\id MAT - Macushi NT -Brazil 2013 (DBL -2013) \h Mateus \toc1 Jesus Cristo Yekare Mateus Nîmenuka'pî \toc2 Mateus \toc3 Mt \mt2 JESUS CRISTO YEKARE \mt1 MATEUS NÎMENUKA'PÎ \ip Sîrîrî kaareta ese' wanî Mateus pe maasa pra mîîkîrî Mateusya imenuka'pî. Mîîkîrî Mateus wanî'pî Jesus nenupa'pî pe. Mîîkîrî asarî'pî Jesus yarakkîrî moropai imaimu eta'pîiya. Moropai mîîkîrîya Jesus Yekare menuka'pî. \ip Sîrîrî kaareta wanî e'mai'non pia'pî, manni' amenan Paapa kaaretarî pî', maasa pra moro awanî, asakî'ne Paapa kaaretarî, penaro' moropai amenan. Moropai sîrîrî kaareta wanî, e'mai'non pia'pî amenan Paapa kaaretarî po. Mîîkîrî Mateus pî' teeseurîmasen tiaron kaaretarî ya', itese' wanî Levi pe, maasa pra asakî'ne itese' wanî. \ip Sîrîrî kaareta menuka'pîiya 75 kono' Jesus Cristo esenpo'pî tîpo. Erenka ya, epu'tî Judeuyamî' ton pe imenuka'pîiya. Jesus Cristo wanî Judeuyamî' esa' pe, rei pe manni' yarima tîuya Paapaya taasa' epu'to'pe to'ya imenuka'pîiya. Tu'ke ite'ka sîrîrî kaareta ya' penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan nurî'san nîmenuka'pî pî' eeseurîma era'maya'nîkon. Moropai î' kai'ma Jesus Cristo iipî'pî rei pe, inkamoroya ekareme'sa' yawîrî. \ip Moropai Judeuyamî' pî' Mateus eseurîma'pî Jesus Cristo iipî'pî inkamoro pîika'tînen pe neken pra tîîse tamî'nawîronkon pemonkonyamî' ton pe aaipî'pî. Moropai amenan pe tîpemonkonoyamî', Judeuyamî', Judeuyamî' pepîn ko'mannî'nen pe aaipî'pî. Î' kai'ma inkamoro ko'mannîpîiya ekaremekîiya. Moropai î' kai'ma tînenupa'san yarima'pî Jesusya tamî'nawîrî pata pona tekare ekareme'se ekaremekîiya. Tamî'nawîrî mîrîrî pî' teeseurîmasen mîrîrî, Mateus kaaretarî. \c 1 \s1 Jesus Cristo Tamorî'san \r (Lc 3.23-38) \p \v 1 Sîrîrî wanî penaronkon Jesus Cristo rawîronkon pî' teeseurîmasen pe. Jesus Cristo wanî Abraão nurî'tî pa'rî pe moropai Davi nurî'tî pa'rî pe ekareme'nen pe awanî. \p \v 2 Pena Abraão wanî'pî. \qm1 Mîîkîrî wanî'pî Isaque yun pe. \qm1 Moropai Isaque wanî'pî Jacó yun pe. \qm1 Moropai Jacó wanî'pî Judá yun pe moropai itonpayamî' yun pe. \qm1 \v 3 Moropai Judá wanî'pî monoi' pe esenpo'san yun pe, to' ese' wanî'pî Perez moropai Zerá. Inkamoro yankon wanî'pî itese' Tamar. \qm1 Moropai Perez wanî'pî Esrom yun pe. \qm1 Moropai Esrom wanî'pî Arão yun pe. \qm1 \v 4 Moropai Arão wanî'pî Aminadabe yun pe. \qm1 Moropai Aminadabe wanî'pî Naassom yun pe. \qm1 Moropai Naassom wanî'pî Salmom yun pe. \qm1 \v 5 Moropai Salmom wanî'pî Boaz yun pe. Mîîkîrî yan wanî'pî Raabe. \qm1 Moropai Boaz wanî'pî Obede yun pe. Mîîkîrî yan wanî'pî itese' Rute. \qm1 Moropai Obede wanî'pî Jessé yun pe. \qm1 \v 6 Moropai Jessé wanî'pî Davi yun pe, pata esa' pe tîwe'sen. \qm1 Moropai Davi wanî'pî Salomão yun pe. Mîîkîrî yan wanî'pî Urias no'pî rî'pî pe. \qm1 \v 7 Moropai Salomão wanî'pî Roboão yun pe. \qm1 Moropai Roboão wanî'pî Abias yun pe. \qm1 Moropai Abias wanî'pî Asa yun pe. \qm1 \v 8 Moropai Asa wanî'pî Josafá yun pe. \qm1 Moropai Josafá wanî'pî Jorão yun pe. \qm1 Moropai Jorão wanî'pî Uzias yun pe. \qm1 \v 9 Moropai Uzia wanî'pî Jotão yun pe. \qm1 Moropai Jotão wanî'pî Acaz yun pe. \qm1 Moropai Acaz wanî'pî Ezequias yun pe. \qm1 \v 10 Moropai Ezequias wanî'pî Manassés yun pe. \qm1 Moropai Manassés wanî'pî Amom yun pe. \qm1 Moropai Amom wanî'pî Josias yun pe. \qm1 \v 11 Moropai Josias wanî'pî Jeconias yun pe moropai itonpayamî' yun pe. Mîrîrî yai Babilônia pata pona Israelponkon yaapîtî'pî Babilônia ponkonya tîpoitîrîkon pe to' e'to'pe itarumai'pî pe. \qm1 \v 12 Babilônia pona to' yarî'pî to'ya tanne Jeconias wanî'pî. Mîîkîrî Jeconias wanî'pî Salatiel yun pe. \qm1 Moropai Salatiel wanî'pî Zorobabel yun pe. \qm1 \v 13 Moropai Zorobabel wanî'pî Abiúde yun pe. \qm1 Moropai Abiúde wanî'pî Eliaquim yun pe. \qm1 Moropai Eliaquim wanî'pî Azor yun pe. \qm1 \v 14 Moropai Azor wanî'pî Sadoque yun pe. \qm1 Moropai Sadoque wanî'pî Aquim yun pe. \qm1 Moropai Aquim wanî'pî Eliúde yun pe. \qm1 \v 15 Moropai Eliúde wanî'pî Eleazar yun pe. \qm1 Moropai Eleazar wanî'pî Matã yun pe. \qm1 Moropai Matã wanî'pî Jacó yun pe. \qm1 \v 16 Moropai Jacó wanî'pî José yun pe. Mîîkîrî José wanî'pî Jesus Cristo yan Maria niyo pe. Mîîkîrî Jesus wanî Paapa nîmenka'pî pe, Cristo pe tesa'sen pe. \p \v 17 Sîrîrî warantî Abraão nurî'tî payanî'san wanî'pî. Inkamoro wanî'pî asakîrîrî pu' pona tîîmo'tai (14) kaisarî. Moropai Davi nurî'tî payanî'san wanî'pî Babilônia pata pona Israelyamî' yarî to'ya pîkîrî to' wanî'pî asakîrîrî pu' pona tîîmo'tai (14) kaisarî nîrî. Moropai mîrîrî tîpo Cristo esenpoto' weiyu pîkîrî asakîrîrî pu' pona tîîmo'tai (14) kaisarî nîrî to' wanî'pî. \s1 Jesus Cristo Esenpo'pî \r (Lc 2.1-7) \p \v 18 Jesus Cristo esenpoto' wanî'pî sîrîrî warantî. Maria tîîse maasa tîniyotapa tînyo ton José yarakkîrî. Tîîse irawîrî more yan pe eenasa' wanî'pî Morî Yekaton Wannî winîpai. \v 19 Mîîkîrî José yarakkîrî Maria e'to' warayo' wanî'pî Paapa maimu yawîrî tîîko'mansen pe. Mîrîrî ye'nen yarakkîrî tîwanî namai José esenumenka'pî teesepanto'kon yaretî'ka pî', tîîse anî'ya epu'tî pra yu'se awanî'pî. Maasa pra tewasirî Maria winîkîi imakui'pî pe anî' eseurîma namai. \v 20 Mîrîrî pî' José esenumenka ko'mannîpî tanne Uyepotorîkon narima'pî inserî esenpo'pî José pia iwe'ne'. Moropai ta'pîiya ipî': —‍José, Davi nurî'tî paarî'pî, eranne' pe pra e'kî. Ano'pî pe Maria yapi'kî. Maasa pra mîîkîrî more yan pe Maria wanî manni', mîîkîrî man Morî Yekaton Wannî winîpainon pe. \v 21 Moropai mîîkîrîya more warayo' yenpo pe man. Moropai mîîkîrî ese'tîya pe nai Jesus pe itese'. Maasa pra mîîkîrîya tîpemonkonoyamî' pîika'tî pe man, to' nîkupî'pî imakui'pî winîpai —‍ta'pîiya ipî'. \p \v 22 Tamî'nawîrî mîrîrî e'kupî'pî maasa pra awe'kupî kupî sîrîrî ta'pî Uyepotorîkonya tîmaimu ekareme'nen profeta nurî'tî pî'. \v 23 Ta'pîiya see warantî: \q1 Aurîno'pî, warayo' yarakkîrî si'pî pepîn ena pe man more yan pe. \q1 Moropai tînre ton yenpoiya warayo' pe. \q1 Mîîkîrî ese'tî to'ya pe man Emanuel kai'ma \rq Is 7.14\rq* \m ta'pîiya. Uurî'nîkon yarakkîrî Paapa wanî taato' mîrîrî Emanuel. \p \v 24 Moropai José paka'pî tîwetun ye'ka pe. Moropai î' kai'ma ta'pî Uyepotorîkon narima'pî inserîya yawîrî ikupî'pîiya. Moropai Maria yarî'pîiya tewî' ta tîno'pî pe. \v 25 Tîîse yarakkîrî awanî pra José wanî'pî. Tînre yenpoiya tîpose aako'mamî'pî yarakkîrî tîwe'se pra. Moropai Joséya mîîkîrî inre ese'tî'pî Jesus kai'ma. \c 2 \s1 Jesus Esenposa' Era'mapî'se Itî'san Ipîkkukon \p \v 1 Jesus esenpo'pî Judéia pata po tîwe'sen cidade itese' Belém po. Mîrîrî yai Judéia pata ponkon ko'mannî'nen pe Herodes wanî'pî. Miarî ya warayo'kon epu'nenan pe tîwe'sanon wîtî'pî kaiwano' era'ma tîuya'nîkon wenairî wei epa'kapî'to' winîpai Jerusalém pona. \v 2 Moropai miarî teerepansa'kon pe ekaranmapo'pî to'ya: —‍O'non pata Judeuyamî' yepotorî pe esenpo'pî more nai? —‍ta'pî to'ya. —‍Anna yi'nî pî' man yapurîi maasa pra kaiwano', manni' Uyepotorîkon esenpo ekareme'nen era'ma pî' anna man wei epa'kapî'to' winîkîi —‍ta'pî to'ya. \p \v 3 Mîrîrî taa to'ya eta tîuya ye'nen, pata esa' Herodes atasi'sirunpa'pî. Moropai tamî'nawîronkon pemonkonyamî' Jerusalém ponkon esi'nîpî'pî mîrîrî pî'. \v 4 Taatasi'sirunpai tîwanî ye'nen, mîîkîrîya teepîremasanon esanon muurukuntî'pî. Moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon eperepî'pî. Moropai inkamoro ekaranmapo'pîiya o'non pata mîîkîrî Cristo, Paapa nîmenka'pî esenpo e'painon kai'ma. \v 5 Mîîkîrî maimu yuuku'pî to'ya: —‍Judéia pata po tîwe'sen Belém po. Maasa pra mîrîrî warantî Paapa maimu ekareme'nen profeta nurî'tîya imenukasa' man —‍ta'pî to'ya. \p \v 6 —‍See warantî awe'menukasa' man: \q1 “ ‘Judéia pata po tîwe'sen, Belém wanî si'mîrikkî pe. \q1 Mîîwîni tîîse ipîkku pe pu'kuru awanî tiaronkon cidade yentai. \q1 Maasa pra mîrîrî Belém cidade winîpai ipîkku pe tîwe'sen esenpo pe man pemonkonyamî' esa' ton. \q1 Mîîkîrî wanî pe man upemonkonoyamî' Judeuyamî' ye'mai'norî pe’ ta'pî Paapaya” \rq Mq 5.2; 2Sm 5.2\rq* \m ta'pî profeta nurî'tîya. \p \v 7 Mîrîrî eta tîuya tîpo, pata esa' Herodesya aminke pai iipî'san yanno'pî tîîpia, tamî'nawîronkonya epu'tî pra tîîse. Moropai to' ekaranmapo'pîiya: —‍Î' pensa pu'kuru see mîrîrî kaiwano' esenposa' era'ma'pîya'nîkon? —‍ta'pîiya. \v 8 Moropai to' yaipontî'pîiya to' wîtîto'pe Belém pona. Ta'pîiya to' pî': —‍Atîtî moropai mîîkîrî more mîwatîi morî pe epu'tîkonpa. Moropai mîîkîrî more esenposa' eposa'ya'nîkon ya, upî' ekareme'se maai'tîi, uurî nîrî uttîto'pe yapurîi —‍ta'pîiya to' pî'. \p \v 9 Mîrîrî taasa' pata esa'ya tîpo inkamoro epu'nenan wîtî'pî. E'ma taawîrî tuutîkon ye'ka pe, inkamoroya wei epa'ka winî tînera'ma'pîkon kaiwano' era'ma'pî. Mîrîrî kaiwano' wîtî'pî to' rawîrî, moropai eemî'pamî'pî wîttî, ita mîîkîrî more e'to' yepoi. \v 10 Inkamoro wanî'pî mararî pra taatausinpai mîrîrî kure'nan kaiwano' era'masa' tîuya'nîkon ye'nen. \v 11 Teerepansa'kon pe to' ewomî'pî wîttî ta moropai mîîkîrî more eporî'pî to'ya. Isan Maria pia awanî'pî. To' e'sekunka'pî irawîrî moropai mîîkîrî yapurî'pî to'ya. Mîrîrî tîpo iipia tîntîrîkon pe tînarî'pîkon yettapurîka'pî to'ya. Mîrîrîkon wanî'pî ouro pe moropai a'pusin pe moropai kara' pe. Mîrîrîkon tîrî'pî to'ya iipia. \p \v 12 Moropai Paapaya ta'pî inkamoro epu'nenan pî' to' we'ne'pî'to' ya', to' wetun tanne. Tîwenna'pokon pe pata esa' Herodes poro to' enna'po namai. Mîrîrî ye'nen inkamoro enna'po'pî tîpatakon ya' tiaron e'ma taawîrî. \s1 Jesus Yen Pe Iyunmanenya Egito Pata Pona. \p \v 13 Inkamoro epu'nenan, aminke pai iipî'san enna'po'pî tanne Uyepotorîkon narima'pî inserî esenpo'pî José pia, iwetun tanne iwe'ne'. Moropai ta'pîiya ipî': —‍Epekî more isan yarakkîrî epekî Egito pata pona. Miarî mako'mamîi, apî' î' tauya pîkîrî. Maasa pra Herodesya mîîkîrî more yuwa pe man iwîpa kai'ma —‍ta'pî inserîya ipî'. \p \v 14 Mîrîrî ye'nen José paka'pî moropai more isan yarakkîrî eepe'pî ewaron ya' Egito pata pona. \v 15 Moropai to' ko'mamî'pî miarî Herodes sa'manta tîpose. Mîrîrî e'kupî'pî pena awe'kupî kupî sîrîrî ta'pî Uyepotorîkonya yawîrî, tîmaimu ekareme'nen profeta nurî'tî pî'. \q1 Uurîya unmu yanno'pî Egito pata poi eepa'kato'pe \rq Os 11.1\rq* \m ta'pî profeta nurî'tîya. \p \v 16 Inkamoro epu'nenan aminke pai iipî'san warayo'konya tenku'tîsa' epu'tî tîuya ye'nen pata esa' Herodes ekore'ma'pî mararî pra. Mîrîrî ye'nen tamî'nawîronkon moreyamî' warayo'kon tî'ka me'po'pîiya asakî'ne kono' ma'rankon Belém po. Moropai iwoi tîîko'mansenon. Inkamoro moreyamî' asakî'ne kono' ma'rankon tî'ka me'po'pîiya maasa pra inkamoro warayo'kon aminke pai iipî'sanya, î' pensa kaiwano' era'ma'pî tîuya'nîkon ekareme'sa' ye'nen. \v 17 Mîrîrî warantî awe'kupî'pî pena Paapa maimu ekareme'nen profeta Jeremias nurî'tîya ta'pî yawîrî. \q1 \v 18 Entaimepî'nîto' eseta pe man Ramá pata po. \q1 Mîrîrî wanî karawannîto'. \q1 Mîrîrî wanî Raquel nurî'tî payanî'san karau tînmukuyamî' sa'manta pî'. \q1 Mararî pra to' karau pe man anî'ya to' tî'napannîpî eserîke pra. \q1 Maasa pra tamî'nawîronkon to' munkîyamî' e'tî'ka'pî ye'nen \rq Jr 31.15\rq* \m ta'pî Jeremiasya. \s1 Egito Pata Yapai To' Enna'po \p \v 19 Pata esa' Herodes sa'mantasa' tîpo Uyepotorîkon narima'pî inserî esenpo'pî José pia iwe'ne' Egito pata po. \v 20 Moropai ta'pîiya: —‍Apakakî, enna'pokî. More isan yarakkîrî tarîpai enna'pokî Israel pata pona. Maasa pra manni'kan more wîî yu'se si'san sa'manta'pî man. \p \v 21 Mîrîrî ye'nen José paka'pî. More moropai isan yarakkîrî to' enna'po'pî Israel pata pona. \v 22 Tîîse itekare eta'pîiya Herodes munmurî'pî Arquelau wanî Judéia pata ko'mannî'nen pe tîyun pata'pî ya'. Mîrîrî ye'nen eranne' pe awanî'pî, miarî ya iko'manse itîîpai pra. Moropai tîwe'ne' inî'rî Paapa eseurîma eta'pîiya attî namai Judéia pata pona. Mîrîrî ye'nen José wîtî'pî Galiléia pata pona Judéia pata pona pra. \v 23 Moropai mîîkîrî ko'mamî'pî Galiléia pata pon cidade itese' Nazaré po. Mîrîrî warantî awe'kupî'pî maasa pra pena awe'kupî kupî sîrîrî ta'pî Paapa maimu ekareme'nenya. Mîîkîrî profeta nurî'tîya ta'pî yawîrî awe'kupî'pî. See warantî ta'pîiya: \q1 Mîîkîrî esatî to'ya pe man Nazaré pon kai'ma \rq Is 11.1\rq* \m ta'pîiya. \c 3 \s1 João Batistaya Paapa Maimu Ekaremekî \r (Mc 1.1-8; Lc 3.1-18; Jo 1.19-28) \p \v 1 Mîrîrî yai Jesus arentasa' tanne, João Batista nurî'tî erepamî'pî keren pona Judéia pata po. Miarî Paapa maimu ekareme'pîtî'pî João Batistaya. \v 2 Ta'pîiya: —‍Paapa yeseru yapisî pî' esenumenkatî imakui'pî ayeserukon tîrumakai. Maasa pra aminke pra tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' weiyu eseponî pî' man! Tîpemonkonoyamî' pîika'tîiya kupî sîrîrî —‍ta'pîiya. \p \v 3 Mîîkîrî João pî' pena Paapa maimu ekareme'nen Isaías nurî'tî eseurîma'pî. Moropai mîîkîrîya imenuka'pî see warantî: \q1 Pemonkon entaimepî'nî pî' man keren po. \q1 Taiya: “Uyepotorîkon erepamî ye'marî ton konekatî. \q1 E'ma yarakkanmokatî to'sarî eerepanto'pe”, taiya \rq Is 40.3\rq* \m ta'pî Isaíasya. Mîrîrî warantî Joãoya ta'pî pemonkonyamî' ekonekato'pe Jesus Cristo erepamî rawîrî. \p \v 4 Mîîkîrî João pon wanî'pî camelo si'potî'pî pe. Moropai iworomî wanî'pî paaka pi'pî pe. Mîîkîrî João ya're' wanî'pî. Moropai ito' wanî'pî kaira pe. Moropai wan wanî'pî iwuku pe. \v 5 Mîrîrî yai Jerusalém po tîîko'mansenon moropai tamî'nawîronkon Judéia pata po tîîko'mansenon, moropai iren Jordão rî'pîkîrî tîîko'mansenon wîtîpîtî'pî João pia imaimu etai. \v 6 Inkamoroya imakui'pî pe tîwe'to'kon ekaremekî'pî miarî. Moropai inkamoro yenpatakona'pî Joãoya iren Jordão ka. \p \v 7 Mîrîrî yai Joãoya mararî pra fariseuyamî' moropai saduceuyamî' iipî era'ma'pî tîîpia esenpatakonai. Inkamoro pî' ta'pî Joãoya: —‍Amîrî'nîkon wanî nari' îkîiyamî' ye'katonkon warantî. Maasa pra imakui'pî pe awe'to'kon ayeserukon tîrumakai pra Paapa ekore'mato' yapai e'pîika'tîpai awanîkon. Tîîse mîrîrî warantî awe'pîika'tîkon eserîke pra naatîi. \v 8 Mîrîrî ye'nen ayeserukon imakui'pî pe awe'to'kon rumakatî. Morî ayeserukon ton yapi'tî tamî'nawîronkonya ayeseru rî'pîkon rumakasa'ya'nîkon epu'to'pe. \v 9 Moropai kîkatî Paapaya utaruma'tîkon pepîn ipemonkono pe anna wanî ye'nen, maasa pra Abraão payanyamî' pe anna wanî kîkatî. Î' pe pra rî mîrîrî taaya'nîkon manni' wanî. Maasa pra Abraão payanî'san pe Paapaya seeni' tî', miakanma e'painon ayentakon. \v 10 A'kî, wa'ka moro man, yei ya'tîto' ton ikara kî'pî yapî'. Manni' yei morî pe teperu tîînen pepîn ya'tîto' ton tamî'nawîrî. Moropai mîrîrî yenumî to'ya apo' ya' aaranto'pe. \p \v 11 Tîîse uurîya amîrî'nîkon yenpatakona sîrîrî tuna ke neken, ayeserukon imakui'pî ku'to'ya'nîkon rumakasa'ya'nîkon ekareme'nen pe. Tîîse uye'ma'pî pî' tiaron iipî. Mîîkîrî wanî uurî yentai meruntî ke. Ipîkku pe awanî ye'nen mîîkîrî pisa'sa' yewa yeukauya eserîke pra awanî, uyentai awanî ye'nen. Mîîkîrîya amîrî'nîkon yenpatakona pe man ayesa'kon pe Morî Yekaton Wannî e'to'pe moropai apo' ke amîrî'nîkon yenpatakona pe man. ˻Mîrîrî warantî ikupîiya tamî'nawîrî imakui'pî mo'kapa kai'ma.˼ \v 12 Maasa pra mîîkîrî yenya' trigo sururukato' wanî. Mîrîrî ke isururukaiya. Ipi'pî kore'tapai imenkaiya. Mîrîrî sururukasa' tîuya yara'tîiya itense' ya'. Mîrîrî pi'pîrî'pî yannukuiya moropai ipo'tîiya apo' ya' eesi'nîpî neporîton pepîn ya' —‍ta'pî Joãoya to' pî'. \s1 Jesus Yenpatakona Joãoya \r (Mc 1.9-11; Lc 3.21-22) \p \v 13 Mîrîrî yai Jesus wîtî'pî Galiléia poi iren Jordão ka, João Batistaya tenpatakonato'pe kai'ma. \v 14 Tîîse Joãoya teseru miakanma'pî ka'ne' pe. Ta'pîiya: —‍Uurî neken yenpatakonaya e'pai tîîse uyenpatakonakî taaya mîrîrî upî' —‍ta'pî Joãoya. \p \v 15 Tîîse Jesusya imaimu yuuku'pî: —‍Tîwîrî mîrîrî warantî ikupî e'pai awanî. Maasa pra mîrîrî warantî ikupîya yairî itu'se Paapa e'to' yawîrî awanî. Moropai —‍Î' wani' pra man —‍ta'pî João Batistaya. \p \v 16 Mîrîrî pe rî tenpatakonasai'ya tîpo, tuna kapai Jesus eseu'ka pe, ka' esettapuruka'pî. Moropai Jesusya Paapa winîpainon Morî Yekaton Wannî autî era'ma'pî tîpona waku'ka warantî. Moropai tîpona eereuta era'ma'pîiya. \v 17 Moropai ka' poi Paapa eseurîmato' eta'pîiya. Ta'pî Paapaya: —‍Mîserî unmu, uwakîri pu'kuru. Kure'ne ipî' uurî atausinpa —‍ta'pî Paapaya. \c 4 \s1 Imakui'pî Kupî Jesusya Yu'se Makui Wanî \r (Mc 1.12-13; Lc 4.1-13) \p \v 1 Mîrîrî tîpo Jesus yarî'pî Morî Yekaton Wannîya keren pona Makuiya yonpato'pe kai'ma. \v 2 Mîîkîrî ko'mamî'pî miarî keren po. Asakî'ne pemonkon wei (40) moropai asakî'ne pemonkon ewaron kaisarî Jesus epîremapîtî'pî Paapa pî' tekkari tonpai pra. Mîrîrî tîpo Jesus wanî'pî emi'ne. \v 3 Mîrîrî tanne Makui, pemonkonyamî' yeka'nunkanen, iipî'pî iipia. Moropai ta'pîiya ipî': —‍Innape see Paapa Munmu pe awanî. Mîrîrî ye'nen seeni' tî' miakanmakî ayu pe —‍ta'pîiya Jesus pî'. \p \v 4 Jesusya mîîkîrî maimu yuuku'pî: —‍Paapa maimu e'menukasa' man see warantî: \q1 “Tiyu pî' neken pemonkon ko'mamî pepîn. \q1 Tîîse tamî'nawîrî î' taasa' Paapaya manni' yawîrî aako'mamî”, \rq Dt 8.3\rq* \m taasai'ya man —‍ta'pî Jesusya. \p \v 5 Mîrîrî tîpo Makuiya Jesus yarî'pî Jerusalém cidaderî pona. Moropai yanu'nîpî'pîiya kawînan panpî' epîremanto' yewî' neka'ta pona. \v 6 Moropai ta'pîiya Jesus pî': —‍Innape Paapa munmu pe awanî ye'nen, arapunkî tarîpai. Maasa pra Paapa maimuya taasa' man: \q1 “Paapaya inserîyamî' yarima \q1 amîrî pîika'tîi to' ii'to'pe. \q1 Inkamoroya ayapisî tenyakon ke \q1 tî' pona a'pu pa'tîya namai”, \rq Sl 91.11,12\rq* \m taasai'ya man —‍ta'pî Makuiya. \p \v 7 Jesusya imaimu yuuku'pî: —‍A'kî, Paapa maimu e'menukasa' man see warantî: \q1 “Ayepotorî Paapa tonpai pra e'kî”, \rq Dt 6.16\rq* \m taasa' Paapa maimuya man —‍ta'pî Jesusya. \p \v 8 Moropai inî'rî Makuiya Jesus yarî'pî kawînan wî' pona. Miarî si'ma tamî'nawîron patakon yenpo'pîiya, morî pe pata wanî moropai ipîkku pe awanî yenpo'pîiya Jesus pia. \v 9 Moropai ta'pîiya Jesus pî': —‍Tamî'nawîrî sîrîrî tîrîuya e'painon aapia amîrî pe ipîkku pe awanîpa, sîrîrî uyapurîi awe'sekunka ya —‍ta'pî Makuiya. \p \v 10 Jesusya mîîkîrî maimu yuuku'pî. Ta'pîiya Makui pî': —‍Uyeyaton, atarimakî uupiapai. Maasa pra Paapa maimu e'menukasa' man see warantî: \q1 “Ayepotorî neken Paapa yapurîkî. \q1 Mîîkîrî maimu yawîrî neken ako'mankî”, \rq Dt 6.13\rq* \m taasai'ya man —‍ta'pî Jesusya Makui pî'. \p \v 11 Mîrîrî tîpo Makuiya Jesus rumaka'pî. Moropai inserîyamî' iipî'pî Jesus pia. Inkamoroya ipîika'tî'pî. \s1 Jesus Esenyaka'ma Pia'tî Galiléia Po \r (Mc 1.14-15; Lc 4.14-15) \p \v 12 João Batista yarakkansa' to'ya yekare etasa' tîuya pe, Jesus wîtî'pî Galiléia pata pona. \v 13 Nazaré po aako'mamî pra awanî'pî. Tîîse Cafarnaum cidaderî pona iko'manse attî'pî. Mîrîrî wanî'pî Galiléia ku'pî ena po tîwe'sen pe. Zebulom pata po tîwe'sen pe, moropai Naftali pata pon pe nîrî awanî'pî. \v 14 Mîrîrî poro attî'pî maasa pra pena attî pe man ta'pî Paapa maimu ekareme'nen profeta Isaías nurî'tîya yawîrî. \q1 \v 15 Miarî Zebulom pata pona \q1 moropai Naftali pata pona \q1 moropai iku'pî rî'pîkîrî pata pona \q1 moropai iren Jordão ratai pata, \q1 manni' pata Judeuyamî' pepîn pata'se' pona a'ka erepamî kupî sîrîrî. \q1 Mîrîrî patakon wanî Galiléia pe itese'. \q1 \v 16 Miarî pemonkonyamî' ko'mamî ewaron ta. \q1 Tîîse inkamoroya kure'nan a'ka era'ma kupî sîrîrî. \q1 Eranne' pe inkamoro ko'mamî tîîsa'mantato'kon pî', \q1 tîîse kure'nan a'ka erepamî kupî sîrîrî to' pia \rq Is 9.1,2\rq* \m ta'pî Paapa maimu ekareme'nen Isaías nurî'tîya. \p \v 17 Mîrîrî pata pai Jesusya Paapa maimu ekaremekî pia'tî'pî. Taapîtî'pîiya see warantî to' pî': —‍Paapa yeseru yapisî pî' esenumenkatî, imakui'pî ankupî'pîkon tîrumakai sîrîrî pata pai. Maasa pra aminke pra tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' eseponî pî' man. Tîpemonkonoyamî' pîika'tîiya kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya pemonkonyamî' pî'. \s1 Moro'yamî' Yapi'nenan Yanno Jesusya Asakîrîronkon \r (Mc 1.16-20; Lc 5.1-11) \p \v 18 Mîrîrî yai Galiléia ku'pî rî'pîkîrî tuutî ye'ka pe, asakî'nankon takon yarakkîronkon moro'yamî' yapi'nenan era'ma'pî Jesusya. Tarrafa ke inkamoro wanî'pî Simão, tiaron itese' Pedro. Moropai itakon André wanî'pî. Moro'yamî' yapisî pî' to' wanî'pî mîrîrî iku'pî ka. \v 19 Jesusya ta'pî to' pî': —‍Aase'nîkon upîkîrî ayenupato'peuya'nîkon. Î' kai'ma upemonkono pe pemonkonyamî' kupîkonpa. Moro'yamî' yapisîya'nîkon manni' warantî to' maakonpa —‍ta'pîiya. \p \v 20 Inkamoroya ka'ne' pe teesemi'tapai moro'yamî' yapi'to' tîuya'nîkon rumaka'pî moropai to' wîtî'pî Jesus pîkîrî. \p \v 21 Inî'rî miarî ya panpî' tuutîi, tiaronkon takon yarakkîronkon nîrî era'ma'pî Jesusya. Inkamoro wanî'pî Zebedeu munkîyamî' pe. Tiago moropai itakon João, inkamoro wanî'pî tîyunkon pokonpe kanau ya'. Tîtarrafarikon rumentannî'pîtî pî' to' tîîse Jesusya to' yanno'pî. \v 22 Moropai inkamoroya tîyunkon nîmî'pî moropai tîkanaukon nîmî'pî to'ya. Moropai to' wîtî'pî Jesus pîkîrî. \s1 Itekare Ekaremekî Pinunpa Jesusya \r (Lc 6.17-19) \p \v 23 Mîrîrî yai Jesus asarî'pî tamî'nawîrî Galiléia pata poro to' epere'to'kon yewî' tapî'. To' yenupa pinunpa'pîiya morî itekare pî'. Tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî kupî ekareme'pîtî'pîiya. Moropai pri'yawonkon pepîn yepi'tî pinunpa'pîiya tamî'nawîron to' yeparankon yapai. \v 24 Mîrîrî warantî ikupî Jesusya yekare eseta'pî tamî'nawîrî Síria pata poro. Mîrîrî ye'nen pemonkonyamî'ya tonpakon pri'ya pra tîwe'sanon enepî'pî to'ya. Tîmoronkon epu'nenan tamî'nawîron pî' o'ma'kon yarakkîrî tîwe'sanon moropai asakoi'kon pepîn eke'nepamî'san enepî'pî to'ya to' yepi'tîto'pe Jesusya kai'ma. Moropai inkamoro yepi'tî'pîiya tamî'nawîrî. \v 25 Arinîkon pemonkonyamî' wîtîpîtî'pî Jesus pîkîrî Galiléia pata ponkon Decápolis pata ponkon Jerusalém pata ponkon Judéia pata ponkon moropai iren Jordão ratai ponkon wîtîpîtî'pî Jesus pia. \c 5 \s1 Wî' Po Si'ma Jesusya Itekare Ekaremekî \p \v 1 Arinîkon pemonkonyamî' era'ma tîuya pe Jesus enuku'pî wî' pona. Moropai eereuta'pî. Eereutasa' tanne inenupa'san ipemonkonoyamî' iipî'pî iipia aminke pra. \v 2 Moropai inkamoro yenupa pia'tî'pîiya. Ta'pîiya to' pî': \s1 Morî Pe E'nîto' Pî' Jesus Eseurîma \r (Lc 6.20-23) \q1 \v 3 —‍Morî pe pu'kuru mannankan î' ton pra tîwe'sanon wanî. Mannankan Paapa pia tîntîrîkon ton pra awanî epu'nenan. \q1 Morî pe to' wanî maasa pra inkamoro esa' pe Paapa wanî moropai ipemonkono pe to' ko'mamî. \q1 \v 4 Morî pe pu'kuru mannankan tîkaruwasenon wanî. \q1 Imakui'pî pî' to' karau tanne, Paapaya to' pîika'tî taatausinpai to' e'to'pe. \q1 \v 5 Morî pe pu'kuru mannankan moo tîwe'sanon, tiwinarî teekore'masanon pepîn wanî. \q1 Morî pe to' wanî maasa pra sîrîrî pata tîrî Paapaya to' pata'se' ton. \q1 \v 6 Morî pe pu'kuru mannankan wanî kure'ne Paapa yeseru anku'pai tîwe'sanon. \q2 Inkamoro wanî mannankan emi'ne tîwe'sanon moropai tuna aninnîpai tîwe'sanon warantî. \q2 Maasa pra kure'ne yairî e'pai to' wanî ye'nen. \q1 Morî pe to' wanî maasa pra inkamoro pia Paapaya teseru ku'to'pe to'ya itîrî to' pia. \q1 \v 7 Morî pe pu'kuru mannankan pemonkonyamî' sa'namanenan wanî, \q1 maasa pra to' sa'nama Paapaya. \q1 \v 8 Morî pe pu'kuru mannankan imakui'pî ton pra tîwe'sanon wanî, \q1 maasa pra inkamoroya Paapa era'ma. \q1 \v 9 Morî pe pu'kuru mannankan pemonkonyamî' ekore'ma'san mana'pokanenan wanî. \q1 Maasa pra inkamoro mana'pokanenan esatî to'ya Paapa munkî pe. \q1 \v 10 Morî pe pu'kuru mannankan tîwe'taruma'tîsanon wanî. \q2 Yairî Paapa yeseru kupî to'ya wenai to' taruma'tî to'ya. \q1 Inkamoro awanî taatausinpai maasa pra Paapa, tesa'kon pia to' ko'mamî ipemonkono pe, \m —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \p \v 11 —‍Morî pe pu'kuru amîrî'nîkon wanî teuren amu'tunpakon to'ya tanne. Moropai awinîkîi'nîkon to' eseurîma seru'ye' pe. Moropai tu'ke imakui'pî kupî to'ya awinîkîi'nîkon upemonkono pe awanîkon wenai. \v 12 Mîrîrî ye'nen taatausinpai pu'kuru e'tî mararî pra. Maasa pra aapia'nîkon tîntîrî ton konekasa' Paapaya man ka' po. Mîrîrî warantî nîrî pena amîrî'nîkon rawîronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'san taruma'tî'pî to'ya, ataruma'tîuya'nîkon manni' warantî —‍ta'pîiya. \s1 Jesus Eseurîma Pan Pî' Moropai Uweiyukon Pî' \r (Mc 9.50; Lc 14.34-35) \p \v 13 Jesusya to' yenupa ko'mannîpî'pî. Ta'pîiya: —‍Amîrî'nîkon yeseru wanî pan warantî morî pe pemonkonyamî' pîika'tîton pe. Tîîse inî'mîra pan enasa' ya, morî pe awanî pepîn. Ipo'mîra awanî. Pan pe awanî pepîn. Moropai mîrîrî wanî î' pe pra rî. Moropai mîrîrî papo to'ya poro pona pemonkonyamî'ya mîrîrî yaki'tapapîtî tuutîkon kaisarî. \p \v 14 Moropai tiaron ekaremekî'pîiya. Ta'pîiya: —‍Amîrî'nîkon yeseru wanî pata weiyu warantî tamî'nawîronkon nera'maton pe. A'kî, cidade konekasa' wî' po tîwe'sen era'ma tamî'nawîronkonya e'painon. Teesera'masen pepîn eena eserîke pra awanî, kawîne tîwanî ye'nen aronne eesera'ma ko'mannîpî. \v 15 Moropai anî'ya tî'kuma'tu yawittanîpî pepîn e'painon waikîra'pî yo'koi itîrîpa. Tîîse yawittanîpîiya itaponse' pe tînkoneka'pî pona itîrîpa. Tamî'nawîronkon wîttî ta tîwe'sanonya era'mato'pe to' weiyu'mato'peiya. \v 16 Mîrîrî warantî nîrî amîrî'nîkon yeseru e'pai awanî aweiyukon warantî. Tiaronkonya ayeserukon era'mato'pe morî pe pu'kuru. Moropai mîrîrî ayeserukon wenai inkamoroya nîrî Paapa ka' pon yapurîto'pe —‍ta'pîiya. \s1 Jesus Eseurîma Moisés Nurî'tîya Yenupanto' Pî' \p \v 17 Inî'rî Jesus eseurîma'pî. Ta'pîiya: —‍Moisés nurî'tîya ayenupato'kon moropai penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'tîya ayenupato'kon yaretî'kai uui'sa' kai'ma kîsenumenkatî. Mîrîrî yaretî'kai uui'sa' pra wai. Tîîse uuipî'pî î' taato'pe awanî ekareme'se apî'nîkon. Moropai mîrîrî unkupî ekareme'sai'ya yawîrî iku'to'peuya uuipî'pî. \v 18 Maasa yairon pî' tauya etatî. Ka' moropai pata ataretî'ka pîkîrî, Moisésya yenupanto' ataretî'ka pepîn. Tîîse tamî'nawîrî aako'mamî itonpa emo'ka pepîn. Tîîse tamî'nawîrî taasai'ya yawîrî awe'kupî e'to' yawîrî tamî'nawîron ataretî'ka pîkîrî. \v 19 Tîîse anî'ya Moisésya yenupanto' yawîrî ikupî tanne tîîse tiwin mîrikkî ipureme'sai'ya ya, moropai mîrîrî ke tiaron yenupaiya ya, ikupî tîuya manni' warantî. Paapa pia mîîkîrî wanî tiaronkon ipemonkonoyamî' ma're awanî. Tîîse anî'ya Moisésya yenupanto' yawîrî pu'kuru ikupî ya moropai mîrîrî ke tiaronkon yenupaiya ya innape kupî tîuya manni' warantî, mîîkîrî wanî ipîkku pe pu'kuru Paapa pia, tiaronkon ipemonkonoyamî' yentai. \v 20 Maasa pra tauya sîrîrî apî'nîkon. Morî ayeserukon awanî ya, manni'kan Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon yeseru kaisarî moropai fariseuyamî' yeseru kaisarî, ipemonkono pe aako'mamîkon pepîn Paapa pia. Tîîse morî panpî' to' yeseru yentai ayeserukon e'pai awanî aako'mamîkonpa Paapa pia ipemonkono pe —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \s1 Jesus Eseurîma Esewanmîrînto' Pî' \p \v 21 Jesusya ta'pî: —‍Pena atamokon rî'san pî' î' ta'pî epu'tî pî' naatî? Ta'pî see warantî: \q1 “Pemonkon kî'wîtî. Anî'ya pemonkon wîîsa' ya mîîkîrî yarî e'pai awanî ipîkku tîwe'sen juiz pia”. \rq Êx 20.13; Dt 5.17\rq* \m \v 22 Tîîse uurîya taa sîrîrî apî'nîkon. Anî' ekore'masa' ya tonpa yarakkîrî mîîkîrî yarî to'ya e'pai awanî ipîkku pe tîwe'sen juiz pia. Moropai anî'ya taa ya tonpa winîkîi “Î' epu'nen pepîn amîrî”, taiya ya ipî', mîîkîrî yarî to'ya ipîkku pe tîwe'sanon to' yepurukon pia itaruma'tîto'pe to'ya. Moropai anî'ya tonpa esatî ya, “Imakui'pî amîrî, pakko”, taiya ya, nari' pe awanî. Tîwarî e'pai awanî mîîkîrî yenumî Paapaya namai apo' ya' aaranto'pe. \p \v 23 Mîrîrî ye'nen Paapa yapurî pe antîrî tîrîya yai tîîse awenpenata ayonpa awinîkîi ekore'ma'pî moro awanî pî'. \v 24 Mîrîrî tanne, moro antîrî nîmîkî moropai atîkî e'mai' pe ayonpa pia. Yarakkîrî ayeseru konekata. Moropai tamî'nawîrî morî pe teekonekai enna'pokî Paapa yapurî pe antîrî tîrîpa. \p \v 25 Mîrîrî warantî ayeyatonya ayarî ya juiz pia, ka'ne' pe ayeserukon konekatî ayeyaton yarakkîrî apî' eeseurîma rawîrî. Mîrîrî kupîya pra awanî ya, ayarîiya ipîkku pe tîwe'sen pia. Moropai mîîkîrî juizya amîrî rumaka surara yenya'. Moropai mîîkîrîya ayarakkamo atarakkannîto' ta. \v 26 Tauya sîrîrî apî' mîrîrî atarakkannîto' tapai eepa'ka pepîn ka'ne' pe. Tamî'nawîrî mîrîrî ankupî'pî ye'maya pîkîrî aako'mamî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesus Eseurîma Imakui'pî Pe Uno'pîkon Tîrumakai Tiaron Yarakkîrî E'nîto' Pî' \p \v 27 —‍Î' taasa' to'ya epu'tî pî' naatîi. \q1 “Tîno'pî ke si'ma wîri'sanyamî' yarakkîrî tîwe'se pra e'tî. Moropai tînyo ke si'ma tiaron warayo' yarakkîrî tîwe'se pra e'tî”. \rq Êx 20.14; Dt 5.18\rq* \m \v 28 Tîîse uurîya taa sîrîrî apî'nîkon anî'ya wîri' era'ma ya, moropai yarakkîrî e'pai tîwanî pî' eesenumenka ya, yarakkîrî mîîkîrî e'sa' mîrîrî tewan ya'. \v 29 Mîrîrî ye'nen wîri' era'maya ya ayenu meruntî winon ke imakui'pî kupîya emapu'tîiya. Mîrîrî namai imo'kakî, yenunkî imakui'pî kupîya namai. Maasa pra asakî'ne ayenu tîîse, imakui'pî ku'sa'ya ya, attî apo' ya' ankupî'pî wenai. Mîrîrî ye'nen morî pe panpî' awanî itenu pra aako'mamî ya imakui'pî tîku'se pra. \v 30 Moropai ayenya meruntî winonya imakui'pî kupîya emapu'tî ya, mîrîrî merenkî'kî moropai yenunkî imakui'pî kupîya namai. Maasa pra ayenya merenkî'sa'ya ya, aako'mamî enen ipatîkarî. Mîrîrî wanî morî pe panpî', asakî'ne ayenya tîîse apo' ya' attî yentai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Imakui'pî Pe Awanî \s2 Tîno'pî Rumaka Pî' Teesenumenkasen Pia \r (Mt 19.9; Mc 10.11-12; Lc 16.18) \p \v 31 —‍Taasa' to'ya man nîrî see warantî: \q1 “Anî'ya tîno'pî rumaka ya, irumaka tîuya kaaretarî tîrîiya e'pai awanî iipia”, \rq Dt 24.1\rq* \m taa to'ya. \v 32 Tîîse uurîya taa sîrîrî apî'nîkon, anî'ya tîno'pî rumaka ya tiaron warayo' yarakkîrî awe'sa' pra tîîse, mîîkîrîya imakui'pî kupî tîno'pîya emapu'tî mîrîrî. Maasa pra tiaron warayo' yarakkîrî awanî emapu'tîiya aaniyotasa' ya. Moropai manni' warayo' yarakkîrî awanî manni'ya nîrî imakui'pî kupî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Seru' Pe Unkupîkon Ton Pepîn Pî' \s2 Eseurîman E'pai Pra Awanî \p \v 33 —‍Epu'nenan nîrî amîrî'nîkon pena atamokon nurî'tî pî' î' kai'ma ta'pî. \q1 “Î' taasa'ya'nîkon ya Paapa pî', ta'pîya'nîkon yawîrî iku'tî, seru'ye' pe tîwe'se pra”, \rq Lv 19.12; Nm 30.2\rq* \m taa to'ya. \v 34 Tîîse uurîya taa sîrîrî apî'nîkon. Amîrî'nîkon esenumenka see warantî. Paapa winîkîi pra tauya ya, î' wani' awanî pepîn î' ta'pîuya yawîrî pra ikupîuya, taaya'nîkon. Tîîse ka' winîkîi teeseurîmai pra e'tî. Maasa pra Paapa yaponse' pe awanî mîrîrî mîîto'pe. \v 35 Moropai pata winîkîi tîkai pra e'tî. Maasa pra Paapa puu yaponse' pe awanî mîrîrî mîîto'pe. Moropai Jerusalém cidaderî winîkîi tîkai pra e'tî. Maasa pra Paapa pata'se' pe awanî mîrîrî mîîto'pe. \v 36 Moropai apu'pai winîkîi tîkai pra e'tî. Maasa pra apu'pai si'po miakanmaya pepîn e'painon aimutun pe awe'to'pe. Moropai aimutun miakanmaya pepîn îrikkutun pe awe'to'pe. \v 37 Mîrîrî ye'nen î' winîkîi takai pra e'tî, innape amaimukon wanî ekaremekîkonpa. Tîîse amaimukon e'pai awanî see warantî: Inna, kaane, kai'ma. Maasa pra tu'kan î' taato'ya'nîkon amaimukon wanî makui winîpai tui'sen pe. \s1 Tiaron Pî' Ese'man E'pai Pra Awanî \r (Lc 6.29-30) \p \v 38 Jesusya ta'pî: —‍Î' ta'pî to'ya epu'nenan amîrî'nîkon: \q1 “Anî'ya ayenu pona apa'tî ya, mîîkîrî ayenu yai apa'tîtîponya tîmoron epu'tî e'pai awanî akaisarî. Moropai mîrîrî warantî aye pona apa'tîtîponya tîmoron epu'tî e'pai awanî akaisarî aye'mapa”, \rq Êx 21.24; Lv 24.20; Dt 19.21\rq* \m taa Moisés nurî'tîya yenupanto'. \v 39 Tîîse uurîya taa sîrîrî apî'nîkon, amîrî winîkîi imakui'pî ku'nen pî' teese'mai pra e'kî. Anî'ya ayenpata pona apa'tî ya, iratai winî era'tîkî apa'tîto'peiya. \v 40 Moropai anî'ya ayarî ya ipîkku tîwe'sen juiz pia apon ke ye'mapa, tîwî apon mo'kaiya. Tîwî aya'san nîrî yarîiya î' rî kî'kupîi mîîkîrî yarakkîrî. \v 41 Moropai anî'ya taa ya apî': “Uyemanne yaakî aminke pu'kuru pra tiwin quilómetro kaisarî”, taiya ya, itîîpai pra awanî tanne, tîîse yaakî asakî'ne quilómetros kaisarî yarîya e'pai awanî, tu'se awanî'pî yentai. \v 42 Moropai anî' erepamî ya aapia î' rî esa'se. Mîîkîrî pia inesatî'pî tîîkî. Moropai anî' erepamî ya aapia tîniru esa'se, a'noko'pî pe era'makî tîwî tîku'se pra —‍ta'pî Jesusya. \s1 Uyeyatonkon Pe Tîwe'sen Sa'nama E'pai Awanî \r (Lc 6.27-28,32-36) \p \v 43 —‍Î' ta'pî to'ya epu'nenan amîrî'nîkon: \q1 “Ayonpa awakîrikon pu'kuru sa'nama e'pai awanî. Moropai ayeyaton ku'tî ayewanma pe”, \rq Lv 19.18\rq* \m taa to'ya. \v 44 Tîîse uurîya taa sîrîrî apî'nîkon, anî' ayeyatonkon pe tîwe'sen wanî ya, mîîkîrî sa'namatî kure'ne. Moropai epîrematî mîîkîrî ataruma'tînenkon pona. \v 45 Mîrîrî warantî ikupîya'nîkon ya, ayunkon ka' pon munkîyamî' pe awanîkonpa. Maasa pra mîîkîrîya tamî'nawîronkon ton pe wei tîrî, morîkon ton pe moropai imakui'san ton pe. Mîîkîrîya kono' tîrî, morî ku'nenan ton pe moropai imakui'pî ku'nenan ton pe. \v 46 Tîîse amîrî'nîkonya awakîrikon neken ayonpakon sa'nama ya tiaronkon tîsa'namai pra. Tîîse î' ton pe mîrîrî warantî si'ma “Paapa winîpainon yapisîuya”, kai'ma eesenumenkakon? A'kî, mîrîrî warantî nîrî imakui'sanya, tîniru yapisî pî' teesenyaka'masanonya ikupî. \v 47 Moropai eeseurîmakon ya awakîrikon neken ayonpakon yarakkîrî, tiaronkon yarakkîrî teeseurîmai pra, î' pe pra rî awanî. Mîrîrî warantî Paapa epu'nenan pepînya nîrî ikupî. \v 48 Mîrîrî ye'nen yairî pu'kuru e'tî e'to' yawîrî. Yairî pu'kuru ayunkon Paapa, ka' pon awanî manni' warantî awanîkonpa —‍ta'pî Jesusya. \c 6 \s1 Tîwe'taruma'tîsanon Pia Untîrîkon Pî' Eeseurîma \p \v 1 Jesusya taa ko'mannîpî: —‍Aka! tîwarî panpî' e'tî Paapa yapurî yeseru pî'. Tiaronkonya ayera'mato'kon pe pra neken. Mîrîrî warantî ikupîya'nîkon ya, Paapa, ayunkon ka' pon nîtîrî, iwinîpainon yapisîya'nîkon pepîn. \p \v 2 Mîrîrî ye'nen anî' tîwe'taruma'tîsen pia î' rî tîîsa'ya'nîkon ya, “Mîrîrî kin tîrî pî' wai koo iipia rî”, kîkatî, manni'kan seru'ye' pe teesenku'tîsanonya ikupî warantî pra. Maasa pra inkamoroya iku'pîtî Judeuyamî' epere'to'kon yewî'kon kaisarî. Moropai pemonkonyamî' wîtîto'kon, e'makon kaisarî pemonkonyamî'ya tapurîto'kon pe kai'ma. Ayenku'tîuya'nîkon pepîn, maasa Paapa winîpainon yapisî to'ya pepîn. Maasa pra aasîrî pemonkonyamî' piapai yapisî'pî to'ya. \v 3 Tîîse amîrîya î' rî tîrî ya, tîwe'taruma'tîsen pia itîîkî ama' pe, anî' ayonpa pî' teekareme'se pra, î' ku'sa'ya epu'tîiya namai. \v 4 Mîrîrî antîrî'pî epu'tî anî'ya e'pai pra man. Tîîse ayun, tamî'nawîron era'manenya î' ku'sa'ya era'ma. Mîrîrî wenai aapia tîntîrî tîrîiya. \s1 Jesusya Yenupan Epîremanto' Pî' \r (Lc 11.2-4) \p \v 5 —‍Eepîremakon ya, manni'kan seru'ye' pe tîwe'sanonya ikupî warantî kî'ku'tîi. Maasa pra inkamoro epîremapîtî Judeuyamî' epere'to'kon yewî'kon tapî' satippe si'ma. Moropai to' epîremapîtî e'makon, pemonkonyamî' wîtîto', e'makon era'tîto'kon ta pî' si'ma. Tamî'nawîronkon pemonkonyamî'ya tera'mato'kon pe kai'ma, mîrîrî kupî to'ya. Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Inkamoroya tamî'nawîrî tînapisîkon yapisî'pî pemonkonyamî' winîpai, Paapa winîpai î' yapisî to'ya pepîn. \v 6 Tîîse mîrîrî warantî pra amîrî'nîkonya ikupî e'pai man. Eepîremakon ya, ayewî'kon ta ewontî. Moropai ayewî'kon mana'ta yarakkantî, anî'ya ayera'makon namai. Moropai epîrematî, manni' anî' nera'ma pepîn, Paapa pî'. Moropai mîîkîrî tamî'nawîrî î' konekaya'nîkon era'manenya tîntîrî tîrî aapia'nîkon. \p \v 7 Eepîremato'kon yai, eepîremakon ya, se' tapairî mai tinna'popî'se pra e'tî, manni'kan Paapa epu'nenan pepînya ikupî manni' warantî. Maasa pra inkamoro epîrema kusan pe tiwinan mana'popîtî pî' to' ko'mamî. Mîrîrî warantî neken Paapaya teepîremanto'kon eta kai'ma to' esenumenka. \v 8 Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî, inkamoro warantî pra e'tî. Maasa pra Paapa ayunkonya tamî'nawîron î' itu'se awe'to'kon epu'tî pî' man, maasa esatîya'nîkon rawîrî epu'tî pî' man. \v 9 Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî, epîrematî see warantî: \q1 “Paapa anna yunkon, amîrî ka' po tîîko'mansen. \q1 Tamî'nawîronkonya morî pe pu'kuru amîrî wanî epu'tî yu'se wai. \q1 \v 10 Amîrî wanî tamî'nawîronkon esa' pe. \q2 Asi'kî anna pia, anna esa' pe awanîpa. \q1 Itu'se awe'to' yawîrî ikupî annaya yu'se wai, \q1 tarîni' sîrîrî non pona, morî pe pu'kuru ka' po awanî manni' warantî. \q1 \v 11 Sîrîrîpe itu'se anna e'to' tîîkî, anna yekkari ton. \q1 Itîîkî anna pia î' ton pra anna wanî namai, Paapa. \q1 \v 12 Moropai Paapa, anna nîkupî'pî imakui'pî awinîkîi iku'kî aawanmîra, \q1 anna wanmîra tamî'nawîronkon nîkupî'pî imakui'pî anna winîkîi kupî annaya warantî. \q1 \v 13 Moropai anna pîika'tîkî, imakui'pî ena namai anna yentai. \q1 Moropai Makui mo'kakî anna piapai, Paapa. \q1 Maasa pra amîrî wanî anna esa' pe. \q2 Meruntî ke amîrî wanî tamî'nawîronkon yentai ipatîkarî. \q2 Morî pe aako'mamî ikî'pî ton pra. \q1 Mîrîrî warantî awanî pe man”. \m Sîrîrî warantî epîrematî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 14 —‍A'kî, tauya sîrîrî apî'nîkon. Anî'kan nîkupî'pî imakui'pî awinîkîi'nîkon kupîya'nîkon ya aawanmîra'nîkon, Paapa ka' ponya nîrî tîîwanmîra ikupî, imakui'pî ankupî'pîkon. \v 15 Tîîse aawanmîra'nîkon imakui'pî to' nîkupî'pî kupîya'nîkon pra awanî ya, mîrîrî warantî nîrî Ayunkonya ankupî'pîkon imakui'pî kupî pepîn tîîwanmîra. \s1 Yekkari Wanî Tonpai Pra Epîreman Pî' \s2 Jesus Eseurîma \p \v 16 Moropai ayekkarikon tonpai pra eepîremakon ya, yairî ma're ayenpatakon tîku'se pra e'tî, manni'kan teesenku'tîsanonya ikupî manni' warantî. A'kî inkamoroya mîrîrî warantî ikupî maasa pra tamî'nawîronkonya tekkarikon tonpai pra teepîremakon era'mato'pe kai'ma. Ayenku'tîuya'nîkon pepîn, aasîrî tamî'nawîronkon pemonkonyamî' tera'matîpono'san winîpai yapisî'pî to'ya. Inî' panpî' yapisî to'ya pepîn Paapa piapai. \v 17 Tîîse amîrî'nîkon epîrema ya, ayekkarikon tonpai pra, ayenpatakon ronatî. Moropai apu'paikon yakinatî, \v 18 tiaronkonya ayekkarikon tonpai pra eepîremakon epu'tî namai. Tîîse Ayunkon neken, Paapa anî' nera'ma pepînya ayepu'tîkon ayekkarikon tonpai pra eepîremakon. Moropai mîîkîrîya, ama' pe î' kupîya'nîkon era'manenya tîntîrî tîrî aapia'nîkon. \s1 Uyemannekon Pî' Jesus Eseurîma \r (Lc 12.33-34, 11.34-36, 16.13, 12.22-31) \p \v 19 Moropai ta'pîiya: —‍Tarî non po ipîkku pe awanîkon pî' teesenumenkai pra e'tî. Maasa pra tarî mîrîrî ayemannekon, aponkon yaku o'ma'konya. Moropai tarî ama'ye'konya ayama'runpakon. \v 20 Mîrîrî warantî awanî namai, ayemannekon ton konekaya'nîkon yuwatî ka' po. Miarî o'ma'ya aponkon yaku pepîn. Miarî ayemannekon karau pepîn, aataretî'ka pepîn. Moropai miarî ama'ye'konya ayama'runpakon pepîn. \v 21 Miarî ikonekatî, maasa pra o'non pata po ayemannekon konekasa'ya'nîkon ya, manni' pata eesenumenkato'kon wanî aako'mamîkon pî' —‍ta'pî Jesusya. \p \v 22 Jesusya ta'pî: —‍A'kî, î' kai'ma esenumenkan wenai yairî, yairî pra uyeserukon wanî epu'tî, u'kuma'tuya itu'na uweiyu'makon warantî. Yairî esenumenkan ya, anne' pe pra si'ma esenku'tîn pepîn. \v 23 Tîîse yairî pra esenumenkan ya, anne' pe e'nî ye'nen, esenku'tîn mîrîrî. Mîrîrî ye'nen uuwarîrî'nîkon esenku'tînsa' ya, kure'ne pu'kuru esenku'tînsa' mîrîrî, ewaron ta e'nî warantî. \p \v 24 Moropai inî'rî ta'pî Jesusya: —‍Anî' wanî eserîke pra man, asakî'ne tîkaraiwarî ke. Maasa pra tiaron yapurîiya morî pe tiaron yentai. Moropai tiaron mu'tunpaiya tiaron maimu yawîrî awanî. Tîîse tiaron pîinamaiya pepîn. Mîrîrî warantî Paapa poitîrî pe e'nî eserîke pra man, inî' panpî' tîniru yu'se eseka'nunkan ya —‍ta'pî Jesusya. \s1 Tarî Ko'mannîto' Pî' Esenumenkanto' \p \v 25 —‍Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî apî'nîkon, ayekkarikon ton pra awanî pî' teesenumenkai pra e'tî, moropai awukukon ton pra awanî pî'. Moropai aponkon ton pra awanî pî' kîsenumenkatî. Maasa pra tauya sîrîrî apî'nîkon, ipîkku pe panpî' Paapa nîtîrî'pî uuko'mannîto'kon wanî uyekkarikon yentai. Moropai intîrî'pî uyesa'kon wanî ipîkku pe panpî' uponkon yentai. ˻Manni' ipîkku pe tîwe'sen tîîsai'ya ya, ima're tîrîiya nîrî.˼ \v 26 Maasa esenumenkatî toronyamî' pî'. To' esenyaka'ma pepîn tekkarikon ton pîmî pî'. Moropai tekkarikon mo'ka pî' to' esenyaka'ma pepîn. Moropai tekkarikon yewî' ton koneka to'ya pepîn. Tîîse Ayunkonya inkamoro ko'mannîpî mîrîrî. To' ya're' ton tîrîiya. Amîrî'nîkon kanan? Î' kai'ma eesenumenkakon? Inkamoro toronyamî' ko'mannîpî tîuya yentai aako'mannîpîkon Paapaya, maasa pra toronyamî' yentai awanîkon ye'nen. \v 27 Mîrîrî warantî teesenumenka wenai anî'ya inî' panpî' tîîko'manto' ton kupî pepîn tarî non po. Mîrîrî ye'nen kîsenumenkatî mîrîrî pî'. \p \v 28 Tîîse î' ton pe aponkon ton pra awanî pî' eesenumenkakon mîrîrî? Maasa esenumenkatî parî' yari'ku, kono' waiyi keren pon pî'. To' esenyaka'ma pepîn mîrîrî eporîpa moropai tîponkon ton si'pîmî to'ya pepîn. \v 29 Tîîse tauya sîrîrî apî'nîkon, to' yari'kukon wanî morî pe pu'kuru. To' warantî anî' epontî pepîn. Teuren Salomão nurî'tî ipîkku pe tîwe'sen epontî morî tîpon ya'. Teuren tîîse to' warantî awanî pepîn. \v 30 Paapaya parî' keren pon yari'kutannîpî. Tîîse manni' parî' ko'mamî pepîn kure'ne. Sîrîrîpe eesera'ma moropai penane awa'pi'ta. Mîrîrî kupî tîuya yentai pu'kuru Paapaya amîrî'nîkon epontî morî pe awanîkonpa. Î' ton pe mararî mîrikkî innape ikupîya'nîkon mîrîrî? \p \v 31 Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî, mîrîrî aako'manto'kon pî' teesenumenkai pra e'tî. Kîkatî aawarîrî'nîkon: “O'non pata uya're' ton moropai uwuku ton moropai upon ton eporîuya e'painon?” kîkatî. \v 32 Manni'kan Paapa epu'nenan pepînya mîrîrî warantî taa ko'mannîpî maasa pra itu'se tîwe'to'kon pî' to' esenumenka kure'ne. Mîrîrî warantî pra amîrî'nîkon e'pai awanî. Maasa pra ayunkon Paapa ka' ponya tamî'nawîrî î' itu'se awe'to'kon epu'tî pî' man. \v 33 Tîîse e'mai' pe Paapa yenya' eturumakatî, ayepotorîkon pe awe'to'pe. Moropai î' itu'se Paapa e'to' yawîrî iku'tî. Mîrîrî kupîya'nîkon ya, tamî'nawîrî manni' itu'se awe'to'kon tîrîiya aapia'nîkon. \v 34 Mîrîrî ye'nen penanan wei pî' teesenumenkai pra e'tî. Tîîse sîrîrîpan pî' neken esenumenkatî. Maasa pra penanan weiyu yainon ton moro man. Moropai wei kaisarî moro man mîrîrî weiyu yainon ton. Mîrîrî ye'nen eerepamî rawîrî kîsenumenkatî mîrîrî pî' —‍ta'pî Jesusya. \c 7 \s1 Tiaronkon Pî' Atako'menkan Namai, Taa Jesusya \r (Lc 6.37-38,41-42) \p \v 1 Jesusya ta'pî: —‍Tiaronkon nîkupî'pî pî' taatako'menkai pra e'tî, anî' atako'menka namai ankupî'pîkon pî'. \v 2 Maasa pra tiaronkon pî' aatako'menkakon warantî tiaron atako'menka apî'nîkon. Tiaronkon pî' ankupî'pîkon warantî ikupîiya apî'nîkon. \v 3 Moropai ta'pîiya inî'rî: —‍Î' wani' awanî ye'nen kin ayonpa nîkupî'pî, iteseru era'maya mîrîrî morî pe, ayeseru itentai ankupî'pî nura tera'mai pra. \v 4 Tîîse î' ton pe mîrîrî warantî taaya ayonpa pî'. “Maasa ayenu yawon mo'kato'peuya”, taaya si'mîrikkî pe tîwe'sen pî'. Tîîse î' wani' awanî ye'nen kure'nan yei warantî tîwe'sen ayenu ya' era'maya pepîn? \v 5 Amîrî'nîkon seru'ye'kon teesenku'tîsanon aawarîrî'nîkon. E'mai' pe ayeserukon era'matî, ikonekatî morî pe. Mîrîrî ayeseru tîkonekai ayonpa yeseru konekai attîpa. \p \v 6 Moropai ta'pîiya: —‍Paapa maimu etatîponkon tîîse innape iku'nenan pepîn, inkamoro ye'ka pî' kîsekareme'tî. Inkamoro wanî sokoro' pe arinmarakayamî' warantî. Mîrîrî yu'se pra tîwanîkon wenai awinîkîi'nîkon to' ekore'ma. Moropai morî epe'ke pe tîwe'sen diamante itese' yenumî e'pai pra awanî porcoyamî' kore'ta. Maasa pra inkamoroya yaki'tapapîtî. Mîrîrî warantî inkamoro Paapa maimu yu'sankon pepîn pemonkonyamî' wanî porcoyamî' warantî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Paapa Pî' Esa'to' Pî' Jesus Eseurîma \r (Lc 11.9-13) \p \v 7 —‍Tîîse tauya sîrîrî apî'nîkon esatî pî' ako'mantî teeseta'kai pra, moropai yapisîya'nîkon. Moropai yuwa pî' aako'mantî moropai eporîya'nîkon. Moropai mana'ta pa'tî pî' ako'mantî moropai wîttî esa'ya yarakkanmoka. \v 8 Maasa pra tamî'nawîronkon esa'nenanya tînesatî'pîkon yapisî. Moropai yuwanenanya tînuwakon eporî. Moropai mana'ta pa'tînen pia mana'ta atarakkanmoka. \p \v 9 A'kî, anmukukonya tiyu ton esatî ya apî'nîkon, inesatî'pî pepîn tî' tîrîya'nîkon e'painon iipia, ikei esa'sai'ya tanne? \v 10 Moropai tiyo' ton moro' esa'sai'ya tanne, inesatî'pî pepîn îkîi tîrîya'nîkon pepîn iipia? Kaane, inesatî'pî tîrîya'nîkon e'painon. \v 11 Amîrî'nîkon wanî imakui'pî ku'nenan pe teuren. Tîîse anmukukon pia morî tîînenan amîrî'nîkon, imakui'pî tîînenan pepîn. Mîrîrî morî tîrîya'nîkon manni' yentai, Paapa ka' ponya manni'kan tîpî' esa'nenan pia morî tîrî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 12 —‍Mîrîrî ye'nen tiaronkon yarakkîrî morî ku'tî, inkamoroya nîrî morî kupî yu'se awanîkon yawîrî. Mîrîrî warantî iku'to'pe Moisés nurî'tîya yenupanto' wanî mîrîrî. Moropai penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî'ya yenupanto' wanî mîrîrî. \s1 Asakî'nan E'ma \r (Lc 13.24) \p \v 13 Moropai ta'pî Jesusya: —‍E'ta'ka mana'ta yai ewontî. Maasa pra awene' mana'ta moropai awene' e'ma, mîrîrî wanî ataka'manto' ya' yaaton pe. Mîrîrî wanî sa'me pra. Mîrîrî ye'nen tu'kankon pemonkonyamî' esenku'tîsa' wîtî mîrîrî ataka'manto' ya'. \v 14 Tîîse mana'ta e'ta'ka tauya manni' moropai e'ma siiruru mîrîrî wanî yaaton pe ipatîkarî ko'mannîto' pata pona. Mîrîrî wanî sa'me. Mîrîrî ye'nen tu'kankon pepîn pemonkonyamî' wîtî mîrîrî e'ma taawîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Seru'ye'kon Profetayamî' \r (Lc 6.43-44) \p \v 15 Moropai Jesusya ta'pî: —‍Tîwarî panpî' e'tî seru'ye' pe yenupatonkon pî'. Inkamoro iipî Paapa pemonkonoyamî' yenku'tîi innape tîmaimukon wanî kai'ma to' e'to'pe. Tîîse mîrîrî to' yeseru to' nîkupî wanî kaikusiyamî' yeseru warantî nari' uurî'nîkon pia. \v 16 Mîrîrî ye'nen amîrî'nîkonya epu'tî to' nîkupî wenai. Maasa sîrîrî epu'tî —‍ta'pîiya. —‍Mî'nî ye' epeta pepîn e'painon uva pe. Moropai figo pe mî'nî ye' epeta pepîn e'painon. \v 17 Tîîse tamî'nawîron yei morîya morî pe teperu tîrî. Moropai yei pakkori'tasa'ya teperu tîrî imakui'pî pe. \v 18 Mîrîrî ye'nen yei morîya imakui'pî pe teperu tîrî pepîn. Moropai yei pakkori'tasa'ya morî pe teperu tîrî pepîn. \v 19 Mîrîrî ye'nen tamî'nawîrî yei morî pe pra teperu tîînen ya'tî to'ya. Moropai mîrîrî yenumî apo' ya' aaranto'pe. \v 20 Mîrîrî warantî inkamoro seru'ye' pe tîwe'sanon yeseru epu'tîya'nîkon î' to' nîkupî wenai. Mîrîrî warantî to' epu'tîya'nîkon —‍ta'pî Jesusya. \s1 Anî' Ewomî Pe Nai Paapa Pia \r (Lc 13.25-27) \p \v 21 Ta'pî Jesusya: —‍Tamî'nawîronkonya taa kupî sîrîrî upî': “Anna yepotorî”, taa to'ya. Tîîse tamî'nawîrî inkamoro mîrîrî taatîpono'san wîtî pepîn Paapa pia. Tîîse manni'kan neken î' itu'se uyun Paapa e'to' manni' yawîrî ikonekanenan, inkamoro neken wîtî iipia, ipemonkono pe. \v 22 Î' pensa mîrîrî taa to'ya weiyu erepamî yai, tu'kankon pemonkonyamî'ya taa kupî sîrîrî. “Anna yepotorî, anna eseurîma'pî Paapa maimu ekaremekî pî' ayese' wenai tiaronkon pî'. Moropai amîrî anna yepotorî ese' pî' pemonkonyamî' ya' ewomî'san imariwa'yamî' yenpa'ka'pî annaya tu'ke. Moropai tu'ke ite'ka anî' nîkupî eserîkan pepîn ku'pîtî'pî annaya ayese' pî'”, taa to'ya kupî sîrîrî. \v 23 Inkamoro maimu yuukuuya kupî sîrîrî see warantî: “Anî'kan pe awanîkon epu'tîuya pra wai. Atarimatî uupiapai. Umaimu yu'nenan pepîn amîrî'nîkon. Imakui'pî kupî pî' tîîko'mansenon amîrî'nîkon”, tauya to' pî' —‍ta'pî Jesusya. \s1 Asakî'nankonya Tewî'kon Koneka \r (Lc 6.47-49) \p \v 24 Tamî'nawîrî mîrîrî taa yaretî'ka tîuya pe, Jesusya ta'pî: —‍Mîrîrî ye'nen o'non ye'ka pe umaimu etanen neken pepîn tîîse iku'nen wanî? Mîîkîrî wanî epu'nen pe pu'kuru. Awanî manni' warayo' epu'nen pe tîwe'sen warantî. Mîîkîrîya tewî' ton koneka'pî sa'man po eesenumî namai. \v 25 Tewî' konekasai'ya tanne, kono' rena'pî mararî pra. Tuna kuma'pî kure'ne ipona eerepamî'pî. Moropai a'situn erepamî'pî ipona yenumîpa kai'ma. Tîîse yenumîiya pra awanî maasa pra sa'man pona ikonekasa' pe awanî ye'nen. \p \v 26 Tîîse manni' umaimu etanen tîîse iku'nen pepîn pemonkon wanî, manni' yairî pra teesenumenkasen warantî. Yairî pra teesenumenka ye'nen, tewî' ton koneka'pîiya sa'man pepîn kasapan pona. \v 27 Tewî' konekasai'ya tanne, kono' rena'pî mararî pra. Tuna kuma'pî kure'ne ipona. Moropai a'situn erepamî'pî meruntî ke ipona. Aapîtato' ton pra awanî ye'nen yenumî'pîiya tamî'nawîrî. Î' e'nîmî pra awanî'pî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Meruntî Ke Jesus Maimu Wanî \p \v 28 Mîrîrî warantî teeseurîmato' yaretî'ka Jesusya tanne tu'kankon pemonkonyamî' esenumenka'pî mararî pra teesewankono'mai tenupatoi'ya'nîkon pî'. \v 29 Maasa pra mîîkîrî yeseru era'ma'pî to'ya Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon warantî pra. Tîîse epu'nen pe tenupatoi'ya'nîkon epu'tî'pî to'ya, meruntî ke tîwe'to' ke tenupaiya'nîkon epu'tî'pî to'ya. \c 8 \s1 Jesusya Erekî'pan Warayo' Yepi'tî \r (Mc 1.40-45; Lc 5.12-16) \p \v 1 Mîrîrî tîpo Jesus autî'pî wî' poi. Moropai arinîkon pemonkonyamî' wîtî'pî ipîkîrî. \v 2 Mîrîrî ya pri'ya pra tîwe'sen e'rennuku'pî iipia. Mîîkîrî sa'ne wanî'pî paran, ere' pî' tîwe'sen pe. Moropai mîîkîrî e'sekunka'pî Jesus rawîrî. Mîîkîrîya ta'pî Jesus pî': —‍Yepi'tîton amîrî, Uyepotorî. Uurî anepi'tîpai awanî ya, uyepi'tîkî —‍ta'pîiya. \p \v 3 Mîrîrî taiya ye'nen, Jesusya tenya kainumî'pî yapîpa kai'ma. Moropai ta'pî Jesusya ipî': —‍Inna, esepi'tîn pî' nai. Mîrîrî taa Jesusya pe rî, eesepi'tî'pî. Inî'rî ere' ton pra eena'pî. \v 4 Mîîkîrî pî' ta'pî Jesusya: —‍A'kî, esepi'tîn pî' nai tîîse anî' pî' eesepi'tîsa' kîsekaremekîi —‍ta'pîiya. —‍Tîîse atîkî teepîremasen pia î' kai'ma amîrî esepi'tîsa' era'mato'peiya iipia matîi. Moropai mîrîrî tîpo, Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî teepîremasen pia antîrî ton marîi, î' kai'ma eesepi'tîsa' ekaremekîpa tamî'nawîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Surara Poitîrî Yepi'tî Jesusya \r (Lc 7.1-10) \p \v 5 Pemonkonyamî' yeurîma yaretî'ka tîpo, Jesus wîtî'pî Cafarnaum cidaderî pona. Miarî Cafarnaum po surarayamî' yepotorî wanî'pî Roma pata pon. Mîîkîrî poitîrî kure'ne inapurî enasa' wanî'pî pri'ya pra. Aasa'manta eserîke awanî'pî. Mîrîrî ye'nen Jesus ponaya attî'pî eporîpa kai'ma. Moropai eposa' tîuya pe ta'pîiya Jesus pî' tîpoitîrî yepi'tîto'peiya. \v 6 Ta'pîiya Jesus pî': —‍Uyepotorî, upoitîrî sa'ne man mararî pra pri'ya pra uyewî' ta. E'mî'sa'kakoi pepîn kure'ne tîmoron epu'tî pî' aako'mamî mîrîrî —‍ta'pîiya. \p \v 7 Mîîkîrî maimu yuuku'pî Jesusya: —‍Uutî moriya yepi'tîi —‍ta'pîiya ipî'. \p \v 8 Mîrîrî yuuku'pî surarayamî' esa'ya: —‍Kaane Uyepotorî, uurî sa'ne wanî Judeu pepîn. Mîrîrî ye'nen uyewî' ta eewomî eserîke pra nai, Judeu pe awanî ye'nen. Tîîse amaimu ke neken taaya yu'se wanî sîrîrî upoitîrî enato'pe pri'ya, eewomî pra tîîse —‍ta'pî surarayamî' esa'ya. \v 9 —‍Epu'tî pî' wai seru' pepîn. Kure'ne uurî wanî tîîse uyesanon moro to' man, uyentainokon. Inkamoro maimu yawîrî tîwe'sen uurî. Moropai mîrîrî warantî nîrî upemonkonoyamî' moro to' man, surarayamî', umaimu yawîrî tî'we'sanon. Tauya ya tiwinan pî' “atîkî” tauya ya, attî umaimu pe. Tiaron pî' “Asi'kî” tauya ya, aaipî uupia umaimu pe. Moropai “seeni' ku'kî” tauya ya upoitîrî pî', umaimu pe ikupîiya. Mîrîrî warantî nîrî ikupîya ya, epu'tî pî' wai awe'kupî sîrîrî. Uyentai pu'kuru awanî ye'nen, amaimu pe awe'kupî sîrîrî —‍ta'pî surarayamî' yepotorîya. \p \v 10 Mîrîrî warantî taa surarayamî' yepotorîya pî' Jesus esenumenka'pî mararî pra teesenumenkai. Moropai ta'pîiya tîpîkîrî tîwe'sanon pemonkonyamî' pî': —‍Tauya sîrîrî apî'nîkon, kure'ne innape ukupî pî' nai. Mîrîrî ye'ka eporîuya pra wai Paapa pemonkonoyamî' Judeuyamî' kore'ta —‍ta'pîiya. \v 11 —‍Enpenatatî maasa sîrîrî pî'. Maasa tamî'nawîronkon esa' pe tîwanî Paapaya yenpoto' weiyu erepansa' yai, tu'kankon pemonkonyamî' iipî kupî sîrîrî wei epa'ka winîpai, moropai wei ewomî winîpai. Inkamoro Judeuyamî' pepîn ereuta kupî sîrîrî Abraão nurî'tî, Isaque nurî'tî, moropai Jacó nurî'tî yarakkîrî kure'nan entamo'kanto' ya. \v 12 Tîîse Judeuyamî', Paapa pemonkono pe awanîtonkon teuren, ereuta e'pai tîîse Paapaya to' yenumî kupî sîrîrî ewaron ta. To' ewomî pepîn Paapa pia. Iipiapai to' ko'mamî. Miarî to' karau mararî pra. “Ane” taapîtî to'ya teekon tîpa'tîi. \p \v 13 Moropai ta'pî Jesusya surarayamî' esa' pî': —‍Enna'pokî ayewî' ta, innape pu'kuru uku'to'ya yawîrî awe'kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya. Moropai surarayamî' esa' poitîrî esepi'tî'pî ka'ne' pe Jesus maimu pe. \s1 Tu'kankon Pri'yawonkon Pepîn Yepi'tî Jesusya \r (Mc 1.29-34; Lc 4.38-41) \p \v 14 Mîrîrî tîpo Jesus wîtî'pî Pedro yewî' ta. Moropai mîîkîrî yawo'pî era'ma'pîiya tette' ta pri'ya pra. Eekomi'masa' awanî'pî mararî pra. \v 15 Mîîkîrî yenya pî' Jesusya yapisî'pî moropai mîrîrî pe rî eekomi'makapî'pî, pri'ya eena'pî. Moropai mîîkîrî e'mî'sa'ka'pî moropai mîîkîrî yekkari ton koneka pia'tî'pîiya. \p \v 16 Ko'mamîiya pata enasa' tanne, pemonkonyamî'ya o'ma' yarakkîrî tîwe'sanon pemonkonyamî' yarî'pî Jesus pia o'ma'kon yenpa'kato'peiya. Moropai tîmaimu ke neken to' yenpa'ka'pîiya. Moropai tamî'nawîrî insamoro pri'yawonkon pepîn yepi'tî'pîiya. \v 17 Jesusya ikupî'pî mîrîrî warantî, maasa pra awe'kupî sîrîrî ta'pî penaro' Paapa maimu ekareme'nen Isaías nurî'tîya yawîrî. Ta'pîiya see warantî: \q1 Mîîkîrîya uyeparankon yaasa' man tîpona, \q1 moropai ne'ne' pe e'nîto' mo'kasai'ya man \rq Is 53.4\rq* \m ta'pî Isaías nurî'tîya pena. \s1 Jesus Wenairî Itîîpai Tiaronkon Wanî \r (Lc 9.57-62) \p \v 18 Mîrîrî taa tîpo, Jesus era'tî'pî tu'kankon pemonkonyamî' tîwoi tîwe'sanon era'mai moropai tîmenka'san yaipontî'pîiya to' wîtîto'pe iku'pî ratai pona. \v 19 Mîrîrî taa Jesusya tanne, Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupaton erepamî'pî Jesus pî' kai. Moropai ta'pîiya: —‍Uyenupanen, uurî wanî sîrîrî tarî, o'non pata attî ya, awenairî uttî —‍ta'pîiya. \v 20 Mîîkîrî maimu yuuku'pî Jesusya. Ta'pîiya: —‍A'kî, maikanyamî' yeutta mororon, to' yewî'. Moropai toronyamî' tî'moikon yenpo yaponse' nîrî mororon. Tîîse uurî, ka' poi iipî'pî pemonkon pe uyewî' ton pra man —‍ta'pî Jesusya. \p \v 21 Moropai tiaron Jesus wenairî tuutîsenya ta'pî ipî': —‍Uyepotorî, maasa awenairî uutîto'pe e'mai' pe enna'po tanne uyun pia aasa'manta pîkîrî —‍ta'pî tiaronya ipî'. \v 22 Jesusya imaimu yuuku'pî: —‍Tîwî inkamoro innape umaimu ku'nenan pepînya isa'manta'san yu'na'tîi —‍ta'pîiya. —‍Tîîse amîrî wîtî yu'se wai upîkîrî —‍ta'pîiya ipî'. \s1 Jesusya A'situn Tî'napannîpî \r (Mc 4.35-41; Lc 8.22-25) \p \v 23 Mîrîrî tîpo Jesus asara'tî'pî kanau ya' moropai attî'pî tînenupa'san pokonpe. \v 24 To' wîtî tanne tiwinarî ka'ne' pe kure'nan sipa sipa erepamî'pî, a'situn wanî'pî mararî pra. To' kanau yeuronkaiya eserîke sipa sipa wanî'pî nari' pe. Mîrîrî tanne Jesus we'nasa' ko'mamî'pî miarî kanau ya'. \v 25 Mîîkîrî yenpakai inkamoro imenka'san wîtî'pî ka'ne' pe teesi'nî'se. Ta'pî to'ya: —‍Uyepotorî, apakakî e'tî'kan pe man. Î' pî' awetun mîrîrî anna pîika'tîkî —‍ta'pî to'ya Jesus pî'. \p \v 26 Moropai Jesus e'mî'sa'ka'pî moropai ta'pîiya to' pî': —‍Î' wani' awanî ye'nen eranne' pe awanîkon mîrîrî? Innape ukupîya'nîkon pepîn mîrîrî? —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \p Mîrîrî taa tîpo awe'mî'sa'ka'pî moropai ta'pîiya a'situn pî' moropai tuna pî': —‍Atî'napankî. Moropai tamî'nawîrî aatî'napamî'pî Jesus maimu pe. \p \v 27 Mîrîrî warantî Jesusya ikupî era'ma tîuya'nîkon ye'nen, tamî'nawîronkon wanî'pî kure'ne teesenumenkai. Moropai inkamoroya ta'pî tîîwarîrî'nîkon: —‍O'non ye'ka see warayo' mîserî imaimu yawîrî a'situn moropai tuna e'to' —‍ta'pî to'ya tîîwarîrî'nîkon. \s1 Asakî'nankon Warayo'kon Yepi'tî Jesusya \r (Mc 5.1-20; Lc 8.26-39) \p \v 28 Moropai Jesus wîtî'pî Galiléia ku'pî rataipon pata Gadara pona. Miarî Jesus eseu'ka tanne, kanau yapai asakî'nankon imariwa'ka'pankon warayo'kon wîtî'pî Jesus ponaya epose. Inkamoro iipî'pî uuruwai kore'tapai maasa pra inkamoro ko'manto' wanî'pî uuruwai kore'ta. Inkamoro e'pîtî'pî meruntî ke o'non ye'ka pe ikupî eserîke pra nari' pe to' wanî'pî. To' rî'pîkîrî e'ma taawîrî wîtîn eserîke pra to' e'pîtî'pî. \v 29 Inkamoro entaime'pî. Ta'pî to'ya: —‍Amîrî Paapa ka' pon munmu. Î' ku'se aai'sa' sîrîrî anna pî'? Anna taruma'tîi ka'rî aai'sa'? Anna kî'taruma'tîi maasa e'taruma'tînto' weiyu erepamî pra tîîse —‍ta'pî warayo'konya Jesus pî'. \p \v 30 Miarî, aminke panpî' porcoyamî' wanî'pî tu'kankon, tekkarikon yena'nenan. \v 31 O'ma'konya Jesus pî' esatî'pî teeseka'nunkai inkamoro porcoyamî' ya' teewomîkonpa kai'ma. —‍Anna yenpa'kaya ya, inkamoro porcoyamî' ya' anna ewonto'pe —‍ta'pî to'ya. \v 32 —‍Inna moriya, atîtî —‍ta'pî Jesusya to' pî'. Mîrîrî ye'nen inkamoro o'ma'kon epa'ka'pî warayo' yapai. Moropai to' ewomî'pî porcoyamî' ya'. Tîîse mîrîrî pe rî porcoyamî' eka'tumî'pî irama yai, to' e'soroka'pî tuna ka, moropai to' e'tî'ka'pî tîîna'se. \p \v 33 Warayo'kon porcoyamî' pî' teesenyaka'masanonya mîrîrî e'kupî era'ma'pî. Mîrîrî ye'nen inkamoro e'tîrîka'pî, moropai to' wîtî'pî cidade pona. Miarî mîrîrî tînerama'pîkon ekaremekî'pî to'ya tamî'nawîrî. Moropai inkamoro asakî'nankon warayo'kon imariwa'ka' pe si'san esepi'tîsa' yekare pî' nîrî to' eseurîma'pî. \v 34 Mîrîrî yekare eta tîuya'nîkon ye'nen, tamî'nawîronkon mîrîrî cidade po tîîko'mansenon wîtî'pî Jesus epose. Moropai mîîkîrî eposa' tîuya'nîkon pe, tîpatakon yapai Jesus wîtîto'pe esatî'pî to'ya. \c 9 \s1 Jesusya Warayo' Eke'nepamî'pî Yepi'tî \r (Mc 2.1-12; Lc 5.17-26) \p \v 1 Moropai Jesus asara'tî'pî kanau ya' tuutîpa iku'pî ratai pona. Moropai attî'pî, eerepamî'pî tîpata ya'. \v 2 Mîrîrî yai tiaronkon pemonkonyamî'ya Jesus pia pri'yawon pepîn warayo' asakoi pepîn enepî'pî tette' ta tîîse. Jesusya innape pu'kuru tîkupî to'ya epu'tî'pî. Mîrîrî ye'nen ta'pîiya mîîkîrî pri'yawon pepîn pî': —‍Mooyi, meruntî ke e'kî. Maasa pra imakui'pî ankupî'pî kupî pî' wai uuwanmîra —‍ta'pîiya. \p \v 3 Mîrîrî warantî taa Jesusya eta tîuya'nîkon ye'nen, warayo'kon Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon eseurîma'pî tîîwarîrî'nîkon. —‍Iseruku mîrîrî. Anî'ya imakui'pî pe warayo' e'to' mo'ka pepîn, Paapa pe pra si'ma. Tîîse Paapaya neken imo'ka —‍ta'pî to'ya. \p \v 4 Mîrîrî warantî tewankon ya' to' esenumenka epu'tî'pî Jesusya. Mîrîrî ye'nen ta'pîiya to' pî': —‍Î' ton pe see mîrîrî warantî eesenumenkakon mîrîrî imakui'pî pe? —‍ta'pîiya. \v 5 —‍Imakui'pî ankupî'pî rona pî' wai taa pî' wai mîserî pri'yawon pepîn pî'. Tîîse innape iku'sau'ya epu'tîya'nîkon eserîke pra awanî. \v 6 Mîrîrî ye'nen uurîya, pemonkon pe ka' poi iipî'pîya anera'makon ton kupî sîrîrî. Meruntî ke wai imakui'pî ronato'peuya, seru' pe pra eseurîma epu'tîkonpa, mîîkîrî pri'yawon pepîn yepi'tîuya. I'mî'sa'kauya, tette' yanmako'mato'peiya aasato'pe —‍ta'pî Jesusya. \p \v 7 Mîrîrî pe rî mîîkîrî warayo' e'mî'sa'ka'pî. Moropai attî'pî tewî' ta. \v 8 Mîrîrî warantî ikupî Jesusya era'ma tîuya'nîkon ye'nen, pemonkonyamî' esi'nîpî'pî mararî pra ipî'. Moropai Paapa yapurî'pî to'ya inamai'ma mararî pra. —‍Tîîse sîrîrî warantî meruntî tîîsa' Paapaya era'ma sîrîrî pemonkon pia —‍ta'pî to'ya. \s1 Jesusya Mateus Eta Tîpîkîrî Attîto'pe \r (Mc 2.13-17; Lc 5.27-32) \p \v 9 Mîrîrî tîpo Jesus epa'ka'pî moropai attî'pî. Tuutî ye'ka pe e'ma taawîrî warayo' era'ma'pî Jesusya itese' Mateus. Mîîkîrî ereutasa' wanî'pî tîniru tîrî to'ya yaponse' pia. Maasa pra mîîkîrî wanî'pî tesanonkon pia to' nîtîrî tîniru yapisî pî' teesenyaka'masen pe. Mîîkîrî pî' ta'pî Jesusya: —‍Aase uwenairî —‍ta'pîiya. Mîrîrî ye'nen Mateus e'mî'sa'ka'pî moropai attî'pî Jesus pîkîrî. \p \v 10 Mîrîrî yai tu'kan entamo'kanto' wanî'pî Mateus yewî' ta. Miarî Jesus entamo'ka tanne, tiaronkon tîniru yapi'nenan erepamî'pî to' kore'ta. Moropai tiaronkon pemonkonyamî' Moisésya yenupanto' yawîrî pra tîwe'sanon nîrî erepamî'pî. Inkamoro wanî'pî to' entamo'kato' yaponse' pia Jesus pokonpe moropai Jesus nenupa'san pokonpe. \v 11 Mîrîrî yai tiaronkon fariseuyamî'ya to' yeseru era'ma'pî. Mîrîrî ye'nen Jesus nenupa'san ekaranmapo'pî to'ya: —‍Î' wani' awanî ye'nen kin amîrî'nîkon yenupanenya tekkari yonpa mîrîrî, inkamoro Moisésya yenupanto' yawîrî pra tîwe'sanon pemonkonyamî', moropai tîniru yapisî pî' teesenyaka'masanon pokonpe si'ma? \p \v 12 Inkamoro tînenupa'san ekaranmapo to'ya eta'pî Jesusya. Moropai yuuku'pîiya: —‍A'kî, pri'yawon pemonkonya tepi'tînen ton yuwa pepîn. Tîîse pri'ya pra tîwe'senya tepi'tînen ton yuwa e'painon —‍ta'pî Jesusya. \v 13 Moropai ta'pîiya: —‍Paapa maimuya taasa' see warantî: \q1 “Paapa yapurî pe anpo'tîkon po'tîya'nîkon yu'se pra wai. \q1 Tîîse eetî'noko'mato'kon yu'se wai anpo'tîkon yentai”, \rq Os 6.6\rq* \m ta'pîiya. Mîrîrî ye'nen î' taato'pe awanî epu'tî. Maasa pra uui'sa' pra wai morî pe tîwe'ku'sanon yannoi, tîîse imakui'pî pe tîwanîkon epu'nenan pemonkonyamî' yannoi uui'sa' sîrîrî —‍ta'pîiya. \s1 João Batista Nenupa'sanya Jesus Ekaranmapo \r (Mc 2.18-22; Lc 5.33-39) \p \v 14 Mîrîrî tîpo João Batista nenupa'san erepamî'pî Jesus pia ekaranmapoi. Inkamoroya ta'pî ipî': —‍Î' wani' awanî ye'nen anna moropai fariseuyamî' nenupa'san epîremapîtî tu'ke ite'ka tekkarikon tonpai pra, tîîse anenupa'sanya mîrîrî warantî ikupî pra awanî? —‍ta'pî to'ya Jesus pî'. \p \v 15 Inkamoro maimu yuuku'pî Jesusya: —‍Tîneta'san pokonpe tîwe'marimasen wanî tanne ta're'kon tonpai pra to' wanî pepîn. Tîîse to' entamo'ka moropai to' atausinpa mararî pra. Tîîse tiwin wei mîîkîrî tîwe'marimasen mo'kato' weiyu erepamî kupî sîrîrî. Mîrîrî yai tekkarikon yonpa to'ya pepîn kupî sîrîrî teesewankono'makon ye'nen —‍ta'pî Jesusya. \p \v 16 Inî'rî to' nepu'tî ton ekaremekî'pî Jesusya. Ta'pîiya: —‍A'kî, anî'ya amenan kamisa wanî poi'pî iipia'pî ya'tî pepîn e'painon, ipoi'pî pon e'karakasa' irumentanî'to'pe. Maasa pra amenan emo'ka ipoi'pî poi moropai inî' panpî' awe'karaka. \v 17 Moropai ta'pîiya inî'rî: —‍Anî'ya amenan wo' yara'tî pepîn e'painon, ipoi'pî pe tîwe'sen itense' ya'. Maasa pra wo' mai'taya tense' ya'morikka. Moropai wo' eti'kamo, aama'ta. Mîrîrî namai wo' amenan yara'tî e'pai awanî amenan itense' ya' —‍ta'pî Jesusya. ˻Mîrîrî ta'pîiya amenan esenupanto' pî' tenupaiya'nîkon epu'to'pe to'ya.˼ \s1 Jesusya Wîri' Yepi'tî \s2 Moropai Maasaron Wîri' Pîmî'sa'ka \r (Mc 5.21-43; Lc 8.40-56) \p \v 18 Miarî Jesus eseurîma ko'mannîpî tanne pemonkonyamî' pî', to' epere'to'kon esa' Judeu erepamî'pî Jesus pia. Moropai awe'sekunka'pî irawîrî. Moropai ta'pîiya Jesus pî': —‍Uyensi sa'mantan pî' man. Mîrîrî ye'nen aase uyewî' ta uyensi pona ayenya tîîtane'kî awennapanto'pe. \p \v 19 Mîrîrî ye'nen Jesus wîtî'pî iwenairî moropai inenupa'san nîrî wîtî'pî ipîkîrî. \p \v 20 Mîrîrî yai wîri' wanî'pî asakî'ne pu' pona tîîmo'tai kono' kaisarî mîn i'kamo pî' tîîko'mansen. Mîîkîrî iipî'pî Jesus mopai winî moropai mîîkîrîya Jesus pon ye'pi pî' yapî'pî. \v 21 Mîîkîrî wîri' esenumenkasa' wanî'pî see warantî: —‍Ipon ye'pi pî' yapîsau'ya ya, esepi'tî —‍kai'ma eesenumenkasa' wanî'pî. \p \v 22 Jesus era'tî'pî mîîkîrî wîri' era'mai, moropai ta'pîiya ipî': —‍Eranne' pe pra e'kî, ma'non. Innape ukupîya ye'nen esepi'tîn pî' nai —‍ta'pîiya. Moropai mîrîrî pe rî eesepi'tîsa' wanî'pî. \v 23 Mîrîrî tîpo Jesus wîtî'pî to' epere'to'kon esa' yewî' ta. Teerepamî pe, pemonkonyamî'ya wîri' sa'mantasa' yeremu ye'nunpa eta'pîiya. Moropai pemonkonyamî'ya mararî pra “waawa” ta'pî, tîkaraukon ye'ka pe. \v 24 Inkamoro pî' ta'pî Jesusya: —‍Tamî'nawîrî epa'katî tarîpai. Maasa pra mîserî more sa'mantasa' pra man iwe'nasa' neken man —‍ta'pîiya. Mîrîrî warantî taasai'ya ye'nen, Jesus pî' to' o'ma'ta pia'tî'pî. \v 25 Miarî pai inkamoro pemonkonyamî' epa'ka'pî tanne, Jesus ewomî'pî, o'non pata mîîkîrî wîri' isa'manta'pî e'to' ta. Moropai mîîkîrî yenya pî' Jesusya yapisî'pî, moropai mîîkîrî e'mî'sa'ka'pî. \v 26 Mîrîrî ku'sa' Jesusya mîîkîrî wîri' yarakkîrî yekare eta'pî tamî'nawîronkon pemonkonyamî'ya, mîrîrî pata ponkonya. \s1 Asakî'nankon Enkaru'nankon Yepi'tî Jesusya \p \v 27 Moropai Jesus wîtî'pî mîrîrî pata poi. Attî tanne, e'ma taawîrî asakî'nankon warayo'kon enkaru'nankon iipî'pî ite'ma'pî pî', tîwentaimepîtîkon ye'ka pe. Ta'pî to'ya ipî': —‍Amîrî Davi paarî'pî, pemonkonyamî' pîika'tîton, anna era'makî a'noko'pî pe sa'ne —‍ta'pî to'ya ipî'. \p \v 28 Wîttî ta Jesus ewomî'pî, moropai inkamoro enkaru'nankon erepamî'pî Jesus pia aminke pra. Moropai inkamoro ekaranmapo'pî Jesusya: —‍Innape ayepi'tîuya'nîkon kupî pî' naatî? —‍ta'pîiya. —‍Inna, anna yepotorî —‍ta'pî to'ya ipî'. \v 29 Jesusya to' yenukon yapî'pî. Moropai ta'pîiya: —‍Innape pu'kuru ukupîya'nîkon ye'nen, ayepi'tîuya'nîkon sîrîrî. \v 30 Moropai inkamoro yenu esepi'tîsa' wanî'pî. Inkamoro pî' ta'pî Jesusya: —‍Anî'kan pî' sîrîrî eesepi'tîsa'kon manni' kîsekareme'tî —‍ta'pîiya. \p \v 31 Tîîse inkamoro esepi'tîsa' wîtî'pî. Moropai inkamoroya tepi'tîsa'kon Jesusya ekaremekî'pî tamî'nawîronkon mîrîrî pata poronkon pî'. \s1 Eseurîmakoi Pepîn Eseurîma Emapu'tî Jesusya \p \v 32 Inkamoro wîtî'pî tanne, tiaronkon pemonkonyamî'ya warayo' eseurîmakoi pepîn yarî'pî, Jesusya yepi'tîto'pe. Mîîkîrî wanî'pî ya' o'ma' tîwe'sen pe. Mîrîrî ye'nen eeseurîma pra awanî'pî. \v 33 Mîîkîrî o'ma' yenpa'ka'pî Jesusya pata'pî pe warayo' eseurîma pia'tî'pî. Mîîkîrî eseurîmakoi pepîn era'ma tîuya'nîkon ye'nen tamî'nawîronkon pemonkonyamî' wanî'pî kure'ne teesenumenkai mîrîrî pî'. Inkamoroya ta'pî: —‍Sîrîrî ye'ka e'kupî era'masa' pra man tarî Israel pata po. \p \v 34 Tîîse fariseuyamî'ya ta'pî: —‍Mîîkîrî wanî mîrîrî o'ma'kon yepuru pe tîwe'sen winîpai meruntî yapi'nen pe. Mîrîrî ye'nen ikupîiya mîrîrî meruntî ke. Maasa pra mîîkîrî o'ma'kon yepuruya iipia meruntî tîîsa' iku'to'peiya —‍ta'pî to'ya. \s1 Jesusya Tî'noko'pî Pe Pemonkonyamî' Era'ma \p \v 35 Jesus asarî'pî cidadekon poro tamî'nawîrî moropai pemonkonyamî' ko'manto'kon poro aasarî'pî. To' yenupa pinunpa'pîiya Judeuyamî' epere'to'kon yewî'kon tapî'. Moropai morî itekare ekaremekî'pîiya, tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî kupî ekaremekî'pîiya. Moropai tamî'nawîronkon pemonkonyamî' yepi'tî'pîiya. Tu'kan parankon winîpai to' yepi'tî'pîiya. \v 36 Arinîkon pemonkonyamî' era'ma tîuya pe, Jesusya tî'noko'pî pe to' era'ma'pî. Maasa pra inkamoro pemonkonyamî' wanî'pî itesa' pînon carneiroyamî', ata'ka'ma'san warantî to' era'ma'pîiya. To' e'taruma'tîsa', to' pîika'tînen ton pra era'ma'pîiya. \v 37 Mîrîrî ye'nen ta'pîiya tînenupa'san pî': —‍Maasa era'matî. Esenyaka'manto' man mararî pra, tîîse teesenyaka'masen ton pra man. Tu'ke pra teesenyaka'masanon man —‍ta'pîiya. \v 38 —‍Mîrîrî ye'nen Paapa pî' esa'tî inî' panpî' teesenyaka'masanon tonkon yarimato'peiya, mararî pra esenyaka'manto' pî' to' esenyaka'mato'pe —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \c 10 \s1 Jesusya Tîpemonkono Ton Warayo'kon Yanno \r (Mc 3.13-19; Lc 6.12-16) \p \v 1 Jesusya warayo'kon asakî'ne pu' pona tîîmo'tai'nîkon yanno'pî tîîpia. Moropai inkamoro pia meruntî tîrî'pîiya, o'ma'kon yarakkîrî tîwe'sanon yapai to' yenpa'kato'pe to'ya tîmaimu ke. Moropai tamî'nawîron paran winîpai to' yepi'tîto'pe to'ya to' yeparankon winîpai. \v 2 Inkamoro asakî'ne pu' pona tîîmo'tai'nîkon ese' wanî'pî see warantî. E'mai'non wanî'pî Simão, tîîse Pedro kai'ma esatî'pî to'ya moropai itakon André. Tiago moropai itakon João Zebedeu munkîyamî'. \v 3 Moropai Filipe moropai Bartolomeu moropai Tomé moropai Mateus manni' tesanonkon pia to' nîtîrî tîniru yapisî pî' teesenyaka'masen. Moropai Tiago Alfeu munmu moropai Tadeu. \v 4 Moropai Simão, manni' teepîsen Zelote taato', moropai Judas Iscariotes manni' Jesus rumakatîpon iteyatonon pia. \s1 Jesus Nenupa'san Esenyaka'mato' \r (Mc 6.7-13; Lc 9.1-6) \p \v 5 Inkamoro warayo'kon yaipontî'pî Jesusya to' wîtîto'pe. Tîmaimu tîrî'pîiya to' pia see warantî: —‍Attîkon ya, katîtî Judeuyamî' pepîn pata ya'. Moropai Samaria cidaderî pona kewontî —‍ta'pîiya. \v 6 —‍Tîîse aminke Paapa piapainokon Israel ponkon kore'ta itesa' pînon carneiro warainonkon muwatîi —‍ta'pîiya to' pî'. \v 7 —‍Atîtî inkamoro pî' “Aminke pra tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' man”, makatîi to' pî'. “Tîpemonkonoyamî' pîika'tîiya kupî sîrîrî”, makatîi. \v 8 Moropai ere'kîpankon mepi'tîtîi, moropai tiaron paran pî' tîwe'sanon mepi'tîtîi. Moropai isa'manta'san mi'mî'sa'katîi. Moropai o'ma'kon yarakkîrî tîwe'sanon yapai menpa'katîi. Mîrîrî warantî mîku'tîi te'mai pra. Maasa pra te'mai pra sîrîrî meruntî yapisî'pîya'nîkon. Mîrîrî warantî nîrî itîîtî antîrîkon itepe'pî tuwai pra. \v 9 Attîkon ya î' rî kîsatî asakunikon ya'. Ouro moropai prata moropai tîniru ena'pî kîsatî itense' ya'. \v 10 Attîkon ya aponkon ton kîsatî moropai a'sa'sakon ton kîsatî. Moropai ame'sipukon kîsatî aapîtato'kon ton. Maasa pra teesenyaka'masanonya ta're'kon ton yapisî e'pai awanî —‍ta'pîiya to' pî'. \p \v 11 —‍Eerepamîkon ya cidade pona pemonkonyamî' kore'ta, eewomîkon ya amîrî'nîkon anapi'pai tîwe'sen pemonkon muwatîi. Moropai mîîkîrî pia mako'mantîi attîkon pîkîrî. \v 12 Mîîkîrî pemonkon yewî' ta eewomîkon ya makatîi tîîwanmîra e'nîto' wanî pe man sîrîrî wîttî ta. \v 13 Anî' amîrî'nîkon yapi'nen wanî ya morî pe mîîkîrî pia morî tîîwanmîn wanî yarakkîrî. Tîîse amîrî'nîkon yapisîiya pra awanî ya, atîtî iipiapai, iipia tîwe'se pra. Mîrîrî ye'nen tîîwanmîn wanî pepîn iipia, tîîse aapia'nîkon neken awanî. \v 14 Moropai miarî tewî'kon ta cidade po ayapisîkon to'ya pra to' wanî ya morî pe, moropai amaimukon anetapai pra to' wanî ya, miarî pai mepa'katîi to' kore'tapai. Moropai eepa'kakon pe miarîpai a'sa'sakon pî' atapisî'pî non pa'tîya'nîkon e'pai awanî. Mîrîrî kupîya'nîkon ya, Paapa pia morî pe pra to' wanî, amaimukon anetapai pra to' wanî ekaremekîya'nîkon. \v 15 Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Î' pensa pemonkonyamî' yenumî Paapaya weiyu erepamî yai to' e'taruma'tî pe man. Mîrîrî yai to' e'taruma'tî pe man mararî pra, manni'kan Sodoma cidaderî ponkon nurî'tî moropai Gomorra cidaderî ponkon e'taruma'tî'pî yentai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Epu'nîto' Moropai E'taruma'tînto' \r (Mc 13.9-13; Lc 21.12-17) \p \v 16 —‍Maasa î' tauya etatî. Amîrî'nîkon yarimauya sîrîrî nari'kon kaikusiyamî' warainonkon kore'ta attîkonpa. Amîrî'nîkon wanî carneiroyamî' warantî. Mîrîrî ye'nen tîwarî e'tî, epu'nen pe eesenku'tîkon namai. Tîîse eranmîra e'tî tiaronkon pî' î' imakui'pî tîku'se pra nari' pe pra waku'kaimîyamî' warantî. \v 17 Moropai tepu'se e'tî, ayarîkon to'ya ya to' epere'to' yewî'kon ta, apî'nîkon teeseurîmakonpa. Mîrîrî yai tiaronkonya apo'pîtîkon mîrîrî to' epere'to'kon yewî' tapî' po'pînnîto' ke. \v 18 Uurî wenai mîrîrî warantî akupîkon to'ya. Pata esa' pia ayarîkon to'ya moropai pata esanon esa' pia ayarîkon to'ya. Mîrîrî yai inkamoro pî' umaimu ekaremekîya'nîkon. Moropai manni'kan Judeuyamî' pepîn pî' nîrî umaimu ekaremekîya'nîkon. \v 19 Î' pensa amîrî'nîkon yarî to'ya yai e'taruma'tînto' ya', kîsewankono'matî î' kai'ma amaimu ton pra awanî pî'. Maasa pra uurîya amaimukon ton tîrî î' kai'ma epu'nen pe awanîkonpa. To' maimu yu'to'yakon ton tîrîuya mîrîrî pe rî —‍ta'pî Jesusya. \v 20 —‍Mîrîrî amaimukon yu'to'ya'nîkon wanî pepîn aawarîrî'nîkon aneporî'pîkon pe. Tîîse awanî Paapa yekaton winîpainon pe. Mîrîrî ye'nen mîîkîrî eseurîma amîrî'nîkon pe. \p \v 21 Mîrîrî ye'nen tepu'se e'tî maasa pra amîrî'nîkon rumaka tiaronkon pepîn rî ayonpakonya aasa'mantakonpa. Moropai to' yunkonyamî'ya tînmukukon rumaka to' sa'mantato'pe nîrî. Moropai to' munkîyamî' ena tîyunkon yeyaton pe moropai tîyunkon wîî me'po to'ya. \v 22 Moropai tamî'nawîronkon pemonkonyamî' yewanma pe amîrî'nîkon ena uyese' wenai. Tîîse anî'ya yapîtanîpî ya, e'taruma'tînto' meruntî ke tîîsa'manta pîkîrî, mîîkîrî e'pîika'tî pe man. \v 23 O'non pata amîrî'nîkon yewanmîrî to'ya ya, moropai amu'tunpakon to'ya ya, cidade poi mepetîi tiaron pata pona. Maasa pra tauya sîrîrî apî'nîkon. Eesenyaka'mato'kon yaretî'kasa'ya'nîkon eserîke pra naatîi, tamî'nawîrî cidadekon poro Judeuyamî' pata poro, uurî, ka' poi iipî'pî erepamî rawîrî. \p \v 24 A'kî, teesenupasen wanî pepîn tenupanen yentai. Moropai tîkaraiwarî yentai ipoitîrî wanî pepîn. \v 25 Tîîse teesenupasen wanî ya tenupatîpon kaisarî, morî pe awanî. Moropai tîkaraiwarî kenan poitîrî wanî ya tîkaraiwarî kaisarî, morî pe awanî. Itentai awanî eserîke pra. Mîrîrî ye'nen Belzebu winîpai meruntî yapisîiya taa to'ya ya upî' itentai panpî' taa to'ya awinîkîi'nîkon, maasa pra uwenaironkon pe awanîkon —‍ta'pî Jesusya. \s1 Anî' Nama E'pai Awanî \r (Lc 12.2-7) \p \v 26 —‍Mîrîrî ye'nen eranne' pe pra e'tî inkamoro ye'kakon warayo'kon seru'ye'kon pî'. Maasa pra tamî'nawîrî uyeserukon teesera'mai pra si'pî, esera'ma kupî sîrîrî aronne. Moropai tamî'nawîrî î' ta'pî uurî'nîkonya ama' pe, umaimukon esepu'tî kupî sîrîrî. \v 27 Mîrîrî warantî î' tauya manni' apî'nîkon tiaronkonya eta pra tîîse mîrîrî mekareme'tîi tamî'nawîronkon pî' epu'to'pe to'ya. Moropai uwinîpai aneta'pîkon tiaronkon neta'pî pepîn, mîrîrî mekareme'tîi aronne tamî'nawîronkonya epu'to'pe. \v 28 Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî apî'nîkon. Eranne' pe pra e'tî manni' amîrî'nîkon wîînen pî'. Awîtîpo'nokon ayekatonkon wîiya eserîke pra man. Tîîse tauya sîrîrî eranne' pe e'tî Paapa pî'. Maasa pra mîîkîrîya awîkon tarî moropai ayekatonkon yenumîiya e'painon apo' ya' —‍ta'pî Jesusya. \v 29 Moropai ta'pîiya: —‍A'kî, îrîwo'yamî' ke to' e'repa epe'mîra tiwin prata ena'pî. Tîîse inkamoro kore'ta tiwin ena ya non pona, Paapa, Uyunkonya epu'tî. Iwanmînon pepîn inkamoro. To' ko'mannîpîiya. \v 30 Mîrîrî warantî amîrî'nîkon pu'pai si'po wanî tu'ke teuren, tamî'nawîrî Paapaya epu'tî, maasa pra iku'ne'tîsai'ya ye'nen. \v 31 Mîrîrî ye'nen eranne' pe pra e'tî. Maasa pra inkamoro toronyamî' ko'mannîpî tîuya yentai Paapaya amîrî'nîkon ko'mannîpî tamî'nawîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Innape Cristo Kupî Kaane \r (Lc 12.8,9) \p \v 32 —‍Pemonkonyamî'ya taa ya aronne tiaronkonya eta tanne, upemonkono pe tîwanî taiya ya. Mîrîrî warantî nîrî tauya Paapa ka' pon rawîrî si'ma upemonkono mîserî tauya ipî'. \v 33 Tîîse anî'ya tiaronkon rawîrî si'ma “Uurî kaane, ipemonkono pepîn uurî”, taiya ya, uurîya nîrî mîrîrî warantî taa Paapa ka' pon rawîrî si'ma. “Upemonkono pepîn mîîkîrî”, tauya —‍ta'pî Jesusya. \s1 Tîwanmîn Pepîn Tîîse Eseyaton Pî' E'nîto' \r (Lc 12.51-53; 14.26,27) \p \v 34 —‍Tîîse kîsenumenkatî morî tîwanmîn enepîuya kai'ma sîrîrî non pona uuipî pî'. Tîîse tauya sîrîrî apî'nîkon, morî tîwanmîn ene'sau'ya pra wai. Eseyaton pî' pemonkonyamî' wanî kupî sîrîrî uwenai. \q1 \v 35 Maasa pra tîyunkon yarakkîrî to' munkîyamî' wanî pe man teekore'mai. \q1 Moropai to' munkîyamî' wîri'sanyamî' wanî pe man tîsankon yarakkîrî teekore'mai. \q1 Moropai to' pa'setonon wanî pe man tawo'pîkon yarakkîrî teekore'mai. \q1 \v 36 Mîrîrî warantî ayonpakon rî wanî pe man ayeyatonkon pe, tiaronkon pepîn \rq Mq 7.6\rq* \m —‍ta'pî Jesusya. \p \v 37 —‍Anî'ya tîyun, tîsan yapurî ya, uyapurî tîuya yentai mîîkîrî wanî eserîke pra awanî upemonkono pe. Moropai anî'ya tînmukuyamî' yapurî ya, uyapurî tîuya yentai, mîîkîrî wanî eserîke pra awanî upemonkono pe. \v 38 Manni' uyapurînen wanî ya, mîîkîrîya uwenai tamî'nawîrî tîwe'taruma'tîto' yapîtanîpîiya pra awanî ya, upemonkono pe eserîke pra awanî. Moropai uwenairî aaipî eserîke pra awanî. \v 39 Anî'ya tîwe'taruma'tîto' yapîtanîpî pra awanî ya, kure'ne tîîko'manto' pînînmaiya ye'nen tarî non po, mîîkîrîya ipatîkarî tîîko'manto' ton eporî pepîn tîîse aasa'manta pe man. Tîîse anî'ya tîwe'taruma'tîto' nama pra awanî ya uwenai, mîîkîrîya enen tîîko'manto' ton eporî ipatîkarî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Paapaya Uye'mato'kon \r (Mc 9.41) \p \v 40 —‍A'kî, anî'ya amîrî'nîkon yapisî morî pe, mîîkîrî ayapisîtîponkonya morî pe uyapisî nîrî. Moropai mîîkîrî uyapisîtîponya uyarimatîpon Paapa yapisî nîrî. \v 41 Moropai morî pe Paapa maimu ekareme'nen yapi'sa' anî'ya ya tewî' ta, morî eporîya pe man. Maasa pra yapisî'pîiya Paapa maimu ekareme'nen pe awanî ye'nen. Mîîkîrî repa Paapaya, tîmaimu ekareme'nen repa tîuya warantî. Moropai anî'ya morî ku'nen yapisî ya tewî' ta, morî eporîiya pe man. Maasa pra yapisî'pîiya, morî pe mîîkîrî wanî ye'nen. Moropai mîîkîrî repa Paapaya, morî ku'nen repa tîuya warantî. \v 42 Anî'ya tuna tîrî ya, i'nî' kenan tiwin copo kaisarî upemonkonoyamî' ya'mi'pî pia, si'mîrikkî pe tîîse iwo'paiya ya, mîîkîrî wanî upemonkono pe. Ayenku'tîuya pepîn, mîîkîrî nîrî repa Paapaya. Iwa'kaiya pepîn —‍ta'pî Jesusya. \c 11 \s1 João Batista Yekare Pî' Jesus Eseurîma \r (Lc 7.18-35) \p \v 1 Mîrîrî warantî tînenupa'san yeurîma tîpo, Jesus epa'ka'pî miarî pai. Moropai attî'pî. Pemonkonyamî' yenupa pia'tî'pîiya. Paapa maimu ekaremekî pinunpa'pîiya mîrîrî cidadekon poro aminke pra. \p \v 2 Mîrîrî yai João Batista wanî'pî atarakkannîto' yewî' ta. Miarî si'ma Cristoya î' kupî yekare eta'pî Joãoya. Mîrîrî ye'nen tînenupa'san yarima'pî Joãoya. \v 3 Jesus ekaranmapoi to' wîtîto'pe taato'pe to'ya: —‍Amîrî manni' tarîwaya aaipîton anna nînîmîkî, kaane ka'rî tiaron moro nai aaipîton? —‍ta'pî to'ya ipî'. \p \v 4 Jesusya inkamoro maimu yuuku'pî: —‍Enna'potî moropai João pî' anera'ma'pîkon moropai aneta'pîkon mekareme'tîi —‍ta'pîiya to' pî'. \v 5 —‍Tarî enkaru'nankonya era'ma pî' man. Moropai asakoi'kon pepîn asanî pe man. Moropai pri'yawonkon pepîn erekî'pankon esepi'tîsa' man. Moropai pana'tî'pankonya eta pî' man. Moropai isa'manta'san e'mî'sa'kan pî' man. Moropai Paapa maimu esekareme'nî pî' man manni'kan pemonkonyamî' tîwe'taruma'tîsanon pî'. Tamî'nawîrî mîrîrî makatîi João pî'. ˻Pena Paapa nîmenka'pî pî' teeseurîmasen profeta warantî eesekareme'sa' man.˼ —‍ta'pî Jesusya. \v 6 —‍Taatausinpai pu'kuru manni' innape pu'kuru uku'nen, tîwî tîku'se pra moropai teesenumenka yawîrî pra unkupî pî' teesewankono'mai pra mîîkîrî wanî —‍ta'pîiya. \p \v 7 Inkamoro João nenupa'san wîtî'pî tanne, tîîpiapai Jesusya pemonkonyamî' yeurîma pia'tî'pî, João Batista yekare pî': —‍Keren pona attîsa'kon yai, João yarakkîrî esepose Î' era'ma'pîya'nîkon? Konoi' yepu yarimapîtî a'situnya ka'rî? —‍ta'pîiya. \v 8 —‍Î' era'ma'pîya'nîkon kin, warayo' morî pe epontî'pî ka'rî morî tîpon ya' era'ma'pîya'nîkon? A'kî, tauya sîrîrî apî'nîkon. Warayo' morî pe tîpon ya' epontî'pî wanî ya, mîîkîrî ko'mamî e'painon morî pu'kuru wîttî ta, ipîkku pe tîwe'sen yewî' ta —‍ta'pîiya. \v 9 —‍Moriya ka'tî upî' î' era'ma'pîya'nîkon? Paapa maimu ekareme'nen penaron profeta ka'rî? Inna, seru' pepîn tauya sîrîrî apî'nîkon. Paapa maimu ekareme'nen profeta yentainon era'ma'pîya'nîkon. \v 10 Maasa pra mîîkîrî João wanî manni' Paapaya ta'pî yawîrî. \q1 “A'kî mîserî umaimu ekareme'nen yarimauya kupî sîrîrî arawîrî attîto'pe. \q1 Aye'marî ton konekai e'mai' pe attîto'pe”, \rq Ml 3.1\rq* \m ta'pî Paapaya —‍ta'pî Jesusya. \v 11 —‍Ayenku'tîuya pepîn. Mîîkîrî João wanî tamî'nawîronkon pemonkonyamî' yentai tîwe'sen pe. Tîîse anî' wanî ya innape uurî ku'nen ipîkku pe pra si'ma, mîîkîrî esa' Paapa wanî moropai mîîkîrî wanî João yentai —‍ta'pîiya. \v 12 Jesusya taa ko'mannîpî'pî: —‍Joãoya pemonkonyamî' esa' pe Paapa ii'to' ekaremekî pia'tî'pî patapai, sîrîrî tîpose Paapa pemonkono pe enapai arinîkon pemonkonyamî' wanî'pî. Mîrîrî anetapai to' wanî kure'ne. \v 13 Maasa pra tamî'nawîronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'san moropai Moisés nurî'tîya yenupanto'ya taasa' pîikatîton iipî pe man. Moropai mîrîrî ekareme'se João iipî'pî. \v 14 Mîîkîrî João wanî mîrîrî Elias pe, manni' Paapa maimu ekareme'nen profetaya aaipî ta'pî. Mîîkîrî ku'tî innape anku'pai awanîkon ya. \v 15 Sîrîrî itekare anepu'pai awanîkon ya, etatî morî pe —‍ta'pîiya. \p \v 16 Mîrîrî ye'nen ta'pî Jesusya: —‍Anî'kan warantî see sîrîrî pankon pemonkonyamî' kupîuya e'painon? Inkamoro wanî moreyamî' poroyi'pî po si'ma tîsu'minansenon warantî. Tiaron moreyamî' entaimepîtî to' pî' to' pokonpe tîsu'minkonpa. \v 17 Ta'pî to'ya: \q1 “Tîwe'marimasen waiyi ye'nunpa'pî annaya amananukonpa \q1 tîîse amanunukon pra awanî'pîkon. \q1 Moropai isa'manta'pî kararunpato' yeremu kupî'pî annaya, \q1 tîîse akaraukon pra awanî'pîkon”, \m ta'pî to'ya. \v 18 Tonpakonya ikupî warantî pra João Batistaya tekkari yonpa pra awanî'pî tui'sa' yai. Moropai tîwuku enîrîiya pra awanî'pî. Mîîkîrî pî' tamî'nawîronkonya o'ma' yarakkîrî tîwe'sen pe awanî mîrîrî ta'pî. \v 19 Moropai uurî, ka' poi iipî'pî entamo'ka pî' moropai uwuku enîrîuya pî' taa to'ya upî': “A'kî mîîkîrî warayo' wanî kure'ne ta're' yonpanen pe moropai kure'ne tîwuku enî'nen pe awanî”, taa to'ya. “Moropai tesanonkon pia to' nîtîrî tîniru yapi'nenan yonpa pe awanî mîrîrî”, taa to'ya. “Imakui'san pemonkonyamî' yonpa pe awanî”, taa to'ya. Tîîse tauya anî'ya Paapa winîpainon epu'nen yapisî ya, mîîkîrî yeseru wanî morî pe —‍ta'pî Jesusya. \s1 Innape Jesus Ku'nenan Pepîn Cidadekon Ponkon \r (Lc 10.13-15) \p \v 20 Mîrîrî yai Jesusya mîrîrî cidadekon po, eserîkan pepîn kupî tîuya era'matîponkon yeka'nunka'pî mararî pra, maasa pra tîmakuyikon rumakasa' to'ya pra to' wanî ye'nen. Mîrîrî ye'nen ta'pîiya to' pî': \v 21 —‍Aka sa'ne, amîrî'nîkon Corazim cidaderî po tîîko'mansenon. Aka sa'ne, amîrî'nîkon Betsaida cidaderî po tîîko'mansenon. Maasa pra mîrîrî ikupî eserîkan pepîn apatakon ya' e'kupî e'ku'sa' ya, Tiro cidaderî po moropai Sidom po, miarî tîîko'mansenonya imakui'pî pe tîwe'to'kon rumaka'pî to'ya e'painon pena. Moropai imakui'pî rumaka tîuya'nîkon ekaremekî'pî to'ya e'painon, moropai saaku ya' yeka'ma'pî to'ya e'painon, urunu'pî tîrî'pî to'ya e'painon tîpu'paikon pona, teesewankono'makon ekaremekîkonpa. \v 22 Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Tamî'nawîronkon yenumî Paapaya weiyu yai, eesewankono'makon kupî sîrîrî mararî pra, Tiro cidaderî ponkon pemonkonyamî' esewankonoma'pî yentai. Moropai Sidom ponkon e'taruma'tî'pî yentai, amîrî'nîkon e'taruma'tî kupî sîrîrî. Maasa pra innape imaimu ku'sa'ya'nîkon pra awanîkon ye'nen. \v 23 Amîrî'nîkon kanan Cafarnaum ponkon, ka' pona attîkon kai'ma eesenumenkakon. Tîîse ka' pona ayanu'nîpîkon Paapaya pepîn amakuyikon wenai. Tîîse Paapaya atî'kakon kupî sîrîrî. Maasa pra mîrîrî î' ikupî eserîkan pepîn apatakon ya' e'kupî'pî e'ku'sa' ya Sidom cidaderî po, moro tîîko'mansenon tî'ka'pî Paapaya pepîn e'painon sîrîrî tîpose —‍ta'pî Jesusya. \v 24 —‍Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Paapaya amîrî'nîkon taruma'tî kupî sîrîrî mararî pra, Sodoma ponkon taruma'tî tîuya yentai, pemonkonyamî' yenumî tîuya yai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Erî'ka'tane'tî Uupia Taa Jesusya \r (Lc 10.21-22) \p \v 25 Mîrîrî yai Jesus epîrema'pî Paapa pî': —‍Paapa, tamî'nawîron yepotorî amîrî. Ka' konekatîpon amîrî, moropai non konekatîpon. Morî pe man tauya apî'. Maasa pra epu'nen pe awe'to' anenomî'pî yenposa'ya epu'nenan pepînya ayepu'to'pe. Epu'nen pe tîwe'sanonya epu'tî namai yenomî'pîya moropai pakko pe tîwe'sanon pia yenposa'ya epu'to'pe to'ya. \v 26 Inna Paapa. Sîrîrî kupî'pîya itu'se awanî yawîrî ikupî'pîya. \p \v 27 Inî'rî ta'pî Jesusya: —‍Uyunya tamî'nawîron tîîsa' man uupia. Anî'ya uurî, Paapa munmu epu'tî pra man tîîse uyunya neken epu'tî. Moropai anî'ya uyun epu'tî pra man. Tîîse uurî, inmuya neken epu'tî. Moropai manni'kanya nîrî epu'tî, epu'tî to'ya yu'se uurî e'to'ya. Inkamoro pî' ekaremekîuya —‍ta'pî Jesusya. \p \v 28 Moropai ta'pîiya to' pî': —‍Asi'tî uupia tamî'nawîronkon amîrî'nîkon apî'kapî'san. Amîi'ne pe imakui'pî wanî ye'nen aapî'ka'sa'kon. Eturumakatî uupia moropai ipata'pî ya' eerî'ka'to'kon ton tîrîuya. \v 29 Uurîya ayenupato'kon yapi'tî. Esenupatî uyeseru pî' maasa pra uurî eranmîra tîwe'sen mîîpan pepîn. Mîrîrî warantî eerî'ka'to'kon eporîya'nîkon uupia. \v 30 Maasa pra sa'me pra uyeseru wanî, ikupîkonpa. Moropai aapia'nîkon meruntî tîrîuya amîi'mîra awe'to'pe —‍ta'pî Jesusya. \c 12 \s1 Jesus Wanî Erî'kannîto' Weiyu Esa' Pe \r (Mc 2.23-28; Lc 6.1-5) \p \v 1 Tîîse tîîko'manse pu'kuru pra erî'ka'nîto' weiyu yai Jesusya mararon pepîn trigo ye'ka rukku'nîtî'pî iratai winîpai tiaron iratai pona tînenupa'san pokonpe si'ma. Mîrîrî yai emi'ne to' wanî'pî kure'ne. Mîrîrî ye'nen inkamoroya trigo pikka pia'tî'pî moropai mîrîrî yaku'pî to'ya. \v 2 Mîrîrî kupî to'ya era'ma'pî fariseuyamî'ya. Inkamoroya ta'pî Jesus pî': —‍A'kî, anenupa'san esenyaka'man pî' man erî'ka'nîto' weiyu yai. Moisés nurî'tîya uyenupa'pîkon yawîrî pra, yairî pra to' wanî mîrîrî. Erî'ka'nîto' weiyu yai to' esenyaka'ma —‍ta'pî to'ya. \p \v 3 Inkamoro maimu yuuku'pî Jesusya. Ta'pîiya to' pî': —‍Awenpenatakon pra naatî, pena e'menuka'pî kaareta pî', î' kai'ma Davi nurî'tî pî' teeseurîmasen? Pena emi'ne awanî'pî moropai itonpayamî' nîrî wanî'pî emi'ne. \v 4 Mîrîrî ye'nen mîîkîrî ewomî'pî Paapa yewî' ta. Moropai Paapa pia to' nîtîrî'pî trigo puusa' mo'ka'pîiya Moisésya yenupanto' yawîrî pra. Moropai tonpayamî' pia itîrî'pîiya. Mîrîrî yaku'pî to'ya. Teepîremasanon neken naku to' nîtîrî'pî yaku'pî to'ya. ˻Tîîse mîrîrî pî' Paapa ekore'masa' pra awanî'pî.˼ \v 5 Moropai Moisés nurî'tî kaaretarîya taasa' erenkasa'ya'nîkon pra naatî? Erî'ka'nîto' weiyu yai teepîremasanon esenyaka'ma Paapa pia tîntîrîkon po'tî pî' epîremanto' yewî' ta. Mîîwîni tîîse Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî pra to' wanî pepîn. \v 6 Tauya sîrîrî apî'nîkon. Mîrîrî epîremanto' yewî' era'maya'nîkon manni' yentainon tarî man —‍ta'pî Jesusya. ˻Tîpî' eeseurîma'pî epîremanto' yewî' yentai tîwanî pî'.˼ \v 7 —‍Paapa maimu e'menukasa' see warantî: \q1 “Uurî wanî sîrîrî itu'se morî pe e'sa'namanto'kon tiaronkon yarakkîrî anpo'tîkon pe antîrîkon yu'se wanî yentai,” \rq Os 6.6\rq* \m ta'pî Paapaya. Mîrîrî epu'tîya'nîkon ya, î' taato'pe awanî, î' ku'nenan pî' aatako'menkakon pepîn e'painon. \v 8 Maasa pra uurî ka' poi iipî'pî wanî erî'ka'nîto' weiyu yai, tamî'nawîronkon nîkupî ton ekareme'nen pe —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya Warayo' Itenya Apîta'pî Yepi'tî \r (Mc 3.1-6; Lc 6.6-11) \p \v 9 Jesus epa'ka'pî miarî pai moropai attî'pî to' epere'to'kon yewî' ta. \v 10 Miarî to' epere'to'kon yewî' ta tiwin warayo' wanî'pî pri'yawon pepîn itenya apîta'pî. Mîrîrî yai miarî manni'kan fariseuyamî' wanî'pî î' kupî Jesusya anepu'pai, teserukon yawîrî pra, “A'kî, yairî pra awanî,” taakonpa kai'ma. Mîrîrî ye'nen ekaranmapo'pî to'ya: —‍Morî pe awanî e'painon? Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî pra pemonkon yepi'tîto'pe erî'ka'nîto' weiyu yai? —‍ta'pî to'ya. \p \v 11 Inkamoro maimu yuuku'pî Jesusya. Ta'pîiya to' pî': —‍Amîrî'nîkon kore'ta tekîn kenan wanî ya, itekîn carneiro enasa' ya, itu'nakan ya' erî'ka'nîto' weiyu yai, itesa'ya kin imo'ka pepîn e'painon, erî'ka'nîto' weiyu pe awanî ye'nen? —‍ta'pîiya. \v 12 —‍Moriya pemonkon wanî mîrîrî ipîkku pe, carneiro yentai. Mîrîrî ye'nen Moisés nurî'tîya yenupanto' yawîrî pemonkonyamî' pîika'tîto'pe awanî mîrîrî erî'ka'nîto' weiyu yai. \v 13 Moropai Jesusya ta'pî mîîkîrî warayo' pî': —‍Ayenya kainunkî —‍ta'pîiya. Moropai temekon kainumî'pîiya. Mîîkîrî esepi'tî'pî. Tiaron itenya ratai warantî, morî pe eena'pî. \v 14 Tîîse mîrîrî tîpo fariseuyamî' epa'ka'pî to' epere'to'kon yewî' tapai. Moropai inkamoroya teserukon koneka'pî î' kai'ma Jesus wîî tîuya'nîkon pî'. \s1 Paapa Nîmenka'san Ipoitîrîtonon \p \v 15 Mîrîrî warantî taasa' to'ya yekare epu'tî tîuya pe, Jesus wîtî'pî miarîpai. Arinîkon pemonkonyamî' wîtî'pî ipîkîrî. Tamî'nawîronkon pri'yawonkon pepîn yepi'tî'pîiya miarî. \v 16 Moropai inkamoro pî' ta'pî Jesusya teesepi'tîsa'kon ekaremekî to'ya namai. \v 17 Sîrîrî warantî awe'kupî'pî maasa pra awe'kupî pe man taasa' Paapa maimu ekareme'nen profeta Isaías nurî'tîya yawîrî. \q1 \v 18 Ta'pî Paapaya: —‍Mîseni' upoitîrî wanî umenka'pî pe, unsa'nama pe. \q1 Kure'ne uurî atausinpasa' pu'kuru wanî ipî'. \q1 Mîîkîrî pia uyekaton tîrîuya. \q1 Moropai mîîkîrîya î' kai'ma Judeuyamî' pepîn pîika'tî kupî yekare ekaremekî, yairî to' e'to'pe. \q1 \v 19 Mîîkîrî wanî teesiyu'pî'sen pe pra tiaron yarakkîrî, moropai tîwentaimepî'sen pe pra. \q1 Moropai e'ma tapî' mîîkîrî maimu eta pemonkonyamî'ya pepîn. \q1 \v 20 Itarumai'san pemonkonyamî' wanî a'tu'mîra mana ye' yaki'tapapî'sa' warantî to' wanî. Tîîse iwaikî' tu'kaiya pepîn. \q1 Moropai apo' iparu e'tî'ka'pî ye'nen a'tu'mîra tîwe'sen yi'nîpîiya pepîn. \q1 Tîîse inkamoro yapîtanîpîiya pemonkonyamî' yenumî Paapaya pîkîrî. Mîrîrî yai yairî ku'nenan wanî imakui'pî ku'nenan yentai. \q1 \v 21 Mîrîrî yai Judeuyamî' pepînya innape ikupî pe man. \q1 Moropai mîîkîrî winî tîwe'pîika'tîto'kon nîmîkî pî' to' ko'mamî pe man, \rq Is 42.1-4\rq* \m ta'pî Isaías nurî'tîya pena. \s1 Jesus Pî' Makui Poitîrî Taa To'ya \r (Mc 3.20-30; Lc 11.14-23) \p \v 22 Mîrîrî yai warayo' enkaru'nan moropai imaimu pîn yarî'pî to'ya Jesus pia. Maasa pra imariwa'ka' pe awanî'pî. Mîîkîrî yepi'tî'pî Jesusya moropai mîîkîrîya era'ma pia'tî'pî moropai eeseurîma'pî nîrî. \v 23 Mîrîrî kupî Jesusya era'masa' tîuya'nîkon pî', arinîkon pemonkonyamî' wanî'pî mararî pra teesewankono'mai. Moropai inkamoro esekaranmapo'pî. Ta'pî to'ya: —‍Pîika'tîton, Davi nurî'tî paarî'pî, Paapa nîmenka'pî manni' pepîn kin mîserî warayo'? —‍ta'pî to'ya. \p \v 24 Mîrîrî taa to'ya eta tîuya'nîkon ye'nen, fariseuyamî'ya yuuku'pî: —‍Inkamoro ye'kakon imariwa'yamî' yenpa'kaiya, meruntîri ton tîîsa' imariwa'yamî' yepotorîya mîrîrî iipia Belzebuya, maasa pra makui mîîkîrî Belzebu —‍ta'pî to'ya. \p \v 25 Tîîse î' kai'ma tîpî' to' esenumenkato' epu'tî'pî Jesusya. Moropai ta'pîiya: —‍A'kî, tiwinan pata ya' tîîko'mansenon wanî ya eseyaton pî', inkamoro eseya'nama. Moropai to' e'tî'ka tamî'nawîrî. Moropai tonpakon pokonpe tîmurukun pe tiwinan wîttî ta tîîko'mansenon wanî ya, inkamoro ko'mamî teesiyu'pîtîkon pî' morî ton pra. Moropai to' ekore'ma tu'ka. To' e'tî'ka tamî'nawîrî. Mîrîrî warantî meruntî ke to' wanî pepîn e'painon. \v 26 Mîrîrî warantî makui ko'mamî ya, tîpemonkonoyamî' pokonpe teesiyu'pîtî pî'. Meruntî ke awanî pepîn tîpemonkonoyamî' pokonpe. Mîrîrî ye'nen Makuiya tîpoitîrîtonon yenpa'ka pepîn pemonkonyamî' yapai. \v 27 Tîîse taaya'nîkon upî': “Belzebu meruntîri ke o'ma'kon yenpa'kaiya mîrîrî”, taaya'nîkon upî' —‍ta'pîiya. —‍Tîîse mîrîrî warantî awanî ya, anî'ya meruntî tîrî anenupa'sankon pia o'ma'kon yenpa'kato'pe to'ya? Inkamoroya taa e'painon apî'nîkon: “Esenku'tî'san pe awanîkon”, taa to'ya, ˻Maasa pra inkamoroya meruntî yapisî warantî yapisîuya nîrî —‍ta'pîiya.˼ \v 28 —‍Tîîse Paapa yekaton meruntîri ke o'ma'kon yenpa'kauya ya, Paapa ii'sa' man epu'tîya'nîkon ayesa'kon pe. \p \v 29 A'kî, tauya anî' ewomî pepîn e'painon, warayo' tîyurapai kenan tewî' era'manen pe tîwe'sen yewî' ta yama'runpai. Maasa pra meruntî ke awanî ye'nen. Tîîse e'mai' pe mîîkîrî yewa'tîpîtî yu'se wanî moropai î' rî itemanne yama'runpato'pe. \p \v 30 Mîrîrî ye'nen ta'pî Jesusya: —‍Anî'ya innape ukupî pra awanî ya, uyeyaton pe awanî mîrîrî. Moropai anî' esenyaka'ma pra awanî ya uurî ton pe, uurî esenyaka'mato' taruma'tîiya mîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \v 31 —‍Mîrîrî wenai tauya sîrîrî apî'nîkon. Î' rî imakui'pî warayo'kon nîkupî'pî mîrîrî kupî Paapaya tamî'nawîrî tîîwanmîra. Moropai imakui'pî pe Paapa winîkîi to' eseurîmato'kon, mîrîrî kupîiya tîîwanmîra. Tîîse anî' eseurîma ya Morî Yekaton Wannî winîkîi, Makui pe awanî mîrîrî kai'ma, imakui'pî pe mîrîrî kupî Paapaya pepîn tîîwanmîra. Tîîse aako'mamî ipatîkarî imakui'pî pe Paapa winîkîi. \v 32 Moropai ta'pîiya: —‍Anî' eseurîma ya uurî ka' poi iipî'pî winîkîi imakui'pî pe, mîrîrî imakui'pî inkupî'pî kupî Paapaya tîîwanmîra. Tîîse anî' eseurîma ya Morî Yekaton Wannî winîkîi imakui'pî pe, mîrîrî kupî Paapaya pepîn tîîwanmîra sîrîrî pata po tîîse aako'mamî ipatîkarî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Yei Teperu Tîînen Esepu'tî Iteperu Pîkînsa' \r (Lc 6.43-45) \p \v 33 Moropai Jesusya ta'pî: —‍A'kî, amîrî'nîkon pî' tauya î' kai'ma yei, teperu tîînen wanî esepu'tî iteperu wenai. Morî pe iteperu wanî ya, eesepu'tî morî pe ite wanî. Moropai imakui'pî pe iteperu wanî ya, eesepu'tî imakui'pî pe ite wanî nîrî. \v 34 Amîrî'nîkon wanî imakui'pî pe îkîiyamî' munkîyamî' wanî imakui'pî pe warantî. Tîîse o'non ye'ka pe morî pe eeseurîmakon, imakui'pî pe si'ma? Maasa pra ayewankon tîwe'sen yawîrî eeseurîmakon. \v 35 Tîîse warayo' morî pe tîwe'sen eseurîma morî pe, maasa pra morî pe itewan wanî ye'nen. Mîrîrî warantî nîrî warayo' imakui'pî pe tîwe'sen eseurîma imakui'pî pe, maasa pra imakui'pî pe itewan wanî ye'nen, —‍ta'pîiya. \p \v 36 —‍Mîrîrî pî' tauya —‍ta'pî Jesusya. —‍Tiwin wei Paapaya tamî'nawîronkon yenumî yai î' ta'pî tîuya'nîkon ekareme'se to' e'mî'sa'ka kupî sîrîrî Paapa rawîrî. Mîrîrî tamî'nawîrî î' ta'pî tîuya'nîkon, se' tapairî ekareme'to'pe to'ya Paapa pî' —‍ta'pî Jesusya. \v 37 —‍Maasa pra amaimu'pîkon wenai Paapaya taa kupî sîrîrî: “Imakui'pî pe naatîi. Ayenumîuya'nîkon sîrîrî”, taiya. Mîîwîni pra awanî ya, morî amaimu'pîkon wenai Paapaya taa kupî sîrîrî apî'nîkon: “Î' wani' pra man, morî pe naatîi”, taiya kupî sîrîrî. \s1 Tînera'makon Ton Esatî To'ya Jesus Pî' \r (Mc 8.11-12; Lc 11.29-32) \p \v 38 Mîrîrî yai tiaronkon Moisés nurî'tîya yenupato' pî' yenupatonkonya, moropai fariseuyamî'ya ta'pî Jesus pî': —‍Anna yenupanen, anna nera'maton anî' nîkupî eserîkan pepîn kupîya yu'se anna man —‍ta'pî to'ya. \p \v 39 Tîîse inkamoro maimu yuuku'pî Jesusya: —‍Î' warantî see sîrîrî pankon pemonkonyamî' wanî sîrîrî imakui'pî pe pu'kuru. Anera'makon ton esatîya'nîkon innape uurî kupîkonpa. Tîîse ikupîuya pepîn anera'makon ton. Tîîse penaron Paapa maimu ekareme'nen Jonas nurî'tî yekare neken epu'tîya'nîkon yu'se wai. \v 40 Maasa pra Jonas ko'mamî'pî seurîwî'ne wei moropai seurîwî'ne ewaron kaisarî kure'nan moro' ro'ta ya'. Mîrîrî warantî nîrî uurî ka' poi iipî'pî ko'mamî kupî sîrîrî seurîwî'ne wei moropai seurîwî'ne ewaron kaisarî non ya'. \v 41 A'kî, tiwinano'pî wei yai, Paapaya apo' ya' pemonkonyamî' yenumî yai Níniveponkon pemonkonyamî' nurî'tî e'mî'sa'ka pe man. Moropai inkamoroya taa kupî sîrîrî apî'nîkon: “Î' wani' awanî ye'nen amakuyikon rumakaya'nîkon pra awanîkon?” taa to'ya. “Maasa pra pena Jonasya itekare ekaremekî yai, umakuyikon rumaka'pî annaya,” taa to'ya. Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî apî'nîkon. Uurî tarî awanî manni' akore'ta'nîkon, uurî wanî Jonas yentai, tîîse amakuyikon rumakaya'nîkon pepîn —‍ta'pîiya. \v 42 Inî'rî ta'pîiya: —‍Mîrîrî yai nîrî pata esa' pe tîwe'sen nurî'tî wîri' Sabá poinon e'mî'sa'ka kupî sîrîrî. Moropai mîîkîrîya taa kupî sîrîrî apî'nîkon: “Î' wani' awanî ye'nen innape ikupîya'nîkon pra awe'sa'kon”, taiya. Maasa pra mîîkîrî wîri' nurî'tî ii'pîtî'pî aminke pai epu'nen pe tîwe'sen Salomão nurî'tîya tenupato'pe kai'ma etai. Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî apî'nîkon. A'kî, uurî wanî akore'ta'nîkon manni' Salomão epu'nen pe si'pî yentai —‍ta'pî Jesusya. \s1 O'ma' Enna'po Inî'rî Warayo' Ya' \r (Lc 11.24-26) \p \v 43 Jesus eseurîma'pî. Ta'pîiya: —‍Pemonkon yapai teepa'ka tîpo, o'ma' asarî ko'mannîpî tuna ton pîn yapî', teerî'ka'to' ton yuwa pî'. Tîîse eporî tîuya pra tîwanî ya, taiya: \v 44 “Kaane, enna'poi ya'ta yapai epa'ka ne'tîkini ya'rî” taiya. Moropai mîîkîrî enna'po. Mîîkîrîya yapai teepa'ka'pî eporî yawon pra tîîse, morî yeka'maiya pra tîîse. \v 45 Moropai mîîkîrî o'ma' wîtî iipiapai tiaronkon o'ma'kon etai tarakkîrî to' ko'manto'pe kai'ma. Mîîkîrîya tiaronkon o'ma'kon enepî asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisarî. Inî' panpî' imakui'san enepîiya mîîkîrî warayo' ya' inkamoro ko'manto'pe. Inkamoroya mîîkîrî taruma'tî mararî pra. Pena e'mai' pe imakui'pî tîwanî'pî yentai mîîkîrî warayo' yeseru wanî. Maasa pra inkamoro wanî ye'nen itewan ya'. Mîrîrî warantî awanî pe man, imakui'pî sîrîrî pankon pemonkonyamî' yarakkîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesus Yan Moropai Itonpayamî' \r (Mc 3.31-35; Lc 8.19-21) \p \v 46 Mîrîrî yai Jesus eseurîma ko'mannîpî tanne pemonkonyamî' pî', isan moropai itonpayamî' ita'mi'san erepamî'pî. Inkamoroya poro po si'ma yanno me'po'pî yarakkîrî teeseurîmakonpa. \v 47 Tiaronya ta'pî ipî': —‍A'kî, asanya moropai ayakontononya ayanno pî' man, ayarakkîrî eseurîmapai to' wanî —‍ta'pîiya ipî'. \p \v 48 Mîrîrî taiya yuuku'pî Jesusya: —‍Anî' ye'ka see pemonkon pî' maama' moropai mooyi tauya e'painon? \v 49 Moropai tînenupa'san winîkîi era'ma'pîiya, moropai ta'pîiya: —‍Tarî tiaronkon man uupia —‍ta'pîiya. —‍Insamoro pî' maama' moropai mooyi tauya e'painon. \v 50 Uyun Paapa ka' pon yeseru ku'nenan pî' mooyi moropai ma'non moropai maama' tauya. Maasa pra Paapa maimu yawîrî tîwe'sanon wanî uyonpa pe pu'kuru —‍ta'pî Jesusya. \c 13 \s1 Tînmîri Pînnen Warayo' \r (Mc 4.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Mîrîrî weiyu yai Jesus wîtî'pî wîttî tapai Galiléia ku'pî yena pona. \v 2 Arinîkon pemonkonyamî' ii'sa' wanî'pî tîpatakon yapai. Inkamoroya mararî pra Jesus woima'tîsa' wanî'pî. Mîrîrî ye'nen Jesus asara'tî'pî kanau ya'. Mîîkîrî e'tukka'pî tuna ka. Moropai eereuta'pî. Moropai pemonkonyamî' e'nîmî'pî kasapan po. \v 3 Mîîkîrîya to' yenupa pia'tî'pî tu'kan panton ke. Ta'pîiya: \p —‍Warayo' wîtî'pî tînmîri pînse. \v 4 Tînmîri ya' tînpîmî pîmî'pîiya tîsorokai'ma. Moropai tiaron inpîmî'pî yonpa ena'pî e'ma ena po. Mîrîrî era'ma'pî toronyamî'ya moropai yenno'mapîtî'pî to'ya tamî'nawîrî, maasa aaro'ta pra tîîse —‍ta'pîiya. \v 5 —‍Moropai tiaron inpîmî'pî yonpa ena'pî mararon non ya' tî' parappa pe tîwe'sen pona. Moropai ka'ne' pe aaro'ta'pî tîîse aakaratato' pata'se' ton pra awanî'pî. \v 6 Mîrîrî inpîmî'pî yonpa aro'ta'pî tîîse a'ne' pe pu'kuru wei a'na'pî. Mîrîrîya ya'pi'tanîpî'pî maasa pra kure'nan ikara wîtîto' ton pra awanî ye'nen. \v 7 Moropai tiaron inpîmî'pî yonpa ena'pî mî'nî ye'kon kore'ta. Mîrîrî aro'ta'pî mî'nî ye' pokonpe. Mîrîrî mî'nî ye'ya itaruma'tî'pî teperu tîrîiya pra tîîse. \v 8 Moropai tiaron inpîmî'pî yonpa ena'pî morî pe tîwe'sen non pona. Mîrîrî aro'ta'pî, aarenta'pî moropai eepeta'pî. Tiaron epeta'pî 30 kaisarî moropai tiaron epeta'pî 60 kaisarî. Moropai tiaron epeta'pî 100 kaisarî. Sîrîrî warantî morî non pona ena'pî epeta'pî, mararî pra e'mai' pe awanî'pî yentai pu'kuru —‍ta'pî Jesusya. \p \v 9 Moropai Jesusya ta'pî to' pî': —‍Anepu'pai awanîkon ya, etatî, epu'tî —‍ta'pîiya. \s1 Î' Tonpe Jesusya Panton Ekaremekî \r (Mc 4.10-12; Lc 8.9-10) \p \v 10 Mîrîrî pe rî Jesus nenupa'san erepamî'pî iipia. Inkamoroya ekaranmapo'pî. —‍Î' wani' awanî ye'nen pemonkonyamî' yenupaya mîrîrî panton pe —‍ta'pî to'ya ipî'. \p \v 11 Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Paapa yekare anî' nepu'tî pepîn ekaremekîuya sîrîrî apî'nîkon. Î' kai'ma pemonkonyamî' esa' pe Paapa iipî ekaremekîuya sîrîrî epu'tîkonpa. Tîîse inkamoro Paapa yu'sankon pepîn pî' aronne ekaremekîuya pepîn. Tîîse panton pe neken ekaremekîuya epu'tî to'ya namai. \v 12 Tîîse mararî Paapa maimu epu'tî anî'ya ya, inî' panpî' epu'nen tîrî Paapaya iipia. Moropai epu'tîiya itu'se tîwanî pîkîrî. Tîîse Paapa maimu yu'san pepîn awanî ya, tamî'nawîrî imo'ka Paapaya iipiapai. Mararî epu'tî tîuya kai'ma mîîkîrî esenumenka. Tîîse Paapaya imo'ka iipiapai —‍ta'pî Jesusya. \v 13 Ta'pî Jesusya: —‍Mîrîrî ye'nen panton pe neken to' yenupapîtîuya. \q1 Maasa pra uyera'ma to'ya tîîse anî' pe wanî epu'tî to'ya pepîn. \q1 Moropai umaimu eta to'ya tîîse î' taasai'ya pe awanî epu'tî to'ya pepîn —‍ta'pîiya. \m \v 14 —‍Mîrîrî ye'nen to' wanî Paapa maimuya taasa' yawîrî, penaro' Paapa maimu ekareme'nen profeta Isaías nurî'tî kaaretarîya taasa' yawîrî. Ta'pî Paapaya pena: \q1 “Etaya'nîkon apanakon ke \q1 tîîse î' aneta'pîkon epu'tîya'nîkon pepîn. \q1 Moropai era'maya'nîkon ayenukon ke. \q1 Tîîse î' anera'ma'pîkon epu'tîya'nîkon pepîn. \q1 \v 15 Maasa pra inkamoro pemonkonyamî' yewan ena'pî sa'man pe pu'kuru. \q1 Tu'ke î' eta to'ya tîpanakon ke. \q1 Tîîse epu'tî to'ya pepîn. \q1 Moropai tenukon yenpinnuku'pî to'ya, \q1 mîrîrî ye'nen î' era'ma to'ya pepîn. \q1 Tîîse eta to'ya ya, \q1 moropai era'ma to'ya ya, \q1 epu'tî to'ya e'painon. \q1 Mîrîrî wenai tîmakuyikon rumaka to'ya e'painon. \q1 Moropai inkamoro pîika'tîuya e'painon”, \rq Is 6.9,10\rq* \m ta'pî Paapaya —‍ta'pî Jesusya. \p \v 16 —‍Tîîse amîrî'nîkon wanî taatausinpai pu'kuru epu'tîya'nîkon ye'nen. Maasa pra era'maya'nîkon. Moropai etaya'nîkon ye'nen, epu'tîya'nîkon —‍ta'pîiya tînenupa'san pî'. \v 17 —‍Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Inna pî' pu'kuru tauya sîrîrî. î' anera'ma'pîkon uwinîpai, anera'mapai arinîkon penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'tî wanî'pî. Moropai yairî tîwe'sanon arinîkon pemonkonyamî' wanî'pî nîrî. Tîîse mîrîrî yai uyera'ma to'ya eserîke pra awanî'pî. Moropai î' aneta'pîkon uwinîpai anetapai nîrî to' wanî'pî. Tîîse eta to'ya eserîke pra to' wanî'pî nîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya Panton Ekaremekî \s2 Epu'to'pe To'ya Î' Taato'pe Awanî \r (Mc 4.13-20; Lc 8.11-15) \p \v 18 Jesusya ta'pî to' pî': —‍Maasa etatî. Î' taa mîserî warayo' tînmîri pînnen pantoniya ekaremekîuya sîrîrî apî'nîkon. \v 19 Inpîmî yonpa enasa' e'ma ena pona warantî pemonkonyamî' wanî. Paapa maimu eta to'ya. Î' kai'ma Paapa iipî tesa'kon pe kupî yekare eta to'ya. Tîîse mîrîrî pîinama to'ya pra awanî. Mîrîrî ye'nen Makui iipî ka'ne' pe itekare to' neta'pî mo'kai. Mîîkîrîya to' neta'pî itekare mo'ka inî'rî ipî' to' esenumenka namai —‍ta'pîiya. \v 20 —‍Moropai tiaronkon pemonkonyamî' wanî tî' parappa pona ena'pî warantî. Itekare eta to'ya moropai inkamoroya yapisî mararî pra taatausinpai. \v 21 Tîîse inkamoroya sa'me pu'kuru yapisî pepîn tewankon ya'. Tîîse Paapa maimu yapi'sa' to'ya wenai tiaronkonya tîmu'tunpakon ya, irumaka to'ya ka'ne' pe. Maasa pra ikara ton pra, yei wanî manni' warantî tî' parappa po to' apîtato' ton pra awanî. Mîrîrî wenai itekare etato' tîuya'nîkon rumaka to'ya. \v 22 Moropai tiaronkon wanî mî'nî ye'kana' ena'san warantî. Itekare eta to'ya. Mîrîrî pî' to' atausinpa. Tîîse tiaron pensa Paapa maimu yawîrî ikupî to'ya pepîn. Maasa pra kure'ne inkamoro esenumenka tarîron non yeseru pî'. Moropai inkamoroya teesenku'tîi kure'ne temannekon yapurî Paapa yapurî tîuya'nîkon yentai. Mîrîrî ye'nen inkamoro arenta pepîn Paapa munkîyamî' pe —‍ta'pîiya. \v 23 —‍Moropai tiaronkon wanî morî non pona ena'san warantî. Inkamoroya Paapa maimu eta to'ya moropai epu'tî to'ya. Î' kai'ma inpîmî epeta'pî warantî eepeta'pî. Mararî panpî' eepeta'pî warantî tiaronkonya Paapa maimu kupî mararî. Kure'ne panpî' eepeta'pî warantî tiaronkonya Paapa maimu kupî kure'ne panpî'. Moropai tiaron epeta'pî mararî pra warantî tiaronkonya innape Paapa maimu kupî mararî pra —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya Kansipu'kurai Yekare Ekaremekî \p \v 24 Jesusya inî'rî panton ekaremekî'pî. Î' kai'ma tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' wanî ekaremekî'pîiya. Ta'pîiya: —‍See warantî awanî, warayo'ya tekkari yena'pî pîmî'pî ipapoi'ma tînmîri ya. Moropai ipîmî tîpo eemikku'pî tewî' ta. Moropai iwe'na'pî ewaron ya' teseru ta. \v 25 Tîîse tamî'nawîronkon wetun tanne, iteyaton wîtî'pî inmîri ya'. Mîîkîrîya inpîmî'pî trigo ye' kore'ta kansipu'kurai ena'pî pîmî'pî. \v 26 Inpîmî'pî arenta'pî moropai eepeta winîkîi kansipu'kurai ye' nîrî arenta'pî ipokonpe. Ikore'ta awanî'pî. \p \v 27 Mîrîrî ye'nen umî esa' poitîrîtonon wîtî'pî iipia. Moropai ta'pî to'ya ipî': “Anna karaiwarî, amîrîya morî pîmî'pîya innape nai?” ta'pî to'ya ipî'. Inkamoro maimu yuuku'pî to' karaiwarîya. “Inna morî pîmî'pîuya”, ta'pîiya. “Tîîse o'non pata pai kin kansipu'kurai erepansa' mîrîrî ikore'ta?” ta'pî to'ya. \p \v 28 Moropai to' maimu yuuku'pî warayo' umî esa'ya. “Uyeyatonya mîrîrî ku'sa'” ta'pîiya. Moropai ipoitîrîtononya ta'pî ipî': “Mîrîrî kansipu'kurai yaroka annaya yu'se nan?” ta'pî to'ya. \p \v 29 “Kaane kîsarokatî maasa” ta'pîiya. “Maasa pra yarokaya'nîkon ya trigo ye' yarokaya'nîkon nîrî ipokonpe” ta'pîiya. \v 30 “Tîwî narentai tîmurukun pe. Trigo ya'tîto' weiyu eseposa' yai, tauya ya'tînenan pî'. E'mai' pe kansipu'kurai ya'tîtî moropai mîrîrî yaironpî'tî apo' ya' aaranto'pe. Tîîse trigo konekatî uyewî' ta aako'manto'pe tauya to' pî'”, ta'pî warayo'ya —‍ta'pî Jesusya. —‍Mîrîrî warantî awanî, tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî yai. \s1 Mostarda Ena'pî Yekare \r (Mc 4.30-32; Lc 13.18-19) \p \v 31 Moropai tiaron panton ekaremekî'pî Jesusya tînenupa'san pî'. Ta'pîiya: —‍Î' kai'ma tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' wanî ekaremekîuya sîrîrî. Awanî see warantî: Warayo'ya tînpîmî mostarda ena'pî pîmî'pî tînmîri ya' —‍ta'pîiya. \v 32 —‍A'kî, mîrîrî inpîmî mostarda ena'pî wanî si'mîrikkî pe pu'kuru. Tiaronkon umî ya' tîpînsenkon yena'pî ma're awanî. Tîîse aarenta yai, kure'ne aarenta tiaronkon yentai. Mîrîrî ena kure'ne yei pe. Mîrîrî ye'nen tu'ke toronyamî' erepamî ipona. Inkamoroya taponse'kon ton konekapîtî ipanta pona —‍ta'pî Jesusya. —‍Mîrîrî warantî awanî, tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî yai —‍ta'pîiya. \s1 Trigo Yai'meto' Fermento Yekare \r (Lc 13.20-21) \p \v 33 Tiaron panton ekaremekî'pî Jesusya î' kai'ma tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî ekaremekîpa kai'ma. Ta'pîiya: —‍See warantî awanî. Wîri'ya kîsere'na kore'ta fermento tîrî'pî moropai mîrîrî yai'me'pîiya. Mîrîrî ye'nen tamî'nawîrî kîsere'na sa'mo'pî fermentoya —‍ta'pî Jesusya. —‍Mîrîrî warantî awanî, tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî yai —‍ta'pîiya. \s1 Î' Ton Pe See Panton Pe Jesusya Ekaremekî \r (Mc 7.33-34) \p \v 34 Tamî'nawîrî mîrîrî ekaremekî'pî Jesusya panton pe. Î' rî ekaremekîiya pra awanî'pî panton pe pra. Tîîse panton pe neken to' yeurîma'pîiya. \v 35 Mîrîrî warantî awe'kupî'pî maasa pra penaro' Paapa maimu ekareme'nen profeta nurî'tîya taasa' yawîrî awe'ku'to'pe. Pena ta'pî profeta nurî'tîya: \q1 Paapa maimu ekaremekîuya panton pe. \q1 Pena sîrîrî pata koneka'pî tîuya pata pai \q1 anî' nepu'tî'pî pepîn ekaremekîuya kupî sîrîrî \rq Sl 78.2\rq* \m ta'pî profeta nurî'tîya. \s1 Î' Taato'pe Kansipu'kurai Yekare Wanî \s2 Ekaremekî Jesusya \p \v 36 Mîrîrî tîpo arinîkon pemonkonyamî' nîmî'pî Jesusya. Moropai attî'pî wîttî ta. Miarî tîîse inenupa'san erepamî'pî iipia. Inkamoroya ta'pî ipî': —‍Î' taato'pe mîrîrî kansipu'kurai pantoni wanî ekareme'kî anna pî' —‍ta'pî to'ya. \p \v 37 Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Uurî ka' poi iipî'pî wanî tînpîmî morî pînnen pe —‍ta'pîiya. \v 38 —‍Mîrîrî umî wanî tamî'nawîrî pata pe sîrîrî non po. Inpîmî wanî Paapa pemonkonoyamî' pe, manni'kan tesa'kon pe awe'to'pe Paapa pia eturumaka'san pe. Tîîse kansipu'kurai wanî Makui pemonkonoyamî' pe —‍ta'pîiya. \v 39 —‍Moropai kansipu'kurai pînnen wanî Makui pe. Trigo ya'tîto' weiyu tauya manni' wanî tamî'nawîron ataretî'kasa' pe. Inkamoro ya'tînenan wanî inserîyamî' pe —‍ta'pîiya. \v 40 —‍Umî esa' poitîrîtononya kansipu'kurai ya'tî'pî moropai apo' ya' yenumî'pî to'ya aaranto'pe. Mîrîrî warantî ikupî inserîyamî'ya kupî sîrîrî tiwinano'pî weiyu yai tamî'nawîron ataretî'kasa' yai —‍ta'pîiya. \v 41 —‍Mîrîrî weiyu yai uurî, ka' poi iipî'pîya inserîyamî' yarima upemonkonoyamî' kore'ta. Tiaronkonya imakui'pî kupî emapu'tînenan menka to'ya. Moropai pemonkonyamî' imakui'pî ku'nenan menka inserîyamî'ya tamî'nawîrî —‍ta'pîiya. \v 42 —‍Moropai inkamoro imakui'pî ku'nenan pemonkonyamî' yenumî inserîyamî'ya apo' kure'nan ya'. Miarî apo' ya' si'ma to' karau mararî pra teekon tîpa'tîi ne'ne' pe apo' wanî ye'nen —‍ta'pîiya. \v 43 —‍Tîîse manni'kan yaironkon Paapa maimu yawîrî si'san wanî kupî sîrîrî ipîkku pe, Paapa, to' yunkon pata ya'. Ipîkku pe weiya tamî'nawîron weiyu'ma warantî to' wanî kupî sîrîrî —‍ta'pîiya. —‍Umaimu anepu'pai awanîkon ya, mîrîrî epu'tîya'nîkon —‍ta'pî Jesusya. \s1 Epe'ke Tîwe'sen Yenonsa' Yekare \p \v 44 Tiaron panton ekaremekî'pî Jesusya. Ta'pîiya: —‍Î' kai'ma tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' wanî see warantî: Pena epe'ke tîwe'sen yenonsa' eporî'pî warayo'ya umî ya'. Mîrîrî eposa' tîuya ya, inî'rî yenomî'pîiya. Moropai taatausinpai attî'pî. Tamî'nawîron temanne ke awe'repa'pî. Moropai mîrîrî yepe'pî ke manni' umî, o'non pata epe'ke tîwe'sen yenomî tîuya ya, mîrîrî yenna'pîiya —‍ta'pî Jesusya. Moropai ta'pîiya: —‍Mîrîrî warantî awanî, tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' —‍ta'pîiya. \s1 Epe'ke Diamante Yekare \p \v 45 —‍Moropai tiaron panton ekaremekîuya sîrîrî, î' kai'ma tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî epu'tîkonpa —‍ta'pî Jesusya. —‍Awanî see warantî: Warayo' wanî'pî diamante yennanen. \v 46 Kure'nan diamante, epe'ke eposa' tîuya ya, tamî'nawîrî temanne ke mîîkîrî e'repa'pî, mîrîrî yepe'pîkon ke kure'nan diamante epe'ke pu'kuru eposa' tîuya yennapa —‍ta'pî Jesusya. —‍Mîrîrî warantî awanî, tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî ya —‍ta'pîiya. \s1 Moro'yamî' Wîrîrîkato' Yekare \p \v 47 Jesusya ta'pî: —‍Inî'rî tiaron panton ekaremekîuya sîrîrî, î' kai'ma pemonkonyamî' esa' pe Paapa iipî epu'tîkonpa. See warantî awanî: Moro'yamî' atawî'to'pe iku'sa' yenumî'pî warayo'konya iku'pî ka. Inkamoroya moro'yamî' yapisî'pî tu'ke si'ta —‍ta'pîiya. \v 48 —‍Mîrîrî moro'yamî' yapi'to' ya' moro'yamî' atapi'sa' yai tu'ke intapîkîrî. Mîrîrî woroka warayo'konya a'mun pona. Mîrîrî yai warayo'kon ereuta moro'yamî' era'mai. Moropai inkamoroya morîkon moro'yamî' menka. To' yense' ya' to' yara'tî to'ya. Tîîse tiaronkon moro'yamî' morîkon pepîn inkamoro papo to'ya poro pona —‍ta'pîiya. \v 49 —‍Mîrîrî warantî awanî pe man, tiwin wei tamî'nawîron ataretî'ka ya. Mîrîrî yai moro'yamî' yapi'nenan warayo'kon warantî ikupî inserîyamî'ya kupî sîrîrî. Inkamoro wîtî imakui'pî ku'nenan pemonkonyamî' menkai yairî tîwe'sanon kore'tapai. \v 50 Moropai inkamoro tîmenka'sankon yenumî inserîyamî'ya kure'nan apo' ya'. Miarî inkamoro imakui'pî ku'nenan karau ko'mannîpî mararî pra teekon tîpa'tîi ne'ne' pe tîwanîkon ye'nen —‍ta'pîiya. \s1 Amenan Wanî Yairî Moropai Penaro' \p \v 51 Jesusya tînenupa'san ekaranmapo'pî: —‍Tamî'nawîrî umaimu epu'tî pî' naatî, mîrîrî tauya manni'? —‍ta'pî Jesusya tînenupa'san pî'. —‍Inna, epu'tî pî' anna man —‍ta'pî to'ya. \p \v 52 Mîrîrî yai ta'pî Jesusya to' pî': —‍Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' esenupa'san esenupa ya, uyesa'kon pe Paapa iipî kupî yekare pî' esenupa'san, inkamoro wanî unekaremekî pî' esenupa'san wanî wîttî esa' pe tîwe'sen warantî. Maasa pra mîîkîrîya miarî pai temannekon amenan pe tîwe'sen mo'ka. Moropai amenan pe pra tîwe'sen mo'kaiya nîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesus Wanî Nazaré Pon Pe \r (Mc 6.1-6; Lc 4.16-30) \p \v 53 Moropai mîrîrî pantonkon ekaremekî tîpo, Jesus epa'ka'pî moropai attî'pî. \v 54 Mîrîrî yai Jesus enna'po'pî tarenta'pî pata pona. Miarî pemonkonyamî' yenupa'pî Jesusya to' epere'to'kon yewî' ta. Moropai arinîkon imaimu etanenan esenumenka'pî kure'ne teesewankono'mai. Inkamoro esekaranmapopîtî'pî. Ta'pî inkamoroya: —‍O'non pata epu'nen pe tîwanîpa Jesus esenupa'pî mîrîrî ye'ka anî' nîkupî eserîkan pepîn ku'to'peiya? —‍ta'pî to'ya. \v 55 —‍Maasa pra mîîkîrî Jesus wanî pepîn kin manni' wîttî konekanen munmu pe? Maria more pepîn kin mîîkîrî Jesus? Moropai Tiago, José, Simão, Judas ruinankon pepîn mîîkîrî? —‍ta'pî to'ya ipî'. \v 56 —‍Moropai iwîrisitonon tarî to' man tîîse î' kai'ma tamî'nawîrî ikupî mîîkîrî Jesusya? —‍ta'pî to'ya. \p \v 57 Mîrîrî wenai Jesus maimu anetapai pra miarîronkon pemonkonyamî' wanî'pî. Tîîse ta'pî Jesusya to' pî': —‍Morî pe pu'kuru tamî'nawîronkonya Paapa maimu ekareme'nen eseurîma eta. Tîîse tonpayamî' ipata yawonkon neken wanî imaimu anetapai pra —‍ta'pî Jesusya. \p \v 58 Mîrîrî yai Jesusya tu'ke anî' nîkupî eserîkan pepîn kupî eserîke pra awanî'pî miarî Nazaré po. Maasa pra innape ikupî miarîronkon pemonkonyamî'ya pra awanî ye'nen. \c 14 \s1 João Batista Wîî To'ya \r (Mc 6.14-29; Lc 9.7-9) \p \v 1 Mîrîrî yai Galiléia pata esa' pe Herodes wanî'pî. Mîîkîrîya tamî'nawîrî î' kupî Jesusya yekare eta'pî. \v 2 Moropai mîîkîrîya ta'pî tîpemonkonoyamî' teesenyaka'masanon pî': —‍Seru' pepîn see João Batista nurî'tî mîîkîrî. Awe'mî'sa'kasa' mîrîrî. Mîrîrî wenai mîîkîrîya anî' nîkupî eserîkan pepîn ku'pîtî mîrîrî meruntî ke —‍ta'pîiya. \p \v 3 Mîrîrî ta'pî mîîkîrî pata esa' Herodesya maasa pra João yarakkamo me'posa' tîuya ye'nen atarakkannîto' ta. Mîrîrî kupî'pî Herodesya, maasa pra takon Filipe no'pî Herodias yarakkîrî awanî pî' João eseurîmasa' ye'nen. \v 4 Tu'ke ite'ka João Batistaya taapîtî'pî pata esa' Herodes pî': —‍Paapa nekaremekî'pî unkupîkon ton pe yairî pra, imakui'pî ku'sa'ya mîrîrî, ayakon no'pî Herodias yarakkîrî tîwe'se —‍ta'pîiya. \v 5 Mîrîrî wenai pata esa' Herodes ekore'ma'pî. João Batista anwîpai awanî'pî. Tîîse eranne' pe awanî'pî Judeuyamî' pî'. Maasa pra Paapa maimu ekareme'nen pe awanî kai'ma to' esenumenka'pî. \p \v 6 Tîîse pata esa' Herodesya teesenpo'pî weiyu yai, entamo'kanto' mararon pepîn koneka'pî. Moropai pemonkonyamî' eta'pîiya mararî pra entamo'kai to' wîtîto'pe. Mîrîrî yai Herodias more, maasaron wîri' aurîno'pî mananu'pî, tamî'nawîronkonya tera'ma tanne. Mîîkîrî mana'to' pî' pata esa' Herodes atausinpa'pî mararî pra. \v 7 Mîrîrî ye'nen ta'pîiya mîîkîrî maasaron wîri' pî': —‍Seru' pe pra tauya sîrîrî apî'. Upî' î' rî itu'se awe'to' esatîya ya, tamî'nawîrî itîrîuya —‍ta'pîiya. \p \v 8 Moropai wîri' wîtî'pî tîsan Herodias pia. Ekaremekî'pîiya. Moropai ta'pî isanya João pu'pai mesatîi. Ta'pî tîsanya yawîrî esatî'pîiya. —‍João Batista pu'pai'pî yu'se wai sunpa po —‍ta'pîiya. \p \v 9 Mîrîrî taiya ye'nen, pata esa' Herodes ena'pî yairî ma're. Tîîse tamî'nawîronkon tîneta'sanya eta tanne, î' itu'se awe'to' esatîya ya itîrîuya, taasa' tîuya ye'nen, maasaron wîri' nesatî tîrî tîuya ta'pîiya, seru' pe tîwanî namai. \v 10 Mîrîrî ye'nen João Batista pu'paraikkîtî me'po'pîiya atarakkannîto' ta. \v 11 Mîîkîrî pu'pai'pî enepî'pî to'ya sunpa po. Mîrîrî tîrî'pî to'ya maasaron aurîno'pî wîri' pia. Moropai mîîkîrîya tîsan pia yarî'pî. \v 12 Mîrîrî yekare etasa' tîuya'nîkon pe João Batista nurî'tî nenupa'san iipî'pî iipia itesa'rî'pî era'mai. Moropai mîîkîrî yu'na'tî'pî to'ya. Moropai mîrîrî ekareme'se to' wîtî'pî Jesus pî'. \s1 Jesusya 5.000 Kaisaronkon Pemonkonyamî' Yekkari'tî \r (Mc 6.30-44; Lc 9.10-17; Jo 6.1-14) \p \v 13 Tamî'nawîron mîrîrî e'ku'sa' yekare etasa' tîuya tîpo, Jesus moropai inenupa'san wîtî'pî kanau ya' miarîpai keren pona tuutîpa tiwinsarî. Tîîse o'non pata awanî epu'tî'pî arinîkonya. Mîrîrî ye'nen to' epa'ka'pî tîîko'manto'kon yapai. Moropai to' wîtî'pî a'mun poro Jesus epose. \v 14 Moropai miarî Jesusya to' yeporî'pî. To' erepansa' wanî'pî irawîrî, kanau yapai tawautî pe. Jesusya kure'ne to' era'ma'pî tî'noko'pî pe, inkamoro itî'san. Mîrîrî ye'nen pri'yawonkon pepîn sa'ne yepi'tî'pîiya, miarî tîwe'sanon. \p \v 15 Pata ko'mamî tanne, Jesus nenupa'san erepamî'pî iipia. Moropai inkamoroya ta'pî ipî': —‍Insamoro arinîkon pemonkonyamî' wîtîto'pe ka'kî wîttîkon ta. Maasa pra ko'mamîiya pata enasa' man, î' ton pra e'nî tanne tarî keren po. To' wîtîsa' ya, morî pe awanî tekkarikon ton yennato'pe to'ya —‍ta'pîiya. \p \v 16 Tîîse Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Insamoro pemonkonyamî' wîtî e'pai pra man —‍ta'pîiya. —‍Tîîse amîrî'nîkonya to' yekkari'tî e'pai man —‍ta'pî Jesusya tînenupa'san pî'. \p \v 17 Tîîse inkamoroya yuuku'pî. Ta'pî to'ya: —‍Î' kai'ma see, anna pia mia'taikin neken pão man. Moropai asakî'ne neken moro'yamî' man —‍ta'pî to'ya. —‍Tamî'nawîronkon pia itîrîiya pepîn —‍ta'pî to'ya. \p \v 18 —‍Ene'tî moriya uupia —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \p \v 19 Moropai pemonkonyamî' ereutato'pe parî' pona ta'pîiya to' pî'. Moropai mîîkîrîya mia'taikinan pão yapisî'pî moropai asakî'nankon moro'yamî'. Moropai tenu yanumî'pîiya ka' ekaya. Moropai eepîrema'pî yekkari wanî pona. —‍Morî pe pu'kuru man Paapa —‍ta'pîiya. Mîrîrî tîpo pão pirikkapîtî'pîiya. Mîrîrî tîrî'pîiya tînenupa'sanya itîîto'pe pemonkonyamî' pia. \v 20 Mîrîrî pî' tamî'nawîronkon esekkari'tî'pî itu'se tîwanîkon pîkîrî. Moropai inkamoro yekkari yonparî'pî yannuku'pî Jesus nenupa'sanya asakî'ne pu' pona tîîmo'tai waikara'pî kaisarî. \v 21 Inkamoro pemonkonyamî' esekkari'tî'san wanî'pî 5.000 yairî warayo'kon, wîri'sanyamî' moropai moreyamî' tîku'ne'tîi pra to' tîîse. \s1 Jesus Asarî Tuna Poro \r (Mc 6.45-52; Lc 6.15-21) \p \v 22 Mîrîrî tîpo Jesusya tînenupa'san pî' ta'pî kanau ya' to' asara'tîto'pe. Moropai to' wîtîto'pe tîrawîrî iku'pî ratai pona. To' wîtî tanne Jesusya arinîkon yaipontî'pî to' emi'to'pe. \v 23 Pemonkonyamî' emi'to'pe to' yaipontî tîpo Jesus enuku'pî wî' pona epîremai tiwinsarî. Miarî tîîse pata ewaronpamî'pî tiwinsarî tîîse. \v 24 Mîrîrî tanne, inenupa'san wanî'pî iku'pî arakkita kanau ya'. Miarî to' tîîse a'situn pe eena'pî. Mararî pra sipa sipa pe awanî'pî. Kanau pona eerepamî'pî meruntî ke. \p \v 25 Anoinna pata tîîse, maasa erenmapî rawîrî, tuna poro Jesus asarî era'ma'pî inenupa'sanya tîponaya'nîkon. \v 26 Tuna poro mîîkîrî asarî era'ma tîuya'nîkon pe, inenupa'san wanî'pî mararî pra teesi'nî'se. Inkamoroya ta'pî: —‍Katonpî mîîkîrî! To' entaime'pî teesi'nî'se mararî pra. \v 27 Inkamoro pî' Jesus e'pamî'pî ka'ne' pe. Ta'pîiya to' pî': —‍Meruntî ke e'tî, eranne' pe pra. Uurî mîîkîrî, Jesus —‍ta'pîiya. \p \v 28 Moropai Pedroya ta'pî ipî': —‍Uyepotorî, amîrî pe pu'kuru awanî ya, o'non pata awanî manni' pata uutîto'pe ka'kî tuna poro —‍ta'pîiya. \p \v 29 —‍Asi'kî see —‍ta'pî Jesusya Pedro pî'. Moropai Pedro autî'pî kanau yapai moropai mîîkîrî asarî'pî tuna poro Jesus ekaya. \v 30 Mîîkîrî asarî tanne, a'situnya ipuma'pî. Mîrîrî ye'nen eranne' pe eena pia'tî'pî. Moropai eeseuronka pia'tî'pî. Mîrîrî ye'nen teesi'nîpî pe awentaime'pî Jesus pî'. —‍Uyepotorî, upîika'tîkî! —‍ta'pîiya. \p \v 31 Ka'ne' pe Jesusya tenya kainumî'pî Pedro yapisîpa moropai ta'pîiya Pedro pî': —‍Innape ukupîya pra awanî mîrîrî. Î' wani' awanî ye'nen innape uurî kupîya pepîn? \p \v 32 Mîrîrî tîpo inkamoro asara'tî'pî kanau ya'. Moropai kure'nan a'situn atî'napannîpî'pîiya. \v 33 Moropai inenupa'sanya Jesus yapurî'pî. Yapurî ye'ka pe inkamoroya ta'pî: —‍Innape see, Paapa munmu pe amîrî wanî sîrîrî —‍ta'pî to'ya. \s1 Jesusya Genesaré Pon Yepi'tî \r (Mc 6.53-56) \p \v 34 Iku'pî ratai pona teerepansa'kon pe, inkamoro autî'pî. Genesaré pata pona to' erepamî'pî. \v 35 Miarî mîrîrî pata po, mororonkon pemonkonyamî'ya Jesus epu'tî'pî. Moropai inkamoroya pri'yawonkon pepîn, tamî'nawîrî mororonkon moropai tîwoi'nîkon tîîko'mansenon ene'to'pe to'ya to' yepi'tîto'peiya. \v 36 Moropai pri'yawonkon pepînya Jesus pon ye'pi pî' yapîto'pe to'ya esatî'pî to'ya. Maasa pra ipon ye'pi pî' yapîtîponkon esepi'tîsa' wanî'pî mîîto'pe. Mîrîrî warantî to' esepi'tî'pî. \c 15 \s1 Jesus Yeseru Moropai Judeuyamî' Yeseru \r (Mc 7.1-13) \p \v 1 Mîrîrî yai fariseuyamî' moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon wîtîsa' wanî'pî Jerusalém poi Jesus yarakkîrî eseurîmai. \v 2 Inkamoroya ta'pî Jesus pî': \p —‍Î' wani' awanî ye'nen kin anenupa'san wanî pepîn utamokonya uyenupa'pîkon yawîrî pra to' wanî? Tenyakon rona to'ya pepîn tekkarikon yonpa tîuya'nîkon rawîrî. Mîrîrî yawîrî kupî to'ya pra awanî ye'nen upanama'pîkon utamokonya yawîrî pra to' wanî mîrîrî —‍ta'pî to'ya. \p \v 3 Jesusya to' maimu yuuku'pî. Moropai ta'pîiya to' pî': —‍Î' wani' kin awanî ye'nen Paapa maimuya taasa' yawîrî ikupîya'nîkon pra, atamokonya ayenupa'pîkon yawîrî ikupî pî' aako'mamîkon? —‍ta'pîiya. \v 4 —‍Maasa pra Paapaya ta'pî ankupîkon ton pî'. \q1 “Ayunkon yapurîtî moropai asankon yapurîtî”, \rq Êx 20.12; Dt 5.16\rq* \m ta'pîiya. Moropai ta'pîiya nîrî: \q1 “Anî' eseurîma ya imakui'pî pe tun winîkîi moropai tîsan winîkîi, mîîkîrî wîî e'pai awanî”, \rq Êx 21.17; Lv 20.9\rq* \m ta'pî Paapaya —‍ta'pîiya. \v 5 —‍Tîîse tiaronkon yenupaya'nîkon yairî pra. Amîrî'nîkonya taa to' pî'. Tiaron moro awanî tîyun anpîika'tîpainon tîîse taaya'nîkon: “ ‘Kaane, untîrî ton pra man uyun pia ipîika'tîto' ton, maasa pra Paapa pia untîrî pe seeni' mo'kasau'ya sîrîrî’ taato'pe to'ya”, taaya'nîkon seru' pe. \v 6 Moriya mîrîrî warantî taaya'nîkon ya, ayunkon yapurîya'nîkon pepîn mîrîrî. Mîrîrî warantî Paapa maimu yu'se pra awanîkon esera'ma mîrîrî, ayeserukon neken yawîrî ikupîkonpa. \v 7 Seru'ye'kon teesenku'tîsanon tîîwarîrî'nîkon. Apî'nîkon penaro' Paapa maimu ekareme'nen profeta Isaías nurî'tî eseurîma'pî yairî. \q1 \v 8 “Morî pe eseurîmakoi'kon insanan pemonkonyamî' upî'” taa Paapaya. \q1 “Tîîse to' yewan wanî aminke upî'” taiya. \q1 \v 9 “Mîrîrî ye'nen uyapurîto' to'ya wanî î' pe pra rî. \q1 Penaronkonya tîpanama'pîkon yawîrî tonpakon yenupa to'ya, \q1 uurîya tîpanama'pîkon pe tîku'se” ta'pî Paapaya, \rq Is 29.13\rq* \m ta'pî profeta Isaías nurî'tîya —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \s1 Imakui'pî Pî' Jesus Eseurîma \r (Mc 7.14-23) \p \v 10 Mîrîrî taa tîpo Jesusya arinîkon yanno'pî moropai ta'pîiya to' pî': —‍Maasa umaimu etatî moropai epu'tîya'nîkon yuwatî —‍ta'pîiya. \v 11 —‍Imakui'pî pe e'nî pepîn uya're'kon unenapîkon wenai. Tîîse imakui'pî pe e'nî imakui'pî pe eseurîma wenai, imakui'pî pî' esenumenkan wenai. Mîrîrîya imakui'pî pe ukupîkon —‍ta'pîiya. \p \v 12 Mîrîrî taasai'ya tîpo, Jesus nenupa'san wîtî'pî iipia. Moropai inkamoroya ta'pî ipî': —‍Uyepotorî, î' taaya manni' pî' fariseuyamî' atasi'sirunpasa' man amaimu pî' —‍ta'pî to'ya. \p \v 13 Jesusya ta'pî: —‍Tamî'nawîronkon tînpîmî'pî pepîn aro'tasa' yaroka umî esa'ya. Mîrîrî warantî tamî'nawîronkon Paapa pemonkono pe pra tîwe'sanon mo'kaiya tîpemonkonoyamî' kore'tapai —‍kai'ma to' maimu yuuku'pî Jesusya. \v 14 —‍Inkamoro ye'kakon tîpîinamai pra e'tî. Maasa pra to' wanî enkaru'nankon warantî. Mîrîrî ye'nen tiaronkon yenupa to'ya eserîke pra to' wanî. Enkaru'ne si'ma enkaru'nanya tiaron yarî eserîke pra awanî. Yarî yu'se tîwanî ya to' e'soroka itu'nakan ya' sa'nîrî. \p \v 15 Mîrîrî taiya ye'nen, Pedroya Jesus pî' esatî'pî. —‍Mîrîrî panton ekareme'kî anna pî' —‍ta'pîiya. \p \v 16 Jesusya ta'pî: —‍Sîrîrî tîpose pakko pe aako'mamîkon mîrîrî? —‍ta'pîiya. \v 17 —‍A'kî, uya're'kon unenno'makonya imakui'pî pe ukupîkon pepîn. Maasa pra uyewankon ya' eewomî pepîn, uro'takon ya' neken yenno'ma moropai yenpa'ka. \v 18 Tîîse eseurîmanto' wanî uyewankon yapai teepa'kasen esenumenkanto' wenai. Mîrîrîya ukî'pakon imakui'pî pe. \v 19 Maasa pra uyewankon ya' tîîko'mansen imakui'pî wenai esenumenkan imakui'pî pe, pemonkon anwîpai e'nî, moropai tiaron no'pî yarakkîrî e'nî, moropai se' tapairî wîri'sanyamî' yarakkîrî e'nî. Moropai ama' pe e'nî, moropai seru'ye' pe e'nî, imakui'pî pe eseurîman tiaronkon winîkîi. \v 20 Sîrîrîkon imakui'pî uyewankon ya' tîîko'mansen wenai, imakui'pî kupî pî' ko'mannî. Mîrîrî tîîse uyenyakon tîronai pra uya're'kon yonpasa' wenai, imakui'pî pe e'nî pepîn —‍ta'pî Jesusya tînenupa'san pî'. \s1 Judeupa' Pepîn Wîri' Pî' Jesus Eseurîma \r (Mc 7.24-30) \p \v 21 Mîrîrî pata yapai Jesus ese'ma'tî'pî. Attî'pî Tiro pata poro aminke pra cidade pî'. Moropai Sidom pata poro attî'pî. \v 22 Miarî wîri' wanî'pî Cananeu pon, Judeupa' pepîn. Jesus erepansa' tanne, mîîkîrî iipî'pî iipia. Moropai ta'pîiya tîwentaimepîtî ye'ka pe: —‍Uyepotorî, amîrî wanî Davi nurî'tî paarî'pî pe. Pîika'tîton amîrî. A'noko'pî pe sa'ne uyera'makî. O'ma' ewonsa' man unre wîri' ya'. Mîîkîrîya tone' ikupî pî' man —‍ta'pîiya. \p \v 23 Tîîse Jesusya imaimu yuuku pra awanî'pî. Mîrîrî tanne, inenupa'san erepamî'pî iipia aminke pra. Moropai inkamoroya ta'pî: —‍Mîîkîrî wîri' wîtîto'pe ka'kî, uwenairî'nîkon aaipî ko'mannîpî mîrîrî taa enepîiya. Moropai awentaimepîtî ko'mannîpî —‍ta'pî to'ya. \p \v 24 Jesusya yuuku'pî: —‍Paapaya uyarimasa' man upemonkonoyamî' neken pîika'tîto'peuya, Judeuyamî' ataka'ma'san, carneiro wanî itesa' pra warantî tîwe'sanon —‍ta'pîiya. \p \v 25 Tîîse mîîkîrî wîri' iipî'pî Jesus rawîrî moropai awe'sekunka'pî moropai mîîkîrîya ta'pî: —‍Uyepotorî, upîika'tîkî sa'ne —‍ta'pîiya. \p \v 26 —‍A'kî —‍ta'pî Jesusya ipî'. —‍More ya're' tîrî ya arinmaraka pia, morî pe pra awanî. Mîrîrî warantî awanî apîika'tî tîuya ya, Judeupa' pe pra awanî ye'nen. \p \v 27 Tîîse wîri'ya ta'pî Jesus pî': —‍Innape man, Uyepotorî. Mîrîrî ye'ka pe tîîse tesa'kon ya're' ya'punu'pî e'soroka enapî arinmarakayamî'ya itaponse' yo'koi si'ma. Mîrîrî ye'nen mararî mîrikkî itîîkî uupia. \p \v 28 Jesusya ta'pî ipî': —‍Mîrîrî taaya ye'nen, innape ukupîya epu'tî pî' wai, ma'non —‍ta'pî Jesusya. —‍Mîrîrî ye'nen î' taaya manni' mîrîrî kupîuya. Moropai mîrîrî taa Jesusya pe mîîkîrî wîri' more o'ma' yarakkîron esepi'tî'pî. \s1 Tu'kankon Pemonkonyamî' Yepi'tî Jesusya \p \v 29 Miarî pai Jesus ese'ma'tî'pî moropai attî'pî Galiléia ku'pî rî pîkîrî. Moropai mîîkîrî enuku'pî wî' pona moropai eereuta'pî miarî. \v 30 Miarî nîrî arinîkon pemonkonyamî'ya pri'yawonkon pepîn yarî'pî. Asakoi'kon pepîn, moropai ma'tîkî' pankon, moropai enkaru'nankon, moropai imaimu pînon moropai tu'kan paran pî' tîwe'sanon yarî'pî to'ya Jesus pia to' yepi'tîto'peiya kai'ma. Moropai inkamoro yepi'tî'pîiya. \v 31 Mîrîrî kupî Jesusya era'ma tîuya'nîkon pî' pemonkonyamî' esenumenka'pî mararî pra teesewankono'mai, maasa pra imaimu pîn eseurîma ye'nen, moropai ma'tîkî' pankon esepi'tîsa' ye'nen, moropai asakoi'kon pepîn asarî ye'nen, moropai enkaru'nankonya era'ma ye'nen. Mîrîrî pî' Judeuyamî' yepotorî Paapa yapurî'pî to'ya mararî pra. \s1 Jesusya 4.000 Kaisaronkon \s2 Pemonkonyamî' Yekkari'tî \r (Mc 8.1-10) \p \v 32 Jesusya tînenupa'san yanno'pî tîîpia to' yeurîmapa kai'ma moropai ta'pîiya: —‍Eseurîwî'ne wei kaisarî insanan pemonkonyamî' ko'mansa' man uupia. U'noko'pî pe to' era'ma pî' wai to' ya're' ton pra tîîse —‍ta'pîiya. —‍To' anaipontîpai pra wai tekkarikon yonpa to'ya pra to' tîîse. Maasa pra yai to' wîtî eserîke wanî e'ma taawîrî emi'ne tîwanîkon pî' —‍ta'pîiya. \p \v 33 Inenupa'sanya Jesus ekaranmapo'pî: —‍O'non ye'ka pe insanan mararonkon pepîn pemonkonyamî' yekkari ton eporî e'painon tarî keren po si'ma? Î' ton pîn ya' e'nî tanne —‍ta'pî to'ya. \p \v 34 Inkamoro ekaranmapo'pî Jesusya: —‍Î' warapo kaisarî trigo puusa' nai? —‍ta'pîiya. —‍Asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisarî moropai moro'yamî' mîrikkî —‍ta'pî to'ya. \p \v 35 Moropai tamî'nawîronkon pî' ta'pî Jesusya: —‍Non pona ereutatî —‍ta'pîiya. \v 36 Moropai Jesusya asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisaron trigo puusa' yapisî'pî, moropai moro'yamî' nîrî. Mîrîrî tîpo eepîrema'pî Paapa pî'. —‍Morî pu'kuru amîrî, anna ya're' ton tîînen —‍ta'pîiya Paapa pî'. Mîrîrî tîpo trigo puusa' pirikkapîtî'pîiya. Mîrîrî tîrî'pîiya tînenupa'san pia itîîto'pe to'ya pemonkonyamî' pia. \v 37 Mîrîrî pî' tamî'nawîronkon entamo'ka'pî teesepi'tîkon pîkîrî. Mîrîrî yonparî'pî yannuku'pî inenupa'sanya asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisarî waikara'pî. \v 38 Inkamoro Jesus nekkari'tî'san wanî'pî warayo'kon 4.000 kaisarî wîri'sanyamî' tîku'netîi pra moropai moreyamî'. \p \v 39 Mîrîrî tîpo Jesusya pemonkonyamî' yaipontî'pî to' wîtîto'pe. Moropai Jesus asara'tî'pî kanau ya', moropai attî'pî Magadã pata pona. \c 16 \s1 Tînera'makon Ton Esatî To'ya \r (Mc 8.11-13; Lc 12.54-56) \p \v 1 Jesus yarakkîrî eseurîmai tiaronkon fariseuyamî' moropai tiaronkon saduceuyamî' wîtî'pî iipia. Jesus anaka'mapai to' wanî'pî mîîto'pe. Paapa winîpaino pe mîîkîrî wanî pepîn kai'ma to' esenumenka'pî. Mîrîrî ye'nen ka' winîpainon, tînera'makon ton esatî'pî to'ya Jesus pî'. \v 2 Tîîse Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Wei ewomî tanne suuyu pe tîwe'sen ka' pî' era'maya'nîkon ya, taawonan amîrî'nîkon: “Penane morî pe pata wanî pe man. A'kî, ka' pî' suuyu pe awanî”, taaya'nîkon. \v 3 Moropai penane pu'kuru suuyu pe pata wanî ya taaya'nîkon: “Sîrîrîpe kono' rena pe man”, taaya'nîkon. Maasa pra ka' pî' katupuru era'masa'ya'nîkon ye'nen, moropai ewaron pe pata wanî ye'nen. Ka' era'maya'nîkon kaisarî, taapîtîya'nîkon î' e'kupî epu'tîya'nîkon. Tîîse î' wani' awanî ye'nen anera'ma'pîkon ayenukon ke, kupîya'nîkon pepîn innape? Î' e'kupî epu'tîya'nîkon pepîn, î' ikupî eserîkan pepîn era'maya'nîkon tîîse —‍ta'pîiya. \v 4 —‍Î' ye'ka pe amîrî'nîkon sîrîrî pankon wanî imakui'pî pe, innape ukupî ye'ka pe pra. Anera'makon ton esatîya'nîkon upî'. Tîîse î' rî anera'makon ton kupîuya pepîn. Tîîse tiwinan neken Jonas nurî'tî yarakkîrî e'kupî'pî. Mîrîrî epu'tîya'nîkon yu'se wai. \p Mîrîrî taa tîpo, Jesus epa'ka'pî moropai attî'pî to' piapai. \s1 Fariseuyamî' Moropai Saduceuyamî' Yeseru Fermento Warainon \r (Mc 8.14-21) \p \v 5 Jesus nenupa'sanya iku'pî nuurukku'sa' yai, tîwanmîra'nîkon tekkarikon yaasa' to'ya pra to' wanî'pî. \p \v 6 Mîrîrî yai ta'pî Jesusya: —‍Enpen panpî' e'tî, fariseuyamî' moropai saduceuyamî' pî' tîwarî e'tî. Aka, tîwî to' piawon trigo sa'moto' to' piawon nîsi —‍ta'pîiya. \p \v 7 Mîrîrî taiya pî' Jesus nenupa'san eseurîma'pî teken si'ma. Ta'pî to'ya: —‍Mîrîrî taiya maasa pra uyekkarikon ton ene'sa' pra awanî ye'nen —‍ta'pî to'ya. \p \v 8 Inkamoro eseurîmato' eta'pî Jesusya. Mîrîrî ye'nen to' ekaranmapo'pîiya. Ta'pîiya: —‍Î' ton pe see eeseurîmakon ko'mannîpî mîrîrî, ayekkarikon ton pra awanî pî'? Î' ye'ka pe see mararî innape uku'to'ya'nîkon awanî mîrîrî! \v 9 Uupia Paapa meruntîri wanî epu'tîya'nîkon pra naatî mîîto'pe? Epu'tîya'nîkon pra awanîkon mîrîrî ayewankon ya'. Manni' unkupî pî' awenpenatakon pra naatî? Mia'taikinan trigo puusa' pîrikkapîtî'pîuya 5.000 kaisaronkon warayo'kon yekkari'tî'pîuya. Moropai î' warapo waikara'pî kaisarî itonparî'pî yannuku'pîya'nîkon pî' enpenatatî. \v 10 Moropai manni' asakî'nan mia' pona tîîmo'tai kaisaron trigo puusa' mîrîrî ke 4.000 kaisaronkon warayo'kon yekkari'tî'pîuya. Moropai î' warapo waikara'pî kaisarî itonparî'pî yannuku'pîya'nîkon? \v 11 Mîrîrî tauya manni' epu'tîya'nîkon pra awanîkon mîrîrî. Maasa pra trigo puusa' pî' eseurîma pepîn sîrîrî. Tîîse fariseuyamî' moropai saduceuyamî' yeseru pî' eseurîma, mîrîrî tîwarî e'tî. Mîrîrî to' yeseru wanî kîsere'na sa'moto' fermento warantî. \p \v 12 Mîrîrî Jesus eseurîmato' epu'tî'pî inenupa'sanya. Maasa pra kîsere'na sa'moto' pî' eeseurîma pe pra epu'tî'pî to'ya. Tîîse pemonkonyamî' yenupato' fariseuyamî'ya moropai saduceuyamî'ya pî' eeseurîma epu'tî'pî to'ya. To' yeseru pî' tîwarî tîwanîkonpa epu'tî'pî to'ya. \s1 Jesus Wanî Cristo Pe Taa Pedroya \r (Mc 8.27-30; Lc 9.18-21) \p \v 13 Moropai Jesus wîtî'pî tiaron pata poro, itese' Cesaréia Filipe. Miarî teerepansa'kon pe tînenupa'san ekaranmapo'pîiya: —‍Anî' kai'ma uurî, ka' poi iipî'pî pî' pemonkonyamî' wanî? —‍ta'pîiya. \p \v 14 Inkamoroya yuuku'pî: —‍Tiaronkonya taa apî': “João Batista nurî'tî mîîkîrî”, taa to'ya. Moropai tiaronkonya taa: “Penaro' Paapa maimu ekareme'nen profeta Elias nurî'tî mîîkîrî”, taa to'ya —‍ta'pî to'ya. —‍Moropai tiaronkonya taa: “Penaro' itekare ekareme'nen profeta Jeremias nurî'tî mîîkîrî”, taa to'ya. “Paapa maimu ekareme'nenan nurî'san yonpa pe awanî”, taa to'ya —‍ta'pî inenupa'sanya. \p \v 15 —‍Amîrî'nîkon kanan? Anî' pe ukupî pî' naatî? —‍ta'pîiya. \p \v 16 Simão Pedroya yuuku'pî: —‍Amîrî Paapa nîmenka'pî, Cristo. Ipatîkarî tîîko'mansen Paapa munmu pe awanî —‍ta'pî Pedroya. \p \v 17 Jesusya ta'pî Pedro pî': —‍Mîrîrî taaya ye'nen, morî pe pu'kuru awanî sîrîrî, Simão, João munmu —‍ta'pî Jesusya ipî'. —‍Maasa pra sîrîrî yairon epu'tîya manni' wanî pepîn pemonkon winîpainon pe pu'kuru. Tîîse uyun ka' pon nîtîrî'pî pe awanî aapia —‍ta'pî Jesusya Pedro pî'. \v 18 Mîrîrî ye'nen Jesusya ta'pî Pedro pî': —‍Tauya sîrîrî apî', amîrî Pedro sa'man, tî' warainon. Moropai sîrîrî tî'parappa pona usoosirî konekauya sîrîrî. Mîrîrîya upemonkonoyamî', usoosirî tawonkon ena pe man meruntî ke, tamî'nawîronkon yentai. Sa'mantanto' yentai to' ena pe man, Makuiya to' taruma'tî tîîse —‍ta'pî Jesusya. \v 19 —‍Sîrîrî meruntî ke uurî e'to' tîrîuya aapia. Î' taaya'nîkon umaimu pe sîrîrî non po, mîrîrî pî' inna taa Paapaya ka' po —‍ta'pîiya. \p \v 20 Mîrîrî taa tîpo, Jesusya ta'pî tînenupa'san pî': —‍Tîîse Paapa nîmenka'pî pe uurî wanî kîsekareme'tî anî' pî' —‍ta'pî Jesusya tînenupa'san pî'. \s1 Jesus Eseurîma Tîîsa'manta Pî' \s2 Moropai Tîîwe'mî'sa'ka Pî' \r (Mc 8.31–9.1; Lc 9.22-27) \p \v 21 Moropai mîrîrî pata pai Jesus eseurîma pia'tî'pî tîîsa'manta pî'. Tînenupa'san pî' ta'pîiya: —‍Uutî e'pai awanî sîrîrî Jerusalém pona moropai miarî Judeuyamî' esanonya moropai teepîremasanon esanonya uyewanmarî kupî sîrîrî. Moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkonya nîrî uyewanmarî kupî sîrîrî. Inkamoroya utaruma'tî mararî pra. Inkamoroya uwî me'po kupî sîrîrî. Tîîse uusa'manta tîpo, iteseurîno weiyu yai e'mî'sa'ka kupî sîrîrî —‍ta'pîiya. \p \v 22 Mîrîrî taiya ye'nen, Pedroya Jesus yarî'pî tiaronkon kore'tapai tarakkîrî teeseurîmapa, imaimu yuwa'tîpa. Moropai ta'pîiya ipî': —‍Uyepotorî, mîrîrî warantî eeseurîma e'pai pra man. Paapaya mîrîrî kupî e'pai pra man ayarakkîrî —‍ta'pî Pedroya Jesus pî'. \p \v 23 Jesus era'tî'pî Pedro winîkîi. Moropai ta'pîiya Pedro pî': —‍Uupiapai atarimakî, Makui. Uurî ma'nîpa yu'se awanî mîrîrî. Paapa esenumenka warantî eesenumenka pra awanî mîrîrî. Tarî non po tîîko'mansenon esenumenka warantî eesenumenka —‍ta'pîiya. \p \v 24 Moropai Jesusya ta'pî tînenupa'san pî'. Ta'pîiya: —‍Uwanîyakon pe e'pai awanîkon ya, ayeserukon, itu'se awe'to'kon mîrumakatîi moropai itu'se uurî e'to' ku'tî. Uwanîyakon pe e'pai awanîkon ya, e'taruma'tînto' namapai pra e'tî. Moropai uwenairî maai'tîi —‍ta'pîiya. \v 25 —‍Tîîse anî'ya tîîko'manto' pînînma ya kure'ne, tîwe'taruma'tî namaiya. Mîrîrî ye'nen Paapa pia ipatîkarî tîîko'manto' ton eporîiya pepîn. Tîîse aminke aako'mamî Paapa pî'. Tîîse uwenai anî'ya tîîko'manto' pînînma pra awanî ya, tîwe'taruma'tîto' yapîtanîpîiya ya, ipatîkarî enen tîîko'manto' ton eporîiya Paapa pia. \v 26 Tamî'nawîron sîrîrî non pon yemanne esa' pe anî' ena ya, tîîse ipatîkarî enen tîîko'manto' ton eporîiya pra awanî ya, eporîiya kupî pepîn rî mîrîrî. Aasa'manta yai tekaton yepe' ton eporîiya pepîn. Awe'pîika'tî pepîn. \v 27 Maasa pra uurî, ka' poi iipî'pî iipî kupî sîrîrî Paapa meruntîri yarakkîrî, inserîyamî' pokonpe. Moropai mîrîrî yai tamî'nawîronkon pia untîrî tîrîuya kupî sîrîrî to' nîkupî'pî wenai. \v 28 Ayenku'tîuya'nîkon pepîn sîrîrî. Uurî, ka' poi iipî'pî pemonkon pe wanî pe man tamî'nawîronkon esa' pe. Mîrîrî era'ma amîrî'nîkon yonpayamî'ya pe man tîîsa'mantakon rawîrî —‍ta'pî Jesusya. \c 17 \s1 Jesus Moropai Moisés Moropai Elias \r (Mc 9.2-13; Lc 9.28-36) \p \v 1 Tiwin mia' pona tîîmo'tai wei tîpo, Jesus wîtî'pî kawînan wî' pona tînenupa'san yonpa pokonpe. Pedro wîtî'pî moropai Tiago moropai itakon João wîtî'pî ipokonpe. \v 2 Miarî Jesus yenpata etinyaka'ma'pî to' rawîrî si'ma. Inke' pe awanî'pî, wei warantî moropai ipon wanî'pî aimutun pe pu'kuru, inke' pe apo' ya'karu warantî. \v 3 Mîrîrîya tiwinarî asakî'nankon warayo'kon, Moisés nurî'tî moropai Elias nurî'tî esenpo'pî to' rawîrî. Moropai Jesus yarakkîrî to' eseurîma era'ma'pî to'ya. \v 4 Mîrîrî ye'nen Pedroya ta'pî Jesus pî': —‍Uyepotorî, morî pe pu'kuru e'nî man tarî. Mîrîrî ye'nen itu'se awanî ya, eseurîwî'ne kaisarî tappîi ton konekauya sîrîrî, tiwin amîrî ton moropai tiwin Elias ton moropai tiwin Moisés ton kai'ma —‍ta'pîiya. \p \v 5 Mîrîrî warantî Pedro eseurîma ko'mannîpî tanne, katupuru inke'ya to' napontî'pî. Moropai mîrîrî kore'ta Paapa eseurîmato' eta'pî to'ya. Ta'pî Paapaya: —‍Unmu mîserî uwakîri pu'kuru ipî' atausinpato'. Mîîkîrî unmu yu'san uurî mararî pra. Mîîkîrîya î' taato' etatî —‍ta'pî Paapaya. \p \v 6 Paapa eseurîmato' eta tîuya'nîkon pe, Jesus nenupa'san ena'pî mararî pra eranne' pe. Mîrîrîya to' yenkasi'pannîpî'pî. Non pona tenpatakon erennuku'pî to'ya. \v 7 Tîîse Jesus iipî'pî to' pia moropai to' yapî'pîiya. Ta'pîiya to' pî': —‍E'mî'sa'katî, eranne' pe tîwe'se pra e'tî —‍ta'pîiya to' pî'. \v 8 Inkamoro kuranta'pî moropai tîwoi'nîkon era'ma tîuya'nîkon ya, anî' era'ma to'ya pra awanî'pî, tîîse Jesus neken, tiwinsarî era'ma'pî to'ya. \p \v 9 Wî' poi tawautîkon pe, Jesusya ta'pî to' pî': —‍Anî' pî' anera'ma'pîkon kîsekareme'tî —‍ta'pîiya. Uusa'manta tîpo, uurî, ka' poi iipî'pî e'mî'sa'kasa' tîpo ekaremekîkonpa. \p \v 10 Mîrîrî ye'nen inenupa'sanya Jesus ekaranmapo'pî: —‍Î' wani' kin awanî ye'nen Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkonya taapîtî mîrîrî? “E'mai' pe penaro' Paapa maimu ekareme'nen Elias nurî'tî iipî pe man. Moropai mîrîrî tîpo Paapa narima'pî Cristo iipî”, taa to'ya —‍ta'pî to'ya ipî'. \p \v 11 Jesusya yuuku'pî: —‍Inna, seru' pepîn Elias nurî'tî warainon ii'sa' man tamî'nawîron konekai Paapa maimu yawîrî. \v 12 Aaipî'pî tîîse tarîronkonya epu'tî pra awanî'pî. Tîîse itaruma'tî'pî to'ya itu'se tîwanîkon pîkîrî. Mîrîrî warantî nîrî uurî ka' poi iipî'pî taruma'tî inkamoro rî pemonkonyamî'ya. \p \v 13 Mîrîrî warantî Jesus eseurîma ye'nen, inenupa'sanya imaimu epu'tî tu'ka'pî. João Batista yekare pî' eeseurîma kai'ma to' wanî'pî. \s1 Jesusya Maasaron Warayo' Yepi'tî \r (Mc 9.14-29; Lc 9.37-43a) \p \v 14 Arinîkon pemonkonyamî' pia to' erepansa' ya, warayo' iipî'pî Jesus pia. Moropai irawîrî awe'sekunka'pî. \v 15 Mîîkîrîya ta'pî Jesus pî': —‍Uyepotorî, unmu sa'ne a'noko'pî pe era'makî. O'ma' ewonsa' man mîîkîrî ya'. Moropai yeporîiya ya, non pona yenumîiya moropai inta arakkunta. Tu'ke ite'ka apo' ya' imasai'ya man. Moropai tuna ka yenunsai'ya man. \v 16 Mîîkîrî enepî'pîuya anenupa'sanya yepi'tîto'pe kai'ma. Tîîse yepi'tî to'ya eserîke pra to' wanî'pî —‍ta'pîiya ipî'. \p \v 17 Jesusya warayo' maimu yuuku'pî: —‍Amîrî'nîkon, sîrîrîpankonya ukupî pra awanî innape. Imakui'san amîrî'nîkon. Î' pîkîrî ayapîtanîpîuya'nîkon e'pai awanî? Î' pîkîrî amîrî'nîkon yarakkîrî uuko'mamî sîrîrî? —‍ta'pî Jesusya. Moropai ta'pîiya: —‍Mîîkîrî warayo' maasaron ene'tî uupia —‍ta'pîiya. \p \v 18 Mîîkîrî epa'kato'pe ta'pî Jesusya. Moropai o'ma' epa'ka'pî mîîkîrî warayo' yapai mîrîrî pe rî. Mîrîrî ye'nen eesepi'tîsa' wanî'pî. \p \v 19 Mîrîrî ku'sa' Jesusya tîpo, inenupa'san erepamî'pî Jesus pia tiwinsarî tîîse. Ekaranmapo'pî to'ya: —‍Î' wani' awanî ye'nen o'ma' tîrîka annaya eserîke pra awanî mîrîrî? —‍ta'pî to'ya Jesus pî'. \p \v 20 Moropai Jesusya ta'pî to' pî': —‍Maasa pra innape ukupîya'nîkon pra awanîkon ye'nen. A'kî, innape ikupîya'nîkon ya, tîwîrî si'mîrikkî pe mîrikkî innape iku'to'ya'nîkon tîîse, manni' mostarda yena'pî warantî tîîse, taaya'nîkon ya seeni' wî' pî': “Seeni' patapai emo'kakî moropai atîkî” taaya'nîkon ya, moropai amaimukon pe mîrîrî wîtî e'painon. Mîrîrî warantî ikupîya'nîkon ya, tamî'nawîron mîrîrî ye'ka kupîya e'painon, innape ikupîya'nîkon ya —‍ta'pî Jesusya. [ \v 21 —‍Tîîse mîîkîrî o'ma' yarakkîrî tîwe'sen yepi'tîya'nîkon e'painon eepîremakon ye'ka pe, ayekkarikon tonpai pra tîîse. Mîrîrî warantî neken mîserî o'ma' warainon yenpa'kaya'nîkon e'painon —‍ta'pî Jesusya to' pî'.] \s1 Jesus Eseurîma Inî'rî Tîîsa'manta Pî' \s2 Moropai Tîwe'mî'sa'ka Pî' \r (Mc 9.30-32; Lc 9.43b-45) \p \v 22 Tînenupa'san pokonpe teemurukuntîi Galiléia po, Jesusya ta'pî to' pî': —‍Uurî ka' poi iipî'pî rumaka tiaronkonya kupî sîrîrî uyeyatonon yenya'. \v 23 Moropai inkamoroya uyapisî kupî sîrîrî. Moropai uwî to'ya kupî sîrîrî. Tîîse uwîsa' to'ya tîpo, iteseurîno weiyu yai e'mî'sa'ka kupî sîrîrî —‍ta'pîiya. \p Moropai mîrîrî taa Jesusya eta tîuya'nîkon pî', inenupa'san esewankono'masa' wanî'pî mararî pra. \s1 Jesus Eseurîma Tîniru To' Ne'ma Pî' \p \v 24 Cafarnaum cidaderî po Jesus erepansa' tanne tînenupa'san pokonpe, to' epîremato' yewî' ta tîniru yapisî pî' teesenyaka'masanon wîtî'pî Pedro pia. Inkamoroya Pedro ekaranmapo'pî: —‍Amîrî'nîkon yenupanenya tîniru tîrî pepîn anna pia? —‍ta'pîiya. \p \v 25 —‍Inna, aye'maiya'nîkon —‍ta'pî Pedroya. Mîrîrî taasa' to'ya tîpo, Pedro ewomî'pî wîttî ta, Jesus e'to' ta. Moropai Jesus eseurîma'pî e'mai' pe Pedro eseurîma pra tîîse. Ta'pîiya: —‍Î' kai'ma esenumenkan pî' nan, Pedro? Anî'kanya ye'ma e'painon manni'kan ipîkkukon pata esanon esanon reiyamî' pia tarîronkonya tiaron pata ponkonya ka'rî? \p \v 26 —‍Tiaron pata ponkonya ye'ma —‍ta'pî Pedroya. —‍Inna —‍ta'pî Jesusya. —‍Tîîse tarî tîîko'mansenonya ye'ma pepîn e'painon maasa pra to' yonpayamî' pe to' wanî ye'nen —‍ta'pî Jesusya. \v 27 —‍Tîîse ye'ma pra awanî ya, ye'ma annaya pepîn taa to'ya namai ye'mapai man —‍ta'pî Jesusya. —‍Mîrîrî ye'nen konoi' pî' atîkî iku'pî ka. E'mai'non moro' yeu'kasa'ya ya, mîîkîrî mata ya' tîniru ena'pî eporîya. Mîrîrî e'to'pe uurî tonpe moropai amîrî tonpe, teepîremasanon pia untîrîkon pe —‍ta'pî Jesusya. \c 18 \s1 Anî' Wanî Ipîkku Pe Panpî' Tiaronkon Yentai \r (Mc 9.33-37; Lc 9.46-48) \p \v 1 Moropai mîrîrî yai inenupa'sanya Jesus ekaranmapo'pî. —‍Anî' wanî e'painon ipîkku pe panpî' anna kore'ta, Paapa pemonkonoyamî'? —‍ta'pî to'ya. \p \v 2 Mîrîrî taa to'ya ye'nen, to' rawîrî si'ma Jesusya more yanno'pî tîîpia. Moropai mîîkîrî tîrî'pîiya to' rawîrî. \v 3 Moropai ta'pîiya: —‍Ayenku'tîuya'nîkon pepîn, yairî tauya sîrîrî. Tiaron pe eesenumenkakon pra awanîkon ya, moropai tiaronkon ma're e'pai pra awanîkon ya, mîserî more warantî, Paapa wanî pepîn ayesa'kon pe, ipemonkono pe awanîkon pepîn. \v 4 Mîrîrî ye'nen anî' wanî ya tiaronkon ma're e'pai, mîserî more warantî, mîîkîrî wanî ipîkku pe panpî' Paapa pemonkonoyamî' kore'ta. \v 5 Moropai anî'ya mîserî more warainon yapisî ya tîwakîri pe, uyapurî tîuya ye'nen, mîrîrî warantî uurî nîrî yapisîiya tîwakîri pe more yapisî tîuya manni' warantî —‍ta'pî Jesusya tînenupa'san pî'. \s1 Nari' Pe Imakui'pî Wanî \r (Mc 9.42-48; Lc 17.1-2) \p \v 6 —‍Tîîse anî'ya innape uku'nenan moreyamî' kore'ta tiwinan to' yonpa yenupa ya imakui'pî ku'to'peiya, mîîkîrî imakui'pî kupîiya emapu'tîtîpon taruma'tî Paapaya mararî pra. Morî pe panpî' awanî e'painon, mîîkîrî pîmî pî' kure'nan a' pe ikonekasa' tî' yewa'tî to'ya ya, moropai mîîkîrî yenumî to'ya ya iren ka'. Maasa pra mîrîrî yentai itaruma'tî Paapaya imakui'pî kupî tiaronya emapu'tîsai'ya ya. \v 7 Aka, tîwarî e'tî, tamî'nawîronkon pemonkonyamî' sîrîrî pata po tîîko'mansenon. Maasa pra imakui'pî kupî to'ya emapu'tîsanon moro awanî. Mîrîrî e'kupî e'pai awanî, tîîse manni' tiaronya imakui'pî kupî emapu'tînen, mîîkîrî taruma'tî Paapaya pe man mararî pra —‍ta'pî Jesusya. \p \v 8 —‍A'kî, imakui'pî kupîya emapu'tî ayenya ya, mîrîrî ya'tîkî. Moropai a'puya nîrî imakui'pî kupîya emapu'tî ya, mîrîrî ya'tîkî moropai yenunkî imakui'pî kupîya namai. Morî pe awanî ma'tîkî' si'ma enen aako'manto' ton eporîya ya, morî pe e'to' yawîrî si'ma apo' ya' ayenumî Paapaya yentai, manni' apo' î' pensa eesi'nîpî ton pepîn ya'. \v 9 Moropai ayenuya imakui'pî kupîya emapu'tî ya, mîrîrî ayenu ratai mo'kakî moropai mîrîrî yenunkî poro pona imakui'pî kupîya namai. Maasa pra morî pe awanî, taiken ayenu tîîse, aako'manto' ton eporîya ya, sa'nîrî tîîse apo' ya' ayenumî Paapaya yentai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Carneiro Ataka'ma'pî Yekare \r (Lc 15.3-7) \p \v 10 —‍Mîrîrî ye'nen, aka tîwarî e'tî manni'kan moreyamî' innape uku'nenan kupîya'nîkon namai ayewanmakon pe. Maasa pra tauya sîrîrî apî'nîkon, inkamoro ko'mannî'nenankon pe inserîyamî' wanî aminke pra Paapa pia, î' e'kupî to' yarakkîrî ekareme'nenan pe. [ \v 11 Moropai uurî, ka' poi iipî'pî sîrîrî non pona ataka'ma'san pîika'tîi —‍ta'pî Jesusya.] \p \v 12 Jesusya to' nepu'tî ton ekaremekî'pî. Ta'pîiya: —‍Î' kai'ma eesenumenkakon e'painon. Warayo' wanî ya 100 kaisarî carneiroyamî' esa' pe tîwe'se, tîîse inkamoro yonpa esepu'tî pra awanî ya tiwin, î' kupîiya e'painon? Tîwî inkamoro 99 kaisaronkon nîmîiya tekkarikon yonpa to'ya tanne. Moropai attî eesera'ma pra awanî manni' yuwai, innape nai? —‍ta'pî Jesusya. \v 13 —‍Moropai tauya mîîkîrî eposai'ya ya, kure'ne aatausinpa. Inkamoro 99 kaisaronkon pî' aatausinpa yentai. \v 14 Mîrîrî warantî nîrî Paapa ayunkon ka' pon wanî tiwin mîrikkî more, tîpemonkonoyamî' yonpa ataka'ma yu'se pra, imakui'pî ya' attî namai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Uyonpakonya Imakui'pî Ku'sa' Ya \p \v 15 Moropai ta'pîiya: —‍Ayonpaya imakui'pî ku'sa' ya awinîkîi, iipia atîkî imakui'pî inkupî'pî konekata yarakkîrî. “Yairî pra awe'sa' nai, uyonpa”, ka'ta ipî'. Tîîse mîrîrî konekakî sa'nîrî si'ma neken amîrî'nîkon, tiaronkon kore'ta pra si'ma. Morî pe tîpanamato'ya eta ayonpaya ya, morî pe awanî, maasa pra ipîika'tîya ye'nen mîrîrî winîpai. \v 16 Tîîse tîpanamato'ya anetapai pra awanî ya, tiwin asakî'nankon innape Jesus ku'nenan yaakî ayarakkîrî. Paapa maimu e'menukasa' manni' yawîrî awanîkonpa. Maasa pra see warantî awe'menukasa' man: \q1 Asakî'ne eseurîwî'ne etatonkon e'pai awanî innape yairî eseurîmannî'pî e'to'pe, \rq Dt 19.15\rq* \m taasai'ya man. \v 17 Tîîse to' maimu anetapai pra awanî ya, tamî'nawîronkon innape Jesus ku'nenan soosi tawonkon pî' ekareme'tî. Mîrîrî warantî tîîse to' maimu anetapai pra wanî ya, mîîkîrî pî' e'tî Paapa epu'nen pepîn pî' awanîkon warantî iku'tî, imakui'pî pe tîwe'sen warantî iku'tî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 18 —‍Yairî tauya sîrîrî apî'nîkon, mîrîrî amaimukon pî' inna taa Paapaya. Moropai amaimukon anetapainon yapisîya'nîkon ya inî'rî ayonpa pe mîrîrî amaimukon pî' inna taa Paapaya nîrî. \p \v 19 Moropai inî'rî tauya apî'nîkon î' rî anesatîkon asakî'ne si'ma esatîya'nîkon ya, Paapa pî' eepîremato'kon ke, tamî'nawîrî mîrîrî eta Paapaya. Mîrîrî ye'nen itîrî uyun ka' ponya aapia'nîkon. \v 20 Maasa pra o'non pata si'ma uyapurînenan emurukuntîsa' wanî ya, asakî'nankonya eseurîwî'nankonya uyapurî ya uyese' pî' inkamoro kore'ta uurî ko'mamî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Imakui'pî Ipoitîrî \p \v 21 Moropai Pedro wîtî'pî Jesus pia. Moropai ta'pîiya Jesus pî': —‍Uyepotorî, î' warapo ite'ka uyonpa nîkupî'pî imakui'pî uwinîkîi ku'to'peuya uuwanmîra? Î' wani' pra man taato'peuya ipî'? —‍ta'pî Pedroya. —‍Asakî'ne mia' pona tîîmo'tai ite'ka ka'rî tauya e'painon? \p \v 22 Jesusya yuuku'pî: —‍Asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisarî tauya pepîn. Tîîse tu'ke ite'ka ka'kî, 77 kaisarî ka'kî —‍ta'pî Jesusya ipî'. \v 23 —‍Maasa pra mîrîrî warantî pemonkonyamî' esa' pe tîwe'sen Paapaya ikupî tîpemonkonoyamî' yarakkîrî. Awanî Reiya epe'mîra to' e'to' era'ma warantî —‍ta'pîiya. \v 24 —‍Mîrîrî kupî pia'tî to' yepuruya epe'mîra tîwe'sanon pî'. Tiaronkon pemonkonyamî'ya tiwin ipoitîrî enepî'pî iipia. Mîîkîrî ipoitîrî wanî'pî tepuru pia mararî pra epe'mîra 400 milhão kaisarî. \v 25 Tîîse mîrîrî epe'mîra tîwe'to' ye'maiya eserîke pra ipoitîrî wanî'pî. Mîrîrî ye'nen ta'pî itepuruya surarayamî' pî': “Mîserî warayo' ke e'repatî. Moropai ino'pî ke moropai inmukuyamî' ke. Moropai tamî'nawîrî itewî' ta tî'we'sen itemanne ke e'repatî mîrîrî yepe'pî ke epe'mîra awe'to' ye'makonpa”, ta'pîiya. \v 26 Mîrîrî taiya ye'nen, mîîkîrî ipoitîrî e'sekunka'pî irawîrî. Moropai ta'pîiya tepuru pî': “Uyepuru, maasa ye'mauya nîmî'pai man. Aye'mauya pra wanî pepîn tîîse aye'mauya tamî'nawîrî” ta'pî ipoitîrîya. \p \v 27 Mîrîrî taiya ye'nen, mîîkîrî tîpoitîrî era'ma'pî itepuruya tî'noko'pî pe sa'ne. Mîrîrî ye'nen ta'pîiya tîpoitîrî pî': “Î' wani' pra man, tîwî natîpamîi uurî kîse'mai”, ta'pîiya ipî'. Moropai attîto'pe ta'pî itepuruya tîîpiapai. \p \v 28 Tîkaraiwarî piapai tuutî pe, tiaron warayo', tepuru pia esenyaka'ma'pî eporî'pîiya. Mîîkîrî sa'ne wanî'pî iipia itarumai'pî pe. Mîîkîrî wanî'pî mararî epe'mîra iipia 300 kaisarî. Mîîkîrî sa'ne yapisî'pîiya i'mî pî' yapisî'pîiya. Moropai ta'pîiya ipî': “Uupia epe'mîra awe'to' ye'makî tarîpai”, ta'pîiya ipî'. \p \v 29 Mîrîrî taiya ye'nen, mîîkîrî sa'ne e'sekunka'pî irawîrî. Moropai ta'pîiya mîîkîrî pî': “Maasa aye'mauya nîmî'pai man. Ye'mato' ton eposau'ya. Aye'mauya pra wanî pepîn tamî'nawîrî aye'mauya” ta'pîiya. \p \v 30 Tîîse, inna î' wani' pra man, taiya pra mîîkîrî iipia epe'mîra awe'to' wanî'pî. Mîrîrî ye'nen mîîkîrî yarî'pîiya ama'ye'kon atarakkanto' yewî' ta. Miarî yarakkamo ye'ka pe ta'pîiya: “Tarî ako'mankî uupia epe'mîra awe'to' ye'maya pîkîrî”, ta'pîiya ipî'. \v 31 Tîîse mîrîrî warantî mîîkîrîya ikupî era'ma'pî tiaronkon itepuru poitîrîtononya. Inkamoro ena'pî yairî ma're mararî pra, mîrîrî era'ma tîuya'nîkon ye'nen. Tarîpai mîrîrî ekareme'se to' erepamî'pî tepurukon pia. Moropai mîrîrî ekaremekî'pî to'ya ipî'. \v 32 Moropai itepuruya mîîkîrî tîpoitîrî e'mai'non yanno me'po'pî aai'to'pe tîîpia. Mîîkîrî pî' ta'pî itepuruya: “Amîrî imakui'pî. Teuren uupia epe'mîra awe'to' pî' î' wani' pra man moriya, taasau'ya tanne, esatîya ye'nen. \v 33 Tîîse î' wani' awanî ye'nen tiaron upoitîrî era'maya pepîn a'noko'pî pe, uurîya u'noko'pî pe ayera'ma'pî warantî?” ta'pî itepuruya ipî'. \v 34 Mîrîrî yai mîîkîrî pî' itepuru ekore'ma'pî mararî pra. Mîrîrî ye'nen mîîkîrî tîpoitîrî rumaka'pîiya surarayamî'ya yarakkamoto'pe atarakkannîto' yewî' ta. Mîrîrî warantî awe'taruma'tî'pî tamî'nawîrî epe'mîra tîwe'to' ye'ma tîuya pîkîrî. \p \v 35 Sîrîrî warantî uyun ka' po manni'ya ikupî kupî sîrîrî tiwin pî' amîrî'nîkon yarakkîrî, awinîkîi'nîkon imakui'pî ayonpakon nîkupî'pî ku'sa'ya'nîkon pra awanîkon ya, aawanmîra'nîkon —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \c 19 \s1 Jesus Eseurîma No'pîrî Wanî Rumakato' Pî' \r (Mc 10.1-12) \p \v 1 Mîrîrî warantî teeseurîma yaretî'ka tîpo, Jesus wîtî'pî Galiléia pata poi. Awenna'po'pî Judéia pata pona. Iren Jordão ratai poro attî'pî. \v 2 Mîrîrî yai arinîkon pemonkonyamî' epere'pîtî'pî iipia. Moropai pri'yawonkon pepîn yepi'tî'pîiya miarî. \p \v 3 Tiaronkon fariseuyamî' erepamî'pî Jesus pia. Jesus anaka'mapai to' wanî'pî iteseru era'makonpa kai'ma. Mîrîrî ye'nen ekaranmapo'pî to'ya: —‍Warayo'ya tîno'pî rumakasa' ya î' wenai pra, yairî awanî mîrîrî? Moisés nekaremekî'pîya taasa' yawîrî? —‍ta'pî to'ya. \p \v 4-5 Jesusya yuuku'pî: —‍Paapa maimu erenkasa'ya'nîkon pra naatî, î' kai'ma Paapaya taasa' epu'tîkonpa? Awe'menukasa' see warantî: “Tamî'nawîron koneka tîuya yai, pemonkon koneka'pî Paapaya warayo' pe moropai wîri' pe.” Moropai Paapaya ta'pî: \q1 “Mîrîrî ye'nen tîîno'pîta yai, warayo'ya tîsan moropai tîyun rumaka, inî'rî to' pia aako'mamî pepîn. Tîîse tîno'pî yarakkîrî neken aako'mamî. Inkamoro enasa' mîrîrî, tiwinan pemonkon warantî”, \rq Gn 1.27, 2.24\rq* \m ta'pîiya. \v 6 Mîrîrî ye'nen asakî'nankon warantî pra tîîse, tiwinan warantî to' wanî. Mîrîrî warantî to' ku'sa' Paapaya ye'nen, anî'ya to' pantaka e'pai pra man. Tîno'pî rumakaiya eserîke pra man. \p \v 7 Mîrîrî taa Jesusya ye'nen, fariseuyamî'ya Jesus ekaranmapo'pî: —‍Tîîse î' ton pe Moisésya kaareta menuka me'po'pî warayo'ya tîno'pî pia tîîto'pe? “ ‘Tarîpai inî'rî uno'pî pepîn amîrî’ taiya ya, tîno'pî pî' irumakaiya moropai attî”, ta'pî Moisés nurî'tîya —‍ta'pî to'ya Jesus pî'. \p \v 8 Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Mîrîrî warantî ankupîkon ton menuka'pîiya, maasa pra sa'me pu'kuru ayewankon wanî era'ma tîuya ye'nen. Morî kupîya'nîkon eserîke pra awanîkon ye'nen. Tîîse pena Paapaya pata koneka yai, mîrîrî warantî itu'se pra Paapa wanî'pî. \v 9 Mîrîrî ye'nen tauya sîrîrî apî'nîkon. Warayo'ya tîno'pî rumaka ya tiaron warayo' yarakkîrî awe'sa' pra tîîse, moropai tiaron wîri' yarakkîrî awanî ya, imakui'pî kupî mîîkîrîya, mîrîrî Paapa winîkîi —‍ta'pîiya. \p \v 10 Moropai Jesus nenupa'sanya ta'pî Jesus pî': —‍Moriya tîno'pî rumaka warayo'ya namai, moropai wîri'ya tînyo rumaka namai, warayo' no'pîta e'pai pra awanî mîrîrî. Moropai wîri' etinyoma e'pai pra awanî nîrî —‍ta'pî to'ya. \p \v 11 Tîîse Jesusya yuuku'pî. Ta'pîiya: —‍Moriya kano'pîtatî taaya'nîkon eserîke pra awanîkon tamî'nawîronkon pî'. Tîîse manni'kan warayo'kon ino'pî pra tîîko'mansenon ton pe neken sîrîrî esenupanto' wanî. Maasa pra Paapaya yapîtanîpî to'ya meruntîri tîîsa' ye'nen. \v 12 Maasa pra inkamoro ye'kakon warayo'kon esenpo mararî, tu'ke pra yemukasa'kon warantî. Mîrîrî ye'nen to' no'pîta eserîke pra to' wanî, maasa pra mîrîrî warantî teesenposa'kon ye'nen. Tîîse tiaronkon warayo'kon yemuka tiaronkonya, mîrîrî warantî ino'pî pra to' e'to'pe. Moropai tiaronkon no'pîta pepîn maasa pra tesa'kon pe Paapa wanî ye'nen, to' eturumaka eesenyaka'mato' kupîkonpa. Anî' wanî ya, sîrîrî esenupanto' yawîrî iko'manpai, yapîtanîpî tîuya eserîke awanî ya, iku'kî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesus Moropai Moreyamî' \r (Mc 10.13-16; Lc 18.15-17) \p \v 13 Moropai tiaronkonya moreyamî' yarî'pî Jesus pia tenya tîîto'peiya to' pona moropai to' pîremato'peiya. Tîîse inenupa'sanya ta'pî pemonkonyamî' pî': —‍Insanan moreyamî' mo'katî Jesus piapai —‍ta'pî to'ya. \v 14 Tîîse Jesusya ta'pî to' pî': —‍Tîwî moreyamî' ii'to'pe uupia, to' tîmanenpai pra e'tî —‍ta'pîiya tînenupa'san pî'. —‍Maasa pra insamoro moreyamî' warantî Paapa pemonkonoyamî' wanî. Imîrî pe to' wanî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 15 Inkamoro pona tenya tîtîse Jesus epîrema'pî. Mîrîrî tîpo attî'pî to' piapai. \s1 Maasaron Warayo' Ipîkku Pe Tîwe'sen \r (Mc 10.17-31; Lc 18.18-30) \p \v 16 Moropai maasaron warayo' ipîkku pe tîwe'sen erepamî'pî tiwin wei Jesus pia. Moropai Jesus ekaranmapo'pîiya: —‍Uyenupanen, morî pu'kuru amîrî —‍ta'pîiya. —‍Î' morî kupîuya e'painon ipatîkarî uuko'manto' ton epoto'peuya Paapa pia? —‍ta'pîiya. \p \v 17 Jesusya ta'pî ipî': —‍Î' wani' awanî ye'nen morî amîrî taaya mîrîrî upî'? Tiwinan morî moro man, Paapa neken mîîkîrî, tiaron ton pra man —‍ta'pîiya. —‍Mîîkîrî pia pu'kuru aako'manto' ton yu'se awanî ya, î' taasa' Paapa maimuya unkupîkon ton, manni' yawîrî ikonekakî —‍ta'pî Jesusya warayo' pî'. \p \v 18 —‍Î' ye'ka see Paapa maimu yawîrî iku'to'peuya? —‍kai'ma Jesus maimu yuuku'pîiya. Jesusya yuuku'pî: —‍Pemonkon kî'wîi moropai se' tapairî wîri'sanyamî' yarakkîrî tîwe'se pra e'kî. Moropai tiaron kîsama'runpai, moropai seru'ye' pe teeseurîmai pra e'kî. \v 19 Moropai ayun asan namakî. Moropai ayonpa sa'namakî kure'ne aawarîrî amîrî e'sa'nama manni' warantî —‍ta'pîiya. \p \v 20 Warayo'ya yuuku'pî: —‍Pena more pe wanî'pî patapai sîrîrî tîpose, mîrîrîkon ku'nen uurî tamî'nawîrî —‍ta'pîiya. —‍Tîîse î' tiaron kupîuya e'painon? —‍ta'pîiya. \p \v 21 Jesusya yuuku'pî: —‍Inna, tamî'nawîrî e'to' yawîrî anku'pai awanî ya, tiwinano'pî ankupî ton moro man. Tamî'nawîrî ayemanne ke e'repata, moropai mîrîrî yepe'pî mîrataikkai manni'kan sa'ne î' ton pra tîwe'taruma'tîsanon pia. Mîrîrî warantî ikupîya ya, inî' panpî' ayemanne ton eporîya ka' po. Moropai maaipîi uwenairî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 22 Mîrîrî warantî taa Jesusya eta tîuya ye'nen, mîîkîrî maasaron warayo' ipîkku esewankono'ma'pî mararî pra. Maasa pra mîrîrî anku'pai pra tîwanî ye'nen ipîkku pe tîwe'to' pînînma'pîiya. Mîrîrî ye'nen attî'pî. \v 23 Mîîkîrî esewankono'masa' era'ma tîuya pe, Jesusya ta'pî tînenupa'san pî': —‍A'kî, yairî tauya sîrîrî apî'nîkon. Sa'me pu'kuru awanî ipîkku pe tîwe'sen eturumakato'pe Paapa yenya' tesa' pe awe'to'pe. \v 24 Moropai inî'rî tauya sîrîrî sa'me pu'kuru see awanî ipîkku ewonto'pe Paapa pia, itesa' pe Paapa e'to'pe. Mararî kameru ewomî pepîn akkusa yeutta yai, kure'ne tîwanî ye'nen. Mîrîrî warantî ipîkku pe tîwe'sen ewomî pepîn Paapa pata'se' ya'. ˻Maasa pra kure'ne tewan yapi'sai'ya ye'nen temanne pî'˼ —‍ta'pî Jesusya. \p \v 25 Mîrîrî taa Jesusya eta tîuya'nîkon pe, inenupa'san wanî'pî teesewankono'mai mararî pra. Mîrîrî ye'nen ekaranmapo'pî to'ya Jesus pî': —‍Moriya anî'kan e'pîika'tî e'painon? \p \v 26 Inkamoro era'ma'pî Jesusya moropai to' maimu yuuku'pîiya: —‍Anî' e'pîika'tî wanî sa'me pu'kuru, pemonkon pia ikupîiya eserîkan pepîn. Tîîse mîrîrîkon wanî sa'me pra mîîkîrî Paapa pia. Mîrîrî ye'nen ikupîiya —‍ta'pî Jesusya. \p \v 27 Moropai Pedroya ta'pî Jesus pî': —‍Tamî'nawîrî anna ko'manto', anna yewî'kon nîmî'sa' annaya sîrîrî awenairî anna wîtîto'pe kai'ma. Î' kin yapisî annaya e'painon? —‍ta'pîiya. \p \v 28 Jesusya yuuku'pî: —‍Yairî tauya sîrîrî apî'nîkon. Uurî ka' poi iipî'pî wanî kupî sîrîrî meruntî ke tiwin wei. Moropai Paapaya tamî'nawîron koneka amenan pe. Mîrîrî yai tamî'nawîronkon esa' pe ereuta kupî sîrîrî uyaponse' pona ipîkku pata'se' ya'. Mîrîrî yai amîrî'nîkon, uwenaironkon nîrî ereuta pe naatîi, asakî'ne pu' pona tîîmo'tai'non apono'kon pona, tamî'nawîronkon ayonpakon esa' pe awanîkonpa. Mîrîrî warantî inkamoro Israel ponkon yepuru pe eenakon kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \v 29 Jesusya ta'pî: —‍Manni' tewî' moropai tîno'pî, moropai takon tonpayamî' nîmî'nen wanî ya uwenai, moropai tînmukuyamî' moropai tîyun, tîsan, moropai tîpata nîmî'nen uwenai, Paapaya tannosa' yai, mararî pra mîîkîrîya yapisî kupî sîrîrî inî' panpî' î' nîmî'pî tîuya manni' yentai. Moropai tîîko'manto' ton ipatîkaron eporîiya tiwinano'pî wei yai. \v 30 Tarî sîrîrî non po tiaronkon pemonkonyamî' wanî ipîkku pe. Tîîse Paapa pia teerepansa'kon yai, to' wanî pepîn ipîkku pe. Tiaronkon wanî pepîn ipîkku pe sîrîrî pata po, tîîse Paapa pia teerepansa'kon yai, ipîkku pe to' ena kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \c 20 \s1 Uva Ye'kana' Teesenyaka'masanon \p \v 1 Jesusya sîrîrî panton ekaremekî'pî î' kai'ma pemonkonyamî' esa' pe Paapa iipî ekaremekîpa kai'ma. —‍Tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî yai, awanî pe nai see warantî: Warayo' wanî'pî tekkari ye' ton uva ye'ka pîmîtîpon pe. Mîîkîrî wîtî'pî penane pu'kuru, maasa wei epa'ka pra tîîse, tîîpia eesenyaka'makon ton yuwai, tînmîri era'makon ton. \v 2 Moropai to' eseposa' tîuya pe, to' yarakkîrî eeseurîma'pî. Ta'pîiya to' pî': “Uupia eesenyaka'makon e'painon? Aye'mauya'nîkon. Tiwin wei tîîse tiwin pî' akaisarî'nîkon prata ena'pî ke aye'mauya'nîkon”. Moropai inkamoro yaipontî'pîiya to' wîtîto'pe esenyaka'mai tînmîri ya'. \v 3 Moropai 9 horas yairî tîîse attî'pî tiaron pata sararu ke to' e'repato' pata'se' ya'. Moropai miarî tiaronkon warayo'kon era'ma'pî mîîkîrîya, î' pî' pra tîwe'sanon era'ma'pîiya. \v 4 Inkamoro pî' ta'pî warayo'ya: “Amîrî'nîkon nîrî unmîri ya' esenyaka'matantî. Uyekkari ye'ka, uva ye'kana' eesenyaka'ma'pîkon ye'mauya morî pe”, ta'pî umî esa'ya to' pî'. \p \v 5 Moropai to' wîtî'pî inmîri ya' esenyaka'mai. Ineka'ta pairî wei tîîse mîrîrî warantî tiaronkon teesenyaka'masanon eporî'pîiya, moropai wei era'tîsa' tanne, 3 horas tîîse ko'mamîiya mîrîrî warantî tiaronkon teesenyaka'masanon yarakkîrî ikupî'pîiya. \v 6 Moropai tiaronkon teesenyaka'masanon ton eporî'pîiya ko'mamîiya 5 horas yairî tîîse tîwenna'poi pra'ca pona. Inkamoro ekaranmapo'pîiya. “Î' pî' tarî aako'mamîkon sîrîrî wei tamî'nawîrî î' tîkonekapî'se pra?” ta'pîiya. \v 7 Inkamoroya yuuku'pî: “Anna ko'mamî sîrîrî maasa pra anî' eseurîmasa' pra man anna yarakkîrî”, ta'pî to'ya. Mîrîrî ye'nen mîîkîrî warayo'ya ta'pî to' pî': “Moriya unmîri ya' esenyaka'matantî uva ye'kana'”, ta'pîiya. \p \v 8 Moropai to' esenyaka'mato' weiyu ataretî'kasa' yai, to' karaiwarîya teesenyaka'masanon esanon pe tîwe'sen pî' ta'pî to' yannoto'peiya. Ta'pî umî esa'ya: “To' yannokî moropai to' ye'makî ikînî'pî esenyaka'ma pia'tî'pî patapai. E'mai' pe esenyaka'ma'san pîkîrî to' ye'makî”, ta'pî umî esa'ya. \p \v 9 Mîrîrî ye'nen inkamoro 5 horas tîîse ko'mamîiya esenyaka'ma'sanya tiwin pî' prata ena'pî yapisî'pî tîkaisarî'nîkon. \v 10 Tîîse tiaronkon e'mai' pe esenyaka'ma'san esenumenkasa' wanî'pî, inkamoro yentai tepe'pîkon yapisî tîuya'nîkon kai'ma. Tîîse inkamoroya yapisî'pî kaisarî tiwin pî' prata ena'pî yapisî'pî to'ya tîkaisarî'nîkon. \v 11 Inkamoroya tîtînirurîkon yapisî'pî moropai inkamoro wo'ma'ta pia'tî'pî tîkaraiwarîkon pî'. Tîkaisarî'nîkon tiaronkon ye'masai'ya ye'nen. \v 12 Ta'pî to'ya tîîwarîrî'nîkon: “Insamoro warayo'kon esenyaka'ma'pî mararî, tiwin hora kaisarî neken. Uye'ma'pîkon pî' to' erepamî'pî teuren. Tîîse uurî'nîkon pena patapai wei kaisarî a'ne' pe wei moronka'pî. Tîîse inkamoroya yapisî kaisarî yapisî uurî'nîkonya”, ta'pî to'ya. \p \v 13 Tîîse yuuku'pî mîîkîrî umî esa'ya tiwinan teesenyaka'masen pî'. “Uyonpa, maasa etakî, imakui'pî ku'sau'ya pra wai awinîkîi. Maasa pra tiwin prata ena'pî ke aye'mauya tauya yai, inna, morî pe man ta'pîya. Innape nai? \v 14 Mîrîrî ye'nen sîrîrî ayepe'pî atînirurî yapi'kî moropai atîkî ayewî' ta. Mîserî warayo', ikînî'pî uneta'pî ye'mapai wai aye'ma pî' wai warantî, se' kaisarî. \v 15 Î' anku'pai e'to' kupîuya uyemannekon ke. Moropai utînirurîkon ke ikupîuya. Tîîse mîrîrî wanî pepîn imakui'pî pe. Tîîse uyemannekon ke morî ku'sau'ya wenai akinmu mîrîrî”, ta'pî warayo'ya ipî'. \p \v 16 Moropai Jesusya teeseurîmato' yaretî'ka'pî. Ta'pîiya: —‍Mîrîrî warantî tîpemonkonoyamî' kupî Paapaya. E'mai' pe e'kupî'san wanî kupî sîrîrî ikînî'pî. Moropai ikînî'pî esi'san wanî kupî sîrîrî e'mai' pe, itu'se Paapa e'to' yawîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Inî'rî Jesus Eseurîma Tîîsa'manta Pî' \s2 Moropai Tîîwe'mî'sa'ka Pî' \r (Mc 10.32-34; Lc 18.31-34) \p \v 17 Jerusalém pona tuutîkon pe, Jesusya tînenupa'san yarî'pî tiaron winîkîi. Inkamoro pî' eeseurîma'pî, iponarî to' taase tuutîkon ye'ka pe e'ma taawîrî. \v 18 Ta'pîiya: —‍Wîtî'nîkon sîrîrî Jerusalém pona. Miarî uurî ka' poi iipî'pî rumaka to'ya kupî sîrîrî teepîremasanon esanonkon pia. Moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon pia. Inkamoroya uwî me'po kupî sîrîrî. \v 19 Moropai inkamoroya utîrî kupî sîrîrî Judeuyamî' pepîn pia. Inkamoro wo'ma'ta kupî sîrîrî upî'. U'po'pîtî to'ya. Moropai upokapîtî to'ya pakî'nan pona. Tîîse uusa'manta tîpo, iteseurîno weiyu yai, e'mî'sa'ka kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Zebedeu No'pîya Jesus Pî' Itu'se Tîwe'to' Esatî \r (Mc 10.35-45) \p \v 20 Mîrîrî yai Zebedeu no'pî erepamî'pî tînmukuyamî' pokonpe Jesus pia. Moropai irawîrî si'ma tîpu'pai enu'tî'pîiya non yekaya. Moropai Jesus pî' esatî'pîiya itu'se tîwe'to' ku'to'peiya kai'ma. \v 21 Mîîkîrî ekaranmapo'pî Jesusya: —‍Î' yu'se kin awanî mîrîrî? —‍ta'pîiya ipî'. Mîîkîrîya yuuku'pî: —‍Tamî'nawîronkon esa' pe eena yai, insanan unmukuyamî' asakî'nankon ereutato'pe ka'kî, tiwin ameruntîri winî, moropai tiaron kamai' winî. Tamî'nawîronkon esa' pe to' e'to'pe awarantî —‍ta'pîiya Jesus pî'. \p \v 22 Jesusya ta'pî inkamoro inmukuyamî' pî': —‍Anesatîkon kupîuya pepîn e'painon. Anesatîkon epu'tîya'nîkon pra naatîi. Tiaronkonya utaruma'tî kupî sîrîrî, mîrîrî yapîtanîpîuya kupî sîrîrî. Amîrî'nîkon kanan? Uyese' pî' awanîkon wenai tiaronkonya atarumatîkon ya, yapîtanîpîya'nîkon pe naatî? —‍ta'pîiya. —‍Inna —‍ta'pî to'ya Jesus pî'. \p \v 23 Mîrîrî pî' ta'pî Jesusya: —‍Inna seru' pepîn. Innape uurî e'taruma'tî warantî awe'taruma'tîkon nîrî —‍ta'pî Jesusya. —‍Tîîse tauya pepîn apî'nîkon umeruntîri winî ereutakî, moropai kamai' winî ereutakî tauya pepîn apî'nîkon. Maasa pra uyunya taa kupî sîrîrî manni'kan uupia ereutatonkon tîmenka'san pî' to' ereutato'pe. \p \v 24 Mîrîrî kai'ma Jesusya to' yeurîma eta'pî inenupa'san mia' tamî'nawîronkonya. Mîrîrî pî' to' ekore'ma'pî inkamoro asakî'nankon winîkîi. \v 25 Inkamoro yanno'pî Jesusya tamî'nawîrî tîîpia. Moropai ta'pîiya to' pî': —‍Sîrîrî non po pata esanonya tîpemonkonoyamî' yaipontî, epu'nenan amîrî'nîkon. Maasa pra to' esa' tîwanîkon ye'nen. \v 26 Tîîse amîrî'nîkon mîrîrî warantî pra e'tî. Tonpakon yentai e'pai anî' wanî ya, to' ma're e'pai awanî. \v 27 Moropai anî' esenumenka ya tonpayamî' esa' pe e'pai mîîkîrî wanî e'pai wanî to' poitîrî pe. Mîrîrî warantî neken to' ye'mai'norî pe awanî. \v 28 Mîrîrî warantî uurî, ka' poi iipî'pî yeseru wanî. Tîpoitîrî ke e'to'pe kai'ma uui'sa' pra wai. Tîîse to' poitîrî pe e'to'pe moropai tu'kankon pîika'tîto'peuya kai'ma uuipî'pî. Arinîkon nîkupî'pî imakui'pî yepe' pe uusa'mantato'pe kai'ma uuipî'pî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya Asakî'nankon Enkaru'nankon Yepi'tî \r (Mc 10.46-52; Lc 18.35-43) \p \v 29 Mîrîrî tîpo Jesus moropai inenupa'san wîtî tanne Jericó pata poi, arinîkon pemonkonyamî' wîtî'pî to' wenairî. \v 30 Miarî mîrîrî e'ma taawîrî, to' wîtîto' ena pona asakî'nankon enkaru'nankon ereutasa' wanî'pî. Inkamoroya eta'pî mîrîrî e'ma taawîrî Jesus wîtî yekare. Mîrîrî ye'nen to' entaimepîtî pia'tî'pî: —‍Uyepotorî, amîrî Davi nurî'tî paarî'pî, pîika'tîton amîrî, a'noko'pî pe sa'ne anna era'makî —‍ta'pî to'ya. \p \v 31 Mîrîrî pî' arinîkonya ta'pî moo to' e'to'pe. Tîîse yuuku to'ya pra, inî' panpî' to' entaimepîtî'pî. —‍Anna yepotorî, Davi nurî'tî paarî'pî, a'noko'pî pe sa'ne anna era'makî —‍ta'pî to'ya. \p \v 32 Inkamoro maimu eta tîuya pe, Jesus emî'pamî'pî inkamoro pia. Inkamoro pî' ta'pîiya: —‍Î' kupîuya yu'se awanîkon mîrîrî? —‍ta'pîiya to' pî'. \p \v 33 —‍Anna Yepotorî, anna yenu yenponkaya yu'se anna wanî sîrîrî, era'mato'pe annaya —‍kai'ma yuuku'pî to'ya. \p \v 34 Jesusya tî'noko'pî pe sa'ne to' era'ma'pî. Mîrîrî ye'nen to' yenukon yenponka'pîiya, inî'rî era'mato'pe to'ya. Ka'ne' pe to' yenu ekoneka'pî. Moropai inkamoro wîtî'pî Jesus wenairî. \c 21 \s1 Jesus Ewomî Jerusalém Cidaderî Pona \r (Mc 11.1-11; Lc 19.28-40; Jo 12.12-19) \p \v 1 Jerusalém pona tuutîkon pe, aminke pra rî tîîse to' erepamî'pî pemonkonyamî' ko'manto' pata itese' Betfagé pona, Oliveira kîrî po tîwe'sen pona. Miarîpai Jesusya asakî'ne tînenupa'san yaipontî'pî e'mai' pe tîrawîrî to' wîtîto'pe. \v 2 Ta'pîiya to' pî': —‍Atîtî mîrîrî pata pona e'mai' pe. Moropai miarî eerepansa'kon pe jumenta eporîya'nîkon mîîtî ewa'tîsa' pe tînre kenan. Mîîkîrî meukatîi, moropai to' mene'tîi sa'nîrî —‍ta'pîiya. \v 3 —‍Anî'ya taa ya: “Î' tonpe mîîkîrî yarîya'nîkon mîrîrî”, taa to'ya ya, “Uyepotorîkon man itu'se”, makatîi ipî'. Mîrîrî warantî taaya'nîkon ya, irumakaiya to' enepîkonpa —‍ta'pîiya. \p \v 4 Mîrîrî warantî awe'kupî'pî maasa pra penaro' Paapa maimu ekareme'nen profeta nurî'tîya imenuka'pî yawîrî awe'to'pe. \v 5 Ta'pîiya see warantî: \q1 Makatîi Jerusalém ponkon pî' Paapa pemonkonoyamî' pî': \q1 “A'kî ayesa'kon iipî pe man \q1 jumenta more pona teenu'se. \q1 Eranmîra eerepamî pe man” makatîi to' pî'. \rq Zc 9.9\rq* \m Mîrîrî warantî penaro' Paapa maimu ekareme'nenya imenuka'pî. \p \v 6 Moropai Jesus nenupa'san wîtî'pî e'mai' pe. Moropai inkamoroya î' kai'ma ta'pî Jesusya yawîrî ikupî'pî to'ya. \v 7 Inkamoroya jumenta enepî'pî inre yarakkîrî. Inkamoroya ta'sankon tîrî'pî ipona. Moropai Jesus enuku'pî ipona. \v 8 Mîîkîrî iipî era'ma tîuya'nîkon ye'nen, arinîkon pemonkonyamî'ya ta'sankon yarenka'pî non pona, iporo Jesus wîtîto'pe kai'ma. Moropai tiaronkonya yu' yare soroka'pî e'ma ta, irawîrî. \v 9 Yarakkîrî tuutîsanon entaimepîtî'pî irawîrî si'ma, moropai ite'ma'pî pî' si'ma mararî pra: \q1 —‍Yapurîpai'nîkon man Davi parî'pî pe tîwe'sen. \q1 Morî pe pu'kuru man, aaipî'pî manni' Uyepotorîkon maimu pe —‍ta'pî to'ya tîwentaimepî'se. \q1 —‍Paapa ka' pon manni' yapurîpai'nîkon man —‍taa pî' to' ko'mamî'pî. \rq Sl 118.26\rq* \p \v 10 Jesus ewonsa' pe cidade pona, tamî'nawîronkon pemonkonyamî' wanî'pî tataimurunpai mararî pra. Moropai ekaranmapo'pî to'ya: —‍Anî' pe see mîîkîrî wanî mîrîrî? —‍ta'pî to'ya. \p \v 11 Mîrîrî taa to'ya yuuku'pî arinîkonya: —‍Manni' Paapa maimu ekareme'nen profeta Jesus, Galiléia pata pon, Nazaré poinon —‍ta'pî to'ya. \s1 Jesus Wanî Epîremanto' Yewî' Ta \r (Mc 11.15-19; Lc 19.45-48; Jo 2.13-22) \p \v 12 Miarî Jerusalém po, epîremanto' yewî' ta teewomî pe, Jesusya pemonkonyamî' eporî'pî. Carneiroyamî' ke moropai paakayamî' ke, waku'kaimîyamî' ke tîwe'repasanon eporî'pîiya. Inkamoro yenpa'ka'pîiya teekore'mai. Tamî'nawîrî inkamoro e'repa yaponse'kon ra'tî'pîiya. To' tînirurî yense' ra'tî'pîiya non pona tîsorokai. \v 13 Moropai ta'pîiya to' pî': —‍Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' man see warantî. Paapaya ta'pî: \q1 “Uyewî' wanî pe man epîremanto' yewî' pe. Tîîse amîrî'nîkonya uyewî' ku'sa' ama'ye'kon yewî' pe”, \rq Is 56.7; Jr 7.11\rq* \m ta'pî Paapaya —‍ta'pî Jesusya. \p \v 14 Mîrîrî yai enkaru'nankon moropai ma'tîkî'pankon yarî'pî to'ya iipia, epîremanto' yewî' ta to' esepi'tîto'pe. Inkamoro yepi'tî'pîiya. \v 15 Tîîse mîrîrî ikupî eserîkan pepîn kupî Jesusya era'ma tîuya'nîkon pî' teepîremasanon esanon moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon ekore'ma'pî. Moropai epîremanto' yewî' ta moreyamî'ya Paapa yapurî'pî tîwentaimepî'se. —‍Morî pu'kuru Paapa nîmenka'pî, Davi nurî'tî paarî'pî man yapurîto'pe —‍ta'pî to'ya Jesus pî'. Mîrîrî pî' to' ekore'ma'pî mararî pra. \p \v 16 Moropai Jesus pî' ta'pî to'ya: —‍Î' taa to'ya eta pî' nan? —‍ta'pî to'ya. Yuuku'pî Jesusya: —‍Innape awanî —‍ta'pîiya. —‍Î' taasa' Paapa maimuya epu'tîya'nîkon pra kin naatî? Ta'pî Paapa maimu ekareme'nenya: \q1 Insanan moreyamî' yenupa'pî Paapaya \q1 tapurîto'pe to'ya morî pe pu'kuru e'to' yawîrî \rq Sl 8.2\rq* \m taasai'ya man —‍ta'pî Jesusya. \p \v 17 Taa tîpo Jesusya to' nîmî'pî. Eepa'ka'pî to' pata cidade poi. Moropai attî'pî pemonkonyamî' ko'manto' Betânia pona attî'pî. Moropai miarî eewaronpamî'pî moropai eerenmapî'pî. \s1 Jesusya Figo Ye' Pa'nîpî \r (Mc 11.12-14,20-24) \p \v 18 Tiaron wei yai, penane pu'kuru cidade Jerusalém pona tîwenna'po pe, Jesus wanî'pî emi'ne. \v 19 Mîîkîrîya yei, figo ye' era'ma'pî e'ma ena po. Moropai mîîkîrî wîtî'pî itekare pî' iteperu moro wanî kai'ma. Tîîse iteperu eporîiya pra Jesus wanî'pî tîîse yare pe neken awanî'pî. Mîrîrî ye'nen Jesusya ta'pî figo ye' pî': —‍Ipatîkarî teepetai pra aako'mamî tarîpai —‍ta'pîiya. Moropai tiwinarî aawa'pi'ta'pî. \p \v 20 Mîrîrî era'ma'pî inenupa'sanya. Mîrîrî kure'ne teesenumenkai to' wanî'pî, mîrîrî taasa' Jesusya pî'. Moropai inkamoroya ta'pî: —‍Î' kai'ma see aawa'pi'ta mîrîrî ka'ne' pe? —‍ta'pî to'ya. \p \v 21 Mîrîrî taa to'ya ye'nen, Jesusya ta'pî: —‍Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Yairî tauya sîrîrî. Innape pu'kuru Paapa ku'to'ya'nîkon wanî ya yairî, mîîkîrî tîmu'tunpai pra, mîrîrî yei figo ye' pî' iku'sau'ya manni' warantî nîrî ikupîya'nîkon e'painon, innape iku'to'ya'nîkon wenai. Mîrîrî neken figo ye' pî' ikupîya'nîkon pepîn, tîîse seeni' wî' pî' taaya'nîkon ya: “Seeni' apata'se' yapai amo'takî, atîkî tuna ka”, taaya'nîkon ya, moropai “Esenunkî”, taaya'nîkon ya, innape iku'to'ya'nîkon wenai, mîrîrî e'kupî e'painon —‍ta'pî Jesusya. \v 22 —‍Innape pu'kuru Paapa kupîi'ma esatîya'nîkon ya, eepîremakon pe anesatîkon yapisîya'nîkon —‍ta'pî Jesusya. \s1 Anî' Maimu Pe Jesusya Ikupî \r (Mc 11.27-33; Lc 20.1-8) \p \v 23 Mîrîrî tîpo Jesus enna'po'pî Jerusalém pona. Miarî epîremanto' yewî' ta si'ma, pemonkonyamî' yenupaiya tanne, teepîremasanon esanon, moropai Judeuyamî' esanon erepamî'pî iipia. Moropai inkamoroya ekaranmapo'pî: —‍Anî' maimu pe see ko'manpara manni'kan yenpa'ka'pîya mîrîrî? Anî'ya ikupîpa taasa' mîrîrî apî'? —‍ta'pî to'ya. \p \v 24 Inkamoro maimu yuuku'pî Jesusya: —‍Uurî nîrî amîrî'nîkon ekaranmapouya sîrîrî. Yairî ayekaranmapoto'konuya yuukuya'nîkon ya, uurî nîrî anî' maimu pe sîrîrî ye'ka unkupî ekaremekîuya apî'nîkon —‍ta'pîiya. \v 25 —‍Tarîpai yu'tî. Anî' maimu pe kin Joãoya tamî'nawîronkon yenpatakona'pî? Paapa maimu pe ka'rî, pemonkonyamî' maimu pe ka'rî? O'non ye'ka pe epu'tî pî' naatî? \p Mîrîrî taiya ye'nen to' eseurîma'pî tîîwarîrî'nîkon. —‍Inna Paapa maimu pe taasa' ya, uurî'nîkon ekaranmapoiya eserîke awanî. “Tîîse î' tonpe innape João Batista nurî'tî kupîya'nîkon pra awanîkon?” taiya eserîke awanî —‍ta'pî to'ya. \v 26 —‍Moropai pemonkon maimu pe taasa' ya, arinîkon pemonkonyamî'ya uurî'nîkon taruma'tî eserîke awanî. Maasa pra inkamoroya João Batista nurî'tî epu'tî'pî, Paapa maimu ekareme'nen pe awanî epu'tî'pî mîîto'pe. \v 27 Mîrîrî ye'nen inkamoroya Jesus maimu yuuku'pî: —‍Epu'tî annaya pra man —‍ta'pî to'ya. —‍Uurî nîrî anî' maimu pe seeni' ye'ka kupîuya ekaremekîuya pepîn —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya Asakî'nankon Inmukuyamî' \s2 Yekare Ekaremekî \p \v 28 Jesusya tiaron panton ekaremekî'pî. Ta'pîiya: —‍Î' ye'ka pe sîrîrî pî' eesenumenkakon eserîke awanî? Warayo' wanî'pî asakî'nankon inmukuyamî'. Mîîkîrîya ta'pî tînmu irui pî': “Unmu, sîrîrîpe umî ya' uva ye'kana' esenyaka'mai attî yu'se wanî sîrîrî”, ta'pîiya. \v 29 Tîîse mîîkîrîya tîyun maimu yuuku'pî. “Itîîpai pra wai”, ta'pîiya. Tîîse mîrîrî tîpo awenpenata'pî moropai attî'pî. \v 30 Moropai itakon pî' ta'pî itunya irui pî' ta'pî tîuya warantî: “Inna, paapa, uutî”, ta'pîiya tîyun pî'. Tîîse attî pra awanî'pî. \p \v 31 O'non ye'ka inmuya itu'se tîyun e'to' yawîrî ikupî'pî? —‍ta'pî Jesusya. Moropai inkamoroya imaimu yuuku'pî: —‍Manni' iruiya ikupî'pî —‍ta'pî to'ya. \p Mîrîrî pî' ta'pî Jesusya: —‍Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Manni'kan tesanonkon pia to' nîtîrî tîniru yapisî pî' teesenyaka'masanon, moropai manni'kan wîri'sanyamî' tesa'kon ke tîwe'repasanon se' tapairî. Imakui'san, inkamoro ye'ka esa' pe Paapa iipî pe man amîrî'nîkon rawîrî innape pu'kuru ikupî to'ya ye'nen. \v 32 Mîrîrî warantî João Batista nurî'tî iipî'pî pena yairon pu'kuru e'ma ekareme'se. Tîîse innape mîîkîrî nekaremekî'pî ku'sa'ya'nîkon pra awanîkon. Tîîse inkamoro tîniru yapi'nenanya innape pu'kuru ikupî'pî. Moropai wîri'sanyamî' se' tapaironkon, itesa' pînonya innape pu'kuru ikupî'pî. Teuren mîrîrî ye'ka era'ma tîpo, amîrî'nîkon enpenata pra aako'mamîkon imakui'pî rumaka pî' innape ikupîkonpa —‍ta'pî Jesusya. \s1 Imakui'san Pe Teesenyaka'masanon Wanî \r (Mc 12.1-12; Lc 20.9-19) \p \v 33 Jesusya ta'pî inî'rî: —‍Sîrîrî panton ekaremekîuya etatî —‍ta'pîiya. —‍Warayo'ya tekkari ye' ton uva ye'ka pîmî'pî mararî pra. Moropai mîrîrî iwatî'pîiya inonkon tî'kon ke. Moropai tî' yai uva yekku asu'kato' ton koneka'pîiya. Moropai kawînan koneka'pîiya ipo si'ma tamî'nawîron era'mato'pe tîpoitîrîtononya kai'ma. Inkamoro tînmîri era'manenan pî' ta'pîiya: “Seeni' uyekkari yonpa ke aye'mauya'nîkon” ta'pîiya. Mîrîrî ye'nen to' wîtî'pî moropai to' karaiwarî wîtî'pî tiaron pata pona. \v 34 Mîrîrî tîpo itekkari emîrî pia'tî'pî. Mîrîrî ye'nen umî esa'ya tîpoitîrîtonon yarima'pî umî era'manenan pia tîmîrî ton tekkari yonpa era'mai. \p \v 35 Tîîse inkamoro yapisî'pî umî era'manenanya. Moropai inkamoro taruma'tî'pî to'ya. Moropai tiaron po'pîtî'pî to'ya. Moropai tiaron ipoitîrî wî'pî to'ya. Moropai tiaron pona tî' yenunpîtî'pî to'ya. Mîrîrî warantî ikupî'pî to'ya ipoitîrîtonon pî'. \v 36 Mîrîrî tîpo inî'rî tiaronkon yarima'pî umî esa'ya e'mai' pe to' yarima'pî tîuya yentai. Mîrîrî warantî rî ikupî'pî to'ya inkamoro yarakkîrî. \v 37 Mîrîrî warantî tamî'nawîrî ikupî tîpo umî esa'ya tînmu yarima'pî. Eesenumenka'pî maasa pra “mîserî unmu yarimasau'ya ya, î' kupî to'ya pepîn e'painon. Inama to'ya eserîke awanî”, ta'pî umî esa'ya. \v 38 Tîîse mîîkîrî umî esa' munmu era'ma tîuya'nîkon pe, inkamoro umî era'manenanya ta'pî: “A'kî, mîserî umî esa' munmu pî' î' ku'pai nai yarakkîrî”, ta'pî to'ya. “Iwîpai'nîkon uurî'nîkon pe sîrîrî umî eturumakato'pe itun sa'manta yai, inmu pe awanî namai”, ta'pî to'ya. \v 39 Mîrîrî ye'nen mîîkîrî, umî esa' munmu yapisî'pî to'ya yenpa'ka'pî to'ya umî yapai poro pona, moropai iwî'pî to'ya —‍ta'pîiya. \p \v 40 Mîrîrî pî' to' ekaranmapo'pî Jesusya: —‍Î' pensa mîîkîrî umî esa' enna'po ya, î' kupîiya eserîke awanî inkamoro umî era'matîponkon warayo'kon yarakkîrî? \p \v 41 Inkamoroya yuuku'pî: —‍Inkamoro warayo'kon tînmu wîîtîponkon tî'kaiya eserîke awanî. Mîrîrî tîpo tiaronkon warayo'kon eporîiya tînmîri era'matonkon. Moropai inkamoroya itekkari yonpa tîrî iipia, emîrî weiyu yai —‍ta'pî to'ya. \p \v 42 Inî'rî Jesusya to' ekaranmapo'pî. Ta'pîiya: —‍Paapa maimu e'menukasa' erenkasa'ya'nîkon pra kin naatî, î' taasai'ya? Sîrîrî warantî awe'menukasa': \q1 Wîttî konekanenanya tî' yenumî'pî, seeni' tî' wanî morî pe pra taa tîuya'nîkon ye'nen. \q1 Tîîse mîrîrî to' newanmîrî'pî tî' wanî'pî morî pe pu'kuru tiaronkon tî'kon to' nîmenka'pî yentai. \q1 Mîrîrî kupî'pî Uyepotorîkonya. \q1 Moropai morî pe pu'kuru awanî anna pia. \rq Sl 118.22,23\rq* \p \v 43 Tarîpai tauya sîrîrî amîrî'nîkon Judeuyamî' piapai imo'ka Paapaya tîpemonkono pe pu'kuru awanîkon namai. Moropai tiaronkon esa' pe eena. Manni'kan se' tapairî innape iku'nenan pepîn pia, Paapa maimu yawîrî tîîko'mansenon pia itîrîiya, to' esa' pe tîwe'to'pe. \v 44 Anî' atare'mo ya manni' tî' pona, mîîkîrî ma'ta mîrîrî. Tîîse manni' tî' ena ya ipona, mîîkîrî yankaiya tamî'nawîrî. \p \v 45 Mîrîrî taa Jesusya eta'pî teepîremasanon esanonya moropai fariseuyamî'ya. Mîrîrî epu'tî'pî to'ya, tîpî'nîkon Jesus eseurîma pe awanî. \v 46 Mîrîrî ye'nen Jesus yapisî tîuya'nîkon pî' to' esenumenka'pî. Tîîse arinîkon rawîrî si'ma ikupî to'ya pra awanî'pî maasa pra eranne' pe to' wanî'pî. Maasa pra pemonkonyamî'ya Jesus epu'tî'pî, Paapa maimu ekareme'nen pe awanî. \c 22 \s1 Pata Esa' Reiya Tînmu E'marimato' Festarî Koneka \r (Lc 14.15-24) \p \v 1 Jesusya inî'rî panton ekaremekî'pî pemonkonyamî' nepu'tî tonpe. Ta'pîiya: \v 2 —‍Tamî'nawîronkon esa' pe Paapa iipî yai awanî pe man sîrîrî panton warantî. Ipîkku pata esa' pe, rei pe tîwe'sen tînmu e'marimato' festarî koneka pî' awanî'pî. \v 3 Mîîkîrîya tîpoitîrîtonon yaipontî'pî to' wîtîto'pe pemonkonyamî' yannoi to' ii'to'pe tînmu festarî pî'. Tîîse inkamoro to' neta'san iipî pra awanî'pî. Ii'pai pra to' wanî'pî. \v 4 Moropai inî'rî tiaronkon tîpoitîrîtonon yarima'pîiya tîmaimu yaato'pe to'ya to' pia: “Makatîi to' pî'”, ta'pîiya. “ ‘Tamî'nawîrî ekonekasa' man festa yainon tonpe, taa pî' man’, makatîi. ‘Paakayamî' kaiwankon tî'kasau'ya wai, taa pî' man’ makatîi. ‘Tamî'nawîron konekasai'ya man. Mîrîrî ye'nen asi'tî festa pona’, makatîi” ta'pîiya. \p \v 5 —‍Tîîse innape nai, taa to'ya pra ineta'san wanî'pî. Mîrîrî ye'nen puwana pî' tîwe'to'kon pî' to' wîtî'pî. Tiaron wîtî'pî tekînon pata'se' ya' to' era'mapî'se. Moropai tiaron wîtî'pî temanne yewî' pe tînkoneka'pî ya' ekaya pra. \v 6 Moropai tiaronkonya inkamoro ipîkku poitîrîtonon yapisî'pî moropai to' po'pîtî'pî to'ya. Moropai to' wî'pî to'ya. \v 7 Mîrîrî pî' mîîkîrî ipîkku rei ekore'ma'pî mararî pra. Inkamoro tîpoitîrîtonon wîîtîponkon tî'ka me'po'pîiya moropai to' pata cidade po'tî me'po'pîiya. \p \v 8 Mîrîrî tîpo inî'rî tîpoitîrîtonon yanno'pîiya moropai ta'pîiya to' pî': “Manni'kan uneta'san iipî pra man maasa pra î' pe pra rî to' wanî ye'nen” ta'pîiya. \v 9 “Tarîpai atîtî seeni' e'makon taawîrî. Moropai tamî'nawîrî pemonkonyamî' eporîya'nîkon pîkîrî to' metatîi” ta'pîiya tîpoitîrîtonon pî'. \v 10 Moropai ipoitîrîtonon wîtî'pî e'makon taawîrî. Inkamoroya to' eta'pî tamî'nawîrî to' eporî tîuya'nîkon kaisarî. To' muurukuntî'pî to'ya. Morîkon pemonkonyamî' moropai îrirîkon pemonkonyamî'. Inkamoroya mîrîrî to' pata'se' pe ikonekasa' yannîpî'pî. Intapîkîrî awanî'pî. \v 11 Mîîkîrî ipîkku epa'ka'pî inkamoro etasa'kon erepansa' era'mai. Moropai mîrîrî to' pata'se' pe tînkoneka'pî ya' eewomî'pî. Miarî warayo' era'ma'pîiya festa pî' tîwanî pon ya' pra tîwe'sen maasa pra tiwin to' pon wanî'pî mîîto'pe. \v 12 Moropai mîîkîrî yekaranmapo'pîiya: “Uwanîyakon, o'non ye'ka pe eewonsa' sîrîrî tarîwaya, festa pî' awanî pon teka'mai pra?” ta'pîiya. Tîîse imaimu yuukuiya pra awanî'pî. \v 13 Mîrîrî ye'nen mîîkîrî ipîkku reiya ta'pî tîpoitîrîtonon pî': “Mîserî warayo' yewa'tîtî i'pu pî' moropai itenya pî'. Moropai yenuntî poro pona, ewaron pe tîwe'sen ya', o'non pata karawannîto' pata'se' ya'. Mîîkîrî karawato'pe, tee ye'kaiya mararî pra ne'ne' pe tîwanî ye'nen”, ta'pî ipîkkuya —‍ta'pî Jesusya. \p \v 14 Moropai Jesusya teeseurîmato' yaretî'ka'pî. Ta'pîiya: —‍Tu'ke etasa'kon pemonkonyamî' wanî sîrîrî Paapa pia aako'mamîtonkon. Tîîse tu'kankon iipî pepîn Paapa pia yairî inkamoro yapi'to'peiya —‍ta'pî Jesusya. \s1 Roma Ponkon Esa' Ye'mato' Pî' \s2 Jesus Ekaranmapo To'ya \r (Mc 12.13-17; Lc 20.20-26) \p \v 15 Mîrîrî tîpo fariseuyamî' epa'ka'pî moropai inkamoroya teserukon koneka'pî, î' kai'ma Jesus anapi'pai tîwanîkon pî', iiwanmîra teeseurîmakonpa kai'ma ipî'. \v 16 Mîrîrî ye'nen tiaronkon warayo'kon yarima'pî to'ya î' kupî Jesusya era'matonkon. Moropai inkamoro pokonpe pata esa' Herodes pemonkonoyamî' wîtî'pî Jesus ekaranmapopî'se. Ta'pî to'ya: \p —‍Anna yenupanen, yairon pe pu'kuru amîrî wanî epu'tî pî' anna man —‍ta'pî to'ya. —‍Maasa pra yairon Paapa maimu ke yenupaton pe awanî ye'nen. Moropai tiaronkon pemonkonyamî'ya taa ya apî': “Mîrîrî warantî kîseurîmai”. Mîrîrî taa to'ya pî' tîpîinamai tîwe'sen pepîn amîrî. Maasa pra se' kaisarî pemonkonyamî' pî' tîwe'sen amîrî —‍ta'pî to'ya. \v 17 —‍Mîrîrî ye'nen î' kai'ma epu'tî pî' nan? Yairî awanî ka'rî, kaane ka'rî, yairî pra awanî? Uyesa'kon pe tîwe'sen Romanoyamî' esa' César ye'ma annaya ya? \p \v 18 Tîîse Jesusya î' anku'pai to' wanî tarakkîrî epu'tî'pî. Moropai ta'pîiya to' pî': —‍Seru'ye'kon amîrî'nîkon. Aawarîrî'nîkon teesenku'tîsanon morî pe tîwanîkon kai'ma. Î' wani' awanî ye'nen uuwanmîra uurî anapi'pai awanîkon mîrîrî? —‍ta'pîiya. \v 19 Moropai ta'pîiya: —‍Moriya mîrîrî ye'mato'ya'nîkon ene'tî uupia era'mato'peuya —‍ta'pîiya. \p Mîrîrî enepî'pî to'ya. \v 20 Moropai inkamoro yekaranmapo'pîiya: —‍Anî' ese' mîserî? Anî' yekaton sîrîrî pîrata ena'pî pî'? —‍ta'pîiya. \v 21 Inkamoroya yuuku'pî: —‍Romanoyamî' esa' César ese' —‍ta'pî to'ya. Mîrîrî taa to'ya ye'nen, Jesusya ta'pî: —‍Moriya itîîkî iipia, imîrî pe awanî ye'nen, î' ta'pî Césarya yawîrî iku'tî. Moropai î' ku'tî ta'pî Paapaya yawîrî nîrî iku'tî —‍ta'pîiya. \p \v 22 Mîrîrî taa Jesusya pî' to' esenumenka'pî mararî pra teesenumenkai, î' taiya eta tîuya'nîkon pî'. Mîrîrî ye'nen Jesus piapai to' wîtî'pî. Î' kupî to'ya pra awanî'pî Jesus pî'. \s1 Sa'mantan Tîpo E'mî'sa'kan Pepîn \s2 Taa Saduceuyamî'ya \r (Mc 12.18-27; Lc 20.27-40) \p \v 23 Mîrîrî yai saduceuyamî' wîtî'pî Jesus pia. Inkamoro esenumenkato' wanî'pî isa'manta'san e'mî'sa'ka pepîn taawonan pe. Mîrîrî ye'nen isa'manta'san e'mî'sa'ka pepîn taapîtî'pî to'ya. \v 24 Moropai inkamoroya ta'pî Jesus pî': \p —‍Anna yenupanen, pena Moisés nurî'tîya anna yenupa'pî see warantî —‍ta'pî to'ya. —‍Tiwin warayo' no'pîta, tîîse tînmu ton tepose pra aasa'manta mîîkîrî no'pîrî'pî e'nîmî. Mîîkîrî yarakkîrî itakono'pî wanî e'pai awanî —‍ta'pîiya. —‍Moropai more yan pe tîrui no'pîrî'pî enasa' ya, tînre ton yenpoiya. Mîîkîrî more pî' urui munmu'pî taiya, tînmu pe tîîse. \v 25 Moro to' man anna kore'ta asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisarî warayo'kon. To' ruinankon no'pîta'pî, tîîse aasa'manta'pî inmu ton pra si'ma. Mîîkîrî no'pî rî'pî yarakkîrî itakono'pî wanî'pî. \v 26 Tîîse mîrîrî warantî rî mîîkîrî nîrî sa'manta'pî inmu ton pra tîîse. Moropai to' eseurîno yarakkîrî mîrîrî warantî awanî'pî. Moropai tamî'nawîrî to' sa'manta'pî inmuku pra to' tîîse. Inkamoro sa'manta'pî. \v 27 Mîrîrî tîpo wîri' nîrî sa'manta'pî —‍ta'pîiya. \v 28 Mîrîrî ekaranmapo'pî saduceuyamî'ya Jesus pî'. Ta'pî to'ya: —‍Inkamoro warayo'kon e'sa' asakî'ne mia' pona tîîmo'tai kaisarî mîîkîrî wîri' yarakkîrî. Tamî'nawîronkon e'mî'sa'ka yai o'non ye'ka warayo' no'pî pe awanî kupî sîrîrî? —‍ta'pî to'ya. —‍Maasa pra tamî'nawîrî yarakkîrî to' e'sa' ye'nen. \p \v 29 Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Aka, eesenku'tîsa'kon mîrîrî, î' taasa' Paapa maimu e'menukasa'ya epu'tîya'nîkon pra naatîi. Meruntî ke Paapa wanî epu'tîya'nîkon pepîn mîrîrî —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \v 30 A'kî, isa'manta'san e'mî'sa'ka yai tîno'pî ke anî' wanî pepîn. Maasa pra mîrîrî to' wanî inserîyamî' warantî, ka' ponkon warantî. Mîrîrî ye'nen tîno'pî ke to' wanî pepîn. \v 31 Tîîse isa'manta'san e'mî'sa'kato' pî' Paapa eseurîmapîtî'pî pena. Mîrîrî erenkasa'ya'nîkon pra naatî? See warantî ta'pî Paapaya: \q1 \v 32 “Uurî Paapa, Abraão nurî'tî yepotorî, moropai Isaque nurî'tî yepotorî. Moropai Jacó nurî'tî yepotorî pe wanî”, \rq Êx 3.6\rq* \m ekaremekî'pîiya. Sa'mantasa' pe inkamoro ko'mamî pepîn ipatîkarî. Paapa wanî enen tîîko'mansenon yepotorî pe. Isa'manta'san yepotorî pe pra awanî. \p \v 33 Mîrîrî taa Jesusya eta tîuya'nîkon pe, arinîkon pemonkonyamî' wanî'pî teesenumenkai mararî pra, î' kai'ma to' yenupatoi'ya pî'. \s1 Tamî'nawîron Paapa Nekaremekî \s2 Unkupîkon Ton Ipîkku Panpî' \r (Mc 12.28-34; Lc 10.25-28) \p \v 34 Mîrîrî tîpo fariseuyamî' eperepî'pî Jesus pia. Maasa pra saduceuyamî' tî'napamî emapu'tîsai'ya ye'nen, to' iipî'pî iipia. \v 35 Warayo' epu'nen Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupaton iipî'pî iipia maasa pra seru'ye' pe Jesus eseurîma anepu'pai awanî'pî. Mîrîrî ye'nen Jesus ekaranmapo'pîiya. \p \v 36 —‍Anna yenupanen, o'non wanî mîrîrî ipîkku pe panpî' unkupîkon ton pe Paapa nekaremekî'pî pe? —‍ta'pîiya. \p \v 37 Jesusya yuuku'pî: \q1 —‍Ayepotorî Paapa yapurîkî tamî'nawîrî ayewan ke, moropai tamî'nawîrî ayekaton ke. Moropai tamî'nawîrî eesenumenkato' ke \rq Dt 6.5\rq* \m —‍ta'pîiya. \v 38 —‍Mîrîrî wanî e'mai'non, ipîkku pe itu'se Paapa e'to'pe. \v 39 Moropai itakon moro wanî manni' e'mai'non warantî rî. Taiya: \q1 Ayonpa sa'namakî kure'ne aawarîrî amîrî e'sa'nama manni' warantî. \rq Lv 19.18\rq* \m \v 40 Mîrîrî warantî mîrîrî asakî'nan yawîrî ku'sa'ya'nîkon ya, tamî'nawîron sîrîrî Moisés nurî'tî nekaremekî'pî yawîrî awanîkon. Moropai penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'tî nekaremekî'pîya taasa' yawîrî awanîkon —‍ta'pî Jesusya. \s1 Anî' Munmu Pe Paapa Nîmenka'pî Wanî \r (Mc 12.35-37; Lc 20.41-44) \p \v 41 Moropai fariseuyamî' emurukuntîsa' tanne, Jesusya to' ekaranmapo'pî: \p \v 42 —‍Î' kai'ma see eesenumenkakon mîrîrî mîîkîrî Paapa nîmenka'pî pî'? Anî' paarî'pî pe awanî mîrîrî? —‍ta'pîiya. \p —‍Davi nurî'tî paarî'pî mîîkîrî —‍ta'pî to'ya ipî'. \p Moropai inî'rî to' ekaranmapo'pî Jesusya: \v 43 —‍Î' wani' awanî ye'nen kin Davi nurî'tî eseurîma'pî Paapa nîmenka'pî pî' pena? Morî Yekaton Wannîya eeseurîma emapu'tî'pî. “Uyepotorî” ta'pîya. Davi nurî'tî maimu rî'pî sîrîrî. \q1 \v 44 Uyepotorî pî' Paapaya ta'pî: \q1 “Uupia ereutakî umeruntîri winîkîi \q1 ayeyatonon yaretî'kauya pîkîrî” ta'pîiya \rq Sl 110.1\rq* \m ta'pî Daviya, sîrîrî imaimu. \v 45 A'kî, Davi paarî'pî pe neken Paapa nîmenka'pî wanî ya. Î' wani' awanî ye'nen Uyepotorî taa Daviya ipî', manni'? —‍ta'pî Jesusya. \p \v 46 Mîrîrî taa Jesusya yuuku to'ya pra to' wanî'pî. Moropai mîrîrî patapai inî'rî Jesus anekaranmapopai pra to' ena'pî. \c 23 \s1 Fariseuyamî' Moropai Moisés Nurî'tîya Yenupanto' Pî' Yenupatonkon Pî' Jesus Eseurîma \r (Mc 12.38-39; Lc 11.43-46, 20.45-46) \p \v 1 Jesusya tînenupa'san pî' ta'pî moropai arinîkon pî'. \v 2 Ta'pîiya: —‍Insamoro Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon, moropai fariseuyamî' esenyaka'ma amîrî'nîkon yenupa pî', Moisés nurî'tîya ikupî'pî manni' warantî. \v 3 Mîrîrî ye'nen to' maimu yawîrî e'pai awanîkon. Moropai tamî'nawîrî ayenupato'kon to'ya yawîrî e'pai awanîkon. Tîîse to' nîkupî, to' yeseru kî'ku'tî. Maasa pra ayenupa'pîkon tîuya'nîkon yawîrî pra to' ko'mamî ye'nen. \v 4 A'kî, pemonkonyamî' narîton amîi'ne pe pu'kuru tîwe'sen ewa'tî to'ya. Tîîse mîrîrî yarî pî' to' pîika'tî to'ya pepîn, mararî tenyakon yeperu yaretî ke. Mîrîrî warantî to' yenupato' to'ya pî' Jesus eseurîma'pî. ˻Maasa pra ta'pî tîuya'nîkon yawîrî ikupî to'ya pra awanî ye'nen.˼ \p \v 5 Moropai ta'pîiya: —‍Mîrîrî ye'ka kupî to'ya maasa pra tamî'nawîronkon pemonkonyamî'ya tera'makon yu'se to' wanî ye'nen. Maasa era'matî, Paapa maimu e'menukasa' menukapîtî to'ya moropai mîrîrî yewa'tî to'ya tepinkon pî' moropai temekonkon pî' eesera'mato'pe kai'ma. Moropai tîponkon sonpan ye'pi kupî to'ya kusan pe, mîî pe tîwanîkon ye'nen. \v 6 Moropai inkamoroya festa weiyu yai, teereutato'kon ton morî apono' menka. Moropai epere'nîto' yewî' ta nîrî, morî menka to'ya tapurîto'kon pe to'ya. \v 7 Moropai inkamoro wanî tamî'nawîronkon esekaremekî yu'se, aronne panpî'. Moropai uyenupanen kai'ma tesatîkon to'ya yu'se to' wanî. \p \v 8 Tîîse inkamoro warantî “Uyepotorî” kai'ma ayonpakon esatîya'nîkon e'pai pra man. Maasa pra tamî'nawîronkon amîrî'nîkon wanî se' warantî, e'kaisarî ayonpakon pokonpe. Maasa pra Ayepotorîkon moro man tiwinan. \v 9 Moropai tarî non po anî'rî esatîya'nîkon e'pai pra man Paapa anna yunkon kai'ma. Maasa pra amîrî'nîkon yunkon moro man, tiwinan neken ka' pon —‍ta'pîiya. \v 10 —‍Moropai anî' esatîya'nîkon e'pai pra man e'mai'non mîîkîrî tamî'nawîronkon ye'mai'norî taaya'nîkon e'pai pra man. Maasa pra amîrî'nîkon ye'mai'norî moro man tiwinan, Cristo mîîkîrî, Paapa nîmenka'pî. \v 11 Maasa pra anî' wanî ya amîrî'nîkon kore'ta ipîkku panpî' e'pai awanî apoitîrî pe tiaronkon ma're. \v 12 Anî' wanî ya tiaronkon yentai e'pai mîîkîrî kupî Paapaya to' ma're. Moropai anî' wanî ya tiaronkon ma're e'pai, mîîkîrî kupî Paapaya tiaronkon yentai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya To' Yeseru Yewanmîrî \r (Mc 12.40; Lc 11.39-42,52; 20.47) \p \v 13 —‍Aka tîwarî e'tî, amîrî'nîkon Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon moropai fariseuyamî'. Seru'ye'kon amîrî'nîkon! Pemonkonyamî' ma'nîpanenan pe awanîkon Paapa pemonkono pe to' ena namai. Ayesa'kon pe Paapa kupîya'nîkon pepîn moropai tiaronkonya ikupî tîrîya'nîkon pepîn. Maasa pra to' yenupaya'nîkon yairî pra. Mîrîrî wenai ataruma'tîkon Paapaya kupî sîrîrî. \p \v 14 Aka tîwarî e'tî, Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon moropai fariseuyamî' morî pe tîwe'ku'senon pe awanîkon seru'ye' pe. Maasa pra inyo isa'manta'san wîri'sanyamî' yama'runpapîtîya'nîkon ama' pe. Moropai mîrîrî si'ma eepîremapîtîkon kure'ne kusan pe tiaronkonya ayera'mato'konpe. Mîrîrî wenai tiaronkon yentai awe'taruma'tîkon kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 15 —‍Aka tîwarî e'tî, Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon moropai fariseuyamî'. Seru'ye'kon teesenku'tîsanon. Attîpîtîkon patakon kaisarî, moropai erenkon ratai poro. Mîrîrî yai tiaronkon anku'pai awanîkon ayeserukon warantî to' e'to'pe. Tîîse ayeserukon ya' eena'pî wanî imakui'pî ku'nen pe ayentai'nîkon. Mîîkîrî yenumî Paapaya apo' ya' emapu'tîya'nîkon mîrîrî warantî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 16 —‍Aka tîwarî e'tî. Maasa pra enkaru'nan warantî si'ma tiaronkon ye'mai'norî pe e'pai awanîkon ye'nen. To' yenupaya'nîkon sîrîrî warantî: “Anî'ya taa ya, ‘Epîremanto' yewî' winîkîi mîrîrî kupîuya pe wai’, taiya ya, tîîse mîrîrî kupîiya pra awanî ya, î' wani' awanî pepîn kai'ma. Moropai taa tiaronya ya ‘Ouro epîremanto' yewî' tawon winîkîi mîrîrî kupîuya’ taiya ya, ikupîiya e'pai awanî mîrîrî”. Kai'ma to' yenupaya'nîkon. \v 17 Pakkokon, î' epu'nenan pepîn, enkaru'nankon amîrî'nîkon. Î' wanî ipîkku pe tîwe'sen, ouro ou epîremanto' yewî' ka'rî ipîkku pe tapurîsen? Epîremanto' yewî' wanî ipîkku pe panpî' maasa pra Paapa yewî' pe awanî ye'nen. Moropai mîrîrî ouro wanî imîrî pe maasa pra itewî' ta awanî ye'nen —‍ta'pîiya. \v 18 —‍Moropai amîrî'nîkonya tiaronkon yenupapîtî taapîtîya'nîkon. Anî'ya taa ya, taransen mîrîrî altar winîkîi ikupîuya taiya ya moropai ikupîiya pra awanî ya, î' wani' awanî pepîn kai'ma taaya'nîkon. Tîîse altar po tîwe'sen itîîsa' winîkîi ikupîuya taiya ya, tîwî ikupîiya e'pai pra awanî kai'ma to' yenupaya'nîkon. \v 19 Epu'nenan pepîn, amîrî'nîkon enkaru'nankon warainonkon. Î' wanî ipîkku pe tîwe'sen? Mîrîrî to' naranî'pî yaponse' ou ipo manni' taransen? Mîrîrî to' naranî'pî yaponse' wanî Paapa yemanne pe, moropai ipo manni' taransen wanî imîrî pe nîrî, itemanne po awanî ye'nen —‍ta'pîiya. \v 20 —‍Mîrîrî ye'nen anî'ya taa ya taranse yaponse' altar winîkîi ikupîuya taiya ya. Tamî'nawîron taransen ipo manni' winîkîi taiya nîrî. ˻Mîrîrî ye'nen ikupîiya e'pai awanî mîrîrî.˼ \v 21 Moropai anî'ya taa ya epîremanto' yewî' winîkîi ikupîuya taiya ya, mîîkîrîya taa nîrî mîrîrî epîremanto' yewî' tawon, Paapa winîkîi. \v 22 Moropai anî'ya taa ya, ka' winîkîi ikupîuya taiya ya, Paapa yaponse' eereutato' winîkîi taiya nîrî moropai Paapa ereutasa' manni' winîkîi taiya nîrî. ˻Mîrîrî ye'nen î' ta'pî tîuya yawîrî ikupîiya e'pai awanî mîrîrî.˼ \p \v 23 Aka tîwarî e'tî amîrî'nîkon Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon moropai fariseuyamî'. Maasa pra awe'taruma'tîkon kupî sîrîrî. Yairî Paapa yapurîya'nîkon kai'ma tamî'nawîrî antîrîkon ke Paapa repaya'nîkon, ayo'kon wosi yonpa ke nîrî irepaya'nîkon. Tîîse morî panpî' ankupîkon ton pe ta'pî kupîya'nîkon pepîn, tiaronkon winîkîi yairî pra awanîkon ye'nen moropai to' sa'namaya'nîkon pra awanîkon ye'nen. Î' taasa' Paapaya yawîrî kupîya'nîkon pra awanîkon ye'nen. Tîîse tamî'nawîrî mîrîrî kupî'pîya'nîkon e'painon tîwî ankupî'pîkon manni' tîku'se pra. \v 24 Tiaronkon ye'mai'norî pe e'pai awanîkon enkaru'nan warantî si'ma. Maasa pra kankî'yamî' enasa' yainonkaya'nîkon awukukon ya' warantî tamî'nawîrî antîrîkon ke Paapa repaya'nîkon si'mîrikkî pe tîwe'sen ke nîrî. Tîîse kankî' yentainon kameru warainon kure'nan yenno'maya'nîkon, maasa pra ipîkku pe panpî' ankupîkon ton Paapa nekaremekî'pî kupîya'nîkon pepîn, tîîse mararî mîrikkî neken kupîya'nîkon. \p \v 25 Aka tîwarî e'tî, amîrî'nîkon Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon, moropai fariseuyamî'. Seru'ye'kon. Awe'taruma'tîkon pe naatîi. Apisaukon ronapîtîya'nîkon poroporo neken, morî pe eesera'mato'pe kai'ma. Tîîse ita nura awanî tanne. Mîrîrî ta'pî Jesusya to' yeseru ekaremekîpa kai'ma. Maasa pra to' esenumenkato' ya' wanî imakui'pî nura pe awanî mararî pra. Kure'ne temannekon ton yu'se to' wanî moropai itu'se tîwe'to'kon yawîrî e'pai to' wanî. \v 26 Mîrîrî ye'nen fariseuyamî' enkaru'nankon, e'mai' pe apisaukon ronatî ita, morî pe awe'to'pe. Morî pe ita wanî ya, poroporo nîrî morî pe eesera'ma. \p \v 27 Aka tîwarî e'tî, fariseuyamî' moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon. Seru'ye'kon amîrî'nîkon wanî penaron uuruwai kî'pasa' iporo aimutun pe warantî. Iporo morî pe pu'kuru eesera'ma. Tîîse ita, itu'na mararî pra pemonkonyamî' ye'pî rî'pî wanî. Moropai mîrîrî wanî ikî pe pu'kuru. \v 28 Mîrîrî warantî amîrî'nîkon esera'ma morî pemonkon warantî. Tîîse ayewankon ya' nura wanî mararî pra. Seru'ye' wanî moropai tu'kan imakui'pî ku'to'ya'nîkon wanî mararî pra —‍ta'pî Jesusya. \s1 Seru'ye'kon E'taruma'tîto' \r (Lc 11.47-51) \p \v 29 —‍Aka tîwarî e'tî fariseuyamî' moropai Moisés nurî'tîya yenupanto' pî' yenupatonkon. Seru'ye'kon amîrî'nîkonya penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'tî uuruwasi ton koneka'pî morî pe pu'kuru, inkamoro yairî ko'mamî'san yapurîya'nîkon kai'ma. \v 30 Moropai taaya'nîkon: “Pena inkamoro wîîtîponkon anna tamorî'san yai anna e'sa' ya, inkamoro Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'tî wî'pî annaya pepîn e'painon, to' wî'pî to'ya warantî. Mîrîrî iku'sa' to'ya manni' warantî ikupî'pî annaya pepîn e'painon”, taaya'nîkon. \v 31 Anna tamorî'san taaya'nîkon wenai, inkamoro profetayamî' wîîtîponkon payanî'san anna, taaya'nîkon. \v 32 Mîrîrî ye'nen mîrîrî warantî to' yeserurî'pî pî' ako'mantî yaretî'kaya'nîkon pîkîrî. \v 33 Mîrîrî ye'nen amîrî'nîkon wanî îkîi ye'katon munkîyamî' warantî. Îkîiyamî' pe awanîkon. Tîîse î' kai'ma Paapaya apo' ya' ayenunto'kon winîpai e'pîika'tîpai awanîkon mîrîrî? Awe'pîika'tîkon pepîn tiwin kin. \v 34 Mîrîrî ye'nen apî'nîkon umaimu ekareme'nenan yarimauya kupî sîrîrî warayo'kon epu'nenan, moropai yenupatonkon. Tîîse inkamoro yonpa wîîya'nîkon kupî sîrîrî. Moropai tiaron pokapîtîya'nîkon kupî sîrîrî pakî'nan pona. Moropai tiaronkon po'pîtîya'nîkon kupî sîrîrî epere'nîto' yewî'kon ta. Moropai to' pokonomaya'nîkon kupî sîrîrî to' patakon cidade kaisarî. \v 35 Mîrîrî kupîya'nîkon wenai ataruma'tîkon Paapaya kupî sîrîrî. Tîîse ankupî'pîkon neken wenai pra tîîse penaronkon nîkupî'pî wenai awe'taruma'tîkon, tamî'nawîronkon morîkon to' nîwî'san penaro' Abel nurî'tî wî'pî irui Caimya patapai, moropai Paapa maimu ekareme'nen Baraquias munmu, profeta Zacarias nurî'tî wî'pî to'ya pîkîrî. Manni' anwî'pîkon Paapa ton pe to' nîpo'tî yaponse' yarappana. Paapa yewî' ta teepîremasanon neken wîtîto' pata iwî'pî to'ya. \v 36 Ayenku'tîuya pepîn, mîrîrî tamî'nawîron ku'sa' to'ya wenai amîrî'nîkon, sîrîrî pankon pemonkonyamî' taruma'tî Paapaya kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesusya Jerusalém Ponkon Sa'namato' Kure'ne \r (Lc 13.34-35) \p \v 37 Jesusya tîmaimu yaretî'ka'pî see warantî Jerusalém ponkon pemonkonyamî' pî': —‍Amîrî'nîkonya umaimu ekareme'nenan wî'pî. Moropai tî' ke tiaronkon pa'tîpîtî'pîya'nîkon, umaimu ekareme'se unaipontî'san. Î' warapo ite'ka amîrî'nîkon muurukuntî yu'se wanî'pî tamî'nawîrî, kariwanaya tînmukuyamî' muurukuntî tapî'sa' yo'koi warantî. Tîîse itu'se pra awanî'pîkon. \v 38 A'kî, tarîpai apatakon ena kupî sîrîrî itesa' pra. Yawon pra eena pe man. Maasa pra Paapaya ataruma'tîkon kupî sîrîrî. \v 39 Tauya sîrîrî apî'nîkon. Sîrîrî patapai inî'rî uyera'maya'nîkon pe pra naatîi. Uyapurîto'ya'nîkon weiyu erepamî pîkîrî aako'mamîkon. Mîrîrî yai neken, taaya'nîkon \q1 “Mîîkîrî morî Uyepotorîkon ese' pî' tui'sen yapurîpai'nîkon”, \rq Sl 118.26\rq* \m taaya'nîkon kupî sîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \c 24 \s1 Epîremato' Yewî' Yarankato' To'ya Pî' \s2 Jesus Eseurîma \r (Mc 13.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 Epîremanto' yewî' tapai teepa'kakon pe, aasarî tuutîkon ye'ka pe, Jesus nenupa'san erepamî'pî iipia. Moropai inkamoro eseurîma'pî wîttî, epîremanto' yewî' konekasa' pî'. Maasa pra morî pe pu'kuru awanî ye'nen. \v 2 Jesusya to' maimu yuuku'pî. Ta'pîiya: —‍Ayenku'tîuya pepîn. Seeni' wîttî kure'nan era'ma pî' naatî? Tîîse aako'mamî pepîn kupî sîrîrî. Maasa pra tiaronkonya yaranka to' weiyu erepamî yai. Tamî'nawîrî isoroka to'ya tiwinan tî' e'nîmî pepîn tonpa po. Tîîse tamî'nawîrî yenumî to'ya kupî sîrîrî. \s1 Epu'nîto' Moropai E'taruma'tînto' \r (Mc 13.3-13; Lc 21.7-19) \p \v 3 Mîrîrî tîpo Oliveira ye'ka kîrî po, Jesus ereutasa' wanî'pî. Mîrîrî tanne inenupa'san erepamî'pî iipia, tiaronkon ton pra tîîse. Moropai Jesus ekaranmapo'pî to'ya: —‍O'non ye'ka pe mîrîrî e'kupî kupî sîrîrî? O'non ye'ka pe mîrîrî kupî to'ya epu'tî annaya e'painon? Î' esera'ma wenai aminke pra aai'to'pe wanî moropai tamî'nawîron e'tî'ka epu'tî annaya? —‍ta'pî to'ya. \p \v 4 Jesusya to' maimu yuuku'pî: —‍Tîwarî e'tî aka, anî'ya ayenku'tîkon namai. \v 5 Maasa pra tu'kankon asarî kupî sîrîrî uyese' pî' teeseurîmasanon pe tîwe'ku'se. Moropai taa to'ya: “Uurî Cristo, Paapa nîmenka'pî”, taa to'ya. Moropai mîrîrî taa to'ya pî' tu'ke pemonkonyamî' esenku'tî kupî sîrîrî. \v 6 Moropai pemonkonyamî' eseya'namato' etaya'nîkon pî' teesi'nî'se pra me'tîi moropai teepîsanon yekare etaya'nîkon ya. Tamî'nawîrî mîrîrî ye'ka e'kupî kupî sîrîrî, tîîse maasa pata ataretî'ka pepîn. \v 7 Pemonkonyamî' eseya'nama tiaron pata ponkon yarakkîrî. Moropai pemonkonyamî' esanon eseya'nama tiaronkon esanon yarakkîrî. Moropai pata eserentîkî'ma kupî sîrîrî tiaron pata poro. Mîrîrî yai emi'nan wanî kupî sîrîrî pata po. \v 8 Sîrîrî ye'ka e'kupî kupî sîrîrî manni' e'mai'non ne'ne' epu'tî more yan pe tîwe'sen wîri'ya warantî —‍ta'pî Jesusya. \p \v 9 —‍Mîrîrî yai tiaronkonya ayapisîkon kupî sîrîrî tesanonkon pia. Ayarîkon to'ya atarumatîto'kon pe to'ya. Moropai inkamoroya amîrî'nîkon wîî. Moropai tamî'nawîronkonya amu'tunpakon uurî yapurîya'nîkon wenai. \v 10 Mîrîrî yai tu'kankon uyapurînenanya uyapurîto' tîuya'nîkon kupî tîwî. Maasa pra innape ukupî to'ya pra to' enasa' ye'nen, tiaronkon yewanmîrînenan pe to' wanî kupî sîrîrî. Moropai tonpakon rumaka to'ya kupî sîrîrî teeyatonon yenya'. \v 11 Mîrîrîya Paapa maimu ekareme'nenan, profetayamî' pe tîwe'ku'sanon seru'ye'kon esenpo kupî sîrîrî pemonkonyamî' yenku'tîi. Inkamoroya tu'ke to' yenku'tî. \v 12 Mîrîrî warantî imakui'pî e'paraipîka kupî sîrîrî ka'ne' pe. Mîrîrî wenai mararonkon pepîn innape Paapa yapurînenanya Paapa yapurîto' tîuya'nîkon yenomî inî' to' enpenata pepîn. \v 13 Tîîse tamî'nawîron mîrîrî ye'ka yapîtanîpîtîpon wanî ya ikî'pî tîpose, mîîkîrî pîika'tîsa' Paapaya mîrîrî —‍ta'pîiya. \v 14 —‍Moropai mîrîrî yai î' kai'ma pemonkonyamî' esa' pe Paapa wanî esekaremekî kupî sîrîrî tamî'nawîrî pata poro. Tamî'nawîronkon pemonkonyamî'ya eta kupî sîrîrî uyekare pî'. Moropai mîrîrî yai tamî'nawîron e'tî'ka weiyu erepamî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Kure'nan E'taruma'tînto' \r (Mc 13.14-23; Lc 21.20-24) \p \v 15 Moropai Jesus eseurîma ko'mannîpî'pî: —‍Penaro' Paapa maimu ekareme'nen Daniel nurî'tî eseurîma'pî. \q1 “Tamî'nawîronkon yewanma pe tîwe'sen imakui'pî, Paapa newanma pe tîwe'sen tîrî tiaronkonya epîremanto' yewî' ta. Mîrîrî ye'ka pata'se' pepîn ya' itîrî to'ya”, \rq Dn 9.27\rq* \m ta'pî Daniel nurî'tîya. Mîrîrî era'maya'nîkon yai, epu'tîya'nîkon yu'se wai î' taato'pe awanî —‍ta'pîiya. \v 16 Mîrîrî ye'nen anî' wanî ya Judéia pata po, ka'ne' pe eepe e'pai awanî wî' pona. \v 17 Moropai anî' wanî ya tewî' po ka'ne' pe awautî e'pai awanî moropai eepe e'pai awanî, tewî' ta temanne era'mai teewonse pra. \v 18 Moropai anî' wanî ya keren po mîîkîrî enna'po e'pai pra wanî tewî' ta tîponkon era'mai, tîîse eepe e'pai awanî ka'ne' pe. \v 19 Mîrîrî yai aka sa'ne wîri'sanyamî' more yankon moropai mana'pokonkon to' munkîyamî'. Inkamoro e'taruma'tî kupî sîrîrî mararî pra maasa pra ka'ne' pe to' epe eserîke pra to' wanî ye'nen. \v 20 Mepîrematîi Paapa pî' maasa pra kono' yai mîrîrî ye'ka e'kupî namai. Moropai erî'ka'nîto' weiyu yai awe'kupî namai. \v 21 Maasa pra kure'nan e'taruma'tînto' iipî kupî sîrîrî. Paapaya pata koneka'pî patapai esera'ma'pî pepîn e'kupî kupî sîrîrî ikaisaron ton pra. \v 22 Tamî'nawîronkon e'taruma'tî kupî sîrîrî mararî pra. Tîîse Paapaya ipîra to' e'taruma'tîto' yaretî'ka kupî sîrîrî maasa tînku'ne'tî'pî weiyu eseporî pra tîîse. Mîrîrî ku'sai'ya pra awanî ya enen anî' ko'mamî pepîn e'painon. Tîîse Paapaya tînmo'kakon pînînma kure'ne tîpemonkono pe to' wanî ye'nen. To' yaretî'ka e'taruma'tînto'ya tîrîiya pepîn. \p \v 23 Mîrîrî ye'nen anî'ya taa ya apî'nîkon: “Paapa nîmenka'pî Cristo tarî man”, taiya ya, innape mîîkîrî maimu kî'ku'tî. Moropai “Siini' pata man”, taa to'ya ya apî'nîkon, innape inkamoro ye'ka maimu kî'ku'tî. \v 24 Maasa pra seru'ye'kon iipî, uurî pe tîwe'ku'sanon, Paapa maimu ekareme'nenan pe tîwe'ku'se to' iipî. Inkamoroya anî' nîkupî eserîkan pepîn kupî pemonkonyamî' nera'makon ton kupî, to' yenku'tîkonpa kai'ma. Mîrîrî wenai tamî'nawîronkon yenku'tî to'ya e'painon Paapa nîmenka'san nîrî to' yenku'tî to'ya tîrî Paapaya ya. Tîîse itîrîiya pepîn. \v 25 Tîîse mîrîrî rawîrî apî'nîkon ekaremekî pî' wai epu'tîkonpa. \p \v 26 —‍Mîrîrî ye'nen anî'ya taa ya apî'nîkon: “A'kî, sinpata man keren po”, taiya ya, era'mai katîtî. Inî'rî taa anî'ya ya apî'nîkon: “A'kî, tarî man eesenonsa'”, taa to'ya ya, innape to' maimu kî'ku'tî ayenku'tîkon to'ya pî'. \v 27 Maasa pra uurî ka' poinon ii'to' wanî kupî sîrîrî aronne ama' pe pra. E'winî pairî ka' pî' wara'napi e'sisiuka esera'ma manni' warantî tamî'nawîronkonya era'ma uuipî yai —‍ta'pîiya. \p \v 28 —‍A'kî, o'non pata anî' sa'mantasa' ya, mîîkîrî pî' watunaiyamî' emurukuntîsa' wanî. Mîrîrî warantî uurî iipî inkamoro imakui'pî ku'nenan kore'ta apo' ya' to' yenunto'peuya —‍ta'pî Jesusya. \s1 Ka' Poinon Ii'to' Sîrîrî Non Pona \r (Mc 13.24-27; Lc 21.25-28) \p \v 29 Jesusya ta'pî inî'rî: —‍Mîrîrî yai tamî'nawîronkon e'taruma'tî'pî tîpo, \q1 wei esi'nîpî kupî sîrîrî. \q1 Moropai kapoi ena kupî sîrîrî a'ka pe pra. \q1 Moropai siirikkîyamî' e'soroka kupî sîrîrî. \q1 Moropai tamî'nawîrî ka' pî' tîwe'sanon e'tîtîtî'ka kupî sîrîrî. \rq Is 13.10, 34.4\rq* \p \v 30 Mîrîrî tîpo ka' poi iipî'pî pemonkon pe era'ma tamî'nawîronkon pemonkonyamî'ya. Uuipî katupuru kore'ta a'ka pe ka' winîpai. Mîrîrî yai tamî'nawîrî pata ponkon karau kupî sîrîrî mararî pra. Maasa pra meruntî ke uuipî a'ka pe, wei warantî. \v 31 Mîrîrî yai kure'nan usinarî ye'nunpa pe upoitîrîtonon inserîyamî' yarimauya upemonkono pe umenka'san muurukuntîi. Tamî'nawîrî patakon kaisarî to' wîtîto'pe upemonkono pe umo'ka'san era'mai sîrîrî non po —‍ta'pî Jesusya. \s1 Arawen Ye' Yekare Pî' Esenupanto' \r (Mc 13.28-31; Lc 21.29-33) \p \v 32 Moropai inî'rî ta'pî Jesusya: —‍Sîrîrî figo ye' yekare pî' esenupatî. E'mai' pe aarenta. Moropai eepantakasa' ya, aareta. Mîrîrî pî' taaya'nîkon aminke pra kono'pîtî wanî sîrîrî taawonan amîrî'nîkon. \v 33 Mîrîrî warantî nîrî ekaremekîuya manni' e'kupî era'maya'nîkon yai, Cristo enna'po kupî sîrîrî ka' poi, taaya'nîkon. Mîrîrî warantî aminke pra uui'to' wanî epu'tîya'nîkon. \v 34 Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. Sîrîrî ye'ka e'kupî kupî sîrîrî seru'ye' pe pra. Tamî'nawîronkon sîrîrî pankon enenankon sa'manta pepîn sîrîrî e'kupî rawîrî. \v 35 Tauya sîrîrî, tamî'nawîron ataretî'ka kupî sîrîrî ka' moropai non, pata, tîîse umaimu ataretî'ka pepîn tiwin kin, ipatîkarî aako'mamî —‍ta'pî Jesusya. \s1 Anî'ya Iweiyu Epu'tî Pepîn \r (Mc 13.32-37; Lc 17.26-30,34-36) \p \v 36 Jesus eseurîma ko'mannîpî'pî. Ta'pîiya: —‍Î' pensa moropai î' weiyu yai uuipî inî'rî sîrîrî non pona epu'tîya'nîkon eserîke pra naatîi. Moropai inserîyamî' ka' ponkonya nîrî epu'tî pra man. Moropai uurî, Paapa munmuya epu'tî pepîn. Tîîse uyunya neken iweiyu epu'tî. \v 37 A'kî, pena Noé nurî'tî wanî yai, awe'kupî'pî warantî, uurî ka' poi iipî'pî sîrîrî non pona enna'poto' wanî pe man. \v 38 Maasa pra mîrîrî e'kupî rawîrî pemonkonyamî' wanî'pî teserukon yawîrî. To' entamo'ka'pî mararî pra moropai tîwukukon enîrî'pî to'ya. Moropai mîrîrî yai warayo'kon no'pîtapîtî'pî, moropai wîri'sanyamî' etiyomapîtî'pî teserukon yawîrî. Mîrîrî kupî'pî to'ya tîkanau ya' Noé nurî'tî asara'tî pîkîrî, ikupî'pî to'ya. \v 39 Mîrîrî kupî pî' to' ko'manpîtî'pî maasa pra î' e'kupî epu'tî tîuya'nîkon pra tîwanîkon ye'nen. Mîrîrî kupî pî' to' ko'mamî tanne, Paapaya pata ma'tînîpî'pî tuna ke. Moropai tamî'nawîrî inkamoro tî'ka'pîiya. Mîrîrî warantî nîrî uurî ka' poinon ii'to' weiyu wanî pe man. Inîmîkî to'ya pra tîîse uuipî. \v 40 Mîrîrî yai asakî'nankon warayo'kon wanî teesenyaka'makon pî' tînmîri ya'. Tîîse iwanîyakon yarîuya tiwin moropai tiaron e'nîmî. \v 41 Moropai asakî'ne wîri'sanyamî' wanî teesenyaka'makon pî'. To' esenyaka'ma a'nai ye'pa pî' a' yai. Mîîkîrî wanîyakon yarîuya tiwin moropai tiaron e'nîmî. Mîrîrî warantî awe'kupî pe man. \v 42 Mîrîrî namai tîwarî panpî' ako'mantî maasa pra î' pensa uurî ayepotorîkon erepanto' weiyu sîrîrî non pona, epu'tîya'nîkon pra naatîi. \v 43 Maasa esenumenkatî sîrîrî pî': A'kî, manni' wîttî esa'ya sîrîrîpe ama'ye' erepamî epu'tî ya tewî' yama'runpai, mîîkîrîya eerepamî nîmîkî e'painon, tewî' yama'runpaiya namai, innape nai? \v 44 Mîrîrî warantî nîrî amîrî'nîkon ko'mamî e'pai awanî tîwarî. Maasa pra uurî ka' poinon enna'poto' weiyu sîrîrî non pona epu'tîya'nîkon pra naatîi. Enpen e'tî unîmîkîya'nîkon pra awanîkon tanne, ayeporîuya'nîkon namai —‍ta'pî Jesusya. \s1 Ipoitîrî Yairon Moropai Yairon Pepîn \r (Lc 12.41-48) \p \v 45 Inî'rî Jesus eseurîma'pî. Ta'pîiya: —‍O'non ye'ka mîîkîrî tîkaraiwarî maimu yawîrî tîwe'sen yairon moropai epu'nen? Manni' mîîkîrî ikaraiwarîya tewî' ko'mannî'nen pe itîrî'pî. Moropai tiaronkon teesenyaka'masanon esa' pe itîrî'pî. Moropai to' ya're' ton tîînen pe itîrî'pîiya. Moropai tamî'nawîrî ta'pî tîkaraiwarîya yawîrî iku'nen pe awanî'pî —‍ta'pîiya. \v 46 —‍Taatausinpai pu'kuru mîîkîrî ipoitîrî wanî î' pensa tîkaraiwarî erepanto' weiyu yai, maasa pra î' ta'pî tîkaraiwarîya yawîrî iku'sa' tîuya ye'nen. \v 47 Yairî tauya sîrîrî apî'nîkon. Mîrîrî warantî tîkaraiwarî nîtîrî'pî ko'mannî'sai'ya ye'nen. Ikaraiwarîya mîîkîrî tîpoitîrî pia inî' panpî' tamî'nawîron temanne tîrî iipia iko'mannî'to'peiya. \v 48 Tîîse mîrîrî warantî pra ipoitîrî wanî ya imakui'pî pe. Maasa pra taiya: “Ka'ne' pe ukaraiwarî iipî pe pra man”, taiya. Tîîwarîrî si'ma eeseurîma. \v 49 Mîrîrî ye'nen tiaronkon tîkaraiwarî poitîrîtonon tonpayamî' taruma'tî pia'tîiya. To' po'pîtîiya to' ya're' ton tîrîiya pepîn. Moropai mîîkîrîya ta're' yonpa mararî pra, moropai eetîmî mai' enî'nenan pokonpe. Mîrîrî kupîiya maasa pra tîkaraiwarî iipî pra awanî ye'nen ka'ne' pe. \v 50 Moropai mîrîrî tîpo, tîîko'manse pu'kuru pra ikaraiwarî erepamî. Mararî enpen pra tîîse tîpoitîrî eporîiya. \v 51 Mîrîrî yai inkupî'pî era'ma tîuya pe, ikaraiwarîya itaruma'tî mararî pra. I'po'pîtîiya, moropai yenumîiya tîmaimu yawîronkon pepîn, seru'ye'kon pata'se' ya', tîmoron epu'to'peiya. Inkamoro seru'ye'kon pokonpe mîîkîrî karau pe man, mararî pra tee tîpa'tîi, ne'ne' pe tîwanî ye'nen —‍ta'pî Jesusya. \c 25 \s1 Mia' Tamî'nawîronkon Wîri'sanyamî' Yekare \p \v 1 Inî'rî Jesusya panton ekaremekî'pî: —‍Î' kai'ma tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' wanî pe man, sîrîrî e'marimato' warantî —‍ta'pîiya. —‍Mia' tamî'nawîronkon wîri'sanyamî' maasaronkon wanî'pî. Inkamoroya tî'kuma'tukon ton lamparinha yapisî'pî moropai to' wîtî'pî tîwe'marimasen ponaya. \v 2 Tîîse to' yonpayamî' wanî'pî mia'taikin kaisarî tîwe'ne'nokon. Moropai mia'taikin to' wanî'pî tîwe'ne' pra, epu'nenan pe to' wanî'pî. \v 3 Mîrîrî ye'nen inkamoro wîri'sanyamî' tîwe'ne'nokonya tî'kuma'tukon paru ton yarî to'ya pra to' wanî'pî itense' ya', maasaron ton. \v 4 Tîîse tiaronkon epu'nenan wîri'sanyamî'ya tî'kuma'tukon lamparinha paru ton yarî'pî itense' ya' maasaron ton. Inkamoroya tîwe'marimasen iipî nîmîkî'pî. \v 5 Tîîse tîwe'marimasen erepamî pra aako'mamî'pî. Moropai iwe'nunpai to' ena'pî. Moropai inkamoro we'na'pî ka'ne' pe. \p \v 6 To' we'nasa' tanne, anoinna tîwe'marimasen erepamî'pî. Mîîkîrî erepamî ye'nen, to' entaime eta'pî wîri'sanyamî'ya. Ta'pî to'ya: “Tîwe'marimasen erepannî pî' man! Asi'tî iipia ka'ne' pe erepantî”, ta'pî to'ya. \p \v 7 Mîrîrî taa to'ya pe, inkamoro mia' tamî'nawîronkon maasaronkon wîri'sanyamî' paka'pî. Moropai inkamoroya tî'kuma'tukon lamparinha yawittanîpî'pî. \v 8 Tîîse inkamoro mia'taikinankon tîwe'ne'nokonya ta'pî tiaronkon epu'nenan pî': “Anna kuma'tu paru ton ke anna repatî maasa pra anna kuma'tu esi'nî'nî pî' man”, ta'pî to'ya. \p \v 9 Tîîse inkamoroya yuuku'pî: “Kaane, anna kuma'tu paru man anna pe neken”. Tîîse ta'pî to'ya to' pî': “A'kuma'tukon paru ton yu'se awanîkon ya, tîwe'repasanon pia anennatantî”, ta'pî to'ya. \p \v 10 Mîrîrî ye'nen inkamoro epu'nenan pepîn tîwe'ne'nokon wîri'sanyamî' wîtî'pî tî'kuma'tukon paru ton yennai. Maasa inkamoro tîîse poro po tîwe'marimasen erepamî'pî. Mîrîrî ye'nen mia'taikinankon epu'nenan wîri'sanyamî' ewomî'pî yarakkîrî tîwe'marimasen festarî pî'. Moropai mîrîrî tîpo mana'ta yarakkamo'pî to'ya. \p \v 11 Tîko'man pe pu'kuru pra, inkamoro wîri'sanyamî' erepamî'pî. Moropai inkamoro entaimepîtî pia'tî'pî. Ta'pî to'ya: “Anna yepotorî, anna ewonto'pe mana'ta yarakkanmokakî”, ta'pî to'ya. \p \v 12 Tîîse tîwe'marimasenya yuuku'pî. Ta'pîiya: “Anî'kan amîrî'nîkon? Ayepu'tîuya'nîkon pra wai”, ta'pîiya to' pî'. \p \v 13 Moropai Jesusya teeseurîmanto' yaretî'ka'pî see warantî: \p —‍Mîrîrî ye'nen tîwarî panpî' ako'mantî. Maasa pra î' pensa, î' weiyu yai, erepamî weiyu epu'tîya'nîkon pra naatîi —‍ta'pî Jesusya. \s1 Eseurîwî'nankon Ipoitîrîtonon \r (Lc 19.11-27) \p \v 14 Inî'rî tiaron panton ekaremekî'pî Jesusya: —‍Tamî'nawîronkon esa' pe Paapa ii'to' wanî pe man see warantî. Warayo' tiaron pata pona tuutîsen wanî'pî. Tuutî rawîrî tîpoitîrîtonon yanno'pîiya moropai tîpata rumaka'pîiya iko'mannî'to'pe to'ya. \v 15 Moropai mîîkîrîya tiwin pî' to' tîîse to' nenyaka'ma ton tîniru tîrî'pî yenyaka'ma to'ya eserîke era'ma tîuya ye'nen. E'mai'non warayo' pia itîrî'pîiya 5.000 pîrata ena'pî kaisarî. Moropai tiaron pia itîrî'pîiya 2.000 kaisarî, pîrata ena'pî. Moropai tiaron pia itîrî'pîiya 1.000 kaisarî, pîrata ena'pî. Mîrîrî tîpo mîîkîrî wîtî'pî. \v 16 Mîîkîrî e'mai'non warayo' 5.000 kaisarî pîrata ena'pî yapisîtîpon epa'ka'pî yenyaka'mai moropai mîîkîrîya mîrîrî ke tiaron 5.000 kaisarî eporî'pî. \v 17 Mîrîrî warantî nîrî mîîkîrî 2.000 kaisarî yapisîtîponya yenyaka'ma'pî. Moropai tiaron eporî'pîiya mîrîrî ke 2.000 kaisarî. \v 18 Tîîse tiaron warayo' 1.000 kaisarî pîrata ena'pî yapisîtîpon epa'ka'pî. Moropai a'ta yaka'pîiya non yai. Moropai mîrîrî tîkaraiwarî tîniru yu'na'tî'pîiya non ya'. \p \v 19 Moropai kure'ne tîîko'mamî tîpo, to' karaiwarî enna'po'pî. Moropai to' nîkupî'pî anepu'pai awanî'pî, to' eesenyaka'ma'pî konekapa kai'ma to' yarakkîrî. \v 20 Mîrîrî ye'nen mîîkîrî e'mai'non 5.000 kaisarî pîrata ena'pî yapisîtîpon erepamî'pî iipia, moropai 10.000 kaisarî tînirurî'pî rumaka'pîiya. Ta'pîiya: “Seeni' manni' uupia itîrîya ne'tîkini, 5.000 pîrata ena'pî ke tiaron eporî'pîuya 5.000 kaisarî”, ta'pîiya tîkaraiwarî pî'. \v 21 Mîîkîrî pî' ta'pî ikaraiwarîya: “Morî pe pu'kuru man, innape yairî pu'kuru ikonekasa'ya nai”, ta'pîiya. “Mîrîrî ye'nen aapia tu'kan anko'mannîpî ton tîrîuya, morî pe eesenyaka'masa' ye'nen. Mararon tîrî'pîuya aapia, tîîse morî pe yenyaka'masa'ya nai. Mîrîrî ye'nen asi'kî uyarakkîrî aatausinpapa”. \v 22 Moropai tiaron ipoitîrî 2.000 kaisarî pîrata ena'pî yapisîtîpon erepamî'pî iipia. Moropai ta'pîiya tîkaraiwarî pî': “Uupia 2.000 pîrata ena'pî tîrî'pîya. Mîrîrî ke seeni' eposau'ya sîrîrî inî' panpî' 2.000 kaisarî”, ta'pîiya. \p \v 23 Mîîkîrî pî' ikaraiwarîya ta'pî: “Morî pe pu'kuru man, upoitîrî”, ta'pîiya. “Morî pe mararî untîrî'pî yenyaka'masa'ya nai. Mîrîrî ye'nen inî' panpî' aapia tu'kan tîrîuya, anko'mannîpî ton. Mîrîrî ye'nen asi'kî uyarakkîrî aatausinpapa”, ta'pîiya. \p \v 24 Mîrîrî tîpo tiaron ipoitîrî 1.000 kaisarî pîrata ena'pî yapisîtîpon erepamî'pî iipia moropai ta'pîiya: “Ukaraiwarî, ayeseru epu'tî pî' wai, ari'ke' pe awanî. Mararî eesenyaka'ma tanne tu'ke î' eponen pe. Moropai o'non pata î' tîpînse pra miarî imo'kanen amîrî mararî pra. \v 25 Mîrîrî ye'nen uurî wanî'pî eranne' pe amîrî pî'. Sa'man amîrî. Mîrîrî ye'nen seeni' pîrata ayemanne yu'na'tî'pîuya itî'kauya namai. Mîrîrî mana'pouya sîrîrî aapia yapisî'pîuya warantîrî”, ta'pîiya. \p \v 26 Mîîkîrî pî' ta'pî ikaraiwarîya: “Amîrî wanî mîrîrî imakui'pî pe, moropai enya'ne pe awanî mîrîrî. Anenyaka'ma pe itîîsa' yenyaka'masa'ya pra awanî. Epu'nen amîrî uyeseru, mararî esenyaka'ma tanne, tu'ke î' eponen pe uurî wanî. Moropai î' tîpînse pra î' mo'kanen pe uurî wanî mararî pra”, ta'pîiya. \v 27 “Tîîse î' wani' awanî ye'nen mîrîrî utînirurî pîrata ena'pî tîrîya pra awanî'pî itewî' ta itaponse' pona? Sîrîrî itîîsa'ya ya enna'posa' yai, inî' panpî' eepansa' tanne eporîuya e'painon” ta'pî ikaraiwarîya. \p Mîrîrî taa tîpo tiaronkon tîpoitîrîtonon winîkîi eera'tî'pî moropai ta'pîiya: \v 28 “Mîîkîrî pia manni' pîrata ena'pî mo'katî. Mîrîrî tîîtî manni' mia' tamî'nawîron pîrata ena'pî yarakkîron pia”, ta'pîiya. \v 29 Tîîse ta'pî to'ya: “Î' ton pe see mîîkîrî mia' tamî'nawîronya inî' panpî' yapisî?” ta'pî to'ya. Moropai to' maimu yuuku'pîiya: “Inna, tauya sîrîrî apî'nîkon. Manni' tu'ke panpî' yapisîtîponya yapisî e'pai awanî sîrîrî tu'ke panpî'. Tîîse anî' wanî ya mararon yarakkîrî, mîrîrî konekasai'ya pra awanî ye'nen iipiapai imo'ka e'pai awanî, î' ton pra awe'to'pe”, ta'pîiya. \v 30 Moropai ta'pîiya: “Tarîpai mîîkîrî enya'ne imakui'pî pe tîwe'sen yenumî e'pai awanî ewaron ta awe'taruma'tîto'pe. Mîîkîrî karau mararî pra miarî teekon tîpa'tîi”, ta'pîiya to' pî' —‍ta'pî Jesusya. \s1 Tiwinano'pî Wei Yainon \p \v 31 Jesusya teeseurîmato' yaretî'ka'pî see warantî: —‍Î' pensa uurî ka' poinon iipî'pî erepamî ya inî'rî, ipîkku pe, rei pe, tamî'nawîronkon upoitîrîtonon inserîyamî' pokonpe uuipî. Uyaponse' pona teereutai uuipî pe man pemonkonyamî' esa' pe. \v 32 Mîrîrî yai tamî'nawîronkon pemonkonyamî' pata ponkon emurukuntî kupî sîrîrî urawîrî. Uurîya pemonkonyamî' menka pe man, manni' carneiroyamî' era'manenya bodeyamî' menka carneiroyamî' kore'tapai teken to' e'to'pe warantî. \v 33 To' menkauya yai carneiroyamî' tîrîuya umeruntîri winî. Moropai bodeyamî' tîrîuya kamai' winî to' e'to'pe. \v 34 Tarîpai mîrîrî yai, uurî, ipîkku ayepurukonya taa kupî sîrîrî inkamoro meruntî winonkon pî': “Asi'tî uupia amîrî'nîkon Paapa nîpîika'tî'san asi'tî. Aapia'nîkon tîntîrî pe Paapa nîkoneka'pî yapi'tane'tî. Pena sîrîrî koneka'pî Paapaya maasa pata koneka tîuya rawîrî, apata'se'kon ton koneka'pîiya, aapia'nîkon itîrîpa kai'ma. \v 35 Maasa pra emi'ne wanî tanne uya're' ton tîrî'pîya'nîkon. Moropai tuna aninnîpai wanî tanne uwo'pa'pîya'nîkon. Moropai ayewî'kon ta erepamî'pî, anepu'tîkon pe pra si'ma tîîse uyapisî'pîya'nîkon ayewî'kon ta. \v 36 Moropai ipon pra uurî wanî'pî tîîse upon ton tîrî'pîya'nîkon. Moropai pri'ya pra wanî tanne upî' eesenyaka'ma'pîkon. Moropai ama'ye'kon atarakkanto' ta wanî tanne, uyera'mapî'se attî'pîkon”. \p \v 37 Mîrîrî taiya manni' ekaranmapo inkamoro morîkonya. Taa to'ya: “Anna yepotorî, î' pensa see emi'ne awanî tanne, aya're' ton tîrî'pî annaya? Moropai tuna aninnîpai awanî tanne awo'pa'pî annaya? \v 38 Anna yepotorî, î' pensa see ka'ran pe awanî tanne, anna nepu'tî pe pra awanî tanne, ayapisî'pî annaya anna yewî' ta? Moropai î' pensa ipon pra awanî era'ma'pî annaya apon ton tîrî'pî annaya?” taa to'ya. \v 39 “Moropai î' pensa see amîrî era'ma'pî annaya pri'ya pra apî' anna esenyaka'mato'pe? Moropai î' pensa ama'ye'kon atarakkanto' yewî' ta awanî tanne ayera'mapî'se anna wîtî'pî?” \v 40 Mîrîrî yai ayepurukonya yuuku: “Tauya sîrîrî apî'nîkon, mîrîrî kupî'pîya'nîkon manni'kan uya'mi'san pî' moropai uyonpayamî' pî'. Tîîse inkamoro pî' pra ikupî'pîya'nîkon tîîse upî'” taiya. \p \v 41 Mîrîrî yai taa ayepurukonya kupî sîrîrî, manni'kan kamai' winonkon pî': “Uupiapai atarimatî amîrî'nîkon Paapa nîtîrî anapi'pai'nîkon pepîn, atîtî itu'se awanî'pîkon apo' ya'. Mîrîrî apo' Paapa nîkupî'pî makui moropai ipemonkonoyamî' itansuriyamî' pata'se' pe. Mîrîrî ya' atîtî”, tauya. \v 42 “Maasa pra emi'ne wanî tanne, uya're' ton tîîsa'ya'nîkon pra naatîi. Moropai tuna aninnîpai wanî tanne uwo'pasa'ya'nîkon pra naatîi. \v 43 Moropai uyapi'sa'ya'nîkon pra naatîi ayewî'kon ta ka'ran pe wanî ye'nen. Moropai ipon pra e'taruma'tî tanne, upon ton tîîsa'ya'nîkon pra naatîi. Moropai pri'ya pra wanî tanne, moropai ama'ye'kon atarakkanto' ta wanî tanne, uyera'mapî'se attîsa'kon pra naatîi”. \p \v 44 Mîrîrî pî' ekaranmapo to'ya kupî sîrîrî: “Anna Yepotorî, î' pensa see emi'ne awanî era'ma'pî annaya? Moropai tuna aninnîpai awanî era'ma'pî annaya? Moropai î' pensa anna yewî' ta eerepamî'pî anna nepu'tî pe pra si'ma? Moropai î' pensa ipon pra awanî era'ma'pî annaya? Moropai î' pensa pri'ya pra awanî'pî, î' pensa ama'ye'kon atarakkanto' ta awanî tanne, ayera'mapîtî annaya pra awanî'pî?” taa to'ya. \p \v 45 Ayepurukonya yuuku pe man: “Yairî tauya sîrîrî amîrî'nîkon pî'. Tu'ke ite'ka insanan pemonkonyamî' ipîika'tîpainokon pîika'tîsa'ya'nîkon pra naatîi, nem tiwinan ipîkku pepîn pîika'tîsa'ya'nîkon pra naatîi. Inkamoro pepîn neken tîîse uurî pîika'tîsa'ya'nîkon pepîn mîrîrî”. \p \v 46 Sîrîrî warantî Jesusya teeseurîmato' yaretî'ka'pî. —‍Mîrîrî ye'nen insamoro wîtî pe man uupiapai, ipatîkarî to' e'taruma'tîto'pe. Tîîse morîkon wîtî pe man uupia ipatîkarî enen to' ko'mannîto'pe —‍ta'pî Jesusya. \c 26 \s1 Teserukon Koneka To'ya Jesus Winîkîi \r (Mc 14.1-2; Lc 22.1,2; Jo 11.45-53) \p \v 1 Sîrîrî warantî pemonkonyamî' yenupa tîpo, Jesusya ta'pî tînenupa'san pî': \v 2 —‍Epu'tî pî' naatî tarîpai asakî'ne wei tîpo entamo'kanto' weiyu wanî, itese' páscoa —‍ta'pîiya. —‍Mîrîrî yai uurî, ka' poi iipî'pî rumaka to'ya uyeyatonon pia, pakî'nan pona ipokapî'to'pe to'ya. \p \v 3 Mîrîrî tanne teepîremasanon esanon moropai Judeuyamî' ye'mai'norî'san eperepî'pî tepotorîkon Caifás yewî' ta. \v 4 Inkamoroya ta'pî: —‍Ama' pe Jesus yapi'pai awanî sîrîrî iwîto'pe, era'ma arinîkonya pra tîîse —‍ta'pî to'ya. \p \v 5 —‍Tîîse festa weiyu yai, sîrîrî ku'pai pra awanî sîrîrî. Maasa pra mîrîrî yai ikupî'nîkon ya, pemonkonyamî' ekore'ma eserîke man uwinîkîi'nîkon —‍ta'pî to'ya. \s1 Jesus Karapaima Wîri'ya A'pusin Ke \r (Mc 14.3-9; Jo 12.1-8) \p \v 6 Jesus wanî'pî pemonkonyamî' ko'manto' pata Betânia po leproso itese' paran pî' si'pî Simão yewî' ta. \v 7 Miarî wîri' erepamî'pî Jesus pia. Mîîkîrî e'rennuku'pî aminke pra iipia. Mîîkîrîya kara' a'pusin yense' ene'sa' wanî'pî tenya', non ka'sa' itese' alabastro. Mîrîrî ya' a'pusin wanî'pî intapîkîrî. Mîrîrî wanî'pî epe'ke pe pu'kuru moropai Jesus entamo'ka tanne, wîri'ya i'kanpîtî'pî ipu'pai pona. \p \v 8 Mîrîrî kupî wîri'ya era'ma tîuya'nîkon pe, Jesus nenupa'san ekore'ma'pî ipî'. Moropai mîîkîrî ekaranmapo'pî to'ya: —‍Î' ton pe see mîrîrî a'pusin kanpîtîya mîrîrî, î' pe pra rî? \v 9 Mîîkîrî wîri' pî' ta'pî to'ya: —‍Mîrîrî i'kanpîtîya manni' a'pusin, mîrîrî ke awe'repa e'painon se' tapairî tîma'tînî'se pra. Tîniru yapisîya e'painon mararî pra, moropai mîrîrî ke tîwe'taruma'tîsanon pîika'tî e'painon —‍ta'pî to'ya. \p \v 10 Tîîse mîrîrî taa to'ya epu'tî'pî Jesusya. Moropai ta'pîiya to' pî': —‍Î' wani' wanî ye'nen yairî ma're wîri' kupî yu'se awanîkon mîrîrî? Mîrîrî ikupîiya manni' wanî mîrîrî morî pe pu'kuru uurî ton pe —‍ta'pîiya. \v 11 —‍Î' ton pînon sa'ne wanî mîrîrî wei kaisarî aapia'nîkon. ˻Inkamoro anpîika'tîpai awanîkon ya, morî tîrîya'nîkon e'painon.˼ Tîîse uurî kaane, aapia'nîkon uuko'mamî pepîn. \v 12 Mîrîrî iku'sai'ya manni' wanî mîrîrî Judeuyamî'ya isa'manta'pî karapaima manni' warantî. Mîrîrî epu'tî pî' naatîi. Ukarapaimasai'ya mîrîrî uusa'mantasa' yu'na'tî to'ya rawîrî. \v 13 Ayenku'tîuya'nîkon pepîn. O'non pata Paapa maimu ekaremekî to'ya eseta ya mîserî wîri' nîkupî'pî nîrî yekare eseta. Moropai mîîkîrî pî' to' enpenata —‍ta'pî Jesusya. \s1 Judasya Jesus Ekaremekî Iteyatonon Pî' \r (Mc 14.10-11; Lc 22.3-6) \p \v 14 Mîrîrî tîpo asakî'ne pu' pona tîîmo'tai'nîkon Jesus nenupa'san yonpa wîtî'pî itese' Judas Iscariotes eseurîmai teepîremasanon esanon yarakkîrî. \v 15 Moropai mîîkîrîya ta'pî to' pî': —‍Î' warapo kaisarî uye'maya e'painon aapia'nîkon Jesus rumakauya ya? —‍ta'pîiya. Teepîremasanon esanonya ta'pî: —‍30 prata ena'pî kaisarî aye'ma annaya —‍ta'pî to'ya. Moropai mîrîrî tîrî'pî to'ya iipia. \v 16 Mîrîrî patapai î' kai'ma Jesus yapisî tîuya ama' pe yuwa'pî Judasya inkamoro pia irumakapa. \s1 Jesus Entamo'ka Entamo'kanto' Itese' Páscoa Pî' \r (Mc 14.12-21; Lc 22.7-14,21-23; Jo 13.21-30) \p \v 17 E'mai'non wei yai, isa'moto' ton pîn trigo puusa' yaku tîuya'nîkon rawîrî, Jesus nenupa'san erepamî'pî iipia ekaranmapoi. —‍O'non pata see entamo'kanto' páscoa koneka annaya e'painon? —‍ta'pî to'ya. \p \v 18 Jesusya inkamoro maimu yuuku'pî moropai ta'pîiya: —‍Atîtî cidade pona. Miarî eerepansa'kon pe, warayo' wîttî esa' mîwatîi. Moropai makatîi ipî': “Uyenupanenkonya anna yarimasa' sîrîrî upata'se' ton yu'se wai ayewî' ta, moro unenupa'san yarakkîrî entamo'kato'pe páscoa pî', maasa pra uweiyu eseposa' man, taa pî' uyenupanenkon man”, makatîi —‍ta'pîiya. \p \v 19 Moropai inenupa'sanya tîwentamo'kato'kon ton koneka'pî miarî ta'pî Jesusya yawîrî. Páscoa koneka'pî to'ya. \p \v 20 Moropai pata ewaronpamî pe, Jesus moropai inenupa'san ereuta'pî mesa pona tîwentamo'kakonpa kai'ma. \p \v 21 Mîrîrî pe rî tîwentamo'kakon ye'ka pe, Jesusya ta'pî tînenupa'san pî': —‍Yairî tauya sîrîrî apî'nîkon. Amîrî'nîkon kore'tawonya uyekaremekî pe man uyeyatonon pî'. \p \v 22 Mîrîrî taa Jesusya ye'nen, inenupa'san ena'pî yairî ma're mararî pra. Mîrîrî ye'nen tîîwarîrî'nîkon to' esekaranmapopîtî'pî tiwin pî'. Moropai ta'pî to'ya Jesus pî': —‍Uurîya mîrîrî kupî pepîn e'painon? Innape nai? —‍ta'pî to'ya. \p \v 23 Tîîse Jesusya yuuku'pî. Ta'pîiya: —‍Tiwinan ayonpakon uyarakkîrî tiwinan pratopon yanîiya, manni'ya uyekaremekî kupî sîrîrî uyeyatonon pî', mîîkîrî uyarakkîrî tekkari yonpaiya manni'ya. \v 24 Mîrîrî warantî uurî, ka' poi iipî'pî sa'manta e'pai awanî sîrîrî. Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' yawîrî. Tîîse aka mîîkîrî uurî ka' poi iipî'pî rumakatîpon uyeyatonon yenya'. Mîîkîrî sa'ne yenposa' isanya pra awanî ya, morî pe panpî' awanî e'painon. Maasa pra awe'taruma'tî pepîn e'painon. \v 25 Mîrîrî taiya ye'nen mîîkîrî Judasya Jesus ekaranmapo'pî: —‍Yai pra uurî pî' taaya, uyenupanen, innape nai? —‍Amîrî pe awanî ye'nen taaya mîrîrî —‍ta'pî Jesusya Judas pî'. \s1 Jesus Eseurîma Tîmînî Pî' \r (Mc 14.22-26; Lc 22.15-20; 1Co 11.23-25) \p \v 26 Tîwentamo'kakon ye'ka pe, Jesusya trigo puusa' yapisî'pî tenya' moropai eepîrema'pî. Ta'pîiya: —‍Morî pu'kuru amîrî, uyun. Anna yuu ton tîrî pî' nai —‍ta'pîiya Paapa pî'. Mîrîrî tîpo ipîrikkapîtî'pîiya. Moropai itîrî'pîiya to' kaisarî. Itîrî tîuya pe ta'pîiya: —‍Maa, sîrîrî yapi'tî. Moropai ya'tî, maasa pra sîrîrî wanî upun pe. \p \v 27 Moropai mîrîrî tîpo uva yekku yense' pisa yapisî'pîiya. Moropai eepîrema'pî. —‍Morî pu'kuru amîrî, uyun. Anna wuku ton tîrî pî' nai —‍ta'pîiya Paapa pî'. Mîrîrî tîpo itîrî'pîiya to' kaisarî. Ta'pîiya to' pî': —‍Sîrîrî enî'tî tamî'nawîrî si'ma. Moropai tamî'nawîronkonya enîrî'pî. \v 28 Jesusya ta'pî: —‍Sîrîrî wanî sîrîrî umînî. Tu'kankon nîkupî'pî imakui'pî yepe' pe i'kamouya kupî sîrîrî. Mîrîrî wenai Paapaya tu'kankon nîkupî'pî kupî e'painon tîîwanmîra, ekaremekî'pî tîuya yawîrî —‍ta'pîiya. \v 29 —‍Tauya sîrîrî apî'nîkon. Inî'rî uva yekku enîrîuya pepîn kupî sîrîrî apokonpe'nîkon tamî'nawîron esa' pe tîwanî Paapaya yenpo pîkîrî. Mîrîrî yai amenan uva yekku enîrîuya apokonpe'nîkon inî'rî —‍ta'pîiya. \p \v 30 Mîrîrî tîpo to' eserenka'pî Paapa yapurî pe. Moropai to' wîtî'pî Oliveira ye'ka kîrî pona. \s1 Jesusya Pedro Panama \r (Mc 14.27-31; Lc 22.31-34; Jo 13.36-38) \p \v 31 Moropai Jesusya ta'pî to' pî': —‍Sîrîrîpe ewaron ya, eranne' pe awanîkon wenai, tamî'nawîrî eepekon pe naatîi. Moropai urumakaya'nîkon pe naatîi, Paapa maimu e'menukasa'ya taasa' yawîrî. Pena Paapaya ta'pî: \q1 “Carneiroyamî' era'manen wîuya yai, \q1 inera'makon carneiroyamî' e'paraipîka kupî sîrîrî,” \rq Zc 13.7\rq* \m ta'pî Paapaya pena. Tîpî' Jesus eseurîma'pî. \v 32 —‍Tîîse uusa'manta tîpo, Paapaya u'mî'sa'kasa' yai, arawîrî'nîkon uutî Galiléia pona —‍ta'pî Jesusya to' pî'. \p \v 33 Mîrîrî taa Jesusya yuuku'pî Pedroya: —‍Tamî'nawîronkonya arumaka e'painon eranne' pe tîwanîkon wenai, tîîse uurîya arumaka pepîn, Uyepotorî. Tîîse tiaronkonya neken ikupî. \p \v 34 Tîîse Jesusya ta'pî ipî': —‍Kaane Pedro, ayenku'tîuya pepîn. Sîrîrîpe ewaron ya, maasa e'mai' pe kariwana yunkon etun rawîrî taaya pe nai. Ayekaranmapo to'ya ya, seurîwî'ne ite'ka “unepu'tî pepîn”, taaya pe nai —‍ta'pî Jesusya. \p \v 35 Tîîse Pedroya yuuku'pî: —‍Unepu'tî pepîn mîîkîrî Jesus tauya pepîn. Awî to'ya ya, uurî nîrî tîwî uwî to'ya —‍ta'pîiya. \p Moropai tamî'nawîronkonya nîrî mîrîrî warantî ta'pî Jesus pî'. \s1 Jesus Epîrema Tîpemonkonoyamî' Wetun Tanne \r (Mc 14.32-42; Lc 22.39-46) \p \v 36 Moropai Jesus wîtî'pî inenupa'san pokonpe. Eewomî'pî jardim itese' Getsêmani ya' moropai ta'pîiya: —‍Maasa tarî e'tî, epîremai uutî tanne sinpata —‍ta'pîiya tînenupa'san pî'. \p \v 37 Mîîkîrîya Pedro yarî'pî moropai Zebedeu munkîyamî' yarî'pî takon yarakkîrî. Mîrîrî yai Jesus esewankono'ma'pî mararî pra. Ipîra yairî ma're awanî'pî. \v 38 Moropai ta'pîiya: —‍Esewankono'mato'ya uyewan yannî'sa' man. Mîrîrîya uwî pe man —‍ta'pîiya. —‍Maasa tarî e'tî tîwarî panpî' e'tî unîmîkî pî' ako'mantî. \p \v 39 Inkamoro piapai mîîkîrî atarima'pî mararî. Moropai non ekaya tenpata enu'tî'pîiya, eepîrema'pî. Ta'pîiya: —‍Uyun, tamî'nawîron kupîya e'painon. Upîika'tîkî e'taruma'tî namai. Tîîse itu'se wanî yawîrî kî'kupîi. Itu'se awanî yawîrî neken iku'kî —‍ta'pîiya Paapa pî'. \p \v 40 Moropai awenna'po'pî inkamoro eseurîwî'nankon pia. Inkamoro tînenupa'san wetun tanne, to' eporî'pîiya. Moropai ta'pîiya Pedro pî': —‍Awetunkon mîrîrî tîwarî aako'mamîkon eserîke pra naatî? Mararî rî tiwin hora kaisarî aako'mamîkon eserîke pra naatî? —‍ta'pîiya. \v 41 —‍Tîwarî ako'mantî moropai epîrematî. Paapa yarakkîrî eseurîmatî, makuiya imakui'pî kupîya'nîkon emapu'tî namai. Ayewankon ya' Paapa maimu yawîrî iko'manpai awanîkon. Tîîse ikupîya'nîkon eserîke pra awanîkon a'tu'mîra awanîkon ye'nen. \p \v 42 Moropai inî'rî itakon ite'ka pe, attî'pî epîremai, Paapa yarakkîrî eseurîmai. Ta'pîiya: —‍Paapa, e'taruma'tî namai upîika'tîkî. Tîîse mîrîrî yu'se pra awanî ya, î' itu'se awanî manni' yawîrî iku'kî —‍ta'pîiya. \p \v 43 Mîîkîrîya tîwenna'posa' pe, inî'rî to' wetun tanne to' eporî'pî. Maasa pra mararî pra iwe'nunpai to' wanî'pî mîîto'pe. Mararî ipokonpe to' wanî eserîke pra. \v 44 Iteseurîno ite'ka pe, Jesus wîtî'pî to' piapai epîremai. Moropai e'mai' pe teepîrema'pî warantî ta'pîiya. \p \v 45 Moropai awenna'po'pî inî'rî to' pia. Inkamoro ekaranmapo'pîiya: —‍Sîrîrî tîpose awetunkon ko'mannîpî mîrîrî? Aasîrî man, aase'nîkon, wîtî'nîkon. Sîrîrî pu'kuru uurî, ka' poi iipî'pî rumakato' to'ya weiyu eseponî pî' man imakui'san yenya'. \v 46 E'mî'sa'katî aase'nîkon wîtîn. A'kî, mîîkîrî warayo' iipî era'matî uyeyatonon pia utîrî ton —‍ta'pî Jesusya. \s1 Jesus Yapisî To'ya \r (Mc 14.43-50; Lc 22.47-53; Jo 18.3-12) \p \v 47 Jesus eseurîma tanne, tiwinan inenupa'san yonpa, Judas, erepamî'pî. Teepîremasanon esanonkon moropai Judeuyamî' panamanenan narima'san erepamî'pî ipokonpe. Arinîke pemonkonyamî' erepamî'pî tetawaraikon, moropai tîtaikapukon yarakkîrî. \v 48 Mîîkîrî Judasya taasa' wanî'pî inkamoro Jesus yeyatonon pî'. Manni' warayo' yu'nauya era'maya'nîkon ya, mîîkîrî anapisîkon ton. Mapi'tîi taasai'ya wanî'pî. \v 49 Moropai teerepamî pe, Judas wîtî'pî Jesus pia. Moropai ta'pîiya: \p —‍Uyenupanen, tîwanmîn wanî mîîtî aapia —‍taa ye'ka pe, Jesus yu'na'pîiya itenpata yai. \v 50 Jesusya imaimu yuuku'pî. Ta'pî Jesusya: —‍Uyonpa, î' anku'pai awanî ya uyarakkîrî iku'kî ka'ne' pe. Moropai Judas ponkon pe iipî'sanya Jesus yapisî'pî. \v 51 Mîrîrî kupî to'ya era'ma tîuya'nîkon pe, Jesus nenupa'san yonpaya tetawarai mo'ka'pî. Moropai teepîremasanon esanon yepotorî poitîrî pana ya'tî'pîiya. \v 52 Tîîse Jesusya ta'pî: —‍Kaane, mîrîrî warantî pra, ayetawarai yeka'makî iwon ya'. Maasa pra etawara ke epîpainon wanî ya, mîîkîrî sa'manta e'pai awanî etawara kamo pe —‍ta'pî Jesusya. \v 53 —‍Uyun pî' upîika'tînenkon ton esatîuya ya, yarimaiya pra awanî kai'ma eesenumenkakon mîrîrî? To' esatîuya e'painon ipî'. Moropai ka'ne' pe arinîkon inserîyamî' yarima uyunya e'painon. \v 54 Tîîse esatîuya e'pai pra awanî. Maasa pra sîrîrî warantî awe'kupî pe man kai'ma, Paapa maimu e'menukasa' ye'nen. Mîrîrî e'kupî pe man taasai'ya yawîrî. \p \v 55 Moropai Jesusya ta'pî inkamoro pemonkonyamî' pî': —‍Uyapi'se aai'sa'kon sîrîrî akasuparaikon moropai akaitapukon yarakkîrî, manni' pemonkon wîîtîpon yapisî to'ya warantî. Teuren wei kaisarî akore'ta'nîkon wanî tanne, ayenupakon pî' epîremanto' yewî' ta, mîrîrî ku'sa'ya'nîkon pra naatîi uyapisîkonpa. \v 56 Tîîse tamî'nawîrî sîrîrî e'kupî sîrîrî maasa pra penaronkon Paapa maimu ekareme'nenan profetayamî' nurî'sanya imenuka'pî yawîrî. \p Mîrîrî taa Jesusya pe, inenupa'sanya Jesus rumaka'pî moropai iipiapai to' wîtî'pî. To' epe'pî. \s1 Jesus Yarî Surarayamî'ya \s2 Teepîremasanon Esanon Rawîrî \r (Mc 14.53-65; Lc 22.54-55,63-71; Jo 18.12-14,19-24) \p \v 57 Inkamoro Jesus yapisîtîponkonya yarî'pî teepîremasanon esanon yepotorî Caifás pia. Miarî to' epere'sa' wanî'pî. Moisés nurî'tî yenupato' pî' yenupatonkon moropai Judeuyamî' panamanenan inkamoro epere'sa' wanî'pî moro. \v 58 Tîîse Pedro wîtî'pî aminke Jesus pî' to' ye'ma'pî pî'. Teepîremasanon esanon yepotorî yewî' eporî tîuya pîkîrî. Mîîkîrî e'nîmî'pî poro po surarayamî' pokonpe miarî si'ma î' kupî to'ya era'mapa kai'ma. \v 59 Imakui'pî pe Jesus winîkîi teeseurîmasen ton pemonkon yuwa'pî teepîremasanon esanonya, moropai tamî'nawîronkon ipîkkukon Judeuyamî' yepotorîtononya. Innape Jesus nîkupî'pî ekaremekî to'ya ya, iwîkonpa kai'ma yuwa'pî to'ya. \v 60 Tîîse mîrîrî warantî to' eseurîma pra awanî'pî Jesus winîkîi. Teuren arinîkon eseurîma'pî seru' pe iwinîkîi. Tîîse asakî'nankonya î' ta'pî Jesusya ekaremekî tu'ka'pî. \v 61 Moropai ta'pî to'ya: —‍See warantî ta'pîiya epîremanto' yewî' pî': “Seeni' epîremanto' yewî' koneka'pî pemonkonyamî'ya. Tîîse yarankauya kupî sîrîrî. Moropai i'mî'sa'kauya inî'rî eseurîwî'ne wei tîpo”, ta'pîiya —‍ta'pî to'ya teepîremasanon esanon pî'. \p \v 62 Mîrîrî ya, Jesus eseurîmasa' eta tîuya pe, teepîremasanon esanon yepotorî e'mî'sa'ka'pî. Moropai Jesus ekaranmapo'pîiya: —‍A'kî imakui'pî pe insanan warayo'kon eseurîman pî' man apî', î' kai'ma awanî pe nan? —‍ta'pîiya. \v 63 Tîîse Jesus wanî'pî moo î' taiya pra. Inî'rî teepîremasanon esanon yepotorîya Jesus ekaranmapo'pî: —‍Inna, Paapa ka' pon ese' pî' taaya yu'se wanî sîrîrî. Amîrî Paapa nîmenka'pî Cristo, Paapa munmu amîrî? \p \v 64 Jesusya yuuku'pî: —‍Inna, amîrîya taa mîrîrî. Tîîse tauya sîrîrî apî'nîkon, maasa amîrî'nîkonya uurî ka' poi iipî'pî ereutasa' era'ma kupî sîrîrî Paapa meruntîri winî. Î' pensa sîrîrî non pona uuipî yai, katupuru po autî era'maya'nîkon kupî sîrîrî. \p \v 65 Mîrîrî taa Jesusya eta tîuya pe, teepîremasanon esanon yepotorî ekore'ma'pî mararî pra. Mîrîrî ye'nen tîpon karaka'pîiya teesewankono'masa' warantî tîwe'ku'se. Moropai ta'pîiya: —‍Innape man. Paapa pe e'ku'nî pî' man. Inî'rî anî' yuwapai pra man iteseru pî' teeseurîmasen ton. Maasa pra aasîrî imakui'pî pe eseurîman pî' man Paapa winîkîi. Eeseurîma eta pî' naatîi. \v 66 Î' ye'ka pe mîserî ku'pai nai? —‍ta'pîiya to' pî'. Yuuku'pî to'ya: —‍Iwîpai awanî mîrîrî, enen awanî e'pai pra man —‍ta'pî to'ya. \p \v 67 Moropai mîrîrî taa tîpo, tiaronkonya tetakukon yenumî'pî itenpata pona. Moropai ipa'tîpîtî'pî to'ya. \v 68 Ipa'tîpîtî ye'ka pe ta'pî to'ya: —‍Anî'ya apa'tîsa' pe awanî epu'kî, innape Paapa nîmenka'pî pe awanî ya —‍ta'pî to'ya ipî'. \s1 Jesus Pî' Unepu'tî Pepîn Taa Pedroya \r (Mc 14.66-72; Lc 22.56-62; Jo 18.15-18,25-27) \p \v 69 Mîrîrî tanne Pedro ereutasa' wanî'pî poro po wîttî iwa'to' pona. Moro tîîse teepîremasanon esanon poitîrîpa' iipî'pî iipia. Moropai ta'pîiya ipî': —‍Amîrî nîrî wanî'pî mîîkîrî Jesus Nazaré poinon yarakkîrî? \p \v 70 Tîîse Pedroya iwapu'tî'pî tamî'nawîronkon rawîrî si'ma. Ta'pîiya: —‍Anî' pî' eeseurîmakon epu'tîuya pra wai. \v 71 Moropai Pedro mo'ta'pî wîttî iwa'to' mana'ta pia. Inî'rî tiaron to' poitîrîpa'ya era'ma'pî moropai ta'pîiya moro tîwe'sanon pî', warayo'kon pî': —‍Mîîkîrî wanî'pî Jesus Nazaré pon yarakkîrî —‍ta'pîiya. \p \v 72 Mîrîrî pî' Pedroya ta'pî itakon te'ka pe: —‍Unepu'tî pepîn mîîkîrî. Useruku pepîn sîrîrî, Paapaya uyera'ma pî' man. Seru'ye' pe pra wanî. \p \v 73 Mararî tîîko'mamîkon tîpo, moro tîwe'sanon e'rennuku'pî inî'rî Pedro pia. Moropai ta'pî to'ya: —‍Maasa pra eeseurîmato'ya mîîkîrî yonpa pe awanî ekaremekî, iwarantî eeseurîma ye'nen. \p \v 74 Mîrîrî pî' ta'pî Pedroya: —‍Seru' pe pra tauya sîrîrî, unepu'tî pepîn mîîkîrî warayo'. Seru' pe eseurîma ya, Paapaya utaruma'tî e'painon. \p Mîrîrî taiya tanne, kariwana yunkon e'na'pî. \v 75 Moropai Pedro enpenata'pî î' kai'ma ta'pî Jesusya pî'. Maasa pra ta'pîiya: —‍E'mai' pe kariwana yunkon etun rawîrî, unepu'tî pepîn mîîkîrî, taaya kupî sîrîrî eseurîwî'ne ite'ka —‍ta'pîiya ipî'. \p Mîrîrî tîpo Pedro epa'ka'pî miarî pai. Mararî pra tîkarau ye'ka pe attî'pî. \c 27 \s1 Jesus Yarî To'ya Pilatos Pia \r (Mc 15.1; Lc 23.1-2; Jo 18.28-32) \p \v 1 Pata erenmapî pe, tamî'nawîronkon teepîremasanon esanon, moropai Judeuyamî' panamanenan emurukuntî'pî. Î' kai'ma Jesus kupî tîuya'nîkon pî' eseurîmai iwîkonpa. \v 2 Moropai inkamoroya surarayamî' yaipontî'pî Jesus yaironpîtîto'pe to'ya. Moropai mîîkîrî rumaka'pî to'ya pata esa' Pilatos pia. \s1 Iteyatonon Pia Jesus Rumakatîpon Judas Sa'manta \r (At 1.16-19) \p \v 3 Mîrîrî warantî Jesus wîî to'ya epu'tî tîuya pe, Judas, Jesus rumakatîpon esewankono'ma'pî mararî pra. Moropai mîrîrî wenai Jesus rumaka'pî tîuya iteyatonon pia yepe'pî tîniru 30 prata ena'pî tînapisî'pî mana'po'pî teepîremasanon esanon pia moropai Judeuyamî' panamanenan pia. \v 4 Ta'pîiya: —‍Kure'ne imakui'pî ku'sau'ya sîrîrî. Maasa pra î' konekatîpon pepîn warayo' tîrumakai aasa'mantato'pe —‍ta'pî Judasya to' pî'. \p Imaimu yuuku'pî to'ya: —‍Î' wani' kin nai, î' ton pra man anna yarakkîrî. Tîîse amîrî yarakkîrî neken. \p \v 5 Mîrîrî taa to'ya ye'nen, Judasya tîniru papo'pî epîremanto' yewî' ta, moropai eepa'ka'pî. Moropai attî'pî, mîîkîrî e'mutunuku'pî moropai aasa'manta'pî. \p \v 6 Mîrîrî tîniru yapisî'pî teepîremasanon esanonya moropai mîrîrî pî' ta'pî to'ya: —‍Sîrîrî tîniru wanî pepîn morî pe, uurî'nîkonya itîrî ya epîremanto' yewî' pratarî kore'ta. Maasa pra sîrîrî wanî tîîsa'mantasen yepe'pî pe itîîsa' —‍ta'pî to'ya. \v 7 Tamî'nawîrî mîrîrî pî' teeseurîmakon tîpo mîrîrî tîniru ke tiwin pata yenna'pî to'ya, kamote ka'nen pata'se'. Mîrîrî pata ya' ka'ranyamî' sa'mantasa' yu'na'tîto' ton yenna'pî to'ya. \v 8 Mîrîrî ye'nen mîrîrî pata to' nenna'pî esatî to'ya sîrîrî tîpose mîn pata'se' kai'ma. Maasa pra anî' sa'mantato' wenai yenna'pî to'ya. \p \v 9 Sîrîrî warantî penaro' Paapa maimu ekareme'nen profeta Jeremias nurî'tîya taasa' yawîrî awe'kupî'pî. \q1 Inkamoroya tîniru yapisî'pî 30 prata ena'pî kaisarî. Mîrîrî warapo aye'ma annaya ta'pî Judeuyamî'ya yawîrî. \q1 \v 10 Moropai mîrîrî ke pata yenna'pî to'ya, kamote ka'nen pata'se'. Î' kai'ma ta'pî Uyepotorîya yawîrî iku'to'peuya \rq Zc 11.12,13; Jr 19.1-13, 32.6-9\rq* \m ta'pî profeta Jeremias nurî'tîya. \s1 Jesus Wanî Pilatos Rawîrî \r (Mc 15.2-5; Lc 23.3-5; Jo 18.33-38) \p \v 11 Mîrîrî tanne, pata esa' Pilatos rawîrî Jesus wanî yai, Pilatosya ekaranmapo'pî. Ta'pîiya: —‍Amîrî, mîîkîrî Judeuyamî' esa' pe tîwe'sen? —‍ta'pîiya. —‍Inna, amîrîya taa mîrîrî —‍ta'pî Jesusya. \v 12 Tîîse inkamoro teepîremasanon esanon, moropai Judeuyamî' panamanenan maimu yuuku Jesusya pra awanî'pî. \v 13 Moropai Pilatosya ta'pî: —‍To' maimu yuukuya pepîn. “Mararon pepîn imakui'pî ku'sai'ya”, taa pî' to' man apî'. Mîrîrî etaya pra nan? \p \v 14 Tîîse Jesus eseurîma pra awanî'pî. Moropai mîrîrî pî' pata esa' Pilatos wanî'pî mararî pra teesenumenkai ipî'. \s1 Jesus Rumaka To'ya Î' Ku'to'pe To'ya \r (Mc 15.6-15; Lc 23.13-25; Jo 18.39–19.16) \p \v 15 Pilatosya festa, itese' Páscoa kaisarî, tînarakkamo'pî rumaka e'pîtî'pî atarakkannîto' tapai. Manni' pemonkonyamî' nesatî'pî teseru ya', mîîkîrî rumakaiya. \v 16 Mîrîrî yai atarakkannîto' ta, tiwin warayo' wanî'pî tamî'nawîronkon nepu'tî Barrabás. \v 17 Mîrîrî yai arinîkon pemonkonyamî' emurukuntî'san ekaranmapo'pî mîîkîrî pata esa' Pilatosya. —‍Anî' rumakauya yu'se naatî, Jesus Paapa nîmenka'pî, Barrabás ka'rî? —‍ta'pîiya. \v 18 Ipî' tîkinmukon ye'nen, Jesus ene'sa' to'ya epu'tî'pî Pilatosya. \p \v 19 Moropai ipîkku pe tîwe'to' yaponse' pona Pilatos ereutasa' tanne, ino'pîya tîmaimu yarima'pî taato' see warantî: —‍Mîîkîrî warayo' winîkîi î' kî'kupîi, maasa pra morî pu'kuru mîîkîrî, î' kupîtîpon pepîn. Maasa pra sîrîrîpe uwe'ne' e'taruma'tî pî' wai mararî pra, mîîkîrî wenai —‍taasai'ya wanî'pî. \p \v 20 Tîîse teepîremasanon esanonya ta'pî moropai Judeuyamî' panamanenanya tamî'nawîronkon pî': —‍Barrabás rumakaya yu'se anna man ka'tî ipî' —‍ta'pî to'ya. —‍Moropai Jesus wîî me'poto'peiya —‍ta'pî to'ya. \v 21 Inî'rî pata esa'ya tamî'nawîronkon pemonkonyamî' ekaranmapo'pî: —‍O'non ye'ka rumakauya yu'se naatî? Yuuku'pî to'ya: —‍Barrabás rumakakî —‍kai'ma imaimu yuuku'pî to'ya. \p \v 22 Inî'rî Pilatosya ta'pî to' pî': —‍Moriya î' kin kupîuya e'painon mîserî Jesus manni' Cristo tesa'sen yarakkîrî? —‍Pakî'nan pona ipokapîtî me'pokî —‍ta'pî tamî'nawîronkonya Pilatos pî'. \p \v 23 Pilatosya ta'pî inî'rî to' pî': —‍Î' kin imakui'pî inkupî'pî moro nai mîîto'pe? —‍taiya ye'nen, tamî'nawîronkon entaimepîtî'pî —‍Pakî'nan pona ipokapîtî me'pokî —‍ta'pî to'ya ipî'. \p \v 24 Mîrîrî warantî î' koneka tîuya eserîke pra tîwanî Jesus yarakkîrî epu'tî'pî Pilatosya. Moropai Pilatosya tîpî' pemonkonyamî' ekore'ma epu'tî'pî. Mîrîrî ye'nen tuna enepî me'po'pîiya. Moropai mîrîrî ke tenya rona'pîiya, î' ton pra tîwanî ekaremekîpa mîîkîrî yarakkîrî, arinîkon pemonkonyamî' rawîrî si'ma. Moropai ta'pîiya: —‍Uurî wanî pepîn mîserî warayo' sa'mantanto' esa' pe. Tîîse amîrî'nîkonya ikupî sîrîrî —‍ta'pîiya. \p \v 25 Moropai tamî'nawîronkonya yuuku'pî: —‍Mîîkîrî sa'mantato' wenai, tîwî anna pona e'taruma'tînto' nenai, moropai anna munkîyamî' pona eena —‍ta'pî to'ya. \p \v 26 Mîrîrî taasa' to'ya pe, Pilatosya Barrabás rumaka'pî atarakkannîto' tapai. Tîîse Jesus po'pî'to'pe to'ya ta'pî Pilatosya pemonkon po'pî'to' ke, moropai irumaka'pîiya pakî'nan pona ipokapî'to'pe to'ya. \s1 Surarayamî' Wo'ma'ta Jesus Pî' \r (Mc 15.16-20; Jo 19.2-3) \p \v 27 Moropai surarayamî'ya Jesus yarî'pî pata esa' Pilatos yewî' ta. Moropai tamî'nawîronkon surarayamî' emurukuntî'pî iwoi. \v 28 Inkamoroya Jesus pon mo'ka'pî ipokon moropai ipata'pî ya' tiaron ta'sankon suuyu yeka'ma'pî to'ya, ipon ton. \v 29 Moropai Jesus yarakko ton koneka'pî to'ya mî'nî ye' ke rei yarakko, coroa warantî. Ipî' tîwo'ma'takon ye'nen, rei pe ikupî'pî to'ya. Moropai rei me'sipu ye'ka tîrî'pî to'ya itenya' meruntî winî. Mîrîrîkon tîrî tîpo, to' e'sekunka'pî irawîrî. Moropai inkamoro wo'ma'ta pia'tî'pî ipî'. Ta'pî to'ya: —‍Anna yepuru pe awanî, Jesus. Amîrî wanî Judeuyamî' esa' pe pu'kuru awanî rei pe —‍ta'pî to'ya. \v 30 Mîrîrî taa ye'ka pe, ipona tetakukon yenumî'pî to'ya. Moropai manni' me'sipu mo'ka'pî to'ya, moropai mîrîrî ke ipa'tîpîtî'pî to'ya ipu'pai pona. \v 31 Ipî' tîwo'ma'takon tîpo, ipon tîneka'ma'pîkon suuyu mo'ka'pî to'ya. Moropai ipon pu'kuru tîmo'ka'pîkon yeka'ma'pî to'ya inî'rî. Mîrîrî tîpo Jesus yarî'pî to'ya pakî'nan pona ipokapî'se. \s1 Jesus Pokapîtî To'ya Pakî'nan Pona \r (Mc 15.21-32; Lc 23.26-43; Jo 19.17-27) \p \v 32 Miarî pai teepa'kakon pe, warayo' eporî'pî to'ya Simão itese', Cirene cidaderî pon. Moropai mîîkîrî pî' ta'pî to'ya pakî'nan yaato'peiya mîrîrî Jesus narî. \v 33 Moropai to' erepamî'pî pata'se' itese' Gólgota. Mîrîrî Gólgota, pemonkon pu'pai rî'pî yepin, taato' mîrîrî. \v 34 Miarî Jesus wuku ton tîrî'pî to'ya, vinho yai'mesa' mai' ke enî'to'peiya kai'ma. Tîîse yonpasa' tîuya pe, itu'se pra Jesus wanî'pî. \v 35 Miarî ipokapîtî'pî to'ya. Moropai Jesus pon pantakapîtîkonpa kai'ma tî' more'san pî' to' su'mina'pî. Anî' pia tî' ena epu'tî'nîkonpa. \v 36 Mîrîrî tîpo to' ereuta'pî, moropai inkamoroya Jesus koneka'pî miarîpai anî'ya imo'ka namai. \v 37 Inkamoroya Jesus pu'pai yepoi imenuka'pî î' wani' awanî ye'nen ipokapîtî tîuya'nîkon kai'ma. Taato' see warantî: \qc \sc MÎSERÎ JUDEUYAMÎ' ESA' REI\sc* \m kai'ma imenuka'pî to'ya. \v 38 Moropai Jesus pokonpe asakî'ne ama'ye'kon pokapîtî'pî to'ya iratai winî, tiwin meruntî winî moropai tiwin kamai' winî. \p \v 39 E'ma taawîrî tuutîsanon wo'ma'ta'pî ipî' tuutîkon kaisarî. \v 40 —‍Taapîtî'pîya: “Epîremanto' yewî' yarankauya tamî'nawîrî. Moropai mîrîrî pîmî'sa'kauya seurîwî'ne wei tîîse”, ta'pîya. Innape see Paapa munmu pe awanî ya, maasa kin see autîkî pakî'nan poi. Aawarîrî e'pîika'tîkî —‍ta'pî to'ya. \p \v 41 Teepîremasanon esanon moropai Moisés nurî'tîya yenupato' pî' yenupatonkon moropai Judeuyamî' panamanenan pokonpe si'ma to' wo'ma'ta'pî Jesus pî'. \v 42 Ta'pî to'ya: —‍Tiaronkon pîika'tîpîtî'pîya tîîse î' wani' awanî ye'nen aawarîrî awe'pîika'tî pepîn! Moriya Judeuyamî' esa' pe awanî pepîn mîrîrî. Seru'ye' pe awanî. Maasa see autîkî mîrîrî pakî'nan poi, innape awautîsa' era'ma annaya ya, innape akupî annaya —‍ta'pî to'ya ipî'. \v 43 —‍Pena “Paapa narima'pî uurî”, taapîtî'pîiya, innape Paapaya ipîika'tî tîku'se. Moropai “Paapa munmu uurî”, ta'pîiya. Maasa kin see, Paapa munmu pe awanî ya, tîwî Paapaya ipîika'tî sîrîrîpe, era'mato'pe annaya —‍ta'pî to'ya. \p \v 44 Moropai mîrîrî warantî inkamoro ama'ye'kon Jesus ratai winî ipokapî'sa'kon wo'ma'ta'pî nîrî Jesus pî'. \s1 Jesus Sa'manta \r (Mc 15.33-41; Lc 23.44-49; Jo 19.28-30) \p \v 45 Mîrîrî tîpo ineka'ta pairî wei tîîse, pata ewaronpamî'pî. Tamî'nawîrî pata wanî'pî ewaron pe, 3 horas kaisarî aako'mamî'pî ewaron pe. \v 46 Moropai ko'mamîiya 3 horas tîîse, Jesus entaime'pî meruntî ke: \p —‍Eloi, Eloi lamá sabactâni? —‍ta'pîiya tîmaimu ta. Paapa, uyun, î' wani' awanî ye'nen urumaka pî' nan? taato' mîrîrî umaimukon ta. \p \v 47 Mîrîrî taa Jesusya eta'pî tiaronkon pemonkonyamî'ya. Moropai ta'pî to'ya: —‍A'kî, Elias, taiya —‍kai'ma to' esenumenka'pî tîîse yairî pra etasa' to'ya wanî'pî. \p \v 48 Ka'ne' pe tiwin yonpa eka'tumî'pî tuna yu'nanen esponja era'mai. Mîrîrî yeuronka'pîiya uva yekku ka. Moropai mîrîrî tîrî'pîiya, yei po'tî pî' tasi'tîi inta pona, Jesusya yu'nato'pe kai'ma. \v 49 Tîîse tiaronkonya ta'pî ipî': —‍Kaane, tîwî mîîkîrî nîsi. Maasa Elias iipî era'mapai'nîkon pakî'nan poi imo'kai, ipîika'tîpa —‍ta'pî to'ya. \p \v 50 Moropai Jesus entaime'pî meruntî ke tiwin kano'pî pe moropai tekaton eeturumaka'pî, aasa'manta'pî. \p \v 51 Mîrîrî yai epîremanto' yewî', Paapa pata'se' yuwa'to' kamisa e'karaka'pî arakkita pairî, kakîsiya pai mai winîkîi non ekaya. Moropai non eserentîkî'ma'pî, moropai sa'man pe tîwe'sen tî'kon e'rataika'pî. \v 52 Mîrîrî yai tu'kankon Paapa pemonkonoyamî' e'tî'ka'san uuruwasikon atarakkanmoka'pî. Moropai inkamoro isa'manta'san e'mî'sa'ka'pî. \v 53 Moropai inkamoro epa'ka'pî uuruwai yapai. Moropai tîîsa'manta tîpo Jesus e'mî'sa'kasa' yai inkamoro ewomî'pî Jerusalém cidaderî pona, o'non pata tu'kankonya to' era'ma'pî. \p \v 54 Surarayamî' yepotorî Romanoya, moropai mîîkîrî yarakkîrî tîwe'sanonya, Jesus era'ma pî' tîwe'sanon anî'ya imo'ka namai, inkamoroya pata eserentîkî'ma era'ma'pî tamî'nawîrî mîrîrî tîwe'ku'sen. Mîrîrî ye'nen eranne' pe to' ena'pî mararî pra. Moropai ta'pî to'ya: —‍A'kî, innape Paapa munmu pe awe'sa' man —‍ta'pî to'ya. \p \v 55 Miarî wîri'sanyamî' wanî'pî aminke si'ma, Jesus era'ma pî' tîwe'sanon. Inkamoro wîri'sanyamî' wanî'pî Jesus wenairî itî'san Galiléia poi ipîika'tîi itu'se awe'to' pîkîrî. \v 56 Inkamoro wanî'pî Maria Madalena, moropai Maria, Tiago moropai itakon José yankon, moropai Zebedeu munkîyamî' yankon wanî'pî. \s1 Jesus Yu'na'tî To'ya \r (Mc 15.42-47; Lc 23.50-56; Jo 19.38-42) \p \v 57 Pata ewaronpamî kupî tanne, ipîkku warayo', José itese', Arimatéia cidaderî pon erepamî'pî. Mîîkîrî wanî'pî innape Jesus ku'nen pe. \v 58 Mîîkîrî José wîtî'pî Pilatos pia Jesus esa'rî'pî esa'se yu'na'tîpa, moropai Pilatosya itîîto'pe to'ya ta'pî. \v 59 Mîrîrî ye'nen Jesus esa'rî'pî yapisî'pîiya. Moropai iwontî'pîiya amenan ita'san morî pu'kuru kamisa linho ke. \v 60 Moropai mîîkîrî yara'tî'pîiya ituruwasi pe ikonekasa', sa'man tî' yai, amenrî to' nîkoneka'pî ya'. Moropai mîrîrî uuruwai yettapuru pe ikonekasa' kure'nan tî' ke yettapurî'pîiya. Moropai mîrîrî tîpo attî'pî miarî pai. \v 61 Mîrîrî kupîiya era'ma'pî Maria Madalenaya moropai tiaron Maria nîrî wanî'pî miarî. Mîrîrî uuruwai pia to' ereutasa' wanî'pî. \s1 Surarayamî'ya Uuruwai Era'ma Iipia Si'ma \p \v 62 Tiaron wei yai, sexta feira esuwa'kasa' tanne, teepîremasanon esanon moropai fariseuyamî' emurukuntî'pî pata esa' Pilatos pia. \v 63 Moropai inkamoroya ta'pî pata esa' governador pî': —‍Anna yepotorî, anna enpenatan pî' man manni' seru'ye'ya ta'pî pî'. Pena enen tîwanî yai, ta'pîiya: “Eseurîwî'ne wei tîpo e'mî'sa'ka kupî sîrîrî”, ta'pîiya —‍ta'pî to'ya. \v 64 —‍Mîrîrî ye'nen uuruwai era'manenan tonkon surarayamî' yarimakî, morî pe era'mato'pe to'ya iteseurîno wei pîkîrî neken. Maasa pra inenupa'sanya itesa'rî'pî yama'runpa namai. Moropai yama'runpa tîpo taa to'ya: “Mîîkîrî e'mî'sa'kan pî' man”, taa to'ya seru'ye' pe. E'mai' pe seru' pe Jesus wanî'pî yentai, seru' pe to' wanî —‍ta'pî to'ya. \p \v 65 Mîrîrî pî' ta'pî Pilatosya: —‍Insamoro surarayamî' yaatî, uuruwai erasi'tîi. Atîtî uuruwai era'mai. Morî pe mera'matîi, era'maya'nîkon pîkîrî —‍ta'pîiya. \p \v 66 Moropai inkamoro wîtî'pî. Inkamoroya uuruwai yettapuru koneka'pî moronpî ke, selo pe tîku'se aatarakkanmoka namai. Moropai era'manenan tonkon nîmî'pî to'ya, morî pe uuruwai era'mato'pe to'ya. \c 28 \s1 Jesus E'mî'sa'ka Uuruwai Yapai \r (Mc 16.1-10; Lc 24.1-12; Jo 20.1-10) \p \v 1 Judeuyamî' erî'ka'to' weiyu esuwa'kasa' tanne, e'mai'non wei yai, domingo yai, maasa pata erenmapî pra tîîse, Maria Madalena moropai tiaron Maria pokonpe to' wîtî'pî uuruwai pona era'mai. \v 2 Mîrîrî yai ka'ne' pe kure'ne pata e'tînka'pî. Uyepotorîkon narima'pî inserî erepamî'pî ka' poi. Mîîkîrîya uuruwai yettaputo' tî' mo'ka'pî moropai mîrîrî pona eereuta'pî. \v 3 Mîîkîrî wanî'pî wara'napiya sisiu taato' warantî. Moropai ipon wanî'pî aimutun pe, imu warantî. \v 4 Mîrîrî pî' mîrîrî uuruwai era'manenan surarayamî' ena'pî eranne' pe. Mararî pra tîtîtî pe to' esi'nî'sa' wanî'pî. Inkamoro esenumî'pî non pona, isa'manta'san warantî. \p \v 5 Mîrîrî ye'nen inserîya ta'pî inkamoro wîri'sanyamî' pî': —‍Eranne' pe pra e'tî. Jesus yuwaya'nîkon epu'tî pî' wai seru' pepîn, manni' pakî'nan pona to' nîpokapîtî'pî. \v 6 Tîîse tarî anî' ton pra man. Mîîkîrî e'mî'sa'kan pî' man, ta'pî tîuya ne'tîkini yawîrî. Maasa ipata'pî era'matane'tî o'non pata itîrî'pî to'ya pata'pî. \v 7 Tarîpai ka'ne' pe atîtî ekareme'se inenupa'san pî'. “Mîîkîrî e'mî'sa'kan pî' man”, ka'tantî. Moropai “Mîîkîrî wîtî pe man arawîrî'nîkon Galiléia pona. Miarî era'maya'nîkon kupî sîrîrî”, ka'tantî to' pî'. Mîrîrî yekare ekaremekî pî' wai apî'nîkon —‍ta'pîiya. \p \v 8 Inkamoro wîtî'pî ka'ne' pe teeka'tunse uuruwai poi. Maasa pra mararî pra to' esi'nî'sa' wanî'pî. Tîîse to' atausinpasa' wanî'pî nîrî mararî pra. Mîrîrî ye'nen Jesus nenupa'san pî' ekareme'se to' wîtî'pî. \p \v 9 To' wîtî tanne, ka'ne' pe Jesusya to' eporî'pî. Moropai ta'pîiya: —‍Tîwamîn wanî aapia'nîkon! \p Mîrîrî taiya pe to' erepamî'pî aminke pra iipia. Inkamoro e'sekunka'pî irawîrî. Inkamoroya Jesus puu pî' tapi'se yapurî'pî. \v 10 Moropai Jesusya ta'pî: —‍Eranne' pe pra e'tî, tîîse atîtî uyonpayamî' pî' ekareme'se to' wîtîto'pe Galiléia pona. Miarî uyera'mato'pe to'ya —‍ta'pî Jesusya. \s1 Seru'ye' Pe Surarayamî' Wanî \p \v 11 Inkamoro wîri'sanyamî' tîîse e'ma ta, tiaronkon, uuruwai era'manenan surarayamî' enna'po'pî cidade pona. Moropai inkamoroya teepîremasanon esanon pî' tamî'nawîrî î' kai'ma awe'ku'sa' ekaremekî'pî. \v 12 Inkamoro emurukuntî'pî teserukon pî' teeseurîmakonpa Judeuyamî' panamanenan pokonpe si'ma. Inkamoroya ikoneka'pî. Mîrîrî ye'nen surarayamî' pia tîniru tîrî'pî to'ya mararî pra. \v 13 Moropai to' yaipontî'pî to'ya: —‍Ka'tantî “Inenupa'san iipî'pî man, mîrîrî pe ewaron ya' anna wetun tanne. Inkamoroya Jesus esa'rî'pî yama'runpa'pî man”, makatîi. \v 14 Mîrîrî etasa' pata esa'ya ya, “Inna to' seruku pepîn mîrîrî”, taa annaya ipî'. Mîrîrî warantî awanî'pî man, seru' pîn taato'pe annaya. Mîrîrî ye'nen î' e'kupî pepîn amîrî'nîkon yarakkîrî. \p \v 15 Inkamoro surarayamî'ya tîniru yapisî'pî. Moropai î' kai'ma teepîremasanon esanonya ta'pî yawîrî ikupî'pî to'ya. Mîrîrî seru' pe to' e'to' eseta'pî Judeuyamî' kore'ta pî' mîrîrî yai. Sîrîrî pe rî seru' pe to' e'to' ko'mamî sîrîrî tîpose. \s1 Jesus Esenpo Tînenupa'san Pia \r (Mc 16.14-18; Lc 24.36-49; Jo 20.19-23; At 1.6-8) \p \v 16 Inkamoro Jesus nenupa'san tiwin pu' pona tîîmo'tai'nîkon wîtî'pî Galiléia pona. Inkamoro erepamî'pî wî' Jesus nekaremekî'pî pia. \v 17 Miarî teerepansa'kon pe, Jesus era'ma'pî to'ya. Moropai yapurî'pî to'ya. Tîîse tiaronkonya innape ikupî pra awanî'pî. \v 18 Mîrîrî ye'nen Jesus erepamî'pî to' pia aminke pra. Moropai ta'pîiya: \p —‍Tamî'nawîron meruntî yapisî'pîuya ka' po moropai non po. \v 19 Mîrîrî ye'nen ayaipontîuya'nîkon sîrîrî. Atîtî tamî'nawîronkon pemonkonyamî' kore'ta. Moropai inkamoro mîmatîi upemonkono pe tamî'nawîrî. Innape ukupî to'ya wenai to' menpatakonatîi uyun, Paapa ese' pî', moropai uurî, inmu ese' pî', moropai Morî Yekaton Wannî ese' pî'. \v 20 Moropai inkamoro menupatîi tamî'nawîrî î' ta'pîuya yawîrî to' komanto'pe, umaimu yawîrî. Moropai enpenatatî aapia'nîkon uurî ko'mamî pe wai wei kaisarî. Amîrî'nîkon rumakauya pepîn. Sîrîrî pata ataretî'ka pîkîrî aapia'nîkon uuko'mamî —‍ta'pî Jesusya.