\id 2CH - mbb OT -Philippines 2014 (DBL -2014) \ide 65001 - Unicode (UTF-8) \rem Copyright: Kermit Titrud (2012) \h 2 Cronica \toc1 2 Cronica \toc2 2 Cronica \toc3 2Cro \mt1 2 Cronica \c 1 \s1 Mibuyù si Solomon te Ketau \r (1 Menge Hadì 3:1-15) \p \v 1 Nehimu he utew melig-en is kedhadì ni Solomon he anak ni David diyà te ginhedian din su miduma kandin is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din, wey midhimu zin sikandin he utew gehemanen. \v 2 Ne mibpekidlalag si Solomon te langun he menge Israilihanen, te menge peremandar te menge linibu wey menge ginatus he menge sundaru, te menge menhuhusey, te langun he menge pengulu te Israel, wey te langun he menge pengulu te menge pemilya. \v 3 Ne migenat si Solomon wey is tivuuk he keet-etawan pehendiyà te simbahan diyà te metikang he lugar ziyà te Gibeon, su ziyà kes Tulda he Edtelevukaayan te Megbevayà. Heini he Tulda ne mibpeveelan ni Moises he suluǥuen te \sc Nengazen\sc* diyà te sibsivayan. \v 4 Dutun he timpu ne neuwit en ni David kes Kavan te Kebpekid-uyun te Megbevayà he ebpuun te Kiriat Jearim pehendiyà te tulda he inteǥana zin para kayi diyà te Jerusalem. \v 5 Piru sikan is brunsi he pemuhatà he mibeelan ni Bezalel he anak ni Uri he apù ni Hur, ne ziyè pa te Gibeon dutun te etuvangan te Tulda te \sc Nengazen\sc*. Umbe ziyà medtiǥum si Solomon wey is tivuuk he keet-etawan te kebpenginginsà te \sc Nengazen\sc*. \v 6 Ne nemenahik si Solomon diyà te pemuhatà he brunsi ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* diyà te Tulda he Edtelevukaayan, ne mibpemuhat sikandin te 1,000 he menge pemuhat he edtutungen. \p \v 7 Haazà he kezukileman, mibpaahà is Megbevayà ki Solomon ne migkeǥiyan din sikandin te, “Buyù ka te minsan hengkey he egkesuatan nu su ibeǥey ku kenikew.” \v 8 Midtavak si Solomon te, “Impeehè nu is dekelà he ǥaǥew nu te amey ku he si David, ne ǥuntaan ne iyan a impuli nu he hadì. \v 9 Ne ǥuntaan, \sc Nengazen\sc* he Megbevayà, tumana nu is impenangdù nu te amey ku he si David, su midhimu a kenikew he hadì te keet-etawan he iring kezakel te pantad. \v 10 Beǥayi a te ketau wey keuluwanen wey ku mezumala heini he keet-etawan. Su hentei zà buwa etawa is ebpekehimu he edumala kayi te utew mezakel he keet-etawan nu?” \p \v 11 Migkeǥiyan te Megbevayà si Solomon te, “Geina te mibuyù ka te ketau wey keuluwanen te kedumala kayi te keet-etawan ku he ebpehedian ku kenikew, ne wazè ka mebuyù te ketiǥeyunan etawa dengeg etawa kegkepetaya te menge kuntada nu etawa meluǥayad he untung, \v 12 ne ibeǥey ku kenikew is ebuyuen nu. Ne kenà iyan dà heeyan su ed-umanan ku pa sikew te zekelà he ketiǥeyunan wey zengeg he wazè pa maangken te minsan hentei he hadì he nehuna kenikew. Wey kenà daan egkaangken te edsunud pa he menge hadì.” \p \v 13 Ne zutun ne mid-awà dutun si Solomon te Tulda he Edtelevukaayan diyà te simbahan he ziyà te metikang he lugar ziyà te Gibeon, ne midlikù sikandin diyà te Jerusalem. Ne midhadì sikandin diyà te Israel. \s1 Is menge Ketiǥeyunan ni Solomon \r (1 Menge Hadì 10:26-29) \p \v 14 Neketiǥum si Solomon te 1,400 he menge kerwahi wey 12,000 he kudà. Is duma kayi, ziyè din ipelastar te menge inged din he selevukà te menge kerwahi zin, ne is duma pa, ziyà te kandin diyà te Jerusalem. \v 15 Dutun te timpu te iyan sikandin hadì, henduen dà te vatu is ked-isipa te pelata wey vulawan tenged te kezekelè din, ne is kahabet te mahalen he kayu he sidru ne henduen be te ebpekeiring dà te urdinaryu he kayu he sikemur ziyà te menge mibuntud-buntud diyà te edsenlepan. \v 16 Is menge kudà ni Solomon diyà ebpuun te Ehipto wey Cilicia. Hustu he vali is impemasa kayi ziyà te Cilicia te menge perepemasa. \v 17 Dutun he timpu is bali te kerwahi he ebpuun diyà te Ehipto ne 600 he vuuk he pelata, ne is kudà 150 he vuuk he pelata. Ne imbelegyà heini te menge etew ni Solomon diyà te langun he menge hadì te menge Hitihanen wey te menge Aramihanen. \c 2 \s1 Is Ked-endama te Kedtukuza te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (1 Menge Hadì 5:1-18) \p \v 1 Dutun he timpu, insuǥù ni Solomon is kedtukuza te valey te \sc Nengazen\sc* para te zengeg te \sc Nengazen\sc* wey kedtukuza te turuǥan he para te keugelingen din. \v 2 Midtiǥum din is 70,000 he menge tighakut, 80,000 he tigbasbas te menge vatu ziyà te menge vuvungan, wey 3,600 he menge etew he iyan edumala. \p \v 3 Mibpeuwit si Solomon te lalag diyà te ki Hadì Hiram he hadì te Tyre he edhenduen te: “Peuwiti a kenikew te kayu he sidru iring te mibeelan nu zengan diyà te amey ku he si David te kedtukuza zin te turuǥan din. \v 4 Ebpehitendeg a te valey te \sc Nengazen\sc* para te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku. Egkehimu heini he segradu he lugar he zutun edtutunga is mehemut he veyewà wey ebpemuhatan layun te segradu he supas. Kayi zaan ebpemuhat te pemuhat he edtutungen kada meselem wey mezukilem, wey te menge Andew te Kedhimeley, te Pista te Kebpuun te Hayag wey te zuma he menge pista te kebeǥayi te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dey. Heini he sulunuzen kinahanglan he edtumanen te menge Israilihanen taman te taman.” \p \v 5 “Dekelà he valey te \sc Nengazen\sc* is edtukuzen ku, su utew mekeǥeǥehem is Megbevayè dey kenà te zuma he ed-ezapen. \v 6 Piru hentei is ebpekehimu he edtukud te valey he para kandin? Su kenà ganì sikandin ed-ereg diyà te langit, minsan diyà te pinekemetikang he vahin te langit. Umbe kenà a zait he ebpekepehitindeg te valey te \sc Nengazen\sc*. Is edtukuzen ku zà ne iyan dà is lugar he zutun edtutunga is menge pemuhat diyà te etuvangan din. \v 7 Umbe ǥuntaan, suǥua nu zini is etew he metau he edterebahu te vulawan, pelata, brunsi, putew wey metau he ebpenhavel te manggad, he merudtem, kanggan, wey meitem is kaavuavu zin, wey metau he ed-ukir. Edterebahu sikandin duma te menge metau he ibpemeterebahu ku he tig-Juda wey tig-Jerusalem, he mibpilì te amey ku he si David. \v 8 Peuwiti a zaan te kayu he sidru, sipris, wey algum he ebpuun te Lebanon, su netuenan ku he memetau is menge sakup nu he ebpemenamped te kayu. Ed-uǥupan te menge sakup ku is menge sakup nu, \v 9 te ked-andam te mezakel he menge kayu, su utew zekelà wey mekempet is baley te \sc Nengazen\sc* he edtukuzen ku. \v 10 Ebeyazan ku is menge tigtamped nu te menge kayu te 60,000 he saku he trigu, 60,000 he saku he barli, 110,000 he gelun he vinu, wey 110,000 he gelun he lana te ulibu.” \p \v 11 Iyan heini tavak ni Hadì Hiram he hadì te Tyre ziyà te ki Solomon pinaaǥi te surat: \p “Tenged te mahal te \sc Nengazen\sc* is mezakel he menge keet-etawan din ne midhimu ke zin he hadì dan. \v 12 Edeliǥen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel he midlimbag te langit wey kelibutan! Mibeǥayan din si Hadì David te uluwanen he anak, he nepenù te keuluwanen wey kedsavut, he edtukud te valey te \sc Nengazen\sc* wey turuǥan he para te keugelingen din.” \p \v 13 “Edsuǥuen ku ziyà te kenikew si Huram Abi, he sevaha te memetau he edterebahu. \v 14 Tig-Dan is iney zin, ne is amey zin tig-Tyre. Metau sikandin he edterebahu te vulawan, pelata, brunsi, putew, batu, wey kayu, wey te kebaal te manggad he merudtem, meitem is kaavuavu zin, wey kanggan wey linu, egketau sikandin te minsan hengkey he kelasi te ked-ukir, wey ebpekevaal sikandin te minsan hengkey he kelasi te zayandayan he ebpeveelan kandin. Edterebahu sikandin he iyan duma zin is kenikew he menge terebahanti wey is menge terebahanti he mibpilì te telehuzen he amey nu he si David. \p \v 15 “Ne ǥuntaan telehuzen he Solomon ipeuwit nu kayi te kenami is trigu, barli, wey vinu, wey lana te ulibu he insaad nu \v 16 ne ebpenempezen dey is minsan hengkey he kayu ziyà te Lebanon he egkinehenglanen nu. Ne ibpebpipikit dey heini ne ibpeǥampung dey zà heini te zaǥat pehendiyà te Jopa. Ne iyan kew uwit kayi ziyà te Jerusalem.” \p \v 17 Impemelista ni Solomon is langun he kenà Israilihanen diyà te Israel iring te mibeelan te amey zin he si David, ne is kezakel 153,600. \v 18 Midhimu zin is 70,000 he tighakut, is 80,000 iyan tigbasbas te menge vatu ziyà te menge vuvungan, ne is 3,600 ne iyan edumala te menge terebahanti. \c 3 \s1 Midtukud Si Solomon te Baley te \sc Nengazen\sc* diyà te Jerusalem \p \v 1 Ne mibpuunan en ni Solomon is kedtukuza te valey te \sc Nengazen\sc* diyà te Jerusalem diyà te Buvungan te Moria, he zutun mebpaahà is \sc Nengazen\sc* te amey zin he si David. Diyè din heini tukuza te gunasà ni Arauna he Jebusihanen, kes lugar he inteǥana ni David. \v 2 Mibpuunan din en heini te edtukud te ikezuwa he andew te ikezuwa he vulan, te ikeepat he tuig te kedhadì din. \p \v 3 Is pundasyun kayi te valey te Megbevayà ne 90 he ǥiek is keluǥayad ne 30 he ǥiek is keluag. \v 4 Is barkun diyà te etuvangan te valey te \sc Nengazen\sc* ne 30 he ǥiek iring duen te keluag te sukud te valey te \sc Nengazen\sc*, ne 30 zaan he ǥiek is ketikang din. Ne mid-epizan ni Solomon te lunsey he vulawan is diyà te seled kayi. \p \v 5 Ne mibpeelevatan din is lewahan kayi te valey te \sc Nengazen\sc* te kayu he sipris wey mid-epizan te pudu vulawan, wey mibpendeyzeyanan te menge palma wey menge kedina. \v 6 Mibpezeyzeyanan din daan haazà is baley te \sc Nengazen\sc* te mahalen he menge vatu wey vulawan he ebpuun pa ziyà te Parvaim. \v 7 Mibpeepizan din te vulawan is menge selegunting, menge ǥemawan wey menge marku kayi, wey menge elavat. Ne mideyzeyanan te in-ukir he kirubin is menge elavat. \p \v 8 Is Utew Segradu he Lugar ne 30 he ǥiek is keluag din ne 30 he ǥiek is ketikang din, iring ded is keluaǥan din duen te keluaǥan te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne is seled kayi ne mid-epizan te menge 23 he tunilada he vulawan. \v 9 Is migamit he menge ransang mid-epizan daan te vulawan he menge tengà te kilu is keveǥat. Is menge elavat te menge ruǥu he zapit te zivavew ne mid-epizan daan te vulawan. \p \v 10 Mibpevaal zaan si Solomon diyà te seled te Utew Segradu he Lugar te zezuwa he kirubin, ne mibpeepizan din heini te vulawan. \v 11-13 Is kada kirubin ne zezuwa is pakpak, ne is kada pakpak ne pitu wey tengà he ǥiek is keluǥayad. Umbe is keluǥayad te nevekar he menge pakpak duen te zezuwa he kirubin ne 30 he ǥiek. Is divaluy he pakpak dan ne ebpeked-uma is purù, ne is divaluy pa he pakpak dan ne ebpekesenggir te elavat. \v 14 Is kurtina he nekaalang duen te Utew Segradu he Lugar manggad he linu he imburda zutun is meitem is kaavuavu zin, merudtem wey kanggan, imburda zaan dutun is kirubin. \s1 Is Dezuwa he Tukud he Brunsi \r (1 Menge Hadì 7:15-22) \p \v 15 Mibaal zaan si Solomon te zezuwa he tukud diyà te etuvangan duen te valey te \sc Nengazen\sc*, ne is ketikang te kada sevaha ne 52 he ǥiek. Is kada tukud ne zuen din ulu he is keluǥayad din ne pitu wey tengà he ǥiek. \v 16 Is kada ulu mideyzeyanan te impedlambid he mid-iring te kedina ne impemikit dutun is mibpen-iring te prutas he pumigranata. Nenggatus is kezakel kayi he menge zayandayan. \v 17 Impehitindeg din haazà is menge tukud diyà te etuvangan te valey te \sc Nengazen\sc*. Is tukud he zapit te divavà ne migngezanan din te Jakin, ne is tukud dapit te zizaya ne migngezanan din te Boaz. \c 4 \s1 Is menge Gelemiten te Baley \sc Nengazen\sc* \r (1 Menge Hadì 7:23-51) \p \v 1 Mibpevaal zaan si Solomon te pemuhatà he brunsi he 30 he ǥiek he kuwedradu wey 15 he ǥiek is ketikang. \v 2 Mibpevaal zaan sikandin te zekelà he teleǥuey te wahig he henduen te kawà, he egngezanan te Daǥat. Is kezalem kayi pitu wey tengà he ǥiek, is keluaǥan kayi 15 he ǥiek, ne is sukud te peliǥuy kayi 45 he ǥiek. \v 3 Diyà te malù egkezizalem te vèbà kayi mibpeliǥuyan te zezuwa he linya te menge zayandayan. Heini he menge zayandayan, henduen be te tudu he vaka, ne heenem dutun is diyà te teleǥuey. Ne haazà, inredsà is kebpurma zuen te kebeeli zutun te teleǥuey. \v 4 Haazà is teleǥuey in-untud diyà te peka te 12 he tudu he menge vaka he brunsi he ebpein-iniyuǥà. Is tetelu ziyà medsinaru te zizaya, is tetelu ziyà te edsenlepan, is tetelu ziyà te zivavà, is tetelu ziyà te edsilaan. \v 5 Is kekepal zutun te teleǥuey tetelu he vaney, is bèbà kayi iring te vèbà te tasa he netik-ew mevekar iring te mibekar en he vulak te liryu. Ne egketeǥuan heini te 17,500 he gelun he wahig. \v 6 Mibpevaal zaan sikandin te sepulù he visin para ebpenhugasan te menge ibpemuhat he edtutungen. Diyà isavuk is lelima te zapit te zivavà ne is lelima ne zapit te zizaya. Ne haazà is wahig dutun te teleǥuey he egngezanan te Daǥat ne iyan egemiten te menge memumuhat te kebpenhugas dan te keugelingen dan. \v 7 Mibpevaal zaan sikandin te sepulù he selevukà te sulù he vulawan sumalà te pelanu, ne ziyà haazà isavuk te valey te \sc Nengazen\sc*, lelima is diyà te zapit te zizaya ne is lelima ziyà te zapit te zivavà. \v 8 Mibpevaal zaan sikandin te sepulù he lemisahan ne ziyà heini isavuk te valey te \sc Nengazen\sc*, lelima is diyà te divavà ne lelima is diyà te zizaya. Mibpevaal zaan sikandin te 100 he yehung he vulawan he egemiten te kebpirik. \p \v 9 Mibpevaal zaan sikandin te lama para zà te menge memumuhat wey te meluag he lama ziyà te gawas. Mibpeveelan din heini te menge pultahan he ebeyaan te edseled dutun te lama ne mibpeepizan din haazà te brunsi. \v 10 Ne zutun din isavuk is teleǥuey te wahig he egngezanan te Daǥat te zapit te zivavà he edsilaan he iskina zutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 11 Mibpevaal zaan sikandin te menge diniyun, menge pala, wey menge yehung he egemiten te kebpemirikpirik. \p Nengepasad haazà is langun he mibpeveelan ni Solomon ki Huram he para zutun te valey te Megbevayà. Ne iyan heini mibeelan din: \li1 \v 12 is dezuwa he tukud; \li1 is dezuwa he henduen be te menge yehung he in-ulu zuen te menge tukud; \li1 is dezuwa he impedlambid he mid-iring te kedina he zayandayan duen te menge in-ulu te menge tukud; \li1 \v 13 is 400 he mid-iring te prutas he pumigranata (nekepikit is dezuwa he linya kayi zuen te zezuwa he mid-iring te kedina he nekevedbed duen te in-ulu te menge tukud); \li1 \v 14 is menge kerumata wey menge visin kayi; \li1 \v 15 is teleǥuey te wahig he egngezanan te Daǥat wey sikan is untuzà kayi te teleǥuey he ledawan te sepulù wey zezuwa he tudu he menge vaka; \li1 \v 16 is menge diniyun, menge pala, menge zezekelà he menge tinidur he para te usa, wey zuma pa he menge ǥelemiten. \p Is langun kayi he menge vutang para zuen te valey te \sc Nengazen\sc*, he mibeelan ni Huram para ki Hadì Solomon, ne pudu heini brunsi he impesinew. \v 17 Mibpeveelan heini ni Hadì Solomon pinaaǥi te selsalan diyà te Suǥud te Jordan, he ziyà te pid-elangan te Sucot wey Zaretan. \v 18 Utew mezakel he brunsi is neǥamit ni Solomon, ne wazà metueni ke pira heini langun he kilu. \p \v 19 Mibpevaal zaan si Solomon kayi he menge gelemiten he para zuen te valey te Megbevayà: \li1 bulawan he pemuhatà; \li1 bulawan he menge lemisahan he selevukà te supas he ibpemuhat diyà te etuvangan te Megbevayà; \li1 \v 20 is menge selevukà te menge sulù he lunsey he vulawan wey is menge sulù kayi he ibpesiǥa etuvangan duen te Utew Segradu he Lugar sumalà is sulunuzen bahin kayi; \li1 \v 21 is dayandayan he menge vulak, is menge sulù wey is menge lipit, he pudu lunsey he vulawan; \li1 \v 22 is menge ibpenamped te pebilu, menge yehung he egemiten te kebpemirik, menge teleǥuey te menge veyewà, wey menge selevukà te vaǥa he pudu lunsey he vulawan; \li1 is menge ǥemawan dutun te valey te \sc Nengazen\sc* wey menge ǥemawan pehendiyà te seled te Utew Segradu he Lugar, ne pudu heini mid-epizan te vulawan. \c 5 \p \v 1 Hein nepasad en ni Solomon is langun he vaal zutun te valey te \sc Nengazen\sc*, ne mid-uwit din diyà te menge budiga zutun te valey te \sc Nengazen\sc* is langun he menge azen he impehinungud te amey zin he si David–is menge pelata, menge vulawan, wey zuma pa he menge ǥelemiten. \s1 Mid-uwit dutun te Baley te \sc Nengazen\sc* kes Kavan te Kebpekid-uyun \r (1 Menge Hadì 8:1-9) \p \v 2 Impetawag ni Hadì Solomon diyà te Jerusalem is menge edumala te Israel wey is langun he menge pengulu te menge tribu wey menge pemilya te Israel, su ibpekuwa zin kandan sikan is Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* puun te Zion he Inged ni David. \v 3 Midhendiyè dan is langun te ki Hadì Solomon hein Pista te Kebaal te menge Lawig, te ikepitu he vulan. \p \v 4-5 Hein nevurun en is langun he menge edumala te Israel, ne migkuwa zuen te menge memumuhat wey menge Levihanen kes Kavan, ragkes en kes Tulda he Edtelevukaayan wey kes menge segradu he menge gelemiten kayi, ne mid-uwit dan heini langun petekezeg diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 6 Nemuhat si Hadì Solomon wey is tivuuk he keet-etawan te Israel ziyà te etuvangan duen te Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc*. Utew mahabet is menge kerehidu wey menge vaka he impemuhat dan; kenà heini egkevilang. \p \v 7 Ne mid-uwit duen te menge memumuhat kes Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* diyà te lugar he kineselezan duen te valey te \sc Nengazen\sc*, duen te Utew Segradu he Lugar, diyà te zizalem te menge pakpak duen te ledawan he menge kirubin. \v 8 Nevekar is menge pakpak dutun te menge kirubin, umbe netembunan sikan is Kavan wey sikan is menge tival zuen te kavan. \v 9 Heini he menge tival utew memelayat, is menge purù dan edlavew pa zuen te Kavan ne egkaahà diyà te Segradu he Lugar, diyà te etuvangan duen te kineselezan dutun te valey te \sc Nengazen\sc*, piru kenà heini egkaahà diyà te gawas duen te Segradu he Lugar. Ne zutun pa heini taman en guntaan. \v 10 Wazà duma he taǥù duen te Kavan gawas duen te zezuwa he melumpipì he menge vatu he intaǥù dutun ni Moises hein diyà sikandin te Horeb, ne zutun himuwa te \sc Nengazen\sc* is kebpekid-uyun din te menge Israilihanen hein migawas dan diyà te Ehipto. \p \v 11 Ne kegkepasad dutun, ne migawas kes menge memumuhat dutun te Segradu he Lugar. Is langun he menge memumuhat he zutun ne nenlumpiyu te keugelingen dan, timpu man te kebpenilbi zan etawa kena. \v 12 Is menge Levihanen he menge musikiru ne iyan si Asaf, si Heman, si Jedutun, wey is menge anak dan he menge maama, wey menge kezuzumahi zan ne midhitindeg diyà te zapit te edsilaan he avey zutun te pemuhatà. Mibivisti zan te linu he edtukar te menge simbal, alpa, wey lira. Iyan duma zan dutun is 120 he menge memumuhat he ebpezaǥing te trumpita. \v 13 Is menge perekanta, ne midalig dan wey mibpeselamat dan te \sc Nengazen\sc* he eduyuǥan te trumpita, simbal, wey zuma pa he menge gelemiten. Iyan heini kanta zan: \p “Meupiya is \sc Nengazen\sc*; wazà pidtemanan te gaǥew zin.” \p Ne zutun nepenù te ǥapun haazà is baley te \sc Nengazen\sc*. \v 14 Kenè en egkeveelan te menge memumuhat is buluhaten dan dutun te valey te \sc Nengazen\sc* tenged te ǥapun, su is gemhanan he kebpekiduma te \sc Nengazen\sc* nekepenù dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \c 6 \p \v 1 Ne mid-ampù si Solomon te, “\sc Nengazen\sc*, migkaǥi ka he ed-ubpè ka ziyà te kivel. \v 2 Ne ǥuntaan nekepevaal ad te utew mekempet he valey para kenikew, he egkeubpaan nu te wazà pidtemanan.” \s1 Is menge Lalag ni Solomon Diyà te menge Etew te Israel \r (1 Menge Hadì 8:14-21) \p \v 3 Ne mid-etuvang ni Hadì Solomon is tivuuk he keet-etawan te Israel he ebpemenhitindeg dutun, ne mibpenubtuvazan din sikandan. \v 4 Migkaǥi sikandin, “Edeliǥen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. Midtuman din is insaad din te amey ku he si David. Migkaǥi zin dengan, \v 5 ‘Puun dutun te kebpeǥewasa ku te menge etew ku he Israilihanen diyà te Ehipto, ne wazè ku pilia is inged te minsan hentei he tribu te Israel para edtukuzan te valey he para te kebeǥayi kedì te zengeg, wey wazà a mebpilì te hadì he edumala te menge etew ku he Israilihanen. \v 6 Piru ǥuntaan, mibpilì ku is Jerusalem he zutun a ebeǥayi te zengeg, wey mibpilì ku si David he edumala te menge etew ku he Israilihanen.’ \p \v 7 “Utew egkesuat is amey ku he si David he ebangun te valey he para te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 8 Piru migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te kandin te, ‘Meupiya su egkesuat ka he ebangun te valey he para te zengeg ku. \v 9 Piru kenè ka iyan ebpekevangun kayi, kekenà, iyan is anak nu. Iyan sikandin ebangun te valey he para te zengeg ku.’ \p \v 10 “Ne midtuman en te \sc Nengazen\sc* is insaad din. Iyan a nekeilis te amey ku he hadì te Israel, su iyan heini insaad te \sc Nengazen\sc*. Ne mibangun ku is baley he para te kebeǥey te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 11 Ne zutun ku isavuk kes Kavan he midteǥuan te midsuratan te kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* he midhimu zin diyà te menge etew zin he menge Israilihanen.” \s1 Is Kebpengemuyù ni Solomon para te Keet-etawan te Israel \r (1 Menge Hadì 8:22-53) \p \v 12 Midhitindeg si Solomon diyà te etuvangan te tivuuk he keet-etawan te Israel, diyà te etuvangan duen te pemuhatà te \sc Nengazen\sc* ne imbayew zin is menge velad din. \v 13 Diyà sikandin medhitindeg te brunsi he intebladu he mibpeveelan din. Heini he intebladu ne pitu wey tengà he ǥiek is keluag wey keleyat, ne heepat wey tengà he ǥiek is ketikang kayi. Hein nepasad midluhud si Solomon dutun te etuvangan te keet-etawan te Israel he imbayew zin is menge velad din. \v 14 Ne nengemuyù sikandin, \p “He \sc Nengazen\sc*, Megbevayà te Israel, wazè en Megbevayà he iring kenikew ziyan te langit wey kayi te tanà. Metinumanen ka te saad nu wey layun nu ibpaahà is kebmahala nu te menge suluǥuen nu he edsunud kenikew te tivuuk he ǥehinawa zan. \v 15 Midtuman nu is saad nu te suluǥuen nu he si David he amey ku. Iyan ka kayi midsaad, ne midtuman nu heini guntaan he andew. \v 16 Ne ǥuntaan, \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, elin nu tumana is insaad nu ziyà te amey ku he si David he suluǥuen nu hein migkeǥiyan nu te, ‘Layun nu zuen kevuwazan he ebpekeilis kenikew te kedhadì te Israel emun meupiya is kedsunud te menge kevuwazan nu te kesuǥuan ku iring te mibeelan nu.’ \v 17 Umbe ǥuntaan, \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, tumana nu is menge saad nu te suluǥuen nu he si David he amey ku. \p \v 18 “Piru, sikew, Megbevayà, tutuu ve iyan he ebpekeubpè ka kayi te tanà duma te menge etew? Minsan is langit ne kenè ka ganì ed-ereg minsan diyà te pinekemetikang he vahin kayi, kayi ke pe be vuwa med-ereg te valey he midtukud ku? \v 19 Piru, \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku, pemineǥa a kenikew is suluǥuen nu te menge kebpengemuyù ku wey kebpehizuhizu ku kenikew. Pemineǥa nu is kebpengumew ku wey kebpengemuyù ku ziyan te etuvangan nu. \v 20 Berakat he ipata nu heini is baley nu te maandew wey mezukilem, kayi te lugar he migkaǥi nu he kayi ka ebeǥayi te zengeg. Berakat he pemineǥa a kenikew is suluǥuen nu te kebpengemuyù ku he kayi a he lugar med-etuvang. \v 21 Pemineǥa nu is menge hangyù ku wey hangyù te menge etew nu he Israilihanen te kebpengemuyù dey he kayi he lugar ed-etuvang. Pemineǥa nu keniyan te ubpeey nu he langit. Ne emun egkezineg key kenikew, ne peseyluwa key. \p \v 22 “Emun is sevaha he etew idsumbung he nekesalà diyà te iring din he etew, ne haazà ibpehendiyà te pemuhatà para kenikew kayi te valey nu te kebpenangdù he wazè din salà, \v 23 pemineǥa nu heini ziyan te langit wey hukumi nu is menge suluǥuen nu–is edsumbung wey is idsumbung. Siluti nu is nekesalà sumalà te neveelan din, ne libriya nu is wazà salà para metueni he wazà sikandin mekesalà. \p \v 24 “Ne emun is menge etew nu he Israilihanen egkezaag te menge kuntada zan su nekesalè dan kenikew, ne emun edlikù dan diyan te kenikew ne edalig dan wey ebpengemuyù dan kayi te valey nu, \v 25 ne pemineǥa nu sikandan diyan te langit. Ne peseyluwa nu sikandan te salè dan ne ilikù nu sikandan diyà te tanà he imbeǥey nu ziyà te menge kepuun dan. \p \v 26 “Emun kenè nu ibpeuzan tenged te nekesalà is menge etew nu, ne emun ebpengemuyù dan he edsinaru kayi te valey nu wey edalig dan kenikew, wey ed-engkezan dan is kebaal te salà tenged te kedsiluti nu kandan, \v 27 ne pemineǥa nu sikandan diyan te langit. Peseyluwa nu sikandan is menge suluǥuen nu he menge etew nu he Israilihanen. Penurua nu sikandan te metazeng he kebpengungubpaan, ne peuzani nu is tanà he imbeǥey nu kandan he egkaangken dan. \p \v 28 “Emun ebpekeuma is bitil ziyà te tanà te menge etew nu, limas etawa meinit he keramag, etawa keranapranap he ebpekezezaat te menge pinemula, ragkes en is menge terapan wey menge tetaru, etawa edliǥuyan sikandan te menge kuntada zan diyà te minsan hendei te menge inged dan, etawa ebpekeuma ziyà te kandan is minsan hengkey he zaru, \v 29 ne emun duen kandan ebpengemuyù etawa ke ebpetavang kenikew, ne pemineǥa nu sikandan. Ne emun nesavut dan he pinaaǥi te kebpekesalè dan ne nekeuma ziyà te kandan heini is ked-antus dan wey kegkerasey zan, ne ebpengemuyù dan he ibpeketikang dan is menge velad dan he ed-etuvang kayi te valey nu. \v 30 Pemineǥa nu sikandan diyan te ubpeey nu he langit. Ne peseyluwa nu sikandan, ne veeli nu ziyà te kada sevaha kandan is ereg te menge vaal zan, su netuenan nu is gehinawa te kada sevaha kandan. Su utew venar he iyan ke zà netau te ǥehinawa te langun he etew. \v 31 Beeli nu heeyan para medtahud dan wey medsunud dan te kenikew he menge paaǥi zutun te ked-ubpè dan dutun te tanà he imbeǥey nu te menge kepuun dey. \p \v 32 “Emun duen kenà menge Israilihanen he meǥinged diyà te meziyù he lugar he ebpekezineg te ventuǥan nu wey kegkemekeǥeǥehem nu, ne edhengkayi zan te ked-azap kenikew wey ebpengemuyù dan he ed-etuvang kayi te valey nu, \v 33 pemineǥa nu sikandan keniyan te ubpeey nu he langit. Ne iveǥey nu ziyà te kandan is minsan hengkey he ebuyuen dan, para is tivuuk he menusiyà kayi te kelibutan ne ebpekekilala kenikew, ne edtehuzen ke zan iring te menge etew nu he Israilihanen, su wey zan metueni he midtukud ku heini is baley nu para te zengeg nu. \p \v 34 “Emun edhipanew is menge etew nu te kebpekidtebek su iyan inmandù nu, ne emun ed-ampù sikandan he edsinaru kayi he inged te pinilì nu wey kayi te valey nu he mibangun ku he para te zengeg nu, \v 35 pemineǥa nu is menge kebpengemuyù dan wey menge hangyù dan diyan te langit, ne iveǥey nu kandan is kezeeǥan. \p \v 36 “Ne emun ebpekesalè dan kenikew–su wazà minsan hentei he wazè din salà–wey tenged te utew nu kekegpauk ne impezaag nu sikandan te menge kuntada zan ne mibihag dan pehendiyà te uvey etawa meziyù he lugar, \v 37 ne emun egkeveǥu is gehinawa zan dutun he lugar, ne ed-engkezan dan is kebaal te salà, ne ebpehizuhizu zan he edhenduen te, ‘Nekesalè key wey mezaat is menge vaal zey,’ \v 38 pemineǥa nu is menge kebpengemuyù dan. Ne emun ebpekid-uliey sikandan kenikew te ebpuun te tivuuk he ǥehinawa zan wey isip dan diyà te lugar he zutun dan bihaǥa, ne ebpengemuyù dan he ed-etuvang kayi te tanà he imbeǥey nu te menge kepuun dan, he iyan heini is inged he mibpilì nu, wey heini is baley nu he midtukud ku para te zengeg nu, \v 39 pemineǥa nu is menge kebpengemuyù dan wey menge hangyù diyan te ubpeey nu he langit, ne veǥayi nu sikandan te kezeeǥan. Peseyluwa nu sikandan te menge salè dan diyan te kenikew. \p \v 40 “He \sc Nengazen\sc* ku, berakat he edseǥipaan nu is menge kebpengemuyù he ebeelan kayi he lugar. \p \v 41 “Guntaan, \sc Nengazen\sc* he Megbevayà, hendiyè ke en te valey nu, kes lugar he himelayè nu, he zutun isavuk kes Kavan te Kebpekid-uyun nu, he ebpesavut te ǥehem nu. Berakat he meseǥazi te menge memumuhat nu is kedlibriya nu kandan, ne egkelipey is metinumanen he menge etew nu tenged te keupiya nu. \v 42 He \sc Nengazen\sc* he Megbevayà, kenè nu iniyuǥi is pinilì nu he hadì. Kenè nu lipati is kebmahala nu te suluǥuen nu he si David.” \c 7 \s1 Is Kebpehinunguza te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (1 Menge Hadì 8:62-66) \p \v 1 Hein nekepasad he ebpengemuyù si Solomon, ne zuen hapuy he ebpuun diyà te langit ne nengetutung haazà is pemuhat he edtutungen wey zuma pa he menge pemuhat, ne is mekeǥeǥehem he kebpekiduma te \sc Nengazen\sc* ne nekepenù dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 2 Kenà ebpemekeseled is menge memumuhat dutun te valey te \sc Nengazen\sc* su midsirang sikandan te mekeǥeǥehem he kebpekiduma te \sc Nengazen\sc* he nekepenù dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 3 Hein naahà te langun he menge Israilihanen haazà is hapuy he mibulus wey is mekeǥeǥehem he kebpekiduma te \sc Nengazen\sc* dutun te divavew te valey te \sc Nengazen\sc*, ne midluhud dan ne mid-azap dan is \sc Nengazen\sc* he zuma is kebpeselamat. Migkaǥi sikandan te, “Meupiya is \sc Nengazen\sc*; wazà pidtemanan te gaǥew zin.” \p \v 4 Ne nemuhat diyà te \sc Nengazen\sc* si Hadì Solomon wey is langun he menge Israilihanen. \v 5 Nemuhat dan te 22,000 he menge vaka wey 120,000 he menge kerehidu wey menge kambing. Te heini he paaǥi impehinungud duen te hadì wey langun he menge keet-etawan haazà is baley te Megbevayà. \v 6 Ne mibpelastar is menge memumuhat duen te valey te \sc Nengazen\sc*, ne iring din ded daan is menge Levihanen he nemekesinaru kandan ne migkanta he edhenduen te, “Wazà pidtemanan te gaǥew zin.” Eduyuǥan dan haazà is kanta te menge gelemiten he mibpeveelan ni Hadì David te kedalig te Megbevayà. Dutun te etuvangan te menge Levihanen, is menge memumuhat mibpezaǥing daan te menge trumpita zutun te kemulu en ebpenhitindeg is langun he menge Israilihanen. \p \v 7 Impehinungud ni Solomon sikan is lama he ziyà te etuvangan te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne nemuhat dan dutun te menge pemuhat he edtutungen, menge pemuhat he para gasa, wey menge tavà he pemuhat he para te meupiya he kedepità. Ne sikan is brunsi he pemuhatà he mibpeveelan ni Solomon ne utew zeisey para kayi he menge pemuhat. \p \v 8 Midsilibra pa si Solomon wey is langun he menge Israilihanen te Pista te Kebaal te menge Lawig seled te pitu he andew. Utew mezakel he menge etew is nevurun he ebpuun te Lebo Hamat he zapit te zizaya pehendiyà te zal-ug te Ehipto he zapit te zivavà. \v 9 Hein ikewalu en he andew, mibeelan dan is ketepusan he keburunburun, su midsilibra zan is kebpehinunguza zuen te pemuhatà wey te tivuuk he valey te \sc Nengazen\sc* seled te pitu he andew, wey te kedsilibra te Pista te Kebaal te menge Lawig seled daan te pitu he andew. \v 10 Sunud dutun he andew, he iyan ike-23 he andew te ikepitu he vulan, impeulì ni Solomon is menge etew. Mid-ulì dan he melipayen utew tenged te langun he meupiya he mibeelan te \sc Nengazen\sc* ki David wey ki Solomon, wey te menge etew zin he menge Israilihanen. \s1 Mibpaahà is Megbevayà ki Solomon \r (1 Menge Hadì 9:1-9) \p \v 11 Ne nepasad ni Solomon is kebangun duen te valey te \sc Nengazen\sc* wey te turuǥan din. Nepasad din is langun he menge pelanu zin para kayi. \v 12 Ne sevaha zutun he mezukilem, mibpaahà kandin is \sc Nengazen\sc* he egkaǥi, “Nezineg ku is menge kebpengemuyù nu ne mibpilì ku heini is baley ku he pemuhatà te menge pemuhat. \p \v 13 “Penenglitan kenè ku ibpeuzan, etewa ebpeeǥiyan ku te menge terapan is tanà he egkaan te menge pinemula kayi, wey ebpeeǥiyan ku is keet-etawan ku te kezeetan, \v 14 emun is menge etew he mid-umew ku kenà ebpelavew, ne ebpengemuyù wey ed-aput kayi te kedì, ne ed-iniyuǥan dan is menge mezaat he menge ulaula zan, ebpemineǥen ku sikandan kayi te langit ne ebpeseyluwen ku is menge salè dan, ne idlikù ku is uzar te menge tanè dan. \v 15 Edseǥipaan ku sikandan ne ebpemineǥen ku is menge kebpengemuyù dan te kayi he lugar, \v 16 su heini is baley ku ne mibpilì ku wey insivey ku heini he lugar para kedì su wey mehimu he zutun a ebeǥayi te zengeg he wazà pidtemanan. Ebentayan ku heini wey ed-eturen ku lelayun. \p \v 17 “Ne sikew, emun edsunud ka kedì iring te amey nu he si David, ne ebeelan nu is langun he ebpeveelan ku kenikew wey edtumanen nu is ibeǥey ku he menge sulunuzen wey menge suǥù, \v 18 ibpehadì ku is menge kevuwazan nu te wazà pidtemanan. Iyan heini impenaad ku ziyà te amey nu he si David hein migkeǥiyan ku sikandin te, ‘Kenè ka egkeewaan te kevuwazan he edhadì te Israel.’ \v 19 Piru emun ed-iniyuǥan a keniyu ne kenè niw edtumanen is menge suǥù wey menge sulunuzen he imbeǥey ku keniyu, wey ke ebpenilbi kew wey ed-azap te zuma he menge ed-ezapen, \v 20 ne ibpaawè ku sikiyu kayi te tanà he imbeǥey ku keniyu, ne ebeleǥazen ku heini is baley ku he iyan mibpilì ku he lugar he kayi a ebeǥayi te zengeg. Ne ed-un-undahan wey ed-engitan te menge etew. \v 21 Ne minsan pa te mekempet wey nevantug heini is baley ku, ne edrundusen ku heini. Egketingkemed wey egkengeinuinu is langun he edsaǥad kayi, ne egkaǥi zan te, ‘Maan is mibeelan heini te \sc Nengazen\sc* kayi he tanà wey kayi te valey zin?’ \v 22 Edtavak is duma te, ‘Tenged te mid-iniyuǥan dan is \sc Nengazen\sc*, is Megbevayà te menge kepuun dan, he iyan mibpeǥawas kandan diyà te Ehipto, ne mibpenilbi wey mid-azap dan te zuma he ed-ezapen. Umbe mibpeeǥiyan sikandan te \sc Nengazen\sc* kayi he menge kezeetan.’ ” \c 8 \s1 Is Duma pa he Nepasad ni Solomon \r (1 Menge Hadì 9:10-28) \p \v 1 Kedlavey te 20 he tuig te kedtukuza ni Solomon te valey te \sc Nengazen\sc* wey te turuǥan din, \v 2 mid-uman din tukuza is menge inged he imbeǥey kandin ni Hiram ne mibpeubpaan din te menge Israilihanen. \v 3 Iyan heini timpu he midsurung ni Solomon is Hamat Zoba ne naaǥew zin heini. \v 4 Mid-umanan din tukuza is Tadmor he ziyà te sibsivayan wey menge inged diyà te Hamat he zutun is menge budiga. \v 5 Midlig-enan din is divavew wey zizalem he vahin te Bet Horon. Mibpelingutan din heini te menge verengbeng ne mibpemeelan dutun is menge pultahan he zuen dan menge terangka. \v 6 Iyan daan heini mibeelan din diyà te Baalat wey te zuma pa he menge inged he zutun is menge budiga zin, menge kerwahi wey menge kudè din. Midtukud din is langun he egkesuatan din te edtukud diyà te Jerusalem, Lebanon wey te langun he tanà he sakup din. \p \v 7-8 Duen pa menge etew he nengetaǥak diyà te Israel he kenà menge Israilihanen. Menge kevuwazan sikandan te menge Hitihanen, Amunihanen, Perisihanen, Hivihanen wey menge Jebusihanen he nengesamà he wazà mepatey te menge Israilihanen te ked-eǥawa zan te tanà te Canaan. Midhimu sikandan ni Solomon he menge uripen he ebpeǥesen he ibpeterebahu, ne taman guntaan kemulu he menge uripen sikandan. \v 9 Piru wazà minsan hentei he Israilihanen he mid-uripen ni Solomon, kekenà, midhimu zin sikandan he menge sundaru zin, menge upisyal, menge pengulu te menge sundaru, menge peremandar te menge kerwahi zin, wey menge pereuntud te kudà. \v 10 Is 250 kandan midhimu zin he menge upisyal he edumala te menge edterebahu te menge pruyiktu zin. \p \v 11 Hein nepasad en haazà is turuǥan he mibpeveelan ni Solomon he para te esawa zin he anak te hadì te Ehipto, in-awè din is esawa zin diyà te Inged ni David. Su migkaǥi sikandin te, “Kenà egkehimu he kayi ed-ubpà is esawa ku te turuǥan ni Hadì David he hadì te Israel, su segradu is minsan hendei he lugar he zutun dengan isavuk kes Kavan te \sc Nengazen\sc*.” \p \v 12 Ne mibpemuhat si Solomon te pemuhat he edtutungen para te \sc Nengazen\sc* dutun te pemuhatà he mibeelan din diyà te etuvangan te varkun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 13 Midtuman din is suǥù ni Moises he ebpemuhat sumalà is kinahanglan he ibpemuhat kada andew wey te Andew te Kedhimeley, te Pista te Kebpuun te Hayag, wey te tetelu he pista he edsilibrahan kada tuig: is Pista te Supas he Wazè din Tapey, is Pista te Kedraǥun, wey is Pista te Kebaal te menge Lawig. \v 14 Ne sumalà te sulunuzen te amey zin he si David, migrupu zin is menge memumuhat wey menge Levihanen para te menge vuluhaten dan. Is menge Levihanen, ne iyan ebpengegalen te menge etew he edalig te Megbevayà, wey ed-uǥup dan te menge vuluhaten te menge memumuhat dutun te valey te \sc Nengazen\sc* kada andew. Migrupu zin daan is menge ebantey te kada gemawan te valey te \sc Nengazen\sc* su iyan heini insuǥù ni David he suluǥuen te Megbevayà. \v 15 Midtuman eni Solomon is langun he insuǥù ni Hadì David mehitenged te menge memumuhat wey menge Levihanen wey te menge budiga. \p \v 16 Nepasad is langun he mibpeveelan ni Solomon dutun te valey te \sc Nengazen\sc* puun te kebpundara kayi taman te kegkepasad kayi. \p \v 17 Ne midhendiyà si Solomon te Ezion Geber wey ziyà te Elot, diyà te beyvey te Zaǥat he Meriǥà, diyà te tanà te Edom. \v 18 Mibpeuwitan sikandin ni Hiram te menge varku he iyan edumala zuen is menge upisyal zin he memetau ziyà te zaǥat. Heini sikandan mid-untud te varku zuma te menge sakup ni Solomon pehendiyà te Ofir. Ne hein midlikù sikandan ne nekeuwit dan te menge 16 he tunilada he vulawan, ne mid-uwit dan haazà diyà te ki Hadì Solomon. \c 9 \s1 Mibpenumbaley is Rayna ziyà te Sheba ki Hadì Solomon \r (1 Menge Hadì 10:1-13) \p \v 1 Hein nezineg duen te rayna ziyà te Sheba is kegkevantug ni Solomon, ne midhendiyà sikandin te Jerusalem su egezaman din is ketau ni Solomon pinaaǥi te menge insà he menge mereǥen. Nekeuma sikandin diyà te Jerusalem duma te mahabet he menge sakup din, ne zuen din uwiten he menge kemilyu he kergadu te menge gasa he penaket, mahabet he vulawan, wey mahalen he menge vatu. Ne hein neked-ehè dan en ki Solomon, ne mid-insaan din si Solomon te minsan hengkey he egkesuatan din he id-insà. \v 2 Midtavak ni Solomon is langun he menge insè din, ne wazà minsan hengkey he insà wey menge vutang he wazè din ikepesavut kandin. \v 3 Hein neperikesà dutun te rayna ziyà te Sheba is ketau ni Solomon, wey hein neehè din is utew mekempet he turuǥan he midtukud din, \v 4 henduen be te kenà sikandin ebpeketuu. Iring ded hein neehè din is menge keenen diyà te lemisahan te hadì, is kedumala te menge upisyal zin, is kebpenilbi te menge suluǥuen din wey is menge tigsilbi te vinu zin he mekempet is menge yunipurmi zan, wey is menge pemuhat he edtutungen he impemuhat din diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 5 Migkeǥiyan din haazà is hadì te, “Tutuu ves iyan is nezineg ku ziyà te nasyun ku mehitenged te menge mibeelan nu wey ketau nu. \v 6 Wazà a medtuu kayi umbe midhengkayi a ne neehè ku human. Is tutuu, ne wazà ganì mekedliliwezaan is netudtul kedì mehitenged kenikew te neehè ku. Is ketau nu ne lavew pa zutun te nezineg ku. \v 7 Utew zeyzey is menge sakup nu! Utew zeyzey is menge upisyal nu he ebpenilbi kenikew su lelayun dan egkezineg is ketau nu. \v 8 Ereg he edeliǥen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu, he nelipey kenikew wey midhimu kenikew he hadì para edhadì ka para kandin. Tenged te gaǥew te Megbevayè nu te Israel wey te suat din he mebpedayun heini he nasyun te wazà pidtemanan, midhimu ke zin he hadì kayi, para meveeli nu is hustu wey metazeng diyà te menge etew.” \p \v 9 Ne mibeǥayan duen te rayna si Hadì Solomon te vulawan he lelima he libu he kilu, mezakel he menge penaket wey mahalen he menge vatu. Wazè en ebpekerepeng te kezekelà te penaket he imbeǥey zuen te rayna te Sheba ki Hadì Solomon. \p \v 10 Duen daan menge uwiten te menge sakup ni Hadì Solomon wey menge sakup ni Hiram he menge vulawan, menge kayu he almug, wey menge mahalen he menge vatu he ebpuun te Ofir. \v 11 Impenheǥezan ni Hadì Solomon haazà is menge kayu he almug te turuǥan wey te valey te \sc Nengazen\sc*, ne is duma, ne mibeelan he menge alpa wey menge lira para te menge musikiru. Wazà iring kayi he almug diyà dengan te Juda. \p \v 12 Imbeǥey ni Hadì Solomon duen te rayna ziyà te Sheba is minsan hengkey he mibuyù din. Dekelè pa is ingkeveǥey ni Solomon kenà haazà is mibpen-uwit dutun te rayna ziyà te kandin. Ne mid-ulì haazà is rayna ziyà te inged din duma is menge sakup din. \s1 Is Ketiǥeyunan ni Solomon \r (1 Menge Hadì 10:14-29) \p \v 13 Kada tuig ebpekezawat si Solomon te vulawan he 25,000 he libu he kilu, \v 14 kenà ragkes is menge vuhis he ebpuun te menge nigusyanti. Mibeǥey zaan kandin is langun he menge hadì diyà te Arabia wey menge gubirnedur ziyà te Israel te menge vulawan wey pelata. \p \v 15 Mibpevaal si Hadì Solomon te 200 he zezekelà he menge kelasag, ne is kada sevaha he kelasag ne mid-epizan te pitu he kilu he vulawan. \v 16 Mibpevaal zaan sikandin te 300 he zezeisey he menge kelasag he is kada sevaha ne mid-epizan te tetelu wey tengà he kilu he vulawan. Ne ziyè din heini isavuk is langun te vahin duen te turuǥan din he egngezanan te Ketelunan te Lebanon. \p \v 17 Mibpevaal zaan haazà is hadì te zekelà he pinuuwà te kedhadì. Mid-epizan haazà te lunsey he vulawan he ungal te ilipanti is indayandayan duen. \v 18 Heenem he huntù haazà is pinuuwà, ne zuen bulawan he untuzà te paa. Ne kada kilid te untuzà te velad ne zuen dutun ledawan te edhitindeg he erimaung. \v 19 Ne zuen daan dutun ledawan te erimaung diyà te pesikilizà te kada huntù. 12 langun he menge ledawan te erimaung is dutun te heenem he huntù. Wazà ebpekeiring kayi he pinuuwà te kedhadì diyà te minsan hendei he ginhedian. \v 20 Is langun he inumà ni Hadì Solomon ne lunsey he vulawan, ne is langun he menge gelemiten duen te vahin te turuǥan he egngezanan te Ketelunan te Lebanon ne lunsey zaan he vulawan. Kenà pelata is mibeelan su zeisek dà is bali te pelata te timpu ni Solomon. \v 21 Duen daan menge varku ni Solomon he para te petiǥayun, he iyan ed-uwit duen is menge sakup ni Hiram. Heini he menge varku kesevaha ed-ulì kada tetelu he tuig, he ed-uwit te menge vulawan, menge pelata, menge ungal te ilipanti, wey zezekelà wey zezeisey he kelasi te menge uval. \p \v 22 Wazà minsan hentei he hadì kayi te kelibutan he ebpekerepeng te ketau wey ketiǥeyunan ni Hadì Solomon. \v 23 Is langun he menge hadì kayi te kelibutan, ne egkesuat he meehè dan si Solomon wey zan mekezineg te ketau he imbeǥey kandin te Megbevayà. \v 24 Kada tuig, is kada sevaha he ebpenumbaley ziyà te kandin he ed-uwit te menge gasa: menge azen he vineelan puun te pelata wey vulawan, menge visti, menge ǥumaan, menge penaket, menge kudà, wey menge mula. \p \v 25 Duen menge 4,000 he menge teleǥuey ni Solomon te menge kudè din wey menge kerwahi. Duen din 12,000 he menge kudà he ziyè din ipelastar te menge inged he teleǥuey zin te menge kerwahi zin, ne is duma ne ziyè dà te kandin diyà te Jerusalem. \v 26 Midsakup din is langun he hadì he ebpuun te Wahig te Eufrates taman te tanà te menge Filistihanen wey te dulunà te Ehipto. \v 27 Dutun te timpu te iyan sikandin hadì, henduen dà te vatu is ked-isipa te pelata tenged te kezekelè din, ne is kahabet te mahalen he kayu he sidru ne henduen be te ebpekeiring dà te urdinaryu he kayu he sikemur ziyà te menge mibuntud-buntud diyà te edsenlepan. \v 28 Is menge kudà ni Solomon diyà ebpuun te Ehipto wey duma he menge nasyun. \s1 Is Ketepusan te Kedhadì ni Solomon \r (1 Menge Hadì 11:41-43) \p \v 29 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Solomon, puun pa te puunà taman te ketepusan, ne ingkesurat diyà te insurat ni Natan he ebpeneuven, wey ziyà te menge lalag ni Ahia he tig-Shilo, wey te Menge Nelewasan ni Iddo he ebpeneuven he ebpesavut daan te kedhadì ni Jeroboam he anak ni Nebat. \v 30 Diyà te Jerusalem med-ubpà si Solomon te kedhadì din te tivuuk he Israel seled te 40 he tuig. \v 31 Hein minatey en sikandin, ne ziyà ileveng te inged te amey zin he si David. Ne iyan maan nekeilis kandin te kedhadì is anak din he si Rehoboam. \c 10 \s1 Mibpekidsukulà is Israel ki Rehoboam \r (1 Menge Hadì 12:1-20) \p \v 1 Midhendiyà si Rehoboam te Shekem, su ziyà meburunburun is menge Israilihanen su ibpahayag dan is kedhimuwa zan kandin he hadì dan. \v 2 Hein nezineg haazà ni Jeroboam he anak ni Nebat, ne midlikù sikandin diyà te Israel. (Su ziyà sikandin meke-ubpà te Ehipto, su mibpeleǥuyan din si Hadì Solomon.) \v 3 Impetawag te menge Israilihanen si Jeroboam, ne pudu zan midhendiyà te ki Rehoboam ne ke sikandan te, \v 4 “Meveǥat is mibpeveelan kenami te amey nu. Piru emun ebpekemehegkapen nu heini, ne ebpenilbi key kenikew.” \p \v 5 Midtavak si Rehoboam te, “Beǥayi e zèpa keniyu te tetelu he andew te ked-isip-isip kayi, egkepasad haazà ne likù kew kayi te kedì.” Umbe mid-ulì haazà is menge etew. \v 6 Nekid-ahà si Hadì Rehoboam te ebpemendumala he nemenilbi te amey zin he si Solomon hein uuyag pa sikandin. Mid-insà si Rehoboam diyà te kandan te, “Hengkey is igkesambag niw kedì he igketavak ku zuen te menge etew mehitenged te hangyù dan?” \v 7 Midtavak sikandan te, “Emun ibpeehè nu kandan is keupiya nu kandan, ne igkeveǥey nu kandan is edhengyuen dan, ne ebpenilbi sikandan kenikew taman te taman.” \p \v 8 Peru wazà pezumdumahi ni Rehoboam is sambag dan kandin, kekenà, iyan midhinguma zin is menge vetan-en he iring din te kengunguhezi he ebpenilbi kandin. \v 9 Mid-insaan din sikandan te, “Hengkey is sambag niw kedì te idtavak ku te hangyù kedì dutun te menge etew? Iyan hangyù dan is pekehegkapa ku is meveǥat he mibpeveelan kandan te amey ku.” \v 10 Midtavak haazà is menge vetan-en te, “Iyan heini itavak nu zutun te menge etew he midhangyù kenikew: Is tindezeisey ku ne zekelè pa te hawak te amey ku. \v 11 He ke và dà egkegiya, meveǥat pa is ibpetuman ku keniyu kenà is impetuman te amey ku. Emun midlagkut kew te amey ku te letigu, ne iyan idlagkut ku keniyu is iring te venayew he meǥarang he menge putew.” \p \v 12 Midlavey is tetelu zutun he andew, ne midlikù dutun si Jeroboam wey is menge etew ziyà te ki Hadì Rehoboam, sumalà te migkaǥi te hadì kandan. \v 13 Piru wazà pezumdumahi ni Rehoboam is menge sambag kandin dutun te menge ebpemendumala. Kekenà, midrengrengitan din dà haazà is menge etew \v 14 sumalà te sambag kandin duen te menge vetan-en. Migkeǥiyan din sikandan te, “Meveǥat is impetuman te amey ku keniyu, piru meveǥat pa is ibpetuman ku keniyu. Emun midlagkut kew te amey ku te letigu, ne iyan idlagkut ku keniyu is iring te venayew he memeǥarang he putew.” \p \v 15 Umbe wazà pemineǥa zutun te hadì is hangyù dutun te menge etew, su paaǥi te Megbevayà he iyan egketuman is migkaǥi zin diyà te ki Jeroboam he anak ni Nebat pinaaǥi ki Ahia he tig-Shilo. \v 16 Hein neisip-isip te menge Israilihanen he wazè dan pemineǥa te hadì, ne migkeǥiyan dan is hadì te, “Wazè dey lavet kenikew te kevuwazan ni David! Belaǥad ka keniyan te ginhedian nu! Hengkayi kew en is menge Israilihanen, su ebpemen-ulì kiw!” Ne nemen-ulì is menge Israilihanen. \v 17 Iyan dà is menge Israilihanen he menge meǥinged diyà te Juda pedayun is kedumelaha kandan ni Rehoboam. \p \v 18 Ne impehendiyà ni Hadì Rehoboam te menge Israilihanen si Hadoram, kes edumala te menge etew he ebpeǥesen te kedterebahu. Piru mibpenuleng sikandin te vatu te menge Israilihanen taman te kebpatey zin. Ne migaanggaan med-untud si Hadì Rehoboam te kerwahi zin ne mibpelaǥuy pehendiyà te Jerusalem. \v 19 Ne minsan guntaan edribildiyan te menge Israilihanen is menge kevuwazan ni David \c 11 \s1 Is Lalag ni Shemaya \r (1 Menge Hadì 12:21-24) \p \v 1 Ne hein nekeuma si Rehoboam diyà te Jerusalem, midtiǥum din is memetau he menge sundaru ziyà te tribu ni Juda wey ni Benjamin. Neketiǥum sikandin te 180,000 he menge sundaru he id-asdang din te menge Israilihanen su edhewien din is ginhedian din. \v 2 Piru migkeǥiyan te \sc Nengazen\sc* si Shemaya he suluǥuen din, \v 3 “Keǥiyi nu si Hadì Rehoboam he hadì te Juda, he anak ni Solomon, wey langun he Israilihanen diyà te Juda wey Benjamin \v 4 te siak, is \sc Nengazen\sc*, migkaǥi a te: ‘Kenè kew mebpekidtebek te menge kezuzumahi niw. Ulì kew, su kedì heini he kebayà is langun.’ ” Mibpezuma zan te \sc Nengazen\sc* ne wazè dan surunga si Jeroboam. \p \v 5 Wazà med-awà si Rehoboam diyà te Jerusalem ne midlig-enan din heini is menge inged para kenà meselezi is Juda: \v 6 Betlehem, Etam, Tekoa, \v 7 Bet Zur, Soco, Adulam, \v 8 Gat, Maresha, Zip, \v 9 Adoraim, Lakish, Azeka, \v 10 Zora, Ayalon, wey Hebron. Iyan heini vinerengbeng he menge inged diyà te Juda wey Benjamin. \v 11 Midlig-enan din is menge verengbeng kayi ne midsevukan din heini te menge peremandar kayi he menge inged. Heini sikandan mibeǥayan din te egkeenen, lana te ulibu, wey vinu. \v 12 Mibpesevukan din heini he menge inged te menge kelasag wey menge vangkew he ebpekeuman te kelig-en kayi. Umbe mibpedayun is kegkesekupa zin te Juda wey Benjamin. \p \v 13 Is menge memumuhat wey menge Levihanen he ziyà med-ubpà te zuma he tribu te Israel, ne ziyè dan edapig te ki Rehoboam. \v 14 Heini he menge kevuwazan ni Levi ne mid-ewaan dan is menge valey wey menge tanè dan ne midhalin dan diyà te Juda wey Jerusalem su wazè dan isipa ni Jeroboam wey te menge anak din he menge memumuhat te \sc Nengazen\sc*. \v 15 Midtezù si Jeroboam te keugelingen din he menge memumuhat diyà te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, he zutun dan ed-ezapa is menge ed-ezapen dan he mibpeveelan ni Jeroboam he kambing wey vaka. \v 16 Is menge Israilihanen diyà te zuma he tribu te Israel he egkesuat he edangep diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, ne nenelukun te menge kevuwazan ni Levi ziyà te Jerusalem, su para mekepemuhat dan te menge pemuhat diyà te \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun dan. \v 17 Midlig-enan dan is ginhedian te Juda, ne seled te tetelu he tuig is ked-uǥupi zan ki Rehoboam he anak ni Solomon. Midsunud sikandan te \sc Nengazen\sc* iring te mibeelan dan te iyan pa hadì si David wey si Solomon. \s1 Is Pemilya ni Rehoboam \p \v 18 Mid-esawa ni Rehoboam si Mahalat, he iyan amey zin si Jerimot he anak ni David ne iyan iney zin si Abihail he anak ni Eliab wey apù ni Jesse. \v 19 Ne mid-anak si Rehoboam wey si Mahalat te tetelu he pudu maama he iyan si Jeush, si Shemaria, wey si Zaham. \v 20 Mid-esawa zaan ni Rehoboam si Maaca he anak ni Absalom. Ne iyan menge anak dan he menge maama si Abia, Atai, Ziza, wey si Shelomit. \v 21 Iyan utew pelanggà ni Rehoboam he esawa zin si Maaca. 18 is menge esawa ni Rehoboam he dungganen ne zuen pa 60 he esawa zin he kenà dungganen. Ne 28 is anak din he menge maama ne 60 is menge vahi. \v 22 Is anak din diyà te ki Maaca he si Abia iyan mibpilì din he pengulu te menge anak din he lavew, su egkesuatan din he iyan ebpekeilis kandin te kedhadì. \v 23 Nezumahan te ketau is kebeǥayi ni Rehoboam te zuma he menge anak din te menge ketengdanan. Is duma pa he menge anak din, impezumala zin te vinerengbeng he menge inged te Juda wey Benjamin. Ne mibeǥayan din sikandan te menge kinehenglanen dan wey mezakel he menge esawa. \c 12 \s1 Midsurung ni Hadì Shishak he Hadì te Ehipto is Jerusalem \r (1 Menge Hadì 14:25-28) \p \v 1 Hein melig-en en is kedhadì ni Rehoboam wey gemhanan en sikandin, mid-iniyuǥan din en is kesuǥuan te \sc Nengazen\sc* ne mid-iring kandin is tivuuk he menge Israilihanen. \v 2 Tenged te kenà sikandan metinumanen te \sc Nengazen\sc*, midhimu zin he surunga ni Hadì Shishak he hadì te Ehipto is Jerusalem te ikelima he tuig te kedhadì ni Rehoboam. \v 3 Nenurung si Shishak duma te 1,200 he kerwahi, 60,000 he menge pereuntud te kudà, wey utew mahabet he menge sundaru, he is duma kandan ebpuun diyà te Libya, Sukot, wey Etiopia. \v 4 Ne midsakup ni Shishak is binerengbeng he menge inged te Juda ne midlaus dan pa medsurung pehendiyà te Jerusalem. \p \v 5 Ne midhendiyà is ebpeneuven he si Shemaya te ki Rehoboam wey te menge pengulu te Juda, he mibpelaǥuy pehendiyà te Jerusalem su nahandek dan ki Shishak. Migkeǥiyan sikandan ni Shemaya te, “Iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc*: Geina te mid-iniyuǥan a keniyu, ne ǥuntaan ebey-anan ku sikiyu keniyan te kedsurunga keniyu ni Shishak.” \p \v 6 Is hadì wey is menge pengulu te Israel, mid-angken dan is salè dan ne ke sikandan te, “Metazeng is \sc Nengazen\sc*!” \p \v 7 Hein naahà te \sc Nengazen\sc* he impekevavè dan is keugelingen dan, ne migkaǥi is \sc Nengazen\sc* pinaaǥi ki Shemaya, “Geina te impekevavè dan is keugelingen dan, ne kenè ku sikandan edèdeetan, kekenà, edlibriyen ku sikandan te kenà egkeuǥet. Ne kenè ku en ibpesaǥad is Jerusalem te pauk ku pinaaǥi ki Shishak. \v 8 Piru ibpesakup ku sikandan kandin su wey zan metueni he meupiya pa is kebpenilbi kedì, kenà is kebpenilbi te kelibutanen he menge hadì.” \p \v 9 Hein midsurung ni Hadì Shishak he hadì te Ehipto is Jerusalem, mibpenguwa zin is menge ketiǥeyunan diyà te valey te \sc Nengazen\sc* wey is diyà te turuǥan. Migkuwa zin is langun, ragkes en is menge kelasag he vulawan he mibpeveelan ni Solomon. \v 10 Umbe, mibpevaal si Hadì Rehoboam te brunsi he menge kelasag he inliwan dutun, ne insarig din heini te menge upisyal te menge vantey he ebantey te ǥemawan te turuǥan. \v 11 Ne emun edhendiyà haazà is hadì te valey te \sc Nengazen\sc*, ne edumahan sikandin dutun te menge ebantey he ed-uwit kayi he menge kelasag, ne kegkepasad ne idlikù dan heini ziyà te ruǥu zan. \p \v 12 Tenged te impekevavà ni Rehoboam is keugelingen din, naawà is kegkepeuki kandin te \sc Nengazen\sc*, ne wazè ded sikandin mepurung mezeeti. Ne zuen ded keupiyaanan diyà te Juda. \p \v 13 Mibpedayun he melig-en is kedumala ni Hadì Rehoboam wey mibpedayun sikandin he hadì diyà te Jerusalem. 41 he tuig is keǥurang din hein nehimu sikandin he hadì, ne midhadì sikandin seled te 17 he tuig diyà te Jerusalem, kes inged te langun he tribu te Israel he iyan nepilì te \sc Nengazen\sc* he zutun sikandin ebeǥayi te zengeg. Is ngazan te iney ni Rehoboam iyan si Naama he sevaha he Amonihanen. \v 14 Mibaal si Rehoboam te mezaat tenged te wazè din isipa is kedangep diyà te \sc Nengazen\sc*. \p \v 15 Is guǥud mehitenged te kedhadì ni Rehoboam puun te puunà taman te ketepusan, ne insurat diyà te Libru ni Shemaya he ebpeneuven wey ziyà te Libru ni Iddo he ebpeneuven he listahan te menge kevuwazan. Layun dengan edtebek si Rehoboam wey si Jeroboam. \v 16 Hein minatey en si Rehoboam, ne ziyà sikandin ileveng te Inged ni David. Ne si Abia he anak din is nekeilis kandin he iyan hadì. \c 13 \s1 Is Kedhadì ni Abia te Juda \r (1 Menge Hadì 15:1-8) \p \v 1 Nehimu he hadì diyà te Juda si Abia hein ike-18 he tuig te kedhadi ni Jeroboam te Israel. \v 2 Diyà med-ubpà te Jerusalem si Abia, ne midhadì sikandin seled te tetelu he tuig. Iyan iney zin si Maaca he anak ni Uriel he tig-Gibeah. \p Mibpetebekà si Abia wey si Jeroboam. \v 3 Nenurung si Abia duma is 400,000 he menge mevurut he menge sundaru, ne mid-andam daan si Jeroboam te 800,000 he memetau he ebpekidtebek he menge sundaru. \v 4 Hein nekeuma ensi Abia ziyà te vuvungan te Efraim, ne midhitindeg si Abia ziyà te Buntud he Zemaraim ne migkulahì din si Jeroboam wey is menge tig-Israel, “Pemineg kew kedì. \v 5 Wazè niw ve metueni he is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, nekid-uyun ki David te uyun he wazà pidtemanan, he iyan sikandin wey is menge kevuwazan din ebpekahadì te Israel te taman te taman? \v 6 Piru sikew Jeroboam is anak ni Nebat midsukul ka te egalen nu he si Solomon he anak ni David. \v 7 Miduma kenikew is engey wey wazà pulus he menge etew, ne nekidsukulè kew ki Rehoboam he anak ni Solomon dutun te vatè pa si Rehoboam wey wazè din pa neseǥazan ne kenè pa ebpekehimu he edsukul keniyu. \v 8 Ne ǥuntaan egkesuatan niw te egkuntada is ginhedian te \sc Nengazen\sc* he ziyà isarig te kevuwazan ni David. Mibpegalbu kew he mezakel is menge sundaru niw wey neuwit niw kes bulawan he menge vaka he mibpeveelan ni Jeroboam he iyan menge megbevayè niw. \v 9 Midsegseg niw is menge memumuhat te \sc Nengazen\sc*, he menge kevuwazan ni Aaron wey kes menge Levihanen. Ne mibpilì kew te keniyu he menge memumuhat iring te ebeelan te menge etew ziyà te zuma he menge nasyun. Su is minsan hentei he zuen din tudu he vaka wey pitu he kerehidu ne egkehimu en he edhimuwen he memumuhat te kenà tutuu he megbevayè niw. \p \v 10 “Sikami mulà, ne iyan is \sc Nengazen\sc* Megbevayè dey, ne wazè dey sikandin iniyuǥi. Ne is menge memumuhat dey he ebpenilbi te \sc Nengazen\sc* menge kevuwazan ni Aaron, ne ed-uǥupan sikandan te menge Levihanen. \v 11 Kada meselem wey mezukilem ne ebpemuhaten dan is \sc Nengazen\sc* te menge ibpemuhat he edtutungen wey menge mehemut he veyewà. Edsavuk dan te supas diyà te lemisahan he ed-isipen he lumpiyu. Ne kada mezukilem edtemteman dan is menge sulù he zutun te selevukè din he vulawan. Ebpezumdumahan dey is menge suǥù te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dey. Piru sikiyu mid-iniyuǥan niw sikandin. \v 12 Is Megbevayà ne eduma kenami; iyan sikandin pengulu zey. Ne emun edsurung key keniyu ne iyan ebpengulu kenami is menge memumuhat he ebpezaǥing te menge trumpita. Sikiyu is menge keet-etawan te Israel, kenè niw sukuli is \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun niw, su kenè kew ebpekezaag.” \p \v 13 Hein kemulu pa si Abia egkaǥikaǥi, ne mid-eles-eles medsuǥù si Jeroboam te menge sundaru ziyà te egkeiniyuǥan te menge tig-Juda para meeyani sikandan. \v 14 Hein naahà te menge tig-Juda he nelingutan en sikandan te menge kuntada zan, ne mibuyù dan te tavang diyà te \sc Nengazen\sc*. Impezaǥing te menge memumuhat is menge trumpita, \v 15 ne nemengulahì dan ne midaag te Megbevayà si Jeroboam wey is menge sundaru te Israel. Mibpendal-as sikandan ni Abia wey te menge sundaru te Juda. \v 16 Nemelaǥuy zan ne imbeǥey sikandan te Megbevayà diyà te menge tig-Juda. \v 17 Utew mezakel is nepatey ni Abia wey te menge sakup din–500,000 he menge memetau he menge sundaru te Israel. \v 18 Umbe, nezaag te menge tig-Juda is menge tig-Israel dutun he tebek, tenged te midsarig sikandan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te menge kepuun dan. \p \v 19 Midal-as ni Abia si Jeroboam ne naaǥew zin diyà te kandin is menge inged te Betel, Jeshana wey Efron, wey neragkes is menge inged he nekelingut dutun. \v 20 Wazè en mekelikù diyà te ki Jeroboam is gehem dutun te timpu ni Abia, ne taman en te midsilutan sikandin te \sc Nengazen\sc* ne minatey. \v 21 Ne mid-iseg mulà is gehem ni Abia. Duen din 14 he menge esawa ne 22 is menge maama he menge anak din ne 16 is menge anak din he menge vahi. \v 22 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Abia, is menge paaǥi zin wey menge migkaǥi zin, ne ingkesurat diyà te Guǥud ni Iddo he ebpeneuven. \c 14 \p \v 1 Ne hein minatey si Abia, ne ziyà ileveng te Inged ni David. Ne si Asa is anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. Ne hein iyan hadì si Asa, ne melinawen is Juda seled te 10 he tuig. \s1 Is Kedhadì ni Asa ziyà te Juda \p \v 2 Metazeng diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din is mid-ulaula ni Asa. \v 3 Impemerundus din is menge pemuhatà para te zuma he menge ed-ezapen wey is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar. Imperupet din daan kes tedeman he menge vatu wey impepiley is menge tukud he simbulu te ed-ezapen he si Ashera. \v 4 Ne mibmenduan din is menge etew te Juda te kedangep te \sc Nengazen\sc*, is Megbevayà te menge kepuun dan, wey kedtuman te menge kesuǥuan din. \v 5 Imperundus din is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar wey menge pemuhatà he edtutungan te menge veyewà diyà te langun he inged te Juda. Umbe zuen kelinew te ginhedian te Juda te timpu he iyan hadì si Asa. \v 6 Hein melinew en, mibpeveelan din te verengbeng is menge inged te Juda. Ne wazè en ebpekidtebek te haazà he timpu su mibeǥayan te \sc Nengazen\sc* sikandin te kelinew. \p \v 7 Migkeǥiyan ni Asa is menge tig-Juda te, “Edlig-enan tew heini he menge inged pinaaǥi te kebeeli te menge verengbeng he ibpelingut kayi he zuen turi, menge pultahan, wey menge trangka. Iyan kiw zed nekaangken kayi he tanà, su midangep kiw te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè tew. Ne mibeǥayan kiw zin te kelinew su wazè kiw tebeka te menge kuntada tew kayi te nekelingut.” Umbe midlig-enan dan is menge inged dan ne mibmeuswaǥen dan. \p \v 8 Duen 300,000 he menge sundaru ni Asa he menge tig-Juda, he nehimanan te zezekelà he menge kelasag wey menge vangkew. Wey zuen din daan menge sundaru he 280,000 he tig-Benjamin he nehimanan te menge zezeisek he menge kelasag wey menge panà. Ne pudu heini sikandan menge memetau he menge sundaru. \p \v 9 Midhipanew si Zera he tig-Etiopia duma is mezakel utew he menge sundaru wey 300 he menge kerwahi su edsurung dan diyà te Juda. Nekeuma zan diyà te Maresha, \v 10 ne midhipanew zaan ensi Asa is edsurung ki Zera. Ne ziyè dan mebpelastar te suǥud-suǥud te Zefata he uvey te Maresha. \v 11 Ne nengemuyù si Asa ziyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din, “He \sc Nengazen\sc*, wazè en minsan hentei he ebpeketavang te menge etew he wazè din igkesukul te menge gemhanan kekenà sikew zà. He \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dey, tevangi key su midsarig key kenikew, wey pinaaǥi te ngazan nu ne midhendini key te kedsukul kayi te utew mezakel he menge sundaru. He \sc Nengazen\sc*, iyan ka Megbevayè dey; kenè nu ituǥut he mekezaag is etew he ebpekigkuntada kenikew.” \p \v 12 Umbe, midaag te \sc Nengazen\sc* is menge tig-Etiopia dutun te etuvangan ni Asa wey te menge tig-Juda. Mibpemelaǥuy is menge tig-Etiopia. \v 13 Ne midal-as dan ni Asa wey te menge sundaru zin taman te Gerar. Utew mezakel is nemematey kandan, ne tenged dutun kenè dan en ebpekepekidtebek. Su midaag sikandan te \sc Nengazen\sc* wey te menge sundaru zin. Utew zekelà he menge azen is nengaaǥew te menge sundaru te Juda. \v 14 Ne midezeetan dan is menge inged he nekelingut te Gerar, su mibpelihandek te \sc Nengazen\sc* is menge meǥinged dutun. Mibpenguwa zan is menge azen kayi su utew zekelà is menge azen dan. \v 15 Midsurung dan daan is menge kampu te ebantey te menge layud, ne mibpenguwa zan is mezakel he menge kerehidu, wey menge kambing, wey menge kemilyu. Ne midlikù dan diyà te Jerusalem. \c 15 \s1 Is Nekeveǥu ziyà te menge Vaal ni Asa \p \v 1 Ne miduma te Mulin-ulin he Megbevayà si Azaria he anak ni Oded. \v 2 Ne mibpekid-ahà sikandin ki Asa ne migkeǥiyan din te, “Pemineǥa a keniyu Hadì Asa, wey sikiyu is langun he tig-Juda wey tig-Benjamin. Is \sc Nengazen\sc* ne kenà edsuwey keniyu emun kenè kew edsuwey kandin. Emun edangep kew kandin ne egkeehè niw is keupiya zin. Piru ke ed-iniyuǥan niw sikandin, ne ed-iniyuǥan kew zin daan. \v 3 Meluǥayad he timpu ne wazà kilelalaa te menge Israilihanen is tutuu he Megbevayà; wazè dan menge memumuhat he mibpenurù kandan, wey wazè dan menge kesuǥuan. \v 4 Piru hein edlised dan en, ne midangep dan diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, ne midtevangan din sikandan. \v 5 Haazà he timpu dilikadu is kebiyahi su edsinamuk is menge etew. \v 6 Su edtetebek is menge etew ziyà te menge nasyun wey ziyà te menge inged, su migurigew sikandan te Megbevayà pinaaǥi te menge wazà med-iring-iring he menge kemereǥenan. \v 7 Sikiyu mulà guntaan, ne pekevurut kew ne kenè kew mebmeluya, su edsuhulan kew tenged te menge vaal niw.” \p \v 8 Dutun te kegkezineǥa ni Asa te migkaǥi ni Azaria he ebpeneuven he anak ni Oded, ne mibpekevurut sikandin. Ne impepen-awè din sikan is utew mezaat he menge ed-ezapen diyà te tivuuk he Juda wey Benjamin, wey ziyà te menge inged he menge naaǥew zin diyà te vuvungan te Efraim. Mibpepurungan din is pemuhatà para te \sc Nengazen\sc* he ziyà te etuvangan te varkun te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 9 Ne midtiǥum din is langun he menge keet-etawan te Juda wey Benjamin, wey is menge etew he ebpuun te Efraim, Manase, wey Simeon he zuma zan he meǥinged. Mezakel is midhalin diyà te Juda he ebpuun te Israel hein neehè dan he miduma ki Asa is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din. \p \v 10 Midtiǥum dan diyà te Jerusalem te iketelu he vulan te ike-15 he tuig te kedhadì ni Asa. \v 11 Ne te haazà he timpu nemuhat dan diyà te \sc Nengazen\sc* te menge uyaǥen he ebpuun te menge naaǥew zan te kebpekidtebek–700 he vaka wey 7,000 he menge kerehidu wey kambing. \v 12 Neuyunan dan he edangep dan diyà te \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun dan, te tivuuk he ǥehinawa zan wey kedsavut. \v 13 Ne is minsan hentei he kenà edangep diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, ne edhimetayan, batà etawa meǥurang, maama etawa vahi. \v 14 Mibpenaad dan diyà te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te mezaǥing he laǥeng, duma is ked-ugyab wey impezaǥing dan is menge trumpita wey menge vudyung. \v 15 Utew nengelipey is langun he tig-Juda su nekevaal zan te kebpenaad he ebpuun te ǥehinawa zan. Ne utew meheǥet is gehinawa zan te kedangep te \sc Nengazen\sc*, ne neehè dan is keupiya zin. Ne mibeǥayan din sikandan te kelinew su wazè dan mekepekidtebek te menge kuntada zan diyà te peliǥuy. \p \v 16 Impaawà daan ni Hadì Asa is apù din he si Maaca te kegkerayna zin tenged te mibaal sikandin te utew mezaat he tukud he simbulu te ed-ezapen he si Ashera. Impetamped ni Asa heini he tukud ne impeǥurey zin. Ne mibpevinsulan din diyà te zal-ug te Kidron. \v 17 Minsan te wazà maawà is langun he simbahan diyà te metikang he lugar te Israel, ne wazà si Asa med-awà diyà te \sc Nengazen\sc* te tivuuk he untung din. \v 18 Mid-uwit din diyà te valey te Megbevayà is menge pelata, menge vulawan, wey zuma pa he menge azen he inhalad dan te amey zin diyà te Megbevayà. \p \v 19 Wazà tebek taman te ike-35 he tuig te kedhadì ni Asa. \c 16 \s1 Is Ketepusan he Tuig te Kedhadì ni Asa \r (1 Menge Hadì 15:17-24) \p \v 1 Hein ike-36 he tuig te kedhadì ni Asa, ne midsurung ni Hadì Baasha he hadì te Israel is Juda. Ne midlig-enan din is berengbeng te inged he Rama su para wazà ebpekeǥawas etawa ebpekeseled diyà te lugar ni Hadì Asa he hadì te Juda. \p \v 2 Ne mibpenguwa ni Asa sikan is menge brunsi wey menge vulawan diyà te valey te \sc Nengazen\sc* wey ziyà te turuǥan din. Ne imbeǥey zin heini ki Hadì Ben Hadad he hadì te Aram diyà te Damascus he iyan ed-ubpaan ni Ben Hadad. Iyan heini menge lalag ni Asa ki Ben Hadad: \v 3 “Ed-uyun ki he ebpelevanè ki, iring te mibeelan te amey ku wey amey nu. Ne zewata nu heini is ibeǥey ku kenikew he pelata wey vulawan, ne edhangyù a ziyà te kenikew he engkezi nu en is kedlavan nu ki Hadì Baasha ziyà te Israel su para mevey-ani e zin en.” \p \v 4 Mibpezumdumahan ni Ben Hadad is hangyù ni Hadì Asa, ne midsuǥù din is menge peremandar te menge sundaru zin he surunga zan is menge inged te Israel. Naaǥew zan is Ion, Dan, Abel, Maim, wey langun he menge inged te Naftali he zutun is menge budiga. \v 5 Hein netuenan haazà ni Baasha, ne mibpeengkezan din is kedlig-eni te Rama. \v 6 Ne mibmendaran ni Hadì Asa is langun he menge maama te Juda he ibpekuwa kandan is menge vatu wey menge zezekelà he menge kayu he migamit ni Baasha te kedlig-en te Rama. Ne migamit heini ni Hadì Asa te kedlig-en te Geba wey Mizpa. \p \v 7 Haazà he timpu, ne midhendiyà is ebpeneuven he si Hanani te ki Hadì Asa he ziyà te Juda he egkaǥi te, “Geina te midsarig ka te Hadì te Aram ne wazè ka medsarig diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu, ne kenè niw en egkezezeetan is menge sundaru te hadì te Aram. \v 8 Egketenuzan nu ve ke hengkey is neulaula te menge tig-Etiopia wey tig-Libya, he is menge sundaru zan, menge kerwahi zan wey menge pereuntud dan te menge kudà he utew mezakel? Dutun he timpu ne midsarig ka te \sc Nengazen\sc*, ne impezaag din sikandan keniyu. \v 9 Su is \sc Nengazen\sc*, ne neehè din is tivuuk he menusiyà ne edlig-enan din is menge etew he edsunud kandin. Kelelalung is mibeelan nu! Umbe puun guntaan ne layun ke en ebpekepekidtebek.” \p \v 10 Tenged kayi, ne nepauk utew sikandin dutun te ebpeneuven, umbe impepirisu zin sikandin. Ne puun dutun he timpu mibpuun si Asa mebpendaagdaag te zuma he menge etew zin. \p \v 11 Is guǥud mehitenged te kedhadì ni Asa, puun pa te puunà taman te ketepusan, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda wey Israel. \v 12 Hein ike-39 he tuig te kedhadì ni Asa, ne utew sikandin nekaantus te zaru ziyà te paa. Ne minsan te utew ed-iseg is daru zin, ne wazà sikandin mebuyù te tavang diyà te \sc Nengazen\sc*, kekenà, diyà te menge mememawì. \v 13 Ne hein ike-41 he tuig te kedhadì din, ne minatey sikandin. \v 14 Inleveng sikandin diyà te penlevengà he mibpeveelan din para te keugelingen din diyà te Inged ni David. Impehizeǥè dan sikandin diyà te hizeǥeey he zuen duen nekedseselekawà he menge pehemut, wey midtetavun is menge etew te zekelà he hapuy para te kebeǥayi kandin te zengeg. \c 17 \s1 Si Jehoshafat he Hadì te Juda \p \v 1 Ne is nekeilis ki Asa te kedhadì ne iyan is anak din he si Jehoshafat. Midlig-enan ni Jehoshafat is ginhedian din su para mekesukul sikandin te Israel. \v 2 Mibpepelestaran din te menge sundaru is langun he vinerengbeng he menge inged te Juda, ne midtukuzan din te menge kampu te menge sundaru is Juda wey is menge inged te Efraim he naaǥew te amey zin he si Asa. \v 3 Eduma is \sc Nengazen\sc* ki Jehoshafat su zutun te nehuna he menge tuig te kedhadì din ne midsunud din is menge ulaula te kepuun din he si David. Wazà sikandin medangep diyà te menge ledawan ni Baal, \v 4 kekenà, diyà sikandin medangep te Megbevayà te amey zin wey midsunud din is kesuǥuan, ne wazè din sunuza is menge ulaula te menge tig-Israel. \v 5 Midlig-enan te \sc Nengazen\sc* is ginhedian dutun te kandin he kedhadì. Mid-uwitan sikandin te langun he menge tig-Juda te gasa, umbe midekelà is ketiǥeyunan din wey nevantug. \v 6 Metinumanen sikandin te kedsunud te menge paaǥi te \sc Nengazen\sc*. Imperundus din te menge tig-Juda is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar wey kes tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera. \p \v 7 Hein ike-3 en he tuig te kedhadì din, ne midsuǥù din is menge upisyal zin he si Ben Hail, Obadias, Zacarias, Netanel, wey si Micaya te kebpenurù diyà te menge inged te Juda. \v 8 Iyan duma zan he menge Levihanen ensi Shemaya, Netania, Zebadia, Asahel, Shemiramot, Jehonatan, Adonia, Tobia, Tob Adonia, wey menge memumuhat he si Elishama wey si Jehoram. \v 9 Mid-uwit dan kes Libru te Kesuǥuan te \sc Nengazen\sc* ne mid-eneb dan is langun he inged te Juda ne mibpenurù dan is menge etew. \p \v 10 Mibpelihandek te \sc Nengazen\sc* is langun he menge ginhedian he nekelingut te Juda, umbe wazè dan mebpekidtebek ki Jehoshafat. \v 11 Is duma he menge Filistihanen ne mid-uwitan dan si Jehoshafat te menge gasa wey pelata he ibuhis dan. Ne zuen daan menge tig-Arabia he mid-uwit diyà te kandin te 7,700 he menge kerehidu wey 7,700 he menge kambing. \v 12 Umbe, mibmelig-en utew si Jehoshafat. Umbe mibpehitindeg sikandin diyà te Juda te melig-en he menge kutà wey menge inged he para te menge budiga. \v 13 Utew zekelà he menge kinehenglanen is midtiǥum din dutun te inged te Juda. Midsavuk daan sikandin te menge memetau he menge sundaru ziyà te Jerusalem. \v 14 Is menge sundaru zin ne nelista sumalà te kandan he menge pemilya. Si Adnah iyan peremandar te 300,000 he menge memetau he menge sundaru he tig-Juda, he migrupu te tig-1,000. \v 15 Is sunud kandin ne iyan si Jehohanan he peremandar te 280,000 he menge sundaru. \v 16 Ne is sunud ne iyan si Amasia he anak ni Zicri, he peremandar te 200,000 he menge memetau he menge sundaru. Midbuluntaryu sikandin para te buluhaten te \sc Nengazen\sc*. \p \v 17 Si Eliada, is sevaha he metau he sundaru, ne iyan peremandar te 200,000 he menge sundaru he tig-Benjamin. Heini he menge sundaru ne zuen dan menge kelasag wey menge panà. \v 18 Ne iyan sunud kandin si Jehozabad he peremandar te 180,000 he neǥumeenan he menge sundaru. \p \v 19 Iyan heini sikandan mibpenilbi ki Hadì Jehoshafat. Ne kenà ragkes kandan is menge sundaru he ziyè din ipelastar te vinerengbeng he menge inged diyà te tivuuk he Juda. \c 18 \s1 Mibpetizeenan ni Micaya si Ahab \r (1 Menge Hadì 22:1-28) \p \v 1 Kayi he timpu si Jehoshafat ne midekelà utew is ketiǥeyunan din wey nevantug, wey utew meupiya is kedepitè dan ki Ahab he Hadì te Israel tenged te kebpeked-esawa te menge sakup te pemilya zan. \v 2 Midlavey is pira he menge tuig, ne mibpenumbaley si Jehoshafat diyà te ki Ahab diyà te Samaria. Midlapà si Ahab te mezakel he menge kerehidu wey menge vaka su nengemuran sikandin para ki Jehoshafat wey te menge sakup din. Ne midhinggat din si Jehoshafat te kebpenurung diyà te Ramot Gilead. \v 3 Migkeǥiyan din si Jehoshafat te, “Eduma ke ve kenami te kebpekidtebek diyà te Ramot Gilead?” Ne midtavak si Jehoshafat te, “Andam a he eduma kenikew, wey andam a zaan he kebpeǥamit kenikew te menge sundaru ku. Uya, eduma key kenikew te ebpekidtebek. \v 4 Piru ed-insaan ta zep-a is \sc Nengazen\sc* ke hengkey is kandin he egkekaǥi.” \p \v 5 Umbe, impetawag ni Ahab is menge ebpeneuven–400 sikandan langun, ne mid-insà te, “Egenat key ve te kebpekidtebek diyà te Ramot Gilead etawa kenà?” Midtavak dan te, “Genat kad, su ebpengelinteuwan te Megbevayà he mekezaag ka!” \v 6 Piru mid-insà si Jehoshafat te, “Wazè en be zuma kayi he ebpeneuven te \sc Nengazen\sc* he egkepenginginsaan ta?” \v 7 Midtavak si Ahab ki Jehoshafat te, “Duen pa sevaha he egkepenginginsaan ta ke hengkey is egkekaǥi te NENGAZEN–si Micaya he anak ni Imla. Piru egkeepesan ku sikandin su wazà meupiya he menge tagnè din para kedì, kekenà, pudu zà kenà meupiya.” Midtavak si Jehoshafat te, “Kenè ka ereg he egkaǥi te iring keniyan.” \v 8 Umbe, impetawag ni Ahab is sevaha te menge upisyal zin ne migkeǥiyan din te, “Gègaani niw zumaha kayi si Micaya he anak ni Imla.” \p \v 9 Dutun he timpu, si Hadì Ahab he hadì te Israel wey si Hadì Jehoshafat he hadì te Juda, mibivisti zan te visti te hadì, he ebpinuu is kada sevaha kandan diyà te pinuuwè din te kedhadì diyà te uvey te gunasà he uvey te pultahan te Samaria. Ne ebpemineǥen dan is egkeǥiyen te menge ebpeneuven. \v 10 Si Zedekia he sevaha te menge ebpeneuven, he anak ni Kenaana, mibaal te mid-iring te sungey he putew. Ke sikandin te, “Iyan heini migkaǥi te \sc Nengazen\sc*: ‘Pinaaǥi kayi he sungey, edezeetan nu, Hadì Ahab, is menge Aramihanen taman te egkaamin sikandan.’ ” \v 11 Iyan daan haazà migkaǥi te langun he menge ebpeneuven. Migkaǥi sikandan te, “Surunga nu is Ramot Gilead, Hadì Ahab ne ebpekezaag ka, su ibeǥey heini kenikew te \sc Nengazen\sc*.” \p \v 12 Ne sikan mulà is midsuǥù te ked-angey ki Micaya ne migkaǥi te, “Is langun he menge ebpeneuven ne neked-iring is menge lalag dan he iyan ebpekezaag is hadì, umbe iyan daan heini ereg he egkeǥiyen nu.” \v 13 Piru midtavak si Micaya te, “Mibpenangdù a ziyà te uuyag he \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku he iyan dà egkeǥiyen ku is ibpekaǥi zin kedì.” \p \v 14 Kebpekeuma ni Micaya ziyà te ki Hadì Ahab ne mid-insaan sikandin dutun te hadì te, “Micaya, edsurungen dey ve is Ramot Gilead etawa kenà?” Midtavak si Micaya te, “Surunga niw ne ebpekezaag kew su ibeǥey heini keniyu.” \v 15 Piru migkaǥi haazà is hadì diyà te ki Micaya te, “Kepipira ku ves sikew ibpepenangdù para keǥiya nu kayi te kediey is tutuu pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc*?” \v 16 Umbe, migkaǥi si Micaya te, “Neehè ku pinaaǥi te mibpelewasan kedì he is menge Israilihanen ne nekedsusuwey ziyà te menge vuvungan he iring te menge kerehidu he wazà ed-elima kandan, ne migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, ‘Heini he menge etew ne wazè dan en pengulu. Ipeulì sikandan he melinawen.’ ” \v 17 Ne migkeǥiyan ni Hadì Ahab si Jehoshafat te, “Umbe man migkaǥi ku en kenikew he wazà meupiya he tagnè din bahin kedì, kekenà, pudu zà mezaat?” \p \v 18 Migkaǥi pa si Micaya te, “Pemineǥa nu is lalag te \sc Nengazen\sc*! Neehè ku is \sc Nengazen\sc* he ebpimpinuu ziyà te pinuuwè din te kedhadì, ne zuen menge ilengiten he menge linimbag he ebpemenhitindeg diyà te egkekewanan wey egkeǥivang din. \v 19 Ne migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, ‘Hentei is ed-akal ki Hadì Ahab su para medsurung sikandin diyà te Ramot Gilead su para mepatey sikandin?’ Ne nekedseselekawà is tavak dutun te ilengiten he menge linimbag. \v 20 Ne netegteǥaad, duen mulin-ulin he mid-uvey ziyà te \sc Nengazen\sc* he egkaǥi te, ‘Iyan a ed-akal kandin.’ Ne mid-insà is \sc Nengazen\sc*, ‘Te, hengkey he paaǥi?’ \v 21 Midtavak sikandin te, ‘Egenat a ne ibpetarùtarù ku is menge ebpeneuven he sakup ni Ahab.’ Migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, ‘Genat ka ne iyan heeyan beeli nu. Ebmezeeǥen ka te ked-akal kandin.’ ” \p \v 22 Impelaus ni Micaya is egkeǥiyen din, ke sikandin te, “Iyan heeyan neulaula. Midsuǥù te \sc Nengazen\sc* is mulin-ulin para terterui zin is menge ebpeneuven he sakup nu. Su ketau te \sc Nengazen\sc* he mezeeti ka.” \v 23 Ne mid-uvey si Zedekia ziyà te ki Micaya ne midtabpì din. Ne migkaǥi si Zedekia te, “Maan is ibpesavut nu he mid-awà kayi te kediey is Mulin-ulin te \sc Nengazen\sc* ne nekidlalag kenikew?” \v 24 Midtavak si Micaya te, “Egketuenan nu heini zutun te andew he egkezaag kew en te tebek ne ed-eles ka ziyà te kineselezan he ruǥu te valey.” \p \v 25 Mibmandar si Hadì Ahab te, “Dekepa niw si Micaya ne ilikù niw ziyà te pengulu te inged dey wey ziyà te ki Joash he anak ku. \v 26 Ne keǥiyi niw sikandan he iyan suǥù ku is ebpirisuwen heini he etew, ne supas dà wey wahig is ibeǥey ziyà te kandin taman te kebpekelikù ku puun te tebek he wazà mekeizi.” \p \v 27 Migkaǥi si Micaya te, “Emun ebpekelikù ka he kenà egkekeizan, ne wazà heeyan keǥiya te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi kedì.” Ne zutun migkeǥiyan ni Micaya is langun he menge etew zutun te, “Tentenuzi niw heini is migkaǥi ku.” \s1 Minatey si Ahab \r (1 Menge Hadì 22:29-35) \p \v 28 Ne midsurung diyà te Ramot Gilead si Hadì Ahab he hadì te Israel wey si Hadì Jehoshafat he hadì te Juda. \v 29 Migkaǥi si Ahab diyà te ki Jehoshafat te, “Emun timpu en te tebek kenà a ebpekilala he iyan a hadì, piru sikew mulà bivisti ka te visti te hadì!” Umbe mibpeuvag-uvag si Ahab, ne mibpekidtebek sikandan. \p \v 30 Dutun he timpu, mibmandù is hadì te Aram diyà te menge peremandar zin te ebpemen-untud te kerwahi te, “Kenè niw etekiya is minsan hentei, kekenà, iyan dà is hadì te Israel.” \v 31 Hein naahà dutun te menge peremandar te menge kerwahi si Jehoshafat, ne kunaan dan ke iyan en sikan is hadì te Israel, umbe midtebek dan en sikandin. Piru mibuyù te tavang si Jehoshafat diyà te \sc Nengazen\sc*, ne midtevangan din sikandin pinaaǥi te kebpeeliǥuwa te menge kuntada zin. \v 32 Su hein netuenan te menge peremandar te menge kerwahi he kenè bes iyan sikandin kes hadì te Israel, ne mid-engkezan dan sikandin te edal-as. \p \v 33 Piru hein edtulung en ebpemanà is sevaha he sundaru te Aramihanen dutun te menge sundaru te Israel, ne neserab mesuǥat si Hadì Ahab he hadì te Israel ziyà te midtemuwaayan te pengalang din diyà te kumeng. Migkeǥiyan ni Hadì Ahab haazà is ed-uwit te kerwahi zin te, “Ipekeziyù a kayi te tebek! Su nepelian a.” \v 34 Utew en meinit is tebek dutun he andew, ne is hadì te Israel ne midsandig dà dutun te kerwahi zin he edsinaru ziyà te menge Aramihanen taman en te mahapun. Ne hein midsanlep en is andew ne iyan en daan kebpatey zin. \c 19 \p \v 1 Hein nekeulì si Jehoshafat diyà te turuǥan din diyà te Jerusalem he wazà mekeizi, \v 2 ne midsinuǥung sikandin te ebpeneuven he si Jehu he anak ni Hanani ne migkeǥiyan din te, “Maan is mid-uǥupan nu is lalung wey mibmahal nu haazà is menge etew he mibpekidkuntada te \sc Nengazen\sc*? Tenged kayi, nepauk is \sc Nengazen\sc* kenikew. \v 3 Piru zuen ded meupiya he naahà diyà te kenikew. Impepen-awè nu kayi te Juda is menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Asera su iyan nu egkesuatan is kedangep te Megbevayà.” \p \v 4 Diyà med-ubpà si Jehoshafat te Jerusalem, piru mibpemeyaan din is menge etew puun te Beersheba pehendiyà diyà te vuvungan te Efraim su ibpelikù din sikandan diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te menge kepuun dan. \v 5 Duen menge zatù he midhimu zin he menhuhusey ziyà te kada vinerengbeng he inged diyà te Juda. \v 6 Ne migkeǥiyan din sikandan te, “Purung kew isip-isip te kenè kew pa edhukum, su is kedhukum niw, ne kenà para zà te etew, kekenà, para te \sc Nengazen\sc*. Ne iyan is \sc Nengazen\sc* eduma keniyu te kebpenhusey niw. \v 7 Tehuza niw is \sc Nengazen\sc*, ne hukum kew te hustu su kenà igkesuat te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè tew is kebpemintahà, wey kedhukum he zuen edepiǥan, wey iyan ibpevenar is ebpekeveǥey.” \p \v 8 Duen daan menge Levihanen, menge memumuhat, wey menge pengulu te menge pemilya te menge Israilihanen he midhimu ni Jehoshafat he menge menhuhusey te menge rirù he zuen kelevetan te kesuǥuan te \sc Nengazen\sc* wey kedhusey te menge ebpekedtetebek. Ne ziyè dan med-ubpà te Jerusalem. \v 9 Iyan heini menge mandù din kandan: Kinahanglan he mebpenilbi kew he metinumanen wey ebpuun te ǥehinawa niw duma is kedtahud te \sc Nengazen\sc*. \v 10 Ne emun duen samuk he egkehitavù diyan te keniyu he vaal te menge zuma niw ziyà te minsan hendei he inged he zuen kelevetan te kedhimatey wey zuma pa he paaǥi te kebpekesupak te menge suǥù wey menge sulunuzen, petizeeni niw sikandin he kenè dan mebaal te salà diyà te \sc Nengazen\sc*, su wey kenà mepauk sikandin keniyu wey diyà te kandan. Ul-ulaha niw heini para kenè kew mekesalà. \v 11 Emun duen menge kasu mehitenged te kegkesupaka te velaud te \sc Nengazen\sc* he kenè niw egkehusey, si Amaria he lavew he memumuhat is ipehusey niw zuen. Ne emun duen kasu mehitenged te kegkesupaka te velaud te gubirnu he kenè niw egkehusey, ne si Zebadia he anak ni Ishmael he pengulu te tribu te Juda ne iyan ipehusey niw zuen. Ed-uǥup keniyu is menge Levihanen para mesunud is hustu he kukuman. Pekevurut kew he ebaal te kinahanglan he ebeelan niw. Berakat he zumahi te Megbevayà is menge etew he ebaal te hustu. \c 20 \s1 Nezaag ni Jehoshafat is Moab wey Ammon \p \v 1 Neuma is timpu he migenat is menge Moabitanhen wey menge Amonihanen, duma zan is duma he menge Meunhanen su ebpekidtebek dan ki Jehoshafat. \v 2 Duen midhendiyà te ki Jehoshafat he menge etew he migkaǥi te, “Duen ebpekeuma he menge sundaru he utew mezakel su edsurungen ke zan. Diyà heini sikandan ebpuun te Edom he ziyà layun te Daǥat he Minatey. Diyè dan en te Hazazon Tamar” (he iyan is En Gedi). \v 3 Utew nahandek si Jehoshafat, ne midangep sikandin diyà te \sc Nengazen\sc*. Ne mibmandù sikandin he mebpuasa is langun he tig-Juda. \v 4 Ne zutun netiǥum is menge etew he ebpuun te langun he inged te Juda para te kebuyù te tavang te \sc Nengazen\sc*. \v 5 Ne midhitindeg si Jehoshafat diyà te etuvangan te keet-etawan te Juda wey te Jerusalem diyà te etuvangan te veǥu he lama te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 6 Ne migkaǥi te, “He \sc Nengazen\sc*, Megbevayà te menge kepuun dey, iyan ka kes Megbevayà he ziyà te langit. Iyan ka mibayàbayà te langun he ginhedian kayi te kelibutan. Gemhanan ka ne wazà ebpekesukul kenikew. \v 7 He Megbevayè dey, kenè be is menge meǥinged kayi he tanà impesegseg nu te menge etew nu he menge Israilihanen? Kenè be imbeǥey nu heini he tanà kandan te menge kevuwazan ni Abraham he emiǥu nu, su wey zan maangken heini taman te taman? \v 8 Kayi med-ubpà sikandan wey kayi zan tukuza is baley te \sc Nengazen\sc* para te zengeg nu. Migkaǥi sikandan te, \v 9 ‘Emun duen ebpekeuma he kemereǥenan kayi te kenami iring te tebek, dalem, daru, wey ke vitil, ne edhitindeg key ziyà te etuvangan nu ziyà te etuvangan kayi te valey te \sc Nengazen\sc* he kayi ka ebeǥayi te zengeg. Ne netuenan dey he ebpekevuyù key te tavang kenikew te menge kemereǥenan dey, ne ebpemineǥen key kenikew wey edluwasen key kenikew.’ \p \v 10 “Ne ǥuntaan edsurungen key te menge etew he ebpuun te Ammon, Moab, wey Buntud he Seir. Dengan ne wazè nu ituǥut haazà is ubpeey zan he edsekupen te menge Israilihanen hein nekeǥawas dan diyà te Ehipto. Midlevayan dà heini te menge Israilihanen ne wazè dan sikandan penhimetayi. \v 11 Ne ǥuntaan iyan heini ibales dan kenami. Edsurungen key zan para mesegseg key kayi te tanà he imbeǥey nu kenami he egkepengevilin dey. \v 12 He Megbevayè dey, kenè nu ve sikandan edsilutan? Kenè key ebpekehimu he edsukul kayi te utew mezakel he menge sundaru he edsurung kenami. Kenè dey egketuenan ke hengkey is ebeelan dey, piru edsarig key kenikew.” \p \v 13 Hein kemulu pa zutun ebpemenhitindeg is langun he menge maama te Juda duma te menge esawa zan wey menge anak dan, ragkes dutun is dezeisek he menge anak dan, \v 14 ne zutun midumala te Mulin-ulin te \sc Nengazen\sc* si Jahaziel he zuma zan te midhitindeg dutun te kezekelan. Si Jahaziel ne anak ni Zacarias. Si Zacarias ne anak ni Benaya. Si Benaya ne anak ni Jeiel. Ne si Jiel ne anak ni Matania he Levihanen he kevuwazan ni Asaf. \p \v 15 Migkaǥi si Jahaziel te, “Hadì Jehoshafat, wey sikiyu is langun he mid-ubpà kayi te Juda wey Jerusalem, pemineg kew! Iyan heini egkeǥiyen te \sc Nengazen\sc* keniyu, ‘Kenè kew mahandek wey mebmeluya tenged kayi te mezakel he menge sundaru, su kenè kew iyan ebpekidtebek, kekenà, iyan a is Megbevayà. \v 16 Keeselem tupang kew pehendiyà te kandan. Egkeehè niw sikandan he edtekezeg diyà te Beyeey te Ziz, he netemanan te zal-ug he ebpehendiyà te sibsivayan diyà te Jeruel. \v 17 Kenè en kinahanglan he ebpekidtebek kew pa. Andam kew zà wey mebpekelig-en, ne ahaà niw is kezeeǥan he ebeelan te \sc Nengazen\sc* para keniyu. Sikiyu is menge tig-Juda wey tig-Jerusalem, kenè kew mahandek wey mebmeluya. Etuvanga niw sikandan keeselem su is \sc Nengazen\sc* iyan eduma keniyu.’ ” \v 18 Ne midluhud si Jehoshafat wey is langun he tig-Juda wey tig-Jerusalem te ked-azap te \sc Nengazen\sc*. \v 19 Ne nemenhitindeg is duma he menge Levihanen he ebpuun te menge pemilya ni Kohat wey ni Kora ne midalig dan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, te utew mezesen he laǥeng. \p \v 20 Meselem dutun te sunud he andew, si Jehoshafat wey is menge sundaru zin, midhipanew zan pehendiyà te sibsivayan te Tekoa. Te kemulu pa sikandan edhipanew, midteren si Jehoshafat ne migkaǥi te, “Pemineǥa a keniyu, sikiyu is tig-Juda wey tig-Jerusalem! Tuu kew te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw, ne ebmelig-en kew. Tuuwi niw is menge ebpeneuven din ne ebmezeeǥen kew.” \v 21 Hein nekepasad sikandin ne mibpekisambag sikandin te menge etew. Ne zutun mibpilì sikandin te menge perekanta he iyan edhuna kandan he egkanta te kedalig te \sc Nengazen\sc* tenged te egkein-inuwan he kegkewaǥas din. Iyan heini kanta zan: “Peselemati niw is \sc Nengazen\sc* tenged te wazà pidtemanan te gaǥew zin.” \v 22 Ne hein mibpuun dan en megkanta te kedalig, is menge Amonihanen, menge Moabitanhen, wey menge tig-Buntud he Seir he edsurung te Juda, ne impedtebek sikandan te \sc Nengazen\sc*. \v 23 Midsurung te menge Amonihanen wey menge Moabitanhen is menge sundaru ziyà te menge tig-Buntud he Seir ne nengepatey zan langun. Ne hein nengepatey zan en sikandan, ne mid-uuney zan mebpehimhimetayà. \v 24 Hein nemekeuma is menge sundaru te Juda ziyà te metikang he lugar he zutun egkepantew haazà is sibsivayan, ne neehè dan is menge kuntada zan he nemematey he nemekererey-as dutun te tanà. Wazà minsan sevaha he uuyag. \v 25 Ne mibeyaan haazà ni Jehoshafat duma is menge sakup din ne mibpenguwa zan is menge azen dan. Dekelà is nekuwa zan he menge gelemiten, menge visti wey zuma pa he menge vutang he menge mahalen he kenè dan egkeekatan te ed-uwit. Tetelu he andew is kedtiǥuma zan dutun su utew zekelà haazà he azen. \v 26 Hein ikeepat en he andew ne midtiǥum sikandan diyà te Suǥud te Beraca ne midalig dan dutun is \sc Nengazen\sc*. Umbe egngezanan heini te Suǥud te Bereca taman guntaan. \p \v 27 Ne midlikù dan diyà te Jerusalem he mibpenguluwan ni Jehoshafat. Utew zan nengelipey tenged te impezaag kandan te \sc Nengazen\sc* is menge kuntada zan. \v 28 Hein nekeuma zan diyà te Jerusalem, ne ziyè dan medlaus te valey te \sc Nengazen\sc*, is edtukar te menge alpa, lira, wey menge trumpita. \p \v 29 Hein nezineg te langun dutun te ginhedian ke mibmenumenu mebpekidtebek is \sc Nengazen\sc* te menge kuntada te Israel, utew zan nengahandek te Megbevayà. \v 30 Umbe, melinawen is ginhedian ni Jehoshafat su midhimu te Megbevayà he kenè sikandin mekepekidtebek te menge etew he nekeliǥuy kandin. \s1 Is Ketepusan te Kedhadì ni Jehoshafat \r (1 Menge Hadì 22:41-50) \p \v 31 Iyan haazà kedhadì ni Jehoshafat diyà te Juda. Ne 35 he tuig is keǥurang ni Jehoshafat hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin te Jerusalem med-ubpà, ne midhadì sikandin seled te 25 he tuig. Is iney zin iyan si Azuba he anak ni Shilhi. \v 32 Midsunud din is menge ulaula te amey zin he si Asa ne wazè din heini ewai he menge vaal. Nekepenunuat te \sc Nengazen\sc* is menge vaal zin. \v 33 Piru wazè din ewaa is langun he menge simbahan diyà te menge metikang he lugar, ne is menge etew, wazè dan gihapun mebpurung medsunud te Megbevayà te menge kepuun dan. \v 34 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Jehoshafat, puun pa te puunà taman te ketepusan, miguǥud ni Jehu he anak ni Hanani, diyà te insurat din he neragkes diyà te ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te Kaaǥi te menge Hadì te Juda. \p \v 35 Piru te huziyan en he vahin te kedhadì ni Jehoshafat diyà te Juda, nekiduma sikandin ki Hadì Ahazia he hadì te Israel he sevaha he mezaat he etew. \v 36 Neuyun sikandan he ebpevaal te menge varku para te kebpetiǥayun. Diyè dan heini peveeli te pentalan te Ezion Geber. \v 37 Piru migkeǥiyan ni Eliezer he anak ni Dodavahu he tig-Maresha si Jehoshafat te, “Tenged te nekidsevaha ka ki Ahazia, ne edèdeetan te \sc Nengazen\sc* is mibpeveelan niw.” Ne nezeetan haazà is barku ne wazè en heini mekeǥenat para te kebpetiǥayun. \c 21 \p \v 1 Hein minatey en si Jehoshafat, inleveng sikandin diyà te midlevengan te menge kepuun din diyà te Inged ni David. Ne iyan nekeilis kandin te kedhadì is anak din he si Jehoram. \v 2 Iyan heini menge suled ni Jehoram si Azaria, Jehiel, Zacarias, Azariahu, Micael, wey si Shefatia. Iyan heini menge anak langun ni Hadì Jehoshafat he hadì te Juda. \v 3 Mibeǥayan sikandan ni Jehoshafat te mezakel he menge gasa he pelata wey vulawan, mahalen he menge azen, wey menge vinerengbeng he menge inged diyà te Juda. Piru iyan din impeilis kandin si Jehoram te kedhadì su iyan man kinekekayan. \s1 Is Kedhadì ni Jehoram diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 8:16-24) \p \v 4 Hein melig-en en is kedhadì ni Jehoram diyà te ginhedian te amey zin, ne mibpepenhimetayan din is langun he menge suled din, ragkes is duma he menge upisyal te Juda. \v 5 Mibpenuiǥen si Jehoram te 32 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te walu he tuig. \v 6 Midsunud din is mibeelan te menge hadì te Israel, iring te mibeelan te pemilya ni Ahab, su neesawa zin is anak ni Ahab. Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. \v 7 Piru tenged te kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* ki David, ne wazè din dèdeeti is kevuwazan ni David. Su midsaad is \sc Nengazen\sc* ki David he zuen menge kevuwazan din he edhadì taman te taman. \p \v 8 Hein timpu te kedhadì ni Jehoram, nekidsukulà is Edom te Juda, ne mibpilì dan te keugelingen dan he hadì. \v 9 Umbe, midhendiyà si Jehoram duma is menge upisyal zin wey langun he menge kerwahi zin su edsurungen dan is Edom. Midliǥuyan sikandin wey is menge peremandar te menge kerwahi zin te menge Edomanhen. Piru hein mezukilem, midtik-awan dan etekiya is menge Edomanhen, ne nekepelaǥuy zan su nekelawang dan. \v 10 Taman en guntaan ne kemulu pa ebpekidsukulà is Edom te Juda. Ne zutun daan he timpu nekidsukulà daan is Libna te Juda. \p Haazà he timpu ne nekidsukulà daan is Libna te Juda, tenged te mid-iniyuǥan ni Jehoram is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te menge kepuun din. \v 11 Midtukud sikandin te menge simbahan diyà te menge vuvungan te Juda he iyan hinungdan te ked-azap te menge tig-Jerusalem wey menge tig-Juda te zuma he menge ed-ezapen. \p \v 12 Mibpeuwitan te ebpeneuven he si Elias si Jehoram te surat ne iyan heini egkeǥiyen din: “Iyan heini egkeǥiyen te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te kepuun nu he si David: wazè nu sunuza is mid-ulaula te amey nu he si Jehoshafat wey te apù nu he si Asa he nehimu he hadì daan te Juda. \v 13 Kekenà, iyan nu midsunud is mibeelan te menge hadì te Israel. Mid-iniyat nu is menge tig-Juda wey menge tig-Jerusalem te ked-azap te zuma he menge ed-ezapen, iring te mibeelan ni Ahab. Mibpenhimetayan nu zaan is menge suled nu he meupiya pa kenà sikew. \v 14 Umbe, edezeetan guntaan te \sc Nengazen\sc* is menge etew nu, menge anak nu, menge esawa nu, wey is langun he menge azen nu. Dekelà he kezeetan is ebpeseǥazan din keniyu. \v 15 Ebpekaantus ka te utew mereǥen he zaru te ǥetek taman te egawas is bituka nu.” \p \v 16 Midhimu te \sc Nengazen\sc* he mepeuki si Jehoram te menge Filistihanen wey menge Arabo he menge meǥinged diyà te uvey te Etiopia. \v 17 Ne midsurung dan is Juda, ne mibpenguwa zan is menge ketiǥeyunan diyà te turuǥan te hadì, ragkes is menge esawa zin wey menge anak din. Iyan dà wazà mekuwa is kineheziyan he anak din he si Ahazia. \p \v 18 Hein neiwas is kegkeul-ulaha zutun, ne midrasey te \sc Nengazen\sc* si Jehoram te daru te ǥetek he wazè din en kegkeulii. \v 19 Midlavey is dezuwa he tuig, ne migawas is bituka zin tenged dutun te daru zin, ne iyan impatey zin is utew mesakit. Wazà sikandin beǥayi te zengeg te menge etew zin pinaaǥi te kedtetavun he iyan daan mibeelan dan diyà te menge kepuun din. \p \v 20 Mibpenuiǥen si Jehoram te 32 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te walu he tuig. Dutun te kebpatey zin ne wazà neseeng kandin. Diyè ded ileveng te Inged ni David; piru wazà dutun te edlevengan te menge hadì. \c 22 \s1 Is Kedhadì ni Ahazia ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 8:25-29; 9:21-28) \p \v 1 Si Ahazia is kineheziyan he anak ni Jehoram ne iyan midhimu te menge etew ziyà te Jerusalem he hadì dan. Su is duma he menge anak ni Jehoram ne mibpenhimetayan te menge Arabo he nemenurung diyà te Juda. Umbe iyan nehimu he hadì diyà te Juda si Ahazia he anak ni Hadì Jehoram. \v 2 Mibpenuiǥen si Ahazia te 22 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te senge-tuig. Is iney zin iyan si Atalia he apù ni Omri. \p \v 3 Iyan daan midsunud ni Ahazia is mid-ulaula te pemilya ni Ahab, su mid-iniyat sikandin te iney zin te kebaal te mezaat. \v 4 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* iring te mibeelan te pemilya ni Ahab, su hein minatey en is amey zin, ne iyan en nehimu he megsesambag din is menge sakup te pemilya ni Ahab. \v 5-6 Iyan midsunud din is sambag dan he mibpekidsevaha sikandin ki Joram he anak ni Hadì Ahab he hadì te Israel. Miduma sikandin ki Joram te kebpekidtebek ki Hadì Hazael he hadì te Aram. Midtebek dan diyà te Ramot Gilead, ne nepelian si Joram. Ne mid-ulì sikandin diyà te inged he Jezreel su zutun din edteǥazi is kegkeulii te menge palì din. Ne hein diyè en sikandin, ne mibpenumbaley ziyà te kandin si Hadì Ahazia he hadì te Juda. \p \v 7 Heini is kebpenumbaley ni Ahazia ki Joram ne migamit te Megbevayà para mepatey si Ahazia. Su hein diyè en si Ahazia te Jezreel, ne mid-uǥupan din si Joram te kebpekidtebek ki Jehu he anak ni Nimshi. Si Jehu is mibpilì te \sc Nengazen\sc* te kedezaat te pemilya ni Ahab. \p \v 8 Ne te kemulu edezeeti ni Jehu is pemilya ni Ahab, ne neehè din is menge upisyal te Juda wey is menge anak te menge kezuzumahi ni Ahazia he miduma ki Ahazia. Ne mibpenhimetayan din sikandan. \v 9 Ne impepen-ahà ni Jehu te menge sakup din si Ahazia ne ziyè dan maahà te inged he Samaria is mid-eles. Ne mid-uwit dan sikandin diyà te ki Jehu ne midhimetayan din. Ne inleveng dan is minatey he lawa zin tenged te kedtehuza zan te apù din he si Jehoshafat, su ke sikandan te, “Apù sikandin ni Jehoshafat, kes etew he midangep te \sc Nengazen\sc* te tivuuk he ǥehinawa zin.” \p Ne zutun wazè en minsan sevaha he nesamà te sakup te pemilya ni Ahazia he ereg he egkahadì. \s1 Si Atalia wey si Joash \r (2 Menge Hadì 11:1-16) \p \v 10 Hein netuenan ni Atalia he minatey en is anak din he si Ahazia, midisisyun sikandin he ebpenhimetayan din is langun he sakup te pemilya te hadì te Juda. \v 11 Piru midlibri ni Jehosheba is anak ni Ahazia he si Joash hein meǥaan en edhimetayi sikandin wey is duma pa he menge anak te hadì. Heini si Jehosheba etevey ni Ahazia he anak he vahi ni Hadì Jehoram, he esawa te memumuhat he si Jehoyada. In-eles din si Joash wey is ed-elima kandin diyà te sevaha he ruǥu zuen te valey te \sc Nengazen\sc*, umbe wazà sikandin mehimetayi ni Atalia. \v 12 Seled te heenem he tuig, ne ziyà i-eles te valey te Megbevayà si Joash te iyan pa zutun ebmandù te Juda si Atalia he rayna. \c 23 \p \v 1 Hein ikepitu en he tuig, ne midwaleng en si Jehoyada. Mibpekid-upakat sikandin te lelima he peremandar te menge ginatus he sundaru he iyan si Azaria he anak ni Jehoram, si Ishmael he anak ni Jehohanan, si Azaria he anak ni Obed, si Maasea he anak ni Adaya, wey si Elisafat he anak ni Zicri. \v 2 Heini sikandan mid-eneb te inged te Juda te kedtiǥum te menge Levihanen wey te menge pengulu te menge pemilya. \p Hein nemekeuma is langun diyà te Jerusalem, \v 3 midhendiyè dan te valey te Megbevayà, ne nekid-uyun sikandan ki Joash he anak te hadì. Migkeǥiyan ni Jehoyada is menge etew te, “Iyan en heini timpu he edhadì is anak te hadì, sumalà te insaad te \sc Nengazen\sc* he layun duen kevuwazan ni David he edhadì. \v 4 Ne ǥuntaan iyan heini veeli niw: is sevaha zutun te tetelu he vahin te menge memumuhat wey menge Levihanen, he ebantey emun Andew te Kedhimeley, ne mebantey ziyà te menge ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 5 Ne is sevaha pa zutun te tetelu he vahin ne mebantey ziyà te turuǥan te hadì. Ne is sevaha pa zutun te tetelu he vahin ne mebantey ziyà te ǥemawan te pundasyun. Is duma he menge etew ne ziyà te menge lama te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 6 Wazà ibpeseled dutun te valey te \sc Nengazen\sc* gawas te menge memumuhat wey menge Levihanen he ebpenilbi te haazà he timpu. Egkehimu he ebpekeseled dan su ǥeina te impehinungud sikandan para te buluhaten kayi. Piru is duma ne kinahanglan he ziyè dà ebantey te gawas sumalà is insuǥù te \sc Nengazen\sc*. \v 7 Kinahanglan he ebpurungan te ebantey te menge Levihanen is hadì, he andam is menge ǥumaan dan, ne layun dan dumahi minsan hendei ebpevayà. Is minsan hentei he edseled dutun te valey te \sc Nengazen\sc* he kenà memumuhat etawa Levihanen ereg he edhimetayan.” \p \v 8 Mibeelan te menge Levihanen wey te langun he menge tig-Juda is insuǥù ni Jehoyada he memumuhat. Midtiǥum te menge peremandar is langun he menge sakup dan, is menge ebantey te Andew te Kedhimeley, apil en is kenà ebantey zutun he andew. Wazè pa ipeulì ni Jehoyada is menge Levihanen minsan te nepasad dan en is kandan he vaal. \v 9 Ne mibeǥayan ni Jehoyada is menge peremandar te menge vangkew wey zezekelà wey zezeisek he menge kelasag he ǥaked dengan ni Hadì David, he ziyà itaǥù te valey te Megbevayà. \v 10 Impepelastar zin is neǥumeenan he menge maama ziyà te peliǥuy te valey te \sc Nengazen\sc* wey te pemuhatà te kedipinsa zuen te hadì. \p \v 11 Ne zutun impeǥawas ni Jehoyada wey te menge anak din si Joash he anak te hadì ne migkurunahan. Ne mibeǥayan din sikandin te kupya te menge sulunuzen mehitenged te kedumalà te hadì, ne impezayag din is kegkehimuwa ki Joash he hadì. Midlenahan din sikandin he ebpekilala he hadì en sikandin ne nemengulahì is menge etew te, “Mebmeluǥayad is untung te hadì!” \p \v 12 Ne hein nezineg ni Atalia is keǥurub te menge etew he ebpemelelaǥuy wey ebpemengulahì te kedalig te hadì, ne midhendiyà sikandin te kandan dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 13 Ne neehè din dutun is beǥu he hadì he midhitindeg uvey zuen te tukud he edhithitindeǥan te menge hadì duen te ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc*. Dutun te avey te Hadì is menge peremandar wey is menge perehiyup te trumpita, ne langun he menge etew nemen-uruhuy wey mibpezaǥing te trumpita. Is menge perekanta he zuen dan menge instrumintu ne edhuna sikandan is edalig te Megbevayà. Ne hein naahà ni Atalia haazà is langun, mibindas din is bisti zin su mibmezaat is gehinawa zin, ne nemensag sikandin te, “Menge meluiven! Menge meluiven!” \p \v 14 Mibmendaran ni Jehoyada is menge peremandar te menge sundaru te, “Uwita niw ziyà te gawas si Atalia. Kenè niw sikandin kayi himetayi te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne himetayi niw is minsan hentei he egkesuat he edlibri kandin.” \v 15 Umbe, midakep dan sikandin ne mid-uwit dan diyà te idselang duen te Pultahan te menge Kudà he ebpehendiyà te turuǥan, ne zutun dan sikandin himetayi. \s1 Is menge Keveg-uwan he Mibeelan ni Jehoyada \r (2 Menge Hadì 11:17-20) \p \v 16 Ne zutun si Jehoyada, is menge etew, wey is hadì, utew meheǥet is kebpekid-uyun dan he ebpesakup dan te \sc Nengazen\sc*. \v 17 Ne midhendiyà is langun he menge etew te simbahan he para ki Baal ne midrundus dan heini. Midrupet dan is menge pemuhatà wey is menge ed-ezapen dutun, ne midhimetayan dan si Matan he memumuhat para ki Baal ziyà te egkesineruwan duen te menge pemuhatà. \p \v 18 Ne insarig ni Jehoyada te menge memumuhat he menge kevuwazan ni Levi is kedumala zutun te valey te \sc Nengazen\sc* iring te mibeelan dengan ni David. Ebpemuhat dan te menge pemuhat he edtutungen sumalà te ingkesurat diyà te Kesuǥuan ni Moises, wey ed-ugyab dan wey egkanta sumalà te insuǥù ni David. \v 19 Mibpeventayan daan ni Jehoyada is menge ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc* para wazà ebpekeseled dutun he etew he ed-isipen he meremerik. \p \v 20 Ne miduma zin is menge peremandar, is menge telehuzen he menge etew, is menge upisyal wey is langun he menge etew, ne inhated dan is hadì diyà te turuǥan he ziyà ebpuun te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne ziyè dan mebayà te ǥemawan he zapit te zizaya. Ne impepinuu zan is hadì diyà te pinuuwè din te kedhadì. \v 21 Nengelipey is menge etew, ne mibmelinew is inged hein minatey en si Atalia. \c 24 \s1 Mibelesbasan ni Joash kes Baley te \sc Nengazen\sc* \r (2 Menge Hadì 12:1-16) \p \v 1 Is penuiǥen ni Joash te kedhadì din ne pitu he tuig. Ne ziyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 40 he tuig. Iyan iney zin si Zibia he tig-Beersheba. \v 2 Meupiya is ulaula ni Joash diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* dutun te uuyag pa si Jehoyada he memumuhat. \v 3 Mibpen-ahaan sikandin ni Jehoyada te zezuwa he esawa, ne zuen din menge anak he menge maama wey vahi. \p \v 4 Ne hein neiwas haazà ne midisisyun si Joash he ebpepurungan din is baley te \sc Nengazen\sc*. \v 5 Impetawag din is menge memumuhat wey menge Levihanen ne migkeǥiyan din te, “Pehendiyè kew te menge inged te Juda ne kuwaa niw is menge veleyazan te menge Israilihanen kada tuig, su para mepepurungi tew heini is baley te Megbevayè tew. Kinahanglan he segugunè niw veeli heini.” Piru is menge Levihanen midlanganlangan dan. \p \v 6 Umbe, impatawag ni Hadì Joash is lavew he memumuhat he si Jehoyada ne mid-insaan din te, “Maan is wazè nu ipekuwa te menge Levihanen is beleyazan te menge tig-Juda wey tig-Jerusalem? Kenè be insuǥù ni Moises he suluǥuen te \sc Nengazen\sc* diyà te menge keet-etawan te Israel he iveǥey zan heini para te Tulda he midsevukan te Kesuǥuan?” \p \v 7 Dengan, is menge anak te vahi he mekesesalà he si Atalia, ne midseled dan dutun te valey te Megbevayà ne mibpenguwa zan te menge segradu he menge gelemiten para egemiten dan te ked-ezapa zan ki Baal. \v 8 Umbe, midsuǥù si Hadì Joash he ebaal te kahun he selevukà te selapì, ne ziyà heini idsavuk te ǥawas te ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 9 Ne impesavut din is menge tig-Juda wey menge tig-Jerusalem he kinahanglan he uwita te menge etew te \sc Nengazen\sc* is menge veleyazan dan sumalà te insuǥù ni Moises he suluǥuen te Megbevayà diyà te keet-etawan te Israel hein diyè dan pa te sibsivayan. \v 10 Ingkelipey te langun he menge upisyal is kebeǥey zan wey is menge etew. In-ulug dan dutun te kahun is selapì dan taman te nepenù heini. \p \v 11 Emun egkepenù en haazà is kahun, ne ed-uwiten heini te menge Levihanen diyà te menge upisyal te hadì. Ne ebilangen heini te sikritaryu te hadì wey te upisyal te lavew he memumuhat, ne emun egkepasad ne idlikù dan ded kes kahun diyà te ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc* he zutun ed-ezapa is \sc Nengazen\sc*. Iyan heini ed-ul-ulahan dan kada andew taman te midekelà is netiǥum dan. \v 12 Ne imbeǥey ni Hadì Joash wey ni Jehoyada is selapì diyà te menge etew he edumala zutun te ebpepurungan he valey te \sc Nengazen\sc*. Ne migkuwa zan te menge pandey wey menge memetau he ebpandey te menge putew wey brunsi. \v 13 Menge meǥied utew is edumala zutun te terebahu, umbe meǥaan is kedterebahu. Nepurungan dan haazà is baley te Megbevayà he iring ded is kegkeveeli zuen te zaan he kebeeli kayi, ne midlig-enan dan pa heini. \v 14 Hein nepasad is terebahu, ne in-ulì dan diyà te hadì wey ziyà te ki Jehoyada is nesamà he selapì. Ne migamit heini te kebpevaal te menge gelemiten dutun te valey te NENGAZEN–he egemiten para te ked-azap, te kebpemuhat te menge ibpemuhat he edtutungen, ragkes en is menge yehung wey menge teleǥuey he vulawan wey pelata. Dutun te uuyag pa si Jehoyada, ne wazè dan engkezi is kebpemuhat te menge pemuhat he edtutungen dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 15 Midluǥeyazan utew te untung si Jehoyada, ne minatey sikandin he 130 is penuiǥen din. \v 16 Diyà sikandin ileveng te penlevengà te menge hadì diyà te Inged ni David, tenged te menge meupiya he nengeveelan din para te Israel wey para te Megbevayà wey para te valey zin. \p \v 17 Piru hein minatey en si Jehoyada, midhendiyà is menge upisyal te Juda te ki Hadì Joash. Ne midluhud dan su edtahud dan kandin. Ne migkeǥiyan dan sikandin te mebpemineg sikandin kandan. \v 18 Mid-isip dan he ed-iniyuǥan dan en haazà is baley te \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun dan, ne iyan dan ed-ezapen is tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera wey zuma pa he menge ed-ezapen. Tenged dutun te mibeelan dan ne nepeukan te Megbevayà is menge tig-Juda wey menge tig-Jerusalem. \v 19 Mibpevayaan te \sc Nengazen\sc* te menge ebpeneuven din is menge etew su wey zan mekelikù diyà te kandin. Ne minsan mibpetizeenan sikandan te menge ebpeneuven, ne wazè dan mebpemineg. \p \v 20 Ne midumala te Mulin-ulin te Megbevayà si Zacarias he anak ni Jehoyada he memumuhat. Midhitindeg sikandin diyà te etuvangan te menge etew he egkaǥi te, “Iyan heini lalag te Megbevayà: Maan is wazè niw tumana is menge suǥù te \sc Nengazen\sc*? Wazè niw en ed-iseǥan. Su mid-iniyuǥan niw is \sc Nengazen\sc*, ne ed-iniyuǥan kew zin daan.” \p \v 21 Mibpen-ahaan te menge upisyal te paaǥi he mepatey zan si Zacarias. Ne tenged te suǥù mismu te hadì, mibpenuleng dan te vatu si Zacarias dutun te lama te valey te \sc Nengazen\sc*, ne minatey sikandin. \v 22 Midlipatan ni Hadì Joash is kebpurungi kandin ni Jehoyada, he amey ni Zacarias, kekenà, mibpehimetayan din si Zacarias. Ne hein egkevidtawan en sikandin, ne ke sikandin te, “Berakat he seǥipaa te \sc Nengazen\sc* is ebeelan niw, ne iyan sikandin mebales keniyu.” \p \v 23 Dutun te kebpuun te veǥu he tuig, ne midsurung te menge sundaru te Aram is Juda. Nezaag dan is Juda wey Jerusalem, ne mibpenhimetayan dan is menge upisyal te Juda. Ne mid-uwit dan diyà te hadì dan diyà te Damascus is menge azen he naaǥew zan. \v 24 Deisek dà is menge sundaru te Aram he midsurung kenà is menge sundaru te Juda. Piru impezaag te \sc Nengazen\sc* kandan is Juda, su mid-iniyuǥan dan is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te menge kepuun dan. Umbe nekeuma heini he silut ki Joash. \p \v 25 Hein migenat en is menge tig-Aram, ne negerebiyan te palì si Joash. Tenged te kedhimetayi zin te anak ni Jehoyada he memumuhat, mibpelanu zaan is menge upisyal zin he mepatey zan sikandin. Ne midhimetayan dan sikandin diyà te hizeǥaan din. Diyà sikandin ileveng te Inged ni David, piru kenà diyà te penlevengà te menge hadì. \p \v 26 Ne iyan heini midhimatey kandin, si Zabad he anak te sevaha he Amonihanen he vahi he si Shimeat, wey si Jehozabad he anak te sevaha he Moabitanhen he vahi he si Shimrit. \v 27 Is menge ǥuǥud mehitenged te menge anak ni Joash, is menge penagnà mehitenged kandin, wey te kebpepurungi zin te valey te Megbevayà ne ingkesurat diyà te Impesavut Mehitenged te Keguǥuza te menge Hadì. Si Amazia he anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. \c 25 \s1 Is Kedhadì ni Amazia ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 14:1-20) \p \v 1 Mibpenuiǥen si Amazia te 25 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 29 he tuig. Is iney zin iyan si Jehoadan he tig-Jerusalem. \v 2 Meupiya is ulaula ni Amazia ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, piru kurang is kedsunud din te \sc Nengazen\sc*. \v 3 Ne hein melig-en en is kedhadì ni Amazia, ne mibpehimetayan din sikan is menge upisyal he midhimatey te amey zin he hadì. \v 4 Piru wazè din mulà pehimetayi is menge anak dan, su sumalà is ingkesurat diyà te Libru te Kesuǥuan ni Moises he migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, “Kenà ereg he edhimetayan is menge ginikanan tenged te salà te menge anak dan, ne is menge anak, kenà ereg he edhimetayan tenged te menge salà te menge ginikanan dan. Iyan dà idhimetayi te etew is keugelingen din he salà.” \p \v 5 Mid-urgenisar ni Amazia is menge sundaru zin he ebpuun te Juda wey Benjamin. Mibpunduk din sikandan sumalà te pemilya zan ne zuen menge peremandar he impezumala zin te tig-100 wey tig-1,000 he menge sundaru. Ne mibilang din is menge sundaru zin he ebpenuiǥen te 20 wey subra pa, ne is kezakel zan ne 300,000. Memetau heini he egawed te vangkew wey kelasag. \v 6 Migkuwa zaan sikandin te 100,000 he memetau he menge sundaru he ebpuun te Israel. Mibayad sikandin te 3,500 he kilu he pelata he idsuhul kayi te menge sundaru. \p \v 7 Piru zuen sevaha he suluǥuen te Megbevayà he midhendiyà te ki Amazia he egkaǥi te, “Mahal he Hadì, kenè ka kuwa te menge sundaru he ebpuun te Israel, su wazè en mebpekiduma is \sc Nengazen\sc* kayi he nasyun. Heini is keet-etawan te Efraim ne wazè en uǥupi te \sc Nengazen\sc*. \v 8 Emun edumahan niw sikandan ke ebpekidtebek kew, egkezaag kew minsan utew kew en ebpenigudu. Iyan dà is Megbevayà ebpekepezaag etawa ebpekepezezaat keniyu.” \p \v 9 Midtavak ni Amazia haazà is suluǥuen te \sc Nengazen\sc* te, “Ne ebmenmenuwen ku en be haazà is ingkeveǥey ku he 3,500 he kilu he pelata?” Midtavak haazà sikandin te, “Subra pa keniyan is ibeǥey kenikew te \sc Nengazen\sc*.” \v 10 Umbe, impeulì ni Amazia is menge sundaru he tig-Efraim. Ne nemen-ulì dan ne utew zan egkepeuki is Juda. \v 11 Mibpekevurut si Amazia te kebpenurung, ne mibpenguluwan din is menge sundaru zin te kedhendiyà te menge suǥud he egngezanan te Timus, ne zutun dan mekepatey te 10,000 he menge Edomanhen. \v 12 Nekezakep pa sikandan te 10,000 he menge sundaru, ne mid-uwit dan heini ziyà te zempilas ne impen-ulug dan, ne utew nengeruntek is menge lawa kayi. \p \v 13 Ne haazà mulà is menge sundaru he impemeulì ni Amazia su wazè dan dumaha te tebek ne nemenurung dan diyà te menge inged te Juda ebpuun te Samaria pehendiyà te Bet Horon. Nekepatey zan te 3,000 he menge etew, wey mezakel he menge azen is mibpenguwa zan. \p \v 14 Hein midlikù si Amazia he ebpuun te kebpenhimetayi zin te menge Edomanhen, mibpen-uwit din is menge ed-ezapen te menge Edomanhen. Midhimu zin heini he menge ed-ezapen din, mid-azap din, wey mibpemuhat din te menge pemuhat. \v 15 Umbe, utew nepauk is \sc Nengazen\sc* ki Amazia. Mibpeveyaan din si Amazia te ebpeneuven he migkaǥi te, “Maan is midangep ka keniyan te menge ed-ezapen he wazè dan man ganì melibri is menge ed-azap kandan he mibpenhimetayan nu?” \p \v 16 Dutun te kemulu pa egkaǥi haazà is ebpeneuven, ne midtavak haazà is hadì te, “Maan is edsembaǥan a kenikew? Midhimu ku ve sikew he peresambag? Mebpereremek ka, emun kenè ka egkesuat he ebpatey.” Umbe, mibpereremek haazà is ebpeneuven hein nekepasad sikandin he egkaǥi kayi: “Siguradu he edèdeetan ka te Megbevayà tenged te mid-azap nu is duma he menge ed-ezapen ne wazè ka mebpemineg kedì.” \p \v 17 Mibpekidlalag si Hadì Amazia te menge sumesambag din ne hein nepasad din haazà, mibpeuwit sikandin te lalag diyà te hadì te Israel he si Jehoash he anak ni Jehoahaz he apù ni Jehu. Ne midhinggat din si Jehoash he ebpetebekè dan. \v 18 Piru midtavak sikandin ni Hadì Jehoash pinaaǥi kayi he menge lalag: “Diyà te Lebanon duen duǥiyen he sagbet he mibpeuwit te lalag diyà te kayu he sidru he ke sikandin: ‘Ipeesawa nu is anak nu he vahi te anak ku he maama.’ Piru zuen nekevayà dutun he leew he langgam ne midtekutakan din haazà is duǥiyen he sagbet. \v 19 Amazia, tutuu he nezaag nu is Edom ne ibpahambug nu heini. Piru zeyzey pa ke kenè ke en ebpekidtebek kenami, kekenà, tireneb ke zà keniyan te kenikew he lugar. Maan is ebpen-ehè ke pa te samuk he ebpekeuwit te kezeetan nu wey te Juda?” \p \v 20 Piru kenà ebpemineg si Amazia, su ketau te Megbevayà he mezezeeti sikandin ni Jehoash tenged te ked-azap din te menge ed-ezapen diyà te Edom. \v 21 Umbe, midsurung sikandin ni Hadì Jehoash wey te menge sundaru zin. Diyè dan medtebek te Bet Shemesh he sakup te Juda. \v 22 Nezaag is Juda te Israel, ne nekedsusuwey is menge sundaru te Juda he nemelaǥuy pehendiyà te ed-ulian dan. \v 23 Nezekepan ni Hadì Jehoash si Hadì Amazia diyà te Bet Shemesh, ne miduma zin sikandin diyà te Jerusalem. Ne zutun mibengkag ni Jehoash is menge verengbeng te Jerusalem puun te Pultahan te Efraim pehendiyà te Pultahan diyà te Suyuk, he 600 he ǥiek is keluǥayad din. \v 24 Mibpenguwa zin is langun he menge vulawan, pelata, wey menge gelemiten he neehè din duen te valey te Megbevayà he ed-etimanen dengan ni Obed Edom. Mibpenguwa zin daan is menge ketiǥeyunan diyà te turuǥan. Mid-uwit din heini wey is menge vihag din te ked-ulì din diyà te Samaria. \p \v 25 Nengungubpaan pa seled te 15 he tuig si Hadì Amazia he hadì te Juda puun te kebpatey ni Hadì Jehoash he hadì te Israel. \v 26 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Amazia, puun pa te puunà taman te ketepusan, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda wey Israel. \p \v 27 Hein mid-iniyuǥan en ni Amazia is \sc Nengazen\sc*, ne zuen menge etew he mibpelanu te kedhimetayi kandin diyà te Jerusalem, umbe mibpelaǥuy sikandin diyà te Lakish, piru mibpetelukunan dan sikandin ne midhimetayan dan. \v 28 Is lawa zin ingkarga te kudà ne inlikù diyà te Jerusalem ne inleveng diyà te midlevengan te menge kepuun din diyà te Inged ni David. \c 26 \s1 Is Kedhadì ni Uzia ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 14:21, 22; 15:1-7) \p \v 1 Is in-ilis te keet-etawan te Juda ki Amazia te kedhadì ne iyan is anak din he si Uzia he ebpenuiǥen te 16 he tuig. \v 2 Iyan sikandin nekehawì te Elat ne mid-umanan din tukuza hein minatey en is amey zin he si Amazia. \v 3 Mibpenuiǥen si Uzia te 16 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 52 he tuig. Is iney zin iyan si Jecolia he tig-Jerusalem. \v 4 Meupiya is ulaula ni Uzia ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, iring te mibeelan te amey zin he si Amazia. \v 5 Midangep sikandin te Megbevayà hein timpu ni Zacarias, he iyan mibpenurù kandin te kedtahud te Megbevayà. Te kebpedayun din te kedangep te \sc Nengazen\sc*, ne ibpeuswag sikandin te Megbevayà. \p \v 6 Mibpekidtebek sikandin te menge Filistihanen ne midrundus din is menge verengbeng he nekelingut te inged he Gat, Jabne, wey Ashdod. Ne midtukud sikandin te veǥu he menge inged uvey te Ashdod wey te zuma pa he menge lugar ziyà te Filistia. \v 7 Mid-uǥupan sikandin te Megbevayà te kebpekidtebek din te menge Filistihanen, menge Meunhanen, wey te menge Arabo he ziyà med-ubpà te Gur Baal. \v 8 Mibayad te vuhis is menge Amonihanen diyà te kandin, ne nevantug sikandin taman te Ehipto, tenged te mibmelig-en utew sikandin. \p \v 9 Midlig-enan pa utew ni Uzia is Jerusalem pinaaǥi te kedtukuza te menge turi ziyà te Pultahan diyà te Suyuk, kes Pultahan he Ebpekesinaru ziyà te Suǥud-suǥud, wey nepekùan duen te verengbeng. \v 10 Midtukud daan sikandin te menge turi ziyà te sibsivayan ne mibpekalut te mezakel he menge vudsi he punduwà te wahig su utew mezakel is menge ayam din diyà te menge mibuntud-buntud diyà te edsenlepan wey ziyà te menge suǥud. Mevasuk daan sikandin. Duen din menge sakup he ebantey zutun te menge vevesukè din wey menge pemuleey te paras diyà te menge vuvungan wey ziyà te egkeveluyan he menge suǥud. \v 11 Duen daan menge sundaru ni Uzia he menge metau he andam he ebpekidtebek. Heini sikandan ne mid-urgenisar wey migrupugrupu ni Jiel he sikritaryu wey ni Maasea he upisyal, he dizalem te kedumala ni Hanania he sevaha te menge upisyal zutun te hadì. \v 12 Is menge peremandar te memetau he menge sundaru iyan is menge pengulu te menge pemilya he 2,600 langun. \v 13 Is kezakel te menge sundaru ne menge 307,500. Heini sikandan ne memetau he ebpemekidtebek, ne andam he edtavang te hadì te kebpekidtebek te menge kuntada zin. \v 14 Mibeǥayan sikandan ni Uzia te menge kelasag, bangkew, wey kalù he putew, bisti he limbutung te lawa, panà wey limpawes. \v 15 Mibpevaal zaan si Uzia te menge gelemiten diyà te memetau he ebpemaal he para gelemiten te kebpanà wey kedtimbag te zezekelà he menge vatu puun te menge turi wey menge suyuk te menge verengbeng. Nevantug si Uzia ziyà te minsan hendei, tenged te midtevangan sikandin te \sc Nengazen\sc* taman te nehimu sikandin he gemhanan. \p \v 16 Piru hein gemhanan en sikandin, ne mibpegalbu en sikandin. Ne iyan heini nekezezaat kandin. Wazà sikandin mebmetinumanen te egkesuatan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din, su midseled sikandin diyà te valey te \sc Nengazen\sc* he nenguney medtutung te veyewà duen te pemuhatà. \v 17 Midtelukunan sikandin ni Azaria he lavew he memumuhat wey te 80 he menge mevurut he menge memumuhat te \sc Nengazen\sc* \v 18 ne midawey zan si Uzia. Ke sikandan te, “Uzia, kenè ka engayan he edtutung te veyewà para te \sc Nengazen\sc*. Heeyan he vuluhaten ne para zà te menge memumuhat he menge kevuwazan ni Aaron. Iyan sikandan mibpilì te \sc Nengazen\sc* he edtutung te veyewà. Gawas ka keniyan te valey te \sc Nengazen\sc*, su wazè ka medsunud te \sc Nengazen\sc*. Kenè ka egkezeliǥan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà kayi te mibeelan nu.” \p \v 19 Utew nepeuki ni Uzia is menge memumuhat. Ne te kemulu zin pa egewezi kes teleǥuey te veyewà he zutun te pemuhatà he ziyà te seled te valey te \sc Nengazen\sc*, ne midtuvuan is buked din te zaru te lundis. \v 20 Hein naahà ni Azaria he lavew he memumuhat wey zuen te zuma zin he menge memumuhat he midtuvuan is buked ni Uzia te zaru te lundis, ne impeǥaanggaan dan ipeǥawas dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne egkezeǥusu zaan sikandin he egawas tenged te midsilutan sikandin te \sc Nengazen\sc*. \p \v 21 Ne midtuvuan te zaru te lundis si Hadì Uzia taman te andew te kebpatey zin. Diyà sikandin med-ubpà te sevaha he valey he nekesivey, ne wazà sikandin tuǥuti he ebpekeseled duen te valey te \sc Nengazen\sc*. Si Jotam he anak din ne iyan mibpengulu ziyà te turuǥan wey te menge keet-etawan te Juda. \v 22 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Uzia, puun pa te puunà taman te ketepusan, ne insurat te ebpeneuven he si Isaias he anak ni Amoz. \v 23 Hein minatey en si Uzia, inleveng sikandin diyà te uvey te midlevengan te menge kepuun din he menge hadì. Wazà sikandin i-amur kandan, su zuen daru te lundis din. Si Jotam he anak din ne iyan nekeilis kandin te kedhadì. \c 27 \s1 Is Kedhadì ni Jotam diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 15:32-38) \p \v 1 Mibpenuiǥen si Jotam te 25 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 16 he tuig. Is iney zin iyan si Jerusha he anak ni Zadok. \v 2 Meupiya is ulaula ni Jotam diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, iring ded te mibeelan te amey zin he si Uzia. Piru wazè din iringi is salà te amey zin he iyan en midtutung te veyewà diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. Meupiya is ulaula ni Jotam, piru is menge etew mulà, ne mibpedayun dan te kebaal te mezaat. \v 3 Si Jotam is mibaal te Egkezizaya he Gemawan te valey te \sc Nengazen\sc*, ne mibpemepurungan din is menge verengbeng te Jerusalem diyà te vuvungan te Ofel. \v 4 Iyan daan sikandin midtukud te menge inged diyà te menge vuvungan seled te Juda, wey midtukud daan te melig-en he menge kutà wey menge turi ziyà te menge keyuwen. \p \v 5 Mibpekidtebek si Jotam te menge Amonihanen wey te hadì dan, ne nezaag din sikandan. Te haazà he tuig ne mibeǥayan sikandin te menge Amonihanen te menge 3,500 he kilu he pelata, 30,000 he saku he trigu, wey 30,000 he saku he barli. Midhimu zan heini taman te iketelu he tuig. \p \v 6 Mibmelig-en pa utew si Jotam tenged te midsunud sikandin he metinumanen te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din. \v 7 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Jotam, ragkes is langun he kaaǥi zin te kebpekidtebek wey menge neveelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel wey Juda. \v 8 Mibpenuiǥen si Jotam te 25 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 16 he tuig. \v 9 Hein minatey en si Jotam, inleveng sikandin diyà te Inged ni David. Ne si Ahaz he anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. \c 28 \s1 Is Kedhadì ni Ahaz diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 16:1-4) \p \v 1 Mibpenuiǥen si Ahaz te 20 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 16 he tuig. Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, kenà iring te mibeelan te kepuun din he si David. \v 2 Iyan midsunud din is menge ulaula te menge hadì te Israel, ne mibaal te mital he ledawan ni Baal. \v 3 Midtutung sikandin te menge pemuhat diyà te Suǥud-suǥud te Ben Hinom, ne minsan is anak din impemuhat din diyà te hapuy. Mid-iringan din is utew mezaat he menge vaal te menge etew ziyà te menge nasyun he impesegseg te \sc Nengazen\sc* te menge Israilihanen. \v 4 Nemuhat sikandin te menge pemuhat wey midtutung te menge veyewà diyà te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, diyà te puntur te menge vuvungan wey ziyà te sihung te kada merapung he kayu. \p \v 5 Umbe, imbeǥey sikandin te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din diyà te hadì te Aram. Nezaag sikandin te menge Aramihanen wey mezakel is menge sakup din he nengevihag diyà te Damascus. Imbeǥey zaan sikandin diyà te hadì te Israel, he nenhimatey te mezakel he menge sakup din. \v 6 Senga andew zà ne 120,000 he menge sundaru te Juda is nengepatey ni Hadì Peka he hadì te Israel, he anak ni Remalia. Neulaula heini ziyà te Juda tenged te mid-iniyuǥan dan is \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun dan. \v 7 Si Zicri is sevaha zuen te utew memevurut he menge sundaru te Israel, midhimetayan din si Maasea he anak ni Hadì Ahaz, si Azrikam he sineriǥan diyà te turuǥan, wey si Elkana he ikezuwa te hadì. \v 8 Mibihag te menge tig-Israel is menge kezuzumahi zan ded he menge tig-Juda he 200,000 he menge vahi wey menge vatà. Mibpenguwa zan is menge ketiǥeyunan te menge tig-Juda ne mid-uwit dan diyà te Samaria. \p \v 9 Piru hein ebpelingguma is menge sundaru ziyà te Samaria, ne midsinuǥung sikandan ni Oded he ebpeneuven te \sc Nengazen\sc*, ne migkeǥiyan din te, “Imbeǥey keniyu te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw is menge tig-Juda tenged te nepeukan din sikandan. Piru kenè en ereg is mibeelan niw: mibpenhimetayan niw sikandan te wazà kegkehizu, netuenan heini te \sc Nengazen\sc* he ziyà te langit. \v 10 Ne guntaan egkesuatan niw pa te ed-uripen heini is menge maama wey menge vahi he ebpuun te Juda wey Jerusalem. Wazè niw ve metueni he nekesalè kew zaan diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw? \v 11 Pemineg kew kedì! Utew nepauk is \sc Nengazen\sc* keniyu. Umbe, ipeulì niw heini is menge kezuzumahi niw he mibihag niw.” \p \v 12 Iyan daan heini migkaǥi te zuma he menge pengulu te Israel diyà te menge sundaru he nemekeuma he ebpuun te tebek. Heini he menge pengulu iyan ensi Azaria he anak ni Jehohanan, Berekia he anak ni Meshilemot, Jehizkia he anak ni Shalum, wey si Amasa he anak ni Hadlai. \v 13 Migkaǥi sikandan te, “Kenè niw heeyan pendumaha kayi is menge nevihag, su televaken tew heini ziyà te \sc Nengazen\sc*. Kenè tew en ed-umanan is salè tew. Dekelè en is menge salè tew, ne egkepeukan kiw en te \sc Nengazen\sc* is menge tig-Israel.” \v 14 Umbe, insarig te menge sundaru ziyà te menge pengulu wey ziyà te kezekelan is menge vihag wey menge azen he naaǥew zan pinaaǥi te tebek. \v 15 Ne zutun mid-uvey ziyà te menge vihag sikan is heepat he pengulu he nesempitan is menge ngazan dan, ne mid-atur zan haazà is menge vihag. Migkuwa zan te menge visti puun duen te menge azen he naaǥew te menge sundaru, ne impesul-ub dan heini zuen te menge vihag he wazà bisti. Mibeǥayan dan is menge vihag te menge visti, menge sandalyas, menge keenen, menge inumen wey menge vawì. Impeuntud dan te menge asnu is menge meluya, ne inlikù dan haazà is langun he menge vihag diyà te menge emurè dan te inged. Diyè dan itaǥak sikandan te Jerico, he Inged te menge Palma, ne kegkepasad dutun ne mid-ulì dan diyà te Samaria. \s1 Mibuyù te Tavang si Ahaz diyà te Asiria \r (2 Menge Hadì 16:7-9) \p \v 16 Dutun te haazà he timpu ne mibpetavang si Hadì Ahaz te hadì diyà te Asiria. \v 17 Su mid-umanan surunga te menge tig-Edom is Juda ne nezaag dan ne nevihag is duma he menge meǥinged kayi. \v 18 Ne gawas kayì, midsurung daan te menge Filistihanen is menge inged te Juda he ziyà te menge mibuntud-buntud diyà te edsenlepan wey te Negev. Ne naaǥew zan is Bet Shemesh, Ayalon, Gederot, Soco, Timnah, wey Gimzo, ragkes en is menge lugar he nekelingut kayi ne zutun en sikandan med-ubpà. \v 19 Midhimu te \sc Nengazen\sc* he mezizalem is Juda tenged te mid-iniyat ni Hadì Ahaz is menge meǥinged dutun te kebaal te mezaat, ne wazà sikandin medsunud te \sc Nengazen\sc*. \v 20 Umbe, hein nekeuma si Hadì Tiglat Piliser he hadì te Asiria, wazè din tevangi si Ahaz kekena, nasì din lisliseza. \v 21 Mibpenguwa si Ahaz te menge vutang duen te valey te \sc Nengazen\sc*, duen te turuǥan, wey ziyà te menge valey te menge upisyal, ne imbeǥey zin heini te hadì te Asiria. Piru wazà heini meketavang ki Ahaz. \p \v 22 Emun duen kemereǥenan he ebpekeuma ziyà te ki Hadì Ahaz, ne ed-iseg pa is kedsupak din te \sc Nengazen\sc*. \v 23 Nemuhat sikandin te menge pemuhat diyà te menge ed-ezapen te menge tig-Damascus he nekezaag kandin. Su ke sikandin te, “Is menge hadì te Aram ne midtevangan te menge ed-ezapen dan. Umbe ebpemuhaten ku zaan heini he menge ed-ezapen para tevangi e zan.” Piru iyan heini nekezezaat kandin wey te tivuuk he Israel. \p \v 24 Mibpenguwa ni Ahaz is menge gelemiten duen te valey te Megbevayà ne mibpendèdèetan din heini. Mibpenlekevan din is menge gemawan te valey te \sc Nengazen\sc* ne midtukud sikandin te menge pemuhatà diyà te kada suyuk te Jerusalem. \v 25 Midtukud daan sikandin te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar ziyà te langun he menge inged he sakup te Juda su wey zin mepemuhat is duma he menge ed-ezapen. Ne utew heini ingkepauk te \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun din. \p \v 26 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Ahaz wey te ulaula zin, puun pa te puunà taman te ketepusan, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda wey Israel. \v 27 Hein minatey en si Ahaz, inleveng sikandin diyà te inged he Jerusalem piru kenà duen te penlevengà te menge hadì te Israel. Ne si Hezekia is anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. \c 29 \s1 Is Kedhadì ni Hezekia te Juda \r (2 Menge Hadì 18:1-3) \p \v 1 Mibpenuiǥen si Hezekia te 25 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 29 he tuig. Is iney zin iyan si Abia he anak ni Zacarias. \v 2 Meupiya is ulaula ni Hezekia ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, iring te mibeelan te kepuun din he si David. \v 3 Dutun te nehuna he vulan te nehuna he tuig te kedhadì ni Hadì Hezekia, ne mibpeumanan din pepuwasi is menge gemawan te valey te \sc Nengazen\sc* ne mibpepurungan din. \v 4 Impetawag din is menge memumuhat wey menge Levihanen ne midtiǥum din diyà te lama he zapit te edsilaan dutun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 5 Ne migkeǥiyan din sikandan te, “Pemineǥa a keniyu, sikiyu is menge kevuwazan ni Levi. Guntaan, ihalad niw is keugelingen niw wey lumpiyuwi niw zaan is baley te \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun niw. Iawè niw keniyan te valey te \sc Nengazen\sc* is langun he menge vutang he ed-isipen he meremerik. \v 6 Kenà metinumanen is menge kepuun tew. Kenà meupiya is ked-ahaa te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè tew te mibeelan dan. Ne mid-iniyuǥan dan sikandin. Mid-iniyuǥan dan is baley he ed-ubpaan te \sc Nengazen\sc* ne mid-ewaan dan sikandin. \v 7 Midlekevan dan is menge gemawan duen te varkun te valey te \sc Nengazen\sc*, ne mibpen-evukan dan is menge sulù. Wazè dan medtutung te veyewà wey wazè dan mebpemuhat diyà te valey te \sc Nengazen\sc* te menge pemuhat he edtutungen he para te Megbevayà te Israel. \v 8 Umbe, utew nepeuki te \sc Nengazen\sc* is menge tig-Juda wey menge tig-Jerusalem. Wey tenged te silut din kenitew, midhimu zin he igkelimezangi, ebpendemisan, wey ed-un-undahan kiw te menge etew iring te neehè niw ǥuntaan. \v 9 Nemematey is menge kepuun tew te tebek wey mibpemihag is menge esawa tew wey menge anak tew. \v 10 Piru ǥuntaan disididu a he ebpekid-uyun kew te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, su wey maawà is utew zin kegkepeuki kenitew. \v 11 Umbe, sikiyu is menge minahal ku, ne kenè kew en mebpesagdan. Iyan kew mibpilì te \sc Nengazen\sc* he ibpehitindeg diyà te etuvangan din, te kebpenilbi wey kebpemuhat,” ke si Hezekia. \p \v 12 Umbe, segugunà mibpuun medterebahu heini he menge Levihanen: \p Diyà te pemilya ni Kohat: si Mahat he anak ni Amasai wey si Joel he anak ni Azaria. \p Diyà te pemilya ni Merari: si Kish he anak ni Abdi wey si Azaria he anak ni Jehalelel. \p Diyà te pemilya ni Gershon: si Joa he anak ni Zema wey si Eden he anak ni Joa. \p \v 13 Diyà te menge kevuwazan ni Elizafan: si Shimri wey si Jiel. \p Diyà te menge kevuwazan ni Asaf: si Zacarias wey si Matania. \v 14 Diyà te menge kevuwazan ni Heman: si Jehiel wey si Shimei. \p Diyà te menge kevuwazan ni Jedutun: si Shemaya wey si Uziel. \p \v 15 Midtiǥum dan is menge zuma zan he menge Levihanen ne mibpekelumpiyu sikandan. Ne midlumpiyuwan dan is baley te \sc Nengazen\sc* su iyan inmandù te hadì. Midsunud dan is migkaǥi te \sc Nengazen\sc*. \v 16 Midseled is menge memumuhat dutun te valey te \sc Nengazen\sc* su edlumpiyuwan dan heini. Inggawas dan dutun te Baley te \sc Nengazen\sc* is langun he menge gelemiten he mid-isip he meremerik. Ne mid-uwit heini te menge Levihanen diyà te zal-ug he Kidron. \p \v 17 Mibpuunan dan lumpiyuwi haazà is baley te \sc Nengazen\sc* hein nehuna he andew te nehuna he vulan, ne hein ikewalu en he andew nekeuma zan en is ebpenlumpiyu ziyà te varkun dutun te Baley te \sc Nengazen\sc*. Ne impedayun dan is kedlumpiyu zutun te Baley te \sc Nengazen\sc* te walu pa he andew, ne nepasad dan heini te ike-16 he andew zutun he vulan. \v 18 Ne hein neipus haazà ne midhendiyè dan te ki Hadì Hezekia he ke sikandan te, “Nelumpiyuwan dey en is tivuuk he valey te \sc Nengazen\sc* ragkes en is pemuhatà te menge pemuhat he edtutungen wey is langun he menge gelemiten kayi, ragkes en is lemisahan he selevukà te supas he ibpemuhat diyà te etuvangan te Megbevayà wey is langun he menge gelemiten kayi. \v 19 Ingkelikù dey zaan is langun he menge gelemiten he migkuwa ni Hadì Ahaz tenged te ked-iniyuǥi zin te Megbevayà. Midlumpiyuwan dey heini ne egkehimu en he egemiten. Diyè en heini ǥuntaan te etuvangan te pemuhatà he para te \sc Nengazen\sc*.” \p \v 20 Ne meselem pa zutun te sunud he andew, midtiǥum ni Hadì Hezekia is menge upisyal ziyà te inged ne midhendiyè dan te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 21 Midtundan dan te pitu he tudu he vaka, pitu he meemahan he menge kerehidu he memeǥurang en, pitu he meemahan he menge kerehidu he menge nati pa, wey pitu he meemahan he kambing he pemuhat he para idlumpiyu te ginhedian dan, wey te Baley te \sc Nengazen\sc* wey te menge etew ziyà te Juda. Midsuǥù ni Hadì Hezekia is menge memumuhat he menge kevuwazan ni Aaron te kebpemuhat keniyan he menge pemuhat diyà te pemuhatà he para te \sc Nengazen\sc*. \v 22 Umbe, midlapà dutun te menge memumuhat sikan is tudu he menge vaka ne impirik dan is lengesa kayi ziyà te pemuhatà. Midlapè dan daan sikan is memegurang en menge kerehidu ne impirik dan daan is lengesa kayi zuen te pemuhatà, ne kegkepasad dutun iyan en maan sikan is menge nati he kerehidu ne impirik dan daan is lengesa kayi zuen te pemuhatà. \v 23 Sikan is menge kambing he pemuhat he para idlumpiyu, mid-uwit diyà te hadì wey ziyà te kezekelan, ne indampè dan is menge velad dan dutun te menge kambing. \v 24 Ne midlapà dutun te menge memumuhat haazà is menge kambing ne in-itis dan is lengesa ziyà te pemuhatà he pemuhat he para idlumpiyu su wey mepalis is salà te langun he menge Israilihanen. Su insuǥù te hadì is kebpemuhat te menge pemuhat he edtutungen wey menge pemuhat he para idlumpiyu he para te langun he menge Israilihanen. \p \v 25 Ne impepelastar ni Hezekia ziyà te valey te \sc Nengazen\sc* is menge Levihanen he zuen dan menge simbal, menge alpa, wey menge lira. Ne kedtuman heini te insuǥù te \sc Nengazen\sc* ki Hadì David pinaaǥi ki Gad he menenagnà ni David wey te ebpeneuven he si Natan. \v 26 Mibpelastar is menge Levihanen he zuen dan menge instrumintu he gaked dengan ni Hadì David, wey is menge memumuhat he zuen dan menge trumpita. \p \v 27 Ne mibmandù si Hezekia he ipemuhat en diyà te pemuhatà is menge pemuhat he edtutungen. Ne zutun te kebpemuhat, migkanta is menge etew te kedalig te \sc Nengazen\sc*, he miduyuǥan te menge trumpita wey zuma pa he menge instrumintu he iring te mibpemeveelan dengan ni Hadì David he hadì te Israel. \v 28 Is langun he menge etew zutun, mid-azap dan is \sc Nengazen\sc* dutun te egkanta is menge perekanta wey is menge perehiyup te trumpita taman te nepasad is kebpemuhat te menge pemuhat he edtutungen. \v 29 Ne hein nepasad is kebpemuhat, ne midluhud si Hadì Hezekia wey is langun he menge zuma zin ne mid-azap dan is \sc Nengazen\sc*. \v 30 Midsuǥù ni Hadì Hezekia wey te menge upisyal zin is menge Levihanen te kedalig te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te kegkentaha zan te menge kentahan he vineelan ni Hadì David wey ni Asaf he ebpeneuven. Ne melipayen sikandan he egkanta te menge kentahan he idalig dutun te midluhud sikandan is ed-azap te Megbevayà. \p \v 31 Ne migkaǥi si Hezekia te, “Ǥuntaan te ingkahalad niw en is keugelingen niw ziyà te \sc Nengazen\sc*, uwit kew te menge pemuhat diyà te Baley te \sc Nengazen\sc*, ragkes en is menge pemuhat he para te kebpeselamat.” Umbe mid-uwit is menge etew ziyà te valey te \sc Nengazen\sc* te menge pemuhat he migkaǥi te hadì, ne is duma, keugelingen dan he suat is kebpemuhat dan te menge pemuhat he edtutungen. \v 32 Is kahabet te menge pemuhat he edtutungen he mid-uwit te menge etew 70 he tudu he menge vaka, 100 he meǥurang en he meemahan he menge kerehidu, wey 200 he nati he meemahan he menge kerehidu. \v 33 Mid-uwit dan daan te zuma pa he menge pemuhat he 600 he tudu he menge vaka wey 3,000 he menge kerehidu wey menge kambing. \v 34 Piru kurang is kezakel te menge memumuhat he edlapà kayi te langun he menge uyaǥen. Umbe mid-uǥup kandan is menge kezuzumahi zan he menge Levihanen, ne mibmezakel zaan is menge memumuhat he nenlumpiyu te keugelingen dan su wey zan mekeuǥup taman te kegkepasad dutun he terebahu. Su metinumanen pa is menge Levihanen te kebpenlumpiyu te keugelingen dan kenà te menge memumuhat. \v 35 Utew mezakel is menge pemuhat dan he edtutungen, mahabet daan is menge tavà te menge uyaǥen he pemuhat he para te meupiya he kedepità, wey pemuhat he inumen he idlapik duen te pemuhat he edtutungen. Pinaaǥi kayi nelikuan te ebaal is menge vuluhaten diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 36 Midlipey si Hezekia wey is menge etew tenged te tavang te Megbevayà, su meǥaan dan dà nepasad is langun kayi. \c 30 \s1 Is Kebpengandam para te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen \p \v 1 Kayi he timpu, mibpeuwit si Hezekia te lalag diyà te langun he menge etew ziyà te Israel wey Juda, ragkes en is menge etew ziyà te Efraim wey Manase. Mid-imbita zin sikandan te kedhendiyà te valey te \sc Nengazen\sc* te kedsilibra te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen he paaǥi te kebeǥayi te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 2 Midisisyun si Hadì Hezekia wey is menge upisyal zin, wey is langun he menge etew te Jerusalem he edsilibrahan is Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen te ikezuwa he vulan. \v 3 Ereg pezem he edsilibrahan heini he pista ziyà te egkehuna he vulan, piru zeisey zà is menge memumuhat he nenlumpiyu te keugelingen dan dutun he timpu wey wazà daan metiǥum is menge etew ziyà te Jerusalem. \p \v 4 Heini is pelanu te kedsilibra te pista nesuatan te hadì wey te langun he menge etew, \v 5 umbe impetuenan dan heini ziyà te tivuuk he Israel, puun te Beersheba taman te Dan, he ibpehendiyà te Jerusalem is menge etew te kedsilibra te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen he paaǥi te kebeǥey te zengeg diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. Te nengehuna he kedsilibraha kayi deisek dà is nemenelavuk, piru sumalà is diyà te kesuǥuan ne kenà heeyan dait. \p \v 6 Tenged te mandù te hadì, midhipanew te menge menunudtulà is tivuuk he Israel wey Juda he uwiten dan is menge surat he ebpuun te hadì wey ziyà te menge upisyal zin. Iyan heini egkeǥiyen dutun te surat: \p “Menge etew te Israel, guntaan te nelibri kew en puun te gehem te menge hadì te Asiria, iyan en guntaan timpu he edlikù kew ziyà te \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun niw he si Abraham, si Isaac, wey si Jacob, su wey kew zin daan likui. \v 7 Kenè niw iringi is menge kepuun niw wey menge kezuzumahi niw he kenà mepezumdumahan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dan, ne tenged kayi midhimu te \sc Nengazen\sc* he utew mezaat is silut din iring te neehè niw ziyà te kandan. \v 8 Kenè kew mebmesinupaken iring te menge kepuun niw, kekenà, pesakup kew te \sc Nengazen\sc*. Hendiyè kew te Baley te \sc Nengazen\sc* he midhimu zin he segradu te wazà pidtemanan. Ne silbiyi niw is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw, su wey maawà is dekelà he pauk din keniyu. \v 9 Su emun edlikù kew ziyà te \sc Nengazen\sc* ne egkehizuwan is menge anak niw wey menge kezumahan niw te menge mibihag kandan, ne ibpeulì sikandan kayi he tanà. Su veliǥeǥawen wey hihizuwen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw. Kenè kew zin ed-iniyuǥan emun edlikù kew ziyà te kandin.” \p \v 10 Midtukid beyai te menge menunudtulà is kada inged diyà te tivuuk he Efraim wey Manase taman te Zebulun, piru mid-engitan dà sikandan wey midsudì te menge etew. \v 11 Piru zuen ebpemuun diyà te Asher, Manase, wey Zebulun he wazà mebpelavew ne midhendiyè dan mulà te Jerusalem. \v 12 Midhimu zaan te Megbevayà is menge tig-Juda he mesevaha sikandan te kedtuman te mandù te hadì wey te menge upisyal, sumalà is insuǥù te \sc Nengazen\sc*. \v 13 Umbe, hein ikezuwa he vulan, utew mahabet is menge etew he midtiǥum diyà te Jerusalem te kedsilibra te Pista te Supas he Wazè din Tapey. \v 14 Mibpen-awè dan is menge pemuhatà diyà te Jerusalem he para ebpemuhatan te zuma he menge ed-ezapen, ragkes is menge pemuhatà he tutungà te veyewà, ne pudu zan heini intimbag diyà te zal-ug he Kidron. \p \v 15 Hein ike-14 he andew te ikezuwa he vulan, midlapà te menge etew is menge kerehidu zan he para te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen. Ne tenged kayi, is menge memumuhat wey menge Levihanen he menge meremerik, nengeeled sikandan, umbe mibpekelumpiyu sikandan ne nemuhat dan diyà te Baley te \sc Nengazen\sc* te menge pemuhat he edtutungen. \v 16 Ne mibpelastar zan diyà te lugar he para kandan dutun te valey te \sc Nengazen\sc*, sumalà is sulunuzen he ingkesurat diyà te Kesuǥuan ni Moises he suluǥuen te Megbevayà. Ne impirik te menge memumuhat diyà te pemuhatà is lengesa he mid-uwit te menge Levihanen diyà te kandan. \p \v 17 Ne ǥeina te mezakel he menge etew zutun is wazà mekepenlumpiyu te keugelingen dan, ne iyan is menge Levihanen midlapà te menge kerehidu zan su wey ikepemuhat diyà te \sc Nengazen\sc*. \v 18 Kezekelan te midhendutun he menge kevuwazan ni Efraim, Manase, Isacar, wey ni Zebulun wazà mekepenlumpiyu te keugelingen dan, piru migkaan gihapun sikandin te impemuhat para te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen, minsan supak heini te kesuǥuan. Piru nengemuyù si Hadì Hezekia para kandan. Ke sikandin te, “He \sc Nengazen\sc*, berakat he tenged te keupiya nu ne ebpeseyluwen nu is kada etew \v 19 he nenganduy te kedangep diyà te kenikew, te Megbevayà te menge kepuun din, minsan pa ke kenà sikandin lumpiyu sumalà te sulunuzen diyà te valey te \sc Nengazen\sc*!” \v 20 Mibpemineg te \sc Nengazen\sc* si Hezekia ne mibpesaylu zin is menge etew. \p \v 21 Seled te pitu he andew is kedsilibraha te menge Israilihanen he ziyà te Jerusalem te Pista te Supas he Wazè din Tapey he zuen dan dekelà he kelipey. Andew-andew is kegkanta te menge Levihanen wey menge memumuhat te kedalig te \sc Nengazen\sc*, he eduyuǥan te mezaǥing he menge instrumintu he gelemiten te kedalig te \sc Nengazen\sc*. \v 22 Nezeliǥan ni Hezekia is langun he menge Levihanen tenged te meupiya he terebahu he impeehè dan dutun te kebpenilbi zan te \sc Nengazen\sc*. Ne mibpedayun is kedsilibra zan seled te pitu he andew. Migkaan dan is kandan he vahin dutun te menge pemuhat. Wey nemuhat dan te menge pemuhat he para te meupiya he kedepità, wey midalig dan is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te menge kepuun dan. \p \v 23 Ne zutun midisisyun is langun he menge etew he ed-uman dan pa edsilibra seled te pitu he andew. Ne mibeelan dan haazà duma is utew kegkelipey. \v 24 Mibeǥayan ni Hadì Hezekia is menge etew te 1,000 he tudu he menge vaka wey 7,000 he menge kerehidu wey menge kambing. Mibeǥey zaan is menge upisyal te 1,000 he tudu he menge vaka wey 10,000 he menge kerehidu wey menge kambing. Mahabet he menge memumuhat is nenlumpiyu te keugelingen dan. \v 25 Midlipey is langun he menge etew ziyà te Juda, is menge memumuhat, is menge Levihanen, wey is langun he mid-amur-amur he ebpuun te Israel, ragkes is kenà menge Israilihanen he meǥinged daan diyà te Israel wey Juda. \v 26 Utew bibu is Jerusalem. Wazà iring kayi he nehitavù diyà te Jerusalem puun te timpu he si Solomon he anak ni David is midhadì te Israel. \v 27 Ne zutun midhitindeg is menge memumuhat wey menge Levihanen ne mibpenubtuvazan dan is menge etew. Ne mibpemineg heini te Megbevayà he ziyà te segradu he ubpeey zin diyà te langit. \c 31 \s1 Is menge Keveǥ-uwan he Mibeelan ni Hezekia \p \v 1 Ne hein nepasad haazà is pista, is menge Israilihanen he midtelavuk dutun midhendiyà te menge inged te Juda ne mibpenrupet dan is tedeman he menge vatu wey mibpenamped dan is menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera. Mibpenrundus dan is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar wey is menge pemuhatà diyà te tivuuk he Juda wey Benjamin, wey ziyà te Efraim wey Manase. Ne hein nepasad dan haazà te ebpenrundus, ne mid-ulì sikandan diyà te menge inged dan wey tanè dan. \p \v 2 Migrupugrupu ni Hadì Hezekia is menge memumuhat wey menge Levihanen he para ebaal te nengetendek he menge vuluhaten dan. Apil kayi is kebpemuhat te menge pemuhat he edtutungen wey is menge pemuhat he para te meupiya he kedepità, is kebpenilbi ziyà te valey te \sc Nengazen\sc*, is kebpeselamat wey is kegkanta te menge kedalig diyà te menge ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 3 Mibeǥey si Hadì Hezekia te keugelingen din he menge uyaǥen he para te menge pemuhat he edtutungen te meselem wey mahapun, wey para zaan te menge pemuhat emun Andew te Kedhimeley, emun Pista te Kebpuun te Hayag, wey te zuma pa he menge pista he ingkesurat diyà te Kesuǥuan te \sc Nengazen\sc*. \v 4 Mibmenduan din daan is menge etew he menge meǥinged te Jerusalem he veǥayi zan te vahin is menge memumuhat wey menge Levihanen su wey zan mekepurung mekepenilbi sumalà is insuǥù te Kesuǥuan te \sc Nengazen\sc*. \v 5 Hein ingkepehibelu en heini ziyà te menge etew, mibpeketulanged is menge Israilihanen te kebeǥey te egkehuna he vahin te sebpet dan he trigu, binu, lana, teneb, wey te zuma pa he egkekuwa zan diyà te tanà. Imbeǥey zan is ikepulù te langun he pruduktu zan. \v 6 Is menge tig-Israel he midhalin med-ubpà diyà te Juda, wey is menge tig-Juda mismu, imbeǥey zan daan is ikepulù te menge vaka zan, menge kerehidu zan, wey menge kambing dan, wey is ikepulù te menge azen he impehinungud dan diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dan. Ne intambù dan heini. \v 7 Mibpuun dan medtambu hein iketelu he vulan, ne nepasad hein ikepitu en he vulan. \v 8 Hein naahà ni Hezekia wey te menge upisyal zin haazà is menge intambù, midalig dan is \sc Nengazen\sc* wey is menge etew he menge Israilihanen. \p \v 9 Mid-insaan ni Hezekia is menge memumuhat wey menge Levihanen mehitenged dutun te menge intambù. \v 10 Midtavak si Azaria, is lavew he memumuhat he kevuwazan ni Zadok, te, “Puun te kedsuǥud ked-uwit te menge etew te menge halad kayi te valey te \sc Nengazen\sc* ne kenè en kurang is keenen dey, kekenà, dekelà pa is subra, su midtuvazan te \sc Nengazen\sc* is menge etew zin.” \p \v 11 Insuǥù ni Hezekia is kebaal te menge budiga ziyà te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne netuman heini. \v 12 Ne midmetinumanen he mid-uwit dutun is menge etew te menge halad dan, menge ikepulù, wey is menge azen he impehinungud dan diyà te \sc Nengazen\sc*. Si Conania he sevaha he Levihanen iyan midseriǥan kayi he menge azen, is umuuǥup din iyan is suled din he maama he si Shimei. \v 13 Mid-uǥup daan kandan he zizalem te kedumala zan ensi Jehiel, Azazia, Nahat, Asahel, Jerimot, Jozabad, Eliel, Ismakia, Mahat, wey si Benaya. Mibpilì sikandan ni Hadì Hezekia wey ni Azaria te kinelevawan he upisyal ziyà te valey te Megbevayà. \p \v 14 Si Kore he anak ni Imnah he Levihanen he vantey ziyà te zapit te edsilaan he gemawan te valey te \sc Nengazen\sc*, iyan midseriǥan te kedumala vahin te menge halad he keugelingen he suat is kebeǥaya zuen diyà te Megbevayà. Ketengdanan din is kebpemeǥey ziyà te menge memumuhat wey menge Levihanen te menge azen he impehinungud diyà te \sc Nengazen\sc* wey segradu he menge halad. \v 15 Is metinumanen he menge umuuǥup din iyan ensi Eden, Miniamin, Jeshua, Shemaya, Amaria, wey si Shecania. Midhendiyè dan te menge inged he ed-ubpaan te menge memumuhat he menge kezuzumahi zan ne impemeǥey zan kandan is kandan he vahin te menge halad; imbeǥey zan heini ziyà te kada grupu ne mibpurung bevehina ziyà te menge vatà etawa menge meǥurang. \v 16 Mibeǥayan is langun he menge memumuhat ragkes is menge anak dan he menge maama he tetelu he tuig is keǥurang dan pehendiyà te metikang, he edhendiyà te valey te \sc Nengazen\sc* te kebaal te andew-andew he vuluhaten dan sumalà is buluhaten te kada grupu zan. Neragkes kayi is menge memumuhat he wazà ikelista ziyà te listahan te menge kevuwazan te menge memumuhat. \v 17 Heini sikandan, mibeǥayan te kandan he vahin iring duen te menge memumuhat he ingkelista, ne mibeǥayan daan is menge Levihanen he 20 he tuig is keǥurang dan pehendiyà te metikang, he ebaal zaan te buluhaten diyà te kandan he grupu. \v 18 Mibeǥayan daan is menge pemilya te menge Levihanen, menge esawa zan, menge anak dan, ragkes en is dezeisey pa he menge vatà. Mibeelan heini te langun he menge Levihanen he ingkelista ziyà te listahan te menge kevuwazan, su metinumanen sikandan te kebpenlumpiyu te keugelingen dan. \v 19 Ne emun mehitenged duen te menge memumuhat he menge kevuwazan ni Aaron he ziyà ebpen-ubpà te menge vevesukà diyà te peliǥuy te menge inged, duen menge etew he midseriǥan te kebpemeǥey te kandan he vahin wey te vahin te menge Levihanen he ingkelista ziyà te listahan te menge kevuwazan. \p \v 20 Iyan heeyan mibeelan ni Hadì Hezekia ziyà te tivuuk he Juda. Mibeelan din is meupiya wey hustu, ne metinumanen sikandin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din. \v 21 Mibmezeeǥen sikandin, su is langun he mibeelan din ne para te valey te Megbevayà wey para te kedtuman te kesuǥuan, wey midangep sikandin diyà te Megbevayè din te kedangep he ebpuun diyà te tivuuk he gehinawa zin. \c 32 \s1 Midsurung is menge Tig-Asiria ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 18:13-37; Isaias 36:1-22) \p \v 1 Hein nepasad ni Hezekia is buluhaten din duma is kebmetinumanen din, midsurung ni Hadì Senakerib he hadì te Asiria is Juda. Duma sikandin te menge sundaru zin ne midliǥuyan dan is binerengbeng he menge inged, su neisip din he egkezaag din heini para te keugelingen din. \v 2 Ne hein netuenan ni Hezekia he ragkes en is Jerusalem te edsurungen ni Senakerib. \v 3 Mibpekidlalag sikandin te menge upisyal zin wey te menge pengulu te menge sundaru zin. Ne iyan nepesazan dan is ibpeengked dan is kedtudà te menge wahig diyà te gawas te Jerusalem. \v 4 Umbe, midtiǥum dan is mahabet he menge etew ne midtembuan dan is tudeey te menge wahig pehendiyà te menge tanà he ebpuun diyà te menge serebseb. Su ke sikandan te, “Emun ebpekeume en kayi is menge hadì te Asiria, ne wazè dan en egkekuwaan te wahig.” \p \v 5 Ne mid-umanan pa ni Hezekia is kelig-en te menge pengalang din pinaaǥi te kebpepurungi zin te menge verengbeng wey kebpehitindeg te menge turi. Mid-umanan din peliǥuwi te verengbeng is inged diyà te gawas duen te nehuna he verengbeng, ne mibpetembuan din is mevavà he vahin dutun te Inged ni David. Mibpevaal zaan sikandin te mezakel he menge ǥumaan wey menge kelasag. \p \v 6 Midsavuk sikandin te menge peremandar te menge etew, ne impetiǥum din sikandan diyà te pelasa, he ziyà te pultahan he kilid te inged. Midasig din sikandan he ke sikandin te, \v 7 “Mebpekelig-en kew wey mebpekevurut. Kenè kew mahandek wey mebpenluyaluya tenged te kegkeevek niw te hadì te Asiria wey te mahabet he menge sundaru zin. Su zuen lavew he gemhanan he ebpekiduma kenitew. \v 8 Menge etew zà is duma keniyan te hadì, piru is kenitew he zuma, ne iyan is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè tew. Iyan sikandin edtavang kenitew wey ebpekidtebek para kenitew.” Umbe mibmelig-en is menge etew tenged dutun te migkaǥi ni Hadì Hezekia he hadì te Juda. \p \v 9 Ne zutun te kedliǥuyi ni Hadì Senakerib wey te menge sundaru zin te Lakish, midsuǥù din is menge upisyal zin pehendiyà te Jerusalem te kegkaǥi kayi he menge lalag diyà te ki Hadì Hezekia wey te menge etew zutun: \p \v 10 “Iyan heini migkaǥi ni Hadì Senakerib he hadì te Asiria: Hengkey is edseriǥan niw, maan is kenè niw ed-ewaan is Jerusalem minsan edliǥuyan kew en? \v 11 Migkaǥi si Hezekia ziyà te keniyu he edlibriyen kew te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw puun te gehem te hadì te Asiria. Piru edliveǥen kew zin dà, su emun kenè kew ed-awà kayi te Jerusalem ne ebpematey kew te kegkevitil wey kegkemezahi. \v 12 Kenè be iyan man si Hezekia mibperundus te menge ed-ezapan te \sc Nengazen\sc* diyà te metikang he menge lugar, ragkes en is menge pemuhatà kayi? Midsuǥù kew zin pa is menge tig-Juda wey menge tig-Jerusalem he kinahanglan he azap kew wey tutung kew te menge pemuhat diyà te sevaha zà he pemuhatà. \p \v 13 “Netuenan niw en ke hengkey is mibeelan ku wey mibeelan te menge kepuun ku ziyà te menge etew ziyà te menge nasyun. Nelibri ve sikandan te menge ed-ezapen dan puun te gehem ku? \v 14 Wazà minsan sevaha zutun te menge ed-ezapen diyà te menge nasyun he midezeetan ku etawa midezeetan te menge kepuun ku he nekelibri te menge etew zin puun te gehem ku. Ne kenà daan ebpekelibri keniyu is megbevayè niw. \v 15 Kenè kew peliveg wey petuntu ki Hezekia. Kenè niw sikandin tuuwi, su wazà ed-ezapen diyà te minsan hendei he nasyun etawa ginhedian he ebpekelibri te menge etew zin puun te gehem ku etawa gehem te menge kepuun ku. Ne tuwas pa he kenà ebpekelibri is keniyu he megbevayà!” \p \v 16 Ne zuen pa zuma he mezaat he menge lalag he migkaǥi zutun te menge upisyal ni Senakerib he ebpekesuǥat te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà wey te suluǥuen din he si Hezekia. \v 17 Mibpeuwit pa si Hadì Senakerib te menge surat he ed-insultu te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. Iyan heini insurat din: “Is menge ed-ezapen diyà te zuma he menge nasyun ne wazè dan melibri is menge etew zan puun te ǥehem ku. Umbe is megbevayà he ed-ezapen ni Hezekia ne kenà daan ebpekelibri te menge etew zin puun te menge gehem ku.” \v 18 Ne mezaǥing is kegkeǥiya kayi te menge upisyal ni Senakerib te Hebriyuhanen he kegkaǥi su wey mahandek is menge meǥinged te Jerusalem he midtiǥum duen te uvey te verengbeng. Su emun egkahandek en is menge etew ne melemu zan dà egkaaǥew haazà is inged. \v 19 Heini he menge upisyal mezaat is menge lalag dan he ebpekesuǥat te Megbevayà he ed-ezapen te menge tig-Jerusalem iring te menge lalag dan he ebpekesuǥat daan diyà te menge ed-ezapen diyà te zuma he menge nasyun he bineelan dà te etew. \p \v 20 Nengumew-umew te Megbevayà diyà te langit si Hadì Hezekia wey si Isaias he ebpeneuven he anak ni Amos. \v 21 Ne midsuǥù te \sc Nengazen\sc* is belinsuǥuen he mibpurung medezaat te menge memetau he menge sundaru, menge peremandar, wey te menge upisyal te Asiria ziyà te kampu te hadì te Asiria. Umbe mid-ulì si Hadì Senakerib he nepeel-elezan utew. Ne hein midseled sikandin diyà te simbahan he ed-ezapan te ed-ezapen din, midhimetayan sikandin te zuma he menge anak din pinaaǥi te ispada. \p \v 22 Midlibri te \sc Nengazen\sc* si Hezekia wey is menge etew ziyà te Jerusalem te gehem ni Hadì Senakerib he hadì te Asiria wey te gehem te zuma pa he menge kuntada zan. Ne melinawen dan su wazè en sikandan tebeka te menge kuntada zan diyà te peliǥuy zan. \v 23 Mahabet he menge etew is mid-uwit te menge halad diyà te Jerusalem he para te \sc Nengazen\sc*. Mid-uwit dan daan te mahalen he menge gasa para ki Hadì Hezekia. Puun dutun mibeǥayan te zengeg si Hezekia te langun he menge nasyun. \s1 Is Kedaru ni Hezekia \r (2 Menge Hadì 20:1-11; Isaias 38:1-8) \p \v 24 Dutun he timpu midaru si Hezekia ne henduen be te ebpatey en sikandin. Nengemuyù sikandin diyà te \sc Nengazen\sc*, ne mibeǥayan sikandin te \sc Nengazen\sc* te tuus he egkeulian sikandin. \v 25 Piru mebpagalbu si Hezekia ne wazè din beliya is keupiya he impaahà te \sc Nengazen\sc* kandin. Umbe nepeukan sikandin te \sc Nengazen\sc* wey is menge tig-Juda wey menge tig-Jerusalem. \v 26 Ne mid-engkezan ni Hezekia wey te menge tig-Jerusalem is kebpelavew zan. Umbe wazà ipeseǥazi kandan te \sc Nengazen\sc* is rimeǥas te pauk din dutun te uuyag pa si Hezekia. \p \v 27 Sepian wey nevantug si Hezekia. Mibpevaal sikandin te menge budiga te menge azen din he menge pelata, menge vulawan, mahalen he menge vatu, menge penaket, menge kelasag, wey zuma pa he mahalen he menge azen. \v 28 Mibpevaal zaan sikandin te menge budiga para te trigu zin, binu, wey lana. Ne gawas kayi mibpevaal zaan sikandin te menge tudil para te menge uyaǥen din, \v 29 su utew mahabet is menge uyaǥen din. Mibangun daan sikandin te menge inged, su mibeǥayan sikandin te Megbevayà te zekelà he ketiǥeyunan. \p \v 30 Si Hezekia is midsuǥù te kedtambun te lepawà te wahig he ziyà te zivavew he vahin te serebseb diyà te Gihon ne ziyà heini ipetudà te zapit te edsenlepan dutun te Inged ni David. Midlampus si Hezekia te langun he mibeelan din. \v 31 Piru mibey-anan sikandin te Megbevayà hein nekeuma is menge upisyal he ebpemuun te Babilonia he nenginginsà mehitenged te egkein-inuwan he nehitavù diyà te Juda. Mibeelan heini te Megbevayà su wey metueni ke hengkey is diyà te gehinawa ni Hezekia. \s1 Is Ketepusan te Kedhadì ni Hezekia \r (2 Menge Hadì 20:20-21) \p \v 32 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Hezekia wey is kebmahala zin te \sc Nengazen\sc*, ne ingkesurat diyà te insurat he nelewasan te ebpeneuven he si Isaias he anak ni Amos, he elin ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te Kaaǥi te menge Hadì te Juda wey Israel. \v 33 Hein minatey en si Hezekia, inleveng sikandin diyà te egkevuvungan he vahin te penlevengà te menge kevuwazan ni David. Mibeǥayan sikandin te zengeg te langun he menge etew te Juda wey Jerusalem dutun te kebpatey zin. Ne iyan is anak din he si Manase iyan nekeilis kandin te kedhadì. \c 33 \s1 Is Kedhadì ni Manase ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 21:1-18) \p \v 1 Mibpenuiǥen si Manase te 12 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 55 he tuig. \v 2 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. Mid-iringan din is utew mezaat he menge vaal te menge etew ziyà te menge nasyun he impesegseg te \sc Nengazen\sc* te menge Israilihanen. \v 3 Mid-umanan din benguna is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar he imperundus dengan te amey zin he si Hezekia. Mibaal zaan sikandin te menge pemuhatà he para te menge ledawan ni Baal wey mibpevaal te menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera. Midluhuzan din wey mid-azap din is langun he egkaahà diyà te langit. \v 4 Mibpevaal zaan sikandin te menge pemuhatà diyà te valey te \sc Nengazen\sc*, he sumalà te \sc Nengazen\sc* haazà he valey ziyà te Jerusalem iyan kes lugar he zutun sikandin ebeǥayi te zengeg taman te taman. \v 5 Impelastar zin heini he menge pemuhatà diyà te zezuwa he lama zuen te valey te \sc Nengazen\sc* ne egemiten haazà he menge pemuhatà te ked-azap te langun he merayag he egkengaahà diyà te langit. \v 6 Impemuhat din is menge anak din diyà te hapuy diyà te Suǥud-suǥud te Ben Hinom. Mibeelan din daan is baal te menge veyilan, menelagnà wey menge mememarang, ne ebpenginginsà daan diyà te menge veyilan he ebpekidlalag te ǥimukud te nemematey en. Utew subra is kebaal zin te salà diyà te \sc Nengazen\sc*, ne ingkepauk heini te \sc Nengazen\sc*. \p \v 7 Insavuk din diyà te valey te Megbevayà is ledawan he mibpeveelan din he iyan man pezem heini sikan is simbahan he migkaǥi te Megbevayà diyà te ki David wey ziyà te anak din he si Solomon, he ke sikandin te, “Wazà pidtemanan te kebeǥayi kedì te zengeg kayi te valey ku wey kayi te Jerusalem he iyan kes lugar he nepilì ku ziyà te langun he menge lugar te langun he menge tribu te Israel. \v 8 Emun edtumanen te menge etew te Israel is langun he menge kesuǥuan ku wey menge sulunuzen he imbeǥey kandan ni Moises, kenè ku idtuǥut he mekaawà sikandan kayi te tanà he imbeǥey ku ziyà te menge kepuun dan.” \v 9 Piru mid-iniyat ni Manase is menge etew ziyà te Juda wey Jerusalem te kebaal te mezaat, ne edhuna pa he mezaat is kandan he menge vaal kenà te menge vaal te menge etew ziyà te menge nasyun he mibpezezeetan te \sc Nengazen\sc* te menge Israilihanen. \p \v 10 Minsan mibpetizeenan en te \sc Nengazen\sc* si Manase wey is menge etew zin, wazà gihapun sikandan mebpemineg te \sc Nengazen\sc*. \v 11 Umbe, impesurung sikandan te \sc Nengazen\sc* te menge sundaru te Asiria. Mibihag dan si Manase, migkew-itan dan is izung din, migkedinahan dan te brunsi, ne miduma zan diyà te Babilonia. \v 12 Ne tenged te kedlised din, ne wazè en human sikandin mebpelavew, ne mibpehizuhizu sikandin te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din, he Megbevayà daan te menge kepuun din. \v 13 Ne zutun te kebpengemuyù din, nemineg is \sc Nengazen\sc* kandin. Newaleng is \sc Nengazen\sc* dutun te kebpehizuhizu ni Manase. Umbe impelikù sikandin te \sc Nengazen\sc* diyà te Jerusalem wey ziyà te ginhedian din. Ne zutun nepurung meisip-isip ni Manase he iyan dà Megbevayà is \sc Nengazen\sc*. \p \v 14 Ne puun dutun, mibpepurungan ni Manase sikan is berengbeng diyà te gawas dutun te Inged ni David, puun te zapit te edsenlepan te serebseb diyà te Gihon he ziyà te zal-ug taman te Pultahan te menge Isdà, ne impevulegkù heini ziyà te menge mibuntud-buntud he egngezanan te Ofel. Mid-umanan din daan is ketikang kayi. Ne mibpepelestaran din te menge peremandar is langun he vinerengbeng he menge inged te Juda. \v 15 Is menge ed-ezapen te zuma he menge nasyun wey sikan is ledawan, impepen-awè din diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. Impaawè din daan is menge pemuhatà diyà te vuvungan he iyan kes epehitindeǥan te valey te \sc Nengazen\sc* wey is menge pemuhatà diyà te zuma he vahin te Jerusalem, ne impetimbag din heini ziyà te gawas te inged. \v 16 Ne zutun mibpepurungan din sikan is pemuhatà he para te \sc Nengazen\sc* ne mibpemuhatan heini te menge pemuhat he para te meupiya he kedepità wey menge pemuhat he para te kebpeselamat. Migkeǥiyan din is menge meǥinged diyà te Juda he mebpenilbi zan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 17 Piru ebpemuhat gihapun is menge etew ziyà te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, piru ibpemuhat dan heini ziyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dan. \p \v 18 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Manase, ragkes is kebpengemuyù din diyà te Megbevayà wey is menge migkaǥi te menge ebpeneuven diyà te kandin pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \v 19 Is pengemuyù ni Manase wey is tavak te \sc Nengazen\sc* kandin, ragkes en is langun he menge salè din wey menge kedsupak din te \sc Nengazen\sc*, ne ingkesurat diyà te libru te menge ebpeneuven. Ingkelista zaan kayi is menge lugar he mibpehitindeǥan din te menge simbahan, te menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera, wey is duma pa he menge ed-ezapen he mid-azap din dutun te kemulu pa sikandin ebpelavew ziyà te etuvangan te Megbevayà. \v 20 Hein minatey en si Manase, inleveng sikandin diyà te turuǥan din. Ne iyan nekeilis kandin te kedhadì is anak din he si Amon. \s1 Is Kedhadì ni Amon diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 21:19-26) \p \v 21 Mibpenuiǥen si Amon te 22 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te zezuwa he tuig. \v 22 Mezaat is baal ni Amon diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, iring te mibeelan ni Manase he amey zin. Mid-azap din wey mibpemuhat din is menge ed-ezapen he mibpeveelan ni Manase. \v 23 Piru kenà sikandin iring te amey zin, su wazè din mulà ibpekevavà is keugelingen din diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, kekenà, mid-umanan din pa is kebaal zin te salà. \p \v 24 Ne zutun, mezaat is pelanu te menge upisyal ni Amon diyà te kandin, ne midhimetayan dan sikandin diyà te turuǥan din. \v 25 Piru pudu midhimetayi te menge etew ziyà te Juda sikan is midhimatey ki Hadì Amon. Ne iyan in-ilis dan he hadì is anak ni Amon he si Josia. \c 34 \s1 Is Kedhadì ni Josia ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 22:1-2) \p \v 1 Mibpenuiǥen si Josia te walu he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 31 he tuig. \v 2 Meupiya is baal zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* ne mid-iringan din is ulaula te kepuun din he si David. Midsunud din is hustu. \p \v 3 Dutun te ikewalu he tuig te kedhadì din he vatè pa sikandin, mibpuun en sikandin medangep diyà te Megbevayà te kepuun din he si David. Ne hein ike12 he tuig te kedhadì din, mibpuunan din lumpiyuwi is Juda wey Jerusalem pinaaǥi te kebpependezeeti zin te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, te menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera, zuma he menge ed-ezapen wey menge ledawan. \v 4 Mibpezèdeetan din daan is menge pemuhatà he para te menge ledawan te ed-ezapen he si Baal wey is menge pemuhatà he edtutungan te veyewà diyà te avey kayi. Imperuntek din is menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera wey is duma he menge ed-ezapen wey menge ledawan, ne insawed din heini ziyà te menge leveng te menge etew he nemuhat kayi he menge ed-ezapen. \v 5 Impetutung din daan is menge tulan te menge memumuhat kayi he menge ed-ezapen diyà te menge pemuhatà he iyan pemuhatè dan. Pinaaǥi kayi midlumpiyuwan din is Juda wey Jerusalem. \v 6 Iyan daan heini mibeelan din diyà te menge inged he Manase, Efraim, wey Simeon, wey pehendiyè en te Naftali, ragkes en is nezeetan he menge inged diyà te peliǥuy kayi. \v 7 Mibpezèdeetan din is menge pemuhatà wey menge tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera, wey imperuntek din is menge ed-ezapen wey is menge pemuhatà he edtutungan te veyewà. Ne hein nepasad din te ebaal heini ziyà te tivuuk he Israel, ne mid-ulì sikandin diyà te Jerusalem. \s1 Naahà is Libru te Kesuǥuan diyà te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (2 Menge Hadì 22:3-20) \p \v 8 Hein ike-18 he tuig te kedhadì ni Josia, dutun te nelumpiyuwan din en is tanà wey is baley te \sc Nengazen\sc*, midisisyun sikandin he ebpurungan sikan is baley te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din. Insarig din heini he terebahu ziyà te ki Shafan he anak ni Azalia, diyà te gubirnedur te Juda he si Maasea, wey ziyà te edumala te menge libru te ginhedian dan he si Joa, he anak ni Joahaz. \v 9 Heini sikandan midhendiyà te ki Hilkia he lavew he memumuhat su ibeǥey zan is selapì he mid-uwit te menge etew ziyà te valey te Megbevayà. Heini he selapì nekulikta te menge Levihanen he perevantey te ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc* he ebpuun diyà te menge etew ziyà te Manase, Ifraim, wey ziyà te nesamà he menge etew ziyà te Israel, wey ziyà te menge etew ziyà te Juda wey Benjamin, ragkes en is diyà he meǥinged te Jerusalem. \v 10 Ne zutun, imbeǥey zan haazà is selapì diyà te menge etew he midseriǥan te kedumala te kebpurungi zuen te valey te \sc Nengazen\sc* ne migamit dan haazà he suhul te menge terebahanti. \v 11 Is duma he selapì imbeǥey zan diyà te menge terebahanti su wey zan ikepemasa te vinesbasan en he menge vatu wey te menge kayu he para zutun te valey te \sc Nengazen\sc* he minsan egkezeetan en ne mibey-anan te menge hadì te Juda. \p \v 12 Metinumanen is menge terebahanti he edterebahu. Midumala sikandan te heepat he menge Levihanen he iyan ensi Jahat wey si Obadias, he menge kevuwazan ni Merari, wey si Zacarias wey si Meshulam, he menge kevuwazan ni Kohat. Heini he menge Levihanen memetau he edtukar te menge instrumintu. \v 13 Iyan sikandan midseriǥan te kedumala te menge terebahanti he nekedseselekawà is menge terebahu zan. Is duma he menge Levihanen menge sikritaryu sikandan, menge peresurat te dukumintu he memetau, wey menge perevantey te ǥemawan te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 14 Ne hein egkuwaan en is selapì he nekulikta zutun te valey te \sc Nengazen\sc*, naahà te memumuhat he si Hilkia is Libru te Kesuǥuan te \sc Nengazen\sc* he imbeǥey ziyà te menge Israilihanen pinaaǥi ki Moises. \v 15 Midtudtul zin diyà te ki Shafan, he sikritaryu te hadì, he neehè din diyà te valey te \sc Nengazen\sc* is Libru te Kesuǥuan. Ne imbeǥey zin haazà diyà te ki Shafan, \v 16 ne mid-uwit haazà ni Shafan diyà te hadì. Ne migkeǥiyan din haazà is hadì te, “Sikami is menge upisyal, mibeelan dey is langun he ebpeveelan nu. \v 17 Migkuwa zey sikan is selapì diyà te Baley te \sc Nengazen\sc* ne imbeǥey zey ziyà te midseriǥan para te kebpurung duen te valey te \sc Nengazen\sc*.” \v 18 Migkeǥiyan din pa haazà is hadì te, “Duen libru he imbeǥey kedì te memumuhat he si Hilkia.” Ne mibasa zin haazà diyà te etuvangan dutun te hadì.\fig Is kebesaha te Libru te Kesuǥuan|src="co01229b.TIF" size="span" loc="2 Cronica 34:16-18" copy="David C. Cook" ref="2 Cronica 34:16-18" \fig* \p \v 19 Ne hein nezineg dutun te hadì is ingkesurat diyà te kesuǥuan, mibindas din is kumbalè din he tuus te kegkeseeng din. \v 20 Segugunè din mibmendui si Hilkia, wey si Ahikam he anak ni Shafan, si Abdon he anak ni Micas, si Shafan he sikritaryu, wey si Asaya he suluǥuen din. Ke sikandin te, \v 21 “Insai niw is \sc Nengazen\sc* para kedì wey para te nesamà he menge etew te Israel wey Juda mehitenged te ingkesurat kayi te libru he naahà. Utew kiw nepeuki te \sc Nengazen\sc* su wazà medtuman is menge kepuun tew te lalag te \sc Nengazen\sc*. Wazè kiw medtuman te menge ingkesurat kayi he libru.” \p \v 22 Umbe, migenat si Hilkia wey is menge midsuǥù te hadì he ibpezuma kandin pehendiyà te vahi he ebpeneuven he si Hulda su ebpenginginsè dan kandin. Heini si Hulda ziyà med-ubpà te veǥu he vahin te Jerusalem ne esawa sikandin ni Shalum he anak ni Tokhat wey apù ni Hasra. Si Shalum iyan midseriǥan te ked-atur te menge visti ziyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 23-24 Migkaǥi si Hulda ziyà te kandan te, “Keǥiyi niw is etew he midsuǥù keniyu kayi te kedì he iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel: Edezeetan ku heini he lugar wey is menge meǥinged kayi, sumalà is ingkesurat diyà te libru he mibasa ziyà te etuvangan nu. \v 25 Ibpeehè ku is pauk ku kayi he lugar ne kenà heini egkeengked, su inselikwey a te menge etew ku; su midtutung dan te veyewà su mid-azap dan te zuma he menge ed-ezapen. Midhimu zan he mepauk a pinaaǥi te menge ulaula zan. \p \v 26 “Piru keǥiyi niw is hadì te Juda, he midsuǥù keniyu te ked-insà diyà te \sc Nengazen\sc*, he kenè pa sikandin meipeng su iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel: \v 27 Mibpemineg ku is pengemuyù nu tenged te kedsendit nu wey kebpekevevaa nu te keugelingen nu ziyà te etuvangan ku hein nezineg nu is migkaǥi ku he ebpekesuǥat kayi he lugar wey te menge meǥinged kayi. Mibindas nu is kumbalè nu wey midsineǥew ka ziyà te etuvangan ku su nekedsendit ka. Umbe siak is \sc Nengazen\sc* migkaǥi a te \v 28 mintras uuyag ke pa, kenè ku ebpeeǥiyan te kezeetan heini he lugar wey is menge meǥinged kayi. Ebpatey ka he melinawen, ne ed-uwiten ku sikew ziyà te zivaluy he untung.” Ne migkeǥiyan dan sikan is hadì te tavak ni Hulda. \s1 Midsaad si Josia he Edtumanen Din is menge Suǥù te Megbevayà \r (2 Menge Hadì 23:1-20) \p \v 29 Ne zutun impetawag ni Hadì Josia is langun he edumala te Juda wey Jerusalem. \v 30 Midhendiyà sikandin te valey te \sc Nengazen\sc* duma te langun he menge etew ziyà te Juda wey Jerusalem puun te utew lavew is pid-etawan din pehendiyà te utew minus is pid-etawan din. Miduma zaan is menge memumuhat wey menge Levihanen. Mibasa ni Josia ziyà te kandan is langun he ingkesurat duen te Libru te Kebpekid-uyun te Megbevayà he naahà diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 31 Ne midhitendeg si Josia diyà te kilid te tukud he hitindeǥà te menge hadì. Ne nenangdù sikandin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* he edsunud sikandin te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te kedtuman te menge suǥù din, menge penurù, wey menge sulunuzen, te kedtuman he ebpuun diyà te tivuuk he gehinawa zin wey kedsavut din. Ne midsaad sikandin he edtumanen din is menge ibpetuman diyà te paaǥi te kebpekid-uyun te Megbevayà he ingkesurat dutun te libru. \v 32 Ne migkeǥiyan din daan is menge etew ziyà te Jerusalem wey Benjamin he medsaad sikandan he edtumanen dan is paaǥi te kebpekid-uyun te Megbevayà. Umbe midtuman dan is paaǥi te kebpekid-uyun te Megbevayà, he Megbevayà te menge kepuun dan. \p \v 33 Ne zutun impepen-awà ni Josia is langun he utew mezaat he menge ed-ezapen diyà te tivuuk he tanà te Israel, ne impepenilbi zin is menge etew ziyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dan. Dutun te uuyag pa sikandin, midsunud dan is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te menge kepuun dan. \c 35 \s1 Midsilibra ni Josia is Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen \r (2 Menge Hadì 23:21-23) \p \v 1 Hein ike-14 he andew te nehuna he vulan, midsilibra ni Hadì Josia ziyà te Jerusalem is Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen he paaǥi te kebeǥey te zengeg diyà te \sc Nengazen\sc*. Midlapè dan te menge kerehidu wey menge kambing para kayi he pista. \v 2 Mibeǥayan ni Josia is menge memumuhat te buluhaten dan diyà te valey te \sc Nengazen\sc*, ne midasig din sikandan dutun te kebpenilbi zan. \v 3 Mibeǥayan din daan te menge vuluhaten is menge Levihanen he menge menunudlù te menge Israilihanen, he impehinungud para te kebpenilbi te \sc Nengazen\sc*. Migkeǥiyan din sikandan te, “Ingkepelastar en is segradu he kavan diyà te valey te \sc Nengazen\sc* he mibangun ni Solomon he anak ni David, ne kenè en kinahanglan he ebintingen niw pa. Gemita niw en is timpu niw te kebpenilbi te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè niw wey te menge etew zin he menge Israilihanen. \v 4 Beeli niw en is menge terebahu niw ziyà te valey te \sc Nengazen\sc* sumalà is ketengdanan te kada pemilya niw. Ikula niw is ingkesurat he menge sulunuzen ni Hadì David te Israel, wey te anak din he si Solomon. \v 5 Mebpelastar is kada grupu niw ziyà te valey te \sc Nengazen\sc*, ne is menge pemilya he insarig keniyu, uǥupi niw he ebpemuhat. \v 6 Mebpekelumpiyu kew wey endama niw is keugelingen niw para te kedsilbi te menge zuma niw. Ne lepaa niw is menge kerehidu wey menge kambing he para te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen. Ikula niw is menge suǥù te \sc Nengazen\sc* keniyu pinaaǥi ki Moises.” \p \v 7 Mibeǥey si Josia te kandin he menge uyaǥen he 30,000 he menge kerehidu wey menge kambing, wey 3,000 he menge vaka he para igkepemuhat te menge etew zutun te timpu te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen. \v 8 Mibeǥey zaan diyà te menge etew, ziyà te menge memumuhat, wey ziyà te menge Levihanen is menge upisyal ni Josia te kebeǥey he ebpuun te keugelingen dan he suat. Is menge edumala ziyà te valey te \sc Nengazen\sc* he si Hilkia, si Zacarias, wey si Jehiel mibeǥey ziyà te iring dan he menge memumuhat te 2,600 he menge kerehidu wey menge kambing, wey 300 he menge vaka, he pemuhat dutun te pista. \v 9 Is menge pengulu te menge Levihanen he iyan ensi Conania wey is menge suled din he si Shemaya wey si Netanel, si Hashabia, si Jiel, wey si Jozabad, mibeǥey ziyà te menge zuma zan he menge Levihanen te 5,000 he menge kerehidu wey menge kambing, wey 500 he menge vaka, he para te pemuhat dutun te pista. \p \v 10 Hein naandam en is langun he para te pista, mibpelastar ziyà te valey te \sc Nengazen\sc* is menge memumuhat wey menge Levihanen, he ebaal te vuluhaten te kada grupu zan, su iyan heini insuǥù te hadì. \v 11 Midlapà te menge Levihanen is menge kerehidu wey menge kambing, ne imbeǥey zan is lengesa zutun diyà te menge memumuhat. Ne impirik heini te menge memumuhat diyà te pemuhatà ne zutun ed-enisi te menge Levihanen is menge midlapà he menge uyaǥen. \v 12 Ne mibahin dan haazà diyà te kada grupu te menge pemilya is menge pemuhat he edtutungen he para ibpemuhat diyà te \sc Nengazen\sc*, sumalà te ingkesurat diyà te libru ni Moises. Ne iring ded dutun is mibeelan dan duen te menge vaka. \v 13 Ne midlitsun dan sikan is menge uyaǥen he para te pista, sumalà is ingkesurat diyà te kesuǥuan, ne midsevawan dan is segradu he menge pemuhat diyà te menge diniyun, ziyà te menge kuzen, wey menge kawà, ne mibpenalad dan haazà diyà te menge etew. \p \v 14 Huziyan, ne mid-andam te menge Levihanen is kandan he keenen wey keenen te menge memumuhat, su is menge memumuhat he menge kevuwazan ni Aaron kenà egkeengked is kebpemuhat dan te menge pemuhat he edtutungen wey menge tavà te menge uyaǥen taman te mezukilem. \v 15 Is menge musikiru he menge kevuwazan ni Asaf, diyà daan sikandan te kandan he lugar zutun te valey te \sc Nengazen\sc*, su iyan haazà sulunuzen he imbeǥey ni Hadì David, ni Asaf, ni Heman, wey ni Jedutun he ebpeneuven he sineriǥan te hadì. Is menge vantey ziyà te kada gemawan dutun te valey te \sc Nengazen\sc* wazè en med-awà diyà te kandan he lugar su iyan mid-andam te keenen dan is menge zuma zan he menge Levihanen. \p \v 16 Nepasad dutun he andew is tivuuk he tulumanen para te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen he midsilibra para te \sc Nengazen\sc*, ragkes is kebpemuhat te menge pemuhat he edtutungen diyà te pemuhatà he para te \sc Nengazen\sc*, sumalà is insuǥù ni Hadì Josia. \v 17 Midsilibra te menge tumetelevukà he menge Israilihanen haazà he pista, ragkes en is Pista te Supas he Wazè din Tapey te seled te pitu he andew. \v 18 Puun te timpu ni Samuel, ne wazè pa iring kayi he kedsilibraha te Pista te Kedlavey te Belinsuǥuen. Wazà mekesilibra is nehuna he menge hadì te iring te kedsilibra ni Hadì Josia wey te menge memumuhat, menge Levihanen, menge meǥinged te Jerusalem, wey menge etew te tivuuk he Juda wey Israel. \p \v 19 Haazà he kedsilibra te pista nehitavù hein ike-18 he tuig te kedhadì ni Josia. \s1 Is Ketepusan te Kedhadì ni Josia \r (2 Menge Hadì 23:28-30) \p \v 20 Hein nepasad heini is menge mibeelan ni Josia para te valey te \sc Nengazen\sc*, mibpenguluwan ni Hadì Neco he hadì te Ehipto is menge sundaru zin te kebpekidtebek diyà te Carkemish, he ziyà te Wahig he Eufrates. Midhendutun si Josia wey is menge sundaru zin su edtebeken dan si Neco. \v 21 Piru midsuǥù si Neco te menge menunudtulà diyà te ki Josia he ibpekaǥi te, “Hengkey is lavet nu kedì te hadì te Juda? Kenè ka iyan edsurungen ku, kekenà, iyan is nasyun he mibpekidtebek kedì. Ne migkaǥi is Megbevayà kayi te kedì te egègaanan ku te edsurung. Duma ku is Megbevayà umbe kenà a kenikew kuntedaha su kela ke dèdeeti ke zin.” \p \v 22 Piru meheǥet diyà te gehinawa ni Josia is kebpekidtebek. Wazà sikandin mebpemineg ki Neco te migkeǥiyan te Megbevayà, kekenà, midsurung din si Neco ziyà te suǥud te Megido. \v 23 Mibpanà si Josia ne nepelian sikandin. Kesikandin diyà te menge upisyal zin te, “Kuwaa a keniyu kayi su gerabi is palì ku.” \v 24 Umbe, migkuwa zan sikandin diyà te kerwahi zin, ne ingkarga zan te sevaha pa he kerwahi zin, ne mid-uwit dan diyà te Jerusalem. Minatey sikandin dutun, ne inleveng dan diyà te midlevengan te menge kepuun din. Midlalew para kandin is langun he menge etew ziyà te Juda wey Jerusalem. \v 25 Mibaal si Jeremias te menge penhulùhulù he tedeman para ki Josia, ne taman en guntaan is kegkentaha kayi te menge perekanta. Heini he menge penhulùhulù ne layun egkentaha ziyà te Israel, ne ingkesurat diyà te menge penhulùhulù. \v 26-27 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Josia, puun te puunà taman te ketepusan, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel wey Juda. Ingkesurat daan kayi is bahin te kebmahala ni Josia te \sc Nengazen\sc* he impeehè din pinaaǥi te kedtuman din te Kesuǥuan te \sc Nengazen\sc*. \c 36 \s1 Is Kedhadì ni Jehoahaz diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 23:30-35) \p \v 1 Is anak ni Josia he si Jehoahaz iyan in-ilis te menge etew te kedhadì diyà te Jerusalem. \v 2 Mibpenuiǥen si Jehoahaz te 23 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te tetelu he vulan. \v 3 Diyà te huziyan he timpu impeengked sikandin te kedhadì te hadì diyà te Ehipto he si Neco, ne impevayad ni Neco te vuhis is menge tig-Juda te menge 3,000 he kilu he pelata wey 35 he kilu he vulawan. \v 4 Mibihag ni Neco si Jehoahaz pehendiyà te Ehipto, ne midhimu zin si Eliakim he suled ni Jehoahaz he hadì diyà te Juda wey Jerusalem. Mid-ilisan ni Neco is ngazan ni Eliakim te Jehoyakim. \s1 Is Kedhadì ni Jehoyakim diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 23:36–24:7) \p \v 5 Mibpenuiǥen si Jehoyakim te 25 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 11 he tuig. Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. \v 6 Midsurung sikandin ni Hadì Nebucadnezar he hadì te Babilonia, ne migkedinahan sikandin ne mid-uwit diyà te Babilonia. \v 7 Mid-uwit daan ni Nebucadnezar is duma he menge gelemiten diyà te valey te \sc Nengazen\sc* ne intaǥù din diyà te turuǥan din. \p \v 8 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Jehoyakim wey is utew mezaat he menge vaal he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel wey Juda. Iyan nekeilis kandin te kedhadì is anak din he si Jehoyakin. \s1 Is Kedhadì ni Jehoyakin diyà te Juda \r (2 Menge Hadì 24:8-17) \p \v 9 Mibpenuiǥen si Jehoyakin te 18 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te tetelu he vulan wey sepulù he andew. Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. \v 10 Kebpuun te veǥu he tuig mibihag ni Hadì Nebucadnezar si Jehoyakin pehendiyà te Babilonia. Mibpenguwa zin is mahalen he menge azen diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne is anggam ni Jehoyakin he si Zedekia, midhimu zin he hadì te Juda wey Jerusalem. \s1 Is Kedhadì ni Zedekia ziyà te Juda \r (2 Menge Hadì 24:18-20; Jeremias 52:1-3) \p \v 11 Mibpenuiǥen si Zedekia te 21 he tuig hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin med-ubpà te Jerusalem, ne midhadì sikandin seled te 11 he tuig. \v 12 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din, ne wazè din ipekevavà is keugelingen din te ebpeneuven he si Jeremias he perekaǥi te \sc Nengazen\sc*. \v 13 Nekidsukulà daan sikandin ki Hadì Nebucadnezar, minsan pa te impepenangdù din sikandin pinaaǥi te ngazan te Megbevayà he kenà sikandin medluib kandin. Utew mesinupaken si Zedekia. Kenà sikandin edlikù diyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 14 Ne gawas kandin, minsan is lavew he menge memumuhat wey is menge pengulu te menge etew midluib en te Megbevayà. Mid-iringan dan is utew mezaat he vaal te menge etew ziyà te zuma he menge nasyun ne midremerikan dan is baley te \sc Nengazen\sc*, he mid-isip din he segradu he lugar ziyà te Jerusalem. \s1 Is Kegkezeeti te Jerusalem \r (2 Menge Hadì 24:20b-25; Jeremias 52:3b-11) \p \v 15 Layun ebpekidlalag kandan is \sc Nengazen\sc*, he Megbevayà te menge kepuun dan, pinaaǥi te menge ebpeneuven din, su egkehizuwan din sikandan wey egkenuǥunan din sikan is baley zin. \v 16 Piru mid-undaunda zan dà is menge ebpeneuven te Megbevayà, mid-engitan dan, wey wazè dan beliya is menge lalag kayi te menge ebpeneuven. Umbe nepeukan sikandan te \sc Nengazen\sc*, ne wazà ebpekeeǥen kandin. \v 17 Impesurung din sikandan te menge tig-Babilonia. Mibpenhimetayan te menge tig-Babilonia is betan-en he menge maama kandan minsan ed-aput pa ziyà te valey te \sc Nengazen\sc*. Wazè dan kegkehizu te minsan hentei maama etawa bahi, batà etawa meǥurang, deruwanen etawa kenà. Imbeǥey te Megbevayà is langun he menge etew zin diyà te ki Nebucadnezar. \v 18 Mid-uwit ni Nebucadnezar ziyà te Babilonia is langun he menge gelemiten diyà te valey te Megbevayà, deisey etawa zekelà, wey is langun he ketiǥeyunan dutun te valey te \sc Nengazen\sc*, wey is menge ketiǥeyunan te hadì wey te menge upisyal zin. \v 19 Mibinsulan dan is baley te Megbevayà wey mibengkag dan is berengbeng te Jerusalem. Mibinsulan dan daan is langun he melig-en he vahin dutun te inged, ne migevè dan is langun he mahalen he menge azen. \v 20 Mibihag ni Nebucadnezar pehendiyà te Babilonia is menge Israilihanen he wazè mepatey, ne nehimu sikandan he menge uripen din wey te menge anak din, ne wazà meengked is kegkeuripena kandan taman te iyan en nehimu he gemhanan is ginhedian te Persia. \v 21 Umbe, netuman is migkaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te ebpeneuven he si Jeremias he egkehimu he mekevulungbulung haazà is tanà ne ebpekehimeley heini seled te 70 he tuig. \s1 Impeulì ni Cyrus is menge Israilihanen diyà te Tanè Dan \r (Ezra 1:1-4) \p \v 22 Dutun te nehuna he tuig te kedhadì ni Cyrus diyà te Persia, insavuk te \sc Nengazen\sc* diyà te ǥehinawa ni Cyrus he medsurat te sevaha he pehibelu he ibpehibelu ziyà te tivuuk he ginhedian din. Nehitavù heini su wey metuman is migkaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi ki Jeremias. \v 23 Iyan heini pehibelu ni Hadì Cyrus he hadì te Persia: \p “Imbeǥey kedì te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà diyà te langit, is langun he ginhedian kayi te kelibutan, ne insarig din kedì is kebpehitindeg te valey zin diyà te Jerusalem he sakup te Juda. Sikiyu is langun he menge etew te Megbevayà, ne ulì kew ziyà te tanè niw. Ne verakat he zumahi kew zin.”