\id 1KI - mbb OT -Philippines 2014 (DBL -2014) \ide 65001 - Unicode (UTF-8) \rem Copyright: Kermit Titrud (2012) \h 1 Menge Hadì \toc1 1 Menge Hadì \toc2 1 Hadì \toc3 1Had \mt1 1 Menge Hadì \c 1 \s1 Is Ketepusan he menge Andew ni Hadì David \p \v 1 Utew en meǥurang si Hadì David, ne minsan ebmelungan pa sikandin te mekepal he menge malung egkeǥenew ǥihapun. \v 2 Umbe, migkaǥi ziyà te kandin is menge suluǥuen din te, “Mahal he Hadì, tuǥuti key kenikew te kebpen-ahà te raǥaraǥa he ed-elima kenikew. Ibpehulid sikandin kenikew para kenè ka meǥenew.” \v 3 Umbe, nengahà sikandan te mekempet he raǥa seled te tivuuk he Israel, ne iyan neehè dan si Abishag he tig-Shunem, ne miduma zan sikandin diyà te hadì. \v 4 Utew mekempet si Abishag, ne nehimu sikandin he peraatur zuen te hadì. Piru wazà sikandin hileveti zuen te hadì. \s1 Egkesuat si Adonia he Egkehimu he Hadì \p \v 5 Dutun, si Adonia he anak ni David diyà te sevaha te menge esawa zin he si Hagit, mibpahambug he egkehimu sikandin he hadì. Umbe mid-andam din is menge kerwahi wey menge kudà wey 50 he etew he vantey zin. \v 6 Puun pa te nengehuna he timpu pinesagdan sikandin ni David, ne kenè en edewayen ke hengkey is ebeelan din. Utew metaid si Adonia; nesekepu sikandin ni Absalom. \v 7 Mibpekidlalag si Adonia ki Joab he anak ni Zeruya wey ki Abiatar he memumuhat bahin te pelanu zin he kedhadì, ne mid-uyun sikandan te ked-uǥup kandin. \v 8 Piru wazà mulà meduyug kandin si Zadok he memumuhat, si Benaya he anak ni Jehoyada, si Natan he ebpeneuven, si Shimei, si Rei, wey is menge vantey ni David. \p \v 9 Ne sevaha he andew, midhendiyà si Adonia te Batu ziyà te Zohelet he uvey te En Rogel, ne nemuhat sikandin dutun te kerehidu, menge vaka, ragkes en is impelambù he turiti he menge vaka. Mid-imbita zin is hapit langun te menge suled din he menge maama he menge anak ni David, wey hapit langun te menge upisyal ziyà te Juda. \v 10 Piru wazè din mulà imbitaha si Natan he ebpeneuven, si Benaya, is menge vantey ni David, wey is suled din he si Solomon. \p \v 11 Midhendiyà si Natan te ki Batsheba he iyan iney ni Solomon, ne mid-insà te, “Wazè nu ve metueni he midhimu en ni Adonia is keugelingen din he hadì, ne wazà heini metueni ni Hadì David? \v 12 Emun egkesuat ka he kenè ka mebpatey wey kenà mebpatey is anak nu he si Solomon, tumana nu is idsambag ku kenikew. \v 13 Hendiyè ka te ki Hadì David ne keǥiyi nu sikandin te, ‘Mahal he Hadì, kenè be midsaad ka kayi te kedì he iyan nu ibpeilis kenikew te kedhadì is anak ta he si Solomon, ne maan is iyan nehimu he hadì si Adonia?’ \v 14 Ne zutun te ebpekidlalag ka zuen te hadì, edseled a ne ebpenistiǥusan ku is egkeǥiyen nu.” \p \v 15 Umbe, midhendiyà si Batsheba te ruǥu zuen te hadì. Utew en meǥurang sikan is hadì ne iyan ed-atur kandin si Abishag he tig-Shunem. \v 16 Midluhud si Batsheba su edtahud dutun te hadì. Ne mid-insà haazà is hadì te, “Hengkey is tuyù nu?” \p \v 17 Midtavak si Batsheba te, “Mahal he Hadì, midsaad ka kayi te kediey pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu he iyan nu ibpeilis kenikew te kedhadì is anak ta he si Solomon. \v 18 Piru ǥuntaan si Adonia en is nehimu he hadì, ne wazè nu heini metueni. \v 19 Nemuhat sikandin te mezakel he tudu he menge vaka, impelambù he menge turiti he vaka, wey menge kerehidu, ne mid-imbita zin is hapit langun te maama he menge anak nu, gawas dà ki Solomon te suluǥuen nu. Mid-imbita zin daan si Abiatar he memumuhat wey si Joab he peremandar te menge sundaru nu. \v 20 Ne ǥuntaan Mahal he Hadì, edtaǥad is menge Israilihanen te disisyun nu ke hentei is ebpekeilis kenikew he hadì. \v 21 Emun kenè ka edisisyun, ne siak wey is anak ta he si Solomon ed-isipen he meluiven emun ebpatey ke en.” \p \v 22 Ne zutun te ebpekidlalag pa si Batsheba zuen te hadì, nekeuma si Natan he ebpeneuven. \v 23 Duen etew he migkeǥiyan din haazà is hadì te nekeuma si Natan, umbe impetawag sikandin duen te hadì. Kedseled ni Natan, midluhud sikandin su edtehuzen din haazà is hadì. \v 24 Ne ke sikandin te, “Mahal he Hadì, migkaǥi ke ve he si Adonia is ebpekeilis kenikew te kedhadì? \v 25 Nemuhat sikandin guntaan te mahabet he tudu he vaka, impelambù he menge turiti he vaka, wey menge kerehidu. Ne mid-imbita zin is hapit langun te maama he menge anak nu, is peremandar te menge sundaru nu, wey si Abiatar he memumuhat. Egkekaan dan wey ed-iinum dan guntaan, he ke sikandan te, ‘Mebmeluǥayad is untung ni Hadì Adonia!’ \v 26 Piru siak is suluǥuen nu wazè e zin mulà imbitaha, ragkes en si Zadok he memumuhat, si Benaya he anak ni Jehoyada, wey si Solomon he suluǥuen nu. \v 27 Intuǥut nu ve heini, Mahal he Hadì, he wazè key kenikew ipesayud ke hentei is ebpekeilis kenikew te kedhadì?” \s1 Midhimu ni David si Solomon he Hadì \p \v 28 Migkaǥi si Hadì David te, “Ipehengkayi si Batsheba.” Umbe midhendiyà si Batsheba. \v 29 Ne nenangdù si Hadì David, ke sikandin te, “Ebpenangdù a ziyà te uuyag he \sc Nengazen\sc*, he midlibri kedì te langun he kezeetan, \v 30 he edtumanen ku ǥuntaan sikan is penaad ku kenikew pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, he iyan is anak ta he si Solomon ebpekeilis kedì te kedhadì.” \p \v 31 Ne zutun segugunà midluhud si Batsheba te kedtahud dutun te hadì, ke sikandin te, “Mahal he Hadì David, berakat he mebmeluǥayad is untung nu!” \v 32 Migkaǥi si Hadì David te, “Ipehengkayi si Zadok he memumuhat, si Natan he ebpeneuven, wey si Benaya he anak ni Jehoyada.” Umbe midhendutun dan te hadì, \v 33 ne migkaǥi haazà is hadì diyà te kandan te, “Ipeuntud niw sikan is anak ku he si Solomon duen te kudè ku, ne zumaha niw sikandin diyà te Gihon ragkes is menge upisyal ku. \v 34 Ne emun diyè kew en, sikiyu Zadok wey Natan, iyan kew medlana ziyà te ulu ni Solomon te kebpekilala he iyan sikandin pinilì he hadì te Israel. Ne zutun pezaǥing kew te vudyung ne ivensag niw is lalag he edhenduen te, ‘Mebmeluǥayad is untung ni Hadì Solomon!’ \v 35 Ne kegkepasad dutun ne zumaha niw te kedlikù dini, ne ebpinuu sikandin diyà te pinuuwè ku te kedhadì su iyan sikandin ed-ilis kedì te kedhadì. Iyan sikandin mibpilì ku he edumala te tivuuk he Israel wey Juda.” \p \v 36 Midtavak si Benaya he anak ni Jehoyada te, “Ebeelan dey heeyan! Ne verakat he is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu, ebpenistiǥus kayi, Mahal he Hadì. \v 37 Ne iring te miduma kenikew is \sc Nengazen\sc*, Mahal he Hadì, ne verakat he meduma zaan sikandin ki Solomon, ne himuwa zin he lavew pa he meuswaǥen is ginhedian din te kenikew he ginhedian.” \p \v 38 Umbe, migenat si Zadok he memumuhat, si Natan he ebpeneuven, si Benaya he anak ni Jehoyada, wey is menge tigbantey ni David he menge Kiritnen wey menge Pilitnen. Impeuntud dan si Solomon diyà te kudà ni Hadì David ne miduma zan diyà te Gihon. \v 39 Kebpekeuma zan diyà te Gihon, migkuwa ni Zadok diyà te segradu he tulda is lana he intaǥù diyà te teleǥuey he sungey, ne midheplasan din si Solomon diyà te ulu. Impezaǥing dan is budyung ne ingkulahì dan is lalag te, “Mebmeluǥayad is untung ni Hadì Solomon!”\fig Musikiru|src="LB00187C.TIF" size="span" loc="1 Menge Hadì 1:39" copy="Loiuse Bass" ref="1 Menge Hadì 1:39" \fig* \v 40 Midtundug is menge etew ki Hadì Solomon he edtekezeg pehendiyà te Jerusalem is ebpemen-ugyab te kegkelipey he ebpemezaǥing te menge pulalà. Ne henduen be te egketegker is tanà te keǥurub dan. \p \v 41 Heini is langun nezineg ni Adonia wey te menge meǥeliyug din dutun te egkepasad en is kebibuwan dan. Kegkezineǥa ni Joab te trumpita, nekeinsà sikandin te, “Hengkey is nehitavù, maan is utew meǥurub diyà te inged?” \v 42 Dutun te kemulu pa sikandin egkaǥi, nekeuma si Jonatan is anak ni Abiatar te memumuhat. Ne migkeǥiyan ni Adonia te, “Seled ka su meupiya ka he etew; siguradu zuen meupiya he egketudtul nu.” \v 43 Midtavak si Jonatan te, “Kenà meupiya is tudtul ku, su midhimu ni Hadì David si Solomon he hadì. \v 44 Impehendiyè din si Solomon te Gihon duma si Zadok he memumuhat, si Natan he ebpeneuven, si Benaya he anak ni Jehoyada, wey is menge tigbantey zin he menge Kiritnen wey menge Pilitnen. Impeuntud dan pa ganì si Solomon te kudà duen te hadì. \v 45 Kebpekeuma zan diyà te Gihon, midlenahan sikandin ni Zadok wey si Natan he tuus te iyan sikandin pinilì he hadì. Puun dutun, midtekezeg sikandan medlikù dini te Jerusalem ne ebpemen-ugyab dan te kegkelipey wey is menge etew te inged. Ne iyan heeyan is meǥurub he egkezineg niw. \v 46 Ne ǥuntaan iyan en si Solomon mibpinuu ziyà te pinuuwà te hadì. \v 47 Ne elin daan midhendiyà te ki Hadì David is menge upisyal zin te kebeǥey te zengeg ki Solomon. Ke sikandan te, ‘Berakat he himuwa te Megbevayè nu si Solomon he tuwas pa he ventuǥan kenà sikew, wey himuwa zin he tuwas pa he meuswaǥen is ginhedian din te kenikew he ginhedian.’ Ne midungul si David diyà te hizeǥaan din te ked-azap te \sc Nengazen\sc*, \v 48 he ke sikandin te, ‘Edeliǥen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, su intuǥut din he meehè ku ǥuntaan he andew is kegkeilisi kedì te anak ku te kedhadì.’ ” \p \v 49 Ne kegkezineǥa kayi te menge meǥeliyug ni Adonia, nemenhitindeg sikandan is utew egkengehandek, ne migenat is uman sevaha kandan. \v 50 Nahandek daan si Adonia ki Solomon, umbe midhendiyà sikandin te segradu he tulda ne migawed duen te menge sungeysungey te menge suyuk duen te pemuhatà. \p \v 51 Ne zuen migkaǥi ziyà te ki Solomon te, “Nahandek kenikew si Adonia, ne migawed sikandin duen te menge sungeysungey te menge suyuk duen te pemuhatà. Edhangyù sikandin he penangdù ka he kenè nu sikandin edhimetayan.” \v 52 Migkaǥi si Solomon te, “Emun kenè e zin edlimbungan, ne kenà sikandin egkemenu. Piru emun edlimbung edhimetayan ku.” \v 53 Ne impekua ni Hadì Solomon si Adonia dutun te pemuhatà, ne kebpekeuma ni Adonia, midluhud sikandin te kedtahud ki Hadì Solomon. Migkaǥi si Solomon diyà te kandin te, “Ulì ka.” \c 2 \s1 Is Pemilinbilin ni David diyà te ki Solomon \p \v 1 Hein hapit en ebpatey si David, duen pemilinbilin din diyà te anak din he si Solomon. Iyan heini pemilinbilin din: \v 2 “Hapit ad ebpatey. Umbe mebpekelig-en ka wey mebpekevurut, \v 3 ne tumana nu is ibpetuman te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu. Sunuza nu is menge paaǥi zin, wey tumana nu is menge sulunuzen wey menge suǥù he ingkesurat diyà te Kesuǥuan ni Moises, su wey ka med-uswag diyà te langun he ebeelan nu, minsan hendei ka ebpevayà. \v 4 Emun ebeelan nu heini, ne edtumanen te \sc Nengazen\sc* is insaad din kayi te kedì, he iyan is: Emun ebpengungubpaan te hustu he paaǥi is menge kevuwazan ku wey metinumanen he edsunud kandin seled te tivuuk he untung dan, ne layun duen sevaha kandan he edhadì te Israel. \p \v 5 “Heini pa is pemilinbilin ku kenikew: Netuenan nu ke hengkey is mibeelan ni Joab he anak ni Zeruya kayi te kedì dutun te kedhimetayi zin te zezuwa he peremandar te menge sundaru te Israel he si Abner he anak ni Ner wey si Amasa he anak ni Jeter. Midhimetayan din sikandan he henduen be te menge kuntada, piru mibeelan din haazà te timpu he wazà tebek. Iyan sikandin duen din televaken te kemetayen dan. \v 6 Umbe, beeli nu ziyà te kandin is ereg he ebeelan sumalà is egkeisip nu he ereg he ebeelan, piru kenè nu ituǥut he melinawen sikandin he ebpatey tenged te keǥurang din. \p \v 7 “Iyan, purungi nu mulà is menge anak ni Barzilai he tig-Gilead, ne layun nu sikandan ipekaan duma kenikew, su midtevangan e zan hein mibpeleǥuyan ku is suled nu he si Absalom. \p \v 8 “Timan-i nu si Shimei he anak ni Gera, he sevaha he Benjaminhen he tig-Bahurim. Mibpurungan e zin penrewaki hein midhendiyà a te Mahanaim. Iyan, hein neked-uma key ziyà te Wahig he Jordan, nekepenangdù a ziyà te kandin pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc* he kenè ku sikandin edhimetayan. \v 9 Piru ǥuntaan iyan ka silut kandin. Metau ka, ne netuenan nu ke hengkey is ereg he ebeelan. Minsan meǥurang en sikandin ne ibpehimetayi nu.” \p \v 10 Ne te huziyan he timpu mibpatey si David ne inleveng diyà te inged din. \v 11 Midhedian din is tivuuk he Israel seled te 40 he tuig–7 he tuig is kedhadì din diyà te Hebron ne 33 he tuig is kedhadì din diyà te Jerusalem. \v 12 Iyan si Solomon nekeilis te amey zin he si David te kedhadì, ne utew melig-en is ginhedian din. \s1 Midhimetayan si Adonia \p \v 13 Dutun si Adonia he anak ni Hagit midhendiyà te ki Batsheba te iney ni Solomon. Mid-insà si Batsheba ziyà te kandin te, “Meupiya ve is tuud nu te kedhengkayi nu?” Midtavak si Adonia te, “Uya, meupiya. \v 14 Duen ku zà edhengyuen diyà te kenikew.” Mid-insà si Batsheba te, “Hengkey heeyan?” \v 15 Midtavak si Adonia te, “Netuenan nu he iyan e en pezem egkehimu he hadì, ne mibperateng heeyan kayi te tivuuk he Israel. Piru selakew is nehitavù su iyan is suled ku nehimu he hadì, su iyan heeyan egkesuatan te \sc Nengazen\sc*. \v 16 Ne guntaan duen hangyù ku ziyà te kenikew. Ne emun egkehimu ne kenà a kenikew verawa.” Mid-insà si Batsheba te, “Hengkey heeyan?” \v 17 Midtavak si Adonia te, “Betbetai nu hengyui si Hadì Solomon he ipeesawa zin kedì si Abishag he tig-Shunem. Su netuenan ku he kenè ke zin eberawen.” \v 18 Midtavak si Batsheba te, “Uya, egkeǥiyan ku is hadì.” \p \v 19 Umbe, midhendiyà si Batsheba te ki Hadì Solomon te kegkaǥi ziyà te kandin te hangyù ni Adonia. Kegkaahaa kandin ni Solomon, midhitindeg si Solomon puun te pinuuwè din te kedhadì te kedsinuǥung kandin, ne midluhuzan din is iney zin te kedtahud kandin. Ne hein nepasad midlikù mebpinuu ziyà te pinuuwè din te kedhadì. Mibpekuwa sikandin te vangkù ne impesavuk din diyà te zapit te egkekewanan din ne zutun din ipepinuu is iney zin. \v 20 Migkaǥi si Batsheba te, “Duen deisey he edhengyuen ku ziyà te kenikew. Ne ke egkehimu kenà a kenikew verawa.” Migkaǥi sikan is hadì, “Hengkey heeyan, Inà? Kenè ku sikew eberawen.” \v 21 Migkaǥi si Batsheba te, “Ipeesawa nu te suled nu he si Adonia si Abishag he tig-Shunem.” \p \v 22 Migkaǥi si Hadì Solomon te, “Maan is edhengyuen nu he ipeesawa si Abishag ki Adonia? Kela ke edhengyuen nu zaan he iveǥey ku ziyà te kandin is ginhedian ku, su kakey ku sikandin ne edlavan kandin si Abiatar he memumuhat wey si Joab he anak ni Zeruya!” \v 23 Ne midsesapà si Hadì Solomon pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc*, he ke sikandin te, “Berakat he siluti a te Megbevayà emun kenà egkepatey si Adonia tenged kayi te hangyù din. \v 24 Is \sc Nengazen\sc* iyan mibpilì wey midhimu kedì he ilis te amey ku he hadì he si David. Midtuman din is penaad din he ibeǥey zin kayi te kedì is ginhedian wey ziyà te menge kevuwazan ku. Umbe idsesapè ku ziyà te uuyag he \sc Nengazen\sc* he ibpehimetayan ku si Adonia guntaan dà he andew.” \v 25 Ne midsuǥù ni Hadì Solomon si Benaya, he anak ni Jehoyada, te kedhimatey ki Adonia, ne midhimetayan din si Adonia. \p \v 26 Ne migkeǥiyan ni Hadì Solomon si Abiatar he memumuhat te, “Ulì ka ziyà te pemuleey nu ziyà te Anatot. Ereg ka pezem he edhimetayan, piru kenè ku sikew edhimetayan guntaan su iyan ka midseriǥan duen te Kavan te Nengazen he MEGBEVAYÀ hein duma ke pa te amey ku he si David, wey mid-ambit ka te menge kemereǥenan din.” \v 27 Ne in-awà ni Solomon si Abiatar ziyà te ketengdanan din he kegkememumuhat te \sc Nengazen\sc*. Ne netuman sikan is migkaǥi te \sc Nengazen\sc* diyà te Shilo vahin te pemilya ni Eli. \s1 Midhimetayan si Joab \p \v 28 Si Joab wazà medtavang ki Absalom para mehimu he hadì si Absalom, piru midtavang sikandin ki Adonia. Umbe hein nezineg din is kedhimetayi ki Adonia, mibpelaǥuy sikandin pehendiyà te tulda te \sc Nengazen\sc* ne migawed sikandin duen te menge sungeysungey te menge suyuk duen te pemuhatà. \v 29 Ne hein nezineg ni Hadì Solomon he mibpelaǥuy si Joab pehendiyà te tulda te \sc Nengazen\sc* wey mid-uvey zuen te pemuhatà, midsuǥù din si Benaya te kedhimatey ki Joab. \v 30 Umbe, midhendutun te tulda te \sc Nengazen\sc* si Benaya, ne migkeǥiyan din si Joab te, “Gawas ka keniyan su ibpeǥawas ka zuen te hadì!” Piru midtavak si Joab te, “Kayi e zà ebpatey su kenà a egawas!” Midlikù si Benaya zuen te hadì su midtudtul zin is tavak ni Joab, \v 31-32 ne migkeǥiyan ni Solomon si Benaya te, “Beeli nu is migkaǥi zin. Himetayi nu sikandin dutun te tulda ne ileveng, su para siak wey is pemilya te amey ku kenà mekepenavak te kedhimetayi zin ki Abner he anak ni Ner, he peremandar te menge sundaru te Israel, wey ki Amasa he anak ni Jeter, he peremandar te menge sundaru te Juda. Midhimetayan din heini is wazà mekesalà he menge etew he wazà metueni te amey ku. Metazeng pa wey meupiya pa sikandan kandin. Ne ǥuntaan ebelesan sikandin te \sc Nengazen\sc* dutun te mibeelan din diyà te kandan. \v 33 Iyan sikandin wey is menge kevuwazan din ebpekepenavak minsan keenu te kemetayen keniyan he menge etew. Piru si David wey is menge kevuwazan din wey is ginhedian din ebeǥayan te meupiya he kebpekesavuk minsan keenu.” \p \v 34 Umbe, mibeyaan ni Benaya si Joab ne midhimetayan din. Inleveng sikandin diyà te uvey te valey zin diyà te sibsivayan. \v 35 Ne zutun midhimu zuen te hadì si Benaya he peremandar te menge sundaru ilis ki Joab, ne is in-ilis din ki Abiatar iyan si Zadok he memumuhat. \s1 Is Kebpatey ni Shimei \p \v 36 Ne impetawag duen te hadì si Shimei ne migkeǥiyan din te, “Bangun ka te keugelingen nu he valey kayi te Jerusalem ne zutun ka ubpà. Kenè ka awà kayi te inged, ne kenè ka hendiyà te zuma he lugar. \v 37 Dutun te timpu te ked-awè nu ne edlayun ka te zal-ug he Kidron, siguradu he ebpatey ka, ne iyan ka egkevasul emun egkehitavù heini.” \v 38 Midtavak si Shimei te, “Meupiya is migkaǥi nu, edtumanen ku heini!” Umbe malù meluǥayad he timpu is ked-ubpà ni Shimei ziyà te Jerusalem. \v 39 Piru kedlavey te tetelu he tuig, mibpelaǥuy is dezuwa he suluǥuen ni Shimei ne midhendiyè dan te hadì diyà te Gat he si Akish, he anak ni Maaca. Ne hein netuenan ni Shimei heini, \v 40 midsiyahan din is asnu zin ne mid-untud sikandin dutun, ne midhendiyà te ki Akish diyà te Gat su ebpen-ahaan din sikan is dezuwa he suluǥuen din. Neehè din sikandan ne miduma zin te ked-ulì din. \p \v 41 Ne hein netudtulan si Solomon he mid-awà si Shimei ziyà te Jerusalem su midhendiyà te Gat, ne nekelikù en, \v 42 impetawag din si Shimei, ne migkeǥiyan din te, “Kenè be impepenangdù ku sikew pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc* wey mibpetizeenan ka te timpu te ked-awè nu kayi te Jerusalem su edhendiyè ka te zuma he lugar ne siguradu he ebpatey ka? Kenè be migkaǥi ka he meupiya is migkaǥi ku ne edtumanen nu heini? \v 43 Ne maan is wazè nu tumana is impenangdù nu ziyà te \sc Nengazen\sc*? Maan is wazè nu tumana is insuǥù ku kenikew?” \p \v 44 Migkeǥiyan pa sikandin duen te hadì te, “Siguradu egketenuzan nu is langun he mezaat he mibeelan nu ziyà te amey ku he si David. Guntaan ebelesan ka te \sc Nengazen\sc* tenged te mezaat he menge vaal nu. \v 45 Piru siak, edtuvazan a te \sc Nengazen\sc*, ne is ginhedian te amey ku he si David ebpedayunen din is kedlig-eni zin kayi minsan keenu.” \p \v 46 Ne midsuǥù duen te hadì si Benaya he himetayi zin si Shimei. Umbe mid-uwit ni Benaya si Shimei ziyà te guwà ne midhimetayan din. \p Mid-iseg mebmelig-en haazà is ginhedian he midumala ni Solomon. \c 3 \s1 Mibuyù si Solomon te Ketau \r (2 Cronica 1:1-13) \p \v 1 Pinaaǥi te kebpengesawa ni Solomon te anak te Faraon, he hadì te Ehipto, nehimu sikandin he zumezapig kayi he nasyun. Mid-uwit din is esawa zin ne ziyè din dèpa ipeubpà te Inged ni David taman te nepasad is kebenguna te turuǥan din, baley te \sc Nengazen\sc*, wey is menge verengbeng peliǥuy te Jerusalem. \v 2 Dutun he timpu wazè pa valey te \sc Nengazen\sc* he para te kebeǥey te zengeg kandin, umbe ziyè dà ebpemuhat is menge etew te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar. \v 3 Impaahà ni Solomon is kebmahala zin te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te kedtuman te menge sulunuzen he impemilinbilin kandin te amey zin he si David. Iyan dà is, nemuhat sikandin wey midtutung te menge veyewà diyà te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar. \p \v 4 Duen timpu he midhendiyà si Hadì Solomon te Gibeon su ebpemuhat, su zutun is utew nevantug he pemuhatà diyà te metikang he lugar. Nemuhat sikandin diyà te pemuhatà he 1,000 he menge pemuhat he edtutungen. \v 5 Ne kegkezukilem dutun, mibpeehà kandin is \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te teǥeinep. Migkaǥi is Megbevayà diyà te kandin te, “Buyù ka te minsan hengkey he egkesuatan nu su ibeǥey ku kenikew.” \v 6 Midtavak si Solomon te, “Impeehè nu is dekelà he ǥaǥew nu te amey ku he si David, he suluǥuen nu, su mepezumdumahan sikandin kenikew, metazeng, wey hustu is kebpengungubpaan din. Impelaus nu is kebpaahà nu te zekelà he keupiya nu pinaaǥi te kebeǥayi nu kandin te sevaha he anak he iyan ebpekeilis kandin te kedhadì guntaan. \v 7 \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku, iyan a is suluǥuen nu in-ilis nu te amey ku he si David te kedhadì, minsan menguhed e pa he kenà metau he ebpengulu. \v 8 Ne ǥuntaan kayi a zuma te pinilì nu he menge etew he kenà egkevilang tenged te kahabet dan. \v 9 Umbe, beǥayi a te ketau te kedumala kayi te menge etew nu wey te kedsavut ke hengkey is meupiya wey ke hengkey is mezaat. Su iyan dà heeyan ibpekehimu ku te kedumala kayi te menge etew nu he utew mahabet.” \p \v 10 Ingkelipey te \sc Nengazen\sc* haazà is mibuyù ni Solomon. \v 11 Umbe, migkaǥi is Megbevayà diyà te kandin te, “Tenged te iyan nu mibuyù is ketau te kedumala te menge etew ku, ne wazè nu iyan buyua is meluǥayad he untung etawa ketiǥeyunan etawa kemetayan te menge kuntada nu, \v 12 ibeǥey ku kenikew is mibuyù nu. Ebeǥayan ku sikew te ketau wey kedsavut he wazè pa maangken te minsan hentei he nehuna kenikew wey egkehuziyan kenikew. \v 13 Ibeǥey ku zaan kenikew is wazè nu vuyua, he iyan is ketiǥeyunan wey zengeg, su para wazà duma he hadì he ebpekerepeng kenikew seled te tivuuk he untung nu. \v 14 Ne emun edsunuzen nu is menge paaǥi ku wey edtumanen nu is ibpetuman ku he menge sulunuzen wey menge suǥù iring te mid-ulaula te amey nu he si David, ebeǥayan ku sikew te meluǥayad he untung.” \p \v 15 Nepukew si Solomon, ne zutun neisip-isip din he nekidlalag kandin is \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te teǥeinep. Te kedlikù ni Solomon diyà te Jerusalem, midhitindeg sikandin diyà te etuvangan duen te Kavan te Kebpekid-uyun te Nengazen, ne nemuhat sikandin te menge pemuhat he edtutungen wey menge pemuhat he para te meupiya he kedepità. Ne midhimu sikandin te keemuran para te langun he menge upisyal zin. \s1 Is Kedhukum ni Solomon he Nezumahan te Kegkeuluwanen \p \v 16 Ne zutun, duen dezuwa he vahi he terebahu zan is kebelegyà te zengeg dan he midhendiyà te ki Hadì Solomon. \v 17 Migkaǥi is sevaha kandan te, “Mahal he Hadì, siak wey heini is bahi he zuma ku telaamur ziyà te sevaha zà he valey. Ne te zutun sikandin te valey mid-anak a. \v 18 Ne kedlavey te tetelu he andew, iyan en maan sikandin mid-anak. Ne iyan key zà is dezuwa ed-ubpà dutun te valey ne wazè en duma. \v 19 Sevaha he kezukileman, nehizeǥaan din is kandin he anak ne minatey heini. \v 20 Ne hein liwazè en te kezukileman mid-enew sikandin ne migkuwa zin is anak ku ziyà te avey ku dutun te nekelipezeng a. Midhulid din haazà is anak ku, ne iyan din impehulid kedì sikan is minatey he anak din. \v 21 Ne hein meselem, mid-enew a su ibpesusu ku is anak ku, ne neehè ku he minatey en heini. Ne hein midsusi ku is batà diyà te merayag, nesusi ku he kenè bes iyan sikan is anak ku.” \p \v 22 Ne midtavak sikan is sevaha he vahi te, “Kenà heeyan tutuu! Kediey he anak kes uuyag, ne iyan minatey is kenikew.” Ne migkaǥi is nehuna he vahi te, “Kenà heeyan tutuu! Kenikew he anak is minatey, ne iyan uuyag is kediey.” Umbe mibpelelisà sikandan dutun te etuvangan te hadì. \p \v 23 Migkaǥi haazà is hadì te, “Pudu kew ed-angken keniyan te uuyag he vatà, ne wazà sevaha keniyu he ed-angken te minatey he vatà.” \v 24 Umbe, midmandar haazà is hadì he uwiti sikandin te ispada. Ne hein mid-uwitan en sikandin te ispada, \v 25 ne ke sikandin te, “Baasa heeyan is uuyag he vatà ne itukid diyà te kandan.” \p \v 26 Ne tenged te hizu zuen te tutuu he iney zuen te anak din, migkeǥiyan din haazà is hadì te, “Pekelalaglalag ka, Mahal he Hadì, kenè nu himetayi heeyan is batà. Iveǥey nu en lang keniyan te vahi.” Piru migkaǥi mulà haazà is sevaha he vahi te, “Baase en heeyan is batà su para wazà sevaha kenami he ebpekaangken duen.” \p \v 27 Ne zutun migkaǥi haazà is hadì te, “Kenè en baasa heeyan is batà. Iveǥey heini ziyà te vahi he midhangyù he kenà heini himetayi, su iyan tutuu he iney zin.” \v 28 Ne hein nezineg haazà is disisyun ni Hadì Solomon te menge etew te Israel, neteǥuan sikandan te zekelà he kedtahud kandin, su nemesahan dan he zuen din ketau te kedhukum te hustu he imbeǥey kandin te Megbevayà. \c 4 \s1 Is menge Upisyal ni Solomon \p \v 1 Midhadì si Solomon diyà te tivuuk he Israel. \v 2 Ne iyan heini lavew he menge upisyal zin: \p Is lavew he memumuhat iyan si Azaria he kevuwazan ni Zadok. \p \v 3 Is menge sikritaryu zuen te hadì iyan si Elihoref wey si Ahia he menge anak ni Shisha. \p Is midseriǥan te menge libru te ginhedian din iyan si Jehoshafat he anak ni Ahilud. \p \v 4 Is peremandar te menge sundaru iyan si Benaya he anak ni Jehoyada. \p Is menge lavew he memumuhat iyan si Zadok wey si Abiatar. \p \v 5 Is pengulu te menge gubirnedur ziyà te menge distritu te Israel iyan si Azaria he anak ni Natan. \p Is sumesambag duen te hadì iyan si Zabud he memumuhat, he anak daan ni Natan. \p \v 6 Is perezumala te turuǥan iyan si Ahishar. \p Ne is perezumala te menge uripen he edteǥelen te kebpeterebahu iyan si Adoniram he anak ni Abda. \p \v 7 Duen 12 he menge gubirnedur ni Solomon diyà te menge distritu te tivuuk he Israel. Iyan sikandan metau wey ikehated is keuyaǥan te hadì wey te pemilya zin. Is kada sevaha kandan edhated te keenen seled te senge vulan kada tuig. \v 8 Iyan heini menge ngazan dan: \p Si Ben Hur, is gubirnedur ziyà te vuvungan te Efraim. \p \v 9 Si Ben Deker, is gubirnedur te Makaz, Shaalbim, Bet Shemesh, wey te Elon Bet Hanan. \p \v 10 Si Ben Hesed, is gubirnedur te Arubot, ragkes en kayi is Soco wey is tivuuk he tanà te Hefer. \p \v 11 Si Ben Abinadab, is gubirnedur te Nafat Dor. (Esawa sikandin ni Tafat te vahi he anak ni Solomon.) \p \v 12 Si Banaa he anak ni Ahilud, is gubirnedur te Taanac, Megido, te tivuuk he Bet Shean he uvey te Zaretan he alug te Jezreel, wey te menge lugar puun te Bet Shean pehendiyà te Abel Mehola wey te leyunà te Jokmeam. \p \v 13 Si Ben Geber, is gubirnedur te Ramot Gilead, ragkes en kayi is menge inged ni Jair te anak ni Manase, wey is distritu te Argob diyà te Bashan, ragkes en is 60 he dezekelà he menge inged kayi he mibpeliǥuyan te verengbeng, he brunsi is menge trangka te menge pultahan din. \p \v 14 Si Ahinadab he anak ni Iddo, is gubirnedur te Mahanaim. \p \v 15 Si Ahimaaz, is gubirnedur te Naftali. (Esawa sikandin ni Basemat te anak he vahi ni Solomon.) \p \v 16 Si Baana he anak ni Hushai, is gubirnedur te Asher wey te Alot. \p \v 17 Si Jehoshafat he anak ni Parua, is gubirnedur te Isacar. \p \v 18 Si Shimei he anak ni Ela, is gubirnedur te Benjamin. \p \v 19 Si Geber he anak ni Uri, he gubirnedur te Gilead, he nesakup dengan ni Sihon te hadì te menge Amorihanen wey si Og he hadì diyà te Bashan. Si Geber zà is gubirnedur kayi te tivuuk he distritu. \s1 Is Keuswagan wey Ketau ni Solomon \p \v 20 Is kezakel te menge etew ziyà te Juda wey Israel henduen be te pantad diyà te veyvey te zaǥat he kenà egkevilang. Dekelà is egkekaan dan wey egkeinum dan, ne melipayen sikandan. \v 21 Si Solomon is midumala te langun he ginhedian puun te Wahig he Eufrates pehendiyà te tanà te menge Filistihanen taman te dulunà te Ehipto. Heini he menge ginhedian ebayad te vuhis dan diyà te ki Solomon ne mibpesakup kandin dutun te uuyag pa sikandin. \p \v 22 Is keenen he egkinehenglanen ni Solomon diyà te turuǥan din kada andew ne iyan heini: 100 he saku he utew meupiya he klasi te herina, 300 he saku he kenà utew meupiya he klasi te herina, \v 23 sepulù he vaka he impelambù diyà te tudil, 20 he vaka he impelayud dà diyà te penebtavà, 100 he kerehidu etawa kambing, kenà ragkes is nekedseselekawà he klasi te menge selazeng, wey meupiya he klasi te menge tagbis wey menge manuk. \p \v 24 Nesakup te ginhedian ni Solomon is tivuuk he tanà diyà dapit te edsenlepan te Wahig he Eufrates, puun te Tifsa taman te Gaza. Ne meupiya is kedepitè din diyà te langun he menge nasyun he nekeelingkus kandin. \v 25 Umbe, zutun te uuyag pa si Solomon, duen kelinew ziyà te Juda wey Israel puun te Dan taman te Beersheba. Is kada etew, edsihung diyà te pinemula zin he paras wey kayu he higus he zuen din kelinew. \p \v 26 Duen 40,000 he kuwadra ni Solomon he para te menge kudè din he para te kerwahi, ne zuen din 12,000 he pereuntud te kudà. \v 27 Is menge gubirnedur ziyà te menge distritu, iyan ebeǥey ki Hadì Solomon te keenen wey te langun he menge etew ziyà te turuǥan din. Is kada sevaha kandan midtendek he vulan is kebeǥey zin. Ebpeniguru sikandan he ikeveǥey zan is menge kinahanglan ni Solomon. \v 28 Ebeǥey zaan sikandan te barli wey kumpey he para te menge kudà he para te kerwahi wey te zuma pa he menge kudà. Ed-uwiten dan heini ziyà te lugar he ereg he ed-uwitan kayi zutun te midtendek he timpu te kebeǥey zan. \p \v 29 Mibeǥayan te Megbevayà si Solomon te nekeviza he ketau, kedsavut, wey keuluwanen he kenà egketegkad. \v 30 Is ketau zin lavew pa te ketau te langun he uluwanen diyà te edsilaan wey ziyà te Ehipto. \v 31 Iyan sikandin kinemeteuwan te langun. Edhuna pa sikandin he metau ki Etan he Ezranhon, wey te menge anak ni Mahol he ensi Heman, Calcol, wey si Darda. Ne nevantug sikandin diyà te nekeelingkus he menge nasyun. \v 32 Mibaal sikandin te 3,000 he menge erubasa wey 1,005 he menge kanta. \v 33 Igkeseysey zin is mehitenged te ebpemenuvù, puun te zezekelà he menge kayu pehendiyà te utew zezeisey he ebpemenuvù. Ebpekepenudtul zaan sikandin bahin te minsan hengkey he klasi te: ebpemenhipanew, ebpemenanap, ebpemenlayang, wey is ebpenlayewlayew. \v 34 Nezineg te langun he menge hadì kayi te kelibutan is ketau ni Solomon, umbe zuen menge etew he midsuǥù dan te kebpemineg te ketau ni Solomon. \c 5 \s1 Nengandam si Solomon te Kebangun te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (2 Cronica 2:1-18) \p \v 1 Neuǥet is kebpeked-emiǥu ni Hadì Hiram he hadì te Tyre wey si Hadì David. Umbe hein nezineg ni Hiram he si Solomon is nekeilis te amey zin he hadì, duen menge upisyal zin he impehendiyè din te ki Solomon. \v 2 Ne mibpeuwit te lalag si Solomon diyà te ki Hiram, ke sikandin te, \p \v 3 “Netuenan nu he wazà mekepevangun is amey ku he si David te valey he para te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din, su layun dà sikandin ebpekidtebek te menge kuntada zin diyà te menge nasyun te peliǥuy. Kenè din heini egkevangun taman te igkepezaag te \sc Nengazen\sc* kandin is langun he kuntada zin. \v 4 Piru ǥuntaan mibeǥayan a te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku te kelinew diyà te peliǥuy, su wazè ku en menge kuntada wey wazè en daan bangkit. \v 5 Umbe, egkeisip ku he ebangun ad te valey te \sc Nengazen\sc* he para te kebeǥey kandin te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku, sumalà is nekaǥi te \sc Nengazen\sc* diyà te amey ku he si David. Iyan heini migkaǥi zin diyà te ki David: ‘Is anak nu he idliwan ku kenikew te kedhadì, iyan ibpevangun ku te valey he para kediey.’ \p \v 6 “Umbe suǥù ka te menge etew nu te kebpemiley te menge kayu he sidru ziyan te Lebanon para kediey. Ibpeuǥup ku kandan is kedì he menge etew, ne edsuhulan ku is kenikew he menge etew sumalà te egkesuatan nu he kezekelà te suhul. Su netuenan nu man he wazà kayi te kenami metau he ebpemiley te kayu he iring te menge etew nu he tig-Sidon.”\fig Kayu he sidru|src="BK00090C.TIF" size="span" loc="1 Menge Hadì 5:6" copy="Bass and Knowles " ref="1 Menge Hadì 5:6" \fig* \p \v 7 Utew nelipey si Hiram hein nezawat din haazà is lalag he impeuwit ni Solomon. Ke sikandin te, “Ereg he edeliǥen is \sc Nengazen\sc* guntaan he andew, su mibeǥayan din si David te anak he metau he edumala te mekeǥeǥehem he nasyun!” \v 8 Ne zutun mibpeuwit si Hiram te lalag diyà te ki Solomon he edhenduen te, \p “Nezawat ku is lalag he impeuwit nu, ne ibeǥey ku kenikew is menge kayu he sidru wey sipris he egkinehenglanen nu. \v 9 Ibpahakut ku heini te menge etew ku puun te Lebanon taman te zaǥat, ne ebeelan dan heini he ǥakit ne ibpelayun dan pehendiyà te lugar he egkesuatan nu. Kebpekeuma kayi ibpedsusuwey zan ne iyan kew en human metau. Ne iyan bayad nu kedì, is beǥayi a kenikew te keenen para te menge etew ku ziyà te turuǥan ku.” \p \v 10 Umbe, mibeǥayan ni Hiram si Solomon te langun he egkinehenglanen din he menge kayu he sidru wey sipris. \v 11 Ne ebpeuwitan ni Solomon si Hiram te 60,000 he saku he trigu wey 110,000 he gelun te lana he ulibu kada tuig. \v 12 Mibeǥayan te \sc Nengazen\sc* te ketau si Solomon sumalà is pesarig din. Meupiya is kedepità ni Solomon wey si Hiram, ne mid-uyun dan he kenè dan ebpetebekà. \p \v 13 Ne zutun mibpeǥes ni Hadì Solomon te kedterebahu is 30,000 he menge etew he ebpemuun diyà te tivuuk he Israel. \v 14 Ne kada vulan, 10,000 is edsuǥuen din diyà te Lebanon. Umbe is kada grupu kayi ne senge vulan diyà te Lebanon ne zezuwa he vulan diyà te keugelingen dan he lugar. Si Adoniram is pengulu kayi he menge terebahanti. \v 15 Ne 70,000 is menge etew ni Solomon he perehakut te menge idhiman, ne 80,000 is perevasbas te menge vatu ziyà te vuntud. \v 16 Ne zuen din daan 3,300 he menge purman he iyan edumala te terebahu wey te menge terebahanti. \v 17 Ne tenged te mandù ni Solomon, ebasbas dan te zezekelà wey meupiya he klasi te menge vatu he para te pundasyun te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 18 Umbe, in-andam te menge etew ni Solomon wey te menge etew ni Hiram duma te menge tig-Gebal is menge vatu wey menge kayu he para ibangun duen te valey te \sc Nengazen\sc*. \c 6 \s1 Mibangun ni Solomon is Baley te \sc Nengazen\sc* \p \v 1 Mibpuunan ni Solomon is kebangun duen te valey te \sc Nengazen\sc* te ikezuwa he vulan, he iyan is bulan he Ziv, dutun te ikeepat he tuig te kedhadì din te Israel. Ike-480 he tuig haazà puun te ked-awà te menge Israilihanen diyà te Ehipto. \v 2 Is baley he mibangun ni Hadì Solomon para te \sc Nengazen\sc* 90 he ǥiek is keluǥayad din, 30 he ǥiek is keluag din, ne 45 he ǥiek is ketikang din. \v 3 Is keluag te varkun din, 15 he ǥiek, is keluǥayad 30 he ǥiek; iring keluǥayad duen te valey. \v 4 Mibpeveelan daan ni Solomon haazà is baley te \sc Nengazen\sc* te menge sulawà he meluag diyà te seled ne meliǥet diyà te gawas. \p \v 5 Mibpeveelan din daan te menge ruǥu is diyà te pesikilizà wey ziyà te egkeiniyuǥan duen te valey. Heini he menge ruǥu, tetelu he endanas, ne impikit diyà te elavat duen te valey. \v 6 Is keluǥayad te nehuna he endana pitu wey tengà he ǥiek, ne is ikezuwa he endana siyam he ǥiek, ne is iketelu he endana sepulù wey tengà he ǥiek. Mibpegpeǥendak diyà te gawas he vahin te elavat te valey te \sc Nengazen\sc* para ikepelastar is menge ruǥu he kenè en egkewaleng is elavat emun idtaud is gumuǥuyud. \p \v 7 Hein mibangun haazà is baley te \sc Nengazen\sc*, is menge vatu he migamit dutun, daan en he mibpenepsapan diyà te migkuwaan duen, umbe wazè en egkezineg he zaǥing te mertilyu, tiǥib, etawa minsan hengkey he ǥelemiten he putew. \p \v 8 Is gemawan te nehuna he endana ne ziyà te zivavà he vahin duen te valey. Ne zuen menge heǥezan pehendiyà te ikezuwa wey iketelu he endana. \v 9 Ne hein neelevatan en haazà is baley te \sc Nengazen\sc*, mibpeteuzan ni Solomon te kisami he kayu he sidru is menge himan din. \v 10 Is menge ruǥu ziyà te pesikilizà wey egkeiniyuǥan duen te valey he pitu wey tengà he ǥiek is ketikang din, impikit haazà he menge ruǥu zutun te valey pinaaǥi te kegemita te kayu he sidru. \p \v 11 Migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te ki Solomon te, \v 12-13 “Emun edtumanen nu is menge penurù ku wey menge suǥù ku, ne edtumanen ku zaan pinaaǥi kenikew is impenaad ku ziyà te amey nu he si David. Is menge etew ku he Israilihanen, ed-ubpà a zuma kandan kayi te valey ku he mibangun nu ne kenè ku sikandan ed-iniyuǥan.” \p \v 14 Nepasad is kebangun duen te valey te \sc Nengazen\sc*. \s1 Is menge Impeterebahu ziyà te Seled duen te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (2 Cronica 3:8-14) \p \v 15 Is elavat he zapit diyà te seled duen te valey te \sc Nengazen\sc* mid-epizan te tabla he kayu he sidru puun te saag pehendiyà te kisami, ne is saag din, tabla he kayu he sipris. \v 16 Mibpevaal sikandin te zezuwa he ruǥu ziyà te seled dutun te valey te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te kedtaud te dibisyun puun te saag pehendiyà te kisami. Is tabla he indibisyun, kayu he sidru. Haazà he ruǥu ziyà mekepelastar te zivaluy he vahin duen te valey te \sc Nengazen\sc*, ne migngezanan heini te Utew Segradu he Lugar, ne is ketikang kayi, 30 he ǥiek. \v 17 Is keleyatan te ruǥu he ziyà te ǥawas duen te Utew Segradu he Lugar ne 60 he ǥiek. \v 18 Mid-epizan pudu te tabla he sidru is ketivuukan te elavat diyà te seled dutun te valey, umbe kenà egkaahà diyà te seled is batu he elavat din. Dutun te elavat in-ukir zuen is menge vulak wey edlangkat he menge pinemula. \p \v 19 Mid-andam ni Solomon is Utew Segradu he Lugar he iyan edsevukan duen te Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc*. \v 20 Heini he ruǥu neked-iring is sukud te ketikang din, keluaǥan din, wey keleyatan din, pudu 30 he ǥiek. Is menge elavat wey kisami kayi ne pudu mid-epizi te vulawan, ne vulawan daan is in-apid te tabla he kayu he sidru he mibeelan he pemuhatà. \v 21 Is duma he vahin diyà te seled duen te valey te \sc Nengazen\sc*, impeepizan ni Solomon te lunsey he vulawan. Mibpevaal sikandin te rantey he vulawan ne impeketer zin haazà diyà te idselang pehendiyà te Utew Segradu he Lugar. \v 22 Ne pudu neepizi te vulawan is diyà te seled dutun te valey ragkes en sikan is pemuhatà he ziyà te seled duen te Utew Segradu he Lugar. \p \v 23 Impesavuk ni Solomon diyà te seled duen te Utew Segradu he Lugar is dezuwa he ledawan te kirubin he menge kayu he ulibu, ne is kada sevaha zutun 15 he ǥiek is ketikang din. \v 24-26 Heini is dezuwa he ledawan te kirubin neked-iring is kezekelè dan wey kegkeveeli kandan. Is kada sevaha kandan, duen din dezuwa he pakpak, ne pitu wey tengà he ǥiek is kelayat te kada pakpak. Umbe is kelayat puun te purù pehendiyà te purù te sevaha he pakpak ne 15 he ǥiek. \v 27 Imped-avey haazà ni Solomon diyà te seled duen te Utew Segradu he Lugar he nevekar is menge pakpak dan. Ne nekedtemu is divaluy he pakpak dan diyà te liwezaan duen te ruǥu. Ne is divaluy pa he menge pakpak dan neketemu ziyà te elavat. \v 28 Ne mibpeepizan daan ni Solomon te vulawan heini is dezuwa he kirubin. \p \v 29 Is langun he elavat dutun te dezuwa he ruǥu zuen te valey te \sc Nengazen\sc* mibpezeyzeyanan ni Solomon te menge kirubin, menge palma, wey menge vulak he nememekar en. \v 30 Minsan is saag dutun te zezuwa he ruǥu mibpeepizan din te vulawan. \p \v 31 Is beyeey pehendiyà te Utew Segradu he Lugar, ne zezuwa is lekeb din he menge kayu he ulibu, ne zuen kayi menge marku he lelima is suyuk dan. \v 32 Heini he menge ǥemawan mibpezeyzeyanan ni Solomon te druwing he menge kirubin, menge palma, wey menge vulak he nememekar en. Ne mid-epizan te vulawan haazà is menge himan dutun te ǥemawan. \p \v 33 Is beyeey pehendiyà te seled duen te valey te \sc Nengazen\sc* mibpeveelan ni Solomon te menge marku he heepat is suyuk dan he menge kayu he ulibu. \v 34 Ne zuen kayi zezuwa he lekeb he kayu he sipris he mibpurma, ne is kada sevaha kayi zezuwa he vahin he egkehimu he edlumpien. \v 35 Mibpezeyzeyanan daan heini ni Solomon te menge druwing he kirubin, menge palma, wey menge vulak he nememekar en, wey mibpeepizan din te vulawan. \p \v 36 Mibpevaal zaan sikandin te lama zuen te valey te \sc Nengazen\sc*. Neliǥuy heini te elavat he vinesbasan he menge vatu he is kada tetelu he apid duen mid-epizan te kayu he sidru. \p \v 37 Ingkepelastar is menge pundasyun duen te valey te \sc Nengazen\sc* te ikezuwa he vulan he iyan is bulan he Ziv, dutun te ikeepat he tuig te kedhadì ni Solomon. \v 38 Ne nepasad haazà is baley te \sc Nengazen\sc* te ikewalu he vulan, he iyan is bulan he Bul, dutun te ike-11 he tuig te kedhadì ni Solomon. Pitu he tuig is kebenguna zuen te valey te \sc Nengazen\sc*, ne mibpurungan sunuza is langun he ziyà te planu. \c 7 \s1 Mibangun si Solomon te Turuǥan \p \v 1 Mibangun daan si Solomon te turuǥan din, ne 13 he tuig is kebenguna kayi. \v 2-3 Sevaha zuen te menge vilding ni Solomon is migngezanan te Ketelunan te Lebanon. Ne 150 he ǥiek is keleyatan kayi, ne 75 he ǥiek is keluaǥan din, ne 45 he ǥiek is ketikang din. Heepat he linya is menge tukud kayi he menge kayu te sidru; 15 is kada linya. Ne kayi ipikit is 45 he kayu he menge pepesanan he zutun ipikit is kisami he kayu he sidru. \v 4 Is dezuwa he kilid dutun te bilding ne tigtetelu is nekedrerenged he menge sulawè din. \v 5 Duen kayi tetelu he ǥemawan he nerengezan daan te tetelu he menge ǥemawan. \p \v 6 Ne is sevaha pa he bilding iyan is lugar he tiǥumanan he zuen din mahabet he tukud. 75 he ǥiek is keleyatan din, ne 45 he ǥiek is keluaǥan din. Duen kayi varkun diyà te egkesineruwan din he zuen din atep wey menge tukud. \p \v 7 Ne zuen daan bilding he impeveelan din he zutun is pinuuwè din te kedhadì. Ne iyan daan heini lugar he zutun sikandin ebpenhusey. Mibpeepizan din heini te menge tabla he sidru puun te saag pehendiyà te kisami. \p \v 8 Ne is bahin dutun te turuǥan he ed-ubpaan ni Solomon diyè dà te egkeiniyuǥan duen te bilding he zutun sikandin ebpenhusey, ne neked-iring is kegkeveeli kayi te zezuwa. Ne iring ded daan kayi is kegkeveeli te valey he impevangun din he para te esawa zin he anak te hadì te Ehipto. \p \v 9 Heini is langun he menge bilding, puun te pundasyun taman te atep, mibeelan heini puun te pinekemeupiya he menge vatu he mibpenevì wey midsepsapan pudu is menge kilid din sumalà te hustu he sukud. \v 10 Is menge pundasyun iyan mibeelan is dezekelà wey meupiya he klasi he menge vatu. Is keluǥayad te zuma he menge vatu 15 he ǥiek, ne is duma 12 he ǥiek. \v 11 Mid-epizan heini te menge kayu he sidru wey mahalen he menge vatu he sungkad te hustu he sukud is kedsepsapi zuen. \v 12 Is meluag he lama neliǥuy te elavat. Ne is kada tetelu he apid kayi te binesbasan he elavat he menge vatu mid-epizan te kayu he sidru. Ne iring daan kayi is kegkeveeli te menge elavat diyà te seled he lama zuen te valey te \sc Nengazen\sc* wey is diyà te varkun din. \s1 Is menge Gelemiten duen te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (2 Cronica 3:15-17; 4:1-22) \p \v 13 Duen pandey he tig-Tyre he egngezanan ki Huram. Impesinuǥung si kandin ni Hadì Solomon \v 14 su utew sikandin metau he pandey te menge putew. Anak sikandin te valu he vahi he ebpuun diyà te tribu ni Naftali, ne tig-Tyre is amey zin, he menenalsal zaan te menge putew. Midhendiyà si Huram te ki Hadì Solomon ne mibeelan din is langun he impeveelan kandin. \p \v 15 Mibaal si Huram te zezuwa he tukud he menge brunsi, ne is kada sevaha zutun 27 he ǥiek is kelayat din ne 18 he ǥiek peliǥuy is kezekelè din. \v 16 Mibaal zaan sikandin te zezuwa he brunsi he id-ulu zutun te menge tukud, he is kada sevaha pitu wey tengà he ǥiek is kelayat din. \v 17 Is kada sevaha zutun te id-ulu mideyzeyanan te pitu he midrara he kedina, \v 18 ne zuen midruwing duen he zezuwa he linya te prutas he pumigranata. \v 19 Is kegkeveeli zuen te menge in-ulu te menge tukud diyà te varkun henduen be te menge vulak he liryu, ne heenem he ǥiek is ketikang dan. \v 20 Is kada id-ulu zuen te zezuwa he tukud mibpeliǥuyan te zezuwa he linya te midruwing he prutas he pumigranata. Heini he zayandayan diyà te divavew he vahin duen te id-ulu, avey zuen te mid-iring te kedina. \v 21 Impehitindeg ni Huram is menge tukud te varkun duen te valey te \sc Nengazen\sc*. Is tukud he zapit te divavà ne migngezanan din te Jakin, ne is tukud dapit te zizaya ne migngezanan din te Boaz. \v 22 Is kegkeveeli te menge in-ulu te menge tukud ne henduen be te menge vulak he liryu. Ne nepasad is kebeeli zuen te menge tukud. \p \v 23 Ne mibaal zaan si Huram te zekelà he teleǥuey te wahig he henduen te kawà, he migngezanan te Daǥat. Is kezalem kayi, pitu wey tengà he ǥiek, is keluaǥan din, 15 he ǥiek, ne is sukud te peliǥuy kayi, 45 he ǥiek. \v 24 Diyà te malù egkezizalem te vèbà kayi mibpeliǥuyan te zezuwa he linya te menge zayandayan. Heini he menge zayandayan, henduen be te edlangkat he menge pinemula, ne heenem dutun is diyà te teleǥuey. Ne haazà, inredsà is kebpurma zuen te kebeeli zutun te teleǥuey. \v 25 Haazà is teleǥuey in-untud diyà te peka te 12 he tudu he menge vaka he brunsi he ebpein-iniyuǥà. Is tetelu ziyà medsinaru te zizaya, is tetelu ziyà te edsenlepan, is tetelu ziyà te zivavà, is tetelu ziyà te edsilaan. \v 26 Is kekepal zutun te teleǥuey tetelu he vaney, is bèbà kayi iring te vèbà te tasa he netik-ew mevekar iring te mibekar en he vulak te liryu. Ne egketeǥuan heini te 11,000 he gelun he wahig. \p \v 27 Mibaal zaan si Huram te sepulù he untuzà he menge brunsi he egemiten te kedhakut te wahig. Is keleyatan din wey keluaǥan din tig-heenem he ǥiek, ne is ketikang din ne heepat wey tengà he ǥiek. \v 28 Iyan heini kegkeveeli zutun te menge untuzà: is menge elavat kayi zuen duen menge kuwadru-kuwadru \v 29 ne mideyzeyanan te zagwey te menge erimaung, menge tudu he vaka wey menge kirubin. Is egkezizalem wey egkezivavew zuen te menge erimaung wey menge tudu he vaka ne pudu mideyzeyani te henduen be te menge vulak. \v 30-31 Kada untuzà duen din heepat he ligid he menge brunsi wey zuen din daan menge ihi he brunsi. Is kada suyuk dutun te menge untuzà midtukuzan su para melig-en is kebpekesavuk te brunsi he bisin diyà te mid-untuzan duen. Ne haazà is menge intukud mideyzeyanan te henduen be te menge vulak he nekedlelambid. Is idlapew te untuzà te bisin dutun te untuzà, ne sevaha wey tengà he ǥiek, ne is keluag te vèbà dutun te untuzà, ne dezuwa he ǥiek wey tetelu he vaney. Ne kuwedradu is elevat kayi ne kenà lingin. \v 32 Ne ziyà te zizalem duen te kuwedradu he menge elavat ne zuen heepat he menge ligid he neketaud diyà te menge ihi he inredsà is kebpurmaha zuen te kebeeli zuen te untuzà. Is ketikang te kada ligid ne dezuwa he ǥiek wey tetelu he vaney, \v 33 ne iring heini te ligid te kerwahi. Is menge ihi, menge tuvu, menge rayus, wey menge yantas ne pudu brunsi. \v 34 Is kada untuzà duen dutun heepat he gewezà–sevaha ziyà te kada kilid, ne inredsè dà is kebeeli kayi te kebeeli zuen te untuzà. \v 35 Is lingin he lig-en te zivavew te kada untuzà, siyam he vaney is keluag din peliǥuy. Is menge lig-en wey menge elavat nekedredsà is kebpurma zuen hein mibeelan haazà is untuzà. \v 36 Mideyzeyanan is menge elavat wey is menge lig-en dutun te elavat te menge zagwey te kirubin, menge erimaung wey menge palma. Indayandayan heini ziyà te minsan hendei zutun te untuzà he egkehimu he edeyzeyanan kayi. Ne zuen daan kayi menge zayandayan diyà te peliǥuy he henduen be te menge vulak. \v 37 Iyan heeyan kebeeli ni Huram duen te sepulù he untuzà. Neked-iiring is kezekelà wey kegkeveeli zuen, su sevaha zà he hulmahan is neǥamit te kebpurmaha kandan. \p \v 38 Mibaal zaan si Huram te sepulù he bisin he menge brunsi, kada untuzà ne sevaha he bisin is para zuen. Ne heenem he ǥiek is ketikang te kada sevaha, ne egketeǥuan haazà te 220 he gelun he wahig. \v 39 Is lelima he untuzà diyà isavuk te egkezivavà he vahin duen te valey te \sc Nengazen\sc*, ne is lelima pa ziyè din isavuk te egkezizaya he vahin. Ne insavuk din sikan is teleǥuey te wahig he egngezanan te Daǥat diyà te zapit te edsilaan he edramig diyà te zivavà ke zutun ki te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 40 Mibpevaal zaan sikandin te menge diniyun, menge pala, wey menge yehung he egemiten te kebpemirikpirik. \p Nengepasad haazà ni Huram is langun he mibpeveelan kandin ni Hadì Solomon he para zutun te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne iyan heini mibeelan din: \li1 \v 41 is dezuwa he tukud; \li1 is dezuwa he henduen be te menge yehung he in-ulu zuen te menge tukud; \li1 is dezuwa he impedlambid he mid-iring te kedina he zayandayan duen te menge in-ulu te menge tukud; \li1 \v 42 is 400 he mid-iring te prutas he pumigranata (nekepikit is dezuwa he linya kayi zuen te zezuwa he mid-iring te kedina he nekevedbed duen te in-ulu te menge tukud); \li1 \v 43 Is sepulù he untuzà wey sikan is sepulù he bisin; \li1 \v 44 is teleǥuey te wahig he egngezanan te Daǥat wey sikan is untuzà kayi te teleǥuey he ledawan te sepulù wey zezuwa he tudu he menge vaka; \li1 \v 45 is menge diniyun, menge pala, menge yehung, wey zuma pa he menge gelemiten. \p Is langun kayi he menge vutang he para zuen te valey te \sc Nengazen\sc*, he mibeelan ni Huram para ki Hadì Solomon, ne pudu heini brunsi he impesinew. \v 46 Mibpeveelan heini ni Hadì Solomon pinaaǥi te selsalan diyà te Suǥud te Jordan, he ziyà te pid-elangan te Sucot wey Zaretan. \v 47 Dekelà heini he menge vutang umbe wazè en ipetimbang ni Solomon; wazè en metueni ke pira he kilu he menge brunsi. \p \v 48 Mibpevaal zaan si Solomon kayi he menge gelemiten he para zuen te valey te \sc Nengazen\sc*: \li1 bulawan he pemuhatà; \li1 bulawan he lemisahan he selevukà te supas he ibpemuhat diyà te etuvangan te Megbevayà; \li1 \v 49 is menge selevukà te menge sulù he lunsey he vulawan he ibpehitindeg diyà te etuvangan duen te Utew Segradu he Lugar (lelima kayi is diyà te egkekewanan wey lelima zaan is diyà te egkeǥivang); \li1 is bulawan he menge vulak, menge sulù wey menge lipit; \li1 \v 50 is lunsey he vulawan he menge vasu, menge ibpenamped te menge pebilu, menge yehung, menge keluzà, wey menge teleǥuey te veyewà; \li1 is bulawan he menge bisagra he para te menge gemawan te Segradu he Lugar wey para mismu zuen te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 51 Hein nepasad is langun he mibpeveelan ni Hadì Solomon he para zuen te valey te \sc Nengazen\sc*, mid-uwit din diyà te menge budiga zutun te valey te \sc Nengazen\sc* is menge azen he impehinungud te amey zin he si David diyà te NENGAZEN–is menge pelata, menge vulawan, wey menge gelemiten. \c 8 \s1 Mid-uwit diyà te Baley te \sc Nengazen\sc* sikan is Kavan te Kebpekid-uyun \r (2 Cronica 5:2–6:2) \p \v 1 Impetawag ni Hadì Solomon diyà te Jerusalem is menge edumala te Israel wey is langun he menge pengulu te menge tribu wey menge pemilya te Israel, su ibpekuwa zin kandan sikan is Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* puun te Zion he Inged ni David. \v 2 Midhendiyè dan is langun te ki Hadì Solomon hein Pista te Kebaal te menge Lawig, hein bulan te Etanim, he iyan kes ikepitu he vulan. \v 3-4 Hein nevurun en is langun he menge edumala te Israel, ne migkuwa zuen te menge memumuhat wey menge Levihanen kes Kavan te \sc Nengazen\sc*, ragkes en kes Tulda he Edtelevukaayan wey kes menge segradu he menge gelemiten kayi, ne mid-uwit dan heini langun petekezeg diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 5 Nemuhat si Hadì Solomon wey is tivuuk he keet-etawan te Israel ziyà te etuvangan duen te Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc*. Utew mahabet is menge kerehidu wey menge vaka he impemuhat dan; kenà heini egkevilang. \p \v 6 Ne mid-uwit duen te menge memumuhat kes Kavan te Kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* diyà te lugar he kineselezan duen te valey te \sc Nengazen\sc*, duen te Utew Segradu he Lugar, diyà te zizalem te menge pakpak duen te ledawan he menge kirubin. \v 7 Nevekar is menge pakpak dutun te menge kirubin, umbe netembunan sikan is Kavan wey sikan is menge tival zuen te kavan. \v 8 Heini he menge tival utew memelayat, ne egkaahà is menge purù dan diyà te Segradu he Lugar, diyà te etuvangan duen te kineselezan dutun te valey te \sc Nengazen\sc*, piru kenà heini egkaahà diyà te gawas duen te Segradu he Lugar. Ne zutun pa heini taman en guntaan. \v 9 Wazà duma he taǥù duen te Kavan gawas duen te zezuwa he melumpipì he menge vatu he intaǥù dutun ni Moises hein diyà sikandin te Horeb, ne zutun himuwa te \sc Nengazen\sc* is kebpekid-uyun din te menge Israilihanen hein migawas dan diyà te Ehipto. \p \v 10 Ne hein migawas sikan is menge memumuhat duen te Segradu he Lugar, ne zuen gapun he nekepenù duen te valey te \sc Nengazen\sc*. \v 11 Ne kenè en ebpekehimu sikan is menge memumuhat te vuluhaten dan dutun te valey te \sc Nengazen\sc* tenged dutun te ǥapun, su is mekeǥeǥehem ke kebpekiduma te \sc Nengazen\sc* kandan nekeeneb dutun te valey zin. \v 12 Ne mid-ampù si Solomon te, “\sc Nengazen\sc*, migkaǥi ka he ed-ubpè ka ziyà te kivel. \v 13 Ne ǥuntaan nekepevaal ad te utew mekempet he valey para kenikew, he egkeubpaan nu te wazà pidtemanan.” \s1 Is Lalag ni Solomon diyà te menge Israilihanen \r (2 Cronica 6:3-11) \p \v 14 Ne mid-etuvang ni Hadì Solomon is tivuuk he keet-etawan te Israel he ebpemenhitindeg dutun, ne mibpenubtuvazan din sikandan. \v 15 Migkaǥi sikandin, “Edeliǥen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. Midtuman din is insaad din te amey ku he si David. Migkaǥi zin dengan te, \v 16 ‘Puun dutun te kebpeǥewasa ku te menge etew ku he Israilihanen diyà te Ehipto, ne wazè ku pilia is inged te minsan hentei he tribu te Israel para edtukuzan te valey he para te kebeǥayi kedì te zengeg. Iyan mibeelan ku is, mibpilì ku si David he edumala te menge etew ku he Israilihanen.’ \p \v 17 “Utew egkesuat is amey ku he si David he ebangun te valey he para te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 18 Piru migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te kandin te, ‘Meupiya su egkesuat ka he ebangun te valey he para te zengeg ku. \v 19 Piru kenè ka iyan ebpekevangun kayi, kekenà, iyan is anak nu. Iyan sikandin ebangun te valey he para te zengeg ku.’ \p \v 20 “Ne midtuman en te \sc Nengazen\sc* is insaad din. Iyan a nekeilis te amey ku he hadì te Israel, su iyan heini insaad te \sc Nengazen\sc*. Ne mibangun ku is baley he para te kebeǥey te zengeg te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 21 Mibpevaal a te lugar zutun te valey he para zuen te Kavan he zutun itaǥù is insurat he kebpekid-uyun te \sc Nengazen\sc* he midhimu zin diyà te menge kepuun tew hein impeǥawas din sikandan diyà te Ehipto.” \s1 Is Ampù ni Solomon para te menge Israilihanen \r (2 Cronica 6:12-42) \p \v 22 Midhitindeg si Solomon diyà te etuvangan te tivuuk he keet-etawan te Israel, diyà te etuvangan duen te pemuhatà te \sc Nengazen\sc*, ne imbayew zin is menge velad din \v 23 ne ke sikandin te mid-ampù te, “\sc Nengazen\sc*, Megbevayà te Israel, wazè en Megbevayà he iring kenikew ziyan te langit wey kayi te tanà. Metinumanen ka te saad nu wey layun nu ibpaahà is kebmahala nu te menge suluǥuen nu he edsunud kenikew te tivuuk he ǥehinawa zan. \v 24 Midtuman nu is saad nu te suluǥuen nu he si David he amey ku. Iyan ka kayi midsaad, ne midtuman nu heini guntaan he andew. \v 25 Ne ǥuntaan, \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, elin nu tumana is insaad nu ziyà te amey ku he si David he suluǥuen nu hein migkeǥiyan nu te, ‘Layun nu zuen kevuwazan he ebpekeilis kenikew te kedhadì te Israel emun meupiya is kedsunud te menge kevuwazan nu kedì, iring te mibeelan nu.’ \v 26 Umbe ǥuntaan, Megbevayà te Israel, tumana nu is menge saad nu te suluǥuen nu he si David he amey ku. \p \v 27 “Piru, sikew, Megbevayà, tutuu ve iyan he ebpekeubpè ka kayi te tanà? Minsan is langit ne kenè ka ganì ed-ereg minsan diyà te pinekemetikang he vahin kayi, kayi ke pe be vuwa med-ereg te valey he midtukud ku? \v 28 Piru, \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku, pemineǥa a kenikew is suluǥuen nu te menge kebpengemuyù ku wey kebpehizuhizu ku kenikew. Pemineǥa nu is kebpengumew ku wey kebpengemuyù ku ǥuntaan diyà te etuvangan nu. \v 29 Berakat he ipata nu heini is baley nu te maandew wey mezukilem, kayi te lugar he migkaǥi nu he kayi ka ebeǥayi te zengeg. Berakat he pemineǥa a kenikew is suluǥuen nu te kebpengemuyù ku he kayi a he lugar med-etuvang. \v 30 Pemineǥa nu is menge hangyù ku wey hangyù te menge etew nu he Israilihanen te kebpengemuyù dey he kayi he lugar ed-etuvang. Pemineǥa nu keniyan te ubpeey nu he langit. Ne emun egkezineg key kenikew, ne peseyluwa key. \p \v 31 “Emun is sevaha he etew idsumbung he nekesalà diyà te iring din he etew, ne haazà ibpehendiyà te pemuhatà para kenikew kayi te valey nu te kebpenangdù he wazè din salà, \v 32 pemineǥa nu heini ziyan te langit wey hukumi nu is menge suluǥuen nu–is edsumbung wey is idsumbung. Siluti nu is nekesalà sumalà te neveelan din, ne libriya nu is wazà salà para metueni he wazà sikandin mekesalà. \p \v 33 “Ne emun is menge etew nu he Israilihanen egkezaag te menge kuntada zan su nekesalè dan kenikew, ne emun edlikù dan diyan te kenikew ne edalig dan wey ebpengemuyù dan kayi te valey nu, \v 34 ne pemineǥa nu sikandan diyan te langit. Ne peseyluwa nu sikandan te salè dan ne ilikù nu sikandan diyà te tanà he imbeǥey nu ziyà te menge kepuun dan. \p \v 35 “Emun kenè nu ibpeuzan tenged te nekesalà is menge etew nu, ne emun ebpengemuyù dan he edsinaru kayi te valey nu wey edalig dan kenikew, wey ed-engkezan dan is kebaal te salà tenged te kedsiluti nu kandan, \v 36 ne pemineǥa nu sikandan diyan te langit. Peseyluwa nu sikandan is menge suluǥuen nu he menge etew nu he Israilihanen. Penurua nu sikandan te metazeng he kebpengungubpaan, ne peuzani nu is tanà he imbeǥey nu kandan he egkaangken dan. \p \v 37 “Emun ebpekeuma is bitil ziyà te tanà te menge etew nu, limas etawa meinit he keramag, etawa keranapranap he ebpekezezaat te menge pinemula, ragkes en is menge terapan wey menge tetaru, etawa edliǥuyan sikandan te menge kuntada zan diyà te minsan hendei te menge inged dan, etawa ebpekeuma ziyà te kandan is minsan hengkey he zaru, \v 38 ne emun duen kandan ebpengemuyù etawa ke ebpetavang kenikew, ne pemineǥa nu sikandan. Ne emun nesavut dan is pinaaǥi te kebpekesalè dan ne nekeuma ziyà te kandan heini is ked-antus dan, ne ebpengemuyù dan he ibpeketikang dan is menge velad dan he ed-etuvang kayi te valey nu, \v 39 ne pemineǥa nu sikandan diyan te ubpeey nu he langit. Ne peseyluwa nu sikandan, ne veeli nu ziyà te kada sevaha kandan is ereg te menge vaal zan, su netuenan nu is gehinawa te kada sevaha kandan. Su utew venar he iyan ke zà netau te ǥehinawa te langun he etew. \v 40 Beeli nu heeyan para medtahud dan kenikew zutun te ked-ubpè dan dutun te tanà he imbeǥey nu te menge kepuun dey. \p \v 41-42 “Emun duen kenà menge Israilihanen he meǥinged diyà te meziyù he lugar he ebpekezineg te ventuǥan nu wey kegkemekeǥeǥehem nu, ne edhengkayi zan te ked-azap kenikew wey ebpengemuyù dan he ed-etuvang kayi te valey nu, \v 43 pemineǥa nu sikandan keniyan te ubpeey nu he langit. Ne iveǥey nu ziyà te kandan is minsan hengkey he ebuyuen dan, para is tivuuk he menusiyà kayi te kelibutan ne ebpekekilala kenikew, ne edtehuzen ke zan iring te menge etew nu he Israilihanen, wey para metueni zan he midtukud ku heini is baley nu para te zengeg nu. \p \v 44 “Emun edhipanew is menge etew nu te kebpekidtebek su iyan inmandù nu, ne emun ed-ampù sikandan he edsinaru kayi he inged te pinilì nu wey kayi te valey nu he mibangun ku he para te zengeg nu, \v 45 pemineǥa nu is menge kebpengemuyù dan wey menge hangyù dan diyan te langit, ne iveǥey nu kandan is kezeeǥan. \v 46 Ne emun ebpekesalè dan kenikew–su wazà minsan hentei he wazè din salà–wey tenged te utew nu kekegpauk ne impezaag nu sikandan te menge kuntada zan ne mibihag dan pehendiyà te uvey etawa meziyù he lugar, \v 47 ne emun egkeveǥu is gehinawa zan dutun he lugar, ne ed-engkezan dan is kebaal te salà ne ebpehizuhizu zan he edhenduen te, ‘Nekesalè key wey mezaat is menge vaal zey,’ \v 48 pemineǥa nu is menge kebpengemuyù dan. Ne emun ebpekid-uliey sikandan kenikew te ebpuun te tivuuk he ǥehinawa zan wey isip dan diyà te lugar te menge kuntada zan he mibihag kandan, ne ebpengemuyù dan he ed-etuvang kayi te tanà he imbeǥey nu te menge kepuun dan, he iyan heini is inged he mibpilì nu, wey heini is baley nu he midtukud ku para te zengeg nu, \v 49 ne pemineǥa nu is menge kebpengemuyù dan wey hangyù diyan te ubpeey nu he langit, ne veǥayi nu sikandan te kezeeǥan. \v 50 Peseyluwa nu sikandan te menge salè dan wey menge kedrapas dan te egkesuatan nu, ne ituǥut nu he mehizuwi sikandan te mibihag kandan. \v 51 Su menge etew nu sikandan he menge ǥaked nu. Impeǥawas nu sikandan diyà te Ehipto, kes lugar he iring te egkiràkirà he rapug. \p \v 52 “Berakat he edseǥipaan nu is menge hangyù ku wey is menge hangyù te menge etew nu he Israilihanen, ne verakat he pemineǥa nu sikandan emun ebuyù dan te tavang diyà te kenikew. \v 53 Su mibpilì nu sikandan, Nengazen he MEGBEVAYÀ. Su ziyà te menge nasyun kayi te kelibutan iyan sikandan mibpilì nu he menge etew he ǥaked nu, ne iyan heeyan migkaǥi nu ziyà te ki Moises he suluǥuen nu, hein impeǥawas nu is menge kepuun dey ziyà te Ehipto.” \p \v 54 Hein nepasad ni Solomon is menge kebpengemuyù din wey menge hangyù din diyà te \sc Nengazen\sc*, midhitindeg sikandin diyà te etuvangan duen te pemuhatà he para te \sc Nengazen\sc*. He zutun sikandin medluhud is ebayew te menge velad din diyà te zivavew. \v 55 Pinaaǥi te mezaǥing he kegkaǥi mibpenubtuvazan din is tivuuk he keet-etawan te Israel. Ke sikandin te, \v 56 “Ereg he edeliǥen is \sc Nengazen\sc* su impehimeley zin is menge etew zin he menge Israilihanen sumalà is impenaad din. Midtuman din is langun he insaad din diyà te suluǥuen din he si Moises. \v 57 Berakat he zumahi kiw te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè tew iring te kedumahi zin te menge kepuun tew. Berakat he kenè kiw zin iselikwey wey vey-ani. \v 58 Berakat he himuwa kiw zin he menge metinumanen te menge suǥù din su para mekepengungubpaan kiw te sungkad te menge paaǥi zin, ne metuman tew is menge suǥù din wey menge sulunuzen he imbeǥey zin diyà te menge kepuun tew. \v 59 Berakat he mekeuma ziyà te \sc Nengazen\sc* heini is menge kebpengemuyù ku te maandew wey mezukilem. Berakat he uǥupi e zin wey is menge etew zin he menge Israilihanen te sungkad te egkinehenglanen dan te kada andew, \v 60 su para metueni te langun he menge etew kayi te tivuuk he kelibutan he is \sc Nengazen\sc*, iyan Megbevayà ne wazè en duma pa. \v 61 Wey verakat he mebmepezumdumahan kew is menge Israilihanen te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè tew. Tumana niw is imbeǥey zin he menge sulunuzen wey menge suǥù iring te ulaula niw en guntaan.” \s1 Is Kebpehinunguza zuen te Baley te \sc Nengazen\sc* \r (2 Cronica 7:4-10) \p \v 62 Ne nemuhat diyà te \sc Nengazen\sc* si Hadì Solomon wey is langun he menge Israilihanen he zuma zin dutun. \v 63 Nemuhat dan te pemuhat he para te meupiya he kedepità. Is kezakel te impemuhat dan 22,000 he vaka wey 120,000 he menge kerehidu wey menge kambing. Pinaaǥi kayi impehinungud duen te hadì wey te menge Israilihanen diyà te \sc Nengazen\sc* sikan is baley te \sc Nengazen\sc*. \v 64 Dutun daan he andew, impehinungud duen te hadì sikan is lama he ziyà te egkesineruwan duen te valey te \sc Nengazen\sc*. Ne nemuhat dan dutun te menge pemuhat he edtutungen, menge pemuhat he para gasa, wey menge tavà he pemuhat he para te meupiya he kedepità. Su sikan is brunsi he pemuhatà diyà te egkesineruwan duen te valey te \sc Nengazen\sc* he utew zeisey ne kenà ed-ereg heini he menge pemuhat. \p \v 65 Midsilibra si Solomon wey is langun he menge Israilihanen is Pista te Kebaal te menge Lawig seled te pitu he andew. Utew mezakel he menge etew is nevurun he ebpuun te Lebo Hamat he zapit te zizaya pehendiyà te zal-ug te Ehipto he zapit te zivavà. Haazà is kedsilibra zan diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dan 14 he andew pudu, pitu he andew is para te kebpehinunguza zuen te valey te \sc Nengazen\sc*, ne pitu zaan he andew is kedsilibra he para zuen te Pista te Kebaal te menge Lawig. \v 66 Ne hein nepasad haazà is Pista impeulì ni Solomon is menge etew. Mibpenubtuvazan dutun te menge etew si Hadì Solomon, ne hein nepasad nemen-ulì dan he melipayen tenged te langun he meupiya he mibeelan te \sc Nengazen\sc* diyà te suluǥuen din he si David wey ziyà te menge etew zin he menge Israilihanen. \c 9 \s1 Mibpaahà is Megbevayà ki Solomon \r (2 Cronica 7:11-22) \p \v 1 Nepasad ni Solomon is kebangun duen te valey te \sc Nengazen\sc* wey te turuǥan din, ragkes is duma he mibpelenuwan din te ebaal. \v 2 Ne mibpeuman mebpaahà kandin is \sc Nengazen\sc* te iring duen te nehuna he kebpeehè din diyà te Gibeon. \v 3 Migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te kandin te, “Nezineg ku is ampù nu wey hangyù nu kayi te kediey. Heini is baley ku he mibangun nu, mibpilì ku heini he lugar he kayi a ebeǥayi te zengeg taman te taman. Ebentayan ku heini wey layun ku ed-etura. \v 4 Ne sikew, emun ebpengungubpaan ka he egkeseriǥan wey metazeng diyà te etuvangan ku iring te amey nu he si David, ne ebeelan nu is langun he ebpeveelan ku kenikew wey edtumanen nu is ibeǥey ku he menge sulunuzen wey menge suǥù, \v 5 ibpehadì ku is menge kevuwazan nu te wazà pidtemanan. Insaad ku heini ziyà te amey nu he si David hein migkeǥiyan ku sikandin te, ‘Kenè ka egkeewaan te kevuwazan he edhadì te Israel.’ \v 6 Piru emun ed-iniyuǥan a keniyu wey te menge kevuwazan niw su kenè niw edtumanen is menge suǥù wey menge sulunuzen he imbeǥey ku keniyu, wey ke ebpenilbi kew wey ed-azap te zuma he menge ed-ezapen, \v 7 ne ibpaawè ku sikiyu kayi te tanà he imbeǥey ku keniyu, ne ebeleǥazen ku heini is baley ku he iyan mibpilì ku he lugar he kayi a ebeǥayi te zengeg. Ne ed-un-undahan wey ed-engitan te langun he menge etew is Israel. \v 8 Ne minsan pa te mekempet wey nevantug heini is baley ku, ne edrundusen ku heini. Egketingkemed wey egkengeinuinu is langun he edsaǥad kayi, ne egkaǥi zan is ed-undaunda te, ‘Maan is mibeelan heini te \sc Nengazen\sc* kayi he tanà wey kayi te valey zin?’ \v 9 Edtavak is duma te, ‘Tenged te mid-iniyuǥan dan is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè dan, he iyan mibpeǥawas te menge kepuun dan diyà te Ehipto, ne mibpenilbi wey mid-azap dan te zuma he ed-ezapen. Umbe mibpeeǥiyan sikandan te \sc Nengazen\sc* kayi he menge vangkit.’ ” \s1 Is Duma pa he Nepasad ni Solomon \r (2 Cronica 8:1-18) \p \v 10 Kedlavey te 20 he tuig te kedtukuza ni Solomon te zezuwa he dezekelà he bilding–is baley te \sc Nengazen\sc* wey is turuǥan, \v 11 imbeǥey ni Solomon ki Hadì Hiram, he hadì te Tyre is 20 he inged diyà te Galilea. Iyan imbeeli zin kayi is geina te imbeǥey kandin ni Hiram is langun he egkinehenglanen din he menge kayu he sidru wey sipris, wey menge vulawan he egkinehenglanen din. \v 12 Piru hein midhendiyà si Hiram te Galilea is ebpuun diyà te Tyre su ed-ahaan din haazà is menge inged he imbeǥey ni Solomon kandin, ne wazè din ikesuat heini. \v 13 Umbe, migkeǥiyan din si Solomon te, “Suled, kenà meupiya he menge inged heini is imbeǥey nu kedì.” Ne haazà he menge tanà migngezanan ni Hiram te Cabul,\f + \fr 9:13 \ft Cabul: he ke và dà egkegiya, wazà pulus.\f* ne taman en guntaan iyan heeyan ngazan din. \v 14 Dutun te nehuna he timpu nekepeuwit si Hiram diyà te ki Solomon te menge 5,000 he kilu he vulawan. \p \v 15 Iyan heini kaaǥi te kedtiǥum ni Hadì Solomon te menge etew he mibpeǥes din te kedterebahu zuen te kebenguna te valey te \sc Nengazen\sc* wey te turuǥan din, kedtambak te mevavà he vahin te tanà dutun te inged, kedlig-eni te verengbeng te Jerusalem, wey ked-umana kebenguna te menge inged he Hazor, Megido, wey Gezer. \v 16 (Heini is Gezer midsurung wey mid-aǥew te Faraon he hadì te Ehipto. Mibinsulan dan heini wey migerè dan is meǥinged kayi he menge Canaanhen. Imbeǥey heini zutun te hadì diyà te anak din he vahi su inggasa zin hein eseweey zan ki Solomon. \v 17 Ne mid-uman benguna ni Solomon heini is Gezer.) Mibangun daan ni Solomon is alug he vahin te Bet Horon, \v 18 is Baalat, is Tamar he ziyà te disirtu he nesakup te tanè din, \v 19 wey is langun he menge inged he zutun is menge budiga zin, menge kerwahi wey menge kudè din. Midtukud din is langun he egkesuatan din te edtukud diyà te Jerusalem, Lebanon wey te langun he nesakup din he tanà. \v 20-21 Duen pa menge etew he nengetaǥak diyà te Israel he kenà menge Israilihanen. Menge kevuwazan sikandan te menge Amunihanen, Hitihanen, Perisihanen, Hivihanen wey menge Jebusihanen he nengesamà he wazà mepatey te menge Israilihanen te ked-eǥawa zan te tanà te Canaan. Midhimu sikandan ni Solomon he menge uripen he ebpeǥesen he ibpeterebahu, ne taman guntaan kemulu he menge uripen sikandan. \v 22 Piru wazà minsan hentei he Israilihanen he mid-uripen ni Solomon, kekenà, midhimu zin sikandan he menge sundaru zin, menge upisyal, menge pengulu te menge sundaru, menge peremandar te menge kerwahi zin, wey te menge pereuntud te kudà. \v 23 Is 550 kandan midhimu zin he menge upisyal he edumala te menge edterebahu te menge pruyiktu zin. \p \v 24 Hein nepasad en haazà is turuǥan he mibpeveelan ni Solomon he para te esawa zin he anak te hadì te Ehipto, inhalin din is esawa zin diyà te Inged ni David. Ne hein nekahalin en, mibpetembakan din is mevavà he vahin dutun te inged. \p \v 25 Kada tuig ketetelu ebpemuhat si Solomon te menge pemuhat he edtutungen wey menge pemuhat he para te meupiya he kedepità diyà te pemuhatà he mibpeveelan din he para te \sc Nengazen\sc*. Edtutung daan sikandin te veyewà diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. \p Nepasad en ni Solomon is kebenguna zin duen te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 26 Mibpevaal pa si Solomon te menge varku ziyà te Ezion Geber, he uvey te Elot he nesakup te Edom, he veyvey te Zaǥat he Meriǥà. \v 27 Midsuǥù ni Hiram is menge etew zin he memetau ziyà te zaǥat te ked-etiman te varku duma te menge etew ni Solomon. \v 28 Mibiyahi zan diyà te Ofir, ne hein nekelikù dan duen dan en uwiten he 15,000 he kilu he vulawan, ne mid-uwit dan haazà diyà te ki Hadì Solomon. \c 10 \s1 Mibisita is Rayna te Sheba ki Hadì Solomon \r (2 Cronica 9:1-12) \p \v 1 Hein nezineg duen te rayna ziyà te Sheba is kegkevantug ni Solomon, he nekeveǥey ziyà te \sc Nengazen\sc* te zengeg, midhendiyà sikandin te ki Solomon su egezaman din is ketau ni Solomon pinaaǥi te ked-insà te mereǥen he edtevaken he menge insà. \v 2 Nekeuma sikandin diyà te Jerusalem duma te mahabet he menge sakup din, ne zuen din uwiten he menge kemilyu he kergadu te menge gasa he penaket, mahabet he vulawan, wey mahalen he menge vatu. Ne hein neked-ehè dan en ki Solomon, ne mid-insaan din si Solomon te minsan hengkey he egkesuatan din he id-insà. \v 3 Midtavak ni Solomon is langun he menge insè din, ne wazà minsan hengkey he insà wey menge vutang he wazè din ikepesavut kandin. \v 4 Hein neperikesà dutun te rayna ziyà te Sheba is ketau ni Solomon, wey hein neehè din is utew mekempet he turuǥan he midtukud din, \v 5 henduen be te kenà sikandin ebpeketuu. Iring ded hein neehè din is menge keenen diyà te lemisahan te hadì, is kedumala te menge upisyal zin, is kebpenilbi te menge suluǥuen din he mekempet is menge yunipurmi zan, is menge tigsilbi te vinu zin, wey is menge pemuhat he edtutungen he impemuhat din diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. \p \v 6 Migkeǥiyan din haazà is hadì te, “Tutuu ves iyan is nezineg ku ziyà te nasyun ku mehitenged te menge mibeelan nu wey ketau nu. \v 7 Wazà a medtuu kayi umbe midhengkayi a ne neehè ku human. Is tutuu, ne wazà ganì mekedliliwezaan is netudtul kedì mehitenged kenikew te neehè ku. Is ketau nu wey ketiǥeyunan nu ne lavew pa zutun te nezineg ku. \v 8 Utew zeyzey is menge sakup nu! Utew zeyzey is menge upisyal nu he ebpenilbi kenikew su lelayun dan egkezineg is ketau nu. \v 9 Ereg he edeliǥen is \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu, nelipey kenikew wey midhimu kenikew he hadì te Israel. Tenged te wazà pidtemanan he ǥaǥew te \sc Nengazen\sc* te menge Israilihanen, midhimu ke zin he hadì su para egkezumahan te hustu he kukuman wey ketazeng is kegemita nu te ǥehem nu.” \p \v 10 Ne mibeǥayan duen te rayna si Hadì Solomon te vulawan he lelima he libu he kilu, mezakel he menge penaket wey mahalen he menge vatu. Wazè en ebpekerepeng te kezekelà te penaket he imbeǥey zuen te rayna te Sheba ki Hadì Solomon. \p \v 11 Is menge varku ni Hiram migkergahan daan te mid-uwit diyà te ki Hadì Solomon he menge vulawan, mezakel he kayu he almug, wey mahalen he menge vatu, he pudu ebpuun diyà te Ofir. \v 12 Impenheǥezan te hadì haazà is menge kayu he almug te turuǥan wey te valey te \sc Nengazen\sc*, ne is duma, ne mibeelan he menge alpa wey menge lira para te menge musikiru. Iyan haazà kineupiyahan he menge kayu he almug he mid-uwit diyà te Israel; wazè en huziyan he egkaahà he iring dutun. \v 13 Imbeǥey ni Hadì Solomon duen te rayna ziyà te Sheba is minsan hengkey he mibuyù din, kenà ragkes is menge gasa he imbeǥey ni Solomon kandin. Ne mid-ulì haazà is rayna ziyà te inged din duma is menge sakup din. \s1 Is Ketiǥeyunan ni Solomon \r (2 Cronica 9:13-28) \p \v 14 Kada tuig ebpekezawat si Solomon te vulawan he 25,000 he libu he kilu, \v 15 kenà ragkes is menge vuhis he ebpuun diyà te menge nigusyanti, diyà te langun he menge hadì diyà te Arabia, wey ziyà te menge gubirnedur ziyà te Israel. \p \v 16 Mibpevaal si Hadì Solomon te 200 he zezekelà he menge kelasag ne is kada sevaha he kelasag ne mid-epizan te pitu he kilu he vulawan. \v 17 Mibpevaal zaan sikandin te 300 he zezeisey he menge kelasag he is kada sevaha ne mid-epizan te zezuwa he kilu he vulawan. Ne ziyè din heini isavuk is langun te vahin duen te turuǥan din he egngezanan te Ketelunan te Lebanon. \p \v 18 Mibpevaal zaan haazà is hadì te zekelà he pinuuwà te kedhadì. Mid-epizan haazà te lunsey he vulawan he ungal te ilipanti is indayandayan duen. \v 19 Heenem he huntù haazà is pinuuwà, ne melingin is diyà te egkeiniyuǥan. Ne kada kilid te untuzà te velad ne zuen dutun ledawan te edhitindeg he erimaung. \v 20 Ne zuen daan dutun ledawan te erimaung diyà te pesikilizà te kada huntù. 12 langun he menge ledawan te erimaung is dutun te heenem he huntù. Wazà ebpekeiring kayi he pinuuwà te kedhadì diyà te minsan hendei he ginhedian. \v 21 Is langun he inumà ni Hadì Solomon ne lunsey he vulawan, ne is langun he menge gelemiten duen te vahin te turuǥan he egngezanan te Ketelunan te Lebanon ne lunsey zaan he vulawan. Kenà pelata is mibeelan su zeisek dà is bali te pelata te timpu ni Solomon. \v 22 Duen daan menge varku ni Solomon he para te petiǥayun he ebiyahi zuma te menge varku ni Hiram. Heini he menge varku kesevaha ed-ulì kada tetelu he tuig, he ed-uwit te menge vulawan, menge pelata, menge ungal te ilipanti, wey zezekelà wey zezeisey he kelasi te menge uval. \p \v 23 Wazà minsan hentei he hadì kayi te kelibutan he ebpekerepeng te ketau wey ketiǥeyunan ni Hadì Solomon. \v 24 Is menge etew ziyà te langun he menge nasyun, edtinguhà he meuma zan si Solomon su para mekepemineg sikandan te ketau he imbeǥey kandin te Megbevayà. \v 25 Kada tuig, is kada sevaha he ebpenumbaley ziyà te kandin ed-uwit te menge gasa: menge azen he vineelan puun te pelata wey vulawan, menge visti, menge ǥumaan, menge penaket, menge kudà, wey menge mula. \p \v 26 Neketiǥum si Solomon te 1,400 he menge kerwahi wey 12,000 he kudà. Is duma kayi, ziyè din ipelastar te menge inged din he selevukà te menge kerwahi zin, ne is duma pa, ziyà te kandin diyà te Jerusalem. \v 27 Dutun te timpu te iyan sikandin hadì, henduen dà te vatu is ked-isipa te pelata tenged te kezekelè din, ne is kahabet te mahalen he kayu he sidru ne henduen be te ebpekeiring dà te urdinaryu he kayu he sikemur ziyà te menge mibuntud-buntud diyà te edsenlepan. \v 28 Is menge kudà ni Solomon diyà ebpuun te Ehipto wey Cilicia. Hustu he vali is impemasa kayi ziyà te Cilicia te menge perepemasa. \v 29 Dutun he timpu is bali te kerwahi he ebpuun diyà te Ehipto ne 600 he vuuk he pelata, ne is kudà 150 he vuuk he pelata. Ne imbelegyà heini te menge etew ni Solomon diyà te langun he menge hadì te menge Hitihanen wey te menge Aramihanen. \c 11 \s1 Is menge Esawa ni Solomon \p \v 1 Mahabet he menge vahi he kenà menge Israilihanen is mibmahal ni Hadì Solomon. Gawas duen te anak te hadì te Ehipto, duen pa menge esawa ni Solomon he menge Moabitanhen, Amunihanen, Edomanhen, Sidunhanen, wey menge Hitihanen. \v 2 Daan en he migkeǥiyan te \sc Nengazen\sc* is menge Israilihanen he kenè dan mebpengesawa etawa mebpeesawa te ebpuun keniyan he menge nasyun, su ebpekeuwit kandan is menge esawa zan wey zan mekaazap te zuma he menge ed-ezapen. Piru mibmahal gihapun ni Solomon heini he menge vahi. \v 3 Duen 700 he lavew he menge esawa ni Solomon wey zuen pa 300 he menge esawa zin he kenà lavew. Is menge esawa zin nekeǥuyud kandin wey sikandin mekeziyù te Megbevayà. \v 4 Hein meǥurang en sikandin neuwit sikandin te menge esawa zin te ked-azap te zuma he menge ed-ezapen. Kenè en meupiya is kedepitè dan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din; kenà sikandin iring te amey zin he si David. \v 5 Mid-azap din si Ashtoret, kes vahi he ed-ezapen te menge Sidunhanen, wey si Molec, kes utew mezaat he ed-ezapen te menge Amunihanen. \v 6 Pinaaǥi kayi nekevaal si Solomon te mezaat diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. Wazà sikandin mebpurung mesunud te \sc Nengazen\sc*; kenà iring is baal zin te vaal te amey zin he si David. \p \v 7 Mibpevaal si Solomon te simbahan diyà te metikang he lugar he zapit te edsilaan te Jerusalem, he para ki Kemosh, te utew mezaat he ed-ezapen te menge Moabitanhen. Mibpevaal zaan sikandin te simbahan he para ki Molec, kes utew mezaat he ed-ezapen te menge Amunihanen. \v 8 Mibpeveelan din te menge simbahan is menge ed-ezapen te langun he menge esawa zin he kenà menge Israilihanen, ne zutun sikandan edtutung te menge veyewà wey ebpemuhat para te menge ed-ezapen te menge esawa zin. \p \v 9 Ne nepeukan te \sc Nengazen\sc* si Solomon su ǥeina te mid-iniyuǥan din is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel he mibpaahà kandin te kezezuwa. \v 10 Minsan mibpetizeenan din en si Solomon he kenà medsunud te zuma he menge ed-ezapen, wazà gihapun mebpezumazuma si Solomon kandin. \v 11 Umbe, migkeǥiyan din si Solomon te, “Tenged te wazè nu tumana is paaǥi ku te kebpekid-uyun wey is menge suǥù ku, egkuwaan ku ziyà te kenikew is ginhedian nu ne ibeǥey ku ziyà te sevaha zuen te menge suluǥuen nu. \v 12 Piru tenged te amey nu he si David ne kenè ku heini ebeelan mintras uuyag ke pa. Ebeelan ku heini zutun te timpu te kedhadì te anak nu. \v 13 Piru kenè ku ed-eminen egkuwaa ziyà te kandin is tivuuk he ginhedian; kekenà, edsemaan ku ziyà te kandin is sevaha he tribu tenged te suluǥuen ku he si David wey tenged te Jerusalem he pinilì ku he inged.” \s1 Is menge Kuntada ni Solomon \p \v 14 Ketau te \sc Nengazen\sc* he zuen mebpekigkuntada ki Solomon. Iyan sikandin si Hadad he Edomanhen, he kevuwazan te sevaha te menge hadì diyà te Edom. \v 15 Hein nehuna he timpu, he nekidtebek si David te menge Edomanhen, si Joab he peremandar te menge sundaru ni David midhendiyà te Edom te kedleveng te nemematey te tebek. Ne hein dutun en sikandin duma te menge etew zin, midhimetayan dan is langun he menge maama ziyà te Edom. \v 16 Dutun sikandan seled te heenem he vulan. Wazè dan haazà ewai taman te naamin dan te edhimatey is langun he menge maama zutun. \v 17 Piru si Hadad he vatè pa zutun he timpu nekepelaǥuy ziyà te Ehipto duma te zuma he menge Edomanhen he menge upisyal he nenilbi te amey zin. \v 18 Diyè dan ebpuun te Midian ne midhendiyè dan te Paran. Ne zuma te zuma he menge tig-Paran midhendiyè dan te Ehipto ne mibpekidhinguma zan te Faraon he hadì te Ehipto. Mibeǥayan duen te hadì si Hadad te valey, tanà, wey keenen. \p \v 19 Nekepenunuat dutun te hadì si Hadad, umbe impeesawa zin ki Hadad is ipag din, he suled te esawa zin he si Rayna Tapenes. \v 20 Ne te huziyan he timpu, mid-anak te maama is esawa ni Hadad, ne migngezanan dan haazà te Genubat. Si Tapenes is mibpezekelà dutun te vatà diyà te turuǥan. Ne nekeubpà haazà is batà duma te menge anak te hadì. \p \v 21 Ne zutun te ziyà si Hadad te Ehipto, netudtulan sikandin he minatey en si David wey si Joab he peremandar te menge sundaru. Ne migkaǥi si Hadad dutun te hadì te, “Ipeulì ad kenikew ziyà te nasyun ku.” \v 22 Ne mid-insà haazà is hadì te, “Maan? Hengkey is kurang nu zini maan is egkesuat ka he ed-ulì diyà te keniyu?” Midtavak si Hadad te, “Wazà; ipeulì e zà kenikew.” \p \v 23 Duen pa sevaha he etew he ketau te Megbevayà he kuntedaha zin si Solomon. Iyan sikandin si Rezon he anak ni Eliada. Mibpeleǥuyan din is egalen din he si Hadì Hadadezer he hadì te Zoba, \v 24 ne nehimu sikandin he pengulu te menge ribildi he midtiǥum din. Hein nezaag ni David is menge sundaru ni Hadadezer, midhendiyà si Rezon te Damascus duma te menge etew zin. Midsakup dan heini he lugar ne zutun dan med-ubpà. \v 25 Ne nehimu si Rezon he hadì diyà te Aram ne migkuntada zin is Israel. Nehimu sikandin he kuntada te Israel zutun te uuyag pa si Solomon. Mid-umanan din pa is kegubut he ebeelan ni Hadad diyà te Israel. \s1 Nekidsukulà si Jeroboam ki Solomon \p \v 26 Is sevaha pa he nekigkuntada ki Solomon iyan si Jeroboam he sevaha te menge upisyal zin. Ebpuun sikandin diyà te inged he Zereda ziyà te Efraim. Is amey zin he si Nebat minatey en, piru is iney zin he si Zerua uuyag pa. \v 27 Iyan heini kaaǥi te kebpekidsukulè din te hadì: Te nehuna he timpu ebpetembakan ni Solomon is mevavà he lugar he nesakup te inged te amey zin he si David, wey ebpepurungan din is berengbeng kayi. \v 28 Ne heini si Jeroboam mevurut he etew, ne hein naahà ni Solomon is keǥied kayi he etew, ne impezumala zin te langun he menge etew he mibpeǥes din te kedterebahu he ebpuun diyà te tribu ni Efraim wey ni Manase. \p \v 29 Sevaha zutun he timpu migawas si Jeroboam puun te Jerusalem, ne midsinuǥung sikandin te ebpeneuven he si Ahia he tig-Shilo. Beǥu is pendivavew he visti he imbivisti ni Ahia. Ne iyan dan dà is dezuwa zutun te menge suǥud. \v 30 Ne midluwas ni Ahia haazà is pendivavew he visti zin ne mibindasbindas din te 12 he vahin. \v 31 Ne migkeǥiyan din si Jeroboam te, “Kuwaa nu is sepulù he vahin kayi, su iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel: Edhewien ku is ginhedian ni Solomon ne ibeǥey kenikew is sepulù he tribu kayi. \v 32 Piru tenged te suluǥuen ku he si David wey te inged he Jerusalem he iyan mibpilì ku ziyà te langun he menge inged te Israel, ne edsemaan ku ziyà te ki Solomon is sevaha he tribu. \v 33 Ne iyan ibeeli ku kayi su ǥeina te mid-iniyuǥan e zin ne iyan din mid-azap si Ashtoret, kes bahi he ed-ezapen te menge Sidunhanen, si Kemosh kes ed-ezapen te menge Moabitanhen, wey si Molec, kes ed-ezapen te menge Amunihanen. Wazà sikandin medsunud te menge paaǥi ku wey wazà mebpengungubpaan te hustu ziyà te etuvangan ku. Wazà sikandin medtuman te menge sulunuzen wey menge suǥù ku; kenà sikandin iring te amey zin he si David. \v 34 Piru kenè ku edhewien is tivuuk he ginhedian diyà te ki Solomon. Ebpekahadì sikandin seled te tivuuk he untung din tenged te suluǥuen ku he si David he pinilì ku he midtuman te menge suǥù ku wey menge sulunuzen he imbeǥey ku. \v 35 Edhewien ku is sepulù he tribu puun te ginhedian te anak din he ebpekeilis kandin te kedhadì, ne ibeǥey ku heini kenikew. \v 36 Ebeǥayan ku te sevaha he tribu is anak din su para mekepedayun te kedhadì is menge kevuwazan te suluǥuen ku he si David diyà te Jerusalem he iyan kes inged he mibpilì ku he zutun a ebeǥayi te zengeg. \v 37 Ne kevahin kenikew, Jeroboam, edhimuwen ku sikew he hadì te Israel. Edumelahan nu is langun he egkesuatan nu te edumala. \v 38 Emun edtumanen nu is langun he idsuǥù ku kenikew wey edsunuzen nu is menge paaǥi ku, wey emun ebaal ka te meupiya ziyà te etuvangan ku pinaaǥi te kedtumana nu te menge sulunuzen he ibpesunud ku wey menge suǥù iring te mibeelan ni David he suluǥuen ku, eduma a kenikew. Ebpekepedayun ebpekahadì is menge kevuwazan nu iring te menge kevuwazan ni David, ne ibeǥey ku kenikew is Israel. \v 39 Tenged te menge salà ni Solomon edsilutan ku is menge kevuwazan ni David, piru kenà taman te taman.” \p \v 40 Hein netudtul ki Solomon is migkaǥi te \sc Nengazen\sc* diyà te ki Jeroboam, edhimetayan din pezem si Jeroboam, piru mibpelaǥuy si Jeroboam diyà te ki Shishak, he hadì te Ehipto, ne ziyà sikandin med-ubpà taman te kebpatey ni Solomon. \s1 Is Kebpatey ni Solomon \r (2 Cronica 9:29-31) \p \v 41 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Solomon, wey is langun he mibeelan din, wey vahin te ketau zin, ingkesurat heini ziyà te Libru he Midsuratan te menge Baal ni Solomon. \v 42 Diyà te Jerusalem med-ubpà si Solomon te kedhadì din te tivuuk he Israel seled te 40 he tuig. \v 43 Hein minatey en sikandin, ne ziyà ileveng te inged te amey zin he si David. Ne iyan maan nekeilis kandin te kedhadì is anak din he si Rehoboam. \c 12 \s1 Nekidsukulà is Israel ki Rehoboam \r (2 Cronica 10:1-19) \p \v 1 Midhendiyà si Rehoboam te Shekem, su ziyà meburunburun is menge Israilihanen su ibpahayag dan is kedhimuwa zan kandin he hadì dan. \v 2 Hein nezineg haazà ni Jeroboam he anak ni Nebat, ne midlikù sikandin diyà te Israel. (Su ziyà sikandin meke-ubpà te Ehipto, su mibpeleǥuyan din si Hadì Solomon.) \v 3 Impetawag te keet-etawan te Israel si Jeroboam, ne pudu zan midhendiyà te ki Rehoboam ne ke sikandan te, \v 4 “Meveǥat is mibpeveelan kenami te amey nu. Piru emun ebpekemehegkapen nu heini, ne ebpenilbi key kenikew.” \p \v 5 Midtavak si Rehoboam te, “Beǥayi a zèpa keniyu te tetelu he andew te ked-isip-isip kayi, egkepasad haazà ne likù kew kayi te kedì.” Umbe mid-ulì haazà is menge etew. \v 6 Nekid-ahà si Hadì Rehoboam te ebpemendumala he nemenilbi te amey zin he si Solomon hein uuyag pa sikandin. Mid-insà si Rehoboam diyà te kandan te, “Hengkey is igkesambag niw kedì he igketavak ku zuen te menge etew mehitenged te hangyù dan?” \v 7 Ne midtavak dan te, “Emun ibeǥey nu kandan is hangyù dan, wey ibpeehè nu kandan he andam ka he ebpenilbi kandan, ne ebpenilbi sikandan kenikew taman te taman.” \p \v 8 Peru wazà pezumdumahi ni Rehoboam is sambag dan kandin, kekenà, iyan midhinguma zin is menge vetan-en he iring din te kengunguhezi he ebpenilbi kandin. \v 9 Mid-insaan din sikandan te, “Hengkey is sambag niw kedì te idtavak ku te hangyù kedì dutun te menge etew? Iyan hangyù dan is pekehegkapa ku is meveǥat he mibpeveelan kandan te amey ku.” \v 10 Midtavak haazà is menge vetan-en te, “Iyan heini itavak nu zutun te menge etew he midhangyù kenikew: ‘Is tindezeisey ku ne zekelè pa te hawak te amey ku. \v 11 He ke và dà egkegiya, meveǥat pa is ibpetuman ku keniyu kenà is impetuman te amey ku. Emun midlagkut kew te amey ku te letigu, ne iyan idlagkut ku keniyu is iring te venayew he meǥarang he menge putew.’ ” \p \v 12 Midlavey is tetelu zutun he andew, ne midlikù dutun si Jeroboam wey is menge etew ziyà te ki Hadì Rehoboam, sumalà te migkaǥi te hadì kandan. \v 13 Piru wazà pezumdumahi ni Rehoboam is menge sambag kandin dutun te menge ebpemendumala. Kekenà, midrengrengitan din dà haazà is menge etew \v 14 sumalà te sambag kandin duen te menge vetan-en. Migkeǥiyan din sikandan te, “Meveǥat is impetuman te amey ku keniyu, piru meveǥat pa is ibpetuman ku keniyu. Emun midlagkut kew te amey ku te letigu, ne iyan idlagkut ku keniyu is iring te venayew he memeǥarang he putew.” \p \v 15 Umbe wazà pemineǥa zutun te hadì is hangyù dutun te menge etew, su paaǥi te \sc Nengazen\sc* he iyan egketuman is migkaǥi zin diyà te ki Jeroboam he anak ni Nebat pinaaǥi ki Ahia he tig-Shilo. \v 16 Hein neisip-isip te menge Israilihanen he wazè dan pemineǥa te hadì, ne migkeǥiyan dan is hadì te, “Wazè dey lavet kenikew te kevuwazan ni David! Belaǥad ka keniyan te ginhedian nu! Hengkayi kew en is menge Israilihanen, su ebpemen-ulì kiw!” Ne nemen-ulì is menge Israilihanen. \v 17 Iyan dà is menge Israilihanen he menge meǥinged diyà te Juda pedayun is kedumelaha kandan ni Rehoboam. \p \v 18 Duen timpu he impehendiyà ni Hadì Rehoboam te menge Israilihanen si Adoram, kes edumala te menge etew he ebpeǥesen te kedterebahu. Iyan inhendiyè din is ebpekidhusayà pezem kandan. Piru mibpenuleng dan te vatu si Adoniram taman te minatey. Ne zutun migaanggaan si Rehoboam med-untud te kerwahi zin ne mibpelaǥuy pehendiyà te Jerusalem. \v 19 Ne minsan guntaan edribildiyan te menge Israilihanen is menge kevuwazan ni David. \p \v 20 Ne si Jeroboam mulà, hein netuenan te langun he menge Israilihanen he nekeulì en sikandin, impetawag dan sikandin diyà te ketiǥuman dan, ne midhimu zan sikandin he hadì te tivuuk he Israel. Iyan dà is tribu ni Juda pedayun he nekid-uunungen te menge kevuwazan ni David. \s1 Impepengandam ni Shemaya si Rehoboam \r (2 Cronica 11:1-4) \p \v 21 Ne hein nekeuma si Rehoboam diyà te Jerusalem, midtiǥum din is memetau he menge sundaru ziyà te tribu ni Juda wey ni Benjamin. Neketiǥum sikandin te 180,000 he menge sundaru he id-asdang din te menge Israilihanen su edhewien din is ginhedian din. \v 22 Piru migkeǥiyan te Megbevayà si Shemaya he suluǥuen din te, \v 23 “Keǥiyi nu si Hadì Rehoboam he hadì te Juda, he anak ni Solomon, wey is langun he menge etew ziyà te Juda wey menge kevuwazan ni Benjamin wey is duma zan he menge meǥinged \v 24 he iyan a, is \sc Nengazen\sc* migkaǥi te, ‘Kenè kew pekidtebek te menge kezuzumahi niw he menge Israilihanen. Ulì kew, su kediey he suat he mahadì si Jeroboam.’ ” Mibpezumazuma sikandan te \sc Nengazen\sc* ne nemen-ulì dan, su iyan haazà insuǥù te \sc Nengazen\sc* kandan. \s1 Mibpevaal si Jeroboam te Bulawan he Baka \p \v 25 Mibpeveelan ni Jeroboam te verengbeng is inged he Shekem diyà te vuvungan te Efraim, ne zutun sikandin med-ubpà. Dutun te huziyan he timpu, midhendiyà sikandin te Penuel ne midlig-enan din daan heini. \v 26 Kesikandin diyà te isip din te, “Kela ke mekelikù heini is ginhedian ku ziyà te menge kevuwazan ni David \v 27 emun ebpedayun is layun kedhendiyà te menge etew te Jerusalem te kebpemuhat diyà te valey te \sc Nengazen\sc*. Egkehimu ke ed-uman dan ebpekid-uunungen te egalen dan diyà te Juda he si Hadì Rehoboam. Ne emun egkeulaula heeyan, ne edhimetayan e zan ne edlikù dan diyà te ki Rehoboam.” \p \v 28 Umbe, hein nepasad is kebpesambag ni Jeroboam mehitenged kayi te neisip din, ne mibpevaal sikandin te zezuwa he vulawan he vaka. Ne migkeǥiyan din is menge etew te, “Sikiyu is menge Israilihanen, egkereǥenan kew en te layun kedhendiyà te Jerusalem. Ne heini zed is menge ed-ezapen he mibpeǥawas keniyu ziyà te Ehipto.” \v 29 Is sevaha zutun te vulawan he vaka impesavuk din diyà te Betel ne is sevaha pa, ziyè din ipesavuk te Dan. \v 30 Heini is mibeelan ni Jeroboam nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel. Ebpekeumauma sikandan diyà te Dan is ed-azap. \p \v 31 Mibpevaal pa si Jeroboam te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, ne zuen menge etew he midhimu zin he menge memumuhat, minsan kenà sikandan kevuwazan ni Levi. \v 32 Midtukud daan sikandin te pista emun ike-15 he andew te ikewalu he vulan te iring te pista ziyà te Juda. Dutun he andew, ebpemuhat sikandin diyà te Betel te menge pemuhat diyà te pemuhatà he para zuen te menge vulawan he vaka he impeveelan din. Ne mibpilì sikandin te menge memumuhat he idsavuk din diyà te menge simbahan he mibpeveelan din diyà te metikang he menge lugar. \v 33 Dutun he andew te kebpemuhat din diyà te pemuhatà he impeveelan din diyà te Betel, mibpuunan din is pista he para te menge Israilihanen. Iyan mismu sikandin midtail te ike-15 he andew te ikewalu he vulan para kayi he pista. \c 13 \s1 Midrewakan te Ebpeneuvan is Pemuhatà diyà te Betel \p \v 1 Dutun he timpu midsuǥù te \sc Nengazen\sc* is sevaha he suluǥuen din he tig-Juda te kedhendiyà te Betel. Ne kebpekeuma zin diyà, ne edhithitindeg si Jeroboam diyà te pemuhatà su ebpemuhat. \v 2 Midsuǥù haazà is suluǥuen te \sc Nengazen\sc* te kedrawak dutun te pemuhatà. Ke sikandin te, “Iyan heini egkeǥiyen te \sc Nengazen\sc* mehitenged kayi te pemuhatà: Duen batà he egkeetew ziyà te menge kevuwazan ni David he iyan ngazan din si Josia. Ebpenhimetayan din wey ibpemuhat din kayi he pemuhatà is menge memumuhat he ebpemenilbi ziyà te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar wey ebpemuhat kayi he pemuhatà. Egkeepur is menge tulan dan kayi he pemuhatà.” \v 3 Dutun he andew, mibeǥey haazà is suluǥuen te Megbevayà te tuus he egketuman heini is migkaǥi te \sc Nengazen\sc*. Ke sikandin te, “Egketempag heini he pemuhatà ne egkeulaan is avu kayi he pemuhatà.” \p \v 4 Ne kegkezineǥa zutun ni Hadì Jeroboam, ne intezù din haazà is etew he ke sikandin te, “Dekepa niw sikandin!” Ne midtinderan is belad duen te hadì, umbe kenè din en igkehendiyà te zizalem is belad din. \v 5 Ne zutun netempag haazà is pemuhatà ne neulaan is avu zuen, su iyan haazà nekaǥi zuen te suluǥuen te Megbevayà he impahayag kandin te \sc Nengazen\sc*. \p \v 6 Ne migkaǥi haazà is hadì dutun te suluǥuen te Megbevayà te, “Iampù a kenikew ziyà te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu he vewii zin is belad ku.” Umbe mid-ampù haazà is suluǥuen te Megbevayà diyà te \sc Nengazen\sc*, ne neulian is belad dutun te hadì. \v 7 Ne mid-umanan keǥiyi zutun te hadì haazà is suluǥuen te Megbevayà te, “Duma ka kedì diyà te valey ne kaan ka, ne ebeǥayan ku sikew te gasa.” \v 8 Piru midtavak haazà is suluǥuen te Megbevayà te, “Minsan ibeǥey nu pa kediey is ketengà te menge azen nu, kenà a eduma kenikew etawa kenà a egkaan etawa ed-inum kayi he lugar. \v 9 Su mibmenduan a te \sc Nengazen\sc* he kenà a megkaan etawa med-inum mintras kayi a, wey emun ed-ulì a ne kenà a mebayà diyà te imbayè ku te kedhengkayi ku.” \v 10 Umbe, sengezezalan en is mid-ikul zin te ked-ulì din. \p \v 11 Dutun he timpu, duen sevaha he meǥurang he ebpeneuven he ziyà ed-ubpà te Betel. Midhendiyà te kandin is menge anak din he menge maama ne midtudtulan dan sikandin te mibeelan duen te suluǥuen te Megbevayà diyà te Betel dutun he andew. Ne elin dan midtudtul is migkaǥi zuen te suluǥuen te Megbevayà diyà te hadì. \v 12 Ne mid-insà haazà is amey zan te, “Hendei sikandin mebayà hein mid-ulì?” Ne migkaǥi zan kandin ke hendei mebayà. \v 13 Ne migkaǥi haazà is amey zan diyà te kandan te, “Iandam niw is asnu he egkeuntuzan ku.” Umbe in-andam dan is asnu ne mid-untud sikandin \v 14 ne midal-as din sikan is suluǥuen te Megbevayà. Neumahan din he ebpimpinuu ziyà te lempek te kayu he ulayan. Mid-insaan din haazà te, “Iyan ke ve sikan is suluǥuen te Megbevayà he ebpuun diyà te Juda?” Ne midtavak te, “Uya.” \v 15 Ne migkaǥi haazà is meǥurang he ebpeneuven te, “Ebpezumehè ki ziyà te valey su wey ka mekekaan.” \v 16 Ke sikandin te, “Es, kenà egkehimu ke edliku a wey eduma a kenikew, wey kenà daan egkehimu ke egkaan a etawa ed-inum a zuma kenikew kayi he lugar. \v 17 Su migkeǥiyan a te \sc Nengazen\sc* he kenà a mebayà duen te imbayè ku te kedhengkayi ku.” \v 18 Migkaǥi haazà is meǥurang he ebpeneuven te, “Ebpeneuven e man daan iring kenikew. Ne midsuǥù te \sc Nengazen\sc* is sevaha he velinsuǥuen din kayi te kediey su wey ku sikew hinggata su para mekekaan ka wey mekeinum.” (Piru midtarùtarù haazà is meǥurang he ebpeneuven.) \v 19 Umbe, miduma kandin diyà te valey zin haazà is suluǥuen te Megbevayà ne migkaan wey mid-inum sikandin dutun. \p \v 20 Dutun te ebpimpinuu sikandan uvey te lemisahan, duen migkaǥi te \sc Nengazen\sc* duen te meǥurang he ebpeneuven. \v 21 Dutun migkeǥiyan duen te meǥurang he ebpeneuven sikan is suluǥuen te Megbevayà he ebpuun diyà te Juda te, “Iyan heini egkeǥiyen te \sc Nengazen\sc*: ‘Midsupak nu is migkaǥi te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu; wazè nu tumana is insuǥù din kenikew. \v 22 Migkeǥiyan ke zin te kenè ka megkaan wey med-inum kayi he lugar, piru midlikù ka kayi ne migkaan ka wey mid-inum. Ne tenged kayi te mibeelan nu, ebpatey ka he kenà diyà igkeleveng te midlevengan te menge kepuun nu.’ ” \p \v 23 Ne hein nekepasad he egkaan wey ed-inum haazà is suluǥuen te Megbevayà, in-andam duen te meǥurang he ebpeneuven is asnu he egkeuntuzan din te ed-ulì. \v 24 Ne zutun te ked-ulì din, midhimetayan sikandin te erimaung he midsinuǥung kandin. Nekesesavuk sikandin diyà te zalan is minatey, ne sikan is asnu wey erimaung ne edhithitindeg diyà te avey zin. \v 25 Ne naahà haazà te menge sumeseǥazà is minatey he lawa wey sikan is erimaung diyà te avey zin, ne midtudtul zan heini ziyà te inged he ed-ubpaan duen te meǥurang he ebpeneuven. \p \v 26 Ne hein nezineg heini zuen te meǥurang he ebpeneuven, ke sikandin te, “Iyan sikandin sikan is suluǥuen te Megbevayà he midsupak din is migkaǥi kandin te \sc Nengazen\sc*. Imbeǥey sikandin te \sc Nengazen\sc* duen te erimaung he mid-etaki wey midhimatey kandin, su iyan heeyan nekaǥi te \sc Nengazen\sc* diyà te kandin.” \v 27 Segugunà migkeǥiyi zuen te meǥurang he ebpeneuven sikan is menge anak din he maama te, “Endama niw is asnu he egkeuntuzan ku.” Ne in-andam dan haazà. \v 28 Migenat sikandin, ne neehè din haazà is minatey he nekesesavuk diyà te zalan wey sikan is erimaung wey asnu he edhithitindeg diyà te avey zutun. Wazà keena zutun te erimaung haazà ne wazà daan menuwa zuen te asnu. \v 29 Migkuwa zuen te meǥurang he ebpeneuven haazà is minatey he lawa zuen te suluǥuen te Megbevayà ne ingkarga zin te asnu, ne mid-uwit dutun te meǥurang diyà te inged din su wey sikandin mekelalew tenged kayi, ne wey zin daan ikeleveng heini. \v 30 Ne inleveng din heini ziyà te penlevengà he mibpeveelan din he para te pemilya zin, ne inlalew zan haazà is kemetayen te kezuzumahi zan. \p \v 31 Ne hein ingkeleveng dan en, ne migkeǥiyan duen te meǥurang he ebpeneuven sikan is menge anak din he menge maama te, “Emun ebpatey a ne ziyè e keniyu ileveng te midlevengan duen te suluǥuen te Megbevayà, ne iavey a keniyu kandin. \v 32 Su is menge lalag he migkaǥi te \sc Nengazen\sc* diyà te kandin mehitenged te pemuhatà diyà te Betel wey te menge simbahan diyà te metikang he menge lugar ziyà te Samaria siguradu he egketuman.” \p \v 33 Minsan pa te iyan heini nehitavù, mibpedayun gihapun si Jeroboam te mezaat he vaal zin. Mibpilì gihapun sikandin te menge etew he midhimu zin he menge memumuhat diyà te menge simbahan he ziyà te memetikang he menge lugar. Is minsan hentei he egkesuat he edhimuwen he memumuhat mid-urdinahan din. \v 34 Heini is mibeelan ni Jeroboam nehimu he hinungdan te kebpekesalà te pemilya zin wey nekeuwit te kezeetan wey kemetayen diyà te kandan. \c 14 \s1 Is Ebpekesuǥat ki Jeroboam he Migkaǥi te Ebpeneuven he si Ahia \p \v 1 Dutun he timpu, nezeruwan is anak ni Jeroboam he maama he si Abia. \v 2 Umbe, migkeǥiyan ni Jeroboam is esawa zin te, “Peuvag-uvag ka su para kenè ka mekilala he esawa ku sikew, ne hendiyè ka te Shilo. Su ziyà si Ahia he iyan kes ebpeneuven he migkaǥi kayi te kedì te egkehimu a he hadì te Israel. \v 3 Hendiyè ka te kandin is ed-uwit te menge gasa he sepulù he supas, menge keenen, wey senge umuy he teneb, su egkeǥiyen din kenikew ke hengkey is egkehitavù kayi te anak ta.” \v 4 Umbe, midhendiyà haazà is esawa ni Jeroboam te valey ni Ahia ziyà te Shilo. Meǥurang en si Ahia ne kenè en ebpekaahà. \v 5 Piru migkeǥiyan te \sc Nengazen\sc* si Ahia te, “Edhendini is esawa ni Jeroboam he ebpeuvag-uvag su para kenà sikandin mekilala. Ed-insà sikandin kenikew mehitenged te anak din he egkezeruwan, tevaka nu sikandin te egkeǥiyen ku ziyà te kenikew.” \p \v 6 Umbe, hein nezineg ni Ahia is kedseled din diyà te ǥemawan, migkaǥi si Ahia te, “Laus ka. Netuenan ku he esawa ka ni Jeroboam. Maan is mibpeuvag-uvag ka? Duen mezaat he egkeǥiyen ku ziyà te kenikew. \v 7 Ulì ka ne keǥiyi nu si Jeroboam te iyan heini egkeǥiyen te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel: Mibpilì ku sikew puun te menge etew, ne midhimu ku sikew he pengulu te menge etew ku he menge Israilihanen. \v 8 Migkuwa ku is ginhedian te menge kevuwazan ni David ne imbeǥey ku ziyà te kenikew. Piru kenè ka iring te suluǥuen ku he si David, he midtuman mulà te menge suǥù ku wey ebpuun te tivuuk he ǥehinawa zin is kedsunud din kediey, wey metazeng is menge vaal zin diyà te etuvangan ku. \v 9 Edhuna pa he mezaat is kenikew he mibeelan te mibeelan te menge hadì he nehuna kenikew. Mid-iniyuǥan a kenikew wey midhimu nu he mepauk a pinaaǥi te kebaal nu te mital he menge ed-ezapen. \v 10 Tenged kayi, edezeetan ku is pemilya nu. Ebpenhimetayan ku is langun he sakup te pemilya nu he menge maama, uripen etawa kenà. Ebpurungan ku edezeeti is pemilya nu iring te meremerik he vutang he ebinsulan he wazà duen egkesamà. \v 11 Is menge sakup te pemilya nu he ebpemematey ziyà te inged egkeenen te menge asu, ne is ebpemematey ziyà te vevesukà egkeenen te menge tagbis. Egkehitavù heini, su iyan a, is \sc Nengazen\sc*, is migkaǥi kayi.” \p \v 12 Ne migkeǥiyan ni Ahia haazà is esawa ni Jeroboam te, “Ulì ke en diyà te keniyu. Ne kebpekeuma nu ziyà te inged niw, ebpatey is anak nu. \v 13 Edlalew kandin is langun he tig-Israel, ne idleveng sikandin. Iyan dà sikandin sakup te pemilya ni Jeroboam he egkepurungan is kedlevenga zuen, su iyan dà sikandin sakup te pemilya ni Jeroboam he nekepenunuat te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \v 14 Ne zutun he timpu, duen edhimuwen te \sc Nengazen\sc* he mahadì te Israel he iyan edezaat te pemilya ni Jeroboam. \v 15 Edsilutan te \sc Nengazen\sc* is menge etew ziyà te Israel taman te ebpengerkeren sikandan iring te kegkerkera te tigbew he egkeigù te seleg te wahig. Id-awè din sikandan kayi te meupiya he tanà he imbeǥey zin diyà te menge kepuun dan, ne ibpeyapat din sikandan diyà te egkehunaan te Wahig he Eufrates su ǥeina te midhimu zan he mepauk sikandin pinaaǥi te kebpehitindeg dan te tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera. \v 16 Ebey-anan din sikandan tenged te menge salà ni Jeroboam, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel.” \p \v 17 Ne zutun mid-ulì is esawa ni Jeroboam diyà te Tirza. Ne kebpekeuma zin diyà te ǥemawan te valey zan, ne segugunà minatey sikan is anak din. \v 18 Ne inlalew te langun he menge tig-Israel haazà is batà ne inleveng dan sikandin, ne iyan heeyan nekaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te suluǥuen din he mibpenaub din he si Ahia. \p \v 19 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Jeroboam, ragkes is kebpekidtebek din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \v 20 Midhedian ni Jeroboam is Israel seled te 22 he tuig. Ne hein minatey sikandin, iyan nekeilis kandin he hadì is anak din he si Nadab. \s1 Is Kedhadì ni Rehoboam diyà te Juda \r (2 Cronica 11:5–12:16) \p \v 21 Si Rehoboam he anak ni Solomon iyan hadì diyà te Juda. Ne 41 he tuig is keǥurang din hein nehimu sikandin he hadì. Ne midhadì sikandin he ziyà te Jerusalem seled te 17 he tuig. Diyà te menge inged te menge tribu te Israel, iyan is Jerusalem nepilì te \sc Nengazen\sc* he zutun sikandin ebeǥayi te zengeg. Is iney ni Rehoboam iyan si Naama he Amunihanen. \p \v 22 Mibaal te salà diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* is menge etew ziyà te Juda, ne tuwas pa he zekelà is pauk te \sc Nengazen\sc* kandan te pauk din te menge kepuun dan, su tuwas he zekelà is menge salè dan. \v 23 Mibaal zaan sikandan te menge pemuhatà diyà te metikang he menge lugar wey te tedeman he menge vatu, wey mibpehitindeg sikandan te tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera ziyà te puntur te kada vuvungan wey ziyà te sihung te kada merapung he kayu. \v 24 Ne liyu keniyan, duen pa menge maama wey menge vahi kandan he ebelegyà te zengeg dan diyà te menge lugar he ed-ezapan dan. Is menge etew ziyà te Juda mid-ulaula zan is langun he utew mezaat he ulaula he iyan aney he teǥi-ulaula zuen is menge etew ziyà te menge nasyun he impesegseg te \sc Nengazen\sc* te menge Israilihanen. \p \v 25 Hein ikelima he tuig te kedhadì ni Rehoboam, midsurung ni Hadì Shishak he hadì te Ehipto is Jerusalem. \v 26 Mibpenguwa zin is menge ketiǥeyunan diyà te valey te \sc Nengazen\sc* wey is diyà te turuǥan. Migkuwa zin is langun, ragkes en is langun he menge kelasag he vulawan he mibpeveelan ni Solomon. \v 27 Umbe, mibpevaal si Hadì Rehoboam te brunsi he menge kelasag he inliwan dutun, ne insarig din heini te menge upisyal te menge vantey he ebantey te ǥemawan te turuǥan. \v 28 Ne emun edhendiyà haazà is hadì te valey te \sc Nengazen\sc*, ne ed-uwiten duen te menge vantey heini he menge kelasag, ne kegkepasad dutun ne idlikù dan diyà te menge ruǥu zan. \p \v 29 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Rehoboam, wey is langun he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda. \v 30 Dutun he timpu layun ebpetebekà si Rehoboam wey si Jeroboam. \v 31 Hein minatey en si Rehoboam, inleveng sikandin diyà te midlevengan te menge kepuun din diyà te Inged ni David. (Is iney ni Rehoboam ne egngezanan ki Naama he Amunihanen.) Is nekeilis kandin he hadì iyan is anak din he si Abia. \c 15 \s1 Is Kedhadì ni Abia ziyà te Juda \r (2 Cronica 13:1–14:1) \p \v 1 Nehimu he hadì diyà te Juda si Abia hein ike-18 he tuig te kedhadi ni Jeroboam te Israel. \v 2 Diyà med-ubpà te Jerusalem si Abia, ne midhadì sikandin seled te tetelu he tuig. Iyan iney zin si Maaca he apù ni Absalom. \p \v 3 Mibeelan din daan is langun he salà he mibeelan te amey zin. Kenà meupiya is kedepitè din te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din; kenà iring te kepuun din he si David. \v 4 Piru tenged ki David, intuǥut te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè din he mahadì diyà te Jerusalem is kevuwazan din pinaaǥi te kebeǥey kandin te anak he ebpekeilis kandin te kedhadì he edlig-en te Jerusalem. \v 5 Su mid-ulaula ni David is metazeng diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, ne zutun te uuyag pa sikandin wazè din supaka is menge suǥù te \sc Nengazen\sc*, gawas duen te mibeelan din diyà te ki Uria he Hitihanen. \p \v 6-7 Hein aney, layun edtebek si Rehoboam wey si Jeroboam, piru te huziyan iyan en maan edtebek si Abia wey si Jeroboam. Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Abia, wey is langun he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda. \v 8 Hein minatey en si Abia, inleveng sikandin diyà te Inged ni David. Ne si Asa he anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. \s1 Is Kedhadì ni Asa ziyà te Juda \r (2 Cronica 15:16–16:6, 11-14) \p \v 9 Nehimu he hadì diyà te Juda si Asa hein ike-20 he tuig puun te kedhedii ni Jeroboam te Israel. \v 10 Diyà med-ubpà te Jerusalem si Asa, ne midhadì sikandin seled te 41 he tuig. Is apù din he vahi iyan si Maaca he apù ni Absalom. \v 11 Metazeng diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* is mid-ulaula ni Asa, iring sikandin te kepuun din he si David. \v 12 Midsegseg din puun te Juda is menge maama wey menge vahi he ebelegyà te zengeg dan diyà te menge lugar he zutun dan ed-azap, ne impaawè din is menge ed-ezapen he mibpeveelan te menge kepuun din. \v 13 Minsan is apù ni Asa he vahi he si Maaca in-awè din diyà te kegkerayna, su mibaal si Maaca te utew mezaat he tukud he simbulu te ed-ezapen he si Ashera. Impetamped ni Asa heini he tukud ne mibpevinsulan din diyà te zal-ug te Kidron. \v 14 Minsan wazà maawà sikan is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, mepezumdumahan gihapun si Asa te \sc Nengazen\sc* te tivuuk he untung din. \v 15 Mid-uwit din diyà te valey te \sc Nengazen\sc* is menge pelata, menge vulawan, wey zuma pa he menge azen he inhalad dan te amey zin diyà te \sc Nengazen\sc*. \p \v 16 Layun ebpetebekà si Asa wey si Baasha he hadì te Israel dutun te timpu te kedhadì dan. \v 17 Midsurung ni Baasha is Juda, ne midlig-enan din is berengbeng te inged he Rama su para wazà ebpekeǥawas etawa ebpekeseled diyà te lugar ni Hadì Asa he hadì te Juda. \v 18 Mibpenguwa ni Asa is langun he pelata wey vulawan he nesamà diyà te menge budiga zuen te valey te \sc Nengazen\sc* wey ziyà te turuǥan din. Ne insarig din heini te menge upisyal zin, ne insuǥù din he uwita haazà diyà te ki Hadì Ben Hadad diyà te Aram he ziyà ed-ubpà te Damascus. Si Ben Hadad anak ni Tabrimon wey apù ni Hezion. \v 19 Iyan heini menge lalag he impeuwit ni Asa ziyà te ki Ben Hadad: “Ed-uyun ki he ebpelevanè ki, iring te mibeelan te amey ku wey amey nu. Ne zewata nu heini is gasa ku kenikew he pelata wey vulawan, ne edhangyù a ziyà te kenikew he engkezi nu en is kedlavan nu ki Hadì Baasha ziyà te Israel su para mevey-ani e zin en.” \p \v 20 Mibpezumdumahan ni Ben Hadad is hangyù ni Hadì Asa, ne midsuǥù din is menge peremandar te menge sundaru zin he surunga zan is menge inged te Israel. Naaǥew zan is Ion, Dan, Abel Bet Maaca, is tivuuk he Kineret, wey is tivuuk he Naftali. \v 21 Hein netuenan haazà ni Baasha, ne mibpeengkezan din is kedlig-eni te Rama, ne midlikù sikandin diyà te Tirza. \v 22 Ne mibmendaran ni Hadì Asa is langun he menge maama te Juda he ibpekuwa kandan is menge vatu wey menge zezekelà he menge kayu he migamit ni Baasha te kedlig-en te Rama. Ne migamit heini ni Hadì Asa te kedlig-en te Geba ziyà te Benjamin, wey Mizpa. \p \v 23 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Asa, wey is nevantug he menge vaal zin wey is langun he mibeelan din, ragkes is menge inged he midlig-enan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda. Hein meǥurang en si Asa duen daru zin diyà te paa zin. \v 24 Ne hein minatey en sikandin inleveng diyà te midlevengan te menge kepuun din diyà te inged te kepuun din he si David. Ne si Jehoshafat he anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. \s1 Is Kedhadì ni Nadab diyà te Israel \p \v 25 Nehimu he hadì diyà te Israel si Nadab he anak ni Jeroboam hein ikezuwa he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Midhadì si Nadab diyà te tivuuk he Israel te seled te zezuwa he tuig. \v 26 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. Mid-iringan din is betasan te amey zin wey is salà he mibeelan din, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel. \p \v 27 Ne si Baasha he anak ni Ahia, he ebpuun diyà te tribu ni Isacar, mezaat is pelanu zin diyà te ki Nadab. Midhimetayan din si Nadab hein kedsurung ni Nadab wey te tivuuk he Israel te Gibeton, he sevaha he inged te menge Filistihanen. \v 28 Is kedhimetayi ni Baasha ki Nadab nehitavù hein iketelu he tuig te kedhadì ni Asa he hadì te Juda. Ne iyan mid-ilis ki Nadab te kedhadì si Baasha. \v 29 Ne zutun te kebpuun kedhadì ni Baasha, mibpenhimetayan din is tivuuk he pemilya ni Jeroboam, ne wazè din midsamà minsan sevaha. Neulaula heini su iyan heini nekaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te suluǥuen din he si Ahia he tig-Shilo. \v 30 Su nepeukan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel si Jeroboam tenged te menge salà he mibeelan din, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel. \p \v 31 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Nadab, wey is langun he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \v 32 Layun ebpetebekà si Asa wey si Baasha te timpu te kedhadì dan. \s1 Is Kedhadì ni Baasha ziyà te Israel \p \v 33 Nehimu he hadì diyà te Israel si Baasha he anak ni Ahia hein iketelu he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Diyà te Tirza med-ubpà si Baasha, ne midhadì sikandin seled te 24 he tuig. \v 34 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. Mid-iringan din is ulaula ni Jeroboam wey is salà he mibeelan din, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel. \c 16 \p \v 1 Iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc* he ebpekesuǥat diyà te ki Baasha he impekaǥi zin ki Jehu he anak ni Hanani: \v 2 “Migkuwa ku sikew puun te mevavà he kebpekesavuk, ne midhimu ku sikew he pengulu temenge etew ku he Israilihanen. Piru mid-iringan nu is ulaula ni Jeroboam ne iyan ka nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge etew ku, ne midhimu nu he mepauk a tenged te menge salè dan. \v 3 Umbe, edèdeetan ku sikew wey is pemilya nu, iring te mibeelan ku ziyà te pemilya ni Jeroboam he anak ni Nebat. \v 4 Is sakup te pemilya nu he ebpemematey ziyà te inged egkeenen te menge asu, ne is diyà ebpemematey te vevesukà egkeenen te menge tagbis.” \p \v 5 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Baasha, wey is nevantug he menge vaal zin, wey zuma pa he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \v 6 Ne hein minatey en si Baasha, inleveng sikandin diyà te Tirza. Ne iyan is anak din he si Elah nekeilis kandin te kedhadì. \p \v 7 Haazà is lalag te \sc Nengazen\sc* he nekesuǥat diyà te ki Baasha wey te pemilya zin, migkaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te ebpeneuven din he si Jehu he anak ni Hanani. Migkaǥi haazà te \sc Nengazen\sc* tenged te langun he mezaat he menge vaal ni Baasha ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. Midhimu zin he mepauk is \sc Nengazen\sc* tenged te menge vaal zin he iring te mibeelan te pemilya ni Jeroboam, wey tenged te kebpenhimetayi zin te tivuuk he pemilya ni Jeroboam. \s1 Is Kedhadì ni Ela ziyà te Israel \p \v 8 Nehimu he hadì te Israel si Ela he anak ni Baasha hein ike-26 he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Diyà te Tirza med-ubpà si Ela, ne midhadì sikandin seled te zezuwa he tuig. \p \v 9 Dutun he timpu, si Zimri he sevaha te menge upisyal zin wey peremandar te ketengà te menge perekerwahi, duen din pelanu he mezaat diyà te ki Ela. Ne sevaha he andew, nelangut si Ela ziyà te Tirza, ziyà sikandin te valey ni Arza he iyan edumala te turuǥan diyà te Tirza. \v 10 Midseled dutun te valey si Zimri ne midhimetayan din si Ela. Neulaula heini hein ike-27 he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Ne iyan si Zimri nekeilis ki Elah te kedhadì. \p \v 11 Kebpuun kedhadì ni Zimri, mibpenhimetayan din is tivuuk he pemilya ni Baasha. Ne wazè din midsamà he maama minsan diyà te menge kezuzumahi wey menge emiǥu ni Baasha. \v 12 Mibpenhimetayan ni Zimri is tivuuk he pemilya ni Baasha he sungkad te migkaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi te ebpeneuven din he si Jehu. \v 13 Nehitavù heini su nepauk is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel ki Baasha wey te anak din he si Ela tenged te menge salà he mibeelan dan, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel, pinaaǥi te ked-azap dan te zuma he menge ed-ezapen. \p \v 14 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Ela, wey is langun he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \s1 Is Kedhadì ni Zimri ziyà te Israel \p \v 15 Nehimu he hadì diyà te Israel si Zimri hein ike-27 he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Diyà sikandin med-ubpà te Tirza, piru pitu zà he andew is kedhadì din. Su hein migkampu is menge sundaru te Israel ziyà te uvey te Gibeton he sevaha he inged te menge Filistihanen, \v 16 netudtulan haazà is menge sundaru he midhimetayan ni Zimri sikan is hadì. Umbe zutun mismu he andew te ziyà sikandan te kampu zan, midhimu zan he hadì te Israel si Omri. Heini si Omri iyan peremandar te menge sundaru te Israel. \p \v 17 Ne mid-awà dutun te Gibeton si Omri wey is menge zuma zin he menge tig-Israel, ne midsurung dan is Tirza. \v 18 Ne hein naahà ni Zimri he naaǥew en haazà is inged, midseled sikandin diyà te melig-en he vahin duen te turuǥan ne mibinsulan din haazà is turuǥan, umbe minatey sikandin. \v 19 Neulaula heini tenged te menge salà he mibeelan din. Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, ne mid-iringan din is ulaula ni Jeroboam wey is salà he mibeelan din, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel. \p \v 20 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Zimri, wey is bahin te kedribildi zin, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \s1 Is Kedhadì ni Omri ziyà te Israel \p \v 21 Nevahin te zezuwa he grupu is menge etew ziyà te Israel. Is sevaha he grupu egkesuat he iyan edhimuwen he hadì si Tibni he anak ni Ginat, ne is sevaha pa he grupu si Omri is kandan he egkesuatan. \v 22 Piru edhuna he melig-en is lumelavan ki Omri te lumelavan ki Tibni te anak ni Ginat. Nepatey si Tibni, ne iyan nehimu he hadì si Omri. \p \v 23 Nehimu he hadì te Israel si Omri hein ike-31 he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Midhadì sikandin seled te 12 he tuig; is heenem he tuig dutun te kedhadì din ne ziyà sikandin te Tirza. \v 24 Ne mibpemasa zin diyà te ki Shemer is buvungan diyà te Samaria te 70 he kilu he pelata, ne mibangun sikandin dutun te inged. Ne migngezanan din haazà is inged he Samaria, he ebpuun te ngazan ni Shemer he iyan nehuna he teǥiǥaked dutun te vuvungan. \p \v 25 Mezaat is baal ni Omri ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*. Lavew pa te nengehuna kandin he hadì is kandin he kebaal te salà. \v 26 Mid-iringan din is ulaula ni Jeroboam he anak ni Nebat wey is salà he mibeelan din, he nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel, he iyan is ked-azap te zuma he menge ed-ezapen. Pinaaǥi keniyan midhimu zan he mepauk is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel. \p \v 27 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Omri, wey nevantug he menge vaal zin wey zuma pa he mibeelan din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \v 28 Ne hein minatey en si Omri, inleveng sikandin diyà te Samaria. Ne si Ahab he anak din iyan nekeilis kandin te kedhadì. \s1 Is Kedhadì ni Ahab diyà te Israel \p \v 29 Nehimu he hadì diyà te Israel si Ahab he anak ni Omri hein ike-38 he tuig te kedhadì ni Asa ziyà te Juda. Diyà med-ubpà te Samaria si Ahab ne midhadì sikandan seled te 22 he tuig. \v 30 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, lavew pa is kezaat din te mezaat he mibeelan te menge hadì he nehuna kandin. \v 31 Ne kurang pa ziyà te kandin is ked-iring te menge salà he mibeelan ni Jeroboam, kekenà, mid-esawa zin si Jezebel he anak ni Hadì Etbaal he tig-Sidon, ne nenilbi sikandin wey mid-azap te ed-ezapen he si Baal. \v 32 Mibangun sikandin te simbahan wey pemuhatà he para ki Baal ziyà te Samaria. \v 33 Mibpevaal zaan sikandin te tukud he simbulu te vahi he ed-ezapen he si Ashera. Midhimu zin iyan he mepauk is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, lavew pa is kezaat kayi te mibeelan din te mibeelan te menge hadì he nehuna kandin. \p \v 34 Dutun te timpu te kedhadì ni Ahab, mid-umanan benguna ni Hiel he tig-Betel is Jerico. Hein ebengunen din en is menge pundasyun kayi, minatey is kinekekayan he anak din he si Abiram. Ne hein iyan din en ebpeveelan is menge pultahan kayi he inged, iyan en maan minatey is tinengkezan he anak din he si Segub. Neulaula heini is langun sumalà is lalag te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi ki Josue he anak ni Nun. \c 17 \s1 Mid-uwitan te Uwak si Elias te Egkekaan Din \p \v 1 Ne zuen sevaha he ebpeneuven te \sc Nengazen\sc* he iyan ngazan din si Elias. Meǥinged sikandin diyà te Tishbe, he sakup te Gilead. Migkeǥiyan din si Ahab te, “Kayi te etuvangan te uuyag he \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel he iyan ed-zapen ku, egkeǥiyen ku kenikew he siguradu wazà dehemug etawa uzan he ebpekeuma seled te egkepipira he tuig emun kenà a egkaǥi he ebpekeuma heini.” \p \v 2 Dutun migkeǥiyan te \sc Nengazen\sc* si Elias te, \v 3 “Awè ka kayi ne ziyè ka pevayà te zapit te edsilaan ne eles ka ziyà te zal-ug te Kerit he zapit te edsilaan te Wahig he Jordan. \v 4 Ne zutun ka inum te zal-ug, ne edsuǥuen ku is menge uwak te ked-uwit te egkekaan nu zutun.” \v 5 Ne midtuman ni Elias haazà is insuǥù kandin te \sc Nengazen\sc*. Midhendiyà sikandin te zal-ug te Kerit he zapit te edsilaan te Wahig he Jordan ne zutun sikandin med-ubpàubpà. \v 6 Ne ed-uwitan sikandin te menge uwak te supas wey usa emun meselem wey mezukilem, ne zutun sikandin ed-inum te zal-ug. \s1 Is Balu he Bahi ziyà te Zarefat \p \v 7 Ne hein neuǥet nemezahan haazà is beuǥan su wazè en med-uzan. \v 8 Ne zutun migkeǥiyan te \sc Nengazen\sc* si Elias te, \v 9 “Hendiyè ka te Zarefat diyà te Sidon, ne zutun ka ubpà su zuen balu he vahi he midsuǥù ku te kebpekaan kenikew.” \v 10 Umbe, midhendiyà si Elias te Zarefat. Ne hein nekeume en sikandin diyà te pultahan dutun te inged, neehè din is balu he vahi he ebpengayu. Ne migkeǥiyan din haazà is bahi te, “Betbetai a kenikew uwiti te zeisey zà he wahig su wey a mekeinum.” \v 11 Ne hein egkuwaan en dutun te valu haazà, ne mid-umanan sikandin keǥiyi ni Elias te, “Betbetai a zaan uwiti te zeisey he supas.” \p \v 12 Ne migkaǥi haazà is balu te, “Tutuu is egkeǥiyan ku ziyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu, he wazè ku en supas. Iyan dà nesamà is sengekemkem he herina ziyà te yehung wey is deisey he lana ziyà te umuy. Umbe ebpengamì a te pira he leǥas he kayu su ed-uwiten ku heini ziyà te valey su edhilutuen ku sikan is nesamà he herina para kedì wey para te anak ku, ne emun egkaamin dey en heini ne egkeumes key en.” \p \v 13 Ne migkaǥi si Elias diyà te kandin te, “Kenè ka meseeng. Ulì ka ne veeli nu is migkaǥi nu. Piru hunai a kenikew hilutui te zeisey zà he supas he ebpuun duen te nesamà he herina nu, ne segugunè nu uwita kayi te kediey. Ne emun igkahated nu en kayi te kediey ne hilutù ka zaan te para kenikew wey para te anak nu. \v 14 Su iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, ‘Kenà egkaamin is herina ziyà te yehung nu wey kenà egkaamin is lana ziyà te umuy nu taman te andew he ibpeuzan ku en kayi te tanà.’ ” \v 15 Ne migenat haazà is bahi ne mibeelan din is nekaǥi ni Elias. Umbe zuen keenen kada andew he para ki Elias wey para zuen te valu wey te anak din. \v 16 Su layun duen herina zuen te yehung wey layun duen lana zuen te umuy, sumalà is nekaǥi te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi ki Elias. \p \v 17 Dutun te huziyan he timpu nezeruwan sikan is anak duen te vahi. Migerabi is daru zin taman te minatey sikandin. \v 18 Migkaǥi haazà is bahi ziyà te ki Elias te, “Sikew is suluǥuen te Megbevayà hengkey is ingkepeuki nu kediey? Iyan be inhendini nu su edhimetayan nu is anak ku su silut kedì tenged te menge salè ku?” \v 19 Midtavak si Elias te, “Ihengkayi nu heeyan is anak nu.” Migkuwa ni Elias haazà is batà puun te iney zin, ne mid-uwit din diyà te ruǥu he ziyà te zivavew, he iyan ubpeey ni Elias. Impehizeǥè din haazà is batà diyà te hizeǥaan din, \v 20 ne nengumew-umew sikandin te \sc Nengazen\sc*, ke sikandin te, “He \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku, maan is mibpeuwitan nu te kezeetan heini is balu he ed-ubpaan ku pinaaǥi te kedhimetayi nu te anak din?” \v 21 Ketetelu lengkevi ni Elias haazà is batà ne nengumew-umew sikandin te \sc Nengazen\sc* he ke sikandin te, “He \sc Nengazen\sc* he Megbevayè ku, uyaǥa nu heini is batà!” \v 22 Midtavak te \sc Nengazen\sc* is ampù ni Elias, ne neuyaǥan haazà is batà. \v 23 Ne impenaug ni Elias haazà is batà ne imbeǥey zin diyà te iney zin. Ke si Elias te, “Ahaa nu man is anak nu, uuyag sikandin!” \v 24 Ne migkaǥi haazà is bahi ziyà te ki Elias te, “Guntaan netuenan ku en he tutuu iyan he suluǥuen ka te Megbevayà, wey tutuu he ebpekidlalag is \sc Nengazen\sc* pinaaǥi kenikew.” \c 18 \s1 Impaahà ni Elias he Tutuu Sikandin he Ebpeneuven te Megbevayà \p \v 1 Tetelu en he tuig he wazà med-uzan. Ne sevaha zutun he timpu, migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te ki Elias te, “Hipanew ka ne peehè ka ki Ahab, su ibpeuzan ku en.” \v 2 Umbe, midhendiyà si Elias te ki Ahab. \p Dutun utew en mepait is bitil ziyà te Samaria. \v 3 Umbe, impetawag ni Ahab si Obadias he iyan edumala te turuǥan din. (Ne si Obadias, dekelà is kedtahud din te \sc Nengazen\sc*. \v 4 Hein mibpepenhimetayan ni Jezebel is menge ebpeneuven te \sc Nengazen\sc*, in-eles ni Obadias is 100 he ebpeneuven diyà te zezuwa he surung; 50 is diyà te kada surung, ne mibeǥayan din sikandan te keenen wey wahig.) \v 5 Migkaǥi si Ahab diyà te ki Obadias te, “Ebeyaan ta is langun he serebseb wey beuǥan kayi te nasyun tew, su kela ke mekeehè ki te igkekumpey ta te menge kudà wey menge asnu tew, su para kenà mebpematey.” \v 6 Umbe, mibahin dan is edrigriǥuwan dan dutun te nasyun dan. Umbe midhipanew is kada sevaha kandan pehendiyà te netendek he edrigriǥuwan din. \p \v 7 Ne zutun te kedhipanew ni Obadias, neuma zin si Elias. Nekilala zin si Elias umbe midluhud sikandin te kedtahud ki Elias, ne ke sikandin te, “Iyan ke ve heeyan, Datù Elias?” \v 8 Midtavak si Elias te, “Uya. Genat ka ǥuntaan, ne keǥiyi nu is egalen nu he si Ahab he kayi a.” \v 9 Piru migkaǥi si Obadias te, “Datù, kenè nu himuwa he ebpemiligru is untung ku ki Ahab, su wazà salà he nehimu ku ziyà te kenikew. \v 10 Tutuu is migkaǥi ku ziyà te etuvangan te uuyag he \sc Nengazen\sc* he Megbevayè nu, he wazà nasyun etawa ginhedian he wazà impehendutun te egalen ku te kebpen-ahà kenikew. Emun egkaǥi is menge pengulu zutun te menge nasyun wey menge ginhedian he wazè ka ziyà te kandan he lugar, ibpepenangdù sikandan ni Ahab he wazè ke zan maahà. \v 11 Ne ǥuntaan edsuǥuen a kenikew te kedhendiyà te egalen ku te kegkaǥi he kayi ka? \v 12 Hengkey ke ebpekeiniyug a ǥuntaan ne ed-uwiten ka te Mulin-ulin te \sc Nengazen\sc* diyà te lugar he wazè ku metueni? Ne emun ebpekeuma kayi si Ahab he wazè ke en, ne edhimetayan e zin. Piru, datù, nenilbi a te \sc Nengazen\sc* puun te menguhed e pa. \v 13 Wazè nu ve mezineg is mibeelan ku zuen te ebpenhimetayan ni Jezebel he menge ebpeneuven te \sc Nengazen\sc*? In-eles ku is 100 he ebpeneuven te \sc Nengazen\sc* diyà te zezuwa he surung, 50 is diyà te kada surung, ne mibeǥayan ku sikandan te keenen wey wahig. \v 14 Ne ǥuntaan edsuǥuen a kenikew te kedhendiyà te egalen ku te kegkaǥi he kayi ka? Siguradu edhimetayan e zin!” \p \v 15 Migkaǥi si Elias te, “Ebpenangdù a ziyà te uuyag he \sc Nengazen\sc* he Mekeǥeǥehem, he edsilbiyan ku, he ebpaahà a ki Ahab guntaan he andew.” \p \v 16 Umbe, midhendiyà si Obadias te ki Ahab ne migkeǥiyan din he zutun si Elias, ne migenat si Ahab te kedhinguma ki Elias. \v 17 Ne hein neuma ni Ahab si Elias, ke sikandin te, “Iyan ke ves iyan heeyan is ebpendezaat te Israel.” \v 18 Midtavak si Elias te, “Kenà a iyan ebpendezaat te Israel, kekenà, iyan ka wey is pemilya te amey nu. Su wazè niw tumana is menge suǥù te \sc Nengazen\sc* wey mid-azap niw is menge ledawan ni Baal. \v 19 Ne ǥuntaan, ipetiǥum nu is langun he menge etew te Israel kayi te kedì diyà te Buntud he Carmel. Ne ipehendiyè nu zaan sikan is 450 he ebpeneuven ni Baal wey is 400 he ebpeneuven ni Ashera, he ibpemekaan ni Jezebel.” \p \v 20 Umbe, midtiǥum ni Ahab is langun he menge etew ziyà te Israel wey sikan is ebpemeneuven diyà te Buntud he Carmel. \v 21 Mid-uvey si Elias diyà te menge etew is migkaǥi te, “Sengemenu keluǥayad is kedsunud niw te zezuwa he tuluuwen? Emun iyan Megbevayà is \sc Nengazen\sc* ne sunuza niw sikandin piru emun iyan Megbevayà si Baal ne iyan niw sunuza.” Piru wazà medtavak is menge etew. \p \v 22 Mid-uman megkaǥi si Elias te, “Iyan e zà nesamà te menge ebpeneuven te \sc Nengazen\sc*, piru si Baal 450 is kandin he ebpeneuven. \v 23 Ne ǥuntaan uwiti key te zezuwa he tudu he vaka. Ne mebpilì dutun is menge ebpeneuven ni Baal te kandan he edlepaan ne penggetaza zan ne id-untud dan haazà diyà te kayu he idtavun, piru kenà haazà edreteman te hapuy is ed-em-emuren he tavun. Ne iyan daan haazà ebeelan ku ziyà te sevaha he vaka; idsavuk ku zaan haazà diyà te tavun he ed-em-emuren ne kenè ku zaan haazà edreteman te hapuy is tavun. \v 24 Ne pengemuyù kew ziyà te keniyu he ed-ezapen he iyan medretem te hapuy, ne ebpengemuyù a zaan diyà te \sc Nengazen\sc*. Ne sikan is edretem te hapuy ziyà te tavun, ne iyan tutuu he Megbevayà.” Ne nekeuyun dutun is menge etew. \p \v 25 Dutun migkeǥiyan ni Elias is menge ebpeneuven ni Baal te, “Iyan kew huna su mahabet kew. Pilì kew te sevaha he tudu he vaka ne endama niw heini. Ampù kew ziyà te ed-ezapen niw piru kenè niw retemi te hapuy is tavun niw.” \v 26 Umbe, migkuwa zuen te menge ebpeneuven ni Baal is tudu he vaka he mid-uwit diyà te kandan, ne mid-andam dan heini. Ne nengemuyù dan diyà te ki Baal puun te meselem taman te meudtu. Igkulahì dan en is lalag te, “He Baal, tevaka key kenikew!” Edsayewsayew en sikandan is edlingutlingut duen te pemuhatà he mibeelan dan. Piru wazà mibeǥey te hangyù dan.\fig Is menge ebpeneuven ni Baal midsayew he ed-elingkus te pemuhat|src="co01129b.tif" size="span" loc="1 Menge Hadì 18:26" copy="David C. Cook" ref="1 Menge Hadì 18:26" \fig* \p \v 27 Ne hein meudtu en ne ed-un-undahan en sikandan ni Elias he ke sikandin te, “Sigudu kew en pengulahì, su megbevayè man buwa sikandin! Kela ke mezalem is ked-isip-isip din etawa midhimeley, etawa zuen din nehipenawan, etawa nekelipezeng ne kinahanglan he ebpukawen.” \v 28 Umbe, midsigudu en sikandan megkulahì ne mibpemelian dan en is menge lawa zan te ubpit wey ispada, su iyan haazà neleyaman dan te ebaal, ne nenuravid en is lengesa zan. \v 29 Midlavey en is meudtu ne edsigudu ǥihapun sikandan ebpengulahì taman te neuma is uras te mahapun he kebpemuhat, piru wazà mibeǥey te hangyù dan. \p \v 30 Migkeǥiyan ni Elias is langun he etew zutun te, “Uvey kew zini te kedì.” Ne mid-uvey is menge etew ziyà te kandin. Ne mibpurungan din sikan is pemuhatà he para te \sc Nengazen\sc* he nezeetan. \v 31 Migkuwa sikandin te 12 he menge vatu he iyan ibpesavut din is 12 he tribu he menge anak ni Jacob, sikan is etew he migngezanan te \sc Nengazen\sc* ki Israel. \v 32 Ne mibeelan din haazà is menge vatu he pemuhatà para te \sc Nengazen\sc*, ne migkenalan din is peliǥuy zutun te pemuhatà. Haazà is kanal ed-ereǥan te liwazà te saku he venì. \v 33 Impurung din ipemelastar is tavun dutun te pemuhatà ne midsapù din sikan is baka ne in-untud din duen te tavun. Ne migkeǥiyan din is menge etew te, “Busbusi niw te heepat he umuy te wahig heini is pemuhat wey is tavun din.” Ne hein nepasad dan haazà, \v 34 migkaǥi si Elias te, “Umani niw vusbusi.” Ne hein nepasad dan te ebusbus, mid-uman megkaǥi si Elias te, “Umani niw vusbusi te iketelu.” Midtuman dan haazà is nekaǥi ni Elias, \v 35 ne midtudà is wahig peliǥuy zuen te pemuhatà ne nepenù sikan is kanal. \p \v 36 Hein timpu en te kebpemuhat, mid-uvey si Elias he ebpeneuven duen te pemuhatà ne nengemuyù sikandin. Ke sikandin te, “\sc Nengazen\sc* he Megbevayà ni Abraham, ni Isaac, wey ni Jacob, ipeehè nu is puriba ǥuntaan he andew he iyan ka Megbevayà te Israel ne suluǥuen a kenikew, ne mibeelan ku heini is langun he vaal su iyan insuǥù nu. \v 37 Iveǥey nu is hangyù ku, \sc Nengazen\sc* su para metueni kayi te menge etew he iyan ka \sc Nengazen\sc* Megbevayà, ne ibpelikù nu sikandan diyà te kenikew.” \p \v 38 Ne segugunà nekeuma is hapuy he ebpuun diyà te \sc Nengazen\sc*, ne midtutung dutun te hapuy sikan is pemuhat, sikan is tavun, sikan is menge vatu, wey is tanà, wey mibpemezahan din is wahig duen te kanal. \v 39 Ne hein naahà haazà te langun he menge etew zutun, midlangkeb dan is egkaǥi te, “Is \sc Nengazen\sc*, iyan Megbevayà! Is \sc Nengazen\sc* iyan Megbevayà!” \v 40 Ne segugunà midsuǥù ni Elias is menge etew te, “Dekepa niw is menge ebpeneuven ni Baal. Kinahanglan he wazà ebpekepelaǥuy kandan!” Umbe midakep dan ne mid-uwit sikandan ni Elias diyà te zal-ug he Kishon ne zutun din penhimetayi. \p \v 41 Migkeǥiyan ni Elias si Ahab te, “Genat kad ne kaan ke en su ebpekeume en is mereǥes he uzan.” \v 42 Umbe, migenat si Ahab su egkaan, ne si Elias mulà, midtekezeg diyà te puntur te Carmel is mid-ampù he eduzungul ziyà te tanà. \v 43 Ne migkeǥiyan din is suluǥuen din te, “Tekezeg ka ne pentawa nu is daǥat.” Ne midtuman haazà duen te suluǥuen. \p Ne kedlikù din diyà te ki Elias ke sikandin te, “Wazè ku naahà.” Kepipitu sikandin ipelikù ni Elias te kebpantew. \v 44 Ne hein ikepitu en te kedlikù din, ke sikandin diyà te ki Elias te, “Zuen ku naahà he kivel he iring dà keluag te palad te etew he mibpezivavew he ebpuun te lawed.” Ne migkaǥi si Elias te, “Genat ka, ne keǥiyi nu si Ahab he med-untud en te kerwahi zin ne megenat en mintras kenè pa sikandin egkesaut te uzan.” \p \v 45 Ne netegteǥaad mibmerusirem en is hewhewanan tenged te menge kivel. Nengeramag wey mid-uzan te mereǥes, ne mid-untud te kerwahi zin si Ahab ne midhendiyà te Jezreel. \v 46 Ne zutun, mid-ulinan si Elias te \sc Nengazen\sc*! Midlislis din is pendivavew he visti zin ne mibekesan din ne mibpelelaǥuy su edhuna sikandin ki Ahab diyà te Jezreel. \c 19 \s1 Mibpelaǥuy si Elias Pehendiyà te Horeb \p \v 1 Midtudtulan ni Ahab is esawa zin he si Jezebel te langun he mibeelan ni Elias, wey is kebpenhimetayi ni Elias te langun he ebpeneuven ni Baal. \v 2 Umbe, mibpeuwitan ni Jezebel te lalag si Elias he ed henduen te, “Berakat he zekelà is silut te menge ed-ezapen kediey emun iring kayi he uras keeselem ne kenè ku pa sikew egkepatey, iring te mibeelan nu te menge ebpemeneuven.” \p \v 3 Ne nahandek dutun si Elias, umbe mibpelaǥuy sikandin pehendiyà te Beersheba he sakup te Juda, ne intaǥak din dutun is suluǥuen din. \v 4 Ne midhendiyà mulà sikandin te sibsivayan he senga andew is hipanew zin. Mibpundu sikandin he ebpimpinuu ziyà te lempek te kayu, ne mid-ampù he mebpatey en sikandin. Migkaǥi sikandin te, “Subre en heini \sc Nengazen\sc*! Kuwaa nu en is untung ku, kenà a zeyzey te menge kepuun ku.” \v 5 Ne midhizeǥà sikandin duen te sihung te kayu. Ne nekelipezeng sikandin. \p Ne zutun dutun duen belinsuǥuen he migunggel kandin he migkaǥi te, “Enew ka wey megkaan.” \v 6 Ne kedtengteng din neehè din diyà te ulunan din is supas he midlutù pinaaǥi te midlangga he vatu wey wahig he neketaǥù diyà te umuy. Migkaan sikandin wey mid-inum ne mid-uman medhizeǥa. \p \v 7 Midlikù sikan is belinsuǥuen te \sc Nengazen\sc* ne migunggel zin en maan si Elias duma is kegkaǥi te, “Enew ka wey megkaan, su meziyù pa is ebpeveyaan nu.” \v 8 Umbe, mid-enew si Elias ne migkaan wey mid-inum. Ne nekeveǥey kandin te zesen haazà is migkaan din, ne midhipanew sikandin seled te 40 he andew wey 40 he kezukileman, taman te nekeuma sikandin diyà te Horeb, he vuntud te Megbevayà. \v 9 Midseled sikandin diyà te sevaha he surung ne zutun sikandin medlipezeng hein mezukilem en. \p Dutun migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te ki Elias te, “Hengkey is baal nu kayi?” \v 10 Midtavak sikandin te, “\sc Nengazen\sc* he Megbevayà he Mekeǥeǥehem, metinumanen a he nenilbi kenikew. Piru inselikwey te menge Israilihanen is paaǥi nu te kebpekid-uyun kandan, midezeetan dan is menge pemuhatà para kenikew, wey mibpenhimetayan dan is menge ebpeneuven nu. Ne sebsevaha ku zà te nesamà, piru edtinguhè dan daan te kedhimatey kedì.” \v 11 Migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, “Gawas ka ne hitindeg ka ziyà te etuvangan ku ziyà te puntur kayi te vuntud, su edsaǥad a.” Ne zutun nengeramag te utew mevandes he nekeǥadgad te menge vuntud wey nekelekat te menge vatu, piru wazà dutun te keramag is \sc Nengazen\sc*. Ne hein mid-engked is keramag, midlinug piru wazà gihapun is \sc Nengazen\sc* dutun te linug. \v 12 Ne hein mid-engked is linug, duen hapuy he neretem, piru wazà gihapun is \sc Nengazen\sc* dutun te hapuy. Ne hein wazè en haazà is hapuy, duen utew menaney he laǥeng he henduen dà te naasnaas. \v 13 Ne hein nezineg haazà ni Elias, midtembunan din is buked din te samput ne migawas sikandin ne midhitindeg diyà te vèbà dutun te surung. Ne zutun duen laǥeng he migkaǥi te, “Elias, hengkey is baal nu kayi?” \v 14 Midtavak sikandin te, “\sc Nengazen\sc* he Megbevayà he Mekeǥeǥehem, metinumanen a he nenilbi kenikew. Piru inselikwey te menge Israilihanen is paaǥi nu te kebpekidepità kandan, midezeetan dan is menge pemuhatà para kenikew, wey mibpenhimetayan dan is menge ebpeneuven nu. Ne sebsevaha ku zà is nesamà, ne edtinguhè dan daan te kedhimatey kedì.” \p \v 15 Migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te kandin te, “Likù ka ziyà te imbayè nu, ne hendiyè ka te sibsivayan te Damascus. Ne emun ebpekeuma kad, ne edlenahan nu si Hazael he tuus he iyan en sikandin hadì diyà te Aram. \v 16 Lenahi nu zaan si Jehu he anak ni Nimshi su iyan sikandin hadì te Israel wey si Elisha he anak ni Shafat, he tig-Abel Mehola, su iyan sikandin ebpeneuven ku he ebpekeilis kenikew. \v 17 Ebpenhimetayan ni Hazael is ebpemen-azap ki Baal. Is ebpekepelaǥuy kandin, ne ebpenhimetayan ni Jehu, ne is ebpekepelaǥuy ki Jehu, ne si Elisha is ebpenhimatey kandan. \v 18 Piru edsemaan ku is 7,000 he menge Israilihanen he wazà medluhud wey medhazek te ledawan ni Baal.” \s1 Is Kedtewaga ki Elisha \p \v 19 Ne migenat si Elias ne neehè din si Elisha he anak ni Shafat is ed-eradu. Duen 11 he paris te menge vaka ziyà te egkehunaan ni Elisha he id-eradu te menge zuma zin, ne iyan sikandin ed-eradu te ike-12 he paris. Mid-uvayan sikandin ni Elias, ne impesinabley ni Elias ki Elisha is samput ni Elias. \v 20 Mid-ewaan ni Elisha is menge vaka zin su midal-as din si Elias. Ne migkeǥiyan din te, “Edhezekan ku zep-a si amà wey si inà te kebpenemilit diyà te kandan, ne kegkepasad eduma a kenikew.” Midtavak si Elias te, “Uya, piru kenè nu lipati is mibeelan ku ziyà te kenikew.” \p \v 21 Midlikù si Elisha, su migkuwa zin is menge vaka zin ne mibpenlapè din. Ne iyan intavun din te kedhilutua zutun te menge vaka is menge himan din te ked-eradu. Ne hein nelutù en haazà, mibeǥayan din sikan is menge zuma zin te ed-eradu ne migkaan sikandan is langun. Ne zutun mibpekidume en sikandin ki Elias su ed-uǥup kandin. \c 20 \s1 Midsurung ni Ben Hadad is Samaria \p \v 1 Dutun he timpu midtiǥum ni Hadì Ben Hadad he hadì te Aram is langun he menge sundaru zin su wey zan mekepekidtebek. Miduma kandan is 32 he menge hadì he edlavan ki Ben Hadad, he zuen dan menge kudà wey menge kerwahi. Ne migenat dan su edsurung dan diyà te Samaria. \v 2 Mibpesuǥù si Ben Hadad te menge menunudtulà diyà te Samaria su wey zan metudtul heini he lalag diyà te ki Hadì Ahab he hadì te Israel: “Iyan heini migkaǥi ni Ben Hadad: \v 3 ‘Is menge pelata nu wey menge vulawan nu ne kediey, ne is menge esawa nu wey is mevurut he menge anak nu ne kediey zaan.’ ” \v 4 Ne is tavak he impetudtul ni Hadì Ahab edhenduen te, “Uyun a te nekaǥi nu, Mahal he Hadì, he gaked a kenikew wey is langun he kediey.” \p \v 5 Mid-uman medlikù haazà is menge menunudtulà diyà te ki Ahab he ke sikandan te, “Iyan heini menge lalag ni Ben Hadad: ‘Migkaǥi ad diyà te kenikew he iveǥey nu kedì is menge pelata nu, menge vulawan nu, menge esawa nu, wey menge anak nu. \v 6 Ne keeselem te iring kayi he uras, ibpehendiyan ku is menge upisyal ku su wey zan mesusi is turuǥan nu wey valey te menge upisyal nu. Egkuwaan dan is langun he ed-isipen nu he menge mahalen.’ ” \p \v 7 Impetawag te hadì te Israel is langun he ebpemendumala te Israel ne migkeǥiyan din te, “Ebpen-ahà iyan te paaǥi si Ben Hadad he mezezeeti kiw zin. Su ibeǥey ku en man is mibuyù din he iyan is: menge esawa ku, menge anak ku, menge pelata ku, wey vulawan ku.” \v 8 Ne midtavak is ebpemendumala wey is duma he menge etew te, “Kenè nu en iveǥey is ebuyuen din.” \v 9 Umbe, migkeǥiyan ni Ahab haazà is menge menunudtulà ni Ben Hadad te, “Keǥiya niw ziyà te mahal he hadì he ibeǥey ku kandin is nehuna he mibuyù din he iyan is menge pelata ku, menge vulawan ku, menge esawa ku, wey menge anak ku, piru kenè ku igkeveǥey heini is ikezuwa he mibuyù din.” Mid-ulì haazà is menge menunudtulà ne migkaǥi zan diyà te ki Ben Hadad is tavak ni Ahab. \p \v 10 Mibpeuman mebpeuwit te lalag si Ben Hadad diyà te ki Ahab he edhenduen te, “Berakat he purungi a siluti te menge ed-ezapen emun kenè ku egkepurung egkezezeeti is Samaria. Edsigureduwen ku he wazà egkesamà minsan eliyavuk he ereg he egkaakup te menge sundaru ku.” \v 11 Midtavak is hadì te Israel te, “Kegiyi niw sikandin he is sundaru he ebpengandam pa para te tebek kenà ereg he ebpehambug iring te sundaru he nekepasad en he ebpekidtebek.” \v 12 Nezawat ni Ben Hadad haazà is tavak ni Ahab dutun te ed-inum sikandin wey is duma zin he menge hadì diyà te tulda zan. Ne mibmendaran din is menge etew zin he mebpengandam su edsurung dan diyà te Samaria. Ne midtuman dan haazà. \s1 Nezaag ni Ahab si Ben Hadad \p \v 13 Ne zuen, nekeuma he ebpeneuven te \sc Nengazen\sc* diyà te ki Ahab he ke sikandin te, “Iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc*: ‘Neehè nu ve is utew mahabet he menge sundaru ni Ben Hadad? Piru ibpezaag ku sikandan kenikew ǥuntaan he andew, ne egketuenan nu he iyan a \sc Nengazen\sc*.’ ” \v 14 Mid-insà si Ahab te, “Hentei is edaag kandan?” Midtavak haazà is ebpeneuven te, “Iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc*: ‘Is betan-en he menge sundaru, he zizalem te gehem te menge gubirnedur ziyà te menge prubinsya, iyan ebpekezaag kandan.’ ” Mid-insà si Ahab te, “Hentei is edhuna edsurung?” Midtavak haazà is ebpeneuven te, “Iyan kew.” \p \v 15 Umbe, impetawag ni Ahab sikan is betan-en he menge sundaru, he zizalem te keǥehem te menge gubirnedur ziyà te menge prubinsya–232 sikandan is langun wey elin midtiǥum din is duma pa he menge Israilihanen 7,000 sikandan is langun. \v 16 Meudtu is kedsurung dan, dutun te ebpemelelangut diyà te tulda zan si Ben Hadad wey sikan is 32 he menge hadì he edlavan kandin. \v 17 Iyan midhuna medsurung sikan is betan-en he menge sundaru. \p Dutun he timpu, is menge midsuǥù ni Ben Hadad te kebpeniid diyà te Samaria migkaǥi ziyà te kandin te, “Duen menge sundaru he ebpemuun diyà te Samaria he edhengkayi.” \v 18 Migkaǥi si Ben Hadad te, “Emun hengkey is idhendini zan, emun kebpekidtebek etawa kebpekidhusey, dekepa niw sikandan.” \p \v 19 Iyan nengegalen te menge Israilihanen sikan is betan-en he menge peremandar ne mibpenelukun kandan is menge sundaru, \v 20 ne midhimetayan te kada sevaha kandan is menge kuntada zan. Umbe nemelaǥuy is duma he menge sundaru pehendiyà te Aram, ne midal-as sikandan te menge Israilihanen. Piru si Ben Hadad wey is duma he menge zuma zin nekepelaǥuy he ed-untud te kudà. \v 21 Iyan heeyan sikan is kedsurung eni Hadì Ahab te Israel. Mahabet he menge Aramihanen is mibpenhimetayan dan, ne mibpenguwa zan is menge kudà wey menge kerwahi te menge Aramihanen. \v 22 Ne kedlavey zutun, mid-uvey ziyà te hadì te Israel is ebpeneuven ne ke sikandin te, “Pengandam ka wey mebpurung mebpelanu, su ed-uman edsurung is hadì diyà te Aram dutun te sunud he tuig.” \p \v 23 Ne ziyà mulà te menge Aramihanen, sikan is hadì diyà te Aram migkeǥiyan te menge upisyal zin te, “Is megbevayà te menge Israilihanen, megbevayà diyà te menge vuvungan, umbe nekezaag dan. Piru emun diyè tew sikandan edtebeka te menge suǥud, siguradu he egkezaag tew sikandan. \v 24 Ne kinahanglan he ebeelan nu heini: Iawè nu sikan is 32 he menge hadì diyà te ketengdanan dan ne iyan iilis nu kandan sikan is menge peremandar. \v 25 Ne pekehebeta nu is menge sundaru nu, menge kudè nu, wey menge kerwahi nu he iring kahabet duen te nehuna he naawà diyà te kenikew. Ne zutun ebpekidtebek kiw te menge Israilihanen diyà te menge suǥud, ne siguradu egkezaag tew sikandan.” Mibpezumazuma zutun si Ben Hadad, ne mibeelan din heini. \p \v 26 Ne zutun te sunud he tuig, midtiǥum ni Ben Hadad is menge Aramihanen, ne midhendiyè dan te inged he Afek su ebpekidtebek dan te menge Israilihanen. \v 27 Midtiǥum daan is menge Israilihanen wey in-andam dan is menge kinahanglan dan ne migenat dan is ebpekidtebek te menge Aramihanen. Ne atbang is kampu zan te kampu te menge Aramihanen. Piru henduen dà sikandan te dezuwa he dezeisey he layud te menge kambing emun idhindeg te menge Aramihanen he nekeeneb diyà te menge suǥud. \v 28 Midhendiyà is suluǥuen te Megbevayà te hadì diyà te Israel ne migkaǥi te, “Iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc*: Egkeisip te menge Aramihanen he megbevayà a ziyà te menge vuvungan ne kenà diyà te menge suǥud. Umbe ebpengelinteuwan ku he mezaag nu is utew mahabet he menge sundaru zan su para metueni niw he iyan a \sc Nengazen\sc*.” \p \v 29 Migkampu is menge Israilihanen wey is menge Aramihanen he neked-atbang seled te pitu he andew. Ne hein ikepitu en he andew midtebek en sikandan. Ne senga andew zà ne nekepatey en is menge Israilihanen te 100,000 he menge sundaru he menge Aramihanen. \v 30 Ne is nesamà he menge Aramihanen nemelaǥuy ziyà te inged he Afek, ne zutun netempaǥan te verengbeng dutun te inged is 27,000 kandan. Mibpelaǥuy zaan dutun si Ben Hadad, ne mid-eles diyà te kineselezan he ruǥu te valey. \v 31 Migkeǥiyan sikandin te menge upisyal zin te, “Nezineg dey he hihizuwen kun is menge hadì te Israel. Umbe edhendiyè key te hadì te Israel ne ebpekevavè key pinaaǥi te kebivisti te saku wey kebagkes te pisì diyà te menge ulu zey. Ne kela ke kenè ke zin ded himetayi.” \p \v 32 Umbe, mibivisti sikandan te saku wey mibagkes dan te pisì is ulu zan. Ne midhendiyè dan te hadì te Israel ne ke sikandan te, “Si Ben Hadad he edtahud kenikew ebpehizuhizu he ke egkehimu kenè nu sikandin himetayi.” Midtavak haazà is hadì te, “Uuyag pe bes sikandin? In-iring ku sikandin te suled ku.” \v 33 Mid-isip dutun te menge upisyal he tuus haazà is tavak te hadì he ibeǥey zin is hangyù dan, umbe segugunà sikandan migkaǥi te, “Uya, si Ben Hadad ne henduen be te suled nu en.” Migkaǥi haazà is hadì te, “Dumaha niw sikandin dini te kedì.” \p Ne hein nekeuma si Ben Hadad, ne impeuntud sikandin ni Ahab te kerwahi zin. \v 34 Migkaǥi si Ben Hadad diyà te ki Ahab te, “Id-ulì ku ziyà te kenikew is menge inged he mid-aǥew te amey ku ziyà te amey nu. Ne egkehimu ke edtukud ka te menge tindahan diyà te Damascus, iring te mibeelan te amey ku ziyà te Samaria.” Migkaǥi si Ahab te, “Edhimuwen ta heini he sevaha he kesebutan, ne ibpaawè ku sikew.” Umbe mid-uyun sikandan, ne hein nepasad impeǥenat sikandin ni Ahab. \p \v 35 Dutun he timpu, midsuǥù te \sc Nengazen\sc* is sevaha he etew he sevaha te menge ebpeneuven, te kegkaǥi ziyà te zuma zin te, “Pesekiti a kenikew.” Piru wazà mebpezumazuma haazà is etew. \v 36 Umbe, migkeǥiyan din haazà is etew te, “Geina te wazè nu tumana is suǥù te \sc Nengazen\sc*, edhimetayan ka te erimaung dutun te ked-ulì nu puun dini.” Ne hein ked-ulì dutun te etew, naahà sikandin te erimaung ne midhimetayan sikandin duen te erimaung. \p \v 37 Duen en maan naahà dutun te ebpeneuven he sevaha he etew ne ke sikandin en maan te, “Pesekiti a kenikew.” Ne mibpesekitan dutun te etew ne nepelian sikandin. \v 38 Ne migenat haazà is ebpeneuven, ne midhitindeg diyà te zalan, su edteǥazan din is hadì te Israel he ebayà dutun. Mibpeuvag-uvag sikandin pinaaǥi te kebpezeket te bindahi ziyà te menge mata zin su para kenà sikandin mekilala. \v 39 Ne kebayà duen te hadì mibensaǥan sikandin dutun te ebpeneuven te, “Datù, nekezuma a te tebek, ne zuen etew he mid-uwit din kayi te kediey is bihag ne ke sikandin te, ‘Bentayi nu heini he etew. Emun ebpekepelaǥuy sikandin, edhimetayan ka etawa ibpevayad ka te 35 he kilu he pelata.’ \v 40 Ne hein nepulikì a te zuma he vuluhaten ne nekepelaǥuy haazà is bihag.” \p Migkaǥi haazà is hadì te, “Ereg ka he edsilutan te sungkad te migkaǥi nu.” \v 41 Ne midlekat duen te ebpeneuven sikan is bindahi ziyà te menge mata zin, ne nekilala sikandin dutun te hadì te Israel he sevaha zuen te menge ebpeneuven. \v 42 Migkeǥiyan din haazà is hadì te, “Iyan heini lalag te \sc Nengazen\sc*: Tenged te impaawè nu sikan is etew he migkaǥi ku he ereg he edhimetayan, ne iyan ka edhimetayan he ilis din, ebpenhimetayan daan is menge etew nu he ilis te menge etew zin.” \v 43 Mid-ulì haazà is hadì te Israel ziyà te turuǥan din diyà te Samaria he mibmezaat is gehinawa zin wey nepauk. \c 21 \s1 Is Pemuleey te Paras ni Nabot \p \v 1 Ne kegkeipus dutun he menge hitavù, iyan en maan heini nehitavù. Duen sevaha he etew he tig-Jezreel he iyan ngazan din si Nabot. Duen pemuleey zin te paras diyà te Jezreel he avey te turuǥan ni Hadì Ahab he hadì te Samaria. \v 2 Duen timpu he migkaǥi si Ahab diyà te ki Nabot te, “Tenged te uvey ziyà te turuǥan ku is pemuleey nu te paras, iveǥey nu en lang kedì su edhimuwen ku he pemuleey te menge edlumbayen. Ne edliwaan ku te edhuna he meupiya he pemuleey te paras, wey emun egkesuat ka ne ebeyazan ku te ereg he vali zin.” \v 3-4 Piru midtavak si Nabot te, “Kenà idtuǥut te \sc Nengazen\sc* ke ibeǥey ku kenikew is kevilin ku te menge kepuun ku.” \p Mid-ulì si Ahab he mibmezaat is gehinawa zin wey nepauk tenged te intavak ni Nabot kandin. Midhizeǥà sikandin he edsinaru ziyà te elavat, ne kenà egkaan. \v 5 Ne midhendiyà te kandin is esawa zin he si Jezebel ne mid-insà te, “Maan is egkeseeng ka? Maan is kenè ka egkaan?” \v 6 Midtavak din haazà is esawa zin te, “Migkeǥiyan ku si Nabot he ebpemesahan ku is pemuleey zin te paras, wey edliwaan ku te edhuna pa he meupiya he pemuleey te paras emun egkesuatan din, piru wazà sikandin mebpezumazuma.” \v 7 Migkaǥi si Jezebel te, “Kenè be hadì ka te Israel? Enew ka wey megkaan! Lipey ka su ibeǥey ku kenikew is pemuleey te paras ni Nabot he tig-Jezreel.” \p \v 8 Umbe, midsurat si Jezebel pinaaǥi te ngazan ni Ahab, ne midtetakan din heini te tatak te hadì, ne impeuwit din diyà te ebpemendumala wey zuma pa he menge upisyal te inged he ed-ubpaan ni Nabot. \v 9 Ne iyan heini netaǥù dutun te surat din: “Tiǥuma niw is menge etew para te kebpuasa, ne ipepinuu niw si Nabot diyà te egkehunaan te menge etew. \v 10 Ne ipepinuu niw ziyà te etuvangan din is dezuwa he menge buguy para isumbung dan sikandin he mibpenrewakan din is Megbevayà wey is hadì. Ne uwita niw sikandin diyà te gawas te inged ne penulenga niw te vatu taman te ebpatey.” \p \v 11 Ne mibeelan te ebpemendumala wey zuma pa he menge upisyal is migkaǥi ni Jezebel ziyà te kandan dutun te surat. \v 12 Midtiǥum dan is menge etew para mekepuasa ne impepinuu zan si Nabot diyà te egkehunaan dutun te menge etew. \v 13 Ne zutun dutun duen nekeuma he dezuwa he menge buguy ne mibpinuu zan diyà te etuvangan ni Nabot, ne insumbung dan sikandin diyà te etuvangan te menge etew. Ke sikandan te, “Mibpenrewakan ni Nabot is Megbevayà wey is hadì.” Umbe mid-uwit dan si Nabot diyà te ǥawas te inged ne mibpenuleng dan te vatu taman te kebpatey zin. \v 14 Ne mibpesuratan dan si Jezebel he mibpenuleng dan en te vatu si Nabot ne minatey en. \p \v 15 Ne kegketueni ni Jezebel he minatey en si Nabot, migkeǥiyan din si Ahab te, “Minatey en si Nabot. Umbe genat ka ne engkena nu en sikan is pemuleey ni Nabot te paras he kenè din ibelegyà diyà te kenikew.” \v 16 Kegkezineg ni Ahab he minatey en si Nabot, segugunà sikandin migenat is ed-angken te pemuleey ni Nabot te paras. \p \v 17 Ne zutun migkaǥi is \sc Nengazen\sc* diyà te ki Elias he tig-Tishbe te, \v 18 “Genat ka, hendiyè ka te ki Hadì Ahab he hadì te Israel, he midhadì diyà te Samaria. Diyà sikandin te pemuleey ni Nabot te paras su egkesuatan din heini te ed-angken. \v 19 Keǥiyi nu sikandin te iyan heini lalag ku: ‘Nepasad nu te edhimatey is etew, ne elin nu en egkuwaan is tanè din? Tenged te mibeelan nu ne edilaan te menge asu is lengesa nu ziyà te ǥawas te inged, iring te kedilai zan diyà te ǥawas te inged te lengesa ni Nabot.’ ” \p \v 20 Ne hein naahà ni Ahab si Elias ke sikandin te, “Neehè e ves te kuntada ku!” Midtavak si Elias te, “Uya, midhengkayi a te kenikew su geina te iyan nu zà layun egkesuatan is kebaal te mezaat diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*! \v 21 Ne iyan heini egkeǥiyen te \sc Nengazen\sc* diyà te kenikew: ‘Edezeetan ku sikew. Ebpenhimetayan ku is langun he kevuwazan nu he menge maama, uripen man etawa kenà. \v 22 Edezeetan ku is pemilya nu iring te mibeelan ku ziyà te pemilya ni Jeroboam he anak ni Nebat, wey te pemilya ni Baasha he anak ni Ahia, su ǥeina te midhimu nu he mepauk a, wey iyan ka nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel.’ \p \v 23 “Ne vahin ki Jezebel, migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te egkeenen sikandin te menge asu ziyà te kutà te Jezreel. \v 24 Is sakup te pemilya nu he ebpemematey ziyà te inged ne egkeenen te menge asu, ne is diyà ebpematey te pemuleey ne egkeenen te menge tagbis.” \p \v 25 (Wazà etew he mibpeveyveyaan din is keugelingen din pinaaǥi te kebaal te mezaat diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* te iring kezaat te mibeelan ni Ahab, tenged te ked-iniyata kandin te esawa zin he si Jezebel. \v 26 Mid-ulaula sikandin te utew mezaat he vaal pinaaǥi te ked-azap te zuma he menge ed-ezapen, iring te mibeelan te menge Amorihanen he midsegseg te \sc Nengazen\sc* puun kayi he tanà hein nekeuma is menge Israilihanen.) \p \v 27 Kegkezineǥa ni Ahab dutun te migkaǥi ni Elias, mibindas din is bisti zin ne mibivisti te saku, ne mibpuasa. Midlipezeng sikandin he bivisti te saku wey midhiphipanew is neseeng. \p \v 28 Ne migkeǥiyan te \sc Nengazen\sc* si Elias he tig-Tishbe, \v 29 “Neehè nu ve ke sengemenu is kebpekevavà ni Ahab diyà te etuvangan ku? Tenged te kebpekevavè din, kenè ku ibpaaǥi is kezeetan dutun te kandin he timpu, ibpaaǥi ku is kezeetan diyà te pemilya zin emun iyan en edhadì is anak din.” \c 22 \s1 Impepengandam ni Micaya si Ahab \r (2 Cronica 18:2-27) \p \v 1 Wazà mebpetebekà is menge Aramihanen wey menge Israilihanen seled te tetelu he tuig. \v 2 Ne hein iketelu he tuig mibpekid-ahà si Hadì Jehoshafat he hadì te Juda ki Hadì Ahab he hadì te Israel. \v 3 Migkeǥiyan ni Ahab is menge upisyal zin te, “Netuenan niw he kenitew is Ramot Gilead. Piru maan is wazè kiw medhimu te paaǥi he mahawì tew heini ziyà te hadì te Aram?” \v 4 Umbe, mid-insaan ni Ahab si Jehoshafat te, “Eduma ke ve kenami te kebpekidtebek diyà te Ramot Gilead?” Ne midtavak ni Jehoshafat si Ahab te, “Andam a he eduma kenikew, wey andam a zaan he kebpeǥamit kenikew te menge sundaru ku wey menge kudè ku. \v 5 Piru ed-insaan ta zep-a is \sc Nengazen\sc* ke hengkey is kandin he egkekaǥi.” \p \v 6 Umbe, impetawag ni Ahab is menge ebpeneuven–400 sikandan langun, ne mid-insà te, “Egenat e ve te kebpekidtebek diyà te Ramot Gilead etawa kenà?” Midtavak dan te, “Genat kad, su ebpengelinteuwan te Nengazen he mekezaag ka!” \v 7 Piru mid-insà si Jehoshafat te, “Wazè en be zuma kayi he ebpeneuven te \sc Nengazen\sc* he egkepenginginsaan ta.” \v 8 Midtavak si Ahab ki Jehoshafat te, “Duen pa sevaha he egkepenginginsaan ta ke hengkey is egkekaǥi te NENGAZEN–si Micaya he anak ni Imla. Piru egkeepesan ku sikandin su wazà meupiya he menge tagnè din para kedì, kekenà, pudu zà kenà meupiya.” Midtavak si Jehoshafat te, “Kenè ka ereg he egkaǥi te iring keniyan.” \v 9 Umbe, impetawag ni Ahab is sevaha te menge upisyal zin ne migkeǥiyan din te, “Gègaani niw zumaha kayi si Micaya he anak ni Imla.” \p \v 10 Dutun he timpu, si Hadì Ahab he hadì te Israel wey si Hadì Jehoshafat he hadì te Juda, mibivisti zan te visti te hadì, he ebpinuu is kada sevaha kandan diyà te pinuuwè din te kedhadì diyà te uvey te gunasà he uvey te pultahan te Samaria. Ne ebpemineǥen dan is egkeǥiyen te menge ebpeneuven. \v 11 Si Zedekia he sevaha te menge ebpeneuven, he anak ni Kenaana, mibaal te mid-iring te sungey he putew. Ke sikandin te, “Iyan heini migkaǥi te \sc Nengazen\sc*: Pinaaǥi kayi he sungey, edezeetan nu, Hadì Ahab, is menge Aramihanen taman te egkaamin sikandan.” \v 12 Iyan daan haazà migkaǥi te langun he menge ebpeneuven. Migkaǥi sikandan te, “Surunga nu is Ramot Gilead, Hadì Ahab ne ebpekezaag ka, su ibeǥey heini kenikew te \sc Nengazen\sc*.” \p \v 13 Ne sikan mulà is midsuǥù te ked-angey ki Micaya ne migkaǥi te, “Is langun he menge ebpeneuven ne neked-iring is menge lalag dan he iyan ebpekezaag is hadì, umbe iyan daan heini ereg he egkeǥiyen nu.” \v 14 Piru midtavak si Micaya te, “Mibpenangdù a ziyà te uuyag he \sc Nengazen\sc* he iyan dà egkeǥiyen ku is ibpekaǥi zin kedì.” \p \v 15 Kebpekeuma ni Micaya ziyà te ki Hadì Ahab ne mid-insaan sikandin dutun te hadì te, “Micaya, edsurungen dey ve is Ramot Gilead etawa kenà?” Midtavak si Micaya te, “Surunga niw ne ebpekezaag kew, su ibeǥey heeyan kenikew te \sc Nengazen\sc*.” \v 16 Piru migkaǥi haazà is hadì diyà te ki Micaya te, “Kepipira ku ves sikew ibpepenangdù para keǥiya nu kayi te kediey is tutuu pinaaǥi te ngazan te \sc Nengazen\sc*?” \v 17 Umbe, migkaǥi si Micaya te, “Neehè ku pinaaǥi te mibpelewasan kedì he is menge Israilihanen ne nekedsusuwey ziyà te menge vuvungan he iring te menge kerehidu he wazà ed-elima kandan, ne migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, ‘Heini he menge etew ne wazè dan en pengulu. Ipeulì sikandan he melinawen.’ ” \v 18 Ne migkeǥiyan ni Hadì Ahab si Jehoshafat te, “Umbe man migkaǥi ku en kenikew he wazà meupiya he tagnè din bahin kedì, kekenà, pudu zà mezaat.” \p \v 19 Migkaǥi pa si Micaya te, “Pemineǥa nu is lalag te \sc Nengazen\sc*! Neehè ku is \sc Nengazen\sc* he ebpimpinuu ziyà te pinuuwè din te kedhadì, ne zuen menge ilengiten he menge linimbag he ebpemenhitindeg diyà te egkekewanan wey egkeǥivang din. \v 20 Ne migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, ‘Hentei is ed-akal ki Ahab su para medsurung sikandin diyà te Ramot Gilead su para mepatey sikandin?’ Ne nekedseselekawà is tavak dutun te ilengiten he menge linimbag. \v 21 Ne netegteǥaad duen mulin-ulin he mid-uvey ziyà te \sc Nengazen\sc* he egkaǥi te, ‘Iyan a ed-akal kandin.’ \v 22 Ne mid-insà is \sc Nengazen\sc*, ‘Te, hengkey he paaǥi?’ Midtavak sikandin te, ‘Egenat a ne ibpetarùtarù ku is menge ebpeneuven he sakup ni Ahab.’ Migkaǥi is \sc Nengazen\sc* te, ‘Genat ka ne iyan heeyan beeli nu. Ebmezeeǥen ka te ked-akal kandin.’ ” \p \v 23 Impelaus ni Micaya is egkeǥiyen din, ke sikandin te, “Iyan heeyan neulaula. Midsuǥù te \sc Nengazen\sc* is mulin-ulin para terterui zin is menge ebpeneuven he sakup nu. Su ketau te \sc Nengazen\sc* he mezeeti ka.” \v 24 Ne mid-uvey si Zedekia ziyà te ki Micaya ne midtabpì din. Ne migkaǥi si Zedekia te, “Maan is ibpesavut nu he mid-awà kayi te kediey is Mulin-ulin te \sc Nengazen\sc* ne nekidlalag kenikew?” \v 25 Midtavak si Micaya te, “Egketuenan nu heini zutun te andew he egkezaag kew en te tebek ne ed-eles ka ziyà te kineselezan he ruǥu te valey.” \p \v 26 Mibmandar si Hadì Ahab te, “Dekepa niw si Micaya ne ilikù niw ziyà te pengulu te inged dey wey ziyà te ki Joash he anak ku. \v 27 Ne keǥiyi niw sikandan he iyan suǥù ku is ebpirisuwen heini he etew, ne supas dà wey wahig is ibeǥey ziyà te kandin taman te kebpekelikù ku puun te tebek he wazà mekeizi.” \p \v 28 Migkaǥi si Micaya te, “Emun ebpekelikù ka he kenà egkekeizan, ne wazà heeyan keǥiya te \sc Nengazen\sc* pinaaǥi kedì.” Ne zutun migkeǥiyan ni Micaya is langun he menge etew zutun te, “Tentenuzi niw heini is migkaǥi ku!” \s1 Mibpatey si Ahab \r (2 Cronica 18:28-34) \p \v 29 Ne midsurung diyà te Ramot Gilead si Hadì Ahab he hadì te Israel wey si Hadì Jehoshafat he hadì te Juda. \v 30 Migkaǥi si Ahab diyà te ki Jehoshafat te, “Emun timpu en te tebek kenà a ebpekilala he iyan a hadì, piru sikew mulà bivisti ka te visti te hadì!” Umbe mibpeuvag-uvag si Ahab, ne mibpekidtebek sikandan. \p \v 31 Dutun he timpu, mibmandù is hadì te Aram diyà te 32 he menge peremandar zin te ebpemen-untud te kerwahi te, “Kenè niw etekiya is minsan hentei, kekenà, iyan dà is hadì te Israel.” \v 32 Hein naahà dutun te menge peremandar si Jehoshafat, ne kunaan dan ke iyan en sikan is hadì te Israel, umbe midtebek dan en sikandin. Piru hein nengulahì si Jehoshafat, \v 33 netuenan duen te menge peremandar he kenè bes iyan sikan is hadì te Israel, umbe mid-engkezan dan te edal-as. \p \v 34 Piru hein edtulung en ebpemanà is sevaha he sundaru te Aramihanen dutun te menge sundaru te Israel, ne neserab mesuǥat si Hadì Ahab he hadì te Israel ziyà te midtemuwaayan te pengalang din diyà te kumeng. Migkeǥiyan ni Hadì Ahab haazà is ed-uwit te kerwahi zin te, “Ipekeziyù a kayi te tebek! Su nepelian a.” \v 35 Utew en meinit is tebek dutun he andew, ne is hadì te Israel ne midsandig dà dutun te kerwahi zin he edsinaru ziyà te menge Aramihanen. Edtudà is lengesa zin dutun te saag te kerwahi. Ne kebmahapun dutun minatey en sikandin. \v 36 Ne hein midsanlep en is andew, duen mibensag dutun te menge sundaru te Israel te, “Is kada sevaha med-ulì en diyà te kandin he ed-ulian!” \p \v 37 Nepatey is hadì te Israel ne mid-uwit is lawa zin diyà te Samaria, ne ziyà ileveng. \v 38 Midlùluan dan sikan is kerwahi ziyà te pemeziǥuey ziyà te Samaria, he zutun ebpememeziǥù is menge vahi he ebelegyà te zengeg dan, ne midilaan te asu is lengesa zin. Daan he nekaǥi te \sc Nengazen\sc* he iyan heini egkeulaula. \p \v 39 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Ahab, wey is langun he mibeelan din, ragkes is kebpehitindeg din te mekempet he turuǥan, wey keberengberenga zin te menge inged, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Israel. \v 40 Ne hein minatey en si Ahab, is anak din he si Ahazia iyan nekeilis kandin te kedhadì. \s1 Is Kedhadì ni Jehoshafat diyà te Juda \r (2 Cronica 20:31–21:1) \p \v 41 Nehimu he hadì diyà te Juda si Jehoshafat he anak ni Asa hein ikeepat he tuig te kedhadì ni Ahab diyà te Israel. \v 42 Ne 35 he tuig is keǥurang ni Jehoshafat hein nehimu sikandin he hadì. Diyà sikandin te Jerusalem med-ubpà, ne midhadì sikandin seled te 25 he tuig. Is iney zin iyan si Azuba he anak ni Shilhi. \v 43 Midsunud din is ulaula te amey zin he si Asa. Metazeng diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc* is mid-ulaula zin. Piru wazè din ipen-awà sikan is menge simbahan diyà te metikang he menge lugar, umbe mibpedayun is menge etew te kebpemuhat wey kedtutung te veyewà dutun. \v 44 Meupiya is kedepità ni Jehoshafat wey te hadì te Israel. \p \v 45 Is duma pa he ǥuǥud mehitenged te kedhadì ni Jehoshafat, wey is nevantug he menge vaal zin, wey is menge kebpekidtebek din, ne ingkesurat diyà te Libru he Midsuratan te menge Keguǥuza te menge Hadì te Juda. \v 46 Midsegseg din is menge maama wey menge vahi he ebelegyà te zengeg dan diyà te menge lugar he ed-ezapan, he wazà mesegseg hein timpu te amey zin he si Asa. \v 47 Dutun he timpu wazà hadì diyà te Edom; iyan dà edumala kayi is pengulu he mibpilì ni Jehoshafat. \p \v 48 Duen mibpeveelan ni Jehoshafat he menge varku he para te petiǥayun he ebiyahi ziyà te Ofir te kegkuwa te vulawan. Piru wazà heini mekeviyahi su nezeetan heini ziyà te Ezion Geber. \v 49 Dutun he timpu, migkaǥi si Ahazia he anak ni Ahab diyà te ki Jehoshafat te, “Ipezuma nu is menge etew ku te menge etew nu te kebiyahi ziyà te zaǥat.” Piru wazà mebpemineg si Jehoshafat. \p \v 50 Hein minatey en si Jehoshafat, inleveng sikandin diyà te midlevengan te menge kepuun din diyà te Inged ni David. Ne iyan nekeilis kandin te kedhadì is anak din he si Jehoram. \s1 Is Kedhadì ni Ahazia ziyà te Israel \p \v 51 Nehimu he hadì te Israel si Ahazia he anak ni Ahab hein ike-17 he tuig te kedhadì ni Jehoshafat diyà te Juda. Diyà med-ubpà te Samaria si Ahazia, ne midhadì sikandin seled te zezuwa he tuig. \v 52 Mezaat is ulaula zin diyà te etuvangan te \sc Nengazen\sc*, su mid-iringan din is amey zin wey iney zin, wey si Jeroboam he anak ni Nebat, he iyan nehimu he hinungdan te kebpekesalà te menge tig-Israel. \v 53 Mid-azap din wey midsilbiyan din si Baal, ne pinaaǥi kayi midhimu zin he mepauk is \sc Nengazen\sc* he Megbevayà te Israel, iring te mibeelan te amey zin.