\id ROM - Macushi NT -Brazil 2013 (DBL -2013) \h Romanos \toc1 Sîrîrî Kaareta Paulo Nîmenuka'pî Roma Ponkon Pia \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt2 SÎRÎRÎ KAARETA PAULO NÎMENUKA'PÎ \mt1 ROMA PONKON PIA \ip Sîrîrî kaareta menuka'pî Pauloya. Mîîkîrî Paulo wanî'pî Jesus naipontî'pî pe. Imenuka'pîiya moropai yarima'pîiya innape Jesus ku'nenan pia, manni'kan cidade itese' Roma ponkon. To' pia itîpai awanî'pî moropai inî' panpî' tiaronkon pia itîpai awanî'pî manni'kan inkamoro mîîwîni'nokon. Mîrîrî ye'nen sîrîrî kaareta menuka'pîiya, î' kai'ma Jesus yekare wanî epu'to'pe to'ya. Aronne ekaremekî'pîiya Jesusya yenupato' pî' moropai ipatîkarî ko'mannîto' eporî umeruntîrikon wenai pra, tîîse epe'mîra Paapaya itîrî morî pe tîwe'to' wenai. Innape ikupî ya, Jesus piawon pe ena moropai ipatîkarî enen ko'mannîto' ton itîrîiya. \ip Tiaron pî' eeseurîma nîrî. Tamî'nawîronkon pemonkonyamî' wanî imakui'pî ku'nenan pe, imakui'pî pe tîwe'to' wenai. Mîrîrî ye'nen e'taruma'tînto' eporî Paapa winîpai. Mîîkîrî Jesusya neken morî pe e'nîto'pe emapu'tî Paapa pia. Moropai ekaremekî'pîiya î' kai'ma Morî Yekaton Wannîya upîika'tîkon inî'rî imakui'pî kupî namai. Ekaremekî'pîiya î' kai'ma Judeuyamî' moropai Judeuyamî' pepîn nîrî anpîika'tîpai Paapa wanî. \ip Moropai aataretî'ka pe ekaremekî'pîiya î' kai'ma innape Jesus ku'nenan ko'manto'pe morî pe, teesiyu'pî'se pra, moropai innape Jesus ku'nenan pepîn yarakkîrî inkamoro ko'manto'pe morî pe. \c 1 \p \v 1 Uurî Pauloya sîrîrî kaareta menuka aapia'nîkon. Uurî wanî Jesus Cristo poitîrî pe. Moropai Paapa nîmenka'pî pe wanî, moropai inaipontî'pî pe. Jesus Cristo yekare ekareme'nen pe e'to'pe kai'ma umenka'pîiya. \v 2 Pena pata pai sîrîrî e'pîika'tînto' yekare ekaremekî'pî Paapaya, mannankan penaronkon tîmaimu ekareme'nenan winîpai. Eeseurîma'pî î' kupî tîuya pî'. Moropai mîrîrî e'menukasa' sîrîrî Paapa maimu yaponse' po. \v 3 Mîrîrî eeseurîma'pî wanî'pî teeseurîmasen pe Paapa munmu pî', manni' Uyepotorîkon Jesus Cristo pî'. Eesenpo'pî warayo' pe manni' Davi nurî'tî parî'pî pe awanî'pî. \v 4 Moropai kure'ne tîmeruntîri ke Paapaya ekaremekî'pî, tînmu pe pu'kuru Jesus wanî kai'ma. Mîrîrî ikupî'pîiya Morî Yekaton Wannî wenai, isa'manta'san kore'tapai Jesus e'mî'sa'ka yai. Mîîkîrî wanî Uyepotorîkon pe Jesus Cristo. \v 5 Mîîkîrî wenai morî pe Paapa wanî'pî uyarakkîrî. Mîrîrî ye'nen uyaipontî'pîiya, Cristo poitîrî pe esenyaka'mato'pe, anî' tîmenkai pra tamî'nawîronkon Judeuyamî' pepîn pî' imaimu ekareme'to'peuya, mîîkîrî Cristo ton pe. Moropai innape iku'to'pe tiaronkonya innape ikupî tîuya'nîkon wenai Paapa maimu yawîrî to' e'to'pe. \v 6 Inkamoro kore'ta amîrî'nîkon wanî sîrîrî Roma cidaderî ponkon. Moropai ayannosa'kon Paapaya wenai, Jesus Cristo pemonkono pe awanîkon. \p \v 7 Mîrîrî ye'nen tamî'nawîronkon amîrî'nîkon, Paapa nîsa'namakon moropai inanno'san tîpemonkono pe pu'kuru awanîkonpa, amîrî'nîkon pia imenukauya sîrîrî. \p Paapa, uyunkonya moropai Uyepotorîkon Jesus Cristoya aapia'nîkon morî epe'mîn tîrî yu'se wai. Moropai tîwanmîn tîrî to'ya yu'se wai. \s1 Pauloya Paapa Yapurîto' Roma Ponkon Wenai \p \v 8 E'mai' pe Uyepotorî Paapa yapurîuya Jesus Cristo nîkupî'pî wenai. Maasa pra tamî'nawîrî pata ponkonya innape iku'to'ya'nîkon yekare etasa' man. \v 9 Maasa pra Paapaya epu'tî apona'nîkon epîrema tîwîrî. Manni' Paapa unapurî tamî'nawîrî uyewan ke Jesus Cristo, inmu yekare ekaremekî ye'ka pe yapurîuya. \v 10 Esatîuya Paapa pî' î' kai'ma amîrî'nîkon era'mapî'se uutî yu'se tîwanî ya, uutî weiyu ton tîîto'peiya. \v 11 Maasa pra uurî esenumenkato' wanî kure'ne amîrî'nîkon anera'mapai. Akore'ta'nîkon wanî ya, amîrî'nîkon anenupapai wai, mîrîrî ayenupatou'ya'nîkon wenai, inî' panpî' meruntî ke eenakonpa. \v 12 Maasa tauya sîrîrî amîrî'nîkon pî' tamî'nawîrî uurî'nîkon tîîse, uurî moropai amîrî'nîkon wanî ipîika'tîsa' pe mîrîrî yai. Innape uurîya iku'to' wenai amîrî'nîkon e'pîika'tî moropai innape iku'to'ya'nîkon wenai uurî e'pîika'tî. \p \v 13 Uyonpayamî', epu'tîya'nîkon yu'se wai, tu'ke ite'ka esenumenka amîrî'nîkon pia itîîpai, tîîse tîwîrî umanenpanen ton esenpo. Mîrîrî wenai uutî pra wanî. Itîîpai wanî'pî amîrî'nîkon yenupato'pe. Moropai akore'tawonkonya iku'to'pe innape, î' kai'ma manni'kan tiaronkon Judeuyamî' pepînya ikupî'pî warantî. \v 14 Maasa pra sîrîrî wanî unkupî tonpe tamî'nawîronkon yarakkîrî manni'kan eranne'kon pî' moropai eranmînon pî'. Moropai epu'nenan pî' moropai epu'nenan pepîn pî' itekare ekareme'to'peuya. \v 15 Mîrîrî ye'nen uurî wanî sîrîrî e'pîika'tînto' yekare anekareme'pai amîrî'nîkon Roma ponkon pî' nîrî. \s1 Jesus Cristo Yekare Wenai \s2 Innape Iku'nenan Pîika'tî Paapaya \p \v 16 Maasa pra uurî eppepî eserîke pra wai Jesus Cristo yekare ekaremekîuya pî'. Maasa pra innape mîrîrî yekare kupî anî'ya ya, tîmeruntîri ke Paapaya ipîika'tî imakui'pî inkupî'pî winîpai. Anna Judeuyamî', e'mai' pe itekare etatîponkon pîika'tî Paapaya moropai amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn pîika'tîiya nîrî mîrîrî yekare etaya'nîkon wenai. \v 17 Maasa pra mîrîrî e'pîika'tînto' yekareya î' kai'ma morî pe pemonkon kupî Paapaya ekaremekî. Penaronkon yapisî'pîiya innape tîkupî to'ya wenai. Moropai sîrîrîpe pemonkonyamî' yapisîiya nîrî innape tîkupî to'ya wenai. Mîrîrî warantî Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man: \q1 Paapa pia morî pe tîwe'sen ko'mamî e'pai man innape Paapa kupî tîuya'nîkon wenai, \rq Hc 2.4\rq* \m taasai'ya man. \s1 Pemonkonyamî' Ko'mamî \s2 Si'kore'ta Imakui'pî Kupî Pî' \p \v 18 Moropai epu'tî'nîkon man î' kai'ma Paapa ekore'ma tamî'nawîrî imakui'pî pemonkonyamî' nîkupî'pî winîkîi. Moropai mîîkîrî Paapa, ka' ponya to' taruma'tî kure'ne mîrîrî wenai. Paapa nama to'ya pepîn tiwin kin. Moropai mîrîrî imakui'pî teserukon wenai tiaronkon taruma'tî to'ya yairon epu'tî to'ya namai. \v 19 Pemonkonyamî'ya Paapa epu'tî e'pai awanî'pî. Maasa pra aronne awanî mîîkîrî epu'to'pe to'ya. Tamî'nawîron sîrîrî pata pon koneka'pî Paapaya, mîrîrî tera'mai pemonkonyamî'ya tepu'to'pe kai'ma. \v 20 Mîrîrî koneka'pîiya pata pai, Paapa yeseru esera'ma aronne. Meruntî ke pu'kuru awanî, Paapa pe pu'kuru awanî esepu'to'pe. Anî'ya era'ma pepîn tîîse inkoneka'pî winîpai epu'tî e'pai awanî. Mîrîrî ye'nen anî' e'wapu'tî eserîke pra awanî, —‍Paapa epu'nen pepîn uurî —‍kai'ma. \v 21 Teuren Paapa epu'tî ye'ka pe yapurî to'ya pra awanî, tapurî yu'se tîîse. Taa to'ya pra awanî Paapa pî': —‍Morî pe pu'kuru man, Paapa —‍taa to'ya pepîn. Tîîse inkamoro esenumenkato' wanî se' tapairî, pakko pe to' wanî teesenumenkato'kon ya'. Mîrîrî ye'nen yairon pî' to' esenumenka eserîke pra awanî. \v 22 Epu'nen pe tîwanîkon kai'ma taa to'ya, tîîse pakko pe to' wanî. \v 23 Mîrîrî ye'nen manni' Paapa, tîîsa'mantasen pepîn, yapurî e'pai tîîse mia' ke ikonekasa' yapurî to'ya, pemonkon warantî ikonekasa'. Moropai toron tawainunsen warantî ikonekasa', moropai sîrîrî pata po taasa'senon o'ma'kon warantî ikonekasa', moropai manni'kan non poro tîro'takon poro taasa'senon warainokon yapurî to'ya. Mîrîrî warantî inkamoro yapurî to'ya pakko pe tîwanîkon ye'nen. \p \v 24 Mîrîrî ye'nen Paapaya inkamoro pemonkonyamî' rumaka'pî tîwî itu'se tîwe'to'kon nura kupî pî' to' ko'manto'pe. Moropai inkamoroya kure'nan eppe'nîto' kupî tîpunkon rî ke. \v 25 Inkamoroya yairî Paapa yapurîto' ku'sa' tîwî seru' pe, Paapa nîkoneka'pî yapurîkonpa. Tîîse manni' ikonekatîpon yapurî to'ya pepîn, manni' tapurî yu'se tîwe'sen tîwîrî. Innape man. \p \v 26 Mîrîrî ye'ka imakui'pî kupî pemonkonyamî'ya wenai Paapaya inkamoro rumaka'pî, mararî pra nura eppe'nîto' kupî pî' to' ko'manto'pe itu'se tîwe'to'kon pîkîrî. Mîrîrîya wîri'sanyamî'ya nura kupî'pî, tîwarainokon wîri'sanyamî' yarakkîrî to' wanî'pî, warayo'kon yarakkîrî pra. \v 27 Moropai warayo'konya wîri'sanyamî' yarakkîrî tîwe'to'kon rumaka'pî, tîwarainokon warayo'kon yarakkîrî kure'nan eppe'nîto' kupîkonpa. Mîrîrî ye'nen tînkupî'pîkon imakui'pî wenai tîwe'taruma'tîto'kon yapisî to'ya. \p \v 28 Î' kai'ma yairon Paapa anepu'pai pra tîwe'sa'kon wenai, tîwî Paapaya to' rumaka'pî, yairon pepîn pî' to' esenumenka se' tapairî, manni' iku'painon pepîn nura kupîkonpa. \v 29 Inkamoro yewan ya' tu'ke awanî si'kore'ta imakui'pî. Mîrîrî kupî pî' to' ko'mamî. Î' itesa' pe tiaron e'to' yu'se to' wanî. Moropai tiaron pî' imakui'pî pe to' esenumenka. Moropai tiaron pî' to' kinmuwa, moropai tiaron wîî to'ya. Moropai tiaronkon yarakkîrî eseyaton pî' to' wanî. Moropai seru'ye' pe to' wanî. Moropai tonpakon wanî to' yewanma pe. Moropai imakui'pî pe tonpakon winîkîi to' eseurîma ko'mannîpî. \v 30 Moropai —‍Imakui'pî mîîkîrî —‍taa to'ya tiaronkon winîkîi. Moropai Paapa wanî to' yewanma pe. Moropai tiaronkon mu'tunpa to'ya. Moropai mîî pe to' atapurî tiaronkon yentai e'pai tîwanîkon pî'. Moropai tu'ke imakui'pî kupî tîuya'nîkon yeseru ton yuwa to'ya. Moropai tunkon nama to'ya pepîn. \v 31 Î' yairî, î' yairî pra epu'tî to'ya pepîn. Moropai î' ta'pî tîuya'nîkon yawîrî tîmaimukon kupî to'ya pepîn. Moropai to' wanî î' kai'ma tiaronkon sa'nama eserîke pra. \v 32 Inkamoroya î' kai'ma Paapaya ta'pî epu'tî mîrîrî. Paapaya ta'pî: —‍Anî' ko'mamî ya, mîrîrî imakui'pî kupî pî' mîîkîrî sa'manta pe man —‍ta'pîiya. Tîîse mîrîrî epu'tîi'ma ikupî pî' to' ko'mamî tîrumakai pra. Moropai itentainon panpî' kupî to'ya. Maasa pra tiaronkon imakui'pî ku'nenan pî' taa to'ya: —‍Mîrîrî kupîya'nîkon manni' man morî pe, î' wani' pra man —‍taa to'ya tiaronkon pî'. \c 2 \s1 Paapaya Pemonkonyamî' Yako'menka Pe Man \p \v 1 Mîrîrî ye'nen amîrî nîrî taruma'tî Paapaya e'pai man, ankupî'pî wenai. Amîrî manni' tiaronkon yako'menka pî' tîwe'sen. Taaya eserîke pra nai tiaronkon yako'menkanen pe si'ma: —‍Uurî unkupî'pî ton pra wai —‍taaya eserîke pra nai. Mîrîrî taaya tiaronkon winîkîi, aawarîrî ankupî'pî ton pra awe'kupî'pî kai'ma awanî tanne, tîîse inkamoro nîkupî'pî warantî iku'sa'ya. Mîrîrî ye'nen aawarîrî rî eesewanmîrî mîrîrî. —‍Inkamoro taruma'tî Paapaya e'pai man —‍taaya'nîkon tanne, amîrî nîrî taruma'tîpai awanî. \v 2 Tîîse î' pensa Paapaya mîrîrî ye'ka imakui'pî ku'nenan yako'menka ya, epu'tî man yairon pe pu'kuru awanî. \v 3 Tîîse amîrî uyonpa, mîrîrî imakui'pî kupîya ye'ka pe, tiaronkon yako'menkaya. Inkamoro taruma'tî Paapaya tanne, —‍Utaruma'tîiya pepîn —‍kai'ma eesenumenka. Tîîse —‍Kaane —‍tauya, Paapaya ataruma'tî nîrî. \v 4 Morî pe Paapa e'to' kupî pî' nan tîwî? Morî pe awanî wenai utaruma'tîiya pepîn, kai'ma eesenumenka? Inna, morî mîîkîrî, ka'ne' pe anî' taruma'tî yu'se e'koi pepîn. Moropai mîrîrî wenai anî' esenumenka yu'se awanî imakui'pî tînkupî'pî winîpai. \p \v 5 Tîîse amîrî yewan wanî sa'me, moropai yuukuya pra aako'mamî. Mîrîrî wenai inî' panpî' awe'taruma'tî kupî pe nai, î' pensa Paapa ekore'ma imakui'pî kupîtîponkon yarakkîrî weiyu yai. Moropai mîrîrî yai pemonkonyamî' taruma'tîiya yairî. \v 6 Maasa pra Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man: \q1 —‍Mîîkîrîya itîrî pe man, î' kai'ma anî' nîkupî'pî wenairî inyakanmaiya. \rq Sl 62.12; Pv 24.12\rq* \m \v 7 Tiaronkon morî itu'se Paapa e'to' kupî pî' tîîko'mansenon pia itîrîiya, ipatîkarî enen to' ko'manto' ton, mîrîrî taataretî'kasen pepîn. Moropai morî tapurîto'kon yuwa pî' tîîko'mansenon pia itîrîiya. \v 8 Tîîse manni'kan tîîwarîrî'nîkon, itu'se tîwe'to'kon pî' neken tîîko'mansenon taruma'tîiya. Yairon yewanmîrî tîuya'nîkon wenai, imakui'pî kupî pî' to' ko'mamî. Inkamoro pî' Paapa ekore'ma to' nîkupî'pî wenai. Mîrîrî ye'nen to' taruma'tîiya pe man. \v 9 Paapaya e'taruma'tînto' tîrî pe man mararî pra tamî'nawîronkon manni'kan imakui'pî ku'nenan ton pe, Judeuyamî' ton pe moropai Judeuyamî' pepîn ton pe nîrî. \v 10 Tîîse Paapaya manni'kan morî ku'nenan pia morî tîrî. Inkamoro yapurîiya, moropai tîwanmîn tîrîiya to' pia. Tamî'nawîronkon morî ku'nenan Judeuyamî' pia moropai Judeuyamî' pepîn pia nîrî itîrîiya. Mîrîrî warantî Paapaya ikupî. \v 11 Maasa pra yairî Paapa wanî tamî'nawîronkon yarakkîrî, anî' tîmenkai pra. \p \v 12 Manni'kan Judeuyamî' pepînya Paapa maimu Moisés nurî'tîya yenupanto' epu'tî pra awanî. Tîîse imakui'pî to' nîkupî'pî wenai inkamoro taruma'tî Paapaya, tîmaimu epu'tî to'ya pra tîîse. Moropai Judeuyamî' Paapa maimu Moisés nurî'tîya yenupanto' epu'nenan teuren. Mîîwîni tîîse yawîrî to' ko'mamî pepîn, imakui'pî kupî to'ya. Mîrîrî wenai inkamoro taruma'tî Paapaya, tîmaimu yawîrî pra to' wanî ye'nen. \v 13 Maasa pra Paapa pia inkamoro ye'ka, eta pe neken etanenan wanî pepîn morî pe. Tîîse manni'kan, tîmaimu yawîrî iku'nenan, inkamoro pî' taa Paapaya: —‍Morîkon amîrî'nîkon. \v 14 Judeuyamî' pepînya Moisés nurî'tîya yenupanto' Paapa maimu epu'tî pepîn. Tîîse î' pensa teesenumenkakon yawîrî Paapa maimu kupî to'ya ya, epu'tî ye'ka pe pra inkamoroya teesenumenkato'kon yawîrî morî kupî teuren Moisés nurî'tîya yenupanto' Paapa maimu epu'tîi'ma pra. \v 15 Morî tînkupîkon wenairî eesepu'tî to' yewan ya' awanî Paapa yeseru to' nîkupî ton. Maasa pra tewankon ya' to' esenumenkato'ya ekaremekî î' wanî yairon pe. Tiaron pensa epu'tî to'ya yairî pra tîwanîkon, moropai tiaron pensa yairî tîwanîkon epu'tî to'ya, to' esenumenkato' ya'. \v 16 Maasa awanî pe man sîrîrî warantî. Jesus Cristoya pemonkonyamî' yako'menka kupî sîrîrî Paapa maimu pe. Mîrîrî weiyu yai tamî'nawîron pemonkonyamî' esenumenkato' anî' nepu'tî pepîn yenpo pe man. Mîrîrî ekaremekî manni' itekare unekaremekîya. \s1 Anî' Wanî Judeu Pe Pu'kuru \p \v 17 Amîrî'nîkon kanan? Judeuyamî' pe amîrî'nîkon wanî. Taaya'nîkon: —‍Moisés nurî'tîya yenupanto' epu'nenan anna. Moropai mîî pe aatapurîkon Paapa epu'nen pe, ipemonkono pe awanîkon ye'nen. \v 18 Itu'se Paapa e'to' epu'nen pe aatapurîkon. Moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' esenupa'pî pe aatapurîkon. Mîrîrî ye'nen yairon epu'nen pe awanîkon. \v 19 Taaya'nîkon: —‍Seru' pepîn anna wanî manni'kan epu'nenan pepîn yenupanenan pe —‍taaya'nîkon, manni'kan enkaru'nankon pinunpanenan warantî. Moropai —‍Anna wanî manni'kan ewaron ya' tîwe'sanon weiyu pe tîwe'sanon warantî —‍taaya'nîkon. \v 20 Moropai taaya'nîkon: —‍Anna wanî manni'kan pakkokon epu'nenan pepîn pîika'tînenan pe, moropai to' yenupanenan pe, epu'nen pe to' enato'pe —‍taaya'nîkon. Inna, seru' pepîn epu'tî pî' naatîi tamî'nawîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' winîpai tamî'nawîrî î' yairî tîwe'sen. \v 21 Amîrî'nîkon atapurî tiaronkon yenupanen pe awanîkon pî'. Tîîse î' wani' awanî ye'nen aawarîrî eesenupakon pepîn? Taaya'nîkon tiaronkon pî' ama'ye' pe tîwe'se pra. Mîrîrî taa tîpo, î' ton pe ama'ye' pe awanîkon? \v 22 Moropai taaya'nîkon tiaronkon pî' se' tapairî tiaron no'pî yarakkîrî tîwe'se pra. Mîrîrî taa tîpo, î' ton pe tiaron no'pî yarakkîrî awanîkon? Moropai mia' ke ikonekasa' to' napurî yewanmîrînenan amîrî'nîkon. Tîîse î' ton pe inkamoro ye'ka yapurîto' to'ya yemanne yama'runpaya'nîkon mîrîrîkon to' pata'se' yapai? \v 23 Amîrî'nîkon atapurî tanne, mîî pe Paapa maimu epu'tîya'nîkon pî'. Tîîse amîrî'nîkon wanî Paapa yeppe'nî'nenan pe mararî pra, maasa pra imaimu yawîrî pra awanîkon wenai. \v 24 Maasa pra Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man: \q1 Imakui'pî amîrî'nîkon Judeuyamî' nîkupî'pî wenai Judeuyamî' pepîn eseurîma imakui'pî pe Paapa winîkîi \rq Is 52.5; Ez 36.22\rq* \m taasai'ya man. \p \v 25 Paapa pemonkonoyamî' amîrî'nîkon Judeuyamî', amerekon pi'pî ya'tîto'ya'nîkon wanî ye'nen. Mîrîrî wanî morî pe seru' pepîn, yairî Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî ikupîya'nîkon ya. Tîîse yawîrî pra awanîkon ya, manni' tîmere pi'pî ya'tîtîpon pepîn warantî awanîkon, ya'tîto'ya'nîkon wanî se' tapairî mîîto'pe. \v 26 Mannankan Judeuyamî' pepîn wanî, tîmerekon pi'pî ya'tîtîponkon pe pra si'ma, tîîse Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî ikupî to'ya ya, moriya Paapaya inkamoro era'ma tîpemonkonoyamî' pe, manni'kan tîmere pi'pî ya'tîtîponkon warantî. \v 27 Moropai Judeuyamî' pepînya Paapa maimu yawîrî iku'sa' wenai, amîrî'nîkon wanî imakui'pî pe eesepu'tî. Maasa pra inkamoro wanî pepîn imere pi'pî ya'tîsa'kon pe, moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' epu'tîtîponkon pe pra. Mîîwîni tîîse imaimu yawîrî to' e'sa'. Tîîse amîrî'nîkon imere pi'pî ya'tîsa'kon pe si'ma, moropai awe'menukasa' epu'nen pe si'ma, yawîrî pra awe'sa'kon. Mîrîrî ye'nen imakui'pî pe awanîkon eesepu'tî. \p \v 28 Mîrîrî ye'nen anî' wanî Judeu pe pu'kuru seru' pepîn imere pi'pî ya'tîsa' pe yairî? Mannankan Judeuyamî' tîmerekon pi'pî ya'tînenan? Kaane. Mîrîrî neken ku'nenan wanî pepîn Judeu pe pu'kuru. \v 29 Tîîse yaironkon Judeuyamî' wanî mannankan teesera'masen ton tîpi'pîkon ya'tînenan pe pra, tîîse itu'na to' yewan ya' etinyaka'ma'pî pe to' yeseru wanî, inkamoro wanî Judeu pe pu'kuru. Maasa pra Morî Yekaton Wannî esenyaka'masa' to' yewan miakanma pî'. Manni' Moisés nurî'tîya yenupanto'ya ikupî eserîke pra awanî. Mîrîrî ye'nen inkamoro ye'ka pemonkonyamî' wanî Paapa napurîkon pe, pemonkonyamî' napurîkon pe pra. \c 3 \p \v 1 Judeuyamî' pî' tarîpai, o'non ye'ka pe esenumenkan pî' naatî? Judeuyamî' pepîn yentai pra to' wanî kai'ma esenumenkan pî' naatî? Yai pra tîmerekon pi'pî ya'tîsa'kon pe to' wanî tanne, î' pe pra rî awanî kai'ma eesenumenkakon? \v 2 Kaane, Paapaya to' yeseru ton tîrî'pî mararî pra tiaronkon Judeuyamî' pepîn yentai. Maasa pra pena e'mai' pe Paapaya tîmaimu tîrî'pî Judeuyamî' pia, mîrîrî esa' pe to' e'to'pe. \p \v 3 Tîîse tiaronkon Judeuyamî' wanî pîn mîrîrî yawîrî, innape ikupî to'ya pra awanî'pî. Yawîrî pra to' wanî ye'nen, î' taasa' tîuya yawîrî Paapaya ikupî pepîn ka'rî? \v 4 Kaane, ikupîiya. ˻Pemonkonyamî' pîika'tîiya taasa' tîuya yawîrî˼. Seru'ye' pe Paapa wanî pepîn tiwin kin. Tîwîrî Paapa ko'mamî e'pai awanî yairon pe pu'kuru, teuren tamî'nawîronkon wanî tanne seru'ye' pe. A'kî, Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man, tîpî' teeseurîmasen pe: \q1 Paapa, amîrî wanî yairon pe pu'kuru teeseurîmasen pe. \q1 Teuren taa to'ya tanne apî', yairon pepîn amîrî, taa to'ya ya, \q1 tîîse yairon pe pu'kuru awanî eesepu'tî, \rq Sl 51.4\rq* \m taasai'ya man. \p \v 5 Imakui'pî unkupî'pîkon wenai, utarumatîiya'nîkon pra awanî ya, morî pe Paapa e'to' eesera'ma. Mîrîrî ye'nen —‍Utaruma'tîiya e'pai pra awanî maasa pra imakui'pî unkupî'pî wenai morî pe Paapa e'to' era'ma pemonkonyamî'ya —‍taa to'ya. \v 6 Tîîse kaane, mîrîrî warantî awanî pepîn. Yairon pe awanî ya, o'non ye'ka pe kin pemonkonyamî' yako'menkaiya e'painon? \v 7 Tîîse anî'ya taa ya, seru' uurî e'to'ya, inî' panpî' morî pe Paapa e'to' moropai yairî awe'to' yenpo, aronne panpî' morî pe eesera'mato'pe. Mîrîrî ye'nen î' ton pe Paapaya uurî taruma'tî imakui'pî unkupî'pî wenai? \v 8 Tiaronkon eseurîma anna pî'. Tiaron pe anna yenupa Pauloya. Taa to'ya see warantî: —‍Moriya imakui'pî ku'pai'nîkon man, mîrîrî kupî wenai morî ii'to'pe Paapa winîpai —‍taa to'ya. Tîîse î' pe pra rî taa to'ya. Epu'tî to'ya pepîn. Mîrîrî ye'nen inkamoro, mîrîrî warantî eeseurîma'san e'taruma'tî pe man, maasa pra itu'se to' e'sa' wenai. \s1 Pemonkon Yairon Ton Pra Man Tiwin Kin \p \v 9 Mîrîrî ye'nen morî pe panpî' uurî'nîkon Judeuyamî' era'ma Paapaya, manni'kan Judeuyamî' pepîn yentai kai'ma eesenumenkakon? Kaane, maasa pra aasîrî ta'pîuya wai, imakui'pî pe tamî'nawîronkon wanî, Judeuyamî' moropai Judeuyamî' pepîn. \v 10 Î' kai'ma Paapa maimu e'menukasa'ya taasa': \q1 Tiwin kin anî' yairon pemonkon ton pra man. \q1 \v 11 Tiwin kin anî' yairon epu'nen ton pra man. \q1 Tiwin kin anî' ton pra man Paapa yarakkîrî tîîko'mamî yuwanen. \q1 \v 12 Tamî'nawîronkon wanî aminke tîwe'sanon pe Paapa pî'. \q1 Mîrîrî wenai tamî'nawîronkon wanî î' pe pra rî. \q1 Anî' morî kupî yuwanen ton pra man tiwin kin. \rq Sl 14.1-3; Sl 53.1-3; Ec 7.20\rq* \q1 \v 13 Inkamoro maimu wanî \q1 isa'manta'pî pemonkon esa'rî'pî katasa' warantî. \q1 Ikî pe awanî. Seru'ye' pe to' maimu wanî imakui'pî pe. \q1 Moropai mîrîrî tîmaimukon ke \q1 pemonkon wîî to'ya teeseurîmakon ke. \q1 Mîrîrî to' eseurîmato' wanî \q1 manni' îkîiya ye'kansa' ya sa'mantan, \q1 manni' kaisarî seru'ye' pe yenku'tînto' to'ya wanî. \rq Sl 5.9; 140.3\rq* \q1 \v 14 Mîrîrî to' mata yapai, \q1 mararî pra imakui'pî pe to' eseurîmato' epa'ka. \q1 Tonpakon mîi'ma to'ya tîmaimukon ke. \rq Sl 10.7\rq* \q1 \v 15 Inkamoroya ka'ne' pe tiaronkon taruma'tî \q1 iwî tîuya'nîkon pîkîrî. \q1 \v 16 O'non poro to' taasarî'pîkon \q1 tiaronkon taruma'tî to'ya. \q1 \v 17 Tiwin kin inkamoroya \q1 morî pe e'nî tîwanmîra epu'tî pepîn. \rq Is 59.7,8\rq* \q1 \v 18 Moropai anî' esenumenka pepîn tiwin kin \q1 Paapa nama tîuya'nîkon pî', \rq Sl 36.1\rq* \m taasa' Paapa maimuya man. \p \v 19 A'kî, epu'tî'nîkon man uurî'nîkon Judeuyamî' pia î' kai'ma tamî'nawîron panamanto' tîrî'pî Paapaya Moisés nurî'tî wenai. Itîrî'pîiya —‍Inna, morî uurî —‍taa namai. Tîîse, —‍Paapa pia imakui'pî uurî —‍taato'pe, maasa pra tamî'nawîronkon pemonkonyamî' wanî imakui'pî pe. \v 20 Mîrîrî ye'nen anî' wanî pepîn morî pe Paapa rawîrî, Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî tîwanî wenai. Tîîse mîrîrîya imakui'pî pe e'nîto' epu'tî emapu'tî. \s1 Innape Iku'to' Wenai Yairî Enan Paapa Pia \p \v 21 Tîîse yairon pe pemonkon e'to'pe Paapaya neken ikupî, Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî e'nî wenai pra. Paapaya ikupî ekaremekî'pî penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'tîya. Tarîpai eesepu'tî sîrîrî î' kai'ma Paapaya ikupî. \v 22 Paapaya pemonkon era'ma morî pe innape Jesus Cristo ku'toi'ya wenai. Mîrîrî kupîiya tamî'nawîronkonya innape ikupî wenai, anî' menkaiya pepîn. Tamî'nawîronkon se' kaisarî to' kupîiya. \v 23 Maasa pra Paapa pia tamî'nawîronkon pemonkonyamî'ya imakui'pî ku'sa'. Moropai imakui'pî teserukon wenai morî pe itu'se Paapa e'to' eposa' to'ya pra awanî'pî. \v 24 Tîîse morî pe tîwe'to' wenai Paapaya to' pîika'tî tînmu Jesus Cristo wenai, î' ye'ma anî'ya wenai pra. Jesus Cristo sa'manta'pî pemonkonyamî' ye'mapa. Mîrîrî wenai imakui'pî to' nîkupî'pî mo'ka'pîiya. Mîrîrî ye'nen —‍Yairon pe awanîkon —‍taa Paapaya to' pî'. \v 25 Tînmu tîrî'pîiya aasa'mantato'pe. Tîmînî kamo'pî Cristoya imakui'pî to' e'to' mo'kato'pe. Innape ikupî to'ya wenai Paapaya to' era'ma yairon pe. Mîrîrî wenai yairon pe tîwanî ekaremekî'pîiya. Maasa pra penaronkon Cristo esenpo rawîrî esi'san nîkupî'pî imakui'pî wenai to' taruma'tîsai'ya pra man. Inîmîkî'pîiya tînmu iipî'pî pîkîrî. \v 26 Tîîse tarîpai î' kai'ma yairon pe tîwe'to' ekaremekîiya Jesus Cristo nîkupî'pî wenai, mîrîrî yairon pe tîwe'to' wenai innape Jesus Cristo ku'nenan kupîiya yairî to' e'to'pe. \p \v 27 Mîrîrî yairî Paapaya ku'nîsa' wenai atapurîn e'painon? Kaane, tiwin kin atapurîn pepîn. Î' wani' awanî ye'nen? Î' yu'se Paapa wanî yairî e'nîto'pe? Morî unkupîkon wenai, iipia ko'mannî ka'rî? Kaane, mîrîrî wenai pra, tîîse innape Jesus Cristo ku'to' uurî'nîkonya wenai, morî pe e'nî Paapa yarakkîrî. \v 28 Mîrîrî warantî era'ma'nîkon î' kai'ma pemonkon kupî Paapaya morî pe innape Cristo kupîiya wenai, Moisés nurî'tîya panamanto' yawîrî awe'to' wenai pra. \v 29 Anî' kin mîîkîrî Paapa? Manni'kan Judeuyamî' neken Yepotorî ka'rî? Moropai manni'kan Judeuyamî' pepîn Yepotorî nîrî ka'rî? Inna, seru' pepîn. Paapa mîîkîrî tamî'nawîronkon Yepotorî pe tîwe'sen. \v 30 Mîrîrî ye'nen Paapa wanî tiwin. Morî pe Judeuyamî' era'maiya moropai morî pe Judeuyamî' pepîn era'maiya nîrî, tîîse innape Cristo kupî to'ya wenai. \v 31 Tarîpai î' taa pe nai, Moisés nurî'tîya yenupanto' pî'? —‍Tîwî nasi. Inî' anetapai pra wai, maasa pra innape Jesus ku'nen uurî tarîpai —‍taa e'pai nai? Kaane, mîrîrî warantî taa e'pai pra man. Maasa pra innape Jesus ku'nen pe enansa' ye'nen, yawîrî ko'mannî emapu'tîiya. \c 4 \s1 Morî Pe Abraão Era'ma'pî Paapaya \s2 Innape Tîku'toi'ya Wenai \p \v 1 Î' taa e'painon penaron Abraão anna Judeuyamî' tamo nurî'tî pî'? Î' kai'ma morî pe eena'pî Paapa yarakkîrî? \v 2 Abraão era'ma'pî Paapaya morî pe, morî inkupî'pî wenai pra. Inkupî'pî wenai morî pe iku'sa' Paapaya ya, aatapurî'pî e'painon teuren tîîse mîrîrî wenai pra. \v 3 Tîîse Paapa maimu e'menukasa'ya taasa': \q1 Abraãoya innape Paapa kupî'pî. Mîrîrî innape tîku'toi'ya wenai morî pe era'ma'pî Paapaya. \rq Gn 15.6\rq* \m taasai'ya man. \p \v 4 A'kî, anî' esenyaka'ma'pî ya, tepe'pî yapisîiya e'pai awanî. Mîrîrî itepe'pî wanî ese ye'ka pe rî, epe'mîra tîtîsen warantî pra, eesenyaka'ma'pî yepe'pî pe awanî. \v 5 Î' kupî pî' teeseka'nunkai pra tîîse, anî'ya innape Paapa kupî ya, innape tîku'toi'ya wenai Paapaya era'ma morî pe, imakui'pî ku'sai'ya tanne teuren tîîse Paapaya morî pe mîîkîrî kupî. \v 6 Mîrîrî warantî ekaremekî'pî Davi nurî'tîya. Eeseurîma'pî manni'kan yairî Paapa nîkupî'san yekare pî'. Imakui'pî to' nîkupî'pî wenai to' taruma'tîiya pra awanî'pî. See warantî taasai'ya man: \q1 \v 7 Taatausinpai manni'kan \q1 imakui'pî to' nîkupî'pî \q1 ku'sa' Paapaya tîîwanmîra. \q1 Moropai tîronasai'ya'nîkon pî' \q1 to' atausinpa. \q1 \v 8 Taatausinpai inkamoro wanî, \q1 maasa pra Paapaya to' nîkupî'pî imakui'pî wenai, \q1 to' taruma'tî pepîn. \rq Sl 32.1,2\rq* \m taasai'ya man. \p \v 9 Sîrîrî atausinpanto' pî' Davi nurî'tî eseurîmato' wanî manni'kan Judeuyamî' neken ton pe? Kaane, mîrîrî wanî manni'kan Judeuyamî' pepîn ton pe nîrî. Maasa pra ta'pî Paapa maimu e'menukasa'ya tauya ne'tîkini: \q1 —‍Abraãoya Paapa kupî'pî innape moropai mîrîrî pîkînsa', \q1 morî pe Abraão kupî'pî Paapaya. \rq Gn 15.6\rq* \m —‍taasai'ya man. \v 10 Î' wani' awanî ye'nen Abraão era'ma'pî Paapaya yairî? Pena Abraãoya tîmere pi'pî ya'tîsa' ye'nen, ka'rî? Kaane, mîrîrî ku'sai'ya rawîrî aasîrî Paapaya taasa' Abraão pî': —‍Morî pe awanî. \v 11 Moropai morî pe Paapaya Abraão ku'sa' tîpo, tîmere pi'pî pottî ya'tî'pî Abraãoya. Mîrîrî inkupî'pî wanî'pî ekareme'nen pe. Î' kai'ma innape ikupîiya wenai, yairî Paapaya ikupî'pî ekareme'nen pe, maasa tîmere pi'pî pottî ya'tîsai'ya pra tîîse. Mîrîrî warantî Abraão wanî tamî'nawîronkon manni'kan innape Paapa ku'nenan yunkon pe, teuren tîmerekon pi'pî ya'tîtîponkon pepîn. Inkamoro ku'sa' Paapaya morî pe innape tîku'to' to'ya wenai, Abraão ku'sa' tîuya warantî. \v 12 Moropai awanî manni'kan tîmerekon pi'pî pottî ya'tîtîponkon yunkon pe nîrî. Tîîse mîrîrî ya'tîsa' to'ya wenai neken pra, tîîse î' kai'ma Abraão yeseru kupî to'ya wenai to' yunkon pe awanî, innape Paapa ku'to' to'ya wenai. Pena tîmere pi'pî pottî ya'tî Abraãoya rawîrî innape Paapa kupî'pî warantî to' wanî. \s1 Î' Kupî Tîuya Ta'pî Tîuya Kupî Paapaya \s2 Abraão Nurî'tî Yarakkîrî \p \v 13 Paapaya ta'pî Abraão nurî'tî pî' pena: —‍Sîrîrî pata tîrîuya pe wai apata pe moropai apayanyamî' rî'san pata pe nîrî. Mîrîrî ta'pî Paapaya Abraão pî' Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî awanî wenai pra. Tîîse morî iku'sa' tîuya wenai Paapaya ta'pî, innape tîmaimu kupîiya ye'nen. \v 14 Tîîse Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî tîwe'sanon pia neken, —‍Sîrîrî pata esa' pe awanî pe man —‍taasai'ya pra man. Maasa pra mîrîrî warantî taasai'ya ya, innape iku'to' to'ya wanî e'painon î' pe pra rî. Moropai î' taato' Paapaya wanî e'painon î' pe pra. \v 15 Maasa pra anî'ya yapisî pepîn Paapa winîpai, mîrîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî pra awanî ye'nen. Tîîse uurî'nîkon taruma'tî Paapaya pe man. Tîîse mîrîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' ton pra awanî ya, anî'ya epu'tî pepîn e'painon î' kai'ma imakui'pî pe tîwanî. ˻Tîîse moro man˼. Utaruma'tîkon Paapaya pe man. \p \v 16 Tîîse innape ikupî wenairî neken Paapaya itîrî uupia'nîkon. Mîrîrî pîkînsa' eesepu'tî î' kai'ma kai'ma epe'mîra Paapaya itîrî uupia'nîkon. —‍Itîrîuya —‍ta'pî Paapaya tamî'nawîronkon Abraão payannî'san pia. Mîrîrî kupîiya pepîn manni'kan neken Judeuyamî' Moisésya yenupanto' esanon pia, tîîse manni'kan innape Paapa iku'nenan Abraãoya innape ikupî'pî warantî tîwe'sanon pia nîrî itîrî'pîiya. Maasa pra Abraão wanî tamî'nawîronkon uurî'nîkon innape iku'nenan yunkon pe. \v 17 Maasa pra Paapa maimu e'menukasa'ya taasa': \q1 —‍Abraão, akupîuya pe wai tu'kankon pemonkonyamî' tamokon pe \rq Gn 17.5\rq* \m —‍ta'pîiya. Abraão nurî'tî wanî uyunkon pe, mîrîrî warantî î' ta'pî tîuya yawîrî ikupî'pî Paapaya, manni' Paapa, innape Abraão nîkupî'pî, manni' Paapa isa'manta'san pîmî'sa'kanen, moropai manni' î' teesera'masen pepîn esera'ma emapu'tînen. \p \v 18 Abraãoya innape ikupî tîuya wenai î' kupîiya nîmîkî'pî. Teuren î' pensa ikupîiya epu'tî ye'ka pe pra tîîse inîmîkî'pîiya. Mîrîrî wenai tu'kankon pemonkonyamî' tamokon pe eena'pî. Î' kai'ma Paapa maimu e'menukasa'ya ta'pî see warantî: \q1 —‍Apayanyamî' wanî pe man tu'ke \rq Gn 15.5\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 19 Mîrîrî yai Abraão kono po wanî'pî eseuwarapo kono' 100 kaisarî. Tîîse mîrîrî warantî si'ma eesenumenkato' e'pîtî'pî î' kai'ma a'yeke'ton pe teenasa' pî', moropai î' kai'ma eesenumenka'pî tîno'pî Sara pî', tînre ton yenpoiya pra awanî ye'nen. Tîîse innape iku'toi'ya wanî'pî tîwîrîrî, iiwanmîra eena pra. \v 20 Mîrîrî ye'nen Abraãoya innape iku'to' tîuya kupî pra awanî'pî tîîwanmîra. Moropai —‍Innape naka Paapaya ikupî pe nai —‍taiya pra awanî'pî. Tîîse innape iku'toi'ya wanî'pî inî' panpî' meruntî ke. Moropai mîîkîrîya Paapa yapurî'pî. —‍Morî pe Paapa man —‍taapîtî'pîiya. \v 21 Maasa pra meruntî ke Paapa wanî epu'tî'pîiya. Moropai tamî'nawîrî î' kupî ta'pî tîuya yawîrî ikupî Paapaya epu'tî'pîiya. Mîrîrî ye'nen inîmîkî'pîiya. \v 22 Mîrîrî ye'nen innape ikupî Abraãoya wenai —‍Morî pe mîîkîrî kupî'pî Paapaya —‍taato' e'menukasa' man. \v 23 Mîîkîrî ton pe neken awe'menukasa' pra awanî'pî tîîse uurî'nîkon ton pe nîrî awe'menukasa' wanî'pî. \v 24 Maasa pra innape Paapa kupî'nîkon wenai, manni' Paapa Uyepotorîkon Jesus Cristo pîmî'sa'ka'tîpon kupî innape. Uurî'nîkon kupîiya yairî, innape Cristo kupî wenai. \v 25 Maasa pra Jesus rumaka'pî Paapaya aasa'mantato'pe umakuyikon unkupî'pîkon wenai. Moropai mîîkîrî pîmî'sa'ka'pî Paapaya. Mîrîrî pîkînsa' yairî uurî'nîkon kupî Paapaya. \c 5 \s1 Morî Pe E'nî Paapa Yarakkîrî \p \v 1 Tarîpai Paapaya uurî'nîkon ku'sa' yairî innape tîku'to' uurî'nîkon wenai. Teuren pena upî'nîkon eekore'masa' wanî'pî tîîse Uyepotorîkon Jesus Cristo wenai, teekore'mai pra eena'pî moropai aminke pra tarakkîrî e'nîto'pe ukupî'pîiya'nîkon. \v 2 Moropai tarakkîrî ko'mannî emapu'tî'pîiya innape ikupî'nîkon wenai. Mîrîrî ya morî yapisî pî' ko'mannî iwinîpai. Mîrîrî ye'nen atausinpansa' sîrîrî, tîwarantî e'nîto'pe uurî'nîkon kupî Paapaya ye'nen. Mîrîrî pî' ta'nîkon: —‍Morî pe man, Paapa. \v 3 Moropai mîrîrî pî' neken pra tîîse atausinpan nîrî tarî e'taruma'tînto' pî'. Maasa pra epu'tî'nîkon man e'taruma'tînto' wanî yapîtanîpî emapu'tînen pe. \v 4 Mîrîrî yapîtanî'sa' ye'nen, inî' panpî' morî pe e'nî, Paapa wakîri pe. Mîrîrî pîkînsa' inî' panpî' inîmîkî pî' e'nîto'kon tîrîiya. \v 5 Mîrîrî warantî inîmîkî'nîkon tanne, Paapaya uurî'nîkon yenku'tî pepîn tiwin kin. Maasa pra Paapaya uurî'nîkon sa'nama'pî kure'ne. Morî Yekaton Wannî tîrî'pîiya uyewankon ya' aako'manto'pe. Mîîkîrî ko'mamî wenai, epu'tî î' kai'ma Paapaya usa'namakon kure'ne. \p \v 6 Maasa pra pena uyentai'nîkon imakui'pî wanî tanne, Cristo sa'manta'pî uurî'nîkon ton pe. Manni' yai Paapa nîmenka'pî yai, aasa'manta'pî imakui'san, Paapa namanenan pepîn ton pe. \v 7 A'kî, sa'me pu'kuru awanî, manni' yairon ku'nen pata'se' anî' eturumaka tîîsa'mantapa. Yai pra moro naka nai tiaron pemonkon pata'se' ya' anî' eturumaka tîîsa'mantato'pe morî pe awanî wenai. \v 8 Tîîse î' kai'ma Paapaya usa'namato'kon tîuya ekaremekî sîrîrî. Imakui'san pe uurî'nîkon wanî tîîse, Cristo sa'manta'pî uurî'nîkon pîika'tîpa. \p \v 9 Pakî'nan po Cristo sa'manta'pî yai, tîmînî kamo'pîiya. Mîrîrî wenai uurî'nîkon nîkupî'pî ye'masai'ya. Mîrîrî ye'nen morî pe uku'sai'ya'nîkon Paapa yarakkîrî. Kure'ne upîika'tîiya'nîkon. Moropai epu'tî'nîkon inî'rî Paapa ekore'ma pepîn upî'nîkon, utaruma'tîiya'nîkon pepîn, Cristo nîkupî'pî wenai. \v 10 Teuren pena aminke e'nî'pî Paapa pî' teeyaton pe e'nî ye'nen. Tîîse tîîpia e'nîto'pe uurî'nîkon mana'poka'pîiya tînmu sa'manta'pî wenai. Tarîpai uurî'nîkon wanî Paapa piawon pe pu'kuru. Mîrîrî warantî upîika'tî'pîiya'nîkon tînmu sa'mantato' wenai, moropai tîwîrî upîika'tîiya'nîkon tîîpia erepannî pîkîrî. Maasa pra enen tînmu ko'mamî ye'nen. \v 11 Mîrîrî pî' neken pra atausinpan tîîse Paapa pemonkono pe e'nî pî' nîrî atausinpan, Uyepotorîkon Jesus Cristo nîkupî'pî wenai. Maasa pra mîîkîrîya uurî'nîkon kupî'pî Paapa wanîyakon pe, iipiawon pe pu'kuru e'nîto'pe. \s1 Adão Yekare Moropai Cristo Yekare \p \v 12 Pena e'mai'non warayo' Adão sa'manta'pî imakui'pî tînkupî'pî wenai. Mîrîrî pata pai imakui'pî ku'nenan pemonkonyamî' sa'manta tînkupî'pîkon wenai. Mîrîrî pîkînsa' tîîsa'mantasen pe tamî'nawîronkon pemonkonyamî' wanî. \v 13 Pena maasa Moisés pia tîmaimu rumaka Paapaya pra tîîse, imakui'pî kupî pî' pemonkonyamî' ko'mamî'pî sîrîrî pata po. Tîîse Paapaya taasa' pra man to' pî': —‍Moisés pia untîrî'pî umaimu yawîrî awe'sa'kon pra naatîi —‍taasai'ya pra man, maasa itîîsa' tîuya pra tîwanî ye'nen. \v 14 Mîîwîni tîîse tamî'nawîronkon pemonkonyamî' wanî'pî tîîsa'mantasen pe sîrîrî, Adão nurî'tî wanî'pî pata pai Moisés nurî'tî wanî'pî pîkîrî, maasa pra imakui'pî kupî'pî to'ya. Paapa maimu yawîrî pra Adão wanî'pî warantî pra inkamoro wanî'pî tîîse imakui'pî kupî'pî to'ya. Mîîkîrî Adão nurî'tî wanî'pî manni' aaipî kupî manni' ekareme'nen pe. \p \v 15 Tîîse manni' epe'mîra Paapa nîtîrî uupia'nîkon, mîrîrî wanî pepîn manni' Adão nurî'tî nîkupî'pî warantî. Maasa pra epu'tî'nîkon Adão nîkupî'pî wenai tu'kankon pemonkonyamî' wanî'pî tîîsa'mantasanon pe, Adão nurî'tî sa'mantasa' warantî tîwe'sanon pe. Tîîse inî' panpî' epu'tî'nîkon morî pe Paapa e'to' wanî mîrîrî warantî pra. Maasa pra tiwinan nîkupî'pî wenai, tu'kankon pemonkonyamî' pîika'tî'pî Paapaya. Morî panpî' itîrîiya epe'mîra, tiwinan warayo' wenai. Mîîkîrî wanî Jesus Cristo pe. \v 16 Moropai awanî tiaron pe Paapa nîtîrî uupia'nîkon, mîîkîrî tiwinan warayo', Adão nîkupî'pî imakui'pî warantî pra. Mîrîrî imakui'pî pîkînsa' Paapaya uyenunto'kon wanî'pî. Mîîwîni tîîse Jesus nîkupî'pî wenai Paapaya ta'pî uurî'nîkon pî' —‍Morî pe awanîkon —‍ta'pîiya teuren kure'ne imakui'pî kupî tîpo. \v 17 Inna seru' pepîn mîîkîrî tiwinan warayo' nîkupî'pî imakui'pî wenai tamî'nawîronkon pemonkonyamî' ena'pî tîsa'mantasanon pe. Tîîse itentai innape awanî tiaron warayo' manni' Jesus Cristo nîkupî'pî wenai ipatîkarî pemonkonyamî' ko'mamî enen iipia. Tamî'nawîronkon mannankan morî pe Paapa nîkupî'sanya î' kai'ma tîîko'manto'kon eporî Jesus Cristo wenai amenan pe tîîko'manto'kon yarakkîrî, mîrîrî epe'mîra intîrî tenapisîkon wenai. \p \v 18 Mîrîrî ye'nen mîîkîrî tiwinan nîkupî'pî imakui'pîya tamî'nawîronkon pemonkonyamî' sa'manta emapu'tî'pî. Tîîse tiwinan nîkupî'pî yairon wenai to' e'pîika'tîto'kon ton tîrî'pîiya inî'rî to' sa'manta namai. Moropai to' ko'manto' ton tîrî'pîiya to' pia. \v 19 A'kî, tiwinan warayo' Paapa maimu yawîron pepîn nîkupî'pî wenai, tamî'nawîronkon ena'pî imakui'san pe. Mîrîrî warantî nîrî tiwinan warayo' Paapa maimu yawîrî tîwe'sen nîkupî'pî wenai uurî'nîkon kupî Paapaya morî pe. \p \v 20 Moisésya yenupanto' wanî inî' panpî' imakui'pî pe e'nî epu'tî emapu'tînen pe, yawîrî e'nîsa' ye'nen. Tîîse î' pensa imakui'pî pe e'nî epu'tî emapu'tîsai'ya ya, î' kai'ma umakuyikon yentai Paapa wanî epu'tî emapu'tîiya, epe'mîra upîika'tîiya'nîkon wenai. \v 21 Mîrîrî warantî isa'manta'san pe uurî'nîkon wanî unkupî'pîkon imakui'pî wenai. Mîrîrî warantî nîrî Paapaya morî pe uku'sa'kon wenai uurî'nîkon wanî ipatîkarî enen tîîko'mansenon pe Uyepotorîkon Jesus Cristo nîkupî'pî wenai. \c 6 \s1 Î' Kai'ma Cristo Yarakkîrî Ko'mannîto' \p \v 1 Mîrîrî ye'nen o'non ye'ka pe esenumenkan pî' naatî? Î' kupî'nîkon e'pai nai? Imakui'pî kupî pî' ka'rî ko'mannî, inî' panpî' morî pe Paapa e'to' enato'pe itentai? \v 2 Kaane, mîrîrî ku'pai pra man. Maasa pra uurî'nîkon wanî isa'manta'pî warantî, imakui'pî ku'nen pe pra. Mîrîrî warantî e'nîpai'nîkon man imakui'pî kupî namai. \v 3 Î' kai'ma innape awanî epu'nen amîrî'nîkon, î' pensa uurî'nîkon esenpatakona yai tiwin enanî'pî Cristo yarakkîrî. Mîrîrî ye'nen esenpatakonanto'ya ekaremekî î' kai'ma Cristo sa'mantasa' warantî uurî'nîkon sa'manta'pî nîrî yarakkîrî. \v 4 Mîrîrî warantî Cristo esu'na'tî'pî warantî uurî'nîkon esu'na'tî'pî nîrî yarakkîrî. Moropai Cristo pîmî'sa'ka'pî Paapaya isa'manta'san kore'tapai tîmeruntîri ke. Mîrîrî warantî nîrî uurî'nîkon e'mî'sa'ka'pî, uurî'nîkon ko'manto'pe amenan pe uyeserukon e'to'pe. \p \v 5 Inna, seru' pepîn uurî'nîkon sa'manta'pî Cristo yarakkîrî, î' kai'ma Cristo sa'manta'pî manni' warantî. Moropai tîîsa'manta tîpo, Cristo e'mî'sa'ka'pî warantî uurî'nîkon nîrî e'mî'sa'ka'pî yarakkîrî. \v 6 Mîrîrî ye'nen inî'rî manni' uyeserukon rî'pî penaro' uyewankon ya' tîwe'sen yawîrî pra uurî'nîkon enasa'. Pakî'nan po Cristo sa'manta'pî warantî sa'mantansa' ye'nen, inî'rî imakui'pî anku'pai pra enansa'. Mîrîrî warantî aataretî'ka'pî. Mîrîrî ye'nen uyentai'nîkon imakui'pî ena pepîn tiwin kin. \v 7 Maasa pra anî' sa'mantasa' ya Cristo yarakkîrî, mîîkîrî wanî imakui'pî yentai. Itesa' pe imakui'pî wanî pepîn, yawîrî aako'mamî namai. \p \v 8 Isa'manta'san pe e'nî ye'nen Cristo yarakkîrî, yarakkîrî nîrî ko'mannî. Innape awanî. \v 9 Moropai epu'tî'nîkon man Cristo e'mî'sa'ka'pî sa'mantanto' winîpai. Mîrîrî ye'nen inî'rî aasa'manta pepîn, sa'mantanto' yentai eenasa' ye'nen. \v 10 Tîîsa'manta yai, aasa'manta'pî tiwin ite'ka imakui'pî unkupî'pîkon yaretî'kapa kai'ma tamî'nawîrî. Moropai aako'mamî tarîpai ipatîkarî Paapa wakîri pe pu'kuru. \p \v 11 Mîrîrî warantî nîrî amîrî'nîkon e'kupî isa'manta'pî warantî awanîkonpa imakui'pî kupîya'nîkon namai, tîîse Paapa wakîri pe awanîkonpa, maasa pra Jesus Cristo yarakkîrî aako'mamîkon ye'nen. \v 12 Mîrîrî ye'nen ayentai'nîkon imakui'pî ena kî'tîîtî. Ayeserukon rî'pî penaro' yawîrî ikupîya'nîkon kai'ma ke'tî. \v 13 Mîrîrî warantî imakui'pî pata'se' ton tîrîya'nîkon e'pai pra man, tîîse eturumakatî neken Paapa pia, itu'se tîwe'to' ku'to'peiya amîrî'nîkon yarakkîrî, ipemonkono pe awanîkon ye'nen. Maasa pra amîrî'nîkon wanî'pî pena isa'manta'san pe, tarîpai amîrî'nîkon kupî'pîiya enen tîîko'mansenon pe. Mîrîrî ye'nen iipia eturumakatî tamî'nawîrî morî ku'nenan pe awanîkonpa. \v 14 Tarîpai inî'rî ayesa'kon pe imakui'pî ko'mamî pepîn, ayentai'nîkon eena pepîn. Maasa pra amîrî'nîkon ko'mamî pepîn Moisésya yenupanto' rî'pî kupî pî', tîîse aako'mamîkon tarîpai morî pe Paapa e'to' ya'. \s1 Paapa Poitîrî Pe E'nî \p \v 15 Tauya apî'nîkon. Moisésya yenupanto' yawîrî pra enansa' ye'nen, imakui'pî kupî'nîkon e'painon morî pe Paapa e'to' ya' enansa' ye'nen? Kaane, tiwin kin ikupî eserîke pra man. \v 16 Maasa pra epu'nenan amîrî'nîkon morî pe. Anî' eturumakasa' ya, tesa'kon yenya', mîîkîrî ko'mamî ipoitîrî pe. Tîwîrî itesa'ya itu'se tîwe'to' yawîrî iku'to'peiya yaipontî ko'mannîpî. Mîrîrî warantî amîrî'nîkonya imenka e'pai awanî tarîpai. Imakui'pî kupî pî' aako'mamîkon ya, inyakano'pî wanî sa'mantanto'pe. Mîîwîni pra Paapa maimu yawîrî aako'mamîkon ya, amîrî'nîkon kupîiya yairon pe pu'kuru aako'mamîkonpa. \v 17 Tîîse taa annaya, morî pe pu'kuru Paapa man. Maasa pra amîrî'nîkon wanî'pî pena imakui'pî maimu yawîrî tîwe'sanon pe. Tarîpai amîrî'nîkon wanî Paapa maimu yawîrî tîwe'sanon pe tamî'nawîrî ayewankon ke. Maasa pra eesenupa'pîkon ipî' mîrîrî yapisî'pîya'nîkon. \v 18 Amîrî'nîkon pîika'tî'pîiya imakui'pî winîpai amo'kakonpa. Moropai amîrî'nîkon ena'pî Paapa poitîrî pe. Manni' yairon itu'se Paapa e'to' ku'nen pe eena'pîkon. \p \v 19 Eseurîma sîrîrî mîrîrî to' poitîrî pî', maasa pra mararî neken epu'nen pe awanîkon ye'nen. A'kî, pena amîrî'nîkon wanî imakui'pî poitîrî pe. Eeturumakasa'kon wanî'pî tamî'nawîrî imakui'pî si'ta kupî pî' aako'mamîkonpa. Tarîpai tauya, eturumakatî Paapa poitîrî pe, aako'manto'kon e'to'pe morî pe, Paapa yarakkîrî, imakui'pî ton pra. \v 20 Pena imakui'pî kupî pî' awanîkon yai, tiwin kin î' pensa itu'se Paapa e'to' yawîrî iku'sa'ya'nîkon pra naatîi. \v 21 Pena mîrîrî kupî pî' aako'mamîkon yai, î' morî yapisî'pîya'nîkon? Yapisîya'nîkon pra naatîi, tîîse eesewankono'manto'kon neken awanî'pî tîweppe'se. Maasa pra mîrîrî ku'sa' miakanno'pî wanî mîrîrî sa'mantanto'pe. \v 22 Tîîse mîrîrî winîpai amîrî'nîkon epa'ka'pî imakui'pî yapai. Tarîpai amîrî'nîkon wanî Paapa pemonkono pe pu'kuru. Mîrîrî ye'nen morî eporîya'nîkon. Maasa pra aako'manto'kon yeseru wanî Paapa ton pe î' anku'pai eesepu'tîkon. Moropai mîrîrî miakanno'pî wanî epu'tîya'nîkon ipatîkarî ko'mannîto'pe. \v 23 Maasa pra imakui'pî kupî pî' ko'mannîto' miakanno'pî wanî mîrîrî sa'mantanto'pe. Tîîse uupia'nîkon Paapa nîtîrî epe'mîra, manni' Uyepotorîkon Jesus Cristo yarakkîrî ko'mannî wenai, mîrîrî miakanno'pî wanî mîrîrî ipatîkarî enen ko'mannîto'pe. \c 7 \s1 Wîri' Etinyoma'pî Yekare \p \v 1 Tarîpai, î' kai'ma tauya sîrîrî? Amîrî'nîkon wanî penaronkon atamokon yenupanto' epu'nenan pe. Mîrîrî yawîrî e'nîpai awanî enen ko'mannî pîkîrî. \v 2 See warantî awanî. Wîri' tinyoma'pî ko'mamî e'pai awanî tînyo yarakkîrî neken, mîrîrî ayeserukon yawîrî. Î' pensa enen tinyo ko'mamî pîkîrî yawîrî awanî e'pai awanî. Tîîse tînyo sa'manta'pî tîpo, eeturumaka tiwinsarî inî'rî yarakkîrî awanî pepîn. \v 3 Tîîse mîrîrî warantî pra tinyo sa'mantasa' pra tîîse, wîri' wanî ya tiaron warayo' yarakkîrî, imakui'pî kupî mîîkîrîya mîrîrî. Tîîse tînyo sa'manta'pî tîpo, tiaron warayo' yarakkîrî eetinyoma ya, mîrîrî wanî pepîn imakui'pî pe, maasa pra inyo sa'manta'pî ye'nen. \p \v 4 Mîrîrî warantî awanî amîrî'nîkon yarakkîrî, uyonpayamî'. Maasa pra pena Moisés nurî'tîya yenupanto' awanî'pîkon. Tîîse Cristoya aku'sa'kon mîrîrî yentai maasa pra pena Cristo sa'manta'pî yai, amîrî'nîkon sa'manta'pî nîrî yarakkîrî kai'ma. Tarîpai amîrî'nîkon wanî Cristo pemonkono pe. Mîrîrî ye'nen amîrî'nîkon wanî imîrî pe, Cristo manni' Paapa nîmî'sa'ka'pî, mîîkîrî yarakkîrî aako'manto'pe. Moropai aako'mamîkon morî pe ayeserukon Paapa ton pe. \v 5 Maasa pra pena ko'mannî'pî imakui'pî itu'se e'nîto' yawîrî ikupî pî', Moisés nurî'tîya yenupanto' epu'tîi'ma pra. Tîîse mîrîrî epu'sa' yai, inî' panpî' imakui'pî anku'pai e'nîto' epu'tî'pî. Moropai mîrîrî kupî'pî wenai epu'tî'pî mîrîrî miakanno'pîiya sa'mantanto'pe. \v 6 Tîîse tarîpai uurî'nîkon wanî imo'kasa' pe mîrîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' winîpai, maasa pra isa'manta'san pe e'nî'pî, mîrîrîya uurî'nîkon yaipontî pepîn inî'rî. Tîîse mîrîrî winîpai emo'kannî'pî, Paapa wakîri pe e'nîto'pe. Pena Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî pra tîîse, Morî Yekaton Wannîya upîika'tîkon amenan pe ko'manto'pe Paapa wakîri pe. \s1 Moisés Nurî'tîya Yenupanto'ya \s2 Imakui'pî Pe E'nîto' Yenpo \p \v 7 Moriya î' kai'ma eesenumenkakon Moisés nurî'tîya yenupanto' pî'. Mîrîrî wanî kupîya'nîkon imakui'pî pe? Kaane, mîrîrî wanî pepîn imakui'pî pe. Maasa pra mîrîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' wenai, imakui'pî pe uurî e'to' epu'tî'pîuya. Sîrîrî mîrîrî ton pra awe'sa' ya, î' kai'ma imakui'pî pe e'to' epu'tî'pîuya e'painon? Mîrîrî wenai epu'tî'pîuya maasa pra ta'pîiya: \q1 —‍Tiaronkon ayonpa yemanne yu'se pra e'kî \rq Êx 20.17; Dt 5.21\rq* \m —‍ta'pîiya upî'. \v 8 Tîîse mîrîrî etasau'ya pe, epu'tî'pîuya imakui'pî pe awanî, tiaron yemanne yu'se wanî ye'nen. Mîrîrî warantî Moisés nurî'tîya yenupanto'ya uyenumenka'pî. Tîîse mîrîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' ton pra awe'sa' ya, î' kai'ma imakui'pî pe e'to' epu'tî'pîuya pepîn e'painon. \v 9 Pena uuko'mamî'pî Paapa wakîri pe kai'ma maasa Moisés nurî'tîya yenupanto' etauya pra awanî yai. Tîîse etasau'ya tîpo, epu'tî'pîuya î' kai'ma imakui'pî pe uurî wanî. Maasa pra mîrîrî yawîrî pra wanî ye'nen. \v 10 Moropai Paapa piapai aminke wanî epu'tî'pîuya. Teuren Moisés nurî'tîya yenupanto' tîrî'pî Paapaya, yawîrî tîîko'mansen ko'manto'pe Paapa pia ipatîkarî, upîika'tîiya pra awanî'pî. Maasa pra mîrîrî yawîrî uuko'mamî eserîke pra awanî ye'nen. Mîrîrî wenai iipiapai uuko'mamî ipatîkarî epu'tî'pîuya. \v 11 Maasa pra imakui'pîya uyenku'tî'pî Moisés nurî'tîya yenupanto' wenairî. Mîrîrî yawîrî wanî wenai ipatîkarî uuko'mamî kai'ma esenumenka tanne umo'ka'pîiya Paapa piapai, yawîrî pra wanî ye'nen. \p \v 12 A'kî, Moisés nurî'tîya yenupanto' wanî morî pe. Moropai yawîrî ko'mankî ta'pîiya wanî yairî morî pe ko'mannîto'pe yawîrî. \v 13 Mîrîrî taasai'ya tanne, mîrîrî morî pe tîwe'senya sa'mantanto' enepî'pî uupia? Kaane, tiwin kin mîrîrîya sa'mantanto' ene'sa' pra man, tîîse imakui'pî yu'se e'to'ya ene'sa'. Paapa nîtîrî'pî unkupî ton ku'sau'ya pra wanî wenai mararî pra imakui'pî pe uyera'ma Paapaya epu'tî'pîuya. \s1 Morî Kupî Yu'se E'nî Tanne \s2 Imakui'pî Kupî pî' Ko'mannîto' \p \v 14 Epu'tî'nîkon man unkupîkon ton Moisés nurî'tîya yenupanto' wanî'pî Morî Yekaton Wannî winîpai. Tîîse uurî wanî pemonkon pe. Moropai eturumaka imakui'pî yu'se e'to' ku'to'peuya. Mîrîrî ye'nen uyentai imakui'pî enasa', uyesa' pe eenasa'. \v 15 Mîrîrî ye'nen î' kupîuya epu'tîuya pra awanî. Maasa pra î' itu'se pra e'to' kupîuya uwakîri pe, itu'se e'to' kupîuya pra tîîse. \v 16 Anku'pai e'to' pepîn kupîuya tauya ya, mîrîrî wenai eesepu'tî, innape Paapa nîtîrî'pî unkupîkon ton wanî yairî. \v 17 Maasa pra uyeseru yenpoiya ye'nen, uurîya mîrîrî kupî pepîn tîîse uyewan ya' tîwe'sen, imakui'pîya ikupîuya emapu'tî. \v 18 Maasa pra epu'tî pî' wai, morî ton pra awanî uyewan ya', tîîse uyewan ya' wanî uyeseru penaro'. Teuren morî anku'pai esenumenka tanne, tîîse ikupîuya pepîn. \v 19 Anku'pai pra e'to', mîrîrî neken kupîuya. Mîrîrî ye'nen morî anku'pai esenumenkato' kupîuya pra awanî tîîse, imakui'pî anku'pai pra esenumenkato' mîrîrî neken kupîuya. Mîrîrî warantî uyeseru wanî. \v 20 Tîîse anku'pai pra e'to' kupîuya ya, uurîya ikupî pepîn mîrîrî. Tîîse imakui'pî tîîko'mansen uyewan ya' wenai ikupîuya. \p \v 21 Mîrîrî warantî î' esuwa'ka epu'tî pî' wai uyarakkîrî. Î' pensa morî kupî pî' esenumenka tanne, mîrîrî kupîuya pra imakui'pî neken kupîuya. \v 22 Teuren î' kai'ma unkupî ton pe Paapa eseurîma'pî wanî uwakîri pe pu'kuru. \v 23 Tîîse tiaron uyeseru era'mauya, mîrîrî uya' tîîko'mansen. Morî anku'pai wanî tanne ikupîuya pra awanî emapu'tînen. Manni' uya' tîwe'senya uyentai imakui'pî ena emapu'tî. \v 24 Mîrîrî pîkînsa' kure'ne esewankono'masa' wanî, imakui'pî wanî ye'nen. Anî'ya see umo'ka e'painon imakui'pî kupî pî' uuko'manto' winîpai, manni' sa'mantanto' ya' uyaanen winîpai? \v 25 Tîîse epu'tî pî' wai, moro awanî tiwinan, Uyepotorîkon Jesus Cristo. Mîrîrî ye'nen tauya Paapa pî': —‍Morî pe man, maasa pra Jesus Cristo wenai upîika'tîsa'ya ye'nen —‍tauya. \p Sîrîrî warantî uuko'manpîtî. Esenumenkato' ya' itu'se Paapa e'to' anku'pai e'pîtî teuren, tîîse moro awanî uuko'manto' ya', itu'se Paapa e'to' pepîn uyentainon. \c 8 \s1 Morî Yekaton Wannî Wanî Uyesa'kon Pe \p \v 1 Tarîpai inî'rî î' ton pra man tiwin kin mannankan Jesus Cristo yarakkîrî tîwe'sanon sa'mantato' ton. \v 2 Maasa pra Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pîya to' mo'kasa' ye'nen sa'mantanto' yapai. Mîîkîrîya ko'mannîto' ton tîrî'pî Jesus Cristo yarakkîrî ko'mannî'nîkon wenai. Mîrîrî ye'nen uurî'nîkon mo'ka'pîiya imakui'pî yapai moropai sa'mantanto' yapai epu'tî'nîkon. \v 3 Mîrîrî Moisés nurî'tîya yenupanto' nîmo'ka eserîkan pepîn a'tu'mîra e'nî wenai. Mîrîrî uyeserukon imakui'pî kupî pî' ko'mannî emapu'tînen mo'ka'pî Paapaya. Imo'ka'pîiya see warantî. Tiwinan tînmu yarima'pîiya sîrîrî non pona. Aaipî'pî pemonkon pe eesenpo'pî uurî'nîkon warantî. Mîrîrî imakui'pî pe e'nîto' yaretî'kapa kai'ma aaipî'pî. \v 4 Paapaya mîrîrî kupî'pî Moisés yenupanî'pî yawîrî e'nîto'pe'nîkon kai'ma. Tîîse yawîrî ko'mansa' pra awanî. Tîîse ko'mannî'nîkon î' kai'ma Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pîya uyenupa'pîkon yawîrî. Inî'rî ko'mannî pepîn uyeserukon itu'se e'nîto' yawîrî. \p \v 5 Maasa pra ko'mannî'nîkon ya uyeserukon unkupîkon ko'mannîpî pî' esenumenkan pî'. Esenumenkanto' wanî mîrîrî pe rî. Tîîse esenumenkan ya î' kai'ma Morî Yekaton Wannî nîkupî pî' mîrîrî wanî itu'se awe'to' yawîrî. \v 6 Tîîse î' kai'ma itu'se e'nîto' yawîrî esenumenkan pî' ko'mannî'nîkon ya, mîrîrî esenumenka'nî'pî miakanmaiya sa'mantanto' ke. Tîîse î' kai'ma Morî Yekaton Wannî esenumenka warantî esenumenkan ya, mîrîrî wanî ko'mannîto'pe moropai tîîwanmîra e'nîto'pe. \v 7 Mîrîrî ye'nen itu'se tîwe'to'kon yawîrî teesenumenkasanon pemonkonyamî'ya Paapa yapurî pra awanî mîrîrî. Tîîse Paapa yeyaton pe to' ko'mamî mîrîrî, maasa pra teserukon yawîrî to' ko'mamî ye'nen, Paapa maimu yawîrî ikupî to'ya eserîke pra awanî ye'nen. \v 8 Mîrîrî ye'nen itu'se tîwe'to'kon yawîrî to' ko'mamî wenai Paapa wakîri pe to' wanî pepîn tiwin kin. \p \v 9 Tîîse amîrî'nîkon ko'mamî pepîn mîrîrî warantî ayeserukon rî'pî kupî pî'. Tîîse aako'mamîkon î' kai'ma itu'se Morî Yekaton Wannî e'to' yawîrî, innape ayewankon ya' Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pî ko'mamî ye'nen. Tîîse anî' wanî ya, manni' Morî Yekaton Wannî Cristo nîtîrî'pî ton pra itewan ya', ipemonkono pe awanî pepîn. \v 10 Tîîse ayewankon ya' Morî Yekaton Wannî ko'mamî ye'nen teuren tîîsa'mantasen pe awanîkon tanne, amakuyikon wenai, tîîse Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pî wanî tîîko'mansen pe. Maasa pra amîrî'nîkon ku'sa' tîuya ye'nen yairî Paapa piawon pe. \v 11 Mîîkîrî Morî Yekaton Wannî Paapa winîpainon ko'mamî ya ayewankon ya', Paapa, Jesus pîmî'sa'ka'tîpon sa'mantanto' winîpai, mîîkîrîya morî aako'manto'kon tîrî nîrî, manni' ayewankon ya' tîîko'mansen wenai ikupîiya. \p \v 12 Mîrîrî ye'nen uyonpayamî', unkupîkon ton moro man, Paapa poitîrî pe e'nî ye'nen. Inî'rî pena ikupî pî' ko'mannî'pî yawîrî ko'mannî e'pai pra man. \v 13 Î' wani' awanî ye'nen ayeserukon rî'pî kupî pî' aako'mamîkon ya, aasa'mantakon. Tîîse Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pîya apîika'tîkon ya, mîrîrî eesenumenkato'kon ayeserukon winîpai amîrî'nîkon sa'manta pepîn tîîse enen aako'mamîkon. \v 14 Maasa pra tamî'nawîronkon manni'kan Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pî pia tîîko'manto'kon rumakatîponkon inkamoro wanî Paapa munkî pe pu'kuru. \v 15 Maasa pra Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pî amîrî'nîkon pia eranne' pe inamakonpa pra tîîse Morî Yekaton Wannî tîrî'pîiya tînmuku pe aku'to'peiya'nîkon. Moropai tînmuku pe aku'sa'kon Morî Yekaton Wannîya pata pai taaya'nîkon Paapa pî': —‍Paapa, uyun amîrî —‍taaya'nîkon ayunkon pe eenasa' ye'nen. \v 16 Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pî ko'mamî uyewankon ya' wenai, ta'nîkon: —‍Uurî tarîpai Paapa munmu. Moropai Morî Yekaton Wannîya nîrî taa: —‍Amîrî wanî Paapa munmu pe —‍taiya. \v 17 Maasa pra uurî'nîkon wanî inmukuyamî' pe. Mîrîrî ye'nen î' pensa tîpemonkonoyamî' pia morî tîrîiya yai, uurî'nîkonya nîrî yapisî. Moropai Cristo e'taruma'tî'pî warantî tîwe'taruma'tîi ko'mannî'sa' ya, î' pensa Cristo pia tîntîrî pe tînkoneka'pî tîrîiya yai, uurî'nîkon nîrî wanî iipia yapi'to'pe. Mîrîrî wenai morî yapisîiya kaisarî uurî'nîkonya nîrî inapisî yonpa yapisî. \s1 Î' Kai'ma Tiwinano'pî Wei Yai E'nî Pe Nai \p \v 18 Esenumenka î' kai'ma tarî e'taruma'tînto' pî'. Mîrîrî wanî mararî neken taataretî'kasen pe. Tîîse maasa panpî' era'ma'nîkon kupî sîrîrî kure'nan mîrîrî yentainon morî esera'ma kupî sîrîrî. \v 19 Maasa panpî' tiwinano'pî wei yai Paapaya tînmukuyamî' pe e'nî yenpo kupî sîrîrî. Mîrîrî nîmîkî pî' tamî'nawîronkon Paapa nîkupî'san sîrîrî pata ponkon ko'mamî sîrîrî. Moropai o'ma'kon tarî non po tîwe'sanon tîîko'mansenonya inîmîkî ko'mannîpî sîrîrî. \v 20 Maasa pra sîrîrî pata po Paapa nîkupî'pî wanî morî pe pra. Teuren pena morî pe awanî'pî. Mîrîrî tîpo imakui'pî pe eena'pî. Tîîse mîrîrî warantî itu'se tîwanî ye'nen Paapaya ikupî'pî tîwîrîrî awe'ku'sa' pra man mîrîrî warantî. \v 21 Tîîse Paapaya ta'pî: —‍Tiwinano'pî wei yai aataretî'ka pe man. Inî'rî aako'mamî pepîn mîrîrî warantî tîîse eetinyaka'ma. Mîrîrî yai morî pe eena kupî sîrîrî morî pe Paapa munkîyamî' eena kaisarî morî pe Paapaya ikupî. \p \v 22 Epu'tî'nîkon man sîrîrî tîpo see tamî'nawîron Paapa nîkupî'pî eseka'nunka ko'mannîpî ne'ne' pe tîwe'to' pî', manni' wîri' eseka'nunka ko'mannîpî tînre yenpo tîuya yai eesenpo pîkîrî aako'mamî warantî. \v 23 Mîrîrî Paapa nîkupî'pî tamî'nawîronya neken tîmoron epu'tî pepîn tîîse uurî'nîkon nîrî manni'kan Paapa nîtîrî'pî Morî Yekaton Wannî yapisîtîponkonya nîrî tîmoronkon epu'tî ko'mannîpî. Paapaya Morî Yekaton Wannî tîrî'pî uurî'nîkon pia e'mai' pe. Tîîse mîrîrî yai tamî'nawîrî morî pe uurî'nîkon ku'sai'ya pra man. Mîrîrî ye'nen tiwin wei ikupî tîuya ekareme'nen pe neken, Paapaya itîrî'pî uyewankon ya'. Mîrîrî ye'nen î' pensa Paapaya ikupî nîmîkî pî' ko'mannî sîrîrî. Morî pe tînmukuyamî' kupîiya weiyu yai Paapaya morî pe ukupîkon kupî sîrîrî. \v 24 Î' wani' awanî ye'nen kin iwaikkatoi pe uurî'nîkon e'pîika'tîsa' sîrîrî, inîmîkî pî' ko'mannî temapu'tîi. Tîîse aapia'nîkon tamî'nawîrî awe'pîika'tîsa'kon kai'ma eesenumenkakon mîrîrî? Kaane, maasa e'pîika'tînsa' pra man tamî'nawîrî mîrîrî ye'nen inîmîkî pî' ko'mannî'nîkon sîrîrî. Mîrîrî warantî tamî'nawîrî e'pîika'tîsan pe e'nî ya, inîmîkî pî' ko'mannî pepîn e'painon. \v 25 Mîrîrî ye'nen inîmîkî pî' ko'mannî'nîkon sîrîrî manni' uurî'nîkon nera'ma'pî pepîn weiyu erepamî nîmîkî pî' ko'mannî'nîkon sîrîrî teeseta'kai pra. \p \v 26 Mîrîrî warantî Morî Yekaton Wannî Paapa nîtîrî'pîya uurî'nîkon pîika'tî. A'tu'mîra uurî'nîkon epu'tî tîuya wenai upîika'tîiya'nîkon. Î' kai'ma Paapa yarakkîrî eseurîmanpai e'nî tanne eseurîman eserîke pra awanî tîîse mîîkîrî Morî Yekaton Wannî eseurîma Paapa yarakkîrî î' ankapai e'nîto' epu'tîiya. Mîrîrî ekaremekîiya teeseka'nunkai uurî'nîkon ton pe. Esatîiya Paapa pî' uurî'nîkon ton pe. Mîrîrî warantî uurî'nîkon pîika'tîiya. \v 27 Moropai Paapa wanî pemonkonyamî' yewan era'manen pe inepu'tî pe awanî. Moropai Morî Yekaton Wannî esenumenkato' epu'nen pe nîrî awanî. Mîrîrî ye'nen î' kai'ma tîpemonkonoyamî' ton pe î' esatîiya epu'tîiya. Moropai mîrîrî inesatî wanî itu'se tîwe'to' yawîrî epu'tî Paapaya. \p \v 28 A'kî, epu'tî'nîkon man, tamî'nawîrî î' teesuwa'kasen manni'kan Paapa yapurînenan yarakkîrî mîrîrî pî' Paapa esenyaka'ma morî pe manni'kan kupîpa. Mîrîrî kupîpa kai'ma uyarakkîrî'nîkon uurî'nîkon yanno'pîiya. Î' kai'ma itu'se tîwanî yawîrî ikupîpa kai'ma. \v 29 Maasa pra pena pata pai tîmîrî pe Paapaya menkannî'pî moropai upantaka'pîiya'nîkon tînmu warantî uurî'nîkon enato'pe kai'ma mîrîrî kupî'pîiya. Moropai mîrîrî ku'sa' tîuya tîpo tînmu wanî e'mai' pe uruinankon pe uurî'nîkon wanî ita'mi'san pe. \v 30 Mîrîrî warantî uyanno'pîiya'nîkon moropai upantaka'pîiya'nîkon. Uyanno'pîiya'nîkon neken pepîn tîîse ukupî'pîiya'nîkon morî pe uurî'nîkon e'to'pe. Yairî uurî'nîkon e'to'pe neken pra tîîse tarakkîrî morî yapisî tînmuya yai yarakkîrî uurî'nîkonya morî yapi'to'pe ikupî'pîiya. Mîrîrî warantî e'nîto'pe ikupî'pî Paapaya. \s1 Uyepotorîkon Jesus Cristo Wenai \s2 Paapaya Usa'namato'kon \p \v 31 Tamî'nawîron mîrîrî Paapa nîkupî'pî pî' î' ta'nîkon e'painon? Paapaya uurî'nîkon pîika'tîsa' tanne, anî' wanî e'painon uyentai'nîkon Paapa yarakkîrî e'nî tanne? Î' ton pra man. \v 32 Mîîkîrî Paapaya taasa' pra man tiwin kin see warantî: —‍Unmu tiwinan yarimauya pepîn aasa'mantato'pe inkamoro ton pe —‍taasai'ya pra man. Tîîse itîrî'pîiya i'nînma ye'ka pe pra tamî'nawîronkon uurî'nîkon ton pe. Mîîkîrî tînmu tîîsa' tîuya pata pai tamî'nawîron morî tîrîiya pepîn e'painon uupia'nîkon? Itîrîiya. \v 33 Anî' kin eseurîma e'painon uurî'nîkon Paapa nîmenka'san winîkîi Paapaya rî ta'pî anî' eseurîma pepîn to' winîkîi maasa pra yairî pu'kuru unkupî'san inkamoro. \v 34 Anî'ya taa eserîke pra man uurî'nîkon pî': —‍Imakui'pî ku'sa' to'ya —‍taiya ya upî'nîkon, î' pe pra rî awanî. Î' wani' awanî ye'nen? Maasa pra Cristo sa'manta'pî uurî'nîkon ton pe moropai awe'mî'sa'ka'pî isa'manta'san kore'tapai. Mîîkîrî wanî enen Paapa meruntîri winî eereutasa'. Mîîkîrîya esatî ko'mannîpî Paapa pî' uurî'nîkon ton pe. \v 35 Mîrîrî ye'nen o'non pîkîrî see Cristoya usa'namato'kon kî'pî wanî sîrîrî? E'taruma'tînto' pîkîrî ka'rî? Kaane, sa'man tîwe'sen upona'nîkon pîkîrî ka'rî? Tiaronkon pemonkonyamî'ya utaruma'tîto'kon pîkîrî? Emi'ne ita're' pra e'nî pîkîrî? Î' ton pra itemanne ton pra e'nî pîkîrî? Nari' ya' ko'mannî pîkîrî, sa'mantanto' upona'nîkon teerepansen pîkîrî ka'rî? Kaane, tîwîrîrî uupia'nîkon aako'mamî ipatîkarî. \v 36 Mîrîrî warantî e'taruma'tînto' pî' Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man see warantî: \q1 Awenai anna, apemonkonoyamî' wanî sîrîrî \q1 nari' ya' sa'mantanto' ya' wei kaisarî. \q1 Mîrîrî ye'nen anna koneka pî' to' man \q1 manni' carneiro aasa'manta ton weiyu yai warantî \rq Sl 44.22\rq* \m taasai'ya man. \v 37 Mîrîrî warantî awe'kupî tanne, tamî'nawîron mîrîrî yentai e'nîto'pe ukupîiya'nîkon, mîîkîrî manni' uurî'nîkon sa'namatîponya. \v 38 A'kî epu'tî pî' wai seru'ye' pe pra. Î'ya tiwin kin uurî'nîkon pantaka pepîn moropai umo'kaiya'nîkon eserîke pra awanî Paapa, usa'namatîponkon yenya pai. Sa'mantanto'ya moropai enen ko'mannîto'ya moropai ka' po tîîko'mansenon inserîyamî'ya, moropai tarî ipîkku pe tîwe'sanonya moropai Makui pemonkonoyamî'ya moropai sîrîrîpe eesera'ma ko'mannîpî manni'ya moropai maasa eesera'ma kupî manni'ya uurî'nîkon mo'ka eserîke pra man. \v 39 Moropai ka' kawînan tera'masenya moropai maiwinîkîi tu'nakan pe tîwe'senya moropai tamî'nawîron Paapa nîkupî'pîya uurî'nîkon pantaka pepîn moropai mo'kaiya pepîn Paapa yenya pai, kure'ne usa'namasai'ya'nîkon ye'nen. Maasa pra uurî'nîkon wanî Jesus Cristo Uyepotorîkon pemonkono pe. \c 9 \s1 Paapa Moropai Ipemonkono, Israelponkon \p \v 1 Î' tauya etatî yairon pî' eseurîma sîrîrî. Uurî wanî Cristo pemonkono pe. Mîrîrî ye'nen seru'ye' pe eseurîma pepîn. Moropai î' kai'ma esenumenkato' itu'na tîwe'sen mîrîrî ekaremekî Morî Yekaton Wannîya innape yairî eseurîmasa' seru'ye' pra. \v 2 Mîrîrî tanne esewankono'man pî' wai kure'ne uyewan ya'. ˻Maasa pra upemonkonoyamî' wanî pra awanî ye'nen Cristo pemonkono pe.˼ \v 3 Mîrîrî ye'nen inkamoro upemonkonoyamî' e'taruma'tîsa', î' kai'ma to' e'pîika'tî eserîke pra era'mauya. Mîrîrî ye'nen tauya e'painon Paapa pî': —‍Paapa, inkamoro e'taruma'tîto' pata'se' ya' uutîto'pe pa'nî'kî Cristo piapai, inkamoro uyonpayamî' wîtî namai —‍tauya e'painon Paapa pî'. \v 4 Maasa pra inkamoro wanî'pî tîpemonkonoyamî' pe Paapa nîmenka'san pe. Moropai Paapaya to' kupî'pî tînmukuyamî' pe. Mîrîrî ye'nen morî pe tîwe'to' tîrî tîuya ta'pîiya to' pia. Moropai penaronkon to' yunkonyamî' yarakkîrî Paapa eseta'pî. Moropai Moisés pia inkamoro nîkupî ton tînekaremekî'pî tîrî'pîiya. Moropai Paapaya ta'pî inkamoro pî': —‍Sîrîrî warantî amîrî'nîkonya yairî uyapurî e'pai man. Moropai inkamoroya î' kupî tîuya taato' Paapaya yapisî'pî. \v 5 Inkamoro wanî Abraão nurî'tî payanî'san pe. Moropai Cristo nîrî wanî to' yonpa pe tarî tîwanî yai pemonkon pe. Mîîkîrî wanî Paapa pe. Tamî'nawîron yentaino pe awanî. Mîrîrî ye'nen itese' yapurî'nîkon e'pai man. “Morî pe pu'kuru man” taa e'pai man tîwîrîrî. Mîrîrî warantî e'pai man. \p \v 6 Pena Paapaya inkamoro kupî'pî morî pe. Tîîse sîrîrî inkamoro ko'mamî pepîn imaimu yawîrî. Mîrîrî ye'nen î' ta'pî tîuya yawîrî ikupî Paapaya pepîn kai'ma eesenumenkakon? Kaane, maasa pra tamî'nawîronkon Israelponkon wanî pepîn Paapa pemonkono pe. \v 7 Maasa pra Paapa pia tamî'nawîronkon Abraão payanî'san wanî pepîn ipayanî'san pe pu'kuru. Î' wani' awanî ye'nen? Paapaya ta'pî Abraão nurî'tî pî': \q1 —‍Manni'kan neken anmu Isaque payanî'san inkamoro neken wanî anmukuyamî' pe \rq Gn 21.12\rq* \m —‍ta'pîiya Abraão pî'. \v 8 Mîîkîrî manni' esenpo'pî Abraão nurî'tî munmu manni' esenpo pe man ta'pî Paapaya yawîrî. Mîîkîrî wanî Paapa nîmenka'pî pe moropai mîîkîrî payanî'san wanî Paapa nîmenka'san pe nîrî. Tîîse tiaron manni' esenpo'pî Abraão munmu pe wanî pepîn Paapa nîmenka'pî pe. Moropai ipayanyamî' rî'san nîrî wanî pepîn Paapa nîmenka'san pe. Maasa pra mîîkîrî esenpo taasai'ya pra Paapa man mîîto'pe. \v 9 Tîîse ta'pîiya: \q1 —‍Inî'rî uuipî tiaron kono' yai aapia ayera'mapî'se. \q1 Mîrîrî yai uui'sa' ya, \q1 ano'pî Saraya tînre yenpo pe man tiwin warayo' pe, \rq Gn 18.10,14\rq* \m —‍ta'pîiya Abraão pî'. \p \v 10-12 Moropai inî'rî ta'pîiya manni'kan Rebeca munkîyamî' pî' eeseurîma'pî. Inkamoro yunkon pe Isaque Paapa nîmenka'pî wanî'pî. Mîrîrî warantî Paapaya inkamoro asakî'nankon menka'pî maasa tîsankon ro'ta ya' to' tîîse itu'se tîwanî yawîrî ikupî'pîiya maasa to' esenpo pra tîîse. Mîrîrî ye'nen Paapa eseurîma'pî tîmîrî pe Rebeca yarakkîrî. Ta'pîiya: \q1 —‍A'kî Rebeca, manni' anre e'mai' pe esenpo kupî manni', \q1 mîîkîrî wanî pe man ite'ma'pî pî' eesenpo kupî manni' mîîkîrî poitîrî pe awanî pe man \rq Gn 25.23\rq* \m —‍ta'pîiya Rebeca pî'. Mîrîrî ta'pî Paapaya maasa to' esenpo pra tîîse moropai imakui'pî ku'sa' to'ya pra tîîse moropai morî ku'sa' to'ya pra tîîse Paapaya imenka'pî tiwin, itese' Jacó. \v 13 Pena Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man see warantî: \q1 —‍Manni' Jacó wanî'pî unsa'nama pe kure'ne, unmenka'pî pe awanî'pî. \q1 Mîrîrî ye'nen ipayanyamî' rî'san nîrî sa'namauya. \q1 Tîîse manni' Esaú nîmî'pîuya, imenka'pîuya pra. \q1 ˻Mîrîrî ye'nen ipayanyamî' rî'san nîrî menka'pîuya pra awanî'pî.˼ \rq Ml 1.2,3\rq* \m —‍taasai'ya man. \p \v 14 Î' ta'nîkon nai moriya mîrîrî pî'? Paapa wanî morî pe pra mîrîrî kupîiya ye'nen ta'nîkon ka'rî? Kaane. \v 15 Maasa pra ta'pîiya pena Moisés nurî'tî pî' tîmaimu e'menukasa' manni' po: \q1 Uurî etî'noko'mato' wanî \q1 manni' itu'se uurî e'to' pî' neken. \q1 Moropai uurî e'wakîma to' wanî \q1 manni' anwakîmapai uurî e'to' pî', \rq Êx 33.19\rq* \m ta'pîiya. \v 16 Mîrîrî ye'nen mîrîrî ye'ka pe awanî pepîn anku'pai pemonkon esenumenka yawîrî awanî pepîn, yeka'nunkaiya yawîrî awanî pepîn, tîîse teetî'noko'mato' yawîrî neken Paapaya imenka. \v 17 Mîrîrî pî' pena Paapa maimu Moisés nurî'tî nîmenuka'pîya ta'pî pata esa' pe tîwe'sen Faraó nurî'tî pî'. Ta'pîiya: \q1 —‍Uurîya mîrîrî warantî pata esa' pe akupî'pî. \q1 Mîrîrî aku'sau'ya wenai î' kai'ma umeruntîri esera'mato'pe awenai tamî'nawîrî pata po, \q1 kure'ne ipîkku pe wanî epu'to'pe tamî'nawîronkonya \rq Êx 9.16\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 18 Mîrîrî warantî Paapaya teetî'noko'mato' kupî manni' itu'se tîwe'to' yarakkîrî moropai itewan sa'mannîpîiya itu'se tîwanî yawîrî ikupîiya. \s1 Tîpemonkono Pe Tiaronkon Menkato' Paapaya \p \v 19 Amîrî'nîkon yonpaya taa upî': —‍Mîrîrî warantî awanî ya, o'non ye'ka pe Paapaya uyeserukon yako'menka e'painon kin? Anî' wanî pepîn tiwin kin itu'se Paapa e'to' yentai? \v 20 Tîîse uwanîyakon, anî' amîrî Paapa yarakkîrî eesiyu'pîtîpa? Maasa era'makî. Manni' kamoteya taa pepîn tîkapîtîpon pî': \q1 —‍Î' ton pe sîrîrî warantî uka'sa'ya? \rq Is 29.16; 45.9\rq* \m —‍taiya pepîn. Maasa pra kamote kapîtîponya ikapî itu'se tîwe'to' yawîrî. \v 21 Mîîkîrîya ikapî e'painon asakî'ne kamote mîrîrî rî non ke, tiwin ikapî e'painon morî pe moropai tiaron kapîiya e'painon mararî rî. O'non ye'ka pe itu'se tîwanî yawîrî ikapîiya. \p \v 22 Mîrîrî warantî Paapaya ikupî'pî itu'se tîwe'to' yawîrî. Mannankan imakui'pî ku'nenan yaretî'kapai awanî'pî. Teuren kure'ne inkamoro yapîtanîpî'pîiya to' tarumatî tîuya pra maasa pra itu'se awanî'pî, kure'ne teekore'mai tîwanî moropai kure'ne tîmeruntîri wanî epu'to'pe tamî'nawîronkonya. \v 23 Moropai tiaronkon, mannankan i'noko'ma'sanya epu'to'pe î' kai'ma morî pe tîwe'to' wanî, mannankan pia morî tîrî tîuya ka' po to' ko'manto'pe tîîpia. Î' kai'ma pena teesenumenka'pî yawîrî ikupî'pîiya. Anî' amîrî esiyu'pî yarakkîrî mîrîrî warantî iku'sai'ya pî'? \v 24 Mîrîrî ikupî'pî Paapaya Judeuyamî' ton pe neken pra tîîse ikupî'pîiya manni'kan Judeuyamî' pepîn ton pe nîrî. Uurî'nîkon yanno'pîiya. \v 25 See warantî imenuka'pî pena Paapa maimu ekareme'nen Oséias nurî'tîya tîkaaretarî po: \q1 Mannankan upemonkono pe pra esi'san \q1 inkamoro esatîuya tarîpai upemonkono pe. \q1 Mannankan unwakîma'san pepîn \q1 inkamoro wakîmauya \rq Os 2.23\rq* \m ta'pî Paapaya Oséias wenai. \v 26 Moropai inî'rî moro rî ta'pîiya: \q1 Paapaya ta'pî: —‍Amîrî'nîkon wanî pepîn upemonkono pe \q1 tîîse tarîpai amîrî'nîkon wanî \q1 uurî Paapa, ipatîkarî tîîko'mansen, munkîyamî' pe —‍ta'pî Paapaya, \rq Os 1.10\rq* \m ta'pîiya. \p \v 27 Moropai pena Paapa maimu ekareme'nen Isaías nurî'tî eseurîma'pî Israelyamî' pî'. Ta'pîiya: \q1 Israelyamî' wanî mararî pra \q1 kasapan warantî tîwe'sanon pe \q1 tîîse inkamoro kore'tapai \q1 mararî neken e'pîika'tî'san wanî. \q1 \v 28 Maasa pra tiaronkon aretî'ka Paapaya kai'ma \q1 pena ta'pî tîuya yawîrî ikupîiya. \q1 Tiwinarî tu'kankon pemonkonyamî' \q1 yaretî'kaiya kupî sîrîrî \rq Is 10.22,23\rq* \m ta'pîiya. \v 29 Moro rî Isaías nurî'tî eseurîma'pî pena. Ta'pîiya: \q1 Sîrîrî Paapa meruntî pu'kuruya \q1 upayankon rî'san nîmî'sa' pra awanî ya, \q1 tamî'nawîrî uurî'nîkon yaretî'ka'pîiya e'painon. \q1 Pena Sodoma cidaderî po awanî'pî warantî \q1 e'tî'ka'nî'pî e'painon. \q1 Uurî'nîkon yaretî'ka'pîiya e'painon. \q1 Moropai Gomorra ponkon yaretî'ka'pîiya warantî. \q1 Tîîse tiaronkon upayankon rî'san pîika'tî'pîiya \rq Is 1.9\rq* \m ta'pîiya. \s1 Israelyamî'ya Jesus Maimu Kupî Pra Awanî Innape \p \v 30 Î' ta'nîkon pe nai mîrîrî pî' moriya? Ta'nîkon ka'rî Judeuyamî' pepîn pî', Paapaya tîpemonkonoyamî' pe tapisîkon yuwasa' to'ya pra tîwanî pî'? Tîîse Paapaya to' yapisî'pî innape tîku'to' to'ya wenai. \v 31 Tîîse manni'kan Judeuyamî', Paapa nîmenka'sanya î' kai'ma Paapaya tapisîkon yuwa'pî tîîse tiwin kin eporî to'ya pra awanî'pî. Î' kai'ma Moisés nurî'tîya tenupa'pîkon yawîrî yuwa'pî to'ya tîîse eporî to'ya pra awanî'pî. \v 32 Î' wani' awanî ye'nen? Eporî to'ya pîn maasa pra Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî tîwanîkon wenai, morî pe tîwe'ku'sa'kon kai'ma, tîîse innape ikupî tîuya'nîkon yawîrî pra. Mîrîrî ye'nen inkamoro e'pu'ma'pî tî' pona. \v 33 Pena Paapa maimu ekareme'nenya ekareme'sa' yawîrî to' e'pu'ma'pî. \q1 Maasa era'matî \q1 tî' tîrîuya sîrîrî seeni' wî' pona. \q1 Mîrîrî pona to' e'pu'ma kupî sîrîrî. \q1 Ipoi to' e'pu'masa' ya \q1 to' atare'mo kupî sîrîrî. \q1 Tîîse manni' innape iku'nenan \q1 inkamoro wanî pepîn tîweppe'se ipî' \rq Is 8.14; 28.16\rq* \m ta'pî Paapa maimu e'menukasa'ya. \c 10 \p \v 1 Uyonpayamî', tamî'nawîrî uyewan ke esenumenka î' kai'ma Judeuyamî' e'pîika'tî yu'se esenumenka, moropai esatî pî' uuko'mamî Paapa pî' inkamoro ton pe. \v 2 Maasa pra epu'tî pî' wai inkamoro wanî innape Paapa yapurînen pe tîwe'ku'sanon pe teuren. Tîîse innape Paapa yapurîto' to'ya wanî pepîn yairon pe, epu'tî to'ya pepîn. \v 3 Epu'tî to'ya pepîn î' kai'ma tarakkîrî morî pe pemonkon kupî Paapaya. Mîrîrî ye'nen yuwa to'ya tîwinîpai'nîkon, morî pe Paapaya tîkupîkon tîrî to'ya pepîn. Teesenumenkakon yawîrî inkamoroya ikupî, morî pe tîwe'ku'se. \v 4 Tîîse Cristo wanî Moisésya yenupanto' rî'pî yentai tîwe'sen pe. Mîrîrî ye'nen manni'kan innape iku'nenan wanî yairî pu'kuru. Mîrîrî pîkînsa' Paapaya to' yapisî. \p \v 5 Pena Moisés nurî'tîya imenuka'pî tîkaaretarî po. Î' kai'ma pemonkonyamî' yapisî tîuya ta'pî Paapaya yairî Moisésya yenupanto' yawîrî to' wanî wenai. See warantî ta'pîiya: \q1 —‍Anî'ya tamî'nawîrî mîrîrî Moisésya yenupanto' yawîrî ikupî ya mîîkîrîya tîîko'manto' ton eporî, \q1 mîrîrî yawîrî tîwanî ye'nen \rq Lv 18.5\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 6 Tîîse innape iku'to'ya ekaremekî: anî' nîkupî eserîkan pepîn ku'pai pra awanî morî pe e'nîto'pe Paapa yarakkîrî. Maasa pra ta'pîiya see warantî: \q1 —‍Mîrîrî warantî teesenumenkai pra e'tî. \q1 Anî' enuku pe nai ka' pona Cristo era'mai? \rq Dt 30.12\rq* \m \v 7 Teesekaranmapoi pra e'tî. \q1 Anî' autî pe nai sa'manta'san kore'ta Cristo pîmî'sa'kakonpa miarî pai? \rq Dt 30.13\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 8 Tamî'nawîrî mîrîrî ku'pai pra awanî maasa pra mîrîrî pî' pena Moisés eseurîma'pî: \q1 —‍A'kî aminke pra Paapa maimu man aapia'nîkon epu'tîkonpa, \q1 antakon ya' man. Moropai ayewankon ya' man \rq Dt 30.14\rq* \m —‍ta'pîiya. Mîrîrî itekare anna nekaremekî'pî manni'. \v 9 Mîrîrî pî' eeseurîma ya, anta ke taaya ya, Jesus wanî ayepotorî pe moropai innape ikupîya ya ayewan ke î' kai'ma Paapaya i'mî'sa'ka'pî isa'manta'san kore'tapai, awe'pîika'tî. \v 10 Maasa pra uyewankon ke innape ikupî'nîkon ya moropai innape Cristo kupî ekaremekî'nîkon ya untakon ke, e'pîika'tîn. \v 11 Maasa pra Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man see warantî: \q1 —‍Anî'ya innape mîîkîrî kupî ya, \q1 mîîkîrî wanî pepîn tîweppe'se tîwinîkîi \rq Is 28.16\rq* \m —‍taasai'ya man. \v 12 Mîrîrî taiya tamî'nawîronkon pî' manni'kan Judeuyamî' pî' moropai Judeuyamî' pepîn pî' maasa pra tianperî pîika'tînto' ton pra awanî ye'nen sa'nîrî to' tîîse. Tamî'nawîronkon yepotorî pe tîwanî ye'nen, tîpî' tîwe'pîika'tîto'kon ton esa'nenan pîika'tîiya. \v 13 Taasa' Paapa maimu e'menukasa'ya manni' warantî pîika'tîiya. \q1 —‍Manni' uyepotorîkon pî' tîwe'pîika'tîto' ton esa'nen ya e'pîika'tî \rq Jl 2.32\rq* \m —‍taasai'ya man. \p \v 14 Yai pra tiaronya taa: —‍Tîîse o'non ye'ka pe see innape ikupî ye'ka pe pra esatî to'ya e'painon? Moropai o'non ye'ka pe innape ikupî to'ya e'painon itekare etatîpon pînon? Moropai o'non ye'ka pe eta to'ya e'painon anî'ya itekare ekareme'sa' pra tîîse? \v 15 Moropai o'non ye'ka pe itekare esekaremekî e'painon anî' ekareme'nen yarimasa' pra tîîse? ˻Tîîse mîrîrî ekareme'nen yarimasa' Paapaya.˼ A'kî, Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man see warantî: \q1 —‍O'non ye'ka pe morî pe eesera'ma e'painon itekare ekareme'nenya ekaremekî ya \rq Is 52.7\rq* \m —‍taasai'ya man. \p \v 16 Tîîse eta tîuya'nîkon ya, tamî'nawîronkonya innape mîrîrî itekare ku'sa' pra awanî'pî. Mîrîrî pî' pena itekare ekareme'nen Isaías nurî'tî eseurîma'pî. Ta'pîiya see warantî: \q1 —‍Uyepotorî, anî'ya see innape itekare anna nekaremekî'pî kupî e'painon? \rq Is 53.1\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 17 Tîîse innape iku'to' wanî itekare eta wenai. Moropai itekare wanî manni' ekareme'nenya Cristo yekare ekaremekî wenai. \v 18 Moriya ekaranmapouya. Inkamoroya kin itekare esekaremekî etasa' pra nai? Kaane, eta'pî to'ya. Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' warantî: \q1 Tamî'nawîrî pata po tîîko'mansenon \q1 pemonkonyamî'ya imaimu etasa' man \rq Sl 19.4\rq* \m taasai'ya man. \v 19 Inî'rî ekaranmapouya. Mîrîrî yekare etasa' Israelyamî'ya yai epu'tî to'ya pra kin nai? Mîrîrî yuuku'pî pena Moisés nurî'tîya. Imenuka'pîiya see warantî: \q1 Paapaya ta'pî: —‍Amîrî'nîkon kinmuwa kupî sîrîrî \q1 tiaronkon pemonkonyamî' amîrî'nîkon pepîn pîika'tîuya wenai. \q1 Inkamoro pemonkonyamî' epu'nenan pepîn \q1 pakkokon pîika'tîsau'ya wenai \q1 eekore'makon upî' —‍ta'pîiya. \rq Dt 32.21\rq* \m kai'ma imenuka'pîiya. \v 20 Moropai pena Isaías nurî'tî eseurîma'pî meruntî ke panpî'. Ta'pîiya: \q1 Paapa esenpo'pî manni'kan tîwanenan pepîn pia, \q1 moropai tesa'nenan pepîn pia eesekaremekî'pî \rq Is 65.1\rq* \m ta'pîiya. \v 21 Tîîse inkamoro Israelyamî' pî' Isaías nurî'tî eseurîma'pî. Ta'pîiya: \q1 Wei kaisarî Paapa wanî'pî to' anpîika'tîpai teuren \q1 tîpîika'tîto'kon Paapaya yu'se pra yewanmîrî'pî to'ya. \q1 Inkamoroya tewankon sa'mannî'sa' wanî'pî \q1 Paapa maimu aniyu'pai pra tîwanîkon ye'nen \rq Is 65.2\rq* \m ta'pîiya. \c 11 \s1 Paapaya Israelyamî' I'noko'ma \p \v 1 Mîrîrî ye'nen ekaranmapouya tarîpai. Paapaya tîpemonkonoyamî' yewanmîrî'pî? Kaane, tiwin kin to' yewanmîrîsai'ya pra man. Maasa pra uurî pîika'tî'pîiya. Uurî wanî inkamoro yonpa pe tîwe'sen pe. Uurî wanî Abraão nurî'tî payanî'pî pe tîwe'sen pe moropai manni' Benjamim nurî'tî paarî'pî pe wanî. \v 2 Paapaya manni'kan tîpemonkonoyamî' tîmenka'san yewanmîrîsa' pra man. Inkamoro epu'tî'pîiya pena maasa pata koneka tîuya pra tîîse. Epu'nenan amîrî'nîkon î' kai'ma Paapa maimu e'menukasa'ya taasa'. Manni' Elias nurî'tî eseurîma'pî Paapa pemonkonoyamî' winîkîi. \v 3 See warantî ta'pîiya: \q1 —‍Uyepotorî, inkamoroya amaimu ekareme'nenan tî'ka'pî moropai inkamoroya ayapurî pe tînpo'tîkon yaponse' soroka'pî. \q1 Tarîpai uurî neken e'nîmîsa' sîrîrî tiwinsarî tarîpai inkamoro wanî uurî anwîpai \rq 1 Rs 19.10,14\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 4 Î' kai'ma mîîkîrî maimu yuuku'pî Paapaya? Ta'pîiya see warantî: \q1 —‍Asakî'ne mia' pona tîîmo'tai mil (7.000) kaisarî warayo'kon wanî. \q1 Inkamoro mannankan ikonekasa' to' napurî pe Baal itese' yapurînenan pepîn. Tîîse uurî neken yapurî to'ya \rq 1 Rs 19.18\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 5 Mîrîrî warantî awe'ku'sa' sîrîrî. Tîîse morî pe Paapa e'to' wenai to' wanî arinîke pra tîîse moro to' man Paapa nîmenka'san tîmîrî ton pe. \v 6 Itu'se tîwe'to' wenai Paapaya to' menkasa' î' to' nîkupî'pî wenai pra, maasa pra to' nîkupî'pî wenai Paapaya to' menkasa' ya, moriya to' esenyaka'mato' yepe' pe itîrî Paapaya e'painon, epe'mîra itîrîiya pepîn. \p \v 7 Î' taa pe nai mîrîrî pî'? Ta'nîkon ka'rî Israelyamî' tamî'nawîronkonya yairî tîwe'to'kon yuwa'pî teeseka'nunkai, tînkupî'pîkon wenai. Tîîse eposa' to'ya pra awanî'pî. Tu'kankon pepîn neken, Paapa nîmenka'sanya eporî'pî. Tîîse tiaronkon wanî Paapaya tannoto'kon anetapai pra. \v 8 Inkamoro pî' Paapa maimu e'menukasa'ya taasa': \q1 Paapaya ayewankon sa'mannî'sa' \q1 moropai eesenumenkato'kon nîrî. \q1 Mîrîrî ye'nen inkamoroya era'ma eserîke pra awanî tenukon ke \q1 moropai eta to'ya eserîke pra awanî tîpanakon ke \rq Dt 29.4; Is 29.10\rq* \m ta'pîiya. \v 9 Moropai Davi nurî'tî eseurîma'pî mîrîrî pî'. Ta'pîiya: \q1 To' atausinpato' weiyu yai \q1 to' ena e'pai man morai' ya' \q1 to' esenku'tîi, \q1 inkamoro e'to'pe itaruma'tîsa'kon pe, \q1 \v 10 to' ku'kî, inkamoro yenu e'to'pe enkaru'ne \q1 moropai tîîwarîrî tîwe'morikkai to' e'to'pe \q1 tîmoronkon epu'to'pe to'ya tînkupî'pîkon wenai \rq Sl 69.22,23\rq* \m ta'pîiya. \p \v 11 Tarîpai ekaranmapouya. Inkamoro Judeuyamî' atare'mosa' yai to' atare'mo'pî tamî'nawîrî î' eporîkonpa pra? Kaane, tîîse inkamoroya imakui'pî ku'sa' wenai manni'kan Judeuyamî' pepîn e'pîika'tîto'kon iipî'pî. Mîrîrî pîkînsa' Judeuyamî' kinmuwato'pe tîwinîpai to' e'pîika'tîsa' wenai. \v 12 Judeuyamî' nîkupî'pî imakui'pî wenai kure'nan morî pe Judeuyamî' pepîn e'to' wanî. Tîîpia'nîkon tîntîrî pe Paapa nîkupî'pî yapisî to'ya pra Judeuyamî' wanî wenai Judeuyamî' pepîn pia itîrî'pîiya. Tîîse î' pensa inkamoro Judeuyamî' enna'po ya, tîîpia'nîkon Paapa nîtîrî yapisî to'ya ya, î' kai'ma morî pe panpî' tamî'nawîronkon wanî inî' panpî' itentai, inkamoro wenai. \s1 Yei Panta Mo'tanî'sa' Tiaron Parakon Pona Warainokon \p \v 13 Tarîpai eseurîma sîrîrî amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn pî'. Maasa pra uurî wanî Paapa naipontî'pî pe itekare ekareme'se amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn kore'ta. Mîrîrî esenyaka'mato' pî' atausinpa. \v 14 Yai pra mîrîrî kupîuya wenai uyonpayamî' ikinmuwa emapu'tîuya. Mîrîrî pîkînsa' yai pra tiaronkon e'pîika'tî emapu'tîuya. \v 15 Maasa pra Judeuyamî' wanî yewanmîrîsa' pe, mîrîrî pîkînsa' Judeuyamî' pepîn ena'pî Paapa yonpa pe. Mîrîrî tîpo o'non ye'ka pe awanî e'painon, inkamoro yapisî Paapaya yai? To' wanî e'painon manni' isa'manta'san e'mî'sa'ka inî'rî enen tîwanîkonpa warantî. \v 16 A'kî, e'mai'non ikei ekisa' wanî ya morî pe itîîto'pe Paapa pia, moriya tamî'nawîron itonpakon nîrî ikeikon wanî morî pe, imîrî ton pe. Moropai yei kara wanî ya morî pe Paapa pia itîîto'pe, moriya ipanta nîrî wanî morî pe, imîrî pe. Mîrîrî warantî Judeuyamî' wanî. Paapa pemonkono pe to' tamokon e'sa' wenai to' payanî'san nîrî wanî ipemonkono ton pe. \p \v 17 Oliveira ye' pînsa' imainanpasa' panta waikatî to'ya. Moropai mîrîrî pata'pî ya' tiaron oliveira ye' imainanpasa' pepîn ese ye'karî panta tîrî to'ya tiaron mainanpasa' pata'pî ya'. A'kî tauya amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn wanî manni' oliveira ye' ese ye'karî warantî. Tarîpai amîrî'nîkon awe'pîika'tîto'kon yapi'sa'ya'nîkon inkamoro Judeuyamî' wenai. \v 18 Mîrîrî ye'nen amîrî'nîkonya ipanta rî'pî yewanmîrî e'pai pra awanî. Mîrîrî pî' mîî pe aatapurîkon e'pai pra man. Maasa pra amîrî'nîkon wanî tarîpai ipanta pe warantî. Ipantaya ikara yapîtanîpî eserîke pra man tîîse ikaraya neken ipanta yapîtanîpî. Mîrîrî ye'nen taaya'nîkon eserîke pra man: —‍Anna wanî Judeuyamî' yentai tîwe'sanon pe —‍taaya'nîkon eserîke pra naatîi. \v 19 Mîrîrî ye'nen taaya'nîkon: —‍Ipanta ya'tîsa' to'ya mîrîrî anna pata'se' ton pe, Paapa pemonkono pe anna e'to'pe. \v 20 Inna, seru' pepîn. Tîîse enpenatatî inkamoro ya'tî'pî Paapaya maasa pra innape ikupî to'ya pra awanî ye'nen. Tîîse amîrî'nîkon tîrî'pî Paapaya oliveira ye' pî' manni' warantî maasa pra innape ikupîya'nîkon ye'nen. Mîrîrî pî' mîî pe taatapurîi pra e'tî. Tîîse eranne' pe e'tî mîrîrî pî', Paapaya aya'tîkon namai. \v 21 Mîrîrî ye'nen aka tîwarî e'tî. Paapaya Judeuyamî' tîmenka'san pu'kuru taruma'tîto' tîuya ku'sa' pra man tîwî. Mîrîrî ye'nen amîrî'nîkon taruma'tîiya pepîn kai'ma kîsenumenkatî. \p \v 22 Maasa era'matî Paapa wanî morî pe seru' pepîn moropai nari' pe nîrî awanî. Mîîkîrî wanî nari' pe manni'kan tena'tî'san winîkîi. Tîîse morî pe awanî awinîkîi'nîkon tîwîrîrî innape tîkupî pî' aako'mamîkon ye'nen. Mîîwîni pra awanî ya amîrî'nîkon nîrî ya'tîiya. \v 23 Tîîse î' pensa Judeuyamî'ya tîwî teserukon kupî ya moropai innape ikupî to'ya ya to' enna'po inî'rî ipata'se'kon ya', Paapaya to' enna'po emapu'tî. \v 24 Amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn wanî manni' oliveira se' tapairon panta ya'tîsa' moropai itîîsa' tiaron panta pata'pî ya' warantî. Manni' oliveira ye' imainanpasa' pona itîîsa' pe. Judeuyamî' wanî manni' oliveira ye' imainanpasa' warantî. Mîrîrî ye'nen Paapaya ikupî sa'me pra î' kai'ma mîrîrî oliveira ye' pî' yannuku tîuya ipanta tena'tî'pî. \s1 Morî Pe Paapa E'to' Tamî'nawîron Pî' \p \v 25 Uyonpayamî', anî' nepu'tî pepîn yairon epu'tîya'nîkon yu'se wai, aawarîrî'nîkon epu'nen pe awanîkon kai'ma eesenumenkakon namai. Maasa pra Israelyamî'ya innape iku'to' pepîn ko'mamî pepîn ipatîkarî. Tîîse to' ko'mamî tamî'nawîrî innape ikupîtonkon Judeuyamî' pepînya innape iku'sa' pîkîrî. \v 26 Mîrîrî warantî neken tamî'nawîrî Israelyamî' e'pîika'tî taasa' Paapa maimu e'menukasa'ya manni' warantî. \q1 Pîika'tîton iipî pe man. \q1 Moropai mîîkîrîya tamî'nawîronkon \q1 Jacó payanî'san nîkupî'pî imakui'pî \q1 mo'ka pe man. \q1 \v 27 Mîrîrî warantî to' yarakkîrî eseta kupî sîrîrî, \q1 mîrîrî imakui'pî to' nîkupî'pî mo'kauya yai \rq Is 59.20,21; 27.9; Jr 31.33,34\rq* \m ta'pîiya. \p \v 28 Inkamoro Judeuyamî'ya Paapa maimu yewanmîrîsa' wenai Paapa yeyaton pe to' ena'pî, amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn wenai. Tîîse Paapaya to' menkasa' wenai to' ena Paapa yonpa pe. Penaronkon tamokon wenai to' ena'pî. \v 29 Maasa pra î' pensa Paapaya î' ta'pî tîuya teesenumenkato' miakanma pepîn, manni'kan tînmenka'san tîmîrî ton pe yarakkîrî. Moropai inkamoro kupîiya morî pe. \v 30 Amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn pena Paapa maimu yawîrî pra awanî'pîkon. Tîîse tarîpai amîrî'nîkon era'ma'pî Paapaya tî'noko'pî pe, maasa pra Paapa maimu yawîrî pra Judeuyamî' e'sa' ye'nen. \v 31 Mîrîrî warantî tî'noko'pî pe Paapaya ayera'ma'pîkon ye'nen, Judeuyamî'ya nîrî tî'noko'mato'kon Paapaya yapisî, inkamoro wanî Paapa maimu yawîrî pra tîîse. \v 32 Mîrîrî ye'nen Paapaya tamî'nawîrî to' ku'sa' to' e'to'pe yarakkansa' warantî tîmaimu yawîrî pra to' e'sa' ye'nen. Mîrîrî kupî'pîiya teetî'noko'mato' yenpopa kai'ma tamî'nawîronkon ton pe. \q1 \v 33 Ipîkku pe pu'kuru Paapa wanî epu'tî yentai. \q1 Moropai î' kai'ma kure'ne epu'nen pe awanî \q1 ekaremekî yentai. \q1 Anî'ya kin teseru konekasa' Paapaya epu'tî e'painon? \q1 Anî'ya Paapa esenumenkato' epu'tî e'painon? \q1 \v 34 Anî'ya kin Paapa esenumenkato' epu'tî e'painon? \q1 Anî'ya kin ipanama e'painon? \rq Is 40.13\rq* \q1 \v 35 Anî'ya kin î' tîrî'pî Paapa pia, \q1 itepe'pî yapisîpa iwinîpai? \rq Jó 41.11\rq* \m \v 36 Tamî'nawîron wanî Paapa nîkoneka'pî pe. Tamî'nawîron ko'mannîpîiya tîmîrî pe awanî. Morî pe pu'kuru man Paapa tauya tîwîrîrî. \c 12 \s1 Paapa Esenyaka'mato' Ku'to'pe Eturumakan \p \v 1 Mîrîrî ye'nen uyonpayamî', kure'ne Paapaya u'noko'masa'kon wenai î' kai'ma antîrîkon tîrîya'nîkon iipia tarîpai? Kure'ne esatîuya sîrîrî. Eturumakatî Paapa pia tamî'nawîrî awe'to'kon yawîrî. Aako'mamîkon pîkîrî mîîkîrî pî' neken teesenumenkai ako'mantî morî pe. Mîrîrî warantî aako'mamîkon ya Paapa wakîri pe awanîkon moropai yairî Paapa yapurîya'nîkon mîrîrî. \v 2 Sîrîrî pata yeseru pî' tîwe'sanon pemonkonyamî' warantî pra e'tî. Tîîse tîwî Paapaya ayeserukon, eesenumenkato'kon miakanmato'pe eturumakatî. Mîrîrî warantî neken epu'tîya'nîkon î' itu'se Paapa e'to' wanî, moropai awe'to' yawîron pe awanî epu'tîya'nîkon, moropai awakîrikon pe awanî. \p \v 3 Morî pe pu'kuru tîwanî wenai uupia sîrîrî esenyaka'mato' ton tîrî'pî Paapaya. Mîrîrî ye'nen tauya apî'nîkon tamî'nawîrî awanîkon tanne. Tiaron yentai ke'ku'tî morî pe kai'ma. Tîîse eesenumenkakon yai yairî esenumenkatî. Tiwin pî' si'ma apî'nîkon rî atako'menkatî. Yairî esenumenkatî ankupîkon ton tîîsa' Paapaya pî', î' kai'ma awe'to'kon pî' innape iku'to'ya'nîkon yawîrî. \v 4 Maasa pra tiwin uyesa'kon wanî tanne, tu'ke ipantakon wanî, uyemekon, u'pukon kai'ma. Tu'ke to' wanî tanne se' kaisarî to' wanî pepîn. Tiwin pî' eesenyaka'mato' wanî tiaron pe tiwin pî' tîîse. \v 5 Mîrîrî warantî uurî'nîkon wanî tu'ke e'nî tanne. Tiwin uyesa'kon wanî Cristo yarakkîrî e'nî ye'nen. Mîrîrî warantî tiwin e'nî tiaronkon pokonpe. Tu'ke uyesa'kon epantakapî'sa' esenyaka'ma tiwin pî' warantî e'nî, tiwin uyesa'kon tîîse. \v 6 Mîrîrî ye'nen tiwin pî' si'ma î' kai'ma yapi'sa' epe'mîra yapurî yuwapai'nîkon. Mîrîrî yapisî'pî epe'mîra Paapaya itîîsa' ye'nen ukaisarî'nîkon. Mîrîrî Paapa nîtîrî'pî wanî ya, itekare ekareme'to'pe, mîrîrî ku'pai'nîkon î' kai'ma innape iku'sa'nîkon ye'nen. \v 7 Tîîse yapurîto'pe awanî ya moriya yapurîpai'nîkon. Tîîse yenupanto'pe awanî ya, moriya to' yenupapai'nîkon. \v 8 Tîîse tiaronkon yausinpato'pe awanî ya, moriya to' yausinpapai'nîkon. Anî'ya temanne rataika ya tiaronkon pia, moriya mîrîrî ku'kî yairî pu'kuru. Tîîse anî' wanî ya ipîkku pe, tiaronkon esa' pe, inkamoro panamaya yuwakî epu'tîi'ma aka. Anî'ya tiaronkon pîika'tî ya, moriya to' pîika'tîkî awakîri pu'kuru taatausinpai. \p \v 9 Mîrîrî warantî awe'sa'namato' e'to'pe yairî morî pe. Imakui'pî yu'se tîwe'se pra e'tî tîîse morî kupîya'nîkon yuwatî. \v 10 Eetî'nînmato'kon wenai tiaronkon sa'namaya'nîkon e'pai man, Cristoya asa'namakon warantî, ayonpakon pe pu'kuru to' tîku'se. \v 11 Paapa ton pe teesenyaka'mai e'tî enya'ne pe pra. Uyepotorîkon yapurîtî taatausinpai ayewankon ya'. \v 12 Taatausinpai pu'kuru inîmîkî pî' ako'mantî. Awe'tarumatîto'kon yapîtanî'tî meruntî ke, teesewankono'mai pra. Tîîse eepîremakon pî' ako'mantî tîrumakai pra. \v 13 Ayonpakon innape iku'nenan pia î' rî itesa' pe awe'to'kon yonpa antîîtî, manni'kan sa'ne î' ton pînon pia. Moropai tamî'nawîronkon aapia'nîkon tui'sanon yapi'tî morî pe ayewî'kon ta. \p \v 14 Manni'kan amîrî'nîkon pî' tîwo'ma'tasanon wanî ya, inkamoro pîika'tîto'pe Paapaya esatî Paapa pî' morî tîîto'peiya to' pia. Mîrîrî morî tîîto'peiya esatî to' taruma'tîiya namai. \v 15 Atausinpatî taatausinpasanon pokonpe. Moropai akaruntî manni'kan tîkaruwasenon pokonpe. \v 16 Ako'mantî tîmurukun pe tiaronkon pokonpe tiaron yentai mîî pe tîwe'ku'se pra. Tîîse ayonpa pe to' ku'tî, ipîkkukon pepîn moropai tîwe'taruma'tîsanon. Epu'nen pe tîwe'ku'se pra e'tî. \p \v 17 Imakui'pî pe tiaron tîrepai pra e'tî. Tîîse morî ke neken irepatî. Morî kupîya'nîkon yuwatî tamî'nawîronkon nera'ma ton pe. \v 18 Epu'tîya'nîkon pîkîrî morî kupîya'nîkon yuwatî, morî pe aako'mamîkonpa tiaronkon pokonpe. \v 19 Uyonpayamî' tiaronkon pî' eese'makon tuwai pra e'tî. Maasa pra Paapaya inkamoro taruma'tî kupî sîrîrî mîîto'pe. Mîrîrî pî' taasa' Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man: \q1 —‍Uurî ese'ma pe wai inkamoro yarakkîrî uyeseru konekauya pe wai \rq Dt 32.35\rq* \m —‍ta'pî Paapaya \v 20 Tîîse mîrîrî taasa' Paapa maimuya manni' yawîrî iku'tî. \q1 Mîîkîrî apî'nîkon tîwo'ma'tasen wanî ya emi'ne, \q1 mîîkîrî ya're' ton tîîtî. \q1 Moropai tuna aninnîpai awanî ya, \q1 mîîkîrî wo'patî. \q1 Mîrîrî kupîya'nîkon ya yarakkîrî, \q1 mararî pra mîîkîrî yeppe'nîpîya'nîkon \rq Pv 25.21,22\rq* \m taasai'ya man \v 21 Ayentai'nîkon imakui'pî ena kî'tîîtî. Tîîse imakui'pî yentai awanîkon yuwatî morî kupîya'nîkon wenai. \c 13 \s1 Î' Kai'ma Ipîkku Pe Tîwe'sanon Maimu Yawîrî E'nî \p \v 1 Mîrîrî ye'nen tamî'nawîronkon e'pai awanî ipîkkukon maimu yawîrî. Maasa pra inkamoro wanî tamî'nawîrî Paapa nîkupî'san pe mîîto'pe. Moropai intîrî'san pe to' wanî. \v 2 Tîîse inkamoro maimu yawîrî pra anî' wanî ya, mîîkîrî wanî pepîn Paapa maimu yawîrî maasa pra Paapaya to' tîîsa' tanne. Mîrîrî warantî teesenumenkasen wanî ya, tîîwarîrî rî mîîkîrî esewanmîrî mîrîrî. \v 3 Mîrîrî ye'nen inkamoro imakui'pî ku'nenen wanî eranne' pe, mîîkîrî ipîkku pe tîwe'sen pata esa' pî'. Tîîse manni'kan morî ku'nenan wanî pepîn eranne' pe ipî'. Mîrîrî ye'nen eranne' pe e'pai pra awanî ya, moriya morî ku'kî moropai mîrîrî kupîya ya, mîîkîrîya ayapurî. \v 4 Maasa inkamoroya Paapa esenyaka'mato' koneka mîrîrî amîrî'nîkon tonpe. Tîîse imakui'pî kupîya ya, eranne' pe e'kî maasa pra meruntî ke mîîkîrî wanî amîrî taruma'tîiya. Inkamoro wanî Paapa esenyaka'mato' ku'nenan pe. Moropai pemonkon imakui'pî ku'nen taruma'tînen pe to' wanî. \v 5 Mîrîrî warantî ipîkkukon pe tîwe'sanon maimu yawîrî awanîkon e'pai awanî inkamoroya ataruma'tîkon namai. Moropai mîrîrî wenai neken pra tîîse eesenumenkato'kon wenai. \p \v 6 Mîrîrî ye'nen ane'makon ye'matî ipîkkukon esenyaka'mato'pe maasa pra Paapa ton pe to' esenyaka'ma ipoitîrî pe. \v 7 Mîrîrî ye'nen epe'mîra awe'to'kon ye'matî iipia. Tamî'nawîrî epe'mîra awe'to'kon ye'matî. Inkamoro namatî tamî'nawîrî ipîkku pe tîwe'sanon yapurîtî. \s1 Î' Kai'ma Tiaronkon Koneka Yeseru \p \v 8 Tiaronkon pia epe'mîra tîwe'se pra e'tî. Tîîse kure'ne epe'mîra awe'to'kon e'pai awanî, î' kai'ma, tiaronkon sa'namato'ya'nîkon ke. Maasa pra anî'ya tiaronkon sa'nama ya, mîîkîrî wanî mîrîrî Paapa maimuya taasa' yawîrî. \v 9 Paapa maimuya taasa' see warantî: \q1 —‍Tiaron no'pî yarakkîrî tîwe'se pra moropai pemonkon kî'wîi. \q1 Ama'ye' pe tîwe'se pra tiaron yemanne yu'se pra \rq Êx 20. 13-15,17; Dt 5.17-19,21\rq* \m —‍taasai'ya man. Tamî'nawîrî mîrîrîkon wanî Paapa maimuya taato'pe. Moropai ta'pîiya: \q1 —‍Tiaronkon sa'namatî, aawarîrî awe'sa'nama manni' warantî \rq Lv 19.18\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 10 Anî'ya tiaronkon sa'nama ya, imakui'pî kupîiya pepîn to' winîkîi. Maasa pra e'sa'namanto' wanî Paapa maimuya taasa' manni' tamî'nawîrî yawîrî. \p \v 11 Mîrîrî ye'nen mîrîrî yawîrî ikupîya'nîkon e'pai awanî. Maasa pra aasîrî e'pîika'tînto' weiyu eseporî kupî sîrîrî. Mîrîrî ye'nen pakan e'pai man. Maasa pra aminke pra e'pîika'tînto' weiyu wanî sîrîrî pena innape ikupî pia'tî yai awanî'pî warantî pra. \v 12 Ewaron pe tîwe'sen ataretî'kasa' sîrîrî. Tarîpai a'ka pe tîwe'sen erepansa' sîrîrî. Mîrîrî ye'nen ewaron ya si'ma imakui'pî kupî pî' ko'mannîto' yemî'pannîpî yuwapai man. Tîîse a'ka ta si'ma meruntî ke e'nî yuwapai'nîkon man. \v 13 Tîwîrî ko'mannîpai'nîkon man a'ka ta, a'ka ta tîwe'sen pemonkon wanî warantî, imakui'pî pe tîwe'se pra moropai teetînsen pe pra, moropai se' tapairî wîri'sanyamî' yarakkîrî tîwe'se pra, mîrîrî ye'ka nura tîku'se pra, moropai teekore'masen pe pra, moropai ikinmuyen pe tîwe'se pra. \v 14 Tîîse Jesus Cristo winîpainon yapi'tî eeseya'namakonpa mîrîrî ye'ka winîkîi, î' kai'ma aawarîrî'nîkon itu'se apunkon e'to' yawîrî tîku'se pra. \c 14 \s1 Ayakon Winîkîi Teeseurîmai Pra E'kî \p \v 1 Manni' a'tu'mîra tîwe'sen akore'ta'nîkon innape Jesus kupî tîuya ye'ka pe mîîkîrî yapi'tî awakîrikon pe. Mîîkîrî yarakkîrî teesiyu'pî'se pra e'tî, î' taiya ya apî'nîkon. \v 2 A'kî, tiaronkonya taa tamî'nawîron pî' entamo'kan. Tîîse tiaronkon teesenumenkato'kon ya' a'tu'mînanya taa: —‍Kaane, tamî'nawîron enapî eserîke pra man, ipînsa' neken enapî —‍taa to'ya. \v 3 Mîrîrî ye'nen anî'ya tamî'nawîron tena'sen enapî ya, mîîkîrî ipînsa' neken ena'nen kupî e'pai pra awanî tewanma pe. Mîrîrî ye'ka ipînsa' tena'sen ena'nenya tamî'nawîrî ena'nen yewanmîrî eserîke pra awanî. Maasa pra Paapaya tîwakîri pe mîîkîrî yapi'sa' ye'nen. \v 4 Anî'kan amîrî'nîkon tiaronkon poitîrî pe tîwe'sanon pî' eeseurîmakonpa? Maasa pra mîîkîrî esa'ya neken taa eserîke awanî, morî pe awanî, morî pe pra awanî kai'ma. Moropai morî pe awanî taiya maasa pra mîrîrî warantî itesa'ya ikupî. \p \v 5 Tiaronkon esenumenka mîrîrî weiyu wanî tiaron wei yentai kai'ma. Moropai tiaronkon esenumenka se' kaisarî wei wanî kai'ma. Mîrîrî ye'nen yairî tîwanîkon kai'ma to' wanî teesenumenkakon yawîrî. \v 6 Tîîse manni' ipîkku pe mîrîrî weiyu ku'nen wanî ya, mîîkîrîya Paapa yapurîto'pe ikupî mîrîrî. Moropai manni' tamî'nawîron ena'nenya nîrî Paapa yapurîto'pe ikupî mîrîrî. Morî pe pu'kuru man taiya Paapa pî'. Moropai ipînsa' neken ena'nenya Paapa yapurîpa ikupî mîrîrî. Taiya: —‍Morî pe pu'kuru man —‍taiya Paapa pî'. \v 7 Maasa pra anî' ton pra man tîîwarîrî tîîko'mansen moropai tîîwarîrî tîîsa'mantasen ton pra man. Ko'mannîto' wanî uyepotorîkon pia. \v 8 Sa'mantan ya moriya sa'mantan mîrîrî uyepotorîkon ton pe. Mîîwîni pra awanî ya, enen e'nî ya, sa'mantan ya awanî Uyepotorîkon tonpe. \p \v 9 Maasa pra Yepotorî Wannî pe tîwanîpa kai'ma Cristo sa'manta'pî moropai awennapamî'pî. Mîrîrî ye'nen isa'manta'san yepotorî pe awanî moropai enenankon yepotorî pe awanî. \v 10 Tîîse, î' wani' awanî ye'nen ayakon yewanmîrîya? Amîrî kanan, î' ton pe ayakon yu'se pra awanî? A'kî, tamî'nawîrî uurî'nîkon eseporî kupî sîrîrî Paapa rawîrî. Mîrîrî yai Paapaya uyako'menkakon kupî sîrîrî. \v 11 Maasa pra Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man: \q1 —‍Innape Uurîya taasa' sîrîrî \q1 î' pensa inna'pokauya pata pe pra —‍ta'pî Uyepotorîkonya. \q1 —‍Urawîrî neken tamî'nawîronkon e'sekunka pe man unamai. \q1 Mîrîrî yai inkamoroya taa kupî sîrîrî tamî'nawîrî si'ma: \q1 “Amîrî wanî tamî'nawîronkon yako'menkaton pe”, —‍ta'pî Uyepotorîkonya. \rq Is 45.23\rq* \m taasai'ya man. \v 12 Mîrîrî ye'nen tiwin pî' si'ma ukaisarî'nîkon unkupî'pîkon ekaremekî kupî sîrîrî Paapa pî', ˻tiaron pî' pra˼. \s1 Imakui'pî Ya' Ayakon Ena Kîsemapu'tîi \p \v 13 Mîrîrî ye'nen tiaronkon mu'tunpato' uurî'nîkonya emî'pannî'pai'nîkon man. Moropai taaya'nîkon e'pai awanî: —‍Î' kupîuya pepîn uyakon mauya namai imakui'pî ya'. \v 14 Uyepotorîkon yarakkîrî e'nî wenai, epu'tî pî' wai tena'sen nura ton pra awanî. Tîîse anî' esenumenka ya tena'sen pî' nura pe awanî kai'ma, moropai enapîiya, mîîkîrîya imakui'pî kupî mîrîrî tîwinîkîi. Mîrîrî ye'nen imakui'pî pe eena tîmîrî pe. \v 15 Yairî ma're ayakon ena emapu'tîya anenapî enapîya wenai, ayakon sa'namaya yuwaya pepîn mîrîrî, manni' imîrî ton pe Cristo sa'manta'pî tanne. Mîrîrî warantî ayekkari enapîya wenai ayakon kî'ma'nîpai. \v 16 Mîrîrî warantî imakui'pî pe tiaronkon eseurîma kî'mapu'tîtî awinîkîi'nîkon, morî kupîya'nîkon kai'ma eesenumenkasa'kon tanne. \v 17 Maasa pra Paapa wanî uyesa'kon pe esepu'tî uyekkarikon enapî wenai pra, uwukukon enîrî wenai pra, tîîse uyonpakon sa'nama wenai eesepu'tî. Moropai morî pe uyonpakon yarakkîrî ko'mannî wenai, moropai taatausinpai ko'mannî wenai Morî Yekaton Wannî nîtîrî'pî wenai, mîrîrî warantî Paapa pemonkono pe e'nî esepu'tî. \v 18 Anî'ya mîrîrî warantî Cristo yapurî ya, Paapa wakîri pe awanî. Moropai tonpayamî' nîrî wakîri pe awanî. \p \v 19 Mîrîrî ye'nen tîwanmîra e'nî yuwapai'nîkon. Moropai uyonpakon meruntîri'tîpai'nîkon. \v 20 Manni' Paapa nîpîika'tî'pî kî'taruma'tîi. Tamî'nawîrî yekkari wannî wanî tena'sen pe. Tîîse î' rî enapî wenai imakui'pî ya' uyonpakon ena emapu'tî ya, yairî pra awanî mîrîrî. \v 21 Tîîse morî pe panpî' awanî uyo'kon rumaka ya, uwukukon rumaka ya, î' rî rumaka ya, imakui'pî ya' uyonpakon ena namai. \p \v 22 Tîîse amîrî'nîkon yairî eesenumenkato'kon tena'sen pî', tenî'sen pî', mîrîrî warantî eesenumenkakon pî' aako'mamîkon tîîse moo, teesiyu'pî'se pra ayonpakon yarakkîrî. Paapaya neken epu'tî mîrîrî. Taatausinpai mîîkîrî wanî teesenumenkato' yawîrî î' rî ku'nen pe, maasa pra yairî tîwanî epu'tîiya. —‍Yairî pra awanî tai'se —‍taiya pepîn. \v 23 Tîîse manni' a'tu'mînya tiyo' yanî ya teesenumenkato' yawîrî pra, imakui'pî kupîiya mîrîrî. Maasa pra —‍Yairî naka ikupîuya sîrîrî ta'ye' —‍taiya. —‍Mîrîrî ye'nen yairî pra awanî tai'se —‍kai'ma mîrîrî kupî anî'ya ya, imakui'pî kupîiya. \c 15 \s1 Tiaronkon Pî' Teesenumenkai Ko'mannî \s2 E'pai Awanî \p \v 1 Tîîse uurî'nîkon innape iku'nenan manni'kan meruntî ke tîwe'sanon, moriya tiaronkon a'tu'mîra tîwe'sanon pîika'tî e'pai awanî. To' yeseru yapîtanîpî e'pai awanî to' tîyu'pî'se pra. \v 2 Tîwin pî' si'ma ukaisarî'nîkon tiaronkon pîika'tî e'pai awanî morî pe to' ko'manto'pe, inî' panpî' innape iku'to'pe to'ya. Upî'nîkon neken teesenumenkai pra to' pîika'tî e'pai awanî. \v 3 Maasa pra tîîwarîrî Cristo etî'nînmasa' pra man. Tîîse Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man. \q1 —‍Paapa, mîrîrî awinîkîi imakui'pî ku'to' to'ya yapisî'pîuya upona. \rq Sl 69.9\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 4 Pena tamî'nawîrî awe'menukasa' manni' Paapa maimu po, mîrîrî wanî uyenupanenkon pe. Inîmîkî pî' e'nîto' ton tîrîiya. Moropai atausinpanto' ton tîrîiya. Î' taasa' tîuya kupî Paapaya nîmîkî pî' ko'mannî. Mîrîrî ye'nen tamî'nawîrî yapîtanîpî eserîke awanî. \p \v 5 Manni' Paapa, tînîmî'to' tîînen moropai atausinpanto' tîînenya tiwin eesenumenkato'kon tîrî yu'se wai aapia'nîkon, Jesus Cristo esenumenkato' yawîrî eesenumenkakonpa. \v 6 Mîrîrî warantî itîrî Paapaya tapurîkonpa, tamî'nawîrî awanîkon tanne tiwin eesenumenkato'kon tîîse, manni' Paapa, Jesus Cristo Uyepotorîkon yun yapurîkonpa. \s1 Paapa Maimu Wanî Judeuyamî' Pepîn Tonpe \p \v 7 Mîrîrî ye'nen tiaronkon yapi'tî akore'ta'nîkon to' e'to'pe, î' kai'ma Cristoya amîrî'nîkon yapisî'pî warantî. Moropai mîrîrî wenai Paapa yapurî tu'kankonya. \v 8 Maasa pra Cristo eturumaka'pî Judeuyamî' pia to' poitîrî warantî, î' kai'ma innape pu'kuru î' taasa' Paapaya ekaremekîpa kai'ma. Maasa pra mîrîrî kupî'pîiya î' taasai'ya yawîrî penaronkon anna tamokon pî'. \v 9 Moropai Judeuyamî' pepînya Paapa yapurîto'pe nîrî morî pe awe'to' wenai. Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' warantî: \q1 Mîrîrî ye'nen ayapurî pî' wai kure'ne \q1 Judeuyamî' pepîn kore'ta si'ma. \q1 Moropai ayapurî pî' wai \q1 ayapurîto' eserenkanto' ke \rq 2 Sm 22.50; Sl 18.49\rq* \m ta'pîiya: \v 10 Moropai ta'pîiya inî'rî: \q1 Amîrî'nîkon Judeuyamî' pepîn, atausinpatî. \q1 Paapa yapurînenan pokonpe \q1 inmenka'san ipemonkonoyamî' pokonpe si'ma \rq Dt 32.43\rq* \m ta'pîiya. \v 11 Moropai inî'rî ta'pîiya: \q1 Tamî'nawîronkon Judeuyamî' pepînya \q1 tepotorîkon yapurî e'pai awanî. \q1 Moropai kure'ne tamî'nawîronkon \q1 pemonkonyamî'ya yapurî e'pai awanî. \rq Sl 117.1\rq* \m ta'pîiya. \v 12 Moropai Isaías nurî'tîya ta'pî nîrî: \q1 Jessé nurî'tî payanî'san yonpa wanî pe man pata esa' pe. \q1 Manni'kan Judeuyamî' pepîn esa' pe awanî pe man. \q1 Inkamoroya inîmîkî ko'mannîpî \rq Is 11.10\rq* \m ta'pîiya. \p \v 13 Paapaya, inîmî'to' ton tîînenya aatausinpato'kon ton tîrî yu'se wai. Moropai tîîwanmîra awe'to'kon ton tîrîiya yu'se wai aapia'nîkon, innape iku'nenan pia. Mîrîrî wenai Morî Yekaton Wannî meruntîri yai morî intîrî nîmîkî pî' aako'mamîkon, teeseta'kai pra. \s1 A'tu'mîra Paulo Esepu'to' \p \v 14 Uyonpayamî' ayepu'tîkon pî' wai î' kai'ma amîrî'nîkon wanî morî pe pu'kuru. Moropai epu'nen pe pu'kuru awanîkon moropai tiaronkon panama epu'nen pe awanîkon epu'tî pî' wai. \v 15 Tîîse sîrîrî kaareta menukauya pe kure'ne teesenumenka ye'ka pe, aronne sîrîrî eseurîmato' menukauya. Amîrî'nîkon yenpenatanî'to'pe eesenupa'pîkon pî'. Sîrîrî konekauya maasa pra Paapaya itîîsa' ye'nen esenyaka'mato'pe. Uwakîri pe ikupîuya. \v 16 Maasa pra Cristo maimu pe teesenyaka'masen pe wanî manni'kan Judeuyamî' pepîn tonpe. Uurî esenyaka'ma manni' teepîremasen esenyaka'ma warantî Paapa maimu ekaremekî pî' pemonkonyamî'ya Paapa yapurîto'pe. Mîrîrî warantî itekare ekaremekîuya inkamoro Judeuyamî' pepîn e'to'pe Paapa pia untîrî'san pe to' e'to'pe. Moropai tîwakîri pe Paapaya to' yapisî, Morî Yekaton Wannî nîrona'san pe to' wanî wenai. \p \v 17 Mîrîrî ye'nen Cristo Jesus yarakkîrî wanî ye'nen uurî atausinpa kure'ne. Moropai Paapa ton pe esenyaka'ma pî' atausinpa. \v 18 Uurî pe rî eseurîma eserîke pra wai, tîîse Cristo nîkupî'pî pî' neken eseurîma, manni' uyarakkîrî inkupî'pî wenai. Mîrîrî kupî'pîiya uwenai Judeuyamî' pepînya innape Paapa maimu kupî'pî. Mîrîrî e'sa' man mîrîrî unekaremekî'pî eta to'ya wenai, moropai uyeseru era'ma to'ya wenai. \v 19 Moropai Morî Yekaton Wannî meruntîri wenai anî' nîkupî eserîkan pepîn kupîuya wenai innape ikupî'pî to'ya. Mîrîrî warantî asarî ye'ka pe Jerusalém poro moropai Ilírico pata poro asarî ye'ka pe itekare ekaremekî'pîuya. Awe'to' yawîrî Jesus Cristo pî' eseurîma'pî. \v 20 Kure'ne eseka'nunka'pî tîwîrî Paapa maimu ekareme'to'peuya manni'kan Jesus yekare etatîpono'san pepîn pî', o'non pata ya' tiaronkon wîtî'pî pepîn ya' itekare ekareme'se. A'kî, tewî' koneka anî'ya pepîn tiaronya tewî' koneka pata'se' ya'. Mîrîrî warantî uutî pepîn o'non pata ya' tiaron wîtî'pî itekare ekareme'se ya'. \v 21 Î' kai'ma Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' manni' warantî: \q1 Manni'kan î' pensa ipî' eseurîman \q1 etatîpono'san pepînya era'ma kupî sîrîrî. \q1 Moropai eta tîuya'nîkon wenai \q1 innape ikupî to'ya kupî sîrîrî, \rq Is 52.15\rq* \m ta'pîiya. \s1 Paulo Esenumenka Roma Pata Pona Tuutî Pî' \p \v 22 Mîrîrî pî' esenyaka'ma ye'nen, tu'ke ite'ka aapia'nîkon uutî eserîke pra awanî'pî. \v 23 Tîîse sîrîrî esenyaka'mato' yaretî'kasau'ya wai sîrîrî pata po. Pena tu'ke kono' kaisarî esenumenka pî' uuko'mansa' wai amîrî'nîkon anera'mapai wanî pî'. \v 24 Tarîpai mîrîrî kupîuya pî' esenumenka sîrîrî. Espanha pona uutî pe amîrî'nîkon era'mauya pî' esenumenka sîrîrî. Moropai upîika'tîya'nîkon yu'se wanî sîrîrî Espanha pona uutîto' pî', mararî akore'ta'nîkon uuko'mamî tîpo. \v 25 Tîîse sîrîrî uutî sîrîrî Jerusalém pona, Paapa pemonkonoyamî' ton pe miarî. \v 26 Maasa pra Jesus yapurînenan Macedônia ponkon moropai Acaia ponkonya tîntîrîkon tîrî'pî taatausinpai manni'kan Jerusalém ponkon tîwe'taruma'tîsanon pîika'tîto'pe. \v 27 Maasa pra Judeuyamî' winîpai morî e'pîika'tînto' yapisî'pî to'ya. Mîrîrî ye'nen Judeuyamî' pepînya to' pîika'tî e'pai awanî nîrî, itesa' pe tîwe'to'kon ke. \v 28 Mîrîrî ye'nen tamî'nawîrî to' nîtîrî'pî rumakasau'ya ya Jerusalém ponkon pia, miarî pai uutî mîrîrî Espanha pata pona. Mîrîrî yai uutî pe amîrî'nîkon anera'mapai wanî sîrîrî. \v 29 Mîrîrî yai amîrî'nîkon pia erepansa' yai, epu'tî pî' wai kure'ne morî Cristo nîtîrî'pî pî' eseurîma ayarakkîrî'nîkon, tamî'nawîrî itu'se awe'to'kon pîkîrî. \p \v 30 Esatîuya uyonpayamî', Uyepotorîkon Jesus Cristo wenai. Moropai kure'ne etî'nînmanto' Morî Yekaton Wannî nîtîrî'pî wenai esenyaka'man tîmurukun pe. Mîrîrî ye'nen upîika'tîtî eepîremato'kon ke upona. \v 31 Upona epîrematî Jesus epu'nenan pepîn Judéia ponkonya uwî namai. Moropai uurî esenyaka'mato' e'to'pe Paapa pemonkonoyamî' tonpe miarî. \v 32 Mîrîrî aapia'nîkon uutî itu'se Paapa wanî ya, akore'ta'nîkon erepamî kure'ne taatausinpai. Mîrîrî yai apîika'tîuya'nîkon moropai upîika'tîya'nîkon nîrî. \v 33 Moropai Paapa, tîwanmîn tîînen wanî aapia'nîkon yu'se wai. Mîrîrî wanî e'pai man. \c 16 \s1 Paulo Esekaremekî Pemonkonyamî' Pî' \p \v 1 Apî'nîkon manni' uwîrisikon Febe Cesaréia soosirî ta teesenyaka'masen ekaremekîuya. \v 2 Mîîkîrî yapi'tî morî pe maasa pra uwîrisikon pe awanî ye'nen. Yapi'tî uyepotorîkon Jesus Cristo pemonkono pe awanî ye'nen. Morî pe yapi'tî Paapa pemonkonoyamî'ya ikupî warantî. Ipîika'tîtî tamî'nawîrî î' itu'se awe'to' ke, iipia itîîtî. Maasa pra mîîkîrîya tu'ke pemonkonyamî' pîika'tî'pî mararî pra, moropai upîika'tî'pîiya nîrî. \qm1 \v 3 Umaimu yarimauya Priscila pia moropai Áquila pia. Maasa pra inkamoro wanî uyonpayamî' pe. Jesus Cristo ton pe esenyaka'ma yonparî'san pe to' wanî. \v 4 Inkamoro sa'manta yonpa'pî uurî pîika'tîkonpa. Mîrîrî ye'nen kure'ne to' pî' morî pe man tauya. Uurîya taa neken pra tîîse tamî'nawîronkon Judeuyamî' pepîn Paapa yapurînenanya taa nîrî. \qm1 \v 5 Moropai umaimu man tamî'nawîronkon manni'kan to' pokonpe emurukuntî'san pî' nîrî. \qm1 Moropai umaimu man Ipêneto manni' e'mai' pe Ásia patapai innape Cristo ikupîtîpon pia. \qm1 \v 6 Moropai Maria pia nîrî, manni' kure'ne amîrî'nîkon ton pe eesenyaka'ma'pî. \qm1 \v 7 Moropai Andrônico pia nîrî. Moropai Júnias pia, inkamoro upata ya' tîwe'sanon Judeuyamî', upokonpe atarakkannîto' ta si'san. Inkamoro Jesus naipontî'san epu'tî'nîkon morî pe. Pena e'mai' pe urawîrî innape Jesus ku'nen pe to' ena'pî. \qm1 \v 8 Moropai Amplíato pia nîrî. Mîîkîrî wanî uwakîri pe pu'kuru uyepotorî pemonkono pe awanî ye'nen. \qm1 \v 9 Moropai Urbano uyonpakon esenyaka'man yonpa pia. \q1 Moropai uwakîri uyonpa Estáquis pia nîrî. \qm1 \v 10 Moropai Apeles manni' kure'ne innape Cristo kupî tîuya wenai tîmoron epu'tîtîpon pia. \qm1 Moropai Aristóbulo pemonkonoyamî' pia umaimu man. \qm1 \v 11 Moropai Herodião upata ya' tîwe'sen Judeu pia. \qm1 Moropai tamî'nawîrî uyonpakon Narciso pemonkonoyamî' innape Jesus ku'nenan pia. \qm1 \v 12 Umaimu man wîri'sanyamî' pia nîrî, Trifena moropai Trifosa manni'kan uyepotorîkon tonpe esenyaka'ma'san pia. \qm1 Moropai Pérside mîîkîrî nîrî esenyaka'ma'pî nîrî to' warantî. \qm1 \v 13 Moropai umaimu yarimauya Rufo manni' uyepotorîkon nîmenka'pî tîmîrî pe eesenyaka'mato'pe, mîîkîrî pia umaimu man. Moropai isan pia nîrî maasa pra mîîkîrîya kure'ne tînre warantî ukupî'pî mîîto'pe. \qm1 \v 14 Moropai Asíncrito, Flegonte. Moropai Hermes moropai Pátrobas moropai Hermas moropai tamî'nawîrî manni'kan innape Jesus kupîtîponkon to' pia tîwe'sanon pia umaimu man. \qm1 \v 15 Moropai Filólogo moropai Júlia moropai Nereu moropai itakon moropai Olimpas moropai tamî'nawîronkon to' pia tîwe'sanon Paapa pemonkonoyamî' pia umaimu man. \qm1 \v 16 Tiaronkon sa'namaya'nîkon pe to' pî' atapi'tî taatausinpai. \qm1 Tamî'nawîronkon Cristo pemonkonoyamî'ya aapia'nîkon tîmaimukon yarima sîrîrî. \s1 Tiwinkano'pî Paulo Esekareme'to' \p \v 17 Uyonpayamî' esatîuya sîrîrî apî'nîkon. Aka tîwarî e'tî, manni'kan amîrî'nîkon pantaka yu'se tîwe'sanon pî'. Maasa pra apanamato'kon yairî pra apanamakon to'ya. Î' kai'ma eesenupa'pîkon yairî pra to' wanî. Inkamoroya innape iku'to'ya'nîkon manenpa to'ya. Mîrîrî ye'nen to' pia pai atarimatî. \v 18 Maasa pra sîrîrî ye'ka yapurînenanya Cristo yapurî eserîke pra man. Uyepotorî yapurî to'ya pepîn. Tîîse to' esenumenka kure'ne itu'se tîwe'to'kon pî' neken. Morî pe tîwe'ku'se tiaronkon yeurîma to'ya seru'ye' pe. Mîrîrî wenai pakkokon, mararî epu'nenan yenku'tî to'ya. \v 19 Tîîse amîrî'nîkon wanî Paapa maimu yawîrî epu'sa' tamî'nawîronkonya. Mîrîrî wenai kure'ne taatausinpai uurî wanî amîrî'nîkon pî'. Mîrîrî ye'nen epu'nen pe awanîkon yu'se wai morî winîkîi. Tîîse imakui'pî winîkîi, pakko pe e'ku'tî. \p \v 20 Moropai Paapa tîwanmîn esa'ya makui kupî sîrîrî ama're'nîkon. Maasa pra Paapa wanî itentai. Morî pe uyepotorîkon Jesus Cristo nîtîrî aapia'nîkon wanî. \p \v 21 Timóteo, manni' esenyaka'ma wanîyakonya tîmaimu yarima aapia'nîkon. Moropai upata yawonkon Lúcio, Jasom moropai Sosípatro, inkamoroya nîrî tîmaimukon yarima aapia'nîkon. \p \v 22 Uurî Tércioya sîrîrî Paulo kaaretarî menuka sîrîrî. Umaimu yarimauya tamî'nawîronkon innape Cristo ku'nenan pia. \p \v 23 Moropai Gaio upata'se' ton tîrîtîpon, manni' o'non pata Paapa pemonkonoyamî' pokonpe emurukuntî pata'se' ton tîrî tîponya tîmaimu yarima aapia'nîkon. Moropai Erasto manni' esenyaka'ma'pî nîrî mîrîrî cidade po mîîkîrîya tîmaimu yarima. Moropai uyonpakon Quartoya tîmaimu yarima aapia'nîkon. \s1 Tiwin Kono'pî Pe Teepîrema Pe \s2 Paapa Yapurîto' Pauloya \p [ \v 24 Morî epe'mîn tîrî Uyepotorîkon Jesus Cristoya yu'se wai, tamî'nawîrî amîrî'nîkon pia.] \v 25 Paapa yapurî'nîkon imaimu unekaremekî'pî wenai. Maasa pra mîrîrî Jesus Cristo pî' teeseurîmasen pe awanî. Paapaya amîrî'nîkon koneka meruntî ke awanîkonpa, innape iku'to'ya'nîkon pî'. Mîrîrî wanî yairon pe Paapa maimuya taasa' yawîrî, manni' penaronkon nepu'tî'pî pepîn esonomî'pî. \v 26 Tarîpai mîrîrî yairon wanî ekareme'sa' pe maasa pra penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî'ya ekaremekî'pî. Mîrîrî menuka'pî to'ya. Mîrîrî kupî'pî to'ya î' ta'pî Paapaya yawîrî. Mîrîrî esepu'tî'pî tarîpai tamî'nawîrî pata po, mîrîrî ku'to'pe pemonkonyamî'ya innape moropai yawîrî to' e'to'pe. \v 27 Manni' Paapa tiwinano'pî tamî'nawîron epu'nen mîîkîrî wanî tapurîsen pe ipatîkarî. Uyepotorîkon Jesus Cristo wenai yapurî'nîkon. Mîrîrî warantî e'pai man. Moropai Uyepotorîkon Jesus Cristo e'to' wanî yu'se wai aapia'nîkon tamî'nawîrî awanîkon tanne. Mîrîrî warantî itu'se wai.