hãm'ãktux'ax 'ãpak, ha 'ãxetut te 'ãk-tok pit put putup, ha xate' xuxet'ax mĩy putup Yoãm. \v 14 'Ãk-tok put 'ĩhã 'ãkuxa hittup putup, ha tikmũ'ũn hittup putup kamah, \v 15 yã Topa te 'ãk-tok pit xexka mĩy putup, 'ũtut tex kopa' xip 'ĩhã Topa Koxuk te 'ãk-tok ka'ogãp-tup, yĩy xupyãg xat hok puyĩy xo'op hok, \v 16 tu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn punethok mõgãp-tup, tu 'Iyaet yõg Topa ha mõgãp-tup. \v 17 Yã Topa te 'ãk-tok nũ'kutnãp-tup tikmũ'ũn hah, pu yãy pupi hãm'ãktux. Hõmã mõnãyxop hittap 'Enit te Topa pupi hãm'ãktux, tu' ka'ok, ha kaxiy 'ãk-tok ka'ok putup, tu' tak xop pu: “'Ãpu, yãyhãhup,” kaxĩy, puk-tok tu gãy kuxyã', nũy nõm putup pax 'ũxeheh, ha 'ãk-tok te' yĩpkox 'ohnãg xop pu hupmãp-tup, pu hãmpe'paxex, nũy yãy hãmyoa', 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xat'ax nũn ha hãmyoa'. Kaxĩy. \p \v 18 Ha Yakanit te: \p —'Ĩntu'. 'Ãtep yũmmũg'ah. 'Ũgkuxa yũm 'ohnãg hãm'ãktux kopah. 'Ũgkuxa te xa tu' pa yũm ka'ok, 'ũgkutut xik xetut hah. Kaxĩy. \p \v 19 Ha nõm nũ'kutnã'ax te: \p —'Ũgmũn Gamineo. Topa keppak xip, tu Topa puk hãm, ha xa nũgkutnãhã', 'ũyĩy xa hãmyũmmũgã', tu xa hãm'ãpak max 'ãktux, \v 20 pãyã xate 'ãtu 'ãpa yũm ka'ok, tu kuxa yũm 'ohnãg. Xapi 'ãyĩy hok, tu mõktu 'ãxetut te 'ãk-tok put, yĩy ta 'ãyiy'ax 'ũxeheh, ta tu 'ãte' koit 'ohnãg hah. Kaxĩy. Tu' mõg pexkox ha' put pu'. \p \v 21 Ha tikmũ'ũn te hãptopa' pip, tu Yakanit hip, tu' hip, tu xe' hip, pa' nũn 'ohnãg, ha' yẽy. \v 22 Ha ta Yakanit te Topa pet xexka kopa' xip, tu hãptopa' mõg, tu' yõyxõg ka'ok, tu' yĩy tapax 'ohnãg, ha tikmũ'ũn te: \p —'Ũpẽnã', Yakanit te Topa pet kopa' xip, 'ĩhã hãm yãy koxuk pẽnãhã'. Kaxĩy. Ha' yĩm xix, 'ũyĩy hok tu'. \p \v 23 Tu 'ãmãnex yõg hãm'ax kux, tu ta' mõg, tu mõktu yãy pet tu' xupep. \v 24 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã' xetut te kopak-tok yũm, tu mẽy te 5 hã' yãy pet kopa' xip, tu hãpkumep 'ohnãg, tu: \p \v 25 —Hõmã 'ãte yãyhãhup, 'ũgkutok 'ohnãg tu', pa Topa tek pẽnãhã', tuk kuxa ka', tu yõgnũ yãyhãhup nõah, yã hõnhãk kutok yũm 'ũgkopah. Kaxĩy. \s1 Pexkox yõg nũ'kutnã'ax te Mãnix pu hãm'ãktux \p \v 26 Tuk-tok xuk mẽy te 6 'ĩhã Topa te nũ Gamineo kutnãhã', tu hãpxexka Ganinet yõg kõmẽn Nãyane tu nũ'kutnãhã', ha ta' nũn pexkox yõg nũ'kutnã'ax, tu nũktu Nãyane tu' xupep, \v 27 tu 'ũn yãyta hok ha' mõg, ha' xuxet'ax Mãnix, tu mõnãyxop Namix xop yõg Yoye mũtik yãytap-tup, pãyã' hok yũm. \v 28 Ha Gamineo te Mãnix pet ha mõ'nãhã', tu: \p —'Ãneo. Topa te xa hãmmaxnãhã', tu nũ mũtik tihi'. Kaxĩy. \p \v 29 Pa Mãnix kuxãnõg, tu yãy pu hãm'ãktux, hu: Putep mũn 'ãktux nõ'õm? Kaxĩy. \v 30 Ha nũ'kutnã'ax te: \p —Mãnix, Topa te xa hãmmaxnãhã', yĩy 'ãkuxãnõg hok. \v 31 Xate 'ãk-tok pit put putup, tu' xuxet'ax mĩy putup Yeyox. \v 32 Ha tikmũ'ũn xohix xat putup, yã' xuxet'ax nõy te: Topa Xe'ẽgnãg kutok pit. Kaxĩy. Hõmã mõnãyxop Namix te tikmũ'ũn xat, ha kaxĩy 'ãk-tok te tikmũ'ũn xat putup, \v 33 tu mõnãyxop hittap Yako mõkputox xat putup, tu hãmyãxatamuk xohix hã tikmũ'ũn xat putup mõg kuma' mõg, 'ap xat kux putup'ah Yeyox. Kaxĩy. \p \v 34 Pa Mãnix te: \p —'Ĩntu'. 'Ãtep yũmmũg'ah. 'Ũgkutok put te xĩy? Yãk hok yũm. 'Ãte tik 'ũm mũtik 'ũgnõm 'ohnãg. Kaxĩy. \p \v 35 Ha nõm nũ'kutnã'ax te: \p —Topa Koxuk ka'ok, tu 'ãk-tok putnãp-tup, 'ĩhã hok yũm, yĩy 'ãk-tok max xe'ẽgnãg, yã Topak-tok xe'ẽgnãg. \v 36 Yũmmũg. 'Ãxape Iyamet kutut, tuk-tok te' kopa' yũm, ha mẽy te 6 'ũk-tok xuk, 'ũk-tok nõm hãmãxap xuk. \v 37 Topa te hãpxopmã'ax xohix. Kaxĩy. \p \v 38 Ha Mãnix te: \p —Hamũn. 'Ãte Topa puk kopaxux hãk xip, tu nũk xup, tu Topa tu hãpxopmãhã'. Xate hãm'ãktux max. Kaxĩy. \p Ha pexkox yõg nũ'kutnã'ax mõg. \s1 Mãnix mõg 'Iyamet pet hah \p \v 39 'Ãmnĩy kutõgnãg 'ĩhã Mãnix yok, tu ta' mõg mõ'ka'ok, tu hãpxexka Yonex yõg kõmẽn tu' mõg, tu hãm xanep tu' mõg, \v 40 tu mõktu Yakanit pet tu' xupep, tu mõ'nãhã', tu 'Iyamet pu 'ãneo, \v 41 ha' xupak, tuk-tok te' tut tex kopa' hittup, tu yãy xit, \v 42 ha 'Iyamet yĩy ka'ok, hu: \p —Topa te 'ũn xop pu hãmmaxnãhã', ha xa hãmmaxnã xexkah. Xate 'ãk-tok put putup, ha Topa te nõm pu hãmmaxnãp-tup kamah. \v 43 Tik tek xat mũk tut nũn. Putep tuk ha 'ãnũn? 'Ap yũmmũg'ah 'ãte pute 'ũm. 'Ũgkuxa te' yẽy. \v 44 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãte 'õg 'ãneo 'ãpak, 'ĩhãg kutok tek tex kopa' kuxa hittup, tu yãy xit. \v 45 Topa te hãm'ãktux, ha 'ãkuxa yũm ka'ok, hu' hip, pu Topa hãpxopmã', ha 'ãkuxa hittup. Kaxĩy. \s1 Mãnix tek-tex \q1 \v 46 Ha Mãnix te: \q1 —'Ũgkuxa te 'ã Topa xexka 'ãktux, \q1 \v 47 tuk koxuk te Topa tu' hittup kamah, hak hĩnnãhã', \q1 tuk pẽnã max, \v 48 'ĩhãk mũn kutõgnãg, \q1 yã Topa hã kãmãnat hex, \q1 yĩy tikmũ'ũn xohix te hãm'ãktux putup mõ'kuma' mõg, hu: \q1 “Topa te Mãnix pu hãmmaxnãhã'.” Kaxĩy. \q1 \v 49 Ha Mãnix te xe': \q1 —Topa ka'ok xe'ẽgnãg, tu tek mũn pu hãpxopmãhã', \q1 yã Topa max xe'ẽgnãg, \q1 \v 50 tu yãy yõg tikmũ'ũn kuxa ka', nõm xop yĩpkox pip Topa pu', \q1 ha tikmũ'ũn kuxa ka', xik-tok xop, \q1 xik mõkputox kuxa ka' Topa te', \q1 nõm xop yĩpkox pip Topa pu' kuxa ka', \q1 \v 51 ha hãpxopmã max xe'ẽgnãg, tu' gãy nãm xop hã hãpxummãhã', \q1 nõm xop te hãmpe'paxex, hu: “'Ũgmũn xexkah.” Kaxĩy. \q1 \v 52 Topa te' xexka xop xupepmãhã, puk-tõgnãg xop yãyhã tu xexkah, \q1 \v 53 ha' hok xop pu hãpxop punethok popmãhã', \q1 tup-texop xexka pu hãpxop popmã 'ohnãg, \q1 tu': “Mõg, mõg!” Kaxĩy. Tu' xupepmãhã'. \q1 \v 54 Tu hãm'ãktux xex mõnãyxop pu', tu' xutigãhã', \q1 tu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn mõ'nĩynãm, \q1 tu' yõg kãmãnat xop xaxok 'ohnãg, tu mõ'nĩynãm. \q1 \v 55 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã', \q1 Topa te mõnãyxop 'Amanãm pu hãm'ãktux xex, tu' xaxok 'ohnãg. \q1 Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 56 Mẽy 3 hã Mãnix te 'Iyamet mũtik tihi', ha mẽy 3 kux, 'ĩhã yãy pet ha' mõg, tu' mõg tu mõktu xupep 'ũyãy pet tu'. \s1 'Iyamet tek-tok 'ãxet'ax Yoãm put \p \v 57 'Ãmnĩy xohix nõg 'ĩhã 'Iyamet tek-tok put, ha' pit, \v 58 ha' xape xop xix tikmũ'ũn te' yĩmap hã' pip te' xupak, tu Topa te nõmhã hãmmax mĩy yũmmũg, ha 'Iyamet kuxa hittup xix tikmũ'ũn. \p \v 59 Tikmũ'ũn nũn, 'ãmnĩy te 7 nõg 'ĩhã' nũn, 'Iyamet pet ha' nũn, nũy 'ũk-tok pit yãy xax xak kutõgnãg, tu' xuxet'ax mĩy putup Yakanit, 'ũtak 'ãxet'ax hã xanãp-tup, \v 60 pãyã' tut tep-tup nõg, tu: \p —'Ãmhok, kaxĩy hok! 'Ãte' xuxet'ax mĩy'ax yãy xe'e tu Yoãm. Kaxĩy. \p \v 61 Ha tikmũ'ũn te: \p —Putep xuktux? Yoãm te xĩy? 'Ãxape 'ũm 'ãxet'ax Yoãm? 'Ap xip'ah. Teptu' xuxet'ax mĩy putup Yoãm? 'Ũ 'ũm te nõ Yoãm? Kaxĩy. \p \v 62 Tu' yĩm xix, pu Yakanit tek-tok 'ãxet'ax yũmmũgã', \p \v 63 ha Yakanit kax'ãmi putup, yĩy tik 'ũm te tappet tu' hõm, xix tappet kup, ha Yakanit kax'ãmi', hu: “'Ũxuxet'ax pi' Yoãm.” Kaxĩy. Ha tikmũ'ũn kuxa te' yẽy. \v 64 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Yakanit yõyxõg pu'uk, tu hãm'ãktux, tu Topa max 'ãktux, hu: \p —'Ũmax Topah. Kaxĩy. \p \v 65 Ha tikmũ'ũn te Yakanit pet tu' yĩmap hã' pip, tu kuxãnõg, tu tikmũ'ũn pu' xuktux, tu Yonex yõg hãm xanep tu tikmũ'ũn pip xop pu' xuktux, ha' xohix te nõmhã yũmmũg, \v 66 hu' kuxa te' yẽy, tu hãmpe'paxex, hu: \p —Kakxop xe'e', tu' tuk kux, 'ĩhã tik xexka putup. Kaxĩy. \p Yã Topa te nõm ka'ogãhã', tu nũ mũtik tihi'. \s1 Yakanit te Topa pupi hãm'ãktux \p \v 67 Ha' tak Yakanit te Topa Koxuk hã nũ' xip, tu Topa pupi hãm'ãktux, hu: \q1 \v 68 —'Ãpu yũmũ'ãte Topa max 'ãktux, yã 'Iyaet yõg Topa max, \q1 tu' nũn, nũy yãy yõg tikmũ'ũn mõy pu mõg, \q1 \v 69 tu tik xe'ẽgnãg yãykutnãhã', tu nũ' kutnãhã', \q1 ha' ka'ok, hamũn yã mõnãxop Namix hã mõkputox, \q1 tu yũmũg yõg tikmũ'ũn mõy gãy xop kopah, 'ũmõg. \q1 \v 70 Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã' Topa te tik max xop yĩymõgãtux, \q1 puyĩy yãy pupi hãm'ãktux, pũyĩy mõnãyxop pu hãm'ãktux, \q1 tu Topa te' mõy putup 'ãktux, \q1 \v 71 tu Topa te hãm'ãktux xex 'ãktux, hu: \q1 Topa te 'ãmõy putup gãy xop kopah, \q1 nõm xop te 'ãxop putup nõg. Kaxĩy. \q1 \v 72 Topa te mõnãyxop kuxa ka', tu yãy yõg hãm'ãktux xex, \q1 tu' pa'ax max xutĩgãhã', \q1 \v 73 tu mõnãyxop hittap 'Amanãm mũtik hãm'ãktux, \q1 tu nõm pu hãm'ãktux xex, \q1 yã yãy 'ãxet'ax hã hãm'ãktux xex, \q1 \v 74 nũy gãyxop kopa yũmũg mõy, pu Topa keppa yũmũk pip, \q1 nũy 'ãktettex, nũy Topa pu hãpxopmã', tu' yĩpkutuk 'ohnãg, \q1 \v 75 'ũyĩy hãmyok mĩy, 'ũyĩy tu max xe'ẽgnãg, Topa putuk, \q1 yũmũg hi'ax tox hã yũmũg max, mõg kuma' mõg. \q1 \v 76 Ha 'ãmũn, xõnnũ', 'ãxuxet'ax nõy mĩy putup, hu: \q1 Topa xe'ẽgnãg pupi hãm'ãktux'ax. Kaxĩy. \q1 Xate Topa keppa 'ãmõg, nũy 'ũyõg putat max mĩy, \q1 \v 77 nũy yõg tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \q1 “Topa te 'ãkuxa kummuk xit, nũy kuxa max tat 'ũyãnãn tu', \q1 tu 'õg kummuk mĩy'ax xaxogãp-tup, pu tu kux.” \q1 \v 78 Yã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn kuxa ka', \q1 hu tik nũ'kutnãhã', ha yũmũg ha' nũn, \q1 tu yũmũg yũmmũgãhã'. \q1 \v 79 Tu' nũn putup, tu hãmyũmmũg hã tikmũ'ũn kuxa hittupmãhã', \q1 tu tikmũ'ũn te hãpkoxtap ta ka' mãm xop pu hãptupmãhã', \q1 ha kaxĩy Topa te yãy yõg putat yũmmũgãhã', \q1 tu yũmũg kuxa mãmmãhã'. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 80 Ha Yakanit kutok pit 'ũtuk, tu mõktu xiptap ka'ok, tu' tuk kux, tu hãm panip xexka kopa' xip, tu mõktu' xupep, pu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn pẽnã'. \c 2 \s1 Mãnix tek-tok put \p \v 1 Hãmyãxatamuk 'ũm 'ĩhã hãpxexka Hõm yõg xat'ax xexka 'ãxet'ax 'Agõy, tu hãpxexka yõg tikmũ'ũn xohix xat, pu yãy yõg kõmẽn tu mõg, puyĩy gohet te tikmũ'ũn mõ'kupix, nũy tikmũ'ũn xohix te xĩy yũmmũg, \v 2 ha Hõm yõg gohet te tikmũ'ũn mõ'kupix hãmãxap, 'ĩhã Kinĩn te hãpxexka Xit yõg tikmũ'ũn xat. \v 3 Ha tikmũ'ũn mõg, pu tu mõ'kupix, ha yãy yõg kõmẽn tu' mõg. \p \v 4 Yoye xip, tu hãpxexka Ganinet yõg kõmẽn Nãyane tu' xip, tu' mõg, tu mõktu hãpxexka Yonex yõg kõmẽn Menẽg tu' xupep. Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã, mõnãyxop hittap Namix mũk tut te' put, tu Menẽg kopa Namix put, ha Namix mũn te 'Iyaet yõg tikmũ'ũn hittap xat, yĩy hõnhã Yoye mõg Menẽg tu', Namix mõkputox 'ũm tu', tu' mõg, \v 5 tu' xetut mũtik mõg, ha Mãnix tek-tok xuk xexka, ha' mõg. \v 6 Yoye mõg, xix Mãnix, tu ta' mõg, tu mõktu Menẽg tu' mõxaha', tu tihi 'ĩhãk-tok nãhã'. \v 7 Kõmẽn yõg 'ãmuk nũ'xip, yĩy Mãnix tek-tok pit mãxap put, tu mũnũytut pet kopa' put, tu topixxax hã' kĩy, tu mũnũytut yõg mĩpkox xit'ax kopa' xex. \s1 Tik xop te kahnẽn pẽnã max 'ĩhã pexkox yõg nũ'pok xop nũn \p \v 8 Ha kõmẽn kũnãpa' pip tik xop te kahnẽn pẽnãhã', 'ãmnĩy tox ka'ok hã' pẽnãhã', \v 9 'ĩhã pexkox yõg nũ'kutnã'ax nũn, ha Topa yõg kuyãnãm te' yĩmap 'ũxakot, ha kuxãnõg xexkah, \v 10 ha nũ'kutnã'ax te: \p —'Ãkuxãnõg hok! 'Ũg 'ãpax! 'Ãte xa hãm'ãpak max 'ãktux, nũy tikmũ'ũn kuxa xohix hittupmã': \v 11 Yã hõnhã, 'ãmnĩy 'ĩhã, Namix yõg kõmẽn Menẽg kopa' nãhã' Kunnix, nõ'õm 'axop hã 'ãxuxyã'. Topa te nõm yãykutnãhã', tu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn ha nũ'kutnãhã'. Hamũn te tikmũ'ũn kuxa kummuk xit putup, nũy 'ũyãnãn tu' kuxa max mõ'tat nõ'õm. \v 12 'Ãmõg, nũy xax, nũy xipi'. Pẽnã'! Kakxop te mũnũytut yõg mĩpkox kopa' pip, ha topixxax hã' kĩy, ha kaxĩy xate nõ kakxop yũmmũg'ax. Kaxĩy. \p \v 13 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã pexkox yõg nũ'pok xohix pip, 'ũnõy mũtik pip, tu Topa 'ãktux max, hu: \q1 \v 14 —Topa mũn xexka xe'ẽgnãg pexkox kopah, \q1 tu tikmũ'ũn kuxa mãmmãhã hãm tu', \q1 mõ'yãy xe'ẽgnãg tu' kuxa mãmmãhã'. Kaxĩy. \p \v 15 Ha pexkox yõg nũ'pok xop mõg, tu pexkox ha' mõg putpu', ha kahnẽn pẽnã xop te yãy pu hãm'ãktux hu: \p —Topa te yũmũg yũmmũgãhã'. 'Ãpu mõg, yũmũg mõg kõmẽn Menẽg tu', nũy pẽnã'. Kaxĩy. \p \v 16 Tu ta' mõg mõ'ka'ok, tu mõktu mõxaha kõmẽn Menẽg tu', tu Mãnix pẽnãhã', xix Yoye pẽnãhã', xix kakxop, ha kakxop te mũnũytut yõg xit'ax kox kopa' pip. \v 17 Ha' pẽnãhã', tu hãpxopmã'ax ka'ok 'ãktux, tu kakxop 'ãktux, \v 18 ha tikmũ'ũn te' xupak, tu kahnẽn pẽnã xop yĩy'ax 'ãpak, tu' kuxa te' yẽy, \v 19 ha Mãnix hãmpe'paxex nãm, tu' xutĩgãhã'. \v 20 Ha kahnẽn pẽnã'ax xop put pu' mõg, tu Topa 'ãktux, hu: \p —Topa mũn 'ũxexkah. Kaxĩy. Tu Topa 'ãktux max, tu: \p —Pexkox yõg nũ'kutnã'ax te hãm'ãktux hãmãxap, hãpxip 'ĩhãk mũ'ãte' pẽnãhã'. Yã xexka xe'ẽgnãg Topah! Kaxĩy. \s1 Yã' xuxet'ax mĩy Yeyox \p \v 21 Ha 'ãmnĩy te 8 nõg, 'ĩhã kakxop pit yãy xax xak kutõgnãg, tu' xuxet'ax mĩy Yeyox. Hõmã pexkox yõg nũ'kutnã'ax te Yoye pu' xat, 'ĩhã Mãnix te yãy kutok xuk, ha' xat tap pu' xuxet'ax mĩy Yeyox, yĩy hõnhã' mĩy. \s1 Yoye xix Mãnix te Yeyox tat Topa pet xexka tu'. \p \v 22 Ha 'ãmnĩy te 40 hã Mãnix yĩpkox pip, tu Mõyyex yõg xat'ax pu' yĩpkox pip, 'ap Topa pet xexka kopa mõ'nã'ah, ha 'ãmnĩy te 40 nõg, 'ĩhã' mõg, Yoye mũtik mõg, tu kakxop tat, tu kõmẽn Yenoyanẽn tu' xupep, nũy xõnnũ hõm Topa pu'. \v 23 Yã Topa te' xat, hu: “Iyaet yõg tikmũ'ũn kutok mãxap 'ũpit, puxix 'ũktok yã Topa xe'ẽgnãg yõg.” Kaxĩy. \v 24 Yĩy putuxnãg 2 popmãhã', 'ũk-tok tu' yãnãn popmãhã', yã Topa te' xat. \p \v 25 Ha Xĩmẽãm te Yenoyanẽn tu tihi', 'ũkutut, tu' max, tu hãpxopmã max, tu Topa xak, tu hãmmax hip, pu Topa 'Iyaet yõg tikmũ'ũn mõy puknõg xop kopah, ha' hip, ha Topa Koxuk te Xĩmẽãm ka'ogãhã', \v 26 tu' kuxa pu hãmyũmmũgãhã', hu: “'Ap 'ãxok putup'ah tu mõktu Topa te yãy yõg tik nũ'kutnãhã', hak-nãy tu 'ãxok putup.” Kaxĩy. Hãmyãxatamuk xohix punethok hã 'Iyaet yõg tikmũ'ũn te Topa yõg hãmyãykutnã'ax hip, ha Topa te hãm'ãktux xex mõnãyxop hittap pu', \v 27 ha Topa Koxuk te Xĩmẽãm mõgãhã', Topa pet xexka ha' mõgãhã', ha' mõg, tu mõktu Topa pet xexka tu' xupep, ha Yoye xix Mãnix te kakxop putmõg, tu Topa pet xexka tu' mõxakux kamah, Topa te' xat ha. \v 28 Ha Xĩmẽãm te kakxop put, tu Topa pu hãm'ãktux, hu: \q1 —'Ãmax Topah! \q1 \v 29 Hõmã xate hãm'ãktux xex, tu hãm'ãktux hittap hã' mĩy nõmhã, \q1 hak kuxa hittup yĩk mõg putup, yĩk tux hok 'ũ mõg, \q1 yãk kuxa yũm hãk mõg. \q1 \v 30 'Ãte nõ kakxop pẽnãhã', xate nõm nũ'kutnãhã', \q1 pu tikmũ'ũn kuxa kummuk xit, nũy yãnãn tu' max tat, \q1 \v 31 ha tikmũ'ũn xohix te Topa yõg tik pẽnãp-tup, \q1 xix' hep xohix xop te' pẽnãp-tup, \q1 \v 32 ha Xate nõm nũ'kutnãhã puknõg xop hah, \q1 nũy nõm kuxa kummuk tupmã', \q1 pu puknõg xop xohix 'õg putat max hã mõg, \q1 pu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xexkanã'. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 33 Ha Yeyox mũg tak te' xupak, xix' tut te' xupak, tuk-tok pit ha kuxãnõg, tu' yẽy. \v 34 Ha Xĩmẽãm te: \p —Pũyã Topa 'ãxop ka'ogã', yã' max xe'e Topah! Kaxĩy. \p Tu Yeyox mũg tut Mãnix pu hãm'ãktux, hu: \p —Topa te 'ãk-tok pit nũ'kutnãhã 'Iyaet yõg tikmũ'ũn hah, ha' yãg tep-tup putup, ha' yãg tep-tup nõg putup, \v 35 ha Topa te 'ãk-tok hã tikmũ'ũn yãy kuxa kummuk yũmmũgãp-tup, ha yãy yõg hãmpe'paxex yũmmũg putup. Tikmũ'ũn te mĩkax xexka hã' xuhmĩy, ha' xũy, ha kaxĩy tikmũ'ũn te 'ãkuxa xũygãp-tup, yĩy 'ãkuxa teknõg putup. Kaxĩy. \p \v 36 Ha 'ũn xip, 'ũxuxet'ax 'Ãn, tu Topa pupi hãm'ãktux. 'Ũkutut 'Ãn, tu 'Axeh yõg Pãnẽo hãk-tok hex. Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã 'Ãn te yãytaha', tu' yĩpxox mũtik tihi hãmyãxatamuk te 7 hã, ha' xok, ha 'Ãn hok yũm, \v 37 tu hãmyãxatamuk te 84 hã ãyã' hok yũm, xix hõnhã' hok yũm, tu kõmẽn Yenoyanẽn kopa' xip, tu Topa pet xexka kopa' xip, tu 'ãmnĩy hã' xip, xix hãptup, tu hãpkumep 'ohnãg, tu Topa max 'ãktux, tu' xit hok, nũy Topa pu hãm'ãktux. \v 38 Tu hõnhã kakxop 'ãktux Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn pu', tu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xexkãnã'ax 'ãktux, tu tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, nõm te Topa yõg hãmyãykutnã'ax hip pu' xuktux. \s1 Yoyex xix Mãnix te' putpu' mõg Nãyane tu' \p \v 39 Ha Yoye te Topa yõg xat'ax mĩy, xix Mãnix te' mĩy, tu' mĩy kux, tu ta Ganinet tu putpu' mõg, tu mõktu yãy pet tu' mõxaha', ha' pet te kõmẽn Nãyane kopa' yũm. \p \v 40 Ha kakxop tuk tu mõktu ka'ok, tu hãmyũmmũg, ha Topa te nõm pu hãmmaxnãhã'. \s1 Yeyox mõg Topa pet xexka tu' \p \v 41 Hãmyãxatamuk xohix nõg 'ĩhã' mõg, nũy Yoneo xop yõg 'ãmuk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy, tu' mõg, 'ũtak xix' tut te kõmẽn Yenoyanẽn tu mõg, \v 42 ha kakxop yõg hãmyãxatamuk te 10 xix' 2 mĩy, 'ĩhã Yoneo xop yõg kakxop pit tuk tup mõg, tu Yenoyanẽn tu' mõg, 'ũyãy tak mũtik mõg, nũy 'ãmuk xexka mĩy, nũy yãy yõg tikmũ'ũn mũtik mĩy, ha Yeyox mõg kamah, \v 43 ha ta' mõg, tu' pip, ha 'ãmuk xexka mĩy, tu 'ãmnĩy xohix hã' mĩy, ha' kux, ha ta' mõg, tu yãy pet ha' mõg. 'Ap Yeyox mõg'ah, pãyã' tak xix' tut te' yũmmũg'ah, \v 44 hu hãmpe'paxex, hu: “Yeyox tek xape mũtik mõg.” Kaxĩy. Tu' mõg 'ãmnĩy puxet hã', tuk-tok pit xak, tu' xape xop kopa' xak, xix' nõy xop kopa' xak, \v 45 pãyã 'a' xip'ah, ha putpu' mõg Yenoyanẽn tu', nũy xax, \v 46 tu 'ãmnĩy tikoyuk hã' xak, tu' xipihi', ha Yeyox te Topa pet xexka kopa' yũm, ha hãmyũmmũgã xop te' xakot, ha Yeyox te hãm'ãpak, tu' yĩkopit, \v 47 ha nõm xop te hãm'ãpak hã' yãnãn, tu' yõg hãm'ãktux ka'ok 'ãpak, yã hãmyũmmũg xexkah, yĩ' yẽy. \v 48 Ha Yeyox mũk tak te' pẽnãhã', xix' tut, ha' yẽy, ha Mãnix te: \p —Xõnnũ', teptu' mĩy xate'? Pẽnã', 'ãtak xik-mũn te 'ãxak, yãk kuxa hittup 'ohnãg xa tu'. Kaxĩy. \p \v 49 Ha Yeyox te: \p —Teptu 'ãxop tek xak? Topa yã yõgnũ 'Ãtak xe'e', yĩy 'ãte yõgnũ 'Ãtak pet xexka kopak xip. 'Ũyũmmũg hok xate'? Kaxĩy. \p \v 50 'A' tak tek-tok pit hãm'ãktux yũmmũg'ah, xix' tut te' yũmmũg'ah. \p \v 51 Ha Yeyox mõg, 'ũyãy tak mũtik mõg, xix' tut mũtik mõg, tu ta' mõg tu mõktu kõmẽn Nãyane tu' mõxaha', tu nõm pu' yĩpkox pip, ha' mũg tut te hãmpe'paxex, tu' xutĩgãhã'. \p \v 52 Ha Yeyox tuk tu mõktu xexkah, tu hãmyũmmũg tu mõktu hãmyũmmũg xexkah, ha Topa tep-tup pax, xix tikmũ'ũn xohix tep-tup pax. \c 3 \s1 Yoãm te Topa pupi hãm'ãktux \p \v 1 Ha Hõm yõg tik te tikmũ'ũn xat'ax yã 'ãxet'ax Timet Xex, tu' xat hãmyãxatamuk xohix te 15 hã, 'ĩhã Põn Pinat mũn te hãpxexka Yonex yõg tikmũ'ũn xat, ha 'Enot te hãpxexka Ganinet yõg tikmũ'ũn xat, ha' taknõy Pinip te hãpxexka 'Itonet xix Tanakõnit yõg tikmũ'ũn xat, 'ĩhã Nixãn te 'Aminẽn yõg tikmũ'ũn xat. \v 2 Tu' xat 'ĩhã 'Anãn yã Topa yõg 'ãmãnex xexkah, xix Kaxpax kamah, ha Topa te Yoãm mõ'kutnãhã', tu hãm panip xexka tu mõ'kutnãhã', puyĩy Topa pupi hãm'ãktux, ha Yoãm yã Yakanit kutok. \v 3 Tu' mõg, tu kõnãgkox xexka Yohnãm yĩka' mõg, tu hãm'ãktux, tu Topa te hãm'ãktux 'ãktux, tu tikmũ'ũn pu' xuktux, tup-tox pix 'ãktux, hu: \p —'Ãpu yãyhãhup, nũy kummuk mĩy kux, ha 'ãp-tox pix, pu Topa 'õg kummuk mĩy'ax xaxogã, pu tu kux. Kaxĩy. \p \v 4 Hõmã mõnãyxop hittap 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu tikmũ'ũn pu' xuktux, tu tappet tu' kax'ãmi', hu: \q1 “'Ũg'ãpax. Tik yĩy ka'ok, tu hãm panip xexka kopa' yĩy ka'ok, hu: 'Ãpu Topa yõg putat max mĩy, tu' yõg putat yoa', \q1 \v 5 yĩktix tu mõm yũm, ha' xut, nũy kox kotit kopa mõm tox yũm, \q1 'ũkohe xit, nũy ta' yoa', \q1 'hãpkummuk xit tap, nũy ta tupmã'. \q1 \v 6 Ha' hep xop xohix te nõm pẽnãp-tup, \q1 Topa te nõm tik nũ'kutnãp-tup, \q1 pu tikmũ'ũn kuxa kummuk xit, nũy kuxa max tat 'ũyãnãn tu'.” Kaxĩy. \p \v 7 Ha hãpxexka yõg tikmũ'ũn punethok nũn nũktu Yoãm hah, puyĩy Yoãm putox pix, pãyã' mãnõg, tu: \p —'Ãxop yã kãyãk-tok xop putuk! 'Ãkummuk! Pĩyã' xat, xa nũ, nũy hãp kummuk mĩy tu kux, xayĩy xupmãn, ka Topa xatu' gãy, hu 'ãkummugã 'ũyãnãn tu'? \v 8 'Ãpu yãyhãhup, tu 'õg hãpxopmã kummuk kux, nũy hãpxopmã max, pu tikmũ'ũn xohix' pẽnã', nũy xate yãyhãhup yũmmũg, ha hãmpe'ãpaxeh hok, hu: 'Amanãm mũn yã 'ũgmũ'ã hã mõnãyxop, yĩy Topa tekmũg kummugãp-tup'ah. Kaxĩy. Yã' koit. 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Topa mũn yã' ka'ok, nũ mĩkaxxap hã 'Amanãm mõkputox xop mĩy'ax! \v 9 Mĩnta kup 'ũm te mĩnta pip hok, puxix tikmũ'ũn 'ũkup xax, tu kuxap kopa mõ'pok, nũy mõ'hap, ha kaxĩy Topa te nõm tikmũ'ũn pu hãpkummugãp-tup 'ũyãnãn tu', yã hõnhã' kummugãp-tup, ha' xũy xuxix tapax 'ohnãg. 'Ãpu hõnhã yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy kux. Kaxĩy. \p \v 10 Ha tikmũ'ũn te Yoãm pu hãm'ãktux, hu: \p —Putep mĩy'ax 'ũgmũ'ũg? Kaxĩy. \p \v 11 Ha: \p —Tikmũ'ũn xax 2 pip, pũyã' koxip, nũy 'ũnõy pu' xax nĩm, 'ũnõy hok hõm. Ha tikmũ'ũn xit'ax pip, pũyã' koxip, nũy 'ũnõy pu' hõm, 'ũnõy hok pu' xit'ax hõm. Kaxĩy. \p \v 12 Ha tik te Hõm yõg gohet pupi tayũmak pop, tu' nũn, pup-tox pix, ha Yoãm pu hãm'ãktux, hu: \p —Notot, putep mũn mĩy'ax 'ũgmũ'ũg? Kaxĩy. \p \v 13 Ha: \p —'Õg kapitãm te 'ãxop xat, 'ãpu' mĩy, tu nõm tayũmak pop puxehnãg, pãyã tayũmak te xexka nõy pop hok, ka tikmũ'ũn yõg tayũmak hã xupxet. Kaxĩy. \p \v 14 Ha xonat xop te kama' yĩkopit, hu: \p —Putep mũn mĩy'ax 'ũgmũ'ũg? Kaxĩy. \p Ha Yoãm te: \p —'Ãnõy xop yõg tayumak mõy hok 'ãgãy tu', tu kupex hã' yõg tayũmak xut hok. 'Õg yãy yõg tayũmak pa', ha puxi'. Kaxĩy. \p \v 15 Ha 'Iyaet yõg tikmũ'ũn te' hip, 'ĩhã Yoãm pe'paxex, hu: “'Ok nõ'õm Kunnix? 'Ok Topa te nõm yãykutnãhã xe'e'?” Kaxĩy. \v 16 Ha Yoãm te tikmũ'ũn pu hãm'ãktux 'ũxeheh, hu: \p —'Ãte 'ãp-tox pix, pa' nõy nũn putup, tu' ka'ok, hak mũn pu'uk, tuk kopaxux hãk yũm putup, nũy tu pataxax koah, pãyãk-tõgnãg, huk yãyhãhup. Nõ'õm te Topa Koxuk yĩxõnnãp-tup, puyĩy 'ãkuxa ka'ogã', nũy 'ãkuxa kummuk tupmã', tu' yĩpkox 'ohnãg xop nõap-tup kuxap hã. \v 17 Tu pẽnẽn pa', nũy xap mõ'po'ok, nũy xuxnãg xetox xap xeh miptut kopah, tu' xux puk putup, tu kuxap hã' puk putuk, ha nõm kuxap xok 'ohnãg, yĩ' xũy xuxix tapax 'ohnãg. Kaxĩy. \p \v 18 Tu hãm'ãktux punethok, nũy tikmũ'ũn ka'ogã', tu hãm'ãpak max 'ãktux. \v 19 Pa Yoãm te' xexka 'Enot mãnõg, yĩ' gãy. Hõmã 'Enot te' taknõy xetut 'Ẽnonit mũg, ha Yoãm te' yũmmũg, tu: \p —'Ãmhok. Xate hãpxopmã kummuk! Topa tep-tup nõg, xix hãpxopmã kummuk xohix xate' mĩy Topa tep-tup nõg. Kaxĩy. \p Ha 'Enot gãy, tu' xat pu' mũy, tu kanet kopa' xix. \v 20 Ha 'Enot te hãpxopmã kummuk tu mõktu xohix nõg nõy nã' mõgãhã', tu Yoãm xix kanet kopah. \s1 Yoãm te Yeyox putox pix \p \v 21 Yoãm te tikmũ'ũn xohip-tox pix, tu Yeyox putox pix kamah, ha Yeyox te Topa pu hãm'ãktux, 'ĩhã pexkox xõn, \v 22 ha Topa Koxuk yĩxohoh Yeyox hah, putuxnãg putuk tu' yĩxohoh, ha Topa yĩy, tu pexkox kopa' yĩy, tu: \p —'Ãmũn 'ũgkutok, yã mõ'ãyãy xe'ẽgnãg, yã xatek-kuxa hittupmãhã'. Kaxĩy. \s1 Yeyox yõg mõnãyxop xohix \p \v 23 Ha Yeyox yõg hãmyãxatamuk te 30, ha 'Iyaet yõg tikmũ'ũn hãmpe'paxex, hu: Nõ'õm Yoye kutok, kaxĩy. Ha Yoye te 'Enix kutok, \v 24 ha Mãtat kutok, ha Nemi' kutok, ha Mãkix kutok, ha Yãnãy kutok, ha Yoye kutok, \v 25 ha Mãtatit kutok, ha 'Ãmõy kutok, ha Nãõm kutok, ha 'Exnix kutok, ha Nãgax kutok, \v 26 ha Mãt kutok, ha Mãtatit kutok, ha Xẽmẽy kutok, ha Yoye kutok, ha Yot kutok, \v 27 ha Yoãnãg kutok, ha Hex kutok, ha Yonomameo kutok, ha Xanatit kutok, ha Nenix kutok, \v 28 ha Mẽkix kutok, ha 'Anix kutok, ha Koxãg kutok, ha 'Enmãnão kutok, ha 'Eh kutok, \v 29 ha Yoyoe' kutok, ha 'Eniex kutok, ha Yõy kutok, ha Mãtat kutok, ha Nemi' kutok, \v 30 ha Ximeãm kutok, ha Yona kutok, ha Yoye kutok, ha Yonãg kutok, ha 'Enitkĩy kutok, \v 31 ha Mẽnea' kutok, ha Mẽnã' kutok, ha Mãtat kutok, ha Nãtãg kutok, ha Namix kutok, \v 32 ha Yexe' kutok, ha 'Omet kutok, ha Moax kutok, ha Xat kutok, ha Nãxõg kutok, \v 33 ha 'Ãmĩnanap kutok, ha 'Atmĩy kutok, ha 'Ahnĩy kutok, ha 'Exnõg kutok, ha Pet kutok, ha Yonah kutok, \v 34 ha Yako' kutok, ha 'Iyak kutok, ha 'Amãm kutok, ha Tet kutok, ha Nãkoh kutok, \v 35 ha Xenok kutok, ha Haga'ok kutok, ha Panek kutok, ha 'Ep kutok, ha Xat kutok, \v 36 ha Kaxnãg kutok, 'Ahpaxat kutok, ha Xẽy kutok, ha Nõe' kutok, ha Namẽk kutok, \v 37 ha Mẽtoyãnẽg kutok, ha 'Ẽnõk kutok, ha Yanet kutok, ha Mãneneo kutok, ha Kaxnãg kutok, \v 38 ha 'Enõy kutok, ha Xet kutok, ha 'Anão kutok, ha Topak-tok. \c 4 \s1 Yeyox te hãm panip xexka tu' xip \p \v 1 Ha Topa Koxuk te Yeyox kuxa ka'ogãhã', ha' xip kõnãg xexka Yohnãm tu', ha Topa Koxuk te' mõgãhã', ha ta' mõg tu mõktu hãm panip xexka tu' xupep, \v 2 ha Hãmgãyãgnãg te Yeyox xapit puyĩy hãpxopmã kummuk, 'ãmnĩy te 40 hã' xapit, ha Yeyox xit 'ohnãg, ha putup tep-tex, \v 3 yĩy Hãmgãyãgnãg te: \p —'Ok 'ãmũn yã Topak-tok xe'e'? Pax xa Topa hã 'ãktok, 'ãpu' xat, pu nũhũ mĩkaxxap yãyhã pãm, xayĩ' mã, nũy 'ãhi'. Kaxĩy. \p \v 4 Pa Yeyox te: \p —'Ap xat putup'ah 'ãte'. Yã Topa tappet te: “'A tikmũ'ũn kuxa te pãm puxet hã' hi'ah, yã pãm puxet hã' kuxa hi 'ohnãg.” Kaxĩy. \p \v 5 Ha Hãmgãyãgnãg te Yeyox mõgãhã yĩktix yĩmũ', tu hãm xexka xohix tu' mũg, \v 6 tu: \p —Hãm xexka xohix 'ãte xa' hõm'ax xix tayũmak xohix xa' hõm'ax, xa' xat tikmũ'ũn xohix, 'ũgmũn te hãm xexka yõg xop xohix xat hah, yã hãm xexka xohix yõgnũ, hu 'ãte xa' hõm'ax. \v 7 'Ãkopaxux hã' nũ' 'ãxup 'ũgmũn pu', xik mũn xexka 'ãktux, hata hãm xexka xohix 'ognũ'! Kaxĩy. \p \v 8 Pa Yeyox te: \p —'A nũk xup putup'ah. Topa tappet te: “Topa tu nũ 'ãxup, tu nõm tu hãpxopmã'. 'Ũnõy tu nũ 'ãxup hok, nũy nõm pu 'ãyĩpkox pip hok.” Kaxĩy. \p \v 9 Ha Hãmgãyãgnãg te kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõgãhã', tu Topa pet xexka tu' mõgãhã', tu' mõg tu mõktu Topa pet xexka yĩmũ' pip, tu: \p —Pax xa yã Topa-tok xe'e', 'ãpu, mõ'ãyõn, nũy hahãm tutnãy. \v 10 Yã Topa yõg tappet te: “Topa te pexkox yõg xop nũ' pok'ax 'ãha, puyĩy 'ãpẽna max, ka mĩkaxxap hã 'ãpata xũy.” Kaxĩy. \v 11 Topa tappet te xe hãm'ãktux, hu: “Pexkox yõg nũ'pok xop te 'ãtat'ax yãy yĩm hã, xayĩy 'ãpata xũy hok mĩkaxxap tu'.” Kaxĩy. \p \v 12 Ha Yeyox te: \p —Topa yõg tappet te: “'Õgnũ Topa hã hãpkute'ex hã gãyã hok.” Kaxĩy. \p \v 13 Ha Hãmgãyãgnãg te' xapit kux, hu' mõg, tu Yeyox nĩm nõmhã. \s1 Yeyox mõg hapxexka Ganinet tu', tu hãpxopmã kõnãmãhã' \p \v 14 Ha Yeyox mõg, tu ta putpu' mõg, Ganinet tu', tu mõktu xupep, ha Topa Koxuk te' ka'ogãhã', ha tikmũ'ũn te Yeyox 'ãktux hãpxexka xohix tu', \v 15 ha Yoneo yõg Topa pet kopa hãmyũmmũgãhã', ha tikmũ'ũn xohix te nõm 'ãktux max. \s1 Yeyox xip kõmẽn Nãyane tu' \p \v 16 Ha Yeyox mõg, tu ta tu' mõg, tu mõktu kõmẽn Nãyane tu' xupep, tu yãy yõg hãm tu' xupep, tu nit xap xohix 'ĩhã' mõg, tu Topa pet ha' mõg, tu hõnhã' mõg, tu mõktu xupep, tu mõ'nãhã', tuknĩhã' xip, nũy Topa tappet mõ'kupix, \v 17 ha tik te mõnãyxop hittap 'Iyait yõg tappet paha', tu Yeyox pu' hõm, pu mõ'kupix. Hõmã 'Iyait te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu' kax'ãmi, ha hõnhã Yeyox te tappet paha', tu hãm'ãktux xak tappet kopah, tu' xipihi', tu mõ'kupix, hu: \q1 \v 18 “Topa Koxuk tek mũn ka'ogãhã', tuk yãykutnãhã', 'ũ hãm'ãpak max 'ãktux, \q1 'ũ 'hok xop pu hãm'ãktux, hak mũn tu' xat, 'ũ kanet kopa' pip xop pu hãm'ãktux, hu: \q1 “Topa te kanet xõn xa 'ãmõg.” Kaxĩy. \q1 Hak mũn nũgkutnãhã 'ũpa hok xop pu', \q1 'ũ hãm'ãktux, pu hãmpẽnã max. Kaxĩy. \q1 Ha nũgkutnãhã 'ũ kuxa hittup 'ohnãg xop pu hãm'ãktux, hu: 'Ũnĩm, 'ũkummuk xop nĩm. Kaxĩy. \q1 \v 19 Yã hõnhã Topa te tikmũ'ũn mõ'yãy xe'ẽgnãg, \q1 tu hãpxopmã max tikmũ'ũn pu', tu 'kuxa kummuk xit, \q1 nũy kuxa max tat ũyãnãn tu'.” \q1 Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 20 Ha Yeyox mõ'kupix kux, tu tappet mõ'xex, tu Topa pet yõg tik pu' hõm, tu' yũm, ha tikmũ'ũn xohix te' pẽnã ka'ok, \v 21 ha Yeyox te: \p —'Ãxop te Topa te hãm'ãktux 'ãpak, 'ãte xa mõ'kupix nõmhã, yã hõmã Topa te' xuktux, tuk mũn 'ãktux, tu Topa tappet hã 'ũgmũn 'ãktux, yã hõnhãk nũn. Kaxĩy. \p \v 22 Ha tikmũ'ũn xohix te' xupak, tu' yẽy, tu Yeyox 'ãktux max, hãm'ãktux max hah, tu: \p —'Ok hamũn yã Yoye kutok pit? Yamũn. Kaxĩy. \p \v 23 Ha Yeyox te: \p —Pe 'ãxop tekmũn pu hãm'ãktux'ax, tu tikmũ'ũn yãy yõg hãm'ãktux hã' xuktux'ax, hu: Notot, 'õg yãy yõg hehmẽn xo'op. Kaxĩy. Tu xe': Xate hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg kõmẽn Kapãnãn kopah. 'Ãpu, 'õg kõmẽn kopa' mĩy kamah. Kaxĩy. \p \v 24 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tikmũ'ũn xohix te Topa yõg tik xop putup pax, nõm te Topa pupi hãm'ãktux, pãyã yãy xape 'ũm putup nõg, xix nõm xop te kõmẽn kopa tihi tep-tup nõg, 'ĩhã nõm tik te Topa pupi hãm'ãktux. \v 25 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Hõmã 'ũn hok mãm punethok hãpxexka 'Iyaet kopah, 'ĩhã mõnãyxop hittap 'Enit te Topa pupi hãm'ãktux, yã 'Iyaet yõg tihik, ha tehex 'ohnãg, yã hãmyãxatamuk tikoyuk hã hãmhõgnãg, \v 26 pa Topa te nũ 'Enit kutnã 'ohnãg 'Iyaet yõg hãpxexka tu', tu 'Iyaet yõg 'ũn hok mãm ha nũ'kutnã 'ohnãg. 'Ãmhok. Topa te' puknõg 'ũn hok yũm hah mõ'kutnãhã', tu kõmẽn Xanep yõg 'ũn ha mõ'kutnãhã', ha Xanep te hãpxexka puknõg Xinõm tu' yũm, \v 27 ha 'Iyaet yõg tikmũ'ũn yãy xax kunut punethok, 'ĩhã mõnãyxop 'Eniyeo te Topa pupi hãm'ãktux, tu 'Iyaet yõg tihik kamah, pa Topa te nõm hittupmã 'ohnãg. 'Ãmhok. Pa hãpxexka Xit yõg tik puknõg 'ãxet'ax Naamã, tu yãy xax kunut nãm, ha Topa te' hittupmãhã'. Hamũn. Kaxĩy. \p \v 28 Ha tikmũ'ũn te' xupak, hu' gãy, \v 29 tuknĩha' pip, tu Yeyox mũg, tu' yĩkũy, tu kõmẽn kũnãpa hã' yĩkũy, tu yĩktix pepi' mõgãhã', ha kõmẽn te yĩktix yĩmũ' yũm, ha tikmũ'ũn te hãm tu Yeyox putyõn putup. \v 30 Pãyã Yeyox te tikmũ'ũn xop kotit hã' mõg, tu' mõg, tu' xupaha', \s1 Yãmĩy kummuk te tik kummugãhã' \p \v 31 Tu ta' mõg tu mõktu kõmẽn Kapãnãn tu' xupep, ha Kapãnãn te hãpxexka Ganinet kopa' yũm, ha Yeyox te tikmũ'ũn yũmmũgãhã', nit xap 'ĩhã' yũmmũgãhã', \v 32 ha tikmũ'ũn kuxãnõg, Yeyox te hãmyũmmũgã hah. Tikmũ'ũn xexka xop te hãm'ãktux ka'ok, ha kaxĩy Yeyox te hãm'ãktux ka'ok kamah, 'ũxat'ax tu'. \v 33 Ha tik xip, tu Topa pet kopa' xip, ha yãmĩy kummuk te tik kopa' xip, yĩy tik yĩy ka'ok, tu: \p \v 34 —Nãyane yõg Yeyox, 'ok xatek mũp-tex putup? 'Ãte 'ãyũmmũg. 'Ãmũn yã Topa yõg nũ'kutnã'ax xe'e'! Kaxĩy. \p \v 35 Ha Yeyox te' mãnõg, tu: \p —'Ãyĩy hok, nũy tik nĩm, nũy 'ãpep! Kaxĩy. \p Ha yãmĩy kummuk te mõ tik yõn hãm tu', tu' xupep, tu tik xũygã 'ohnãg, \v 36 ha tikmũ'ũn xohix kuxãnõg, tu' yẽy, tu' nõy pu hãm'ãktux, hu: \p —Hãm'ãktux 'ũm nũhũ'? Yeyox te yãmĩy xat, tu' xupepmãhã', yãy yõg hãm'ãktux'ax hã' xupepmãhã', tik te tikmũ'ũn xat'ax putuk. Kaxĩy. \p \v 37 Ha tikmũ'ũn te Yeyox 'ãktux punethok, tu kõmẽn Kapãnãm yĩka' xuktux, \s1 Yeyox te tikmũ'ũn punethok hittupmãhã' \p \v 38 Ha Topa pet tu' xip, tu ta' mõg tu mõktu Xĩmãm pet tu' xupep, ha' xetut mũg tut pakut, tu' xax pukpex nãm, ha Yeyox tu' xak pu tu hittupmã', \v 39 yĩy' mõg, tu mĩmpe yĩka' xip, tu' xat pu tu xax 'ãxi', ha xuxi', ha 'ũn yok, tuknĩhã' xip, tu hãpxop xit'ax puk. \p \v 40 Ha mãyõn mõ'nãhã 'ĩhã tikmũ'ũn te pakut xop popnũn Yeyox hah, ha' xape xop te tikmũ'ũn pakut popnũn, ha Yeyox te pakut xop yĩmũ' yĩm nõm, tu' xohix hittupmãhã', \v 41 tu yãmĩy kummuk xop xupepmãnãm, ha' yĩy ka'ok, tu: \p —'Ãmũn yã Topak-tok xe'e'! Kaxĩy. \p Ha Yeyox te' xat, hu: \p —'Ãyĩy hok! Kaxĩy. \p Tu' tux hok pu hãm'ãktux hok, yãmĩy kummuk te Yeyox yũmmũg hah, tu Yeyox yã Kunnix yũmmũg, yã Topa te' yãykutnãhã xe'e, ha' yũmmũg, yĩy Yeyox te' tux hok pu yĩy hok. \s1 Yeyox te hãm'ãpak max'ax 'ãktux \p \v 42 Hãptup 'ĩhã Yeyox te kõmẽn kopa' xip, tu ta' mõg tu mõktu hãm panip tu' xupep, ha tikmũ'ũn te' xak, tu' xipihi', tu: \p —'Ãmõg hok 'ũxeheh! Kaxĩy. \p \v 43 Pãyã Yeyox te: \p —Topa te nũgkutnãhã pu hãm'ãpak max 'ãktux, puyĩy Topa yõg hãm'ãktux pu' yĩpkox pi', yã Topa te tikmũ'ũn xat xe'ẽgnãg, ha kõmẽn nõy yõg tikmũ'ũn pu 'ãte' xuktux putup, huk mõg. Kaxĩy. \p \v 44 Tu ta' mõg, tu 'Iyaet yõg hãpxexka Ganinet ha hãpkumep, tu Yoneo yõg Topa pet ha' mõg, tu hãm'ãpak max 'ãktux Topa pet kopah. \c 5 \s1 Yeyox te yãy yõg tik xop yĩmõgatux \p \v 1 'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhã Yeyox te kõnãg xexka Gẽnẽyane yõg hãpkux tu' xip, tu hãm'ãktux, ha tikmũ'ũn punethok pip, tu' xupak xũy, hu Yeyox yĩkãgnãg hã' pip, nũy xupak max, \v 2 ha Yeyox te' pẽnãhã', tu kõnãg tu mĩpkox hã' mõg pẽnãhã', tu nõm mĩpkox 2 pẽnãhã', ha tikmũ'ũn te mĩpkox hã mõxakux, nũy kõnãg yĩmũ mõg, nũy mãpxamut, tu' nĩm nõmhã, nũy mãpxamut'ax pix, \v 3 ha Yeyox mõg, tu mĩpkox kopa' yũm, tu Xĩmãm yõg mĩpkox kopa' yũm, tu Xĩmãm tu' xak, pu mĩpkox te kõnãg xet hã' mõg kutõgnãg. Ha' mõg, ha Yeyox te tikmũ'ũn yũmmũgãhã'. \p \v 4 Tu hãmyũmmũgã kux, tu Xĩmãm pu': \p —Mõg, kõnãg xexka tu' mõg, xayĩy mãm pop, pu 'ãxape xop mãpxamut. Kaxĩy. \p \v 5 Ha: \p —Yãyã', 'ãmnĩy tox hãk mũg mãm xut 'ohnãg, pãyã xate' xat, yĩk mũ'ãte mãpxamut'ax putyõn kõnãg kopah. Kaxĩy. \p \v 6 Tu' mĩy, tu mãm xohix punethok pop, mãpxamut hu' pop, ha mãm putux ha' koxyõy, \v 7 yĩy' xape xop xãnãhã', pu mõ'nĩynãm, ha mõ'nĩynãm, tu mãm pop, tu mĩpkox nõy te kõnãg yĩmũ' mõg kopa' xex, ha mĩpkox putux nãm, yĩy mõ'nãhã 'ũptux hah. \v 8 Ha Xĩmãm te' pẽnãhã', 'ĩhã' kopaxux hã' nãhã', nũy Yeyox keppah 'ũxup, tu: \p —Yãyã, 'ãmõg, tuk nĩm, 'ũgkummuk hah! Kaxĩy. \p \v 9 Tu kuxãnõg, xi' xape xop kuxãnõg mãpxamut xexka hah, \v 10 ha Yemeneo kutok Tiak xi' taknõy Yoãm, tu kuxãnõg kamah, tu Xĩmãm mũtik mãm pop, ha Yeyox te Pet pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãkuxãnõg hok. Hõmã xate mãm pop. Hõnhã xix hãptup 'ĩhã xate tikmũ'ũn nũnnãp-tup pax 'ũgmũn hah. Kaxĩy. \p \v 11 Ha mĩpkox yĩkũy, tu hãpkux ha' yĩkũy, tu' nĩm, tu ta Yeyox mũtik mõg. \s1 Yeyox te tik xax tapmãhã' \p \v 12 Ha 'ãmnĩy 'ũm 'ĩhã Yeyox te kõmẽn 'ũm tu' xip, ha tik xip, yã yãy xax kunut, tu Yeyox pẽnãhã', tu' kopaxux ha' nãhã', tu: \p —Notot, 'ok xatek putup 'ũghittupmã'? Kaxĩy. \p \v 13 Ha Yeyox te yãy yĩm yok, tu' xupit, tu: \p —'Ãte 'ãp-tup, 'ãhittup. Kaxĩy. \p Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã tik hittup, ha' xax tup. \v 14 Ha Yeyox te' xat, hu: \p —Tik 'ũm pu 'ĩy hok, pa mõg 'ãmãnex hah, pu 'ãxax pẽnã', ha xokxop 'ũm Topa pu mõ'hap. Hõmã Mõyyex te' xat, ha tikmũ'ũn xohix te' yũmmũg'ax, tu Topa te 'ãhittupmã yũmmũg'ax. Kaxĩy. \p \v 15 Pãyã tikmũ'ũn xohix te' xupak, tu' nũn, pu Yeyox yõg hãm'ãktux 'ãpax, pu Yeyox hittupmã', \v 16 pãyã Yeyox mõg, tu hãm panip xexka ha' mõg, nũy Topa pu hãm'ãktux. \s1 Yeyox te tik te hãpkumep hok hittupmãhã' \p \v 17 'Ãmnĩy nõy 'ĩhã Yoneo yõg Paniye xop, xix hãmyũmmũg xop te hãpxexka Ganinet yõg kõmẽn xohix tu' pip, xix hãpxexka Yonex yõg kõmẽn xohix tu' pip, xix kõmẽn Yenoyanẽn tu' pip, tu' nũn tu nũktu mõxaha mĩptut tu', tu' mãm, nũy Yeyox 'ãpax, ha tikmũ'ũn yũmmũgãhã', ha Topa te Yeyox ka'ogãhã pu pakut xop hittupmã', \v 18 ha tik xop nõy nũn, tu tik pakut tat, tu tutpe hã tat, yã tik te hãpkumep hok, ha' nũn tu nũktu mõxaha mĩptut tu', tu mõxakux putup, nũy tik pi Yeyox keppa', pãyã mĩptut nũ'xip, \v 19 tu' xak, pãyã' mõxa 'ohnãg, hu mĩptut tu pepi' mõg, tu hãpxax mõy, tu tik pakut te hãm tu' nãhã', tu mĩptut kopa' nãhã', ha Yeyox keppa' pip, \v 20 ha' pẽnãhã', ha' kuxa mãm ka'ok Yeyox kopah, yĩy tik pakut pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãmũn, 'ãte xa hãm'ãktux, Topa te 'õg hãpkummuk mĩy'ax xaxogãhã', pu tu' kux. Kaxĩy. \p \v 21 Ha hãmyũmmũg xop xix Paniye xop tep-tup nõg, tu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, tu' yãy pu yĩkopit, hu: \p —Tik 'ũm 'õhõm? Topap-xehnãg te hãpkummuk mĩy'ax xaxogã 'ãktux, pãyã Yeyox te yãy 'ãktux, hu Topa 'ãktux kummugãhã'. Tik 'ũm 'õhõm? Kaxĩy. \p \v 22 Ha Yeyox te' yũmmũg, tu hãmpe'paxex yũmmũg, hu: \p —Putep mũn tu 'ãpe'ãpaxex 'ãkuxa kopah? \v 23 Pi'ya xatep-tup, pe 'ãte mĩy'ax kummuk xaxogã 'ãktux, pe 'ãte' kup yok, nũy hãpkumep 'ãktux. Pi'ya xatep-tup? \v 24 'Ãte xa hãm'ãktux, xa hãmyũmmũg. 'Ũgmũn yã tikmũ'ũn kutok pit. 'Ũgka'ok, ha Topa te' yãy 'ãxet'ax hõm 'ã', 'ũyĩy hãpkummuk mĩy'ax xaxogã 'ãktux. 'Ĩy hok, nũy tak 'ãpax. Kaxĩy. \p Tu tik te hãpkumep hok pu: \p —'Ãyok, nũy 'ãgnĩhãxip, tutpe tu pepi' xup, nũy 'ãpet ha mõg. Kaxĩy. Tu' xat'ax hã hittupmãhã'. \p \v 25 Ha hãpxip 'ohnãg 'ĩhã' yok, tuknĩha' xip, tu tutpe pepi' xup, tu yãy pet ha' mõg, tu Topa max 'ãktux. \v 26 Ha tikmũ'ũn kuxãnõg, tu Topa max 'ãktux, hu: \p —Hõnhã yũmũ'ãte hãpxopmã max xe'ẽgnãg pẽnãhã'! Kaxĩy. \s1 Yeyox xix Nemix \p \v 27 Ha ta' mõg, Yeyox mõg, tu tik nõy pẽnãhã', ha tik te gohet pupi tikmũ'ũn yõg tayũmak pop, tu' xuxet'ax Nemix, tu gohet yõg pet kopa' yũm, ha Yeyox te nõm pu: \p —'Ũkpe mõg. Kaxĩy. \p \v 28 Ha' yok, tuknĩhã'xip, tu hãpxop xohix nĩm, nũy Yeyox mũtik mõg. \v 29 Tu 'ãmuk xexka mĩy yãy pet tu', Yeyox tu' mĩy, ha tik punethok pip, tu gohet pupi tayũmak pop, tu mĩmpe xit'ax yĩmap mãm, \v 30 ha Paniye xop tep-tup nõg, xix hãmyũmmũg xop tep-tup nõg kamah, tu tik xop yĩkopit, nõm xop te Yeyox mũtik hãpkumep xop, hu: \p —Tep tu 'ãxit nõm tayũmak pop xop mũtik, xix tik kummuk xop mũtik xit? Kaxĩy. \p \v 31 Ha Yeyox te' xupak, hu: \p —Tikmũ'ũn hittup xop 'a' hehmẽn putup'ah, 'ap notot xãnã'ah, pãyã pakut xop mũn te hehmẽn putup, hu notot xãnãhã'. \v 32 Ha kaxĩy 'ũgnũn nũy tikmũ'ũn kummuk xop xãnã', pu nũ', nũy yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy'ax nĩm, pãyã tikmũ'ũn 'ũm te yãy pe'paxex, hu: “'Ũgmax.” Kaxĩy. 'A 'ãte xop xãnã'ah pu nũ'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te' xit hok 'ãktux \p \v 33 Ha tikmũ'ũn te: \p —Tik xop te Yoãm mũtik hãpkumep, Yoãm nõm tep-tox pix, ha 'ãmnĩy punethok hã' xit hok, nũy Topa pu hãm'ãktux, ha Paniye xop yõg mũtik hãpkumep xop xit hok kamah, pãyã 'õg tik xop xit hok'ah, xi' xo'op. Kaxĩy. \p \v 34 Ha Yeyox te hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', tu: \p —Tik te yãytaha', ha' xape xop hittup, tu 'ãmuk xexka mĩy, ha' xape xop xit punethok, 'ĩhã' xip, 'ĩhã tik te yãyta' xip, \v 35 pãyã hãpxip 'ĩhã tik nõy te nõm mõgãhã', ha' mõg, 'ĩhã' xape xop kuxa teknõg, tu' xit 'ohnãg. 'Ũgmõg, puxix yõg tik xop xit hok kamah. Kaxĩy. \v 36 Tu xe hãmyũmmũgãhã', tu hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax 'ãktux, tu hãm'ãpak'ax tup 'ãktux, hu: \p —Tikmũ'ũn xax kunox. 'Ok 'ũn te ta tu mõ'yãg nõm, tu 'ũn 'ũm tu' yãg tup paha', pu tu xax kunox tu mõ'xeh? 'Ap pa'ah. Topixxax tup ka'ok, ha' xax kunox pu'uk, tu yãy pot'ax. Kaxĩy Yoãm yõg tik xop te mõnãyxop yõg hãpxopmã'ax hittap tat, ha yõg tik xop te yõgnũ hãpxopmã'ax tat, yã hãpxopmã'ax tup tat. \v 37 Ha tikmũ'ũn te' hep xupyãg mĩy, tu xokxax tup hã' xuk, pãyã 'ũ 'ũm te xupyãg tup xuk, tu xokxax kutut hã' xuk? Yãmhok. Xokxax tup ka'ok, ha' xax kutut pu'uk, tu' yãy pot'ax, ha xupyãg nũ'nã'ax, tu mõktu nõg, \v 38 yĩy tik te' hep xupyãg tup mĩy, mũy xokxax tup hã' xuk. \v 39 Ha tik te xupyãg kutut putup, tu ta' hep tup putup nõg, tu: “Nõm kutut nõm 'ũmax. 'A' tup max'ah.” Kaxĩy Yoãm yõg tik xop te hãpxopmã'ax hittap tat putup, tu nõm tup putup nõg. Ta tu' kux. Kaxĩy. \c 6 \s1 Yeyox te nit xap 'ãktux \p \v 1 'Nit xap te Yoneo yõg tikmũ'ũn hã hãptup xe'e', ha nit xap 'ũm 'ĩhã Yeyox hãpkumep, tu hãpxop yãy koxuk mep, ha xuxnãg xetox ta', xi' xap te' kopa' xip, ha tik xop te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' xap mõy, tu' xap yõg xax nak mõy, tu' yĩm hã kuyõnnãhã', tu' xap xut, tu' mãhã'. \v 2 Ha Paniye xop pip, tu' yĩkopit, hu: \p —Tep tu xate xuxnãg ta xetox xap mõy nit xap 'ĩhã'? Mõnãyxop hittap Mõyyex te' xat hok pu yũmũg xut hok nit xap 'ĩhã'. Nõ'õm yã Topa yõg hãptup xe'e'. Kaxĩy. \p \v 3 Ha Yeyox te: \p —'Ok 'ãxop mõ'kupix Topa yõg tappet? Hõmã putup te mõnãyxop hittap Namix putex, xix tik xop te Namix mũtik hãpkumep kix kamah, \v 4 tu Topa pet xexka hã mõ'nãhã', tu pãm pop, ha pãm te Topa keppa' mãm, ha Topa te' tux hok pu tikmũ'ũn nõm mã hok, 'ãmãnex xop yãp-xet te' mãhã', pãyã mõnãyxop hittap Namix te' mãhã', tu nõm xop te mũtik hãpkumep pu' popmãhã', ha' mãhã'. 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 5 Tu xe': \p —'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, hu nit xap xohix hãk xuxyã'. Kaxĩy. \s1 Tik yĩm xe'e nĩã' \p \v 6 Ha nit xap nõy 'ĩhã Yeyox te Topa pet ha' mõg, tu' mõg, tu mõktu xupep Topa pet tu', tu mõ'nãhã', tu hãmyũmmũgãhã', ha tik 'ũm xip, ha' yĩm xe'e nĩã', tu' pu'ũgnãg, \v 7 ha tik xop te hãmyũmmũg te' pẽnãhã', xix Paniye xop te' pẽnãhã', nũy Yeyox pẽnã', nũy tik hittupmã pẽnã', 'ok pe nit xap 'ĩhã' hittupmã', pu Yeyox kupeh, \v 8 pãyã Yeyox te nõm pe'paxex yũmmũg, hu tik te yĩm nĩã' pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãyok, nũy 'ã'kihãxip, pu tikmũ'ũn 'ãxakot. Kaxĩy. \p Ha' yok, tuk-nĩhã'xip, \v 9 ha Yeyox te: \p —'Ãte 'ãyĩkopit, putep xat Mõnãyxop Mõyyex? Mõyyex te putep tux hok pu mĩy hok nit xap hã? 'Ok xat pu hãpxopmã max, 'ok pe hãpxop mã kummuk? 'Ok xat pu tik kõnãg kopa tu' xut pu tu xok hok, pe tik nĩm pu tu xok? Kaxĩy. \p \v 10 Tu' pẽnã ka'ok, tu tikmũ'ũn yĩmmap xop pẽnã ka'ok, tu tik yĩm nĩã pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ĩm yoah. Kaxĩy. \p Ha' yok, ha' hittupmãhã'. \v 11 Ha tikmũ'ũn xexka xop gãy, tu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, tu Yeyox kummugãp-tup 'ãktux. \s1 Yeyox te yãy yõg tik xop te 12 yĩmõgatux \p \v 12 Ha 'ãmnĩy 'ũm 'ĩhã Yeyox te yĩktix tox tu' mõkãnĩn ha' mõg, nũy Topa pu hãm'ãktux, ha 'ãmnĩy tox hã Topa pu hãm'ãktux. \v 13 Ha hãptup, tu tik te mũtik hãpkumep xop xãnãhã', tu tik te 12 yĩmõgãtux nũy mõ'pok, tu' xuxet'ax mĩy yãy yõg mõ'pok xop. Kaxĩy. \v 14 Ha' xohix te: Xĩmãm, 'ũxuxet'ax nõy Pet xix' taknõy 'Ãnene', xix Tiak, xix Yoãm, xix Pinip, xix Matõmẽo, \v 15 xix Mãteo xix Tõmẽ, xix 'Appeo kutok Tiak, xix Xĩmãm nõy, nõm te yãy yõg Yoneo xop xexkanãp-tup, \v 16 xix Tiak kutok Yot, xix Yot nõy, 'ũxuxet'ax nõy 'Ixkanot, nõm te' gãy xop mõgãhã Yeyox hah. \s1 Yeyox te hãmyũmmũgãhã' xix hittupmãhã' \p \v 17 Ha Yeyox te yĩktix yĩxohoh, xix' yõg tik xop yĩxohoh, tu hãm yok tu' mõg, ha tikmũ'ũn punethok te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' pip, yã hãpxexka Yonex yõg tikmũ'ũn, xix kõmẽn Yenoyanẽn yõg, xix kõmẽn Tiro yõg, xix Xinõm yõg, nõm kõmẽn 2 te kõnãg kox xexka hũmnãg tu' mãm, \v 18 ha' nũn, tu Yeyox te hãm'ãktux 'ãpak, pũyĩ' pakut xop hittupmã', ha tikmũ'ũn te yãmĩy kummuk kopa' pip xop nũn, ha' hittupmãhã'. \v 19 Ha tikmũ'ũn xohix te Yeyox 'ãpit putup, Yeyox mũn ka'ok hah, yĩy tikmũ'ũn kuxa hittup. \s1 Tikmũ'ũn kuxa hittup xi' teknõg \p \v 20 Yeyox te yãy mũtik hãpkumep xop pẽnãhã', tu: \p —'Ãkuxa hittup 'ãhok xop nõmhã. Yã Topa te 'ãxop xat, ha Topa yõg tikmũ'ũn xe'e'. \p \v 21 —'Ãkuxa hittup 'ãp-tup xũy xop nõmhã. Topa te 'ãtex hi ka'ok putup. \p —'Ãkuxa hittup 'ãpota xop nõmhã. Topa te 'ãxop kuxa hittupmãp-tup. \p \v 22 —'Ãkuxa hittup 'ĩhã tikmũ'ũn te 'ãp-tup nõg, tu 'ãxop mãnõg, 'ũkpe 'ãmõg hah, hak mũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tu 'ãkeppak mõg. \v 23 'Ãkuxa hittup 'ĩhã 'ãp-tup nõg. Yã pũn, pũn 'ãkuxa hittup tu', yã Topa te xa' hõm putup pexkox yõg hãpxop xohix. Hamũn. Hõmã mõnãyxop kummuk tep-tup nõg Topa pupi hãm'ãktux xop kamah. \p \v 24 —Pa 'ãkuxãnõg 'ãptexop xexka tu'. Hõnhã xate hãpxop xohix pip, yã' puxi'. \p \v 25 —'Ãkuxãnõg 'ãxop hi ka'ok nõmhã, putup te 'ãkix putup hah. \p —'Ãkuxãnõg 'ãxop yĩxix nõmhã, 'ãpotap-tup tu'. \p \v 26 —'Ãkuxãnõg 'ĩhã tikmũ'ũn xohix te xa 'ãktux max. Hõmã mõnãyxop kummuk te' koit'ax xop 'ãktux max kamah. \s1 Xatu' gãyxop putup pax \p \v 27 —'Ũg 'ãpax. 'Ãte xa hapxe'e 'ãktux. 'Ãpu, tikmũ'ũn gãy xop putup pax, tu hãpxopmã max 'ãp-tup nõg xop pu', \v 28 nõm xop te xa hãpkummugãhã', yĩy 'ãxop te nõm pu hãmmaxnã', tu Topa tu' xak pu nõm hã hãmmaxnã', nõm xop te 'ãxũygã pu hãmmaxnãhã'. Nõm xop te xa': “Pũyã Topa xa hãpkummugã'.” Kaxĩy. Pãyã 'ãxop te nõm pu: “Pũyã Topa xa hãmmaxnã'.” Kaxĩy. \v 29 Tik 'ũm te 'ãpayĩn kix, 'apu tux hok pu 'ãpayĩnnag nãg nõy kix kamah, ha tik 'ũm te 'õg kãmĩn xut, 'ãpu' tux hok pu 'õg kayak xut nũy paxmõg kamah. \v 30 Tik 'ũm te 'ãxak pu hãpxop 'ũm hok hõm, 'ãpu, tu' hõm, ha tik te 'õg hãpxop xut, 'ãpu' tux hok pu' xut, yĩy putpu' xak hok 'õg hãpxop. \v 31 Xatep-tup, pu 'ãnõy xa hãmmaxnã', yĩy 'ãnõy pu hãmmaxnã hãmãxap. \p \v 32 —'Ãxop te 'ãxape xop putup pax, tu' puknõg xop putup nõg. Teptu 'ãmpe'ãpaxex, hu: Topa tek mũn pu hãmmaxnãp-tup, 'ũgmũn max hah? Kaxĩy. 'Ãmhok, yã' koit. Tikmũ'ũn kummuk te yãy xape xop putup pax kamah, pa Topa te nõm hã hãmmaxnã 'ohnãg. \v 33 Tikmũ'ũn te xa hãpxopmã max, ha xate nõm pu hãpxopmãhã' 'ũyãnãn tu'. Teptu 'ãmpe'ãpaxex, hu: Topa te 'ã hãmmax nãp-tup, 'ũgmũn max hah. Kaxĩy. 'Ãmhok. Tikmũ'ũn kummuk te' xapep-tup pax kamah, tu hãpxopmã max 'ũyãnãn tu', pa Topa te nõm xop pu hãmmaxnã 'ohnãg. \v 34 Xate hãpxop 'ũm hõm, tu ta' putpu' paha', tu 'ãmpe'ãpaxex, hu: Tik te pagop-tup. Kaxĩy. Teptu 'ãmpe'ãpaxex, hu: “Topa te 'ã hãmmax nãp-tup, yãk mũn te hãpxopmã max.” Kaxĩy. 'Ãmhok. Tik te hãpkummuk mĩy, tu hãpxop 'ũm hõm kamah, tu' nõy xop pu' hõm, nũy ta put pu pa'. \v 35 'A 'ãmũn'ah. 'Õg hãpxop xak hok, nũy put pu pa'. 'Ãpu' puknõg xop putup pax, tu hãmmaxnã', tu hãpxop hõm, pãyã' xak hok 'ũyãnãn tu', ha Topa te xa hãmmaxnãp-tup, yĩy 'ãxop yã Topa xe'ẽgnãg hã 'ãktok xop, yã Topa mũn max, tu hãmmaxnãhã tik max xop pu', xix tik kummuk xop pu'. \v 36 Topa yã 'Ãtak, tu tikmũ'ũn kuxa ka', 'ãpu tikmũ'ũn nõy kuxa ka kamah, 'Ãtak Topa putuk 'ũkuxa ka', yã Topa max xe'ẽgnãg. \s1 Topa te hãpxopmã'ax xohix kopit putup \p \v 37 —'Ãnõy yõg hãpxopmã'ax kopit hok, nũy hãm'ãktux kummuk, puyĩy Topa 'õg hãpxopmã'ax kopit hok. 'Ãnõy yõg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', ha Topa te 'õg hãpkummuk mĩy'ax xaxogãp-tup, pu tu' kux. \v 38 'Ãnõy pu' hõm, ha Topa te xa' hõm putup, ha xate hãpxop punethok pop putup, yã Topa te hãpxop punethok xa popmãhã', yĩy 'ãyĩm 2 nũ'xip putup. 'Õg panat hã 'ãnõy pu hãpxop xap hãmenex, puxix nõm panat hã xa hãmenex hãpxop xap kama 'ũyãnãn tu'. 'Ãnõy puk-tõgnãg hõm, puxix xa' hõm 'ũk-tõgnãg kamah. 'Ãnõy pu punethok hõm, puxix xa' hõm punethok 'ũyãnãn tu'. Kaxĩy. \p \v 39 Tu xe hãm 'ãktux, hu: \p —Tik pa hok te' nõy pa hok mũg, puyĩy mõgã', puxix tik 2 hãpkox ha' mõnãy. \v 40 Tik te hãmyũmmũgã'ax, tu hãmyũmmũg xexkah, ha tik te tappet mĩy yã hãmyũmmũg kutõgnãg, pãyã tappet mĩy kux, tute hãmyũmmũg xexkap-tup, nũy hãmyũmmũgã kamah. \v 41 Xate 'ãnõy yõg hãpxopmã'ax kummuk pẽnãhã'. Teptu xate' pẽnã hok yãy yõg hãmpxopmã'ax kummuk? \v 42 Hu hãm'ãktux hok 'ãnõy pu', hu: “Nãy, 'ãte xa hãmyũmmũgãp-tup.” Kaxĩy, 'ĩhã 'ãpa te hãmyũmmũg 'ohnãg. Xate' yũmmũg hok? Yãy yõg hãpxopmã kummuk kux hãmãxap, xayĩy kũnãy tu 'ãnõy yõg hãpxopmã kummuk kuxyã'. \s1 Mĩm kup max xix mĩm kup kummuk 'ãktux \p \v 43 —Mĩm kup max te mĩnta max taha', 'ap mĩnta kummugã'ah, ha' kup kummuk te mĩnta max ta 'ohnãg. \v 44 Tikmũ'ũn te mĩnta pẽnãha', nũy tu' kup kopit. Mĩnta tu max, puxix' kup tu max, ha mĩnta tu kummuk, puxix' kup tu kummuk. 'A tikmũ'ũn te tepta xut'ah mĩmyãm kup tu', tu xupxak xak 'ohnãg mĩmyãm kup tu'. \v 45 Tik max te hãpxopmã max, 'ũkuxa max tu' mĩy, ha tik kummuk kuxa kummuk, tu hãpxopmã kummuk. 'Ũyĩy'ax te yãy kuxa kopa hãpxop yũmmũgãhã'. \s1 Tikmũ'ũn pet max xix' kummuk 'ãktux \p \v 46 —'Ãxop te: “'Ãmũn yãk xuxyã',” kaxĩy, pãyã 'ãyĩpkox 'ohnãg. 'Ãte 'ãxat, pãyã xate' mĩy 'ohnãg. \v 47-48 'Ãte xa hãmyũmmũgã'ax, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy ta tikmũ'ũn yĩpkox pip 'ãktux. Tikmũ'ũn te yõg hãm'ãktux 'ãpak, pũyã' yĩpkox pi', puyĩy tu ta hãmyũmmũg, tu tik pet max putuk. Ha hãpkot, tu mĩkaxxap tu' xupep, pu tu kox tox tu nõm mõ'tat, tu nõ mãykup mõ'xix mĩhĩm, ha' ka'ok, ha tex mõ'yũm tu' xupep, tu nũ'xip, tu mĩptut kopa' xup, tu' xet xexkah, pãyã mĩptut kopa mõ'yũm hãm hã, tu' nak, tu' ka'ok, ha kaxĩy tik nũn, 'ũgha' nũn, nũy yõgnũ hãm'ãktux 'ãpax, tuk xupak, tu' yĩpkox pip, tu' ka'ok kamah, mĩptut max mõ'yũm hãm hã putuk. \v 49 Pãyã tik nõy pet, tu 'ap hãpkot'ah, tu mõ'tat mĩhĩm hãm pepi', tu mõ'xix hãm tu', ha' pu'uk, ha tex gãy te mĩptut xit, ha' topaha', tu hãpxop patõnnãhã', tu' koxyõy mĩptut. Ha kaxĩy tik te yõgnũ hãm'ãktux 'ãpak, tu' yĩpkox 'ohnãg, tu pu'uk kamah, mĩptut kummuk putuk. Ta tu' kux. Kaxĩy. \c 7 \s1 Yeyox te kãmãnat hittup mãhã' \p \v 1 Ha Yeyox te hãm'ãktux kux, tu tikmũ'ũn pu hãm'ãktux kux, tu ta' mõg tu mõktu xupep kõmẽn Kapãnãn tu', \v 2 ha tik puxet yã Hõm yõg gohet hã kãmãnat, ha' hãm max, yĩy' xat'ax tep-tup pax, ha' pakut, tu' xok putũmnãg, \v 3 ha tikmũ'ũn te Yeyox 'ãktux, yĩy gohet yõg tik te Yoneo xexka xop tu' xak, pu nũ', pu Yeyox tu' xax, pu mõg, nũy tik pakut hittupmã'. \v 4 Ha Yeyox ha' nũn, tu' mõxaha', tu tu' xak, hu: \p —Gohet yõg tihik max, 'ãpu, nõm mõ'nĩynãm. \v 5 Tute yũmũ yõg tikmũ'ũn putup pax, tu Topa pet mĩy yũmũ yõg tikmũ'ũn pu'. Kaxĩy. \p \v 6 Ha ta' mõg, 'ũxexka xop mũtik mõg, tu gohet yõg kãmãnat ha' mõg, ha' pet hũmnãg tu' yũm, ha gohet yõg tik te' xape nũ'pok, tu Yeyox ha nũ'pok, nũy yãy pupi hãm'ãktux, nũy Yeyox pu' hãm'ãktux, hu: \p —'Ãnũn hok, 'ãxexka tu', hak-tõgnãg, hu 'ãte yãyhãhup 'ãkeppah. \v 7 'Ãte hãm'ãktux yũmmũg'ah. 'Ãka'ok, nũy hãmpakut'ax mãnõg, pu mõg. 'Ãpu, hãmpakut'ax xat, puyĩy kãmãnat hittup, nũy xat'ax hã' hittup. \v 8 Yũmmũg, gohet yõg xexka xop tek xat kamah, ha 'ãte yõgnũ xonat xop xat, ha' yĩpkox pip. 'Ãte xonat pu: “Mõg, mõg,” kaxĩy, ha' mõg, ha xonat nõy pu: “Mã', 'ãnũ'!” kaxĩy, ha' nũn, ha 'ãte kãmãnat pu' xat, hu: “'Ũmĩy,” kaxĩy, ha' mĩy. Puxi'. Kaxĩy. \p \v 9 Ha Yeyox hup, tu tik pakut ha' mõg'ah, tu gohet yõg tik te hãm'ãktux 'ãpak, tu' hittup, tu tikmũ'ũn te' pe' mõg xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tik kuxa yũm ka'ok yõgnũ hãm'ãktux'ax kopah. Yã' puknõg, pãyã Iyaet yõg tikmũ'ũn kuxa mãm pu'uk, yũmũ yõg tikmũ'ũn kuxa mãm pu'uk. Kaxĩy. \p \v 10 Ha gohet yõg tik xape xop putpu' mõg, kãmãnat pet ha' mõg, tu' mõg tu mõktu mõxaha', ha kãmãnat xip, tu' hittup nõmhã, 'ũxat'ax hã Yeyox te nõm hittupmãhã'. \s1 Yeyox te' putpu hĩnnãhã 'ũn kutok pit \p \v 11 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox mõg, tu ta' mõg tu mõktu kõmẽn Nãĩy tu', ha' xop te Yeyox mũtik hãpkumep xop pip, xix tikmũ'ũn punethok pip, \v 12 tu kõmẽn yĩka' pip, 'ĩhã tikmũ'ũn nũn, tu kõmẽn yĩka' nũn, nũy tik nõ hãpkot. 'Ũn hok yũm, tuk-tok pit puxehnãg, ha' xok, ha tikmũ'ũn punethok te 'ũn mũtik nũn, nũy tuk-tok nõ hãpkot, \v 13 ha Yeyox te' pẽnãhã', tu 'ũn kuxa ka', hu: \p —'Ãpota hok, 'ũxak hok. Kaxĩy. \p \v 14 Tu' mõg, tu tik xok yõg mĩpkox 'ãpit, ha tikmũ'ũn hup, tu' mõg 'ohnãg, yĩy Yeyox te: \p —'Ũgnix! 'Ate 'ãxat, hu: 'Ãyok. Kaxĩy. \p \v 15 Ha put pu hi', tu' yoah, tu' yũm, tu hãm'ãktux, ha Yeyox te' mũk tut pu' hõm, ha' hittup. \v 16 Ha' xohix kuxãnõg, tu Topa 'ãktux max, hu: \p —Topa te nũ tik yãykutnãhã', puyĩy yãy pupi hãm'ãktux, tu' nũn, nũy tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, ha' xexkah! Topa nũn, nũy yãy yõg tikmũ'ũn mõ'nĩynãm. Kaxĩy. \p \v 17 Ha kaxĩy tikmũ'ũn te Yeyox 'ãktux, tu hãpxexka xohix kopa hãm'ãktux, xix hãpxexka hãmhũmnãg tu hãm'ãktux. \s1 Yoãm te mõ tik pok \p \v 18 Tik xop te Yoãm mũtik hãpkumep, tu nõm tep-tox pix mũtik hãpkumep, ha tik xop te Yoãm pu hãm'ãktux, tu Yeyox te tik xok putpu' hĩnnã 'ãktux, ha Yoãm te' yõg tik 2 mõg yĩmõgatux, \v 19 tu Yeyox ha mõ'pok, nũy yĩkopit, hu: “'Ok 'ãmũn tihik, Topa te nõm yãykutnãhã'? 'Ok pe Topa te' nõy nũ'kutnã'ax?” Kaxĩy. \v 20 Ha tik xop te Yeyox ha' mõg, tu hãm'ãktux, tu Yoãm te hãm'ãktux 'ãktux, hu: \p —'Ok 'ãmũn yã tihik, Topa te nõm yãykutnãhã'? 'Ok pe Topa te' nõy nũ'kutnãp-tup? 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 21 'Ĩhã Yeyox te tikmũ'ũn punethok hittupmãhã nõmhã, tu yãmĩy kummuk kopa' pip xop hittupmãhã', xi' pa hok xop hittupmãhã', \v 22 tu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn Yoãm yõg tik xop mũtik, hu: \p —Putpu mõg, nũy Yoãm pu hãm'ãktux, tu hãpxopmã'ax xohix pẽnã'ax 'ãktux, hu: 'Ũpa hok xop te hãmpẽnãhã, xix hãpkumep hok xop te hãpkumep, xix yãy xax kunut xop yã' xax tup, xi' yĩpkox hok xop te hãm'ãpak, ha' xok tihik, tu putpu hi', ha' hok xop te hãm'ãpak max'ax 'ãpak. \v 23 Ha tikmũ'ũn kuxa yũm ka'ok 'ũgmũn kopah, tu' kuxa hittup, tuk yĩkopit 'ohnãg. 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 24 Ha Yoãm yõg tik xop mõg, ha Yeyox te Yoãm 'ãktux tikmũ'ũn pu', hu: \p —'Ãmõg hãm panip tu', nũy Yoãm pẽnã'. Putep xate pẽnãhã'? 'Ok mõg nũy mĩxux tox pẽnã'? 'Ok 'ãmuuh te nõm mĩxux nuhuknãm? 'Ap pẽnã'ah. \v 25 Xatep-tep pẽnãhã? 'Ok mõg nũy tik pẽnã', tik te topixxax maxnãg mõ'tat? 'Ãmhok. Yoãm te xoktut xax mõ'tat, 'ap xax max'ah. Yũmmũg. Tikmũ'ũn nõy te topixxax max xe'e mõ'tat, tu mĩptut max xe'e kopa tihi', tu 'ãmuk xexka mĩy pax, tu' xexka xop mũtik tihi', pãyã panip xexka tu' ti'ah xexka xop, ha Yoãm hok xip, tu panip xexka tu' pet. \v 26 Pãyã xatep-tep pẽnãhã'? 'Ok tik te Topa pupi hãm'ãktux pẽnãhã'? Hamũn. 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux. Yoãm mũn te Topa pupi hãm'ãktux xe'e'. \v 27 Xate' yũmmũg. Hõmã tik hittap te Yoãm 'ãktux, tu Topa yõg tappet tu kax'ãmi', hu: “Topa te hãm'ãktux, ha tik te' nõm pupi hãm'ãktux. Topa te nõm tik 'ãkeppa mõ'kutnãp-tup, nũy 'õg putat maxnã'.” Kaxĩy. \p \v 28 —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux. Tik xop hittap xexkak-tõgnãg, ha Yoãm xexka xe'e', pãyã tik kutõgnãg, tu' yĩpkox xip, Topa te nõm xat hah, nõ'õm xexka xe'ẽgnãg. Kaxĩy. \p \v 29 Ha tik xop te gohet pupi tayũmak pop, tu Yeyox yõg hãm'ãktux 'ãpak. Hõmã Topa te nõm xat, ha' yĩpkox pip, ha Yoãm tep-tox pix. \p \v 30 Pãyã Paniye xop xix yũmmũgã xop yĩpkox 'ohnãg, yĩy Yoãm tep-tox pix 'ohnãg kamah. \p \v 31 Ha Yeyox te xe hãm'ãktux, nũy hãmyũmmũgã', hu: \p —Hõnhã tikmũ'ũn tep-tep putuk? \v 32 Tu kakxop putuk, nõm te hãmnuhnõg tu' mãm, ha hãmkute'ex, tu' nõy pu' yĩy ka'ok, hu: “'Ũgmũ'ãte kãyãhã', yãyta'ax kãyã putuk, payã 'ãxop te hãmyã 'ohnãg, hakmũ'ãte kãyãhã, nõ hãpkot kãyã'ax putuk, pãyã 'ãxop tekmũ mũtik pota 'ohnãg.” Kaxĩy. \v 33 Yoãm tep-tox pix, tu' xit hok, nũy Topa pu hãm'ãktux, tu' hep xupyãg xo'op hok, ha 'ãxop te: “Yãmĩy kummuk te nõm kopa' xip.” Kaxĩy. Pãyã' koit. \v 34 'Ũgnũn, 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn, tuk xit xi' xo'op, ha 'ãxop tek mũn kummuk 'ãktux, hu: “Pẽnã', 'ũxit xexka nãm, tu xo'op xexka nãm kamah, tu tix kummuk hã' xape, xix tik xop te gohet pupi tayũmak pop xop hã' xape.” Kaxĩy. \v 35 Tukmũn 'ãktux kummuk, pãyã Topa te hãmyũmmũg, ha tikmũ'ũn yãg te nõm hãmyũmmũg putup, tu nõm max 'ãktux, tu' hãpxe'e 'ãktux. Ta tu' kux. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te Paniye tik pet ha' mõg \p \v 36 'Ãmnĩy 'Ũm 'ĩhã Paniye xop yõg tik te Yeyox xãnãhã, pu yãy pet tu' xit, ha' mõg, tu mõ'nãhã', tu' yũm, tu' xit, \v 37 ha kõmẽn yõg xotit xip, ha tikmũ'ũn te nõm pu hãm'ãktux, hu: 'Ok yũmmũg xate'? Yeyox te tik pet kopa' xit. Kaxĩy. Yĩy nax tõynãg paha', yã naxnãg max, takat xexkah, ha hãpxop hax max kopa' xuk, tu kamah takat, \v 38 ha Yeyox yĩkãgnãg hã' xip, tu potaha', ha' pa hep te Yeyox pata tu' nãhã', tu' pa hep hã' pata pix, hu Yeyox pata nakgãhã', tu yãy xetox hã 'ũktux tu' nakgãhã', tu Yeyox pata hax, tu hãpxop hax max pux, tu Yeyox pata tu' pux. \v 39 Ha Paniye yõg tik te' pẽnãhã', tu hãmpe'paxex, hu: “'Ok yũmmũg hok Yeyox te'? Paxpu tu Topa pupi hãm'ãktux xe'e', puxix 'ũn xotit yũmmũg, hu' tux hox pu tu' xupit hok.” Kaxĩy. \p \v 40 Ha Yeyox te Paniye yõg tik pu hãm'ãktux, tu: \p —Xĩmãm, 'ãte xa hãm'ãktux putup. Kaxĩy. \p Ha: \p —'Ãyĩy. Kaxĩy. \p \v 41 Ha hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Hõmã tik 2 ta nemẽn tik nõy pu', tu' nõy pu ta nemen tayũmak hã, ha tik 'ũm ta nemẽn tayũmak te 500, ha' nõy ta nemẽn tayũmak te 50. \v 42 Pãyã' nõm tik te tayũmak 'ũm xip'ah, 'ap pagok yũmmũg'ah, ha tik max te' homip tu' kax 'ohnãg, ha' kux. 'Ãte xa yĩkopit, hu: Tik 'ũm kuxa hittup xe'e', nũy tik max tup-tup pax xexkah, pe tik ta nemẽn tayũmak te 50, pe tik ta nemẽn tayũmak te 500? Putep pe'ãpaxex? Kaxĩy. \p \v 43 Ha Xĩmãm te: \p —Nõm tik ta nemẽn kutõgnãg 'ũkuxa hittup kutõgnãg, ha tik ta nemẽn xexka kama' kuxa hittup xexkah, hu tik max tup-tup pax xexkah. Kaxĩy. \p Ha: \p —Hamũn. \v 44 Nũ 'ũn pẽnã'. 'Ãpet tu mõknãhã', ha kõnãg 'ũm xate tat'ah, puk pata pix, ha 'ũn tek pata pix, yãy pa hep hã' pix, tu xetox hã' nakgãhã', \v 45 hak mũg 'ohnãg yãy kep ha, nũy 'aneo, pãyã 'ũn tek pata hax punethok. \v 46 Xate 'ã' hõm'ah mĩxux hep tox, puk xe 'ãnnut, pãyã 'ũn te hãpxop hax max hep pux 'ũkpata tu', \v 47 yĩy 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Topa te 'ũn kuxa kummuk xit nũy kuxa max tat 'ũyãnãn tu', yĩy ha Topap-tup pax xexkah. Topa te tikmũ'ũn yõg kummuk mĩy'ax xexka xaxogãhã', yĩy ha Topap-tup pax xexka 'ũyãnãn tu', ha Topa te tikmũ'ũn yõg kummuk mĩy'ax kutõgnãg xaxogãhã', yĩy ha Topap-tup pax kutõgnãg. Kaxĩy. \p \v 48 Tu 'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —Topa te 'õg kummuk mĩy'ax xaxogãhã', ha' kux. Kaxĩy. \p \v 49 Ha tikmũ'ũn te Yeyox mũtik mãm te: \p —'Ũ 'ũm nũhũ'? Topap-xehnãg te hãpkummuk mĩy'ax xaxogã 'ãktux. Yeyox te' xaxogã 'ãktux hok! Kaxĩy. \p \v 50 Ha Yeyox te 'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãkuxa yũm ka'ok 'ũgmũn kopah, yã' puxi'. Mõg. Pũyã 'ãkuxa yũm. Kaxĩy. \p Ha' mõg. \c 8 \s1 'Ũn xop te Yeyox mũtik hãpkumep \p \v 1 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox hãpkumep, tu kõmẽn xohix kotit hã' mõg, xi' xip tu xexka xohix kotit hã' mõg, tu hãm'ãpak max'ax 'ãktux, tu Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat 'ãktux, tu nõm xop yĩpkox pip 'ãktux, ha tik te 12 nũ mũtik mõg, \v 2 ha 'ũn xop mõg kamah. Hõmã Yeyox te nõm xop hittupmãhã', tu yãmĩy kummuk mõy 'ũkopah, ha 'ũn xohix te: Mãnix 'ãxet'ax Mãnanẽn, ha Yeyox te yãmĩy kummuk te 7 mõy 'ũkopah, \v 3 ha 'ũn nõy Yoãn, tu Koy xetut, ha' xat'ax 'Enot yõg kãmãnat te mãxap, tu nõm yõg hãpxop pẽnãhã', ha 'ũn nõy Xoyãn, xix 'ũn punethok te Yeyox mõ'nĩynãm, tu tik te 12 mõ'nĩynãm kamah, tu yãy yõg hãpxop tu' popmãhã'. \s1 Tik te hãpxop xap xok \p \v 4 Ha tikmũ'ũn punethok nũn, yã kõmẽn xohix yõg tikmũ'ũn, tu Yeyox ha' nũn, tu yãy tu nũ'nãhã', ha Yeyox te' yũmmũgãhã', tu hãm'ãktux hã' hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', puyĩy tikmũ'ũn Topa yõg hãm'ãktux pu' yĩpkox pi', hu: \p \v 5 —Tik 'ũm mõg nũy hãpxop xap xok, tu' xap nãhã hãm kopah, nũy tu' xok, ha' yãg te putat yĩka tu' xok, yĩy tikmũ'ũn te pata hã' totnok, tu' koxyõy, ha putuxnãg te' mãnãm, \v 6 ha' xap yãg te mĩkax xap tu' nãhã', tu' xokax, pãyã hãmnak, ha' tap, tu yãy xaxogãhã'. \v 7 Ha' xap yãg te mĩmyãm xop kopa' nãhã', tu' xokax, tu' tuk, tu mĩmyãm mũtik tuk, tu mõktu xexkah, pãyã' xut 'ohnãg, mĩmyãm kopa' xip tu'. \v 8 Ha' xap yãg te hãm max tu' nãhã', tu' xokax, tu' tuk, tu mõktu xohix xexkah, tu' xap max xohix punethok hõm. Yã' xap puxet te' xap te 100 popmãhã'. Ta tu' kux. Kaxĩy. Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũg'ãpax, xa 'ãyĩpkox pi'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te hãmyũmmũgãhã' \p \v 9 Ha tikmũ'ũn te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' yĩkopit, hu: \p —'Ok hãm'ãktux 'ũm nũhũ'? Teptu xate hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã'? Kaxĩy. \v 10 Ha Yeyox te: \p —Topa te xa hãmyũmmũgãhã', tu yãy yõg tikmũ'ũn xat, hu' yũmmũgãhã', puyĩy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũg, pãyã 'a' tikmũ'ũn nõy pu hãmyũmmũgã'ah, yĩy Topa te nõm pu hãmyũmmũgãhã hãm'ãktux'ax hã, pu tu pa pip, pãyã 'a hãmpẽnã'ah, xix hãm'ãpak, pãyã 'a yũmmũgãhã hãm'ãktux'ax hã, pu tu pa pip, pãyã 'a' hãmpẽnã'ah, xix hãm'ãpak, pãyã 'a' yũmmũg'ah. \p \v 11 —Nõm hãm'ãktux te 'ãyũmmũgãhã kaxĩy: Mĩxux xap te Topa yõg hãm'ãktux 'ãktux. \v 12 Hãpxop xap te putat yĩka tu' nãhã', hã kaxĩy tik 'ũm te Topa yõg hãm'ãktux 'ãktux, ha tikmũ'ũn te' xupak, pãyã Hãmgãyãgnãg te hãm'ãktux putup nõg, tu' kuxa kopa' xut, yĩy' kuxa yũm 'ohnãg Topa yõg hãm'ãktux kopah, ha Topa te' kuxa kummuk xit 'ohnãg. \v 13 Ha hãpxop xap te mĩkaxxap tu' nãhã', hã kaxĩy tikmũ'ũn te hãm'ãktux 'ãpak, tu' kuxa hittup, pãyã' kuxa yũm kutõgnãg, tu mõktu' xũy, hu' xaxok, tu Topap-tat xak. \v 14 Ha' xap te mĩmyãm xop kopa' nãhã', hã kaxĩy tikmũ'ũn te nõm hãm'ãktux'ax 'ãpak, pãyã yãy yõg hãpxop xak punethok, tu hãpkute'ex punethok, tu' kuxa yũm 'ohnãg, hu Topap-tat hã' mõg pu'ũgnãg. \v 15 Ha hãpxop xap te hãm max tu' nãhã', ha kaxĩy tikmũ'ũn te hãm'ãktux'ax 'ãpak, tu' yĩpkox pip hãm'ãktux xe'e pu', tu' kuxa yũm ka'ok hãm'ãktux'ax kopah, tu' xaxok 'ohnãg, tu Topa yõg putat hã' mõg, yã' mõg kumak mõg. Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Kũyãnãm 'ãktux \p \v 16 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tikmũ'ũn te kuyãnãm tat'ax yũm mĩpe yĩmũ', pu tikmũ'ũn xohix pu tupmã', 'ap mĩmpe kaka' yũm'ah, xix mana kopa' yũm 'ohnãg. \v 17 Ha kaxĩy Topa te hãpxopmã'ax xaptop'ax yũmmũgãp-tup, tu tikmũ'ũn xohix yũmmũgãp-tup. \p \v 18 —Paxip, 'ũg'ãpax max. Tikmũ'ũn te hãmyũmmũg, Topa te nõm pu hãmyũmmũgãp-tup, pu tu hãmyũmmũg xohix, pãyã tikmũ'ũn nõy te hãmyũmmũg 'ohnãg, Topa te nõm pu hãpxaxogãp-tup. Kaxĩy. \s1 Yeyox mũg tut nũn xi' taknõy xop \p \v 19 Yeyox mũg tut nũn, xi' taknõy xop nũn tu nũktu Yeyox tu' mõxaha', pãyã 'ã' pẽnã'ah, tikmũ'ũn punethok hah, \v 20 ha tik te Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãtut nũn xix 'ãtaknõy xop nũn, tu nũktu hãptopa' tihi', tu 'ãhip, nũy 'ã mũtik hãm'ãktux. Kaxĩy. \p \v 21 Pa Yeyox te: \p —Yã tikmũ'ũn te Topa yõg hãm'ãktux 'ãpak, tu' yĩpkox pip, yãk tut, xik taknõy, xik hex, tuk mũn hã' xape'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te 'ãmuuh xat, pu tu' xuxi' \p \v 22 'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhã Yeyox te kõnãg xexka ha' mõg, tu ta mĩpkox xup hã nõm mõ'nãhã', xix yãy mũtik hãpkumep xop te' mõxakux, nũy kõnãg yĩmũ' mõg, ha Yeyox te: \p —'Ãpu, yũmũ mõg nũpehe, kõnãg xexka xatapak hãpkux nõy tu'. Kaxĩy. \p Tu' mõg, \v 23 'ĩhã Yeyox pip mĩpkox kopah, tu mõ'yõn, ha 'ãmuuh ka'ok mõ'ko'uk kõnãg xexka tu', ha kõnãg te mĩpkox mahap, tu' mõm tu mĩpkox kopa mõ'nãha', ha mĩpkox putux, tu kõnãg kopa mõ'nãp-tup, yĩy tik xohix xok'ax, tu kuxãnõg, \v 24 tu Yeyox yĩka ha' mõg, tu' tuhuk, ha' yãy koxak, yĩy: \p Yãyã', Yãyã', yũmũg xakix putup! Kaxĩy. \p Ha yãy koxak, tu 'ãmuuh xat, xix kõnãg gãy xat, pu tu xuxi', ha' xuxi', \v 25 ha Yeyox te tik xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Piya' kuxa mãm 'ũgkopah? Kaxĩy. \p Ha Yeyox yĩpkutuk, tu yãy pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũ 'ũm nõ'õm? Tu 'ãmuuh gãy xat, xix kõnãg gãy xat, ha' yĩpkox pip, tu' kux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te yãmĩy kummuk xupepmãhã' \p \v 26 Yeyox mõg, xix' yõg tik xop te nõm mũtik mõg, tu mõktu mõxaha hãpxexka Yenax tu, ha Ganinet yõg kõnãg xexka kux tu' yũm, \v 27 ha Yeyox te mĩpkox kopa' xupep, tu' mõg hãm nak ha', ha kõmẽn yõg tihik nũn tu nũktu Yeyox hah, tu 'ãmnĩy xohix hã xax top, tu' pet xip 'ohnãg, pãyã' xukpot tu' xip, yãmĩy kummuk xop te' kuxa kopa' pip hah. \v 28-29 Hãpxip punethok 'ĩhã yãmĩy kummuk xop te' kummukgãhã', ha' gãy, yĩy tikmũ'ũn te tik yĩm hĩy, xi' kup hĩy, pip kup mũg xap hã' hĩy, pãyã tik te' koxyõy, ha yãmĩy kummuk te panip xexka tu' mõgãhã', yĩy Yeyox te yãmĩy xat pu mõg, ha tik te Yeyox pẽnãhã' tu' yĩy ka'ok, tu kopaxux ha' nãhã', tu nũ'xup, tu: \p —Yeyox, 'ãmũn yã Topa xe'ẽgnãg kutok. Xatep-tep tup? 'Ãte xa tu' xak 'ũgkummugã hok. Kaxĩy. \p \v 30 Ha Yeyox te' yĩkopit, hu: \p —'Ok 'ãxuxet'ax te xĩy? Kaxĩy. \p Yã yãmĩy punethok te tik kopa tihi', hu' yãnãn tu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũkxuxet'ax 'Ũxohix Xop. Kaxĩy. \v 31 Tu Yeyox tu' xak pu Hãmgãyãgnãg Pet ha mõ'pok hok. \p \v 32 Ha xapup punethok te yĩktix tu' pip, tu hãmhũmnãg, yĩy yãmĩy te tu' xak, pu' tux hok pu tu xapup xop kopa' mõg, ha' tux hok pu mõg, \v 33 tu tik nĩm, tu mõktu xapup xop hã mõxakux, ha xapup xop te yĩktix tu' yĩxo mõ'ka'ok, tu kõnãg xexka tu' mõxaha', tu kõnãg kopa nãm, tu' xakix. \p \v 34 Ha tik xop te xapup pẽnãhã', tu xapup xakix pẽnãhã', tu nũ'paha', tu' mõg, tu kõmẽn ha' mõg, nũy 'ũkopa hãm'ãktux, xix hãpxexka tu' hãm'ãktux, \v 35 ha tikmũ'ũn nũn nũy tu pẽnã', tu Yeyox ha' nũn, tu tik pẽnãhã', yãmĩy kummuk te' nĩm, ha' nũn, ha topixxax mõ'tat, tu' Yeyox yĩkãgnãg hã' yũm, \v 36 ha tik xop te xapup xop pẽnã'ax mõg, tu tikmũ'ũn nõy pu hãm'ãktux, tute tik hittup 'ãktux, \v 37 ha Yenax yõg tikmũ'ũn te xapup tu Yeyox yĩpkutuk, hu nõm xat pu mõg, pu hãpxexka nĩm, ha Yeyox 'ũpapuk ha' mõg, tu kõnãg xexka ha' mõg, tu mĩpkox tu mõ'nãhã', nũy mõg, \v 38 ha tik hittup, tu Yeyox tu' xak, hu: \p —'Ũktux hok 'ũ mõg 'ãxop mũtik. Kaxĩy. \p Pãyã Yeyox te: \p \v 39 —Yãy pet ha mõg, Topa te xa hãmmaxnãhã', yĩy tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, Kaxĩy. \p Ha ta' mõg, tu tikmũ'ũn xohix pu hãpxopmã'ax xe'ẽgnãg 'ãktux, Yeyox te nõm hãpxopmãhã. \s1 Yeyox te 'ũn hittupmãhã' xix kakxop hex \p \v 40 Ha ta' mõg Yeyox, tu hãpkux nõy ha' mõg put pu', tu mĩpkox hã' mõg, tu kõnãg xexka yĩmũ' mõg, tu mõktu xupep hãpkux tu', xix yãy mũtik hãpkumep xop mõxa kamah, ha tikmũ'ũn xohix te' hip, hu' hittup, \v 41 ha tik nũn, 'ũxuxet'ax Yax, 'ũxexkah, tu Yoneo yõg tikmũ'ũn xat, tu kõmẽn yõg Topa pet kopa' xat'ax, tu' kopaxux ha' nãhã', tu Yeyox tu' xak, pu' pet ha mõg, \v 42 hak-tok hex puxehnãg, 'ũyõg hãmyãxatamuk xohix te 12, 'ũtuk tup, tu' pakut, tu' xok putũmnãg, yĩy Yeyox mõg. \p Ha tikmũ'ũn xohix te nũ mũtik mõg, yã' xohix punethok, tu yãy tu nũ'nãhã', tu' mũg ka'ok, \v 43 'ĩhã 'ũn nũn, tu' pakut, yã 'ũn yõg hãmpakut'ax, ha yãy hep 'ãta xupep, ha hãmyãxatamuk xohix te 12 hã' pakut, 'ĩhã 'ũn te notot xop xohix tu' kax, pu tu hittupmã', ha 'ũn te tayũmak xohix hã pago, tu' hitop popmãhã notot xop pu', pãyã hittup 'ohnãg, \v 44 hu Yeyox pe' mõg, tu' yõg topixxax 'ãpit, tu' hittup, \v 45 ha Yeyox te: \p —'Ũ 'ũm tek 'ãpit? Kaxĩy. \p Ha tikmũ'ũn xohix te: \p —'Ĩntu. 'Ãkmũn'ah. Kaxĩy. \p Ha Pet te: \p —Yãyã', tikmũ'ũn xohix te 'ãyĩmap pip, tu 'ãmũg ka'ok. Kaxĩy. \p \v 46 Pa Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn 'ũm nõm tek 'ãpit, 'a' yũmmũg. Topa tek ka'ogãhã' 'ũ hittupmã', ha tikmũ'ũn 'ũm nõm tek 'ãpit xe'e', 'ũyĩy hittupmã'. Kaxĩy. \p \v 47 'Ap 'ũn te yãy xaptop yũmmũg'ah, hu' nũn, tu kuxãnõg, tu yãy nuhuk, tu' kopaxux ha' nãhã' Yeyox keppah, tu hãm'ãktux, tu Yeyox xax 'ãpit 'ãktux, ha tikmũ'ũn xohix te' xupak. \v 48 Ha Yeyox te: \p —Nixix, 'ãkuxa yũm ka'ok 'ũgkopah, yĩy Topa te 'ãhittupmãhã', Mõg 'ãpet hah, 'ĩhã 'ãkuxa yũm. Kaxĩy. \p \v 49 Tu hãm'ãktux 'ĩhã tik nũn, yã Yax yõg kãmãnat, tu nõm pu hãm'ãktux, hu: \p —Yax, 'ãk-tok hex yã' xok. 'Ũtux hok pu Notot put pu mõg, mõ'kutnã' pu yãy xip'ax tu xihip. Kaxĩy. \p \v 50 Ha Yeyox te' xupak, tu Yax pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãkuxãnõg hok, 'ãkuxa yũm ka'ok, ha Topa te 'ãk-tok hittupmãp-tup hok'ah. Kaxĩy. \p \v 51 Tu' mõg tu mõktu Yax pet tu' xupep, ha tikmũ'ũn mõxaha kamah, ha Yeyox te' tux hok pu tikmũ'ũn mõxakux hok, tu Pet yĩmõgatux, xix Tiak, xix Yoãm, pu yãy mũtik mõg, ha' mõxakux Yeyox mũtik, xix kakxop hex mũg tak xi' mũg tut mõxakux. \p \v 52 Pa tikmũ'ũn nõy 'ap mõxakux'ah, tu hãptopa' pip, tu kakxop hex hã' potaha', ha Yeyox te: \p —'Ãpota hok. Kakxop hex 'ap xok xe'e'ah, yã mõ'yõn. Kaxĩy. \p \v 53 Ha tikmũ'ũn yĩxix kummuk, tu Yeyox 'ãktux kummuk, tu: \p —Yã' xok xe'e'! 'Ũgmũ'ãte' yũmmũg! Kaxĩy. \p \v 54 Pa Yeyox mõg, tu kakxop yĩm mũg, tu' yĩy ka'ok, tu: \p —Nixix, 'ãyok nũy 'ãknĩhã xihip! Kaxĩy. \p \v 55 Ha' put pu hi', tu' yok, tuknĩhã'xip, ha' xat, pu xit'ax hõm kakxop pu', puyĩy mã'. \v 56 Ha' tak xi' tut kuxãnõg, tu tu' kuxa hittup, pa Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn 'ũm pu' xuktux hok! Kaxĩy. \c 9 \s1 Yeyox te tik te 12 mõ'pok \p \v 1 Yeyox te yãy yõg tik xop te 12 xãnãhã', tu yãy 'ãxet'ax hõm pu yãmĩy kummuk xohix xit tikmũ'ũn kopah, nũy tu tikmũ'ũn pakut xop hittupmã', \v 2 Ha' xat, pu Topa yãy yõg tikmũ'ũn xat 'ãktux, xi' xat, pu 'yĩpkox pip 'ãktux, xi' xat pu tikmũ'ũn pakut xop hittupmã', \v 3 tu: \p —'Ãhok mõg, tu hãpxop 'ũm ta hok, xi' kup hã tu 'ãmõg hok, xi' tut ta hok, xix topixxax nõy ta hok. \v 4 Ha tikmũ'ũn te: “'Ũkpet kopa 'ãxip'ax,” kaxĩy, 'ãpu xihip ka'ok, tu' nĩm hok, 'ĩhã kõmẽn kopa 'ãti'. \v 5 Pa tikmũ'ũn te: “Mõg, mõg,” kaxĩy, 'ãpu mõg mõ'ka'ok, tu nõm tikmũ'ũn nĩm, tu hãpkõnõn 'ãpata ha' xit, nũy tikmũ'ũn kummuk 'ãktux. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 6 Tu mõ'pok, ha' mõg, tu hãpkumep, tu' xip tu xexka xohix kotit kopa' mõg, tu hãm'ãpak max 'ãktux, hu Topa te tikmũ'ũn xat 'ãtux, ha yĩpkox pip 'ãktux, tu kõmẽn yõg pakut xop hittupmãhã', \v 7 tu hãpxopmã ka'ok. \p 'Ĩhã tikmũ'ũn nõy te Ganinet yõg gohenanok pu Yeyox 'ãktux, tu' yõg hãpxopmã'ax 'ãktux, ha gohenenaok 'ãxet'ax 'Enot, tu: \p —Pi'ya nõ'õm? Kaxĩy. \p Ha tikmũ'ũn yãg te Yõam putpu hi 'ãktux, nõm tep-tox pix, \v 8 ha' yãg te: \p —Mõnãyxop hittap 'Enit te put pu hi 'ãktux. Yã' xohix te hãmpe'paxex, hu: “'Ũ 'ũm nõm Yeyox?” Kaxĩy. \v 9 Yĩy 'Enot te: \p —'Ãte' xat pu mõy Yoãm putox xak, pu tu xok, hap-tex, pa 'ũ 'ũm nõ'õm, tu hãpxopmã ka'ok? Kaxĩy. \p Tu' xak, nũy Yeyox pẽnã'. \s1 Yeyox te tikmũ'ũn xohix xexka xĩnnãhã' \p \v 10 Ha Yeyox yãy yõg mõ'pok xop nũn, tu putpu' nũn, tu nũktu hãm'ãktux Yeyox pu', tu hãpxopmã ka'ok 'ãktux, ha Yeyox te tik xop te 12 mõgãhã', 'ap nõy mõgã'ah, tu' mõg tu mõktu kõmẽn kutõgnãg Metxax tu' mõxaha', \v 11 pa tikmũ'ũn te' yũmmũg, tu' pe' mõg, ha Yeyox kuxa hittup, tu: \p —'Ok 'ãxop nũn? Kaxĩy. \p Tu hãmyũmmũgãhã', hu: \p —Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat. Kaxĩy. \p Tu' pakut xop hittupmãhã'. \p \v 12 Ha 'ãmnĩy, yĩy mõ'pok xop te 12 te: \p —Putup te' kix tikmũ'ũn, 'ãpu mõ'pok pu mõg putpu', nũy xip tu xexka kopa hãpxop pop, nũy mĩptut 'ũm kopa nũ'xok, nũnte hãm panip hah. Kaxĩy. \p \v 13 Pa Yeyox te: \p —'Ãpu, 'ũxĩnnã', puyĩy tu hi ka'ok. Kaxĩy. Ha: \p —'Ũxit'ax 'ũm? 'Ap xip'ah. 'Ũgmũ'ãte pãm xohix te 5 pip, xix mãm tix mãm, ha tikmũ'ũn xohix xexka punethok. Pi'yã' mõg putup, nũy pãm xohix pop, nũy tikmũ'ũn pu popmã', nũy tu' xĩnnã'? 'Ap kõmẽn xexka yũm'ah. Kaxĩy. \p \v 14 Ha tikmũ'ũn yõg tik xop xohix te 5.000, ha Yeyox te yãy yõg mõ'pok xop xat, pu tikmũ'ũn hãm tu mõ'xip, ha' yãg puxet te 50 mõ'xip, xi' nõy te 50 mõ'xip, tu mõktu xohix. \p \v 15 Ha mõ'pok xop yĩpkox pip, ha tikmũ'ũn xohix te hãm tu' mãm, \v 16 ha Yeyox te pãm xohix te 5 pop, xix mãm 2, tu pexkox ha' pẽnãhã', tu Topa 'ãktux max, hu: \p —Topa 'ãmax. Xatek mũg hãpxop max xohix popmãhã'. Puxi'. Kaxĩy. \p Tu yãy yõg mõ'pok xop pu pãm koxip, tu xe' koxip, tu nõg nõy nã' mõg tu mõktu xohix, nũy tikmũ'ũn xohix xĩnnã', \v 17 ha' xohix te' mãhã', tu' hi ka'ok, pãyã pãm pip punethok, ha tikmũ'ũn xit tap 'ĩhã tik xop te pãm pop, tu manax kopa' xex, ha manax te 12 nũ'xip pãm hah, xix mãm hah. \s1 Pet te' Yeyox yã Kunnix 'ãktux \p \v 18 'Ãmnĩy nõy 'ĩhã Yeyox puxehnãg xip, tu Topa pu hãm'ãktux, ha yãy yõg mõ'pok xop nũn, tu Yeyox yĩkãgnãg hã' pip, ha Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn te putep 'ãktux 'ã'? Kaxĩy. \p \v 19 Ha tik xop te: \p —'Ũyãg te 'ãmũn yã Yoãm 'ãktux, nõm tep-tox pix, ha' yãg nõy te 'ãmũn yã 'Enit 'ãktux, hõmã nõ'õm 'Enit te Topa pupi hãm'ãktux, ha' yãg nõy te: “Yeyox yã tik hittap nõy, tu Topa pupi hãm'ãktux, yã putpu hi nõmhã.” Kaxĩy. \p \v 20 Ha: \p —Xix 'ãxop? Putep 'ãmpe'ãpanõm? 'Ok pek mũn? Kaxĩy. \p Ha Pet te: \p —'Ãmũn yã Kunnix, Topa te xa yãykutnãhã'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te' xok'ax 'ãktux, xi' putpu' hi'ax 'ãktux \p \v 21 Ha Yeyox te: \p —Nãy, hãm'ãktux hok tikmũ'ũn nõy pu'. Kaxĩy. \p \v 22 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk xũy xexkap-tup, ha Yoneo xexka xop tek mũn putup nõg, xix 'ãmãnex xexka xop, xix hãmyũmmũg xop tek mũn putup nõg, tuk putex putup, ha 'ãmnĩy tikoyuk nõg, 'ĩhã put puk hip-tup. Kaxĩy. \p \v 23 Tu hãpxip kutõgnãg 'ĩhã xe hãm'ãktux, tu' xohix pu hãm'ãktux, hu: \p —Tikmũ'ũn tek mũn mũtik hãpkumep putup, puxix yãy pe'paxexk-tõgnãg, tu mõktu yãy putup'ax xaxok, nũy 'ãmnĩy xohix hã' yãy yõg mĩpkupnix tat, nũy xũy, nũy 'ũgmũn putuk xũy, tuk mũn mũtik hãpkumep xe'ẽgnãg. \v 24 Ha tikmũ'ũn te yãy xaxok hok, puxix tu' hi xe'e 'ohnãg, pa tikmũ'ũn xok 'ũgmũn hah, puxix tu hip-tup mõ kuma' mõg, tu' hi kux 'ohnãg. \v 25 Teptu hãpxexka yõg hãpxop xohix pop, pãyã' xok? 'Ũp-texop xexkah, tu' xok, tu hãpxop xohix xaxok, 'ũxok tu', puxix yã' hok xe'ẽgnãg. \v 26 Tikmũ'ũn tek mũn hã yãyhãhup, xix yõgnũ hãm'ãktux hã yãyhãhup, 'ũnõy xop pu yãyhãhup, hu: “'Akmũn Yeyox yõg'ah”, kaxĩy, kopxix 'ãte nõm tikmũ'ũn hã yãyhãhup 'ũyãnãn tu'. 'Ãtak Topa pu 'ãte nõm xop hã yãyhãhup, 'ĩhãk nũn, hu: “'õhõm 'ã' yõg'ah,” kaxĩy, 'ĩhãk xexka xe'ẽgnãg nũn, 'Ãtak Topa putuk, xix pexkox yõg nũ'pok xop putuk. \v 27 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãxop 'ãyãg xok putup hok, tu mõktu Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat xe'ẽgnãg. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Yeyox xix Mõyyex xix 'Enit \p \v 28 Ha 'ãmnĩy te 8 nõg, 'ĩhã Yeyox te Pet mõgãhã', xix Tiak, xix Yoãm, ha yĩktix tu mõ'kãnĩn ha' mõg tu pũnãmep, nũy Topa pu hãm'ãktux. \v 29 Yeyox te hãm'ãktux 'ĩhã' pa yãnãm putuk, ha topixxax tũmnãg, tu kuyãnãn putuk. \v 30 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã tik 2 tihi', tu Yeyox pu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, tik puxet 'ãxet'ax Mõyyex, ha' nõy 'ãxet'ax 'Enit, yã Yoneo yõg tikmũ'ũn hã mõnãyxop hittap, hõmã Topa te' mõgãhã' pexkox tu', nũy tihi' hãmyãxatamuk xohix hã, \v 31 ha Topa yõg yãnãm xe'ẽgnãg te pexkox tu' xakot, ha tik 2 te Yeyox xok'ax 'ãktux, tu' xok putup kõmẽn Yenoyanẽn kopa 'ãktux, tu Topa tep-tup kaxĩy 'ãktux, \v 32 'ĩhã Pet xi' nõy xop mõ'yõn ka'ok, tu yãy koxak, tu Yeyox xexka xe'ẽgnãg pẽnãhã', tu tik 2 xexka xe'ẽgnãg pẽnãhã', \v 33 ha tik hittap 2 mõg putup, 'ĩhã Pet te: \p —Yãyã', yã' max nũntek mũg pip. 'Ãpu, yũmũ mĩptut kumex tikoyuk mĩy, yãpxet 'ã pu', xix nõy Mõyyex pu', xix' nõy 'Enit pu'. Kaxĩy. \p Pãyã hãmyũmmũg 'ohnãg. \v 34 Tu hãm'ãktux, 'ĩhã hãmgõy xexka nũn, tu tik 2 xaxogãhã', tu mõ'nĩy, ha tik xop kuxãnõg, 'ĩhã hãmgõy kopa' xip, hãmpẽnã 'ohnãg hah, \v 35 ha Topa yĩy, tute hãmgõy xexka kopa hãm'ãktux, hu: \p —Nũhũ 'ũgkutok pit xe'ẽgnãg. 'Ãte nõm yãykutnãhã'. 'Ũxupax!. Kaxĩy. \p \v 36 Tu hãm'ãktux kux, ha Yeyox puxehnãg xip, ha yãy yõg mũtik hãpkumep xop yĩy 'ohnãg, 'ap hãm'ãktux'ah, tu hãpxopmã 'ũm pẽnã'ax 'ãktux 'ohnãg 'ũnõy xop pu nõmhã. \s1 Yeyox te kakxop pit hittupmãhã' \p \v 37 Hãptup 'ĩhã yĩktix tu 'ũyĩxohoh, ha tikmũ'ũn xohix punethok pip, tu Yeyox hip, \v 38 ha tik xip, tu' yĩy ka'ok tu: \p —Notot, mã'! 'Ũgkutok pit puxehnãg pakut. \v 39 Yãmĩy kummuk te' pakutnãhã', ha' yĩy ka'ok, tu hãm tu' nãhã', tu yãy pu xu'ux, ha yĩkonnop te yĩkox tu' xupep, 'ũyĩy xax tu' xupep. Yã yãmĩy te' xũygãhã', tu' nĩm 'ohnãg. \v 40 'Ãte 'õg tik te 'ãmutik hãpkumep xop tu' xak, tu nõm xop tu' xak, pu yãmĩy xit pu mõg, pãyã 'ap xit yũmmũg'ah. Kaxĩy. \p \v 41 Ha Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn kuxa mãm 'ohnãg, tu' kummuk 'ãmnĩy xohix hã, 'ãte 'ãxop nõã'tot. Hãm 'ũm hã' kux'ax? Kaxĩy. \p Tu' tak pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãk-tok putnũ'. Kaxĩy. \p \v 42 Ha' putnũn, 'ĩhã yãmĩy kummuk 'ũkopa nuhukgãhã', tu hãm tu' putxok, ha Yeyox te yãmĩy xat pu mõg, yĩ' mõg, ha kakxop hittup, ha Yeyox te' tak ha' mõgãhã'. \v 43 Ha tikmũ'ũn xohix kuxãnõg, Topa mũn xe'ẽgnẽg ka'ok hah, tu' yẽy, \s1 Yeyox te' xok'ax 'ãktux 'ũxeheh \p Tikmũ'ũn kuxa te' yẽy, 'ĩhã Yeyox te yãy yõg mũtik hãpkumep xop pu hãm'ãktux, hu: \p \v 44 —'Ũg'ãpax, 'ũxaxok hok! 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, ha tik puxet te gãy xop mõgãp-tup 'ũghah, 'ũkoit'ax hãk mõgãp-tup, pu tuk putex. Kaxĩy. \p \v 45 Ha' xupak, pãyã nõm hãm'ãktux ka'ok, yĩy tik xop kuxa yũm 'ohnãg, hu' yũmmũg'ah, 'ap yĩkopit putup'ah. \s1 'Ũ 'ũm xexkah? \p \v 46 Tik xop te yãy mũtik hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, nũy pi'yã tik yãy xexka yũmmũg, nũy pi'yãk-tõgnãg yũmmũg, hu: —'Ũgmũn yãk xexkah, kaxiy, ha' nõy te: —'Ap 'ũxexka'ah, yãk-tõgnãg, pãyã' nõy yã' xexkah. Kaxĩy. \v 47 Ha Yeyox te' yũmmũg, ha kakxop te' yĩka' xip, yĩ' put, \v 48 tu: \p —Tikmũ'ũn tek putup, ha 'ãte kakxop putup, nõm yĩpkox pip, puxix nõm tikmũ'ũn yã kakxop putup kamah. Tikmũ'ũn tek putup, puxix 'Ãtak Topa putup kamah, nõm te nũgkutnãhã'. 'Ũk-tõgnãg xop yĩpkox pip, nõm xop te yãyhãp-tup xexkah xop, 'ãxop mũtik. Kaxĩy. \s1 Tikmũ'ũn te 'ãxop tukmĩy hok, puxix 'ãxop mũtik tu hãpxopmã' \p \v 49 Ha Yoãm te: \p —Yãyã', 'ũgmũ'ãte tik pẽnãhã', tu yãmĩy kummuk xit, tu xa' xuktux, tu 'ãxuxet'ax 'ãktux hã' xut, hak mũ'ãte' tux hok pu mĩy hok, hamũn tek mũk mũtik hãpxopmã 'ohnãg hah. Kaxĩy. \v 50 Ha Yeyox te hãm'ãktux Yoãm pu', xix yãy yõg mũtik hãpkumep xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũtux hok pu mĩy. Tik te 'ãxop mũtik yãy tu yãnãn hok, puxix tu 'ãmũtik hãpxopmã'. Kaxĩy. \s1 Xãmãnit yõg tikmũ'ũn te Yeyox putup nõg \p \v 51 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã 'ũxexka xop te Yeyox putex putup, yã' xok'ax hũmnãg, ha' yũmmũg, hu kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõg putup, \v 52 tu tik xop mõ'pok hãmãxap, ha' mõg, tu mõktu hãpxexka Xãmãnit tu' mõxaha', nũy pip'ax xax, tu' mõg, nũy 'ãmuk xax, \v 53 pãyã hãpxexka yõg tikmũ'ũn tep-tup nõg, tu kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõg pẽnãhã', hup-tup nõg. \v 54 Ha Tiak xix Yoãm gãy, tu: \p —'Ok xatep-tup 'ũgmũ'ãte' xat, pu kuxap pexkox tu nũ'yõn, nũy tikmũ'ũn kummuk kix? Kaxĩy. \p \v 55 Pa Yeyox te' mãnõg, tu' yokãnãm, \v 56 tu' kep ha' mõg, tu xip tu xexka, nõy ha' mõg, ha yãy mũtik hãpkumep xop mõg kamah. \s1 Tikmũ'ũn te Yeyox pe' mõg putup \p \v 57 Tu' mõg, 'ĩhã tik te Yeyox pu hãm'ãktux hu: \p —'Ãte 'ãmũtik hãpkumep putup, yã' hãm 'ũm tu 'ãmõg'ax 'ũgmõg kamah. Kaxĩy. \p \v 58 Ha Yeyox te: \p Kokexmax hex pet, xix putuxnãg xohix pet, pak mũn yã Tikmũ'ũn Kutok, 'ãk pet 'ũm pip'ah 'ũ kopak pihi'. Kaxĩy. \p \v 59 Tu tik nõy xãnãhã', hu: \p —'Ũgmũtik hãpkumep, kaxĩy. \p Pa' nõy te: \p —Nãy. Yãy pet hak mõg tap nũy 'ãtak nõ hãpkot, nũy 'ãmũtik hãpkumep kũnãy tu'. Kaxĩy. \p \v 60 Ha: \p —Pũyã xakix xop 'ũnõy xop nõ hãpkot, pa nũ', nũy 'ũgmũtik hãpkumep, nũy Topa yãy yõg tikmũ'ũn xat 'ãktux. Kaxĩy. \p \v 61 Ha tik nõy te: \p —'Ũgmõg 'ãpehe, pak tux hok 'ũ xape xop pu 'ãneo, nũy hãpkumep'ax 'ãktux. Kaxĩy. \p \v 62 Ha: \p —Tik hãm, tu ta' taxutnak nĩm, nũy hãm kumãgnãg mõg, puxix Topa nõm xe homip xat putup 'ohnãg. Kaxĩy. \c 10 \s1 Yeyox te tik te 72 mõ'pok \p \v 1 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox te tikmũ'ũn pẽnãhã', tu tik nõy yĩmõgãtux, ha tik xohix te 72 yĩmõgãtux, tu tik 2 mõ'pok, xix tik 2 nõy mõ'pok, xix tik 2 nõy gã hu mõ'pok, tu mõktu xohix, nũy 'ũkeppa' mõg kõmẽn xohix hah, xix xip'ax xohix hah, \v 2 'ĩhã' xat, hu: \p —Hãpxop xohix ta', xix yĩmpa', pa kãmãnat pip'ah pu hãpxop nũnnã'. 'Ãpu, Topa tu' xax, pu tikmũ'ũn nũ'pok, pu hãpxop nũnnã'. 'Ãpu, Topa tu' xax, pu tikmũ'ũn nũ'pok, pu hãm'ãpak max 'ãktux. \v 3 Mõg. 'Ãxop yã' gãy hok xop, kahnẽn putuk, ha 'ãte mõ'ãpok hãmgãy xop kopah, nõm gãy xop te kokex gãy putuk. \v 4 Tayũmak paxmõg hok, xix tuhut, xix pataxax tat hok. Putat kopa' hip hok, nũy hãm'ãktux hã' nõy yãnãn. \v 5 Mĩptut 'ũm tu 'ãmõxap-tup, hu ta hãm'ãktux hãmãxap, hu: “Pũyã' kuxa mãm nũ mĩptut kopah,” kaxĩy, tuknãy tu' mõxa'ax. \v 6 Tikmũ'ũn max te mĩptut kopa tihi', puxi' kuxa mãm, pa tikmũ'ũn kummuk tihi', puxi' kuxa mãm 'ohnãg, pa 'ãkuxa mãm pax putup. \p \v 7 —Mĩptut kopa' nox pihi', hu ta' mõg hok mĩptut nõy tu', pãyã pi', nũy' xit, nũy xo'op. Mĩptut yõg tikmũ'ũn te 'ãp-tup, pu pihi', hu ta pi'. Yã' max tikmũ'ũn hãm punethok, tu' xit max kamah. \v 8 Tikmũ'ũn te 'ãp-tup, tu xa' hõm xit'ax, 'ãpu, 'ũpa', nũy mã', 'ĩhã kõmẽn tu' pip. \v 9 Kõmẽn yõg pakut xop hittupmã', tu hãm'ãktux, hu: “Hõnhã Topa te 'ãxop xat nũnte'. 'Ãpu 'ãyĩpkox pi',” kaxĩy. \p \v 10 —Pa kõmẽn tu mõxaha, ha nõm tikmũ'ũn te 'ãp-tup nõg, 'ãpu kõmẽn kotit hã mõg, nũy hãm'ãktux, hu: \v 11 “'Ap max'ah kõmẽn, tu Topa yõg hãm'ãktux putup nõg, yĩy kõmẽn yõg hãpkõnõn tek mũk pata tu' mõy, nũy Topa gãy 'ãktux. Pãyã' xaxok hok. Hõnhã Topa te 'ãxop xat nũnte, ha 'ãxop tep-tup nõg, tu yĩpkox 'ohnãg.” Kaxĩy. \p Tu xe hãm'ãktux, hu: \p \v 12 —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Hãptup xe'e mõ'nãp-tup, 'ĩhã Topa te kõmẽn kummuk yõg tikmũ'ũn kopit putup, tu' kummukgãp-tup 'ũyãnãn tu', tu kõmẽn kummuk yõg tikmũ'ũn kuxa kak-tõgnãg, ha kõmẽn hittap Xonõm yõg tikmũ'ũn kuxa ka xexka putup. Kaxĩy. \s1 Kõmẽn xexka yõg tikmũ'ũn kuxa mãm 'ohnãg \p \v 13 Tu xe: \p —Kõmẽn Konãy yõg tikmũ'ũn xũy putup, xix kõmẽn Metxax yõg tikmũ'ũn xũy kamah. Topa te hãpxopmã xe'ẽgnãg kõmẽn kopah, pãyã hãpkummuk hã yãyhãhup 'ohnãg, hu hãpkummuk mĩy pax. Paxpu Topa hãpxopmã xe'ẽgnãg kõmẽn hittap Tinok yõg tikmũ'ũn keppah, xix kõmẽn hittap Xinõm yõg tikmũ'ũn keppah, puxix yãyhãhup xexkah, nũy tu kummuk mĩy kux, tu xagok hã mõ'tat'ax, tu putok hã yãy mõ'nĩy, pu tikmũ'ũn xohix yã yãyhãhup pẽnã'. \v 14 Hãptup mõ'nãp-tup 'ĩhã Topa te hãpxopmã'ax xohix kopit putup, tu kõmẽn Metxax yõg tikmũ'ũn kuxa kak-tõgnãg, xix kõmẽn Konay yõg tikmũ'ũn kuxa kak-tõgnãg, pãyã kõmẽn Tinok yõg tikmũ'ũn kuxa ka xexkah, xix kõmẽn Xinõm yõg tikmũ'ũn kuxa ka xexkah. \v 15 Ha kõmẽn Kapãnãn yõg tikmũ'ũn kummuk te pexkox ha' mõg putup, pãyã yãyhãhup 'ohnãg, nũy tu kummuk mĩy kux, yĩy Topa te mõ'pok putup Hãmgãyãgnãg pet hah. Kaxĩy. \p \v 16 Tu yãy yõg mũtik hãpkumep xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Tikmũ'ũn te 'õg hãm'ãktux 'ãpak, tu' yĩpkox pip, puxik mũn pu yĩpkox pip kamah, yãy putuk yĩnmũn. Tikmũ'ũn te 'ãp-tup nõg, puxik mũn putup nõg kamah. Tikmũ'ũn tek mũn putup nõg, puxix Topap-tup nõg kamah, nõm tek mũn nũgkutnãhã'. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tik te 72 nũn putpu' \p \v 17 'Ãmnĩy 'ũm 'ĩhã tik xop put pu' nũn nãm, tik xop te 72 nũn, tu' kuxa hittup xexkah, tu: \p —Yãyã'! Xate 'ãxuxet'ax 'ã' hõm, 'ũyĩy yãmĩy kummuk xop xit, hak mũk'ãte' xit, pu mõg xupaha'! Kaxĩy. \p \v 18 Ha Yeyox te: \p —Hamũn. 'Ãte Hãmgãyãgnãg pẽnãhã'. Tex yãnãm te hãm tu' xakot mõ'ka'ok, hã kaxĩy Hãmgãyãgnãg te pexkox tu' nãhã', tex yãnãm putuk. \v 19 'Ũg'ãpax, 'ãte yãy 'ãxet'ax xa' hõm, xa nõ kãyã gãy tonnok, nũy tup-tex, xi' xok pata kuhmĩy tonnok nũy tup-tex, nũy Hãmgãyãgnãg yõg hãpxopmã'ax kuxyã', pu 'ãxũygã hok, \v 20 pa 'ãkuxa hittup hok, 'ãxop ka'ok tu'. 'Ãmhok. Topa te 'ãxuxet'ax mõ'kupix pexkox kopah, yã' xip'ax max xa' popmãhã' pexkox tu', pu 'ãhittup. Kaxĩy. \s1 Yeyox kuxa hittup xexkah \p \v 21 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Topa Koxuk te Yeyox kuxa hittupmãhã', ha Topa pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãtak, 'ãmũn yã pexkox hã 'ãxuxyã', xix hãm xexka hã 'ãxuxyã'. 'Ãmax, xate tikmũ'ũn 'ũk-tõgnãg xop pu hãmyũmmũgãhã', tu tikmũ'ũn xexka xop pu' xaptop, puyĩy tu yũmmũg hok. Hamũn. Kaxĩy xatep-tup. Kaxĩy. \p \v 22 Tu xe: \p —Yõg 'Ãtak te 'ã' popmãhã hãpxop xohix, 'ũ puxehnãg 'ãtak yũmmũg, xix tik xop 'ãte hãmyũmmũgã xop te 'Ãtak Topa yũmmũg. Kaxĩy. \p \v 23 Tu yãy yõg xop xãnãhã', nũy tup-xehnãg pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãkuxa hittup, hãpxopmã pẽnã nũy, ha tikmũ'ũn kuxa hittup te nõm pẽnãhã kamah. \v 24 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Hõmã, hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã tik te Topa pupi hãm'ãktux, nũy tikmũ'ũn pu' xuktux, tu nõm hãpxopmã'ax xe'ẽgnãg xak, nũy pẽnã', ha' xat'ax xop hittap te' pẽnãp-tup kamah, pãyã' pẽnã'ah, tu hãm'ãktux 'ãpak putup, pãyã' xupak'ah, ha 'ãxop te' xupak nõmhã. Kaxĩy. \s1 Xãmãnit yõg tik max \p \v 25 Tik te hãmyũmmũg xip, tu Yeyox yĩkopit putup, tu ta' nũn, nũy Yeyox yĩkopit, tu: \p —Notot, 'ãtep-tep mũn mĩy'ax nũy Topa mũtik 'ũghi xe'ẽgnãg mõg kumak mõg, ha' kux 'ohnãg? Kaxĩy. \p \v 26 Ha: \p —Tep-te 'ũmãgãhã Topa yõg tappet hã? Topa tep-tep xat xa'? 'Ok xate' yũmmũg? Kaxĩy. \p \v 27 Ha tik te: \p —Yamũn. Topa tappet te Topap-tup pax xat hãmãxap, tu tikmũ'ũn te Topap-tup pax xat, tu' kuxa hãp-tup pax xat, tup-tup pax ka'ok xat, tup-tox hãp-tup pax xat, tu yã' nõy putup pax xat, yãy putup pax putuk. Kaxĩy. \p \v 28 Ha: \p —Yamũn. 'Ãpu mĩy, tu hip-tup 'ap nõg'ah Topa mũtik. Kaxĩy. \p \v 29 Ha' nõy te yãy pe'paxex max, hu: \p —'Ũ 'ũm tek mũn hãk nõy? Kaxĩy. \p \v 30 Ha Yeyox te hãm'ãktux hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy 'ũnõy pu hãmmaxnã'ax 'ãktux, hu: \p —Kõmẽn Yenoyanẽn te yĩktix yĩmũ' yũm, ha ta Yoneo yõg tik te kõmẽn tu kekpa' mõg, tu kõmẽn Yenikot ha' mõg putup, 'ĩhã tik kummuk xop te' mũg, tu' yõg topixxax hã' xupxet, tu' kix kakixnãg, tu' nĩm, ha' xok putũmnãg. \v 31 Ha 'ãmãnex puxet tep-tat hã' nũn, tu Yenikot ha' mõg, tu tik pẽnãhã', pãyã nõã'yẽn, tu' mõg, \v 32 ha Nemix xop yõg tik kama' nũn, tu tu' pẽnãhã', tu nõã'yẽn, tu' mõg. \v 33 Pa hãpxexka Xãmãnit yõg puknõg te putat hã' nũn, tu nũktu xupep, tu tik pẽnãhã', tu tik kayax punethok ha' kuxa ka', \v 34 tu hũmnãg tu' xip, tu heptox hã kayax ku'uk, tu topixxax ponnok hã' kĩy, tu kãmãnok yĩmũ tu yãy keppa' yũm, tu' mõg, tu mõktu pip'ax tu' xupep, tu 'ãmuk ha' mõg, nũy ti ka'ok, tu tik pakut pẽnãmax. \v 35 Hãptup nõy 'ĩhã' puknõg te' pip'ax tu tu pagok, tu tayũmak hõm, tu: “'Ũpẽnã max, xa tik hãpxop xex, nũy ta' xĩnnã'. Putpuk nũn putup, tu xa' hõm'ax tayũmak nõy.” Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 36 Tu tik te hãmyũmmũg pu' yĩkopit, hu: \p —Putep 'ãmpe'ãpaxex? 'Ũ 'ũm te tik hã' xape', nõm hãpxupxet xop te' kix kakixnãg? Kaxĩy. \p \v 37 Ha: \p —Tik puknõg te nõm tik kuxa ka', hu' nõy hã' xape'. Kaxĩy. \p Ha: \p —Hamũn. Mõg, nũy kaxĩy 'ãnõy pu hãpxopmã'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te Mã'at xix Mãnix pet ha' mõg \p \v 38 Yeyox mõg, tu ta' mõg, xix yãy yõg mũtik hãpkumep xop, tu ta' mõg, tu mõktu xip tu xexka tu' mõxaha', ha 'ũn xip, 'ũxuxet'ax Mã'at, tu' xãnãhã', pu nũ', ha' nũn, tu ta tu' pip, \v 39 ha 'ũn tutnõy 'ãxet'ax Mãnix, tu Yeyox nũktu keppa' yũm, nũy yõg hãm'ãktux 'ãpak, \v 40 'ĩhã Mã'at te 'ãmuk xexka, tup-xehnãg te 'ãmuk, tu hãpxop kutet, hu Yeyox yĩkãgnãg ha' nũn, tu: \p —Yãyã', putep 'ãpe'ãpaxex: 'ok max yãk puxet te 'ãmuk? 'Ãpu, 'ũktutnõy xat, pu nũ', nũy hãk tehet. Kaxĩy. \v 41 Ha Yeyox te: \p —Mã'at, Mã'at 'ãyãykuxop punethok, \v 42 pa hãpxop puxet 'ũmax, ha 'ãtutnõy te nõm hãpxop max xe'ẽgnãg yãykutnãhã', tu Topa yõg hãm'ãktux 'ãpak hãmãxap, ha tik 'ũm te' kuxa kopa' xut 'ohnãg. Kaxĩy. \c 11 \s1 Yeyox te Topa pu hãm'ãktux'ax yũmmũgãhã' \p \v 1 'Ãmnĩy puxet 'ĩhã Yeyox xip, tu yãy yõg xop mũtik 'ãti', tu Topa pu hãm'ãktux, ha' yõg tik puxet te: \p —Yãyã', 'ũgmũk yũmmũgã kamah, 'ũyĩy Topa pu hãm'ãktux. Hõmã Yoãm te yãy yõg tik xop yũmmũgãhã'. Kaxĩy. \p \v 2 Ha Yeyox te: \p —'Ãpu Topa pu hãm'ãktux kaxĩy, hu: \q1 “'Ãtak, \q1 pũyã tikmũ'ũn xohix kuxa' yẽy 'ãkeppa, nũy 'ãmax xe'ẽgnãg 'ãktux. \q1 Pũyã hãpxexka xohix yõg tikmũ'ũn 'õg xat'ax pu' yĩpkox pi'. \q1 \v 3 'Ãmnĩy xohix 'ĩhãk mũk 'ã hãpxop 'ũm nũ'kutnã, puyĩy' mã', \q1 \v 4 hak mũ yõg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', pu tu kux. Tikmũ'ũn nõy tek mũ'ã kummugãhã', hak mũ 'ãte nõm mĩy'ax xaxogãhã kamah, \q1 tu xa tu' xak, xak mũg kopitnã hok. 'Ũkux.” Kaxĩy. \p \v 5 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy tikmũ'ũn kuxa teknõg hok 'ãktux, hu: \p —'Ãmnĩy kote 'ĩhã 'ãmõg'ax 'ãxape pet hah, tu mõktu xupep, nũy ta tu' xak, hu: “Hãpxop hak nũn, 'õgnũ 'ĩhã tu' hõm, \v 6 'ũkxape nũn, tu' xit pip 'ohnãg.” Kaxĩy. \p \v 7 —'Ok 'ãxape te xa hãm'ãktux'ax kummuk? Hu: “Mõg, 'ãpep, 'ãmnĩy koxtap hah, hak kutok tek mũn mũtik nõm, xa' xõn putup'ah 'ãte', tu hãpxop xit'ax xa' hõm putup'ah.” Kaxĩy. 'Ok 'ãxape te xa' xuktux'ax kaxĩy? 'Ãmhok. \p \v 8 —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ãxape yok putup hok, pãyã xate tu' xak, tu xe' xak, tu xe' xak, puxix 'ãxape tu' yok'ax, tuknĩha' xip, tu' pa'ax hãpxop nũy xa' hõm, 'ãmõg xak tu'. Ta tu' kux. \v 9 Yã 'ãte xa hãpxe'e 'ãktux, hu: 'Ãpu Topa tu' xax, ha xa' hõm putup, 'ũxa' mõg, tu' xipihi'. Hãptopa tu xip, tu' xãnã', puxix xa hãpxõn. \v 10 Tikmũ'ũn xohix te tu' xak, tu' xipihi', ha mõ'yĩnnĩn'ax xõn putup, 'ĩhã tikmũ'ũn 'ũm te hãptopa' xip tu' xãnãhã'. \v 11 'Ãk-tok 'ũm te xa tu' xak hu: 'Ãm mãm 'ũm hõm. Kaxĩy. Xate nõm pu kãyã gãy hõm 'ohnãg 'ũyãnãn tu'. 'Ãmhok. \v 12 'Ãk-tok te xa tu' xak'ax puyĩy xok xu'uk tu' hõm. Xate nõm pu' hõm xok pata kuhmĩy 'ohnãg 'ũyãnãn tu'. 'Ãmhok. \v 13 'Ãxop kummuk, tu hãpxopmã kummuk, pãyã 'ãk-tok pu hãpxop max popmãhã', ha 'Ãtak Topa te pexkox kopa' xip, tu' max xe'ẽgnãg, tu xa yãy Koxuk nũ'kutnãp-tup, nõm xop te ta tu' xak ha nũ'kutnãp-tup, tikmũ'ũn xop te 'Ãtak Topa ta tu' kax, puyĩy nũ'kutnã'. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Yeyox xix Meyemo \p \v 14 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox te yãmĩy kummuk xit, tu yãmĩy yĩy hok xit pu mõg, tu' mõg, 'ĩhã tik te hãm'ãktux max, ha tikmũ'ũn kuxa te' yẽy. \v 15 Pa' yãg te: \p —Meyemo te yãmĩy xit, hu' yõg xat'ax, tu Yeyox xat pu yãmĩy xit tikmũ'ũn kopah, pu tu hittupmã'. Kaxĩy. \p \v 16 Ha' yãg te' yĩkopit putup, tu Yeyox tu' xak, hu: \p —'Ãpu, yĩ' mã' hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg, 'ũgmũ'ã' pẽnã, nũy 'ũgmũ'ã yũmmũg, 'ũyĩy Topa te 'ãp-tup pax yũmmũg. Kaxĩy. \v 17 Pa Yeyox te tikmũ'ũn yõg hãmpe'paxex yũmmũg, tu: \p —Hãpxexka yõg tikmũ'ũn yãykix, puxi' nõg. 'Ũxape xop yãykix yãy mũtik, puxix hãpxummãnãm. \v 18 Pax pu Hãmgãyãgnãg yõg yãmĩy yãykix, puxix 'ũnõg kamah. 'Ãxop tek mũn 'ãktux, tu Meyemo tek xat 'ãktux, 'ũ xit yãmĩy kummuk. \v 19 Xate yã koit. 'Õgnẽ tik xop te yãmĩy kummuk xit kamah. 'Ũ 'ũm te 'ãxop ka'õgãhã', xa mõy? 'Ap Hãmgãyãgnãg'ah. Topa te 'ãka'ogã hok'ah. Ha kaxĩy 'ũxohix te 'ãxop te koit'ax yũmmũg. \v 20 Topa tek mũn ka'ogãhã 'ũ yãmĩy xupepmã', ha kaxĩy 'ũxohix te' yũmmũg, tu Topa ka'ok yũmmũg, tu yãy yõg tikmũ'ũn xat kamah yũmmũg, nũnte 'ãxop te' pẽnãhã'. \p \v 21 —Tik ka'ok xup mĩkax xexkah, tu yãyhã pẽnãnã' xip, ha' nũn 'ohnãg kummuk xop, nũy xupxet, \v 22 pa tik ka'ok xexka nũn, nõm ta tut, tu' nõy yãyhã topoh, tu yãy mũg, tu mĩkax xexka xut, 'ũxexka tu', tu' nõy yõg hãpxop xohix hã' xupxet, tu' pop, tu yãy yõg tik xop pu' koxip. \p \v 23 —Tikmũ'ũn tek mũn mũtik hãpxopmã hok, puxik mũtik yãy tukmĩy. Tikmũ'ũn tek mũn mõ'nĩynãm hok pu hãpxop nũnnã', puxix hãpxummãhã'. Kaxĩy. \s1 Yãmĩy kummuk te put pu' nũn \p \v 24 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —Yãmĩy kummuk te tikmũ'ũn kopa' xip, tu' mõg, nũy 'ũnĩm, tu hãmnak tu hãpkumep, tu' xip'ax nõy xak, nũy xihip. 'Ũxipihok, puxix yãy pu hãm'ãktux, hu: Put puk mõg putup nõm tikmũ'ũn hah, nũy xihip. Kaxĩy. \v 25 Tu' nũn tu nũktu xupep, pa tik te yãy kopa' xit, ha' max nõmhã, \v 26 yĩy yãmĩy mõg, tu yãy nõy xop te 7 xãnãhã' pu nũ mũtik nũn, ha yãmĩy kummuk xe'e, tu tikmũ'ũn ha' mõxaha', tu kopa' pip, ha tikmũ'ũn kuxa te' yẽy. Hõmã 'ũkopa' xũy kutõgnãg, pãyã hõnhã' xũy xexkah. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tikmũ'ũn kuxa hittup xe'e' \p \v 27 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã tikmũ'ũn xohix xexka pip, ha 'ũn xip kamah, tu' yĩy ka'ok, hu: \p —'Ũn kuxa te 'ãput hittup, xix xa pu yãy xo'opmãhã', tu' kuxa hittup. Kaxĩy. \p \v 28 Ha Yeyox te: \p —Hamũn, pãyã hittup'ax xexka tikmũ'ũn kuxa te Topa yõg hãm'ãktux 'ãpak, tu' yĩpkox pip. Kaxĩy. \s1 Tikmũ'ũn te hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg xak \p \v 29 Ha tikmũ'ũn te yãy tu nũ'nãhã', tu Yeyox 'ũxakot ha' pip, tu' xak pu tikmũ'ũn pu hãpxopmã ka'ok, puyĩy' pẽnã', nũy Topa tep-tup yũmmũg, yĩy Yeyox te: \p —Hõnhã' pip tikmũ'ũn kummuk, tu Topa tu' xak pu nõm pu hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg, pãyã 'ap hãpxopmãp-tup'ah, ha mõnãyxop hittap Yõn yõg hãpxopmã ka'ok puxehnãg pẽnãp-tup. \v 30 Hõmã Yõn te kõmẽn xexka Nĩn yõg tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, tu Topa ta tu' gãy 'ãktux. Yã hõnhã 'ũgmũn, Tikmũ'ũn Kutok te tikmũ'ũn pu hãm'ãktux nõmhã, tu Topa te ta tu' gãy 'ãktux kamah. \v 31 'Ãmnĩy mõ'nãp-tup 'ĩhã Topa te 'Iyaet yõg tikmũ'ũn yõg hãpxopmã'ax kopit, tu' xũygãp-tup, ha 'ũn hittap te hãpxexka Xamah yõg tikmũ'ũn xat, tu hõnhã' pip tikmũ'ũn kummuk 'ãktux'ax. Hõmã, yã hittap, tu' nũn, nũy Xanomãm yõg hãm'ãktux 'ãpak, ha 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xat, tu hãmyũmmũg xexkah. Pãyã nũntek xip, tuk mũn hãmyũmmũg yĩn koxuk xe'ẽgnãg. \v 32 'Ãmnĩy mõ'nãp-tup 'ĩhã Topa te hõnhã' pip tikmũ'ũn yõg hãpxopmã'ax kopit, tu' xũygãp-tup, ha Nĩn yõg tikmũ'ũn te hõnhã' pip tikmũ'ũn kummuk 'ãktux'ax, yãyhãhup 'ohnãg hah. Hõmã Yõn te Topa pupi hãm'ãktux, nũy ta tikmũ'ũn pu' xuktux, tu Topa te Nĩn yõg tikmũ'ũn tu' gãy 'ãktux, ha nõm tikmũ'ũn te yãyhãhup, tu hãpkummugã'ax kux, pa hõnhã' pip tikmũ'ũn te yãyhãhup 'ohnãg, tu hãpkummuk mĩy pax, ha Yõn xexka kutõgnãg, yãk mũn xexka xe'ẽgnãg. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te Topa yõg kũyãnãm 'ãktux \p \v 33 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tikmũ'ũn te kũyãnãm tat'ax paha', tu mĩmpe yĩmũ' xix, nũy hãptupmã max, yĩy tikmũ'ũn te mĩptut ha mõxakux, tu hãmpẽnãm max, pa nax kopa' xuk 'ohnãg kũyãnãm tat'ax, ka mõ'nĩy. Yã kũyãnãm max te hãptupmãhã', ha tikmũ'ũn xohix tep-tup pax. \v 34 'Ũpa te kũyãnãm putuk. 'Ũpa tup te' kuxa hittupmãhã', pãyã' pa ku'uk te' kuxa hittupmã 'ohnãg, tu yãyhã hãpkoxtap. \v 35 'Õg pa 'ãti', 'õg kũyãnãm tat'ax xaxok hok, ka yãyhã hãpkoxtap, kaxĩy Topa yõg hãmyũmmũg xaxok hok kamah, xayĩy Topa yõg putat hã mõg kuma mõg. \v 36 Kũyãnãm te mĩptut kopa' xakot, tu hãptupmãhã', ha kaxĩy 'ãte hãm'ãktux'ax hã xa hãmyũmmũgãhã', pũyĩy hãmyũmmũg, nũy yõgnũ hãm'ãktux pu' yĩpkox pi', nũy 'ãkuxa tu hittup. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te' xexka xop pu hãm'ãktux \p \v 37 Tu hãm'ãktux kux, 'ĩhã Paniye xop yõg tik te' xãnãhã', pu' xit, ha ta' mõg tik pet hah, tu' xit, \v 38 ha Paniye yõg tik te: \p —Pute 'ũm? Teptu 'ãxit, pãyã 'ap yãy yĩm 'ũm pix'ah? Kaxĩy. \p \v 39 Ha: \p —'Ãte xa hãmyũmmũgãhã'. 'Ãxop te kãnẽy xãm pix, xix kãnẽy xo'op'ax xãm pix, pa 'ãxop kuxa kopa tupmã 'ohnãg, ha yãy 'ĩgã, yã 'ãkopa kummuk xix yãykix yãy tukmĩy pax. \v 40 'Ãp-tox kummuk xop, tu hãmyũmmũg 'ohnãg. Topa te 'ãkuxa mĩy xix 'ãyĩn xax mĩy, pũyĩy 'ãkuxa tup, xix 'ãxax, pu tu' max. \v 41 'Ãpu, 'õg hãpxop hõm 'ũhok xop pu', nõm hãpxop xate kãnẽy kopa' xex, tu tu' hok hõm, nũy 'ãkuxa tupmã'. \p \v 42 —'Ãkuxãnõg, 'ãxop Paniye xop! Xate mĩxux xuxpex te 100 pop, 'ũmã yĩmũ putup, tu Topa pu popmãhã te 10, pa xate hãmyok mĩy'ax xaxok, xix Topap-tup pax xate' xaxok. Yã' max hãmmax xohix mĩy, tu' xaxok 'ohnãg. \p \v 43 —'Ãkuxãnõg 'ãxop Paniye xop! 'Ãxop te mĩmpe yũm'ax max xak, Topa pet kopa tu' xup, tu' yũm, tup-tup pu tikmũ'ũn 'ãxãnã', hu: Notot. Kaxĩy. Nũy 'ãxexka 'ãktux kõmẽn tu'. \p \v 44 —'Ãkuxãnõg, 'ãxop te xukpot putuk, ha tikmũ'ũn te 'ãyĩmũ hãpkumep, tu' xukpot pẽnã'ah. 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 45 Ha hãmyũmmũg xop yõg tik te: \p —Nãy, xatek mũg mãnõg kamah! Kaxĩy. \p \v 46 Ha: \p —'Ãkuxãnõg, 'ãxop hãmyũmmũg xop! 'Ãxop te tikmũ'ũn xat, tu hãpxop putux tatnãhã', ha 'ĩm hã' tot 'ohnãg, pa 'ãxop te nõm mõ'nĩynãm 'ohnãg. \v 47 'Ãkuxãnõg! Hõmã tikmũ'ũn hittap te Topa pupi hãm'ãktux, nũy tikmũ'ũn pu' xuktux, ha 'õg mõnãyxop hittap te' kix, ha 'ãxop te nõm hãm'ãktux xop pu xukpot maxnãhã', \v 48 pu tikmũ'ũn xohix yũmmũg, yã 'ãxop te 'õg mõnãyxop kummuk putuk. Mõnãyxop te' kix, ha 'ãxop te' yõg xukpot maxnãhã', \v 49 yĩy Topa te hãmyũmmũg, tu hãm'ãktux, hu: “'Ãte yãy pupi hãm'ãktux'ax xop mõ'pok putup, pu tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, ha tikmũ'ũn te' yãg kix putup, xi' yãg xũygãp-tup.” Kaxĩy. \v 50 Yĩy Topa te hõnhã' pip tikmũ'ũn xũygãp-tup, 'ũyãnãn tu' xũygãp-tup, yã hãmyãxatamuk xohix xexka hã tikmũ'ũn kummuk te Topa yõg tik xop kix. \v 51 Tikmũ'ũn hittap te 'Ameo putex hãm'ãxap, yã 'Anão kutok 'Ameo putex, tu Topa yõg xop xohix kix, tu mõktu Yakanit putex, nõm Topa pet kopa' xip, nũy nõm pu xokxop mõ'hap nũy haxyã', pãyã tik kummuk te Topa pet kopap-tex. 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux, yã hõnhã Topa te tikmũ'ũn xũygãp-tup, hãpkummuk xohix mĩy ha' xũygãp-tup, nũy hãpkummugã'ax hã pago. \p \v 52 —'Ãkuxãnõg, 'ãxop hãmyũmmũg xop! Topa te xa' hõm pipkup mõ'hãmyĩnnĩn'ax, nũy hãmyũmmũg'ax xõn, pãyã 'ãxop te hãmyũmmũg 'ohnãg, tu' xat hok pu tikmũ'ũn yũmmũgã hok kamah. 'Ũkux. Kaxĩy. \p \v 53 Tu' mõg, ha hãmyũmmũg xop xix Paniye xop gãy, tu Yeyox 'ãktux kummuk, tu' xupmãhĩy, tu' yĩkopit, \v 54 tu Yeyox yõg hãm'ãktux'ax hã' kopit, tu' xupak, pũyĩy hãm'ãktux kummuk. \c 12 \s1 Yeyox te Mõ'ãmã'ax 'Ãktux \p \v 1 —'Õg pa 'ãti'! Paniye xop mõ'ãmã', yã' pa mũn max, pãyã' kuxa kummuk, tu' koit pax, tu pãm yõg tokatogã'ax putuk, ha pãm kopa' xip, tu' mõmmãhã tu mõktu xexkah, ha kaxĩy Paniye xop mõ'ãmã tikmũ'ũn kopah, tu mõ'ãmã mũn mĩy. \v 2 Tikmũ'ũn kummuk te yãy yõg hãpkummuk mĩy'ax xaptop, tu mõ'nĩy, pa Topa te tikmũ'ũn xohix tu' mũg putup, pu tikmũ'ũn xohix' pẽnã'. \v 3 Tikmũ'ũn yĩy pu'ũgnãg 'ãmnĩy koxtap hã, pa Topa te tikmũ'ũn xohix pu' xupakgãp-tup, ha hãm'ãktux'ax pu'uk mĩptut kopah, pa tikmũ'ũn xohix te' xuktux'ax ka'ok, tu hãm'ãktux'ax ka'ok hã' xupak putup. Kaxĩy. \s1 Tep-te' yĩpkutuk? \p \v 4 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ãxop tek mũn hã 'ãxape'. Tik xop kummuk yĩpkutuk hok. Nõm te 'ãyĩn xe'ep-tex, pa 'ãkoxuk putex 'ohnãg, \v 5 pa Topa mũn ka'ok xe'ẽgnãg, yĩy nõm yĩpkutuk, nõ'õm te 'ãp-tex'ax, tu mõ'ãkutnã'ax Hãmgãyãgnãg Pet ha, pu' xihip. Hamũn. Topa mũn yĩpkutuk. \p \v 6 —Putuxnãg xop 'a' takat'ah, tu tayũmak kutõgnãg hã' nõy yãnãn, pãyã Topa te nõm xop xaxok 'ohnãg, \v 7 tu 'ãxe mõ'kupix, tu' xohix te xĩy yũmmũg. 'Ãkuxãnõg hok. Topa te putuxnãg xop xohip-tup kutõgnãg, tu 'ãxop mũn putup xexkah. Kaxĩy. \s1 Yã' max Kunnix 'ãktux 'ãnõy pu' \p \v 8 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũgmũn ya Tikmũ'ũn Kutok, tu xa hãm'ãktux nãm. Tikmũ'ũn te' xohix pu hãm'ãktux, hu: 'Ũgmũn yã Yeyox yõg, kaxĩy, kopxix 'ãte hãm'ãktux putup, tu pexkox yõg nũ'pok xop pu' xuktux putup, hu: Hamũn yã yõgnũ'. Kaxĩy. \p \v 9 Pa tikmũ'ũn te' xohix pu hãm'ãktux, hu: 'Ak mũn yã Yeyox yõg'ah, kaxĩy, tuk mũn hã yãyhãhup tu' xuktux, kopxix 'ãte hãm'ãktux putup, tu pexkox yõg nũ'pok xop pu hãm'ãktux putup, hu: “Hãmũn 'ap yõgnũ'ah.” Kaxĩy. \p \v 10 —Tikmũ'ũn tek mũn 'ãktux kummuk, puxix Topa xaxogãp-tup, pa tikmũ'ũn te Topa Koxuk 'ãktux kummuk, puxix Topa xaxogãp-tup 'ohnãg. \p \v 11 —Yũmũ yõg tik te tikmũ'ũn xat'ax te 'ãxop mõgãp-tup Topa pet hah, nũy 'ãyĩkopit, tu gohenanok keppa 'ãyĩkopit, xix 'ũxexka xop keppa 'ãyĩkopit, pa kuxãnõg hok, tu xutigãhok, hu: “Pute 'ũm 'ãte 'ãktux putup, 'ãte 'ũggã'?” Kaxĩy. \v 12 Yã Topa Koxuk te xa hãmyũmmũgãp-tup, tu hãm'ãktux'ax xa hãmyũmmũgãp-tup. Kaxĩy. \s1 'Ũptexop xexka pa te hãmyũmmũg 'ohnãg \p \v 13 Ha tik te tikmũ'ũn mũtik tihi', tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —Notot, 'ãpu, 'ũktaknõy mãnõg, nũy hãmyũmmũgã'. Hõmãk mũg tak xok, hak taknõy te 'ãtak yõg hãpxop xohix pop, tu' yãgnãg 'a' hõm putup'ah. 'Ãpu, tu' xat, pu hãpxop koxip. Kaxĩy. \p \v 14 Ha Yeyox te: \p —'Ak pa te hãmyũmmũg'ah, nũy hãpxop koxip. Kaxĩy. \p \v 15 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũg'ãpax max. 'Ãxupkũmĩy hok. 'Ãnõy yõg hãpxop putup hok. Tikmũ'ũn hi xe'e', puxix 'ũptexop xi' hok xop te yãy putuk, yĩy 'ãxupkũmĩy hok, xa' hi xe'e'. Kaxĩy. \p \v 16 Tu tikmũ'ũn yũmmũgãhã', hãm'ãktux'ax hã' hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy xupkũmĩy hok 'ãktux, hu: \p —'Ũptexop yõg hahãm xexkah, ha hãpxop ta xohix xexkah, tu ta hãpxop nũnãhã', tu mĩptut kutõgnãg kopa nũ'xok hã' xohix, ha nũ'xip, \v 17 yĩy hãmpe'paxex, hu: “Yõgnũ hãpxop punethok 'ãte nũnnãhã', pi'yã' xex putup 'ãte'? 'Ĩntu'. \v 18 Nãy. 'Ãte mĩptut kutõgnãg koxyõy'ax, nũy 'nõy xexka mĩy, nũy yõgnũ hãpxop xohix nũ'xok, \v 19 tu yãy pu hãm'ãktux'ax, hu: 'Ũghittup xexkah, tuk mũn 'ũptexop xexkah, yã hõnhã puxi', 'ak hãm putup'ah 'ũxeheh. 'Ũkux. 'Ũkteknõg, huk xit'ax punethok, xix' xo'op'ax punethok, tuk kuxa hittup.” Kaxĩy. \v 20 Pa Topa te: “'Ãp-tox kummuk, tu hãmyũmmũg 'ohnãg. Hõnhã, 'ãmnĩy hã, 'ãxok putup, ha 'ũ 'ũm te' pop'ax 'õgnũ hãpxop, 'õg hãpxop xate nõm nũ'xok?” Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 21 Tu xe: \p —Kaxĩy 'ũptexop xohix xakix, nõm xop te Topa keppa 'ũhok xop. Kaxĩy. \s1 Tikmũ'ũn kuxa yũm ka'ok Topa kopah \p \v 22 Tu yãy yõg tik xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Yĩy 'ãte xa hãm'ãktux, hu: 'Ãxutigãhok, yĩy: “Putep mũn 'ãte' mã'ax?” Kaxĩy, xix: 'Ãte pi'ya' mũn tat'ax topixxax?” Kaxĩy. \v 23 'Ãhi'ax mũn max xexkah, ha 'ãxit'ax max kutõgnãg, xix 'ãyĩn max xexkah, ha topixxax max kutõgnãg. \v 24 Putuxnãg katãmnãg pẽnã'. Yã hãpxop xap xok 'ohnãg, tu hãpxop ta'ax nũnnã 'ohnãg, nũy pet kopa nũ'xok, pa Topa te nõm pu hãpxop hõm, pũyĩ' mã'. 'Ũyũmmũg hok, xate'? Topa te putuxnãg xop putup pax kutõgnãg, pa 'ãxop putup pax xexkah. \v 25 Tik te: “'Ũkxok putup, pãyã 'ũghi'ax tox xak, nũy hãmyãxatamuk kutõgnãg nõy hi'.” Kaxĩy. Pa' xutigã'ax hã tik hi tox 'ohnãg. \v 26 Tikmũ'ũn te hãxopmã kutõgnãg 'a' yũmmũg'ah, nũy tu hi tox, hu hãpxomã xexka yũmmũg 'ohnãg, hu xutigã hok. \v 27 'Ãpu mĩnnut pẽnã'. 'Ũtuk max, tu' hãm 'ohnãg, tu topixxax xap 'ohnãg yãy pu', ha' xax max. Hõmã mõnãyxop hittap Xanomãm yãp-texop xexkah, tu topixxax max mõ'tat mõg kuma', pa Xanomãm xax 'ãnuk kutõgnãg, ha mĩnnut xax 'ãnuk xe'e'. \v 28 Topa mũn te xax max hõm mĩnnut xop pu', pu mõ'tat, tu hõnhã' xip, pa hãptup 'ĩhã' tu tap, ha kuxap kopa mõ'yõn. Yũmmũg hok xate'? Topa te xa' hõm putup topixxax max kamah, xa mõ'tat. 'Ãkuxa yũm pu'uk Topa kopah. \v 29 'Ãkuxãnõg hok, tu yãy yõg hãpxop xak hok, nũy xit, nũy xo'op. \v 30 'Ãmhok. Tikmũ'ũn te Topa yũmũg'ah, hu ta' xak, pãyã Topa yã 'Ãtak xe'e', tu pexkox tu' xip, tu 'ãpẽnã max, tu 'ãxix ka'ok, \v 31 tu yãy yõg tikmũ'ũn xat, yĩy 'ĩpkox pi' Topa pu hãmãxap, ha ta xa' popmãp-tup hãpxop xohix. Kaxĩy. \s1 Pexkox yõg hãpxop xohix \p \v 32 Tu xe: \p —'Ãkuxãnõg hok. 'Ãxop yã 'Ãtak Topak-tok xop, ha mõ'ãyãy xe'ẽgnãg, hu 'ãxat xe'ẽgnãg kamah. \v 33 'Õg hãpxop xohix hãmenax, nũy tayũmak pop, nũy hok xop pu' nĩm. 'Ãpu 'ãxap tuhut nũy tayũmak tat, nũy mõ'xuk ponnok, ha hãmyãxatamuk nõg putup, 'ĩhã' tut ponnok tup, yĩy 'õg tayũmak xeh, nũy mõ'xuk pexkox kopah, ha tik kummuk te nõ' xupxet 'ohnãg, ha' kut te' mã 'ohnãg. \v 34 'Ãkuxa te yãy yõg hãpxop xak, yĩy xeh pexkox kopah, nũy yãy mũn mõg putup pexkox ha kamah, 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat xop te' pẽnãnã' pip \p \v 35 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy tikmũ'ũn mõ'õn hok 'ãktux, hu: \p —'Ãyok, mõg 'ãxax tat, nũy hãm, tu 'õg kũyãnãm mõ'tat. \v 36 Kãmãnat hãm 'ĩhã yãy xuxyã' hip, yã' xuxyã xape yãytaha', yĩy 'ãmuk xexka ha' mõg, tu putpu' nũn tu nũktu yãy pet ha' nũn, tu hãptopa ha' xãnãhã', ha kãmãnat xop te hãpxõn, tu hãpxõn mõ'ka'ok. \v 37 Kãmãnet xop hãm max yãy xuxyã pu', puxix yãy kuxa hittup, ha nõm xuxyã kuxa hittup pax, hu kãmãnat xop pu hãpxop popmãp-tup, tu' xat pu' xit'ax puk, ha kãmãnat xop pu' hõm, \v 38 yĩy kuxa hittup, 'ũyõg hãpxop pẽnã max hah, tu mõ'yõn 'okpa 'ãmnĩy koxtap, 'ihã' xuxyã xupep. \v 39 'Ũxaxok hok. Paxpu mĩptut xuxyã hãmyũmmũg, tu hãm 'ũm hã tik te hãpxupxet nũn yũmmũg, puxi' xuxyã yãy pet pẽnã max, puyĩy tik tu nõ hãpxop hã xupxet hok. \v 40 'Ãxop kamah mõ'õn hok, nũy 'ãmnĩy xohix hã pẽnãmax. 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn putup putpu', ha hãm 'ũm hãk nũn putup, 'ap 'ãxop tek yũmmũg'ah 'ũgnũn'ax, hu 'õg pa 'ãti'! Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat max \p \v 41 Ha Pet te: \p —Yãyã', 'ok xatek mũg puxehnãg pu' hãmyũmmũgãhã', tu hãm'ãktux hã hãmyũmmũgãhã', pe tikmũ'ũn xohix pu hãmyũmmũgãhã'? Kaxĩy. \p \v 42 Ha hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Tik te hãmyũmmũg, tu hãm max yãy xuxyã pu', ha' xuxyã kuxa yũm ka'ok nõ'õm kopah, tu' xat, puyĩy kãmãnat xop hã mãxap, nũy hãpxop xohix pẽnã max, tu 'ãmnĩy xohix 'ĩhã tikmũ'ũn kãmãnat xop xĩnnã max. \v 43 Ha' xuxyã nũn putpu', tu kãmãnat pẽnãhã', ha' hãm max, hu' kuxa hittup xexkah. \v 44 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: 'Ũxuxyã te kãmãnat pu hãm'ãktux putup, hu: “Hõmã xate yõgnũ hãpxop pẽnã max. Hõnhã yõg hãpxop xohix pẽnã'ax, nũy xeh max, tu yõgnũ kãmãnat xop xohix xat'ax kamah.” Kaxĩy. \v 45 Paxpu kãmãnat hãmpe'paxex, hu: “Yãk xuxyã mõg, tu putpu' nũn 'ohnãg,” kaxĩy, tu' pit xop kute'ex kummuk, xi' hex xop kute'ex kummuk, xix kenmuk xo'op xexka tu mõktu' paptux, tu' xit xexkah, tu' hãm 'ohnãg, \v 46 puxi' xuxyã nũn mõ'ka'ok, 'ap kãmãnat te' yũmmũg'ah, ha' gãy, tu: Mõg, mõg, nũy 'ãpep! Kaxĩy. Tu' kix hã' yãnãn putup, 'ũyĩpkox 'ohnãg hah. \p \v 47 —Kãmãnat te yãy xuxyã pu' hãm, tu hãmyũmmũg, tu' xuxyãp-tup'ax yũmmũg, ha' yĩpkox 'ohnãg, puxi' xuxyã te' kix kakixnãg, 'ũp-tox ka'õgnãg hã' kix putup. \v 48 Pa kãmãnat nõy te yãy xuxyã pu' hãm, tu' nõm tep-tup'ax yũmmũg 'ohnãg, hu 'ũhãm kummuk, puxi' xuxyã te' kix kutõgnãg putup. Topa te tikmũ'ũn hõm punethok, puxi' xat pu tu' hãm punethok 'ũyãnãn tu'. \s1 Tikmũ'ũn te Yeyox hã yãy tukmĩy \p \v 49 Tu xe: \p —'Ũgnũn nũy Topa gãy 'ãktux, ha Topa gãy tikmũ'ũn kummuk tu'. Kuxap te hãmpuk, hã kaxĩy Topa te nõm tikmũ'ũn xũygãp-tup. Paxpu hãmpuk nõmhã, kopxik hittup. \v 50 Tikmũ'ũn te kõnãg kox hã' mõxakux pup-tox pix, ha kaxĩy tikmũ'ũn tek xũygãp-tup, tu mõktu' xũy xexkah, yĩk kuxa teknõg. \v 51 'Ok 'ãmpe'ãpaxex, hu: “Yeyox nũn pu hãpxexka xohix yõg kuxa mãmmã',” kaxĩy? 'Ãmhok. 'Ap hamũn'ah. 'Ũgnũn pu tikmũ'ũn te yãytuk-mĩy, \v 52 'Ũxape xop te 5 te yãytuk-mĩy putup, ha 3 yãytuk-mĩy putup 2 nõy mũtik, ha 2 yãytuk-mĩy putup 3 mũtik. \v 53 Yã 'ãtak xop tek-tok pit xop mũtik yãytuk-mĩy putup, hak-tok pit xop te' tak xop mũtik tuk-mĩy putup yãy tu', 'ũtut xop tek-tok hex xop mũtik yãytuk-mĩy putup, hak-tok hex xop te' tut xop mũtik tuk-mĩy putup yãy tu', ha' yĩpxox mũk tut xop te' xetut xop mũtik yãytuk-mĩy putup, ha' xetut xop te' yĩpxox mũk tut xop mũtik kũmĩy putup. Kaxĩy. \p \v 54 Tu tikmũ'ũn pu hãm'ãktux kamah, hu: \p —'Ãxop te texgõy pẽnãhã', tu: “Tex tip-tup.” Kaxĩy. Yã tehex xe'ẽgnãg. Yamũn. \v 55 Ha 'ãmuuh xexka mõ'ko'uk, ha: “Hãmpukpex mĩy putup.” Kaxĩy. Yã' pukpex. Yamũn. \v 56 'Ok hãmyũmmũg hok xate'? Yã 'ãpa hitop tu max, pãyã 'ãkuxa kummuk! Tu hãm yõg hãpxop yũmmũg, xix hãmnõgnõy yõg, pa hõnhã Topa te hãpxopmã ka'ok, ha xate' yũmmũg 'ohnãg. Kaxĩy. \s1 'Ũgãy kuxyãhã' \p \v 57 Tu hãm'ãktux kux putup, hu: \p —Teptu 'ãxop te yãy yĩkopit hok, nũy hãpxopmã'ax yũmmũg hãmãxap, pe' kummuk, pe' max? \v 58 Tik te 'ãkupex, tu pa te hãmyũmmũg xop ha 'ãmõgãp-tup, 'ãpu, nũmũtik mõg, 'ĩhã yãykix kuxyãhã', ka hãmyũmmũg xop xa' hõm xonat xop pu, pu mõg 'ãtat hah, nũy xip ka'ok. \v 59 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Xate 'ã xupap-tup hok, 'ĩhã xate pago hok tayũmak xexka hã. Kaxĩy. \c 13 \s1 'Ãpu, hãpkummuk mĩy kux, ka 'ãxok \p \v 1 Ha' nũn tikmũ'ũn, tu hãm'ãktux Yeyox pu', tu hãpxexka yõg tikmũ'ũn xat'ax Pinat 'ãktux, ha hõmã' xat pu xonat xop tik xop kix, ha hãpxexka Ganinet yõg tik xop xakix, 'ĩhã hãpxop mõ'hap, nũy Topa pu' haxyã'. \v 2 Ha Yeyox te: \p —Ganinet yõg tik xop xakix. Putep hãmpe'ãpaxex? 'Ok tik xop kummuk xe'e 'õhõm? 'Ok Ganinet yõg tikmũ'ũn nõy max? \v 3 'Ãmhok. Xate yãyhãhup hok, nũy 'õg hãpkummukgã kux hok, hu ta xakix putup kamah, tik xop putuk. \v 4 'Ok xate xip'ax Xino'e yõg tik te 18 yũmmũg? Mĩptut tox te yãy koxyõy, tu tik yĩmũ' koxyõy tu tu' nãhã', tu' kix. 'Ok tik kummuk xe'e nõ'õm? 'Ok kõmẽn Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn nõy max? \v 5 'Ãmhok. Xate yãyhãhup hok, nũy 'õg hãpkummukgã hup hok, hu ta xakix putup kamah, tik xop te 18 putuk. Kaxĩy. \p \v 6 Tu hãm'ãktux'ax hã' hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã, nũy tikmũ'ũn yãyhãhup 'ãktux, pu tu hãpkummuk mĩy kux, hu: \p —Tik te hãpxa'ax tu' xip, ha nanũy kup xip, pa mĩnta 'ũm xip 'ohnãg, \v 7 ha kãmãnat te hãpxop pẽnãhã', ha' xuxyã te: “Pẽnã'! Hãmyãxatamuk tikoyuk hã 'ãte mĩnta ta xak, pa' xip 'ohnãg. Mõg, tu' kup xak, 'ũkummuk hah, pu mĩnta kup nõy xok hãm kopah.” Kaxĩy. \v 8 Pa kãmãnat te: “Nãy, 'ũxup nõg, tu hãmyãxatamuk nõy hip. 'Ãte' kup yĩmap kot putup, tu 'anop hãpkox kopa' xuk putup, \v 9 ha hãmyãxatamuk nõy nõg, kopxix tu ta' pẽnã', pe tut max, tu mĩnta punethok 'ũta xupep. 'Ũkup kummuk, tu mĩnta 'ohnãg tu ta panipnãg, kopxi' xak.” Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te 'ũn hittupmãhã 'ĩhã nit xap \p \v 10 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã, nit xap 'ĩhã, Yeyox te Topa pet kopa hãmyũmmũgãhã', \v 11 ha 'ũn xip, tu hãmyãxatamuk xohix te 18 hã xãm xok, ha yãmĩy kummuk te' pakutnãhã', ha' xãm yok 'ohnãg, \v 12 ha Yeyox te' pẽnãhã', tu' xãnãhã', hu: \p —Mã', yã hãg, Kaxĩy. \p Tu xe': \p —Topa te 'ãhittupmãhã'! Kaxĩy. \p \v 13 Tu 'ũn yĩmũ' yĩm xex, ha' yok, tu Topa max 'ãktux. \v 14 Pa tik te Topa pet kopa' xat, tu' gãy, Yeyox te nit xap hã' tikmũ'ũn hittupmã', ha' gãy, tup-tup nõg, hu tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãmnĩy te 6 hã tikmũ'ũn hãm, tu' nũn, pũyĩy hittupmã', pa 'ap nit xap'ah. Kaxĩy. Nõ'õm Yoneo xop yõg hãptup xe'e', ha Yoneo yõg tikmũ'ũn hãm 'ohnãg nit xap 'ĩhã'. \p \v 15 Ha Yeyox te: \p —Xate mõ'ãmã'. 'Ãpa mũn max, pãyã 'ãkuxa mũn kummuk! Tikmũ'ũn te mũnũytut tak xip, 'ok pe yohmẽn xip, tu' hĩy tu' xix hãmpak'ax kopah, tu nit xap 'ĩhã koah, nũy mõgã kõnãg hah, pu' xo'op, yã' max, \v 16 pa 'ũn xip, tu mõnãyxop hittap 'Amanãm hã' mõkputox, ha Hãmgãyãgnãg te' xãm hĩy ka'ok, tu hãmyãxatamuk xohix te 18 hã' hĩy. Teptu 'ãxop tek tux hok pu' xut hok pu mõg? Kaxĩy. \p \v 17 Ha' gãy xop te yãyhãhup, tu' yĩy 'ohnãg, 'ĩhã tikmũ'ũn te Yeyox yõg hãpxopmã'ax xohix putup pax, tu' kuxa hittup. \s1 Mõytat xap \p \v 18 Ha Yeyox te hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', \p —Topa te tikmũ'ũn xat te xĩy? 'Ok xate' yũmmũg? 'Ãte xa hãmyũmmũgã'ax, hu: \v 19 Tik te mĩpkup mõytat xap paha', tu hãpkot, ha' kopa' xok, ha xokax, tu' tuk, tu mõktu mõytat kup xupax, ha putuxnãg te yãy pet mĩy mĩmmãg kopah. Kaxĩy tikmũ'ũn kutõgnãg te Topa pu' yĩpkox pip hãmãxap, hak-nãy tu tikmũ'ũn nõy yĩpkox pip, ha tikmũ'ũn nõy xohix nõg nõy nã' mõgãhã', tu mõktu xohix. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tokatogã'ax \p \v 20 Tu xe' yĩkopit, hu: \p —Topa te tikmũ'ũn xat te xĩy? 'Ãte xa hãmyũmmũgã'ax, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax xa hãmyũmmũgã' hu: \v 21 'Ũn te pãm yõg tokatogã'ax paha', tu' xap xoxtix tinik kõnõn kopa' kanop, tu mõktu 'ũpohot, ha pãm mõmmãhã'. Kaxĩy tikmũ'ũn kutõgnãg yĩpkox pip hãmãxap, ha' nãg nõy nã' mõgãhã', tu mõktu xohix yĩpkox pip. Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Hãmyĩkox kutõgnãg \p \v 22 Yeyox te hãpkumep xix yãy yõg tik xop, tu ta kõmẽn tu' mõg, xix xip tu xexka tu' mõg, tu hãmyũmmũgãhã', tu kõmẽn xexka Yenoyanẽn ha' mõg, \v 23 ha tikmũ'ũn 'ũm te' yĩkopit, hu: \p —Yãyã', 'ok tikmũ'ũn kutõgnãg te' kuxa kummuk xit, nũy tu kuxa max 'ũyãnãn tu' tat? Kaxĩy. \p \v 24 Yĩy Yeyox te: \p —'Ãpu, hãpxopmã punethok, nũy hãmyĩkox kutõgnãg hã' mõxakux. Tikmũ'ũn punethok mõxakux putup, pa' mõxakux 'ohnãg, tu ta yã 'ãtihi'. \p \v 25 —Ha mĩptut xuxyã yok putup, tu mõ'yĩnnĩn'ax hã mõ'yĩnnĩn, 'ĩhã 'ãxop tihi' hãptopa, tu' xãnã-tup, hu: “Hãpxõn, hãpxõn,” kaxĩy, pa' xuxyã te: “Kõmẽn 'ũm yõg 'ãxop? 'Ãte 'ãyũmmũg'ah, 'apxõn putup'ah, xayĩy pexkox ha mõxakux hok.” \v 26 Ha 'ãxop te hãm'ãktux putup, hu: “'Ũgmũ'ãte hãpxop mãhã 'ãmũtik, nũy ta xo'op. Xate yõg kõmẽn kopak hãmyũmmũgãhã'.” Kaxĩy. \v 27 Ha' yãnãn tu hãm'ãktux putup, hu: “'A 'ãte 'ãxop yũmmũg'ah. Mõg, mõy, nũy 'ãpep, yã 'ãxop te hãpkummuk mĩy pax!” Kaxĩy. \v 28 Ha Topa te' xat yãy yõg tikmũ'ũn pexkox tu', ha 'ãxop te pẽnãp-tup hãptox tu', tu mõnãyxop pẽnãp-tup, ha pexkox kopa' pip, ha mõnãyxop hittap 'Amanãm pẽnãp-tup, xix mõnãyxop 'Iyak, xix mõnãyxop Yako pẽnãp-tup pax xix Topa pupi hãm'ãktux xop pẽnãp-tup, 'ĩhã hãptopa 'ãtihi', ha mõ'ãxakux putup, pa mõ'ãxakux 'ohnãg, tu potap-tup, hu 'ãxox kãyãhã', 'ãxũy xexka tu'. \v 29 Ha hãpxexka xohix yõg tikmũ'ũn nũn putup, hãptox tu' nũn putup, nũy 'ãmuk xexka mĩy, tu' mãm putup, nũy tu' xit, tu Topa pu' yĩpkox pip. \v 30 Pa nõm xop mõxa tap xop hã' ka'ax putup, ha nõm ka'ax hã nõm nũn, tu' mãxap putup. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 31 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Paniye yõg tikmũ'ũn nũn, tu: \p —Mõy, mõg. 'Ũxat'ax 'Enot te 'ãp-tex putup! Kaxĩy. \p \v 32 Ha Yeyox te: \p —Mõg, 'ãte mõ'ãpok, xa nõm mõ'ãmã'ax pu hãm'ãktux, hu: 'Ãte' xupepmãhã yãmĩy kummuk, tu tikmũ'ũn hittupmãhã', 'ãte' hõnhã' mĩy, xix hãptup hã, nũy hãptup nõy, kopxix hãpxopmã'ax kux. \v 33 'Ũgmõg putup kõmẽn Yenoyanẽn hah, yã hõnhã 'ãte hãpkumep putup, xix hãptup, xix hãptup nõy hãpkumep putup, nũy Yenoyanẽn tuk xupep, pu tikmũ'ũn tek putex, tu Topa pupi hãm'ãktux xop kix, yã hõmã nõm xop xohix kix Yenoyanẽn kopah. \p \v 34 —'Ũg'ãpax, kõmẽn Yenoyanẽn yõg tikmũ'ũn! 'Ãxop te Topa pupi hãm'ãktux xop punethok kix, Topa te kõmẽn ha nũ' pok tik xop, ha xate mĩkaxxap xexka tux hã' kix. Xokakkak tek-tok xãnãhã', nũy mõ'tat yãy kaka, hã kaxĩy 'ãte kõmẽn yõg tikmũ'ũn xãnãhã', pãyã 'ũgha 'ãnũn putup 'ohnãg. \v 35 Yĩy 'ãpet 'ũhok yũm putup, ha xatek pẽnãp-tup 'ũxeheh, 'ĩhã 'ã 'ãktux, hu: “Topa te yãy 'ãxet'ax hõm xa', pu nũ'. Pũyã xa hãmmax nã'.” Tu ta tu' kux. Kaxĩy. \c 14 \s1 Yeyox te tik hittupmãhã' \p \v 1 Ha nit xap nõy 'ĩhã Yeyox te Paniye yõg tik ha' mõg, tu' pet ha' mõg, ha yã' xexkah, ha tikmũ'ũn te' pẽnã ka'ok Yeyox, \v 2 ha tik nũn, 'ũyĩpkup mõm, xix patakup, tu Yeyox ha' nũn, \v 3 ha Yeyox te hãmyũmmũg xop pu hãm'ãktux, xix Paniye xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Mõnãyxop hittap Mõyyex te Topa yõg xat'ax kax'ãmi'. 'Ok xat hok pu tikmũ'ũn hittupmã hok nit xap hã? Kaxĩy. \p \v 4 Ha' yĩy 'ohnãg, yĩy Yeyox te tik pakut mũg, tu' hittupmãhã', tu' pet ha mõ'kutnãhã', \v 5 tu' xexka xop pu hãm'ãktux, hu: \p —Pe 'ãk-tok te hãpkox kopa mõ'nãhã', pe 'õg mũnũytut tak te hãpkox kopa mõ'nãhã' nit xap hã, 'ok hãpxip 'ohnãg 'ĩhã xate' xut'ax pu mõg? Yã' xut'ax mõ'ka'ok. Yã kaxĩy 'ãte tikmũ'ũn hittupmãhã nit xap 'ĩhã. Kaxĩy. \p \v 6 Ha' xutigãhã', tu hãm'ãktux yũmmũg 'ohnãg. \s1 Yeyox te 'ãmuk xexka hã' mõg'ax 'ãktux \p \v 7 'Ũyũm Yeyox, tu' xexka xop pẽnãhã', ha' yũm'ax max yãykutnãhã yãy pu', ha tikmũ'ũn te' mũtik mãm yũmmũgãhã', tu hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã, hu: \p \v 8 —Tikmũ'ũn yãytaha', ha' nõy te 'ãxãnãhã pu 'ãmuk xexka ha mõg, 'ãpu mõg, pa' yũm'ax max xak hok yãy pu'. 'Ãmhok. Peyã tik xexka mõg kamah, ha 'ãk-tõgnãg, \v 9 puxix mĩptut xuxyã xa hãm'ãktux, hu: “'Ãpu, yũm'ax nõy xax nũy tu yũm. Tik xexka te nũ yũm'ax max putup, nũy tu yũm.” Kaxĩy. Ha xate yãyhãhup, tu' yũm'ax nõy xak. \v 10 Kaxĩy mĩy hok. Pa tik te 'ãxãnãhã pu mõg 'ũpet hah, 'ãpu, mõg, pa' yũm'ax kummuk yãykutnã', nũy yũm, ha tikmũ'ũn te xa hãm'ãktux'ax hu: “'Ãmũn tek mũn hã 'ãxape', mã', nũy 'ũyũm'ax max yĩmũ' yũm.” Kaxĩy. Ha 'ãhittup xexkah, yã tikmũ'ũn xohix te' pẽnãhã', tu 'ãxape te 'ãp-tup pax pẽnãhã, ha 'ãhittup. \v 11 Kaxĩy Topa te' hupmãp-tup tikmũ'ũn te yãy xexka pe' paxex, ha tikmũ'ũn te yãy pe'paxexk-tõgnãg te yãyhãp-tup xexkah. Ũkux. Kaxĩy. \p \v 12 Tu Paniye yõg tik pu hãm'ãktux, tu tik te' xãnãhã pu hãm'ãktux hu: \p —Xate 'ãmuk xexka mĩy, 'ãpu 'ãxape xop xãnã hok pu tu' xit, xix 'ãnõy xop xãnã hok, xip-texop xexka te 'ãyĩmap pip xãnã hok, yã' xohix xãna hok, ka nõm xop te' yãnãn tu 'ãxãnã', nũy pago. \v 13 Pa 'ãmuk xexka xate' mĩy, 'ãpu hãpxop hok xop xãnã', xix hãpkumep hok xop xãnã', xi' pa hok xop xãnã'. \v 14 Hamũn. Ha Topa te xa hãmmaxnãp-tup, 'ũhok xop te xa pago 'ohnãg hah, yã Topa mũn te xa pago putup, 'ĩhã tikmũ'ũn te hãmyok mĩy xop hi' putpu'. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 'Ãmuk xexkah \p \v 15 Tik te mĩmpe xit'ax tu' yũm, tu' xupak, tu hãm'ãktux Yeyox pu', hu: \p —Tikmũ'ũn kuxa hittup, nõm te Topa yõg 'ãmuk xexka mãp-tup. Kaxĩy. \p \v 16 Ha Yeyox te hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy Topa te tikmũ'ũn xãnã 'ãktux, hu: \p —Tik te 'ãmuk xexka mĩy, tu tikmũ'ũn punethok xãnãhã', pu' pet ha' nũ', nũy xit, \v 17 tu 'ãmuk xexka mĩy, ha' puk, ha kãmãnat xat, pu tikmũ'ũn yũmmũgã', hu: “Yã' puk, mã', nũy xit.” Kaxĩy. \p \v 18 —Pa tikmũ'ũn tep-tup nõg, yĩy tik puxet te: “'Ãte hãm max nõmenax, tu tayũmak 'ũyãnãn tu' hõm, nũy pop. 'Ũgmõg putup, nũy pẽnã', 'a' mãp-tup'ah.” Kaxĩy. \p \v 19 —Ha' nõy te: “'Ãte mox te 10 pop. 'Ũgmõg putup nũy pẽnã', 'ak xit putup'ah.” Kaxĩy. \p \v 20 —Ha nõy te: “'Ãte yãytaha, huk mõg putup'ah.” Kaxĩy. \p \v 21 —Ha kãmãnat nũn put pu', tu yãy xuxyã pu' xuktux, ha' gãy, tu: “Mõg, 'ãmõ'ka'ok, kõmẽn kotit ha mõg, nũy kõmẽn yõg tikmũ'ũn hok xop nũnnã', 'ũk pet tu nũnnã'.” Kaxĩy. \p \v 22 —Ha' mĩy, tu hãpxip kutõgnãg 'ĩhã putpu' nũn, tu: “Xate' xat, ha 'ãte' mĩy, pa 'ãmuk xexka punethok.” Kaxĩy. \p \v 23 —Ha' nõy xe mõ'kutnãhã', hu: “Mõg, putat xexka hã mõg, xix putat kutõgnãg hã mõg, nũy tikmũ'ũn xapit, tu nũnnã', pu 'ãmuk xexka xohix mã'. \v 24 'Ãte hãpxe'e 'ãktux xa', hu: 'Ũxexka xop 'ãte' xãnãhã', hap-tup nõg, hu' yõg 'ãmuk xexka mãp-tup 'ohnãg.” Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tikmũ'ũn te Yeyox mũtik hãpkumep'ax \p \v 25 'Ãmnĩy nõy tu ta hãpkumep, ha tikmũ'ũn punethok te' mũtik hãpkumep, ha' yõkãnãm, tu hãm'ãktux, hu: \p \v 26 —Tikmũ'ũn tek mũn mũtik hãpkumep putup, pũyãk putup pax xexkah, tu yãy yõg xape xop putup kutõgnãg. Tikmũ'ũn tek mũn mũtik hãpkumep, pũyã yãy tak putup kutõgnãg, xi' mũg tut, xi' xetut, xik-tok, xi' tutnõy xop, xi' pit xop, xi' hex xop putup kutõgnãg, xix yãy pe'paxex kutõgnãg, nũy 'ũkputup xexkah. \v 27 Tikmũ'ũn te yãy yõg mĩpkupnix tat hok, tu' xũy hok 'ũgmũn putuk, puxix yõgnũ tikmũ'ũn mũtik hãpkumep hok. \v 28 Xate mĩptut tox mĩy'ax, hu 'ãyũm hãmãxap, nũy yãy yĩkopit, hu: Tayũmak xohix te xĩy yõgnũ'? Kaxĩy. Tu 'õg tayũmak mõ'kupix. Paxpu 'õg tayũmak punethok, 'ãpu, mĩptut mĩy. \v 29 Paxpu mĩptut hãm tu' xup, pa 'õg tayũmak kutõgnãg, puxix mĩptut kuxyã hok, ha' nõy te xa 'ãktux'ax kummuk, hu: \v 30 “'Ũpa te hãmyũmmũg 'ohnãg 'õhõm. 'Ũyõg tayũmak xohik-tõgnãg, pãyã mõ'kupix yũmmũg 'ohnãg kamah.” Kaxĩy. Ta tu' kux. \p \v 31 Tu xe hãm'ãktux, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Hãpxexka yõg tik te' 'xat'ax, tu xonat xop xohix te 10,000 mõ'pok, nũy hãpxexka nõy yõg xonat xop mũtik yãykix, pa xonat xop nõy xohix te 20,000, yĩy tik te tikmũ'ũn 'xat'ax yũm, nũy yãy yĩkopit hãmãxap, hu: “'Ok yõgnũ xonat xop ka'ok, pe xonat nõy xop ka'ok?” Kaxĩy. \v 32 Xonat xop nõy ka'ok, puxix tik xop mõ'pok hãpxexka nõy hah, pu ta' xexka xop tu' xax, pu yãykix kuxyã', ha hãptox tu mõ'pok'ax, nũy gãy kuxyã'. \p \v 33 —Kaxĩy 'ãxop te yãy yõg hãpxop xohix nĩm hok, hu 'ũgmũn mũtik xate hãpkumep hok kamah. Kaxĩy. \s1 'Ãmot Xuxpex \p \v 34 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ãmot xuxpex mũn max, pa yãy xuxpex nõg, puxix max'ah 'ehe', \v 35 ha tikmũ'ũn tep-tup nõg, hu hãptopa mõ'yõn. 'Ũg'ãpax, nũy 'ãyĩpkox pi'. Kaxĩy. \c 15 \s1 Kahnẽn te yãy xaxok \p \v 1 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã tik xop nũn, nũy Yeyox yĩy 'ãpax, tu gohet pupi tikmũ'ũn yõg tayũmak pop, ha Yoneo yõg tikmũ'ũn te nõm tik xop putup nõg, \v 2 ha Paniye xop xix hãmyũmmũg xop te Yeyox 'ãktux kummuk, hu: \p Nũ tik te tik kummuk hã' xape, tu nõm mũtik xit. Yã kummuk Yeyox. Kaxĩy. \p \v 3 Ha Yeyox te hãmyũmmũgãhã', tu Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', tu kahnẽn 'ãktux hã hãmyũmmũgãhã', nũy tu Topa te tikmũ'ũn kummuk xak 'ãktux, hu: \p \v 4 —Tikmũ'ũn yõg kahnẽn te 100, tu kahnẽn puxet xaxok, hu' mõg, tu' xip'ax kox, tu kahnẽn xop te 99 nĩm, nũy kahnẽn puxet xak, tu' xak, tu mõktu xipihi', \v 5 tu xipihi', tu ta' kuxa hittup xexkah, tu' nũn putpu', tu kahnẽn te' yĩpak hã' tat, \v 6 tu' nũn tu nũktu xupep yãy pet tu', tu' xape xop xãnãhã', xix hãm yĩmap ha' pip xop xãnãhã', tu: “'Ãkuxa hittup 'ũgmũtik! Yã 'ãte yãy yõg kahnẽn xipihi!” Kaxĩy. Ta tu' kux. \p \v 7 —Kaxĩy pexkox kopa' pip xop kuxa hittup xexkah, tik kummuk yãyhãhup ha' hittup xexkah, pa' kuxa hittup kutõgnãg 'ĩhã tik xop te yãy pe'paxex, hu: “'Ũgmax.” Kaxĩy. \p \v 8 Ha Yeyox te tayũmak hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy Topa te tikmũ'ũn kummuk xak 'ãktux, hu: \p —'Ũn puxet te tayũmak 'ãnuk te 10 pip, tup-xet xaxok, tu' xak, tu kuyãnãm hã' xak, tu' pet kunut xit max, tu' xak, \v 9 tu' xipihi', tu' paha', tu' kuxa hittup, tu' xape xop xãnãhã', xix hãmhũmnãg ha' pip xop, tu: 'Ãkuxa hittup 'ũgmũtik, 'ãxop. 'Ãte yãy yõg tayũmak 'ãnuk xipihi'!” Kaxĩy. Ta tu' kux. \p \v 10 —Kaxĩy pexkox yõg mõ'pok xop kuxa hittup, tik kummuk ta yãyhãhup ha' kuxa hittup. Kaxĩy. \s1 Tik kutok xupaha' \p \v 11 Tu xe hãm'ãktux nũy hãmyũmmũgã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy Topa te tikmũ'ũn kummuk putup 'ãktux, pu tu yãyhãhup, xix hãpkummuk mĩy kux. Tu hãm'ãktux, hu: \p —Tik tek-tok pit 2, yã' xip tap, \v 12 hak-tok te' nõy hã' kuhmõy te yãy tak pu hãm'ãktux, hu: “'Ãtak, 'ãxok, kopxix 'ãte 'õg hãpxop pop, 'ũyãg pop'ax, pa hõnhã 'ãte' yãg putup, yã tayũmak putup tek putex. 'Ãte' hip putup'ah, xa 'ãxok. 'Ã' hõm nõmhã, 'ũyĩy nõmenax, nũy tayũmak pop, nũyk mõg hãptox tu'.” Kaxĩy. \p —Ha' tak te hãpxop xohix koxip, tuk-tok te kuhmõy tu tu' yãg popmãhã'. \v 13 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhãk-tok te 'ũyãg tayũmak pop, tu' mõg hãptox tu', tu mõktu hãpxexka puknõg tu' xupep, tu hãpkummuk mĩy pax, tu tayũmak xexka xaxogãnãg, ha' nõg. \p \v 14 —Ha' hok, 'ũyõg tayũmak hoknãg, ha hãmhõgnãg hãpxexka xohix tu', yĩy putup tep-tex, xix hãpxexka yõg tikmũ'ũn xohix kix, \v 15 ha hãpxop 'ũm xak, nũy mã', tu: 'Ũm hõm. 'Ũgmã', kaxĩy, ha' nõy te yãy yõg hãm tu mõ'kutnãhã', pu xapup pẽnã', \v 16 ha putup tep-tex, hu xapup xit'ax xak, pa' hõm 'ohnãg tik te', \v 17 yĩy yãy koxak, tu yãy mũtik hãm'ãktux, hu: “'Ãtak yõg kãmãnat xop xit punethok, tu tu' hix ka'ok, ha putup tek putex. \v 18 Put puk mõg 'ãtak hah, yãy 'Ãtak pet hak mõg'ax, tu hãm'ãktux'ax, hu: “'Ãtak, 'ãte hãpkummuk mĩy pax, tu yãyhãhup Topa tu', xix xa tu', \v 19 'Ãmax, hak mũn kummuk, tu xa' hupmãhã', puk mũn yã 'ãk-tok 'ãktux. 'Ũktux hok puk hãm 'õg kãmãnat xop mũtik.” Kaxĩy. \v 20 Tu putpu' mõg yãy tak pet hah. \p —Tu mõktu' pet tu' xupep, hak-tok te hãptox tu' xip, 'ĩhã' tak te' pẽnãhã', tuk-tok te' nõy hã kuhmõy kuxa ka', tu' mõg mõ'ka'ok, tuk-tok mũg yãy kep hah, nũy tu 'ãneo, ta tu' kuxa hittup tu 'ãneo, \v 21 hak-tok te: “'Ãtak, 'ãte hãpkummuk mĩy pax, tu Topa pu hãpkummugãhã', xix 'ãmũn pu', tu xa hupmãhã puk mũn yã 'ãk-tok 'ãktux.” Kaxĩy. \p \v 22 —Pãyã' tak te kãmãnat xat, tu: “Mõ'ka'ok, mõg, tu topixxax max popnũ', pu xõnnũ tat, ha hãpxop 'ũm yãnãm paxnũ pu xõnnũ tu yĩpkutok ha mõ'tat, ha pata xax max popnũ', pu' tat, \v 23 ha mũnũytut kutok tuktup max nũnnã', tup-tex. 'Ãpu yũmũ nõ 'ãmuk xexka mĩy 'ũghittup tu'. \v 24 Xõnnẽ nũn, ha yũmũg kuxa hittup. Hõmã' xok putuk, tu' hittup nõmhã, hõmã' xupaha, tu' putpu' nũn nõmhã.” Kaxĩy. \p —Tu 'ãmuk xexka mĩy! \p \v 25 —Hak-tok te mãxap xip, hãpxa xexka tu' xip, tu putpu' nũn yãy pet hah, tu kãyã 'ãpak, xix hãmyã 'ãpak, \v 26 yĩy: “Pute 'ũm nũhũ'? Tep tu tikmũ'ũn kãyãhã yĩy hãmyã'?” Kaxĩy. \p \v 27 —Ha: “'Ãtaknõy nũn, ha 'ãtak xat pu mũnũytut kutok putex, 'ũkuxa hittup tu', 'ũk-tok putpu' nũn ha' kuxa hittup.” Kaxĩy. \p \v 28 —Pak-tok te mãxap gãy, tu' mõ'nãp-tup'ah mĩptut hã', ha' tak nũn, tu ta tu' xapit, pu mõnãy, \v 29 pak-tok te: “Hãmyãxatamuk xohix hã xatek-xat, hak yĩpkox xip, tu' mĩy, pãyã xate hãpxop 'ũm 'a' hõm'ah, xate mot kutok kutõgnãg 'a' hõm 'ohnãg, puk xape xop mũtik 'ãmuk xexka mĩy, \v 30 pa 'ãk-tok nõy nũn, tu' xotit xop punethok pẽnãhã', tu 'õg tayũmak hã' pagok, ha tayũmak nõg, ha 'ãha' nũn putpu', ha xate 'ãmuk xexka mĩy!” Kaxĩy. \p \v 31 Ha' tak te: “Xõnnũ'! Hãmyãxatamuk xohix hã 'ũgmũtik 'ãxip, ha 'ãte yãy yõg hãpxop xohix popmãp-tup xa'. \v 32 Yã' max yũmũg kuxa hittup, nũy 'ãmuk xexka mĩy, 'ãtaknõy put pu' nũn, ha yũmũg kuxa hittup. Yã' xok putuk, pãyã' hi', tu' xupaha', pãyã' putpu' nũn.” Kaxĩy. Tu ta tu' kux. Kaxĩy Yeyox te tikmũ'ũn yũmmũgãhã', tu Topa te tikmũ'ũn kummuk xak 'ãktux, puyĩy yãyhãhup, xix hãpkummuk mĩy kux, nũy tu kuxa hittup. \c 16 \s1 Kãmãnat te mãxap te hãpkohe' mĩy \p \v 1 Yeyox te xe hãm'ãktux yãy yõg tik xop pu', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —'Ũptexop xexka xip, ha tik te nõ pẽnãnã' xip, yã kãmãnat te mãxap, ha tik nõy nũn, tup-texop xexka pu hãm'ãktux, hu: “Nõm kãmãnat te mãxap te 'õg hãpxop xohix pẽnãhã, tu hãmyũmmũg 'ohnãg, tu' kmũ'ũn kummuk xak 'ãktux, puyĩy yãyhãhup, xix hãpkummuk mĩy kux, nũy tu kuxa hittup. \s1 Kãmãnat te xaxogãnãg 'õg hãpxop.” Kaxĩy. \p \v 2 Hap-texop te yãy yõg kãmãnat ha' xãnãhã', tu: “Xatep-te' mũn mĩy? Tikmũ'ũn te 'ãkummuk 'ãktux. Hõnhã xate nõ pẽnã kux. Puxi'.” Kaxĩy. \p \v 3 —Ha kãmãnat te yãy pu hãm'ãktux, hu: “'Ãtep-te mũn mĩy'ax? 'Ũkxuxyã tek mũn putup nõg. 'Ak mũn ka'ok'ah, 'ũyĩy mũ' hãpxa'. Hãpxop 'ũhok tu' kax 'ãtep-tup'ah, 'ãte yãyhãhup tu'. \v 4 Nãy. 'Ãte' yũmmũg. 'Ũkxape xe'e xop max, ha 'ãte nõm xop pu hãm'ãktux hã hãmmaxnã'ax, puk mũn pu hãmmax hã yãnãn, 'ũ pet kopak xihip, 'ĩhãk xuxyã tek xat pu mõg.” Kaxĩy. \p \v 5 —Hu' xuxyã yõg kãmãnat nõy ha' xãnãhã', xix kãmãnat nõy ha' xãnãhã', tu mõktu xohix, tu 'õm te mãxap pu hãm'ãktux, hu: “Hãpxop xohix te xĩy xate ta nemẽn yũmũg xuxyã pu'?” Kaxĩy. \p \v 6 —Ha' nõy te: “Hep tox yõg kãnẽy te 100 'ãte ta nemẽn.” Kaxĩy. \p —Ha: “Ta nemẽn yõg pa' tappet, tu mõ'kupix, hu: 50 'ũyãnãn tu', nũy 'õg hãpxop yãggã xate ta nemẽn.” Kaxĩy. \p \v 7 —Tu tik tek-nãy tu' xãnãhã', tu: “Xate ta nemẽn hã xĩy hãpxop?” Kaxĩy. \p —Ha: “'Ãte ta nemẽn xuxnãg yõg panat xohix te 1.000.” Kaxĩy. \p —Ha xe': “'Õgnũ ta nemẽn yõg pa' tappet, nũy mõ'kupix ha' yũm, hu: 800 nũy 'õg 'ũyãnãn tu'.” Kaxĩy. \p \v 8 —Ha' xuxyã te hãmyũmmũg, tu' yõg kãmãnat te hãpkohe mĩy yũmmũg, tu hãmyũmmũg 'ãktux kamah. Ta tu' kux. \p —Kaxĩy Topa hã' puknõg xop te hãmyũmmũg xexkah, pãyã Topa yõg tikmũ'ũn te hãmyok mĩy, tu hãmyũmmũg kutõgnãg, \v 9 yĩy 'ãte xa hãm'ãktux: Yã' max tikmũ'ũn te tayũmak hã hãmmaxnã', nũy' xape xop pu hãpxopmã max, puyĩy nõm xop mõ'ãnĩynãm 'ũyãnãn tu', 'ĩhã 'õg tayũmak nõg, puxix 'ãmõgã pexkox hah, xa xihip ka'ok. \v 10 Tik te hãmyok mĩy, tu hãpxop kutõgnãg pẽnã max, puxix hãpxop xexka pẽnã max kamah. Kaxĩy tik kummuk te hãpxop kutõgnãg pẽnã kummuk, puxix hãpxop xexka pẽnã kummuk kamah. \v 11 Tik te hãpkohe' mĩy, tu tayũmak hã' pẽnã kummuk, puxix kamah Topa yõg hãpxopmã max pẽnã kummuk. \v 12 Xate 'ãnõy yõg hãpxop pẽnã kummuk, puxix tikmũ'ũn kuxa 'ãkopa yũm 'ohnãg, tu hãpxop max xa' hõm putup 'ohnãg kamah. 'Ãmhok. \p \v 13 —Tikmũ'ũn te yãy xuxyã 2 pu' hãm hok, ka xuxyãp-xet putup pax, 'ĩhã' nõy putup nõg. Ha tikmũ'ũn xupkũmĩy, puxix tayũmak tu' hãm, pa tikmũ'ũn te Topa xak, puxix Topa tu' hãm. 'Ũkux. Kaxĩy. \s1 Yeyox te hãm'ãktux \p \v 14 Ha Paniye yõg xop te' xupak, tu Yeyox hah yĩxix kummuk, hu' xox yĩxix, tu tayũmak hã kũmĩy, hu' gãy, tu' yĩxix kummuk. \v 15 Pa Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn te 'ãpẽnãhã', tu: 'Ũmax, kaxĩy, 'ãhã, pãyã Topa te 'ãkuxa kopa pẽnãhã', tup-tup nõg, 'ãkuxa kummuk hah. \p \v 16 —Hõmã mõnãyxop hittap Mõyyex te Topa yõg xat'ax kax'ãmi, ha' nõy xop te Topa pupi hãm'ãktux, nũy tikmũ'ũn pu' xuktux, tu hãmyãxatamuk xohix hã hãmyũmmũgãhã', tu mõktu Yoãm xip, nõm tep-tox pix, ha hõnhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat, ha hãm'ãpak max 'ãktux, ha' xohix yĩpkox pip, puyĩy Topa yõg putat ha' mõg. \p \v 17 —Ha pexkox te yãy xagogãp-tup, xix hahãm, pãyã Topa yõg hãmãktux xip ka'ok, ha' xaxogã 'ohnãg. \p \v 18 —Tikmũ'ũn te' xetut nĩm, tu 'ũn nõy mũg, yã hãpxopmã kummuk, ha tik nõy te' nõy xetut mũg, nũy yãytax, yã hãpxopmã kumuk kamah, tu' nõy hã' xupxet. Kaxĩy. \s1 'Ũptexop xexka xix Nay \p \v 19 Tu xe hãm'ãktux, nũy hãmyũmmũgã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', puyĩy Topa yõg hãm'ãktux pu' yĩpkox pip, hu: \p —'Ũptexop xip, tu topixxax max tat, tu ta' mĩy pax 'ãmuk xexkah, \v 20 ha tik hok xip, tu' pakut, tu' pip 'ũptexop yõg hãmyĩkox tu', 'ũxuxet'ax Nay, 'ũkayax punethok tu' pip, \v 21 tu' xit'ax 'ũm xak, putup tep-tex hah, ha kokex xop te tik kayax xup, tu' yõyxõg hã' xup. \v 22 Hãpxip kutõgnãg tik hok 'ãxet'ax Nay xok, ha pexkox yõg nũ 'pok xop te' put, tu' tat, tu pexkox ha mõ'tat, ha mõnãyxop hittap 'Amanãm mũtik tihi pexkox kopah, tu' hittup, 'ĩhã 'ũp-texop xok kamah, ha nõ hãpkot, \v 23 ha' xakix xop yõg pip'ax tu' mõg, tu' xũy xexkah, tu mõnãyxop hittap 'Amanãm pẽnãhã', ha hãptox tu' xip pepi', pa Nay te 'Amanãm mutik pepi' tihi', \v 24 yĩp-texop te' xãnã ka'ok, hu: “Yã 'ãmãxap 'Amanãm'!” kaxĩy, ha: “Putep mũn putup xate'?” Kaxĩy. Ha' nõy te: “'Ũg 'ũm kuxa ka', 'ũkxũy hah. 'Ãpu, Nay nũ'kutnã', nũy yĩpkutok hã 'ũgyõyxõg 'ũm pix, kõnãg hã' pix. Yãk xũy xexka kuxap kopah.” Kaxĩy. \p \v 25 —Pa 'Amanãm te: “Xõnnũ', Topa te xa hãmmaxnãhã hãm tu', 'ĩhã Nay ha hãpkummugãhã', yã hõnhã' hittup pax 'ĩhã 'ãxũy, \v 26 ha hãpkanet xexka xip, ka mõnãy 'ũghah, ha kamak mõg 'ohnãg 'ãha ku'u mõnãy.” Kaxĩy. \p \v 27 —Hap-texop te: “Nay nũ'kutnã 'ũktak pet hah. \v 28 'Ũktaknõy xohix te 5 tihi', yĩy mõ'kutnã hãm tu', ka nũ pip'ax ha' nũn, hu' xũy.” Kaxĩy. \p \v 29 —Pa 'Amanãm te: “'Ãmhok. 'A mõ'kutnãp-tup'ah 'ãtaknõy xop hah. Yã' xip Topa tappet, nũy mõ'kupix, nũy yĩpkox pi'. Yã' puxi'.” Kaxĩy. \p \v 30 —Ha' nõy te: Yãk-tõgnãg, 'ap punet'ah. 'Ũktaknõy xop kuxa mãm 'ohnãg Topa yõg tappet kopah. 'Ãpu, mõ Nay kutnã', nũy taknõy xop ha' mõg. Pax pu tik xok xe'e', tu put pu hi', tuk taknõy xop pu hãm'ãktux, puxi' kuxa mãm ka'ok hãm'ãktux'ax kopah, tu yãyhãhup, nũy hãpkummuk mĩy kux.” Kaxĩy. \p \v 31 —Pa 'Amanãm te: “'Ũkuxa mãm 'ohnãg Topa yõg tappet kopah, hu' mãm hok tikmũ'ũn hãm'ãktux'ax kopa kamah, tu tik xop tu putpu hi 'ãpak'ax, 'ĩhã' kuxa mãm 'ohnãg.” Ta tu' kux. \c 17 \s1 Hãpkummuk mĩy'ax xaxogãhã', pu tu' kux \p \v 1 Yeyox te yãy yõg mũtik hãpkumep xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ãmnĩy xohix 'ĩhã hãpxopmã'ax kummuk te' kummukgã'ax, pa tikmũ'ũn te hãpkummuk mĩy, nũy nõy kummukgã', puxix Topa nõm xũygã xexka. \v 2 Yã' max nõm tik te' kummukgã mũg, nũy mĩkax xexka hĩy 'ũmãykox tu', tu kõnãg xexka kopa tu' xok, ha' kummuk nõm te tikmũ'ũn kutõgnãg pu hãpkummuk mĩy'ax yũmmũgãhã'. \v 3 'Õg pa 'ãti'! 'Ãnõy te hãpkummukgãhã'. 'Ãpu' mãnõg, pu yãyhãhup, ha ta xaxogã'. \v 4 'Ãnõy te xa hãpkummukgã pax, tu xe' mĩy pu tu 7, 'ĩhã xa tu' xak pu kummugã'ax xaxogã'. 'Ãpu 'ãnõy kuxa ka', nũy hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', pu tu kux. Kaxĩy. \s1 'Ũkuxa yũm ka'ok \p \v 5 Ha yãy yõg xop te: \p —'Ũgmũ kuxa mãm kutõgnãg. 'Ãpuk mũ kuxa mãmmã', pu tu mãm ka'ok. Kaxĩy. \p \v 6 Ha Yeyox te: \p —'Ok 'ãkuxa mãm kutĩgnãg? Pẽnã mĩm xexka kup 'ãxet'ax mõytat, ha mĩm xap kutĩgnãg. Pax xa kuxa mãm kutĩgnãg kaxĩy, hu ta mĩm xexka kup nõy piget pu' xat, hu: “Hãm tu yãy xut, nũy kõnãg xexka kopa 'ãxip, nũy kõnãg kaka yõg hãm kopa 'ãxok,” kaxĩy, puxix mĩm xexka kup yĩpkox pi', nũy' mĩy. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat hãm'ax \p Tu xe: \p \v 7 —'Õg kãmãnat te hãpxa', pe mũnũytut pẽnã', tu 'ãmnĩy hã putpu' nũn 'ãpet tu', pãyã xate' xapit hok pu yũhũm, nũy xit. \v 8 'Ãmhok, pãyã' xat, hu: “Hãpxop 'ũm puk, tu mõktu max, tu hãpxop ke'et, tu kãnẽy yĩmũ' xak-nãy 'ũkxit. 'Ũkxit kux yĩy ta 'ãxit 'ũk-nãy tu xix xo'op.” Kaxĩy. \v 9 Tu 'õg kãmãnat pu hãm'ãktux hok, nũy: “Puxi', 'ãhãm max,” kaxĩy. 'Ãmhok. \v 10 Kaxĩy 'ãxop yã Topa hã kãmãnat xop. Topa xat'ax xohix pu 'ãyĩpkox pip, xapix tu hãm'ãktux, hu: “'Ũgmũg hãm kummuk Topa pu', 'ũxat'ax mĩy puxehnãg tu'.” Kaxĩy. \s1 Yeyox te tikmũ'ũn xax kunut xop hittupmãhã' \p \v 11 Tu ta hãpkumep, tu kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõg, ha hãpxexka Xamãnit te' keppa' yũm, xix hãpxexka nõy Ganinet te' xãm pa' yũm. \v 12 Tu' mõg tu mõktu' xupep xip tu xexka tu', ha tik te 10 pip, tu pakut, tu yãy xax kunutnãm, kayax punethok tu', hãptox tu' pip xip'ax tu', \v 13 tu' xãnãhã', hu: \p —Yeyox, Notot! 'Ũgmũ kuxa ka'! Kaxĩy. \p \v 14 Ha' pẽnãhã', tu: \p —Mõg, 'ãmãnex xop ha mõg pu 'ãpẽnã'. Kaxĩy. \p Ha' mõg. 'Ũmõg, 'ĩhã' hittup, ha' xax tap tup xupep tu max, \v 15 Ha tik puxet yã hãpxexka Xãmãnit yõg, yã' puknõg, tu yãy xax tap max pẽnãhã', yĩ' putpu' nũn, tu' yĩy ka'ok, tu Topa max 'ãktux, 'ũhittup tu', \v 16 tu' kopaxux ha' nãhã', tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: 'Ãmax xe'ẽgnãg! Kaxĩy. \p \v 17 Ha: \p —Tik xohix te 10 hittup. Pi'yã' pip nõm tix xohix te 9? \v 18 Tu putpu' nũn 'ohnãg, tu Topa max 'ãktux 'ohnãg, pãyã' puknõg puxehnãg te Topa max 'ãktux. Kaxĩy. \p \v 19 Tu' puknõg pu: \p —'Ãyok, nũy mõg, 'ãkuxa yũm ka'ok, yĩy Topa te 'ãhittupmãhã'. Kaxĩy. \s1 Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat putup \p \v 20 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã Yeyox te hãmyũmmũgãhã', yĩy Paniye yõg xop te' yĩkopit, hu: \p —Hãm 'ũm 'ĩhã Topa te hãm xexka xohix yõg tikmũ'ũn xat putup hãm tu'? Kaxĩy. \p Ha: \p Tikmũ'ũn te' xak, tu' pẽnãp-tup, \v 21 'A hãm'ãktux putup'ah, hu: “Hẽnã', 'ũxip nũnte',” kaxĩy. 'Ãmhok. Xix 'ap hãm'ãktux putup'ah, hu: “Pẽnã', 'õnte' xip,” kaxĩy. 'Ãmhok. Tikmũ'ũn te' pẽnã 'ohnãg 'ĩhã Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xat. 'Ãmhok. Yã Topa te tikmũ'ũn kuxa kopa' xat. Kaxĩy. \p \v 22 Tu yãy yõg mũtik mõg xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, ha 'ãmnĩy punethok nõg putup, 'ĩhã xe 'ãxop tek mũn pẽnãp-tup, pãyã 'ak pẽnã'ah, \v 23 ha tikmũ'ũn te xa hãm'ãktux putup, hu: “Hẽnã', Yeyox xip,” kaxĩy. Ha' nõy te: “Pẽnã', 'õnte' xip,” kaxĩy. Pak xip putup'ah. 'Ãmõg hok nũy pẽnã'. 'Ak xip putup'ah. \v 24 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, huk nũn putup mõ'ka'ok, 'ũgnũn putup tex yãnãm xexka putuk, ha hãpxexka xohix yõg tikmũ'ũn tek pẽnãp-tup, \v 25 pa hõnhãk xũy nãm putup hãmãxap, ha tikmũ'ũn tek putup nõg. \v 26 Hõmã tikmũ'ũn hittap te mõnãyxop Nõe putup nõg kamah, \v 27 tu' xit, tu' xo'op, tu yãytaha', tu hãmyãxatamuk xohix hã' yĩpkox pip 'ohnãg Topa yõg hãm'ãktux pu', tu mõktu Nõe te mĩptut xexka hã mõ'nãhã', nõm mĩptut te kõnãg hã' mõg ha mõ'nãhã', ha tex xexkah, ha kõnãg kox xohix nũ'xip, tu' hãmnak hã' xupep nãm, ha mõktu tikmũ'ũn xohix xakix kõnãg kopah. \v 28 Ha tikmũ'ũn hittap te mõnãyxop No putup nõg kamah, tu' xit, tu' xo'op, tu hãpxop hãmenax, tu' hãm, tu' pet punethok, tu hãmyãxatamuk xohix hã' yĩpkox pip 'ohnãg Topa yõg hãm'ãktux pu', \v 29 tu mõktu No te kõmẽn Xonõm nĩm, ha hãpxip 'ohnãg 'ĩhã kuxap te pexkox tu' xakot, xix mĩkax xap pukpex te pexkox tu' nãhã', tu tikmũ'ũn koxyõy, 'ũpuk ha' nõa'. \v 30 Kaxĩy tikmũ'ũn te hãpxopmãp-tup 'ĩhãk nũn, hak mũn yã Tikmũ'ũn Kutok, \v 31 tuk nũn 'ĩhã xupmãn mõ'ka'ok, pe yã mĩptut kopa' pip, pe yã hãm tu tihi'. 'Ũhip hok, 'õg hãpxop nĩm, pũyã' pi', pãyã 'ãxupmãn mõ'ka'ok, ka 'ãxok. \v 32 Mõnãyxop te xa No xetut 'ãktux, tu' yõkãnãm hu' xok, 'ũxaxok hok nõ'õm! \v 33 Tikmũ'ũn xak, pũyĩy hi, puxix tu' xok, pa tikmũ'ũn xok puxix hi xe'ẽgnãg. \v 34 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux, 'ũgnũn putup, 'ĩhã tikmũ'ũn 2 mõ'yõn, ha yã mõgãp-tup 'ũpxet, tu' nõy nĩm putup, \v 35 ha 'ũn 2 te xuxnãg xetox xap koxyõy putup, nũy nõ pãm mĩy, hã mõgãp-tup 'ũn puxet, tu' nõy nĩm putup, \v 36 ha tik 2 hãm putup, hã mõgãp-tup tik puxet, tu' nõy nĩm putup. Kaxĩy. \p \v 37 Ha' yõg xop te Yeyox yĩy'ax 'ãpak, hu' yĩkopit, hu: \p —Yãyã', pi'ya' xip nũhũ'? Kaxĩy. \p Ha: \p —Kuptap xop te yãy tu nũ' nãhã' nũy xokxax tu hãmhũmnãg pip. Kaxĩy. \c 18 \s1 Tik pa te hãmyũmmũg xix 'ũn hok yũm \p \v 1 Yeyox te hãmyũmmũgãhã hãm'ãktux'ax hã, nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', pũyĩy tikmũ'ũn Topa pu hãm'ãktux pax, nũy kuxa teknõg hok, tu: \p \v 2 —Tik pa te hãmyũmmũg, tu' xip kõmẽn kopah, tu' kuxãnõg 'ohnãg, hu Topa yĩpkutuk hok, xix tikmũ'ũn yĩpkutuk 'ohnãg. \v 3 Ha kõmẽn kopa' xip 'ũhũn, tu' hok yũm, tu 'ãmnĩy xohix hã tik pa te hãmyũmmũg ha' mõg, nũy ta tu' xak, hu: “'Ãpu, mõknĩynãm. Tikmũ'ũn kummuk hupmã, pu tu 'ã hãpkummugã kux,” kaxĩy. Pa tik te hãpkohe' mĩy, tu' kuxyã 'ohnãg. \p \v 4 —Ha 'ãmnĩy xohix hã tik te' kuxyã 'ohnãg, pa 'ãmnĩy xohix hã 'ũn nũn, nũy ta tu' xax, pu hãpkummuk mĩy kuxyã', hu 'ãmnĩy xohix hã' mĩy, tu mõktu tik te yãy pu hãm'ãktux, hu: “'Ãte Topa yĩpkutuk 'ohnãg, tu tikmũ'ũn puk yĩpkox 'ohnãg kamah, \v 5 pa 'ũn te 'a' xak pu' kummuk mĩy xop kuxyã', tuk kuxa teknõg, 'ũn nũn kux 'ohnãg hah. Puxi'. 'Ãte 'ũn mõ'nĩynãm putup, puk putox kummugã hok.” Kaxĩy. Ta tu' kux. \p \v 6 Tu xe: \p —Tik pa te hãmyũmmũg, pãyã hãpkohe' mĩy, ha 'ũn te ta tu' xak, tu xe tu' xak, tu' hup 'ohnãg, tu mõktu tik te mõ'nĩynãm. \v 7 'Ok Topa te yãy yõg tikmũ'ũn mõ'nĩynãm hok, mõ nõm yãy xe'ẽgnãg tu'? Hamũn. Yã' yĩmõgatux, tu mõ'nĩynãm xe'ẽgnãg, nõm xop te 'ãmnĩy xohix hã ta tu' xak, xix hãptup xohix hã, pu tu mõ'nĩynãm. \v 8 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Topa te hãpkummuk mĩy xop kuxyãhã', nũy yãy yõg tikmũ'ũn mõ'nĩynãm mõ'ka'ok. 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn putup putpu'. 'Ok tikmũ'ũn kuxa mãm putup 'ũgkopa 'ĩhãk nũn? 'Ĩntu'! Kaxĩy. \s1 Paniye yõg tihik, xix tik te gohet pupi tãyũmak pop \p \v 9 Tu hãm'ãktux nõy hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', pu tikmũ'ũn yãy pe'paxex max hok, nũy nõy pe'paxexk-tõgnãg hok kamah, tu: \p \v 10 —Tik 2 mõg, tu Topa pet xexka ha' mõg, nũy Topa pu hãm'ãktux, ha tik puxet Paniye xop yõg, xi' nõy te gohet pupi tayũmak pop, \v 11 ha Paniye yõg tik te yãy pe'paxex max, tu Topa pu hãm'ãktux, tu yãy pu' xuktux, hu: “Topah, 'ũgmũn max. Tikmũ'ũn xohix kummuk pax, tu hãpxop hã' xupxet, xi' nõy hã' xupxet, tu hãpkummuk mĩy, nũ tik kummuk putuk, tik te gohet pupi tãyũmak pop putuk, yã' kummuk, ha tak mũn max. \v 12 'Ũkxit hok xegõn pet xohix 'ĩhã', xix kĩn pet xohix 'ĩhãk xit hok, nũy ta Topa pu hãm'ãktux, tu yõg tayũmak yãg 'ãte Topa pu' hõm, yã tayũmak xohix te 10 yõgnũ', hu Topa pup-xet hõm. Puxi. 'Ũkux.” Kaxĩy. Pa Topa te nõm pe'paxex kummuk. \p \v 13 —Ha tik te gohet pupi tayũmak pop, tu yãyhãhup, tu hãptopa tu' xip 'ũgnĩha', tu Topa yĩpkutuk, hu pexkox pẽnãp-tup 'ohnãg, tu nũ' xup, tu yãy kep to'ok, tu: “Topa, 'ũg 'ũm kuxa ka', 'ãte hãpkummugã pax hah.” Kaxĩy. Ta tu' kux. \p \v 14 Tu xe: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tik te gohet pupi tayũmak pop, tu te yãy pet ha' mõg putpu', ha Topa te' kuxa yũmmãhã', pa Paniye yõg tik kuxa yũm 'ohnãg, Topa te' kuxa yũmmã 'ohnãg hah. Tik te yãy xexka pe'paxex, puxix Topa' hupmã', ha tik te yãk-tõgnãg pe'paxex, puxix tu yãyhã' xexkah. Kaxĩy. \s1 Yeyox xix kakxop \p \v 15 Ha 'ũn xop tek-tok tat Yeyox hah, pu' xupit, pũyĩy kakxop pu hãm 'ũm maxnã', ha yãy yõg mũtik hãpkumep xop te' pẽnãhã', tu 'ũn xop mãnõg, \v 16 pa Yeyox te' xãnãhã', hu: \p —Mã'. Pũyã kakxop nũ 'ũghah, tu' tux hok pũyĩy nũ', yã Topa te' xat putup kakxop kuxa tu'. \v 17 'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux, 'ũxaxok hok: Kakxop yĩpkox pip Topa yõg xat'ax pu', ha Topa tep-tup pu tikmũ'ũn yĩpkox pip kamah, kakxop putuk, nũy Topa yõg tikmũ'ũn kopa' pi'. Kaxĩy. \s1 'Ũp-texop xexka \p \v 18 Ha Yoneo yõg tik te' xat'ax, tu' nũn, tu Yeyox yĩkopit, hu: \p —Notot, xate yũmmũgã'ax, yã 'ãmax. 'Ãtep-tep mũn mĩy'ax nũy 'ũghi xe'ẽgnãg mõ'kumak mõg? Kaxĩy. \p \v 19 Ha: \p —Tep tu xatek mũn 'ãxet'ax max? 'Ap xip'ah tikmũ'ũn kuxa max. Topa mũn puxehnãg max. \v 20 Xate Topa yõg xat'ax xohix yũmmũg, hu: “'Ãnõy' hã' xupxet hok, xip-tex hok, xix 'ãnõy yõg hãpxop hã' xupxet hok, xi' koit hok, xix 'õg 'ãtak pu 'ãyĩpkox pi', xix 'ãtut pu 'ãyĩpkox pi'.” Kaxĩy. \p \v 21 Ha tik te: \p —'A' yũmmũg. Hãmyãxatamuk xohix hã 'ãte' xat'ax yũmmũg, tuk yĩpkox xip. Kaxĩy. \p \v 22 Ha' xupak, tu: \p —Pãyã hãpxopmã'ax puxet xate' xaxok, 'ap mĩy'ah. Mõy, nõmenax 'õg hãpxop xohix, nũy tayũmak pop, tu' nĩm 'ũhok xop pu', ha Topa te pexkox yõg hãpxop xa' xex putup pexkox kopa, ha nũn tu nũktu 'Ũkpe mõg. Kaxĩy. \p \v 23 Ha tik te hãm'ãpak, tu' kuxa hittup 'ohnãg, 'ũp-texop xexka tu', tu Yeyox nĩm. \v 24 Ha Yeyox te' pẽnãhã', tu: \p —'Ũp-texop te yõg hãpxop nĩm putup hok, puxix Topa yõg xat'ax pu' yĩpkox hok kamah. \v 25 Ha xoktut kãmẽn te 'ãmuxnãg ta kup kox hã mõ'tat 'ohnãg, yã hãpxopmã ka'ok miax, pãyã 'ũp-texop te Topa pu' yĩpkox xip, yã hãpxopmã hok xe'ẽgnãg. Kaxĩy. \p \v 26 Ha yãy yõg xop te' xupak, tu: \p —'Ũ 'ũm mũn te Topa pu' yĩpkox xip'ax? Yã hãpxopmã ka'ok xexkah. Kaxĩy. \p \v 27 Pa Yeyox te: \p —Tikmũ'ũn 'a' ka'ok'ah, pa Topa mũn ka'ok xexkah, nũy tu hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg. Kaxĩy. \p \v 28 Ha Pet te: \p —Pẽnã', 'ũgmũg yãy pet nĩm, nũy 'ãpek mõg. Kaxĩy. \p \v 29 Ha: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tikmũ'ũn te yãy pet nĩm, tu' xetut nĩm, tu' tak yĩmot nĩm, tu' tut nĩm, tuk-tok nĩm, tu' nĩm nũy yãyhã Topa yõg tikmũ'ũn, puyĩy Topa nõm xat, \v 30 puxix Topa nõm pu hãmmax hã' yãnãn putup hãm tu', ha' hi xe'ẽgnãg putup pexkox tu', ha' kux 'ohnãg. Kaxĩy \s1 Yeyox te' xok'ax 'ãktux, xi' putpu hi'ax \p \v 31 Ha' mõg, ha Yeyox te yãy yõg tik xop xapit, tu: \p —Pẽnã', pũm, yũmũ mõg kõmẽn Yenoyanẽn tu', pu tik kummuk 'ũkputex. Hõmã tik xop te Topa pupi hãm'ãktux, tu kax'ãmi tappet tu', tuk mũn Tikmũ'ũn Kutok 'ãktux. Yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hãk kummugãp-tup, \v 32 ha puknõg xop hak mõgãp-tup, pu 'ã tu yãyhãhupmã', tu' yĩy hep nũ'xok putup, \v 33 tu 'ã' kix kakixnãg putup, tuk putex putup, 'ũtik xok xe'e', ha 'ãmnĩy tikoyuk nõg 'ĩhã putpuk hip-tup. Kaxĩy. \p \v 34 Pa yãy yõg tik xop te hãmyũmmũg 'ohnãg. Hãm'ãpak, tup-tox ka'ok. \s1 Yeyox te tik pa hok pu' pa nãhã' \p \v 35 Ha ta' mõg, tu mõktu mõxa kõmẽn Yenikot hãmhũmnãg tu', ha tik pa hok yũm, tu putat yĩka te tu' yũm, nũy hãpxop hok xak, \v 36 tu hãm'ãpak nĩm 'ĩhã tikmũ'ũn xohix xexka nũn, tu' yĩkopit, hu: \p —Tep ha' mõg tikmũ'ũn xohix? Kaxĩy. \p \v 37 Ha: \p —Kõmẽn Nãyane yõg Yeyox te putat ha' nũn. Kaxĩy. \p \v 38 Ha tik pa hok te' xãnãhã', hu: \p —Yeyox, 'ãmũn yã mõnãyxop hittap Namix hã 'ãmõkputox, 'ũg 'ũm kuxa ka'. Kaxĩy. \p \v 39 Ha tikmũ'ũn nõy te' keppa' pip, tu: \p —Puxi', 'ãyĩy hok. Kaxĩy. \p Pa' yĩy nõy ka'ok, hu: \p —'Ãmũn yã mõnãyxop hittap Namix hã 'ãmõkputox. 'Ũg 'ũm kuxa ka'. Kaxĩy. \p \v 40 Ha Yeyox tu tu' hup, tu' xat, pu nũnnã', hu nũnnãhã', ha' yĩka' xip, ha Yeyox te: \p \v 41 —Xatep-tek putup 'ãte xa' mĩy? Kaxĩy. \p Ha: \p —Notot, 'Ãte hãm 'ũm pẽnãp-tup. Kaxĩy. \p \v 42 Ha Yeyox te: \p —'Ãpu, hãmpẽnã'. 'Ãkuxa yũm ka'ok 'ũgkopah, yĩy Topa te 'ãpa maxnãhã'. Kaxĩy. \p \v 43 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã hãmpenã max, tu' kuxa hittup xexkah, tu Topa max 'ãktux, xix Topa ka'ok 'ãktux, ha tikmũ'ũn te' pẽnãhã', hu Topa max 'ãktux kamah. \c 19 \s1 Yeyox xix Yakeo \p \v 1 Yeyox te kõmẽn Yenikot tu' xupep, tu' kotit ha' mõg, \v 2 ha tik 'ãxet'ax Yakeo xip. Hamũn te puknõg yõg gohet pupi tayũmak pop, tu tikmũ'ũn yõg tayũmak pop, tup-texop xexkah, \v 3 tu Yeyox pẽnãp-tup, nũy tu' yũmmũg, pãyãk-tõgnãg, 'a' tox'ah, ha tikmũ'ũn xexka punethok, yĩy' pẽnã 'ohnãg. \v 4 Tikmũ'ũn xop mõg 'ĩhã tik yokoma' mõg, tu mõktu' nõy hip, tu' kup xexka piget pepi' mõg, tu' xip ha mõkahmãg, nũy Yeyox pẽnã', putat ha' nũn hah, \v 5 tu' xupep, tu mõkahmãg tu' penãhã', tu Yakeo pu hãm'ãktux, hu: \p —Yakeo, hãm tu 'ãnũ mõ'ka'ok, Hõnhã 'ũkxip'ax 'ãpet kopah. Kaxĩy. \p \v 6 Ha' kuxa hittup, tu hãm tu' nãhã', tu hãm tonnok, tu yãy pet ha' mõgãhã', 'ũkuxa hittup tu'. \v 7 Ha tikmũ'ũn te' pẽnãhã', tup-tup nõg, hu: \p —Yeyox te tik kummuk hã' xape', tu tik te hãpxop hã' xupxet mũtik mõg, nũy xihip, nũy tu xit. Kaxĩy. \p \v 8 Ha' xit kux 'ĩhã Yakeo yok, tu hãm'ãktux Yeyox pu, nũy tikmũ'ũn xupax, tu: \p —Yõgnũ hãpxop xohix 'ãte' koxip putup, nũy xahix nĩm 'ũhok xop pu'. Hõmã 'ãte' nõy yõg tayũmak puxet hã' xupxet, kopxix hõnhã nõm pu tayũmak tehomi te 4 popmãp-tup, 'ũnõy yãnãn tu'. Kaxĩy. \p \v 9 Ha Yeyox te: \p —Hõnhã Topa te 'ãkuxa kummuk xit, nũy kuxa max tat 'ũyãnãn tu', xix 'ãxape kuxa kummuk xit kamah, 'ãxape te 'ãpet kopa tihi'. 'Ãmũn yã mõnãyxop hittap 'Amanãm hã 'ãmõkputox kamah. \v 10 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn, nũy tikmũ'ũn xax, nũy xaxnãm, nõm tikmũ'ũn te Topa yõg putat xak, 'ũ mõgã, puyĩy Topa yõg putat ha' mõg 'ũxeheh. Kaxĩy. \s1 Tayũmak 'ãnuk te \p \v 11 Ha hãm'ãpak tikmũ'ũn te', 'ĩhã Yeyox te hãm'ãktux'ax hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', pũyĩy Topa pu hãpxopmã max, ha kõmẽn Yenoyanẽn hãmhũmnãg tu Yeyox xip, tu yãy yõg xop yũmmũgãhã', ka' pe'paxex, hu: “Topa te tikmũ'ũn xop xohix xat putup nõmhã,” pãyã 'ap xohix xat'ah nõmhã, \v 12 yĩy Yeyox te: \p —Tik te' xat'ax yãy kutok mõg hãpxexka nõy tu', hãptox tu' mõg, nũy yãyhã hãpxexka yõg tik te tikmũ'ũn xohix xat, nũy hãmyãxatamuk kutõgnãg nõg, puxix putpu nũ'. \v 13 Tu kãmãnat te 10 xãnãhã', tup-xet pu tayũmak puxet hõm, xix kãmãnat tuk-nãy tu' hõm tayũmak puxet, tu mõktu xohix pu tayũmak puxet hõm, tu: “Hãpxop hãmenax nũy tayũmak punethok pop, tu mõktu 'ũkxupep put pu'.” Kaxĩy. \p \v 14 —Tu' mõg, pãyã 'ũyõg tikmũ'ũn tep-tup nõg, tu tik xop mõ'pok hãptox tu', 'õm xat'ax ha mõ'pok, nũy nõ: “'Ũgmũ'ãte 'ãp-tup nõg. 'Ãpu, xihip hãptox tu'. Putpu 'ãnũn hok, nũy mũ'ã xat.” Kaxĩy. \p \v 15 —Pa hãmyãxatamuk kutõgnãg nõg 'ĩhã' xupep putpu', tu kãmãnat te 10 xãnãhã', nõm xop te' yõg tayũmak pop, tu hãpxop hãmenax xi' nõ' nõy yãnãn nũy tayũmak xexka pop, ha' xat'ax te tik xop te 10 xãnãhã nũy' yĩkopit, nũy tayũmak xohix te xĩy tik xop te' pop yũmmũg. \v 16 Ha kãmãnat hãmãxap nũn, tu: “'Ãte 'õg tayũmak hã tayũmak nõy te 10 pop,” kaxĩy. \p \v 17 Ha' xat'ax te: \p —Yã' max, 'ãhãm max. 'Ãte mõ'ãkutnãp-tup kõmẽn xohix te 10 hah, xa pẽnãnã' xip. Kaxĩy. \p \v 18 —Ha kãmãnat tuk-nãy tu' nũn, tu: “'Õg tayũmak hã 'ãte tayũmak nõy te 5 pop.” Kaxĩy. \p \v 19 —Ha: “'Ãte mõ'ãkutnãp-tup kõmẽn xohix te 5 hah, xa pẽnãhã' xip.” Kaxĩy. \p \v 20 —Ha kãmãnat te ka'ax tu' xip, tu' nũn, tu: “Nõ pa 'õg tayũmak. 'Ãte topixxax hã' kĩy, tu' xaptop, \v 21 'ũgkuxãnõg tu'. 'Ãte 'ãyĩpkutuk, 'ãmũn xupkũmĩy hah. Xate 'ãnõy yõg tayũmak paha', ha tik nõy te hãpxop xap xok, ha 'ãmũn te nõ nũnnãhã'.” Kaxĩy. \p \v 22 —Ha' xat'ax te: “'Ãhãm kummuk. 'Ãte 'ãkopit'ax, 'õg hãm'ãktux'ax hã 'ãte 'ãhãm kummuk yũmmũg. Xatek xupkũmĩy 'ãktux, tu 'ãtu hãpxop nũnnã 'ãktux. \v 23 Pax xa yõgnũ tayũmak ma'ãg kopa' xex, pu tikmũ'ũn nõy hãpxop hãmenax, puxix tayũmak tu xohix punethok nõmhã.” Kaxĩy. \p \v 24 —Tu tikmũ'ũn te' yĩmmap tu 'õm pip pu hãm'ãktux, hu: “Tayũmak xut tik tu', tu tik nõy pu' hõm, tik te tayũmak te 10 pop pu' hõm.” Kaxĩy. \p \v 25 —Ha tikmũ'ũn te: “Yã' pip tayũmak punethok, yã' pip tayũmak te 10.” Kaxĩy. \p \v 26 —Ha: “'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Tikmũ'ũn te hãpxop punethok pip ha hãpxop nõy nã' mõg'ax tu mõktu yã' xohix, ha hãpxop xohix xut'ax, tu' hok tu'. \v 27 Tik xop nũnnã nõmhã, tik xop tek putup nõg, tuk mũn te' xat putup nõg. 'Ãpu, 'ũnũnnã', nũy 'ũgkeppa' kix.” Ta tu' kux. \s1 Yeyox te kõmẽn Yenoyanẽn tu' xupep \p \v 28 Tu hãm'ãktux kux, 'ĩhã' mõg, tu kõmẽn Yenoyanẽn ha' mõg, ha' yõg mũtik hãpkumep xop te' pe' mõg, \v 29 tu' mõg, tu' xip'ax Metpaye te hãmhũmnãg tu' pip, xi' xip'ax Metãn te hãmhũmnãg tu' pip, tu yĩktix 'Onimet yĩka' pip, ha yãy yõg tik 2 mõ'pok, pu mõg nũ peheh, tu: \p \v 30 —'Ãmõg xip tu xexka tu', tu yohmẽnnãg tuk tup pẽnãp-tup, ha tikmũ'ũn 'ũm te' yĩmũ' yũm hok. 'Ũxut, nũy nũnnã'. \v 31 Tik te 'ãyĩkopit, 'ãpu, tu hãm'ãktux, hu: “'Ũgmũg xuxyã tep-tup, puyĩy nõ yĩmu' yũm.” Kaxĩy. \p \v 32 Ha' mõg, tu Yeyox te' xat'ax hã' mĩy. \v 33 Tu yohmẽnnãg xut, 'ĩhã yohmẽn xuxyã nũn, tu: \p —Tep tu' xut 'ãxop te nũ yohmẽn? Kaxĩy. \v 34 Ha: \p —'Ũgmũg xuxyã tep-tup, 'ũg mũg xut, yĩk tux hok 'ũ xut. Kaxĩy. Ha' tux hok, ha' hĩy'ax koah. \p \v 35 Tu Yeyox ha' nũnnãhã', tu topixxax te yohmẽn yĩmũ' yũm, tu' yũm, \v 36 tu' mõg, ha tikmũ'ũn te nũ yãy xex topixxax putat kopah, ha Yeyox te nũktu yĩmũ' mõg, \v 37 tu yĩktux 'Onimet tu hãmhũmnãg tu' xip, ha tixmũ'ũn xohix xexka te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' kuxa hittup xexkah, tu Topa max 'ãktux, xix Topa ka'ok 'ãktux, tu' yĩy ka'ok hãpxopmã max xe'ẽgnãg pẽnãhã tu', \v 38 tu hãm'ãktux, hu: \p —Pũyã Topa tik te' xat'ax pu hãmmax nã'. Yã yãy 'ãxet'ax tu hõm pu nũ', ha pexkox kopa' pip xop kuxa mãm, yã Topa xexka xe'ẽgnãg. Kaxĩy. \p \v 39 Ha Paniye yõg xop te tikmũ'ũn mũtik pip, tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —Notot, 'ãpu 'õg tik xop mãnõg, pu yĩy hok. Kaxĩy. \p \v 40 Ha: \p —'Ãte xa hãm'ãktux: Pax pu tik xop yĩy hok, puxix mĩkaxxap yĩy ka'ok, 'ũhittup tu'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te Kõmẽn Yenoyanẽn ha' potaha' \p \v 41 Tu' mõg, tu kõmẽn Yenoyanẽn te hãmhũmnãg tu' xip, tu kõmẽn pẽnãhã', hu' potaha', \v 42 tu kõmẽn yõg tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —Pax xa hãmyũmmũg, tu hãmmax xak, nũy tu kuxa mãm, puxix Topa xa hãmmaxnã', pãyã hãmyũmmũg 'ohnãg xate', \v 43 ha hãmyãxatamuk 'ũm nõg 'ĩhã' puknõg gãy xop te kõmẽn yĩmmap tu' pip putup, ha 'ãnũ'pap-tup, pãyã 'ãnũ'pa 'ohnãg, \v 44 ha kõmẽn koxyõy putup, xix tikmũ'ũn te kõmẽn kopa' pip kix putup, xix kakxop, tu mĩptut yõg tiyot xohix koxyõy putup, 'ãxop te hãmyũmmũg 'ohnãg hah. Topa te 'ãha' nũn, pãyã 'ãxop te hãmyũmmũg 'ohnãg. Kaxĩy. \s1 Yeyox xip Topa pet xexka kopah \p \v 45 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Yeyox te Topa pet xexka ha' mõ'nãhã', tu tikmũ'ũn te' kopa' pip xop papuk, nõm xop te hãpxop hãmenax Topa pet xexka kopa' papuk, \v 46 tu: \p —Hõmã tik te Topa tappet hã' kax'ãmi, hu: “Tikmũ'ũn te Topa pet xexka hã' mõxakux nũy Topa pu hãm'ãktux,” kaxĩy, pãyã 'ãxop tep-tũynãg, ha yãyhã hãpxupxet pet. Kaxĩy. \p \v 47 'Ãmnĩy xohix hã Yeyox te tikmũ'ũn yũmmũgãhã' Topa pet kopah, ha Yoneo yõg 'ãmãnex xop, xix hãmyũmmũg xop, xix tikmũ'ũn xexka xop te Yeyox putup nõg, tup-tex putup, \v 48 'ĩhã tikmũ'ũn xohix kuxa mãm ka'ok Yeyox yõg hãm'ãktux'ax kopah, yĩ' xexka xop te' xaptop, tu' gãy. \c 20 \s1 Topa te Yeyox tu' hõm yãy 'ãxet'ax \p \v 1 'Ãmnĩy puxet 'ĩhã Yeyox xip Topa pet xexka kopah, tu tikmũ'ũn yũmmũgãhã', xix hãm'ãktux max 'ãktũx, ha Yoneo xexka xop nũn, xix 'ãmãnex xexka xop nũn, xix hãmyũmmũg xop nũn, xix tikmũ'ũn xat'ax xop nũn, \v 2 tu Yeyox yĩkopit, hu: \p —'Ũ 'ũm te xa' hõm yãy 'ãxet'ax, xa hãmyũmmũgã tikmũ'ũn? Kaxĩy. \p \v 3 Ha' nõy yãnãn tu' yĩkopit, hu: \p —'Ãpu 'ã' hãm'ãktux: \v 4 'Ũ 'ũm te Yoãm nũ'kutnãhã', pup-tox pix tikmũ'ũn? 'Ok Topa te nũ'kutnãhã', pe tikmũ'ũn te nũ'kutnãhã'? 'Ãyĩy. Kaxĩy. \p \v 5 Ha' xexka xop te yãy pu hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, tu: \p —Yũmũ'ãtep-putep mũn 'ãktux'ax? Pe yũmũ'ãte Topa te' xat 'ãktux, puxix tu hãm'ãktux, hu: “Putep-te xĩy 'ãkuxa yũm 'ohnãg 'ũp-tox pix'ax kopah?” Kaxĩy. \v 6 Pe yũmũ'ãte tikmũ'ũn te' xat'ax 'ãktux, puxix tikmũ'ũn mĩkaxxap pop, nũy nõ' yũmũg kix. Yoãm putup pax tu', yã' xohix te hãmpe'paxex, hu: “Yoãm te Topa pupi hãm'ãktux.” Kaxĩy. \p \v 7 Hu' xexka xop te hãmyũmmũg, pa hãm'ãktux 'ũm putup'ah, hu: \p —'Ĩntu', 'ap yũmmũg'ah. Kaxĩy. \p \v 8 Ha Yeyox te: \p —'A 'ãte xa hãm'ãktux putup'ah kamah, tu 'ũ 'ũm te 'ã' xat 'ãktux putup 'ohnãg. Kaxĩy. \s1 Kãmãnat xop Kummuk \p \v 9 Tu hãm'ãktux hã tikmũ'ũn yũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', nũy yãy xok'ax 'ãktux, 'ĩhã' xuxyãk-tok 'ãktux, hu: \p —Tikmũ'ũn 'ũm te mĩnta 'op xap xok punethok, tu yãy yõg hãpxa'ax hõm tikmũ'ũn nõy pu', ha tik te pupi pagok, ha' nõy yõg hahãm, ha ta hãpxexka nõy ha' mõg, tu mõktu mõxaha', tu hãmyãxatamuk xohix hã' nox xip, \v 10 ha hãmyãxatamuk xohix nõg, 'ĩhã hãpxa'ax xuxyã te mĩnta 'op yõg tayũmak xak, hu yãy yõg hãm tu kãmãnat nũ'kutnãhã', tu nũ'kutnãhã', pũyĩy mĩnta 'op yõg tayũmak pop, ha' nũn tu nũktu xupep, pãyã tikmũ'ũn xop te' kix kakixnãg, tu yã' hok mõ'kutnãhã yãy pet hah. \v 11 Ha nõm xuxyã te xe nũ'kutnãhã', tu kãmãnat nõy nũ'kutnãhã' nũy tayũmak pop, ha' nũn tu nũktu xupep, pãyã tikmũ'ũn xop te' kix kakixnãg kamah, tu' hupmãhã', tu yã' hok mõ'kutnãhã yãy pet hah. \v 12 Ha hãpxa'ax xuxyã te xe nũ'kutnãhã, ha tikmũ'ũn te' kix kamah, xix mõ'kutnãhã'. \v 13 Yĩ' xuxyã te: “'Ãte putep mũn mĩy'ax? Tikmũ'ũn te kãmãnat xop putup nõg, tu' yĩpkox 'ohnãg. Nãy, 'ãte 'ũgkutok pit mõ'kutnã'ax, nõm te mãxap mõ'kutnã'ax, pũyĩy tikmũ'ũn nõm tu' yĩpkox pi'. 'Ũxexka pe'paxex tu'.” Kaxĩy. Tu nũ'kutnãhã', ha' nũn, tu nũktu xupep 'ũtak yõg hahãm tu'. \p \v 14 —Ha tikmũ'ũn te hãm pupi pagok, tu' kummuk, tu hãpxa'ax xuxyãk-tok xe'e pẽnãhã', tu yãy pu hãm'ãktux, hu: “'Õhõm 'ũxuxyãk-tok te mãxap. 'Ãpu, yũmũp-tex, pũyĩy yũmũ yõg yãyhã hãpxa'ax.” Kaxĩy. \p \v 15 —Tu hãpxa'ax tu hãptopa mõgãhã', tup-tex, ha' xok. Putep mũn pe'ãpaxex, putep mũn mĩy putup mĩnta xuxyã te'? \v 16 'Ũnũn putup tikmũ'ũn kummuk hah, tu' kix'ax, pu tu xakix xe'ẽgnãg, tu mĩnta yõg hãpxa'ax hõm putup tikmũ'ũn nõy pu'. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p Ha tikmũ'ũn te' xupak, tu: \p —'Ãmhok! Pũyã Topa tux hok pu' hõm hok! Kaxĩy. \p \v 17 Pa Yeyox te' pẽnã ka'ok, tu: \p —Hõmã tik te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet hã kax'ãmi', hu: “Tikmũ'ũn te mĩptut xexka mĩy'ax, tu mĩm xexkap-tup nõg, pa Topa te' mĩy mĩptut mãykup xix mĩptut koxuk, yĩy mĩm xexka xe'ẽgnãg.” Kaxĩy. \v 18 Tikmũ'ũn te nõm mĩm xexka tu' nãhã', tu yãy putex, pa mĩm xexka te tikmũ'ũn yĩmũ' nãhã', tu' koxyõy'ax tu mõktu' xok xe'e'. Kaxĩy. \s1 Gohet puknõg pu tayũmak hõm \p \v 19 Ha tik te hãmyũmmũg xop gãy, xix 'ãmãnex xexka xop gãy, tu Yeyox te' xuktux kummuk yũmmũg, tu' mũg putup nõmhã, nũy 'ũp-tex, pãyã tikmũ'ũn yĩpkutuk, \v 20 yĩ' xexka xop te' hip, tu Yeyox pẽnãnã' pip, tu tik xop mõ'pok, pu tu' pẽnã max, yã' pa max, pãyã' kuxa kummuk, tu Yeyox yõg hãm'ãktux 'ãpak, nũy yãy xexka xop pu' xuktux, xaptop hã hãm'ãktux'ax, pũyĩ' xexka xop Yeyox kupex, nũy mũg, nũy gohet yõg xonat pupi' mũg, \v 21 ha' pẽnã'ax xop te Yeyox ha' mõg, tu: \p —Notot, xate tikmũ'ũn yũmmũgã'ax, tu' yũmmũgã max, hak mũ'ãte' yũmmũg, ha xatep-tup tikmũ'ũn xohix, tu hãpxe'e 'ãktux pax, hu tikmũ'ũn xohix mõgãhã, hãmyok mĩy hã nõ mõgãhã'. \v 22 'Ãyĩy. 'Ok Topa yõg xat'ax te' xat hok, 'ũ puknõg yõg gohet pu tayũmak hõm hok, 'ok pe' xat 'ũ tu' hõm? Kaxĩy. \p \v 23 Pa Yeyox te nõm tik xop yã mõ'ãmã'ax yũmmũg, tu nõm pẽnã'ax yõg hãmpe'paxex yũmmũg, 'ap max'ah, yĩy hãm'ãktux, hu: \p \v 24 —'Ã' mũg tayũmak 'ãnuk. Putep koxuk nũhũ'? Kaxĩy. \p Ha: \p —Gohet yõg tik te' xat'ax koxuk. Kaxĩy. \p \v 25 Yĩy: \p —Gohet pu' hõm gohet yõg hãpxop, xix Topa pu' hõm Topa yõg hãpxop. Kaxĩy. \p \v 26 Ha tik pẽnã'ax xop te' yẽy, tu' yĩy 'ohnãg, Yeyox te hãmyũmmũg, yĩ' yĩy 'ohnãg. \s1 Yeyox te putpu hi'ax 'ãktux \p \v 27 Ha Xanoxeo yõg tik xop nũn, ha nõm xop te putpu tikmũ'ũn hi 'ohnãg 'ãktux, tu Yeyox yĩkopit, hu: \p \v 28 —Notot, xate tikmũ'ũn yũmmũgã'ax. Hõmã mõnãyxop hittap Mõyyex te' xat'ax kax'ãmi', tu: “Tik te yãytaha', tu' xok, tuk-tok 'ohnãg, pũyã yãy taknõy 'ũxetut mũy, nũy yãy taknõy nõm xok pupik-tok put.” 'Ũkux. Kaxĩy. \v 29 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ũtaknõy xop xohix te 7 tihi' 'ãxa', ha 'õm te mãxap te yãytaha', tu' xok, pãyãk-tok xip 'ohnãg, \v 30 ha' taknõy tek-nãy tu' yãytaha', tu' taknõy nõm xok xetut mũg, tu' xok kamah, tuk-tok xip 'ohnãg. \v 31 Ha' taknõy tek-nãy tu', tu' taknõy nõm xok yõg xetut mũg, tu' xok, tuk-tok 'ohnãg, tu mõktu taknõy xop xohix te 7 te 'ũn mũg, tu' xok, tuk-tok 'ohnãg, \v 32 ha' taknõy xop xetut puxet xok, 'ũka'ax hã' xok 'ãxa'. \v 33 Hãptup mõ'nãp-tup, 'ĩhã Topa te putpu' hĩnnãp-tup tikmũ'ũn xakix xop. Tep te' xetut mũg'ax? Yã' taknõy xop xohix te 7 te 'ũn puxet hã' yĩpxox. Kaxĩy. \p \v 34 Ha Yeyox te: \p —Hõnhã tikmũ'ũn te yãytaha', \v 35 pa Topa te yãy yõg tikmũ'ũn xexkãnãp-tup, pu tu hi 'ap kux'ah, hu yãytap-tup 'ohnãg, \v 36 tu pexkox yõg nũ 'pok xop putuk, yã Topa hãk-tok xop xe'e', 'ũhi putpu hah, tu xakip-tup 'ohnãg, \v 37 ha mõnãyxop hittap Mõyyex te putpu hi'ax 'ãktux, 'ĩhã Topa yã mõnãyxop yõg Topa 'ãktux, tu 'Amanãm yõg Topa 'ãktux, xix 'Iyak yõg Topa 'ãktux, xix Yako yõg Topa 'ãktux, \v 38 yĩy Topa te tikmũ'ũn hi'ax xop yõg Topa, 'ap xakix xop yõg Topa'ah, yã 'ũxohix te Topa tu' hi xe'e”. Kaxĩy. \p \v 39 Ha hãmyũmmũg xop te: \p —Xate hãm'ãktux max, xate yã hãmyũmmũgã max. Kaxĩy. \p \v 40 Ha' yẽy, hu xe' yĩkopit 'ohnãg. \s1 Topa yõg hãmyãykutnã'ax 'ãktux \p \v 41 Yĩy Yeyox te' yãnãn tu' yĩkopit, hu: \p —Tep te xĩy Topa tappet te: “Topa yõg hãmyãykutnã'ax te mõnãyxop hittap Namix hã' mõkputox?” \v 42 Namix mũn tek-tex'ax yõg tappet tu kax'ãmi, hu: “Topa xe'ẽgnãg tek xuxyã pu hãm'ãktux, hu: “Ũgyĩp xe'e ha 'ãyũm, \v 43 tu mõktu 'ãte tik xop te 'ãha gãy nõa',’ ” kaxĩy. \v 44 Yũmmũg. Namix te yãy xuxyã 'ãktux, tu kama yãy mõkputox 'ãktux. Tep tu Namix te' mõkputox'ax yã' xuxyã 'ãktux? Kaxĩy. \s1 Yeyox te tik te hãmyũmmũg xop 'ãktux \p \v 45 Ha tikmũ'ũn xip, 'ĩhã Yexox te yãy yõg xop pu hãm'ãktux, tu: \p \v 46 —'Õg pa mõxip! Hãmyũmmũg xop te topixxax tox mõ'tat, tup-tup, pu tikmũ'ũn 'ãneo kõmẽn kopah, ha' yũm'ax max xak, tu Yoneo xop yõg Topa pet kopa mĩmpe max xak, nũy mãhãm, tu 'ãmuk xexka ha' mõg pax, ha tikmũ'ũn te: “'Ũxexka 'õhõm.” Kaxĩy. \v 47 Ha Topa pu hãm'ãktux kumaknãg, pu tikmũ'ũn pẽnã', tu 'ũn hok mãm xop tu' mõy tayũmak xexkah, tu mõ'ãmã hã Topa pu hãm'ãktux. Pa Topa te hãmyũmmũg, tup-tup nõg, hu' xũygãp-tup, Topa te mõ'ãmã'ax xop xũygãp-tup xexka. Kaxĩy. \c 21 \s1 'Ũn hok yũm te Topa pu tayũmak hõm \p \v 1 Ha Yeyox te Topa pet xexka kopa' xip, tu tikmũ'ũn pẽnãhã', ha 'ũp-texop xexka nũn, tu tayũmak punethok mõ'tat Topa pet yõg mĩpkox kopah, \v 2 ha Yeyox te 'ũn pẽnãhã kamah, 'ũn hok yũm ha' pẽnãhã', ha tayũmak ka'ok 2 hõm. \v 3 Yĩy: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'aktux: Nũhũ 'ũn te tayũmak kutõgnãg hõm, pãyã' xexkah, 'ũxohix tu', \v 4 ha 'ũp-texop xexka xop te tayũmak xexka hõm, pãyãk-tõgnãg, 'ũyãg tu', ha 'ũn 'ũhok te yãy yõg tayũmak xohix hõm. Kaxĩy. \p \v 5 Ha tikmũ'ũn te Topa pet xexka 'ãktux, tu mĩkaxxap max hã' pet 'ãktux, hõmã tikmũ'ũn hittap te' xap popmãhã, ha nõ' pet, ha Yeyox te: \p \v 6 —Hãmyãxatamuk mõ'nãp-tup, 'ĩhã' puknõg gãy xop te Topa pet koxyõy putup, ha' yõg mĩkaxxap max xohix putyõn putup. Kaxĩy. \s1 Hãpkummugã'ax 'ãktux \p \v 7 Ha tikmũ'ũn te' yĩkopit, hu: \p —Yãyã', hãm 'ũm hã' mĩy'ax? 'Ok hãpxopmã'ax pẽnãp-tup, nũy tu hãm 'ũm hã' yũmmũg? Kaxĩy. \p \v 8 Ha Yeyox te: \p —'Õg pa 'ãti', ka tikmũ'ũn kummuk xop putat kummuk hã 'ãmõgã', yã mõ'ãmã'ax hã 'ãmõgã'ax, tu: “'Ũgmũn yã Topa yõg hãmyãykutnã'ax 'ãxet'ax Kunnix'” kaxĩy, xix: “Hõnhãk nũn,” kaxĩy. 'Õg pa'ãti'! Nõm tikmũ'ũn pe 'ãmõg hok! \v 9 Ha xa hãm'ãktux'ax, tu tikmũ'ũn xop xohix yãykix'ax 'ãktux, pa 'ãkuxãnõg hok. Yã yãykix punethok putup, pãyã 'ap 'ãmnĩy mõg putõynãg'ah. Kaxĩy. \p \v 10 Tu xe: \p —Hãpxexka yõg tikmũ'ũn te yãy nõy yõg tikmũ'ũn gãyã'ax, xix gohet te yãy nõy gãyã'ax. \v 11 Ha hãmyãynuhuk xexka putup, xix hãmhõgnãg, ha tikmũ'ũn te' xit'ax xak putup, pãyã hãmhõgnãg, xix hãmpakut xexka pip putup, ha tikmũ'ũn te hãpxopmã'ax pẽnãp-tup, ha pexkox tu yĩmũ nãp-tup, ha tikmũ'ũn xohix kuxãnõg putup. \p \v 12 —Ha' gãy xop te 'ãmũg putup hãmãxap, tu 'ãxũygãp-tup, xix yãy tu nũ'nã'ax pet ha 'ãmõgãp-tup, nũy 'ãyĩkopit, tu' xat'ax xop ha 'ãmõgãp-tup, 'ũgmũn hãh, \v 13 yĩy 'ãxop te hãm'ãpak max 'ãktux'ax, \v 14 hu xutigãhok, 'ãkuxãnõg hok, nũy: “Putep mũn 'ãktux'ax 'ãte'?” Kaxĩy. 'Ãmhok. \v 15 Hãpxip 'ohnãg 'ĩhã 'ãte 'ãyũmmũgãp-tup, ha hãm'ãktux max'ax, pu tu 'ãkupex xop yẽy. \v 16 Ha yãy 'atak te 'ãmũg putup, xix 'ãtaknõy xop, xix 'ãxape xop, tu 'ãmũg putup, tu kanet ha mõgãp-tup, pũyĩy 'ãp-tex, tu 'ãxop yãg putex putup, \v 17 ha tikmũ'ũn xohix te 'ãp-tup nõg, 'ãxop yã yõgnũ tikmũ'ũn hah, \v 18 pa Topa te 'ãpẽnã max, tu 'ãpẽnãnã' xip, yĩy 'ãxe te 'ãp-tox tu 'ap nãp-tup'ah, nũy tu yãyxaxok hok, \v 19 yĩy Topa yõy putat xak hok, nũy 'ãhi xe'ẽgnãg. Kaxĩy. \s1 Gãy xop te Yenoyanẽn koxyõy putup \p \v 20 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —'Ãxop te kõmẽn Yenoyanẽn pẽnãp-tup, ha' puknõg yõg xonat xop te kõmẽn Yenoyanẽn xakot putup, nũy kõmẽn koxyõy, tu' koxyõy putup, hõnhã xate' yũmmũg. \v 21 Pũyã hãpxexka Yonex kopa' pip tikmũ'ũn nũ'mãn, tu yĩktix tu' mõg nũ'paha', pũyã kõmẽn kopa' pip tikmũ'ũn yãy papuk, pũyã kõmẽn tu hãptopa' pip tikmũ'ũn kõmẽn tu mõ'xakux hok. \v 22 Ha Topa gãy Yoneo yõg tikmũ'ũn mũtik, tu' xũygãp-tup. Hõmã tik te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet tu' kax'ãmi', yã Topa yõg hãm'ãktux hittap hã' pẽnãp-tup nõmhã. \v 23 Pa 'ũn tek-tok xuk yãy kopah, tu' xũy xexkap-tup, xix 'ũn tek-tok pu yãy xo'opmãhã', tu' xũy xexkap-tup. Nũ tikmũ'ũn xohix potap-tup, ha hãpxexka xohix yõg tikmũ'ũn xũy putup, yã Topa te' xũygãp-tup xexka, \v 24 ha' kix'ax mĩkax xexka hã, yĩ' yãg'ax tikmũ'ũn 'ũyãg, tu' yãg nõy mũg putup, tu hãpxexka puknõg ha' mõgãp-tup. Hãmpuknõg xop te kõmẽn Yenoyanẽn tonnok putup, nõm xop te Topa yũmmũg 'ohnãg, tu mõktu Topa te puknõg xop pu hãm'ãktux, hu: “Puxi'.” Kaxĩy. \p \v 25 Tu xe hãm'ãktux, hu: \p —Tikmũ'ũn te hãpxopmã'ax ka'ok pẽnãp-tup, mãyõn tu hãpxopmã'ax pẽnãp-tup, xix mãyõn hex tu', xix mãyõnnãg tu', ha hãpxexka yõg tikmũ'ũn xohix kuxa teknõg, tu kõnãg xexka yo'ok xexka 'ãpak'ax, hu' kuxãnõg. \v 26 Tik xop kuxa teknõg putup, 'ũkuxãnõg tu', ha hãpxop te hãmnõgnõy tu' pip xop te yãy nuhuk putup, \v 27 hak mũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk nũn putup put pu', 'ĩhã tikmũ'ũn tek pẽnãhã', hãmgõy xexka kopak nũn putup, 'ũgka'ok xe'ẽgnãg tu', tuk xexka xe'ẽgnãg nũn putup. \v 28 'Ãxop te nõm hãpxopmã'ax ka'ok pẽnã', 'ãpu pexkox yokomak pẽnã'. Yã 'ãxuxyã' nũn, pu 'ãmõy, nũy 'ãxũy kuxyã'. Ta tu' kux. Kaxĩy. \s1 Tute piget kup 'ãktux \p \v 29 Yeyox te hãm'ãktux nõy hã hãmyũmmũgãhã', nũy Topa yõg hãpxopmã'ax yũmmũgã', hu: \p —Mĩm kup piget pẽnã', xix mĩm kup xohix pẽnã', \v 30 'ũmĩxux xupep, 'ũxokax puk tup, 'ĩhã xate' yũmmũg, yã hãm pukpex xupep. \v 31 Kaxĩy 'ãxop te hãpxopmã'ax ka'ok pẽnãhã', 'ĩhã hãmyũmmũg, tu Topa nũn yũmmũg, ha' nũn, pu yãy yõg tikmũ'ũn xat, yã' hãmhũmnãg. \p \v 32 —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Hõnhã' pip tikmũ'ũn yãg te hãpxopmã'ax xohix pẽnãp-tup. \v 33 Pax pu yõgnũ hãm'ãktux'ax nõg, puxix pexkox xix hahãm nõg hãmãxap, hãm'ãktux'ax ka'ok xe'ẽgnãg hah. Kaxĩy. \s1 Pu tikmũ'ũn yã' pẽnãnã' pip \p \v 34 Tu hãm'ãktux kux, tu: \p —'Õg pa mõxip! Yãy pupi' pẽnã max, pu yãy yõg hãpxop xak'ax 'ãhĩy hok, pu 'ãmuk xexka xix kenmuk xo'op xexka 'ãhĩy hok, ka 'ãxop hãmyũmmũg 'ohnãg, 'ĩhã Topa yõg hãptup xe'e mõ'nãhã'. \v 35 Yã mõ'nãp-tup hãpxexka xohix tu', xix tikmũ'ũn xop xohix tu', ha pãmãg te xokxop mũg, 'ũxaptop ha' mũg, kaxĩy Topa yõg 'ãmnĩy mõ'nãp-tup, 'ĩhã tikmũ'ũn pa pip 'ohnãg. \v 36 'Õg pa mõxip, xix yãy pupi' pẽnã max. Topa pu hãm'ãktux, pũyĩy 'ãka'ogã', pu hãpxopmã kummuk tu hãpxupmã', nũy 'ũgmũn keppa' pi', 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok hah. Ta tu' kux. Kaxĩy. \p \v 37 'Ãmnĩy xohix hã Yeyox te Topa pet xexka kopa hãmyũmmũgãhã', tu 'ãmãxak xohix 'ĩhã' mõg, tu yĩktix 'Onimet yĩmũ' mõg, nũy yĩmũ' pi', \v 38 ha mãyõn kũynãg xut xohix, 'ĩhã' putpu' nũn, tu Topa pet xexka ha' nũn, nũy hãmyũmmũgã', ha tikmũ'ũn xohix xexka nũn, mãyõn xupep 'ĩhã' nũn, nũy Yeyox te hãm'ãktux 'ãpax. \c 22 \s1 Yoneo xexka xop te Yeyox putex putup \p \v 1 Ha Yoneo yõg tikmũ'ũn te 'ãmuk xexka mĩy putup, 'ũxuxet'ax pãm tokatok hok, ha' xuxet'ax nõy te Nõa'yẽn, \v 2 ha 'ãmãnex xexka xop xix hãmyũmmũg xop te Yeyox putex putup, tu' xaptop hãp-tex putup, tikmũ'ũn yĩpkutuk tu'. Yã tikmũ'ũn te Yeyox putup pax. \s1 Yot pa mũn max, pãyã' kuxa kummuk \p \v 3 Ha Hãmgãyãgnãg te Yot kuxa kummugãhã, ha Yeyox yõg tik xop mũtik hãpkumep. \v 4 Pãyã' mõg, tu 'ãmãnex xexka xop mũtik hãm'ãktux, ha yãy yãnãn, ha Yot te: \p —'Ãte 'ãxop mõ'nĩynãm'ax, xayĩy Yeyox mũy. Kaxĩy. \p \v 5 Ha' hittup, tu tu' hõm'ax tayũmak, \v 6 ha Yot te tayũmak putup, hu hãmpe'paxex punethok, nũy xexka xop mõ'nĩynãm, pu' xaptop hah Yeyox mũy, pũyĩy tikmũ'ũn yũmmũg hok. \s1 'Ãmuk xexka Nõa'yẽn mĩy \p \v 7 Ha 'ãmnĩy punethok nõg, 'ĩhã Yoneo xop te 'ãmuk xexka Nõa'yẽn mĩy, tu pãm tokatok hok mãhã', tu kahnẽn kutok putex, tu mõ'hap, pu tikmũ'ũn xohix' mã', \v 8 ha Yeyox te Pet xix Yoãm mõ'pok, tu: \p —Mõg, nũy yũmũ'ã 'ãmuk xexka mĩy, nũy yũmũg mã'. Kaxĩy. \p \v 9 Ha: \p —Pi'yã' mĩy'ax? Kaxĩy. \p \v 10 Ha: \p —'Ũg'ãpax. Kõmẽn xexka tu mõnãy, tu tikmũ'ũn 'ũm pẽnãp-tup, ha nax tox hã kõnãg tat, tu 'ãha' nũn putup. 'Ũpe mõg, tu mõktu mõxaha mĩptut tu', tu' mõxakux, \v 11 tu mĩptut xuxyã pu hãm'ãktux, hu: “'Ũgmũg xuxyã tek mũg xat, pu 'ãyĩkopit, hu: Pi'a' xip mĩptut 'ũm kox, pu 'ãte 'ãmuk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy yãy yõg tik xop mũtik?” Kaxĩy. \v 12 Ha xa' mũg putup hãpkox xexkah, yã mĩmpe yũm'ax punethok, xix mĩmpe xit'ax punethok mãm, ha mĩptut mõkãnĩn yĩmũ' yũm. 'Õnte 'ãmuk xexka mĩy, 'ũxuxet'ax Nõã'yẽn. Kaxĩy. \p \v 13 Ha Yeyox te' xat kux, 'ĩhã Pet mõg, xix Yoãm, tu' xat'ax xohi' mĩy, yã Yeyox yõg hãm'ãktux'ax hã hãpxopmãhã', tu 'ãmuk xexka mĩy nõm mĩptut kopah. \s1 Yũmũg xuxyã yõg xit'ax \p \v 14 Tu' mĩy kux, ha Yeyox yũm, tu mĩmpe xit'ax yĩmũ' yũm, ha yãy yõg mõ'pok xop te nũ mũtik mãm, \v 15 ha: \p —'Ãte' xak, 'ũxit 'ãxop mũtik, nũy 'ãxop mũtik 'ãmuk xexka 'ãxet'ax Nõa'yẽn mĩy hãmãxap, tuk-nãy tuk xũy putup, \v 16 tu xa hãm'ãktux, hu: 'Ak 'ũm xit 'ãmuk xexka 'ũxeheh nũnte, pãyã tikmũ'ũn te Nõa'yẽn xe'e yũmmũg, kopxik xit putup, 'ĩhã Topa yõg tikmũ'ũn xohix yĩpkox pip. Kaxĩy. \p \v 17 Tu kãnẽy paha', tu Topa pu: \p —'Ãmax! Kaxĩy. \p Tu xe: \p —'Ũpa kãnẽy, xayĩy 'ãxop xohi xo'op. \v 18 'Ãte xa hãm'ãktux: 'A 'ãte mĩnta hep xupyãg xe xo'op putup'ah, pa Topa yõg tikmũ'ũn xohix yĩpkox pip, kopxi' xo'op putup 'ũxeheh. Kaxĩy. \p \v 19 Tu pãm paha', tu' koxip, tu Topa pu: 'Ãmax! Kaxĩy. Tu yãy yõg tik xop pu' popmãhã', tu: \p —Nũhũ 'ũgyĩn, yãk xok 'ãxop pupi', 'ũkoxip, nũy tak xaxok hok. Kaxĩy. \p \v 20 Ha' xit kux, 'ĩhã Yeyox te: \p —Nũ kãnẽy pa kamah, yã' hep te' kopa' xup. Topa te pa'ax tup mĩy tikmũ'ũn mũtik, hak hep 'ãta nũ'nãhã 'ãxop pu', pu pa'ax tup mĩy. \v 21 Pa tik mõ'ãmã'ax te yũmũk mũtik xit, tu gãyxop mõgãp-tup 'ũghah. \v 22 'ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok, tuk xok putup, pa Topa gãynãm, tu tik mõ'ãmã'ax hã' gãy. Kaxĩy. \p \v 23 Yeyox yõg tik xop te yãy yĩkopit, hu: \p —Pi'yã' nõm te' kummugã'? Kaxĩy. \s1 Pi'yã' tik te' xohix xat'ax \p \v 24 Tu kamah hãm'ãktux hã' nõy yãnãn, nũy tik 'ũm 'ũxohix xat'ax yũmmũg, \v 25 yĩy Yeyox te: \p —Hãmpuknõg xop yõg tik te' xat, ha' yõg tikmũ'ũn yĩpkox pip, tu' yõg gohenanok 'ãxet'ax mĩy, hu: Tik te tikmũ'ũn hã' xape'. Kaxĩy. \v 26 Pa 'ãxop kopa 'ãnõy xat hok. Pũyã' xat'ax hãpxopmã 'ũnõy xop pu', 'ãtaknõy tu' ka'ax putuk, yã yãyhã'ax kutõgnãg, nũy tikmũ'ũn xohix pu yĩpkox pi'. \v 27 Pi'yã mũn xexka? 'Ok tik te mĩmpe tu' yũm, nũy tu xit, pe tik te hãpxop tat nũy nõy xĩnnã'? Nõm te' yũm yã' xexkah, pãyã 'ãxop xohix pu 'ãte hãpxopmãhã'. \p \v 28 'Ãxop tek mũtik hãpkumep, tuk mũtik hãpxopmãhã' xix 'ãxũy. \v 29 Yõg 'ãtak te 'ã yãy 'ãxet'ax hõm 'ũ tikmũ'ũn xat, yã kaxĩy 'ãte yãy 'ãxet'ax xa' hõm, xa tikmũ'ũn xat, \v 30 nũy 'ũgmũtik 'ãxit xi' xo'op, yõgnũ hãpxexka tu' ãxit'ax, xa' yũm'ax max yĩmũ' yũm, nũy 'Iyaet yõg tikmũ'ũn yõg hãpxopmã'ax xohix kopit. \s1 Yeyox te Pet pu hãm'ãktux \p \v 31 Tu xe: \p —Xĩmãm, 'ũg'ãpax max. Hãmgãyãgnãg te 'ãp-tup, nũy 'ãnuhuk. Tikmũ'ũn te xuxnãg nuhuk, pẽnẽn hã nuhut, hã kaxĩy Hãmgãyãgnãg te 'ãxut putup, \v 32 pa 'ãte Topa pu hãm'ãktux, ta tu 'ã xak, pu 'ãka'ogã', nũy 'ãkuxa yũmmã ka'ok. 'Ũg ha 'ãnũn'ax putpu', 'ãpu 'ãnõy xop ka'ogã'. Kaxĩy. \p \v 33 Ha Xĩmãm Pet te: \p —'Ãte 'ãmũtik 'ũgmõg, tu kanet hak mõg'ax 'ãmũtik nõmhã, nũy xok 'ãmũtik. Kaxĩy. \p \v 34 Yĩy: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux, Pet: Xate tikmũ'ũn yĩpkutuk, huk nĩm putup, tu hãm'ãktux putup, tu: “Yeyox 'ãtep yũmmũg'ah.” Kaxĩy. Tu xe' xuktux putup, tu xe' xuktux putup. Xate koit kux, 'ĩhã xokakkak te xatap-xehnãg putup. Kaxĩy. \s1 Yeyox te yãy yõg tik xop yũmmũgãhã' \p \v 35 Tu yãy yõg xop pu hãm'ãktux hu: \p —Hõmã 'ãte mõ'ãpok, 'ũhok mõ'ãpok, 'ap pata xax 'ãptat'ah, xix tayũmak 'ap tat'ah, xix xagok 'ãxop tep tat'ah. 'Ok putup te 'ãp-tex 'ĩhã 'ãmõg? Kaxĩy. \p Ha: \p —'Ãmhok, yã puxi'. Kaxĩy. \p \v 36 Ha: \p —Pa hõnhã 'õg tayũmak tat, xix xagok mõ'tat. 'Õg kayak hãmẽnax, nũy tayũmak pa', nũy mĩkax xexka 'ũm pa', tu' mõ'tat. \v 37 Hõmã tik hittap xop te Topa pupi hãm'ãktux, tu' yõg hãm'ãktux yã tappet tu kax'ãmi', hu: “Tik te' kummuk xop mũtik mõg.” Kaxĩy. Huk mũn 'ãktux, ha Topa yõg hãm'ãktux hittap hã tikmũ'ũn kummuk te hãpxopmãp-tup nõmhã, 'ũkxok hãh hãpxopmãp-tup. Kaxĩy. \p \v 38 Ha' yõg tik xop te: \p —Hẽnã', mĩkax xexka 2 tihi'. Kaxĩy. \p Ha: —Puxi'. Kaxĩy. \s1 Yeyox te yĩktix 'Onimet tu' xip \p \v 39 Tu' mõg, tu 'ãmnĩy hã yĩktix 'Onimet ha' mõg, tu 'ãmãxak xohix 'ĩhã' mõg, ha' yõg tik xop te' mũtik mõg, \v 40 tu yĩktix yĩmũ' mõxaha', ha Yeyox te: \p —Topa tu' xax, pu 'ãka'ogã', xa hãpkummuk mĩy hok. Kaxĩy \p \v 41 Tup-xehnãg ha' mõg kutõgnãg, tu' kopaxux hã' xip, tu Topa mũtik hãm'ãktux, hu: \p \v 42 —'Ãtak, 'ãte xa tu' xak 'ũyĩk xũy hok. Ka 'ãte yãy yõg putup'ax mĩy, 'ũyã 'õg putup'ax mĩy hãmãxap. Kaxĩy. \p \v 43 Ha pexkox yõg nũ'kutnã'ax xupep, tu Yeyox ka'ogãhã', \v 44 ha' xũy xexka, hu hãmpukpex hep te' xax tu' nãhã', yã' hep punethok, 'ũhep 'ãta putuk, tu hãm tu nũ' nãhã'. \p \v 45 Ha Topa pu hãm'ãktux nãm, tu' kux, tuknĩhã' xip, tu yãy yõg tik xop xak, tu' pipihi', ha mõ'yõn ka'ok, 'ũkuxa teknõg tu mõ'yõn, \v 46 ha: \p —Te xĩy hu mõ'õn? 'Ãyok, 'ãknĩhã 'ati', nũy Topa tu' xax, pũyĩy 'ãka'ogã', xa hãpkummuk mĩy hok. Kaxĩy. \s1 Xonat xop te Yeyox mũg, tu' kĩy \p \v 47 Yeyox te hãm'ãktux, 'ĩhã tik xop nũn, ha Yot te' nũnnãhã', 'ãmnĩy xohix hã tu Yeyox mũtik mõg, hu yãy kep ha' mũg, nũy tu 'ãneo. \v 48 Pa Yeyox te: \p —Xatep-tep mũn mĩy putup, Yot? 'Ũgmũn yã Tikmũ'ũn Kutok. 'Ok xatek mũg yãy kep hah, mõ'ãmã'ax hak mũg, nũy gãy xõp tuk mũg? Kaxĩy. \p \v 49 Ha tik xop te' pẽnãhã', nõm tik te Yeyox mũtik hãpkumep, tu' pẽnãhã', tu hãmyũmmũg, hu: \p —Yãyã, 'ok xatek putup 'ũkix mĩkax xexka hã? Kaxĩy. \p \v 50 Hu tik te mĩkax xexka paha', tu 'ãmãnex xat'ax yõg kãmãnat yĩpkox xak, tu' yĩpkox xaxit, 'ũyĩpxe'e hã nõm xip, \v 51 ha: \p —Hup! Kaxĩy. \p Tu' yĩpkox 'ãpit, tu' tapmãhã', \v 52 tu 'ãmãnex xop pu hãm'ãktux, xix Topa pet yõg kapitãm pu' xuktux, xi' xexka xop pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ok 'ãnũn, nũy tik te hãpxop hã' xupxet'ax mũy? Tep tu 'ãxop te mĩkax xexka tat, xix mĩhĩm? \v 53 'Ãmnĩy xohix hã 'ãte tikmũ'ũn yũmmũgãhã', Topa pet xexka kopa hãmyũmmũgãhã', ha 'ãxop tek mũg 'ohnãg. 'Ãka'ok nõmhã, xix Hãmgãyãgnãg ka'ok nõmhã, nõm te hãpkoxtap kopa' xip. Kaxĩy. \s1 Pet te Yeyox yũmmũg hok 'ãktux \p \v 54 Ha' mũg, tu' mõgãhã 'ãmãnex xat'ax pet hah, ha Pet te hãptox tu' pe' mõg, \v 55 ha 'ãmãnex yõg kãmãnat xop te kuxap xexka mĩy hãptopa', tu kuh xexka yĩmmap ha' mãm, ha Pet te kãmãnat xop mũtik mãm, \v 56 ha kãmãnat hex te Pet pẽnãhã', kuxap yõg kuyãnãm hã' pẽnãhã', tu: \p —Nũ kãy te Yeyox mũtik hãpkumep! Kaxĩy. \p \v 57 Pa Pet te: \p —'Ãmhok! 'Ãte nõ'õm 'ap yũmmũg'ah! Kaxĩy. \p \v 58 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã tik te' pẽnãhã', tu: \p —Xate Yeyox yõg tik xop mũtik ti kamah. Kaxĩy. \p Pa Pet te: \p —'Ak mũn'ah. Kaxĩy. \p \v 59 Hãpxip kutõgnãg 'ĩhã yã 'ũnõy te: \p —Hamũn, tute Yeyox mũtik hãpkumep! 'Ũyĩy'ax yã hãpxexka Ganinet yõg kamah! Kaxĩy. \p \v 60 Pa Pet te xe hãm'ãktux, hu: \p —Pute 'ũm? Xate putep mũn xuktux? 'A 'ãte' yũmmũg'ah! Kaxĩy. \p Ha hãpxip 'ohnãg 'ĩhã xokakkak tak xataha', \v 61 ha Yeyox te ha' yokãnãm, tu Pet pẽnã ka'ok, ha Pet te Yeyox yõg hãm'ãktux pe'paxex. Yã hõmã Yeyox te hãm'ãktux, hu: “Xate koit tikoyuk putup, tuk mũn yũmmũg hok 'ãktux, 'ĩhã xokakkak tak xatap-xehnãg.” Kaxĩy. \v 62 Ha Pet te yãyhãhup xexkah, tu hãptopa' mõg, tu' pota punethok. \s1 Xonat xop te Yeyox kix \p \v 63 Ha tik xop te Yeyox mũg, tuk-tex'ex kummuk, tu' kix, \v 64 tu topixxax hã Yeyox pa mõ'nĩy, tu' yĩkopit, hu: \p —'Ãpu, 'ũgmũ'ã Topa pupi hãm'ãktux. 'Ũ 'ũm nõm te 'ãkix? Kaxĩy. \p \v 65 Tu hãm'ãktux hã Yeyox kuxa xũygãhã', 'ãmnĩy tox hã' xũygãhã'. \s1 Yoneo xexka xop te Yeyox yĩkopit \p \v 66 Ha mãyõn xupep, 'ĩhã' Yoneo xexka xop te yãy tu nũ' nãhã ta tu 'ãmãnex xexka xop mũtik, xix hãmyũmmũg xop mũtik yãy tu nũ' nãhã', ha Yeyox mõgãhã', 'ãmãnex xat'ax pet ha' mõgãhã', puyĩ' yĩkopit. \v 67 Tu: \p —'Ok 'ãmũn yã Kunnix? 'Ok Topa te xa yãykutnãhã'? 'Ãpu, 'ũgmũ'ã' xuktux. Kaxĩy. \p Pa Yeyox te: \p —'Ãkuxa mãm 'ohnãg yõgnũ hãm'ãktux tu'. \v 68 'Ãte 'ãyĩkopit, puxix 'ãxop 'ap hãm 'ũm 'ãktux putup'ah, \v 69 pak mũn yã Tikmũ'ũn Kutok, yã hõnhãk yũm'ax Topa yĩpxe'e hah, Topa ka'ok xe'ẽgnãg yĩpxe'e hak yũm'ax. Kaxĩy. \p \v 70 Ha' xexka xop te: \p —'Ok 'ãmũn yã Topak-tok xe'ẽgnãg? Kaxĩy. \p Ha: \p —Xate' xuktux. Kaxĩy. \p \v 71 Ha' xexka xop te: \p —Puxi'! Kãy yãy yĩy'ax hã 'ũgmũ'ãte' xupak! Kaxĩy. \c 23 \s1 Pinat te Yeyox yĩkopit \p \v 1 Ha' xexka xop xohix 'ũknĩha' tihi', tu Yeyox mõgãhã gohenanok ha', 'ũxuxet'ax Pinat, \v 2 ha' kupex nãm, hu: \p —Kãy te tikmũ'ũn yũmmũgã kummuk, tu' xat hok pu tayũmak hõm hok gohet pu', tu yãy mũn yã tik te tikmũ'ũn xat'ax 'ãktux, tu Topa te' yãykutnã 'ãktux. Kaxĩy. \p \v 3 Ha Pinat te Yeyox yĩkopit, hu: \p —'Ok xate Yoneo yõg tikmũ'ũn xat xe'ẽgnãg? Kaxĩy. \p Ha: \p —'Ã xate' xuktux. Kaxĩy. \p \v 4 Yĩy Pinat te 'ãmãnex xop pu hãm'ãktux, xix tikmũ'ũn pu hãm'ãktux, hu: \p —Yeyox te hãpkummugã 'ohnãg. Yã' max. Kaxĩy. \p \v 5 Pãyã' xexka xop te: \p —Yã' kummuk ta pax! Tute tikmũ'ũn gãyãhã', tu hãmyũmmũgã'ax hã' gãyãhã hãpxexka xohix tu', yã Yonex tu', xix Ganinet tu', xix nũnte kamah. Kaxĩy. \p \v 6 Ha Pinat te' xupak, tu' yĩkopit, hu: \p —'Ok kãy mũn yã Ganinet yõg? Kaxĩy. \p \v 7 Ha' kupex'ax xop te: \p —Hamũn. Kaxĩy. \p Yĩy Pinat te' xat, pu 'Enot ha' mõgã', ha 'Enot te Yoneo yõg tikmũ'ũn xohix xat, tu kõmẽn Yenoyanẽn tu' xip. \v 8 Ha xonat xop te' mõgãhã', tu mõktu mõxaha 'Enot pet hah, ha' pẽnãhã', hu' kuxa hittup, tu 'ãmnĩy xohix hã' pẽnãp-tup, pãyã pẽnã 'ohnãg, yã hõnhã pẽnã'ax, ha tikmũ'ũn te Yeyox 'ãktux 'Enot pu', ha 'Enot xak, puyĩy Yeyox hãpxopmã ka'ok xe'ẽgnãg, \v 9 hu' yĩkopit, tu xe yã' yĩkopit, pãyã Yeyox te' yẽy. \v 10 Ha 'ãmãnex xexka xop xix hãmyũmmũg xop tihi', tu Yeyox kupex nãm. \v 11 Ha 'Enot tup-tup nõg, xix yõg xonat xop, tu' kute'ex kummuk, tu' xexka xop yõg topixxax mũn mõ'tat nũy Yeyox kummukgã', tu put pu' mõgãhã Pinat hah. \v 12 Hõmã 'Enot gãy Pinat hã', xix Pinat gãy 'Enot hã', pa hõnhã yãy tu' gãy xit, tu yãyhã' xape. \s1 Pinat te' xat pu Yeyox putex \p \v 13 Ha Pinat te 'ãmãnex xop xãnãhã', xi' xexka xop xãnãhã', hay yãy tu nũ'nãhã', \v 14 ha: \p —'Ãxop te nũktu tik nũnnãhã', tu' kupex, tu tikmũ'ũn gãyã 'ãktux, pa 'ãte' yĩkopit, ha yã' max, 'ap hãpkummuk 'ũm mĩy'ah, \v 15 ha 'Enot te yĩkopit kamah, tu' put pu nũ'kutnãhã'. Hãpkummuk 'ũm mĩy 'ohnãg, puyĩy tu xok, \v 16 Yĩy 'ãte' xat putup pu' kix xikot hã, nũy xut pu mõg. Kaxĩy. \p \v 17 Hãmyãxatamuk xohix 'ĩhã Pinat te tik kummuk xut, 'ãmuk xexka Nõa'yẽn 'ĩhã' xut, tu kanet kopa' xip tik xut, pu mõg, ha Yoneo yõg tikmũ'ũn te yãykutnã tik puxet, pu mõg, ha Pinat te Yeyox xut putup pu mõg, \v 18 pa Yoneo yõg tikmũ'ũn xohix yĩy ka'ok, hu: \p —'Ũmõgã Yeyox, nũ' putex. 'Ũgmũ'ãtep-tup nõg, pa Mahamax xut pu mõg. Kaxĩy. \p \v 19 Ha Mahamax te' nõy putex, tu kanet kopa' xip, tu tikmũ'ũn gãyãhã', pu tu' kix gohet yõg xonat xop. \p \v 20 Pa Pinat te: \p —Nãy. Hãmpe'ãpaxex max, 'ũyã xa' xut tik max, tu Yeyox xa' xut'ax. Kaxĩy. \p \v 21 Pa tikmũ'ũn tep-tup nõg, tu' yĩy ka'ok, tu: \p —'Ũp-tex, 'ũp-tex, mĩpkupnix hãp-tex! Kaxĩy. \p \v 22 Ha Pinat te xe hãm'ãktux tikmũ'ũn pu', hu: \p —Putep mũn mĩy Yeyox te', xap-tex? Yã' max, hãpkummuk mĩy 'ohnãg tute', yĩy 'ãte' xut'ax pu mõg. Kaxĩy. \p \v 23 Ha xe tikmũ'ũn yĩy ka'ok, tu Yeyox putup nõg 'ãktux, \v 24 yĩy Pinat te' xat, pu Yeyox putex, xix Mahamax xut pu mõg, \v 25 ha' xut tik kummuk Mahamax, pu tikmũ'ũn gãy Yeyox mõgã'. \s1 Mĩpkupnix tu Yeyox putex \p \v 26 Ha' mõgãhã', 'ĩhã xonat xop te Xinẽn yõg tik Ximãm xat, pu mĩpkupnix tax, tu Yeyox pe' mõg, tu' taha'. \v 27 Ha tikmũ'ũn xohix xexka te' pe' mõg, xix kõmẽn yõg 'ũn xop, tu' potahã' mõg, \v 28 ha Yeyox te' hã yokãnãm, tu: \p —'Ũgmũn hã 'ãpota hok, pãyã yãymũn hã 'ãpotaha', xix 'ãk-tok hã potaha'. \v 29 'Ãmnĩy mõ'nãp-tup, 'ĩhã tikmũ'ũn te hãm'ãktux, hu: “'Ũhũn kuxa hittup, nõm tek-tok 'ohnãg, ha kama' kuxa hittup nõm 'ũn tek-tok yãy xo'opmã hok.” Kaxĩy. \v 30 Ha tikmũ'ũn kuxa teknõg'ax, tu: “Pũyã yĩktix 'ũgmũk tu' nãy, nũy mõknĩy.” Kaxĩy. \v 31 Yã hõnhã mĩm yĩxux, ha' puk putup. Putep mũn mĩy'ax mĩm nak hã? Yã' puk putũmnãg. Kaxĩy hõnhã tik max xok. Putep mũn mĩy'ax tik kummuk hã? Kaxĩy. \p \v 32 Ha xonat xop te tik kummuk 2 mõgãhã', nũy tu' kix Yeyox mũtik, \v 33 ha' mõg tu mõktu yĩktix hãmhũmnãg tu' mõxaha, ha yĩktix 'ãxet'ax Gok, 'ũkuxoh tox putuk tu', ha xonat xop te Yeyox yĩm xuhmĩy, xix pata xuhmĩy, pu mĨpkupnix tu' xup, ha Yeyox te yãy kote' xip: yã tik puxet te 'ũyĩpxe'e hã' xup, xix tik nõy te 'ũyĩpxax hã' xup. \p \v 34 Ha Yeyox te: \p —'Ãtak, 'ũyõg hãpkummuk mĩy'ax xaxogã', pu ta tu' kux, hãmyũmmũg 'ohnãg hah. Kaxĩy. \p Ha xonat xop te Yeyox xax koxip, pãyã' max, 'ũkoxyõy putup'ah, hu mõ'xap yõn, nũy tik yãykutnã', pu pa'. \v 35 Ha tikmũ'ũn xohix mõ'xip, tu' pẽnãhã', ha' xexka xop kute'ex kummuk, tu: \p —Tute tikmũ'ũn hĩnnãhã putpu'. Pũyã yãy xit hõnhã', nũy mõg, puyĩy tu' xok hok! Pax pu yã Kunnix, nõm Topa te yãykutnãhã', puxix yãy xit hõnhã nũy mõg! Kaxĩy. \p \v 36 Ha xonat xop kama xox yĩxix kummuk, tuk-tex'ex kummuk, tu' xupyãg kummuk xo'opmãp-tup, \v 37 tu: \p —'Ok xate Yoneo tikmũ'ũn xat xe'e'? 'Ãpu, mĩpkupnix tu yãy xit. Kaxĩy. \p \v 38 Ha tappet tu kax'ãmi', tup-tox yĩmũ' hĩy, mĩpkup nix tu' hĩy, tu kax'ãmi', hu: “Nũhũ tik te Yoneo yõg tikmũ'ũn xohix xat.” Kaxĩy. \p \v 39 Ha tik nõy te mĩpkupnix tu' xup, tuk-te'ex kummuk kamah, tu Yeyox pu hãm'ãktux, hu: \p —'Ok 'ãmũn yã Kunnix? 'Ok Topa te xa yãykutnahã'? 'Ãpu yãy xit, xikmũg mõy kamah. Kaxĩy. \p \v 40 Pa tik nõy te' mãnõg, hu: \p —'Ok xate Topa yĩpkutuk hok? Hõnhã 'ãxok, xate hãpkummugãhã' tu xok. \v 41 'Ũgmũ'ãte hãpkummuk mĩy punethok, yĩk mũg kix, pa nũ tik te hãmyok mĩy, tu hãpkummugã 'ohnãg. Kaxĩy. \p \v 42 Tu Yeyox tu' xak, hu: \p —Yeyox, 'ũkxaxok hok, 'ĩhã xate yãy yõg tikmũ'ũn xohix xat. Kaxĩy. \p \v 43 Ha: \p —'Ãte xa hãpxe'e 'ãktux: Hõnhã xatek mũn mũtik 'ãxip putup pexkox kopah. Kaxĩy. \s1 Yeyox xok \p \v 44 Ha mãyõn te pexkox kote' yũm, 'ĩhã hãpkoxtap te hãpxexka xohix tu' xip, tu 'ot 3 hã' xip mãyõn he', \v 45 'ĩhã mãyõn kuyãnãm xok, ha Topa pet xexka yõg topixxax yãy koxip, nõm te hãmyĩkox mõ'yĩnnĩn. \v 46 Ha Yeyox yĩy ka'ok, tu: \p —'Ãtak, 'ãte xa' hõm yãy koxuk!. Kaxĩy. \p Tu hãm'ãktux kux, tu' xok xe'e'. \v 47 Ha xonat xop yõg kapitãm te Topa max 'ãktux, tu: \p —Yamũn! Nũ tik te hãpkummugã 'ohnãg! Kaxĩy. \p \v 48 Ha tikmũ'ũn xohix xexka nũn, tu yãy tu nũ'nãhã', tu' pẽnãhã', tu' kuxãnõg, tu yãy kep to'ok, tu' yẽy, 'ũkuxa teknõg tu'. \v 49 Ha tikmũ'ũn te Yeyox hã' xape pip, xix 'ũn pip, nõm xop te' pe' mõg, tu Ganinet tu' pip kõnãmãha', tu Yeyox mũtik hãpkumep tap, tu hãpxopmã'ax xohix pẽnãhã nõmhã'. \s1 Yoye te Yeyox nõ hãpkot \p \v 50 Ha tik max xip, 'ũxuxet'ax Yoye, tu hãpxexka Yonex tu' nãhã', tu kõmẽn 'Animãtex yõg tihik, tu Yoneo xexka xop mũtik mõg, yã' max, tu hãmyok mĩy, \v 51 tu' xexka xop yõg hãpxopmã'ax putup nõg, tu' kuxa yũm ka'ok Yeyox kopah, tu' xak, pu Topa pu' yĩpkox pi', \v 52 tu' mõg Pinat hah, tu ta tu' xak, pu Yeyox xokxax tu' hõm, puyĩy nõ hãpkot, ha' hõm. \v 53 Ha mĩpkupnix tu' xup Yeyox, ha Yoye te' xokxax xut, tu topixxax max hã' kĩy, tu mĩkax xap kox kopa nõ hãpkot, ha' hok xip, mĩkax xap 'ũkox, 'ũxokxax nõy te' kopa' xip 'ohnãg. \v 54 Yã xexta pet, 'ĩhã Yoneo yõg tikmũ'ũn te nit xap yõg hãpxop mĩy, yã 'ãmãxak, 'ĩhã nit xap mõ'nãhã'. \p \v 55 'Ũhũn xop te Ganinet tu' pip tap, tu Yeyox pe' nũn pax, tu xukpot pẽnãhã', ha Yoye te Yeyox xokxax xex mĩkax xap kox kopa ha' pẽnãhã', \v 56 tu putpu' mõg, tu hãpxop hax max'ax mĩy, nũy xokxax xutxok. \p Tu nit xap hã' hip. Yã hõmã, hãmyãxatãmuk hittap 'ĩhã', Topa te Yoneo xop xat hok, pu tu nit xap 'ĩhã hãm hok. \c 24 \s1 Yeyox te putpu' hi' \p \v 1 Ha yenomĩn 'ĩhã, mãyõn te hãpkanet tu' xupep 'ĩhã, 'ũn xop te xokpot ha' mõg, tu hãpxop hax max'ax tat, \v 2 tu' mõg tu mõktu mõxaha mĩkax xap kox tu'. Hõmã mĩkax xap te mõ kox nĩy, pãyã hõnhã' yĩkũy tap, tu mĩkax kox xõn, ha 'ũn xop te' kox kopa pẽnãhã'. \v 3 'Ap Yeyox xokxax 'ũm xip'ah, tu mĩkax xap kox kopa' xip 'ohnãg, \v 4 yĩy 'ũn te: “Pute 'ũm?” Tu hãpe'paxex, 'ĩhã tik 2 te' yĩka' tihi', 'ũpata hã' tihi', yã' yõg topixxax tũmnãg, kuyãnãm putuk, \v 5 ha 'ũn xop kuxãnõg, tu nũktettex, tu yãy pa mõ'nĩy, tu' yẽy, ha pexkox yõg xop te: \p —Tep tu 'ãxop te yãy hi'ax xop xak hãmxukpot tu'? \v 6 'Ap xip'ah Yeyox, yã' putpu' hi'! 'Ok 'ãxop te' xaxok? Tute xa hãm'ãktux 'ĩhã hãpxexka Ganinet tu' tihi', \v 7 ha tik kummuk te' mõ'ãmã', nũy gãyxop mõgã Yeyox hah. Yeyox yã Tikmũ'ũn Kutok, tu xa hãm'ãktux, tu yãy yõg xok'ax 'ãktux, tu mĩpkunix hã' xok'ax xa' xuktux, tu putpu hi'ax 'ãmnĩy tikoyuk 'ĩhã xa hãm'ãktux. Kaxĩy. \p \v 8 Ha 'ũn xop te hãmpe'paxex, tu: “Hamũn! Hõmã Yeyox tek mũ'ã hãm'ãktux.” Kaxĩy. \v 9 Tu putpu' mõg, tu Yeyox yõg tik xop te 11 pu hãm'ãktux, xix tikmũ'ũn te nõm mũtik hãpkumep pu' xuktux. \v 10 Nõm 'ũhũn 'ãxet'ax Manix Mãnanẽn, xi' nõy 'ãxet'ax Yoãn, xi' nõy 'ãxet'ax Mãnix, ha Mãnix yã Tiak mũk tut, ha 'ũn xop te Yeyox yõg mõ'pok xop pu hãm'ãktux, \v 11 pa tik xop kuxa mãm 'ohnãg 'ũn yõg hãm'ãktux tu', tu: “Yã' xupmãhĩy!” Kaxĩy. \v 12 Pãyã Pet yok, tu' mõg mõ'ka'ok 'ũxukpot tu', tu' xupep, 'ĩhã pẽnã tu' mõg, nũy mĩkax kox kutõgnãg hã' mõnãy, tu topixxax te xokxax kĩy'ax pẽnãhã', yãp-xehnãg yũm, tu putpu' nũn mĩptut tu', tu' kuxa te' yẽy. \s1 'Ẽmã'ox yõg putahat \p \v 13 'Ĩhã tik 2 hãpkumep, tu xip tu xexka 'Ẽmã'ox ha' mõg, ha mõ'ãgmũg 2 kõmẽn Yenoyanẽn tu', \v 14 ha yãy pu hãm'ãktux, tu hãpxopmã'ax xohix 'ãktux, \v 15 tu hãm'ãktux, 'ĩhã Yeyox xip, hãpxip 'ohnãg 'ĩhã' xip, tu tik mũtik mõg, \v 16 ha tik xop te' pẽnãhã', pãyã' yũmmũg'ah. \v 17 Ha Yeyox te: \p —Tep-tep 'ãktux 'ãxop te', 'ĩhã hãpkumep? Kaxĩy. \p Ha tik xop hãpkumep kux, 'ũhittup 'ohnãg tu', \v 18 ha tik puxet 'ãxet'ax Kene'op, tu: \p —Tikmũ'ũn xohix te kõmẽn kopa' pip, tu hãpxopmã kummuk yũmmũg. 'Ok 'ãp-xehnãg te' yũmmũg hok? Kaxĩy. \p \v 19 Ha: \p —Hãpxopmã'ax tute xĩy? Kaxĩy. \p Ha' nõy te: \p —Kõmẽn Nãyane yõg Yeyox te Topa pupi hãm'ãktux, tu hãpxopmã ka'ok, Topa keppa' mĩy, xix tikmũ'ũn keppa' mĩy, tu hãmyũmmũgã ka'ok kamah, \v 20 ha 'ãmãnex xop xik mũ yõg xexka xop te xonat xop pu' hõm, pu tup-tex, tu mĩpkupnix hãp-tex, ha' xok xe'ẽgnãg, \v 21 pak mũ'ãte hãmpe'paxex tap, hu: “Pe Yeyox yã Topa yõg mõ'kutnã'ax, ha' yãykutnãhã', pu 'Iyaet yõg tikmũ'ũn xexkãnã'!” Hamũn, pãyã' xok, ha hõnhã 'ãmnĩy tikoyuk nõg. \v 22 Yã hõnhã 'ũn te hãm'ãktux, hak mũ kuxãnõg. Mãyõn xupep 'ĩhã 'ũn mõg, 'ũxukpot ha' mõg, \v 23 pãyã Yeyox xokxax xip 'ohnãg, mĩkax xap kox kopa' xip 'ohnãg, ha putpu' nũn, tu pexkox yõg mõ'pok xop 'ãktux, tu' pẽnãhã nõ'õm, ha Yeyox putpu' hi'ax 'ãktux, \v 24 ha tik te xukpot ha' mõg kamah, ha' kox xip, pãyã 'ap pẽnã'ah Yeyox. Kaxĩy. \p \v 25 Ha Yeyox te: \p —'Ãp-tox kummuk, 'ãkuxa yũm pu'uk hãm'ãktux'ax kopah! Hõmã tik hittap te Topa pupi hãm'ãktux, tu tappet hã kax'ãmi', pãyã 'ãkuxa yũm 'ohnãg hãm'ãktux'ax kopah. \v 26 'Ok 'ãxop te hãmyũmmũg hok? Topa te yãykutnãhã', pu tu' xũy, nũy yãyhã tu xexkah. Kaxĩy. \p \v 27 Tu Topa tappet hã tik 2 yũmmũgãhã', tu mõnãyxop Mõyyex yõg xat'ax hã hãmyũmmũgãhã', tu mõktu tik xohix te Topa pupi hãm'ãktux xop 'ãktux, tu kama yãy mũn 'ãktux, tu Topa yõg hãm'ãktux hittap hã hãmyũmmũgãhã', nũy yãy mũn 'ãktux. \p \v 28 Ha mõktu xip tu xexka tu' mõxaha', ha Yeyox mõg'ax nõ pehe', \v 29 pa tik 2 te: \p —Nãy, 'ãmõg hok! 'Ũgmũ 'ãtu' xip, nũy mõhõn nũnte', yã hõnhã 'ãmãxak. Kaxĩy. \p Yĩy Yeyox te tik mũtik mõg, \v 30 tu nõm mũtik xit, tu pãm paha', tu Topa pu: “'Ãmax,” kaxĩy, tu pãm koxip, tu yãy xape pu' popmãhã', \v 31 ha Topa te tik pa maxnãhã', ha Yeyox yũmmũg, ha hãpxip 'ohnãg 'ĩhã Yeyox xip 'ohnãg, yã yãy xaxogãhã', \v 32 ha yãy pu hãm'ãktux, hu: \p —Yãk kuxa hittup xexka 'ĩhã hãm'ãktux putat kopah, tu Topa tappet hittap hã hãmyũmmũgãhã'! Kaxĩy. Ha' nõy te: Yamũn! Kaxĩy. \p \v 33 Tu' yok mõ'ka'ok, tu Yenoyanẽn tu' mõg, tu mõktu mõxaha', ha tik te 11 te yãy tu nũ'nãhã', xi' mũtik pip xop, \v 34 tu: \p —Hamũn! yã Yeyox te putpu' hi xe'ẽgnãg! Yã Ximãm te' pẽnãhã'! Kaxĩy. \p \v 35 Ha tik 2 te Yeyox 'ãktux, tu Yeyox te putat kopa hãmyũmmũgã 'ãktux, tu pãm koxip tu ta 'õm xip hok 'ãktux. \s1 Yeyox xip tik xop mũtik \p \v 36 Ha hãpxip 'ohnãg 'ĩhã', hãm'ãktux 'ĩhã', Yeyox te nõm xop kopa' xip, tu: \p —Pũyã Topa 'ãkuxa mãmmã'! Kaxĩy. \p \v 37 Pãyã tik xop kuxãnõg, tu' koxuk yĩpkutuk, pãyã 'a' koxuk'ah, \v 38 ha Yeyox te: \p —Teptu 'ãkuxãnõg? Putep mũn hãpkĩy hã xate'? \v 39 Mã', 'ũgyĩm pẽnã', xik pata pẽnã', yã 'ũgmũn yĩnmũn. Mã', nũy 'ũg 'ãpit. 'Ũkoxuk te' yĩn xip 'ohnãg, xi' kup tox xip 'ohnãg, pak yĩm pip, xik pata pip, xik yĩn xe'e xip! Kaxĩy. \p \v 40 Tu hãm'ãktux kux, 'ĩhã yãy yĩm tu' mũg, xix yãy pata tu' mũg, tikmũ'ũn te mũtik hãpkumep tu' mũg, \v 41 ha tikmũ'ũn kuxa hittup xexka nãm, tu' yẽy, hu yãy kuxa yĩkopit, yĩy Yeyox te: \p —'Ũpuk? Kaxĩy. \p \v 42 Ha tu' hõm mãhãm, ha mõ'hap kuxap xox yã' tu', \v 43 ha' mãhã', 'ĩhã tikmũ'ũn xohix te' pẽnãhã'. \v 44 Ha Yeyox te: \p —Hõmã 'ãmũtik 'ũkxip, tu 'ãxop hãmyũmmũgãhã', tu Topa tappet hã 'ãyũmmũgãhã', xayĩy 'ãyũmmũg, ha mõnãyxop hittap Mõyyex te' xat'ax kax'ãmi', xix tik xop te Topa pupi hãm'ãktux te kax'ãmi', ha kaxĩy 'ũkxũy'ax xik xok'ax kax'ãmi', yak mũn Kunnix. Kaxĩy. \p \v 45 Tu yãy yõg xop putox maxnãhã', pu tu hãmyũmmũg, nũy Topa yõg hãm'ãktux hittap hã hãmyũmmũg, \v 46 tu xe hãm'ãktux, hu: \p —Topa yõg tappet te Kunnix 'ãktux, 'ũxuxet'ax nõy yã Topa yõg hãmyãykutnã'ax, ha tappet te' xok'ax 'ãktux, tu nõ hãpkot'ax 'ãktux, tu 'ãmnĩy tikoyuk nõg 'ĩhã putpu' hi'ax 'ãktux, yãk mũn 'ãktux, \v 47 tu' xat, pu hãm'ãktux, pũyĩy hãm'ãpak max'ax 'ãktux hãm xexka xohix tu', 'ũhep xohix pu', tu kõmẽn Yenoyanẽn kopa hãm'ãktux'ax hãmãxap, pu tikmũ'ũn yãyhãhup, tu hãpkummuk mĩy kux, pũyĩy Topa xaxogã', pu tu' kux. \v 48 'Ãxop te nõmhã hãpxopmã'ax xohix pẽnãhã xi' xupak, \v 49 Nãy, 'ũhip, yã Topa te 'ãxop pu hãm'ãktux xex, ha 'ãte xa nũ'kutnãp-tup, pa kõmẽn Yenoyanẽn kopa 'ãti', 'ũhip tu', tu mõktu Topa te 'ãxop ka'ogãhã', tu Topa Koxuk nũ'kutnãp-tup, pu 'ãka'okgã', ha 'ãxop te hãpka'ok'ax mõ'tat putup, topixxax putuk. Kaxĩy. \s1 Yeyox mõg pepi pexkox tu' \p \v 50 Tu' xip tu xexka Metãn tu' mõgãhã', tu' yĩm kute tex pepi', tu: \p —Pũyã Topa xa hãmmaxnã'! Kaxĩy. \p \v 51 Tu hãm'ãktux 'ĩhã pepi' mõg, tu pexkox ha' mõg, \v 52 ha nõm tikmũ'ũn te' kopaxux ha' mõxip, tu nũktettex, tu' yẽy, tu Yenoyanẽn tu' putpu' mõg, tu' kuxa hittup xexkah, \v 53 tu 'ãmnĩy xohix hã' pip Topa pet xexka kopah, nũy Topa max 'ãktux pax. \p Tu ta tu' kux.