\id MAT \h SAN MATEO \toc1 EL SANTO EVANGELIO SEGUN SAN MATEO \toc2 SAN MATEO \toc3 Mt. \mt1 EL SANTO EVANGELIO SEGUN SAN MATEO \c 1 \s1 Los antepasados de Jesucristo \p \v 1 E Jesucristo mi mboxbëche cja e Abraham, 'ñe cja e David. Juns'ü va o̱ tjũ'ũ c'o o̱ mboxpale e Jesús ndeze e Abraham. \p \v 2 E Abraham o jmusp'ü 'na t'i c'ü mi chjũ e Isaac. Nuc'ua e Isaac o jmusp'ü e Jacob. Nuc'ua e Jacob o jmusp'ü e Judá, 'ñe c'o nu cjuarma. \v 3 Nuc'ua e Judá o jmusp'ü e Fares 'ñe e Zara. C'ü nu nanavi mi chjũ e Tamar. Nuc'ua e Fares o jmusp'ü e Esrom. Nuc'ua e Esrom o jmusp'ü e Aram. \v 4 Nuc'ua e Aram o jmusp'ü e Aminadab. Nuc'ua e Aminadab o jmusp'ü e Naasón. Nuc'ua e Naasón o jmusp'ü e Salmón. \v 5 Nuc'ua e Salmón o jmusp'ü e Booz. C'ü nu nana e Booz mi chjũ e Rahab. Nuc'ua e Booz o jmusp'ü e Obed. C'ü nu nana e Obed mi chjũ e Rut. Nuc'ua e Obed o jmusp'ü e Isaí. \v 6 Nuc'ua e Isaí o jmusp'ü e David c'ü o nocü o mbëzhi jmu'u. E David o chjüntüvi c'e ndixũ c'ü mi ngue nu su e Urías c'ü vi bö't'ü. Nuc'ua c'e ndixũ o musp'ü 'na ts'it'i e David c'ü mi chjũ e Salomón. \p \v 7 Nuc'ua e Salomón o jmusp'ü e Roboam. Nuc'ua e Roboam o jmusp'ü e Abías. Nuc'ua e Abías o jmusp'ü e Asa. \v 8 Nuc'ua e Asa o jmusp'ü e Josafat. Nuc'ua e Josafat o jmusp'ü e Joram. Nuc'ua e Joram o jmusp'ü e Uzías. \v 9 Nuc'ua e Uzías o jmusp'ü e Jotam. Nuc'ua e Jotam o jmusp'ü e Acaz. Nuc'ua e Acaz o jmusp'ü e Ezequías. \v 10 Nuc'ua e Ezequías o jmusp'ü e Manasés. Nuc'ua e Manasés o jmusp'ü e Amón. Nuc'ua e Amón o jmusp'ü e Josías. \v 11 Nuc'ua e Josías o jmusp'ü e Jeconías 'ñe c'o o̱ cjuarma. Mi ngue c'o pa 'ma o ndõpüji c'o menzumü a Israel o dyëdyiji a ma a Babilonia c'o. \p \v 12 'Ma ya ma cãji a ma a Babilonia, nuc'ua e Jeconías o jmusp'ü e Salatiel. Nuc'ua e Salatiel o jmusp'ü e Zorobabel. \v 13 Nuc'ua e Zorobabel o jmusp'ü e Abiud. Nuc'ua e Abiud o jmusp'ü e Eliaquim. Nuc'ua e Eliaquim o jmusp'ü e Azor. \v 14 Nuc'ua e Azor o jmusp'ü e Sadoc. Nuc'ua e Sadoc o jmusp'ü e Aquim. Nuc'ua e Aquim o jmusp'ü e Eliud. \v 15 Nuc'ua e Eliud o jmusp'ü e Eleazar. Nuc'ua e Eleazar o jmusp'ü e Matán. Nuc'ua e Matán o jmusp'ü e Jacob. \v 16 Nuc'ua e Jacob o jmusp'ü e José, c'ü o chjüntüvi e María. E María ngue c'ü o mus'ü e Jesús. E Jesús ngue Cristo c'ü ne ra mama: Nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda. \p \v 17 C'o nu mboxpale e Jesucristo ndeze e Abraham hasta e David, o zö'ö catorce c'o. Nuc'ua, ndeze e David hasta 'ma o dyëdyiji c'o menzumü a Israel a ma a Babilonia, o zö'ö ndo 'na catorce c'o nu mboxpale. Nuc'ua, ndeze 'ma o dyëdyiji a ma a Babilonia hasta 'ma o jmus'ü e Cristo, o zö'ö ndo catorce. \s1 Nacimiento de Jesucristo \p \v 18 C'ü nu nana e Jesucristo mi ngue e María. 'Ma o jmus'ü e Jesucristo, je va cjava. E José ya vi ñavi e María c'ü ro chjüntüvi. 'Ma dya be mi chjüntüvi, e María ya mi tũ'ũ 'na ts'it'i. Pero dya cjó mi dyojui; mi ngue o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü vi tsjapü o ndunte. \v 19 E José mi cja c'o mi mama c'o ley. Nguec'ua 'ma o dyärä ya mi ndunte e María, o nguijñi c'ü ro unü 'na xiscõmü e María c'ü dya ro chjüntui. Pero dya ro ma ngös'ü c'o pje mi pjëzhi, na ngue dya mi ne e José ro bëzhi o̱ tseje e María. \v 20 Nuc'ua 'ma mi cjijñi a cjanu e José, o nguinch'i 'na t'ĩjĩ o jñanda 'naja c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'o ixi cãrã a jens'e. O ña c'ua c'e anxe o xipji e José: \p ―Nu'tsc'e José, o̱ mboxbëchets'ü e David, dya rí yembeñe. Ni jyodü rí tsjapü nin su e María. Na ngueje c'ü ya tũ'ũ c'ü, ixi nguetsjë o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü o tsjapü o nduns'ü. \v 21 Ra mus'ü 'na ts'it'i c'ü rí jñusp'ü o̱ tjũ e Jesús. Na ngueje angueze ra salva c'o nte c'o ya juajnü, ra jopcüji o̱ mü'büji c'o o̱ nzhubüji, eñe c'e anxe va xipji e José. \p \v 22-23 Mi jinguã Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü 'na profeta o xipji c'o nte: \q1 Dyär'maji. Ra nduntetsjë 'na xunt'i c'ü dya dyojui 'na bëzo; ra mus'ü 'naja ts'it'i c'ü rguí chjũ e Emanuel, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. \m E Emanuel ne ra mama: Bübü dya Mizhocjimi a ndezgöji. Nguec'ua 'ma o ndunte e María o mus'ü e Jesús, o zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta. \p \v 24 Nuc'ua 'ma o zö e José a t'ĩjĩ, o tsja c'ua ja nzi va xipji c'ü o̱ anxe Mizhocjimi, o chjüntui e María. \v 25 Pero dya juntavi hasta 'ma o mus'ü c'e ts'it'i c'ü primero o̱ t'i e María. Nuc'ua e José o jñusp'ü c'e ts'it'i e Jesús. \c 2 \s1 La visita de los magos \p \v 1 O jmus'ü e Jesús 'ma mi manda c'e rey Herodes a Judea. Je jmus'ü cja c'e jñiñi a Belén c'ü tsja a Judea, cja c'e xoñijõmü a Israel. O mezhtjo c'ua o ẽjẽ ja nzi nte c'o me mi pãrã, c'o mi xiji mago, vi 'ñeji nu ja ni mbes'e e jyarü. O säji a Jerusalén. \v 2 Nuc'ua c'o mago o mbürü o zopjüji c'o mi cãrã a Jerusalén, o xipjiji: \p ―Ya jítsijme 'na señal; ró jandajme o mbes'e 'na seje. Ngue c'ü rvá pãrãgöjme c'ü ya jmus'ü 'na ts'it'i c'ü ra manda cja yo menzumü a Israel. Nutscöjme rí ne rí xitscöjme ja bübü c'e ts'it'i. Na ngue rvá ẽcjöjme rá ẽ ndüñijõmüjme a jmi angueze, rá ma't'üjme, eñe c'o nte c'o mi xiji mago. \p \v 3 Nuc'ua c'e rey Herodes o mbãrã c'ü mi mama c'o mago c'ü ya vi jmus'ü 'na ts'it'i c'ü ro manda. Nguec'ua va pizhi na puncjü angueze, dya mi pãrã pje ro nguijñi. Me xo go pizhi c'ua texe c'o mi cãrã a Jerusalén. \v 4 Nuc'ua e Herodes o zojnü c'o ndamböcjimi cja c'o menzumü a Israel. Xo zojnü c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. Cjanu o dyönüji ja je ngue c'ua ro jmus'ü e Cristo c'ü ro ẽ manda. \v 5 Cjanu o ndünrüji: \p ―Nuc'ü, je ra jmus'ü cja c'e jñiñi a Belén c'ü tsja a Judea. Na ngue je ga cjava va dyopjü c'e profeta va pätpä Mizhocjimi: \q1 \v 6 Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Belén, ni muvi in jñiñigueji cja c'o 'ñaja jñiñi a Judá. \q1 Na ngue ra tetsc'eji 'naja c'ü ra manda, 'ñe ra mbörü yo menzumü a Israel yo ró juajnügö, eñe c'e profeta. \p \v 7 Nuc'ua e Herodes o zojnü c'o mago c'ü dya cjó ro mbãrã cjo mi ñaji c'o. Cjanu o tsjapüji na jo t'önü jinguã vi mbes'e c'e seje. Cjanu o ndünrü c'ua c'o mago o xiji jinguã vi mbes'e c'ü. \v 8 Cjanu o ndäji c'ua a ma a Belén o xipjiji: \p ―Möji, ma tsjaji na jo o t'önü rgui jyodüji c'e ts'it'i. Nuc'ua 'ma rí chöt'üji, rí nzhogüji rí 'ñe xitscöji. Nguec'ua xo rá magö, rá ma ndüñijõmü a jmi rá ma'tc'ö c'ü. \p \v 9-10 Nuc'ua 'ma ya vi nguarü vi ñaji c'e rey, cjanu o ma c'ua c'o mago. Nuc'ua c'e seje c'ü ya vi jñandaji ndeze 'ma o mbes'e, o 'ñetsetjo na yeje. Nu c'o mago 'ma o jñandaji c'e seje, go mäji na puncjü. Nuc'ua c'e seje mi ot'ü o̱ xo'ñiji c'ü, hasta 'ma cja zät'ä a xes'e nu cja c'e ngumü nu ja ma bübü c'e ts'it'i. Cja chi o böbütjo nu. \v 11 Cjanu o zät'äji c'ua cja c'e ngumü, cjanu o cjogüji a mbo. O jñandaji c'e ts'it'i ma bübü cja c'e ngumü co e María c'ü nu nana. Cjanu o ndüñijõmüji a jmi c'e ts'it'i, o ma't'üji. Cjanu o xo's'üji c'ua o̱ cajaji c'o mi quiji o oro, 'ñe o nguichjünü, 'ñe o mirra c'o ma jo ma jyärä y me mi muvi. Cjanu o nguibiji, cjanu o unüji c'e ts'it'i. \v 12 Nuc'ua Mizhocjimi o zopjü a t'ĩjĩ c'o mago, o xipjiji: \p ―Dya cja rí nzhogüji cja e Herodes, empji. \p Nguec'ua 'ma mü o nzhogüji cja c'e país nu ja mi menzumüji, o möji c'ü 'na 'ñiji. \s1 La huída a Egipto \p \v 13 Nuc'ua 'ma ya vi mbedye c'o mago, cjanu o nguinch'i c'ua 'na t'ĩjĩ e José o jñanda 'na c'o o̱ anxe Mizhocjimi. Cjanu o ña c'ua c'e anxe o zopjü e José, o xipji: \p ―Nu'tsc'e, ñanga rí sidyi ne ts'it'i 'ñejnu nu nana; rí c'ueñe rí möji a ma cja c'e xoñijõmü a Egipto. Na ngueje e Herodes ra jyodü ne ts'it'i ra mbö't'ü. Y rí mimitjoji nu hasta 'ma cja rá xi'ts'i, eñe c'e anxe. \p \v 14 Nuc'ua cjanu o zö c'ua a t'ĩjĩ e José. Go zidyi c'ua c'e ts'it'i 'ñe c'ü nu nana, go mbedyeji c'ua c'e xõmü, o möji a ma a Egipto. \v 15 Nuc'ua o mimiji nu hasta 'ma cja o ndũ e Herodes. Mi jinguã mi bübü 'na profeta c'ü mi pätpä Mizhocjimi. C'e profeta o mama: “Rá penpe 'na jña c'ín Ch'igö c'ü ra mbedye a Egipto”, eñe Mizhocjimi. Nguec'ua 'ma o ma ga ma a Egipto e José co e María 'ñe e Jesús, o zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta. \s1 Herodes manda matar a los niños \p \v 16 'Ma o unü ngüenda e Herodes c'ü dya nzhogü c'o mago ro ẽ xipjiji ja mi bübü c'e ts'it'i, me co üdü c'ua na puncjü angueze. Cjanu o manda o mbö't'üji texe c'o ts'it'i c'o mi cãrã a Belén, y hasta ja c'o mi tjorü c'e jñiñi c'ü. O mbö't'üji c'o cja vi mus'üji, cja na 'ñe c'o ya mi ëdyi ye cjë. Na ngue e Herodes ya vi dyönü na jo c'o mago, nguec'ua va mbãrã ja ya nzi zana vi mezhe ndeze 'ma ya vi mbes'e c'e seje. \v 17-18 Mi jinguã vi dyopjü a cjava c'e profeta Jeremías: \q1 Cja c'e jñiñi a Ramá mi t'ärä 'na c'ü me ma huë na jens'e. \q1 Mi ngue c'e ndixũ c'ü mi chjũ e Raquel mi huëpi c'o o̱ mboxbëche. \q1 Dya go ne cjó ro chëzhi o̱ jmi pa ro mäjä, na ngueje ya vi mbö'tp'üji c'o o̱ mboxbëche, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. \m Nguec'ua 'ma o manda e Herodes o mbö't'üji c'o ts'it'i, o zädä c'ü vi mama c'e profeta. \p \v 19 O ẽ c'ua 'na nu pa, o ndũ e Herodes. 'Ma xe ma bübütjo e José a Egipto, o nguinch'i 'na t'ĩjĩ o jñanda 'na c'o o̱ anxe Mizhocjimi. Nuc'ua c'e anxe o zopjü o xipji: \p \v 20 ―Nu'tsc'e, ñanga rí sidyi ne ts'it'i 'ñejnu nu nana, rí möji a ma cja c'e xoñijõmü a Israel nu ja vi 'ñecjeji. Na ngueje ya ndũ'ũ c'o mi jodü ro mbö't'ü ne ts'it'i. \p \v 21 O nanga c'ua e José. Cjanu o zidyi c'e ts'it'i 'ñe c'ü nu nana, o möji c'ua a ma cja c'e xoñijõmü a Israel. \v 22 Nuc'ua cjanu o mbãrã e José c'ü ya mi manda e Arquelao a Judea c'ü tsja a Israel, chjëntjui c'ü ri bübütjo e Herodes c'ü ndunu tata. Nguec'ua mi sũ'ũ e José xe ro ma ga manu. Nuc'ua Mizhocjimi o yepe o zopjü a t'ĩjĩ e José. Nguec'ua va cjogütjoji a Judea o möji c'ua a ma cja c'e xoñijõmü a Galilea. \v 23 O zät'äji cja 'na jñiñi c'ü ni chjũ a Nazaret; o mimiji nu. Mi jinguã vi mama a cjava c'o profeta: “Ra xiji menzumü a Nazaret nu c'ü ra ẽjẽ”, eñe c'o profeta. Nguec'ua 'ma o ma mimi a Nazaret e José 'ñe e María 'ñe c'e ts'it'i, o zädä c'e jña c'ü ya vi mama c'o profeta. \c 3 \s1 Juan el Bautista predica en el desierto \p \v 1 O mezhe c'ua ja nzi cjë, o mbürü o pëpji cja Mizhocjimi 'na bëzo c'ü mi chjũ e Juan. Mi bübü cja c'e majyadü a ma a Judea. Mi zopjü c'o nte y mi jichiji co ndeje. \v 2 Mi xipjiji a cjava: \p ―Jyëziji c'o na s'o, ra nzhogü in mün'c'eji cja Mizhocjimi. Na ngueje nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra mandazüji, ya ngue ra manda, eñe e Juan. \p \v 3 Mi jinguã c'e profeta Isaías vi pätpä Mizhocjimi, vi mama ja rva cja e Juan. O mama c'e profeta c'ü ro bübü 'na nte cja 'na majyadü c'ü ro mapjü, ro zopjü c'o nte ro xipjiji: \q1 “Rí jyëzgueji c'e 'ñiji c'ü na s'o, rí jyëzgueji c'e 'ñiji c'ü mogü. \q1 Na ngue ya ngue ra ẽ c'ín Jmugöji c'ü bübü a jens'e”, ro 'ñeñe c'e nte. \m Je ga cjanu va mama c'e profeta c'ü ro mama c'e nte'e. \p \v 4 E Juan mi je'e 'na bitu c'ü vi t'ät'ä o̱ xi o camello, y mi nzünt'ü 'na xipjadü. Mi sa c'o mi nza cja o t'ãxã, y xo mi si o̱ miel o ngüjnü. \v 5 Nuc'ua ma ẽ c'ua c'o menzumü a Jerusalén, 'ñe c'o menzumü cja c'o 'ñaja jñiñi a Judea, cja na 'ñe c'o mi cãrã texe ja c'o cjogü c'e ndare a Jordán, ma säjäji cja e Juan. \v 6 Mi xipjiji Mizhocjimi c'o ma s'o c'o mi cjaji, y mi jichi e Juan anguezeji cja c'e ndare a Jordán. \p \v 7 Cja c'o menzumü a Israel mi cãrã c'o mi xiji fariseo, 'ñe c'o mi xiji saduceo. E Juan o jñanda ma ẽjẽ na puncjü anguezeji ro 'ñe ji'iji. Nguec'ua va mama e Juan va xipjiji: \p ―Nza cjatsc'eji o c'ijmi c'o sũ ga c'ueñe 'ma tjë o batjü. Na ngue i̱ṉ sũji ra jñün'c'eji ngüenda Mizhocjimi rí sufreji, nguec'ua va ẽgueji va 'ñe ji'iji. \v 8 Pero 'ma na cjuana nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi, rí tsjaji na jo, ngue c'ua ra 'ñetse o nzhogü in mü'büji. \v 9 I̱ṉ pëzhgueji ra recibidots'üji Mizhocjimi, na ngueje o̱ mboxbëchets'üji e Abraham. Pero rí xi'tsc'öji, dya cja rí tsjijñiji c'ü ni jyodü ra recibidots'üji. Na ngueje me na zëzhi Mizhocjimi, sö ra tsjapü yo ndojo ra mbëzhi nte c'o ra jñu's'ü e Abraham, xo ra 'ñench'e o̱ mü'büji Mizhocjimi. \p \v 10 Xe sido o ña e Juan o zopjü c'o fariseo 'ñe c'o saduceo, o xipjiji: \p ―Nza cjatsc'eji za'a c'o dya jo c'o quis'i, c'o ya juns'ütjo jacha cja o̱ dyü'ü. Texe za'a c'ü dya jo c'o quis'i, ya ngue ra dyëziji cja rrũ mboch'üji cja sivi. Je xo rga cjanu rgá tsja'c'eji, nu 'ma dya ra nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. \v 11 Bübü mbëpji c'o o̱ cjaja c'ü nu lamu, xäpcäji o̱ mbäcua c'ü nu lamu ga mbös'ü. Pero nutscö dya pje pjëtscö rá pjösc'ö a cjanu nu c'ü cja va ẽjẽ. Na ngueje me na nojo na puncjü angueze, nutscö rí menutjogö que na ngue 'na mbëpji. Nutscö rí jichi co ndeje c'o ra nzhogü o̱ mü'bü cja Mizhocjimi. Pero nu c'ü cja va ẽjẽ, 'ma rí 'ñench'e in mün'c'eji angueze, ra dya'c'eji o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü. 'Ma dya rí 'ñench'e in mü'büji, ra dya'c'eji rí ma sufreji cja sivi, eñe e Juan. \p \v 12 Xe sido o ña e Juan o xipjiji 'na ejemplo o mama: \p ―'Na campesino ra jñüs'ü o̱ yelgo, cja rrũ mbitsi na jo o̱ ndëxü. C'o ndëxü ra dyüt'ü cja c'ü o̱ t'ujmü c'o, pero c'o paxa ra ndüt'ü co sivi c'o. Je xo ga cjanu rgá tsja nu c'ü cja va ẽjẽ. Ya bübü angueze ra recibido c'o ra nzhogü o̱ mü'bü, pero c'o dya ra nzhogü o̱ mü'bü, ya bübü ra mboch'üji a sivi c'ü dya ra juench'e, eñe e Juan. \s1 El bautismo de Jesús \p \v 13 E Jesús ma bübü a ma a Galilea. O ẽ 'na nu pa, o mbedye c'ua o ma a ma cja c'e ndare a Jordán nu ja ma bübü e Juan. Je o ma nu, ngue c'ua ro tsja e Juan ro jichi angueze. \v 14 Pero e Juan dya mi ne ro jichi, mi xipji: \p ―Nu'tsc'e va ẽcje i̱ṉ negue rá ji'tsc'ö, maco nguetscö ni jyongö rí jitscö, eñe e Juan. \p \v 15 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Iyö, rí jitscö, na ngue ni jyodü rá cjaji texe c'ua ja ga manda Mizhocjimi. \p Cjanu ne'e c'ua e Juan o jichi e Jesús. \v 16 Nuc'ua 'ma nzi va nguarü va ji'i e Jesús, cjanu o mbes'e cja c'e ndare. O xogü c'ua a jens'e, y o jñanda e Jesús ma sjöbü o̱ Espíritu Mizhocjimi nza cja 'na mbaro, ma ẽjẽ ro 'ne ndägä a xes'e angueze. \v 17 Cjanu o dyäräji c'ua 'naja c'ü mi ña a jens'e, o mama: \p ―Nujnu nguejnu ín Ch'igö nu rí s'iya, nguejnu rgá mäcjö nu, eñe. \c 4 \s1 Tentación de Jesús \p \v 1 Nuc'ua o̱ Espíritu Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e Jesús. Nguec'ua va ma a ma cja majyadü ro ndörüji angueze, ro tsja e Satanás c'ü dya jo. \p \v 2 O mezhe cuarenta pa, xõmü ndempa c'ü dya pje zi'i e Jesús cja c'e majyadü. Nuc'ua cjanu o zant'a c'ü. \v 3 Cjanu o ẽ c'ua c'ü dya jo o 'ñe ndörü e Jesús, o xipji: \p ―Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, nguec'ua rí xipjigue yo ndojo ra mbëzhi o xëdyi rí sigue, eñe c'ü dya jo. \p \v 4 Cjanu ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya rá ä'tc'ägö c'ü i̱ṉ xitsi, na ngue je t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü dya nguextjo xëdyi c'ü rga minc'öjme, sino que ngue texe o̱ jña angueze c'ü pedye o̱ ne'e c'ü, enzgöjme Mizhocjimi. Nguec'ua, dya rá cjapü yo ndojo ra mbëzhi o xëdyi rá sigö, eñe e Jesús. \p \v 5 Nuc'ua c'ü dya jo, o zidyi e Jesús a ma a Jerusalén c'ü ngue o̱ ndajñiñi Mizhocjimi. Cjanu o 'ñe's'e c'ua a xes'e cja 'naja c'o torre c'o mi bübü cja c'e templo. \v 6 Cjanu o xipji: \p ―Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi; nguec'ua rí dacü dya a ma a jõmü. Ni jyodü rí tsjague a cjanu, na ngueje ya xo t'opjü o̱ jña Mizhocjimi: \q1 Mizhocjimi ra ndäjä c'o o̱ anxe rguí 'ñeji a jens'e ra 'ñe pënchc'iji, ngue c'ua dya rí sos'ü cja ndojo ra s'onnc'ü in cua, ni pje rí tsja, eñe. \m Nguec'ua rí dacü ndeze va hasta a jõmü, eñe e Satanás c'ü dya jo. \p \v 7 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya rá dacü c'ua ja gui xitscö. Na ngue ya xo t'opjü c'ü dya rá söjme o̱ jña Mizhocjimi c'ín Jmugöji, enzgöjme. Nguec'ua dya rá dacü a ma a jõmü para rá nugö cjo ra mböxcö Mizhocjimi, eñe e Jesús. \p \v 8 Nuc'ua c'ü dya jo, o zidyi na yeje e Jesús a ma cja 'na t'eje c'ü me na ndã'ã. Cjanu o jíchi c'ua texe yo jñiñi cja ne xoñijõmü, cja na 'ñe texe c'o me na zö 'ñe me na jo c'o mi pë's'i yo jñiñi. \v 9 Cjanu o xipji c'ua va ndörü e Jesús: \p ―Nu 'ma rí ndüñijõmügue cja ín jmigö rí matcügö, rá da'c'ügö c'ü rí mandague texe cja yo jñiñi yo rrã jí'ts'igö dya, eñe c'ü dya jo. \p \v 10 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'ü dya jo: \p ―Nu'tsc'e Satanás, c'ueñe cja ín jmigö. Dya rá ma'tc'ö, na ngueje ya t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü rá ndüñijõmüjme rá ma't'üjme Mizhocjimi c'ü ngue ín Jmuji. Y nguextjo angueze rá pëpijme, enzgöjme c'ü. Nguec'ua, dya rá ma'tc'ö, eñe e Jesús. \p \v 11 Nuc'ua c'ü dya jo o c'ueñe cja e Jesús. Cjanu o ẽ c'ua c'o anxe o 'ñe mbös'üji e Jesús. \s1 Jesús comienza su trabajo en Galilea \p \v 12 E Herodes ya vi manda o ngot'üji a pjörü e Juan. Nuc'ua 'ma o mbãrã e Jesús c'ü ya ma o'o a pjörü e Juan, cjanu o nzhogü o matjo c'ua a ma cja c'e xoñijõmü a Galilea. \v 13 O zät'ä cja c'e jñiñi a Nazaret. Cjanu o mbedye c'ua nu, o ma a ma cja c'e jñiñi a Capernaum, o ma mimi nu. Nu c'e jñiñi bëxtjo mi järä cja c'e zapjü nu ja mi tjorü c'o xoñijõmü a Zabulón, 'ñe a Neftalí. \v 14 'Ma o ma mimi e Jesús a Capernaum, o zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta Isaías: \q1 \v 15 Ra bübü jya's'ü cja c'o xoñijõmü a Zabulón 'ñe a Neftalí. \q1 Xo ra bübü jya's'ü texe nu ja cjogü c'e 'ñiji c'ü ni ma cja c'e tazapjü, 'ñe texe cja c'e xoñijõmü c'ü tizhi lado a manu cja c'e ndare a Jordán. \q1 Texe a ma a Galilea nu ja dya pãrãji Mizhocjimi, ra bübü jya's'ü nu. \q1 \v 16 C'o nte c'o mi nzhodü cja bëxõmü, o jñandaji jya's'ü c'ü me na nojo. \q1 Nu c'o mi cãrã c'ua ja na bëxõmü c'ua ja tũji, o zät'ä o jya's'ü o̱ jmiji, eñe c'e profeta. \p \v 17 Nuc'ua ndeze 'ma o mbürü o mimi e Jesús a Capernaum, o mbürü o zopjü c'o nte, o xipjiji: \p ―Jyëziji c'o na s'o, ra nzhogü in mün'c'eji cja Mizhocjimi, na ngue ya ngue ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. \s1 Jesús llama a cuatro pescadores \p \v 18 'Na nu pa'a, mi nzhodü e Jesús a jmi c'e zapjü a Galilea. O jñanda c'ua yeje bëzo c'o ma pät'ä o̱ rrevi cja c'e zapjü. C'o bëzo mi cjuarma c'o. C'ü 'naja mi chjũ e Simón Pedro. C'ü nu cjuarma mi chjũ Andrés. Anguezevi mi mbëjmõvi. \v 19 Cjanu o mama c'ua e Jesús o xipjivi: \p ―Nu'tsc'evi i̱ṉ mbëjmõguevi dya. Pero chjünt'üvi ín xütcjö rá mö dya, rá jí'ts'ivi rí zopjüvi yo nte ngue c'ua anguezeji xo ra ndünt'üji ín xütjügö, embevi. \p \v 20 Jo ni zogüvi c'ua c'o o̱ rrevi, cjanu o ndünt'üvi c'ua o̱ xütjü e Jesús, o möji. \p \v 21 Xe go mötji mas a xo'ñi. E Jesus o jñanda c'ua xe ndo yeje bëzo c'o xo mi cjuarmavi. Mi chjũ Jacobo 'ñe e Juan, c'o mi ngue o̱ t'i e Zebedeo. Ma bübüvi cja 'na bü'ü co e Zebedeo c'ü nu tatavi, ma jocüji c'o o̱ rreji. Nuc'ua e Jesús o ma't'üvi. \v 22 Anguezevi ixco zogüvi c'ua c'e bü'ü 'ñe c'ü nu tatavi, ixco ndünt'üvi c'ua o̱ xütjü e Jesús o möji. \s1 Jesús enseña a mucha gente \p \v 23 Mi nzhodü e Jesús texe a ma a Galilea, mi xöpü c'o nte cja c'o o̱ nintsjimi anguezeji. Y mi xipjiji o̱ jña Mizhocjimi; mi xipjiji ja rvá manda nu c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. Y mi jocü c'o pje nde ma ngueme c'o mi sufre c'o nte. \v 24 Me mi näntji e Jesús c'ü mi jocü c'o mi sö'dyë. Nguec'ua xo zät'ä c'e jña texe a ma cja c'e xoñijõmü a Siria, o dyäräji c'o mi cja e Jesús. Nguec'ua ma sinpiji texe c'o mi sö c'o pje nde ma ngueme. Xo ma sinpiji c'o me mi sufre; ngue c'o vi zürü o̱ s'ondajma c'ü dya jo, 'ñe c'o mi sürü o̱ taque, xo 'ñe c'o dya mi sö ro 'ñõmü. E Jesús mi jocü texe c'o. \v 25 O mbedye na puncjü nte a Galilea, 'ñe a Decápolis, 'ñe a Jerusalén, 'ñe cja c'o 'ñaja jñiñi c'o tsja a Judea, 'ñe texe a ma 'nanguarü cja c'e ndare a Jordán, mi pöji e Jesús. \c 5 \s1 El Sermón del monte \p \v 1 Nuc'ua 'ma o jñanda e Jesús c'o nte c'o ma puncjü, cjanu o ma c'ua cja 'na t'eje o mimi c'ua nu. Cjanu o ẽ c'ua c'o ya mi ätpä o̱ jña e Jesús c'o mi xiji discípulo, o säji cja jmi angueze. \v 2 Nuc'ua e Jesús o mbürü o xöpü c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \s1 Quiénes son los felices \p \v 3 ―Cãrã o nte c'o pãrã c'ü dya ni muviji, y ni jyodüji Mizhocjimi c'ü ra mbös'üji. Zö a cjanu c'o, pero ngue nu rguí mäji na ngueje ya ngue o̱ Jmuji dya Mizhocjimi. \p \v 4 ’Cãrã o nte c'o me ndumü. Pero zö ga cjanu ga sufreji, ngue nu rguí mäji nu, na ngueje ra unü Mizhocjimi c'ü rguí mäji. \p \v 5 ’Cãrã o nte c'o dya cjapü na nojo, unü o̱ mü'büji ra dyätäji Mizhocjimi. 'Ma cjó c'o ra nguijñi a cjanu 'na pjeñe, ngue nu rguí mäjä, na ngueje Mizhocjimi ra unü ne xoñijõmü. \p \v 6 ’Cãrã o nte c'o me ne o̱ mü'bü ra tsja c'o na jo. 'Ma ga cjanu, ngue nu rguí mäji nu, na ngueje ra unü Mizhocjimi c'ü rguí tsjaji c'o na jo. \p \v 7 ’Cãrã o nte c'o juentse nu minteji ga mbös'üji. Nu c'o juentse a cjanu nu minteji, xo sö ra mäji na ngueje Mizhocjimi ra juentse anguezeji. \p \v 8 ’'Ma cjó c'o ra 'ñejme Mizhocjimi co texe o̱ mü'bü, ngue nu rguí mäjä c'o, na ngueje ra mbãrãji na jo ja ga cja Mizhocjimi. \p \v 9 ’'Ma cjó c'o ra zopjü na jo yo nu minteji ngue c'ua ra pötca nuji, ngue nu rguí mäjä c'o, na ngueje ra 'mãrãji ngue o̱ t'i Mizhocjimi. \p \v 10 ’'Ma cjó c'o ra tsja na jo, bübü c'o ra nu'u na ü, ra tsjapüji ra sufre. Pero ngue c'ü rguí mäjä c'ü, na ngueje Mizhocjimi ya ngue o̱ Jmu c'ü. \p \v 11 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ ejmezügöji dya. Nguec'ua bübü 'ma ra zanc'eji, ra ndäc'eji, ra xo'sc'eji o bëchjine rga zanc'eji texe c'o me rrã s'o. Pero rí xi'tsc'öji, zö ra tsja'c'eji a cjanu, nguejyo rgui mäcjeji yo. \v 12 Nguec'ua 'ma ra tsja'c'eji a cjanu, rí mäcjeji na puncjü. Na ngueje Mizhocjimi ra dya'c'eji c'ü me na jo a jens'e. C'o profeta c'o mi cãrã mi jinguã xo o tsjapüji o sufreji, pero ya ch'unüji dya c'o me na jo, eñe e Jesús. \s1 Sal y luz para el mundo \p \v 13 O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―O õ'õ, üt'üji cja o jmõ, ngue c'ua dya ra s'odü. Je xo rga cjatsc'eji nu, rí tsjaji na jo ngue c'ua dya nda rrã s'o cja ne xoñijõmü. Nu 'ma dya cja rga õxü o õ'õ, ¿ja rgá sö xe ra õxcü 'ma? Dya cja rguí muvi 'ma c'o, ra mbozüji a tji, ra yödü yo nte. \p \v 14 ’Nu'tsc'eji nza cjatsc'eji o jya's'ü cja yo nte. 'Naja jñiñi c'ü je jäs'ä cja 'naja t'eje, dya sö ja ra tsjõ c'ü. \v 15 Je xo ga cjatjonu, 'ma tjütüji 'naja sivi, dya co'büji cja 'naja caja. Je ẽ's'ẽji nu ja na ts'ijens'e, ngue c'ua ra sö ra jñanda texe c'o ri cãrã cja c'e ngumü c'ü. \v 16 Je xo rga cjatsc'eji nu, rí tsjagueji na jo cja yo nte, ngue c'ua ra unüji ngüenda c'ü na jo c'o i̱ṉ cjagueji. Nguec'ua xo ra mamaji c'ü me na jonte c'ü nin Tatagueji c'ü bübü a jens'e. \s1 Jesús enseña sobre la ley \p \v 17 O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―I̱ṉ pãrãgueji c'e ley c'ü o dyopjü e Moisés, 'ñe c'o o dyopjü c'o profeta. Pe i̱ṉ cjinncjeji c'ü rvá 'ñe xi'tsc'öji c'ü dya cja ni jyodü rí dyätäji c'o. Pero dya rí tsjijñiji a cjanu. C'ü rvá ẽcjö, ngue c'ü rá cjagö texe c'ua ja nzi ga mama c'o. \v 18 Na cjuana rí xi'tsc'öji, ni muvi texe yo letra yo bübü cja o̱ ley Mizhocjimi, 'ñe texe yo jña. Zö ra nguins'i ne jens'e 'ñe ne xoñijõmü, pero ot'ü ra zädä texe c'ü mama cja o̱ ley Mizhocjimi. \v 19 Ni jyodü rí tsjapüji ngüenda rí tsjaji texe yo o̱ ley Mizhocjimi, zö ri ts'iquë c'e jña. Xo ni jyodü rí xöpüji yo nte, rí xipjiji ra tsjaji texe o̱ jña Mizhocjimi. 'Ma jiyö, ra tsja'c'eji c'ü dya rguí muvitsc'eji 'ma ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. Pero 'ma rí tsjagueji c'ü mama yo o̱ jña Mizhocjimi, 'ñe 'ma je rga cjanu rgui xöpüji yo nte, nu'ma, ra tsja'c'eji ra mbë'tsc'eji na nojo 'ma ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi. \v 20 I̱ṉ pãrãgueji ja ga cja yo fariseo 'ñe yo xöpü o̱ jña Mizhocjimi yo xiji xöpüte. Rí xi'tsc'öji ni jyodü c'ü xenda rí tsjagueji na jo, que na ngue anguezeji. 'Ma jiyö, dya ra tsja'c'eji Mizhocjimi a jens'e o̱ ntetsc'eji c'ü ra mandats'üji. \s1 Jesús enseña sobre el enojo \p \v 21 ’Ya i̱ dyäräji o xi'tsc'eji c'o xöpüte c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã. O xipjiji a cjava: “Dya rí pö't'ünteji. Nu 'ma cjó c'o ra pö't'ünte, ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma, c'ü rguí tjünpü ngüenda ra sufre.” \v 22 Pero nutscö rí xi'tsc'öji, 'ma cjó c'o ra ünbü nu minteji, zö dya ra mbö't'ü, ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma, c'ü rguí tjünpü ngüenda ra sufre. Xo rí xi'tsc'öji, nu 'ma cjó c'o ra zo'bü nu minteji ra xipji: “Dya i̱ṉ pãrã pje i̱ṉ cja'a”, ra 'ñembe c'ü, xo ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma c'ü, c'ü rguí tjünpü ngüenda ra sufre. Y 'ma cjó c'o xo ra xipji nu minteji: “Me na s'otsc'e”, ra 'ñembe, ra mbë's'itsjë o̱ s'ocü 'ma c'ü rguí ma sufre cja sivi a linfiernu. \p \v 23 ’Bübü 'ma i̱ṉ pöji cja templo i̱ṉ sidyiji 'na animale ra mbö't'üji cja rrũ ndü'tp'üji Mizhocjimi cja c'e arta. Pero 'ma i̱ṉ sätc'eji, nu 'ma i̱ṉ mbeñeji c'ü pje vi tsjapqueji 'naja yo nin minteji, dya xtí unüji c'e animale ra mbö't'üji. \v 24 C'ü rí tsjagueji, rí sogueji nu c'ü ni mbeñc'eji Mizhocjimi. Ot'ü rí möji, rí ma dyötqueji c'ü nin minteji ra perdonaotsc'eji. Nuc'ua cja rrĩ 'ñeji c'ua, rí 'ñe unüji c'ü ni mbeñc'eji Mizhocjimi. \p \v 25 ’'Ma pje c'o rí tsjapüji na s'o 'naja yo nin minteji, 'ma ra zints'iji cja juesi, rí jo'tp'üji 'ma cja ri pötcjeji cja 'ñiji. 'Ma jiyö ra ma nzhöc'eji nu cja c'e juesi. Nuc'ua c'e juesi ra nzhöc'eji cja c'e mböpjörü. Nuc'ua ra ngo'c'ügueji a pjörü. \v 26 Na cjuana rí xi'tsc'öji, dya ra sö rí pedyegueji nu, hasta 'ma cja rí tsjõt'üji texe c'o ri tũgueji. \s1 Jesús enseña sobre el adulterio \p \v 27 ’Ya i̱ dyäräji o xi'tsc'eji c'o xöpüte c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Dya rí tsãgueji o ndixũ.” \v 28 Pero nutscö rí xi'tsc'öji dya, 'ma cjó c'o ra jñanda 'naja ndixũ y ra nguijñi cja o̱ mü'bü ra tsjavi c'ü na s'o, zö dya ra juntavi, chjëntcjui c'ü ya ri tsãjã o ndixũ, ya tsja na s'o co angueze cja o̱ mü'bü 'ma c'ü. \p \v 29 ’Maco i̱ṉ mamaji ngue in chöji c'ü cja'c'üji rí tsjaji c'o na s'o, jñü'müji 'ma, panaji. Xenda na jo rí sätc'eji cja jmi Mizhocjimi zö ri 'natjo in chöji, que na ngue ra pantc'aji texe in cuerpoji a ma a linfiernu. \v 30 Maco i̱ṉ mamaji ngue in jodyëji c'ü cja'c'ü rí tsjaji c'o na s'o, dyocüji 'ma, panaji. Xenda na jo rí sätc'eji cja Mizhocjimi zö ri 'natjo in dyëji, que na ngueje ra pantc'aji texe in cuerpoji a ma a linfiernu. \s1 Jesús enseña sobre el divorcio \p \v 31 O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―I̱ṉ pãrãgueji c'ü xo mamaji mi jinguã: “'Ma cjó c'o ne ra mbëzi nu su, ra unü o xiscõmü c'ü rguí jyanbüvi.” \v 32 Pero nutscö rí xi'tsc'öji, dya cjó ra mbëzi nu su, nguextjo 'ma ri 'ñe 'naja bëzo. Zö dya ri cja na s'o 'na ndixũ pero 'ma ra tsja nu xĩra ra mbëzi, pe ra tsja c'e ndixũ ra chjüntui c'ü 'naja bëzo. Nguec'ua chjëntjui c'ü ri tsãjã bëzo c'e ndixũ. Nguec'ua c'e bëzo c'ü o mbëzi c'ü nu su, ri pë's'i nu s'ocü 'ma c'ü, chjëntjui c'ü ro tsjapü o̱ su ro tsãjã bëzo. Y c'e bëzo c'ü na yeje o̱ xĩra c'e ndixũ, xo ri pë's'i nu s'ocü chjëntjui c'ü ro tsãjã ndixũ. Na ngueje ya rguí chjüntui c'e ndixũ c'ü ya vi bëzi. \s1 Jesús enseña sobre los juramentos \p \v 33 ’Ya i̱ dyäräji c'ü o xi'tsc'eji c'o xöpüte c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Dya rí ñädäji Mizhocjimi rí mamaji na cjuana, cja rrĩ mamaji o bëchjine. 'Ma i̱ṉ nädäji Mizhocjimi c'ü rí tsjagueji, tsjagueji 'ma”, eñe c'o xöpüte. \v 34 Pero nutscö rí xi'tsc'öji, dya pje rí ñädäji. Dya rí manji nza mbãrã a jens'e. Na ngueje nguejnu manda Mizhocjimi. \v 35 Ni xo rí mamaji nza mbãrã ne xoñijõmü. Na ngueje ngue Mizhocjimi c'ü manda yo cãrã va. Ni xo rí mamaji nza mbãrã a Jerusalén. Na ngueje ngue c'ü o̱ ndajñiñi c'ín Jmugöji c'ü pjëzhi me na nojo. \v 36 Ni xo rí mamaji nza mbãrã in ñigueji, na ngueje nu'tsc'eji, dya sö rí tsjapqueji c'ü rrã t'öxü ne rí 'na in ñixtegueji, ni xo ri tsjapqueji c'ü rrã potjü. \v 37 C'ü rí tsjagueji, rí mantji “jã” o “jiyö.” 'Ma xe rí mangueji cjó nza ärä, nu'ma, ngueje c'ü dya jo c'ü 'ñünnc'ü in mün'c'eji 'ma. \s1 Jesús enseña sobre la venganza \p \v 38 ’Ya i̱ dyäräji c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Nu 'ma cjó c'o ra jñü'pc'üji in chöji, rí nzhopcüji rí jñü'pc'üji a nzhö 'ma c'ü. Y nu 'ma cjó c'o ra jñü'pc'üji in s'ibiji, xo rí jñü'p'üji o̱ s'ibi 'ma c'ü”, mi eñeji. \v 39 Pero nutscö rí xi'tsc'öji, dya cjó rí nzhopcüji c'o ra tsja'c'üji c'o na s'o. Nu 'ma cjó c'o ra mbë'chc'iji in jojmiji, xo rí pjünbütjoji 'ma c'ü 'nanguarü ra mbë'chc'iji. \v 40 Nu 'ma cjó c'o ne ra jyonnc'eji o chũ, y ra zints'iji cja juesi ngue c'ua ra ngannc'aji c'o ri jegueji, xo rí jyëtspiji c'o ri tëgueji. \v 41 Nu 'ma cjó c'o ra xi'tsc'eji: “Chuns'ü yo rvá tuns'ügö, ma sogüzügö 'na kilometro nde”, ra 'ñentsc'eji, nu'tsc'eji xe rí ma sogüji 'ma c'ü xe 'na kilometro nde. \v 42 Cjó c'o pje ra dyö'tc'ügueji, rí unüji. Y c'o pje c'o ra pe'sc'eji, dya xo rí tsänbäji c'o. \s1 El amor para los enemigos \p \v 43 ’Ya i̱ dyäräji c'ua ja va sjipji c'o mi cãrã mi jinguã: “Rí s'iyagueji yo in dyocjeji, pero c'o nuc'üji na ü, xo rí ñuji na ü”, eñeji. \v 44 Pero nutscö rí xi'tsc'öji, rí s'iyagueji c'o ra nuc'üji na ü, rí ma'tp'üji Mizhocjimi c'o ra zanc'eji. Tsjapqueji na jo c'o ra nuc'üji na ü, dyötpüji Mizhocjimi c'o ra jyonnc'eji o chũ, 'ñe c'o ra jñü'c'ügueji na ü. \v 45 'Ma rí tsjapüji na jo a cjanu yo nin minteji, zö rrã s'oji, ra jñu'sc'eji 'ma c'ü nin Tataji c'ü bübü a jens'e. Na ngueje angueze cjapü ra mbes'e e jyarü c'ü rguí jñanda texe yo nte, zö ri cja na jo, o zö ri cja na s'o. Xo va penpe o dyebe texe yo nte, zö ri cja na jo, o zö ri cja na s'o. \v 46 Nu 'ma nguextjo c'o s'iyats'ügueji c'o rí s'iyagueji, ¿cjo ra dya'c'eji Mizhocjimi c'o na jo 'ma? Iyö. ¿Cjo dya je xo ga cjanu ga tsja c'o publicano, s'iya o̱ dyoji c'o; maco i̱ṉ mangueji me na s'o c'o? Jã, je ga cjanu ga tsjaji. \v 47 Nu 'ma nguextjo yo in dyocjeji yo i̱ṉ ne rí zenguaji, ¿ja bübü c'ü na jo c'ü i̱ṉ cjagueji 'ma? Maco yo dya pãrã Mizhocjimi, je xo ga cjatjonu, nguextjo c'o o̱ dyoji zenguaji. \v 48 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, rí s'iyagueji texe yo nte c'ua ja nzi ga tsja c'ü nin Tatagueji c'ü bübü a jens'e. \c 6 \s1 Jesús enseña sobre las buenas obras \p \v 1 ’C'ü rgui tsjagueji c'o na jo, dya ngue c'ü ra jñantc'aji yo nte ra mamaji i̱ṉ cjaji na jo; ngue c'ü ra jñantc'aji c'ü in Tatagueji c'ü bübü a jens'e. Na ngue 'ma rí tsjaji na jo nguextjo c'ü rguí jñantc'aji yo nte, nu'ma, dya ra mama c'ü in Tatagueji c'ü na jo vi tsjagueji. \v 2 Bübü nte c'o cjapü cja na jo; cjaji c'ü rguí mäpäji yo nte'e. Nguec'ua 'ma pöji nu ja cjogü na puncjü o nte, nza cja cja nintsjimi o cja 'ñiji, unüji o merio c'o dya pje pë's'i. Pero rí xi'tsc'öji c'ü na cjuana, zö ra mama yo nte na jonteji, pero Mizhocjimi dya ra mama na jonteji. Nu'tsc'eji, dya rí tsjaji nza cja anguezeji. \v 3 Pero 'ma rí unüji merio c'o dya pje pë's'i, rí unüji c'ü dya cjó ra mbãrã. \v 4 Nguec'ua dya cjó ra mbãrã c'ü i̱ unügueji. Pero Mizhocjimi ra dya'c'eji c'o na jo, na ngueje angueze pã'tc'ãji in mün'c'eji. \s1 Jesús enseña cómo orar \p \v 5 ’C'o cjapü cja na jo, me ne o̱ mü'büji c'ü ra jñanda yo nte. Nguec'ua pöji cja nintsjimi, 'ñe c'ua ja pomü o 'ñiji, ni ma dyötüji Mizhocjimi. Pero rí xi'tsc'öji c'ü na cjuana, zö mama yo nte me na jonteji, Mizhocjimi dya ra mama na jonteji. Nu'tsc'eji, dya rí tsjaji nza cja anguezeji. \v 6 C'ü rí tsjaji, 'ma rí dyötqueji Mizhocjimi, rí tsjogüji a mbo cja in nzungueji, cja rrĩ tsotc'eji in nzoxtjiji. Cja rrĩ dyötqueji c'ua c'ü nin Tataji c'ü bübü nu ja dya cjó sö ra jñanda. Y angueze ra dya'c'eji c'o na jo'o, na ngueje pã'tc'ãji in mün'c'eji. \p \v 7 ’'Ma rí dyötqueji Mizhocjimi, dya rí tsjagueji c'ua ja nzi ga tsja yo nte yo dya pãrã Mizhocjimi. Anguezeji me yepeji c'o jña c'o ni dyötüji Mizhocjimi, pëzhiji ra dyärä Mizhocjimi na ngueje c'ü me yepeji. \v 8 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, dya me rí yepegueji jña c'ua ja nzi ga tsja anguezeji. Na ngueje c'ü nin Tataji pãrã c'o ni jyonc'eji ante c'ü rí dyötqueji c'ü. \v 9 Nguec'ua nu'tsc'eji 'ma rí dyötqueji Mizhocjimi, rí xipjiji a cjava: \q1 Mi Tatats'ügöjme, je i̱ṉ bübü a jens'e, rí pjöxcüjme nutscöjme rí cãrãjme cja ne xoñijõmü, ngue c'ua rá sũc'üjme ja c'o nzi ga zũc'ü c'o cãrã a jens'e. \q1 \v 10 Xo rí pjöxcüjme ngue c'ua dya ra mezhe ra zädä c'ü rá ä'tc'öjme ja c'o nzi ga dyä'tc'ä c'o cãrã a jens'e, na ngue ngue'tsc'e i̱ṉ mandague. Xo rí ö'tc'öjme rá cjajme c'ua ja nzi gui ñegue. \q1 \v 11 Dyacöjme dya o xëdyi c'o rá sigöjme ne pa dya. \q1 \v 12 Perdonaozügöjme ín nzhubüjme c'ua ja nzi rgá perdonaojme 'ma cjó c'o pje cjacüjme. \q1 \v 13 Dya rí jyëzgue ra ndöcöjme c'ü dya jo. Pjöxcüjme ngue c'ua dya rá cjajme c'o na s'o. \q1 Na ngueje ngue'tsc'e i̱ṉ mandague, ngue'tsc'e me na zë'tsc'e, ngue'tsc'e me na notsc'e. Je ga cjatjotsc'e nu textjo c'o cjë c'o ra ẽjẽ. Amén. \p \v 14 ’Nu 'ma rí perdonaogueji c'ü cjó pje ra tsja'c'eji, xo ra perdonaots'üji 'ma c'ü nin Tataji c'ü bübü a jens'e. \v 15 Pero 'ma dya rí perdonaogueji c'ü cjó pje ra tsja'c'eji, dya xo ra perdonaots'üji 'ma c'ü nin Tatagueji, nu c'o pje nde i̱ṉ cjagueji. \s1 Jesús enseña sobre el ayuno \p \v 16 ’Bübü c'o cjapü cja me na jo. Nguec'ua 'ma go mbempjeji, cjapü ndumüji, dya xo dyebeji. Je ga tsjaji a cjanu, ngue c'ua ra mbãrã yo nte c'ü mbempjeji, ra mamaji na jo c'ü cjaji. Na cjuana rí xi'tsc'öji, zö ra mama yo nte c'ü na jo cjaji, pero Mizhocjimi dya je ra mama a cjanu. Nu'tsc'eji, dya rí tsjagueji ga cjanu. \v 17 Nu 'ma rí mbempjeji, rí xinzhöji c'ua ja nzi gui tsjaji texe yo pa. Xo rí tsã't'ãji o aceite in ñi'iji, y rí dyebeji. \v 18 Nguec'ua dya ra mbã'c'ãji yo nte cjo i̱ṉ mbempjeji. C'ü ra mbãrã c'ü i̱ṉ mbempjeji, nguextjo c'ü nin Tataji c'ü dya cjó sö cjó ra jñanda. Y angueze ra xi'tsc'eji c'ü na jo vi tsjagueji, na ngueje pã'tc'ãji in mün'c'eji. \s1 Riquezas en el cielo \p \v 19 ’Dya rí pë'sc'eji na puncjü c'o ni muvi cja ne xoñijõmü. Na ngueje ne xoñijõmü cãrã o dyoxü, ra dyo'tc'ügueji c'o in ch'opjüji 'ñe in bitugueji. Y xo ra zijõmü c'o in merioji de plata. Xo cãrã va o mbuẽ, ra xo'tc'ügueji in nzungueji, cja rrũ põnnc'üji c'o i̱ṉ pë's'iji. \v 20 Jyodügueji ja rgá mbë'sc'iji a jens'e c'o ya ri bübü 'ma rí sätc'eji nu. Na ngueje a jens'e, dya cãrã o dyoxü nu, nu c'ü ra dyo'tc'eji c'o ri pë's'iji, ni pje xo ra zijõmü nu. Dya xo cãrã o mbuẽ nu, c'ü ra põnnc'ügueji c'o ri pë's'igueji. \v 21 Nu 'ma rí pë's'igueji na puncjü cja ne xoñijõmü, je ri mäjä in mü'büji cja ne xoñijõmü. Pero 'ma ra bë'sc'eji na puncjü a jens'e, je ngue a jens'e nda ra mäjä in mü'büji. \s1 La lámpara del cuerpo \p \v 22-23 ’C'ü unü jya's'ü cja in cuerpogueji ngue in chöji. 'Ma janda na jo 'na nte, bübü jya's'ü 'ma texe o̱ cuerpo. Pero 'ma dya sö ra jñanda, chjëntjui c'ü ri bübü cja bëxõmü 'ma c'e nte. Je xo ga cjatsc'eji nu. Nu 'ma nguextjo Mizhocjimi rí jyodüji, ra bübü 'ma jya's'ü texe cja in mü'bügueji. Pero 'ma rí jyodüji Mizhocjimi, 'ñe rí jyodüji rí pë's'iji na puncjü cja ne xoñijõmü, 'ma rí jyodüji nza yeje, nu'ma, dya nda ra bübü jya's'ü in mü'büji. Y 'ma i̱ṉ pëzhgueji bübü jya's'ü in mün'c'eji, nu 'ma dya cjuana jya's'ü, nu'ma, ojtjo jya's'üts'üji 'ma. \s1 Dios y el dinero \p \v 24 ’'Ma cjó c'o ra mbëpi yeje lamu, dya ra sö ra dyätävi nza yejui. Na ngueje c'ü 'naja ri ünbüji, ra tsja c'e mbëpji; c'ü 'naja ri ne'e. O 'ma jiyö, 'naja c'ü ri cjapü dya rguí muvi. Je xo ga cjatsc'eji nu, 'ma i̱ṉ jodüji ja rgui pë's'iji na puncjü cja ne xoñijõmü, nu'ma, dya i̱ṉ pëpqueji 'ma Mizhocjimi c'ua ja nzi ga ne angueze. \s1 Dios cuida a sus hijos \p \v 25 ’Nguec'ua rí xi'tsc'öji, dya rí tsjijñiji ja rgui chöt'üji c'ü rí siji. Dya xo rí tsjijñiji c'ü pje rí jyeji. Mizhocjimi me na nojo, ya ngambgaji va. Nadya, ¿cjo dya xo ra dya'c'eji c'ü rí siji, 'ñe c'ü rí jyegueji? \v 26 Jñant'maji yo s'ü. Dya podüji o ndëxü, dya xo tagüji, dya pje xo üt'üji cja t'ujmü; maco c'ü nin Tatagueji c'ü bübü a jens'e nde 'huiñi yo. Nu'tsc'eji, xenda ni muvits'ügueji na puncjü que na ngue yo s'ü. Nguec'ua, ¿cjo dya xo ra 'huiñtsc'eji Mizhocjimi? \v 27 ¿Cjó bübütsc'eji c'ü sö ra chäcä nde metro c'ü xe rrã ndã'ã? Zö me ra nguijñi, dya cjó ra sö. \p \v 28 ’Nguec'ua, ¿jenga i̱ṉ cjinncjeji ja rí chöt'üji c'ü rí jye'eji? Unüji ngüenda yo pje c'o ma ndäjnä yo cja'a cja juajma, ja ga te'eji. Dya pëpjiji, dya xo jench'eji o tjüjmü pa ra dyät'äji o̱ bituji. Pero me na zö yo. \v 29 E Salomón mi pjëzhi na nojo, mi je o̱ bitu c'o me ma zö. Pero xenda na zö yo ndäjnä. \v 30 Yo pjin'ño cja'a cja juajma dya, pero ra xõrü ra münü ra c'ant'a cja hornu ra ndüt'üji yo; maco Mizhocjimi unü c'ü na zö o̱ ndäjnä yo. Natsc'eji, ¿cjo dya xo ra dya'c'eji Mizhocjimi c'ü rí jyegueji? Nguec'ua, ¿jenga dya i̱ṉ ench'eji na jo in mü'büji Mizhocjimi ra dya'c'eji c'o ni jyonc'eji? \v 31 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, dya me rí tsjijñiji rí mamaji: “Pãrã, ¿pje rá sigöji, o pje xo rá jegöji?”, rí 'ñeñeji. \v 32 Ngue yo dya pãrã Mizhocjimi yo me jodü ga cjanu. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ 'ñejeji c'ü nin Tataji c'ü bübü a jens'e; angueze pãrã c'ü nde ni jyonc'eji texe yo. \v 33 Nu'tsc'eji ot'ü rí jyodüji Mizhocjimi, ngue c'ua ra mandats'üji. Y rí jyodüji rí tsjaji c'o na jo c'ua ja ga manda c'ü. Nuc'ua texe yo, nde ra dya'c'eji yo. \v 34 Nguec'ua, dya rí tsjinncjeji ja rgui chöt'üji c'ü rí siji 'ñe c'ü rí jyeji c'o pa c'o va ẽjẽ. 'Ma ra zädä c'o pa'a, cja rí ñuji ja rgui tsjapqueji. Na ngueje pama va ẽjẽ texe o ndumü c'ü ni jyodü rá sufregöji. \c 7 \s1 No juzguen a otros \p \v 1 ’Dya cjó rí so'bügueji. 'Ma jiyö ra jñün'c'ügueji ngüenda Mizhocjimi. \v 2 C'ua ja nzi gui so'bütegueji, je xo rga cjanu rgá jñün'c'ügueji ngüenda Mizhocjimi. Mizhocjimi ra nzhocüts'üji c'ua ja nzi gui tsjagueji. \v 3 O dyaxü, xenda na nojo que na ngue o ngümpaxa. Je xo ga cjatjonu in nzhunc'eji. Pe na nojo in nzhunc'eji nza cja 'na dyaxü, y pe ts'iquë nza cja 'naja ngümpaxa c'o o̱ nzhubü yo nin minteji. Nguec'ua, ¿jenga i̱ṉ so'büji c'e ngümpaxa c'ü o'o a nzhö yo nin minteji? Maco dya i̱ṉ cö'tp'üji 'ñi c'e dyaxü c'ü o'o in chöji. \v 4 ¿Ja rgá sö rí xiqueji yo nin minteji: “Jyëzguijme rá cjü'pc'öjme ne ngümpaxa nu o'o nin chögue”, rí 'ñembeji? Maco dya ixi cjübügueji c'e dyaxü c'ü o'o in chögueji. \v 5 Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapqueji c'ü na jotsc'eji, pero dya cjuana. C'ü rí tsjagueji, ot'ü rí tsjünc'eji c'e dyaxü c'ü o'o in chögueji, ngue c'ua ra sö rí jñandaji na jo rí tsjü'p'üji c'e ngümpaxa c'ü o'o a nzhö'ö c'ü nin minteji, eñe e Jesús. \p \v 6 ’Bübü nte c'o chjëntji nza cja o cuchi c'o ra yödü c'o pje ri unügueji c'o dya ri ne anguezeji. Xo chjëntji nza cja o dyo c'o ra ẽ ra 'ñe zac'eji 'ma pje c'o ri unügueji c'o dya ri neji. C'o nte c'o ga cjanu, dya cja xe rí zopjüji o̱ jña Mizhocjimi nu me na sjũ. \s1 Pedir, buscar y tocar la puerta \p \v 7 ’Sido rí dyötqueji Mizhocjimi, ra dya'c'eji. Sido rí jyodüji Mizhocjimi, rí chötc'eji c'ü ni jyonc'eji. Sido rí ma't'üji Mizhocjimi, ra dyä'tc'eji. \v 8 Na ngue texe c'o ra dyörü, ra ch'unü c'o. Y texe c'o ra jyodü, ra chöt'ü c'o. Y texe c'o ra mapjü, ra dyätäji c'o. \p \v 9 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ 'ñecjeji in ch'igueji, 'ma ra chëzhi in jmiji in ch'igueji ra dyö'tc'eji 'na tjõmëch'i, ¿cjo rí unügueji 'na ndojo? Iyö, dya sö. \v 10 Y 'ma ra dyö'tc'eji 'na jmõ'õ, ¿cjo rí unügueji 'na c'ijmi? Iyö, dya xo sö'ö. \v 11 Maco i̱ṉ nteji i̱ṉ cjaji c'o na s'o, pero i̱ṉ pjëchiji rí unüji c'o na jo yo in ch'igueji. Na c'ü nin Tatagueji c'ü bübü a jens'e, ¿cjo dya xo ra dya'c'eji c'o na jo c'o rí dyötüji angueze? \p \v 12 ’C'ua ja nzi gui ñegueji c'ü ra s'iyats'üji yo nte, je xo ga cjanu rgui s'iyagueji yo. Na ngueje je ga cjanu ga mama o̱ jña Mizhocjimi c'ü xiji ley 'ñe profeta. \s1 La puerta angosta \p \v 13 ’Nu 'ma i̱ṉ ne rí nzhodüji cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi, tsjogüji cja c'e ts'ingoxtji. Na ngueje bübü 'na ngoxtji, 'ñe 'na 'ñiji c'o me na mbät'ä, pero ni zidyji nu ja ra sufreji cja sivi. Me na puncjü c'o cjogü cja c'e ngoxtji c'ü na mbät'ä. \v 14 Pero c'e 'ñiji c'ü ni zidyiji nu ja ra bübütjoji co Mizhocjimi, na s'ich'i c'ü. Xo 'ñe c'e ngoxtji, xo s'ich'i c'ü. Y dya puncjü c'o töt'ü c'e ngoxtji c'ü rguí möji c'e 'ñiji. \s1 El árbol se conoce por su fruto \p \v 15 ’Cãrã nte c'o ra ẽtsc'eji ra 'ñe tsjapü ri ñaji o̱ jña Mizhocjimi. Cjapüji na jo'oji nza cja ndënchjürü yo dya pje cja, pero a mbo o̱ mü'büji me na s'oji nza cja o min'ño yo me na sate. Nguec'ua rí pjötpüji ngüenda c'o. \v 16 C'ü rgui pãrãgueji c'o xöpüte, rí unnc'eji ngüenda ja ga mimi c'o. I̱ṉ pãrãgueji o visachi, dya quitsiji o uva c'o. Ni xo ri quitsiji o higo cja o bimpëdyi. Je xo ga cjatjonu c'o xöpüte c'o cjapü ri ña o̱ jña Mizhocjimi, dya sö ra mimi na jo c'o. \v 17 Je xo ga cjatjonu texe o za'a c'o na jo, quis'i c'o na jo c'o. Pero c'o dya ga jo, quis'i c'o dya ga jo. \v 18 'Na za'a c'ü na jo, dya sö ra nguis'i c'o dya ga jo. Ni xo ri ngue 'na za'a c'ü dya jo, dya sö ra nguis'i c'o na jo. \v 19 Texe za'a c'o dya quis'i c'o na jo, ra dyëziji cja rrũ pant'aji a sivi. \v 20 Nguec'ua c'ü rgui pãrãgueji c'o xöpüte, rí unnc'eji ngüenda ja ga mimi c'o. \s1 No todos entrarán en el reino de los cielos \p \v 21 ’Na puncjü c'o ra xitscö: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö”, ra 'ñenzgöji. Pero dya texeji ra cjogüji c'ua ja manda Mizhocjimi. C'o ra cjogü nu, nguextjo c'o ra tsja c'ua ja nzi ga ne c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e. \v 22 'Ma ra zädä c'e pa 'ma ra tjün ngüenda, me na puncjü c'o ra xitscö: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, ¿cjo dya mi nännc'äjme in chjũgue, 'ma mi zopcjöjme yo nte? ¿Cjo dya xo mi nännc'öjme in chjũgue 'ma mi pjongüjme o s'ondajma? ¿Cjo dya xo ngue co in chjũgue c'ü mi jocüjme c'o mi sö'dyë, 'ñe c'o na puncjü c'o na nojo c'o mi cjajme?”, ra 'ñenzgöji. \v 23 Nuc'ua rá tjüntcöji c'ua, rá xipjiji: “Dya ngue o̱ t'itsc'eji mi Tatagö. C'ueñeji cja ín jmigö dya, nu'tsc'eji i̱ tsjagueji c'o na s'o”, rá embeji. \s1 Las dos bases \p \v 24 ’Nguec'ua, nu c'ü ra dyärä yo jña yo ró xi'tsc'öji dya, y ra tsja'a yo, rá jyëtspigö nza cja 'na bëzo c'ü na jo va mbeñe. O jyäbä 'naja ngumü a xes'e cja 'na peña. \v 25 Go 'ñeje c'ua 'na tadyebe. Xo ẽjẽ 'na tareje c'ü je 'ne pjat'ü cja c'e ngumü. Xo ẽ 'na tandajma c'ü me mi vü'ü cja c'e ngumü. Pero dya go tunü c'e ngumü, na ngueje vi tjäbä a xes'e cja c'e peña. \v 26 'Ma cjó c'o ra dyärä yo jña yo ró xi'tsc'öji dya, 'ma dya ra tsja c'ua ja nzi va dyärä, rá jyëtspigö nza cja 'na bëzo c'ü dya nguijñi na jo c'ua ja ro jyäbä o̱ ngumü, je go jyäntjo cja 'ñõxõmü. \v 27 Go 'ñeje c'ua 'na tadyebe. Xo ẽjẽ c'e ndare. Xo vü e ndajma c'ü o juant'a c'e ngumü. Jo nu tunü c'ua o̱ ngumü c'e bëzo, ixco chjorü, eñe e Jesús va nguarü va zopjüji. \p \v 28 'Ma o nguarü e Jesús o mama yo jña yo, me mi sũji, dya mi pãrã pje ro nguijñiji. \v 29 Na ngueje o unüji ngüenda je vi 'ñe cja Mizhocjimi c'o vi mama e Jesús va xöpü anguezeji. Y dya je ma cjanu c'o xöpüte. \c 8 \s1 Jesús sana a un leproso \p \v 1 Nuc'ua o zöbü e Jesús cja c'e t'eje. Xo zöbü na puncjü o nte, mi pöji angueze. \v 2 O ẽjẽ c'ua 'naja bëzo c'ü mi sö 'naja ngueme c'ü xiji lepra, o 'ñe chëzhi cja e Jesús. Cjanu o ndüñijõmü c'ua a jmi, cjanu o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, 'ma rí ñegue, ra sö rí jocüzü. \p \v 3 Cjanu o c'uana c'ua a dyë e Jesús o ndörü c'e nte, o xipji: \p ―Rí negö. Ra jots'ü. \p Nzi va ndörü, nzi va ojtjo c'ua c'e ngueme. \v 4 Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Pjöngüenda c'ü dya cjó rí ma xipjigue dya, nguextjo c'ü rí ma, rí ma jíchitsjë c'e mböcjimi c'ü ya jogüts'ü. Xo rí jñünü c'o rí unü Mizhocjimi c'ua ja nzi va mama e Moisés. Ixtí mague a cjanu ngue c'ua ra nu'tc'ügue c'e mböcjimi c'ü na cjuana ya jots'ü. Nguec'ua yo nte ra mbãrãji c'ü ya 'nin'tsc'i c'e ngueme. \s1 Jesús sana al muchacho de un capitán romano \p \v 5 Nuc'ua o zät'ä e Jesús cja c'e jñiñi c'ü mi chjũ Capernaum. Cja c'e jñiñi mi bübü 'naja bëzo c'ü mi manda 'naja ciento o tropa. 'Ma cja ma sät'ä e Jesús, o ẽ c'ua c'e bëzo o 'ñe ndünrü e Jesús. Cjanu o dyötü 'na favor. \v 6 O xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, dya cja sö ra 'ñõmü ín ch'i'i, ya zürü o ngueme. Ya dyobütjo ín nzungö, y me sufre na puncjü c'o na ü. \p \v 7 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Jo rá magö, rá ma jocü. \p \v 8 O ndünrü c'ua c'e bëzo o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, dya ga jozgö c'ü rí tsjogue a mbo cja ín nzungö. Zö nguextjo 'na jña c'ü rí mangue, ra jogü c'ín ch'i'i. \v 9 Na ngue xo 'ñetscö xo ch'acö poder, ngue c'ua rí mandagö o tropa. 'Ma rí xipjigö c'ü 'naja: “Ma'a”, rá embe, ra ma. 'Ma rí xipjigö c'ü 'naja: “Chjä'dä”, rá embe, ra ẽjẽ. Xo 'ñe 'ma rí xipjigö c'ín mbëpji: “Tsja'a yo”, rá embe, ra tsja'a. \p \v 10 Nuc'ua 'ma o dyärä e Jesús c'o vi mama c'e bëzo, me co nguentjo c'ua. Na ngue o unü ngüenda c'ü mi junt'ü o̱ mü'bü c'e bëzo c'ü pje ro mama e Jesús, ro zädä. Nguec'ua va xipji c'ua c'o mi pöji: \p ―Na cjuana rí xi'tsc'öji, ni ri 'na yo ín menzumüji a Israel ró tötc'ö c'ü ri ejme na jo nza cja ne bëzo nu. \v 11 Nutscö rí xi'tsc'öji, na puncjü o nte c'o rguí 'ñeje nu ja ni mbes'e e jyarü, 'ñe nu ja ni nguibi, xo 'ñe textjo cja ne xoñijõmü; ra 'ñe mimiji nu ja manda Mizhocjimi a jens'e, ra zi'iji o xëdyi co e Abraham, 'ñe e Isaac, 'ñe e Jacob. \v 12 Pero c'o ot'ü vi zojnüji ro cjogü nu ja manda Mizhocjimi, ts'ëtjo c'o go ne. Nguec'ua c'o dya go ne'e, ra mboch'üji nu ja na bëxõmü, nu ja me ra huëji, y me ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufreji na puncjü. \p \v 13 Nuc'ua e Jesús o xipji c'e bëzo c'ü mi manda 'naja ciento tropa: \p ―Ma dya in nzungue. C'ua ja nzi vi 'ñejmegue, je rga cjanu rgá jogü c'in ch'i'i. \p Ixco jogü c'ua c'e t'i c'e ndajme c'ü. \s1 Jesús sana a la suegra de Pedro \p \v 14 O ma c'ua e Jesús cja o̱ ngumü e Pedro. O chöt'ü c'ua c'ü mi sö'dyë c'ü nu to'o e Pedro, mi sö pa'a c'ü. \v 15 Nuc'ua e Jesús cjanu o ndötpü c'ua a dyë. Jo ni c'ueñe c'ua c'e pa'a. Cjanu o nanga c'ua c'e ndixũ o dyät'ä o jñõnü ro ziji. \s1 Jesús sana a muchos enfermos \p \v 16 Nuc'ua 'ma ya vi nguibi e jyarü, o sinpiji e Jesús na puncjü nte c'o vi zürü o̱ ndajma c'ü dya jo. E Jesús, nguextjo c'ü o mama ro mbedye c'o ndajma, y go mbedye c'ua c'o. Y texe c'o mi sö'dyë, o jocü c'o. \v 17 Nguec'ua ma zädä c'o vi mama c'e profeta Isaías: “Angueze me go juentsqueji o 'ñe jocüzüji c'o ngueme c'o mi sufregöji”, eñe c'e profeta. \s1 Los que querían seguir a Jesús \p \v 18 Ya vi mundo na puncjü nte cja e Jesús. Nguec'ua va ña e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo ro dat'üji cja 'na bü, ngue c'ua ro mbes'eji a 'nanguarü cja c'e trazapjü. \v 19 Cjanu o sä c'ua 'naja bëzo c'ü mi xöpü c'ü o̱ ley Mizhocjimi c'ü o ẽ xipji e Jesús: \p ―Xöpüte, rá tjünt'ü in xütcje rá më nu ja c'o rí sätc'e. \p \v 20 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Ante c'ü rá më, ixtí tsjijñi c'ü rá xi'tsc'ö. Yo min'ño bübü o̱ tjocüji, y yo s'ü pë's'i o̱ t'oxüji. Nutscö, zö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi pero dya rí pë'sc'ö ja rá oxü, eñe e Jesús. \p \v 21 Nuc'ua cjanu o mama c'ua 'naja c'ü mi tjünt'ü a xütjü e Jesús, o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, dyacö sjëtsi ot'ü rá ma'a, rá ma ögü mi tatagö, cja rrũ mëgövi. \p \v 22 O xipji c'ua e Jesús: \p ―Yo nte, chjëntjui c'ü ya ndũji na ngue dya creozüji. Jyëzgue anguezeji ra dyögüji c'o nín mi añimaji. Nu'tsc'e chjünt'ü ín xütcjö rá mëgövi. \s1 Jesús calma el viento y las olas \p \v 23 Cjanu o dat'ü c'ua e Jesús cja c'e bü. Cjanu o möji c'ua c'o o̱ discípulo. \v 24 Jo ni vü'ü c'ua 'naja tandajma. Me mi pjö's'ü c'e ndeje ma mbo'o c'e bü'ü. Pero e Jesús ma ĩjĩtjo c'ü. \v 25 Nuc'ua c'o discípulo o chëzhiji a jmi e Jesús, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, pjöcöjme para dya rá quibigöjme. \p \v 26 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji, ¿jenga i̱ṉ sũ'ũji? ¿Cjo dya i̱ṉ ejmezügöji c'ü sö rá pjö'c'eji? \p Cjanu o nanga c'ua e Jesús, cjanu o huënch'i c'e ndajma, 'ñe c'e ndeje. Ixco böbü c'ua c'e ndajma 'ñe c'e ndeje. \v 27 Me co nguijñi c'ua c'o discípulo, mi mamaji: \p ―¿Pje ma poder c'ü pë's'i ne bëzo nu, nguec'ua ätä e ndajma 'ñe ne ndeje? \s1 Los hombres endemoniados de Gadara \p \v 28 Nuc'ua o zät'äji a 'nanguarü cja c'e trazapjü cja c'e lugar c'ü mi chjũ a Gadara. O ẽ c'ua yeje bëzo c'o mi o'o o̱ mü'bü o demonio c'o ngue o̱ dyoji e Satanás c'ü dya jo; o 'ñe chjëji e Jesús. Je vi 'ñejui a nde cja c'o panteón cja campo santo. Me ma s'ovi 'ñe me ma cuëvi, nguec'ua dya cjó mi sö cjó xi ro cjogü cja c'e 'ñiji c'ü. \v 29 Nuc'ua c'o demonio o tsjapüji o mapjü na jens'e c'o bëzo va xipjivi e Jesús: \p ―Jesús, o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, ¿pje i̱ṉ pë'sc'ü rí ñugöjme? ¿Cjo vi 'ñecje a 'ñecjua rí ẽ tsjacüjme rá sufrejme dya? Maco dya be sädä c'e pa 'ma ra tjün ngüenda, eñe c'o bëzo va 'ñõ'p'üji o̱ mü'bü c'ü dya jo ro ñavi. \p \v 30 Na jẽ nu ja ma ñõnü na puncjü o cuchi. \v 31 Nguec'ua va tsja c'o demonio o dyötüji e Jesús, o xipjiji: \p ―'Ma rí pjongüzüjme cja o̱ mü'bü yo bëzo, jyëzguijme rá ma quichc'öjme cja yo cuchi. \p \v 32 Cjanu o mama c'ua e Jesús: \p ―Pedyeji ma tsich'iji, embeji. \p Nuc'ua c'o demonio go mbedyeji, go ma nguich'iji cja c'o cuchi. Nuc'ua texe c'o cuchi nde va dacütjoji va zöbüji cja c'e dyä'ä. Go ma jyäji c'ua cja c'e trazapjü. Nzhangua ndũji. \p \v 33 Nuc'ua c'o mi pjörü c'o cuchi go cjuan'diji c'ua, go möji na niji cja c'e jñiñi; o ma cösteji texe c'o vi jñandaji, o xipjiji ja va jogü c'o bëzo c'o vi dyo'o o̱ mü'bü c'o demonio. \v 34 Nuc'ua cjanu o mbedye texe c'o mi cãrã cja c'e jñiñi, o ma nuji e Jesús. 'Ma o zät'äji, o xipjiji c'ua e Jesús c'ü pje cjint'o tsja, ro mbedye cja c'ü o̱ jñiñiji. \c 9 \s1 Jesús sana a un paralítico \p \v 1 Nuc'ua cjanu o dat'ü e Jesús cja c'e bü, xo 'ñe c'o o̱ discípulo. Cjanu o mbes'eji a 'nanguarü cja c'e trazapjü, o zät'äji nu cja c'e jñiñi nu ja mi oxü e Jesús. \v 2 O ẽjẽ c'ua ja nzi nte ma siji 'na bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü; ma tũji cja 'naja pjinguã. Mi junt'ü o̱ mü'büji c'ü mi sö e Jesús ro jocü c'e bëzo. Nuc'ua 'ma o mbãrã e Jesús c'ü mi ejmeji, o zopjü c'ua c'e bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü, o xipji: \p ―Dya rí sũgue, sẽ'ẽ; ya ró perdonaots'ü dya in nzhunc'e, eñe e Jesús va xipji c'e bëzo. \p \v 3 Xo mi cãrã nu, ja nzi xöpüte; o dyäräji e Jesús o perdonao c'e bëzo. Nguec'ua ma nguijñiji o̱ mü'bütsjëji: “Nujne Jesús chjëntjui c'ü o zadü Mizhocjimi nu”, ma nguijñiji. \v 4 Ixmi pãrã e Jesús c'o mi cjijñi anguezeji, nguec'ua va xipjiji c'ua: \p ―¿Jenga i̱ṉ cjijñiji c'o na s'o a mbo cja in mü'bügueji? \v 5 Ró xipji ne bëzo: “Rí perdonaots'ü in nzhunc'e”, ró embe, pero dya cjó sö ra mbãrã cjo ya ma o̱ nzhubü. Pero 'ma rá xipji ne bëzo: “Nu'tsc'e, ñanga rí nzhodü”, rá embe; 'ñe 'ma ra nanga c'ua ne bëzo ra nzhodü, ixtí pãrãgueji 'ma c'ü dya rí xi'ts'iji o bëchjine. \v 6 Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ya ch'acö poder cja ne xoñijõmü rá perdonaots'üji in nzhubüji. Unnc'eji dya ngüenda ngue c'ua rí pãrãji c'ü rí pë'sc'ö c'e poder, embeji. \p Cjanu o zopjü c'ua c'e bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü, o xipji: \p ―Nu'tsc'e, ñanga, chuns'ü nu i̱ṉ os'ü, ma'a in nzumü, embeji c'e bëzo. \p \v 7 O nanga c'ua c'e bëzo, cjanu o ma c'ua o̱ ngumü. \v 8 Nuc'ua c'o nte 'ma mü o jñandaji ja va jogü c'e bëzo, me go nguijñiji c'ua, na ngue nunca mi jandaji a cjanu. Me xo go mamaji me na jo Mizhocjimi, na ngue vi tsja a cjanu vi unü poder cja yo nte. \s1 Jesús llama a Mateo \p \v 9 Nuc'ua o mbedye nu e Jesús, o cjogü nu ja ma jũ'ũ 'naja bëzo c'ü mi chjũ'ũ e Mateo, c'ü mi cobra o contribución. E Jesús o jñanda c'e bëzo, o xipji: \p ―Chjünt'ü ín xütcjö rá mëgövi, embe. \p Ixco böbü c'ua e Mateo o mëvi e Jesús. \p \v 10 'Na nu pa, ya vi mimi e Jesús a mbo 'na ngumü, ma siji o xëdyi. Go ẽjẽ c'ua na puncjü c'o mi cobra o contribución, c'o mi xiji ma s'onte, xo 'ñe c'o dya mi sũpü o̱ ley c'o menzumü a Israel, nguec'ua xo ma sjiji ma s'oji. O 'ñe ziji o xëdyi co e Jesús, 'ñe c'o o̱ discípulo. \v 11 C'o fariseo o jñandaji c'ü ma jũji e Jesús c'o bëzo, nguec'ua va xipjiji c'ua c'o o̱ discípulo e Jesús: \p ―¿Jenga nin xöpütegueji nde si'iji o xëdyi co nujyo cobra o contribución 'ñejyo 'ñaja yo na s'o?, eñe c'o fariseo. \p \v 12 E Jesús o dyärä c'o vi mama c'o fariseo, cjanu o xipjiji c'ua 'na ejemplo: \p ―Nu c'o dya sö'dyë, dya ni jyodü cjó ra dyät'ä c'o; nguextjo c'o sö'dyë. Je xo ga cjatjonu yo tũ o̱ nzhubü, ngue c'o ni jyodü ra jocüji yo. \v 13 I̱ṉ pãrãji o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama a cjava: “C'ü ni pötcöji o animal, cja rrĩ päscöji c'o, na jo c'ü. Pero c'ü xenda rí negö, ngue c'ü rí juentsqueji yo nin minteji”, eñe Mizhocjimi. Nujnu, ngue 'naja jña c'ü ni jyodü rí ma xörüji, xa'ma ra zi'ch'i in mün'c'eji nu. C'ua ja nzi ga mama ne jña nu, rí juentsetegö. Nguec'ua, dya ngue c'o cjapü cja na jo c'ü rvá 'ñe xipji ra nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. Ngue c'o pãrã tũ o̱ nzhubü. \s1 Le preguntan a Jesús sobre el ayuno \p \v 14 Nuc'ua c'o o̱ discípulo e Juan o säji nu ja mi bübü e Jesús, o xipjiji: \p ―Nutscöjme rí mbempcjöjme na puncjü, xo 'ñe yo fariseo. ¿Jenga dya mbempje yo in discípulogue? \p \v 15 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji 'naja jña ngue c'ua ro mbãrãji jenga dya mi mbempje c'o o̱ discípulo. O xipjiji: \p ―'Ma ra chjüntü 'naja sẽ, 'ma dya be cjuarü c'e chjüntü, dya sö ra ndumü c'o o̱ dyoji, na ngueje xe bübütjo c'e sẽ a nde anguezeji. Pero ra zädä c'o pa 'ma ra s'inbiji c'e sẽ. Nuc'ua cja ra mbempjeji rgá ndumüji 'ma. \p \v 16 Sido o ña e Jesús o xipjiji 'na ejemplo, o mama a cjava: \p ―'Na zëbitu, dya cjó sö ra mbä't'ä 'na bitu c'ü nuevo. Na ngue ro ñungü c'e nuevo bitu. Nuc'ua nu ja ya mi xüt'ü, xenda ro xüt'ü. \v 17 Dya xich'iji o õt'apjü cja zëmbota, na ngueje ro xüt'ü c'e zëmbota, ro pjödü c'e t'apjü. Dya cja ro jogü c'ua c'e zëmbota. Je xich'iji o õt'apjü cja mbota c'o cja nuevo, ngue c'ua dya ra xüt'ü c'e mbota ra pjödü c'e t'apjü, eñe e Jesús va xipjiji 'na ejemplo. \s1 La hija de Jairo, y la mujer que tocó la ropa de Jesús \p \v 18 'Ma ndänt'ä ma mama e Jesús c'o jña c'o, o ẽ c'ua 'naja bëzo c'ü pje mi pjëzhi cja c'o menzumü a Israel; o 'ñe ndüñijõmü a jmi e Jesús, o xipji: \p ―C'ín xunt'igö cja ndũ mi ndajme. Pero rí ma'a, rí ma 'ñe's'e in dyëgue, ra tetjo. \p \v 19 Cjanu o böbü c'ua e Jesús o mëvi c'e bëzo, xo 'ñe c'o o̱ discípulo. \v 20 Nuc'ua cjanu o ẽjẽ c'ua 'naja ndixũ c'ü mi sö'dyë, c'ü ya mi pa 'na doce cjë c'ü mi dagü o̱ cji. O ẽ chëzhi a xütjü e Jesús, o 'ne ndötpü o̱ fleco c'ü o̱ bitu c'ü mi je'e e Jesús. \v 21 Na ngueje mi cjijñi c'e ndixũ: “Nguextjo c'ü rá tjötpü o̱ bitu nu, ixta ndixqui”, eñe. \v 22 Nuc'ua e Jesús o jñanda c'e ndixũ, o xipji: \p ―Dya rí sũgue, süngü; ya jots'ügue dya, na ngueje i̱ṉ ejmezügö c'ü sö rá jocüts'ü in nzeme. \p Nuc'ua ndeze c'e ndajme c'ü, o jogü na jo c'e ndixũ. \p \v 23 Nuc'ua o zät'ä e Jesús cja o̱ ngumü c'e bëzo c'ü pje mi pjëzhi, cjanu o cjogü a mbo'o. O jñanda c'ua c'o mi jüxü o pito, 'ñe c'o nte c'o me mi huëñi. \v 24 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―C'ueñeji va. Na ngueje ne xunt'i nu, dya tũ'ũ nu, ĩtjo nu. \p Nuc'ua c'o nte me go tsjapütjoji burla e Jesús. \v 25 Nuc'ua e Jesús o pjongü a tji c'o nte, cjanu o cjogü a mbo nu ja ma o'o c'e añima, cjanu o pënchp'i a dyë. Jo ni nanga c'ua c'e xunt'i. \v 26 Nuc'ua texe cja c'e xoñijõmü, me mi nädätjoji c'ü vi tsja e Jesús vi tsjapü o te c'e xunt'i. \s1 Jesús sana a dos ciegos \p \v 27 O mbedye c'ua e Jesús cja o̱ ngumü c'e bëzo. 'Ma ya mi ma'a, ma ẽ c'ua a xütjü yeje bëzo c'o mi ndëzhö, mi mapjüvi mi mamavi: \p ―Nu'tsc'e o̱ mboxbëchets'ü e David, juentscöbe. \p \v 28 Nuc'ua 'ma mü o zät'ä e Jesús nu cja c'e ngumü nu ja mi oxü, o ẽ c'ua c'o mi ndëzhö, o chëzhivi a jmi. Nuc'ua e Jesús o xipjivi: \p ―¿Cjo i̱ṉ ejmevi c'ü sö rá jocüts'üvi in chövi? \p Cjanu o ndünrüvi c'ua: \p ―Jã, sö rí jocüzübe, ín Jmutsc'öbe, eñevi. \p \v 29 Nuc'ua e Jesús o ndötpü a nzhö'ö c'o mi ndëzhö, o xipjivi: \p ―Rá jocüts'üvi c'ua ja nzi gui 'ñejmevi, eñe e Jesús. \p \v 30 Jo ni jogü c'ua a nzhövi. Cjanu o xipjivi c'ua e Jesús c'ü dya cjó ro ma ngös'üvi. \v 31 Pero 'ma ya vi mbedyevi, mi mamavi texe cja c'e xoñijõmü, mi xipjiji c'o nte c'ü vi tsja e Jesús. \s1 Jesús sana a un mudo \p \v 32 Nzi va mbedye c'o mi ndëzhö, o ẽ c'ua c'o ma siji 'naja bëzo c'ü mi ngone, ma sinpiji e Jesús. Nu c'e bëzo vi zürü 'naja ndajma c'ü dya jo. \v 33 Nuc'ua e Jesús o pjongü c'e ndajma. Cjanu o ña c'ua na jo c'ü mi ngone. C'o nte, me co nguijñiji c'ua cjanu o mamaji: \p ―Nunca rí jandagöji va a Israel c'ü ri jogü yo ngone. \p \v 34 Pero c'o fariseo mi mamaji: \p ―Ngue e Satanás c'ü dya jo c'ü unü poder ne bëzo nu, nguec'ua ga pjongü yo ndajma yo dya jo. \s1 Jesús tiene compasión de la gente \p \v 35 Mi nzhodü e Jesús texe cja c'o jñiñi, 'ñe cja c'o ndajñiñi, mi xöpüji cja c'o o̱ nintsjimi anguezeji, y mi xipjiji o̱ jña Mizhocjimi. Mi xipjiji ja rvá manda nu c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. Mi jocü texe c'o mi sö o ngueme, 'ñe texe c'o mi sö'ö na ü. \v 36 E Jesús 'ma mü o jñanda c'o nte, me go juentseji c'ua anguezeji, na ngueje mi chjëntji nza cja ndënchjürü c'ü dya bübü o̱ mbörü, ya me ni pizhiji, ya me xo ni ponch'ü o̱ mü'büji. \v 37 E Jesús o xipji c'ua c'o o̱ discípulo va jyëtspiji ndëxü c'o nte'e: \p ―Na puncjü yo ndëxü yo ya jogü, pero ts'ëtjo yo ndagrëxü. \v 38 Mizhocjimi ngue o̱ cjaja yo ndëxü. Nguec'ua rí dyötqueji angueze ra ndäjä c'o xe 'ñaja mbëpji ra ẽji, ra 'ñe pëpjiji cja ne dagrëxü. \c 10 \s1 Jesús escoge a los doce apóstoles \p \v 1 Nuc'ua e Jesús o ma't'ü c'o doce o̱ discípulo ro chëzhiji a jmi. Cjanu o unüji poder ngue c'ua ro sö ro pjongüji o ndajma c'o dya jo, y ro jocüji texe c'o ndötc'ijeme, 'ñe texe c'o mi sö na ü. \p \v 2 Nujyo, ngue o̱ tjũ'ũ c'o doce discípulo c'o o xipjiji c'ua apóstole: E Simón c'ü xo mi xiji Pedro, 'ñeje e Andrés c'ü nu cjuarma, 'ñe e Jacobo c'ü nu t'i e Zebedeo, 'ñe e Juan c'ü nu cjuarma e Jacobo. \v 3 Xo 'ñe e Felipe, 'ñe e Bartolomé, 'ñe e Tomás. Xo 'ñe e Mateo c'ü mi cobra o contribución, 'ñe e Jacobo c'ü nu t'i e Alfeo, 'ñe e Lebeo c'ü xo mi xiji Tadeo. \v 4 Xo 'ñe e Simón c'ü mi revolucionario, 'ñe e Judas Iscariote c'ü ro dyëdyi c'o nte ro ma zürüji e Jesús. \s1 Jesús manda a los discípulos a predicar \p \v 5 E Jesús ya mi ngue ro ndäjä c'o doce apóstole, nguec'ua va xipjiji c'ü ro tsjaji. O xipjiji a cjava: \p ―Dya rí möji cja o̱ 'ñiji yo dya menzumü a Israel, dya xo rí sät'äji cja o̱ jñiñi yo menzumü a Samaria. \v 6 C'ü rí tsjagueji, rí möji cja yo ín menzumüji a Israel, na ngue anguezeji chjënji nza cja ndënchjürü c'o ya bëzhi. \v 7 'Ma rí möji, rí zopjüji c'o nte rí xiji c'ü ya ngue ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi a jens'e. \v 8 Rí jocüji c'o ri sö'dyë. Y rí tsjapüji ra te'e c'o ya rguí ndũ'ũ. Y rí dyät'äji c'o ri sö o lepra. Y rí pjongüji o ndajma c'o dya jo cja o̱ mü'bü yo nte. 'Ma rí pjösc'eji a cjanu yo nte, dya rí cobraji. Na ngueje o dya'c'ütjoji Mizhocjimi ne poder. \p \v 9 ’Y 'ma rí möji, dya rí jñünnc'eji oro, ni plata, ni pje ma t'opjü. \v 10 Dya xo rí tsanaji mape c'ü pje rgui tsant'aji o pje rgui jñunt'üji para cja 'ñiji. Dya xo rí tsanaji o bitu, ni xo rí tsidyiji mbäcua c'ü rgui pötüji. Dya xo rí jñünüji 'na chäjä rgui dänäji. Rí xi'tsc'öji a cjanu, na ngue 'na mbëpji ni jyodü ra ch'unü c'ü ra zi'i c'ü, 'ñe c'ü ra jye'e. \p \v 11 ’Nu 'ma ja c'o rí sätc'eji, zö pje nde ma jñiñi o ndajñiñi, rí tsjaji t'önü nu, cjó ngue c'ü na jonte nu cja c'e jñiñi. Nguec'ua je rí oxüji cja o̱ ngumü c'ü, hasta 'ma cja rí ñe rí pedyeji; dya rí pötqueji ngumü rgui oxqueji. \v 12 'Ma rí tsjogüji cja c'e ngumü, rí ma'tp'üji Cjimi c'o ri cãrã nu. \v 13 Nu 'ma ra dyä'tc'eji in jñagueji c'o ri cãrã nu, ix na cjuana ra mbös'ü Mizhocjimi anguezeji c'ua ja nzi vi zenguaji. Pero 'ma dya ra dyä'tc'eji, iyö 'ma. \v 14 'Ma dya ra säc'eji, 'ma dya ra dyä'tc'äji c'o rí xipjiji, rí pedyeji 'ma cja c'e ngumü, 'ñe cja c'e jñiñi; rí pjë'biji o jõmü c'o ya rguí jyäs'ä in mbäcuaji, ngue c'ua ra unü ngüenda c'o menzumü nu, que vi tsjaji c'o na s'o, dya säc'eji. \v 15 Na cjuana rí xi'tsc'öji, nu pa c'ü ra tjün ngüenda, xenda ra sufre c'o ri cãrã c'e jñiñi, que na ngueje ra sufre c'o ma cã a Sodoma, 'ñe a Gomorra c'o o chjotü Mizhocjimi mi jinguã na ngueje c'ü me ma s'oji. \s1 Persecuciones \p \v 16 ’Dyäräji c'ü rí xi'tsc'öji. Rí täc'öji nza cja o ndënchjürü a nde cja o min'ño. Rí pjöngüendaji na jo cja yo nte, pero dya cjó pje rí tsjapüji. Rga cjatsc'eji o mbaro yo dya pje cja c'o na s'o. \v 17 Rí pjötpüji ngüenda yo nte, na ngueje ra zints'iji nu ja ra jñün'c'üji ngüenda c'o pje pjëzhi. Y ra ndaxc'üji cja c'o o̱ nintsjimiji anguezeji. \v 18 Ra zints'iji cja c'o gobernador 'ñe cja c'o rey, na ngueje i̱ṉ ejmezgöji. Nguec'ua rí xiqueji anguezeji 'ñe c'o 'ñaja nte, ja ga cjazgö. \v 19 'Ma ra zints'iji, dya rí tsjijñiji c'ü ja rgui chjünrüji, o c'ü pje rí manji. Na ngueje c'e ndajme c'ü, ra ch'a'c'üji c'o rí mamaji. \v 20 Na ngue c'ü rí ñagueji, dya ngue c'ü rí tsjijñitsjëji; ngue o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü nin Tatagueji ra dya'c'eji c'e jña'a. \p \v 21 ’Cãrã c'o ra nzhö'ö nu cjuarma ra mbö't'üji. Cãrã o tata c'o ra nzhö'ö nu t'i. Cãrã t'i c'o ra chũtsjëji nu tataji 'ñe o̱ nanaji, y ra mbö't'üji. \v 22 Ra nuc'üji na ü texe yo nte, na ngue c'ü ni 'ñejmezügöji. C'o ra sido ra 'ñejmezü, zö ra mbö't'üji, ra salva c'o. \v 23 'Ma ra ndäc'äji cja 'na jñiñi, rí c'ueñeji c'ua rí möji c'ü 'naja jñiñi. Na cjuana rí xi'tsc'öji, dya be xi ri nzhonnc'eji texe cja yo jñiñi a Israel 'ma rá ẽgö na yeje cja Mizhocjimi. \p \v 24 Xe sido o ña e Jesús o xipji 'na ejemplo c'o o̱ apóstole, o mama: \p ―Xenda respetaoji 'na xöpüte que na ngue c'o o̱ discípulo. Y xenda respetaoji 'naja lamu que na ngue c'o o̱ mbëpji. \v 25 Nguec'ua 'ma ra sufre 'na xöpüte, xo ni jyodü ra sufre c'o o̱ discípulo. Y 'ma ra sufre 'na lamu, xo ni jyodü ra sufre c'o o̱ mbëpji. Y 'ma ra mama yo nte ra xiji dya jo 'naja bëzo, xenda ra xiji dya jo c'o ri cãrã o̱ ngumü. \s1 A quién se debe tener miedo \p \v 26 ’Nguec'ua, dya rí sũgueji c'ü ra tsja'c'eji yo nte. Pero rí tsjacjuanaji rí zopjüji, na ngueje ni jyodü ra jñandaji c'ü dya be jandaji dya, y ni jyodü ra mbãrãji c'ü dya be pãrãji dya. \v 27 Na puncjü c'o ín jñagö, nguextjotsc'eji i̱ dyäräji 'ma mi cãrãtsjëgöji. Nguec'ua ni jyodü rí xipjiji yo nin minteji texe c'ua ja rí chjëji. C'o jña c'o rí xi'tsc'ötsjëji, rí xipjiji ngue c'ua ra dyäräji texeji. \v 28 Dya rí sũgueji c'o ra mbö'tc'üji in cuerpoji, pero in aljmaji, dya ra sö ra mbö'tc'üji c'o. Nu c'ü rí sũgueji ngue Mizhocjimi c'ü sö'ö ra mbochc'üji a ma a linfiernu, nu ja me ra sufre in cuerpoji, xo 'ñe in aljmaji. \p \v 29 ’Mizhocjimi c'ín Tatagöji pjörü yo ts'ins'ü. Nguec'ua 'ma dya ra ne angueze, dya ra sö ra ndũ ne rí 'na ts'ins'ü; maco dya ni muvi yo, pöji yeje por 'na cinco. \v 30 Xo 'ñe in ñixtegueji, zö dya ni muvi yo, pero Mizhocjimi pãrã ja nzi sö'ö yo. \v 31 Nu'tsc'eji xenda ni muvits'ügueji que na ngueje na puncjü o ts'ins'ü. Nguec'ua dya rí sũgueji, xo ra mbö'c'eji Mizhocjimi. \s1 Los que reconocen a Jesucristo delante de la gente \p \v 32 ’Texe c'o ra xipji yo nte c'ü pãcöji, xo rá xipjigö c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e c'ü rí pãrãgö c'o. \v 33 Pero texe c'o ra xipji yo nte c'ü dya pãcöji, xo rá cänbägöji a jmi c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e, rá xipji c'ü dya rí pãrgö c'o. \s1 Jesús es causa de división \p \v 34 ’I̱ṉ pëzhgueji rvá ẽcjö cja ne xoñijõmü ngue c'ua dya cja ra chũ yo nte. Pero dya rí tsjijñiji a cjanu. Dya ngue c'ü rvá ẽcjö c'ü. Na ngueje c'ü rvá ẽcjö, ra bübü o chũ cja yo nte. \v 35 Na ngue c'ü rvá ẽcjö, cãrã bëzo c'o ra jyonbüji o chũ, ra tsja c'o o̱ t'iji. Cãrã ndixũ c'o ra jyonbüji o chũ, ra tsja c'o o̱ xunt'iji. Cãrã ndixũ c'o ra jyonbüji o chũ, ra tsja c'o o̱ cjöji. \v 36 C'o ra nu'u na ü c'o ri ejmezü, ngue c'o ri cãrã nu ngumütsjëji. \p \v 37 ’'Ma cjó c'o ne ra ndennguegö, ni jyodü xenda ra nezegö que na ngue c'ü nu tata 'ñe nu nana. Y ni jyodü xenda ra neze que na ngue c'ü nu t'i 'ñe nu xunt'i. 'Ma jiyö, dya ra sö rá cjapcö ín ntegö c'ü. \v 38 'Ma cjó c'o ne ra ndennguegö, ni jyodü ra bübü dispuesto ra sufreji o ra ndũji. 'Ma jiyö, dya ra sö rá cjapcö ín ntegö c'o. \v 39 C'o dya bübü dispuesto ra sufre na ngueje dya ne ra ndũji, dya ra chöt'üji c'ü rguí bübüji. Pero c'o bübü dispuesto ra bö't'ü na ngueje c'ü ni 'ñejmezügöji, ra chöt'üji c'ü rguí bünji. \s1 Premios \p \v 40 ’C'o ra recibidots'üji, chjëntjui c'ü ri nguetscö ra recibidozgö c'o. Y c'o ra recibidozügö, chjëntjui c'ü ri recibidoji c'ü o ndäcjägö. \v 41 C'o ra säjä 'naja profeta na ngue c'ü ni ña o̱ jña Mizhocjimi, Mizhocjimi ra unüji c'o na jo, c'ua ja nzi rgá unü c'o profeta. C'o ra säjä 'na nte c'ü cja na jo na ngue c'ü ni tsja na jo, xo ra unüji c'o na jo c'ua ja nzi rgá unü c'o cja na jo. \v 42 Rí xi'tsc'öji, 'ma cjó c'o ra unütjo 'naja ts'ixalo jörteje 'naja yo ín mbëpji yo dya nda pjëzhi, na ngue ín discípulogö, nuc'o, na cjuana ra unü Mizhocjimi c'o na jo c'o, eñe e Jesús. \c 11 \s1 Los enviados de Juan el Bautista \p \v 1 Nuc'ua 'ma o nguarü e Jesús o xipji c'o doce o̱ discípulo c'ü ro tsjaji, cjanu ndäji o möji. Cjanu o mbedye c'ua e Jesús, cjanu o ma cja c'o o̱ jñiñi anguezeji, ngue c'ua ro xöpü c'o nte y ro zopjüji. \p \v 2 E Juan xe ma o'otjo a pjörü. Nuc'ua 'ma o mbãrã angueze c'o mi cja e Jesucristo, o ndäjä c'ua yeje c'o o̱ discípulo o säjui cja e Jesús. \v 3 O xipjivi: ―¿Cjo ngue'tsc'e Cristo c'ü ro ẽjẽ, o xe rá te'bejme c'ü xe 'naja? \p \v 4 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipjivi: \p ―Mëvi ma xipjivi e Juan yo i̱ṉ ärävi, 'ñejyo i̱ṉ jandavi. \v 5 Rí ma xipjivi e Juan c'ü ya janda yo mi ndëzhö; xipjivi c'ü ya nzhodü yo mi me'dye; xipjivi c'ü ya jogü yo mi sö'ö o lepra, 'ñe yo mi ngogõ, ya ärä yo. Xo rí xipjivi c'ü ya tetjo yo ya vi ndũ, 'ñe c'ü rí zopcjö yo dya pje pë's'i, rí xipjiji nu o̱ jña Mizhocjimi nu me na jo. \v 6 Xo rí xipjivi, 'ma cjó c'o ra sido ra 'ñejmezü y dya ra yembeñe c'ü rguí xõgü co nutscö, ngue nu rguí mäjä 'ma c'ü, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo e Juan. \p \v 7 O ma c'ua c'o yeje o̱ discípulo e Juan. Nuc'ua e Jesús o mbürü o xipji c'o nte c'ua ja ma cja e Juan, o mama: \p ―'Ma i̱ ma ñuji e Juan cja c'e majyadü, ¿pje mi cjijñiji rvi ma chöt'üji? ¿Cjo mi cjijñiji c'ü rvi chöt'üji 'naja bëzo c'ü ri pötpü o̱ jña, nza cja ga pötü o̱ lugar 'naja xitji 'ma juant'a e ndajma? \v 8 ¿Pje mi cjinncjeji c'ü rvi ma chöt'üji? ¿Cjo mi cjinncjeji c'ü rvi chöt'üji 'naja bëzo c'ü ri je bitu c'o me ni muvi? Tsjijñiji. C'o je'e bitu c'o me ni muvi, ngue c'o rey 'ñe c'o cãrã cja o̱ palacio. \v 9 Nama, ¿pje mi cjijñiji c'ü rvi ma chöt'üji 'ma? ¿Cjo mi cjijñiji c'ü rvi chöt'üji 'naja profeta? Jã, rí mangö ngue 'naja profeta. Pero xenda ni muvi o̱ bëpji angueze que na ngueje c'o 'ñaja profeta. \v 10 Je t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama ja ga cja e Juan: \q1 Dyärä, ró juajnügö 'na bëzo ra zopjü yo nte ra xipjiji ín jñagö. \q1 Ra ot'ü in xo'ñigue, ngue c'ua 'ma rí mague, ya rguí bübü dispuesto yo nte ra dyä'tc'äji, eñe. \m \v 11 Na cjuana rí xi'tsc'öji, dya ch'unü 'naja bëpji yo nte c'ü ni muvi nza cja c'ü o unü Mizhocjimi e Juan. Zö me ma nojo c'e bëpji c'ü mi pë's'i e Juan, 'ñe me ma zö, pero xenda na zö 'ma cjó c'o ra tsjapü Mizhocjimi o̱ nte, eñe e Jesús. \p \v 12 Xe sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Bübü c'o zopjü yo nu minteji, xipjiji c'ü ni jyodü ra unü o̱ mü'büji Mizhocjimi ra tsjapüji o̱ Jmuji. Pero ndeze c'o pa 'ma o mbürü e Juan Bautista o zopjü yo nte, hasta yo pa dya, nu c'o ga cjanu ga zopjü yo nu minteji, sufreji cja dyë yo nte. Y c'o nte c'o jodü Mizhocjimi co texe o̱ mü'bü, ngue c'o cjapü Mizhocjimi o̱ nte. \v 13 Texe c'o o̱ jña Mizhocjimi c'o o dyopjü c'o profeta, 'ñe c'o xiji ley, mi mamaji c'ü ro ẽjẽ c'e pa 'ma ro manda Mizhocjimi. Pero 'ma o mbürü e Juan o zopjü yo nte, ya ma sädä c'e pa. \v 14 Nu 'ma i̱ṉ ne rí creoji c'ü rí xi'tsc'öji, rí xi'tsc'öji e Juan o pätpä e Elías c'ü mi te'begueji ro ẽjẽ na yeje. \v 15 Nu'tsc'eji bübü in tsõji, rí dyäräji na jo yo jña yo rí xi'tsc'öji. \p \v 16-17 ’Rá xi'tsc'öji ja ga cja yo nte yo cjë yo rí cãrãji dya. Anguezeji chjëntjui nza cja yo ts'it'i yo junrü cja chõjmü yo eñe cjaji o mbaxua, ma't'üji o̱ dyoji mamaji: “Ró pjë'pc'ijme o flauta, pero nu'tsc'eji dya i̱ nemeji”, embeji yo nu dyoji. O 'ma jiyö, eñeji cjaji como que ya vi ndũ 'na nte, eñe pa ögüji c'e añima, xipjiji nu mit'iji: “Me ró nzhumüjme rvá xörüjme, pero nu'tsc'eji dya i̱ huëgueji”, eñeji. \v 18 Je xo ga cjatjonu yo nte yo cãrã yo cjë dya. 'Ma o mbürü e Juan o pëpji, o xõgü, dya cjó go zivi o xëdyi c'ü rví mäjä. Nguec'ua yo nte mamaji: “E Juan bübü o̱ mü' bü c'ü dya jo”, eñeji. \v 19 Nuc'ua nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rí mäjä rgá sigöji o xëdyi. Nguec'ua ga mama yo nte: “Chjã, 'na bëzo nu me ñõnü, y me si o vinu. Me xo joji yo cobra o contribución, 'ñe yo 'ñaja yo xiji na s'o”, eñeji. Pero rí xi'tsc'öji, c'o ätä Mizhocjimi unüji ngüenda Mizhocjimi me pãrã na jo c'ü cja'a; nguec'ua nde nan'ño bëpji va dyacöbe e Juan. \s1 Los pueblos desobedientes \p \v 20 Nuc'ua e Jesús o mbürü o huënch'i c'o mi menzumü cja ja nzi c'o ndajñiñi. Na ngueje angueze vi jocü na puncjü c'o mi sö'dyë, 'ñe vi tsjapü o te ja nzi c'o ya vi ndũ'ũ, y na puncjü c'o pje nde vi tsja'a. Pero dya go nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. O mama a cjava e Jesús va huënch'iji: \p \v 21 ―Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Corazín, 'ñetsc'eji i̱ṉ menzumüji a Betsaida, juentsc'eji ra tsja'c'ü Mizhocjimi rí sufreji. Na ngueje cja in jñiñiji ró cjagö na puncjü c'o na nojo c'o nunca mi jandagueji, pero dya go nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. Nu 'ma je ri ngueje a ma a Tiro 'ñeje a ma a Sidón c'ü ro jizhi a cjanu, ya rví mezhe c'ü ro nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi c'o mi menzumü nu, zö ma s'oji. Ya rví jye'eji c'o na ãrã, y ya rví minji cja bozivi c'ü ro jizhiji c'ü ya vi nzhogü o̱ mü'büji. \v 22 Nguec'ua rí xi'tsc'öji 'ma ra tjün ngüenda, xenda ra jñus'ü c'ü rgui sufregueji que na ngue c'ü ra sufre c'o mi menzumü a Tiro, 'ñe c'o mi menzumü a Sidón. \v 23 Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Capernaum, i̱ṉ pëzhgueji c'ü me na jotsc'eji rí sätc'eji a jens'e; pero rí xi'tsc'öji ra tsja'c'üji rí ma sufregueji a linfiernu. Na ngueje cja in jñiñiji ró cjagö na puncjü c'o me na nojo, pero dya nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. Nu 'ma je ri ngueje a ma a Sodoma c'ü ro cjagö a cjanu, xe ri büntjo dya c'e jñiñi. \v 24 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, nu pa c'ü ra tjün ngüenda, xenda ra jñus'ü c'ü rgui sufregueji que na ngueje c'ü ra sufre c'o mi menzumü a Sodoma, embeji. \s1 Vengan a mí y descansen \p \v 25 C'e ndajme, o dyötü Mizhocjimi e Jesús o mama: \p ―Mi Tatats'ügö, i̱ṉ mandague a jens'e 'ñe textjo cja ne xoñijõmü. Rí da'c'ü 'na pöjö na ngueje yo jña yo, dya i̱ unügue c'ü rví mbãrã c'o cjapü me pãrã. C'ü i̱ tsjague, i̱ unngue c'ü ro mbãrã c'o dya mi pãrã. \v 26 Jã, mi Tatats'ügö; je ga cjanu vi ñegue. \p \v 27 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Texe o poder, ya nde dyacö mi Tatagö. Dya cjó pãcö c'ua ja ga cjazgö; nguextjo mi Tatagö c'ü pãcö. Dya cjó xo pãrã mi Tatagö; nguextjozgö o̱ T'izgö rí pãrãgö. Y nutscö rí jíchi c'o rí ne rá jíchi c'ua ja ga cja c'ü mi Tatagö; ngue c'ua xo ra mbãrã c'o. \v 28 Cãrãtsc'eji i̱ṉ jonnc'eji rí tsjaji c'o ne Mizhocjimi, pero ya tõgü in mün'c'eji. Chjä'däji co nutscö, rá da'c'öji ra söya in mün'c'eji, dya cja pje rí mbeñeji. \v 29 O nzhünü äräji 'ma 'huëch'iji. Je xo rga cjatsc'eji nu, rí dyätcöji ín jñagö. Dya rá huënchc'eji rga jí'tsc'öji. Dya xo rí cjapütsjë na nozü c'ü rgui bëzhgueji in tseji. Nguec'ua ra söya in mün'c'eji, dya pje rí mbeñeji. \v 30 Na ngueje ín jñagö chjëntjui nza cja 'na yugo c'ü dya ga ü'ü nu; dya xo rí sögueji na jyü yo rí xi'ts'iji rí tsjagueji. \c 12 \s1 Los discípulos recogen trigo en el día de descanso \p \v 1 'Na nu pa, o cjogü e Jesús c'ua ja mi cja o ndëxü; mi ngue c'e pa 'ma mi söya c'o menzumü a Israel. Mi sant'a c'o o̱ discípulo e Jesús, nguec'ua ma tücüji o ñirëxü c'o mi tjõ't'üji; cja rrũ zaji. \v 2 Nuc'ua 'ma mü o jñanda c'o fariseo c'o mi cja c'o discípulo, cjanu o xiji c'ua e Jesús: \p ―Jñant'ma yo i̱ṉ xöpque, na cjaji c'o mama o̱ ley Mizhocjimi c'ü dya rá cjaji yo pa yo rí söyaji. \p \v 3 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji ya i̱ xörügueji nu c'ü o tsja e David 'ñe c'o mi dyoji, 'ma ya mi sant'aji; maco dya i̱ṉ so'büji anguezeji. \v 4 O cjogü e David cja o̱ ngumü Mizhocjimi nu ja ma sjũ. Cjanu o jñü c'ua c'o tjõmëch'i c'o mi jũsp'üji Mizhocjimi nu. Nuc'ua e David 'ñe c'o mi dyoji o ziji c'o tjõmëch'i. Maco mama c'o ley c'ü dya mi sö e David ro zi c'o, ni ri ngue c'o mi dyoji; mi nguextjo mböcjimi c'o mi sö'ö ro zi c'o. \v 5 Nu'tsc'eji ya xo i̱ xörügueji c'ü mama c'e ley ja ga tsja o mböcjimi. Mama c'e ley c'ü pëpji yo mböcjimi a mbo cja c'e templo yo pa yo rí söyaji, pero dya pë's'iji nu s'ocüji; maco sjũpa yo. \v 6 Rí xi'tsc'öji zo'c'üji dya nu 'naja nu xenda na sjũ que na ngueje c'e templo. \v 7 Ya t'opjü a cjava: “C'ü ni pötcöji o animale cja rrĩ päscöji c'o, na jo c'ü. Pero c'ü xenda rí negö, ngue c'ü rí juentsqueji yo nin minteji”, eñe Mizhocjimi. Nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji, nu 'ma rvi unnc'eji ngüenda c'ü pje ne ra mama ne jña nu, dya rvi so'bügueji 'ma nujyo ín discípulogö yo dya pë's'i nu s'ocü ga ndücüji yo ñirëxü ra zaji ne sjũpa. \v 8 Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, nguextjozgö sö rá mangö ja rgui sũpüji yo pa yo rí söyaji, embeji c'o fariseo. \s1 El hombre de la mano seca \p \v 9 Cjanu o mbedye c'ua e Jesús nu, o ma cja c'ü o̱ nintsjimi anguezeji. \v 10 Ma bübü nu 'naja bëzo c'ü mi dyot'ü 'naja o̱ dyë. C'o fariseo c'o mi cãrã nu, mi jodü ja rvá ngöt'üji e Jesús cja c'o pje mi pjëzhi; nguec'ua va dyönüji e Jesús, o xiji: \p ―¿Cjo mama ne ley c'ü sö rá ät'äji yo sö'dyë ne pa nu rí söyaji?, eñeji. \p \v 11 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―'Ma ri 'ñegueji 'naja ndënchjürü, nu 'ma ra zo'o cja 'na pozo c'ü dya be cjuarü, ra zo'o nu pa c'ü rí söyaji, ¿cjo dya ri ma tsjünc'eji c'ü? \v 12 Rí xi'tsc'öji c'ü xenda ni muvi 'naja nte que na ngueje 'naja ndënchjürü. Nguec'ua na jo rá pjös'üji nu pa c'ü rí söyaji c'o pje ni jyodü yo nín minteji. \p \v 13 Nuc'ua e Jesús o zopjü c'e bëzo c'ü mi dyot'ü a dyë, o xipji: \p ―C'uana dya in dyë. \p Cjanu o c'uana c'ua o̱ dyë. Ixco jogü c'ua, c'ua ja nzi ma cja c'ü 'naja o̱ dyë. \v 14 Cjanu o mbedye c'ua c'o fariseo. Mi pötma mamaji ja rvá mbö't'üji e Jesús. \s1 Una profecía acerca de Jesús \p \v 15 Ya xmi pãrã e Jesús c'o mi ne ro tsja c'o fariseo ro mbö't'üji angueze; nguec'ua va mbedye nu. Na puncjü o nte c'o o möji angueze. Y angueze o jocü c'ua texe c'o mi sö'dyë. \v 16 Pero o mama e Jesús o xipji c'o nte c'ü dya cjó ro ma ngös'üji c'ü pje mi pjëzhi angueze. \v 17 Nguec'ua ya ma sädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta Isaías: \q1 \v 18 Bünc'ua nín mbëpcjö nu ró juajnügö, nu me rí s'iya, nu me rí mäpägö. \q1 Angueze rá unngö ín Espíritu, ngue c'ua ra xipji yo dya menzumü a Israel ja rgá jogüji a jmi Mizhocjimi. \q1 \v 19 Nujnu, dya cjó ra zövi o jña nu. Dya xo ra ña rrã jens'e nu, ni xo ra ña cja nda'ñi c'ü rguí dyärä na puncjü o nte. \q1 \v 20 Cãrã nte c'o nza cja 'naja dye'e c'ü ya cho't'ü, na ngue dya ga zëzhi ga 'ñejmeji. \q1 Xo cãrã c'o nza cja 'naja sivi c'ü me pjüt'ü, na ngue dya nda bübü jya 's'ü o̱ mü'büji. \q1 Pero nín mbëpcjö, dya ra chjotü c'o; ra mbös'ü c'o. Nguec'ua ra zädä c'ü ra tsjaji c'o na jo. \q1 \v 21 Yo dya menzumü a Israel nguejyo ra 'ñench'e o̱ mü'büji rgá nde'beji angueze, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. \m Nguec'ua 'ma o ẽ e Jesús o 'ñe zopjü c'o nte, ma sädä c'ü vi mama c'e profeta. \s1 Acusan a Jesús de tener el poder del demonio \p \v 22 C'ü 'na nu pa, o ẽ c'o ma siji 'naja bëzo c'ü vi zürü 'naja o̱ ndajma c'ü dya jo; o sinpiji a jmi e Jesús. Nu c'e bëzo mi ndëzhö, y mi ngone. Nuc'ua e Jesús o jocü c'ua c'e bëzo. Nuc'ua c'e bëzo, cjanu o ña c'ua y o jñanda c'ua. \v 23 Nguec'ua me mi cjijñi texe c'o nte mi mamaji: \p ―Pãrã, ¿cjo ri ngue o̱ mboxbëche e David nu rí te'beji ra manda?, mi eñeji. \p \v 24 Nuc'ua 'ma mü o dyärä c'o fariseo c'o mi mama c'o nte, cjanu o manji c'ua: \p ―Je ngue e Satanás c'ü dya jo c'ü manda cja yo demonio c'ü o unü ne poder ne bëzo nu; nguec'ua ga pjongü yo demonio, eñeji. \p \v 25 Ixmi pãrã e Jesús c'o mi cjijñi c'o fariseo, nguec'ua va xipjiji: \p ―Cja 'na ndajñiñi c'ü ra chũtsjëji, ra chjorü 'ma c'o ri cãrã nu. Texe o ndajñiñi 'ñeje texe o ngumü, 'ma ra pötca chũtsjë c'o ri cãrã nu, ra chjorüji 'ma. \v 26 Xo 'ñetjo e Satanás 'ma ro pjongü c'o demonio c'o ngue o̱ dyoji, ro chũtsjë 'ma c'o. Y 'ma rva cjanu, ¿ja rvá sö xe ro manda 'ma c'ü? \v 27 ¿Jenga i̱ṉ xitscöji ngue e Satanás c'ü o dyacö ne poder nu rgá pjongü yo demonio? Maco c'o in dyocjeji xo pjongüji yo. Ixi 'ñetsetjo c'ü na s'o gui tsjijñiji. \v 28 Rí xi'tsc'öji ngueje o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü o dyacö ne poder nu rí pjongü yo demonio. Nguec'ua rí jñunt'ü in mün'c'eji c'ü na cjuana ya säjä a ndetsc'eji nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda. \p \v 29 ’Rí önnc'üji, ¿ja rgá sö'ö cjó ra cjogü cja nu ngumü 'naja bëzo c'ü me na zëzhi, cja rrũ jñünbü c'o ri pë's'i, 'ma dya ot'ü ra jyü'tp'ü a dyë c'ü na zëzhi? Nuc'ua ya ra sö ra põnbü 'ma texe c'o ri pë's'i cja o̱ ngumü. Je xo ga cjazgö nu, ya ró tõpü c'ü dya jo ngue c'ua sözgö rá pjongü dya yo demonio. \p \v 30 ’C'o dya tenngue co nuzgö, chjëntjui c'ü ri nugü na ü c'o. C'o dya ra xipji yo nte ra creozüji, chjëntjui c'ü ri c'a's'üji yo nte ngue c'ua dya xo ra creozüji. \p \v 31 ’Nguec'ua rí xi'tsc'öji, texe c'o o̱ nzhubüji ra sö ra perdonaoji yo nte. Xo 'ñe texe c'o s'o va jña c'o ra xiji Mizhocjimi. Pero c'o ra zadü o̱ Espíritu Mizhocjimi ra mamaji o̱ bëpji o̱ Espíritu ngueje o̱ bëpji c'ü dya jo, nuc'o, nunca ra perdonaoji c'o. \v 32 C'o pje nde ra xitscöji nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra sö ra perdonaoji c'o. Pero c'o ra zadü o̱ Espíritu Mizhocjimi, nunca ra perdonaoji c'o, ni ri ngue yo cjë dya, ni xo ri ngueje c'o cjë c'o va ẽjẽ 'ma ya rguí nguins'i ne xoñijõmü. \s1 El árbol se conoce por su fruto \p \v 33 ’'Na za'a c'ü na jo'o, quis'i c'o na jo. 'Na za'a c'ü dya ga jo'o, quis'i c'o dya ga jo. Je xo ga cjatjonu 'na nte. C'ü ni tsja 'na nte, je ngue c'ü ni 'mãtpãtjo c'e nte cjo na jo cjo jiyö. Nguec'ua 'ma na jo c'ü cja'a 'na nte, dya rí mangueji c'ü dya jo c'e nte. \v 34 Tsjijñiji o pozü, na s'oji na ngueje po'o o̱ posuña a ne. Je xo ga cjatsc'eji nu; na s'otsc'eji, nguec'ua ga mbedye in teji c'o na s'o. Na ngue c'o rí pë'sc'öji cja ín mü'büji, ngue c'o pedye cja ín tegöji. \v 35 C'o nte c'o cja na jo, mama c'ü na jo c'o, na ngueje pë's'iji na jo cja o̱ mü'büji. Pero c'o nte c'o cja na s'o, mama c'o na s'o jña c'o, na ngueje pë's'iji na s'o cja o̱ mü'büji. \v 36 Nutscö rí xi'tsc'öji, texe jña c'o ra mbedye o̱ ne yo nte, zö dya ra nguijñi o̱ ñi'iji, ra jñünpüji ngüenda c'o, nu pa c'ü ra tjün ngüenda. \v 37 C'o jña c'o na jo c'o i̱ṉ mangueji dya, ngue c'o rgui pedyeji na jo c'o. Pero c'o jña c'o na s'o c'o i̱ṉ mangueji dya, ngue c'o rguí tsja'c'üji rí sufregueji c'o, eñe e Jesús. \s1 La gente mala pide una señal milagrosa \p \v 38 Cjanu o mama c'ua ja nzi c'o xöpüte 'ñe c'o fariseo, o xiji e Jesús: \p ―Xöpüte, rí negöjme c'ü pje rí tsjague c'ü rá jandgöjme, ngue c'ua rá pã'c'öjme pje pjë'tsc'e. \p \v 39 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Me na s'o yo nte yo cãrã yo cjë dya, na ngueje ya jyëziji Mizhocjimi cja rrũ ndeñeji c'o dya cjuana. Nguec'ua ga dyörüji c'ü pje ra jñandaji, ngue c'ua ra mbãrãji pje pjëtscö. Pero dya ra ch'unüji c'ü ra jñandaji; nguextjo c'ua ja va tsja e Jonás c'ü mi profeta. \v 40 O mezhe jñipa cja 'na jñixõmü o dyo'o e Jonás a mbeme c'e trajmõ. Je xo rga cjazgö nu nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra mezhe jñipa cja 'na jñixõmü rá o'o a jõmü. \v 41 C'e pa 'ma ra tjün ngüenda, ra bübü nu c'o mi cãrã a Nínive, xo 'ñejyo nte yo cãrã yo cjë dya. E Jonás o ma zopjü c'o mi menzumü a Nínive; nguec'ua va nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, dya nzhogü in mü'büji, maco zo'c'eji dya nu pjëzhi xenda na nojo que na ngue e Jonás. Nguec'ua ra jñün'c'eji ngüenda rí sufregueji. \v 42 C'e pa 'ma ra tjün ngüenda, ra bübü nu c'e ndixũ c'ü mi manda a ma Sur, xo 'ñejyo nte yo cãrã yo cjë dya. Nu c'e ndixũ o ẽjẽ ndeze nu ja tjorü ne xoñijõmü, o ẽ dyärä c'o mi mama e Salomón c'ü mi pë's'i na puncjü o̱ pjeñe. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, dya i̱ṉ ne rí dyäräji; maco bünc'ua dya nu 'naja nu xenda pë's'i o̱ pjeñe que na ngueje e Salomón. Nguec'ua ra jñün'c'eji ngüenda rí sufregueji. \s1 El espíritu malo que regresa \p \v 43 ’'Naja demonio c'ü dya jo 'ma ra mbedye cja o̱ mü'bü 'naja nte, ra nzhodü c'ua ja na dyodü; jodü c'ua ja ra söya, pero dya ra chöt'ü. \v 44 Nguec'ua ra mama c'e demonio c'ü dya jo: “Rá nzhogü rá magö nu ja mi bünc'ö, nu ja ró pedyegö”, ra 'ñeñe. Nuc'ua 'ma ra zät'ä nu, ra chöt'ü c'ü ya rguí baxü, y ya xo rguí jocüji na jo, pero dya cjó ri bübü. \v 45 Nuc'ua ra ma c'ua c'e demonio xe ra ma siji c'o xe siete c'o nu midemonioji c'o xenda na s'o que na ngueje angueze; ra ẽ cjogüji cja o̱ mü'bü c'e bëzo, ra mimiji nu. Nuc'ua xenda ra sufre c'e nte c'ü, que na ngueje 'ma ot'ü. Na ngue xenda ra manda c'ü dya jo. Je xo rga cjanu rgá zädä yo nte yo cãrã yo cjë dya yo me na s'o ga tsja, eñe e Jesús. \s1 La madre y los hermanos de Jesús \p \v 46 'Ma ndänt'ä ma ña e Jesús ma zopjü c'o nte, ya mi böbü a tji c'ü nu nana, 'ñe c'o nu cjuarma e Jesús; na ngue mi ne ro ñaji. \v 47 O mama c'ua 'naja c'o nte o xipji e Jesús: \p ―Bübü a tji c'ü nin nana, 'ñe c'o nin cjuarma; ne rí ñagueji c'o. \p \v 48 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'e nte: \p ―Rá xi'tsc'öji cjó rí cjapcö mi nanagö 'ñe c'o mi cjuarmagö, embe c'e nte. \p \v 49 Nuc'ua e Jesús jo ni c'uana c'ua a dyë nu ja mi cãrã c'o o̱ discípulo, cjanu o mama: \p ―Je bünc'ua yo rí cjapcö mi nanagö 'ñejyo rí cjapcö mi cjuarmagö. \v 50 Na ngueje texe c'o ra tsja c'ua ja ga ne'e c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e, nuc'o, rí cjapcö mi cjuarmagö c'o, 'ñe mi cjũgö c'o, 'ñe mi nanagö c'o. \c 13 \s1 El ejemplo del sembrador \p \v 1 C'e pa c'ü, o mbedye e Jesús cja c'e ngumü nu ja mi oxü, o ma mimi c'ua a ñünü cja c'e tazapjü. \v 2 Nuc'ua cjanu o jmurü na puncjü o nte nu ja mi bübü angueze. Nuc'ua e Jesús o dat'ü cja 'naja bü'ü, cjanu o mimi. Texe c'o nte mi böbütjoji a ñünü cja c'e ndeje. \p \v 3 Nuc'ua e Jesús o xipji na puncjü o ejemplo c'o nte, o mama: \p ―Dyäräji c'ü rá xi'tsc'öji. 'Na mbondëxü o mbedye, o ma mbodü o ndëxü. \v 4 Nuc'ua 'ma ya ma podü, bübü o ts'indëxü c'o o zobütjo cja 'ñiji. Cjanu o ẽ c'ua o s'ü, o 'ñe mbëchiji c'o. \v 5 Bübü o ts'indëxü c'o je zobütjo cja o mbondojo nu ja dya ma pizhi o jõmü. Dya mezhe o mbes'e, na ngueje dya ma pizhi o jõmü. \v 6 Nuc'ua 'ma o mbes'e e jyarü, o zant'a c'o ndëxü ixco dyot'üji, na ngueje dya ma pizhi e jõmü c'ü rví tsizi o̱ dyü'ü. \v 7 Bübü o ts'indëxü c'o o zobütjo nu ja mi bodü o̱ ndö o bidyi. 'Natjo c'ua va mbes'eji. Ts'i vi nocü c'o bidyi, nguec'ua va mbö't'ütjo c'o ts'indëxü. \v 8 Bübü o ts'indëxü c'o je zobü c'ua ja ma jo jõmü. Nuc'o, o jogü na jo c'o. Bübü c'o o unü 'na ciento ts'indëxü nzi 'na mata; 'ñaja c'o o unü sesenta; 'ñaja c'o o unü treinta. \v 9 Nu'tsc'eji bübü in tsõgueji, rí dyäräji na jo yo jña yo rí xi'tsc'öji, eñe e Jesús va xipji ejemplo c'o nte. \s1 El propósito de los ejemplos \p \v 10 Nuc'ua cjanu o chëzhi c'o o̱ discípulo a jmi, o xipjiji: \p ―¿Pje ni mangue yo ejemplo gui zopjü yo nte? \p \v 11 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nu'tsc'eji ya ch'a'c'eji rí pãrãgueji c'ua ja ga manda Mizhocjimi a jens'e, c'ü dya mi 'mãrã 'ma ot'ü. Pero yo 'ñaja nte, dya ch'unü ra mbãrãji. \v 12 C'o pãrã ja ga manda Mizhocjimi, Mizhocjimi ra unü c'ü xenda ra mbãrã c'o. Pero c'o dya unü ngüenda, ra jñünbüji c'ü ts'iquë c'ü pãrãji. \v 13 Yo nte, ya jñandaji c'o na jo c'o rí cjagö pero dya mbãrãji. O dyäräji c'o rí xipjiji pero dya ngötcöji 'ñi. Dya xo zo'o o̱ mü'büji c'o rí xipjiji. Nguec'ua rgá xicöji o ejemplo rgá zopjüji dya, nguec'ua dya unüji ngüenda. \v 14 Ya va sädä anguezeji c'ü o mama e Isaías. O mama a cjava: \q1 Rí dyäräji pero dya ra zo in mü'büji. \q1 Rí jñandaji pero dya rí pãrãji. \q1 \v 15 Yo nte, ya tsot'ü o̱ mü'büji. 'Ma ro xogü o̱ mü'büji, xa'ma ro zo ín jñagö. \q1 Y 'ma cjó c'o zopjüji, dya cja cjapüji ngüenda. 'Ma ro tsjapüji ngüenda, xa'ma ro dyäräji, y ro mbãrãji pje ri pjëzhi. \q1 Ya c'uinch'itjo a nzhöji. 'Ma ro jñandaji, xa'ma ro mbãrãji, ro nzhogü o̱ mü'büji. \q1 Nuc'ua ro salvagö yo, ro jopcüji o̱ mü'büji c'o na s'o, eñe c'e profeta va pätpä Mizhocjimi. \p \v 16 Xe sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Nu'tsc'eji 'ma i̱ṉ jandaji yo rí cjagö, i̱ṉ pãrãji. Y 'ma i̱ṉ äräji yo rí mangö, i̱ṉ pãrãji pje pjëzhi. Nuc'ü, ngue c'ü rgui mäcjeji c'ü. \v 17 Na cjuana rí xi'tsc'öji, na puncjü profeta c'o mi cãrã mi jinguã, 'ñe na puncjü nte c'o mi cja na jo, c'o me mi ne ro jñanda yo i̱ṉ jandgueji, pero dya go jñantji. Xo mi ne ro dyäräji yo i̱ṉ ärägueji, pero dya go dyäräji. \s1 Jesús explica el ejemplo del sembrador \p \v 18 ’Nu'tsc'eji rá xi'ts'iji pje ne ra mama c'e mbondëxü c'ü ró xi'ts'iji mi ndajme. \v 19 'Ma cjó c'o ra dyärä ja ga cja ga manda Mizhocjimi, nu 'ma dya ra zo'o na jo o̱ mü'bü, ra ẽ c'ua c'ü dya jo, ra 'ñe jñünbü c'o jña. Nuc'o, ngue c'o ts'indëxü c'o o zontjo cja 'ñiji c'o. \v 20 Nu c'o o zontjo cja mbondojo, ngueje c'o ärä o̱ jña Mizhocjimi c'o. Nuc'ua me mäjä ga 'ñejme c'o. \v 21 Pero dya xo so'o na jo o̱ mü'bü c'o y dya sido ejmeji. Na ngue c'ü ni 'ñejmeji o̱ jña Mizhocjimi, ra nu'uji na ü, ra tsja yo nte. O ra chötüji o ndumü. Nguec'ua ra nguijñiji: “¿Pje ra dyeje c'ü rá sidogö?”, ra 'ñeñeji. Ixta jyëztjoji c'ua. \v 22 Nu c'o ts'indëxü c'o o zontjo cja bidyi, ngueje c'o ärä o̱ jña Mizhocjimi. Nuc'ua me cjijñiji pje nde ra mbë's'iji cja ne xoñijõmü; y nu c'o pë's'iji ngue c'o ni dyonpüji c'o. Nguec'ua ga jyombeñeji c'o jña c'o vi dyäräji, y dya cjaji c'ua ja va dyäräji. \v 23 Nu c'o ts'indëxü c'o o zobü c'ua ja ma jo jõmü, ngueje c'o so'o na jo o̱ mü'büji 'ma äräji o̱ jña Mizhocjimi. Nguec'ua ga tsjaji c'ua ja nzi ga ne Mizhocjimi. Nguec'ua chjëntcjui c'o ndëxü c'o o unü ciento nzi 'naja, o nza cja c'o o unü sesenta, o nza cja c'o o unü treinta. \s1 El ejemplo de la mala hierba entre el trigo \p \v 24 Nuc'ua e Jesús o mama c'ü 'na ejemplo, o xipjiji: \p ―Mizhocjimi a jens'e o 'ñeme 'naja c'ü ra manda. Nuc'ü, chjëntjui nza cja 'naja bëzo c'ü o juajnü ndëxü c'o na jo, cjanu o mbodü cja o̱ juajma. \v 25 Mi bübü 'na bëzo c'ü mi nu'u na ü c'ü vi mbodü o ndëxü. Nuc'ua 'ma ya ma ĩjĩ c'o nte, cjanu o ma c'ua c'e bëzo c'ü xõmü, o ma mbonbü o ndömpjin'ño nu ja ya vi mbodüji c'o ndëxü, cjanu o mbedye cja c'e juajma o ma c'ua. \v 26 Nuc'ua 'ma ya ma nguĩjĩ c'o ndëxü, ya xo nde ma nzhäjnä c'ua c'o pjin'ño. Nguec'ua va 'ñetse c'ü dya nde mi ndëxü c'o. \v 27 Nuc'ua c'o mbëpji o ẽ o 'ñe xiji c'ü nu lamu: “Nu'tsc'e ín lamutsc'öjme, ¿cjo dya i̱ juajnü o ndëxü c'o na jo, i̱ podü cja in juancje? Maco nde cja'a o pjin'ño.” \v 28 O ndünrü c'ua angueze o xipjiji: “Pe ngue 'naja c'ü nugü na ü c'ü o ma mbodü c'o”, embeji c'o mbëpji. O mama c'ua c'o mbëpji: “¿Cjo i̱ṉ negue rá ma ta't'üjme?” \v 29 O mama c'ua c'e lamu: “Iyö. Na ngueje 'ma rí cha't'üji c'o, 'na rí ts'ü's'ütjoji 'ma c'o ndëxü. \v 30 Jyëziji 'natjo c'ua ra nocüji hasta 'ma ra zädä dagrëxü. Nuc'ua rá zopjü c'o ndagrëxü rá xipjiji c'ü ot'ü ra ngã'maji c'o pjin'ño ra ndũ't'üji o manaxo, cja rrũ ndüt'üji cja sivi. Nuc'ua ra mbäräji c'o ndëxü, cja rrũ ndeñeji c'ua ra 'ñe dyütcüji cja ín ch'ujmü, rá embeji c'o ndagrëxü.” \s1 El ejemplo de la semilla de mostaza \p \v 31 Xe go ña e Jesús, o xipji c'ü 'na ejemplo c'o o̱ discípulo, o mama: \p ―C'ü ni manda Mizhocjimi chjëntjui nza cja 'na ndömortasa c'ü o jñü 'naja bëzo, cjanu o ma ndujmü cja o̱ juajma. \v 32 O ndömortasa xenda ts'iquë cja yo 'ña ndömpjin'ño, pero 'ma go nocü, xenda na nojo yo que na ngueje yo pje nde ma c'ajna, na ndã'ã yo. Nguec'ua va chëzhi yo s'ü va 'ñe jä's'äji o̱ t'oxüji nu. \s1 El ejemplo de la levadura \p \v 33 O mama c'ua c'ü 'na ejemplo, o xipjiji: \p ―C'ü ni manda Mizhocjimi chjëntjui nza cja ixcjüjnü c'ü o jñü 'naja ndixũ o huanba jñi vola o jocjüjnü, hasta 'ma o ixqui texe c'e cjüjnü, embeji. \s1 El uso que Jesús hacía de los ejemplos \p \v 34 Texe c'o jña c'o o mama e Jesús va xipji c'o nte, nde go mama o ejemplo. Dya zopjüji ne rí 'naja jña c'ü dya ro mama o ejemplo. \v 35 Nguec'ua ya ma sädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta: \q1 Texe c'o rá xipjiji, rá mama o ejemplo. \q1 Rá mangö c'o dya 'mãrã ndeze 'ma o dyät'ä Mizhocjimi ne xoñijõmü. \s1 Jesús explica el ejemplo de la mala hierba entre el trigo \p \v 36 Nuc'ua e Jesús o 'ñezhe c'o nte. Cjanu o cjogü c'ua a mbo cja c'e ngumü nu ja mi oxü. Xo sä c'ua c'o o̱ discípulo o 'ñe xipjiji: \p ―Xitscöjme ja ga cja c'o ndömpjin'ño c'o o ma mbodüji cja juajma, c'ü i̱ xipji c'o nte. \p \v 37 O ndünrü c'ua angueze: \p ―Nu c'ü o mbodü na jo ndëxü nguezgö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \v 38 C'e juajma, ngue ne xoñijõmü c'ü. C'o na jo ndëxü, ngue c'o o̱ t'i Mizhocjimi c'ü manda. Nu c'o pjin'ño, ngue c'o nte c'o o̱ t'i c'ü dya jo. \v 39 Nu c'ü mi üvi c'e lamu, ngue c'ü dya jo c'ü. C'e dagrëxü, ngue 'ma ra nguins'i nu xoñijõmü. Nu c'o ndagrëxü, ngue c'o o̱ anxe Mizhocjimi. \v 40 C'ua ja nzi va jmutüji c'o pjin'ño cjanu ndüt'üji cja trasivi, je xo rga cjanu 'ma ra nguins'i nu xoñijõmü. \v 41 C'o ra tsjapüji a cjanu ra sufre, ngue c'o cja na s'o, 'ñe cjapü nu minteji xo ga tsjaji c'o na s'o. Na ngueje nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rá täcjö c'o ín anxe ra ẽ ra 'ñe jmutüji anguezeji, cja rrũ pjongüji nu ja ri mandagö. \v 42 Cja rrũ mboch'üji a ma a linfiernu nu ja me rva yorü 'naja trasivi. Je ra huëji nu, y me ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufreji na puncjü. \v 43 Nuc'ua c'o vi tsja na jo ra bübüji nu ja ra manda c'ü nu Tataji c'ü bübü a jens'e, me ri juës'i c'o nza cja e jyarü. Nu'tsc'eji bübü in tsõji, rí dyäräji na jo yo jña yo rí xi'tsc'öji. \s1 El ejemplo del tesoro escondido \p \v 44 ’C'ü ni manda Mizhocjimi, xo chjëntjui nza cja 'naja caja c'ü mi quiji na puncjü c'o me ni muvi, c'ü vi dyögüji cja 'naja juajma. O chöt'ü 'naja bëzo, cjanu o dyögütjo na yeje. Me go mäjä c'e bëzo na ngue vi chöt'ü c'e caja, nguec'ua va ma mbö'ö texe c'o mi pë's'i, cjanu o ma ndõmü c'e juajma ngue c'ua ro tsjapü o̱ cjaja c'e caja. \s1 El ejemplo de la perla de mucho valor \p \v 45 ’'Ma cjó c'o jodü ja rgá tsjapü o̱ t'i Mizhocjimi c'ü manda, nuc'ü, chjëntjui nza cja 'na comerciante c'ü mi jodü perla c'o me ni muvi. \v 46 Nuc'ua o mbãrã c'e bëzo ja mi pë's'iji 'naja perla c'ü me mi muvi na puncjü. Nguec'ua va ma mbö c'ua texe c'o mi pë's'i, cjanu o ndõmü c'ua c'e perla. \s1 El ejemplo de la red \p \v 47 ’C'ü ni manda Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e, chjëntjui 'naja rre c'ü ra mbät'äji cja tazapjü, ra zo'o texe c'o pje nde ma jmõ. \v 48 Nuc'ua 'ma ya ra nizhi c'e rre, c'o mbëjmõ ra pjons'üji a ma a ñünü. Cja rrũ mimiji c'ua, ra juajnüji c'o na jo jmõ, ra dyüt'üji cja c'o o̱ bos'iji c'o. Pero c'o jmõ c'o dya s'a'a, ra mboztjoji nu c'o. \v 49 Je xo rga cjatjonu, 'ma ra nguins'i nu xoñijõmü. Ra ẽ c'o o̱ anxe Mizhocjimi ra 'ñe pjongüji c'o nte c'o na s'o a nde cja c'o na jo. \v 50 Nuc'ua ra mboch'üji c'ua ja rva yorü 'naja trasivi nu ja ra huëji, y me ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufreji na puncjü. \s1 Tesoros nuevos y viejos \p \v 51 Xe go xipjiji c'ua: \p ―¿Cjo i̱ pãrãgueji dya texe yo ya ró xi'tsc'öji? \p O ndünrü c'ua anguezeji: \p ―Jã, ín Jmuts'ügöjme, ya ró pãrãjme. \p \v 52 Nuc'ua angueze o xipjiji c'ua: \p ―I̱ pãrãji c'o ejemplo c'o ró xi'tsc'öji. Nguec'ua rí xi'tsc'öji, texe c'o ya mbãrã na jo ja ga manda Mizhocjimi a jens'e, chjëntjui 'naja bëzo c'ü ri pë's'i 'naja caja c'ü ri quiji c'o cja nuevo, 'ñe c'o ya mezhe. 'Ma pje c'o rguí jyodü c'o ri cãrã o̱ ngumü c'e bëzo, ra ma c'e bëzo ra ma ngama, o ra ma jñümü nu ja ri pë's'i c'o. \s1 Jesús en Nazaret \p \v 53 Nuc'ua 'ma mü o nguarü e Jesús o mama c'o ejemplo, cjanu o mbedye c'ua nu. \v 54 Cjanu o ma nu ja mi menzumü. Cjanu o cjogü a mbo cja nintsjimi o xöpü c'o nu menzumüji. Nguec'ua anguezeji me co nguijñiji, o mamaji: \p ―¿Ja va mbãrã nu, 'ñe ja ga tsja'a yo me na nojo yo nunca rí nugöji? \v 55 ¿Cjo dya nguejnu o̱ t'i c'ü mi yaxü nu? ¿Cjo dya ngue nu nana c'ü ni chjũ e María? ¿Cjo dya ngue nu cjuarma e Jacobo, 'ñe e José, 'ñe e Simón, 'ñe e Judas? \v 56 ¿Cjo dya xo bübü c'o nu cjũ cja ne jñiñi va? Nama, ¿ja va mbãrã 'ma ne bëzo c'ü ni tsja yo? Maco xo menzumü va nu, eñeji. \p \v 57 Nguec'ua ma ünbüji e Jesús. E Jesús o xipji c'ua anguezeji: \p ―'Na profeta nde respetaoji nu ja dya ri menzumü y ätäji. Pero nu ja ri menzumü, dya respetaoji c'ü. Ni xo ri ngue c'o ri cãrã cja ngumü, dya xo respetaoji c'ü. \p \v 58 Nuc'ua e Jesús dya jocü nu na puncjü c'o mi sö'dyë, ni pje xe ro tsja, na ngueje dya mi ejmeji angueze. \c 14 \s1 La muerte de Juan el Bautista \p \v 1 E Herodes mi manda cja c'e xoñijõmü a Galilea. Nuc'ua c'o pa c'o, o dyärä e Herodes me mi mama c'o nte c'o mi cja e Jesús. \v 2 O mama c'ua e Herodes o xipji c'o o̱ mbëpji: \p ―Nu c'ü me nädäji, ngue e Juan c'ü mi jichi yo nte. O ndũ, pero pe ya tetjo, nguec'ua na zëzhi angueze ga jocü c'o sö'dyë. Y xo cja'a a cjanu na puncjü c'o na nojo, embeji. \p \v 3-4 'Ma xe mi bübütjo e Juan, e Herodes mi bün'hui c'ü nu bëpe c'ü mi chjũ Herodías. Nu c'e ndixũ mi ngue o̱ su e Felipe c'ü nu cjuarma e Herodes. Nguec'ua ma mama e Juan ma xipji e Herodes: \p ―Dya pje ga jo rí 'ñenpe nu su nin cjuarma, embe. \p O ẽ c'ua 'na nu pa, o manda e Herodes o zürüji e Juan, o jyüt'üji co cadena, cjanu o ngot'üji a pjörü. \v 5 Y nuc'ua e Herodes mi ne ro mbö't'ü e Juan. Pero mi sũ'ũ 'na pje ro tsjapü c'o nte, na ngueje mi junt'ü o̱ mü'büji c'ü mi profeta e Juan mi pätpä Mizhocjimi ma zopjü c'o nte. \v 6 Nuc'ua 'ma o cumple o̱ cjë e Herodes, o mbita o tsjaji o mbaxua. Nuc'ua c'ü o̱ xunt'i e Herodías o neme a jmi nu ja ma cãji. Me go mäjä c'ua e Herodes. \v 7 O xipji c'ua c'e xunt'i: \p ―C'ua ga mbãrã Cjimi 'ma pje rí dyötcü, nutscö rá da'c'ü, eñe e Herodes. \p \v 8 Nuc'ua c'ü nu nana c'e xunt'i o dyü't'ü o xipji c'ü pje ro dyötü e Herodes. O ma c'ua c'e xunt'i o ma xipji: \p ―Ixtí dyacö dya a ñi e Juan c'ü jichi yo nte, dyacö co 'naja mblato, eñe c'e xunt'i. \p \v 9 Me co ndumü c'ua c'e rey Herodes. Pero jo ni mbeñe c'ü vi nädä Cjimi, 'ñe c'ü ya vi dyärä c'o nte c'o ma cã'ã nu. Nguec'ua va manda ro unüji c'e xunt'i c'ü vi dyörü. \v 10 O manda ro ma jñüpcüji a ñi e Juan nu cja c'e pjörü. \v 11 Nuc'ua 'ma ya vi jñüpcüji o̱ ñi, cjanu o jünji c'ua cja 'naja mblato, cjanu o unüji c'e xunt'i. Cjanu o ma c'ua c'e xunt'i o ma unü c'ü nu nana. \p \v 12 Jo ni säjä c'ua c'o o̱ discípulo e Juan, o 'ñe ndunüji c'ü o̱ cuerpo e Juan. Cjanu o ma dyögüji c'ua c'ü. Cjanu o möji c'ua, o ma xiji e Jesús c'ü ya vi bö't'ü e Juan. \s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres \p \v 13 Nuc'ua 'ma o mbãrã e Jesús c'ü vi mbö't'üji e Juan, o mbedye c'ua ja mi bübü. O ma c'ua cja 'naja bü'ü; je ro zät'ä nu ja dya cjó mi ndeñe, nu ja ro büntsjë. O mbãrã c'ua c'o nte c'ü vi dat'ü e Jesús cja c'e bü, ro mbes'e a 'nanguarü cja c'e tazapjü. Nguec'ua va mbedyeji cja c'o o̱ jñiñiji, o ngös'üji a ñünü ngue c'ua ro zät'äji nu ja ro zät'ä e Jesús. \v 14 Nuc'ua 'ma mü o mbes'e cja c'e bü, e Jesús o jñanda c'ü ya ma cã'ã na puncjü o nte. Y e Jesús o juentseji anguezeji, o jocü c'o mi sö'dyë. \v 15 Nuc'ua 'ma ya vi nzhä, o chëzhi c'o o̱ discípulo a jmi, o xiji: \p ―Nu va ja rí cãrãji, majyadü va. Ya xo nzhä'ä. Nguec'ua rí xipji yo nte ra möji cja c'o jñiñi, ra ma ndõmüji c'ü ra ziji. \p \v 16 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Dya ni jyodü ra ma yo. Nu'tsc'eji rí unngueji c'ü ra ziji. \p \v 17 O ndünrü c'ua c'o discípulo o mamaji: \p ―Tsi'ch'atjo tjõmëch'i c'o jünji a 'ñecjua, cja na yeje jmõ'õ. Nguec'ua, ¿ja rgá sö rá 'huiñigöjme yo nte yo me na puncjü? \p \v 18 O mama c'ua e Jesús: \p ―Ma tsincöji a 'ñecjua c'o tjõmëch'i 'ñe c'o jmõ. \p \v 19 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o nte ro mimiji cja t'ëbi. Cjanu o jñü c'ua c'o tsi'ch'a tjõmëch'i, 'ñe c'o yeje jmõ. Jo ni nä's'ä c'ua a jens'e va unü 'na pöjö Mizhocjimi. Cjanu o xëdyi c'ua c'o tjõmëch'i, o unü c'o o̱ discípulo. Nuc'ua c'o discípulo o unüji c'o nte. \v 20 Go ñõnüji texeji go nijmiji na jo. Xe go nguistjoji c'ua c'o ya nde mi ts'ipëraso, xe go nizhtjo doce bos'i. \v 21 Tsi'ch'a mil c'o bëzo c'o vi ñõnü; dya bezhe c'o ndixũ, ni ri ngue c'o ts'it'i, ni xo ri ngue c'o ts'ixut'i. \s1 Jesús camina sobre el agua \p \v 22 Nuc'ua e Jesús o xänbä c'o o̱ discípulo ro dat'üji cja c'e bü'ü, ro möji a 'nanguarü cja tazapjü. Nuc'ua 'ma ya mi ma c'o discípulo, e Jesús o xipji c'o nte ro möji o̱ ngumüji. \v 23 Nuc'ua 'ma ya vi ma c'o nte, o ma e Jesús cja 'naja t'eje, o ma dyötü Mizhocjimi. Nuc'ua 'ma ya vi xõmü, ya mi 'natsjë nu e Jesús. \v 24 Nu c'e bü'ü ya mi pa a nde cja c'e tazapjü. Pero me mi pjat'ü na zëzhi c'e ndeje cja c'e bü'ü, na ngueje c'e ndajma je mi 'ñeje nu ja mi ma c'e bü. \v 25 Nuc'ua 'ma ya ma 'ñetsajõmü, o ma e Jesús mi nzhodü a xes'e cja c'e ndeje; mi ma'a nu ja ma cã c'o o̱ discípulo cja c'e bü. \v 26 Nuc'ua c'o discípulo, 'ma mü o jñandaji ma nzhodü e Jesús a xes'e cja c'e ndeje, me co zũji c'ua go mapjüji na jens'e go manji: \p ―Chjã 'na piche nu va ẽ nu, eñeji va mapjüji. \p \v 27 Nuc'ua e Jesús o zopjüji o xipjiji: \p ―Nguezgö. Dya ra pi'tsc'eji, dya rí sũgueji. \p \v 28 Jo ni ndünrü c'ua e Pedro o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, nu 'ma ngue'tsc'e, xitscö xo rá nzhodü a xes'e cja c'e ndeje rá ma tjün'c'ü. \p \v 29 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Chjä'dä, Pedro. \p O dagü c'ua e Pedro cja c'e bü, o nzhodü a xes'e cja c'e ndeje; mi ma'a nu ja ma ẽjẽ e Jesús. \v 30 Nuc'ua 'ma o zö'ö e Pedro que ma zëzhi c'e ndajma, me go zũ c'ua go mbürü go nguibi c'ua. Jo ni mapjü c'ua na jens'e, o mama: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, tsjüxcö; 'ma jiyö rá quibigö cja ne ndeje. \p \v 31 Jo ni c'uana c'ua a dyë e Jesús go pënch'i e Pedro, o xipji: \p ―Nu'tsc'e dya i̱ṉ ejmezügö na jo. ¿Jenga i̱ yembeñe? \p \v 32 Nuc'ua 'ma ya vi ndes'evi cja c'e bü'ü, o böbü c'ua c'e ndajma. \v 33 Nuc'ua c'o discípulo c'o mi cã'ã cja c'e bü'ü, o ndüñijõmüji a jmi e Jesús, o xipjiji: \p ―Na cjuana o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, embeji. \s1 Jesús sana a los enfermos en Genesaret \p \v 34 'Ma ya vi zät'äji a 'nanguarü cja c'e tazapjü, o mbes'eji c'ua. Mi xiji a Genesaret c'e xoñijõmü. \v 35 Nuc'ua c'o bëzo c'o mi menzumü nu, o mbãrãji c'ü mi ngue e Jesús c'ü vi zät'ä nu. Nguec'ua o ndäjäji c'o ro ma cöste nu cja c'e jñiñi. Cjanu o sinpiji e Jesús texe c'o mi sö'dyë. \v 36 O tsja c'o nte o dyötüji sjëtsi e Jesús c'ü ro ndötpüji zö ri nguextjo o̱ fleco c'ü o̱ bitu angueze. Nuc'ua texe c'o o ndötpü, nde go ndis'i c'o. \c 15 \s1 Lo que hace impuro al hombre \p \v 1 Nuc'ua c'o fariseo 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi, o mbedyeji a Jerusalén o säji cja e Jesús, o xipjiji: \p \v 2 ―¿Jenga yo in discípulogue, dya sũpüji yo tjũrü yo o zocüzüji c'o ín mboxatitaji? Maco dya xindyëji 'ma go ziji o xëdyi. \p \v 3 O ndünrü c'ua e Jesús o xiji: \p ―Nu'tsc'eji, ¿jenga i̱ṉ sũpqueji yo o̱ tjũrü c'o ín mboxatitaji? Maco dya i̱ṉ cjaji c'ü manda Mizhocjimi. \v 4 Mizhocjimi mama a cjava: “Respetaoji nin tataji, 'ñe nin nanaji, y rí pjös'üji c'o rguí jyodüji. C'ü ra zadü nu tata o nu nana, ra mbö't'üji c'ü”, eñe Mizhocjimi. \v 5-6 Pero nu'tsc'eji nan'ño gui mangueji. I̱ṉ mangueji 'ma pje ni jyodü c'o nu tata 'naja nte, ra sö ra mama c'e nte ra xipji c'o nu tata: “Perdonaozüvi pero c'ü ro pjöxc'övi, ya ró mama rá mbeñe Mizhocjimi. Nguec'ua dya sö rá pjöxc'övi”, ra 'ñembevi. Nguec'ua nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji 'ñetsc'eji i̱ṉ xöpüteji i̱ṉ cjapüji c'ü dya ni muvi c'ü manda Mizhocjimi, na ngueje i̱ṉ jizhiji yo o̱ tjũrü c'o ín mboxatitaji. \v 7 Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapqueji c'ü me na jotsc'eji, pero dya cjuana. Na cjuana c'ü o mama e Isaías c'ü ja ga cjatsc'eji. O mama a cjava: \q1 \v 8 Nujyo nte yo, sũcö yo, pero nguextjo co o̱ neji. \q1 C'o o̱ mü'büji, na jẽ bübü co nutscö. \q1 \v 9 Bë ga zũcö yo. Jizhiji yo o̱ tjũrü yo nte; cjapüji c'ü ri ngueje o̱ jña Mizhocjimi yo, eñe e Isaías va pätpä Mizhocjimi. \p \v 10 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o nte: \p ―Chëzhiji ga 'ñeva. Dyäräji na jo, ngue c'ua rí pãrãji ja ga cja. \v 11 Zö dya ra xindyë 'na nte ante c'ü ra zi o xëdyi, pero dya ngue c'o jñõnü c'o ra s'onbü o̱ mü'bü c'ü rrã s'o c'e nte, iyö. C'ü ra s'onbü o̱ mü'bü c'e nte, ngue c'o na s'o c'o ra nguijñi a mbo o̱ mü'bü, cja rrũ ña c'o na s'o, embeji. \p \v 12 Nuc'ua c'o discípulo o chëzhiji a jmi, o xiji: \p ―¿Cjo i̱ unnc'e ngüenda o üdü c'o fariseo 'ma o dyäräji c'o jña c'o i̱ mangue? \p \v 13 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―Texe c'o za'a c'o dya ngant'a mi Tatagö c'ü bübü a jens'e, ra c'üs'ü c'o. \v 14 Jyëziji yo fariseo. Na ngueje cjapü jizhiji c'ü na jo 'ñiji c'o nte c'o dya pje pãrã, pero anguezeji chjëntji c'ü ri ndëzhöji. I̱ṉ pãrãgueji 'ma ra tsja 'naja ndëzhö ra ngüjnü nu mindëzhövi, ra zo'ovi nza yejui cja cöt'ü 'ma. \p \v 15 O ndünrü c'ua e Pedro o xipji e Jesús: \p ―Xitscöjme ja ga cja c'e ejemplo c'ü i̱ xitsijme mi ndajme. \p \v 16 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―¿Cjo xo 'ñetsc'eji xo bë'tsc'eji c'ü rí pãrãgueji ja ga cja o jñõnü? \v 17 Texe jñõnü c'o c'üt'ü 'naja nte'e, je nde sät'ä a mbeme c'o, y je nde ni mbedye a ndü'bü c'o. \v 18 Pero c'o jña c'o pedye a ne 'naja nte, je ni 'ñeje cja o̱ mü'bü c'o. Nuc'o, ngue c'o ni s'onbü o̱ mü'bü c'e nte c'ü, ngue c'ua na s'o. \v 19 Je ngueje cja o̱ mü'bü yo nte, nu ja ni 'ñeje c'ü ni nguijñiji s'opjeñe, 'ñe c'ü ni pö't'ünteji, 'ñe c'ü ni tsãji o ndixũ, 'ñe yo ndixũ c'ü ni tsãji o bëzo. Je xo ni 'ñeje nu c'ü pje ni põnüji, 'ñe c'ü ni xosp'üji o bëchjine nu minteji, 'ñe c'ü ni santeji. \v 20 Nujyo, nguejyo ni s'odü o̱ mü'bü 'naja nte yo, dya ngue c'ü dya ni xindyë 'ma go zi o xëdyi. \s1 Una mujer extranjera que creyó en Jesús \p \v 21 Nuc'ua o mbedye nu e Jesús, o ma a ma cja c'o jñiñi a Tiro 'ñe a Sidón. \v 22 Nuc'ua 'ma ya mi pa e Jesús cja 'ñiji, o ẽ c'ua 'naja ndixũ c'ü mi menzumü a Canaán, c'ü vi mbedye cja c'ü o̱ jñiñi. Mi mapjü mi mama: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö o̱ mboxbëchets'ü e David, juentsquegö. Na ngueje ín xunt'i me 'nanga mbö't'ü; ya zürü 'naja s'ondajma. \p \v 23 Pero e Jesús dya go ndüntü c'ü. Nuc'ua c'o o̱ discípulo e Jesús o chëzhiji a jmi e Jesús, o dyötüji na puncjü o xipjiji: \p ―Xöpüte, pjös'ü ne ndixũ, cja rrĩ xipji ra ma. Na ngue mapjü na jens'e ga ndünt'ü ín xütjüji. \p \v 24 O mama c'ua e Jesús: \p ―C'ü vi ndäcjö Mizhocjimi, ngue c'ü rá pjös'ü yo ín menzumügöji a Israel yo chjëntji nza cja ndënchjürü c'o ya bëzhi. Nguextjo yo vi ndäcjä rá pjös'ü. \p \v 25 Nuc'ua c'e ndixũ o ẽjẽ, o 'ñe ndüñijõmü a jmi e Jesús, o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, pjöxcügö. \p \v 26 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Dya jo ra jñünbüji o̱ xëdyi yo t'i, c'ü ra panbaji o dyo'o. \p \v 27 O mama c'ua c'e ndixũ: \p ―Jã, na cjuana c'ü i̱ṉ mangue, ín Jmuts'ügö. Pero zö jyëtsquijme dyo'o c'o in menzumügueji a Israel, i̱ṉ pãrãgue ja ga cja yo dyo'o, siji c'o ngünxëdyi c'o jäbä cja o̱ mexa nu jmuji, c'o jä'bä c'o ts'it'i. \p \v 28 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e ndixũ, na jo c'ua ja gui 'ñejme c'ü rá pjöxc'ü. Rá pjöxc'ü c'ua ja gui ñe, embe. \p Ixco jogü c'ua c'e ndajme c'ü o̱ xünt'i c'e ndixũ. \s1 Jesús sana a muchos enfermos \p \v 29 Nuc'ua xe go matjo e Jesús, o cjogü a ñünü cja c'e tazapjü c'ü ni chjũ a Galilea. O ma cja 'na t'eje, o mimi c'ua nu. \v 30 O sä c'ua na puncjü o nte nu ja mi bübü e Jesús, ma sinpiji c'o mi sö'dyë. Ma sinpiji c'o mi me'dye, 'ñe c'o mi ndëzhö, 'ñe c'o mi ngone, 'ñe c'o mi dodyë, 'ñe c'o xe 'ñaja ndötc'ijeme. Ma ẽ'p'ẽji a jmi e Jesús. Nde go jocüji c'ua anguezeji. \v 31 C'o nte o jñandaji c'o mi ngone o mbürü o ña'a c'o, 'ñe c'o mi dodyë me go jogü c'o, 'ñe c'o mi me'dye me go nzhodü na jo c'o, 'ñe c'o mi ndëzhö me co jñanda c'ua c'o. Nguec'ua c'o nte me go nguijñiji na ngue nunca mi jandaji a cjanu. Y me co ma't'üji c'ua c'ü o̱ Mizhocjimi c'o menzumü a Israel, mi mamaji c'ü me na nojo angueze. \s1 Jesús da de comer a cuatro mil hombres \p \v 32 Nuc'ua e Jesús o ma't'ü c'o o̱ discípulo ro chëzhiji a jmi, cjanu o xipjiji: \p ―Rí juentscö yo nte, na ngueje ya ëdyi jñipa c'ü ya rí cãrgöji va yo, y dya cja jünji pje ra ziji. Dya rí ne rá täjä ra ma o̱ ngumüji c'ü dya ra ziji o xëdyi; ra tõgüji cja 'ñiji. \p \v 33 O ndünrü c'ua c'o o̱ discípulo o xipjiji e Jesús: \p ―¿Ja rá tötc'öjme tjõmëch'i c'ü rguí nijmi yo nte yo na puncjü? Na ngueje rí cãrgöji va cja ne majyadü. \p \v 34 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―¿Ja nzi tjõmëch'i va jüngueji? \p O manji anguezeji: \p ―Yencho tjõmëch'i, cja na ja nzitjo jmõ'õ. \p \v 35 Nuc'ua e Jesús o manda c'o nte ro minji a jõmü. \v 36 Cjanu o jñü c'ua c'o yencho tjõmëch'i, cja na 'ñe c'o jmõ'õ, cjanu o unü 'na pöjö Mizhocjimi. Cjanu o xëdyi c'ua, cjanu o unü c'o o̱ discípulo. Nuc'ua c'o o̱ discípulo o unüji c'ua c'o nte. \v 37 Nuc'ua go ñõnüji texeji go nijmiji na jo. Y xe go nguistjoji c'o ts'ipëraso c'ü vi mboncjütjo, c'o xe yencho bos'i c'o go nizhtjo. \v 38 Mi nziyo mil c'o bëzo c'o vi ñõnü; dya mbezheji c'o ndixũ, ni ri ngueje c'o ts'it'i, ni xo ri ngueje c'o ts'ixut'i. \v 39 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o nte ro möji o̱ ngumüji. Cjanu o dat'ü c'ua cja c'e bü'ü, o ma cja c'o jñiñi a ma a Magdalá. \c 16 \s1 Los fariseos y los saduceos piden una señal milagrosa \p \v 1 'Ma ya vi zät'ä nu e Jesús, o säjä c'ua c'o fariseo 'ñe c'o saduceo. Chaque o ẽ dyönüji e Jesús o xipjiji: \p ―Jítscöjme 'na señal a jens'e c'ü me na nojo, ngue c'ua rá pãrãjme pje pjë'tsc'e. \p \v 2 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―'Ma ya mbat'ütjo a jens'e 'ma nzhä'ä, i̱ṉ mangueji ya ra jopa c'ü na ye nu pa. \v 3 'Ma xõrü 'ma va cjins'i tangõmü, i̱ṉ mangueji ra 'ñe dyebe 'ma. Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapüji na jots'üji, i̱ṉ unüji ngüenda ja ga 'ñetse a jens'e, nguec'ua i̱ṉ pãrãji ja ga cja yo jopa, 'ñe yo ra 'ñeje dyebe. Pero dya i̱ṉ unnc'eji ngüenda ja ga pëpji Mizhocjimi yo cjë yo rí cãrãji dya. \v 4 Nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, na s'otsc'eji i̱ jyëzgueji Mizhocjimi. Nguec'ua i̱ṉ ötcügöji pje rí jñandgueji ngue c'ua rí pãrãgueji pje pjëtscö. Pero dya ra ch'a'c'eji pje rí jñandgueji; nguextjo c'ü o tsja e Jonás c'ü mi profeta, embeji. \p Ixco ma c'ua e Jesús o zogütjo c'o fariseo 'ñe c'o saduceo. \s1 La levadura de los fariseos \p \v 5 Nuc'ua c'o discípulo o möji a 'nanguarü cja c'e tazapjü. O jyombeñeji, dya jñünüji o tjõmëch'i. \v 6 Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Pjötpüji ngüenda c'o o̱ levadura c'o fariseo 'ñe c'o saduceo. \p \v 7 C'o discípulo mi pötma mamaji: \p ―Xitscöji a cjanu e Jesús, na ngueje c'ü dya ró jüngöji o tjõmëch'i. \p \v 8 Mi pãrã e Jesús c'ü mi cjijñiji, nguec'ua va xipjiji c'ua: \p ―Nu'tsc'eji, dya i̱ṉ ejmezügöji na jo. ¿Jenga i̱ṉ pötqui dyönütsjëji na ngue c'ü dya i̱ jñüji o tjõmëch'i? \v 9 ¿Cjo dya be i̱ṉ pãrãgueji c'ü sö rá da'c'eji c'ü rí si'iji? ¿Cjo dya i̱ṉ mbennc'eji c'o tsi'ch'a tjõmëch'i? Maco o nijmi c'o tsi'ch'a mil o bëzo. ¿Cjo dya i̱ tsis'itjoji ja nzi bos'i c'o o mboncjütjo? \v 10 ¿Cjo dya xo i̱ṉ mbeñeji c'o yencho tjõmëch'i? Maco xo nijmi c'o nziyo mil o bëzo. Maco xo i̱ tsis'itjoji ja nzi bos'i c'o ts'ipëraso c'o o mboncjütjo. \v 11 Ró xi'tsc'öji rí pjötpüji ngüenda c'o o̱ levadura c'o fariseo 'ñe c'o saduceo, pero dya ngue c'o tjõmëch'i c'o ró mangö. ¿Jenga dya i̱ṉ unnc'eji ngüenda? \p \v 12 Nuc'ua, cja mbãrã c'ua c'o discípulo pje mi ne ro mama e Jesús va xipjiji ro mbötpüji ngüenda c'o o̱ levadura c'o fariseo, 'ñe c'o saduceo. O mbãrãji e Jesús vi jyëtsi o levadura c'o o̱ tjũrü c'o fariseo 'ñe c'o saduceo. O unüji ngüenda c'ü ro mbötpüji ngüenda c'o o̱ tjũrüji, dya ro tsjaji. \s1 Pedro declara que Jesús es el Cristo \p \v 13 Nuc'ua e Jesús o ma a ma cja c'e jñiñi a Cesarea de Filipo. 'Ma o zät'ä nu, o tsja t'önü e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―¿Pje mama yo nte'e pje pjëtscö nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi? \p \v 14 Anguezeji o manji: \p ―Bübü c'o mama ngue'tsc'e e Juan c'ü mi jichi yo nte; 'ñaja c'o mama ngue'tsc'e c'e profeta Elías; 'ñaja c'o mama ngue'tsc'e c'e profeta Jeremías, o 'ma jiyö, c'ü 'naja profeta c'o ya ndũ. \p \v 15 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Natsc'eji, ¿pje xo i̱ṉ mangueji, pje pjëtscö? \p \v 16 O ndünrü c'ua e Simón Pedro o xipji: \p ―Nutscö rí mangö ngue'tsc'e Cristo. Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi c'ü ixi bübü. \p \v 17 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e Simón, o̱ t'itsc'e e Jonás, dya cjó xi'tsc'e 'na nte c'ü o̱ T'izgö Mizhocjimi. Nu c'ü o tsja'c'e i̱ pãrãgue, ngueje mi Tatagö c'ü bübü a jens'e. Nguec'ua ngue nu rgui mäcje. \v 18 Nutscö xo rí xi'tsc'ö ngue'tsc'e e Pedro. Nza cjatsc'e 'na ndojo c'ü ni jyäbäji ngumü. Na ngue c'e jna c'ü rí xipjigue yo nte, na puncjü c'o rá cjapcö ín ntegö. Zö ra ndũji, pero ra büntjo na ye co nuzgö c'o. \v 19 Rá da'c'ü poder cja c'o nte c'o unü o̱ mü'büji Mizhocjimi c'ü manda. Rá da'c'ü poder cja ne xoñijõmü rí xipjiji pje ni mbë c'o na s'o c'o dya ra tsjaji, y xo rí xipjiji pje ni mbë c'o na jo c'o ra tsjaji. Nu c'ü rí xipjiji, ngue c'ü mama Mizhocjimi pje ni mbë c'o na jo ra tsjaji, 'ñe pje ni mbë c'o dya jo c'o dya ra tsjaji. \p \v 20 Cjanu o xipji c'ua c'o o̱ discípulo: \p ―Dya cjó rí xiqueji cjo nguetscö Cristo, embeji c'o. \s1 Jesús anuncia su muerte \p \v 21 Ndeze c'o pa c'o, o mbürü e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo c'ü mi jyodü ro zädä. O xipjiji: \p ―Ni jyodü rá magö a ma a Jerusalén, ra jñünncöji ngüenda rá sufregö na puncjü; ra tsja c'o tita c'o manda, 'ñe c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o xöpüte. Xo ni jyodü ra mbötcöji, pero rá tetcjö c'ü na jñi nu pa, embeji c'o discípulo. \p \v 22 Nuc'ua e Pedro o ndans'avi e Jesús ro ñatsjëvi. Cjanu o mama c'ua e Pedro o huënch'i e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, ra juen'tsc'e Mizhocjimi, dya ra jyëzi c'ü ra tsja'c'üji yo i̱ṉ mangue. \p \v 23 Nuc'ua e Jesús o jñanda e Pedro, o xipji: \p ―C'ueñe ín jmigö, na ngueje i̱ dyätque c'ü dya jo i̱ xitscö yo jña yo. Na ngueje c'e pjeñe c'ü i̱ṉ cjijñigue dya, dya ngue c'ü cjijñi Mizhocjimi; ngueje c'ü cjijñi yo nte. \p \v 24 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―'Ma cjó c'o ne ra ndennguegö ra tsja c'ua ja nzi rgá cjagö, ni jyodü dya cja ra tsja c'o netsjë angueze. Y ra bübü dispuesto ra sufre o ra ndũ'ũ. Y ra tsjacjuana ra ndennguegö. \v 25 'Ma cjó c'o dya bübü dispuesto ra sufre o ra ndũ nguec'ua dya ra ne ra ndenngue co nutscö, dya ra chöt'üji c'ü rguí bübütjoji. C'o tenngue co nutscö, zö ra mbö't'üji, pero ra chöt'üji c'ü rguí bübütjoji. \v 26 Nu 'ma ro tsja 'naja nte ro tsjapü o̱ cjaja texe yo bübü va cja ne xoñijõmü, pero 'ma dya ro 'ñejmezü, ¿pje ro dyeje 'ma? Na ngueje ro jyëzi Mizhocjimi c'e nte. Y 'ma ya jyëzi Mizhocjimi c'e nte, zö ro tsja c'e nte ro unü c'ua Mizhocjimi texe c'o ri pë's'i, pero dya ro ẽ bübü 'ma Mizhocjimi co c'e nte. \v 27 Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rá ẽcjö na yeje co c'o ín anxe. Me rrã zö c'ua ja rva ẽcjö, c'ua ja ga cja me na zö c'ü mi Tatagö. Nuc'ua c'o o tsja na jo, rá unüji c'o na jo. Pero c'o o tsja na s'o, rá cjapüji ra sufreji. \v 28 Na cjuana rí xi'tsc'öji, bünc'ua ja nzi yo dya ra ndũ hasta 'ma cja ra jñandgöji c'ua ja rga cjazgö, 'ma rá ẽcjö rá ẽ manda. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra jñandgöji c'ua ja ga cjazgö me rrã zëzhizgö, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo. \c 17 \s1 La transfiguración de Jesús \p \v 1 Xe go mezhtjo c'ua 'nanzo, e Jesús o zidyi e Pedro, 'ñe e Jacobo, 'ñe e Juan c'ü nu cjuarma e Jacobo. O mötsjëji c'ua cja 'na t'eje c'ü me ma jens'e. \v 2 'Ma mi cãrãji nu, 'nangua juëns'i c'ua o̱ jmi e Jesús nza cja e jyarü. Y c'o o̱ bitu, me ma t'öxü me mi juëns'i. \v 3 Cjanu o 'ñetse c'ua e Moisés, 'ñe e Elías, ya mi ñaji e Jesús. \v 4 Jo nu ña c'ua e Pedro o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmutsc'öjme, me na jo rí cãrãjme va co nu'tsc'e 'ñe e Moisés 'ñe e Elías. 'Ma i̱ṉ negue, rá ät'äjme va jñi ngumü. 'Naja c'ü rá ä'tc'öjme, 'naja c'ü rá ä'tp'äjme e Moisés, 'naja e Elías. \p \v 5 'Ma ndänt'ä ma ña e Pedro, o sä c'ua 'naja ngõmü c'ü me mi juëns'i, o 'ñe ngobü anguezeji. Xo t'ärä c'ua 'naja jña cja c'e ngõmü c'ü mi mama a cjava: \p ―Nujnu ngue ín Ch'igö, nu me rí ne'e y me rí mäpägö. Ni jyodü rí dyätqueji nu. \p \v 6 Nuc'ua 'ma mü o dyärä a cjanu c'o discípulo, 'nangua nügüji na ngueje me co pizhiji va zũji. \v 7 Nuc'ua o chëzhi e Jesús o 'ñe's'e o̱ dyë c'o discípulo, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji ñangueji, dya rí sũji. \p \v 8 Nuc'ua 'ma o jñüs'ü o̱ ñi c'o discípulo, dya cja jñandaji e Moisés 'ñe e Elías; ya mi nguextjo e Jesús. \p \v 9 Nuc'ua 'ma ya ma sjöbüji cja c'e t'eje, cjanu o mama e Jesús o xipjiji: \p ―Dya cjó rí xipjiji yo cja i̱ jñandaji. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, 'ma rá tũgö cja rrũ tegö, cja rí xipjiji 'ma yo nte. \p \v 10 Nuc'ua c'o discípulo o dyönüji e Jesús: \p ―¿Jenga mama c'o xöpü o̱ ley Mizhocjimi c'ü ni jyodü ot'ü ra ẽjẽ na yeje e Elías, cja rrũ ẽjẽ Cristo? \p \v 11 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―Na cjuana c'e jña c'ü mamaji, c'ü ot'ü ra ẽ na yeje e Elías ra 'ñe jocü texe. \v 12 Pero nuzgö rí xi'tsc'öji, e Elías ya ẽ na yeje c'ü. Pero dya go mbãrã yo nte pje mi pjëzhi c'ü; go tsjapüji c'ü go ne anguezeji. Je xo rga cjazgö nu. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rá sufregö c'ua ja rgá ne yo nte. \p \v 13 O mbãrã c'ua c'o discípulo c'ü vi mama e Jesús. O unüji ngüenda cjó mi ngue c'ü vi jyëtsivi e Elías; o mbãrãji c'ü vi jyëtsivi e Juan c'ü mi jichi yo nte cja ndare. \s1 Jesús sana a un muchacho epiléptico \p \v 14 Nuc'ua 'ma o zät'äji cja c'o nte, o peje c'ua 'naja bëzo cja c'o nte, o 'ñe ndüñijõmü a jmi e Jesús, o xipji: \p \v 15 ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, juentsquegö c'ín ch'i, na ngueje me pö't'ü o̱ taque, ndajmetjo ga ndũ. Ya na puncjü ga zo a sivi, y na puncjü ga c'ot'ü cja ndeje. \v 16 Ró sinpigö yo in discípulo; anguezeji dya go sö go jocüji. \p \v 17 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'o discípulo: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji dya yo cjë dya, dya jo ga pjeñe c'o i̱ṉ cjijñiji. ¿Jenga dya i̱ṉ creozüji rá pjöxc'üji rí tsjaji c'o na nojo? Maco ya mezhe rí cãrãgöji, ya mezhe rí pë'sc'ö paciencia co nu'tsc'eji. Ma sinquiji a 'ñecjua c'e t'i. \p \v 18 Nuc'ua o tsja e Jesús o huënch'i c'e ndajma c'ü dya jo c'ü vi zürü c'e t'i, o xipji ro mbedye. Jo ni mbedye c'ua c'e ndajma. Ixco jogü c'ua c'e t'i c'e ndajme c'ü. \p \v 19 Nuc'ua o chëzhi c'o discípulo a jmi e Jesús, o xipjitsjëji: \p ―¿Jenga dya sö ro pjombgüjme c'e ndajma? \p \v 20 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Na ngueje dya i̱ṉ ejmeji na jo. Na cjuana rí xi'tsc'öji, nu 'ma rí jñunt'ü in mün'c'eji c'ü ra dya'c'eji Mizhocjimi c'ua ja nzi gui dyötqueji, ra sö rí xipjiji ne t'eje: “Chjans'a ga manu”, rí 'ñembeji, ra ma c'ua. Nu 'ma rí 'ñejmeji a cjanu Mizhocjimi, texe nde ra sö rí tsjaji, zö dya nda i̱ṉ ejmeji. \v 21 Na puncjü o ndajma nza cja c'e ndajma c'ü vi zürü c'e t'i, pero dya ra mbedye ne ri 'naja c'o. Nguextjo 'ma rí dyötüji Mizhocjimi y rí mbempjeji, ra mbedye c'ua c'o. \s1 Jesús anuncia otra vez su muerte \p \v 22 Nuc'ua 'ma mi nzhodüji a ma a Galilea, o mama e Jesús o xipji c'o o discípulo: \p ―Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra nzhögügöji cja yo nte. \v 23 Y ra mbötcüji. Pero c'ü na jñi nu pa'a rá tetcjö, embeji. \p Me co nzhumüji c'ua na puncjü anguezeji. \s1 El pago del impuesto para el templo \p \v 24 Nuc'ua 'ma o zät'äji a Capernaum, o sä c'ua c'o mi jmutü o merio c'o mi örüji para cja c'e templo. O chëzhiji c'ua a jmi e Simón Pedro, o xipjiji: \p ―Na nin xöpütegueji, ¿cjo xo cjõt'ü c'o örüji? \p \v 25 O ndünrü c'ua e Pedro o xipjiji: \p ―Jã, xo cjõt'ü c'ü, embe c'o. \p Nuc'ua 'ma o cjogü e Pedro a mbo cja c'e ngumü, ya xmi pãtpã e Jesús c'ü pje ro mama e Pedro. Nguec'ua ot'ü o ña c'ua e Jesús o xipji: \p ―Yo rey yo manda cja ne xoñijõmü, 'ma jũ'p'üji o t'opjü, ¿cjo ngue c'o nu menzumüji c'o ötüji, o ngue c'o dya menzumüji? ¿Pje i̱ṉ mangue, Simón? \p \v 26 O ndünrü c'ua e Pedro o mama: \p ―Ngue c'o dya o̱ menzumüji c'o ötüji. \p O xipji c'ua e Jesús: \p ―Jã, ngue c'o dya o̱ menzumüji. Nguec'ua nujyo nu menzumüji, dya ni jyodü ra ngõt'ü 'ma yo. \v 27 Pero pa dya ra üdü c'o örü ra nguijñiji na s'o rí cjaji, na jo rá cjõ't'üji c'ü örüji. Nguec'ua rí mague cja c'e tazapjü, ma pät'ä 'naja gancho. Nuc'ua c'e jmõ c'ü ot'ü rí sürü, rí pënch'i rí xejpje a ne'e. Rí chö'tp'ü c'ua 'naja t'opjü rí jñü'p'ü, ya xtí ma tsjõ't'ü c'ü t'ötcüvi. \c 18 \s1 ¿Quién es el más importante? \p \v 1 Nuc'ua c'e ndajme c'ü, o jmurü c'o discípulo cja e Jesús, o mamaji: \p ―¿Cjó ngue c'ü nda na nozgöjme, nutscöjme ró unü ín mü'büjme Mizhocjimi c'ü manda?, eñeji. \p \v 2 Nuc'ua e Jesús o ma't'ü 'naja ts'it'i. O 'ñe'p'e c'ua a nde anguezeji. \v 3 Cjanu o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapüji na nots'üji. Na cjuana c'ü rí xi'tsc'öji, ni jyodü rí jyëziji c'e pjeñe c'ü i̱ṉ cjijñiji a cjanu, rí tsjaji nza cja 'na ts'it'i c'ü dya cjapü na nojo. 'Ma jiyö, dya ra sö Mizhocjimi a jens'e ra tsja'c'eji o̱ ntetsc'eji ra mandats'üji. \v 4 Ne ts'it'i, dya cjapü na nojo nu. Nu c'o ga cjanu rgá tsja, ngue c'o nda rrã nojo cja c'o cjapü Mizhocjimi o̱ nte. \v 5 C'o ra recibido 'naja ts'it'i nza cja ne ts'it'i, na ngueje c'ü ni 'ñejmezgö c'e ts'it'i, chjëntjui c'ü ri nguezgö recibidozügö c'o. \s1 El peligro de caer en pecado \p \v 6 ’Cãrã c'o chjëntcjui nza cja ts'it'i na ngueje dya cjapüji na nojo pero ejmezgö c'o. 'Ma cjó c'o ra tsjapü ra tsja na s'o 'na c'o ejmezgö, ra nduns'ü 'ma na puncjü o̱ nzhubü. Xenda rvá jo ro 'nutpü 'na travacjüjnü o̱ dyizi c'e nte c'ü, cja rrũ ma pant'aji cja trazapjü nu ja na jẽ'ẽ, que na ngueje c'ü ro tsjapü ro tsja na s'o a cjanu 'na c'ü ejmezgö. \v 7 Siempre bübü o nte c'o cjapü ra tsja c'o na s'o yo nu minteji. Juejme c'o cjapü a cjanu yo nu minteji; Mizhocjimi ra tsjapü me ra sufreji. \p \v 8 ’Maco i̱ṉ mamaji ngue in dyëgueji o in cuagueji c'ü cja'c'üji rí tsjaji c'o na s'o, dyocüji 'ma, panaji. Na ngueje zö ri 'natjo in dyëji zö ri 'natjo in cuaji, pero xenda na jo rí ma bübütjoji co Mizhocjimi, que na ngueje 'ma ri tũ nza ye in dyëji 'ñe in cuaji ra pantc'aji cja c'e tasivi c'ü nunca ra juench'e. \v 9 Maco i̱ṉ mamaji ngue in chögueji c'ü cja'c'eji rí tsjaji c'o na s'o, jñü'müji 'ma, panaji. Na ngueje zö ri 'natjo in chöji pero xenda na jo rí ma bübütjoji co Mizhocjimi, que na ngueje ri yeje in chöji ra pantc'aji cja c'e sivi a linfiernu. \s1 El ejemplo de la oveja perdida \p \v 10 ’Pjötpüji ngüenda, dya rí tsjapüji menu ne ri 'naja yo chjëntjui ts'it'i na ngueje ejmezüji. Na ngue rí xi'tsc'öji cãrã c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'o pjörü na jo yo. Y c'o anxe cãrãji a jmi c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e. \v 11 C'ü rvá ẽgö cja Mizhocjimi, ngueje c'ü rvá ẽ jodü c'o ya bëzhi, rá salvaji. \p \v 12 ’¿Pje i̱ṉ mangueji? 'Ma ri tsãjã 'naja ciento ndënchjürü 'naja bëzo, 'ma ra xõgü 'naja, ¿cjo dya ra zogü c'o noventa y nueve, ra ma jyodü c'ua c'ü ya rguí bëzhi? Jã, ra ma jyodü. \v 13 Na cjuana rí xi'tsc'öji 'ma ra chöt'ü c'ü vi xõgü, xenda ra mäpä c'ü, que na ngueje c'o noventa y nueve c'o dya bëzhi. \v 14 Je xo ga cjatjonu c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e; dya ne'e c'ü ra bëzhi o̱ aljma ne ri 'naja yo ejmezgö, zö chjëntji ts'it'i c'ü dya cjapüji na nojo. \s1 Cómo se debe perdonar al hermano \p \v 15 ’'Ma ra tsja'c'eji na s'o nin cjuarmaji, möji rí ma zopjütsjëji. 'Ma ra dyä'tc'äji c'o rí xipcjeji, ya i̱ jo'tp'ügueji 'ma c'e cjuarma c'ü. \v 16 Pero 'ma dya ra dyä'tc'ä c'o rí xipjiji, sidyiji xe 'naja o yeje cjuarma, ngue c'ua ra bübü c'o ra mbãrã c'ua ja rgui ñaguevi c'e cjuarma c'ü pje tsja'c'eji. \v 17 Nu'ma dya xo ra tsjapü ngüenda c'e cjuarma c'o yeje o jñi c'o rí möji, nu'ma, rí möji rí ma cösteji 'ma jmurü c'o cjuarma. 'Ma ra tsja c'e cjuarma, dya ra dyätä texe c'o cjuarma, dya cja rí tsjapüji nin cjuarmaji 'ma. Na ngueje chjëntjui c'o dya rí menzumügöji c'o dya ma't'ü Mizhocjimi. Y chjëntjui yo publicano yo xiji na s'o. \p \v 18 ’Nu'tsc'eji rí xipcjeji yo nin cjuarmaji pje ni mbë c'o na s'o c'o dya ra tsjaji. Xo rí xipcjeji pje ni mbë c'o na jo c'o ra tsjaji. Na cjuana rí xi'tsc'öji, nu c'ü rí xipcjeji ngueje c'ü mama Mizhocjimi. \p \v 19 ’Na cjuana rí xi'tsc'öji na yeje, 'ma i̱ṉ yejui, 'ñe 'ma 'natjo jña c'ü i̱ṉ mamavi gui dyötüvi Mizhocjimi nucjuã cja ne xoñijõmü, nuc'ua c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e ra tsja c'ua ja gui dyötquevi c'ü. \v 20 Na ngueje nu c'ua ja ri bübü c'o ra matcügö, zö ri yetjo o jñitjo, nujnu je rá bünc'ö a nde. \p \v 21 Nuc'ua o chëzhi e Pedro o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, ¿ja nzi ra zäs'ä rga perdonaogö yo mi cjuarma 'ma ra tsjacö c'o na s'o? ¿Cjo sietetjo vez rga perdonao? \p \v 22 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya rí xi'tsc'ö sietetjo. Rí xi'tsc'ö rí perdonaogue hasta setenta c'o nde ga siete; siempre rí perdonaogue. \s1 El ejemplo del siervo que no quiso perdonar \p \v 23 ’Nu c'ü manda a jens'e chjënjui nza cja 'naja c'ü manda c'ü o mbeñe o tsjaji ngüenda c'o nu mbëpji. \v 24 Nuc'ua 'ma o mbürü o tsja ngüenda, o sinpiji 'naja bëzo c'ü mi tunpü na puncjü millón o mbëxo. \v 25 Pero c'e bëzo, dya mi jün pje rví ngõ't'ü c'o mi tũ'ũ. O manda c'ua c'ü nu lamu ro mböji c'e bëzo, 'ñe c'ü nu su, 'ñe c'o o̱ t'i, 'ñe c'o pje xe mi pë's'i, ngue c'ua ro ngõ't'ü c'o mi tũ c'ü. \v 26 Jo ni ndüñijõmü c'ua c'e mbëpji a jmi c'ü nu lamu, o xipji: “Nu'tsc'e ín lamuts'ügö, mbãxtjo nin chjũ, chepquegö ngue c'ua rá cjõ'tc'ü texe c'o rí tun'c'ü”, eñe c'e mbëpji c'ü mi tũ na puncjü o merio. \v 27 Nuc'ua c'e lamu o juentse c'e mbëpji. Cjanu o 'ñeme c'ua libre, o perdonao texe c'o mi tunpü. \v 28 Nuc'ua 'ma o mbedye c'e mbëpji, cjanu o chjëvi c'ua c'ü 'naja nu mimbëpjivi c'ü mi tunpü angueze como yetjo ciento mbëxo. Jo ni pënch'i c'ua go nde'chp'e o̱ dyizi, o xipji: “Tsjõtcü c'o i̱ṉ tuncü”, embe c'ü nu mimbëpjivi. \v 29 Nuc'ua c'ü nu mimbëpjivi jo ni ndüñijõmü a jmi, o xipji: “Mbãxtjo nin chjũ, xe rí chepque; jo rá 'ñe cjõ'tc'ü texe c'o rí tun'c'ü.” \v 30 Pero c'e mbëpji, dya go ne go nde'be c'ü nu mimbëpjivi. Go zidyi c'ua ro ma ngot'üji a pjörü hasta 'ma cja ro ngõ't'ü texe c'o mi tunpü. Cja rrũ 'ñemeji c'ua libre c'ü. \v 31 Nuc'ua 'ma o unü ngüenda c'o nu mimbëpjiji c'ü vi ngot'üji a pjörü c'e mbëpji, me co nguijñiji c'ua; go möji go ma ngösp'üji c'ua c'ü nu lamuji. \v 32 Nuc'ua c'e lamu o zojnü c'ua c'ü o̱ mbëpji c'ü vi tsjapü na s'o c'ü nu mimbëpjivi, o xipji: “Nu'tsc'e ín mbëpjits'ügö, me na s'otsc'e. Nu'tsc'e me mi tuncügö na puncjü; pero ró perdonaots'ü texe c'o, na ngueje me vi dyötcö favor. \v 33 Na c'ü nin mimbëpjiguevi, ¿cjo dya xo mi jyodü rvi juentsque c'ü, nzi rvá juen'tsc'egö?”, embe. \v 34 Nuc'ua me co üdü c'e lamu. Cjanu o nzhö c'ua c'ü o̱ mbëpji nu ja me ro tsjapüji me ro sufre c'ü, hasta 'ma cja ro ngõ't'ü texe c'o mi tunpü. Cja rrũ 'ñemeji 'ma libre c'ü. \v 35 Je xo rga cjatsc'eji nu; 'ma pje ra tsja'c'eji 'naja yo nin cjuarmaji, nu 'ma dya rí perdonaoji co texe in mü'büji, dya xo ra perdonaots'üji in nzhubüji c'ü mi Tatagö c'ü bübü a jens'e, eñe e Jesús. \c 19 \s1 Jesús enseña sobre el divorcio \p \v 1 Nuc'ua 'ma ya vi nguarü e Jesús vi xipji c'o jña c'o o̱ discípulo, cjanu o mbedye c'ua a Galilea; o ma cja 'na xoñijõmü c'ü je tsja a Judea, c'ü je bübü a 'nanguarü cja c'e ndare a Jordán. \v 2 Mi pöji na puncjü nte e Jesús. C'o mi sö'dyë, mi jocü e Jesús nu cja c'e xoñijõmü c'ü. \p \v 3 O säjä c'ua ja nzi c'o fariseo a jmi e Jesús. Chaque o tsjapüji t'önü e Jesús, mi cjijñiji 'na xo ro jyopü c'ü ro mama. O dyönüji: \p ―¿Ja ga mama cja o̱ ley Mizhocjimi? ¿Cjo na jo 'na bëzo ra mbëzi nu su 'ma dya cjacjuana, 'ma pje c'o cja'a? \p \v 4 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―¿Cjo dya i̱ xörügueji ja va tsja Mizhocjimi? Ndeze 'ma ot'ü o 'ñeme e bëzo 'ñe e ndixũ. \v 5 Nguec'ua yo bëzo ra zogü nu tata 'ñe nu nana, ra min'hui c'ü nu su. Ya ri 'natjo o̱ ts'inguevi c'ua nza yejui. Je ga cjanu ga mama Mizhocjimi. \v 6 Nguec'ua dya cja ri yeje, ya ri 'natjo o̱ ts'inguevi c'ua. Mizhocjimi ya 'ñe'chp'e e bëzo e ndixũ, ngue c'ua dya ra xõcü e bëzo. \p \v 7 Nuc'ua c'o fariseo o xipjiji: \p ―Maco o manda e Moisés e bëzo ro unü xiscõmü c'ü rví mbëzi nu su. \p \v 8 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji, na me in mü'bügueji, dya i̱ṉ ne rí s'iyagueji c'o nin suji. Nguec'ua va dya'c'eji sjëtsi e Moisés rí pëziji c'o. Pero 'ma o mbürü o ngãrã yo nte, dya ma cjanu ma tsja c'o. \v 9 Dyäräji c'ü rá xi'tsc'öji. Dya ra jogü ra tsja 'na bëzo ra mbëzi nu su, 'ma dya 'ñeje nan'ño bëzo c'e ndixũ c'ü. Na ngueje 'ma ra mbëzi ga cjanu c'ü nu su'u cja rrũ chjüntüvi c'ü xe 'na ndixũ, tsãjã ndixũ 'ma c'e bëzo c'ü. Xo 'ñe 'na bëzo, 'ma ra mbãrã c'ü vi bëzi c'e ndixũ c'ü, y ra chjüntui, xo ra mbë's'i nu s'ocü 'ma c'e bëzo c'ü, chjëntjui c'ü xo ri tsãjã ndixũ c'ü, embeji. \p \v 10 O mama c'ua c'o discípulo: \p ―I̱ṉ mangue c'ü dya sö 'na bëzo ra mbëzi o̱ su, zö dya gusta o̱ jmandago c'ü cja. Nguec'ua xenda na jo, dya ra chjüntüji. \p \v 11 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Dya texeji sö ra tsjaji c'ua ja vi mangueji c'ü dya ra chjüntüji. Nguextjo c'o ya unü Mizhocjimi a cjanu c'o dya ra chjüntü. \v 12 Bübü c'o dya chjüntü na ngueje ya c'i'p'iji. Bübü c'o dya chjüntü na ngue ndeze 'ma mü o mus'ü nu nana ixca cjatjonu c'o, dya chjüntü. Bübü c'o dya chjüntü na ngueje ne ra mbëpiji Mizhocjimi c'ü manda a jens'e. Nu c'o unü ngüenda c'ü vi ch'unü dya ra chjüntü, dya ra chjüntü c'o. \s1 Jesús bendice a los niños \p \v 13 Nuc'ua c'o nte o siji ja nzi o ts'it'i, o sinpiji e Jesús ngue c'ua ro 'ñe's'e o̱ dyë cja c'o ts'it'i, ro dyötpü Mizhocjimi c'o. Nuc'ua c'o o̱ discípulo o huënch'i c'o nte c'o vi siji c'o ts'it'i. \v 14 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Jyëziji yo ts'it'i ra ẽji cja ín jmigö; dya rí ts'a's'üji yo. Na ngue nu c'o ra ẽjẽ co nuzgö nza cja yo ts'it'i, ngueje c'o cjapü Mizhocjimi o̱ nte c'o. \p \v 15 Nuc'ua 'ma o nguarü e Jesús o 'ñe's'e o̱ dyë cja c'o ts'it'i, o mbedye c'ua nu. \s1 Un joven rico habla con Jesús \p \v 16 O ẽjẽ c'ua 'naja bëzo o 'ñe xipji e Jesús: \p ―Na jots'ügue, xöpüte. ¿Pje ni mbë c'ü na jo rá cjagö, ngue c'ua rá bübütjo? \p \v 17 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―¿Jenga i̱ṉ xitsi na jozü? Dya cjó bübü c'ü na jo'o; nguextjo Mizhocjimi. Pero rá xi'tsc'ö c'ü i̱ dyönngü. Nu 'ma i̱ṉ ne rí bübütjo, rí tsja c'o mandazüji Mizhocjimi. \p \v 18 O ndünrü c'ua c'e bëzo o mama: \p ―¿Pje ma mandamiento c'o ni jyodü rá ätcö? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Nujyo nguejyo rí tsjague. Dya rí pö't'ünte. Dya rí tsãjã o ndixũ. Dya pje rí põnü. Dya rí xos'ü o bëchjine. \v 19 Respetao nin tata 'ñe nin nana. S'iya yo nin minteji c'ua ja nzi gui s'iyatsjëgue. \p \v 20 O mama c'ua c'e bëzo: \p ―Texe yo, ya nde ró cjagö yo ndeze cja mi ts'iquëgö. ¿Pje xe bëtsi dya 'ma? \p \v 21 O mama c'ua e Jesús o xipji: \p ―Nu 'ma i̱ṉ ne rí bübütjo, ma'a ma pö'ö texe c'o i̱ṉ pë's'i, cja rrĩ unü c'o merio c'o dya pje pë's'i. Dya ra me'ts'e c'ua ixtí chennguegö rá më. 'Ma rí tsjague a cjanu, rí pë's'igue 'ma a jens'e c'o me ni muvi. \p \v 22 Nuc'ua 'ma mü o dyärä c'e bëzo c'o vi mama e Jesús, me co ndumü va ma'a, na ngueje mi pë's'i na puncjü. \p \v 23 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Na cjuana rí xi'tsc'öji, nu c'o pë's'i na puncjü, na s'ëzhi para ra unü o̱ mü'büji Mizhocjimi ra tsjapüji o̱ Jmuji. \v 24 'Naja camello, dya sö ra cjogü cja c'ü o̱ xãgö 'naja dyepjadü. Je xo ga cjatjonu 'na nte c'ü pë's'i na puncjü, dya sö ra unü o̱ mü'bü Mizhocjimi ra tsjapü o̱ nte. \p \v 25 'Ma mü o dyärä c'o discípulo c'o vi mama e Jesús, me co pizhi na puncjü c'o, o mamaji: \p ―¿Ja rgá sö cjó ra jogü o̱ mü'bü c'ü ra salva 'ma?, eñeji. \p \v 26 Nuc'ua e Jesús cjanu o jñandbaji a jmi c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \p ―Dya cjó sö yo nte ra jocütsjë o̱ mü'bü c'o na s'o, pero Mizhocjimi nde sö ra tsja texe. \p \v 27 O ndünrü c'ua e Pedro o xipji: \p ―Nutscöjme ró sogüjme texe c'o mi pë's'ijme, ró tennc'ejme co nu'tsc'e. Nazgöjme, ¿pje xo ra ch'acöjme? \p \v 28 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―'Ma ya ndo ri nuevo ne xoñijõmü 'ñe a jens'e, nutscö rvá ẽgö cja Mizhocjimi rá mimigö nu ja rá mandagö. Xo 'ñetsc'eji i̱ chennguegöji, na cjuana c'ü rí xi'tsc'öji, xo rí mimigueji nu ja rá mandagö. Nguec'ua rí jñünpüji ngüenda c'o o̱ mboxbëche c'o doce o̱ t'i e Israel. \v 29 Cãrã c'o ejmezügö. Nguec'ua ra zogü nu ngumüji, o nu cjuarmaji, o nu cjũji, o nu tataji, o nu nanaji, o nu suji, o nu t'iji, o o̱ juajmaji. Pero rí xi'tsc'öji c'o ra tsja a cjanu, ra ch'unüji c'ü rrã puncjü que na ngueje 'naja ciento c'ü ra yepe c'ü mi pë's'iji ot'ü. Xo ra ch'unüji c'ü rguí bübütjoji. \v 30 C'o cjapü vi tsjaji c'o me ni muvi, dya rguí muvi a jmi Mizhocjimi c'o. C'o unü ngüenda c'ü dya ni muvi c'ü cjaji, rguí muvi na puncjü a jmi Mizhocjimi c'o. \c 20 \s1 El ejemplo de los trabajadores \p \v 1 ’C'ü manda a jens'e chjënjui nza cja 'naja bëzo c'ü tjë'ë o̱ juajma. Xõrtjo o mbedye, o ma jyodü mbëpji c'o ro mbëpi c'ü o̱ juajma. \v 2 Nuc'ua c'e bëzo o ñaji c'o ro pëpji, o xipjiji c'ü ro ngõ't'üji 'naja merio denario nu pa nzi 'najaji. Cjanu o xipjiji c'ua ro möji cja c'ü o̱ juajma ro ma pëpjiji. \v 3 O mbedyetjo c'ua na yeje c'e lamu 'ma ya mi ngue ro zünü nueve c'ü xõrü, o jñanda c'o 'ñaja bëzo c'o ma cã cja chõjmü c'o dya mi pë's'i bëpji. \v 4 Cjanu o xipji c'ua c'o: “Nu'tsc'eji xo rí möcjeji cja c'ín juancjö, rá cjõ'tc'üji na jo.” Anguezeji go möji c'ua cja c'e bëpji. \v 5 Nuc'ua c'e lamu o matjo c'ua na jñi 'ma ya mi ngue ro zünü jñisiarü, o ma jyodü c'o 'ñaja mbëpji. Ndo nzhogü o mbedyetjo c'ua 'ma ya mi ngue ro zünü jñi c'ü nzhä, c'ü xe ro ma jyontjo o mbëpji. \v 6 Xo mbedye 'ma ya mi ngue ro zünü tsi'ch'a c'ü nzhä, o jñanda c'o 'ñaja c'o dya xo mi pë's'i o bëpji, o xipjiji: “¿Jenga i̱ṉ cãrãtjoji va texe ne pa dya? Maco dya i̱ṉ pëjcjeji.” \v 7 O ndünrü c'ua anguezeji o mamaji: “Dya rí pëpcjöjme dya, na ngueje dya cjó xitscöjme o bëpji.” O ndünrü c'ua c'e bëzo o xipjiji: “Nu'tsc'eji xo rí möcjeji rí ma pëpcjeji cja c'ín juancjö, rá cjõ'tc'üji na jo.” \v 8 Nuc'ua c'ü nzhä'ä c'e pa c'ü, o ma c'e lamu c'ü mi ngue o̱ cjaja c'e juajma, o ma xipji c'ü o̱ mbëpji c'ü mi manda c'o mbëpji: “Ma't'ü c'o mbëpji rí tsjõ't'üji. Ot'ü rí tsjõ't'ü c'o cja ró ma jodü, cja rguí nguarü c'o ts'i vi pëpji.” \v 9 O ẽjẽ c'ua c'o cja vi nguich'i c'e bëpji 'ma mü o zünü tsi'ch'a c'e nzhä, o ts'õ't'üji 'naja denario nzi 'najaji. \v 10 Nuc'ua c'o ot'ü o pëpji, mi pëzhiji xe ro jñus'ü c'ü ro ts'õ't'ü anguezeji, pero xo ts'õ'xtjoji 'na denario nzi 'naja anguezeji. \v 11 Nuc'ua 'ma ya vi jñüji c'ü vi ts'õ't'üji, o mbürü o reclamaoji, o zopjüji c'e lamu. \v 12 O xipjiji: “Nujyo bëpja, cja pëpjiji 'natjo hora, pero nde 'na vi tsjõtcütjojme. Maco nuzgöjme 'napa rvá pëpjijme; ró sufregöjme jyarü.” \v 13 O ndünrü c'ua c'e lamu o xipji 'naja c'o mbëpji c'o mi reclamao: “Nu'tsc'e bëzo, dya pje rí jün'c'üts'ügö, maco i̱ xitscö na jo ro cjõ'tc'ü 'naja denario. \v 14 Nguec'ua rí mague, jñünü c'ü in rayague. Ró ne ró cjõ't'ügö yo cja bëpja ró ma siji, c'ua ja xo nzi rgá cjõ'tc'ügö. \v 15 Na, ¿cjo dya sö rá cjapcö c'ü rí negö ín meriogö? ¿Cjo i̱ṉ nepque c'ü ró cjõ't'ügö yo 'ñaja mbëpji na ngueje na jontezügö?”, embe. \v 16 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, c'o cjapü vi tsjaji c'o me ni muvi, dya rguí muvi a jmi Mizhocjimi c'o. C'o unü ngüenda c'ü dya ni muvi c'ü cjaji, rguí muvi na puncjü a jmi Mizhocjimi c'o. \s1 Nuevamente Jesús anuncia su muerte \p \v 17 O ẽ 'na nu pa, ya mi nguins'i e Jesús ga ma a Jerusalén. O xõcü c'ua c'o doce o̱ discípulo cja 'ñiji, o ñatsjëji o xipjiji: \p \v 18 ―Dyäräji na jo c'ü rá xi'tsc'öji. Ya rrã möjö a ma a Jerusalén nu ja ra nzhögügöji nutscö rvá ẽgö cja Mizhocjimi. Ra nzhögügöji cja o̱ dyë c'o ndamböcjimi 'ñe c'o xöpü o̱ ley Mizhocjimi, ngue c'ua ra jñüncöji ngüenda c'ü rguí mbötcöji. \v 19 Ra nzhögügöji c'ua cja o̱ dyë c'o dya menzumü a Israel c'ü me rguí tsjacöji burla, ra mbäräzüji, cja rrũ ndät'äzüji cja ngronsi. Nuc'ua c'ü na jñi nu pa, rá tetcjö. \s1 Lo que pidió la madre de Jacobo y Juan \p \v 20 Nuc'ua o ẽjẽ c'ua c'ü nu su e Zebedeo c'ü ya vi ndũ, ma siji c'o o̱ t'i. O 'ñe ndüñijõmü a jmi e Jesús, o xipji: \p ―Rvá ẽ rvá 'ñe ö'tc'ü 'na favor. \p \v 21 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya ndumü, xitsi pje ni 'ñeje. \p O ndünrü c'ua c'e ndixũ o xipji: \p ―Mamague yo yeje ín ch'igö ra mimivi co nu'tsc'e nu ja rí mandague; 'naja ra mimi cja in jodyëgue, nu 'naja ra mimi c'ü 'nanguarü. \p \v 22 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'o ye o̱ discípulo c'o mi ngue o̱ t'i c'e ndixũ: \p ―Dya i̱ṉ unnc'evi na jo ngüenda c'ü na ötcügö nu nin nanavi. ¿Cjo ra sö rí sufreguevi c'o rá sufregö? \p O ndünrüvi c'ua: \p ―Jã, ra sözübe, eñevi. \p \v 23 Nuc'ua e Jesús o xijui: \p ―C'o rá sufregö, jã na cjuana xo rí sufreguevi c'o. Pero dya nguezgö tocazü rá unü cjó ra mimi cja ín jodyë, ne ri ngue c'ü 'nanguarü. Nguextjo c'ü mi Tatagö c'ü ya juajnü cjó ra mimi nu. \p \v 24 Nuc'ua 'ma o dyärä c'o diez discípulo c'ü vi mama c'e ndixũ, go ünbüji c'ua c'o ye discípulo. \v 25 Pero e Jesús o xipjiji ro chëzhiji cja o̱ jmi, cjanu o xipjiji c'ua: \p ―I̱ṉ pãrãgueji ja ga cja c'o pje nde pjëzhi cja yo nte yo dya pãrã Mizhocjimi, cjapüji yo nte ra tsjaji c'ü mandaji. Y xipjiji ra tsjaji c'o söji na jyü. \v 26 Nu'tsc'eji, dya rga cjatsc'eji c'o pje pjëzhi. 'Ma bübütsc'eji 'naja c'ü ne ra mbëzhi na nojo cja Mizhocjimi, ni jyodü ra mböxc'üji 'ma c'ü, dya ra mandatsc'eji. \v 27 Y c'o ra ne ra tsja in xo'ñigueji, ni jyodü ra mbë'pc'iji c'o, dya me ra mandatsc'eji. \v 28 Nutscö c'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, dya ngue c'ü ra mböxcö yo nte; ngue c'ü rá pjösc'ö yo. Xo rvá ẽcjö rá tũgö, ngue c'ua rá cjõ'tp'ü o̱ nzhubü na puncjü o nte, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo. \s1 Jesús sana a dos ciegos \p \v 29 Nuc'ua 'ma ya ma pedyeji a Jericó, mi pöji na puncjü nte e Jesús. \v 30 Cja c'e 'ñiji c'ü mi pöji, ma jũ'ũ yeje c'o mi ndëzhö. Nuc'ua c'o mi ndëzhö 'ma o mbãrãvi ya ma cjogü e Jesús cja c'e 'ñiji, o mapjüvi c'ua na jens'e mi mamavi: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöbe o̱ mboxbëchets'ü e David, juentsquegöbe. \p \v 31 Nuc'ua c'o nte o huënch'iji c'ua c'o mi ndëzhö, o xipjiji c'ü ro ngo't'ü a nevi. Pero anguezevi, xenda go mapjüvi c'ua na jens'e mi mamavi: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöbe o̱ mboxbëchets'ü e David, juentsquegöbe. \p \v 32 O böbü c'ua e Jesús o ma't'üvi o xipjivi: \p ―¿Pje i̱ṉ neguevi c'ü rá pjöxc'üvi? \p \v 33 O ndünrüvi c'ua: \p ―Nu'tsc'e ín Jmutsc'öbe, jocüzügöbe ín chöbe ngue c'ua rá jandgöbe, eñevi. \p \v 34 E Jesús o juentsevi o ndötpüvi c'ua a nzhövi. Jo ni jñandavi c'ua, cjaxnu ndeñevi co e Jesús o möji c'ua. \c 21 \s1 Jesús entra en Jerusalén \p \v 1 Ya vi zät'äji a Betfagé cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos, ya xo mi bëxtjo ro zät'äji a Jerusalén. Nuc'ua e Jesús o ndäjä yeje c'o o̱ discípulo c'o ro ot'ü a xo'ñi. \v 2 O xipjivi: \p ―Mëvi cja ne jñiñi nu bübü a xo'ñi. Rí chöt'üvi nu 'na burru c'ü ri 'nünt'ü, c'ü ri siji o̱ t'i. Rí xäpcävi c'e suburru rí dyënquivi ga 'ñecjua nza yejui. \v 3 'Ma cjó c'o pje ra xi'ts'ivi, rí xipjivi a cjava: “Ngue c'ín Jmugöji ni jyodü yo”, rí 'ñembevi. Nuc'ua ixta jyë'tsc'itjo rí dyëvi, eñe e Jesús. \p \v 4-5 Mi jinguã vi mama a cjava 'na c'o o̱ profeta Mizhocjimi: \q1 Xipjiji c'o menzumü a ma a Sion c'ü ya va ẽjẽ anguezeji nu nu ra tsjapüji o̱ Jmuji. \q1 Xipjiji c'ü dya pje cjapü na nojo nu, na ngue va chägätjo 'na burru nu, eñe c'e profeta. \m Nguec'ua 'ma o tsja e Jesús o xipji c'o ye o̱ discípulo ro ma ë'ëvi c'e burru, o mbürü o zädä c'ua c'e jña c'ü vi mama c'e profeta. \p \v 6 Cjanu o ma c'ua c'o yeje discípulo o tsjavi c'ua ja nzi va xipjivi e Jesús. \v 7 O ë'ëvi c'e burru 'ñe c'ü o̱ t'i. O ngãsp'ãvi c'ua c'o o̱ bituvi c'o mi tëjëvi. Cjanu o chägä c'ua e Jesús. \v 8 Ma puncjü nte c'o mi pöji. Bübü c'o mi xĩ'mi o̱ bituji cja c'e 'ñiji; 'ñaja c'o mi ocü o̱ dyë c'o za'a mi xĩ'p'ĩji. \v 9 C'o nte c'o mi ot'ü a xo'ñi, 'ñe c'o ma bëpja, mi mapjüji mi mamaji: \p ―Me na nojo nu o̱ mboxbëche e David. Me na jo nu o 'ñeme Mizhocjimi ra mandazüji. Xo 'ñeje c'o cãrã a jens'e ra mamaji: “Me na nojo nu”, eñeji va mamaji. \p \v 10 Nuc'ua 'ma mü o zät'ä e Jesús a Jerusalén, dya mi pãrã pje ro nguijñi c'o mi menzumü nu. Mi mamaji: \p ―¿Cjó ri nguexã nu? \p \v 11 Nuc'ua c'o nte c'o mi pöji e Jesús, mi mama c'o: \p ―Nujnu ngue e Jesús nu profeta, nu je menzumü a Nazaret c'ü tsjaja a Galilea, eñeji. \s1 Jesús purifica el templo \p \v 12 Nuc'ua e Jesús o cjogü a mbo c'ü o̱ templo Mizhocjimi, cjanu o pjongü a tji texe c'o nte c'o pje nde ma pö, 'ñe c'o pje nde ma tõmü nu. Xo tunbü c'o o̱ mexa c'o mi pötü o merio, 'ñe c'o o̱ silla c'o mi pö o mbaro. \v 13 Cjanu o xipjiji: \p ―Je t'opjü a cjava: “Nu ín nzungö rguí xiji ngumü c'ua ja ra dyötüji Mizhocjimi”, eñe o̱ jña Mizhocjimi. Nu'tsc'eji na cjapcütjoji nín nzungö nza cja 'ma ri ngue o̱ ngumü o mbẽ'ẽ c'ua ja tsjõjõji, embeji c'o pje ma pö, 'ñe c'o pje ma tõmü, 'ñe c'o ma pötü o merio. \p \v 14 O ẽjẽ c'ua ja nzi c'o mi ndëzhö 'ñe c'o mi me'dye, o chëzhiji a jmi e Jesús a mbo cja c'e templo. E Jesús o jocü c'ua c'o. \v 15 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi, o jñandaji c'o o tsja e Jesús o jocü c'o mi sö'dyë. Xo jñandaji c'o t'i'i c'o ma mapjü a mbo cja c'e templo. O dyäräji mi mamaji: “Me na nojo nu o̱ mboxbëche e David”, mi eñe c'o t'i. Me co üdü c'ua c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. \v 16 Nguec'ua va mamaji o xipjiji e Jesús: \p ―¿Cjo i̱ṉ ärägue nu na s'o nu mama yo t'i? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Jã, rí ärägö yo. ¿Cjo dya i̱ xörügueji c'ü mama a cjava: \q1 Ngue yo ts'it'i 'ñe yo sibatjo yo i̱ xõcü ra tõjõji c'o me na zö o alabanza rgá ma'tc'üji, eñe o̱ jña Mizhocjimi? \p \v 17 Nuc'ua e Jesús o zogü c'o nte cja c'e templo, cjanu o mbedye c'ua nu a Jerusalén, o ma a ma a Betania o ma oxtjo nu. \s1 Jesús maldice a la higuera sin fruto \p \v 18 Nuc'ua c'ü xõrü, xõrütjo o mbedye nu, o nzhogütjo ga 'ñe a Jerusalén. O zant'a c'ua. \v 19 O jñanda c'ua 'naja za'a c'ü mi ngue higo, c'ü bëxtjo mi 'netjo cja c'e 'ñiji. O ma nu'u, pero ojtjo dya pje chöt'ü c'ü ri quis'i. Mi nguextjo o̱ xi c'o mi cans'a. O mama c'ua e Jesús o xipji c'e higo: \p ―Dya cja xe ra nguis'its'ü, embe. \p 'Nangua dyoxtjo c'ua c'e za'a. \v 20 Nuc'ua 'ma o jñanda c'o discípulo c'ü vi dyot'ü c'e za'a, me co nguijñiji c'ua, mi mamaji: \p ―¿Jenga ixco dyot'ü dya ne higo? \p \v 21 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Na cjuana rí xi'tsc'öji, 'ma rí jñunt'ü in mün'c'eji c'ü ra dyä'tc'eji Mizhocjimi 'ma rí dyötqueji, y 'ma dya rí yembeñeji, dya nguextjo nu ró cjapü ne higo nu ra sö rí tsjagueji. Xo ra sö rí xipjigueji ne t'eje nu bübü nu: “C'ueñe c'ua, ma so'o cja ne ndeje”, rí 'ñembeji. Ra ma c'ua, ra ma zo'o nu. \v 22 Texe c'o pje nde rí dyötüji Mizhocjimi, 'ma rí jñunt'ü in mün'c'eji c'ü ra dyä'tc'eji c'ü, nde ra ch'a'c'eji c'ua ja nzi gui dyötüji, embeji c'o discípulo. \s1 La autoridad de Jesús \p \v 23 Nuc'ua e Jesús o cjogü a mbo nu cja c'e templo, o mbürü o xöpü c'o nte. Nuc'ua 'ma ya ma xöpü e Jesús, cjanu o säjä c'ua c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o tita c'o pje nde mi pjëzhi cja c'o nte, o 'ñe dyönüji e Jesús, o xipjiji: \p ―¿Pje pjë'tsc'e c'ü i̱ṉ cjague yo? ¿Cjó ngue c'ü o 'ñempc'e rí tsjague yo? \p \v 24 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Xo rá önnc'ügöji 'naja t'önü. 'Ma xo rí xitscöji c'e t'önü c'ü rá önnc'üji, xo rá xi'tsc'öji 'ma c'ü pje pjëtscö nguec'ua rí cjagö yo. \v 25 ¿Cjó 'ñeme e Juan c'ü mi jichi yo nte co ndeje? ¿Cjo ngueje Mizhocjimi c'ü o 'ñeme, o ngueje yo nte?, embeji. \p Anguezeji me mi pötma ñatsjëji c'ua, mi mamaji: \p ―'Ma rá xipjiji ngueje Mizhocjimi c'ü o 'ñeme, ra xitscöji 'ma: “¿Jenga dya i̱ 'ñejmegueji 'ma c'ü mi xi'ts'iji e Juan?”, ra 'ñenzgöji nu. \v 26 Dya xo ra sö rá xipjiji ngueje yo nte yo o 'ñeme, na ngue rí sũgöji yo nte 'na pje c'o ra tsjacöji. Na ngue yo nte mamaji c'ü mi profeta e Juan, mi pätpä Mizhocjimi ma zopjüji, eñeji ma mantsjëji. \p \v 27 O ndünrü c'ua anguezeji o xipjiji e Jesús: \p ―Dya rí pãrägöjme cjó 'ñeme e Juan, eñeji. \p Xo va ndünrütjo c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Dya xo rá xi'tsc'öji pje pjëtscö nguec'ua rí cjagö yo. \s1 El ejemplo de los dos hijos \p \v 28 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Tsjijñiji c'e jña c'ü rá xi'tsc'öji dya. Mi bübü 'naja bëzo c'ü mi 'ñeje yeje o̱ t'i. 'Na nu pa o ma c'ua c'e bëzo, o ma xipji c'ü 'naja o̱ t'i: “Nu'tsc'e ín ch'itsc'ö, mague ma pëpji nu pa dya, cja ín juancjö.” \v 29 O ndünrü c'ua c'e t'i o xipji: “Iyö. Dya rá magö”, eñe. Nuc'ua o nzhogü o̱ mü'bü, o ma c'ua a bëpji. \v 30 Xo ma c'e bëzo cja c'ü 'naja o̱ t'i, o xitjo c'ua ja nzi va xipji c'ü 'naja o̱ t'i. O ndünrü c'ua c'e t'i o mama: “Jã papá, jo rá magö”, eñe. Pero dya go ma. \v 31 ¿Pje i̱ṉ mangueji c'o yeje t'i? ¿Ja ngue c'ü o tsja c'ü mi ne'e c'ü nu tatavi? \p O mama c'ua anguezeji: \p ―Nu c'ü ot'ü o xipji, eñeji. \p Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Je xo ga cjatjonu yo publicano, 'ñe c'o ndixũ c'o tsãjã o bëzo, nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi 'ma rí zopcjöji. Nguec'ua rí xi'tsc'öji c'ü na cjuana, yo publicano 'ñe c'o ndixũ c'o tsãjã o bëzo, sö Mizhocjimi a jens'e ra tsjapüji o̱ nte ra mandaji anguezeji. Pero nu'tsc'eji, dya sö. \v 32 O ẽtsc'eji e Juan, o 'ñe xi'ts'iji ja rvi mimiji na jo. Pero dya i̱ 'ñejmegueji c'ü o xi'tsc'eji c'ü. Yo publicano 'ñe c'o ndixũ c'o tsãjã o bëzo o 'ñejmeji c'ü. Nu'tsc'eji zö xo i̱ jñandgueji ja ma creo c'o, pero nu'tsc'eji dya go nzhogü in mü'bügueji c'ü rvi creoji c'ü mi xi'tsc'eji e Juan. \s1 El ejemplo de los trabajadores malvados \p \v 33 ’Dyäräji nu xe 'naja jña nu rá xi'tsc'öji. Mi bübü 'na bëzo c'ü mi tjë o̱ juajma. Nuc'ü, o ngant'a o uva cja c'ü o̱ juajma, cjanu o ngot'ü o za'a a squina c'e juajma. Cjanu o dyö'büji nu ja ro jyät'äji o uva cja rrũ yödüji, ngue c'ua ro mbedye o̱ ndeje o uva. Cjanu ndä's'ä c'ua 'naja ts'ingumü nu ja ro mimi c'ü ro mbörü cja c'e juajma. \p ’Cjanu o unü c'ua media c'o ro mbëpi c'o uva. Cjanu o ma c'ua na jẽ. \v 34 Nuc'ua 'ma ya mi ngue ro jogü c'o uva, c'e lamu o ndäjä c'o o̱ mbëpji ro möji ja c'o mi pëpiji c'o uva, ngue c'ua ro unüji c'o uva c'o mi toca c'ü nu lamuji. \v 35 Nuc'ua c'o mi pëpi c'o uva, o zürüji c'ua c'o mbëpji c'o vi ndäjä c'e lamu. 'Naja c'ü o s'odüji, 'naja c'ü o mbö't'üji, 'naja c'ü o pjat'üji o ndojo. \v 36 Nuc'ua c'e lamu o yepe o ndäjä c'o 'ñaja o̱ mbëpji c'o xe ma puncjü. Nuc'ua c'o mi pëpi c'o uva, o yepe o tsjapütjoji c'o mbëpji c'ua ja nzi va tsjapüji c'o ot'ü. \p \v 37 ’Nuc'ua c'ü na jñi, o ndäjätsjë c'ua c'ü o̱ t'i, o mama: “Nu nín ch'igö xenda ra dyätäji nu”, eñe c'e lamu. \v 38 Nuc'ua c'o mi pëpi c'o uva, 'ma mü o jñandaji ma ẽjẽ c'ü o̱ t'i c'e lamu, me co pötcua mamaji: “Nujnu nguejnu ra zopcüji texe yo pë's'i c'ü nu tata nu. Mö rá pö't'üji ngue c'ua rá cjapcöji ín tsjaji yo ra zopcüji nu.” \v 39 Nuc'ua 'ma o säjä c'ü o̱ t'i c'e lamu, jo ni zürüji c'ua c'ü, go pjongüji cja c'e juajma, o mbö't'üji. \p \v 40 Xe sido o ña e Jesús o dyönüji: \p ―'Ma ra ẽjẽ c'e lamu c'ü ngue o̱ cjaja c'e juajma, ¿pãrã ja gui tsjijñiji? ¿Pje me ra tsjapüji c'o pëpi c'o uva? \p \v 41 O ndünrü c'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita, o xiji e Jesús: \p ―Nu c'e lamu, dya ra juentse c'o ya tsja na s'o, ra mbö't'üji c'o. Ra unü c'ua media c'o 'ñaja nte c'o ra unü c'ü ra toca angueze 'ma ra jogü c'o uva, eñe c'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita. \p \v 42 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji va jyëtsitsjë 'na ndojo: \p ―¿Cjo dya i̱ xörügueji c'o ya t'opjü c'ü mama a cjava: \q1 Nu c'e ndojo c'ü dya ne c'o mi jäbä o ngumü, ngue c'ü ot'ü ya jñumüji cja squina c'ü. \q1 Ngueje Mizhocjimi c'ü o tsja a cjanu. \q1 Nguec'ua me rí mäcjöji rgá jandgöji. ¿Cjó ro nguijñi c'ü ro zädä a cjanu?, eñe. \m \v 43 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, ra zädä 'ma dya cja ra tsja'c'üji o̱ ntets'üji ra mandats'üji Mizhocjimi. Ra tsjapü o̱ nte c'o 'ñaja nte c'o ra tsja c'ua ja nzi ga ne angueze. \v 44 C'o ra pjeñe cja c'e ndojo c'ü rí xi'tsc'öji, ixta 'huagü na jo c'o. Y 'ma ra ẽ zë'bi c'e ndojo cja 'na nte, ixta nzhench'e 'ma c'e nte, embeji c'o. \p \v 45 Nuc'ua 'ma mü o dyärä c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo c'o jña c'o mi mama e Jesús, o unüji c'ua ngüenda c'ü mi ngueje anguezeji mi jyëtsiji. \v 46 Nguec'ua mi jodü ja rvá zürüji e Jesús. Pero mi sũji c'o nte, na ngueje c'o nte mi junt'ü o̱ mü'büji que mi profeta e Jesús mi pätpä Mizhocjimi ma ña'a. \c 22 \s1 El ejemplo del casamiento \p \v 1 Nuc'ua e Jesús xe go mama c'ua ja xe nzi ejemplo, o xipjiji: \p \v 2 ―Nu c'ü manda a jens'e chjënjui nza cja 'na c'ü manda c'ü xiji rey; ro dyät'ä 'na jñõnü 'ma ya ro chjüntü c'ü o̱ t'i. \v 3 O ndäjä c'o o̱ mbëpji o ma zojnüji c'o ya vi xipji ro ẽjẽ cja c'e chjüntü. Pero dya go ne go ẽji. \v 4 Nuc'ua c'e rey o xipji c'o 'ñaja mbëpji: “Möji cja c'o ya ró xipjigö ra ẽjẽ, ma xipjiji c'ü ya jogü c'o jñõnü, ya mbö't'üji c'o ín ts'inzhünü 'ñe c'o pje nda ma animale c'o ma pi. Xipjiji c'ü ya nde jogü texe cja ne chjüntü, nguec'ua ra ẽji”, eñe c'e rey va xipji c'o o̱ mbëpji. Cjanu o ma c'ua c'o mbëpji o ma xipjiji. \v 5 Pero c'o ya vi s'ojnü, dya go tsjapüji ngüenda ro möji. C'ü o tsjaji, 'naja c'ü o ma cja o̱ juajma, 'naja c'ü o ma ma mbö'ö. \v 6 C'o 'ñaja o zürüji c'o mbëpji c'o vi ndäjä c'e rey, o mbäräji, cjanu o mbö't'üji. \v 7 'Ma mü o mbãrã c'e rey c'ü vi tsjapüji c'o o̱ mbëpji, me co üdü c'ua c'ü. O ndäjä c'ua c'o o̱ tropa o ma mbö't'üji c'ua c'o bëzo c'o vi mbö'tp'ü c'o o̱ mbëpji. Cjanu o ndü'tp'üji c'ü o̱ jñiñiji. \v 8 Nuc'ua c'e rey o xipji c'ua c'o 'ñaja o̱ mbëpji: “Yo jñõnü ya jogü yo. Pero c'o ró zojnü, dya go ne go ẽji. Nguec'ua na jo, dya ra ngãrãji dya cja ne chjüntü. \v 9 Nguec'ua möji dya ga ma a ñünü, c'ua ja ni mbedye c'o 'ñiji, rí ma xipjiji texe c'o rí chjëji, c'ü ra ẽji cja ne chjüntü”, eñe c'e rey. \v 10 O mbedye c'ua c'o mbëpji o möji cja 'ñiji, o ma siji texe c'o mi chjëji c'o ma s'o 'ñe c'o ma jo. Nuc'ua me go ndüji cja c'e chjüntü. \p \v 11 ’Nuc'ua 'ma o cjogü c'e rey a mbo ngue c'ua ro jñanda c'o vi siji c'o mbëpji, o jñanda c'ua 'na bëzo c'ü dya mi je o̱ bitu c'ua ja nzi ma jyeji 'ma mi cjaji chjüntü. \v 12 O xipji c'ua: “Nu'tsc'e bëzo, ¿ja vi tsjogue va? Maco dya i̱ṉ jegue c'o bitu c'o jeji 'ma chjüntüji.” C'e bëzo dya go ndünrü. \v 13 Nuc'ua c'e rey o xipji c'o mi pjöste cja c'e chjüntü: “Jyü'tp'üji a ngua 'ñe a dyë ne bëzo nu. Ma pant'aji nu ja na bëxõmü nu ja me ra huë, y me ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufre na puncjü”, embeji c'o pjöste. \v 14 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, na puncjü c'o s'ojnü pero ja nzitjo c'o juajnüji, eñe e Jesús va nguarü va zopjüji. \s1 El asunto de los impuestos \p \v 15 Nuc'ua o mbedye c'o fariseo, mi pötma mamaji ja rvá dyönüji e Jesús c'ü rví jyopü angueze, ngue c'ua ro sö ro ngöt'üji cja c'o pje mi pjëzhi. \v 16 Nuc'ua c'o fariseo o ndäji c'o o̱ discípulo anguezeji, o möji co c'o nu dyoji e Herodes, o ma xipjiji e Jesús: \p ―Xöpüte, rí pãrãgöjme c'ü na cjuana c'ü i̱ṉ mangue, 'ñe c'ü i̱ṉ jizhigue c'ü na cjuana ja ga cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi. Xo rí pãrãgöjme, dya cjó i̱ṉ sũgue rí zopjü, na ngueje dya i̱ṉ cjapque ngüenda zö pje ri pjëzhi 'na nte. \v 17 Nguec'ua rí xitsijme pje xo i̱ṉ cjijñigue, ¿cjo na jo rá cjõt'üji o contribución c'ü örü e César c'ü mero manda, o jiyö?, eñeji. \p \v 18 Pero e Jesús ya xmi pãtpã c'ü ma s'o ma mbeñe anguezeji. Nguec'ua ixco xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapüji na jots'üji, chaque i̱ṉ önngöji. ¿Jenga na sögöji? \v 19 Jítscöji c'e merio ja ga cja c'ü örü e César. \p Anguezeji o ma jünpüji c'ua 'naja merio c'ü mi xiji denario. \v 20 Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―¿Cjó o̱ ñi nu cuat'ü ne merio, 'ñe cjó o̱ tjũ nu juns'ü? \p \v 21 O ndünrü c'ua anguezeji o xiji: \p ―Ngue e César. \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―C'ü toca e César, rí unüji e César. C'ü toca Mizhocjimi, rí unüji Mizhocjimi. \p \v 22 'Ma o dyäräji c'o jña c'o, me co nguijñiji c'ua, cjanu o jyanbüji c'ua e Jesús, o möji. \s1 La pregunta sobre la resurrección \p \v 23 C'o saduceo mamaji c'ü dya ra sö ra te c'o añima. Nuc'ua c'e pa c'ü, o ẽjẽ ja nzi anguezeji cja e Jesús, cjanu o dyönüji o xipjiji: \p \v 24 ―Nu'tsc'e xöpüte, o mama e Moisés 'ma cjó c'o ra ndũ, 'ma dya be 'ñejui t'i c'ü nu su, nuc'ua c'ü nu su ra chjüntüvi 'ma c'ü 'naja o̱ cjuarma c'e bëzo c'ü ya ndũ. Nuc'ua c'e bëzo c'ü vi ndũ, je ngue o̱ tjũ angueze c'ü ra jñusp'üji c'e t'i c'ü ot'ü ra jmus'ü. \v 25 Nuzgöjme, mi bübüzgöjme yencho bëzo c'o mi cjuarma. 'Naja anguezeji o chjüntü, pero o ndũ, dya jmusp'ü t'i c'ü. Nuc'ua c'ü na ye nu cjuarma o chjüntüvi c'e ndixũ. \v 26 C'ua ja nzi va ndũ c'ü ot'ü, je xo va cjatjonu c'ü na yeje, 'ñe c'ü na jñi. Nde va cjatjoji c'ua nza yenchoji, dya jmusp'üji o̱ t'i. \v 27 Nuc'ua 'ma ya vi ndũ nza yencho c'o bëzo, xo ndũ c'ua c'e ndixũ. \v 28 Nguec'ua rí önnc'üjme, 'ma ra te c'o añima ja c'o nzi gui mangue, ¿cjó ngue c'ü ra tsjapü nu su c'e ndixũ? Na ngueje nza yenchoji nde go tsjapü o̱ suji. \p \v 29 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Dya jo c'ua ja gui mbeñegueji. Na ngueje 'ma i̱ṉ xörügueji o̱ jña Mizhocjimi, dya i̱ṉ unnc'eji ngüenda pje ne ra mama yo; dya xo i̱ṉ pãrãgueji ja ga cja c'ü me na zëzhi Mizhocjimi. \v 30 Yo nte chjüntüji. Xo 'ñe c'o o̱ t'iji, chjüntpüji. Pero 'ma ra te c'o añima, dya cja ra chjüntüji. Na ngue ra chjëntji nza cja c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'o dya chjüntü. \v 31 ¿Cjo dya i̱ xörügueji yo o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama ra tetjo c'o añima? \v 32 Mama a cjava o̱ jña: “Nguezgö o̱ Mizhocjimizü e Abraham, 'ñe e Isaac, 'ñe e Jacob”, eñe Mizhocjimi. Nguec'ua ixi 'ñetsetjo zö ya ndũ e Abraham 'ñe e Isaac 'ñe e Jacob, pero bübütjoji y ra tetjoji, eñe e Jesús. \p \v 33 Nuc'ua 'ma mü o dyärä c'o nte c'o jña c'o mi xöpü e Jesús, me mi sũji, dya mi pãrã pje ro nguijñiji. \s1 El mandamiento más importante \p \v 34 Xo 'ñe c'o saduceo dya cja mi pãrãji pje ro manji. Nuc'ua 'ma mü o mbãrã a cjanu c'o fariseo, cjanu o chëzhiji c'ua a jmi e Jesús. \v 35 'Naja anguezeji c'ü me mi pãrã o̱ ley Mizhocjimi, chaque o tsjapü t'önü e Jesús ngue c'ua ro zö'ö, o xipji: \p \v 36 ―Xöpüte, ¿ja ngue c'ü xenda ni muvi mandamiento cja o̱ ley Mizhocjimi? \p \v 37 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―C'ü rí tsjaji, rí ñeji Mizhocjimi c'in Jmugueji. Rí ñegueji co texe in mü'büji, 'ñe co texe in aljmaji, 'ñe co texe in pjeñeji. \v 38 Nujnu nguejnu ot'ü yo o̱ mandamiento Mizhocjimi, ngue nu nda ni muvi. \v 39 Bübü c'ü 'naja o̱ mandamiento angueze c'ü xo chjënjui nu cja ró xi'ts'iji c'ü mama a cjava: “Rí s'iyaji yo nin minteji, c'ua ja nzi gui s'iyatsjëgueji”, eñe Mizhocjimi. \v 40 Nu 'ma rí tsjague c'ü mama nujyo yeje o̱ mandamiento Mizhocjimi, ya xo i̱ tsjague 'ma c'ü mama texe o̱ jña Mizhocjimi yo xiji ley, 'ñe yo o dyopjü c'o profeta, eñe e Jesús. \s1 ¿De quién es hijo el Cristo? \p \v 41 Nuc'ua 'ma xe ma cãjã c'o fariseo, o ña e Jesús. \v 42 O xipjiji: \p ―¿Pje xo i̱ṉ mangueji ja rga cja c'ü ri ngue Cristo? ¿Cjó ri ngue o̱ mboxbëche? \p O ndünrüji c'ua: \p ―Ri mboxbëche cja e David. \p \v 43-44 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Na jo c'ü. Pero 'ma o mama e David c'ü ja ga cja e Cristo, ¿jenga o mama: “Nuc'ü, ín Jmugö c'ü”, eñe? I̱ṉ pãrãgueji o̱ Espíritu Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e David o dyopjü a cjava: \q1 Mizhocjimi o zopjü ín Jmugö o xipji: \q1 “Mimi cja ín jodyëgö. \q1 Rí da'c'ü rí mandague hasta 'ma cja rí chõpü yo nuc'ü na ü”, eñe Mizhocjimi va dyopjü e David. \m \v 45 E David o nädä e Cristo o mama: “Ngue ín Jmugö”, eñe. ¿Pje ne ra mama c'ü ri mboxbëche e Cristo cja e David 'ñe c'ü xo ri ngue o̱ Jmu?, eñe e Jesús va tsjapü t'önü c'o fariseo. \p \v 46 Nguec'ua anguezeji dya sö ro ndünrüji. Ndeze c'e pa c'ü, dya cja cjó xe rezga xe ro dyönüji e Jesús. \c 23 \s1 Jesús acusa a los fariseos y a los maestros de la ley \p \v 1 Nuc'ua e Jesús o zopjü c'o nte 'ñe c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \p \v 2 ―Nujyo xöpü o̱ ley Mizhocjimi 'ñe yo fariseo, ya ngamaji ra xöpüji yo nte, ra xipjiji ja ga cja c'ü o̱ ley Mizhocjimi c'ü o dyopjü e Moisés. \v 3 Nguec'ua texe c'o ra xi'tsc'eji yo, nde rí tsjagueji, dya rí jyëzgueji. Pero dya rí tsjagueji c'ua ja ga tsja anguezeji. Na ngueje mamaji c'ü na jo, pero dya cjaji. \v 4 Anguezeji xipjiji yo nte c'o ley c'o na s'ëzhi, dya sö ra cumpleji. Nguec'ua chjëntjui c'ü ri ät'äji o trapöjö c'o ri tũtüji, c'o me na jyü rgá nduns'üji. Pero anguezeji dya ne ra mbasp'üji ne rí 'naja o̱ ñidyëji. \v 5 Texe c'o cja yo fariseo 'ñe yo xöpü o̱ ley Mizhocjimi, cjaji c'ü rguí jñanda yo nte. C'ü cjaji, ät'äji xenda na nojo yo ts'icuëro yo tjün't'üji cja o̱ yüdüji 'ñe a nzhẽ'ẽji, nu ja pät'äji o̱ jña Mizhocjimi. Xo ät'äji xenda na maja yo fleco yo 'nüns'ü a squina o̱ bituji. \v 6 'Ma cjaji mbaxua, me juajnüji o lugar c'o xe na jo'o ja ra mimiji ra ziji o xëdyi, ngue c'ua yo nte ra jñandaji anguezeji ra mamaji me na joji. Xo 'ñe 'ma pöji cja nintsjimi, me xo juajnüji o lugar c'o na jo nu ja ra mimiji. \v 7 Me neji ra tsja yo nte ra mbësp'iji t'ëcjañõmü rgá zenguaji cja chõjmü. Me xo ne o̱ mü'büji ra mama yo nte ra xiji xöpüte. \p \v 8 ’Pero nu'tsc'eji ín discípulotsc'öji, dya rí ñe'eji c'ü cjó ra xi'tsc'eji xöpüte. Na ngueje 'natjo c'ü in xöpütegueji c'ü nguezgö e Cristo o 'ñempque Mizhocjimi, y texetsc'eji i̱ṉ cjuarmaji. \v 9 Dya cjó rí xipjiji tata cja ne xoñijõmü c'ü rí sũji nza cja Mizhocjimi. Na ngueje 'natjo c'ü nin Tatagueji; ngueje c'ü bübü a jens'e. \v 10 Dya xo rí ñe'eji ra xi'ts'iji jmu, na ngueje 'natjo c'in Jmugueji, c'ü nguezgö e Cristo. \v 11 Nu 'ma i̱ṉ negueji ra mbë'tsc'eji na nojo, ni jyodü rí pjöstegueji cja yo in cjuarmaji. \v 12 Na ngueje c'o ra tsjapütsjë rrã nojo, ra tsjapüji dya pje rguí muvi c'o. Y c'o dya ra tsjapü na nojo, ra tsjapüji na nojo c'o. \p \v 13 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüji o̱ ley Mizhocjimi, 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji, i̱ṉ cjapqueji na jots'üji pero dya cjuana. Juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngueje i̱ṉ c'asp'üji yo nte, ngue c'ua dya unü o̱ mü'büji Mizhocjimi c'ü manda. Nu'tsc'eji dya i̱ṉ jëziji ra mandats'üji c'ü, y c'o ne'e c'ü ra manda Mizhocjimi cja anguezeji, i̱ṉ c'asp'üji. \p \v 14 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüji o̱ ley Mizhocjimi, 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji, i̱ṉ cjapqueji na jots'üji, juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngueje i̱ṉ jünbügueji c'o pë's'i c'o ndixũ c'o ya ndũ nu xĩra. Y para dya ra mama yo nte na s'otsc'eji, chaque me mezhe gui dyötqueji Mizhocjimi. Nguec'ua rí xi'tsc'öji, 'ma ra jñün'c'üji ngüenda Mizhocjimi, xenda ra jñu's'üts'üji c'ü rgui sufregueji. \p \v 15 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüteji 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji, i̱ṉ cjapüji c'ü na jots'üji, juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngue i̱ṉ pes'eji cja mar i̱ṉ sätc'eji texe cja ne xoñijõmü. I̱ṉ xöpüji yo nte, xa'ma cjó ra 'ñejme c'ua ja nzi gui 'ñejmegueji. Nuc'ua c'o nte c'o ejme c'ua ja gui xiqueji, xenda cja na s'o c'o, que na ngue'tsc'eji. Nguec'ua xenda pë's'i o̱ s'ocüji c'ü rguí möji a ma a linfiernu. \p \v 16 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüteji 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji, i̱ṉ cjapü i̱ṉ jizhigueji nu o̱ 'ñiji Mizhocjimi, pero ya tsot'ü in chögueji i̱ṉ chjëntcjeji nza cja 'na ndëzhö. Juentsc'eji, ra castigaots'üji Mizhocjimi, na ngueje i̱ṉ mamaji: “'Ma cjó c'o ra nädä nzi ga mbãrã ne templo, dya xo rguí muvi 'ma. Nguec'ua dya ni jyodü ra mama c'o na cjuana. Pero 'ma cjó c'o ra nädä c'o traste de oro c'o bübü a mbo cja ne templo, ni muvi 'ma c'ü ra nädä. Nguec'ua ni jyodü ra mama c'o na cjuana”, i̱ṉ eñeji. \v 17 Nu'tsc'eji ya tsot'ü in chöji, dya i̱ṉ pãrãji ja ga cja. Rí xi'tsc'öji c'ü xenda ni muvi ne templo, que na ngueje c'o traste de oro c'o bübü a mbo. C'ü na sjũ c'o traste de oro, je ni 'ñeje cja ne templo. \v 18 Dya xo i̱ṉ cjapüji me ni muvi c'e arta nu ja pö'tp'üji animale Mizhocjimi, cja rrũ ndü'tp'üji nu. Na ngueje i̱ṉ mangueji: “'Ma cjó c'o ra nädä nzi ga mbãrã c'e arta, dya ni muvi 'ma c'ü ra nädä. Pero 'ma cjó c'o ra nädä c'o animale c'o tjü'tp'üji nu, ni muvi 'ma”, i̱ṉ eñeji. \v 19 Nu'tsc'eji ya tsot'ü in chöji, dya i̱ṉ pãrãji ja ga cja. Rí xi'tsc'öji c'ü xenda ni muvi c'e arta, que na ngue c'o animale c'o tjü'tp'üji Mizhocjimi nu. Na ngue c'ü na sjũ c'o animale, je ni 'ñeje cja c'e arta. \v 20 C'ü ra nädä nzi ga mbãrã c'e arta, nädä 'ma c'e arta 'ñe texe c'o animale c'o tjü'tp'üji Mizhocjimi nu. \v 21 C'ü ra nädä ne templo, xo nädä 'ma Mizhocjimi c'ü bübü cja ne templo. \v 22 C'ü ra nädä nzi ga mbãrã a jens'e, nädä 'ma c'ua ja manda Mizhocjimi, xo nädä 'ma Mizhocjimi c'ü manda nu. \p \v 23 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüteji 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji, i̱ṉ cjapüji c'ü na jots'üji, i̱ṉ mbeñeji Mizhocjimi i̱ṉ unüji c'o in xits'ajnaji, 'ñe c'o 'ñaja in pjin'ñoji. Na jo rí tsjaji a cjanu, dya rí jyëzigueji. Pero juentsc'eji, ra castigaots'üji Mizhocjimi, na ngue dya i̱ṉ cö'tp'üji 'ñi c'o jña c'o xenda ni muvi cja o̱ ley Mizhocjimi. Mama c'e ley rá cjaji c'o na jo, 'ñe rá juentseteji, 'ñe rá cumpleji c'ua ja nzi rgá mamaji. Nujyo, nguejyo xenda mi jyodü rvi tsjagueji yo. \v 24 ¿Ja rgá sö rí jíchiji yo dya pãrã ngue c'ua ra mbãrãji o̱ 'ñiji Mizhocjimi? Maco ya tsot'ü in chöji, dya xo i̱ṉ pãrãgueji. C'ü ni jyodü rí tsjaji, dya i̱ṉ cjaji. Y c'ü dya nda ni muvi, ngue c'ü i̱ṉ jodü rí tsjaji c'ü. Nguec'ua i̱ṉ chjëntcjeji nza cja 'na bëzo c'ü ro ma cja mëjë ro paxü c'e ndeje ngue c'ua dya ro ts'üt'ü o ts'imörö. Cja rrũ zitjo c'e ndeje, maco ri o'o nu 'na camello. \p \v 25 ’Bübü o nte c'o pe'ch'e a xes'e o mojmü 'ñe o xalo, pero dya xibi na jo a mbo. Nguec'ua na s'o a mbo c'o mojmü 'ñe c'o xalo. Je xo ga cjatsc'eji nu, nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji. I̱ṉ xindyëji i̱ṉ tjintsiji c'ü ni xes'ets'üji pero bübü a mbo in mü'büji c'o na s'o; me i̱ṉ jodü ja rgui tsjapü in tsjacjeji c'o pë's'i yo nin minteji. Juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. \v 26 Nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji, ya tsot'ü in chögueji, dyäräji c'ü rá xi'tsc'öji. Ot'ü rí jyodüji ja rgá ndin'tsc'i in mü'büji. Nuc'ua, rrã jo c'ü ni xes'ets'üji 'ñe a mbo in mü'büji. \p \v 27 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüteji 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji i̱ṉ cjapüji na jots'üji, juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngueje i̱ṉ chjëntcjeji nza cja o panteón cja campo santo. Ch'öxcüji a xes'e c'ü ni 'ñetse na zö, pero a jõmü me jä'ä c'o o̱ ndo'dye c'o añima, 'ñe cjo ts'ë me na xĩ'ĩ. \v 28 Je xo ga cjatsc'eji nu, a xes'ets'üji i̱ṉ jizhiji c'ü ni mama yo nte na jotsc'eji. Me i̱ṉ cjapqueji c'ü na jots'üji, pero a mbo in mü'büji me bübü na puncjü c'o na s'o. \p \v 29 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüteji 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji, juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngueje i̱ṉ cjapüji c'ü na jots'üji, pero dya cjuana. I̱ṉ jä'p'äji panteón c'ua ja dyögüji c'o profeta mi jinguã, 'ñe i̱ṉ ä'tp'äji me na zö'ö c'ua ja dyögüji c'o 'ñaja c'o o tsja na jo. \v 30 I̱ṉ mamaji 'ma ya ri bünc'eji c'o cjë 'ma mi cãrã c'o ín mboxpalegöji, dya rvi pjösp'ügueji 'ma mi pö't'üji c'o profeta. \v 31 Nguec'ua i̱ṉ mantsjëgueji ngue o̱ mboxbëchets'üji c'o o mbö't'ü c'o profeta. \v 32 Nguec'ua rí xi'tsc'öji rí cjuatügueji c'o na s'o c'o xe bëzhtjo ro tsja c'o in mboxpaleji. \p \v 33 ’C'o in mboxpalegueji, ma s'oji nza cja o c'ijmi. Nu'tsc'eji je xo ga cjatsc'eji nu. Nguec'ua, ¿ja rgá sö rí c'ueñeji c'ü dya ra jñün'c'üji ngüenda rgui möji a ma a linfiernu? \v 34 Nutscö rá täjä o profeta 'ñe c'o pãrã o̱ 'ñiji Mizhocjimi, 'ñe c'o ra xöpü o̱ jña angueze. Anguezeji, bübü c'o rí chät'äji cja ngronsi rgui pö't'ügueji; 'ñaja c'o rí cha's'üji cja nintsjimi. Y nzi 'na jñiñi rí chäji c'o. \v 35 Cja ne xoñijõmü ya mbö't'üji na puncjü o nte c'o mi cja na jo. C'ü ot'ü o mbö't'üji mi ngue e Abel c'ü mi cja na jo. C'ü bëpja o mbö't'üji mi ngue e Zacarías c'ü mi mböcjimi c'ü mi ngue o̱ t'i e Berequías. I̱ tsjogüji a nde nu ja na sjũ 'ñe cja c'e arta nu ja tjü'tp'üji animale Mizhocjimi, i̱ pö't'üji e Zacarías. Na ngue c'ü rí tsjapüji ra sufre c'o rá täjä ra ẽ zo'c'üji, ra jñün'c'üji ngüenda Mizhocjimi c'ü nde ngue in s'ocügueji c'ü vi mbö't'üji texe c'o mi cja na jo ndeze e Abel hasta e Zacarías. Nguec'ua me ra tsja'c'üji rí sufreji na puncjü. \v 36 Na cjuana rí xi'tsc'öji, nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, ngue'tsc'eji rí sufregueji yo. \s1 Jesús llora sobre Jerusalén \p \v 37 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Jerusalén, i̱ṉ pö't'üji c'o profeta, 'ñe i̱ṉ pjat'üji o ndojo c'o va täjä Mizhocjimi va ẽ zo'c'üji. Na puncjü rvá juen'tsc'öji. Mi negö ro jmu'tc'eji c'ua ja nzi ga tsja 'na ngöñi, juis'i c'o o̱ ts'ingöñi a mbo cja o̱ juaja, pero dya xo i̱ ñe ri chëzhgueji. \v 38 Tsjijñiji. Xe järätjo a Jerusalén nu nin ndajñiñigueji, pero ya jyëtsc'iji dya Mizhocjimi. \v 39 Rí xi'tsc'öji ndeze ne ndajme dya, dya cja xe rí jñandgöji va hasta 'ma cja rí mamaji: “Me na jo nu va ẽjẽ nu o 'ñeme Mizhocjimi ra manda”, rí 'ñeñeji. \c 24 \s1 Jesús dice que el templo será destruido \p \v 1 Nuc'ua 'ma ma pedye e Jesús cja c'e templo, o ẽjẽ c'ua c'o o̱ discípulo o chëzhiji a jmi, ngue c'ua ro jíchiji e Jesús c'ü me ma zö c'e templo. \v 2 Cjanu o mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Me i̱ṉ jandgueji ne templo. Pero na cjuana rí xi'tsc'öji, ra zädä c'o pa 'ma dya cja ra jyäns'ä yeje ndojo c'o dya ra yät'ä. \s1 Señales antes del fin \p \v 3 Nuc'ua e Jesús o ma cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos, o mimi c'ua nu. Nuc'ua c'o o̱ discípulo o ẽji a jmi, o 'ñe xipjiji: \p ―Xitscöjme jinguã ra yät'ä ne templo. Xo rí xitscöjme pje ma señal c'ü rga pãrgöjme 'ma rí 'ñecje na yeje, y 'ma ra nguins'i ne xoñijõmü. \p \v 4 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Pjötpüji ngüenda c'ü dya cjó ra dyon'c'eji. \v 5 Na ngueje ra ẽjẽ na puncjü c'o ra jñüncügö ín chjũ, ra mamaji ngueje Cristo anguezeji, ngue c'ua ra dyonpüji na puncjü yo nte. \v 6 Y rí dyäräji ri cjaji o chũ. Xo ra mbezheji ya ri cjaji o chũ. Pjötpüji ngüenda c'ü dya rí sũgueji, na ngueje ni jyodü ra zädä yo. Pero dya be ri sädä 'ma ra nguins'i nu xoñijõmü. \v 7 Yo país ra chũji co yo 'ñaja país. C'o rey ra chũji co c'o 'ñaja rey. Na puncjü c'ua ja ra sufreji o tjimi, 'ñe c'ua ja ra mbi'i na zëzhi ne xoñijõmü. \v 8 Nujyo, nguejyo rguí mbürü ra sufreji yo. \p \v 9 ’Nuc'ua texe cja yo país ra nuc'eji na ü, na ngueje c'ü ni 'ñejmezügöji. Ra nzhöc'ügueji nu ja rí sufreji, y ra mbö'tc'eji. \v 10 Nuc'ua na puncjü c'o ra xõgü cja Mizhocjimi, y ra pötca nzhötsjëji o̱ dyoji, y ra pötca nuji na ü. \v 11 Na puncjü c'o ra 'ñe tsjapü ri ña o̱ jña Mizhocjimi, ra 'ñe dyonpü na puncjü o nte. \v 12 Na puncjü c'o dya cja ra s'iya o̱ dyoji, na ngue dya cja ri ätäji Mizhocjimi. \v 13 C'o sido ra 'ñejmezüji, ra ma bübütjoji co Mizhocjimi. \v 14 Nuc'ua textjo cja ne xoñijõmü ri cãrã c'o ra zopjü yo nte ra xipjiji ra dyätäji Mizhocjimi na ngue ngueje c'ü manda. Nu'ma, ngue 'ma ya ra nguins'i nu xoñijõmü. \p \v 15-16 ’Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü c'e profeta Daniel o mama c'ü ra ẽ 'naja nte c'ü me rrã s'o a jmi Mizhocjimi, ra 'ñe chjotü texe, y ra 'ñe mimi c'ua ja me na sjũ. Nu'tsc'eji ri xörüji yo jña yo, rí unüji na jo ngüenda c'ü rgui pãrãji. Nguec'ua 'ma rí jñandaji c'ü ya ri bübü nu c'e nte, rí c'ueñeji rí möji a ma cja t'eje, nu'tsc'eji ri cãrãji a Judea. \v 17 Nu'tsc'eji ri tägäji a xes'e cja in nzungueji, ixtí c'ueñeji, dya pje rí chunüji c'o ri pë's'iji a mbo cja in nzungueji. \v 18 Nu'tsc'eji ri bünc'eji cja juajma, dya rí nzhogueji cja in nzungueji c'ü rí 'ñe tsanagueji in bituji. \v 19 Juejme c'o ri ndunte 'ñe c'o ri jötü o̱ lëlë c'o pa c'o. \v 20 Dyötüji Mizhocjimi ngue c'ua 'ma rí c'ueñeji, dya ri ngue c'o pa c'o ri järä o së, ni xo ri ngue nu pa c'ü rí söyaji. \v 21 Na ngueje me ra sufreji na puncjü c'o pa c'o, c'ü nunca go sufreji a cjanu ndeze 'ma o jyans'ü ne xoñijõmü. Y dya cja xe ra sufreji c'ua. \v 22 Pero Mizhocjimi ra tsjapü c'ü dya nda ra mezhe c'o pa c'o ra sufreji, ngue c'ua dya ra chjorü texe c'o nte. Ra tsjapü c'ü dya ra mezhe c'o pa c'o, na ngue ri cãrã c'o ya juajnü Mizhocjimi. \p \v 23 ’Nuc'ua 'ma cjó c'o ra xi'ts'iji: “Je bünc'ua e Cristo” o ra xi'ts'iji: “Je bübü nu e Cristo”, ra 'ñents'eji, dya rí creoji c'o xi'tsc'eji a cjanu. \v 24 Na ngueje ra ẽjẽ c'o ra tsjapü ri ngueje e Cristo. Xo ra ẽ c'o ri cjapü profeta ri cjapü ri ñaji o̱ jña Mizhocjimi. Ra tsjaji c'o me na nojo c'o nunca mi janda c'o nte, nguec'ua me ra nguijñiji. C'o ri cjapü a cjanu profeta, ra tsjaji a cjanu, ngue c'ua xa'ma ra sö ra dyonpüji c'o ya juajnü Mizhocjimi ra tsjapü o̱ nte. \v 25 Nguec'ua rí xi'ts'iji dya, ante c'ü ra zädä c'o pa c'o. \v 26 Nguec'ua 'ma ra xi'ts'iji: “Je va bübü e Cristo cja majyadü”, dya rí pedyeji rí ma ñu'uji. O 'ma ra xi'ts'iji: “Je na bübü a mbo cja 'na ngumü c'ü”, dya xo rí creoji c'o xi'ts'iji. \v 27 'Ma go juë's'i dyebe nu ja ni mbes'e e jyarü, ixi 'ñetse textjo a lado hasta nu ja ni nguibi e jyarü. Je xo rga cjatjonu 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi, ra jñandgöji texe cja ne xoñijõmü. \v 28 Dyäräji ne jña nu rá xi'tsc'öji dya: “C'ua ja ri 'mana c'e animale c'ü ya rguí ndũ, je nguejnu ra jmurü c'o ndopare.” \s1 Cómo vendrá el Hijo del Hombre \p \v 29 ’Nuc'ua 'ma ra nguarü ra sufreji c'o pa c'o, ra bëxõmü e jyarü. Y dya ra 'ñetse e zana. Ra jyäbä yo seje. Y ra 'ñünü nujyo na zëzhi a jens'e. \v 30 Nuc'ua ra jñandaji 'na señal a jens'e c'ü rguí mbãrã yo nte c'ü ya rva ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi. Y texe c'o ri cãrã cja ne xoñijõmü, me ra nzhumü rgá huëji na ngueje ra jñandgöji rva ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi. Ra jñandgöji rva ẽcjö cja ngõmü, ra jñandgöji c'ü me rrã zëtsi 'ñe me rrã zözü. \v 31 Nuc'ua, ra mbë'biji na jens'e 'na corneta, y nutscö rá täjä c'o ín anxe ra 'ñe jmutüji c'o ya ró juajnügö c'o ri cãrã texe cja ne xoñijõmü. \p \v 32 ’Nu'tsc'eji rí unüji ngüenda yo za yo xiji higo. 'Ma ya ra dogü, 'ma ya pjürü peje o̱ xi, i̱ṉ pãrãgueji ngue 'ma ya ra paja ne xoñijõmü. \v 33 Je xo rga cjatjonu, 'ma rí jñandaji ya ra zädä texe yo rí xi'tsc'öji, rí pãrãji 'ma c'ü ya ngue ra nguins'i ne xoñijõmü. \v 34 Na cjuana rí xi'tsc'öji, c'o ri cãrã c'o pa c'o, dya ra ndũ texe c'o, hasta 'ma cja ra zädä texe yo rí xi'tsc'öji. \v 35 Ra nguarü e jens'e 'ñe ne xoñijõmü, pero nín jñagö nunca ra nguarü nu. \p \v 36 ’Dya cjó pãrã pje ma pa, ni pje ma ndajme 'ma ra zädä c'o, ni xo ri pãrã c'o o̱ anxe Mizhocjimi, ni xo ri pãrãgö nutscö o̱ T'izgö Mizhocjimi. Nguextjo mi Tatagö c'ü pãrã. \p \v 37 ’C'ua ja nzi ma cja c'o cjë 'ma mi bübü e Noé, je xo rga cjatjonu, 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi. \v 38 C'o cjë 'ma mi bübü e Noé, 'ma dya be mi ẽjẽ c'e tradyebe, mi ñõnüji 'ñe pje nde mi si'iji. Mi chjüntüji, xo mi chjüntpüji o̱ t'iji hasta 'ma cja zädä c'e pa 'ma mü o cjogü e Noé a mbo cja c'e barco. \v 39 Dya mbãrãji cjo ro 'ñeje c'e tradyebe hasta 'ma cja 'ñeje, go chjorüji c'ua texeji. Je xo rga cjatjonu, 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi. \v 40 Na ngueje ye bëzo c'o rva bübü cja juajma. 'Naja c'ü rá sidyi, 'naja c'ü rá sogü. \v 41 Ye ndixũ c'o 'natjo c'ua rva cüjnü. 'Naja c'ü rá sidyi, 'naja c'ü rá sogü. \p \v 42 ’Nguec'ua rí xi'tsc'öji rí pjötpüji ngüenda, na ngueje dya i̱ṉ pãrãji c'e ndajme 'ma rá ẽcjö nutscö in Jmuzgöji. \v 43 'Na bëzo c'ü ri xo'tp'üji o̱ ngumü, nu 'ma ro mbãrã pje ma ndajme c'ü xõmü c'ü ro ẽjẽ c'e mbẽ'ẽ, dya ro ĩjĩ; ro nde'betjo, dya ro jyëzi ro xo'tp'ü c'ü nu ngumü. \v 44 Je xo rga cjatsc'eji nu, rí pjötpüji ngüenda, na ngueje nutscö rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi c'e ndajme c'ü dya ri tepcöji. \s1 El siervo fiel y el siervo infiel \p \v 45 ’Nza cja 'na lamu c'ü 'ñeje 'na mbëpji c'ü cjacjuana, 'ñe c'ü pãrã ra pëpji na jo. Ra tsja c'e lamu ra xipji c'e mbëpji c'ü ra 'huinbi c'o ri cãrã cja ngumü, ra unüji o xëdyi 'ma nzi ga zant'aji. Ra ma c'ua c'e lamu. \v 46 Nuc'ua, 'ma ra nzhogü c'e lamu, 'ma ra ẽ chöt'ü c'e mbëpji rrã cja'a c'o vi xipji, me ra mäjä 'ma c'e mbëpji c'ü. \v 47 Na cjuana rí xi'tsc'öji, c'e lamu ra unü c'e mbëpji c'ü ra mbötpü texe c'o ri pë's'i c'e lamu. \v 48-50 Pero 'ma ri s'ombëpji c'e mbëpji, 'ñe ra mamatsjë: “C'ín lamugö ra mezhtjo c'ü”, ra 'ñeñe, 'ñe 'ma ra yabü c'o nu mimbëpjiji, 'ñe me ra ziji o xëdyi 'ñe ra tĩji co c'o me tĩ'ĩ, nuc'ua ra ẽjẽ c'ü o̱ lamu nu c'e pa c'ü dya ri te'be, 'ñe c'e ndajme c'ü dya ri pãrã. \v 51 Nuc'ua c'e lamu ra manda ra ndas'üji na puncjü co chirrio c'e mbëpji, cja rrũ pant'aji c'ua ja rva cã c'o mi cjapü mi cja na jo. Je ra huë nu c'ü, 'ñe ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufre na puncjü. \c 25 \s1 El ejemplo de las muchachas \p \v 1 ’Rá xi'tsc'öji dya 'na ejemplo c'ü ja rgá manda Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e. Mi bübü dyëch'a xunt'i c'o mi tunü o̱ sivi. O mbedye o möji, ro ma ndünrüji 'na t'i c'ü ya ro chjüntü. \v 2 Tsi'ch'a anguezeji c'o dya mbeñe na jo, pero c'o tsich'a o mbene na jo c'o. \v 3 Nu c'o dya mi jün o̱ pjeñe, o ndunü o̱ siviji, pero dya xe go ndunüji petroleo c'ü ro xich'iji 'ma ro tjeze c'ü mi tjë. \v 4 Nu c'o o mbeñe na jo, o ndunüji petroleo co o̱ botiaji, 'ñe c'o xe mi po'o c'o o̱ siviji. \v 5 Nuc'ua xe mezhtjo ro säjä c'e t'i c'ü ro chjüntü. Nguec'ua c'o xunt'i o ndägäji o t'ĩjĩ, o ĩji. \v 6 Nuc'ua c'ü ndexõmü, o dyäräji 'na jña c'ü mi mapjü mi mama: “Ya va ẽjẽ nu ra chjüntü; pedyeji ma chjünrüji” \v 7 O böbü c'ua texe c'o xunt'i, cjanu o jocü c'o o̱ siviji. \v 8 Nu c'o dya mi pë's'i o̱ pjeñe, o xipjiji c'o vi mbeñe na jo: “Dyacöjme ts'ë in petroleooji, na ngueje ya ne ra juench'etjo yo ín sivigöjme” \v 9 O ndünrü c'ua c'o vi mbeñe na jo, o xipjiji: “Iyö, dya ra sö rá da'c'üjme. Na ngueje 'ma rá da'c'üjme, dya ra zögöjme, ni xo ri ngue'tsc'eji. Moji ma chõmüji nu ja pöji”, eñe c'o xunt'i c'o vi mbeñe na jo va xampja. \v 10 Nuc'ua 'ma cja vi mötji, o säjä c'ua c'e t'i c'ü ro chjüntü. Nu c'o ya vi xampja na jo, o cjogüji c'ua co angueze cja c'e ngumü nu ja ro tsjaji c'e chjüntü. Jo nu ngot'üji c'ua c'e ngoxtji. \v 11 Dya mezhe c'ua o säjä c'o xunt'i c'o vi ma ndõmü o petroleo, o mamaji: “Xocüzüjme, nu'tsc'e nin t'ecjañõmü.” \v 12 O ndünrü c'ua c'e t'i o xipjiji: “Na cjuana rí xi'tsc'öji, dya rí pã'c'öji”, embeji. \p \v 13 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, rí pjötpüji ngüenda, na ngueje dya i̱ṉ pãrãgueji ja ma pa, ni pje ma ndajme 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi. \s1 El ejemplo de los talentos \p \v 14 ’Xe rá xi'tsc'öji c'ü 'na ejemplo c'ü ja ga manda c'ü o 'ñeme Mizhocjimi. Mi bübü 'na bëzo c'ü ro ma ne jẽ'ẽ. O ma't'ü c'o o̱ mbëpji, o zopcüji c'o mi pë's'i ngue c'ua ro mbötpüji. \p \v 15 ’C'ü 'na mbëpji o zopcüji tsi'ch'a ts'icaja o merio; c'ü 'na o zopcüji ye ts'icja; c'ü 'na ozopcüji 'naja ts'icaja. O zopcüji c'ua ja nzi rvá sö ro pëpjiji nzi 'naji. O ma c'ua na jẽ c'e lamu. \v 16 Nuc'ua c'ü vi s'opcü tsi'ch'a ts'icja, o ma ndõmü c'o ro mbö'ö c'ü. Y o ndõjõ c'o xe 'na tsi'ch'a ts'icaja o merio. \v 17 Je xo va cjatjonu c'ü vi s'opcü ye ts'icaja, o ndõjõ c'o xe 'na yeje ts'icaja. \v 18 Pero nu c'ü vi s'opcü 'na ts'icaja, o ma dyö'bü a jõmü, cjanu dyöpcütjo nu c'o o̱ merio c'ü nu lamu. \p \v 19 ’O mezhe c'ua na puncjü pa, cja nzhogü c'ü nu lamu c'o mbëpji, o zojnüji ngue c'ua ro tsjaji ngüenda. \v 20 O sä c'ua c'ü vi s'opcü tsi'ch'a ts'icaja o merio, xe ndo ma jüntjo c'o xe tsi'ch'a ts'icaja. Cjanu o xipji c'ua c'ü nu lamu: “Nu'tsc'e ín lamuts'ügö, i̱ socüzü tsi'ch'a ts'icaja. Xe va ẽcjuã yo xe 'na tsi'ch'a yo ró tõcjö”, ẽne. \v 21 O mama c'ua c'e lamu o xipji: “Me na jo ga mbëpjits'ügue. I̱ tsjacjuana i̱ tsjague na jo'o co c'o ts'ëtjo c'o ró socüts'ügö. Nudya rá da'c'ü o bëpji c'o xenda ni muvi. Tsjogü me rá mäjui na ngue i̱ pëpquigö na jo.” \v 22 Xo säjä c'ua c'ü vi s'opcü yeje ts'icaja, o xipji c'ü nu lamu: “Nu'tsc'e ín lamuts'ügö, i̱ socüzügö ye ts'icaja. Nudya bünc'ua yo xe 'na yeje ts'icaja yo ró tõcjö”, eñe c'e mbëpji. \v 23 Nuc'ua c'ü nu lamu o xipji angueze: “Me na jo ga mbëpjits'ügue, i̱ tsjacjuanague i̱ tsjague na joco c'o ts'ëtjo c'o ró socüts'ügö. Nudya rá da'cü o bëpji c'o xenda nu muvi. Tsjogü me rá mäjui na ngue i̱ pëpcö na jo”, embe. \v 24 Xo sä c'ua vi s'opcü 'naja ts'icaja, o xipji c'ü nu lamu: “Nu'tsc'e ín lamuts'ügö, rí pã'c'ãgö nu'tsc'e i̱ṉ dacüjme o bëpji c'o na jyü; maco ngue'tsc'e i̱ṉ cjapü in tsjacje yo rí tõgöjme. Zö nguetscöjme rí podüjme c'o in nzhëxügue 'ñe rí cjajme texe, pero ngue in ch'ujmügue nu ja rí ütc'öjme c'o ndëxü. \v 25 Nguec'ua ró sũgö, ró ma ö'ts'üts'ü nin ts'icaja nu i̱ socüzügö. Bünc'ua dya nin ts'icajague.” \v 26 O mama c'ua c'ü nu lamu o xipji: “Na s'o ga mbëpjitsc'e, me na mañats'ü. Nu'tsc'e i̱ṉ pãrãgue rí cjapü ín tsjacjö c'o ndëxü, zö dya rí podügö ni xo rí pitsigö; ngue'tsc'eji i̱ṉ cjaji texe c'e bëpji. \v 27 Nguec'ua ma jo rvi ma socüzü cja banco yo ín meriogö. Nguec'ua 'ma ro ẽcjö, ro dyacöji yo ín tsjacjö, 'ñe c'o ya rví ndõjõ yo”, embe. \v 28 Cjanu o xipji c'ua c'o o̱ mbepji: “Jñünbüji ne ts'icaja nu jün nu, unnüji nujjjnu quiji dyëch'a ts'icaja. \v 29 C'o ch'unü pje rguí pëpjiji, 'ma ra ndõji, xe ra ch'unü 'ma c'o. Pero 'ma dya ra pëpjiji c'o vi ch'unü ra jñünbüji 'ma c'o vi ch'unüji. \v 30 Rí pant'aji ne s'ombëpji a ma a linfiernu nu ja na bëxõmü. Nujnu, nguejnu je ra huë nu ne mbëpji, 'ñe me ra nguünxt'ü o̱ s'ibi rgá sufre nu”, eñe c'e lamu va xipji c'o o̱ mbëpji. \s1 El juicio de las naciones \p \v 31 ’Nu 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi, me rrã zëzhizügö. Rá dyocjöjme texe c'o o̱ anxe Mizhocjimi. Nuc'ua rá mimi nu ja me na zö'ö, ngue c'ua rá jünpü ngüenda yo nte. \v 32 Nuc'ua texe yo cãrã cja ne xoñijõmü, ra ngãrãji cja ín jmigö. Nuc'ua rá xõcüji nza cja 'na mbörü xõcü c'o o̱ ndënchjürü cja c'o chiva. \v 33 C'o rí jyëtscö ndënchjürü rá cama cja ín jodyë c'o, y nu c'o chiva rá cama c'ü 'nanguarü. \v 34 Nuc'ua nutscö rí mandagö rá xicö c'o ri cãrã ín jodyë: “Nu'tsc'eji na jots'üji cja jmi Mizhocjimi nu mi Tatagö, chjä'dägueji. Rá da'c'üji dya, c'ü xo rí mandagueji. Ndeze 'ma dya be mi t'ät'ä nu xoñijõmü, o xõcüts'üji a cjanu xo rí mandagueji. \v 35 Rá ca'c'üji a cjanu, na ngueje 'ma mi santc'ö, nu'tsc'eji mi dacöji c'ü ro sigö. Y 'ma mi tũregö, nu'tsc'eji mi dacöji ndeje. Y 'ma ró sät'ägö cja in jñiñigueji i̱ säcjöji zö dya mi ngue in menzumüzgöji. \v 36 Y 'ma dya mi cãjãgö pje ro jegö, nu'tsc'eji mi dacöji c'ü ro jegö. Y 'ma mi sö'dyëgö, nu'tsc'eji mi pa cjinngöji. Y 'ma mi cjocö a pjörü, nu'tsc'eji mi pa nugöji nu”, rá embe c'o ri cãrã cja ín jodyë. \v 37 Rá ndünrü c'ua c'o vi tsja na jo, ra xitscöji: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, ¿jinguã ró jantc'ajme mi santc'e c'ü ró da'cö'jme 'na xëdyi? ¿Jinguã mi turegue c'ü ró da'c'üjme ndeje? \v 38 ¿Jinguã i̱ sät'ägue cja ín jñiñigöjme c'ü ró säc'öjme? ¿Jinguã dya mi cãgue bitu c'ü ró da'cüjme c'ü ri jyegue? \v 39 ¿jinguã ró jantc'ajme mi södyëgue, o c'ü mi cjo'cügue a pjörü c'ü ró ma cjinnc'ijme?”, ra 'ñenzgö c'o vi tsja na jo. \v 40 Nutscö rí mandagö rá tjünrü c'ua rá xipjiji: “Nu cjuana rí xi'tsc'öji, c'ü vi pjös'ügueji yo mi ts'icjuarmagö nujyo dya pje mi pjëzhi, xo 'ñetscö xo i̱ pjöxcöji”, rá embe c'o. \p \v 41 ’Nuc'ua rá xipji c'o ri cãrã ín scerda: “Nu'tsc'eji, me na s'otsc'eji, c'ueñeji cja ín jmigö, möji cja sivi c'ü nunca ra juench'e, c'ü o dyät'ã Mizhocjimi c'ua ja ra sufre c'ü dya jo, 'ñe c'o demonio c'o ngue o̱ dyoji. \v 42 Na ngueje 'ma santc'ö dya i̱ dyacöji c'ü ro si. Y 'ma mi sufregö 'nure, dya i̱ dyacöji ts'ë ndeje. \v 43 Y 'ma ró sät'ägö cja in jñiñgueji, cya i̱ recibidozüji. Y 'ma dya mi cãgö bitu c'ü ro je'e, dya i̱ dyacöji c'ü ro jegö. Y 'ma mi sö'dyëgö 'ñe 'ma mi cjocö a pjörü, dya mi pa cjinnguigöji.” \v 44 Nuc'ua anguezeji xo ra ndünrüji ra xitscöji: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, ¿jinguã ró jantc'ajme mi sant'ague o mi sufregue 'nure, o i̱ sät'ägue cja ín jñiñigöjme c'ü dya ró pjöxc'ume? ¿Jinguã dya mi cãgue bitu c'ü rvi jye, o mi sö'dyegue, o mi cjo'c'e apjörü, c'ü dya ró cö'tc'üjme 'ñi?” \v 45 Nuc'ua rá tjünrü rá xicöji: “Na cjuana rí xi'tsc'öji, dya i̱ pjösc'eji a cjanu ne rí 'na yo mi cjuarmagö yo dya pje mi pzëshi. C'ü dya vi pjösc'eji yo, xo ñezgö, dya xo i̱ pjöxcöji”, rá embeji. \v 46 Nuc'ua rá tägöji ra möji nu ja nunca ra nguarü rgá sufreji. Pero c'o vi tsja na jo, ra möji ra ma ngãrãji a jmi Mizhocjimi para siempre. \c 26 \s1 Planes para prender a Jesús \p \v 1 Nuc'ua 'ma o nguarü e Jesús o mama c'o jña c'o, xe go xipji c'ua c'o o̱ discípulo: \p \v 2 ―I̱ṉ pãrãji ya bëzhtjo yepa ra zädä c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra nzhögügöji ngue c'ua ra ndät'äzüji cja ngronsi, embeji. \p \v 3 Nuc'ua c'e xõmü c'ü, o ma c'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita c'o pje nde mi pjëzhi, o ma jmurüji cja c'e palacio nu ja mi bübü c'ü mi mero ndamböcjimi c'ü mi chjũ Caifás. \v 4 O ñaji ja rva cja rvá zürüji e Jesús c'ü dya ro mbãrã c'o nte. Ro zürüji ngue c'uã ro mbö't'üji. \v 5 Mi mamaji: \p ―Dya ra jogü rá sürüji cja ne mbaxua; 'na ra huëñi yo nte ra tsja o̱ dyëji, eñeji. \s1 Una mujer unge a Jesús \p \v 6 'Na nu pa, mi bübü e Jesús a Betania nu cja nu ngumü e Simón c'ü mi sö 'na ngueme c'ü ni chjũ lepra. \v 7 O säjä c'ua 'na ndixũ nu ja mi bübü e Jesús, ma tũ 'na botia ndojo c'ü mi po'o c'o me ma jo ma jyärä. Me mi muvi na puncjü o merio c'ü. Cjanu xisp'i o̱ ñi e Jesús 'ma ya ma jũ'ũ cja mexa. \v 8 C'o o̱ discípulo e Jesús o jñandaji c'ü vi tsja c'e ndixũ. Me co üdüji c'ua go mamaji: \p ―Chjã, jyäctjo. ¿Jenga ya bëzhi yo me ni muvi? \v 9 Mi sö ro bö'ö na mizhi nu, ngue c'ua c'o merio c'o, ro ch'unü yo dya pje pë's'i, eñe c'o. \p \v 10 O unü ngüenda e Jesús c'o vi mama c'o discípulo, o xipjiji c'ua: \p ―¿Jenga na molestaoji ne ndixũ? Maco na jo c'ü o tsjacö nu. \v 11 Nu'tsc'eji xe rí mintcjeji nujyo dya pje pë's'i, pero nutscö ra zädä 'ma dya cja rá bünc'ö a ndetsc'eji. \v 12 Ne ndixũ nu, ya xisquigö ín cuerpo nujyo na jo ga jyärä, ngue c'ua ya na segurao c'ü rgá dyögüzgöji. \v 13 Na cjuana rí xi'tsc'öji, texe cja ne xoñijõmü c'ua ja ra zopjüji yo nte ra xipjiji ja ga cjazgö, nde ra nädäji nu o tsja ne ndixũ nu, ngue c'ua ra mbeñeji nu na jo nu o tsjacö, eñe e Jesús. \s1 Judas traiciona a Jesús \p \v 14-15 C'o doce discípulo, mi bübü 'naja c'ü mi chjũ Judas Iscariote. Nuc'ü, o ma c'ua cja c'o ndamböcjimi, o ma xipjiji: \p ―¿Ja nzi rí tsjõtcügöji ngue c'ua rá nzhö'c'üji e Jesús? \p Nuc'ua c'o ndamböcjimi o ngõ't'üji treinta merio o plata e Judas. \v 16 Ndeze c'ua, o mbürü e Judas o jyodü c'ü ja rvá tsjapü, ngue c'ua ro nzhö e Jesús. \s1 La Cena del Señor \p \v 17 Ya vi zädä c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua, 'ma mi siji o tjõmëch'i c'o dya mi bäns'ä. C'ü ot'ü pa c'ü mi pjongüji c'e mbaxua, o ẽjẽ c'ua c'o discípulo cja e Jesús, o xipjiji: \p ―¿Ja ngue c'ua i̱ṉ ne rá ma ät'äjme o jñõnü c'ü rí sigue rgui sũpque ne mbaxua? \p \v 18 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'ua yeje c'o o̱ discípulo: \p ―Mëvi a ma a Jerusalén rí ma zopjüvi c'e bëzo c'ü ya i̱ṉ pãrãguevi, rí xipjivi: “Va täcjöbe c'e xöpüte rá xi'ts'ibe c'ü ya va sädä c'ü ra sufre. Nguec'ua c'e mbaxua je ra zũpü cja in nzungue co c'o o̱ discípulo, va 'ñenzgöbe c'e xöpüte.” Je rí xipjivi a cjanu. \p \v 19 Nuc'ua c'o discípulo o mëvi c'ua ja va xipjivi e Jesús, o ma dyät'ävi c'e jñõnü c'ü rví zũpüji c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua. \p \v 20 Nuc'ua 'ma ya vi nzhä, o mimi c'ua e Jesús cja c'e mexa ro ziji o xëdyi c'o doce o̱ discípulo. \v 21 'Ma ndänt'ä ma siji o xëdyi, e Jesús o xipjiji: \p ―Na cjuana rí xi'tsc'öji, bübütsc'eji 'na c'ü ra nzhögügö cja o̱ dyë c'o ra mbötcö, embeji. \p \v 22 Anguezeji 'ma o dyäräji a cjanu, me go ndumüji c'ua. O mbürü o mama nzi 'naja anguezeji mi xipjiji e Jesús: \p ―¿Cjo nguetscö, ín Jmuts'ügö? \p \v 23 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―'Naja c'ü ya ndü'bü o xëdyi co nuzgö cja ne mojmü nu rrã sigöji, ngue c'ü ra nzhögügö c'ü. \v 24 Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ra mbötcöji c'ua ja nzi ga t'opjü cja o̱ jña Mizhocjimi. Pero juejme c'e bëzo c'ü ra nzhögügö. Xenda rvá jo c'ü dya ro jmus'ü c'e bëzo c'ü, na ngueje ra ma sufre na puncjü. \p \v 25 O ndünrü c'ua e Judas nu c'ü ro nzhö'ö, o mama: \p ―¿Cjo nguetscö, xöpüte? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Ya i̱ mantsjëgue, ngue'tsc'e. \p \v 26 'Ma ndänt'ä ma siji o xëdyi, o jñü c'ua e Jesús 'na tjõmëch'i, o unü 'na pöjö Mizhocjimi. Cjanu o xënmbi c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \p ―Jñüji ne tjõmëch'i nu rrã xëñc'iji, rí siji. Nujnu ngue ín cuerpogö nu. \p \v 27 Cjanu o ndës'i c'ua c'e vaso. O unü 'na pöjö Mizhocjimi, cjanu unü c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \p ―Sigueji c'ü po'o nu i̱ṉ texeji. \v 28 Na ngueje nujnu, ngue ín tsjigö nu. Na ngue c'ü rga pjödügö ín tsji rá tũgö, Mizhocjimi ra tsja dya c'ua ja nzi va mama; ra perdonao dya o̱ nzhubü na puncjü o nte. \v 29 Rí xi'tsc'öji, ndeze dya, dya cja xe rá sigö o̱ ndeje o uva hasta 'ma cja ra zädä c'e pa 'ma 'natjo c'ua rá cãrãji nu ja rá mandagö, c'ua ja nzi va mama Mizhocjimi c'ü mi Tatagö. Cja rá sigöji 'ma c'o cja nuevo c'o me xe rrã jo, eñe e Jesús. \s1 Jesús anuncia que Pedro le negará \p \v 30 Nuc'ua o tõji 'na himno va ma't'üji Mizhocjimi. Cjanu o mbedyeji c'ua a tji, o möji cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos. \v 31 Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Texets'ügueji nde rí jyëzguigöji ne xõmü dya, na ngue c'ü ra tsjacügöji. Na ngueje ya t'opjü a cjava: “Rá nzhö'ö c'e mbörü ra mbö't'üji. Nguec'ua c'o o̱ ndënchjürü ra mböt'ü c'o”, eñe. \v 32 Pero 'ma rá tegö a nde cja c'o añima, ot'ü rá magö a ma a Galilea, ngue c'ua 'ma rí sätc'eji nu, ya rva bünc'ö nu. \p \v 33 O ndünrü c'ua e Pedro o xipji: \p ―Zö texe ra jyëtsc'igueji, pero nuzgö nunca rá jëtsc'igö, eñe. \p \v 34 E Jesús o xipji c'ua: \p ―Na cjuana rí xi'tsc'ö, dya be ri huë'ë o tare ne xõmü dya, 'ma ya na jñi rgui tsädä c'ü dya i̱ṉ pãcãgö. \p \v 35 O mama c'ua e Pedro: \p ―Zö rá tũgö co nu'tsc'e, pero nunca rá cädägö c'ü rgá pã'c'ãgö, eñe c'ü. \p Xo nde va mantjo c'ua texe c'o discípulo. \s1 Jesús ora en Getsemaní \p \v 36 Nuc'ua o möji nu ja mi chjũ Getsemaní. Nuc'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Mimiji va, ndeze c'ü rá magö a manu, rá ma ötü Mizhocjimi c'ü mi Tatagö, eñe. \p \v 37 Nuc'ua e Jesús o zidyi e Pedro 'ñe nza yeje c'o o̱ t'i e Zebedeo. O mbürü o ndumü c'ua e Jesús, y me mi cjijñi na puncjü. \v 38 Nuc'ua o xipjiji: \p ―Me rí ndumügö, rí sö ra mbötcügö c'ü rgá sentiogö. Chepquetjoji va, dya rí ĩji, eñe e Jesús. \p \v 39 Xe go ma c'ua xe ts'iquë a ma a xo'ñi, o ndüne a jõmü, o dyötü Mizhocjimi o mama: \p ―Mi Tatats'ügö, 'ma ra sö, rí ts'a's'ü c'ü dya ra zädä c'ü rá sufregö. Pero dya rí tsjague c'ua ja rgá negö, tsjague c'ua ja nzi gui ñegue, eñe e Jesús va dyötü Mizhocjimi. \p \v 40 O nzhogü c'ua e Jesús nu ja mi cãrã c'o jñi o̱ discípulo, o 'ñe chöt'ü ya nde vi ĩtjo c'o. E Jesús o xipji c'ua e Pedro: \p ―¿Cjo dya mi sö rvi chepquegöji 'na ts'indajme c'ü dya rvi ĩcjeji? \v 41 Dya rí ĩji. Dyötqueji Mizhocjimi ngue c'ua dya ra ndö'c'eji c'ü dya jo. Jã, a mbo in mün'c'eji i̱ṉ neji c'ü dya rí ĩji ngue c'ua rí dyötqueji Mizhocjimi. Pero yo in cuerpoji, ya mbo o̱ cuë yo, embeji c'o. \p \v 42 Nuc'ua o ma na yeje, o ma dyötü Mizhocjimi o mama: \p ―Mi Tatats'ügö, 'ma dya sö ra cjogü c'ü rá sufre, rí ne rá sufregö 'ma. Na ngue je rí negö rí tsjacö c'ua ja nzi gui ñegue, eñe e Jesús va dyötü Mizhocjimi. \p \v 43 O nzhogü c'ua na yeje, o ẽ chöt'ütjo ya ma ĩtjoji na yeje, na ngueje me mi tägäji na puncjü o t'ĩjĩ. \v 44 Ndo zogütjoji c'ua, o ma dyötü Mizhocjimi c'ü na jñi, o mantjo c'ua ja nzi va mama 'ma ot'ü. \v 45 Nuc'ua ndo go nzhogü go ẽtjo c'ua cja c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \p ―¿Cjo xe i̱ṉ ĩcjeji 'ñe i̱ṉ söyaji? Maco ya zädä ne ndajme nu ra nzhögügöji nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. Ra nzhögügöji cja dyë c'o nte c'o me cja na s'o. \v 46 Ya va säjä nu ra nzhögügö. Nguec'ua rí ñangaji; rá chjëji. \s1 Llevan preso a Jesús \p \v 47 'Ma ndänt'ä ma ña e Jesús, o säjä e Judas c'ü mi ngue 'naja c'o doce discípulo. Ma dyoji na puncjü nte c'o vi ndäjä c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o tita c'o pje nde mi pjëzhi cja c'e jñiñi, ma jünji tratjëdyi 'ñe ngarrote. \v 48 E Judas c'ü ro nzhö e Jesús, ya vi xipji a cjava c'o nte c'o mi pöji: \p ―Nu c'ü rá tjünegö, ngue c'ü i̱ṉ jonnc'eji c'ü. Nguec'ua rí pënch'iji c'ü, embeji. \p Nguec'ua ya mi pãxtjo c'ua c'o nte. \p \v 49 Nuc'ua e Judas ixco sätjo cja e Jesús, o zengua. Jo ni zü'tp'ü c'ua o̱ jmi. \v 50 Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―¿Pje vi 'ñecje, bëzo? \p Nuc'ua o säjä c'o nte, ixco pënch'iji c'ua e Jesús ngue c'ua ro zidyiji. \p \v 51 Nuc'ua 'naja c'o mi dyoji e Jesús o ngübü c'ü o̱ tratjëdyi, o mbetspi 'naja o̱ ngõ 'naja c'o o̱ mbëpji c'ü mi mero ndamböcjimi. \v 52 Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Tsöt'ü nin chjëdyi c'ua ja mi o'o. Na ngueje texe c'o ra pö't'ünte co tjëdyi, tjëdyi rguí nzhũ c'o. \v 53 ¿Pje i̱ṉ mangue? ¿Cjo dya sö rá ötcö c'ü mi Tatagö, angueze ixta ndäjä c'ü ra cjogü doce mil o̱ anxe ra ẽ mböxcüji? Jã, sö. \v 54 Pero 'ma ra ẽ c'o anxe, ja rgá zädä 'ma yo ya t'opjü yo ni jyodü rá sufregö. \p \v 55 Nuc'ua c'e ndajme c'ü, o mama e Jesús o xipji c'o nte: \p ―¿Ja cja c'ü i̱ṉ cjagueji? Maco i̱ pedyeji cja c'in jñiñiji va ẽ sücöji nza cja 'ma ri nguezgö 'na mbẽ'ẽ, va jünji in chjëdyiji 'ñe in ngarroteji. Pama mi cãrãgöji cja c'e templo mi jí'tsc'öji, maco dya mi pënzhguigöji 'ma. \v 56 Pero texe yo, ya va sädä yo, ngue c'ua ra zädä c'ü o dyopjü c'o profeta, embeji. \p Nuc'ua texe c'o discípulo o c'ueñeji o zogüji e Jesús. \s1 Jesús delante de la Junta Suprema \p \v 57 'Ma ya vi pënch'iji e Jesús, o zidyiji cja e Caifás c'ü mi mero ndamböcjimi, nu ja ya vi jmurü c'o tita 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. \v 58 'Ma ya mi pöji, e Pedro mi bëpjatjo na jẽ, hasta 'ma o zät'ä nu cja c'ü o̱ tji c'ü mi mero ndamböcjimi. O cjogü c'ua e Pedro a mbo, o ma mimi nu ja ma cã c'o mbëpji, ngue c'ua ro nu'u pje ro tsjapüji e Jesús. \p \v 59 Ma cã nu, c'o ndamböcjimi 'ñe c'o 'ñaja c'o ya vi jmurü ro jñünpüji ngüenda e Jesús. Nuc'ua mi jodüji testigo c'o ro xosp'ü o buëchjine e Jesús, ngue c'ua ro bö't'ü. \v 60-61 Pero dya mimi yeje testigo c'o ro mama 'natjo o̱ jñavi. Nuc'ua 'ma ya vi mezhe ts'ë, o ẽjẽ c'ua yeje testigo o 'ñe ngöt'üvi o mamavi: \p ―Nujne Jesús o mama a cjava: “Sö rá yä'tp'ägö nu o̱ templo Mizhocjimi. Nuc'ua jñipatjo rá jäbä ngue c'ua ra jyärätjo na yeje”, eñe. \m Nuc'ü, ngue c'ü o mama c'o testigo. \p \v 62 O böbü c'ua c'ü mi mero ndamböcjimi o xipji e Jesús: \p ―¿Cjo dya sö rí chjünrügue? ¿Pje i̱ṉ mangue co nujyo jña yo na xi'tsc'eji? \p \v 63 Pero e Jesús dya go ndünrü c'ü. Nuc'ua c'ü mi mero ndamböcjimi o dyönü o xipji: \p ―Xitsijme nza mbãrã Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e, ¿cjo ngue'tsc'e Cristo c'ü ngue o̱ T'i Mizhocjimi, o jiyö? \p \v 64 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―C'ua ja gui mangue, nguezgö. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rí jñandgöji rva ẽcjö cja ngõmü a jens'e. Rí jñandgöji ri pë'sc'ö texe poder cja o̱ jodyë Mizhocjimi c'ü me na zëzhi. \p \v 65 Go üdü c'ua c'ü mi mero ndamböcjimi, go ts'üdü c'o o̱ bitu c'o mi je'e c'ü, o mama: \p ―I̱ dyäräji o zadü Mizhocjimi nu. ¿Pje xe ni jyongöji o testigo? Cja i̱ dyäräji ya zadü Mizhocjimi nu. \v 66 ¿Pje xo i̱ṉ mangueji? \p O ndünrü c'ua anguezeji o mamaji: \p ―Pë's'i nu s'ocü c'ü rguí bö't'ü nu, eñe c'o ma jünpü ngüenda e Jesús. \p \v 67 Jo nu zosp'üji c'ua a jmi e Jesús. Bübü c'o mi ya'bü co punte, 'ñaja c'o mi pjë'chp'i a jmi c'ü dya mi janda e Jesús cjó mi ngue. \v 68 Nguec'ua mi xipjiji e Jesús: \p ―Maco i̱ṉ mangue ngue'tsc'e e Cristo, rí xitscöjme cjó ngue c'ü na pjë'chc'i in jmi dya. \s1 Pedro niega conocer a Jesús \p \v 69 E Pedro ya vi mintjo nu cja c'e tji. Mi bübü nu 'na ndixũ c'ü mi pëpji nu. Nu c'e ndixũ o chëzhi a jmi e Pedro, o xipji: \p ―Nu'tsc'e, xo mi dyocjevi e Jesús nu menzumü a Galilea. \p \v 70 O ngädätjo c'ua e Pedro o mama: \p ―Dya rí pãrãgö pje pjëzhi c'ü i̱ṉ mangue. \p Nde go dyärätjo c'ua texe c'o mi cãrã nu. \p \v 71 Nuc'ua e Pedro o mbedye c'ua cja c'e ngoxtji. Mi bübü nu c'ü 'na ndixũ c'ü xo mi pëpji nu. Angueze o jñanda e Pedro mi böbü nu, nguec'ua va xipji c'o mi cãrã nu: \p ―Xo 'ñe ne bëzo nu, nde mi bübüvi e Jesús nu menzumü a Nazaret, eñe. \p \v 72 E Pedro o yepe o ngädätjo c'ua, o mama: \p ―C'ua ga mbãrã Mizhocjimi, dya rí pãrãgö ne bëzo nu. \p \v 73 Dya mezhe c'ua o chëzhi a jmi e Pedro nu c'o mi böntjo nu, o xipjiji: \p ―Na cjuana xo ngue'tsc'e 'naja yo o̱ dyoji nu, na ngueje c'ua ja gui ña, ixi 'mã'tc'ãtjo. \p \v 74 Nuc'ua e Pedro o mama: \p ―C'ua ga mbãrã Mizhocjimi, dya rí pãrgö ne bëzo nu. 'Ma dya cjuana c'ü rí xi'tsc'öji, ra zücö 'ma c'ü. \p Jo ni huë c'ua 'na tare. \v 75 O mbeñe c'ua e Pedro c'o jña c'o vi xipji e Jesús c'ü dya be ri huë tare 'ma ya na jñi rví ngädä c'ü mi pãrã. Cjanu o mbedye c'ua e Pedro a tji, me go huë c'ua co texe o̱ mü'bü. \c 27 \s1 Jesús es entregado a Pilato \p \v 1 Nuc'ua c'ü xõrü, texe c'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita cja c'e jñiñi mi pötma dyü't'üji ja rvá tsjapüji e Jesús ngue c'ua ro mbö't'üji. \v 2 O jyü'tp'üji c'ua o̱ dyë e Jesús, cjanu zidyiji a ma cja e Pilato c'ü mi gobernador. \s1 La muerte de Judas \p \v 3-4 Nuc'ua 'ma o mbãrã e Judas c'ü vi jñünpüji ngüenda e Jesús ro bö't'ü, me co nguijñi c'ua c'ü, na ngue vi nzhö'ö. Nuc'ua cjanu o jñünü c'ua c'o treinta merio o plata o ma zogütjo cja c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o tita, cjanu o mama: \p ―Ró cjagö c'o na s'o. Na ngue ró nzhö'ö c'ü ra bö't'ü 'na bëzo c'ü dya pje tsja, eñe c'ü. \p Anguezeji cjanu o mamaji c'ua: \p ―¿Pje pë'sc'ü rá nugöjme? Nu'tsc'e rí ñu'u ja rgui tsjapü. \p \v 5 Nuc'ua e Judas o mbozü c'o merio a mbo cja c'e templo. Cjanu o ma c'ua, o ma ngant'atsjë tjüjmü o̱ dyizi, cjanu o chjüns'ütsjë cja 'na za'a. \p \v 6 Nuc'ua c'o ndamböcjimi o mbëchiji c'o merio, cjanu o mamaji: \p ―Nguejyo o 'nõmü 'na nte c'ü rguí bö't'ü. Nguec'ua dya ra sö rá üt'üji nu ja quiji c'o ni mbeñeji Mizhocjimi. Na ngue je ga mama a cjanu ín leyji, eñeji. \p \v 7 Nuc'ua 'ma ya vi ñaji, cjanu o jñüji c'o merio, o ma ndõmüji c'ü o̱ juajma 'na bëzo c'ü mi ät'ä o traste. O ndõmüji ngue c'ua je ro dyögüji nu, c'o dya ri menzumü cja c'e ndajñiñi c'ü. \v 8 Nguec'ua c'e juajma c'ü, xe ni chjũtjo dya: “Juajma c'ü o 'nõmü co c'ü vi nzhũ 'na nte.” \v 9 Je va cjanu va zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü vi mama c'e profeta Jeremías: “C'o o̱ mboxbëche e Israel o mamaji c'ü mi muvitjo treinta merio o plata c'e nte c'ü. Nguec'ua o ngõ't'üji, cjanu o nguis'iji c'o merio. \v 10 Nuc'ua co c'o merio, o ma ndõmüji c'ü o̱ juajma c'e bëzo c'ü mi ät'ä o traste, o ndõmüji c'ua ja nzi va xitsi Mizhocjimi ro tsjapüji c'o merio”, eñe e Jeremías. Nguec'ua 'ma o ndõmüji c'e juajma, o zädä c'e jña c'ü vi mama e Jeremías. \s1 Jesús ante Pilato \p \v 11 E Jesús ma böntjo a jmi c'e gobernador c'ü mi chjũ Pilato. Nuc'ua c'e gobernador o dyönü o xipji: \p ―¿Cjo ngue'tsc'e o̱ rey yo menzumü a Israel? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Jã, c'ua ja gui mangue, nguetscö. \p \v 12 Nuc'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita o ngöt'üji e Jesús cja c'e gobernador, pero e Jesús dya mi tjünrü c'ü. \v 13 Nuc'ua e Pilato c'ü mi gobernador o xipji: \p ―¿Cjo dya i̱ṉ ärägue texe yo pje nde xi'ts'iji? \p \v 14 Pero dya go ndünrü e Jesús ne ri 'naja jña c'o pje nde ma xipjiji. Nguec'ua c'e gobernador, dya mi pãrã pje ro nguijñi. \s1 Jesús es sentenciado a muerte \p \v 15 Tsjë'ma mi cjaji c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua, y xo mi cja c'o nte mi ötüji 'na favor c'e gobernador. Mi ötüji ro 'ñeme libre 'naja bëzo c'ü ma o'o a pjörü. Y c'e gobernador cja rrũ 'ñeme c'ua libre c'e nte. \v 16 C'o pa c'o, ma o'o a pjörü 'na bëzo c'ü mi chjũ Barrabás c'ü me mi näntji ma s'o. \v 17-18 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita, mi mbidiaji e Jesús, nguec'ua va nzhöji cja e Pilato. E Pilato o unü ngüenda pje vi nzhöji, nguec'ua va dyönüji: \p ―¿Ja ngue c'ü i̱ṉ negueji rá pjongü cja ne pjörü ra ma libre? ¿Cjo ngue e Barrabás o ngue e Jesús nu xiji Cristo? \p \v 19 Ma jũ'ũ e Pilato nu ja mi jün ngüenda. Nuc'ua c'ü nu su e Pilato o mbenpe 'na jña, o xipji: “Dya pje rí tsjapü c'e bëzo c'ü dya pje tsja c'o na s'o. Na ngueje mi xõmü ró cjinch'i angueze, me ró sufre rvá cjinch'i”, eñe c'e ndixũ. Nguec'ua e Pilato xenda mi ne ro 'ñeme libre e Jesús. \p \v 20 Pero c'o ndamböcjimi 'ñe c'o tita mi ü't'üji c'o nte ro dyötüji e Pilato ro 'ñeme libre e Barrabás, y xo ro dyörüji c'ü ro mbö't'üji e Jesús. \v 21 Cjanu o mama c'ua e Pilato o xipjiji: \p ―¿Ja ngue c'ü i̱ṉ negueji rá eme libre? \p Anguezeji nzhangua ndünrüji c'ua: \p ―Rí 'ñeme libre e Barrabás, eñeji. \p \v 22 Nuc'ua e Pilato o mama: \p ―¿Pje rá cjapcö 'ma ne Jesús nu xiji e Cristo? \p Cjanu o mama c'ua texe c'o nte: \p ―Chät'ä cja ngronsi nu. \p \v 23 Nuc'ua e Pilato o mama: \p ―¿Pje ni mbë c'ü na s'o c'ü o tsja nu? \p Anguezeji xenda go mapjüji na jens'e o mamaji: \p ―Mangue ra dät'ä cja ngronsi nu, eñeji. \p \v 24 Nuc'ua o nu'u e Pilato c'ü dya mi sö ja rvá tsjapü, ro 'ñeme e Jesús. Na ngue xenda mi huëñi c'o nte, 'na ro tsjaji o̱ dyëji. Nguec'ua e Pilato o ma tjë 'na mojmü o ndeje, cjanu o xindyë a jmi cja c'o nte, o mama: \p ―Ra bö't'ü ne bëzo c'ua ja nzi gui mangueji, pero dya pje rí tö'tp'ügö nada nu. Nguec'ua rí xindyëgö c'ü rgui pãrãgueji c'ü dya rí pë'sc'ö ín s'ocü; ngue'tsc'eji i̱ṉ pë's'i nin s'oqueji c'ü ra bö't'ü nu, eñe e Pilato va xipji c'o nte. \p \v 25 Cjanu o ndünrü c'ua texe c'o menzumü a Israel o mamaji: \p ―Dya ra tsja, nguezgöjme rá tuns'ü ín nzhubüjme c'ü rguí bö't'ü nu. Xo 'ñe c'o ín ch'igöjme xo ra nguejmeji responsable. Xo 'ñe c'o ín bëchejme. \p \v 26 Nuc'ua e Pilato o 'ñeme c'ua libre e Barrabás c'ua ja va dyörü c'o nte. Cjanu o manda c'ua e Pilato o ndas'üji e Jesús co chirrio. Nuc'ua 'ma o nguarü o ndas'üji, cjanu o nzhöji e Jesús ngue c'ua ro ma ndät'äji cja ngronsi. \p \v 27 Nuc'ua c'o o̱ tropa c'e gobernador o zidyiji e Jesús o möji cja c'ü o̱ palacio. Nzhangua jmurü c'ua texe c'o tropa c'o mi cãrã nu. \v 28 Cjanu o ts'osp'üji c'ua c'o o̱ bitu e Jesús. Cjanu o jyecheji c'ua 'naja bitu c'ü ma mbaja. \v 29 Nuc'ua o dyät'äji 'na corona c'ü mi dyavo bidyi, cjanu jñu'tp'üji a ñi e Jesús. Cjanu o ngö'tp'üji 'na xitji cja o̱ jodyë e Jesús. Nuc'ua cjanu o ndüñijõmüji a jmi, me mi pãtãji mi xipjiji: \p ―Nu'tsc'e o̱ reyts'ügue yo menzumü a Israel, sido rí mandague, mi embeji ma tsjapüji burla. \p \v 30 Me mi sos'üji, y o jñünbüji c'ua c'e xitji c'ü vi ngö'tp'üji a dyë. Co nuc'ü, mi ya'p'üji a ñi. \v 31 Nuc'ua 'ma o nguarü o eñbeji, o ts'osp'üji c'ua c'e mbabitu c'ü vi jyecheji. Cja ndo nu jyecheji c'ua c'o o̱ bitutsjë. O zidyiji c'ua nu ja ro ma ndät'äji cja ngronsi. \s1 La crucifixión \p \v 32 Nuc'ua 'ma ya ma pedyeji cja c'e ndajñiñi, o chjëji 'na bëzo c'ü mi chjũ Simón, c'ü mi menzumü a Cirene. Nuc'ü, o tsjapüji o nduns'ü c'e ngronsi c'ü mi tuns'ü e Jesús c'ü rví ndät'äji. \p \v 33 O zät'äji c'ua, nu ja ni chjũ'ũ Gólgota c'ü ne ra mama: T'ejeñinte. \v 34 Nuc'ua mi unüji e Jesús ro zi o vino c'ü vi chjanbaji c'ü ma cjõ'õ. 'Ma mü o zö, dya go ne go zi c'ü. \p \v 35 Nuc'ua c'o tropa 'ma o nguarü o ndät'äji e Jesús cja c'e ngronsi, o eñeji c'ua, cjó ngue c'ü ro tsjapü o̱ cjaja c'o o̱ bitu e Jesús. Nguec'ua va zädä c'o vi mama 'na profeta: “O eñeji cjó ngue c'o ro ngana c'o ín bitugö”, eñe cja o̱ jña Mizhocjimi c'ü o dyopjü c'e profeta. \v 36 Cjanu o mintji nu, mi pjörütjoji e Jesús. \v 37 Cjanu o cuatüji a ñi c'e ngronsi c'ü mi t'opjü, ngue c'ua ro 'mãrã pje vi tjünpü ngüenda angueze. Mi t'opjü a cjava: “Nujnu, ngueje e Jesús nu o̱ rey yo menzumü a Israel.” \p \v 38 Nuc'ua xo ndät'äji nu, yeje mbẽ. 'Naja c'ü o ndät'äji bëxtjo cja o̱ jodyë e Jesús, 'naja c'ü o ndät'äji c'ü 'nanguarü. \v 39-40 Nu c'o mi cjogü nu, me mi juant'ü a ñi ma zadüji e Jesús, mi xipjiji: \p ―Nu'tsc'e mi mangue rvi yä't'ä c'e templo, y c'ü na jñi nu pa rvi cjuatü rvi jyäbätjo na yeje. 'Ma ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, 'ñemetsjë dya, dyagü cja ne ngronsi, mi embeji e Jesús. \p \v 41 Xo ma mantjo c'ua c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o xöpüte, 'ñe c'o fariseo, 'ñe c'o tita. Me mi cjapüji burla e Jesús, mi mamaji: \p \v 42 ―Maco o mbös'ü na puncjü o nte nu, maco dya sö ra 'ñemetsjë ra dagü cja ne ngronsi. 'Ma ngueje nu ra manda a Israel nu, ra dagü dya 'ma cja ne ngronsi, ngue c'ua rá ejmegöji 'ma nu. \v 43 Maco mi ench'e o̱ mü'bü Mizhocjimi nu, na ngueje mi mama nu: “Nguezgö o̱ T'izügö Mizhocjimi”, mi eñe nu. Nguec'ua 'ma s'iya Mizhocjimi nu, sö ra ẽ dya Mizhocjimi ra 'ñe 'ñeme cja ne ngronsi, mi eñeji ma tsjapüji burla. \p \v 44 Nuc'ua c'o ye mbẽ c'o 'natjo c'ua vi ndät'äji e Jesús, xo nde ma xitjo c'ua c'o na s'o jña c'o. \s1 Muerte de Jesús \p \v 45 Nuc'ua 'ma cja vi zünütjo jñisiarü, o bëxõmü c'ua textjo cja ne xoñijõmü, hasta 'ma cja zünü jñi c'ü nzhä. \v 46 Nuc'ua 'ma ya mi ngue ro zünü jñi c'ü nzhä, o mapjü c'ua na jens'e e Jesús o mama: \p ―Elí, Elí, lama sabactani, mi eñe. \m C'e jña ne ra mama: “Nu'tsc'e ín Mizhocjimits'ügö, ín Mizhocjimits'ügö, ¿jenga i̱ jyëzguigö?” \p \v 47 C'o mi cãrã nu, o dyäräji c'o vi mama e Jesús. Bübü anguezeji c'o o mama c'ua: \p ―Nujnu, ma't'ü e Elías rguí 'ñeje a jens'e. \p \v 48 Cjanu o cjuan'di c'ua 'naja anguezeji, o ma cãjã c'ua 'naja esponja. Cjanu o ngant'a cja vinagre, cjanu o ngãsp'ã cja 'na xitji, mi unüji e Jesús ro züt'ü. \v 49 Pero c'o 'ñaja mi mamaji: \p ―Jyëzi, rá nuxãji cjo ra ẽjẽ e Elías ra 'ñe 'ñeme nu. \p \v 50 Nuc'ua e Jesús ndo go yepco mapjütjo na jens'e, ixco ndũtjo c'ua. \v 51 Nzi va ndũ e Jesús, o chödü a nde c'e manta c'ü mi 'nüns'ü a mbo cja c'e templo, c'ü mi cjot'ü nu ja me ma sjũ. O xüt'ü ndeze nu ja mi 'nüns'ü hasta a jõmü. Go mbi c'ua na zëzhi ne xoñijõmü, go chädätsjë c'o ndojo. \v 52 C'o panteón nu ja mi cöt'üji o añima, go xogü c'o. Go yepe go mintjo na puncjü c'o nte c'o mi ejme Mizhocjimi c'o ya vi ndũ. \v 53 'Ma mü o te e Jesús, cja xo mbedyeji c'ua anguezeji nu ja vi ngöt'üji, cjanu o möji c'ua a Jerusalén c'ü ngue o̱ ndajñiñi Mizhocjimi. Na puncjü nte c'o mi cãrã nu, c'o o ndäcä anguezeji c'ü ya vi tetjoji. \p \v 54 C'ü o̱ xo'ñi c'o tropa, 'ñe c'o o̱ tropa c'o mi pjörü e Jesús, o unüji ngüenda c'ü mi mbi ne xoñijõmü, 'ñe c'o pje nde mi cja. Me go zũ c'ua c'o, go mamaji: \p ―Na cjuana mi ngue o̱ T'i Mizhocjimi nu, eñeji. \p \v 55 Ma jẽ ts'ë cja c'e ngronsi, mi cãrã na puncjü o ndixũ, mi jandaji e Jesús. Anguezeji mi pöji e Jesús ndeze a Galilea, mi pjös'üji c'ü. \v 56 Cja c'o ndixũ c'o, mi bübü nu e María Magdalena, 'ñe e María c'ü nu nana e Jacobo 'ñe e José. Xo mi bübü nu, c'ü nu su e Zebedeo. \s1 Jesús es sepultado \p \v 57-58 Mi bübü 'na bëzo c'ü mi chjũ José c'ü mi menzumü a Arimatea. Mi pë's'i na puncjü o merio. Nu c'e bëzo mi ätpä o̱ jña e Jesús. 'Ma ya vi nzhä, o ma c'ua e José cja e Pilato, o ma dyötü c'ü o̱ cuerpo e Jesús. Nuc'ua e Pilato o manda ro unüji c'e cuerpo. \v 59 Nuc'ua e José o ndunü c'ü o̱ cuerpo e Jesús, cjanu o mböch'ü 'na t'öxbitu. \v 60 E José mi pë's'i 'na cueva c'ü dya cjó be mi cöt'üji nu, vi manda ro dyö't'üji cja peña. Je o ma ngöt'ü c'ua nu, c'ü o̱ cuerpo e Jesús. Cjanu o ngot'ü c'ua co 'na tralaja. Cjanu o ma c'ua c'ü. \v 61 Nuc'ua e María Magdalena, 'ñe c'ü 'na María, o mintjovi a jmi cja c'e cueva. \s1 La guardia delante del sepulcro de Jesús \p \v 62-63 Nu c'e pa c'ü, ngue 'ma mi preparao c'o menzumü a Israel, na ngue c'ü na jyas'ü mi ngue c'e pa 'ma söyaji. Nuc'ua c'ü na jyas'ü, c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo o möji cja e Pilato, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e nin t'ecjañõmü, cja ró mbennc'öjme ja va mama c'e dyonpüte Jesús 'ma xe mi büntjo. O mama: “'Ma ya rguí zö'ö jñipa 'ma rá tũgö, rá tetcjö”, eñe c'ü. \v 64 Nguec'ua rí mandague ra ma mbörüji cja c'e cueva hasta 'ma cja ra zö c'o jñipa. Na ngue 'ma jiyö, 'na ra ẽjẽ c'o o̱ discípulo ra 'ñe ngüs'üji c'e añima. Nuc'ua c'o discípulo ra xiji yo nte: “Ya tetjo e Jesús a nde cja c'o añima”, ra 'ñeñeji. Nu 'ma rga cjanu, xenda ra dyonpüji 'ma yo nte, que na ngue 'ma mi büntjo c'ü, eñe c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo va xipjiji e Pilato. \p \v 65 Cjanu o mama c'ua e Pilato: \p ―Rá da'c'eji tropa ra ma mbörüji. Möji co anguezeji, tsjaji c'ua ja gui mbeñegueji, ngue c'ua dya cjó ra sö ra 'ñe ngüs'ü c'e añima. \p \v 66 Nuc'ua o möji anguezeji. Y pa dya cjó ro 'ñe ndörü c'e cueva, o meyaji c'ua c'e tralaja, cjanu o ngamaji c'o tropa o mbörüji nu. \c 28 \s1 La resurrección de Jesús \p \v 1 Nuc'ua 'ma ya vi cjogü c'e pa 'ma mi söyaji, 'ma ya ma jya's'ü c'ü ot'ü pa'a nu ngo'o, o ẽjẽ c'ua e María Magdalena, 'ñe c'ü 'naja María ro 'ñe nu'uvi c'e cueva. \v 2 Nuc'ua o ẽjẽ c'ua 'naja c'o o̱ anxe Mizhocjimi, vi 'ñeje a jens'e o 'ñe chjen'chp'e c'e tralaja c'ü mi cjot'ü c'e cueva. Co nu c'ü vi 'ñe chjen'chp'e c'e tralaja, o mbi'i ne xoñijõmü. Nuc'ua c'e anxe cjanu mimi c'ua a xes'e cja c'e tralaja. \v 3 C'e anxe me mi juëns'i nza cja 'ma go juë's'i e dyebe. C'o o̱ bitu me mi jyaxtjo nza cja xitsji. \v 4 Nu c'o tropa 'ma o jñandaji c'e anxe c'ü vi 'ñe a jens'e, me co mbi'ch'i va pizhiji c'ua, y me co privaji. \v 5-6 Nuc'ua c'e anxe o xipji c'o ndixũ: \p ―Rí pãrãgö i̱ṉ jodüguevi e Jesús c'ü o ndät'äji cja ngronsi. Pero dya rí sũguevi, na ngueje dya cja bünc'ua c'ü; ya tetjo c'ua ja nzi va mama. Chjä'dä rí ñu'uvi nu ja ngöt'üji. \v 7 Nuc'ua 'ma rí cjuarü rí ñuvi, rí mëvi na niji rí ma xipjivi c'o o̱ discípulo e Jesús c'ü ya tetjo. Xipjiji c'ü ra ot'ü angueze ra ma a Galilea, je ra chjëji nu. Ya ró xi'ts'ivi, eñe c'e anxe. \p \v 8 Nuc'ua c'o ndixũ ixco mbedyevi c'ua cja c'e cueva. Me mi sũvi, me xo mi mäjävi. O mëvi c'ua na niji ro ma xipjivi c'o discípulo c'o jña c'o vi dyärävi. \v 9 'Ma ndänt'ä ma mëvi, cjanu o ẽ c'ua e Jesús o 'ñe chjëji o zenguavi. Nuc'ua anguezevi o chëzhivi a jmi, o ndüñijõmüvi o nda'p'üvi a ngua, o ma't'üvi c'ua. \v 10 E Jesús o xipji c'ua c'o ndixũ: \p ―Dya rí sũguevi. Mëvi rí ma xipjivi c'o mi cjuarmaji ra möji a Galilea, je rá chjëjme nu. \s1 Lo que contaron los soldados \p \v 11 Nuc'ua 'ma ya vi ma c'o ye ndixũ, ja nzi c'o tropa c'o mi pjörü c'e cueva o möji a ma a Jerusalén, o ma ngös'üji c'o ndamböcjimi texe c'o vi ts'a. \v 12-13 Nuc'ua c'o ndamböcjimi o jmurüji c'ua co c'o tita. Nuc'ua 'ma o nguarü o ñatsjëji, cjanu o unüji na puncjü o merio c'o tropa, cjanu o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji rí xipjiji yo nte c'ü o ẽjẽ c'o o̱ discípulo e Jesús mi xõmü, o 'ñe ndunüji c'ü o̱ cuerpo 'ma ya vi zü'c'eji t'ĩjĩ. \v 14 Nu 'ma ra mbãrã c'e gobernador c'ü vi ĩcjeji, jo rá ma jo'tp'ügöjme c'ü. Nguec'ua dya rí sũgueji, embeji c'o tropa. \p \v 15 Nuc'ua c'o tropa o nguiji c'ua c'o merio. Cjanu o ma tsjaji c'ua ja nzi va manda c'o ndamböcjimi. O xipjiji c'o nte c'ü vi 'ñeje c'o o̱ discípulo e Jesús, vi 'ñe ndunüji c'ü o̱ cuerpo. Nguec'ua hasta yo pa dya, xe mantji cja yo menzumü a Israel c'ü o ma ngüs'üji c'ü xõmü c'ü o̱ cuerpo e Jesús. \s1 Jesús comisiona a los apóstoles \p \v 16 Nuc'ua c'o once discípulo cjanu o möji a ma a Galilea cja c'e t'eje nu ja ya vi xipjiji e Jesús ro möji. \v 17 Nuc'ua 'ma o jñandaji e Jesús, cjanu o ndüñijõmüji o ma't'üji. Pero bübü c'o discípulo c'o mi yembeñe mi mamaji: \p ―Pãrã, ¿cjo ri ngue e Jesús nu?, mi eñe c'o. \p \v 18 Nuc'ua e Jesús o chëzhi a jmi anguezeji, o zopjüji o xipjiji: \p ―Nutscö ya nde ch'acügö texe poder c'ü na zëzhi a jens'e, 'ñe cja ne xoñijõmü. \v 19 Nguec'ua nu'tsc'eji rí möcjeji cja yo nte yo cãrã texe cja ne xoñijõmü, rí xöpüji o̱ jña Mizhocjimi ngue c'ua ra 'ñejmezüji. Y 'ma rí jichiji cja ndeje, rí ñänbäji o̱ tjũ Mizhocjimi c'ü mi Tata, 'ñezgö nu T'izü, 'ñe o̱ Espíritu. \v 20 Rí xöpüji yo nte ra tsjaji texe c'o ya ró xi'ts'iji. Jñunt'ü in mün'c'eji nutscö rí bübü co nu'tsc'eji textjo yo cjë, hasta 'ma ra nguarü ne xoñijõmü, dya rá jëtsc'iji. Je rga cjanu, amén.