\id DAN - mbb OT -Philippines 2014 (DBL -2014) \ide 65001 - Unicode (UTF-8) \rem Copyright: Kermit Titrud (2012) \h Daniel \toc1 Daniel \toc2 Daniel \toc3 Dan \mt1 Daniel \c 1 \s1 Is Ked-istudyu ni Daniel wey is menge Emiǥu Zin diyà te Babilonia \p \v 1 Hein iketelu he tuig te kedhadì ni Jehoyakim diyà te Juda, midsurung ni Hadì Nebucadnezar he hadì te Babilonia wey te menge sundaru zin is Jerusalem. \v 2 Mibihag din si Hadì Jehoyakim su iyan heeyan egkesuatan te Nengazen he mehitavu. Mibpenguwa zin is duma he menge azen diyà te valey te Megbevayà ne mid-uwit din diyà te Babilonia. Ne intaǥù din haazà diyà te teleǥuey te ketiǥeyunan diyà te valey he ed-ezapan te kandin he ed-ezapen. \p \v 3 Ne zutun, midsuǥù ni Nebucadnezar si Ashpenaz he pengulu te menge upisyal zin he mebpilì te egkepipira he menge vetan-en duen te menge vihag he menge Israilihanen. Heini he menge vetan-en kinahanglan he ebpuun diyà te lavew wey meupiya is dengeg he menge pemilya. \v 4 Heini sikandan, kinahanglan he menge mezagwey, meupiya is kedlelawa, memetau, elistu, wey melumu he ebpenuruen su para zait sikandan he ebpenilbi te hadì. Midsuǥù din daan si Ashpenaz he penurua zin sikandan te kineǥiyan wey belesahan te tig-Babilonia. \v 5 Ne insuǥù pa zutun te hadì he ebeǥayan sikandan kada andew te keenen din wey vinu. Ne emun egketapus en is tetelu he tuig, ne ebpenilbi en sikandan kandin. \p \v 6 Ne zuma zuen te nengepilì he ebpuun diyà te tribu ni Juda iyan ensi Daniel, Hanania, Mishael, wey si Azaria. \v 7 Ne mid-ilisan ni Ashpenaz is menge ngazan dan. Si Daniel ne iyan si Belteshazar, si Hanania iyan si Shadrac, si Mishael iyan si Meshac, ne si Azaria iyan si Abednego. \p \v 8 Piru midisisyun si Daniel he kenà sikandin egkaan te keenen te hadì wey kenà ed-inum te inumen te hadì, su para kenà sikandin meremeriki. Umbe midhangyù sikandin diyà te ki Ashpenaz he emun egkehimu ne kenà sikandin ipekaan dutun. \v 9 Ketau te Megbevayà he meupiya is isip ni Ashpenaz ki Daniel su para medtuǥut sikandin te hangyù din. \v 10 Piru migkaǥi si Ashpenaz diyà te kandin te, “Egkahandek a zuen te hadì. Su iyan sikandin migkaǥi ke hengkey is ibpekaan wey ibpeinum keniyu, ne emun egkeehè din he kenà mulà meupiya is keniyu he kedlelawa ne kela ke pehimetayi e zin.” \p \v 11 Ne migkeǥiyan ni Daniel is bantey he impeelima ni Ashpenaz kandin wey engki Hanania, Mishael, wey ki Azaria te, \v 12 “Gezami key pinaaǥi te kebeǥayi zà kenami te lumbey he egkekaan dey wey wahig he egkeinum dey seled te sepulù he andew, \v 13 ne ihindeg key zuen te zuma he menge vetan-en he iyan keenen dan is keenen te hadì. Ne ke hengkey is egkeehè nu he rimeǥas, ne iyan ke en metau ke hengkey is ebeelan nu kenami.” \v 14 Ne mibpezumazuma haazà is bantey he impeelima kandan ne migezaman din sikandan seled te sepulù he andew. \p \v 15 Ne kegkepasad te sepulù he andew, naahà he meupiya pa is kandan he kedlelawa kenà te zuma he menge vetan-en he keenen duen te hadì is kandan he keenen. \v 16 Umbe, impelaus en duen te vantey is kebpekeena kandan te lumbey ne wazè en leusa is kebpekeena kandan te keenen te hadì wey is kebpeinuma kandan te inumen din. \p \v 17 Mibeǥayan te Megbevayà heini is heepat he vetan-en te ketau lavew en diyà te nekedseselekawà he menge velesahan wey menge ketudluanan. Ne gawas kayi mibeǥayan din si Daniel te ketau wey zin ikeseysey is kehuluǥan te menge egkengelewasan wey menge teǥeinep. \p \v 18 Ne kegkepasad te tetelu he tuig he iyan insuǥù ni Hadì Nebucadnezar, ne mid-uwit sikandan ni Ashpenaz dutun te hadì. \v 19 Ne mibpekidlalag kandan haazà is hadì, ne naahà dutun te hadì he langun kandan te menge vetan-en ne wazà ebpekeiring engki Daniel, Hanania, Mishael, wey Azaria. Umbe iyan sikandan mibpilì he ebpenilbi kandin. \v 20 Dutun te langun he in-insà te hadì diyà te kandan, netuenan din he sepulù he takep is kedlavew te ketau zan te ketau te menge selemengkiru wey menge veyilan seled te tivuuk he ginhedian din. \v 21 Mibpedayun mebpenilbi si Daniel ki Nebucadnezar taman te nehuna he tuig te kedhadì ni Cyrus. \c 2 \s1 Is Teǥeinep ni Nebucadnezar \p \v 1 Dutun te ikezuwa he tuig te kedhadì ni Nebucadnezar, kepipira sikandin meketeǥeinep. Nekepeliveg kandin haazà is menge teǥeinep din, umbe kenà sikandin ebpekelipezeng. \v 2 Impetawag din is menge sakup din he menge selemengkiru, menge keteuwanen, menge veyilan, menge menenagnà, su wey zan ikeseysey is kehuluǥan duen te teǥeinep din. \v 3 Ne te kebpekeuma zan migkaǥi haazà is hadì diyà te kandan te, “Neketeǥeinep a ne utew nekepeliveg kedì heini, umbe impetawag ku sikiyu su egkesuat a he metueni ku ke hengkey is kehuluǥan kayi he teǥeinep.” \p \v 4 Ne midtavak duen te menge menenagnà haazà is hadì te kineǥiyan he Aramico te, “Mebmeluǥayad is untung nu, Mahal he Hadì! Tudtula nu ziyà te kenami te menge suluǥuen nu is teǥeinep nu, ne idseysey zey ziyà te kenikew is kehuluǥan din.” \p \v 5 Piru egkesuatan dutun te hadì he egezaman din sikandan, umbe ke sikandin te, “Nekedisisyun a he emun kenè niw egketagna sikan is teǥeinep ku wey is kehuluǥan din, ibpepemisang ku is menge lawa niw wey ibperundus ku is menge valey niw. \v 6 Piru emun egketagnè niw sikan is teǥeinep ku wey igkeseysey niw is kehuluǥan kayi, ebeǥayan ku sikiyu te meupiya he menge gasa wey zengeg. Na, tegnaa niw en wey iseysey is kehuluǥan din.” \p \v 7 Mid-uman sikandan medtavak te, “Mahal he Hadì, keǥiya nu kenami is teǥeinep nu ne idseysey zey ziyà te kenikew is kehuluǥan din.” \p \v 8 Migkaǥi haazà is hadì te, “Netuenan ku he edlanganlangan kew su netuenan niw he siguradu edtumanen ku is migkaǥi ku keniyu, \v 9 he emun kenè niw egketagnà wey egkeseysey sikan is teǥeinep ku, ne idsilut ku ziyà te keniyu sikan is nekaǥi ku. Neuyun kew he edterteruan a keniyu su edtinguhè kew he mahalin is isip ku. Keǥiya niw en ke hengkey is teǥeinep ku su wey a meketuu he egketuenan niw te edseysey is kehuluǥan kayi.” \p \v 10 Midtavak dan haazà is hadì te, “Wazà etew kayi te tivuuk he kelibutan he ebpekehimu keniyan te mibuyù nu. Wey wazà daan hadì, minsan utew pa sikandin mekeǥeǥehem, he nekesuǥù te menge selemengkiru, menge veyilan, etawa menge menenagnà te kebaal te iring keniyan. \v 11 Utew mereǥen is ebpeveelan nu kenami, Mahal he Hadì. Menge ed-ezapen dà is ebpekehimu keniyan, piru wazè man sikandan med-amur te menge etew.” \p \v 12 Tenged dutun te tavak dan, utew nepauk sikan is hadì. Ne mibmandar sikandin he penhimetayi is langun he uluwanen he menge etew ziyà te Babilonia. \v 13 Hein kedsuǥua zutun te midsuǥù he ebpenhimetayan is menge uluwanen, duen nen-ahà ki Daniel wey zuen te menge zuma zin su wey mehimetayi zaan sikandan. \p \v 14-15 Ne zutun, mid-uvey si Daniel ziyà te ki Arioc he kepitan te menge vantey zuen te hadì. Heini si Arioc iyan midsuǥù duen te hadì te kebpenhimatey te menge uluwanen he menge etew ziyà te Babilonia. Ne mevinentayen si Daniel he mid-insà diyà te kandin ke hengkey is hinungdan kayi te utew meveǥat he suǥù te hadì. Umbe midtudtul ni Arioc diyà te kandin is nehitavù. \p \v 16 Ne kegkezineg dutun ni Daniel, midhendiyà sikandin te hadì ne midhangyù he veǥayi sikandin te timpu para ikeseysey zin is kehuluǥan duen te teǥeinep te hadì. \v 17 Ne mibpezumazuma haazà is hadì, umbe mid-ulì si Daniel ne midtudtulan din sikan is menge zuma zin he si Hanania, si Mishael, wey si Azaria vahin te neulaula. \v 18 Migkeǥiyan sikandan ni Daniel he mebpengemuyù dan su para mehizuwi sikandan te Megbevayà diyà te langit ne metueni zan is kehuluǥan duen te teǥeinep te hadì, su para kenà sikandan mehimetayi duma te zuma he uluwanen he menge etew ziyà te Babilonia. \p \v 19 Dutun he kezukileman impezayag te Megbevayà diyà te ki Daniel sikan is teǥeinep duen te hadì wey is kehuluǥan din pinaaǥi te kebpekelawas. Ne midalig ni Daniel is Megbevayà diyà te langit. \v 20 Ke sikandin te, \q1 “Is Megbevayà metau wey mekeǥeǥehem; \q1 edeliǥen tew sikandin te wazà pidtemanan. \q1 \v 21 Iyan sikandin ebpedliliwà te egkengehitavù diyà te menge timpu. \q1 Iyan sikandin ebayàbayà ke hentei is egkahadì wey ke hentei is egkaawà te kedhadì. \q1 Iyan sikandin mibeǥey te ketau ziyà te uluwanen. \q1 \v 22 Ibpezayag din is mezalem wey ebpemekeeles. \q1 Diyà te kandin is kerayag, ne egketuenan din ke hengkey is diyà te merusirem. \q1 \v 23 Umbe, edeliǥen ku wey ebpeselamatan ku sikew, is Megbevayà te menge kepuun ku. \q1 Iyan ka mibeǥey kedì te ketau wey kebpekehimu. \q1 Ne imbeǥey nu kenami is mibuyù dey ziyà te kenikew pinaaǥi te kebpezeyaǥa nu kenami zuen te teǥeinep te hadì.” \s1 Inseysey ni Daniel is Kehuluǥan te Teǥeinep te Hadì \p \v 24 Ne zutun midlikù si Daniel ziyà te ki Arioc he iyan kes midseriǥan duen te hadì te kebpenhimatey te uluwanen he menge etew ziyà te Babilonia. Migkaǥi si Daniel ziyà te kandin te, “Kenè nu zep-a penhimetayi is uluwanen he menge etew, kekenà, dumahi a zep-a kenikew ziyà te hadì su idseysey ku ziyà te kandin is kehuluǥan duen te teǥeinep din.” \p \v 25 Umbe, migègaanan dumaha ni Arioc si Daniel ziyà te hadì. Migkaǥi si Arioc te, “Mahal he Hadì, duen neehè ku he vinihag puun te Juda he ebpekeseysey ke hengkey is kehuluǥan duen te teǥeinep nu.” \v 26 Mid-insaan dutun te hadì si Daniel he migngezanan daan te Belteshazar, “Egkekaǥi nu ve kediey ke hengkey is teǥeinep ku wey igkeseysey nu ve is kehuluǥan din?” \v 27 Midtavak si Daniel te, “Mahal he Hadì, wazà minsan hentei he uluwanen, menge veyilan, selemengkiru, etawa metau he ebpeǥingkuris he ebpekeseysey te teǥeinep nu. \v 28 Piru zuen Megbevayà diyà te langit he ebpezayag te menge nekeeles he ketutuanan. Mahal he Hadì, pinaaǥi te teǥeinep nu, ibpetuenan te Megbevayà kenikew ke hengkey is huziyan he egkehitavù. Guntaan, idseysey ku kenikew is nelewasan nu pinaaǥi te teǥeinep nu. \p \v 29 “Mahal he Hadì, sikan is teǥeinep nu, mehitenged heini te huziyan he egkehitavù, ne ibpetuenan heeyan kenikew te Megbevayà he ebpezayag te menge nekeeles he ketutuanan. \v 30 Ne sikan is teǥeinep, impezayag te Megbevayà kayi te kedì, kenà tenged te edhuna a he metau te zuma he menge etew, kekenà, para mesavut nu ke hengkey is kehuluǥan te neseled diyà te isip nu pinaaǥi te kedseysey ku. \p \v 31 “Is teǥeinep nu ne iyan heini: Duen dekelà he ledawan he neehè nu he nekehitindeg diyà te etuvangan nu. Utew heini ed-ilak-ilak wey mekahandekhandek heini he ed-ahaan. \v 32 Is ulu kayi, ne pudu vulawan ne pelata is kumeng din wey menge velad din, ne puun te getek pehendiyà te menge vuvun din ne brunsi. \v 33 Ne putew is menge lisen din, ne is menge paa zin putew wey brik. \v 34 Ne zutun te kedtengtengi nu zuen te ledawan, duen sevaha he vatu he midtipak, piru kenà etew is midtipak duen. Ne nekezakdak heini he vatu zuen te putew wey brik he menge paa zuen te ledawan, ne nevekvek haazà is menge paa zin. \v 35 \fig Is tegeinep duen te hadì|src="co01349b.TIF" size="span" loc="Daniel 2:31-35" copy="David C. Cook" ref="Daniel 2:31-35" \fig*Ne nelaus en mevekbek haazà is tivuuk he ledawan he putew, brik, brunsi, pelata, wey vulawan. Ne neiring heini te ukap te ginunas he ibpenlayap te keramag diyà te minsan hendei. Piru haazà is batu he nekevekbek duen te paa te ledawan, midekelà ne nehimu he vuntud he nekeeneb te tivuuk he kelibutan. \p \v 36 “Ne iyan heeyan sikan is teǥeinep nu, ne iyan heini kehuluǥan din: \v 37 Mahal he Hadì, iyan ka hadì te menge hadì. Iyan midhimu kenikew he hadì is Megbevayà diyà te langit, ne mibeǥayan ke zin te ǥehem, desen, wey zengeg. \v 38 Mibpeveyveyaan din kenikew is menge etew, menge langgam, menge tagbis, diyà te minsan hendei. Ne iyan ka impetug-iring duen te vulawan he ulu zuen te ledawan. \p \v 39 “Is ebpekesunud te kenikew he ginhedian ne meluya te kenikew he ginhedian. Is iketelu he ginhedian ne iyan is impetug-iring te brunsi he kevahin dutun te ledawan, ne egkezizalem te ǥehem kayi he ginhedian is tivuuk he kelibutan. \v 40 Is ebpeketinundug, iyan is ikeepat he ginhedian he iring te putew. Is putew ebpekevekvek te langun, ne heini he ginhedian, ebpekevekvek te zuma he menge ginhedian. \v 41 Ne ǥeina te is menge paa zutun te ledawan putew wey brik, ne heini he ginhedian egkevahin. Piru ebpedayun is kelig-en kayi, su neehè nu man he nesahug te putew is menge paa zutun te ledawan. \v 42 Is putew wey brik he menge tezù te paa, ebpesavut he zuen bahin dutun te ginhedian he melig-en, ne zuen daan bahin he melemu egkezeeti. \v 43 Is kebpekedsahug duen te putew wey brik, ebpesavut he edsevaha is menge pengulu kayi he ginhedian pinaaǥi te kebpees-eseweey. Piru kenà egkeuǥet is kegkesevaha zan, su iring heini iyan te putew wey brik he kenà egkehimu he ibpedsahug. \p \v 44 “Dutun te timpu te kedhadì kayi te menge pengulu, edtukud is Megbevayà diyà te langit te sevaha he ginhedian he kenà egkezeetan te minsan keenu. Ne kenà heini egkezaag te zuma he ginhedian, su edèdeetan din pa ganì is langun he ginhedian ne ebpedayun heini he ginhedian taman te taman. \v 45 Iring duen te neehè nu he vatu he midtipak puun te vuntud (piru kenà etew is midtipak duen) he nekevekbek duen te ledawan he putew, brunsi, brik, pelata, wey vulawan. \p “Mahal he Hadì, mibpezayag is mekeǥeǥehem he Megbevayà diyà te kenikew ke hengkey is huziyan he egkehitavù. Ne iyan heeyan kes teǥeinep nu wey kehuluǥan din. Ne tutuu heini is langun he migkaǥi ku.” \p \v 46 Ne segugunà midluhud si Hadì Nebucadnezar te kebeǥey te zengeg ki Daniel. Ne kegkepasad dutun ne mibmandar sikandin te kebpemuhat wey kedtutung te veyewà diyà te etuvangan ni Daniel. \v 47 Migkaǥi sikandin diyà te ki Daniel te, “Tenged te kedtudtula nu zuen te teǥeinep ku wey kedseysaya nu te kehuluǥan din, ne tutuu iyan he is Megbevayà he ed-ezapen nu ne lavew he mekeǥeǥehem te langun he ebpen-ezapen te menge etew. Iyan sikandin ereg he egkilelaan he Egalen te menge hadì. Ne iyan dà sikandin ebpekepezayag te nekeeles he menge ketutuanan.” \p \v 48 Ne zutun mibeǥayan duen te hadì si Daniel te mahabet wey mekempet he menge gasa. Wey mibeǥayan din daan sikandin te metikang he ketengdanan su iyan din impezumala te tivuuk he prubinsya te Babilonia wey impepenguluwan kandin is langun he uluwanen he etew zutun. \v 49 Midhangyù ni Daniel zuen te hadì he himuwa zin si Shadrac, si Meshac, wey si Abednego he menge timbang din te kedumala te prubinsya he Babilonia. Ne midtuǥut haazà is hadì. Ne si Daniel wazà mulà med-awà diyà te turuǥan te hadì. \c 3 \s1 Midsuǥù si Nebucadnezar he Ezapa is Ledawan \p \v 1 Dutun he timpu, mibpevaal si Nebucadnezar te ledawan he vulawan. Is ketikang din 90 he ǥiek ne 9 he ǥiek is keluag din. Ne hein nepasad en haazà, impehitindeg din diyà te suǥud diyà te Dura diyà te prubinsya he Babilonia. \v 2-3 Ne kegkepasad dutun impetawag ni Hadì Nebucadnezar is menge gubirnedur, menge mayur, menge kunsiyal, menge megsesambag, menge trisuriru, menge meghuhukum, menge pengulu, wey zuma pa he menge upisyal ziyà te menge prubinsya su wey zan meketelavuk te kebpehinunguza zuen te ledawan. Ne hein diyè dan en ebpemenhitindeg te etuvangan duen te ledawan, \v 4 ingkulahì te menunudtulà is lalag he edhenduen te, “Sikiyu is ebpemuun diyà te nekedseselekawà he menge nasyun, menge kepuun, wey menge kineǥiyan, \v 5 emun egkezineg niw is daǥing te vudyung, pulalà, kutiyapì, alpa, wey zuma pa he menge instrumintu, ne zutun luhud kew he ed-azap duen te ledawan he vulawan he impehitindeg ni Hadì Nebucadnezar. \v 6 Is minsan hentei he kenà ed-azap, idtimbag diyà te egkiràkirà he rapug.” \p \v 7 Umbe, kegkezineǥa zan te zaǥing te menge instrumintu ne midluhud dan is ed-azap duen te ledawan. \p \v 8 Dutun he timpu, duen nepipira he menge tig-Babilonia he mid-uvey zuen te hadì ne insumbung dan is menge Judio. \v 9 Kesikandan diyà te ki Hadì Nebucadnezar te, “Mebmeluǥuyad is untung nu, Mahal he Hadì! \v 10 Kenè be mibmandù ka he is minsan hentei he ebpekezineg te zaǥing te menge instrumintu kinahanglan he medluhud te ked-azap duen te ledawan he vulawan, \v 11 ne sikan is kenà ed-azap ne idtimbag diyà te egkiràkirà he rapug? \v 12 Piru wazà medtuman te suǥù nu is menge Judio he si Shadrac, si Meshac, wey si Abednego he impezumala nu te prubinsya he Babilonia. Wazè dan mebpenilbi te menge ed-ezapen nu, wey wazè dan ezapa sikan is ledawan he vulawan he impehitindeg nu.” \p \v 13 Kegkezineǥa zà dutun duen te hadì ne utew sikandin nepauk. Ne impetawag din ensi Shadrac, Meshac, wey Abednego. \v 14 Ne kebpekeuma zan mid-insaan sikandan duen te hadì te, “Tutuu ve he wazè kew mebpenilbi te menge ed-ezapen ku wey wazà kew med-azap duen te ledawan he vulawan he impehitindeg ku? \v 15 Guntaan ebmenduan ku sikiyu te ked-azap duen te ledawan emun egkezineg niw is daǥing te menge instrumintu. Su emun kenè kew ed-azap; segugunè ku sikiyu ibpetimbag duen te egkiràkirà he rapug. Ed-ahaan ta ke zuen be ed-ezapen he ebpekelibri keniyu.” \p \v 16 Ne midtavak sikandan is tetelu te, “Mahal he Hadì, wazè dey egkekaǥi mehitenged keniyan. \v 17 Emun iyan heeyan egkehitavù ne edlibriyen key te Megbevayà he edsilbiyan dey keniyan te egkiràkirà he rapug. Edlibriyen key zin para kenè key kenikew mekeizi. \v 18 Piru emun kenè key zin edlibriyen, egkesuat key he metueni nu he kenè key iyan ebpenilbi te menge ed-ezapen nu wey kenè key ed-azap duen te ledawan he vulawan he impehitindeg nu.” \p \v 19 Ne tenged dutun te tavak dan ne utew sikandan nepeuki zuen te hadì, ne egketuusan ta heini ziyà te zagwey zin. Umbe mibmandu sikandin he ibpeiseg pa is keinit duen te rapug te pitu he takep. \v 20 Ne midsuǥù din is kinemezesenan duen te menge sundaru zin he vekusa zan ensi Shadrac, Meshac wey Abednego, ne itimbag dan diyà te egkiràkirà he rapug. \v 21 Umbe, mibakus sikandan ne intimbag duen te rapug he zuen pa menge visti zan. \v 22 Ne ǥeina te mibmandu sikan is hadì he utew ibpemeinit sikan is rapug, ne nemematey haazà is menge sundaru he midtimbag kandan tenged te keinit te sengew te hapuy. \v 23 Ne haazà is tetelu he menge mibpemakus ne zutun meketanà te egkiràkirà he rapug. \p \v 24 Ne zutun te kedtengteng ni Hadì Nebucadnezar, nekeserivantu sikandin te utew zin kegkeinuinu. Nekeinsà sikandin duen te menge upisyal zin te, “Kenè be tetelu zà he etew is mibakus tew he intimbag keniyan te hapuy?” Midtavak dan te, “Uya, Mahal he Hadì.” \v 25 Ne migkaǥi haazà is hadì te, “Ahàa niw man! Heepat is neehè ku he edhiphipanew keniyan te hapuy. Kenè en sikandan binakus ne wazà sikandan memenu. Is sevaha kandan henduen be te ed-ezapen.” \p \v 26 Umbe, mid-uvey si Nebucadnezar ziyà te pultahan duen te egkiràkirà he rapug is nengumew te, “Shadrac, Meshac, wey Abednego he menge suluǥuen te Utew Lavew he Megbevayà, gawas kew keniyan!” Ne migawas sikandan is tetelu. \p \v 27 Ne zutun mid-amur-amur ziyà te kandan is menge gubirnedur, menge mayur, menge kunsiyal, wey zuma pa he menge upisyal te hadì. Ne neehè dan he wazà sikandan memenu te hapuy. Minsan is bulvul zan wey kumbalè dan ne wazà metutung, ne minsan is ngazeg te evel ziyà te kandan ne wazà. \p \v 28 Ne tenged dutun migkaǥi haazà is hadì te, “Edeliǥen is Megbevayà eni Shadrac, Meshac, wey Abednego. Midsuǥù din is belinsuǥuen din te kedlibri kandan te menge suluǥuen din he midsarig diyà te kandin. Heini sikandan wazà medsunud te suǥù ku te ked-azap duen te ledawan, kekenà, midtumù dan he idtimbag sikandan diyà te hapuy su para kenà sikandan mekaazap te minsan hentei he ed-ezapen he kenà iyan is kandan he Megbevayà. \v 29 Umbe, ebmandù a he is minsan hentei he etew ziyà te minsan hendei he nasyun, minsan hengkey he kelasi te etew, minsan hengkey he kineǥiyan he emun duen egkaǥi te lalag he ebpekekuntada te Megbevayà eni Shadrac, Meshac, wey Abednego ne ebpemisangen wey edrundusen is baley zin. Su wazè en duma he Megbevayà he ebpekehimu he edlibri te iring kayi he paaǥi.” \p \v 30 Ne mibeǥayan dutun te hadì ensi Shadrac, Meshac, wey Abednego te edhuna he metikang duen te nehuna he ketengdanan dan dutun te prubinsya he Babilonia. \c 4 \s1 Is Ikezuwa he Teǥeinep ni Hadì Nebucadnezar \p \v 1 Midsurat si Hadì Nebucadnezar te pahayag he para te langun he nekedseselekawà he menge nasyun, menge kepuun, wey menge kineǥiyan kayi te kelibutan. Ne iyan heini ingkesurat: \p “Berakat he mebmeupiya is kebpekesavuk niw. \p \v 2 “Egkesuatan ku te edtudtul ziyà te keniyu is menge singyal wey menge egkein-inuwan he menge vaal he mibeelan te Utew Lavew he Megbevayà kayi te kediey. \q1 \v 3 Utew igkeinuinu wey utew mekeǥeǥehem is egkengein-inuwan he impaahà te Megbevayà! \q1 Is kedhadì din ne wazà pidtemanan. \p \v 4 “Emun bahin te kebpekesavuk ku kayi te turuǥan, ne meupiya wey meuswaǥen a. \v 5 Piru zuen ku teǥeinep he ingkahandek ku wey ingkesemuki ku. \v 6 Umbe, mibmandù a he zumaha kayi te kediey is langun he memetau kayi te Babilonia su para meseysey zan kayi te kedì is kehuluǥan kayi te teǥeinep ku. \v 7 Kebpekeuma te menge selemengkiru, menge veyilan, menge menenagnà, wey menge mengingingkuris, ne midtudtul ku ziyà te kandan is teǥeinep ku, piru kenè dan igkeseysey kayi te kedì is kehuluǥan din. \p \v 8 “Dutun te huziyan he timpu, midhendiyà si Daniel te kedì. (Migngezanan sikandin te Belteshazar he iyan ngazan te ed-ezapen ku. Ne ziyà te kandin is mulin-ulin te waǥas he menge ed-ezapen.) Midtudtul ku kandin is teǥeinep ku. \v 9 Ke siak te, ‘Belteshazar, he pengulu te menge selemengkiru, netuenan ku he is mulin-ulin te menge ed-ezapen, ne ziyà te kenikew, ne melemu nu zà egketueni is nekeeles he menge ketutuanan. Iseysey nu kediey is kehuluǥan te menge nelewasan ku ziyà te teǥeinep ku. \v 10 Iyan heini nelewasan ku hein midlipezeng a: Neehè ku is utew metawis he kayu ziyà te teliwazà te kelibutan. \v 11 Ne mid-iseg pa heini medekelà wey mebmetawis taman te nekeuma ziyà te langit ne egkaahà heini te tivuuk he menusiyà. \v 12 Mekempet is menge zahun din wey mahabet is menge veǥas din ne minsan egkaan kayi is langun ne ereg heini. Midhelung kayi is menge langgam wey midsesalag is tagbis diyà te menge subpang din. Ne zutun egkuwa is langun he linimbag te egkekaan dan.’ \p \v 13 “Ne neehè ku zaan is sevaha he velinsuǥuen he nenaug he ebpuun te langit. \v 14 Ne ingkulahì din is lalag he edhenduen te, ‘Pilaya niw heeyan is kayu ne penempeza niw is menge subpang din. Pen-ewaa niw is menge zahun din wey ipenimbag niw is menge veǥas din. Buǥawa niw is menge langgam he nemenhelung duen wey is menge tagbis he nenesalag diyà te menge subpang din. \v 15 Piru vey-ani niw en is tued din diyà te vevesukà he nevedbed te putew wey brunsi.’ \p “Is etew he impetug-iring duen te kayu, ne layun egkahames te zehemug ne ebpenabtab sikandin te sagbet duma te menge langgam. \v 16 Ne seled te pitu he tuig ne egkaawà diyà te kandin is isip te etew, ne is isip din egkehimu he isip te langgam. \v 17 Iyan heini hukum he migkaǥi te menge velinsuǥuen su para metueni te langun he is Utew Lavew he Megbevayà, duen din gehem diyà te menge ginhedian te menge etew. Ne egkehimu ke edhimuwen din sikandan he sakup te minsan hentei he egkesuatan din he mehimu he egalen, minsan pa ke haazà is etew iyan en kineminusan te langun he menge etew. \p \v 18 “Ne iyan haazà, Belteshazar teǥeinep ku. Umbe, siak si Hadì Nebucadnezar, egkeǥiyen ku kenikew te, ‘Iseysey nu kedì is kehuluǥan kayi su wazà minsan sevaha zuen te menge uluwanen kayi te ginhedian ku he ebpekeseysey te kehuluǥan kayi. Piru igkeseysey nu mulà heini su ziyà te kenikew is mulin-ulin te waǥas he menge ed-ezapen.’ ” \s1 Inseysey ni Daniel is Kehuluǥan te Teǥeinep \p \v 19 Neipeng wey nahandek si Daniel (he egngenazan daan te Belteshazar) te kegkezineǥa zin dutun te lalag te hadì. Umbe migkeǥiyan sikandin dutun te hadì te, “Belteshazar, kenè ka meipeng tenged te teǥeinep ku wey kehuluǥan din.” Ne midtavak si Belteshazar te, “Mahal he Hadì, meupiya pezem ke is teǥeinep nu wey is kehuluǥen din, ne ziyà egkehitavù te menge kuntada nu ne kenà diyà te kenikew. \v 20 Is kayu he neehè nu he midekelà wey mibmelayat he nekesungkul ziyà te langit, egkaahà haazà diyà te minsan hendei kayi te kelibutan. \v 21 Mekempet is menge zahun din wey mezakel is menge veǥas din ne egkekeenan duen is langun. Midhelung dutun is menge langgam wey midseselaǥan te menge tagbis is menge subpang din. \v 22 Mahal he Hadì, iyan ka haazà is kayu. Su nehimu ka he mekeǥeǥehem ne iring te nekeume en diyà te langit is kegkemekeǥeǥehem nu, ne is kedhadì nu nekeuma ziyà te minsan hendei kayi te kelibutan.” \p \v 23 Ne mibpedayun megkaǥi si Daniel te, “Ne elin neehè nu, Mahal he Hadì, is sevaha he velinsuǥuen he mibpenaug he ebpuun te langit he ingkulahì din is lalag he edhenduen te, ‘Pilaya niw heeyan is kayu piru vey-ani niw en is tued din diyà te vevesukà he nevedbed te putew wey brunsi. Ne is etew he impetug-iring kayi he kayu ne layun egkahames te zehemug wey ebpenabtab duma te menge leew he langgam seled te pitu he tuig.’ \p \v 24 “Mahal he Hadì, iyan heini kes kehuluǥan te neehè nu he ibpesavut te Utew Lavew he Megbevayà is egkehitavù diyà te kenikew: \v 25 Edsegseǥen ka pehendiyà te meziyù te menge etew ne ed-amur ka te leew he menge langgam. Ne egkeiring ka te vaka su ebpenabtab ka te sagbet wey layun ka egkahames te zehemug. Ne kegketapus te pitu he tuig, ne egkilelaan nu he is Utew Lavew he Megbevayà, duen din gehem diyà te menge ginhedian te menge etew ne egkehimu ke edhimuwen din sikandan he sakup te minsan hentei he egkesuatan din he mehimu he egalen dan. \v 26 Ne vahin duen te migkaǥi te velinsuǥuen he ebey-anan is tued, ebpesavut haazà he idlikù diyà te kenikew is ginhedian nu emun egkilelaan nu he iyan is Megbevayà edhadì te langun. \v 27 Umbe, deyzey ke edewaten nu is sambag ku kenikew, Mahal he Hadì: Engked ka he ebaal te salà ne metazeng is beeli nu wey kehizuwi nu is menge pubri. Emun ebeelan nu heeyan ne kela ke ebmeuswaǥen ka ǥihapun.” \p \v 28 Is langun kayi neulaula ziyà te ki Hadì Nebucadnezar. \v 29 Su kedlavey te senge-tuig puun te kedseysaya ni Daniel te kehuluǥan duen te teǥeinep, ne iyan heini nehitavù: \p Edhihipanew si Hadì Nebucadnezar ziyà te patag he atep te turuǥan din diyà te Babilonia \v 30 ke sikandin te, “Utew mekeǥeǥehem is Babilonia he midhimu ku he lavew he inged pinaaǥi te kediey he sigudu wey para te ventuǥan ku.” \p \v 31 Ne te wazè pa sikandin mekepasad he egkaǥi, duen laǥeng he ebpuun diyà te langit he edhenduen te, “Hadì Nebucadnezar, pemineǥa nu heini: Midhawì en diyà te kenikew is keǥehem nu te kedhadì. \v 32 Edsegseǥen ka pehendiyà te meziyù te menge etew ne ed-amur ka te leew he menge langgam. Ne egkeiring ka te vaka su ebpenabtab ka te sagbet. Ne kegketapus te pitu he tuig, egkilelaan nu he is Utew Lavew he Megbevayà, duen din gehem diyà te menge ginhedian te menge etew ne egkehimu ke edhimuwen din sikandan he sakup te minsan hentei he egkesuatan din he mehimu he egalen dan.” \p \v 33 Ne segugunà, heini neulaula ziyà te ki Nebucadnezar. Midsegseg sikandin pehendiyà te meziyù te menge etew ne nenabtab sikandin te sagbet iring te vaka. Ne layun sikandin egkahames te zehemug, wey mibmelayat is bulvul zin he iring en te vulvul te kulaǥu ne is sulu zin iring te sulu te tagbis. \p \v 34 “Ne kegketapus te pitu he tuig, ne siak, si Nebucadnezar, midangep a ziyà te Megbevayà, ne zutun midlikù is meupiya he ked-isip-isip ku. Umbe midalig ku wey mibeǥayan ku te zengeg is Utew Lavew he Megbevayà he uuyag te wazà pidtemanan. Migkaǥi a te, \q1 ‘Is kedhadì din ne wazà pidtemanan. \q1 \v 35 Kenè en ebpekesusuluwan is menge etew kayi te kelibutan emun idhindeg kandin. \q1 Ebeelan din is egkesuatan din diyà te menge velinsuǥuen diyà te langit wey ziyà te menge etew kayi te tanà. \q1 Wazà ebpekeeǥen wey ebpekevelavag kandin.’ \p \v 36 “Ne hein midlikù en kayi te kediey is meupiya he ked-isip-isip ne inlikù daan kayi te kediey is dengeg wey ventuǥan te hadì. Midawat e en maan duen te menge upisyal ku wey menge megsesambag ku, ne edhunè a pa he mekeǥeǥehem kenà duen te nehuna he kedhadì ku. \v 37 Umbe, ǥuntaan edeliǥen ku wey ebeǥayan ku te zengeg is hadì diyà te langit, su hustu wey metazeng is langun he menge vaal zin ne ibpekevavè din is minsan hentei he ebpelavew.” \c 5 \s1 Nengemuran si Hadì Belshazar \p \v 1-3 Hein si Belshazar is hadì diyà te Babilonia, midhimu sikandin te zekelà he keemuran he para te nengkelibu he lavew he menge etew zin. Ne hein ed-iinum sikandan te vinu, impekuwa ni Belshazar is bulawan wey pelata he inumà he nekuwa te amey zin he si Nebucadnezar ziyà te valey te Megbevayà diyà te Jerusalem. Impekuwa zin heini su para te ed-inuman dan duma te menge meǥeliyug din he memetikang is ked-etew, menge esawa zin he lavew, wey is menge esawa zin he kenè lavew. Umbe hein mid-uwit en diyà te kandin haazà is menge inumà ne iyan heini mid-inuman dan. \v 4 Ne zutun te ked-iinum dan te vinu, midalig dan is menge ledawan he ed-ezapen he vulawan, pelata, brunsi, putew, kayu, wey vatu. \p \v 5 Dutun he timpu, nekaahà haazà is hadì te velad he edsurat diyà te elavat duen te turuǥan he nekeuvey te sulù. \v 6 Ne tenged dutun mibpengerker wey mibmemeluntak haazà is hadì te kegkahandek din. \v 7 Umbe, nekepengulahì sikandin is edsuǥù he umawa is uluwanen he menge etew ziyà te Babilonia: is menge selemengkiru, menge menenagnà, wey menge mengingingkuris. \p Ne kebpekeuma zan, migkaǥi sikandin diyà te kandan te, “Is minsan hentei he ebpekevasa te nekesurat keniyan te elavat wey ebpekeseysey te kehuluǥan din, ne ebpevistiyan ku te visti te hadì wey ebpevelieǥan ku te vulawan. Ne egkehimu sikandin he iketelu te kinelevawan he menge upisyal te ginhedian ku.” \p \v 8 Ne mid-uvey haazà is uluwanen he menge etew su ebesahan dan haazà is nekesurat duen te elavat. Iyan, kenè dan egkevasa wey egkeseysey is kehuluǥan dutun, dutun te hadì. \v 9 Umbe, mid-iseg is kegkeherati wey kebmemeluntak ni Hadì Belshazar. Ne neliveg daan haazà is lavew he menge etew zin.\fig Neliveg is uluwanen he menge etew ke hengkey is kehuluǥan duen te nekesurat dutun te elavat|src="co01372B copy.tif" size="span" loc="Daniel 5:8,9" copy="David C. Cook" ref="Daniel 5:8,9" \fig* \p \v 10 Ne zutun te nezineg duen te rayna is keǥurub dan, ne mid-uvey sikandin diyà te kandan is egkaǥi te, “Mebmeluǥuyad is untung nu, Mahal he Hadì! Kenè ka mahandek wey meipeng, \v 11 su zuen sevaha he etew kayi te ginhedian nu he ziyà te kandin is mulin-ulin te waǥas he menge ed-ezapen. Te timpu te kedhadì te amey nu he si Hadì Nebucadnezar, impaahà kayi he etew is ketau zin he iring te ketau te menge ed-ezapen. Midhimu sikandin te amey nu he pengulu te menge selemengkiru, menge veyilan, menge menenagnà, wey menge mengingingkuris. \v 12 Iyan sikandin si Daniel he migngezanan te amey nu ki Belteshazar. Duen din nekeviza he ebilidad wey ketau. Metau sikandin he edseysey te kehuluǥan te menge teǥeinep, edtagnà te ereg he edtegnaan, wey edsulbar te prublima he mereǥen he edsulbaren. Umbe, ipetawag nu sikandin ne ipeseysey nu kandin is kehuluǥan te nekesurat keniyan te elavat. \p \v 13 Umbe, impetawag si Daniel. Ne hein nekeume en sikandin, migkaǥi haazà is hadì te, “Iyan ke ve si Daniel he sevaha zuen te menge vihag he Judio he mid-uwit kayi te amey ku puun te Juda? \v 14 Netudtulan a he ziyà te kenikew is mulin-ulin te menge ed-ezapen ne zuen nu nekeviza he abilidad wey ketau. \v 15 Impetawag ku is menge uluwanen, ragkes en is menge veyilan su ibpevasa ku wey ibpeseysey ku kandan is kehuluǥan te nekesurat keniyan te elavat, iyan, kenè dan egketuenan. \v 16 Piru netudtulan a he metau ka mulà he edseysey te kehuluǥan, wey metau ka he edsulbar te mereǥen he menge prublima. Guntaan, emun egkevasa nu wey egkeseysey nu is kehuluǥan keniyan te nekesurat, ebpevistiyan ku sikew te visti te hadì wey ebpevelieǥan ku sikew te vulawan. Ne edhimuwen ku pa sikew he iketelu zuen te kinelevawan he menge upisyal kayi te ginhedian ku.” \p \v 17 Midtavak si Daniel te, “Wazà a medtinguhà keniyan he menge gasa, Mahal he Hadì, egkehimu ke ziyè nu ibeǥey te zuma. Piru ebesahan ku ǥihapun kenikew is ingkesurat keniyan te elavat wey idseysey ku is kehuluǥan din. \p \v 18 “Mahal he Hadì, ketau te Utew Lavew he Megbevayà is kegkehimu he hadì te amey nu he si Nebucadnezar. Nehimu sikandin he mekeǥeǥehem wey mibeǥayan te menge etew te zengeg. \v 19 Ne tenged te gehem he imbeǥey kandin te Megbevayà, igkikinehendekà sikandin te menge etew ziyà te nekedseselekawà he menge nasyun, menge kepuun, wey menge kineǥiyan. Egkehimu zin te edhimatey is minsan hentei he egkesuatan din te edhimatey. Ne egkehimu zin daan he kenà mehimetayi is minsan hentei he egkesuatan din he kenà mehimetayi. Igkepeketikang din is ketengdanan te etew he egkesuatan din te ebpeketikang; ne ibpekemevavè din is ketengdanan te etew he egkesuatan din te ebpekevavà. \v 20 Piru geina te mebpagalbu wey mibpelavew sikandin, impaawà sikandin te kegkahadì \v 21 ne midsegseg sikandin pehendiyà te meziyù te menge etew. Ne nehimu is isip din he iring te isip te langgam. Mid-ubpà sikandin duma te leew he menge asnu ne nenabtab sikandin te sagbet iring te vaka. Wey layun egkahames is lawa zin te zehemug. Iyan haazà kebpekesavuk din taman te migkilala zin he is Utew Lavew he Megbevayà, duen din keǥehem diyà te menge ginhedian te menge etew ne egkehimu ke edhimuwen din sikandan he sakup te minsan hentei he egkesuatan din he mehimu he egalen dan. \p \v 22 “Ne sikew, Hadì Belshazar is anak din, minsan pa te netuenan nu heini is langun, ne mibpelavew ka gihapun, \v 23 mid-isip nu he lavew ka te Nengazen diyà te langit. Impekuwa nu is menge inumà he puun diyà te valey te Megbevayà ne mid-inuman nu heini zuma te menge meǥeliyug nu he memetikang is ked-etew, menge esawa nu he lavew, wey is menge esawa nu he kenè lavew. Ne liyu keniyan, mid-azap nu is menge ledawan he ed-ezapen he pelata, bulawan, brunsi, putew, kayu, wey vatu–menge ed-ezapen he kenà ebpekaahà, kenà ebpekezineg, wey kenà ebpekesavut. Piru wazè nu mulà deliǥa is Megbevayà he iyan migawed te untung nu wey iyan ebayàbayà ke hengkey is egketemanan nu. \v 24-25 Umbe kandin he ketau heeyan is belad para ikesurat din heini he menge lalag: \p “Mini, Mini, Tekel, Parsin. \v 26 Ne iyan heini kehuluǥan dan: \q1 Is Mini, iyan kehuluǥan din is mibilang en te Megbevayà is nesamà he menge andew te kedhadì nu, su edtepusen din en heini. \q1 \v 27 Is Tekel, iyan kehuluǥan din is midtimbang ka te Megbevayà ne netuenan din he kurang ka. \q1 \v 28 Is Parsin, iyan kehuluǥan din is egkevahin is ginhedian nu ne imbeǥey ziyà te Media wey Persia.” \p \v 29 Ne kebpekepasad ni Daniel te kegkaǥi, ne mibmandù si Belshazar he vistiyi si Daniel te visti te hadì wey velieǥi te velieg he vulawan. Ne midhimu si Daniel he iketelu te kinelevawan he menge upisyal te ginhedian diyà te Babilonia. \p \v 30 Dutun dà he kezukileman, midhimetayan si Belshazar is hadì te menge tig-Babilonia. \v 31 Is mid-ilis kandin te kedhadì ne iyan si Darius he Midianhen, he 62 he tuig is keǥurang din dutun he timpu. \c 6 \s1 In-ulug si Daniel ziyà te Budsi he zuen Duen menge Erimaung \p \v 1 Dutun, mibpilì si Hadì Darius te 120 he gubirnedur he para edumala te tivuuk he ginhedian din. \v 2 Heini he menge gubirnedur, ne iyan edlitu edumala kandan is tetelu he administradur, ne is sevaha kandan ne iyan si Daniel. Mibeelan heini su para kenà mereǥeni haazà is hadì te kedumala. \v 3 Ne si Daniel, iyan edhuna kandan te langun su geina te nekeviza is kandin he ebilidad, umbe mibpelanu sikan is hadì he ibpezumala zin si Daniel te tivuuk he ginhedian din. \v 4 Ne tenged dutun nesina sikan is dezuwa he zuma zin he menge administradur wey is menge gubirnedur ne mibpekeventayan dan si Daniel su wey zan maahà is sayep din te kedumala zin su wey zan sikandin ikesumbung. Piru wazà egkeehè dan he sayep su egkeseriǥan si Daniel ne meupiya is kedumala zin. \v 5 Umbe, migkaǥi sikandin te, “Wazà sayep din he tenged dutun egkehimu he idsumbung tew sikandin, gawas ke iyan tew edhimuwen he sayep din is kedsunud din te kesuǥuan te Megbevayè din.” \p \v 6 Umbe, midhendiyà sikandan te hadì he ke sikandan te, “Mebmeluǥayad is untung nu, Mahal he Hadì! \v 7 Sikami is menge administradur, menge mayur, menge gubirnedur, menge sumesambag, wey zuma he menge upisyal te ginhedian nu, neuyun key he edhengyuan dey sikew he vaal ka te velaud, he seled te 30 he andew kinahanglan he wazà minsan hentei he ebpengemuyù diyà te minsan hentei he ed-ezapen etawa etew, kekenà, diyè dà te kenikew. Ne utew kinahanglan he edtumanen heini, su is minsan hentei he kenà kayi edtuman he suǥù ne idtimbag diyà te vudsi he zuen duen menge erimaung. \v 8 Umbe, Mahal he Hadì, ibpetuman heini he suǥù. Ipesurat nu en heini ne segugunè nu pirmahi su para kenè en mahalin wey kenè en meveyveyani; iiring nu te kesuǥuan te ginhedian te Media wey Persia he kinahanglan utew he edtumanen.” \p \v 9 Ne mid-uyun dutun si Hadì Darius, umbe mibpirmahan din haazà he kesuǥuan. \v 10 Ne hein netuenan ni Daniel he mibpirma haazà is hadì, ne mid-ulì sikandin. \p Ne ziyà te zivavew he ruǥu te valey ni Daniel ne zuen dutun menge sulawà he ebpekesinaru ziyà te Jerusalem. Ne zutun sikandin renged is edluhud wey ebpengemuyù diyà te Megbevayè din te ketetelu kada andew, su iyan haazà layun din ebeeli. \v 11 Iyan, mibenteyanan sikandin duen te menge upisyal he ebpekigkuntada kandin, ne neehè dan sikandin is ed-ampù wey ebuyù te tavang diyà te Megbevayè din. \v 12 Umbe, midhendiyà sikandan te hadì su edtudtulen dan is kedsupak ni Daniel zuen te kesuǥuan. Migkeǥiyan dan haazà is hadì te, “Mahal he Hadì, kenè be mibpirma ka te velaud he seled te 30 he andew kinahanglan he wazà ed-ampù diyà te minsan hentei he ed-ezapen etawa etew, kekenà, diyè dà te kenikew? Ne minsan hentei is edsupak dutun, ne id-ulug diyà te vudsi he zuen duen menge erimaung?” Ne midtavak haazà is hadì te, “Benar heeyan, ne sumalà is kesuǥuan kayi te ginhedian tew he Media wey Persia, ne kenè en heeyan egkehimu he edhelinen etawa ed-ewaan.” \p \v 13 Ne migkeǥiyan dan haazà is hadì te, “Si Daniel he sevaha zuen te menge vihag puun te Juda, wazà medtuman te suǥù nu. Ed-ampù sikandin diyà te Megbevayè din te ketetelu kada andew.” \v 14 Ne utew ingkeseeng dutun te hadì is kegkezineǥa zin kayi. Ne egkesuatan din te edtavang si Daniel. Umbe nehepunan is kebpen-ehè din te paaǥi para melibri si Daniel. \p \v 15 Ne mid-uman medtiǥum sikan is menge upisyal te hadì, ne ke sikandan te, “Mahal he Hadì, netuenan nu, he sumalà te kesuǥuan kayi te ginhedian tew he Media wey Persia, is belaud he edhimuwen te hadì ne kenè en egkehimu he edhelinen.” \p \v 16 Umbe, impezakep dutun te hadì si Daniel ne impeulug din diyà te vudsi he zuen duen menge erimaung. Migkaǥi haazà is hadì diyà te ki Daniel te, “Berakat he libriya ka te Megbevayè nu he kenè nu ed-engkezan te edsilbi.” \p \v 17 Ne zutun midtengevan te zekelà he vatu sikan is budsi he mid-uluǥan ki Daniel, ne inmarka te hadì is sising din duen te vatu wey is menge sising te lavew he menge etew zin su para wazà ebpuwas kayi. \v 18 Ne mid-ulì si Hadì Darius diyà te turuǥan din. Wazà sikandin megkaan dutun he kezukileman wey wazè en sikandin mebpehimu te kelingawan he iyan pezem neleyaman din. Ne wazà sikandin mekelipezeng. \p \v 19 Ne kegkepawà, utew pa meselem migaanggaan en sikan is hadì medhendutun te vudsi he zuen duen menge erimaung. \v 20 Ne kebpekeuma zin, ebpenliliǥayan sikandin is ebpengumew he ke sikandin te, “Daniel, suluǥuen ka te uuyag he Megbevayà, wazè be mekekaid kenikew is menge erimaung tenged te kedlibriya kenikew te Megbevayè nu he kenè nu ed-engkezan te edsilbi?” \v 21 Ne midtavak si Daniel te, “Mebmeluǥayad is untung nu, Mahal he Hadì! \v 22 Wazà a menuwa te menge erimaung su midsuǥù te Megbevayè ku is menge velinsuǥuen din, ne midsabpeng dan is bèbà te menge erimaung. Mibeelan heini te Megbevayà su netuenan din he lumpiyu a wey wazà mezaat he neveelan ku ziyà te kenikew.” \v 23 Ne kegkezineǥa zutun duen te hadì, utew sikandin nelipey ne zuen midsuǥù din te kegkuwa ki Daniel zutun te vudsi. Ne hein nekeǥawas en si Daniel ne wazà minsan deisey he palì etawa rudrud he neehè dan diyà te lawa zin, su geina te midsarig sikandin te Megbevayà. \p \v 24 Ne zutun mibmandù haazà is hadì, he is langun he midsumbung ki Daniel ne id-ulug dutun te vudsi he zuen duen menge erimaung ragkes is menge esawa zan wey menge anak dan. Ne hein in-ulug en sikandan, ne wazè pe ganì sikandan meketanà ne midlingketawan en duen te menge erimaung ne mibpitaspitas duen te menge erimaung sikandan. \p \v 25 Ne mibpesuratan ni Hadì Darius is langun he menge etew ziyà te nekedseselekawà he menge nasyun, menge kepuun, wey menge kineǥiyan kayi te kelibutan. Ne iyan heini insurat din: \p “Berakat he meupiya is kebpekesavuk niw. \p \v 26 “Ebmandù a, he is langun he menge etew he sakup te ginhedian ku, kehendeki zan wey tehuza zan is Megbevayà ni Daniel. \q1 Su iyan sikandin uuyag he Megbevayà ne wazà pidtemanan te untung din. \q1 Ebpedayun is kedhadì din te minsan keenu. \q1 Ne wazà ebpekezezaat kayi. \q1 \v 27 Edlibri sikandin wey ebaal te menge singyal wey menge egkein-inuwan he menge vaal ziyà te langit wey kayi te tanà. \q1 Midlibri zin si Daniel te kegkaid te menge erimaung.” \p \v 28 Mibmeuswaǥen si Daniel zutun te kedhadì ni Darius wey ni Cyrus he Pirsyahanen. \c 7 \s1 Is Teǥeinep ni Daniel Mehitenged te Heepat he Langgam \p \v 1 Duen te nehuna he tuig te kedhadì ni Belshazar ziyà te Babilonia, duen nelewasan ni Daniel ziyà te teǥeinep din. Iyan heini teǥeinep din he insurat din: \p \v 2 Sengekezukileman, nelewasan ku is meluag he zaǥat he egkeremaǥen te mevandes he keramag he nekedseselekawà is ebpuunan din. \v 3 Ne midlepew zutun te wahig is heepat he menge langgam he nekedseselekawà is dagwey zan. \p \v 4 Is nehuna he langgam, ne henduen be te erimaung, piru zuen din pakpak he pakpak te kulaǥu. Ne zutun te kedtengteng ku, midtamped is pakpak din. Ne impehitindeg sikandin iring te etew ne mibeǥayan te isip he iring te isip te etew. \p \v 5 Is ikezuwa he langgam ne henduen be te bir. Midhitindeg heini pinaaǥi te huziyanan he menge paa zin, ne ebangà heini te tetelu he ǥusuk he nekepetug-elang diyà te menge ngipen din, ne zuen lalag he edhenduen te, “Hala! Purung ka pekahantey te usa.” \p \v 6 Ne neehè ku is iketelu he langgam he henduen be te liyupardu. Duen heepat he pakpak din diyà te peka zin he iring te pakpak te tagbis wey heepat is ulu zin. Ne mibeǥayan sikandin te keǥehem te kedumala. \p \v 7 Dutun daan he kezukileman, nelewasan ku is ikeepat he langgam. Mekahandekhandek heini he ed-ahaan wey utew mezesen. Duen dezekelà is menge ngipen din he putew. Egkeǥaten din wey egkeenen din is egkekeizan din, ne emun duen din samà edrunteken din heini. Nekeviza sikandin duen te tetelu he menge langgam, wey zuen sepulù he sungey zin. \p \v 8 Ne zutun te kedtengtengi ku zuen te menge sungey, neehè ku he zuen neketik-ew meketuvù he zeisek he sungey ne nerupù din sikan is tetelu he menge sungey. Heini he sungey, duen din mata he henduen be te mata te etew wey zuen din bèbà he ebpegalbu. \p \v 9 Ne neehè ku he zuen impemelastar he menge pinuuwà te edhadì, ne is Megbevayà he uuyag puun pa te nehuna, mibpinuu ziyà te kandin he pinuuwà te kedhadì. Ebpengenamag is bisti zin wey vulvul zin te keputi. Edriyubriyub is pinuuwè din he zuen din menge ligid. \v 10 Puun diyà te etuvangan din duen hapuy he edtudà. Edliblibuwen is kahabet te menge velinsuǥuen he ebpenilbi kandin. Andam en sikandin he edhukum, umbe, mibekar en is menge libru he ebpesikazan din te kedhukum din. \p \v 11 Edsigudu ad edtengteng hein ebpehambug sikan is sungey taman te neehè ku he midhimetayan sikan is ikeepat he langgam. Ne intimbag haazà diyà te hapuy ne netutung is lawa zin. \v 12 Ne sikan is nesamà he tetelu he langgam midhawì diyà te kandan is keǥehem dan piru intuǥut kandan is kegkeuyag-uyag seled te mevavà he timpu. \p \v 13 Ne zutun neehè ku zaan is henduen be te etew he neliǥuyan te ǥapun. Mid-uvey sikandin diyà te Megbevayà he uuyag puun pa te nehuna. \v 14 Mibeǥayan sikandin te zengeg wey keǥehem te kedhadì, ne ebpenilbi kandin is langun he menge etew ziyà te nekedseselekawà he menge nasyun, menge kepuun, wey menge kineǥiyan. Ne ebpedayun is kedhadì din te wazà pidtemanan ne wazà ebpekezezaat kayi. \s1 Is Kehuluǥan te menge Teǥeinep \p \v 15 Ne nesemukan a he ed-isip-isip dutun te neehè ku. \v 16 Umbe, mid-uvey a ziyà te sevaha te ebpemenhitindeg dutun ne mid-insaan ku ke hengkey is kehuluǥan duen te neehè ku. \v 17 Ne ke sikandin te, “Sikan is heepat he langgam iyan kehuluǥan dan is heepat he hadì he edhadì kayi te kelibutan. \v 18 Piru iyan ebeǥayan te utew Lavew he Megbevayà te keǥehem te kedhadì he ebpedayun te wazà pidtemanan, is menge etew he midhimu zin he waǥas.” \p \v 19 Ne mid-insaan ku pa sikandin ke hengkey is kehuluǥan duen te ikeepat he langgam he nekeviza zuen te tetelu he langgam. Mekahandekhandek haazà he ed-ahaan, wey putew is menge ngipen din ne brunsi is menge sulu zin. Ne egkeǥaten din wey egkeenen din is egkekeizan din, ne emun duen din pa egkesamà ne edrunteken din. \v 20 Ne mid-insaan ku zaan sikandin ke hengkey is kehuluǥan duen te sepulù he sungey zuen te ikeepat he langgam wey sikan is sevaha he sungey he midlepew he nekerupù duen te tetelu he sungey. Heini he sungey, zuen din menge mata wey vèbà ne ebpegalbu. Ne emun ed-ahaan ta, ne edhuna haazà he mekeǥeǥehem duen te zuma he menge sungey. \v 21 Neehè ku heini he sungey he mibpekidtebek te menge ǥaked te Megbevayà, ne nekezaag sikandin. \v 22 Ne nekeuma sikan is uuyag puun pa te puunà, he iyan kes Utew Lavew he Megbevayà, ne midhukum sikandin pebur te menge etew he ǥaked din. Ne neuma is timpu te kedhadì te menge ǥaked te Megbevayà. \p \v 23 Ne iyan heini inseysey zin kayi te kedì: Is ikeepat he langgam, iyan is ikeepat he ginhedian kayi te kelibutan he nekeviza te zuma he menge ginhedian. Edsurungen din wey edèdeetan din is menge etew kayi te tivuuk he kelibutan. \v 24 Is sepulù he sungey, iyan is sepulù he hadì he edhadì dutun te ikeepet he ginhedian. Ne ebpekeilis kandan is sevaha he hadì he nekeviza kandan, ne egkezaag din sikan is tetelu he hadì. \v 25 Ebpengaǥi sikandin te menge lalag he idsupak din te Utew Lavew he Megbevayà, ne ebpurungan din edlisliseza is menge etew he ǥaked te Megbevayà. Ebpeninguhà sikandin he mahalin is menge pista zan wey Kesuǥuan dan. Ne idtuǥut kandin he mesakup din is menge etew he ǥaked te Megbevayà seled te tetelu he tuig wey tengà. \v 26 Piru emun egketapus en haazà, edhukuman sikandin, ne id-awa diyà te kandin is gehem din, ne wazè en kurang te kedèdeeti kandin. \v 27 Ne zutun ibeǥey ziyà te menge etew he ǥaked te Utew Lavew he Megbevayà is kedumala wey keǥehem diyà te menge ginhedian kayi te tivuuk he kelibutan. Ne edhadì sikandan te wazà pidtemanan, is langun he menge ginhedian ebpenilbi wey ebpezumazuma kandin. \p \v 28 “Iyan heeyan teǥeinep ku. Ingkeherati ku heini ne mibmemeluntak a te kegkulbai ku. Iyan, wazà ku heini tudtula ziyà te minsan hentei.” \c 8 \s1 Is Nelewasan ni Daniel Mehitenged te Kerehidu wey Kambing \p \v 1 Duen te iketelu he tuig te kedhadì ni Belshazar, duen en maan nelewasan ku. \v 2 Dutun te kebpekelawas ku neehè ku he edhitindeg a ziyà te kilid te Wahig he Ulai he ziyà te miberengbeng he inged he iyan is Susa he ziyà te prubinsya he Elam. \v 3 Ne zutun duen neehè ku he meemahan he kerehidu he edhithitindeg diyà te veyvey zutun te wahig. Duen din dezuwa he sungey he memelayat. Piru hein netegteǥaad nekedtimpa haazà su mid-iseg mebmelayat is sevaha. \v 4 Neehè ku he ebpemenungey haazà is kerehidu ziyà te minsan hendei he lugar. Ne wazà duma he langgam he ebpekepeengked kandin. Ne wazà ebpekelikey kandin. Umbe ebeelan din en ke hengkey is egkesuatan din te ebaal ne nehimu haazà he mekeǥeǥehem. \p \v 5 Ne zutun te kedtengtengi ku kayi ne netekewtekew a te zuen nekeuma he kambing he ebpuun diyà te edsenlepan. Midhipanew zin is kelibutan he kenà ebpeketanà is menge paa zin diyà te tanà tenged te keǥaan din. Duen nekeviza he sungey zin su ziyà te pid-elangan te menge mata zin. \v 6 Ne mibeyaan din sikan is meemahan he kerehidu he edhithitindeg diyà te veyvey zuen te wahig, he zuen din dezuwa he sungey, ne migamit din is taman te egkehimu zin te kedtebeka zin kayi. \v 7 Tenged te utew zin kegkepauk, wazè din engkezi te edtebek haazà is kerehidu taman te nengerupù sikan is dezuwa he sungey zin. Ne zutun kenè en ebpekesukul haazà is kerehidu. Nepiley haazà ne midtekutakan duen te kambing. Ne wazà neketavang kandin. \v 8 Ne mid-iseg pa is kegkemekeǥeǥehem duen te kambing. Ne hein utew en sikandin mekeǥeǥehem, nerupù sikan is sungey zin. Piru midtuvuan haazà is nerupuan te heepat he nekeviza he menge sungey he ebpeketezù diyà te nekedseselekawà he vahin te kelibutan. \p \v 9 Is sevaha zuen te heepat he sungey, midsubpang te zeisey he sungey. Heini he sungey nehimu he mekeǥeǥehem diyà te zivavà, wey ziyà te edsilaan, wey minsan diyà te mekempet he tanè he Israel. \v 10 Minsan diyà te langit nekeuma is kegkemekeǥeǥehem din ne mibpen-ulug din is duma he menge linimbag diyà te langit wey is menge vituen, ne midtekutakan din heini. \v 11 Mid-isip din he lavew sikandin he mekeǥeǥehem te Pengulu te menge linimbag diyà te langit. Impeengked din is andew-andew he kebpemuhat diyà te valey te Megbevayà, ne midèdeetan din is baley te Megbevayà. \v 12 Minsan pa te iyan heini kerepasan din, intuǥut he mezizalem te gehem din is menge linimbag diyà te langit wey is andew-andew he kebpemuhat. Bali wazà diyà te kandin is tutuu, ne mibmelempusen sikandin diyà te menge vaal zin. \p \v 13 Ne zutun nezineg ku is dezuwa he velinsuǥuen he ebpelelaǥà. Mid-insaan te sevaha he velinsuǥuen haazà is duma zin te, “Sengemenu keluǥayad is kegkeul-ulaha zuen te impelewasan he iyan: is kebpeengkezi te andew-andew he kebpemuhat, is kebeǥaya zuen te valey te Megbevayà, wey is kedtekutaki te menge linimbag diyà te langit?” \v 14 Ne midtavak kandin haazà is sevaha he velinsuǥuen te, “Egkeulaula heini seled te 2,300 he meselem wey mahapun ne emun egkeipus, edlumpiyuwan sikan is baley te \sc Nengazen\sc*.” \s1 Inseysey ni Gabriel is Kehuluǥan duen te Teǥeinep \p \v 15 Ne zutun te kedtengtengi ku zuen te mibpelewasan kedì wey ked-isip-isip ku ke hengkey is kehuluǥan din, netekewtekew a te zuen midhitindeg diyà te etuvangan ku he henduen be te etew. \v 16 Ne nekezineg a te laǥeng te etew he ebpuun te Wahig he Ulai he edhenduen te, “Gabriel, iseysey nu ziyà te kandin is kehuluǥan duen te nelewasan din.” \p \v 17 Ne hein mid-uvey kayi te kedì si Gabriel, midluhud a tenged te kegkahandek ku. Piru migkaǥi sikandin te, “Sikew is etew, kinahanglan he egkesavut nu sikan is nelewasan nu, he mehitenged te huziyan he timpu.” \v 18 Ne zutun te kebpekidlalag din kedì, neewaan a te tanud is edlangkeb diyà te tanà. Piru migewezan e zin wey impeenew. \v 19 Ke sikandin te, “Egkeǥiyan ku sikew ke hengkey is egkehitavù te huziyan he timpu emun edsilut en is Megbevayà tenged te pauk din. Iyan ibpaalung te neehè nu, is egkehitavù te huziyan he timpu. \v 20 Sikan is kerehidu he zezuwa is sungey zin, ne iyan ibpaalung dutun is menge ginhedian te Media wey Persia. \v 21 Sikan is kambing, iyan ibpaalung dutun is ginhedian te Grecia, ne sikan is dekelà he sungey ziyà te pid-elangan te menge mata zin, ebpaalung te nehuna he hadì. \v 22 Sikan is heepat he sungey he midlepew hein nerupù sikan is nehuna he sungey, ebpaalung te heepat he ginhedian te Grecia he egkevahinbahin. Piru is menge hadì dan, kenà ebpekeiring is kegkemekeǥeǥehem dan duen te nehuna kandan he hadì hein wazè pa mevahin haazà he ginhedian. \p \v 23 “Diyà te huziyan he menge andew te kedhadì kayi he menge hadì, dutun te timpu he utew en dekelà is salè dan, ne edhadì is sevaha he mesipala wey limbungan he hadì. \v 24 Egkehimu sikandin he mekeǥeǥehem, piru kenà ebpekerepeng te kegkemekeǥeǥehem duen te hadì he nehuna kandin hein wazè pa mevahin haazà he ginhedian. Egkeinuinu is menge etew te edhimuwen din he kebpendezaat, ne melempusen sikandin diyà te minsan hengkey he ebeelan din. Edèdeetan din is mekeǥeǥehem he menge etew wey is pinilì he menge etew te Megbevayà. \v 25 Tenged te ebilidad din egkehimu sikandin he melempusen te kebpenlimbung din. Ebpegalbu sikandin, ne mahabet he menge etew is ebpenhimetayan din he kenè din en ebpetizeenan. Edsukulan din minsan is Pengulu te menge pengulu. Piru ziyà te huziyan he timpu edezeetan sikandin, kenà pinaaǥi te ǥehem te etew, kekenà, pinaaǥi te gehem te Megbevayà. \p \v 26 “Daniel, tutuu is migkaǥi ku kenikew he mehitenged te kebpeengkezi te meselem wey mahapun he kebpemuhat. Piru kenè nu en dèpa tudtula heini su egkeuǥet pa egkehitavù.” \p \v 27 Ne kegkepasad kayi, siak si Daniel, midluyahan a wey nezeruwan a te nepipira he andew. Ne kegkeulii kedì, midlikuan ku te edterebahu is insarig kedì te hadì. Piru kemulu a egkeliveǥi zuen te nelewasan ku. Mereǥen heini he edsevutan. \c 9 \s1 Mid-ampù si Daniel para te menge Israilihanen \p \v 1-2 Si Darius he Midianhen he anak ni Ahasuerus, iyan hadì dutun he timpu ziyà te tivuuk he Babilonia. Te nehuna he tuig te kedhadì din, netuenan ku ziyà te insurat he lalag te Megbevayà he kenà egkevangun is nevengkag he inged he Jerusalem seled te 70 he tuig, su iyan heini nekaǥi te \sc Nengazen\sc* diyà te mibpenaub din he si Jeremias. \v 3 Ne tenged dutun midangep a ziyà te Nengazen he Megbevayà pinaaǥi te ked-ampù. Mibpuasa a, mibivisti a te saku, wey mibukbukan ku te avu is ulu ku tenged te kegkeseeng ku. \v 4 Ne iyan heini migkaǥi ku zutun te ked-ampù ku ziyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku wey kedtug-an ku te menge salè ku wey menge salà te menge Israilihanen: \p “Nengazen, mekeǥeǥehem ka wey egkein-inuwan he Megbevayà. Metinumanen ka, ne edtumanen nu is penaad nu he ebmahalen nu is ebmahal kenikew wey edtuman te menge suǥù nu. \v 5 Nekesalè key ziyà te kenikew. Mibaal key te mezaat wey mid-engkezan dey is menge suǥù nu wey menge sulunuzen he ibpesunud nu. \v 6 Wazè key mibpemineg te menge suluǥuen nu he mibpenaub nu he iyan midsuǥù nu te kebpekidlalag te menge hadì dey, menge pengulu zey, menge kepuun dey, wey te langun he menge etew te Israel. \p \v 7 “Metazeng ka, Nengazen, iyan, sikami mulà mekeeled-eled is menge vaal zey minsan guntaan. Tutuu heini ziyà te langun he menge meǥinged diyà te Juda wey Jerusalem, wey ziyà te langun he menge Israilihanen he impedsusuwey nu ziyà te uvey wey meziyù he menge lugar tenged te kedsupak dan kenikew. \v 8 Mekeeled-eled key, Nengazen, ragkes en is menge hadì dey, menge pengulu zey, wey menge kepuun dey, tenged te nekesalè key ziyà te kenikew. \v 9 Piru hihizuwen ka ǥihapun wey mepineseyluwen minsan pa te nesupak dey sikew. \v 10 Wazè dey metuman is egkesuatan nu su ǥeina te wazè dey sunuza is menge suǥù he imbeǥey nu kenami pinaaǥi te menge suluǥuen nu he ebpemeneuven nu. \v 11 Midsupak is langun he menge Israilihanen te menge suǥù nu; kenè dan egkesuat he edtuman te menge lalag nu. Ne tenged te kebaal zey te salà, neseǥazan dey is rawak he ingkesurat diyà te Kesuǥuan ni Moises te suluǥuen nu. \v 12 Midtuman nu is kezeetan he impetizaan nu kenami wey te menge pengulu zey he iyan is ebpurungan key kenikew edsiluti. Umbe wazè pa nehitavù kayi te kelibutan he iring te mezaat he nehitavù diyà te Jerusalem. \v 13 Nehitavù diyà te kenami heini he silut sumalà is ingkesurat diyà te Kesuǥuan ni Moises. Piru \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dey, minsan pa te iyan heini nehitavù kenami wazè key ǥihapun medtinguha te kebpenunuat kenikew pinaaǥi te ked-iniyug te menge salè dey wey kegkilala te tutuu. \v 14 Andam ka he edsilut kenami; ne mibeelan nu en heini tenged te egkezumahan te hustu he kukuman is langun he ebeelan nu, piru wazè key ǥihapun mebpezumazuma kenikew. \p \v 15 “He Nengazen he Megbevayè dey, impeehè nu is gehem nu pinaaǥi te kegeuza nu te menge etew nu puun te Ehipto, ne nevantug ka tenged kayi taman en guntaan. Piru mibaal key te salà wey kelelalung. \v 16 Umbe, Nengazen, tenged dà te kenikew he keupiya, edhangyù a ziyà te kenikew he iawè nu en is pauk nu te menge meǥinged diyà te Jerusalem te inged nu he segradu he vuvungan. Tenged te menge salè dey wey menge salà te menge kepuun dey, mibpeel-elezan key wey is menge tig-Jerusalem te menge etew he nekeelingkus kenami. \p \v 17 “Umbe, Megbevayè ku, pemineǥa nu is hangyù ku wey pengemuyù ku. Para meveǥayi ka te zengeg, Nengazen, umana nu venguna is baley nu he nerundus he mibey-anan en. \v 18 He Megbevayà, pemineǥa a kenikew. Su utew mekehizuhizu is kebpekesavuk dey wey nevengkag is inged nu he zutun egkilelaa is kegkemegbevayè nu. Wazè key medhangyù diyà te kenikew tenged te ketazeng dey, kekenà, tenged te netuenan dey he utew ka hihizuwen. \v 19 Pemineǥa key, Nengazen, wey peseyluwa key. Segugunà key tevangi para meveǥayi ka te zengeg, su migkilala ka he Megbevayà diyà te inged nu wey menge etew nu.” \s1 Inseysey ni Gabriel is Kehuluǥan duen te Tagnà \p \v 20 Mibpedayun a is ebpengemuyù wey edtug-an te menge salè ku wey menge salà te menge zuma ku he menge Israilihanen. Midhengyuan ku is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku para te segradu he vuvungan din. \v 21 Ne zutun te ked-ampù ku, meǥaan he midlayang pehendiyà te kedì si Gabriel is nehune en he mibpelawas kedì. Uras haazà te mahapun he kebpemuhat. \v 22 Impesavut e zin, ke sikandin te, “Daniel, midhendini a su ibpesavut ku kenikew is tagnà. \v 23 Su kebpuun nu zà ked-ampù ne zuen en impahayag te Megbevayà, ne midhendini a su egkeǥiyen ku kenikew haazà, su utew ka mibmahal te Megbevayà. Umbe pemineǥa nu wey sevuta nu is idseysey ku ziyà te kenikew: \p \v 24 “Midtelaan en te Megbevayà is 490 he tuig he para zuen te segradu he inged wey te menge zuma nu, su zutun he timpu egkeengked is kebpekidsukulè dan te Megbevayà, ne egkevelukasan sikandan te kegkeuripena kandan te salà, ne ebpeketezengen sikandan te Megbevayà te ketazeng he ebpedayun taman te taman, su para metuman sikan is nelewasan wey kes netagnà, wey para ikeuman ikepehinungud diyà te Megbevayà is baley zin. \p \v 25 “Kinahanglan he egketuenan nu wey egkesavut nu he puun te timpu te kebmandù ku he ed-umanan ebenguna is Jerusalem taman te kebpekeuma te pengulu he pinilì te Megbevayà, ne edlavey is 49 he tuig. Ne seled te 434 he tuig ed-umanan ebenguna is Jerusalem he zuen din menge pelasa wey pengalang. Ne timpu haazà te kesamuk. \v 26 Ne kegkepasad te 434 he tuig edhimetayan is pengulu he pinilì te Megbevayà he wazà edtavang kandin. Ne ebpekeuma is sevaha he hadì ne edezeetan te menge etew zin haazà is inged wey is baley te \sc Nengazen\sc*. Ne ebpedayun is kezeetan wey kebpetebtebekà taman te ketepusan su imbanglis te Megbevayà is kegkeul-ulaha kayi. Henduen be te zalem is kegkeuma te ketepusan he menge andew. \v 27 Haazà is hadì, edhimu te melig-en he kesebutan diyà te mahabet he menge etew he egketapus te pitu he tuig. Piru kedlavey te tetelu he tuig wey tengà, ebpeengkezan din is kebpemuhat ne idsavuk din diyà te valey te \sc Nengazen\sc* is utew mezaat he vutang he egkehimu he hinungdan te kebey-ani zutun te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne kenà heini egkaawà dutun taman te kemulu pa haazà is hadì su iyan heini imbanglis te Megbevayà.” \c 10 \s1 Is Nelewasan ni Daniel ziyà te Kilid te Wahig he Tigris \p \v 1 Dutun te iketelu he tuig te kedhadì ni Cyrus diyà te Persia, duen impetuenan ki Daniel te migngezanan daan ki Belteshazar. Tutuu is impetuenan kandin, ne mehitenged heini te zekelà he tebek ne impelewasan heini kandin wey zin mesavut. \v 2 Ne iyan heini neulaula sumalà te inseysey ni Daniel: \p Dutun he timpu tetelu he simana is kedlalew ku. \v 3 Wazà a megkaan te metaam he menge keenen etawa usa, wazà a med-inum te vinu, wey wazà ku pehemuti is lawa ku taman te netapus is tetelu he simana. \p \v 4 Dutun te ike-24 he andew te nehuna he vulan, diyà a edhithitindeg te kilid te zekelà he Wahig he Tigris. \v 5 Ne zutun duen neehè ku he henduen be te etew he mibivisti te linu, ne nekeliǥuy ziyà te hawak din is bakes he vulawan. \v 6 Ne henduen be te mahalen he vatu is lawa zin su ed-ilak-ilak. Ne henduen be te kilat is dagwey zin su egkindab, ne iring te sulù is mata zin su edsiǥa. Is menge velad din wey menge paa zin ne ed-ilak-ilak he henduen be te midlimbasan he brunsi, ne mezaǥing is laǥeng din he henduen be te keǥurub te mahabet he etew. \p \v 7 Iyan e zà nekaahà dutun. Is menge zuma ku ne wazè dan haazà maahà, piru migkulbaan sikandan ne nemen-eles dan tenged te kegkahandek dan. \v 8 Umbe, iyan e zà nesamà he ed-ahà dutun te egkein-inuwan he impaahà. Mibmemeluntak a wey midluyahan. \v 9 Ne nezineg ku he migkaǥi haazà is etew. Ne zutun te kegkaǥi zin, ne neewaan a te tanud ne nepiley a ziyà te tanà. \v 10 Migewezan e zin ne mid-enew e zin is egkerkeren is menge vuel wey menge velad ku. \v 11 Ke sikandin te, “Daniel, mibmahal ka te Megbevayà. Hitindeg ka ne purung ka pemineg te egkeǥiyen ku ziyà te kenikew, su midsuǥù a te Megbevayà kayi te kenikew.” Ne kegkekeǥiya zin dutun ne midhitindeg a is egkerkeren. \v 12 Ne migkaǥi sikandin te, “Daniel, kenè ka mahandek. Su zuen dà te nehuna he andew te kedhangyù nu he mesavut nu is menge impelewasan kenikew, ne midtavak en te Megbevayà is hangyù nu su wazè ka mebpelavew ziyà te etuvangan din. Umbe midhengkayi a su is kedhengkayi ku iyan paaǥi te kebeǥaya zuen te midhangyù nu. \v 13 Ne wazà a mekesayu mekeuma zini su mid-alang kedì is mulin-ulin he iyan pengulu te ginhedian he Persia seled te 21 he andew. Meupiya ganì su midtevangan a ni Miguel he sevaha zuen te menge pengulu te menge velinsuǥuen, su sebsevaha ku zà is nekidtebek duen te pengulu te Persia. \v 14 Ne ǥuntaan, kayi a su wey ku ikepesavut kenikew ke hengkey is egkehitavù te zuma nu he menge Israilihanen te huziyan he timpu, su is kenikew he naahà mehitenged te egkehitavù te huziyan he timpu.” \p \v 15 Ne kegkeǥiya zin dutun, midluhud a, ne kenà a ebpekekaǥi. \v 16 Ne, heini is henduen be te etew, migkevit din is bivig ku ne human a mekekaǥi. Migkeǥiyan ku haazà is edhithitindeg diyà te etuvangan ku te, “Datù, selakew is keǥezamgezam ku wey edluyahan a tenged duen te nelewasan ku. \v 17 Ebmenumenu a he ebpekidlalag kenikew te wazè ku en desen wey hapit e en kenà ebpekeǥehinawa?” \p \v 18 Umbe, mid-umanan a zin kevita ne midlikù is desen ku. \v 19 Migkaǥi sikandin kayi te kedì te, “Sikew is mibmahal te Megbevayà, kenè ka mahandek wey meipeng. Pekezesen ka.” Ne kegkekeǥiya zin dutun kayi te kedì ne mibmezesen a. Ne zutun migkaǥi a te, “Datù, ipelaus nu en is menge lalag nu su midteǥuan ad kenikew te zesen.” \v 20 Ne midtavak sikandin te, “Kinahanglan he edlikù a te kebpekidtebek duen te pengulu te Persia. Kegenat ku puun te kebpekidtebek ku, ne ebpekeume en daan is pengulu te Grecia he elin ebpekidtebek kedì. Piru netuenan nu ve ke maan is midhengkayi a te kenikew? \v 21 Midhengkayi a su wey ku ikeseysey ziyà te kenikew is ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te Tutuu. Dutun te kebpekidtebek ku, ne wazà duma he nekeuǥup kedì, kekenà, iyan dà si Micael he pengulu te Israel. \c 11 \p \v 1 “Duen te nehuna he tuig te kedhadì ni Darius te Midianhen, iyan a midtavang wey midlavan ki Micael. \s1 Is menge Hadì diyà te Divavà wey ziyà te Dizaya \p \v 2 “Guntaan, idseysey ku en diyà te kenikew is tutuu: Duen tetelu pa he hadì he edhadì te Persia. Ne zuen ikeepat he hadì he ebpeketinundug kandan te tetelu ne edhuna pa heini he sepian kandan, ne pinaaǥi te ketiǥeyunan din, egkehimu sikandin he mekeǥeǥehem, ne edhinggaten din is duma he menge ginhedian te kebpekidtebek te ginhedian te Grecia. \v 3 Ne zuen selakew en he egkehimu he mekeǥeǥehem he hadì. Ne mahabet he menge nasyun is edsekupen din, ne ebeelan din is egkesuatan din te ebaal. \v 4 Ne emun egkehimu en sikandin he utew mekeǥeǥehem, egkevengkag is ginhedian din ne egkeheepat he vahin kayi te kelibutan, piru kenè din menge kevuwazan is ebpemekahadì dutun. Is ebpekeilis kandin he menge hadì ne kenà ebpekeiring is kandan he kedumala te kandin he kedumala. Edhewien diyà te kandin is ginhedian din, ne ibeǥey ziyà te zuma, ne kenà diyà ibeǥey te menge kevuwazan din. \p \v 5 “Is hadì diyà te zivavà egkehimu he mekeǥeǥehem. Piru egkelevawan sikandin te sevaha zuen te menge upisyal zin. Ne te huziyan he timpu ne egkehimu haazà is upisyal he hadì he mekeǥeǥehem is ginhedian din. \v 6 Ne kedlavey te egkepipira he tuig, egkesevaha is ginhedian diyà te zizaya wey is ginhedian diyà te zivavà. Su ibpeesawa te hadì diyà te zivavà is anak din he vahi te hadì diyà te zizaya. Piru kenà egkeuǥet is gehem duen te vahi wey is gehem duen te hadì diyà te zizaya. Su zutun he timpu edhimetayan haazà is bahi ragkes is esawa zin wey is anak dan wey is menge suluǥuen dan. \p \v 7 “Dutun te huziyan he timpu, is suled duen te vahi, egkehimu he hadì diyà te zivavà he ginhedian. Iyan sikandin ebpekeliwan te amey zin. Edsurungen din is menge sundaru te hadì diyà te zizaya ne edselezan din is binerengbeng he inged duen te hadì. Ebpekidtebek sikandin kandan ne ebpekezaag sikandin. \v 8 Ed-uwiten din diyà te Ehipto sikan is menge ledawan te menge ed-ezapen dan wey is mahalen he menge azen he vulawan wey pelata. Ne seled te egkepipira he tuig, kenè en sikandin ebpekidtebek te hadì diyà te zizaya. \v 9 Piru te huziyan he timpu edsurungen sikandin te hadì diyà te zizaya, piru egkezaag haazà is hadì diyà te zizaya ne ebpekepeuulì diyà te kandin he lugar. \p \v 10 “Edtiǥum te mahabet he menge sundaru is menge anak duen te hadì diyà te zizaya su wey maandam is kebpekidtebek dan. Ne edsurung heini sikandan he henduen be te zalem he kenà egkepeneng. Edsurungen dan minsan is binerengbeng he inged te hadì diyà te zivavà. \v 11 Ne tenged te pauk te hadì diyà te zivavà, ne ebpekidtebek sikandin te hadì diyà te zizaya, ne egkezaag din is mahabet he menge sundaru kayi te hadì te zizaya. \v 12 Ne tenged te kebpekezaag din, ebpegalbu sikandin wey mahabet is ebpenhimetayan din, piru kenà ebpedayun is kegkemezeeǥen din. \v 13 Su ed-uman edtiǥum sikan is hadì diyà te zizaya te tuwas pa he mahabet he menge sundaru zuen te nehuna. Ne kedlavey te egkepipira he tuig ed-uman sikandin edsurung duma te mahabet wey egkeǥumeenan he menge sundaru. \p \v 14 “Dutun he timpu mahabet is ebpekigkuntada te hadì diyà te zivavà. Elin en ebpekigkuntada kandin is duma nu he menge Israilihanen he memesipala. Ebeelan dan heini su wey metuman sikan is impelewasan kenikew, piru egkezaag dan. \v 15 Ne edsurungen te hadì diyà te zizaya is binerengbeng he inged te ginhedian diyà te zivavà. Edliǥuyan dan heini ne edselezan dan. Wazè en egkehimu te menge sundaru te ginhedian diyà te zivavà minsan sikan is egkengeseriǥan he menge sundaru zan, su kenè dan egkehimu te edaag haazà is menge kuntada zan. \v 16 Umbe, ebeelan en duen te hadì diyà te zizaya is minsan hengkey he egkesuatan din te ebaal, ne wazè en ebpekezawey kandin. Edsekupen din is menge meǥinged diyà te mekempet he tanè he Israel ne ebpepurung sikandan ebpezizalem te ǥehem din. \v 17 Meheǥet is tinguhà duen te hadì diyà te zizaya te kebpekidtebek te ginhedian diyà te zivavà taman te egkehimu zan. Piru ebpekidsevaha zèpa sikandin te hadì diyà te zivavà pinaaǥi te kebpeesewaa zin te anak din he vahi zuen te hadì su wey zin mezèdeeti is ginhedian diyà te zivavà pinaaǥi zuen te anak din. Piru kenà egkesuat haazà is bahi ke egkekuntada zin is ginhedian diyà te zivavà ne kenè sikandin edlavan te amey zin. \v 18 Umbe, iyan dà dèpa edsurungen duen te hadì diyà te zizaya is menge meǥinged diyà te menge inged he uvey te zaǥat, ne mahabet kandan is edsekupen din. Ne ibpeengked te sevaha he pengulu is baal zuen te hadì he iyan is kebpeel-elezi zin te zuma, ne edhimuwen din he iyan egkepeel-elezan haazà is hadì. \v 19 Umbe, ed-ulì haazà is hadì diyà te vinerengbeng he menge inged diyà te nasyun din. Piru egkepatey sikandin, ne iyan haazà ketepusan din. \p \v 20 “Is ebpekeilis kandin he hadì, edsuǥuen duen te menge upisyal zin he peǥesa zan is menge etew te kebayad te vuhis su para meumani is ketiǥeyunan te ginhedian din. Piru kenè egkeuǥet ne ebpatey heini he hadì, piru kenà tenged te tebek etawa zuen nepauk kandin. \p \v 21 “Is hadì he ebpekeilis kandin ne sevaha he etew he telemayen, he kenà diyà ebpuun te pemilya he ebpuunan te egkengehimu he hadì. Kenà ebpeebuten te menge etew, he egkaaǥew zin is kedhadì dutun te ginhedian pinaaǥi te limbung. \v 22 Mahabet he menge sundaru he menge kuntada zin is ebpendezeetan din, wey ebpenhimetayan din ragkes en is lavew he memumuhat. \v 23 Ebpekidsevaha kandin is duma he menge nasyun, piru te huziyan he timpu edlimbungan din sikandan. Egkehimu sikandin he mekeǥeǥehem minsan deisey zà is ginhedian din. \v 24 Kunaan te menge etew, he kenà sikandin ebpekehimu he edsurung te meuswaǥen he lugar ziyà te sevaha he prubinsya. Ebeelan din is wazà meveeli zengan te menge kepuun din. Ebehinen din diyà te menge sumusunud kandin is menge azen he egkaaǥew zin pinaaǥi te tebek. Ebpelanu sikandin edsurung te vinerengbeng he menge inged, piru seled dà te mevavà he timpu. \p \v 25 “Duma te mahabet he menge sundaru zin, ebpekevurut sikandin he ebpekidtebek te hadì diyà te zivavà. Piru ebpekidtebek kandin is hadì diyà te zivavà he mahabet is menge sundaru zin he menge neǥumeenan. Ne egkelimbungan haazà is hadì te zivavà umbe egkezaag sikandin. \v 26 Menge etew zin dà is edezaat kandin. Umbe egkezaag is menge sundaru zin ne mahabet kandan is ebpemematey. \p \v 27 “Ne kegkepasad dutun ne uvag ebpepurungà heini is dezuwa he hadì piru pudu zan teruen, pudu zan ed-isip te paaǥi te kedlimbungi te sevaha kandan. Piru wazà edlampus kandan dutun te ebpekedsuvar he tuyù dan. Ne ebpedayun is kebpekidtebek dan su wazè pa meuma is netelaan te \sc Nengazen\sc* he timpu te ketepusan. \v 28 Ne ed-ulì diyà te kandin he inged haazà is hadì diyà te zizaya he ed-uwit te mahabet he menge azen he netavan din pinaaǥi te kebpekidtebek. Ne zutun ebpeǥintuluyen din te edezaat is menge etew te Megbevayà wey is tinuuwan dan, ne human edlaus ed-ulì. \p \v 29 “Ne tenged te zaan he imbanglis, ed-umanan din edsurunga is ginhedian diyà te zivavà, piru is egkehitavù dutun ne kenè en iring te nehitavù duen te nehuna he kedsurung din. \v 30 Su edsurungen sikandin te menge varku he ebpemuun diyà te edsenlepan. Ne tenged te kegkahandek din, ebpekepelaǥuy wey ebpekepeuulì sikandin. Ne iyan din ebpemurengetan is menge etew te Megbevayà wey is tinuuwan dan, piru meupiya mulà is kebpekid-uyun din diyà te kenà edawat te tinuuwan dan. \p \v 31 “Edsuǥuen duen te hadì diyà te zizaya is menge sundaru zin he remeriki zan sikan is binerengbeng he baley te \sc Nengazen\sc*. Ibpeengkezan dan te ebaal is andew-andew he kebpemuhat, ne idsavuk dan dutun is utew mezaat he iyan egkehimu he hinungdan te kebey-ani zutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 32 Edigdiǥen din is wazà medtuu te tinuuwan te menge etew te Megbevayà su para remeriki zan haazà is baley. Piru ebpekevurut he edsupak kandin is menge etew he nekekilala te Megbevayà. \p \v 33 “Is menge etew he nekesavut te tutuu, ebpenuruen dan is mahabet he menge etew, piru ebpesipelahan sikandan seled te egkepipira he andew. Is duma kandan ebpenhimetayan pinaaǥi te ispada etawa hapuy, ne is duma pa ebihaǥen etawa ed-eǥawen is menge azen dan. \v 34 Keniyan te kebpesipelahi kandan, deisey zà is edtavang kandan, piru mahabet is kenà tinutuuwà is kebpekiduma zan kandan. \v 35 Ebpesipelahan is duma he nekesavut te tutuu su para mehimu sikandan he lunsey wey egkelumpiyuwan sikandan taman te kegkeuma te ketepusan, he egkeuma emun egketuman en is timpu he netelaan. \p \v 36 “Ebeelan duen te hadì diyà te zizaya is minsan hengkey he egkesuatan din te ebaal. Ed-isipen din he iyan sikandin lavew te langun he ebpen-ezapen, ne edsumpeliten din is Megbevayà he iyan lavew te langun he ebpen-ezapen. Ebmelempusen sikandin taman dà te timpu te kebpezayaǥa te Megbevayà te pauk din, ne egkeulaula heini su kinahanglan he egkengehitavù is imbanglis te Megbevayà is kegkeul-ulaha zuen. \v 37-38 Kenè din egkilelaan is menge ed-ezapen te menge kepuun din etawa menge ed-ezapen he mibmahal te menge vahi. Su iyan isip din he iyan sikandin lavew kandan te langun. Wazà duma he ed-ezapen he ebeǥayan din te zengeg, kekenà, iyan dà is ed-ezapen he ebpengelintau para meselezi te edsurung is binerengbeng he menge inged. Ebeǥayan din heini te zengeg minsan pa ke wazà heini metueni te menge kepuun din. Edhalad sikandin kayi te vulawan, pelata, mahalen he menge vatu, wey zuma pa he mahalen he menge gasa. \v 39 Edsurungen din is linig-enan he menge inged su ebpetavang sikandin kayi he ed-ezapen te wazà metueni te menge kepuun din. Ebeǥayan din te zengeg is menge etew he meupiya is kebpekid-uyun dan kandin pinaaǥi te kebpezumelaha zin kandan te mezakel he menge etew. Wey ebeǥayan din sikandan te tanà he ibales din kandan. \p \v 40 “Emun egkeume en is ketepusan, ebpekidtebek is hadì diyà te zivavà te hadì diyà te zizaya. Piru edtebeken sikandin duen te hadì diyà te zizaya duma is ebpemen-untud te kerwahi wey pereuntud te kudà wey te mahabet he menge varku. Heini sikandin, iring te zalem he edsurung te menge nasyun, ne ebpendezeetan din sikandan. \v 41 Ragkes te edsurungen din is menge etew ziyà te mekempet he tanà he Israel, ne mahabet he menge etew is egkepatey. Piru kenè din egkezaag is Edom, is Moab, wey is menge pengulu te menge Amunihanen. \v 42 Mahabet he menge nasyun is edsurungen din, sevehe en is Ehipto. \v 43 Egkaangken din is menge vulawan, menge pelata, wey is langun he azen diyà te Ehipto. Ragkes te edsekupen din is Libya wey Etiopia. \v 44 Piru zuen menge tudtul he ebpuun diyà te edsilaan wey te zizaya he ebpekepekulbà kandin. Umbe egkezumahan te zekelà he pauk is kebpekidtebek din, ne mahabet he menge etew is ebpenhimetayan din. \v 45 Ebangun sikandin te tulda zin te hadì diyà te mid-elangan te zaǥat wey te mekempet wey segradu he vuvungan. Piru te huziyan he timpu egkepatey sikandin he wazà ebpeketavang kandin.” \c 12 \s1 Is Pahayag Mehitenged te Ketepusan he Timpu \p \v 1 Ne migkaǥi pa sikan is henduen be te etew te, “Dutun he timpu, ebpeseǥazan ni Micael te menge etew is silut su insuǥù heini kandin te Megbevayà. Si Micael iyan sikan is lavew he pengulu he edlavan te menge zuma nu he menge Israilihanen. Utew mereǥen is kebpekesavuk te menge etew zutun he timpu, ne heeyan he kemeresayan wazè pa keenu mehitavù puun te kegkepuun kegketukud te menge nasyun. Piru edlibriyen puun keniyan te kemeresayan is menge zuma nu he menge Israilihanen he nekesurat is menge ngazan dan diyà te libru he midlistahan te menge etew he zuen dan untung he wazà pidtemanan. \v 2 Ebenhawen is mahabet he nemematey. Is duma kandan ebpekaangken te untung he wazà pidtemanan, piru is duma edrewakan wey ebpeel-elezan te wazà pidtemanan. \v 3 Sikan is nemekesavut te tutuu wey nenurù te menge etew mehitenged te kedtinazeng ne egkeiring te menge vituen diyà te langit su edsiǥa te wazà pidtemanan. \v 4 Piru sikew, Daniel, isira nu zà dèpa heini is libru, wey kenè nu en dèpa tudtula is menge lalag kayi taman te egkeuma is ketepusan. Dutun te kenè pa heini ibpahayag ne mezakel is egkesuat he mesavut dan is egkengehitavù.” \p \v 5 Hein nekepasad sikandin he egkaǥi, duen ku pa naahà he dezuwa he etew he ebpemenhithitindeg diyà te pesikilizà duen te wahig. \v 6-7 Ne mid-insaan te sevaha kandan is etew he mibivisti te linu he edhithitindeg he ed-untud diyà te zivavew zutun te wahig te, “Sengemenu keluǥayad human egketapus heini is mekehandekhandek he menge hitavù?” \p Ne imbayew zutun te etew he mibivisti te linu is dezuwa he menge velad din ne nezineg ku sikandin he ebpetistiǥusan din te Megbevayà he uuyag te wazà pidtemanan is menge lalag din. Ke sikandin te, “Egketapus heeyan emun edlavey en is tetelu he tuig wey tengà, ke egkepasad en is kebpeentusa te menge etew te Megbevayà.” \p \v 8 Wazè ku mesavut haazà is tavak din. Umbe migkaǥi a ziyà te kandin te, “Datù, hengkey is egkehimu he rimeǥas keniyan he menge hitavù?” \v 9 Ne midtavak sikandin te, “Daniel, taǥad ke zà, su is tavak te insè nu ne id-eles pa heini ne kenà ereg he edtudtulen taman te kegkeuma te ketepusan. \v 10 Mezakel is nekesavut te tutuu he edlumpiyuwan sikandan, ne egkesavut dan is mibpengaǥi ku. Piru is menge lalung ebpedayun te kebaal te kelelalung, ne kenè dan egkesavut is mibpengaǥi ku. \p \v 11 “Edlavey is 1,290 he andew puun te timpu te kebpeengkeza te andew-andew he kebpemuhat wey kedsevuka te utew mezaat he vutang he egkehimu he hinungdan te kebey-ani zutun te valey te \sc Nengazen\sc* taman te kegkeuma te ketepusan. \v 12 Utew zeyzey is edtaǥad wey kemulu pa taman te kedlavey te 1,335 he andew. \p \v 13 “Ne sikew Daniel, leusa nu is menge vaal nu. Ebpatey ka piru ebenhawen ka te ketepusan he menge andew su para mezawat nu is bales te menge vaal nu he inteǥana para kenikew.”