\id EPH - Mangseng NT [mbh] -Papua New Guinea 1999 (DBL 2014) \h Epesus \toc1 Pol ile malueng ako i wat i a toko lemioongare nge ako o voth a rem a Epesus \toc2 Epesus \toc3 Eps \mt2 Pol ile malueng ako i wat i a toko lemioongare nge ako o voth a rem a Epesus \mt1 Epesus \imt1 Ritetong nge a Epesus \ip Pol ile malueng ake i ritet nge pasealing sivesivengare ako tokokoe areko o teo a Krais nge o el i. (1:3-14) Nge ler teoong a Krais nge, God i ateal it mo te voth toko vengvengare a itheki, (1:4) na i patu it, (1:5) na i el werer it na i pavthopot it nge ler vothung kerenga olalnga, (1:7) na ilemi simikal ler vothung kerenga, (1:7) na i paateal it nge Ioni Riringa ve it ini ile, (1:13) mo aro lemir mire ako ve, aro i pasealu it nge ile ur sivesivengare. (1:14) Na God i pamimi it venen aken mo aro tokokoere o risea i. (1:6, 12, 14) Mako Pol i nong nge a God ve aro it toko lemioongare aro lemir mire senu nge mimiong ponganga aken. (1:15-23) Nomenga ler vothung kerenga i kin it, aveto God i themosal it (2:1-7) mo ako toko kathnga ako ilemio nge a Krais, God aro i pasealu i nge mimiong ponganga aken, na toko e avele i pavurvur ako aro i el mimiong ponganga aken, nge isivenga ile engenging. (2:8-10) Nomenga it areko ini Judare avele, te voth mela nge a God, aveto nge ler teoong a Krais nge, God i veliloa it tomo nge Judare na ponange te velpol ol ini toko riringa nge mitong omole a itheki. (2:11–3:13) Na ler velilopeling nge mitong omole aken ini ur aolonga ako i ngo pat avele nge tovu po pulua (3:3-6) na Pol i nong nge a God ve aro te pavurvur aro te ate senu a Krais ile asaguong sivenga aken. (3:14-21) Na God pasealu it nge mimiong ponganga aken lale, aken aro te naktet ler esong mo i panes mimiong ponganga a vothung. (4:1–6:20) Aro te ate senu ako it alavusnga te velpol ini a Krais ilopat omole inga, (4:1-16) naro te teuna ler mimiong ponganga aken ranga ve ini tekruk. (4:17-32) Aro te mimi a pen lalanga lemi, (5:1-21) naro te oma vothung sivenga nge ewiworre, tuturre, ninerre, titemerre, ler mukalingare na nge ler toko um polpolongare. (5:22–6:9) Na Pol i patopalal ile riong nge riong engenga ako aro te teun punonga a teunong sivesivenga ako i es a God nge me, mo aro te pun tomo nge tamata kerengare mo te mit engeng na te voth mela nge vothung kerenga omanga. (6:10-20) Na ur aolonga nge malueng ake i vene: Aro it toko lemioongare aro ler mimiong i panes mimiong ponganga ako God i sungu i a it nge, ako nge ler teoong a Krais nge. \c 1 \ms1 God i oma it mo te velpol ini toko ponganga ako nge ler teoong a Krais nge \mr (Vonge 1:1–3:21) \p \v 1 Tho ini a Pol ako God i panes ilemi ma i ateal tho ve tho ini a Krais Jisas ile pakeke. \p Tho wat malueng ake a thomu areko ini a God ile tokokoere nge ako a Epesus, ako o engeng nge a Krais Jisas ipanesnga. \p \v 2 Aro thomu o el themosaling na lemi moring a Titemer a God tomo nge ar Pomnga a Jisas Krais nge. \s1 God i oma senu nge it, eneke te teo a Jisas nge. \p \v 3 Te risea a God ako ini ar Pomnga a Jisas Krais Itema ako i oma senu nge it nge ile sungong Pen a Urvet anga elonga ako i opoal onir nge, ako nge ler teoong a Krais nge. \p \v 4-5 Te risea a God, eneke nge wop lemi ako God i pamenu ur e rongan, i ateal it lale ve, aro te teo a Krais nge mo aro te riri na ar theki e avele a God itheki. Na i ateal it lale ve aro i patu ol it mo ini itutunre nge ler lemioong nge a Jisas Krais. Na i oma venen aken, eneke ilemi ve aro i oma i na i, panes inga ilemi aken. \v 6 Naro te risea a God nge ile themosaling aken ako i sivenga rintet, eneke i sung polpol ile sungong a it nge, ako ini Itun ako ia sagu rintet i. \v 7 Na Itun aken i rin mo aro i el werer it, na ia mla i eltetpot ler vothung kerenga a God itheki tova te teo a i nge. Na God i oma venen aken, eneke ile themosaling a it nge i aolonga rintet. \v 8 Ma i lel ranga ve ini thei a it nge tomo nge mire sivesivengare na lemi rumong sivengare. \v 9-10 Na God i pathengal ilemi inkinenga nge a Krais a it nge lale, eneke ilemi ve aro i oma venen aken. Na i pathengal it ako nge nang ako i ateal i lale ve aro i veliloalo ur alavusnga ake ru a ulue tomo nge ur alavusnga ako a Pen a Urvet lemi mo aro i sungu i a Krais imeni mo ini ur alavusnga ole nepes. Naro i oma ol ur aken vengtun nge nang ako i ateal i lale. \p \v 11-12 God ako i oma ur alavusnga mo aro o panes inga isivenga ilemi, i ateal tel them Judare ako aro them ini ile tokokoere ako nge lemem teoong a Krais nge, na i oma venen aken, eneke nomenga i ri ve mo i panes inga ilemi mo aro imonnga i velpol. Na i ateal them venen aken mo aro them risea a God nge ile sivengaing aken. \v 13-14 Na thomu tokokoe areko thomu ini Judare avele, thomu o teo mun a i nge, nge wop lemi ako thomu o nongpol ile riong nunganga ako ini Panongpolong Sivenga ako i pamimi thomu. Na nge wop lemi ako lomumuo nge a Krais, God i paateal thomu nge Ioni Riringa ve thomu ini ile, ranga ve ako i kin ile riong nge lale, mako thomu o teo a Krais nge. Na i sungtun it nge Ioni Riringa aken, na lemir mire ako panen aro i sungpot ol ur alavusnga ako i kin ile riong nge ve aro i sungu i a itutunre nge, ako ini it. Naro Oni Riringa aken aro i theal senu it i pavurvur nge nang ako aro God i ol werer ol ile tokokoere nge. Na te risea a God nge ile sivengaing aken. \s1 Pol i nong nge a God mo i panine Epesus angare olemi. \p \v 15-16 Na lemik rum nge ur areko tho ri nge lale, make tho pesrou nge nongong nge thomu avele. Ma tho ri sivengaing a God nge, nge thomu, i patea nge nang ako tho nongpol ako ve, lomumuo nge a Toko Pomnga a Jisas, na ako omu sagu a God ile toko alavusnga. \v 17 Na rongan tho kisis lek nongong a ar Pomnga a Jisas Krais ile God nge ako ini Titemer ako i sivenga rintet, ve aro Oni Riringa aro i pavengveng lomu mire, naro i pathengal senu a God a thomu nge mo aro lomumu mire senu nge ur ako God i sis ve aro o oma i. \v 18 Na tho nong ve aro lomumu i thep mo aro lomumu mire senu nge ur areko i leng thomu ve aro lomumu i voth nge, na o men sial nge, na nge ur sivesivengare ako aro i sungu i a ile tokokoere nge ako olemio a i nge. \v 19 Na tho nong mun ve aro lomumu mire senu nge ile engenging ako i aolonga rintet, ako i voth tomo nge it areko lemiro nge a Krais. Na ile engenging aken, i ranga ve ini ile engenging aolonga \v 20 ako i oma i nge a Krais, nge ako i palos werera i nge rinong, ma i pamen ol i a imeni sivenga nge anga ako a Pen a Urvet lemi, ini pen ako o papompom i nge. \v 21 Na Krais ile engenging i mukal nge ur alavusnga areko ole engenging i voth, tomo mun nge enselre na tamatare. Na iion i kima na i mukal nge ioning alavusnga ponange na panen ako aro ile vusonga avele. \v 22 Na God i pathealu a Krais nge ur alavusnga mo aro o voth a isa thewo, na i oma venen aken mo aro i opoal toko lemioongare. \v 23 Na toko lemioongare o ranga ve ini a Krais ilopat na Krais ini opounga. Na aro ve toko lemioongare o teo a Krais nge, aken ilopat alavusnga i vurvura ol. Na Krais i patopalal ur alavusnga. \c 2 \s1 It tokokoe areko te oma vothung kerenga a God itheki, kene te rin lale, ave Krais i pamimia it. \p \v 1 Na nomenga ako a God itheki, onumu kene i rin lale, eneke thomu o avsa riong, na o oma vothung kerenga. \v 2 Na nge wop lemi aken, thomu o panes vothung ulue anga, tomo nge tamata kerenga areko o voth a malang po oa pomnga, ako i ri ololo areko o avsa a God ile riong. \v 3 Na nomenga kene it alavusnga te vur e pel tomo nge or, ma te panes mun vothung ulue anga ako i mit engeng a lemir, na i paketun it nge vothung kerenga omanga. Na nge wop lemi aken, te panes lemir na lemi rumong kerenga nge vothung ulue anga omanga, na aro ve te eksing avele, God ile lemi klingong rongan i voth a it nge, naro te ela ile paomelaling. \v 4-5 Na i ranga ve ako te rin lale nge ler vothung kerenga, aveto God ia sagu rintet it, na ile themosaling a it nge me i aolonga rintet, mako i pamimi it tomo nge a Krais. Na nge a God ile themosaling inga ako i pamimi thomu. \v 6 Na nge ler lemioong nge a Krais Jisas, God i palos werera onir mo aro panen aro te voth tomo ol nge a Krais ake ro a Pen a Urvet. \v 7 Na nge a Krais Jisas ile omaing, God i pavelpol ile lemi esaling a it nge, eneke i sis ve aro i pathengal ile themosaling aolonga rintetnga nge areko aro o mimi panen. \v 8 Na nge a God ile themosaling inga ako i pamimi thomu tova lomumuo nge a Krais. Na ur aken ini lomu omaing avele, aken ini a God ile sungong. \v 9 Na God i pamimi it nge ler vothung, kene avele, na i pavurvur aro te paroro it nge ile omaing aken, kene avele. \v 10 Na it re ake ini a God ile omaing ponganga, na Krais Jisas i oma it mo aro te oma omaing sivenga ako God i monsi i lale ve aro te oma i. \s1 Krais i oma Judare na areko or ini Judare avele mo or omole ol inga. \p \v 11 Na i vene ako thomu ini Judare avele, eneke ninomuere ini Judare avele. Na Judare o apet osivenga ve or ini a God ile tokokoere, eneke or ini areko o is ole, na o apet thomu ini kuthre, eneke olemi ve thomu ini toko vulutngare, aveto ur ake ini toko ulue anga ile omaing, na ini a God ile omaing avele. Na lomum rum senu nge lomu menong nomenganga. \v 12 Ako nomenga lomumu mire nge a Krais avele. Na nomenga God i ateal Israelre mo or ini ile, aveto thomu ini ile avele. Na nomenga God i kin ile riong tomo nge Israelre mo aro i opoal or, aveto thomu o voth a ile riong kinnga aken lemi avele. Na thomu o the mun a mukaling nge ur sivenga ako aro i velpol a thomu nge, kene avele, na thomu o mimi a ulue ake, aveto lomumu mire nge a God avele. \v 13 Na nomenga thomu o mela nge a God, aveto ponange i elo thomu totho a i nge, eneke nge a Krais Jisas ia mla inga mako thomu o teo a i nge. \v 14 Na Krais inga i pavelpol lemi moring a them Judare nge tomo nge thomu areko thomu ini Judare avele. Na i oma it mo it omole ol inga. Ave nomenga kene ler ngarang pel, na nir silal pel, na i ranga ve ini lok ako i ngo ruptetal it, ave Krais i teu lok aken, ma i pavus ler ngarangpeling \v 15 nge ile rinong, na i pavus a Moses ile patorong ako torong i voth nge mo aro them na thomu aro te teo a Krais nge mo it omole ol inga, na te men lemi moring. \v 16 Na e mun e ako, ler ngarangpeling kene i vus lale, nge a Krais ile rinong a won ngoronga nge mo aro i el werer it a God nge la. \v 17 Na i venen re aken, na i panongpol lemi moring a thomu ako nomenga o voth mela nge a God, na i panongpol mun lemi moring a them nge ako them totho a God nge, \v 18 maken it omole ol inga. Na Oni Riringa omole inga ako i thep ler so ako aro te es a Titemer nge, eneke lemiro nge a Krais. \p \v 19 Mako thomu ini longre, kene avele ol, ave thomu na them it ini ol i a God ile, na te velpol ol ini a God ilengare ol. \v 20 Na it ranga ve ini vel ako te men pok nge a God ile riong elngare tomo nge ile pakekere ole patoraling, na Krais Jisas isivenga ini wovek sapatanga ako i potun vel aken ile matheong. \v 21 Na it omole omole te teo a Toko Pomnga nge, na i ari espot ile vel aken mo aro i velpol ini a God ile Lotuonga a Vel ako i riri. \v 22 Na thomu mun ako o teo a Krais nge, God i veliloalo thomu tomo nge them, na i ari ile vel nge it mo aro Ioni Riringa i voth nge, maken i ranga ve ako God isivenga i voth nge. \c 3 \s1 Pol ini pakeke ako i panongpol nge areko or ini Judare avele. \p \v 1 God i veliloalo thomu tomo nge them Judare, mako tho a Pol tho nong nge thomu. Na tho voth a mang a midenga, eneke tho oma a Krais Jisas ile omaing ako tho opoal thomu areko thomu ini Judare avele. \p \v 2 Ava thomu o nongpol lale nge sovengalo ako God i pavelpol ile themosaling a it nge, mako i sung omaing ake a tho nge mo aro i opoal thomu. \v 3 Ako ranga ve, i pathengal ilemi inkinenga nge a Krais a tho nge, ranga ve ako tho wat riong pelie nge lale. \v 4 Na aro ve thomu o tital riong areken tho wat i, aro lomumu mire nge lek lemi rumong ako nge a God ilemi inkinenga nge a Krais. \v 5 Na nomenga tokokoere olemi mire nge ilemi inkinenga ake avele, aveto nge a God Ioni Riringa i pathengal i nge ile pakekere tomo nge ile riong elngare ako i ateal or. \v 6 Na ilemi inkinenga i vene: Tokokoe areko or ini Judare avele aro o el mun ur sivesivenga ako God aro i sungu i a Judare nge. Na or alaini aro o velpol ini a Krais ilopat, naro o el mun ur ako God i kin ile riong nge, tova ve o nongpol Panongpolong Sivenga ma olemio nge a Krais Jisas. \p \v 7 Na God i themosal tho na nge ile engenging i sung ile sungong a tho nge ako tho velpol ini ile omainga nge Panongpolong Sivenga ake. \v 8 Na tho ini toko polpolnga nge a God ile toko alavusnga, ave i sung mun ile themosaling aken a tho nge mo aro tho panongpol areko or ini Judare avele, nge a Krais ile omaing sivenga a it nge, ako i sivenga rintet na i pavurvur aro ler mire i el senu i avele. \v 9 Na i sung mun ile themosaling aken a tho nge mo aro tho panine toko alavusnga olemi, nge sovengalo ako God i pavelpol ile omaing inkinenga nge. Na sovengalo aken, God ako i pamenu ur alavusnga, i pango kine i nge tokokoe areko o mimi nomenga. \v 10 Na i oma venen aken mo aro ponange i pamen ile toko lemioongare mo aro i panine ensel engengare ako a Pen a Urvet olemi, nge ile mire rel relnga elonga. \v 11 Na God i oma omaing alavusnga ako nge a Krais Jisas ako ini ar Pomnga imeni, na i panes i ranga ve ako nge ilemi nge nomenga. \v 12 Na te teo a Krais nge, na lemiro nge i, maken i pavurvur ako aro te es ol a God nge, naro te ngeip avele, na lemir mire ako aro i nongpol it. \v 13 Na lek menong i venen aken, mako tho nong a thomu nge, o mothong tova lomumu pelekpol nge matheong\f + \fr 3:13 \ft Pol i voth a mang a midenga na i apet i ve ini matheong.\f* areke tho el i, aro i opoesal thomu nge lomu menong tomo nge a God. \s1 Pol i nong\f + \fr 3:14 \ft RP Pol i patea ile nongong nge ves 1 nge vonge 3, aveto nge ves 2 na i mul nge ves 13 i ri nge ile omaing, na nge ves 14 ake i patea werer ile nongong.\f* nge toko lemioongare ako a Epesus ve aro o mit engeng nge ole lemioong. \p \v 14 Na lemik rumu ako God i veliloalo thomu tomo nge them Judare, mako tho koru evek na tho nong a Titemer nge \v 15 ako i pamenu ur alavusnga ake ru a ulue na a Pen a Urvet, lamako i sung ol oionre. \v 16 Na tho nong a i nge ve, ako nge ile ur sivesivenga ako a Pen a Urvet, aro Ioni Riringa aro i sung engenging a thomu nge, mo i paengeng lomumu \v 17 mo aro nge lomu lemioong aro Krais i mimi ol a lomumu nge. Na tho nong mun ve aro asaguong i tea a lomumu, ranga ve ini won riripi i teu a ulue lemi, naro o mit engeng nge asaguong \v 18 mo aro thomu tomo nge a God ile toko alavusnga aro lomumu mire senu nge a Krais ile asaguong a it nge, ako i aolonga rintet, na i lollo rintet, na i roro rintet na i lukuluku rintet, \v 19 na i pavurvur ako aro lemir mire nge iwopoalnga avele. Na aro ve thomu o vual nge asaguong aken, i ranga ve ako thomu o vual rintet nge a God. Ma lek nongong nge thomu i vene re aken. \p \v 20 Naro te risea a God nge ile engenging ako i voth a it nge, eneke ile omaing i aolonga rintet nge ur areko te pavurvur aro te nong i a i nge, na nge ur areko lemir i pavurvur nge. \v 21 Na it tokokoe areko te teo a Krais Jisas nge na it ini ile toko lemioongare, aro te risea a God evelelnga nge nang elonga ako aro ile vusonga avele. I nunganga. \c 4 \ms1 It ranga ve ini a Krais ilopat, maken aro te panes ol a God ile vothung \mr (Vonge 4:1–6:24) \s1 It toko lemioongare it ini a Krais ilopat. \p \v 1 Na tho voth a mang a midenga, eneke tho oma a Toko Pomnga ile omaing. Tho ri engeng a thomu nge ve, aro lomu mimiong i pathengal it ako ve, God i ateal thomu ve aro thomu o panes ol i. \v 2 Aro thomu o paruru thomu, na o ri riong mosnga a tokokoere nge, na o mothong tova opomu vurpol virial, na o pathengal pel nge lomu asaguong ako aro o potun inga matheong ako o sungu i a thomu nge. \v 3 Na Oni Riringa aro i sungu lemi moring a thomu nge mo aro thomu omole ol inga, naro thomu o engeng nge lomu teoong aken mo aro i vus avele. \v 4 Na te teo a Jisas ilopat na te voth omole ol inga, na Oni Riringa ako ini omole inga, na nge ako God i ateal thomu, i ateal thomu ve aro thomu o men sial nge ur sivesivengare ako aro i sungu i a thomu nge. \v 5 Na Toko Pomnga ienga inga omole, na ler lemioong inga omole, na paninuong inga ako omole. \v 6 Na God inga omole ako ini toko alavusnga oa Vovo, na ini toko alavusnga oa Pomnga, na toko alavusnga o el mimiong a i nge, na i voth a toko alavusnga nge. \p \v 7 Na Krais i panes isivenga ilemi, mako i sung sung ile themosaling a it omole omole nge. \v 8 Ranga ve ako God ile erere i ri nge ma i ri vene: \q1 “Na nge wop lemi ako i esa a rem ako i roro rintet, \q2 ma i ti areko ile mong or \q3 na i sung sung ile sungongre a tokokoere nge.” \rq Buk Song 68:18\rq* \p \v 9 Na riong ako i ri ve, “i esa” kene i mirenga vava? I mirenga ako ve, i esu tel ruru a ulue me. \v 10 Na toko aton i esu me i mun re aken i esa roro a sepsa la, ma i alselea la mo aro i oma ur alavusnga mo i vung ol. \v 11 Na ini toko aton i sung sung sungongre a tokokoere nge, na i ateal pelie mo or ini pakekere, na pelie mun or ini a God ile riong elngare, na pelie mun or ini Panongpolong Sivenga panongpolngare, na pelie mun aro o theal toko lemioongare na o patoral or. \v 12 Na i sung sung sungong areken mo aro i opoal a God ile tokokoere mo aro o oma ole omaing ranga ve ini toko lemioongare mo Krais ilopat i engeng. \v 13 Naro te oma omaing aken i pavurvur ako aro ler lemioong i omoletet, na lemir i omoletetpot mun nge a God Itun mo aro te velpol ini toko lemioonga motungare, na te poma mo te vur e pel nge a Krais. \p \v 14 I venen aken na it ranga ve ini wainlanga avele, ako olemi sulung salang nge toko le apaltetongare ole patoraling ako o ri ololo olemi, na o paleklek or nge ole riong le apaltetongare ranga ve ini wok ako thue ome thev le lolikong o elu ela i. \v 15 Aveto aro te ri inga riong nungangare tomo nge asaguong, naro te velpol ranga ve ini a Krais ako ini toko lemioongare opounga. \v 16 Na it kene ini a Krais ini peti epipeere, na i oma it mo te teo a i nge ranga ve ini nir peti a av ako i paengeng nir peti. Na aro ve it omole omole te oma ler omaing, aro te opoal ini peti elonga, mo ilopat i poma senu mo ler asaguong i aolonga. \s1 Krais i sung mimiong ponganga a toko lemioongare nge. \p \v 17 Na tho tor engeng thomu nge a Toko Pomnga iion, thomu o mothong lomu vothung ako o panes vothung ranga ve ini tokokoe areko olemi mire nge a God avele, ako ole lemi rumong ini ur polpolnga. \v 18 Na ole mire i voth a mideng, na o voth mela nge a God ile mimiong ako i sungu i a tokokoere nge, eneke ole mire avele, eneke oopo lemi i rit. \v 19 Na ole mara nge ur pelie omanga, kene avele, mako o sungu osivenga nge vothung kerenga elonga omanga, na olo womtun ol inga nge theki le roroing. \p \v 20-21 Aveto thomu o nongpol Panongpolong Sivenga nge a Jisas, ma o patoral vengveng thomu nge a Krais. Na o patoral thomu nge vothung areken omanga avele. \v 22 Aveto o patoral thomu nge lomu vothung nomenganga ako aro thomu o mothongpot i, eneke lomu vothung nomenganga i pakerenga lomu mimiong, eneke i pavurpol lomumu ako i paleklek thomu. \v 23 Naro thomu o mothongpot i, naro lomumu na lomu mire aro i ponganga rintet. \v 24 Naro thomu o elu vothung ponganga ako God i oma i na i ranga ve ini i, na o teuna i ranga ve ini tekruk ako o teuna i mo tokokoere o thopol i ako lomu vothung aken i panes nunganga a God ile riong, na i vengveng a God itheki mo God ilemi sivenga nge. \p \v 25 Na o patoral thomu venen aken, mako o mothong tova lomu apaltitet, aro thomu o ri nunganga inga a toko lemioongare nge, eneke it alavusnga it ini a Krais ini peti epipeere. \v 26 “Aro ve lomumu kling, aro thomu o naktet thomu, ke aro vene mo thomu o oma vothung kerenga.” \f + \fr 4:26 \ft Buk Song 4:4\f* Naro o mothong tova lomu lemi klingong i sivluk tomou nge nang. \v 27 Na o mothong tova o sungpot a Satan imei e. \v 28 Na toko kemingare o mothong ol keming, aro o oma omaing sivenga nge osivenga omeni, naro o pavurvur nge ole mimiong thealnga, na o pavurvur mun ako aro o sung mun pelie a toko le ur avelengare nge. \p \v 29 Na o mothong ol tova riong kerenga i espot ol a womu, ave aro thomu o ri inga riong ako i opoal toko ilemi nge ur ako i oror nge, mo aro lomu riong aken aro i opoal mun areko o nongpol i. \v 30 Na o mothong tova o palemi kerere a God Ioni Riringa ako ini paatealing ako thomu ini ile, naro i theal senu thomu i pavurvur nge nang ako aro God i ol werer ile tokokoere nge. \v 31 Na o mothong ol vothung kerenga elonga omanga ranga ve ini lemi ritong, na lemi klingong, na volpeling, na voltetong, na ri pompomong, na toko ni silalnga. \v 32 Aro thomu o oma vothung sivenga nge pel, naro lomumu esal pel, naro lomumu simikal pel nge lomu vothung kerenga, ranga ve ako God ilemi simikal lomu vothung kerenga, eneke thomu o teo a Krais nge lale. \c 5 \s1 Aro te es inga nge a Krais ile pen lalanga. \p \v 1 Na thomu ini a God itutunre ako ia sagu thomu. Na ilemi simikal lomu vothung kerenga venen aken, maken aro thomu o engeng mo o velpol ranga ve ini i. \v 2 Na nge ler mimiong aro ar sagu tokokoere, ranga ve ini a Krais ako ia sagu it ma i sungu isivenga ile mimiong mo aro i opoal it, na i sung ile mimiong a God nge ranga ve ini sungong ako i una vro ako God ilemi sivenga nge. \v 3 Na o mothong ol ngo tomoing nge toko na seng areko ini ewomu avele, na toko na seng aomngare, na sung sesong, eneke vothung areke i sivenga avele nge a God ile tokokoere ve aro o oma i. Naro tokokoere o sangpolo tepun e avele a lomu mimiong nge ako aro o ri ngunngun thomu nge vothung areken. \v 4 Na i sivenga mun avele ako aro thomu o ri riong kerenga, na ri posililaling, na ri posililaling kerenga, aveto aro thomu o ri sivengaing a God nge. \v 5 Na lomumu mire senu ako ve, areko o ngo tomo nge toko na seng areko or ini oewo avele, na areko o aom toko na seng, na areko o theseal, toko na seng areken kene aro o eso a Krais na God ole menong e nepes, kene avele. Na ur ulue anga ako o theseal i, kene i velpol ranga ve ini ole god le apaltetong ako o lotual i. \v 6 Na thomu o naktet thomu nge areko o sis ve aro o ri ololo thomu nge ole riong polpolnga, eneke God aro ilemi klingtun areko o oma vothung areken na o avsa ile riong. \v 7 Maken thomu o mothong tova o voth tomo nge areko o oma venen aken. \p \v 8 Na nomenga thomu o voth a mideng, ave ponange thomu o voth ol a pen lalanga, eneke thomu o teo a Toko Pomnga nge. Thomu aro o es inga ranga ve ini a Toko Pomnga ile pen lalanga itutunre, \v 9 eneke ile pen lalanga i pavelpol imonnga ako ini vothung sivenga alavusnga, na vothung vengvenga, na ur areko i nunganga. \v 10 Naro thomu o tongporum vothung ako aro Toko Pomnga ilemi sivenga nge. \v 11 Na o mothong tova o paneo tomo nge areko o voth a mideng, na o oma vothung ako imonnga i sivenga avele. Aveto o pango pat mideng esngare ole vothung kerenga. \v 12 Na tho ri nge mideng esngare ole vothung, eneke ini ur le maralinga tova ve tho ripot ur areko telnga plaongare o oma kine i. \v 13 Ave aro ve the lalainga i totun ur e, aro tokokoere olemi mire nge ve ini ur le vanga, \v 14 eneke the lalainga i palala ur alavusnga, na i ranga ve ako tokokoere o ri nge na o ri vene: \q1 “Vung, vurpola werer nge rinong \q2 na mita mo Krais aro i totun ong.” \p \v 15-16 Na thomu o voth a pen lalanga lemi, maken aro thomu o naktet senu lomu esong ake ru a ulue, eneke te voth ol nge nang le kerengaing. Na o mothong tova lomu mire i ranga ve ini toko ngongong, aro lomu mire i ranga ve ini toko powe ninenga. Na menong kathnga ako i velpoltun thomu, aro o betet inga nge a Toko Pomnga ile omaing. \v 17 Na te voth ol nge nang le kerengaing, naro o mothong ol vothung pelekpolngare, na o tongporum vet ol lomu mire nge vothung ako Toko Pomnga i sis ve aro thomu o oma i. \v 18 Na o mothong tova o pavual opomu lemi nge vain thinnga mo thekumu vaisis rintet, aro vene mo lomu mimiong i kerenga, aveto aro Oni Riringa i pavual opomu lemi nge isivenga. \v 19 Aro thomu o leng leng tomo e pel nge riong ako i voth a Buk Song lemi, eve omu lotuonga a voingre nge, eve voing areko Oni Riringa i pavelpol i a lomumu, naro thomu o vo na o risea a Toko Pomnga nge opomu lemi alavusnga. \v 20 Na evelelnga aro thomu o ri sivengaing a Titemer a God nge, nge ur alavusnga, eneke it ini ar Pomnga a Jisas Krais ile. \p \v 21 Aro thomu o nongal pel lomu riong, eneke thomu ini a Krais ile na o papomnga i. \s1 Pol i ri nge peangeong a menong. \p \v 22 Na thomu seng peangere aro thomu o nongal ewomuere ole riong ranga ve ako thomu o nongal a Toko Pomnga ile riong, \v 23 eneke seng iewo ako ini ile mukalinga ranga ve ini a Krais ako ini toko lemioongare ole mukalinga, na toko lemioongare ini a Krais ilopat na ini ole pamimionga. \v 24 Maken aro seng peangere aro o nongal ol oewoere ole riong alavusnga ranga ve ako toko lemioongare o nongal a Krais ile riong. \p \v 25 Na thomu toko peangere aro omu sagu ewomu sengengaere ranga ve ako Krais ia sagu toko lemioongare, na i sungpot isivenga ile mimiong a or nge, \v 26 mo aro i pariri or, na o riri nge paninuong na nge ile riong panesnga. \v 27 Na i oma venen aken mo aro i monsi or na i el or ranga ve ini seng a urvet ako ini peti i akrom na bakbak e avele, na ur mun e avele i sopo a i nge, ave i riritet inga na i vengveng rintet. \v 28 Maken aro toko peangere aro oa sagu oewo sengengaere ranga ve ako oa sagu osivenga oni peti. Na toko ako ia sagu iewo, aken kene ia sagu isivenga. \v 29 Na i vene re aken ako toko e avele ini silal isivenga ini peti, aveto i paan senu i, na i theal i ranga ve ako Krais i theal senu it toko lemioongare, \v 30 na it ranga ve ini mun i ini peti epipeere. \v 31 Na God ile erere i ri vene: \q1 “Ma nge ako toko ako aro i gatpot a inina ome itema nge \q3 mo aro i teo a iewo sengenga nge, \q2 aken or paini o velpol ini omole ol inga.” \rq Stat 2:24\rq* \p \v 32 Na riong inkinenga lukulukunga i voth a riong aken lemi, na tho ri ve riong aken i ri mun nge a Krais ome toko lemioongare. \v 33 Na i ri mun nge thomu omole omole, maken aro toko aro ia sagu iewo sengenga ranga ve ako ia sagu isivenga, na seng aro i papomnga iewo tomonnga. \c 6 \s1 Pol i ri nge toko lemioongare ole menong tomo nge otutunre. \p \v 1 Thomu wainlangaere aro o nongal omu vovoere na omu ninaere ole riong, eneke thomu ini Toko Pomnga ile. Na vothung aken kene ini vothung vengvenga. \v 2-3 Naro thomu o oma venen aken, eneke God ile erere i ri vene: \q1 “Aro thomu o papomnga omu vovoere ome omu ninaere \q2 mo aro tho pamen senu thomu \q3 na lomu mimiong ako a ulue aro i lollo.” \rq Lo 5:16\rq* \p Na riong ake ini a God ile patorong teltelnga ako ile riong kinnga i voth nge. \p \v 4 Na thomu a vovoengaere thomu o mothong tova o palemi kling tutumuere, aveto aro thomu o theal or, na o pavengveng or, na o patoral or nge a Toko Pomnga ile riong. \s1 Vothung ako nge toko um polpolongare tomo nge otokoningare ole menong. \p \v 5 Na thomu toko um polpolongare aro thomu o nongal inga tokoningomure ole riong, naro thomu o papomnga rintet or, na o mothong tova o nea inga thomu ve thomu o papomnga or. Aro thomu o nongal ole riong ranga ve ako thomu o nongal a Krais ile riong. \v 6 Na thomu o mothong tova o pawomwomal or tova o mit na o the thomu. Aveto aro thomu o betet inga nge lomu omaing ranga ve ako thomu ini a Krais ile umongare ako o panes a God ilemi nge lomumu alavusnga. \v 7 Aro thomu o oma lomu omaing nge lomumu alavusnga ranga ve ako o oma i nge a Toko Pomnga, na nge tokokoere avele. \v 8 Eneke lomumu mire ako ve, Toko Pomnga aro i olal toko alavusnga nge ole omaing ako i sivenga. Aro ve ini toko um polpolnga eve ini toko ako ile mukalinga avele, aken ini ur polpolnga a God itheki. \p \v 9 Na thomu tokokoe areko o theal lomu toko um polpolongare, aro thomu o panes mun vothung ako tho ria lomu toko um polpolongare nge. Na thomu o mothong tova o pangeipal or, eneke lomumu mire ako ve, lomu Mukalinga i voth ako a Pen a Urvet, na ini ole mukalinga mun. Na ile thopolong nge toko alavusnga i vur e pel inga a itheki. \s1 God ile riong aro i paseral toko lemioongare ole. \p \v 10 Na lek riong patopalalnga i vene: Mit engeng nge lomu teoong a Toko Pomnga nge na nge ile engenging aolonga. \v 11 Aro thomu o teuna ur paseralonga ako God i sungu i a thomu nge mo aro thomu o mit engeng nge a Satan ile sovengalo le apaltetongare, \v 12 eneke te pun pel tomo nge tokokoere avele, aveto te pun pel tomo nge tamata kerengare ako o voth a malang po, tomo nge mothukre, na toko onire, na meleunre, na ur pelek pelekngare ako o theal mideng ake te voth nge. \v 13 Maken aro thomu o teuna ol a God ile paseralonga alavusnga, na nge wop lemi ako nang kerenga aro i velpoltun thomu, aro thomu o pavurvur ako aro o mit engeng nge ngarangre ole punong, na aro ve punpeling i vus, aro thomu rongan o mit engeng inga. \v 14 Na thomu o mit engeng inga, na o kin engeng riong nunganga a lomu pat ranga ve ini let. Na o kin engeng mun vothung vengvenga a lomu pat mo i ranga ve ini tekruk engenga ako i paseral pakeumu. \v 15 Na o kino Panongpolong Sivenga ako i pavelpol lemi moring, a evomu salemi mo o mit bibim nge, aken o monsi lale nge ipanongpolnga. \v 16 Na o kino ur areke lamo o ela mun lom kiltho ako ini lom lemioong, eneke i pavurvur ako aro i susuv a Satan ile peang wo velvelnga ako i ul i a thomu nge me. \v 17 Na o uru a God ile sungong ako i el werer thomu lale mo i paseral poungomu. Na o ela mun a God ile riong ako Ioni Riringa i sungu i a thomu nge mo i ranga ve ini lomu bainat wowonga. \v 18 Na evelelnga aro thomu o nong a God nge, nge Ioni Riringa ile engenging, na o pesrou avele nge nongong rel relnga na ninong a i nge. Naro thomu o thealal na o kis lomu nongong nge a God ile tokokoere mo aro God i opoal or. \p \v 19 Na thomu o nong mun nge tho ve aro God i paeso ile riong a wok nge tova ve tho monsi nge riong paespotnga, naro tho ngeip avele nge ako aro tho panongpol nge riong ako nomenga i ngo kine ako ini Panongpolong Sivenga. \v 20 Na tho voth a mang a midenga, eneke tho ini a Jisas Krais ile riong elnga ako tho panongpol nge Panongpolong Sivenga. Naro thomu o nong a God nge mo aro i paengeng tho mo tho ngange avele naro tho panongpol Panongpolong Sivenga ranga ve ako i sis ve aro tho panongpol nge. \s1 Pol ile riong patopalalnga. \p \v 21-22 Na tho pake a Tikikus a thomu nge wot mo i ritet thomu nge ur alavusnga ako i velpol a tho nge, mo aro lomumu mire mun nge lek menong na nge lek omaing. Na ini titeir ako ar sagu i na ini umonga ako i oma senu a Toko Pomnga ile omaing. Naro i ritet nge lemem menong ake naro i paengeng lomumu. \p \v 23 Naro titeir areko or ini toko lemioongare aro o el lemi moring na asaguong na lemioong a Titemer a God tomo nge ar Pomnga a Jisas Krais nge. \v 24 Naro God ile themosaling aro i voth tomo nge areko ole asaguong i pesrou a ar Pomnga a Jisas Krais nge avele. \p Na i re aken. I vus.