\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 EL SANTO EVANGELIO SEGUN SAN LUCAS \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 EL SANTO EVANGELIO SEGUN SAN LUCAS \c 1 \s1 Prólogo \p \v 1-2 Nu'tsc'e Teófilo nin t'ecjañõmü, ya i̱ṉ pãrãgue nu c'o o zädä a ndezgöjme. Bübü c'o mi pöji e Jesucristo ndeze 'ma o mbürü o zopjü c'o nte. O jñandaji c'o mi cja angueze. Anguezeji xo mamaji o̱ jña e Jesucristo ma zocüjme. Nguec'ua bübü c'o ya dyopjü c'ua ja ma cja 'ma mi nzhodü e Jesucristo cja ne xoñijõmü. \v 3 Nguec'ua xo ró cjijñigö xo na jo rá opjügö c'ua ja va cja. Na ngue ya ró cjagö na jo t'önü ró pãrãgö na jo ja ma cja ndeze 'ma o mbürü. Ngue c'o rí xi'tsc'ö dya cja ne carta, nu'tsc'e Teófilo nin t'ecjañõmü. \v 4 Rí xi'tsc'ö yo, ngue c'ua rí pãrãgue c'ü na cjuana c'o o xi'tsc'eji. \s1 Un ángel anuncia el nacimiento de Juan el Bautista \p \v 5 O mbürü ne historia 'ma mi rey e Herodes a Judea. Mi bübü 'naja mböcjimi c'ü mi chjũ e Zacarías. 'Ma mi pëpji c'o mböcjimi cja c'e grupo c'ü mi xiji Abías, xo mi pëpji e Zacarías. C'ü nu su, mi mboxbëche cja e Aarón, mi chjũ e Elisabet c'ü. \v 6 E Zacarías 'ñe e Elisabet, ma jo a jmi Mizhocjimi nza yejui. Mi nzhodüvi na jo cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi, mi ätävi c'o o̱ ley. Dya cjó sö pje ro xipjivi. \v 7 Pero dya mi 'ñejevi t'i. Na ngue dya mi muxt'i e Elisabet. Ya mi pale e Zacarías, ya xo mi male e Elisabet. \p \v 8 O zädä c'e zana c'ü ro mbëpi Mizhocjimi c'o mböcjimi c'o mi xiji Abías. \v 9 'Na nu pa, o echaji suerte, o toca e Zacarías o cjogü a mbo cja c'ü o̱ templo Mizhocjimi o jyät'ä c'o ma jo ma jyärä nza cja o nguichjünü. \v 10 'Ma ma jät'ä e Zacarías c'o ma jo ma jyärä, mi cãrã a tji na puncjü o nte, mi ötüji Mizhocjimi. \v 11 'Nango jñetse c'ua 'naja c'o o̱ anxe Mizhocjimi, o jñanda e Zacarías mi böbü c'e anxe cja o̱ jodyë cja c'e mexa nu ja mi jät'ä c'o me ma jo ma jyärä. \v 12 E Zacarías 'ma mü o jñanda c'e anxe, me go pizhi me go zũ. \v 13 O mama c'ua c'e anxe o xipji: \p ―Nu'tsc'e Zacarías, dya rí sũ. Rvá 'ne xi'tsc'ö o dyä'tc'ä Mizhocjimi c'ü i̱ dyötü. E Elisabet c'ü nin sugue ra nduns'ü 'na ts'it'i; rí 'ñecjevi 'na ts'it'i c'ü rí jñusp'üvi o̱ tjũ e Juan. \v 14 Me ra mäjä na puncjü in mü'bügue. Xo 'ñe na puncjü o nte ra mäji 'ma rí 'ñecjevi in ch'igue. \v 15 Na ngue 'ma ra nocü, me rguí muvi a jmi Mizhocjimi. Dya ra zi o vino ne ri 'naja c'o ni tĩji. O̱ Espíritu Mizhocjimi ra 'ñünbü o̱ mü'bü e Juan ndeze 'ma ra nduns'ü nu nana, nguec'ua ra dyätä na jo Mizhocjimi. \v 16 Ra zopjü yo nte, ngue c'ua na puncjü yo in menzumügueji a Israel ra jyëziji c'o na s'o, ra nzhogüji a jmi Mizhocjimi c'ü ín Jmugöji. \v 17 E Juan, ot'ü ra zopjü yo nte; cja ra ẽjẽ c'ua c'ü ín Jmugöji. C'ua ja nzi ma cja c'e profeta Elías, je xo rga cjatjonu e Juan. Ra mbë's'i o̱ poder Mizhocjimi c'ua ja nzi va mbë's'i e Elías. Nguec'ua 'ma ra zopjü yo nte, ra jyëziji c'o na s'o. C'o dya ne ra dyärä, ra nzhogü o̱ mü'büji ra dyäräji. Nguec'ua yo tata 'ñe yo t'i ra ngãrãji na jo. C'e t'i ra zopjü yo nte, ngue c'ua 'ma ra ẽjẽ c'ü ín Jmugöji, ra dyätäji c'ü, eñe c'e anxe. \p \v 18 Nuc'ua e Zacarías o xipji c'e anxe: \p ―¿Ja rga pãrãgö cjo na cjuana ra zädä yo? Na ngue ya rí palegö. Ya xo male c'ü mi sugö, eñe. \p \v 19 O ndünrü c'ua c'e anxe o xipji: \p ―Nguetscö e Gabriel rí zo'c'ö. Rí bübügö a jmi Mizhocjimi. O xitscö Mizhocjimi ró ẽjẽ ró ẽ zo'c'ü, ró xi'tsc'ö yo me na jo. \v 20 Rá da'c'ü 'na señal c'ü rgui pãrãgue na cjuana c'ü ra zädä yo ró xi'ts'i. Ngue c'ü rí ngonegue dya. Dya ra sö rí ña'a hasta 'ma cja rí 'ñecjevi in ch'i. Rí ngone na ngue dya i̱ creo yo ró xi'ts'i. Texe yo ró xi'ts'i, ra zädä yo, 'ma ra zädä c'o pa, eñe c'e anxe. \p \v 21 C'o nte mi te'beji ro mbedye e Zacarías. Mi sũji 'na pje c'o vi tsja e Zacarías, na ngue vi mezhe a mbo cja c'e templo. \v 22 Nuc'ua e Zacarías 'ma mü o mbedye, dya cja mi sö ro zopjüji. Mi jizhitjo co o̱ dyë, na ngue ya mi ngone. O mbãrã c'ua c'o nte, pje c'o vi jñanda e Zacarías a mbo cja c'e templo. \p \v 23 O cjogü c'ua c'o pa c'o mi toca e Zacarías o tsja o̱ bëpji de mböcjimi. Cjanu o ma c'ua o̱ ngumü. \v 24 Nuc'ua 'ma mü o cjogü c'o pa, o ndunte c'ua e Elisabet c'ü nu su. O tsot'ü c'ua tsi'ch'a zana cja nu ngumü, o mama: \p \v 25 ―Mi bëzhgö ín tse cja yo nte, na ngue dya mi muxt'igö. Pero me na jo va s'iyazügö dya Mizhocjimi c'ín Jmugöji, ngue c'ua dya cja rá bëzhgö ín tse. \s1 Un ángel anuncia el nacimiento de Jesús \p \v 26 O mezhe c'ua 'ñanto zana, Mizhocjimi o xipji c'e anxe Gabriel o ma cja 'na jñiñi c'ü ni chjũ a Nazaret c'ü tsja a Galilea. \v 27 O ma zopjü 'naja xunt'i c'ü cja mi xunt'itjo. C'e xunt'i ya mi ñavi 'na bëzo ro chjüntüvi. C'e bëzo, mi chjũ e José c'ü. Mi mboxbëche cja e David. C'e xunt'i, mi chjũ e María. \v 28 O cjogü c'ua c'e anxe nu ja mi bübü c'e xunt'i, o xipji: \p ―Cjimi, süngü. Me s'iyats'ü Mizhocjimi, y bübü co nu'tsc'e. Xenda ra intsjimits'ü que na ngue texe yo 'ñaja ndixũ, eñe c'e anxe. \p \v 29 Nuc'ua e María 'ma mü o jñanda c'e anxe 'ñe 'ma mü o dyärä c'o jña c'o o mama, go zũ c'ua o̱ mü'bü, dya mi pãrã pje mi ne ro mama c'o jña. \v 30 O mama c'ua c'e anxe o xipji: \p ―Nu'tsc'e María, dya rí sũ. Mizhocjimi me s'iyats'ü. \v 31 Nudya rí ndunte rí mus'ü 'na ts'it'i c'ü rí jñusp'ü o̱ tjũ e Jesús. \v 32 Nuc'ü, ra mbëzhi na nojo c'ü, na ngueje ngue o̱ T'i Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e. Mizhocjimi c'ü ín Jmugöji ra 'ñeme c'ü nu T'i ra manda c'ua ja mi manda e David c'ü nu mboxpale. \v 33 Ra tsja jmu cja yo o̱ mboxbëche e Jacob, ra manda para siempre. \p \v 34 O ndünrü c'ua e María o xipji c'e anxe: \p ―¿Ja rgá sö ra zädä yo? Dya be rí juntabe o bëzo. \p \v 35 O ndünrü c'ua c'e anxe o xipji: \p ―Ra ẽjẽ o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e, ra ẽjẽ co texe o̱ poder, ra 'ñe dya'c'ü rí chuns'ü 'na ts'it'i. Nguec'ua c'e ts'it'i c'ü rí 'ñeje, ngueje o̱ T'i Mizhocjimi. Nuc'ü, dya ra tsja na s'o, eñe c'e anxe. \p \v 36 O sido o ña c'e anxe o xipji e María: \p ―Tsjijñi c'ü o tsjapü Mizhocjimi e Elisabet c'ü in prima. Zö ya male, pero ya xo ndunte dya c'ü. Mi xiji c'ü dya mi muxt'i, pero ya zö 'ñanto zana ndeze 'ma mü o ndunte. \v 37 Na ngueje Mizhocjimi sö ra tsja texe, eñe c'e anxe. \p \v 38 O mama c'ua e María: \p ―Rí bünc'ö dispuesto ra tsjacö Mizhocjimi c'ua ja nzi gui mangue. Na ngue ín Jmugö c'ü; nutscö ngue o̱ mbëpjizü. \p Nuc'ua cjanu o ma c'ua c'e anxe. \s1 María visita a Elisabet \p \v 39 Nuc'ua cjanu o ma c'ua e María o zät'ä cja 'na jñiñi c'ü tsja a Judea, c'ü ma jä'ä cja t'eje. \v 40 Nuc'ua 'ma o zät'ä cja o̱ ngumü e Zacarías, o zenguate e María, cjanu o cjogü a mbo. \v 41 'Ma mü o dyärä e Elisabet mi zenguate e María, c'e ts'it'i c'ü mi tũ e Elisabet o 'ñõmü a mbeme. Nuc'ua o̱ Espíritu Mizhocjimi me co 'ñünbü o̱ mü'bü e Elisabet. \v 42 Nguec'ua va mapjü na jens'e, o mama: \p ―Xenda go intsjimits'ü Mizhocjimi que na ngue texe yo 'ñaja ndixũ. Me xo ra intsjimi c'e ts'it'i c'ü i̱ṉ tũgue. \v 43 Va ẽcje va 'ñe zenguazü, maco ngue o̱ nanats'ügue c'ü ín Jmugö. ¿Ja va zocü Mizhocjimi i̱ 'ñe zenguazügö? \v 44 'Ma nzi rvá ärägö 'ma mi zenguate, ixco 'ñõmü ín pjeme c'e ts'it'i, na ngue me co mäjä. \v 45 Nu'tsc'e i̱ creo c'o o xi'ts'i Mizhocjimi. Ngue c'ü rgui mäjägue. Na ngue ra zädä c'ua ja nzi va mama, eñe e Elisabet. \p \v 46 O mama c'ua e María: \q1 Me na nojo Mizhocjimi, rí unügö 'na pöjö co texe ín mü'bü. \q1 \v 47 Me rí mäpägö Mizhocjimi c'ü ra 'ñevguegö libre cja c'o na s'o. \q1 \v 48 Zö me ni muvi c'ü ín Jmugö, zö dya pje ni muvizügö, pero me go s'iyazgö. Ndeze nudya, texe c'o ra ngãrã c'o cjë c'o va ẽjẽ, ra mamaji o tsjacü Mizhocjimi rá mäcjö. \q1 \v 49 Na ngue o tsjacü c'o me na nojo. Angueze sö ra tsja texe; ojtjo xe 'naja c'ü ri chjëntjui c'ü. Me na sjũ, 'ñe me na jo c'ü. \q1 \v 50 Ndeze 'ma o mbürü o ngãrã yo nte, Mizhocjimi juentse c'o sũ angueze. \q1 \v 51 Mizhocjimi cja'a yo me na nojo, na ngue me na zëzhi. \q1 C'o me cjapü na nojo ga nguijñi o̱ mü'bü, Mizhocjimi cjapü dya ni muvi c'o. \q1 \v 52 Yo manda c'o me cjapü na nojo, Mizhocjimi pjongü c'o, ngue c'ua dya cja pje ra mbëzhiji. \q1 C'o dya cjapü na nojo, cjapüji c'ü rguí muvi c'o. \q1 \v 53 C'o unü ngüenda bëzhiji na puncjü, ch'unüji c'o na jo, dya cja pje ra bëzhiji. \q1 C'o cjijñi dya pje bëzhiji, Mizhocjimi cjapüji ra bëzhiji texe. \q1 \v 54-55 Yo nte a Israel yo ma't'ü Mizhocjimi, me pjös'üji yo. \q1 Mizhocjimi me juentse yo, na ngue sido mbeñe c'ua ja va mama va xipji e Abraham c'ü ín mboxpalegöji, 'ñe c'o o̱ t'i, 'ñe c'o o̱ bëche ro juentseji, dya ro jyëziji, eñe e María va xipji e Elisabet. \p \v 56 O mezhe jñi zana e María mi bübüvi e Elisabet. Nuc'ua cjanu o ma c'ua o̱ ngumü. \s1 Nacimiento de Juan el Bautista \p \v 57 Nuc'ua o zädä c'e pa c'ü ro zö'dyë e Elisabet. O 'ñeje 'na ts'it'i. \v 58 C'o mi chängumüji e Elisabet 'ñe c'o o̱ dyoji 'ma mü o dyäräji Mizhocjimi vi juentse na puncjü e Elisabet vi unü 'na ts'it'i, o mäji c'ua na puncjü co angueze. \v 59 'Ma o zö chjün, o ẽjẽ c'ua c'o ro circuncidao c'e ts'it'i. Xo ẽjẽ c'o o̱ dyoji e Elisabet. Mi ne ro jñusp'üji e Zacarías c'e ts'it'i, na ngue mi ngueje o̱ tjũ c'ü nu tata. \v 60 O ndünrü c'ua e Elisabet c'ü nu nana c'e ts'it'i o mama: \p ―Iyö. Rguí chjũ e Juan. \p \v 61 O mama c'ua c'o o̱ dyoji e Elisabet: \p ―¿Jenga rí jñusp'ü a cjanu? Maco dya cjó bübü c'ü ni chjũ Juan yo ín dyoji, eñe c'o o̱ dyoji e Elisabet. \p \v 62 Cjanu o tsjaji seña co o̱ dyëji va dyönüji e Zacarías pje ma tjũ mi ne ro jñusp'ü c'ü o̱ ts'it'i. \v 63 Nuc'ua e Zacarías xo o tsja c'ua seña va dyörü pje rví dyopjü. Cjanu o dyopjü c'ua: “Rguí chjũ e Juan”, eñe va dyopjü. Me co nguijñiji c'ua texeji cjanu o mamaji: \p ―Pãrã, ¿jenga o jñusp'üvi a cjanu?, mi eñeji. \p \v 64 'Nango ña c'ua e Zacarías o unü 'na pöjö Mizhocjimi. \v 65 Nuc'ua texe cja c'o jñiñi c'o tsja a Judea c'o järä cja t'eje, me mi sũji me mi mamaji c'o me ma nojo c'o vi zädä. \v 66 C'o nte c'o mi ärä, mi cjijñiji o̱ mü'büji mi mamaji: \p ―Pãrã, ¿pje ra mbëzhi c'e ts'it'i?, eñeji. \m Na ngue mi unüji ngüenda mi bübüvi Mizhocjimi c'e ts'it'i. \s1 El canto de Zacarías \p \v 67 O̱ Espíritu Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e Zacarías o ña c'o o unü Mizhocjimi ro mama: \q1 \v 68 Rí unügö 'na pöjö Mizhocjimi c'ü ín Jmugöji nutscöji rí menzumüji a Israel. Na ngue o ẽjẽ ra 'ñe mböxcöji nutscöji o̱ ntezgöji, ra 'ñevguegöji libre. \q1 \v 69 Mizhocjimi o xipji o ẽjẽ 'na c'ü me na zëzhi ra 'ñevguegöji libre. \q1 Nuc'ü, je ri mboxbëche cja e David c'ü mi pëpi Mizhocjimi. \q1 \v 70 Ngue c'ü o mama c'o o̱ profeta Mizhocjimi c'o mi cãrã mi jinguã. Na ngue Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'büji o zopjüji c'o nte. \q1 \v 71 O mamaji c'ü ra salvazüji Mizhocjimi cja o̱ dyë c'o rí üji c'o nugüji na ü. \q1 \v 72 O mamaji c'ü ra mbeñe Mizhocjimi ra tsja c'ua ja nzi va mama; ra s'iyazüji c'ua ja nzi va s'iya c'o ín mboxpaleji. \q1 \v 73 Ngue c'e jña c'ü o mamatsjë na cjuana Mizhocjimi va xipji e Abraham c'ü ín mboxpaleji. \q1 \v 74 O mama Mizhocjimi c'ü ra salvazüji cja o̱ dyë c'o nugüji na ü, ngue c'ua dya rá sũji rga ma't'üji c'ü. \q1 \v 75 Y ngue c'ua rá cjaji c'ua ja nzi ga ne angueze c'o na jo, texe yo pa yo rí cãrãji cja ne xoñijõmü. \q1 \v 76 Nu'tsc'e ín ch'itsc'ö, ngue o̱ profetats'ü Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e. \q1 Rí ot'ügue a xo'ñi cja c'ü ín Jmugöji, ngue c'ua 'ma ra ẽjẽ angueze, ya rguí bübü dispuesto yo nte ra dyätäji c'ü. \q1 \v 77 Nu'tsc'e rí zopjügue yo nte, ngue c'ua ra mbãrãji ja rgá sö ra salvaji ra perdonaoji c'o na s'o, ngue c'ua ra tsjapüji o̱ nte Mizhocjimi. \q1 \v 78 Na ngueje me s'iyazüji Mizhocjimi me juentsqueji. O xipji o ẽjẽ c'ü ixmi bübüvi a jens'e, ra 'ñe dyacüji jya's'ü cja ín mün'c'öji. \q1 \v 79 Nutscöji rí nteji rí nzhodüji cja bëxõmü. C'o dya ra nzhogü o̱ mü'bü, ra ma sufreji 'ma ra ndũji. Pero nu c'ü ra ẽjẽ, ra dyacüji jya's'ü cja ín mü'büji. \q1 Y ra jítscöji c'e 'ñiji ja rgá sö ra mäjä ín mün'c'öji, dya cja pje rá mbeñeji, eñe e Zacarías. \p \v 80 C'e ts'it'i c'ü mi chjũ Juan, go nocü c'ua. Xo go nzhodü na jo cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi. Mi bübü cja majyadü hasta 'ma cja mü o zädä c'e pa 'ma o mbürü o zopjü c'o nu menzumüji a Israel. \c 2 \s1 Nacimiento de Jesús \p \v 1 C'o pa c'o, e César Augusto mi manda cja c'o país. O manda o tsjaji 'na censo ngue c'ua ro mbãrã ja nzi o nte c'o mi cãrã texe c'o país nu ja mi manda. \v 2 C'e censo c'ü ot'ü o dyät'äji, o tsjaji 'ma mi gobernador e Cirenio a Siria. \v 3 Nguec'ua texe c'o nte mi jyodü ro möji nu ja mi menzumüji, je ro ma jñu's'üji o̱ tjũji. \v 4-5 Mi bübü 'na bëzo c'ü mi chjũ e José. Mi bübü a Nazaret c'ü tsja a Galilea. Ya mi ñavi ro chjüntüvi e María. Nuc'ua e José o mëvi e María a ma a Belén c'ü tsja a Judea nu ja mi menzumü e David mi jinguã. Je mëvi nu, na ngue e José mi mboxbëche cja e David. O mëvi ro ma jñu's'üvi o̱ tjũvi. 'Ma mü o mëvi, ya mi ndunte e María. \v 6 Nuc'ua 'ma mi bübüvi a Belén, o zädä c'e pa 'ma ro zö'dyë. \v 7 O mus'ü c'ua c'ü nu ts'it'i c'ü ot'ü. Cjanu o mbös'ü o bitu, cjanu o ngöbü c'ua nu ja mi ñõnü o burru 'ñe o nzhünü. Na ngue dya cja mi jyadü cja c'e mesón nu ja mi oxü c'o nte. \s1 Los ángeles y los pastores \p \v 8 Mi bëxtjo cja c'e jñiñi a Belén, mi cãrã o mbörü cja batjü, mi pjörüji c'o o̱ ndënchjürüji 'ma xõmü. \v 9 'Nango zät'ä c'ua 'na o̱ anxe Mizhocjimi nu ja mi cãrã c'o mbörü. Y nu c'ü o̱ jya's'ü Mizhocjimi me go juëns'i nu ja mi cãrãji. Me co pizhiji c'ua. \v 10 Nuc'ua c'e anxe o xipji c'o mbörü: \p ―Dya rí sũji. Dyäräji, rá xi'tsc'öji yo me na jo yo me rgui mäcjeji. Me xo ra mäjä yo nte texe cja ne xoñijõmü. \v 11 Na ngue nudya o jmus'ü 'na ts'it'i cja c'e jñiñi nu ja mi menzumü e David. Ngueje e Cristo c'ü ín Jmuji. Nuc'ü, ra 'ñempc'eji libre c'ü. \v 12 Nujnu ngue nu rgui pãrãgueji nu. Rí chöt'üji c'e ts'it'i c'ü ri bös'ü o bitu. Rí chöt'üji ri orü nu ja ñõnü o burru, eñe c'e anxe. \p \v 13 'Nango 'ñetse c'ua cja c'e anxe na puncjü c'o o̱ anxe Mizhocjimi, mi unüji 'na pöjö Mizhocjimi mi mamaji: \q1 \v 14 Rí unüji na puncjü 'na pöjö Mizhocjimi a jens'e c'ü me na nojo. Na ngue me go ne go mbös'ü yo nte, ngue c'ua ra mäjä o̱ mü'büji, dya cja ra mbeñeji c'o na s'o, eñe c'o anxe. \p \v 15 Nuc'ua cjanu o ma c'ua c'o anxe o möji a jens'e nu ja vi 'ñeji. Nuc'ua cjanu o pötü va mama c'ua c'o mbörü: \p ―Möjö a Belén, rá ma nuji nujyo ya zädä yo o xitsiji c'o o̱ anxe Mizhocjimi, eñeji. \p \v 16 Nuc'ua ixco möji dya c'ua na niji, o ma chöt'üji e María 'ñe e José 'ñe c'e ts'it'i. C'e ts'it'i je mi orü nu ja mi ñõnü o burru 'ñe o nzhünü. \v 17 Nuc'ua c'o mbörü, 'ma o jñandaji c'e ts'it'i, o zopjüji texe c'o mi cãrã nu, o xipjiji c'o vi dyäräji pje ro mbëzhi c'e ts'it'i. \v 18 C'o o dyärä, o nguijñiji: “Pãrã, ¿ja rga cja yo?”, eñeji. \v 19 Pero e María o mbë's'i texe c'o jña. Mi sido mi cjijñi o̱ mü'bü pje mi ne ro mama c'o, dya go jyombeñe. \v 20 O nzhogü c'ua c'o mbörü, mi mamaji me na nojo Mizhocjimi. Y mi unüji 'na pöjö na ngue texe c'o vi dyäräji 'ñe c'o vi jñandaji. Na ngue ya vi zädä c'ua ja nzi va xipji c'e anxe anguezeji. \s1 El niño Jesús es presentado en el templo \p \v 21 'Ma o zö chjün ngue c'ua ro circuncidaoji c'e ts'it'i, o jñusp'üji o̱ tjũ e Jesús, c'ua ja nzi va mama c'e anxe ante c'ü ro ndunte e María. \p \v 22 Nuc'ua o zäs'ä c'o pa c'o o jogü e María c'ua ja ga mama c'o o̱ ley Mizhocjimi c'o o dyopjü e Moisés. E José e María o mëvi a Jerusalén o zidyivi c'e ts'it'i c'ü mi ngue e Jesús, ngue c'ua ro presentaovi a jmi Mizhocjimi. \v 23 O tsjavi a cjanu, na ngue c'ü o̱ ley Mizhocjimi mama a cjava: “Texe c'o ts'it'i c'o ot'ü rí 'ñecjeji, rí xõcügueji ra mbëpiji Mizhocjimi”, eñe. \v 24 Xo o ma unüvi c'o ro mbäsp'äji Mizhocjimi c'ua ja nzi ga mama cja c'ü o̱ ley Mizhocjimi: “Rí unüji yeje vilo Mizhocjimi. O 'ma jiyö, yeje mbaro”, eñe. \p \v 25 Mi bübü 'na bëzo a Jerusalén c'ü mi chjũ e Simeón. Mi cja na jo, y mi sũ Mizhocjimi. Mi te'be c'e pa 'ma ro 'ñeme libre Mizhocjimi c'o nu menzumüji a Israel, ro unüji c'ü rví mäji. Mi ätä o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü me mi 'ñünbü o̱ mü'bü. \v 26 O̱ Espíritu Mizhocjimi ya vi tsjapü ro mbãrã e Simeón c'ü dya ro ndũ hasta 'ma cja ro jñanda nu c'ü vi juajnü Mizhocjimi ro 'ñe salva c'o nte. \v 27 'Na nu pa, o̱ Espíritu Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e Simeón o ma cja c'e templo. Ngue c'e pa 'ma xo ma'a nu e José 'ñe e María o zidyivi c'e ts'it'i o ma presentaovi c'ua ja nzi ma mama c'e ley. \v 28 Nguec'ua 'ma o cjogü e José 'ñe e María, o tsja c'ua e Simeón o ndës'i e Jesús, o unü 'na pöjö Mizhocjimi o mama: \q1 \v 29 Nu'tsc'e mi Jmuts'ügö; nutscö in mbëpjizü. Jyëzgue rá tũgö, rá ma söyagö cja in jmigue. Na ngue ya zädä c'ua ja nzi vi xitsi. \q1 \v 30 Ya ró jandagö dya, nu i̱ xipji o ẽjẽ ra 'ñe 'ñevguegöjme libre. \q1 \v 31 Nujnu, ya i̱ mbeñe i̱ juajnü ra salva yo nte texe cja ne xoñijõmü. \q1 \v 32 Nujnu, ra unü jya's'ü cja o̱ mü'bü yo dya menzumü a Israel ngue c'ua ra mbã'c'ãji. Xo 'ñe yo menzumü a Israel yo vi juajnügue, ra mbãrãji c'ü me na nots'ügue, eñe e Simeón va unü 'na pöjö Mizhocjimi. \p \v 33 E José 'ñe e María me go nguijñivi c'o vi mama e Simeón ja rvá cja c'e ts'it'i. \v 34-35 Nuc'ua e Simeón cjanu o dyötpüvi Mizhocjimi. Cjanu o xipji e María c'ü nu nana e Jesús: \p ―Dyärä c'ü rá xi'ts'i. Mizhocjimi o xipji o ẽjẽ ne ts'it'i ngue c'ua 'ma ya ra nocü, ra 'ñetse yo nte ja ga nguijñi o̱ mü'büji. Yo ín menzumügöji a Israel, na puncjü c'o dya ra dyätpä o̱ jña nu, nguec'ua dya ra salvaji. Y xo na puncjü c'o ra dyätpä o̱ jña, nguec'ua ra salvaji. Me ra nu'uji na ü nu. Nguec'ua xo 'ñetsc'e me ra sufre in mü'bügue nza cja 'ma cjó c'o ri tjocüts'ü 'na tjëdyi, eñe e Simeón. \p \v 36 Mi bübü 'na ndixũ c'ü mi 'ñünbü o̱ mü'bü Mizhocjimi ma zopjü c'o nte. Nuc'ü, mi chjũ e Ana. Mi ngue o̱ xunt'i e Fanuel, mi mboxbëche cja e Aser. Angueze ya mi male. Ts'i vi ndũ c'ü nu xĩra, vi mimivi sietetjo cjë. \v 37 Y ndeze 'ma o ndũ c'ü nu xĩra, ya vi mezhe ochenta y cuatro cjë. Mi bübü cja c'e templo, dya mi c'ueñe nu. Mi ötü Mizhocjimi zö xõmü zö ndempa. Y mi mbempje. \v 38 'Ma xe mi bübü nu e José 'ñe e María 'ñe e Jesús, o ẽjẽ c'ua e Ana o unü 'na pöjö Mizhocjimi. Nuc'ua o mbürü e Ana o xipji c'o nte pje ro mbëzhi c'e ts'it'i. Na ngue mi cãrã a Jerusalén c'o mi te'be ro ẽjẽ 'naja c'ü ro 'ñeme libre anguezeji. \s1 El regreso a Nazaret \p \v 39 Nuc'ua e José 'ñe e María, 'ma ya vi tsjavi texe c'ua ja nzi ga mama c'ü o̱ ley Mizhocjimi, cjanu o nzhogü o mëvi a Nazaret c'ü mi ngue o̱ jñiñivi c'ü tsja a Galilea. \v 40 C'e ts'it'i o nocü mi te na zëzhi. Y mi cjijñi na jo o̱ ñi, y mi pãrã na jo Mizhocjimi. Mizhocjimi mi bübü co angueze. \s1 El niño Jesús en el templo \p \v 41 Tsjë'ma tsjë'ma mi pjongüji a Jerusalén c'e mbaxcua c'ü mi chjũ Pascua. Nguec'ua 'ma mi sädä c'e mbaxcua, e José 'ñe e María mi pëvi nu. \v 42 'Ma ya mi pë's'i e Jesús doce cjë, e José 'ñe e María o zidyivi e Jesús o möji a Jerusalén cja c'e mbaxcua. Na ngue tsjë'ma mi pëvi nu. \v 43 'Ma mü o cjogü c'e mbaxcua, e José 'ñe e María o mbedyevi a Jerusalén ro möji c'o 'ñaja nte c'o vi 'ñeje a Galilea. Dya mbãrãvi cjo vi nguejme e Jesús a Jerusalén. \v 44 Mi pëzhivi e Jesús ma dyoji c'o nte. Nguec'ua o nzhodüji 'napa cja 'ñiji. Nuc'ua cjanu o jyodüvi e Jesús cja c'o o̱ dyoji, 'ñe cja c'o nu menzumüji c'o mi pãrãji. \v 45 Pero dya go chöt'üvi. Nguec'ua o nzhogüvi c'ua o mëvi na yeje a Jerusalén o ma jyodüvi. \p \v 46 Nuc'ua 'ma o zö jñipa ndeze 'ma o mbedyevi a Jerusalén, o chöt'üvi e Jesús a mbo cja c'e templo. Ma jũ a nde cja c'o xöpüte c'o mi jizhi o̱ ley Mizhocjimi. E Jesús mi ärä c'o mi mamaji, y mi cjapüji o t'önü c'o. \v 47 C'o xöpüte xo mi cjapüji t'önü e Jesús. O unüji ngüenda e Jesús me mi pë's'i na puncjü o̱ pjeñe, me ma jo va ndünrü. Nguec'ua va nguijñiji c'ua: \p ―¿Ja ni 'ñeje c'ü pãrã nu? Maco cja ts'it'i nu, eñeji. \p \v 48 Nuc'ua e José 'ñe e María 'ma mü o jñandavi e Jesús ma jũ a nde cja c'o xöpüte, me go nguijñivi. Cjanu o mama c'ua e María: \p ―Nu'tsc'e ín ch'itsc'ö, ¿jenga i̱ tsjacübe a cjanu? Nin tatague 'ñetscö me rí sufregöbe rgá jonc'ügöbe. \p \v 49 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjivi: \p ―Dya ni jyodü rí jyongüvi. ¿Cjo dya i̱ṉ pãrãvi ni jyodü rá bübü cja o̱ ngumü c'ü mi Tata, rá cjagö c'o o̱ bëpji?, eñe. \p \v 50 Anguezevi dya mi pãrãvi pje mi ne ro mama c'o jña c'o vi xipjivi. \p \v 51 Nuc'ua e Jesús o mbedye a Jerusalén co e José 'ñe e María, o möji a Nazaret. Na ngue e Jesús mi ätä c'ü o̱ tata 'ñe c'ü o̱ nana. C'o jña c'o vi mama e Jesús, o mbeñe e María cja o̱ mü'bü pje mi ne ro mama. \v 52 E Jesús o nocü na jo, y mi cjijñi na jo o̱ ñi. Nguec'ua Mizhocjimi mi bübü co angueze, y me mi mäpä c'ü. Xo 'ñe yo nte, me xo mi mäpäji c'ü. \c 3 \s1 Juan el Bautista predica en el desierto \p \v 1 O mezhe c'ua ja nzi cjë, mi emperador e Tiberio César. Ya mi quince cjë c'ü mi emperador. Mi gobernador e Poncio Pilato a Judea. E Herodes mi gobernador a Galilea. E Felipe mi gobernador a Iturea 'ñe a Traconite. E Lisanias mi gobernador a Abilinia. \v 2 E Anás 'ñe e Caifás mi mero ndamböcjimi c'o. C'o pa c'o, e Juan c'ü nu t'i e Zacarías mi bübü cja majyadü. 'Na nu pa, Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e Juan o mbürü o zopjü c'o nte. \v 3 Nguec'ua mi nzhodü bëxtjo cja c'e ndare a Jordán, mi xipji c'o nte ro nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi ro jyëziji c'o na s'o, 'ñe ro ji'iji. Nu'ma, ro perdonao 'ma Mizhocjimi c'o na s'o c'o mi cjaji. \v 4 Mi jinguã c'e profeta Isaías o dyopjü 'na libro. O dyopjü c'ü ro bübü 'na nte cja 'na majyadü c'ü ro mapjü, ro zopjü c'o nte ro xipjiji: \q1 “Rí jyëzgueji c'e 'ñiji c'ü na s'o, rí jyëzgueji c'e 'ñiji c'ü mogü. Na ngue ya ngue ra ẽ c'ü ín Jmugöji c'ü bübü a jens'e. \q1 \v 5 'Ma ra ẽjẽ 'na c'ü manda, rí parejaogöji o 'ñiji, y rí nderesaoji c'o 'ñiji c'o mogü. Je xo rga cjatsc'eji nu, rí jyëziji c'e 'ñiji c'ü na s'o c'o i̱ṉ tëpiji. \q1 \v 6 Na ngue ra ẽjẽ nu c'ü o juajnü Mizhocjimi ra salva yo nte texe cja ne xoñijõmü”, ro 'ñeñe c'e nte. \m Je ga cjanu va mama e Isaías c'ü ro mama c'e nte. Nguec'ua 'ma o mbürü e Juan o zopjü c'o nte, o zädä c'e jña c'ü vi mama e Isaías. \p \v 7 Na puncjü o nte c'o mi pedye cja c'o o̱ jñiñiji mi pöji cja e Juan ngue c'ua ro jiji cja c'e ndare. Nguec'ua o mama e Juan va xipjiji: \p ―Nza cjatsc'eji o c'ijmi yo sũ ga c'ueñe 'ma tjë o batjü. I̱ṉ sũji ra jñün'c'üji ngüenda Mizhocjimi rí sufregueji, nguec'ua va ẽgueji va 'ñe jigueji. \v 8 Pero 'ma na cjuana o nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi, rí tsjaji na jo, ngue c'ua ra jñetse ya nzhogü in mü'büji. I̱ṉ pëzhgueji ra recibidots'üji Mizhocjimi, na ngue o̱ mboxbëchets'üji e Abraham. Pero rí xi'tsc'öji, dya cja rí tsjijñiji c'ü ni jyodü ra recibidots'üji. Na ngue me na zëzhi Mizhocjimi, sö ra tsjapü yo ndojo ra mbëzhi nte c'o ra jñu's'ü e Abraham, xo ra 'ñench'e o̱ mü'büji Mizhocjimi. \v 9 Nza cjatsc'eji za'a c'o dya jo c'o quis'i, c'o ya juns'ütjo jacha cja o̱ dyü'ü, na ngue ya ra dyocüji. Texe za'a c'ü dya jo c'o quis'i, ya bübü ra dyëziji cja rrũ mboch'üji cja sivi. Je xo rga cjanu rgá tsja'c'üji, nu 'ma dya ra nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. \p \v 10 C'o nte mi önüji mi mamaji: \p ―¿Pje ni mbë c'ü ni jyodü rá cjajme 'ma, ngue c'ua dya ra tsjacüjme Mizhocjimi rá ma sufrejme? \p \v 11 O ndünrü c'ua e Juan o xipjiji: \p ―Nu c'ü cãjã yeje pajna, ra unü 'na pajna c'ü dya cãjã. Nu c'ü pë's'i pje ra zi, ra unü c'ü dya pë's'i, eñe e Juan. \p \v 12 Xo ẽjẽ ja nzi c'o mi cobra o ndüvajma, o ẽji ro 'ñe ji'iji. O xipjiji e Juan: \p ―Xöpüte, ¿pje ni mbë c'ü ni jyodü rá cjagöjme? \p \v 13 O ndünrü c'ua e Juan o xipjiji: \p ―Rí cobraji ja c'o nzi ga mama c'o ley; dya rí jñu's'üji rgui cobraji. \p \v 14 Xo o tsja t'önü c'o tropa o mamaji: \p ―Nuzgöjme, ¿pje xo ni jyodü rá cjagöjme? \p O ndünrü c'ua e Juan o xipjiji: \p ―Bübü 'ma i̱ṉ pizhiji yo nte, o i̱ṉ pezheji o bëchjine ngue c'ua ra ch'a'c'üji o merio. Pero dya cja rí tsjaji a cjanu. Rí mäji co c'o in rayaji c'o cjõ'tc'üji. \p \v 15 C'o nte me mi cjijñiji e Juan, cjo mi ngue Cristo c'ü mi te'beji ro ẽjẽ. \v 16 O mama c'ua e Juan o xipjiji: \p ―Bübü o mbëpji c'o o̱ cjaja c'ü nu lamu, xäpcäji o̱ correa cja o̱ mbäcua c'ü nu lamu ga mbös'ü. Nutscö ni pje pjëtscö rá pjösc'ö a cjanu nu c'ü va ẽtjo. Na ngue me na nojo na puncjü angueze; nutscö rí menutjogö que na ngue 'na mbëpji. Nutscö rí jichi co ndeje yo nte. Pero nu c'ü cja va ẽtjo, 'ma rí 'ñench'e in mü'büji angueze, ra dya'c'üji o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü. 'Ma jiyö, ra dya'c'üji rí ma sufreji cja sivi. \p \v 17 Xe go sido go ña e Juan o xipjiji: \p ―'Na campesino ra jñüs'ü o̱ yelgo, cja rrũ mbitsi na jo o̱ ndëxü. C'o ndëxü ra dyüt'ü cja c'ü o̱ t'ujmü c'o, pero c'o paxa ra ndüt'ü co sivi c'o. Je xo ga cjanu rgá tsja nu c'ü cja va ẽtjo. Ya bübü angueze ra recibido c'o ra nzhogü o̱ mü'bü, pero c'o dya ra nzhogü o̱ mü'bü, ya bübü ra mboch'üji a sivi c'ü dya ra juench'e, eñe e Juan. \p \v 18 Nujyo, ngue yo o mama e Juan va xipji c'o nte ja rva cja e Cristo. Y na puncjü o jña c'o xe go xipjiji. \v 19 C'e gobernador Herodes vi mimivi e Herodías c'ü nu su e Felipe. E Felipe mi ngue c'ü nu cjuarma e Herodes. Y mi cja c'o na s'o e Herodes. Nguec'ua e Juan va huënch'i e Herodes mi xipji c'ü dya jo c'o mi cja. \v 20 Nuc'ua e Herodes go tsja c'ua mas c'o na s'o, go manda o ma pant'aji a pjörü e Juan. \s1 El bautismo de Jesús \p \v 21 'Ma mi jichi e Juan c'o nte cja c'e ndare a Jordán, xo ji'i e Jesús. E Jesús 'ma o nguarü o ji'i, cjanu o dyötü c'ua Mizhocjimi. 'Ma ma ötü Mizhocjimi, go xogü a jens'e c'ua. \v 22 Y o zöbü o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü mi nza cja 'na mbaro, o ẽjẽ o 'ñe ndägä a xes'e e Jesús. O dyäräji c'ua 'naja c'ü o ña a jens'e o mama: \p ―Ngue'tsc'e ín Ch'itsc'ö, me rí s'iyats'ü, me rí mä'c'ägö. \s1 Los antepasados de Jesucristo \p \v 23 E Jesús ya mi pë's'i treinta cjë 'ma mü o mbürü o zopjü c'o nte. C'o nte mi mamaji e Jesús mi ngueje nu t'i e José. E José mi t'i cja e Elí. \v 24 E Elí mi t'i cja e Matat. E Matat mi t'i cja e Leví. E Leví mi t'i cja e Melqui. E Melqui mi t'i cja e Jana. E Jana mi t'i cja e José. \v 25 E José mi t'i cja e Matatías. E Matatías mi t'i cja e Amós. E Amós mi t'i cja e Nahum. E Nahum mi t'i cja e Esli. E Esli mi t'i cja e Nagai. \v 26 E Nagai mi t'i cja e Maat. E Maat mi t'i cja e Matatías. E Matatías mi t'i cja e Semei. E Semei mi t'i cja e José. E José mi t'i cja e Judá. \v 27 E Judá mi t'i cja e Joana. E Joana mi t'i cja e Resa. E Resa mi t'i cja e Zorobabel. E Zorobabel mi t'i cja e Salatiel. E Salatiel mi t'i cja e Neri. \v 28 E Neri mi t'i cja e Melqui. E Melqui mi t'i cja e Adi. E Adi mi t'i cja e Cosam. E Cosam mi t'i cja e Elmodam. E Elmodam mi t'i cja e Er. \v 29 E Er mi t'i cja e José. E José mi t'i cja e Eliezer. E Eliezer mi t'i cja e Jorim. E Jorim mi t'i cja e Matat. \v 30 E Matat mi t'i cja e Leví. E Leví mi t'i cja e Simeón. E Simeón mi t'i cja e Judá. E Judá mi t'i cja e José. E José mi t'i cja e Jonán. E Jonán mi t'i cja e Eliaquim. \v 31 E Eliaquim mi t'i cja e Melea. E Melea mi t'i cja e Mainán. E Mainán mi t'i cja e Matata. E Matata mi t'i cja e Natán. \v 32 E Natán mi t'i cja e David. E David mi t'i cja e Isaí. E Isaí mi t'i cja e Obed. E Obed mi t'i cja e Booz. E Booz mi t'i cja e Salmón. E Salmón mi t'i cja e Naasón. \v 33 E Naasón mi t'i cja e Aminadab. E Aminadab mi t'i cja e Aram. E Aram mi t'i cja e Esrom. E Esrom mi t'i cja e Fares. E Fares mi t'i cja e Judá. \v 34 E Judá mi t'i cja e Jacob. E Jacob mi t'i cja e Isaac. E Isaac mi t'i cja e Abraham. E Abraham mi t'i cja e Taré. E Taré mi t'i cja e Nacor. \v 35 E Nacor mi t'i cja e Serug. E Serug mi t'i cja e Ragau. E Ragau mi t'i cja e Peleg. E Peleg mi t'i cja e Heber. E Heber mi t'i cja e Sala. \v 36 E Sala mi t'i cja e Cainán. E Cainán mi t'i cja e Arfaxad. E Arfaxad mi t'i cja e Sem. E Sem mi t'i cja e Noé. E Noé mi t'i cja e Lamec. \v 37 E Lamec mi t'i cja e Matusalén. E Matusalén mi t'i cja e Enoc. E Enoc mi t'i cja e Jared. E Jared mi t'i cja e Mahalaleel. E Mahalaleel mi t'i cja e Cainán. \v 38 E Cainán mi t'i cja e Enós. E Enós mi t'i cja e Set. E Set mi t'i cja e Adán. E Adán mi t'i cja Mizhocjimi na ngue o dyät'ä Mizhocjimi c'ü. \c 4 \s1 Tentación de Jesús \p \v 1 O̱ Espíritu Mizhocjimi me go 'ñünbü o̱ mü'bü e Jesús o mbedye cja c'e ndare a Jordán, o ma cja 'na majyadü nu ja dya cjó mi ndeñe. Na ngue mi ätä o̱ Espíritu Mizhocjimi. \v 2 O mezhe nu cuarenta pa. Xo mi bübü nu, e Satanás nu c'ü dya jo, mi xipji e Jesús c'ü ro tsja c'o na s'o. C'o cuarenta pa, dya pje zi e Jesús. 'Ma ya vi cjogü c'o pa c'o, o zant'a c'ua e Jesús. \v 3 Nuc'ua e Satanás nu c'ü dya jo, o xipji e Jesús: \p ―Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, nguec'ua rí xipjigue yo ndojo ra mbëzhi o xëdyi rí sigue, eñe c'ü dya jo. \p \v 4 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya rá ä'tc'ägö c'ü i̱ṉ xitsi. Na ngue je t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü dya nguextjo xëdyi rga minc'öjme. C'ü xenda ni jyodü, ngue c'ü rá cjajme texe ja c'o nzi ga mama Mizhocjimi. \p \v 5 Nuc'ua c'ü dya jo o zidyi e Jesús cja 'na t'eje c'ü ma ndã'ã. O mezhe 'na ndajme o jíchi texe yo jñiñi cja ne xoñijõmü. \v 6 Nuc'ua c'ü dya jo o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e rá da'c'ü rí mandague texe cja yo jñiñi yo i̱ṉ jandague. Xo rá da'c'ü texe yo me ni muvi yo bübü cja yo jñiñi. Texe yo, ya ch'acügö yo. Ra sö rá unü c'ü rí ne rá unü. \v 7 Nu 'ma rí ndüñijõmü rí matcügö, rí tsjapü in tsjacje texe yo. \p \v 8 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e Satanás, dya rá ma'tc'ö. Na ngue ya t'opjü o̱ jña Mizhocjimi c'ü rá ndüñijõmüjme rá ma't'üjme Mizhocjimi c'ü ngue ín Jmuji. Y nguextjo angueze rá pëpijme, enzgöjme c'ü. \p \v 9 Xo tsja c'ü dya jo o zidyi e Jesús a ma a Jerusalén, o 'ñe's'e c'ua a xes'e cja 'naja c'o torre c'o mi bübü cja c'e templo. O xipji c'ua: \p ―Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, nguec'ua rí dacügue dya a ma a jõmü. \v 10 Ni jyodü rí tsjague a cjanu, na ngue ya xo t'opjü o̱ jña Mizhocjimi: \q1 Mizhocjimi ra xipji c'o o̱ anxe rguí 'ñeji a jens'e ra 'ñe mböxc'üji. \q1 \v 11 Ra 'ñe penchc'iji ngue c'ua dya ra s'onnc'ü in cua 'ma rí sos'ü cja ndojo, eñe c'ü ya t'opjü. \m Ngue c'ua rí dacügue ndezgua hasta jõmü, eñe c'ü dya jo. \p \v 12 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya rá dacü c'ua ja gui xitscö. Na ngue ya xo t'opjü c'ü dya rá söjme o̱ jña Mizhocjimi c'ü ín Jmugöji, enzgöjme. Nguec'ua dya rá dacü a ma a jõmü para rá nugö cjo ra mböxcö Mizhocjimi, eñe e Jesús. \p \v 13 Nuc'ua c'ü dya jo, dya mi pãrã pje xe ro xipji e Jesús para ro tsja c'o na s'o, nguec'ua va c'ueñe ja nzi pa, cja ro nzhogü na yeje pje xe ro 'ñe xipji. \s1 Jesús comienza su trabajo en Galilea \p \v 14 Nuc'ua e Jesús o nzhogü o ma a Galilea. Mi bübüvi texe c'ü o̱ poder o̱ Espíritu Mizhocjimi. Nguec'ua texe cja c'o jñiñi c'o mi tsja a Galilea, o mbürü o mamaji c'o ma nojo c'o mi cja e Jesús. \v 15 Mi cja e Jesús mi jíchiji cja c'o o̱ nintsjimiji. Texeji mi mamaji: \p ―Ne bëzo bübüvi Mizhocjimi. \s1 Jesús en Nazaret \p \v 16 O ma c'ua e Jesús a Nazaret nu ja mi menzumü. Nuc'ua c'e pa c'ü mi söyaji, o cjogü a mbo cja c'e nintsjimi ja c'o nzi ma cja c'ü o̱ tjũrü. Cjanu o mimi nu. Cjanu o böbü c'ua ro xörü. \v 17 Cjanu o ch'unü c'ua c'e libro c'ü vi dyopjü e Isaías c'ü mi profeta. Cjanu o xücü c'e libro c'ü mi 'mans'a, o chöt'ü nu ja mi t'opjü a cjava: \q1 \v 18 O̱ Espíritu Mizhocjimi bübü co nutscö, na ngue o juancügö. \q1 O juancügö rá zopjü c'o unü ngüenda bëzhiji na puncjü, rá xipjiji jña c'o rguí mäji. \q1 O juancügö rá cjapü ra mäjä c'o me nzhumü o̱ mü'bü. \q1 O juancügö rá zopjü yo nte yo dya libre, rá xipjiji ja rgá sö ra 'ñemeji libre. \q1 C'o ndëzhö, rá cjapü ra jñandaji. \q1 C'o me sufre, rá emeji libre. \q1 \v 19 O juancügö rá xipji yo nte c'ü ya zädä c'o pa c'o o juajnü Mizhocjimi ra salvaji. \p \v 20 Cjanu o mbans'a c'ua c'e libro, cjanu o unü c'ü mi pëpji cja nintsjimi. Cjanu o mimi c'ua ro jíchi c'o nte. Texe c'o mi cãrã cja c'e nintsjimi me mi cjinch'iji angueze, mi te'beji pje pjëzhi c'o ro mama. \v 21 Nuc'ua cjanu o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Nu o̱ jña Mizhocjimi nu cja ró xörügö, ya zädä dya a ndetsc'eji nu, eñe. \p \v 22 C'o nte, me co nguijñiji y me go mamaji: \p ―Me na jo yo jña yo mama nu, pero ¿ja ga mbãrã nu? Maco ngue nu t'i e José c'ü mi ngue ín menzumügöji. \p \v 23 O mama e Jesús o xipjiji: \p ―I̱ṉ pãrãji c'e jña c'ü rí mangöji: “Nu'tsc'e médico, rí dyät'ätsjë ante c'ü rí dyät'ä c'o 'ñaja.” Pe ngue c'ü i̱ṉ cjijñiji dya, cja in mü'büji. Pe xo i̱ṉ ne rí xitscöji a cjava: “Ró äräjme i̱ tsjague c'o me na nojo a Capernaum, maco dya i̱ṉ cjague yo cja ín jñiñigöji”, rí 'ñenzgöji. \p \v 24 O sido o ña e Jesús o mama: \p ―Dyäräji na jo c'ü rá xi'tsc'öji, c'o na cjuana. Yo nte, dya respetaoji 'na profeta 'ma ngue nu menzumütsjëji. \v 25 Dyäräji na jo c'ü xo rá xi'tsc'öji. Ya i̱ṉ pãrãji ja ma cja mi jinguã 'ma mi bübü e Elías. O mezhe jñi cjë nde c'ü dya go 'ñeje o dyebe, nguec'ua mi bübü 'na tjijmi texe cja c'o jñiñi. C'o pa c'o, mi cãrã va a Israel na puncjü o ndixũ c'o ya vi ndũ nu xĩra. \v 26 Pero dya ngue anguezeji c'o o xipji Mizhocjimi e Elías ro 'ñe mbös'ü. O xipji o ma a Sarepta c'ü bëxtjo järä a Sidón, o ma mbös'ü 'na ndixũ nu c'ü vi ndũ nu xĩra, maco dya mi menzumü a Israel. \v 27 C'o cjë c'o mi bübü e Elías, mi cãrã va a Israel na puncjü c'o mi sö c'e ngueme c'ü xiji o lepra. Pero dya cjó jogü ne ri 'naja anguezeji. Nguextjo e Naamán c'ü mi menzumü a Siria c'ü o jogü. \p \v 28 Nuc'ua c'o mi cãrã cja c'e nintsjimi, 'ma mü o dyäräji c'o jña c'o, me co sjëyaji c'ua na puncjü. \v 29 Go böbüji c'ua, cjanu o pjongüji e Jesús cja c'ü o̱ jñiñiji, o zidyiji cja c'e dyä'ä nu ja mi jäs'ä c'e jñiñi. O zidyiji ro ma pa'maji a jõmü. \v 30 Pero e Jesús o cjogütjo a nde anguezeji, o ma c'ua. \s1 Un hombre que tenía un espíritu malo \p \v 31 Nuc'ua e Jesús o zöbü o ma c'ua a Capernaum c'ü mi ngue 'na jñiñi a Galilea. Chjüma chjüma c'o pa c'o mi söyaji, mi jíchi c'o nte cja c'e nintsjimi. \v 32 C'o nte me mi sũji mi cjijñiji: \p ―Nunca rí äräji a cjanu. Je ni 'ñeje cja Mizhocjimi c'o jña c'o xitsiji nu, eñeji. \p \v 33 Cja c'e nintsjimi, mi bübü 'na bëzo c'ü vi zürü 'naja o̱ s'ondajma e Satanás nu c'ü dya jo, c'ü o tsjapü o mapjü c'ua na jens'e c'e bëzo. \v 34 O mama: \p ―Nu'tsc'e Jesús i̱ṉ menzumü a Nazaret, ¿pje i̱ṉ pë'sc'ü rí ñu co nuzgöjme? ¿Cjo vi 'ñeje rí tsjacü rá ma sufregöjme? Nutscö rí pã'c'ã. Ngue'tsc'e o̱ T'itsc'e Mizhocjimi, dya bübüts'ü c'o na s'o. \p \v 35 E Jesús o huënch'i c'ua c'ü o̱ s'ondajma c'ü dya jo o xipji: \p ―Tso't'ü in te. Pedye cja ne bëzo. \p Nuc'ua c'ü o̱ s'ondajma c'ü dya jo o tsjapü o nügü c'e bëzo a nde c'o nte c'o mi cãrã. O mbedye c'ua c'e s'ondajma cja c'e bëzo y dya pje tsjapü. \v 36 Me co nguijñi c'ua c'o nte, o mamaji: \p ―¿Pje pjëzhi c'ü pë's'i ne bëzo c'ü me na nojo? Manda yo o̱ s'ondajma c'ü dya jo nza cja c'ü ri pë's'i o poder. Xipjiji ra mbedyeji, cja na mbedyeji c'ua. \p \v 37 Nguec'ua texe cja c'o jñiñi c'o tsja a Galilea, me mi mamaji c'o ma nojo c'o mi cja e Jesús. \s1 Jesús sana a la suegra de Simón Pedro \p \v 38 Nuc'ua e Jesús o böbü o mbedye cja c'e nintsjimi. Cjanu o ma c'ua o zät'ä cja nu ngumü e Simón. C'ü nu to'o e Simón, mi sö pa'a. O xipjiji c'ua e Jesús ro jocü. \v 39 Nuc'ua e Jesús o ẽjẽ nu ja mi orü c'e ndixũ. Cjanu o huënch'i c'ua c'e pa'a. O c'ueñe c'ua c'e pa'a. O nanga c'ua na zëzhi c'e ndixũ, cjanu o dyät'ä o jñõnü cjanu o ziji. \s1 Jesús sana a muchos enfermos \p \v 40 'Ma ya ma quibi e jyarü, ma ẽjẽ c'o nte ma siji c'o o̱ dyoji c'o mi sö pje nde ma ngueme, ma sinpiji e Jesús. Nuc'ua e Jesús mi ẽ's'ẽ o̱ dyë nzi 'naja c'o mi sö'dyë, y mi jogüji. \v 41 Na puncjü c'o mi sö'dyë c'o o mbedye o̱ s'ondajma c'ü dya jo. Nzi ma mbedye, nzi ma mamaji: \p ―Ngue'tsc'e o̱ T'its'ü Mizhocjimi, eñe c'o s'ondajma. \p E Jesús mi huënch'iji, dya mi jëzi ra ñaji, na ngue mi pãrãji e Jesús mi ngue e Cristo. \s1 Jesús predica en Galilea \p \v 42 Nuc'ua 'ma mü o jyas'ü, o mbedye e Jesús o ma cja 'na majyadü nu ja dya cjó mi ndeñe. Nuc'ua c'o nte mi jodüji e Jesús. 'Ma mü o chöt'üji, mi süjmüji ngue c'ua dya ro xõgü co anguezeji. \v 43 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Xo ni jyodü rá ma zopjü c'o nte c'o cãrã c'o nan'ño jñiñi, rá xipjiji ni jyodü ra dyätäji Mizhocjimi, na ngueje ngue c'ü manda. Ngue c'ü vi juancügö Mizhocjimi rá cjagö, eñe. \p \v 44 O ma c'ua cja c'o 'ñaja jñiñi c'o mi tsja a Galilea, mi zopjüji cja c'o o̱ nintsjimiji. \c 5 \s1 La pesca milagrosa \p \v 1 'Na nu pa, e Jesús mi bübü cja squina c'e zapjü c'ü ni chjũ Genesaret. O ẽjẽ c'ua na puncjü o nte, me mi chütüji ngue c'ua ro dyäräji o̱ jña Mizhocjimi. \v 2 E Jesús o jñanda c'ua yeje bü'ü c'o ma jä'ä cja squina c'e zapjü. C'o mbëjmõ ya vi mbes'eji cja c'o bü, mi pe'ch'eji c'o o̱ rreji. \v 3 E Jesús o dat'ü c'ua cja 'naja c'o bü c'ü mi ngue o̱ cjaja e Simón. Cjanu o xipji c'ua e Simón xe ro ndütü c'e bü a ma cja c'e ndeje. O mimi c'ua cja c'e bü, o jíchi c'o nte. \v 4 Nuc'ua 'ma mü o nguarü o ña, o xipji e Simón: \p ―Mague cja c'e ndeje nu ja xenda na jẽ'ẽ. Rí pät'äji c'o in rreji ngue c'ua rí sürüji o jmõ. \p \v 5 O ndünrü c'ua e Simón o xipji: \p ―Xöpüte, 'naxõmü ró pëpjijme, dya ró sürüjme. Pero rá pät'ägö ne rre ja c'o nzi gui xitsi, eñe. \p \v 6 O tsjaji c'ua ja va xiji. O zürüji c'ua na puncjü o jmõ, nguec'ua ya ma xüt'ü c'e rre. \v 7 Nuc'ua o juãjpjã o dyëji c'o o̱ dyoji c'o ma cãjã cja c'ü 'naja bü, ngue c'ua ro ẽji ro 'ñe mbös'üji. O ẽjẽji c'ua, o nichiji nza yeje c'o bü, ya mi ne ro nguibi c'o. \v 8 E Simón Pedro 'ma mü o jñanda c'o jmõ, o ndüñijõmü a jmi e Jesús, o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rí sũ rgá bübü in jmigue. Na ngue me na s'ozgö, rí tũ ín nzhubü, eñe. \p \v 9 Me mi sũ e Simón Pedro na ngue ma puncjü c'o jmõ c'o vi zürüji. Xo mi sũ c'o mi dyoji e Pedro cja c'e bü. \v 10 Xo mi sũ e Jacobo 'ñeje e Juan c'o mi ngue o̱ t'i e Zebedeo. Mi ngue o̱ dyoji e Simón Pedro. E Jesús o xipji c'ua e Simón: \p ―Dya rí sũ; chenngue dya co nutscö. Nu'tsc'e mi mbëjmõgue, mi tennc'e o jmõ. Pero nudya rá jí'ts'i rí zopjü yo nte, ngue c'ua ra dyä'tc'äji ra ndennc'eji, xo ra creozüji. \p \v 11 Nuc'ua e Simón Pedro 'ñe c'o o̱ dyoji cjanu o pjons'üji a squina c'e bü. O zogüji texe nu, o möji e Jesús, ngue c'ua ro dyätpäji o̱ jña. \s1 Jesús sana a un leproso \p \v 12 'Na nu pa, e Jesús mi bübü cja 'na jñiñi nu ja xo mi bübü 'na bëzo c'ü me mi sö o lepra. C'e bëzo 'ma o jñanda e Jesús, o ẽjẽ o 'ñe ndüñijõmü a jmi, o dyötü ro jocü, o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, nu 'ma i̱ṉ ne'e, sö rí jocüzü ne lepra, eñe c'e bëzo. \p \v 13 E Jesús o c'uana c'ua o̱ dyë o ndörü, o xipji: \p ―Rí negö ra jogüts'ügue, eñe. \p Jo ni c'ueñe c'ua c'e lepra. \v 14 E Jesús o xipji c'ua c'e bëzo: \p ―Dya cjó rí ma xipjigue ja va jogüts'ü. Nguextjo c'e mböcjimi rí ma jíchitsjë c'ü ya jogüts'ü. Cja rrĩ unügue c'ua, ja c'o nzi va manda e Moisés. Nuc'ua ra mbãrã yo nte c'ü ya jogüts'ü, eñe. \p \v 15 Zö vi xipji e Jesús c'e bëzo c'ü dya cjó ro xipji, pero xenda go mamaji c'o mi cja e Jesús. Nguec'ua o ẽjẽ na puncjü o nte ro dyäräji e Jesús, y ngue c'ua e Jesús ro jocü c'o mi sö'dyë. \v 16 Nguec'ua e Jesús mi xõgü mi pa cja c'e majyadü nu ja dya cjó mi ndeñe, mi ötü Mizhocjimi. \s1 Jesús sana a un paralítico \p \v 17 'Na nu pa e Jesús mi xöpü c'o nte. Xo mi cãrã nu, ja nzi c'o fariseo 'ñe ja nzi c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. Vi 'ñeji texe cja c'o jñiñi c'o mi tsja a Galilea 'ñe c'o mi tsja a Judea. Xo mi cãrã c'o vi 'ñeje a Jerusalén. C'ü o̱ poder Mizhocjimi mi bübüvi co e Jesús ro jocü c'o mi sö'dyë. \v 18 O ẽjẽ c'ua ja nzi bëzo c'o ma tuns'ü 'na bëzo cja 'na pjinguã. C'e bëzo, dya mi sö ro 'ñõmü. Mi ne ro tsjocüji nu ja ma bübü e Jesús, ngue c'ua ro ngöbüji a jmi ro jocü. \v 19 Pero dya sö ja rvá tsjocüji, na ngue me mi ndüji nu cja c'e ngumü. O ndes'eji c'ua a xes'e cja c'e ngumü. O xo's'üji c'ua c'o mi t'üs'ü, cjanu o sjö'büji c'e bëzo a jmi e Jesús a nde cja c'o nte. \v 20 Nguec'ua o unü ngüenda e Jesús c'ü mi junt'ü o̱ mü'büji c'ü ro tsja angueze ro jocü c'e bëzo. Nguec'ua o mama c'ua e Jesús o xipji c'e bëzo: \p ―Nu'tsc'e sẽ, rá perdonaots'ü dya in nzhubü, eñe. \p \v 21 Nuc'ua c'o xöpüte 'ñe c'o fariseo o nguijñiji: “¿Pje pjëzhi ne bëzo nu mama perdonao o nzhubü? Chjëntjovi c'ü ro zadü Mizhocjimi nu. Maco dya cjó sö ra perdonao o nzhubü; nguextjo Mizhocjimi.” \p \v 22 Mi pãxtjo e Jesús c'o mi cjijñi anguezeji, nguec'ua o xipjiji c'ua: \p ―¿Jenga i̱ṉ cjijñiji a cjanu in mü'büji? \v 23 Ró xipji ne bëzo: “Rá perdonaots'ü dya in nzhubü”, ró embe, pero dya cjó sö ra mbãrã cjo ya ma o̱ nzhubü. Pero 'ma rá xipji ne bëzo: “Rí ñanga rí nzhodü”, rá embe; nu 'ma ra nanga c'ua ne bëzo ra nzhodü, nu'ma, ixtí pãrãgueji 'ma c'ü dya rí on'c'üji. \v 24 Nutscö rvá ẽjẽ cja Mizhocjimi, ya ch'acö poder cja ne xoñijõmü rá perdonaots'üji c'o na s'o c'o i̱ṉ cjaji. Unnc'eji dya ngüenda ngue c'ua rí pãrãji c'ü rí pë'sc'ö c'e poder, embeji. \p Cjanu o zopjü c'ua c'e bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü, o xipji: \p ―Rí ñanga, chunsc'e nu in pjinguã nu i̱ṉ os'ü, ma'a in nzumü, embeji c'e bëzo. \p \v 25 O nanga c'ua c'e bëzo c'ü dya mi sö ro 'ñõmü. Texeji o jñandaji 'ma mü o nanga c'e bëzo. Nuc'ua c'e bëzo o nduns'ü c'ü o̱ pjinguã c'ü mi os'ü, cjanu o ma o̱ ngumü, me mi unü 'na pöjö Mizhocjimi. \v 26 C'o nte, me go pizhiji go mamaji: \p ―Me na nojo Mizhocjimi. Nudya ró jandaji yo me na nojo. ¿Cjó ro nguijñi c'ü ri pë's'i poder a cjanu 'na nte? \s1 Jesús llama a Leví \p \v 27 O mbedye c'ua nu e Jesús, o jñanda 'naja bëzo c'ü mi chjũ e Leví c'ü mi cobra o contribución. Mi junrü nu ja mi cobraji o contribución. E Jesús o xipji c'ua: \p ―Chenngue co nutscö rí dyätcä ín jña. \p \v 28 Nuc'ua e Leví o zogü texe c'e bëpji c'ü mi cja, o böbü o mëvi e Jesús. \p \v 29 E Leví o manda o dyät'äji o jñõnü cja nu ngumü, o mbita e Jesús. Xo ma'a nu, na puncjü c'o mi cobra o contribución, o ma ziji o xëdyi e Jesús 'ñe e Leví. \v 30 C'o xöpüte 'ñe c'o fariseo mi so'büji ma xipjiji c'o o̱ discípulo e Jesús: \p ―¿Jenga 'natjo c'ua i̱ṉ sigueji o xëdyi yo cobra o contribución yo me cja c'o na s'o? \p \v 31 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu c'ü dya sö'dyë, dya ni jyodü o médico. C'o ni jyodü o médico, ngueje c'o sö'dyë. \v 32 Je xo ga cjatjonu, dya ngue c'o cjapü cja na jo c'ü rvá 'ñe xipji ra nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi; ngue c'o pãrã tũ o̱ nzhubü. \s1 Le preguntan a Jesús sobre el ayuno \p \v 33 O xipjiji c'ua e Jesús: \p ―C'o o̱ discípulo e Juan me mbempjeji y me ötüji Mizhocjimi. Je xo ga cjatjonu c'o o̱ discípulo c'o fariseo. Maco yo in discípulogue siji o xëdyi 'ma mbempje c'o 'ñaja. \p \v 34 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji 'na jña, ngue c'ua ro mbãrãji jenga dya mi mbempje c'o o̱ discípulo. O xipjiji: \p ―'Ma ra chjüntü 'na sẽ'ẽ, 'ma dya be cjuarü c'e chjüntü, dya sö rí tsjapüji c'o o̱ dyoji ra nzhumüji. Na ngueje xe ri bübütjo c'e sẽ a nde anguezeji. \v 35 Pero ra zädä c'o pa 'ma ra zinbiji c'e sẽ. Nuc'ua cja ra mbempjeji rgá nzhumüji 'ma. \p \v 36 O sido o ña e Jesús o xipjiji c'ü 'na ejemplo: \p ―'Ma cjó c'o cãjã 'na zëbitu c'ü ya xüt'ü, dya ra xü't'ü 'na bitu c'ü nuevo cja rrũ mbä't'ä cja c'e zëbitu. Na ngue 'ma rga cjanu, ra s'odü 'ma c'ü cja dadyo. Y c'e ts'ipëraso c'ü vi xü't'ü cja c'ü cja dadyo, dya xo ra chjënjui c'e zëbitu. \v 37 Yo nte, dya xich'iji o õt'apjü cja zëcuëro. Na ngue ro xüt'ü c'o zëcuëro, ro pjödü c'e t'apjü. Y dya cja ro jogü c'ua c'o zëcuëro. \v 38 Ni jyodü ra xich'iji o õt'apjü cja cuëro c'o cja nuevo, ngue c'ua dya ra s'odü o cuëro ra pjödü c'e t'apjü. \p O mama a cjanu e Jesús ngue c'ua ro unü ngüenda c'o nte 'ma ro dyätpäji o̱ jña, pero 'ma ro sido ro tsjaji c'o tjũrü c'o mi cjaji, ro s'odü o̱ mü'büji. \v 39 Xo mama e Jesús, 'ma cjó c'o me sũpü c'o o̱ tjũrü c'o ín mboxatitaji, nu 'ma ra dyärä ja ga cja o̱ 'ñiji angueze, nu'ma, 'na ra mama c'e nte: “Dya rí negö, na ngue xenda na jo ne 'ñiji nu ya rí pagö.” \c 6 \s1 Los discípulos recogen trigo en el día de descanso \p \v 1 'Na c'o pa c'o mi söya c'o mi menzumü a Israel, e Jesús 'ñe c'o o̱ discípulo mi cjogüji nu ja mi cja o ndëxü. C'o discípulo mi tücüji o ñirëxü, mi tjõ't'ü co o̱ dyëji, cja ma zaji. \v 2 Mi cãrã ja nzi c'o fariseo c'o o xipji c'o discípulo: \p ―¿Jenga i̱ṉ tücüji o ñirëxü? Maco mama c'ü o̱ ley Mizhocjimi c'ü dya sö rá cjaji a cjanu yo pa yo rí söyaji. \p \v 3 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji ya i̱ xörügueji nu c'ü o tsja e David 'ñe c'o mi dyoji, 'ma ya mi sant'aji; maco dya i̱ṉ so'büji angueze. \v 4 O cjogü e David cja o̱ ngumü Mizhocjimi nu ja ma sjũ. Cjanu o jñü c'ua c'o tjõmëch'i c'o mi jũsp'üji Mizhocjimi nu. Nuc'ua e David 'ñe c'o mi dyoji o ziji c'o tjõmëch'i. Maco mama c'e ley c'ü dya cjó mi sö ro zi c'o; mi nguextjo mböcjimi c'o mi sö ro zi c'o. \p \v 5 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, sö rá mangö ja rgui sũpüji yo pa yo rí söyaji, embeji c'o xöpüte 'ñe c'o fariseo. \s1 El hombre de la mano seca \p \v 6 Nuc'ua c'ü xe 'na nu pa c'ü mi söyaji, o cjogü e Jesús a mbo cja c'e nintsjimi. Cjanu o jíchi c'o nte. Mi bübü nu 'na bëzo c'ü mi dyot'ü o̱ jodyë. \v 7 C'o xöpüte 'ñe c'o fariseo me mi jandaji e Jesús, mi nuji cjo ro jocü o nte c'e pa c'ü mi söyaji. Mi jodüji ja rvá ngöt'üji e Jesús cja c'o pje mi pjëzhi. \v 8 E Jesús ixmi pãrã c'o na s'o c'o mi mbeñe anguezeji. O xipji c'ua c'e bëzo c'ü mi dyot'ü o̱ dyë: \p ―Böbügue, rgui 'ñeje a nde, eñe. \p Cjanu o böbü c'ua c'e bëzo o ma a nde. \v 9 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o xöpüte 'ñe c'o fariseo: \p ―Rá cja'c'üji 'na t'önü. ¿Ja ngue c'ü mama c'ü ín leygöji rá cjaji yo pa yo rí söyaji? ¿Cjo mama rá cjaji c'o na jo o rá cjaji c'o na s'o? ¿Cjo mama rá pjös'üji yo nín minteji o rá pö't'üji?, eñe. \p \v 10 Nuc'ua e Jesús o nguinch'i na jo texe c'o nte c'o mi cãrã a jmi. Cjanu o xipji c'e bëzo: \p ―C'uana in dyë, eñe. \p Cjanu o c'uana c'ua o̱ dyë, y ixco jogü c'ua. \v 11 Pero c'o xöpüte 'ñe c'o fariseo me go sjëyaji, mi pötma mamaji ja rvá sö pje ro tsjapüji e Jesús. \s1 Jesús escoge a los doce apóstoles \p \v 12 C'o pa c'o, o ma e Jesús cja t'eje. 'Naxõmü va dyötü Mizhocjimi nu. \v 13 Nuc'ua 'ma mü o jyas'ü, o ma't'ü c'o o̱ discípulo. Cjanu o xõcü doce anguezeji c'o xo jñusp'ü o̱ tjũ apóstole. \v 14 O juajnü e Simón c'ü xo jñusp'ü e Pedro. Xo juajnü e Andrés c'ü nu cjuarma e Simón. Xo juajnü e Jacobo 'ñe e Juan 'ñe e Felipe 'ñe e Bartolomé. \v 15 Xo juajnü e Mateo 'ñe e Tomás 'ñe e Jacobo c'ü mi t'i cja e Alfeo. Xo juajnü e Simón c'ü mi revolucionario. \v 16 Xo juajnü e Judas c'ü nu cjuarma e Jacobo. Xo juajnü e Judas Iscariote, nu c'ü ro mbö e Jesús. \s1 Jesús enseña a mucha gente \p \v 17 E Jesús 'ñe c'o o̱ discípulo o zöbüji c'ua cja c'e t'eje, o zät'äji cja 'na batjü o böbüji nu. Mi cãrã nu na puncjü o nte c'o mi dyoji e Jesús c'o mi ätpä o̱ jña. Xo mi cãrã na puncjü c'o 'ñaja nte. Vi 'ñeji a Judea 'ñe a Jerusalén. Je xo vi 'ñeji texe a squina c'e mar a ma a Tiro 'ñe a Sidón. Vi 'ñeji ro 'ñe dyäräji e Jesús. Xo vi 'ñeji ngue c'ua e Jesús ro jocü c'o mi sö'dyë. \v 18 Nuc'ua e Jesús o jocüji hasta c'o vi zürü c'o o̱ s'ondajma e Satanás nu c'ü dya jo, xo jocü c'o. \v 19 Texe c'o nte mi jodü ja rvá ndörüji e Jesús, na ngue mi pë's'i o̱ poder mi jocü c'o mi sö'dyë. \s1 La felicidad y la infelicidad \p \v 20 Nuc'ua e Jesús o jñanda c'o nte c'o mi dyoji c'o mi ätpä o̱ jña, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji zö i̱ṉ pöbreji, pero 'ma i̱ṉ jodügueji Mizhocjimi, ngue c'ü rgui mäcjeji. Na ngue ya ngue in Jmugueji dya Mizhocjimi. \p \v 21 ’Zö i̱ṉ sant'aji dya, pero ngue c'ü rgui mäcjeji. Na ngue Mizhocjimi ra dya'c'üji c'o me nda na jo, dya pje ra bë'ts'iji. \p ’Zö me i̱ṉ nzhumüji dya, pero ngue c'ü rgui mäcjeji. Na ngue Mizhocjimi ra tsja'c'ü me rí mäcjeji. \p \v 22 ’I̱ṉ ätcäji ín jñagö nutscö rvá ẽjẽ cja Mizhocjimi. Nguec'ua bübü 'ma ra nuc'üji na ü yo in menzumügueji, ra pjongüts'üji a nde anguezeji ra xi'ts'iji c'o me na s'o rgá zanc'eji. Zö ra tsja'c'üji a cjanu, pero ngue yo rgui mäcjeji yo. \v 23 C'o pa 'ma ra tsja'c'eji ga cjanu, me rí mäcjeji na puncjü. Na ngue Mizhocjimi a jens'e ra ngõ'tc'üji na jo. C'o in mboxpalegueji xo tsjaji a cjanu o tsjapüji o sufre c'o profeta c'o mi cãrã mi jinguã. \p \v 24 ’'Ma i̱ṉ ricoji, nu 'ma i̱ṉ mäpäji c'o i̱ṉ pë's'iji, nu'ma, juentsc'eji 'ma, na ngue ra tsja'c'üji Mizhocjimi rí sufreji. \p \v 25 ’'Ma i̱ṉ pëzhgueji c'ü dya pje bë'ts'iji, juentsc'eji. Na ngue ra tsja'c'üji rí sant'aji. \p ’'Ma me i̱ṉ mäjä gui minc'eji dya, 'ma dya i̱ṉ mäpqueji Mizhocjimi, juentsc'eji. Na ngue ra tsja'c'üji me rí nzhumüji me rí huëgueji. \p \v 26 ’Juentsc'eji na ngue c'ü ra tsja'c'üji Mizhocjimi, nu 'ma ra mama texe yo nte c'ü na jots'üji. Je xo va cjanu va tsja c'o in mboxpalegueji, o mamaji c'ü me ma jo c'o profeta c'o dya ma cjuana. \s1 El amor a los enemigos \p \v 27 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ äräji, rí xi'ts'iji rí s'iyagueji c'o i̱ṉ üji, rí tsjaji na jontets'üji cja c'o nuc'üji na ü. \v 28 Rí ma'tp'üji Mizhocjimi c'o sanc'üji. Xo rí dyötpüji Mizhocjimi c'o jün'sc'üji o bëchjine. \v 29 'Ma cjó c'o ra yapc'ü in jmiji cja in jodyëji, xo rí jyëziji ra yapc'üji c'ü 'na lado. 'Ma cjó c'o ra ngannc'aji c'ü i̱ṉ tëjëji, xo rí jyëziji ra ngannc'aji c'ü i̱ṉ jeji. \v 30 'Ma cjó c'o pje ra dyö'tc'üji, unüji c'ü ni jyodü c'o. 'Ma cjó c'o pje ra jñünnc'üji 'ma ngue in tsjacjeji, dya cja rí dyötüji. \v 31 C'ua ja nzi gui ñegueji c'ü ra s'iyats'üji yo nte, je xo rgui s'iyagueji a cjanu anguezeji. \p \v 32 ’'Ma nguextjo c'o s'iyats'üji c'o i̱ṉ s'iyaji, ¿ja bübü c'o na jo c'o i̱ṉ cjagueji 'ma? Maco c'o cja na s'o, xo s'iyaji c'o s'iya anguezeji. \v 33 Nu'tsc'eji, 'ma nguextjo c'o pjöxc'üji c'o i̱ṉ pjös'üji, ¿ja bübü c'o na jo c'o i̱ṉ cjagueji 'ma? Maco c'o cja na s'o, xo pjös'üji c'o pjös'ü anguezeji. \v 34 Nu 'ma nguextjo c'o pe'sc'eji c'o i̱ṉ pesp'eji, ¿ja bübü c'o na jo c'o i̱ṉ cjagueji 'ma? Maco c'o cja na s'o, pötca pesp'eji 'ma pje c'o ni jyodü c'o o̱ dyoji. \v 35 Rí s'iyagueji c'o i̱ṉ üji, rí tsjaji na jontets'üji y rí pesp'eji. Dya rí pëtsaji c'ü pje ra nzhocüts'üji. 'Ma rí tsjaji a cjanu, ra ngõ'tc'üji na jo 'ma Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e. Y ra jñetse ngue o̱ t'its'üji 'ma angueze. Na ngue me na jo angueze, me pjös'ü texe yo nte, zö cãrã c'o na s'o c'o dya unü 'na pöjö. \v 36 Rí juentsqueji yo nte c'ua ja nzi ga juen'tsc'eji Mizhocjimi c'ü ín Tataji. \s1 No juzguen a otros \p \v 37 ’Dya cjó rí so'büji. 'Ma jiyö, ra jñün'c'eji ngüenda Mizhocjimi. Dya cjó rí xipjiji: “Na s'ots'ügue”, rí 'ñembeji. 'Ma jiyö, xo ra mama Mizhocjimi: “Na s'ots'ügueji”, ra 'ñents'eji. Nguextjo Mizhocjimi ra mama ja ngue c'ü na jo y ja ngue c'ü na s'o. Rí perdonaogueji yo nin minteji; Mizhocjimi ra perdonaots'üji. \v 38 'Ma cjó c'o pje ni jyodü, rí unügueji. Mizhocjimi ra dya'c'eji c'ua texe c'o ni jyodüts'üji, hasta ra mboncjütjo. Ra dya'c'üji c'ua ja nzi gui unnc'eji. \p \v 39 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―¿Ja gui tsjijñiji? ¿Cjo sö 'naja ngorö ra jíchi o 'ñiji c'ü 'na ngorö? Dya sö. Na ngue ra zo'ovi cja t'ore nza yejui. \v 40 'Na c'ü cja xötpü, dya xo'ñi cja c'ü nu xöpüte. Cja ra xötpü na jo. Nu'ma, ya ri nza cja c'ü nu xöpüte 'ma. \p \v 41-42 ’¿Jenga i̱ṉ so'büji yo nin minteji? Maco c'o na s'o c'o cja'a yo nin minteji, pe ts'iquë nza cja 'na ngümpaxa c'ü ri o'o o̱ ndö 'na nte, pero c'o na s'o c'o i̱ṉ cjagueji, na nojo nza cja 'na dyaxü. ¿Jenga dya i̱ṉ unnc'eji ngüenda c'o na s'o c'o i̱ṉ cjagueji? ¿Pje ma jmi i̱ṉ pë'sc'eji c'ü i̱ṉ xiqueji yo nin minteji: “Jyëzguijme rá cjü'pc'öjme ne ngümpaxa nu o'o nin chögue”, i̱ṉ embeji? Maco dya ixi cjübügueji c'o dyaxü c'o o'o in chögueji. Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapqueji na jots'üji, pero dya cjuana. C'ü rí tsjagueji, ot'ü rí tsjünc'eji c'o dyaxü c'o o'o in chögueji, ngue c'ua ra sö rí jñandaji na jo rí tsjü'p'üji c'e ngümpaxa c'ü o'o a nzhö c'ü nin minteji, eñe e Jesús. \s1 El árbol se conoce por su fruto \p \v 43 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―'Na za'a, 'ma dya quis'i o fruta, dya sö ra mamaji na jo c'ü. Pero 'ma quis'i o fruta, dya sö ra mamaji na s'o c'ü. \v 44 Nzi 'naja za'a 'mãrã co c'o quis'i. Dya quitsiji o higo cja o bidyi; dya xo quitsiji o uva cja o pëdyi. \v 45 Je xo ga cjatjonu, 'na nte c'ü na jo, mama o jña c'o na jo, na ngue bübü o̱ mü'bü c'o na jo. 'Na nte c'ü na s'o, mama c'o na s'o, na ngue bübü o̱ mü'bü c'o na s'o. C'o bübü o̱ mü'bü 'na nte, ngue c'o ra mbedye o̱ ne. \s1 Las dos bases \p \v 46 ’¿Jenga i̱ṉ xitsiji: “Nu'tsc'e Señor, ín Jmuts'ügöjme”, i̱ṉ enzgöji? Maco dya i̱ṉ cjaji c'ua ja nzi rgá xi'ts'iji. \v 47 C'o ra ẽjẽzügö, 'ma ra dyätcäji ín jña 'ñe 'ma ra tsjaji c'o rí mangö, rá xi'ts'iji cjó chjëntjui c'o. \v 48 Chjëntjui nza cja 'na bëzo c'ü ro jyäbä na jo 'na ngumü. Ro dyö'bü na jẽ, cja rrũ ngü'p'ü c'ua c'e cimiento co peña. Nuc'ua 'ma ro c'os'ü c'e ndare, ro pjat'ü na zëzhi cja c'e ngumü. Pero dya ro tunbü, na ngue vi tjäbä co peña. \v 49 Pero yo o dyärä yo ró xi'ts'iji, 'ma dya ra tsjaji yo, chjëntjui 'na bëzo c'ü ro jyäbä 'na ngumü c'ü dya ro ngü'p'ü o cimiento, ro 'ñe's'etjo a xes'e cja e jõmü. Nuc'ua c'e ndare ro pjat'ü na zëzhi cja c'e ngumü, cja rrũ tunbü c'ua. \c 7 \s1 Jesús sana al siervo de un oficial romano \p \v 1 E Jesús 'ma mü o nguarü o zopjü c'o nte, cjanu o ma c'ua cja 'naja jñiñi c'ü mi chjũ a Capernaum. \v 2 Cja c'e jñiñi mi bübü nu 'naja bëzo c'ü mi manda c'o tropa romano. Mi 'ñeje 'na mbëpji c'ü mi s'iya, c'ü mi sö'dyë, ya mi ngue ro ndũ. \v 3 Nuc'ua c'ü mi manda c'o tropa, o dyärä c'o mi cja e Jesús mi jocü c'o mi sö'dyë. O tsja c'ua c'e bëzo o zopjü ja nzi c'o pje mi pjëzhi cja c'o menzumü a Israel, o xipjiji: \p ―Möji, ma dyötüji favor e Jesús rí xipjiji ra ẽjẽ ra 'ñe jocü nu ín mbëpji. \p \v 4 C'o pje mi pjëzhi o möji c'ua cja e Jesús, o ma xipjiji: \p ―Rvá 'ne ö'tc'üjme favor. Sö'dyë c'ü o̱ mbëpji c'e bëzo c'ü manda cja c'o tropa; va pen'c'e 'na jña c'e bëzo rí mague, rí ma tsjapü ra ndis'i c'ü o̱ mbëpji. Na jo rí mague. \v 5 Na ngue zö dya ín menzumügöji c'e bëzo, pero s'iyazügöji nutscöji rí menzumüji a Israel. Nutscöjme o jyäpcäjme ín nintsjimijme, embeji e Jesús. \p \v 6 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Mö. \p Cjanu o möji c'ua. 'Ma ya mi ngue ro zät'äji cja c'ü o̱ ngumü c'e bëzo c'ü mi manda c'o tropa, cjanu o tsja c'e bëzo o xipji ja nzi c'o o̱ dyoji: \p ―Möji ma chjünrüji e Jesús. \p Cjanu o möji c'ua. 'Ma mü o chjëji e Jesús 'ñe c'o pje mi pjëzhi, o xipjiji c'ua e Jesús c'ua ja nzi va mama c'e bëzo: \p ―Rvá 'ñe tjün'c'üjme rá xi'ts'ijme c'ü mama c'e bëzo c'ü manda c'o tropa. Nuc'ü, mama a cjava: “Perdonaozü ró ö'tc'ü favor ri mague ín nzumügö, pero dya ni jyodü. Nu'tsc'e me na jotsc'e, nuzgö rí tũgö ín nzhubü. Nguec'ua dya rí tsjogü cja ín nzumü. \v 7 Nguec'ua dya rvá ma nu ja mi bünc'e ro ö'tc'ü ri ma tsjapü ra ndis'i c'ü ín mbëpjigö. Pero 'ma rí mamague c'ü ra jogü c'ü ín mbëpji, rí pãrãgö ra jogü 'ma. \v 8 Nza cjazgö, o ch'acügö rí manda cja c'o tropa. 'Ma rí xipjigö 'na tropa ra ma'a ra ma tsja 'na bëpji, jo rrũ ma c'ua. 'Ma rí xipji c'ü 'na tropa ra ẽjẽ, ra ẽjẽ c'ua. Y 'ma rí xipji c'ü ín mbëpji ra tsja 'na bëpji, ra tsja c'ua. Nguec'ua rí pãrãgö 'ma rí mamague c'ü ra jogü c'ü ín mbëpji, ra jogü 'ma”, eñe c'e bëzo va penpe 'na jña e Jesús. \p \v 9 E Jesús 'ma mü o dyärä c'e jña c'ü vi pejñe c'e bëzo, me co mäjä na ngue c'e bëzo mi junt'ü o̱ mü'bü c'ü ro tsja e Jesús ro jocü c'e mbëpji. Cjanu o ñezhe c'ua e Jesús o xipji c'o nte c'o mi pöji: \p ―Dyäräji na jo c'ü rá xi'ts'iji. Nutscöji rí menzumüji a Israel rí ma't'üji Mizhocjimi, pero dya cjó rí töt'ügö yo ín menzumüji c'ü ri ench'e o̱ mü'bü Mizhocjimi c'ua ja nzi ga tsja c'e bëzo c'ü junt'ü o̱ mü'bü c'ü rá cjapü ra ndis'i c'ü o̱ mbëpji, eñe e Jesús. \p \v 10 C'o vi ma ndünrü e Jesús, cjanu o nzhogüji c'ua cja o̱ ngumü c'e bëzo, o 'ñe chöt'üji c'ü ya vi ndis'i c'e mbëpji c'ü mi sö'dyë. \s1 Jesús resucita al hijo de una viuda \p \v 11 'Na nu pa, o mbedye e Jesús nu ja mi bübü, ro ma cja 'naja jñiñi c'ü mi chjũ'ũ a Naín. Mi pöji angueze na puncjü c'o o̱ discípulo 'ñe na puncjü c'o nte. \v 12 'Ma ya mi ngue ro zät'äji cja o̱ ngoxtji c'e jñiñi a Naín, o jñandaji c'ua ma pedye o nte ma tuns'üji 'na añima ro ma dyögüji. Mi nguextjo c'e t'i c'ü mi 'ñeje c'ü nu nana. Ya vi ndũ c'ü nu xĩra c'e ndixũ. Mi pöji c'e ndixũ na puncjü c'o o̱ menzumüji. \v 13 Nuc'ua e Jesús c'ü ín Jmugöji, 'ma mü o jñanda me mi huë c'e ndixũ, me go sentio o xipji c'ua: \p ―Dya rí huë, eñe. \p \v 14 Cjanu o ẽjẽ c'ua e Jesús a jmi cja c'e caja, cjanu o 'ñe's'e o̱ dyë. C'e caja, dya mi cjo'bü. C'o mi tuns'ü c'e caja o böbüji. Cjanu o mama c'ua e Jesús o xipji c'e añima: \p ―Nu'tsc'e sẽ, rí xi'tsc'ö rí ñanga. \p \v 15 Go nanga go mimi c'ua c'e t'i c'ü mi añima, y cjanu o ña c'ua. O mama c'ua e Jesús o xipji c'e ndixũ: \p ―Bübü dya va nin ch'igue, eñe. \p \v 16 C'o nte, me go pizhiji c'ua texeji o mamaji: \p ―Me na nojo Mizhocjimi. Ya ndo bübüzgöji 'na profeta nu me na nojo. Nujnu, o 'ñeme Mizhocjimi ra mböxcüji nutscöji o̱ ntezgöji, eñe c'o nte. \p \v 17 Me mi näntji c'ua e Jesús texe a Judea, na ngue vi tsjapü o te c'e t'i c'ü vi ndũ, o bübütjo na yeje. Xo mi näntji e Jesús texe cja c'o jñiñi c'o mi chäjtjoji. \s1 Los enviados de Juan el Bautista \p \v 18 Nuc'ua c'o o̱ discípulo e Juan o möji, o ma xipjiji e Juan c'o mi cja e Jesús. Nuc'ua e Juan o juajnü yeje c'o discípulo c'o vi säjä. \v 19 Cjanu o xipjivi: \p ―Mëvi cja e Jesús, rí ma dyönüvi a cjava: “¿Cjo ngue'tsc'e c'ü rí te'bejme ra ẽjẽ, o rá te'bejme c'ü 'naja”, rí 'ñembevi c'ü. \p \v 20 Nuc'ua cjanu o ma c'ua c'o bëzo o zät'ävi cja e Jesús, cjanu o xipjivi: \p ―C'ü rvá ẽgöbe; e Juan c'ü mi jichi yo nte cja c'e ndare a Jordán o xitsibe ro 'ñe önnc'übe, ¿cjo ngue'tsc'e c'ü rí te'bejme, o rá te'bejme c'ü 'naja? \p \v 21 C'e ndajme 'ma mi bübü nu c'o o̱ discípulo e Juan, e Jesús mi jocü na puncjü o nte c'o me mi sufre o ngueme. Xo mi cãrã nu na puncjü o nte c'o vi zürü o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo. E Jesús o tsjapü o mbedye c'o s'ondajma c'o. Y na puncjü c'o mi ndëzhö, o jocü e Jesús ngue c'ua va jñanda c'o mi ndëzhö. \v 22 Nuc'ua e Jesús cjanu o xipji c'o yeje o̱ discípulo e Juan: \p ―Nzhogü rí mëvi cja e Juan, rí ma xipjivi nu yo i̱ jñandavi ró cjagö. Xo rí xipjivi yo i̱ dyärävi ró xipjigö yo nte. Xipjivi ya janda yo mi ndëzhö, 'ñe yo mi me'dye ya nzhodüji na jo. Xipjivi e Juan, yo mi sö o lepra c'ü vi pëgaji, ya jogü yo. Xipjivi, yo mi ngogõ, ya äräji dya. Y bübü c'o ya vi ndũ y go tetjoji, ya bübütjoji dya. Xipjivi e Juan c'ü rí zopjügö yo pöbre rí xipjiji ja rgá jogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. \v 23 Xipjivi, 'ma cjó c'o ra sido ra 'ñejmezü y dya ra yembeñe c'ü rguí xõgü co nutscö, ngue c'ü rguí mäjä c'o, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo e Juan. \p \v 24 O ma c'ua c'o o̱ discípulo e Juan. Nuc'ua e Jesús o zopjü c'o nte o xipjiji ja ma cja e Juan, o dyönüji: \p ―'Ma i̱ möcjeji a ma cja c'e majyadü i̱ ma ñuji e Juan, pe mi cjijñiji rvi chöt'üji 'na bëzo c'ü ri pötpü o̱ jña, nza cja ga pötü o̱ lugar 'na xitji 'ma juant'ü e ndajma. \v 25 Pe mi cjijñigueji rvi chöt'üji 'na bëzo c'ü ri je'e bitu c'o me ni muvi. Tsjijñiji; c'o je'e bitu c'o me ni muvi, ngue c'o rey 'ñe c'o cãrã cja o̱ palacio. \v 26 'Ma i̱ ma ñuji e Juan, pe mi cjijñiji rvi chöt'üji 'naja profeta. Jã, rí mangö ngue 'na profeta e Juan. Pero xenda ni muvi o̱ bëpji angueze que na ngue c'o 'ñaja profeta. \v 27 Je t'opjü o̱ jña Mizhocjimi ja ga cja e Juan c'ü mama a cjava: \q1 Dyärä, ró juajnügö 'na bëzo ra zopjü yo nte ra xipjiji ín jñagö. \q1 Ra ot'ü in xo'ñigue ngue c'ua 'ma rí mague, ya rguí bübü dispuesto yo nte ra recibidots'üji, eñe. \m \v 28 Rí xi'tsc'öji, cja yo nte, dya cjó ch'unü 'na bëpji c'ü rrĩ muvi nza cja c'ü o unü Mizhocjimi e Juan. Zö me ma nojo c'e bëpji c'ü mi pë's'i e Juan, 'ñe me ma zö, pero xenda na zö 'ma cjó c'o ra tsjapü Mizhocjimi o̱ nte, eñe e Jesús. \p \v 29 C'o nte 'ma mü o dyäräji c'e jña c'ü vi mama e Jesús, o unüji ' na pöjö Mizhocjimi. Xo 'ñe c'o mi cobra o contribución. Na ngue vi möji cja e Juan, vi ma ji'iji y vi nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. \v 30 Pero c'o fariseo 'ñe c'o mi xöpü c'o ley, iyö c'o. Vi tsjapüji c'ü dya mi muvi c'e bëpji c'ü vi ch'unü e Juan, dya go ma jiji. Maco Mizhocjimi vi mbeñe ro perdonao texe c'o nte. \v 31 O mama c'ua e Jesús: \p ―Rá xi'tsc'öji ja ga cja yo nte yo cjë yo rí cãrãji dya, c'o dya dyätä e Juan ni ri nguetscö. \v 32 Anguezeji chjëntjui nza cja yo ts'it'i yo junrü cja chõjmü yo eñe cjaji o mbaxua, ma't'üji o̱ dyoji mamaji: “Ró pjë'pc'ijme o flauta, pero nu'tsc'eji dya i̱ nemeji”, embeji yo nu dyoji. O 'ma jiyö, eñeji cjaji como que ya vi ndũ 'na nte, eñe pa ögüji c'e añima, xipjiji nu mit'iji: “Me ró nzhumüjme rvá xörüjme, pero nu'tsc'eji, dya i̱ huëgueji”, eñeji. \v 33 C'ua ja nzi ga cja yo ts'it'i, je xo ga cjatjonu yo nte yo cãrã yo cjë dya. 'Ma o mbürü e Juan o mbëpi Mizhocjimi, o xõgü, dya cjó go zivi o xëdyi c'ü rví mäjä. Nguec'ua yo nte mamaji: “E Juan pë's'i 'naja o̱ s'ondajma c'ü dya jo”, eñeji. \v 34 Nuc'ua nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rí mäjä rgá sigöji o xëdyi. Nguec'ua ga mama c'o nte c'o dya ne ra dyärä o̱ jña Mizhocjimi: “Chjã, 'naja bëzo nu me ñõnü, y me si o vinu. Me xo joji yo cobra o contribución, 'ñe yo 'ñaja yo xiji na s'o”, eñeji. \v 35 Pero rí xi'tsc'öji, c'o ätä Mizhocjimi unüji na jo ngüenda Mizhocjimi me cjijñi na jo o̱ ñi, me pãrã na jo c'ü cja'a; nguec'ua nde nan'ño bëpji va dyacöbe e Juan. \s1 Jesús en la casa de Simón el fariseo \p \v 36 'Na nu pa, 'naja c'o fariseo o mbita e Jesús ro ma o̱ ngumü ro ziji o xëdyi. O ma c'ua e Jesús o zät'ä cja o̱ ngumü c'e bëzo, o cjogü a mbo cjanu o ziji o xëdyi c'e bëzo c'ü vi mbita. \v 37 Cja c'e jñiñi mi bübü ' na ndixũ c'ü mi cja na puncjü c'o na s'o. O mbãrã c'ua c'e ndixũ c'ü mi bübü e Jesús cja o̱ ngumü c'e bëzo mi siji o xëdyi. Cjanu o ẽjẽ c'ua c'e ndixũ cja o̱ ngumü c'e bëzo, ma tũ'ũ 'na ts'ibotia de ndojo c'ü mi po'o o aceite c'o ma jo ma jyärä. \v 38 Cjanu o ẽ ndüñijõmü cja o̱ ngua e Jesús. Me mi huë c'e ndixũ, me co mbögü o̱ nguizhö va mbe'chp'e o̱ ngua e Jesús. Nuc'ua co c'o o̱ ñixte, cjanu o ndintspi o̱ ngua, y me co zü'tp'ü o̱ ngua. Cjanu o ndũ c'ua c'e aceite c'ü vi tũ, o ngosp'ü o̱ ngua. \v 39 C'e fariseo c'ü vi mbita e Jesús, 'ma mü o jñanda c'o mi cja c'e ndixũ, cjanu o nguijñitsjë c'ua: “Ne bëzo, 'ma na cjuana ri profeta nu, ro mbãrã 'ma cjó ngue ne ndixũ nu na tjörü. Ro mbãrã pje ma ndixũ nu, ro mbãrã c'ü me cja na s'o nu.” \v 40 O mama c'ua e Jesús o xipji c'e fariseo: \p ―Simón, bübü 'na jña c'ü rí ne rá xi'ts'i. \p O ndünrü c'ua c'e bëzo: \p ―Xitsigö, xöpüte. \p \v 41 O mama c'ua e Jesús: \p ―Mi bübü yeje bëzo c'o mi tũ ngüenda mi tunpüji 'na bëzo. C'ü 'naja mi tũ cuatro mil o mbëxo; c'ü 'naja mi tũ cuatro ciento. \v 42 Dya mi jünvi pje rví ngõt'üvi. Nguec'ua c'e bëzo o perdonaovi nza yejui. ¿Ja gui tsjijñi yo yeje bëzo yo o perdonaoji? ¿Ja va ngue c'ü xenda ra gradecido ra ne'e c'e bëzo c'ü ya perdonaovi? \p \v 43 O ndünrü c'ua e Simón o xipji: \p ―Pe ngue c'e bëzo c'ü xenda mi tũ na puncjü o merio, xenda ra gradecido c'e bëzo c'ü vi perdonao texe c'o mi tunpü. \p E Jesús o xipji c'ua: \p ―Na cjuana c'ua ja vi tsjijñi. \p \v 44 Nuc'ua e Jesús o jñanda c'e ndixũ, cjanu o xipji c'ua e Simón: \p ―¿Cjo i̱ unü na jo ngüenda c'ü o tsja ne ndixũ? Ró säcjö cja in nzumügue, nu'tsc'e, dya i̱ dyacö ndeje c'ü ro pe'ch'e ín cua, c'ua ja nzi ga cja ín chjũrügöji. Pero ne ndixũ o mbechque ín cua co o̱ nguizhö, cjanu o ndintsqui ín cua co o̱ ñixte. \v 45 Nu'tsc'e, dya i̱ sütcü ín jmi; pero ne ndixũ, me sütcü ín cua. \v 46 Nu'tsc'e, dya pje i̱ xisqui ín ñi; pero ne ndixũ o ngoscü ín cua o aceite yo na jo ga jyärä. \v 47 C'ü vi tsja a cjanu ne ndixũ, ixi 'ñetse c'ü o unü ngüenda c'ü tũ na puncjü o̱ nzhubü y ya nzhogü o̱ mü'bü. Nguec'ua Mizhocjimi ra perdonao c'o na puncjü o tsja c'o na s'o. Pero 'ma cjó c'o dya ra unü ngüenda cjo ri tũ o̱ nzhubü, 'ma dya ra unü ngüenda c'ü ni jyodü ra perdonao Mizhocjimi c'ü, nu'ma, dya xo ra neze 'ma c'ü. \p \v 48 Nuc'ua e Jesús o xipji c'e ndixũ: \p ―Rí perdonaots'ü c'o na s'o c'o i̱ tsja, eñe. \p \v 49 C'o nte c'o ma siji o xëdyi e Jesús 'ñe e Simón, mi pötma mamaji: \p ―¿Cjó ngue ne bëzo nu? A poco sö ra perdonaozgöji c'o na s'o. \p \v 50 Nuc'ua e Jesús o xipji c'ua c'e ndixũ: \p ―Ya jogü in mü'bügue, na ngue i̱ 'ñench'ezü in mü'bü, i̱ creo c'ü ro perdonaots'ü Mizhocjimi. Ma dya, dya cja rí mbeñe c'o na s'o. \c 8 \s1 Mujeres que ayudaban a Jesús \p \v 1 C'o pa c'o, e Jesús mi sät'ä cja texe c'o jñiñi 'ñe c'o ts'ijñiñi. Mi zopjü c'o nte mi xipjiji ja rvá jogü o̱ mü'büji, ngue c'ua Mizhocjimi ro tsjapüji o̱ nte anguezeji. Mi pöji e Jesús c'o doce o̱ discípulo. \v 2 Xo mi pöji e Jesús ja nzi ndixũ c'o vi zürü c'o o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo, 'ñe c'o mi sö'dyë. Mi pöji e Jesús na ngue angueze vi pjongü c'o s'ondajma, y vi jocü c'o mi sö'dyë. C'ü 'na ndixũ mi chjũ e María c'ü mi menzumü a Magdala. Nu c'e ndixũ, vi zürü siete c'o o̱ s'ondajma c'ü dya jo, pero vi pjongü e Jesús c'o. \v 3 C'ü 'na ndixũ mi chjũ e Juana. C'e ndixũ, mi ngue o̱ su e Chuza c'ü mi ngue o̱ ngapta e Herodes, mi manda cja c'o o̱ mbëpji. C'ü 'naja ndixũ, mi chjũ e Susana. Xo mi pöji e Jesús c'o 'ñaja ndixũ c'o ma puncjü. Mi pjös'üji e Jesús co c'o o̱ merioji. \s1 El ejemplo del sembrador \p \v 4 Mi pedye na puncjü o nte cja o̱ jñiñiji, mi pöji e Jesús. 'Na nu pa 'ma ya ma cãji na puncjüji, e Jesús o zopjü c'o nte o xipjiji 'na ejemplo, o mama a cjava: \p \v 5 ―'Na mbonzhëxü o mbedye o ma mbodü o ndëxü. Nuc'ua 'ma ya ma podü, bübü o ts'indëxü c'o o zobütjo cja 'ñiji nu ja mi cjogü o nte. O ẽjẽ c'ua c'o s'ü o 'ñe jñüs'üji c'o ts'indëxü. \v 6 Bübü o ts'indëxü c'o je xo zobütjo nu ja c'o dya ma pizhi e jõmü. Nuc'ua 'ma mü o mbes'e, o dyot'ü c'o ndëxü na ngue mi ojtjo o c'ajõmü. \v 7 Bübü o ts'indëxü c'o o zobütjo nu ja mi bodü o̱ ndö o bidyi. 'Natjo c'ua va mbes'eji. Ts'i vi nocü c'o bidyi, nguec'ua va mbö't'ütjo c'o ts'indëxü, dya jyëzi ro nocü na nojo. \v 8 Bübü o ts'indëxü c'o o zobü c'ua ja ma jo o jõmü. 'Ma ya mü o nocüji, o jogüji na jo o unüji 'naja ciento ts'indëxü nzi 'na mata. \p 'Ma mü o nguarü o xipjiji a cjanu yo, go ña c'ua na jens'e e Jesús o mama: \p ―Nu'tsc'eji bübü in tsõgueji, rí dyäräji na jo yo jña yo rí xi'tsc'öji. \s1 El propósito de los ejemplos \p \v 9 Nuc'ua c'o o̱ discípulo e Jesús cjanu o dyönüji e Jesús o mamaji: \p ―¿Pje ne ra mama yo jña yo i̱ xitsijme? \p \v 10 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji o dya'c'üji Mizhocjimi rí pãrãji c'ü dya mi pãrã c'o nte 'ma ot'ü; o dya'c'üji rí pãrãji ja ga manda Mizhocjimi. Yo 'ñaja nte, rí xipjigö o ejemplo yo, ngue c'ua zö ra jñandaji y ra dyäräji, pero dya ra mbãrãji pje pjëzhi c'ü ne ra mama c'o jña. \s1 Jesús explica el ejemplo del sembrador \p \v 11 ’C'e ejemplo c'ü ró xi'ts'iji, je a cjava. C'o ndëxü c'o ró xi'tsc'öji, ngue c'o ró jyë'tsc'öji o̱ jña Mizhocjimi. \v 12 C'o ndëxü c'o o zobütjo cja 'ñiji, ró jyë'tsc'öji c'o ärä o̱ jña Mizhocjimi. Nuc'ua va ẽjẽ e Satanas c'ü dya jo, va 'ñe jünbü c'o jña cja o̱ mü'büji. Nguec'ua, dya ra 'ñench'e o̱ mü'büji Mizhocjimi. Nguec'ua, dya ra ndintspiji o̱ mü'büji c'o na s'o. \v 13 C'o ndëxü c'o o zobütjo nu ja c'o dya ma pizhi o jõmü, ró jyë'tsc'öji c'o me mäjä ga dyärä o̱ jña Mizhocjimi, y me mäjä ga creoji. Pero nujyo, dya jëzitsjë ra zi'ch'i na jo o̱ mü'büji c'o jña. Nguec'ua 'ma va ẽjẽ c'o ra sufreji, dya sido creoji Mizhocjimi, xõgüji. \v 14 Nu c'o ndëxü c'o o zobütjo nu ja mi bodü o̱ ndö o bidyi, rá jyë'tsc'öji c'o ärä o̱ jña Mizhocjimi, nuc'ua me mbeñeji c'o o̱ bëpjiji, 'ñe me jodüji ja rgá ndõji na puncjü o t'opjü, 'ñe me mäpäji yo bübü cja ne xoñijõmü ga tsjaji c'o netsjëji. Nguec'ua, dya cjaji ja nzi ga ne Mizhocjimi. \v 15 C'o ndëxü c'o o zobü c'ua ja ma jo jõmü, ró jyë'tsc'öji c'o ärä o̱ jña Mizhocjimi c'o creo co texe o̱ mü'bü. Zö pje c'o ra sufreji pero sido nzhodüji cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi. Nguec'ua chjëntjui nza cja c'o ndëxü c'o ra jogü na jo. \s1 El ejemplo de la lámpara \p \v 16 ’'Ma tjütüji 'naja sivi, dya co'büji co 'naja s'äbä. Dya xo emeji a mbo cja ngama. Je ẽ's'ẽji nu ja na ts'ijens'e, ngue c'ua ra sö ra jñanda c'o ri cjogü a mbo cja ngumü. \v 17 Je xo ga cjatjonu ín jñagö. Zö rí xi'tsc'ötsjëji dya yo ín jñagö, pero ni jyodü rí xipcjeji yo nte. Zö dya pãrãji, pero ni jyodü ra mbãrãji ngue c'ua ra bübü o̱ jya's'ü Mizhocjimi cja o̱ mü'büji. \p \v 18 ’Pjötpüji na puncjü ngüenda rí dyäräji na jo yo jña yo rí xi'tsc'öji. 'Ma rí unnc'eji ngüenda yo jña, 'ñe 'ma rí 'ñench'e in mü'bügueji yo, nu'ma, mas rí tendiogueji 'ma yo. Zö i̱ṉ cjijñiji c'ü ya i̱ jñüs'üji 'na jña, pero 'ma dya rí unüji ngüenda, ra jñünnc'üji 'ma c'ü ts'inguilëjë c'ü ya i̱ṉ pãrãji. \s1 La madre y los hermanos de Jesús \p \v 19 'Na nu pa, o ẽjẽ c'ü nu nana e Jesús, 'ñe c'o nu cjuarma, ro säji nu ja mi bübü e Jesús. Pero dya mi sö ro cjogüji nu ja ma bübü, na ngue me ma puncjü o nte c'o ma cã nu. \v 20 O mama c'ua c'o nte o xipjiji e Jesús: \p ―Nin nana 'ñe c'o nin cjuarma cãrãji a tji; ne anguezeji rí ñaji. \p \v 21 O ndünrü e Jesús o xipji c'ua c'o nte: \p ―C'o rí cjapcö mi nanagö 'ñe mi cjuarma, ngueje c'o ärä o̱ jña Mizhocjimi c'o cja ja c'o nzi ga mama. \s1 Jesús calma el viento y las olas \p \v 22 'Na nu pa, o dat'ü e Jesús cja 'naja bü co c'o o̱ discípulo. O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Mö rá pes'eji nu 'nanguarü a manu cja ne trazapjü, eñe. \p Cjanu o möji c'ua. \v 23 'Ma ya mi möji, o zürü c'ua t'ĩjĩ e Jesús. Jo ni ẽjẽ c'ua 'na trandajma c'ü me mi vü cja c'e zapjü. Ya ma pjürü ma po'o o ndeje cja c'e bü c'ü mi pjö's'ü o ndajma; mi bübü peligro c'ü ro nguibiji. \v 24 O ẽjẽ c'ua c'o discípulo a jmi e Jesús, o zopjüji o xipjiji: \p ―Rí ñanga, xöpüte, ya rá quibiji. \p O zö c'ua e Jesús o nanga c'ua. Cjanu o huënch'i c'ua c'e ndajma, 'ñe c'o ndeje c'o me mi pjö's'ü. Ixco söya c'ua c'e ndajma, 'ñe c'o ndeje, dya cja mi pjö's'ü. \v 25 O mama c'ua e Jesús o xipji c'o discípulo: \p ―¿Jenga dya mi creozüji c'ü ro pjö'c'öji?, eñe. \p C'o discípulo me mi sũji mi pötma mamaji: \p ―¿Mbãrã, pje pjëzhi e Jesús? Maco manda ra böbü e ndajma 'ñe yo ndeje, y nujyo, ätäji nu. Nunca rí jandaji a cjanu. \s1 El hombre endemoniado de Gadara \p \v 26 O zät'äji c'ua cja c'e país c'ü ni chjũ a Gadara c'ü bübü a 'nanguarü a Galilea cja c'e trazapjü. \v 27 'Ma ya vi mbes'e e Jesús cja c'e bü, o ẽjẽ c'ua 'naja bëzo c'ü je vi peje cja c'e jñiñi a Gadara, o 'ñe chjëvi e Jesús. Nu c'e bëzo, ya vi mezhe vi zürü o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo. Dya cja mi je'e o bitu. Dya cja xo mi bübü cja ngumü; je mi bübü cja panteón cja campo santo. \v 28 'Ma mü o jñanda c'e bëzo e Jesús, o mapjü c'ua na jens'e, cjanu o ndüñijõmü cja jmi e Jesús, cjanu o mama na jens'e: \p ―Nu'tsc'e Jesús, o̱ T'its'ü Mizhocjimi, ¿pje pë'sc'ü rí ñugue co nutscö? Rí ö'tc'ügö, dya rí tsjacü rá ma sufregö. \p \v 29 O mama a cjanu na ngue e Jesús mi manda c'ü o̱ s'ondajma c'ü dya jo ro mbedye cja c'e bëzo. C'ü o̱ s'ondajma c'ü dya jo, ya vi mezhe vi zürü c'e bëzo. C'o nte mi tjün't'üji co cadena c'e bëzo, mi tjün'tp'üji o̱ dyë 'ñe o̱ ngua, ngue c'ua dya ro nzhodü libre. Pero mi c'üdütjo c'o mi ndün't'üji. Y c'ü o̱ s'ondajma c'ü dya jo mi cjapü c'e bëzo ra nzhodü cja majyadü. \v 30 E Jesús o dyönü c'e bëzo: \p ―¿Pje ni chjũtsc'e? \p Cjanu o ndünrü c'ua c'e bëzo: \p ―Ni chjũzü Legión, eñe. \p C'e jña legión ne ra mama: “Na puncjü.” Mi chjũ a cjanu c'e bëzo, na ngue na puncjü o s'ondajma c'o vi cjogü a mbo cja o̱ mü'bü. \v 31 C'o s'ondajma mi ötüji na puncjü e Jesús c'ü dya ro manda ro möji nu ja c'o va 'nün't'ü c'o nu mis'ondajmaji. \v 32 Ma cã na puncjü o cuchi cja c'e t'eje ma ñõnüji. Nuc'ua c'o o̱ s'ondajma c'ü dya jo, o dyötüji e Jesús ro unü sjëtsi anguezeji ro ma nguich'iji cja o̱ mü'bü c'o cuchi. O unüji c'ua sjëtsi. \v 33 Nuc'ua c'o s'ondajma o mbedyeji cja o̱ mü'bü c'e bëzo, cjanu o ma nguich'iji cja o̱ mü'bü c'o cuchi. Nuc'ua c'o cuchi cjanu o zöbüji texeji cja c'e dyä'ä, o ma zo'oji cja c'e trazapjü o nguibiji. \p \v 34 Nuc'ua c'o mi pjörü o cuchi, 'ma mü o jñandaji, o c'ueñeji c'ua na zëzhi o ma mamaji cja c'e jñiñi, 'ñe texe cja c'o lugar nu ja c'o mi cãrã o nte. \v 35 Nuc'ua c'o nte o mbedyeji c'ua, o ma nuji c'o vi tsja e Jesús. O zät'äji c'ua ja mi bübü e Jesús, o chöt'üji nu c'e bëzo c'ü vi mbedye c'o o̱ s'ondajma c'ü dya jo, mi junrü cja o̱ ngua e Jesús, ya mi je'e o bitu, ya mi tjümbeñe. O zũji c'ua. \v 36 O ña c'ua c'o nte c'o vi jñanda, o xipjiji c'o ma säjä ja va tsja e Jesús va pjongü c'o s'ondajma c'o mi bübü o̱ mü'bü c'e bëzo. \v 37 Nuc'ua c'o mi menzumü cja c'e país a Gadara, me mi sũji mi xipjiji e Jesús: \p ―Rí ö'tc'üjme favor rí pedye cja nín jñiñigöjme. \p O dat'ü c'ua e Jesús cja c'e bü, ngue c'ua ro nzhogü nu ja vi 'ñeje. \v 38 Nuc'ua c'e bëzo c'ü vi mbedye c'o s'ondajma, mi ötü c'ü ro möji e Jesús 'ñe c'o o̱ discípulo. Pero e Jesús o xipji: \p \v 39 ―Nzhogü, ma in nzumü. Rí mama c'ü ja va mböxc'ü Mizhocjimi, embeji c'e bëzo. \p Nuc'ua cjanu o ma c'ua c'e bëzo, o ma mama texe cja c'e jñiñi ja va cja va pjongü e Jesús c'o s'ondajma c'o vi zürü c'e bëzo. \s1 La hija de Jairo, y la mujer que tocó la ropa de Jesús \p \v 40 Nuc'ua 'ma mü o nzhogü na yeje e Jesús nu ja vi 'ñeje, texe c'o nte o recibidoji na ngue mi te'beji angueze. \v 41 O ẽjẽ c'ua 'naja bëzo c'ü mi chjũ e Jairo. Nuc'ü, mi xo'ñi cja 'na nintsjimi nu ja mi pa c'o mi menzumü a Israel mi pa ma't'üji Mizhocjimi. O ndüñijõmü a jmi e Jesús mi xipji ro mëvi cja o̱ ngumü. \v 42 Na ngue mi 'ñeje 'natjo o̱ xunt'i c'ü mi ëdyi doce cjë'ë. Nuc'ü, ya ma tũ'ũ. 'Ma ya mi ma e Jesús, me ma puncjü o nte c'o mi pöji, dya mi sö ro ma na niji. \p \v 43 Cja c'o nte c'o mi pöji e Jesús, xo mi pa 'na ndixũ c'ü ya vi mezhe doce cjë c'ü mi dagü o cji. Ya vi ndeze texe o̱ merio c'o mi jün, 'ma mi pa cja o médico. Pero dya cjó mi sö ro jocü. \v 44 Nuc'ua c'e ndixũ cjanu o ẽjẽ a xütjü e Jesús, cjanu o ndönbü cja squina c'ü o̱ bitu c'ü mi tëjë. Ixco böbü c'ua c'o mi xot'ü. \p \v 45 Nuc'ua e Jesús cjanu o mama: \p ―¿Cjó ngue c'ü o ndöcügö? \p Cjanu o ngädätjoji texeji. Nuc'ua e Pedro 'ñe c'o 'ñaja discípulo cjanu o xipjiji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e xöpüte, i̱ṉ önügue cjó ngue c'ü o ndö'c'ügue. Ngue yo nte yo me s'ixc'igue. \p \v 46 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―Rí pãrãgö bübü c'ü o ndöcügö. Na ngue nutscö ró pãrã o mbedyezü c'ü na zëzhi, eñe. \p \v 47 O unü c'ua ngüenda c'e ndixũ c'ü mi pãrã e Jesús c'ü vi ndönbü o̱ bitu. Nguec'ua o ẽjẽ cja e Jesús, me mi mbi'i. Cjanu o ndüñijõmü a jmi, cjanu o xipji c'ua c'ü mi ngue angueze vi ndönbü o̱ bitu ngue c'ua ro ndis'i c'e ngueme c'ü mi sö. Y o xipji nzi va ndönbü nzi va ndis'i. O dyärä texe c'o nte. \v 48 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'e ndixũ: \p ―Nu'tsc'e süngü, o ndixc'i na ngue i̱ creozü c'ü ro jocüts'ü. Mizhocjimi rí mëvi; dya cja ra mbeñe in mü'bü. \p \v 49 'Ma xe ma ña e Jesús, o säjä c'ua 'naja c'ü vi 'ñeje cja o̱ ngumü c'e bëzo c'ü mi xo'ñi cja c'e nintsjimi, o 'ñe xipji c'e bëzo: \p ―C'ü rvá ẽcjö, c'ü in xunt'i ya ndũ c'ü. Dya cja pje ni jyodü rí xipji ne xöpüte xe ra ẽjẽ nu. \p \v 50 'Ma mü o dyärä e Jesús, cjanu o xipji c'e bëzo c'ü mi xo'ñi: \p ―Dya rí sũ'ũ. Ixtí jñunt'ü in mü'bü c'ü rá cjapcö ra tetjo in xunt'i ra bübütjo na yeje. \p \v 51 'Ma mü o zät'äji cja o̱ ngumü c'e bëzo, dya jyëzi e Jesús cjó ro cjogü; nguextjo e Pedro 'ñe e Jacobo 'ñe e Juan, 'ñe c'ü nu tata c'e xunt'i, 'ñe c'ü nu nana. \v 52 C'o nte c'o ma cã nu, mi huëji texeji y me mi mapjü ma huëpiji c'e añima. O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Dya rí huëji. Dya tũ'ũ ne xunt'i, ĩtjo dya nu. \p \v 53 Nuc'ua c'o nte o tjezhetjoji va tsjapüji burla e Jesús. Na ngue mi pãrãji c'ü ya vi ndũ c'e xunt'i. \v 54 Nuc'ua e Jesús o pënchp'i o̱ dyë c'e xunt'i, o ma't'ü na jens'e o xipji: \p ―Rí ñanga, xunt'i. \p \v 55 Cjanu o te c'ua c'e xunt'i o bübütjo na yeje; ixco nanga c'ua c'ü. Nuc'ua e Jesús o xipjiji ro unüji pje ro zi c'e xunt'i. \v 56 C'ü nu tata c'e xunt'i 'ñe c'ü nu nana me go pizhivi, dya mi pãrã pje ro nguijñivi. Nuc'ua e Jesús o xipjivi c'ua c'ü dya cjó ro xipjivi c'ü vi tsjapü o te c'e xunt'i. \c 9 \s1 Jesús envía a los doce discípulos \p \v 1 E Jesús o ma't'ü c'o doce o̱ discípulo ro ẽji cja o̱ jmi. Cjanu o unüji poder ngue c'ua ro sö ro pjongüji texe yo o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo, 'ñe ro jocüji c'o mi sö c'o pje nde ma ngueme. \v 2 O xipjiji ro ma zopjüji c'o nte ro xipjiji c'ü ngue Mizhocjimi c'ü manda, nguec'ua mi jyodü anguezeji ro dyätäji c'ü. Xo xipjiji ro ma jocüji c'o mi sö'dyë. \v 3 O xipjiji: \p ―Dya pje rí jñünüji c'o pje rguí jyodüts'üji cja 'ñiji. Dya pje rí jñünüji c'ü rgui chäji. Dya xo rí tsanaji mape c'ü pje rgui tsant'aji o pje rgui jñunt'üji. Dya xo rí jñünüji pje rí siji ni ri ngue o merio. Dya xo rí tsanaji o bitu c'ü rgui pötüji. \v 4 Cja ngumü c'ua ja rí sät'äji, je rí oxüji nu hasta 'ma cja rí ñe rí pedyeji; dya rí pötqueji ngumü rgui oxqueji. \v 5 'Ma rí sätc'eji cja 'na jñiñi, 'ma dya cjó ra recibidots'üji, rí pedyegueji 'ma nu. 'Ma rí pedyegueji, rí jyä'bäji o jõmü c'o ya rguí jyäs'ä in mbäcuaji, ngue c'ua ra unü ngüenda c'o menzumü nu, c'ü vi tsjaji na s'o, dya recibidots'üji, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo. \p \v 6 Go mbedye go ma c'ua c'o apóstole, mi nzhodüji texe cja c'o jñiñi mi zopjüji c'o nte mi xipjiji ja rvá jogü o̱ mü'büji cja o̱ jmi Mizhocjimi. Texe c'ua ja mi sät'äji, mi jocüji c'o mi sö'dyë. \s1 La muerte de Juan el Bautista \p \v 7 E Herodes c'ü mi manda cja c'e país a Galilea, o dyärä texe c'o na nojo c'o mi cja e Jesús. Dya mi pãrã pje ro nguijñi, na ngue bübü c'o mi mama: “E Juan ya tetjo, ya bübütjo na yeje. Ngue c'ü cja yo me na nojo”, eñe c'o. \v 8 Bübü c'o mi mama: “C'ü cja yo me na nojo, ngueje c'e profeta Elías c'ü ya ẽjẽ.” Bübü c'o mi mama: “Ya te'e c'ü 'naja c'o profeta c'o mi cãrã mi jinguã, ya bübütjo na yeje.” \v 9 O mama e Herodes: \p ―E Juan, maco ró mandagö o jñüpcüji o̱ ñi. Pero, ¿cjó ri ngue c'ü cja c'o me na nojo c'o rí ärägö? \p Nuc'ua e Herodes me mi jodü ja rvá jñanda e Jesús. \s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres \p \v 10 O nzhogü c'ua c'o discípulo c'o xo mi xiji apóstole, o xipjiji e Jesús c'o bëpji c'o vi tsjaji. Nuc'ua e Jesús o zidyi c'o apóstole o möji nu ja dya mi cãrã o nte, bëxtjo cja c'e jñiñi c'ü mi chjũ a Betsaida. \v 11 Pero c'o nte go mbãrãji nu ja ro zät'ä e Jesús 'ñe c'o o̱ discípulo, nguec'ua xo möji nu. E Jesús o recibido c'o nte, o xipjiji c'ü ngue Mizhocjimi c'ü manda, nguec'ua mi jyodü anguezeji ro dyätäji c'ü. Y o jocü c'o mi sö'dyë. \p \v 12 Nuc'ua 'ma ya o nzhä'ä, o ẽjẽ c'o doce discípulo cja jmi e Jesús, o xipjiji: \p ―Xipji yo nte ra möji cja yo jñiñi yo bëxtjo, 'ñe texe cja c'o lugar nu ja cãrã o nte, ngue c'ua ra chöt'üji pje ra ziji, y ra oxüji. Na ngue rí cãrãji va cja 'naja majyadü. \p \v 13 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji rí unügueji c'ü pje ra ziji. \p Anguezeji o ndünrüji o mamaji: \p ―Dya rí jünjme c'ü ra zi yo; nguextjo tsi'ch'a tjõmëch'i cja na yeje jmõ. ¿Cjo i̱ṉ ne rá ma tõmüjme c'ü ra zi yo nte yo me na puncjü?, embeji e Jesús. \p \v 14 Mi tsi'ch'a mil c'o bëzo. O mama c'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Xipjiji ra xõgüji nde ri cincuenta rga mimiji. \p \v 15 Cjanu o tsja c'ua c'o discípulo ja c'o nzi va manda e Jesús, o xipjiji ro mimi texe c'o nte. \v 16 Nuc'ua e Jesús o jñü c'o tsi'ch'a tjõmëch'i 'ñe c'o yeje jmõ. Cjanu o nä's'ä c'ua a jens'e va unü 'na pöjö Mizhocjimi. Cjanu o më'ch'i c'ua c'o tjõmëch'i 'ñe c'o jmõ. Cjanu o unü c'o o̱ discípulo ngue c'ua ro unüji c'o nte. \v 17 O ziji texeji o nijmiji na jo. Nuc'ua cjanu o nguis'itjoji c'ua c'o ya nde mi ts'ipëraso c'o o mboncjütjo, y go nizhitjo doce bos'i. \s1 Pedro declara que Jesús es el Cristo \p \v 18 'Na nu pa, e Jesús mi cãrãtsjëji co c'o o̱ discípulo, mi ötü Mizhocjimi. 'Ma mü o nguarü o dyötü Mizhocjimi, cjanu o dyönü c'o discípulo: \p ―¿Pje mama yo nte cjó nguetscö? \p \v 19 O ndünrü c'ua anguezeji: \p ―Bübü c'o mama ngue'tsc'e e Juan c'ü mi jichi yo nte co ndeje. Bübü c'o mama ngue'tsc'e e Elías. Bübü c'o mama o te 'naja c'o 'ñaja profeta c'o mi cãrã mi jinguã; mamaji ngue'tsc'e c'e profeta. \p \v 20 O mama c'ua e Jesús o dyönüji: \p ―Nu'tsc'eji, ¿pje xo i̱ṉ mangueji? ¿Cjó nguetscö? \p O ndünrü c'ua e Pedro o xipji: \p ―Ngue'tsc'e e Cristo o 'ñempc'e Mizhocjimi rí mandague. \s1 Jesús anuncia su muerte \p \v 21 O mama c'ua e Jesús o xipji c'o discípulo: \p ―Pjötpüji na puncjü ngüenda c'ü dya cjó be rí xipcjeji c'ü nguetscö e Cristo. \v 22 Zö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, pero ni jyodü me rá sufregö na puncjü. Ra jñüncü ngüenda yo tita c'o pje pjëzhi, 'ñe yo ndamböcjimi, 'ñe yo xöpü o̱ ley Mizhocjimi, ra mamaji c'ü na s'o c'ü rí cjagö. Y ra mbötcügöji. Nuc'ua 'ma ra cjogü jñipa, rá tetcjö rá bübütjo na yeje, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo. \p \v 23 O mama e Jesús o xipji texe c'o nte: \p ―'Ma cjó c'o ne ra ndenngue co nuzgö, ni jyodü c'ü dya cja ra tsja c'o netsjë angueze. Y pama ra bübü dispuesto ra sufre o ra ndũ. Y ra sido ra dyätcä ín jña. \v 24 C'o dya bübü dispuesto ra sufre na ngue c'ü dya ne ra ndũji, dya ra chöt'üji c'ü rguí bübüji. Pero c'o bübü dispuesto ra bö't'ü na ngue c'ü ni dyätcäji ín jña, ra chöt'üji c'ü rguí bünji. \v 25 Nu 'ma ro tsja 'na nte ro tsjapü o̱ cjaja texe yo bübü va cja ne xoñijõmü, pero 'ma dya ro dyätcä ín jña, ¿pje ro dyeje 'ma? Na ngue ro jyëzi Mizhocjimi c'e nte. \v 26 Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. Rí xi'tsc'öji rá ẽcjö na yeje; me rrã zö c'ua ja rva ẽcjö, c'ua ja ga cja me na zö c'ü mi Tatagö, 'ñe c'o o̱ anxe. 'Ma cjó c'o ra zũ, y ra mama: “Dya rí pãrãgö e Jesús, dya xo rí ätpägö o̱ jña”, ra 'ñeñe; nu'ma, xo rá mangö c'ü dya rí pãrãgö c'o, 'ma rá ẽcjö na yeje. \v 27 Rí dyäräji na jo yo rá xi'tsc'öji. Bübü va ja nzi yo dya ra ndũ'ũ hasta 'ma ra nuji ja ga cja 'ma rá mandagö, nutscö o 'ñempquegö Mizhocjimi. \s1 La transfiguración de Jesús \p \v 28 'Ma ya vi cjogü 'nanzo c'ü vi mama e Jesús c'o jña c'o, o zidyi e Pedro 'ñe e Juan 'ñe e Jacobo, o nguins'iji cja 'na t'eje, ngue c'ua e Jesús ro ma dyötü Mizhocjimi. \v 29 'Ma ma ötü Mizhocjimi, o pötü c'ua ja ma jñetse o̱ jmi. Xo pötü c'ua ja ma jñetse o̱ bitu; me ma t'öxü me mi juëns'i. \v 30 Jo ni jñetse c'ua yeje bëzo c'o mi ngue e Moisés 'ñe e Elías, vi 'ñejui a jens'e mi ñaji e Jesús. \v 31 Anguezevi me mi juëns'ivi. Mi mamavi ja rvá cja c'ü ya mi ngue ro zädä; mi mamavi c'ü ja rvá mbö't'üji e Jesús a Jerusalén. \v 32 E Pedro 'ñe e Juan 'ñe e Jacobo me ma ẽjẽ o̱ t'ĩjĩji, pero dya go ĩji. Nguec'ua o jñandaji me mi juëns'i e Jesús ma zö. Xo jñandaji nza yeje bëzo c'o mi böbüji co e Jesús. \v 33 Nuc'ua 'ma ya mi ma e Moisés 'ñe e Elías, jo ni ña c'ua e Pedro o xipji e Jesús: \p ―Xöpüte, na jo rí cãrãgöjme va co nu'tsc'e 'ñe e Moisés 'ñe e Elías. Rá ät'äjme jñi ts'ingumü de dyëza. 'Naja c'ü rá ä'tc'öjme, 'naja c'ü rá ä'tp'ägöjme e Moisés, 'naja c'ü rá ä'tp'ägöjme e Elías, eñe. \p Dya mi pãrã pje ro mama e Pedro. \v 34 'Ma ndänt'ä ma ña e Pedro, o säjä c'ua 'na ngõmü o 'ñe ngobü anguezeji. 'Ma mü o ngobüji c'e ngõmü, o zũji c'ua. \v 35 O dyäräji c'ua 'na jña cja c'e ngõmü c'ü mi mama a cjava: \p ―Nujnu ngue ín Ch'igö nu me rí ne'e. Dyätäji angueze, eñe. \p \v 36 'Ma ya vi nguarü c'e jña, c'o discípulo o jñandaji c'ü nguextjo e Jesús c'ü mi bübü. C'o pa c'o, dya cjó xipjiji c'o vi jñandaji. \s1 Jesús sana a un muchacho que tenía un espíritu malo \p \v 37 Nuc'ua c'ü na ye nu pa, cjanu o zöbüji c'ua cja c'e t'eje. O ẽjẽ c'ua na puncjü o nte o 'ñe ndünrüji e Jesús. \v 38 Nuc'ua 'naja bëzo c'ü ma dyoji c'o nte, o mapjü o xipji e Jesús: \p ―Xöpüte, rí ö'tc'ö rí 'ñe ñutcü nu ín ch'i. Na ngueje nguextjo nu rí 'ñeje nu. \v 39 'Naja yo o̱ s'ondajma c'ü dya jo, nu ndajmetjo ga zürü nín ch'igö, cjapü ra mapjü. Me xo cjapü ra mbi'ch'i hasta 'ma ra pjont'ü o pjügü. Xo cjapü ra nügü hasta ya me ni c'anga. Mezhe ga mbö't'ü, dya ne ra jyëzi. \v 40 Ró xipji c'o in discípulogue ro pjongüji c'e s'ondajma; dya sö ro pjongüji, eñe. \p \v 41 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji texeji: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, ya s'odü in mü'büji. ¿Jenga dya i̱ṉ creozüji rá pjöxc'üji rí tsjaji c'o na nojo? Maco ya mezhe rí cãrãgöji, ya mezhe rí pë'sc'ö paciencia co nu'tsc'eji. \p Cjanu o xipji c'e bëzo: \p ―Siji ga 'ñecjua nin ch'igue. \p \v 42 'Ma ya ma siji c'e t'i, nuc'ua c'ü o̱ s'ondajma c'ü dya jo o tsjapü o nügü c'e t'i, ixco mbö't'ü. Nuc'ua e Jesús cjanu o huënch'i c'ua c'e s'ondajma, o xipji ro mbedye cja c'e t'i; ixco ndis'i c'ua c'e t'i. Nuc'ua e Jesús cjanu o xipji c'e bëzo: \p ―Bübü dya c'ua nin ch'igue; ya jogü nu. \p \v 43 Texe c'o o jñanda, o unüji ngüenda c'ü me na zëzhi Mizhocjimi, ngue c'ua va jocü e Jesús c'e t'i. Y mi cjijñiji mi mamaji: \p ―Nunca rí jandaji a cjanu, eñeji. \s1 Jesús anuncia otra vez su muerte \p 'Ma mi cjijñi c'o nte c'ü vi tsja e Jesús, o ña c'ua e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p \v 44 ―Nu'tsc'eji, dyäräji na jo yo rá xi'tsc'öji. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, pero ra nzhögügöji cja yo nte ra mbötcüji, eñe e Jesús. \p \v 45 Anguezeji, dya mi pãrãji pje mi ne ro mama c'o jña c'o; dya jyëziji ro mbãrãji c'o. Mi sũji ro dyönüji ja ma cja c'o jña. \s1 ¿Quién es el más importante? \p \v 46 Nuc'ua c'o discípulo o mbürü o ñatsjëji, cjó mi ngue anguezeji c'ü xenda ro mbëzhi na nojo. \v 47 E Jesús mi pãrã c'o mi cjijñiji cja o̱ mü'büji. O ma't'ü c'ua 'naja ts'it'i ro ẽjẽ a jmi. \v 48 Cjanu o xipjiji c'ua: \p ―'Ma cjó c'o ra recibido ne ts'it'i y ra mbös'üji nu, nguetscö recibidozü c'o. Na ngue je ga cjanu rgá negö. 'Ma cjó c'o ra recibidozügö, xo recibido Mizhocjimi c'ü o xitsigö ró ẽgö cja ne xoñijõmü. Zö ra mbë'ts'iji na nojo, zö dya pje ra mbë'ts'iji, pero 'ma rí pjös'üji c'o pje ni jyodü, rrã nots'üji cja ín jmigö 'ma. \s1 El que no está contra nosotros, está a nuestro favor \p \v 49 O ndünrü c'ua e Juan o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e xöpüte, ró jandajme 'na bëzo c'ü mi nännc'ägue in chjũ ma pjongü yo o̱ s'ondajma c'ü dya jo. Ró xipjijme c'ü dya cja ro tsja a cjanu, na ngue dya rí dyocjöji c'ü. \p \v 50 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dya rí ts'a's'üji c'ü. 'Na nte zö dya rí dyocjöji c'ü, pero 'ma dya nugüji na ü, nu'ma, bübü co nutscöji ' ma c'ü. \s1 Jesús reprende a Jacobo y a Juan \p \v 51 Nuc'ua c'o pa, ya mi ngue ro zädä 'ma ro zidyiji e Jesús a jens'e. Zö mi pãrã e Jesús c'ü me ro sufre a Jerusalén, pero sido mi nzhodü para ro zät'ä nu. \v 52 Nuc'ua cjanu o xipji c'o ro ot'ü ro ma. Anguezevi o mëvi c'ua o zät'ävi cja 'na jñiñi c'ü tsja a Samaria, o jyodüvi nu ja ro oxüji e Jesús. \v 53 Pero c'o mi menzumü nu, dya ne ro recibidoji e Jesús. Na ngue o unüji ngüenda c'ü je mi ma e Jesús a Jerusalén. \v 54 Nuc'ua e Jacobo 'ñe e Juan c'o mi discípulo, 'ma mü o dyärävi c'ü dya ro recibidoji e Jesús, cjanu o ma xipjivi e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, mi jinguã o mama e Elías c'ü ro jyäbä o sivi a jens'e ro castigao c'o mi cja na s'o. ¿Cjo i̱ṉ ne rá cjabe a cjanu rá mamabe ra jyäbä o sivi, ra chjorü c'o nte na ngue dya recibidots'üji?, eñevi. \p \v 55 Nuc'ua e Jesús o jñanda na jo anguezevi, cjanu o huënch'ivi o mama: \p ―I̱ṉ pëzhguevi c'ü na jo c'ü cja i̱ manguevi. Pero ixtí xi'tsc'övi, dya ngue Mizhocjimi c'ü o 'ñünnc'ü in mü'büvi i̱ manguevi a cjanu. \v 56 C'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ró ẽcjö cja ne xoñijõmü, dya ngue c'ü rá chjotü yo nte; ngueje c'ü rá salva yo, eñe. \p Nuc'ua, dya oxüji cja c'e jñiñi, o möji c'ua c'ü 'na jñiñi. \s1 Los que querían seguir a Jesús \p \v 57 'Ma ya mi pöji cja 'ñiji, o ẽjẽ c'ua 'na nte cja o̱ jmi e Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rá tennc'e co nu'tsc'e rá më c'ua ja rí mague. \p \v 58 Cjanu o ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Ante c'ü rá më, ixtí tsjijñi c'ü rá xi'tsc'ö. Yo min'ño pë's'i o̱ tjocü ja obüji, y yo s'ü pë's'iji o̱ t'oxüji. Pero nutscö, zö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, pero dya rí pë'sc'ö ja rá oxü, eñe e Jesús. \p \v 59 Xe go ña c'ua e Jesús o xipji c'ü 'na nte: \p ―Chjä'dä rá mö. \p O ndünrü c'ua o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, dyacü sjëtsi ot'ü rá ma'a, rá ma ögü mi tatagö, cja rrũ mëgövi. \p \v 60 E Jesús o xipji c'ua: \p ―Yo nte, chjëntjui c'ü ya ndũji, na ngue dya creozüji. Jyëzgue anguezeji ra dyögüji c'o nín mi añimaji. Nu'tsc'e rí chenngue co nutscö rá jí'ts'i rí zopjügue yo nte, rí xipjiji ni jyodü ra dyätäji Mizhocjimi, na ngue angueze ngue c'ü manda, eñe. \p \v 61 Cjanu o ña c'ua c'ü 'naja o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rá mëgövi; nguextjo c'ü rí jyëzgui ot'ü rá ma ẽzhẽ c'o cãrã ín nzungö. \p \v 62 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―'Ma cjó c'o übü o tjäjä, dya ñezhe ra jñanda a xütjü. 'Ma jiyö, ra s'odü 'ma c'e tjäjä. Je xo ga cjatjonu, 'ma cjó c'o ra ndenngue co nuzgö, ni jyodü ra sido ín 'ñijigö co texe o̱ mü'bü; dya me ra mbeñe c'o bëpji c'o vi zogü, ne ri ngue c'o o̱ dyoji. 'Ma jiyö, dya ra sö Mizhocjimi ra tsjapü o̱ nte 'ma c'ü. \c 10 \s1 Jesús envía a los setenta \p \v 1 'Na nu pa, e Jesús c'ín Jmugöji o juajnü c'o xe 'ñaja nte c'o ro mbëpi angueze; o zäs'äji setenta. Cjanu o xipji c'ua nde yeje rvá möji; ro möji c'o jñiñi nu ja ro ma angueze, ro ma zopjüji c'o nte. \v 2 Ante c'ü ro möji, e Jesús o xipji c'ua c'o o̱ discípulo va jyëtspi o ndëxü c'o nte: \p ―C'o ndëxü me na puncjü c'o, pero c'o ndagrëxü, ts'ëtjo c'o. Nguec'ua rí dyötüji Mizhocjimi c'ü o̱ cjaja c'o ndëxü, ra juajnü c'o xe 'ñaja mbëpji ra ẽji ra 'ñe pëpjiji cja ne ndagrëxü. \v 3 Möji, ma zopjüji yo nte. Pero pjötpüji ngüenda, na ngue i̱ṉ chjëntcjeji nza cja o ndënchjürü a nde cja o min'ño. \v 4 Dya rí tsanaji o mape c'ü pje rí jñunt'üji o c'ü pje rí tsant'aji. Dya xo rí tsidyiji c'o rí chin'ch'iji. Dya ra mezhe rgui zenguategueji cja 'ñiji. \v 5 Cja c'e ngumü c'ua ja rí sät'äji nzi 'naja jñiñi, xipjiji c'o ri cãrã c'e ngumü: “Mizhocjimi ne ra mböxc'üji”, rí 'ñembeji c'o. \v 6 Nu 'ma cjó c'o ri bübü nu c'ü ri te'be nu c'ü ra 'ñe 'ñeme libre c'o nte, ix na cjuana ra tsja Mizhocjimi ra salvaji c'ua ja nzi vi zenguagueji. 'Ma dya ra dyä'tc'äji, iyö 'ma. \v 7 C'ü ot'ü ngumü nu ja ra recibidots'üji, je rí oxügueji nu hasta 'ma cja rí ñe rí pedyeji; dya rí pötüji o ngumü. C'o ra dya'c'üji rí sigueji, rí siji c'o; dya rí tsegueji. Na ngue c'o o̱ mbëpji Mizhocjimi ni jyodü ra ch'unü c'ü ra zi'iji. \v 8 Texe jñiñi c'ua ja rí sät'äji, rí siji c'o ra ch'a'c'üji. \v 9 Rí jocüji c'o ri sö'dyë nu. Y rí xipjiji: “Ya ngue ra mandats'üji c'ü o 'ñeme Mizhocjimi”, rí 'ñembeji. \v 10 'Ma ja c'o rí sät'äji cja 'naja jñiñi, 'ma dya ra recibidots'üji, rí böbüji cja 'ñiji cja rrĩ xipjiji c'o nte: \v 11 “Ne xijõmü cja in jñiñigueji nu o jyäs'ä ín cuabe, rá tjintsibe dya, ngue c'ua rí pãrãji c'ü i̱ tsjaji na s'o, dya i̱ recibidozübe. Dyäräji na jo c'ü rí xi'ts'ibe. Zö dya i̱ recibidozübe, pero ya ngue ra manda c'ü o 'ñeme Mizhocjimi”, rí 'ñembeji. \p \v 12 O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Rí xi'tsc 'öji, c'o jñiñi c'o dya ra recibidots'üji, me ra sufreji c'e pa 'ma ra jñü ngüenda Mizhocjimi. Xenda ra sufreji que na ngue c'ü ra sufre c'o mi menzumü a Sodoma, zö me ma s'o c'o o tsjaji. \s1 Los pueblos desobedientes \p \v 13 ’Juejme yo menzumü a Corazín 'ñe yo menzumü a Betsaida, na ngue Mizhocjimi ra tsjapü me ra sufre yo. Nu cja yo yeje jñiñi, ró cjagö na puncjü c'o me na nojo, pero dya go jyëziji c'o na s'o c'ü ro nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. Nu 'ma ri ngue a ma a Tiro 'ñeje a ma a Sidón c'ü ro cjagö a cjanu, ya rví mezhe c'ü ro nzhogü o̱ mü'bü cja Mizhocjimi c'o mi menzumü nu, zö ma s'oji. Ya rví jyeji c'o na ãrã, y ya rví minji cja bozivi c'ü ro jizhiji c'ü ya nzhogü o̱ mü'büji. \v 14 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, 'ma ra jñü ngüenda Mizhocjimi, xenda ra jñus'ü c'ü ra sufre yo menzumü a Corazín 'ñe yo menzumü a Betsaida, que na ngue c'ü ra sufre c'o mi menzumü a Tiro 'ñe a Sidón. \v 15 Yo menzumü a Capernaum, cjapüji c'ü me na joji, cjijñiji c'ü ra zät'äji a jens'e. Pero Mizhocjimi ra tsjapü ra ma sufreji a linfiernu. \p \v 16 ’'Ma cjó c'o ra dyä'tc'ägueji, nguetscö ra dyätcägö c'o. 'Ma cjó c'o dya ra dyä'tc'ägueji, nguetscö, dya ne ra dyätcägö c'o. 'Ma cjó c'o dya ra dyätcägö, dya xo ra dyätä Mizhocjimi c'ü o 'ñembgue, eñe e Jesús va xipji c'o setenta c'o vi juajnü. \p Cjanu o mbedye c'ua c'o setenta o möji o ma zopjüji c'o nte. \s1 Regreso de los setenta \p \v 17 'Ma mü o nzhogü c'o setenta, me mi mäji. O xipjiji e Jesús: \p ―Dya nguextjo yo nte yo o dyätcäjme, xo 'ñe o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo. Ró nännc'äjme in chjũgue rvá xipjijme ro mbedyeji cja o̱ mü'bü c'o nte; go mbedyeji c'ua. \p \v 18 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Ró jandagö e Satanás c'ü dya jo, ixco ndögü a jens'e go säjä a jõmü, chjëntjui nza cja 'ma go pjäjnä o rayo va tögü 'na sivi. \v 19 Ró da'c'üji poder rí yödüji o c'ijmi 'ñeje o alacrán. Ró da'c'üji poder rí chõpüji e Satanás c'ü rí üji. Nguec'ua, dya ra sö pje ra tsja'c'üji. \v 20 I̱ṉ mäcjeji na ngue o dyä'tc'äji c'o o̱ s'ondajma c'ü dya jo. Pero nujyo, dya ngue yo rgui mäcjeji yo. C'ü rgui mäcjeji, ngue c'ü ya juns'ü in chjũgueji a jens'e na ngue ya ngue o̱ ntetsc'eji dya Mizhocjimi, eñe e Jesús va xipji c'o setenta. \s1 Jesús se alegra \p \v 21 Nuc'ua o̱ Espíritu Mizhocjimi o 'ñünbü o̱ mü'bü e Jesús, o tsjapü me go mäjä na puncjü, o dyötü 'na pöjö Mizhocjimi o xipji: \p ―Mi Tatats'ügö i̱ṉ mandague a jens'e 'ñe cja ne xoñijõmü. Yo jña yo, dya i̱ unü ro mbãrã c'o cjapü me pãrã. I̱ unügue o mbãrã yo nza cja o ts'it'i yo unü ngüenda c'ü dya pãrãji. Nguec'ua rí da'c'ü 'na pöjö. Na jo, na ngue je ga cjanu vi ñegue, mi Tatats'ügö. \p \v 22 Cjanu o mama c'ua e Jesús: \p ―Dya cjó pãrã cjó nguetscö; nguextjo mi Tatagö pãcãgö. Dya cjó xo pãrã mi Tatagö; nguextjozügö o̱ T'izü, rí pãrãgö c'ü. Y nutscö rí jíchi c'o rí ne rá jíchi c'ua ja ga cja mi Tata, ngue c'ua xo ra mbãrã c'o. Je ga cjanu va dyacö mi Tata rí cjagö; o dyacö texe o poder. \p \v 23 Nuc'ua e Jesús cjanu o xipjitsjë c'o discípulo: \p ―Mizhocjimi o dya'c'üji i̱ṉ jandaji yo rí cjagö. Ngue nu rgui mäcjeji nu. \v 24 Rí xi'tsc'öji, na puncjü c'o profeta c'o mi cãrã mi jinguã 'ñe c'o mi manda a Israel, c'o mi ne ro jñanda yo i̱ṉ jandaji y ro dyäräji yo i̱ṉ äräji. Pero dya jñandaji yo, dya xo dyäräji, eñe e Jesús. \s1 Ejemplo del buen samaritano \p \v 25 O böbü c'ua 'na c'ü me mi pãrã o̱ ley Mizhocjimi, o dyönü e Jesús ngue c'ua ro mbãrã pje pjëzhi c'ü ro mama. O xipji: \p ―Nu'tsc'e xöpüte, ¿pje ni mbë c'ü rá cjagö ngue c'ua ra dyacü Mizhocjimi c'ü rá bübütjo co angueze para siempre?, eñe. \p \v 26 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'ua: \p ―¿Pje ni mbë c'ü t'opjü cja o̱ ley Mizhocjimi c'ü i̱ṉ xörü? \p \v 27 O ndünrü c'ua c'e bëzo o xipji: \p ―Je mama a cjava o̱ ley Mizhocjimi: “Rí ñeji Mizhocjimi co texe in mü'büji, 'ñe co texe in aljmaji, 'ñe co texe in fuerzaji, 'ñe co texe in pjeñeji. Y rí s'iyaji yo nin minteji ja c'o nzi gui s'iyatsjëgueji.” \p \v 28 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Na jo c'ua ja vi chjünrü. Tsjague yo, ngue c'ua rí bübütjogue. \p \v 29 C'e bëzo, dya mi ne ro bëzhi o tse. Nguec'ua va dyönü: \p ―¿Cjó ngue c'ü ni jyodü rá s'iyagö? \p \v 30 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Mi bübü 'na bëzo c'ü mi menzumü a Jerusalén; o mbedye nu o zöbü a Jericó. Nuc'ua cjanu o ẽjẽ c'ua o mbẽ'ẽ o pënch'iji c'e bëzo, o ts'osp'üji c'ua c'o o̱ bitu o mbäräji. Cjanu o möji c'ua, o mbëztjoji nu c'e bëzo; ya mi ngue ro ndũ. \v 31 Xo ma sjöbü 'na mböcjimi cja c'e 'ñiji. 'Ma mü o zät'ä nu ja mi 'mana c'e bëzo c'ü vi pënch'i o mbẽ, o jñanda pero o ngös'ütjo cja c'e 'ñiji. \v 32 Xo ma sjöbü 'na levita. 'Ma ya mi ngue ro zät'ä nu ja mi 'mana c'e bëzo, jo nu jñanda, xo go ngös'ütjo c'ua c'ü. \v 33 Xo ma sjöbü 'naja c'ü mi menzumü a Samaria c'ü mi chägä 'na burru. Zö mi nan'ño menzumü pero 'ma mü o zät'ä, o ndäcä o juentse c'ua c'ü. \v 34 Nuc'ua cjanu o ndũ c'ua o aceite 'ñe o vinu, cjanu o xisp'i c'e bëzo nu ja vi s'odü. Cjanu o jyü'tp'ü c'ua o manta. Nuc'ua cjanu o 'ñe's'e c'ua cja o̱ burru, cjanu o zidyi cja 'naja mesón c'ua ja mi oxü c'o nte. O mbörütjo c'ua nu. \v 35 Nuc'ua c'ü jyas'ü, o jñümü c'ua yeje merio, cjanu o unü c'ua c'ü mi ngue o̱ cjaja c'e mesón, o xipji: “Pjörü ne bëzo nu. Nu c'o xe rí gasto, 'ma rá nzhogü, rá cjõ'tc'ü”, eñe c'e bëzo. \p \v 36 O sido o ña e Jesús o xipji c'e bëzo c'ü mi pãrã o̱ ley Mizhocjimi: \p ―¿Pje i̱ṉ cjijñigue? ¿Cjó ngue nza jñi, c'ü o s'iya c'e bëzo c'ü vi pënch'i o mbẽ? \p \v 37 O ndünrü c'ua c'ü mi pãrã o̱ ley Mizhocjimi, o xipji e Jesús: \p ―Nu c'ü o s'iya, ngue c'ü o juentse o mbös'ü. \p Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Mague, y xo rí tsjague a cjanu. \s1 Jesús en la casa de Marta y María \p \v 38 E Jesús mi pöji c'o o̱ discípulo. O zät'äji c'ua cja 'na jñiñi. Mi bübü nu 'naja ndixũ c'ü o mbitaji e Jesús ro ma cja o̱ ngumü. C'e ndixũ mi chjũ e Marta. \v 39 E Marta mi 'ñeje 'naja o̱ cjũjuë c'ü mi chjũ e María. E María mi junrü cja o̱ ngua e Jesús, mi ätpä o̱ jña. \v 40 Pero e Marta me ma jñünt'ü c'o ma cja'a, ma ät'ä o jñõnü. Nuc'ua o ma xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, ¿cjo dya i̱ṉ cjapü nguënda nu mi tsjĩjuë? O jyëzguitsjë rá ät'ätsjëgö texe o jñõnü. Xipjigue ra mböxcü. \p \v 41 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Marta, ¿jenga i̱ṉ mangue a cjanu? Me i̱ṉ jñünt'ügue c'o na cjague. \v 42 C'ü xenda ni muvi rí tsjague, ngue c'ü na cja dya e María ätcä ín jñagö. Nguec'ua na jo ra sido ra mimi ra dyätcägö ín jña. \c 11 \s1 Jesús y la oración \p \v 1 'Na nu pa, e Jesús mi ötü Mizhocjimi. Nu 'ma o nguarü, o mama c'ua 'naja c'o o̱ discípulo o xipji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, e Juan mi jíchi c'o o̱ discípulo ja rvá dyötüji Mizhocjimi. Nu'tsc'e, xo rí jítscöjme ja rga ötcöjme Mizhocjimi. \p \v 2 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―'Ma rí dyötqueji Mizhocjimi, rí xipjiji a cjava: \q1 Mi Tatats'ügöjme, je i̱ṉ bübü a jens'e, rí pjöxcüjme nutscöjme rí cãrãjme cja ne xoñijõmü, ngue c'ua rá sũc'üjme ja c'o nzi ga zũc'ü c'o cãrã a jens'e. \q1 Xo rí pjöxcüjme ngue c'ua dya ra mezhe ra zädä c'ü rá ä'tc'öjme ja c'o nzi ga dyä'tc'ä c'o cãrã a jens'e. Na ngue ngue'tsc'e i̱ṉ mandague. \q1 Xo rí ö'tc'öjme rá cjajme c'ua ja nzi gui ñegue. \q1 \v 3 Dyacöjme dya o xëdyi c'o rá sigöjme ne pa dya. \q1 \v 4 Perdonaozügöjme c'o na s'o c'o rí cjajme. \q1 Na ngue rí perdonaogöjme 'ma cjó c'o pje cjacüjme. Dya rí jyëzgue ra ndõcöjme c'ü dya jo. Pjöxcüjme ngue c'ua dya rá cjajme c'o na s'o. \m Je rga cjanu rgui dyötüji Mizhocjimi. \p \v 5-6 O sido o ña c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―'Ma va säjä 'naja c'ü i̱ṉ jogueji c'ü ndexõmü va 'ñe zenguats'üji, 'ma ojtjo pje rí unngueji c'ü ra zi c'ü, nuc'ua i̱ṉ pöcjeji cja 'naja in dyocjeji i̱ṉ pa xipjiji: “Nu'tsc'e rí jogövi, rvá ne ö'tc'ü 'na favor rí pesque jñi tjõmëch'i, na ngue cja säjä cja ín nzungö 'naja c'ü rí jogöbe, c'ü vi 'ñeje na jẽ. Ojtjo pje rá unügö c'ü ra zi”, i̱ṉ embeji. \v 7 Ra ndünrü c'ü bübü a mbo: “¿Jenga va 'ñe molestaozü? Ya ró tranca na jo ne ngoxtji. Ya rrũ ĩgöjme yo ín ch'igö cja pjinguã. Dya sö rá nanga rá da'c'ü c'ü i̱ṉ pesque”, ra 'ñents'eji c'ü. \v 8 Zö ra xi'ts'iji a cjanu, pero sido i̱ṉ ötüji. Zö ngue in dyocjeji c'ü, pero dya ra dya'c'üji. Pero rí mangö ra dya' c'üji 'ma rí sido rí dyötüji favor. Na ngue ra xicha ra pe'sc'eji c'ü. \v 9 Nguec'ua rí xi'tsc'öji, sido rí dyötqueji Mizhocjimi ra dya'c'üji. Sido rí ma't'üji Mizhocjimi ra dyä'tc'eji c'ü i̱ṉ ötüji. \v 10 Na ngue texe c'o ra dyörü, ra ch'unü c'o. Y texe c'o ra jyodü, ra chöt'ü c'o. Y texe c'o ra mapjü, ra dyätäji c'o. \p \v 11 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ 'ñecjeji in ch'igueji, 'ma ra ẽjẽ cja in jmiji in ch'igueji ra dyö'tc'üji 'na tjõmëch'i, ¿cjo rí unügueji 'na ndojo? Iyö, dya sö. O 'ma ra dyö'tc'üji 'na jmõ, ¿cjo rí unügueji 'na c'ijmi? Iyö, dya xo sö. \v 12 O 'ma ra dyö'tc'üji 'na blanquillo, ¿cjo rí unügueji 'na alacrán? Iyö. \v 13 Maco i̱ṉ nteji i̱ṉ cjaji c'o na s'o, pero i̱ṉ pjëchi rí unüji c'o na jo yo in ch'igueji. Nguec'ua ixtí jñunt'ü in mü'büji, mi Tataji c'ü bübü a jens'e ra dya'c'üji o̱ Espíritu c'ü ra ẽ bübü a mbo in mü'büji 'ma rí dyötqueji; 'ñe texe c'o ni jyodüts'üji, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo. \s1 Acusan a Jesús de tener el poder del demonio \p \v 14 E Jesús o chjëji 'na bëzo c'ü vi zürü o̱ s'ondajma c'ü dya jo. C'e s'ondajma mi cjapü ra ngone c'e bëzo. Nuc'ua e Jesús cjanu o pjongü c'ua c'e s'ondajma cja c'e bëzo. 'Ma mü o mbedye c'e s'ondajma, ixco ña c'ua c'e bëzo. Nguec'ua c'o nte me co nguijñiji cjanu o mamaji: \p ―Nunca rí jandaji a cjanu. \p \v 15 Anguezeji bübü c'o mi mama: \p ―C'ü unü o̱ poder ne bëzo ra pjongü o̱ s'ondajma c'ü dya jo, nguetsjë e Beelzebú c'ü dya jo, c'ü manda cja c'o s' ondajma, eñeji. \p \v 16 Bübü c'o o mama: \p ―'Ma vi 'ñecje cja Mizhocjimi, rí tsjague 'na señal c'ü me na nojo c'ü rá jandagöjme. \p \v 17 E Jesús mi pãrã c'o mi cjijñiji; nguec'ua va xipjiji c'ua: \p ―Cja 'na ndajñiñi c'ü ra chũtsjëji, ra chjorü 'ma c'o ri cãrã nu. Texe o ndajñiñi 'ñe texe o ngumü, 'ma ra pötca chũtsjë c'o ri cãrã nu, ra chjorüji 'ma. \v 18 Xo 'ñetjo e Satanás 'ma ro pjongü c'o o̱ s'ondajmatsjë, ¿ja rvá sö xe ro manda 'ma c'ü? \v 19 ¿Jenga i̱ṉ xitscöji ngue e Beelzebú c'ü dya jo c'ü o dyacö ne poder nu rgá pjongü yo o̱ s'ondajma? Maco c'o in dyocjeji xo pjongüji yo. Ixi 'ñetsetjo c'ü i̱ṉ cjijñiji na s'o. \v 20 Rí xi'tsc'öji o dyacü Mizhocjimi o̱ poder, nguec'ua rgá pjongö yo. Nguec'ua rí jñunt'ü in mü'büji c'ü na cjuana ya säjä a ndetsc'eji nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda. \p \v 21 ’'Naja bëzo c'ü na zëzhi, 'ma jün o̱ arjma c'o na jo, nu'ma, pjörü na jo o̱ ngumü. A cjanu, dya cjó sö cjó ra 'ñe põnbü c'o pë's'i. \v 22 Pero 'ma ra ẽjẽ 'naja c'ü xenda na zëzhi, ra ndõpü c'ü ngue o̱ cjaja c'e ngumü, ra jñünbü c'o o̱ arjma c'o mi confiao ro mbös'ü. Y ra ndunbü c'o ri pë's'i cja c'e ngumü ra jyanbü c'ua c'o o̱ dyoji. Je xo ga cjanu, nutscö xenda na zëtscö que na ngue e Satanás c'ü dya jo; nguec'ua sözgö rá pjongü dya c'o o̱ s'ondajma. \p \v 23 ’C'o dya tenngue co nuzgö, chjëntjui c'ü ri nugü na ü c'o. C'o dya ra xipji yo nte ra creozüji, chjëntjui c'ü ri c'a's'üji yo nte ngue c'ua dya xo ra creozüji. \s1 El espíritu malo que vuelve \p \v 24 ’'Na s'ondajma 'ma ra mbedye cja 'na nte, ra nzhodü c'ua ja na dyodü, ra jyodü c'ua ja ra söya pero dya ra chöt'ü. Nguec'ua ra mama c'e s'ondajma: “Rá nzhogü rá magö nu ja mi bünc'ö, nu ja ró pedyegö”, ra 'ñeñe. \v 25 Nuc'ua 'ma ra zät'ä nu, ra chöt'ü c'ü rguí baxü y ya xo rguí jocüji na jo, pero dya cjó ri bübü. \v 26 Nuc'ua ra ma c'ua c'e s'ondajma xe ra ma siji xe siete c'o nu mis'ondajmaji c'o xenda na s'o que na ngue angueze; ra 'ñe cjogüji cja o̱ mü'bü c'e bëzo, ra mimiji nu. Nuc'ua xenda ra sufre c'e nte c'ü, que na ngue 'ma ot'ü. Na ngue xenda ra manda c'ü dya jo. \s1 La felicidad verdadera \p \v 27 'Ma mi mama e Jesús c'o jña, o mapjü c'ua 'na ndixũ c'ü mi bübü a nde c'o nte, o xipji e Jesús: \p ―Me na jo va unü Mizhocjimi c'ü in nanague; o unü o muxc'ügue 'ñe o jö'tc'ü. Mizhocjimi ra intsjimi na puncjü c'ü. \p \v 28 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji c'ua: \p ―C'o ra intsjimi Mizhocjimi, ngueje c'o ra dyärä o̱ jña Mizhocjimi 'ñe ra tsjaji ja c'o nzi ga mama. \s1 La gente mala pide una señal milagrosa \p \v 29 Nuc'ua 'ma xe ma jmurü c'o nte nu ja mi bübü e Jesús, o xipjiji c'ua: \p ―Yo nte yo cãrã yo cjë dya, na s'oji. Nguec'ua ga dyörüji c'ü pje ra jñandaji, ngue c'ua ra mbãrãji pje pjëtscö. Pero dya ra ch'unüji c'ü ra jñandaji. \v 30 'Ma mü o ma e Jonás a Nínive o ma zopjü c'o nte, o creo c'o nte na ngue e Jonás vi mbedye cja o̱ ne c'e trajmõ nu ja ya vi dyo'o jñipa. Je xo rga cjazgö nu. Na ngue c'o ra tsjacüji 'ñe c'o rá cjagö, na puncjü yo nte yo cãrã yo cjë dya, ra 'ñejmezüji ra unüji ngüenda c'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. Pero dya rá cjagö señal c'ü ra jñanda yo nte ja c'o nzi ga dyörüji. \v 31 C'e pa 'ma ra jñü ngüenda Mizhocjimi, ra bübü nu c'e ndixũ c'ü mi manda a ma a Sur, xo 'ñejyo nte yo cãrã yo cjë dya. Nu c'e ndixũ vi ẽjẽ ndeze nu ja tjorü ne xoñijõmü, o'ñe dyärä c'o mi mama e Salomón na ngue mi pë's'i na puncjü o̱ pjeñe. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, dya i̱ṉ ne rí dyäräji; maco zo'c'üji dya nu 'naja nu xenda pë's'i o̱ pjeñe que na ngue e Salomón. Nguec'ua ra jñün'c'üji ngüenda rí sufreji. \v 32 C'e pa 'ma ra jñü ngüenda Mizhocjimi, ra bübü nu c'o mi cãrã a Nínive, xo 'ñejyo nte yo cãrã yo cjë dya. E Jonás o ma a Nínive o ma zopjü c'o mi menzumü nu; nguec'ua va jyëziji c'o na s'o o nzhogüji cja Mizhocjimi. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, dya nzhogü in mü'büji, maco zo'c'üji dya nu 'naja nu xenda pjëzhi na nojo que na ngue e Jonás. Nguec'ua ra jñün'c'üji ngüenda Mizhocjimi rí sufreji. \s1 La lámpara del cuerpo \p \v 33 ’'Ma tjütüji 'na sivi, dya emeji nu ja tsjõtü. Dya xo co'büji co 'na caja. Je ẽ's'ẽji nu ja na ts'ijens'e, ngue c'ua ra sö ra jñanda c'o ri cjogü a mbo cja ngumü. \v 34 C'ü rgá jandagöji, ngue ín chöji. 'Ma na jo ín chöji, rí jandaji na jo e jya's'ü. Pero 'ma s'odü ín chöji, chjëntjui c'ü ri bübüji cja bëxõmü 'ma. Je xo ga cjatsc'eji nu. 'Ma na jo in mü'büji, dya tsot'ü in chöji. Nguec'ua i̱ṉ unüji na jo ngüenda c'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. Pero 'ma na s'o in mü'büji, iyö 'ma. \v 35 Nguec'ua rí xi'tsc'öji rí pjötpügueji ngüenda rí jyëziji c'ü ra zi'ch'i in mü'bügueji o̱ jya's'ü Mizhocjimi. 'Ma jiyö, ra bübüts'üji o bëxõmü. \v 36 Pero 'ma rí unnc'eji ngüenda c'o jña c'o rí xi'tsc'öji, 'ma rí jyëziji c'ü ra zi'ch'i in mün'c'eji o̱ jya's'ü Mizhocjimi, ra bübüts'üji na puncjü o jya's'ü 'ma. A cjanu rí pãrãgueji na jo 'ma, cjó nguetscö, 'ñe rí pãrãgueji ja rgui minc'eji, eñe e Jesús. \s1 Jesús acusa a los fariseos y a los maestros de la ley \p \v 37 Nuc'ua 'ma mü o nguarü e Jesús o ña c'o jña, o ẽjẽ c'ua 'naja c'o fariseo o 'ñe xipji e Jesús ro mëvi nu ngumü ro ma ziji o xëdyi. O mëvi c'ua. 'Ma o zät'ävi cja c'e ngumü o cjogüvi a mbo, o mimi e Jesús cja mexa. \v 38 Nuc'ua c'e fariseo o jñanda c'ü dya go xindyë e Jesús ante c'ü ro zi o xëdyi. Nguec'ua va nguijñitsjë c'ua: “¿Jenga dya go xindyë nu, maco je ga cjanu ín chjũrügöjme?” \v 39 O mama c'ua e Jesús c'ín Jmugöji: \p ―Bübü o nte c'o pe'ch'e a xes'e o mojmü 'ñe o xalo, pero dya xibi na jo a mbo. Nguec'ua na s'o a mbo c'o mojmü 'ñe c'o xalo. Je xo ga cjatsc'eji nu nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji. I̱ṉ xindyëji i̱ṉ tjintsiji c'ü ni xes'ets'üji pero bübü a mbo in mü'büji c'o na s'o; me i̱ṉ jodü ja rgui tsjapü in tsjacjeji c'o pë's'i yo nin minteji. \v 40 Nu'tsc'eji, dya i̱ṉ unnc'eji ngüenda ja ga cja. O ngambgagöji Mizhocjimi. Ne angueze c'ü dya nguextjo c'ü ni xes'ets'üji c'ü ra 'nin'tsc'iji; ne c'ü xo ra 'nin'tsc'iji in mü'büji. \v 41 Rí dyötüji Mizhocjimi ra ndin'tsc'iji in mü'büji. Nu'ma, dya cja cjó pje rí jñünbüji. Y rí unüji co texe in mü'büji c'o pje ni jyodü. Nuc'ua rrã jo c'ü ni xes'ets'üji, xo 'ñe a mbo in mü'bügueji. \p \v 42 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji, i̱ṉ mbeñeji Mizhocjimi i̱ṉ unüji o xits'ajna 'ñe o lota 'ñe c'o 'ñaja pjin'ño c'o cja'a cja in juajmaji. Na jo rí tsjaji a cjanu, dya rí jyëziji. Pero juentsc'eji, ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngue dya i̱ṉ cjaji ja c'o nzi ga ne Mizhocjimi, y dya i̱ṉ neji angueze co texe in mü'büji. Nujyo, ngueje yo xenda mi jyodü rvi tsjagueji yo. \p \v 43 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ fariseoji, juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngue 'ma i̱ṉ pöcjeji cja nintsjimi, me i̱ṉ juajnüji o lugar c'o xenda na jo nu ja rí mimiji. Me xo i̱ṉ neji c'ü ra mbë'sc'iji t'ecjañõmü rgá zenguats'üji cja chõjmü. \p \v 44 ’'Ma dya jä'p'äji o panteón a xes'e nu ja t'ögü o añima, yo nte nzhodüji a xes'e na ngue dya pãrãji cjo je t'ögü nu 'na añima. Nguec'ua mamaji contaminaoji. Je xo ga cjatsc'eji nu, nu'tsc'eji i̱ṉ xöpüteji 'ñetsc'eji i̱ṉ fariseoji. I̱ṉ cjapüji na jots'üji; nguec'ua yo nte nzhodüji co nu'tsc'eji. Pero dya pãrãji c'ü bübü in mün'c'eji c'o na s'o. Nguec'ua xo ra s'odü o̱ mü'büji. Nguec'ua juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi, eñe e Jesús. \p \v 45 O ndünrü c'ua 'naja c'o me mi pãrã o̱ ley Mizhocjimi, o xipji e Jesús: \p ―Xöpüte, c'ü vi xipjigue yo fariseo, xo 'ñezgöjme xo i̱ huënzhguigöjme. \p \v 46 E Jesús o mama c'ua o xipji c'e bëzo: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ pãrãji o̱ ley Mizhocjimi, juentsc'eji xo ra castigaots'üji Mizhocjimi. Na ngue i̱ṉ xipjiji yo nte c'o ley c'o na s'ëzhi c'o dya sö ra cumpleji. Chjëntjui c'ü ri ätc'eji o trapöjö c'o ri tũtüji, c'o me na jyü rgá nduns'üji. Pero dya i̱ṉ ne rí pasp'üji ne ri 'naja in ñidyëgueji. \p \v 47 ’Juentsc'eji ra castigaots'üji Mizhocjimi. I̱ṉ jä'p'äji o panteón c'ua ja t'ögü c'o profeta. Ngueje c'o in mboxpalegueji c'o o mbö't'ü c'o. \v 48 C'o in mboxpalegueji o mbö't'üji c'o profeta; nu'tsc'eji i̱ṉ jä'p'äji o panteón c'ua ja t'ögü c'o profeta. A cjanu, ixi 'ñetse c'ü i̱ṉ mäji c'o vi tsja c'o in mboxpaleji. \p \v 49 ’Mizhocjimi ix mi pãrã c'ü ro zädä a cjanu; nguec'ua va mama: “Rá juajnügö o profeta 'ñe o apóstole ra zopjüji c'o nte. Bübü c'o ra mbö't'üji; bübü c'o ra nu'uji na ü, ra tsjapüji ra sufreji.” \v 50-51 Ndeze 'ma o jyas'ü ne xoñijõmü, ya mbö't'üji na puncjü o profeta. C'ü ot'ü o mbö't'üji, mi ngue e Abel. C'ü bëpja o mbö't'üji, ngue e Zacarías c'ü o mbö't'üji a tji cja c'e lugar c'ü na sjũ, nu ja chäjui c'e arta nu ja päsp'äji o animale Mizhocjimi. Nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, i̱ṉ cjijñiji ja c'o nzi ma nguijñi c'o in mboxpalegueji. Nguec'ua ra jñün'c'eji ngüenda Mizhocjimi c'ü xo ngue in s'ocügueji c'ü vi mbö't'üji ndeze e Abel hasta e Zacarías. Nu'tsc'eji i̱ṉ cãrãji yo cjë dya, ngue'tsc'eji rí tsjõt'üji. \p \v 52 ’Mama o̱ ley Mizhocjimi ra ẽjẽ 'naja c'ü ra 'ñe salvats'üji. Zö i̱ṉ pãrãgueji na jo o̱ ley, pero dya i̱ṉ unüji ngüenda c'ü nguetscö ró ẽjẽ. C'o cja ni unütjo ts'ë ngüenda cjó nguetscö, nan'ño gui xipjiji c'o. Nguec'ua, dya xo pãrãji ja rgá sö ra salvaji. Juentsc'eji, ra castigaots'üji Mizhocjimi. \p \v 53 'Ma o nguarü e Jesús o mama c'o jña, nuc'ua c'o xöpüte 'ñe c'o fariseo me go sjëyaji o dyönüji na puncjü o t'önü e Jesús. \v 54 Me mi te'beji pje ro mama e Jesús, nza cja yo nte 'ma te'beji 'na animale ra zürüji. Mi te'beji, xa'ma pje c'o ro mama e Jesús nguec'ua ro sö ro ngöt'üji cja c'o mero mi pjëzhi na nojo. \c 12 \s1 Jesús enseña contra la hipocresía \p \v 1 Ma jmurü na puncjü o nte cja jmi e Jesús; dya 'mãrã ja nzi mil mi cãrã. Mi pötma chütüji. Nuc'ua o mbürü e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Pjötpügueji na puncjü ngüenda c'ü dya rí tsjaji nza cja yo fariseo. Anguezeji cjapüji na joji, pero bübü o̱ mü'büji c'o na s'o, chjëntjui nza cja o cjüjnü 'ma ya ixqui 'ma chjanbaji o cjüjnü c'o dya ixqui. \v 2 Yo fariseo, zö cädäji c'o na s'o c'o cjaji 'ñe c'o cjijñiji, pero ra zädä 'ma ra jñetse c'o. Y zö cjaji para dya cjó ra mbãrã, pero ra zädä 'ma ra mbãrãji. \v 3 C'o jña c'o i̱ṉ ñatsjëji cja in nzumüji, ra zädä c'ü ra mbãrã texe yo cãrã cja in jñiñiji. \s1 A quién se debe tener miedo \p \v 4 ’Nu'tsc'eji rí dyocjöji, dyäräji c'ü rá xi'tsc'öji. Dya rí sũgueji yo nte. Zö ra mbö'tc'üji in cuerpoji, pero dya xe sö pje xe ra tsja'c'üji. \v 5 Rá xi'tsc'öji dya, cjó ngue c'ü rí sũgueji. Sũgueji Mizhocjimi c'ü sö ra mbö'tc'üji c'ü xo sö ra pantc'aji a linfiernu. Jã, ngue c'ü rí xi'tsc'öji rí sũgueji c'ü. \p \v 6 ’Yo ts'ins'ü, maco ni muvitjo yeje centavo por tsi'ch'a, pero Mizhocjimi pjörü yo. \v 7 Xo 'ñe in ñixtegueji, zö dya ni muvi yo, pero Mizhocjimi pãrã ja nzi sö'ö yo. Mizhocjimi pjörü yo ts'ins'ü; xo ra mbö'c'ügueji. Na ngue xenda ni muvits'ügueji a jmi que na puncjü o ts'ins'ü. Nguec'ua dya rí sũgueji pje ra tsja'c'üji yo nte. \s1 Los que reconocen a Jesucristo delante de la gente \p \v 8 ’Rí xi'tsc'öji, nu c'ü ejmezü c'ü ra xipji yo nte c'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, nutscö rá xipji c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'ü ngue ín ntegö c'ü. \v 9 Pero 'ma cjó c'o ra xipji yo nte c'ü dya ejmezü 'ñe dya pãcãgö, nu'ma, rá xipjigö c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'ü dya xo rí pãrãgö c'e nte c'ü. \p \v 10 ’'Ma cjó c'o dya ra unü ngüenda c'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi; zö ra zangüji, pero ra sö ra perdonaoji c'o. 'Ma cjó c'o ra 'ñünbü o̱ mü'bü o̱ Espíritu Mizhocjimi nguec'ua ra mbãrã c'e nte pje pjëtscö, pero 'ma dya ra 'ñejmezü, chjëntjui c'ü ro zadü o̱ Espíritu Mizhocjimi. Nu'ma, dya ra perdonaoji 'ma c'ü. \p \v 11 ’Nu'tsc'eji i̱ṉ tenngueji co nutscö, ra zints'iji cja nintsjimi ra jñün'c'üji ngüenda c'o pje pjëzhi nu. O ra zints'iji cja o juesi, o c'o xenda pjëzhi na nojo. Pero dya rí tsjijñiji ja rgui chjünrüji, 'ñe pje rí mangueji. \v 12 Na ngue o̱ Espíritu Mizhocjimi ra mböxc'üji c'e ndajme c'ü, ra jí'ts'iji c'ü rguí jyodü rí mamaji. \s1 El peligro de las riquezas \p \v 13 O ña c'ua 'naja c'o nte o xipji e Jesús: \p ―Xipjigue nín cjuarma rá jyadübe c'o o zogü c'ü mi tatagöbe. \p \v 14 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e i̱ṉ cjijñi c'o na s'o. Dya 'ñembguegö Mizhocjimi rá cjagö juesi rá jyan'c'üvi c'o o zogü nin tatavi. \p \v 15 O sido o ña e Jesús o xipji texe c'o nte: \p ―Pjötpügueji na puncjü ngüenda c'ü dya rí jyodüji ja rgui pë's'iji na puncjü o merio. Dya xo rí jyodüji ja rgui chjëji na puncjü o juajma, ni xo ri ngue o animale rí tsãji na puncjü. Zö ri pë's'i 'na nte na puncjü, pero dya ngue c'ü na cjuana rguí mäjä o̱ mü'bü c'e nte. \p \v 16 Cjanu o xipjiji 'na ejemplo c'o nte, o mama: \p ―Mi bübü 'na bëzo c'ü mi pë's'i na puncjü. C'o o̱ juajma o unü na puncjü o ndëxü. \v 17 Nguec'ua va mamatsjë c'ua: “¿Pje xe rá cjagö? Na ngue ojtjo ja xe rá üt'ü yo ndëxü, na ngue ya nizhi cja yo ín ch'ujmü.” \v 18 O mama c'ua: “C'ü rá cja'a, rá mandagö ra yätcäji yo ín ch'ujmü, cja rrũ jyäpcäji c'o xenda rrã nojo. Nguec'ua je rá üt'ügö texe nu c'o ín nzhëxü 'ñe texe c'o rí pë'sc'ö. \v 19 Rí pë'sc'ö na puncjü dya; ra mezhe na puncjü o cjë. Rá söyagö dya. Rá mägö dya, rga sigö o xëdyi, y pje c'o nde rá sigö”, eñe. \v 20 O mama c'ua Mizhocjimi o xipji c'e bëzo: “Nu'tsc'e i̱ṉ cjijñigue na s'o. Ixtí chũgue dya ne xõmü. Me i̱ jyodü ja vi pë'sc'e na puncjü, pero dya ra sö rí chunügue yo”, eñe Mizhocjimi va xipji c'e bëzo. \p \v 21 O sido o ña e Jesús o xipji c'o nte: \p ―C'ua ja va tsjapü Mizhocjimi c'e bëzo, je xo rga cjanu rgá tsjapü texe c'o ra jyodü ja rgá mbë's'i na puncjü, y dya ra jyodüji Mizhocjimi para ra ch'unüji c'ü na cjuana ni muvi. \s1 Dios cuida a sus hijos \p \v 22 E Jesús o xipji c'ua c'o o̱ discípulo: \p ―Nguec'ua rí xi'tsc'öji, dya rí tsjijñiji ja rgui chöt'üji c'ü rí siji. Dya xo rí tsjijñigueji c'ü pje rí jyeji. \v 23 Mizhocjimi o ngampc'aji va. Nadya, ¿cjo dya xo ra dya'c'üji c'ü rí siji, 'ñe c'ü rí jyegueji? \v 24 Tsjijñiji yo s'ü. Dya podüji o ndëxü, dya xo tagüji, dya pje xo üt'üji cja t'ujmü. Maco Mizhocjimi 'huiñi yo. Nu'tsc'eji, xenda ni muvits'ügueji que na ngue yo s'ü. Nguec'ua, ¿cjo dya xo ra 'huintsc'eji Mizhocjimi? \v 25 Dya cjó bübütsc'eji c'ü sö ra chäcä 'naja nde metro c'ü xe rrã ndã. \v 26 Maco dya sö rí chäcäji 'na nde metro c'ü xe rrã ndãts'üji, ¿jenga i̱ṉ cjijñiji ja rgui chöt'üji c'ü pje rí sigueji 'ñe c'ü pje rí jyeji? \p \v 27 ’Unüji ngüenda ja ga te yo lirio. Dya pëpjiji, dya xo jench'eji o tjüjmü para ra dyät'äji o̱ bituji. Pero me na zö yo. E Salomón mi pjëzhi na nojo, mi je o̱ bitu c'o me ma zö. Pero xenda na zö yo lirio. \v 28 Yo pjin'ño cja'a cja juajma, pero ra xõrü münü ra ngant'aji cja hornu ra ndüt'üji yo; maco Mizhocjimi unü c'ü na zö o̱ ndäjnä yo. Natsc'eji, ¿cjo dya xo ra dya'c'üji Mizhocjimi c'ü rí jyegueji? Nguec'ua, ¿jenga dya i̱ṉ junt'ü in mü'büji c'ü ra dya'c'üji Mizhocjimi c'o ni jyodüts'üji? \v 29 Nguec'ua, dya me rí tsjijñiji ja rgui chöt'üji c'ü pje rí siji. \v 30 Na ngue yo dya pãrã Mizhocjimi ngueje yo me jodü ga cjanu yo. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ 'ñecjeji c'ü nin Tataji c'ü bübü a jens'e c'ü pãrã c'ü nde ni jyodüts'üji texe yo. \v 31 Nu'tsc'eji ot'ü rí jyodüji ja rgui tsjaji ja c'o nzi ga mandats'üji Mizhocjimi, na ngue in Jmugueji c'ü. Nu 'ma rí tsjaji a cjanu, texe yo, nde ra dya'c'üji yo. \s1 Riqueza en el cielo \p \v 32 ’I̱ṉ chjëntcjeji nza cja o ndënchjürü. Y ja nzitjots'üji. Pero dya rí sũgueji. Na ngue c'ü ín Tatagöji ne ra dya'c'üji c'ü rgui bübütjoji co angueze nu ja manda, na ngue o̱ ntets'üji dya. \v 33 Pöji c'o i̱ṉ pë's'iji 'ñe rí unüji c'o pje ni jyodü. 'Ma rí pë's'itjogueji in merioji, 'na ra ẽ o mbẽ ra 'ñe põnnc'üji. O 'ma jiyö, ra s'odü c'o. Pero 'ma rí unügueji c'o pje ni jyodü, rí pë'sc'eji 'ma a jens'e c'o na cjuana ni muvi c'o dya ra s'odü. Nujnu, dya sät'ä o mbẽ ra põnnc'üji c'o. Dya xo bübü o dyoxü ra tsjapü ra dya c'o. \v 34 Nu 'ma rí pë's'igueji na puncjü cja ne xoñijõmü, je rgui mäcjeji 'ma c'o ri pë's'iji cja ne xoñijõmü. Pero 'ma ra bë'sc'iji na puncjü a jens'e, je rgui mäcjeji 'ma c'o ri pë's'iji a jens'e. \s1 Hay que estar preparados \p \v 35-36 ’'Ma ra ma 'na bëzo cja chjüntü, c'o o̱ mbëpji ra nde'beji hasta 'ma cja ra nzhogü. Ra xa'maji na jo, y ra ndütüji o sivi. Ra nde'beji ngue c'ua 'ma ra nzhogü c'ü nu lamuji ra ma't'ü cja ngoxtji, jo rrũ xopcüji ra cjogü c'ua a mbo. Je xo rgui tsjagueji a cjanu rí chepqueji, na ngue rá ẽcjö na yeje. \v 37 'Ma ra nzhogü c'e lamu, 'ma ra chöt'ü rrã te'betjo c'o mbëpji, ra tsja c'e lamu ra mäpä c'o mbëpji. Na cjuana c'ü rí xi'tsc'öji, c'e lamu ra xipji c'o mbëpji ra mimiji cja mexa. Nuc'ua ra ts'o's'ü c'ü mi tëjë ra 'huiñi c'o mbëpji. \v 38 Zö ya rguí ndexõmü 'ma ra säjä c'e lamu, o zö ya rguí 'ñetsajõmü, pero ni jyodü c'o mbëpji ra nde'beji, dya ra ĩji. 'Ma ra 'ñe chöt'ü c'e lamu c'ü rrã te'betjo c'o mbëpji, ra tsja c'e lamu me ra mäpä c'o. \v 39 'Na bëzo c'ü ri xo'tp'üji o̱ ngumü, nu 'ma ro mbãrã pje ma ndajme c'ü ro ẽjẽ c'e mbẽ, dya ro ĩjĩ, ro nde'betjo, dya ro jyëzi ro xo'tp'ü c'ü nu ngumü. \v 40 Je xo rga cjatsc'eji nu rí pjötpüji ngüenda, na ngue nutscö rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi c'e ndajme c'ü dya ri tepcöji. \s1 El siervo fiel y el siervo infiel \p \v 41 Nuc'ua e Pedro o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme. C'o jña c'o cja i̱ mangue, ¿cjo nguetscöjme i̱ xitscöjme c'o, o ngue texe yo nte? \p \v 42 O ndünrü c'ua e Jesús c'ín Jmugöji: \p ―Para rí pãrãgueji, rá xi'tsc'öji 'na ejemplo. 'Na lamu 'ñeje 'na mbëpji c'ü manda cja c'o nu mimbëpjiji. 'Ma cjacjuana c'e mbëpji, 'ñe 'ma pãrã ra pëpji na jo, ra tsja c'e lamu ra xipji c'e mbëpji ra 'huinbi c'o nu mimbëpjiji 'ma nzi ga zant'aji. Ra ma c'ua c'e lamu. \v 43 Nuc'ua 'ma ra nzhogü c'e lamu, 'ma ra 'ñe chöt'ü c'e mbëpji rrã cja'a c'o vi xipji, me ra mäpä 'ma c'e mbëpji. \v 44 Na cjuana c'ü rí xi'tsc'öji, c'e lamu ra unü c'e mbëpji c'ü ra mbötpü texe c'o ri pë's'i c'e lamu. \v 45-46 Pero 'ma ri s'ombëpji c'e mbëpji, 'ñe ra mamatsjë: “C'ín lamugö ra mezhtjo c'ü”, ra 'ñeñe, 'ñe 'ma ra yabü c'o nu mimbëpjiji zö bëzo zö ndixũ, 'ñe me ra zi o xëdyi 'ñe ra zi c'o rguí tĩ, nuc'ua, ra ẽjẽ c'ü o̱ lamu c'e pa c'ü dya ri te'be, 'ñe c'e ndajme c'ü dya ri pãrã. Nuc'ua c'e lamu ra manda ra jyüt'üji na puncjü co chirrio c'e mbëpji, cja rrũ pant'aji c'ua ja rva cã c'o vi tsja na s'o. \p \v 47 ’C'o mbëpji c'o pãrã c'o ne c'o nu lamu, pero 'ma dya cjaji c'o, ni xo ri te'beji ra nzhogü c'o nu lamu, ra jyüt'üji na puncjü 'ma c'o. \v 48 Bübü o mbëpji c'o dya nda pëpji na jo, na ngue dya nda pãrãji pje pjëzhi c'ü ne c'o nu lamu. Anguezeji merecido xo ra jyüt'üji co chirrio. Pero dya nda ra jyüt'üji, na ngue dya nda pãrãji c'o ne c'o nu lamu. Nu c'o ch'unü ra mbãrã c'o ne Mizhocjimi ra tsjaji, ni jyodü ra tsjaji c'o. Nu c'o xenda ch'unü ra mbãrã, ngue c'o ni jyodü xenda ra tsjaji. 'Ma jiyö, xenda ra castigaoji 'ma c'o. \s1 Jesús es causa de división \p \v 49 ’Na ngue c'ü rvá ẽcjö cja ne xoñijõmü, ra zädä 'ma ra bübü o chũ cja ne xoñijõmü. Rí negö c'ü ya ri sädä. \v 50 Pero ni jyodü ot'ü rá sufregö na puncjü. Me rí cjijñigö; me rí negö c'ü ya rva sufregö. \v 51 I̱ṉ pëzhgueji rvá ẽcjö cja ne xoñijõmü ngue c'ua dya cja ra chũ yo nte. Pero dya ngue c'ü rvá ẽcjö c'ü. Na ngue c'ü rvá ẽcjö, ra bübü o chũ cja yo nte. \v 52 Ndeze nudya, ra bübü o chũ. Cja 'na ngumü c'ü ri cãrã tsi'ch'a o nte, jñi c'o ra nu'u na ü c'o yeje, na ngue c'ü ri ätcävi ín jña. O 'ma jiyö, yeje c'o ra nu'u na ü c'o jñi. \v 53 'Na bëzo ra nu'u na ü c'ü nu t'i; o c'e t'i ra nu'u na ü c'ü nu tata. 'Na ndixũ ra nu'u na ü c'ü o̱ xunt'i; o c'e xunt'i ra nu'u na ü c'ü nu nana. 'Na ndixũ ra nu'u na ü c'ü nu cjö'ö; o c'e cjö'ö ra nu'u na ü c'ü nu cö'ö. \s1 Las señales de los tiempos \p \v 54 E Jesús o sido o ña, o xipji c'ua c'o discípulo 'ñe c'o 'ñaja nte: \p ―'Ma i̱ṉ jandaji 'na trangõmü va cjins'i, ix i̱ṉ mangueji c'ua: “Ra 'ñeje o dyebe”, i̱ṉ eñeji. Y ra 'ñeje. \v 55 'Ma i̱ṉ unüji ngüenda vü'ü c'e ndajma c'ü je ni 'ñeje a ma a Sur, i̱ṉ mamaji c'ü me rrã pa. Y me rrã pa. \v 56 I̱ṉ unüji ngüenda ja ga 'ñetse a jens'e ngue c'ua i̱ṉ pãrãji ja ga cja yo jopa 'ñe yo ra 'ñeje o dyebe. Maco ya i̱ dyäräji na puncjü c'o rvi pãrãgueji c'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ¿jenga dya i̱ṉ ejmezüji? \s1 Procura ponerte en paz con tu enemigo \p \v 57 ’Nguec'ua rí önnc'üji, ¿jenga dya i̱ṉ cjaji ja c'o nzi ga ne Mizhocjimi? \v 58 'Na nte c'ü pje vi tsjapü c'ü 'na nte, 'ma ra zidyiji cja juesi, 'ma cja ri pëtjovi cja 'ñiji, na jo ra zopjü c'e nte c'ü pje vi tsjapü, ra ñavi ja rgá reglavi. 'Ma jiyö, ra zidyiji cja c'e juesi. Nuc'ua c'e juesi ra nzhö'ö cja c'e mböpjörü. Y c'e mböpjörü ra pant'a a pjörü c'ü. \v 59 Dya ra mbedye nu, hasta 'ma cja ra ngõt'ü texe c'o tũ. Je xo rga cjatsc'eji nu, 'ma dya rí dyötüji Mizhocjimi ra perdonaots'üji c'o na s'o c'o i̱ṉ tunpüji, nu'ma, ra castigaots'üji 'ma c'ü. \c 13 \s1 Importancia de un cambio de actitud \p \v 1 Mi cãrã nu c'o cja vi säjä. Nuc'ua cjanu o ñaji c'ua o xipjiji e Jesús ja va bö't'ü ja nzi nte c'o mi menzumü a Galilea. Nuc'o, vi möji cja c'e templo o ma unüji c'o o̱ animaleji ro mbäsp'äji Mizhocjimi. Nuc'ua e Pilato o manda c'o o̱ tropa o ma mbö't'üji c'o nte. \v 2 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―C'o nte c'o o mbö't'üji, i̱ṉ pëzhgueji c'ü xenda mi cja c'o na s'o c'o, que na ngue c'o 'ñaja o̱ menzumüji, nguec'ua va mbö't'üji c'o. \v 3 Pero rí xi'tsc'öji, dya je ga cjanu. Xo 'ñetsc'eji xo rí chũgueji, 'ma dya rí jyëziji c'o na s'o, 'ma dya ra nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. \v 4 I̱ṉ mbeñeji ja va tunü c'e torre c'ü xiji Siloé. O ndibi c'o nte, o ndũji dieciochoji. I̱ṉ pëzhgueji c'ü xenda mi cja c'o na s'o c'o, que na ngue c'o 'ñaja c'o cãrã a Jerusalén. \v 5 Pero rí xi'tsc'öji, dya je ga cjanu. Xo 'ñetsc'eji xo rí chũgueji 'ma dya rí jyëziji c'o na s'o, 'ma dya ra nzhogü in mü'büji cja Mizhocjimi. \s1 El ejemplo de la higuera sin fruto \p \v 6 O sido o ña e Jesús o xipjiji 'na ejemplo, o mama: \p ―Mi bübü 'na bëzo c'ü mi pë's'i 'na huerta c'ü mi cja o uva. Nujnu, xo vi 'ñench'e nu 'na fruta c'ü ni chjũ higo. 'Na nu pa, o ẽjẽ c'e bëzo cja c'e huerta ro ẽ nu'u cjo mi quis'i o higo. Pero dya pje chöt'ü. \v 7 Nuc'ua cjanu o xipji c'ü o̱ mbëpji c'ü mi pjörü c'o uva: “Ya sö jñi cjë c'ü rvá ẽ nu'u ne higo cjo quis'i, pero dya pje rí töt'ü. Ixtí dyëch'i. 'Ma jiyö, bëzhitjo tiempo ja 'ne'e.” \v 8 Nuc'ua o ndünrü c'e mbëpji o mama: “Nu'tsc'e ín lamuts'ügö, rí ö'tc'ügö xe rí jyëzi ne cjë dya nu, ndezc'e rá tsõtpügö e jõmü y xo rá jä'tp'ä o lama. \v 9 Nu 'ma ra nguis'i, dya rá ëch'iji 'ma. Nu 'ma jiyö, rá ëch'igö ja nzi gui xitsi.” \s1 Jesús sana en día de descanso a una mujer jorobada \p \v 10 'Na nu pa c'ü mi söyaji, o ma e Jesús cja 'na nintsjimi. O ma xöpü c'o nte. \v 11 Mi bübü nu 'na ndixũ c'ü mi sö'dyë. Ya vi mezhe dieciocho cjë vi zürü 'naja o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo, mi cjapü ra zö'dyë mi mocü ma nzhodü. Dya mi sö ro xos'ü o̱ xütjü ro böbü derecho. \v 12 E Jesús 'ma mü o jñanda c'e ndixũ o ma't'ü o xipji: \p ―Chjä'dä a 'ñecjua. \p Cjanu o xipji: \p ―Süngü, ra c'ueñe dya c'ü i̱ṉ sögue na ü, embe. \p \v 13 Cjanu o 'ñe's'e o̱ dyë cja c'e ndixũ. Nuc'ua c'e ndixũ cjanu o xos'ü o̱ xütjü o böbü derecho. Cjanu o unü 'na pöjö Mizhocjimi o mama: \p ―Me na jo Mizhocjimi o tsjacü o ndixqui. \p \v 14 C'ü mi xo'ñi cja c'e nintsjimi, dya go ne a cjanu. Na ngue mi xabaro 'ma mü o jocü e Jesús c'e ndixũ; mi ngue c'e pa 'ma mi söyaji. Go üdü c'e bëzo o xipji c'o nte: \p ―I̱ṉ pãrãji 'ñanto pa nu ngo c'ü ni jyodü rá pëpjiji. Ngue c'o pa c'o na jo rí 'ñeji ngue c'ua ra ndixc'i in nzemeji. Dya rí 'ñecjeji dya, na ngue ngueje ne pa nu rí söyaji, embeji c'o nte. \p \v 15 O ndünrü c'ua e Jesús c'ín Jmugöji o xipji c'e bëzo, 'ñe c'o mi dyoji: \p ―¿Jenga i̱ṉ mangueji na s'o c'o rí cjagö rí jocü c'o sö'dyë ne pa 'ma rí söyagöji? Maco nu'tsc'eji i̱ṉ xäpcägueji c'o in nzhünüji 'ma xabaro, 'ñe c'o in burruji, cja rrĩ ma unüji o ndeje. \v 16 Nujne ndixũ nu, je mboxbëche cja e Abraham. Ya vi zürü c'ü dya jo, chjëntjui c'ü ro ndün't'ü o tjüjmü para dya ro nzhodü libre. Ya vi mezhe dieciocho cjë. Maco i̱ṉ xäpcägueji in animaleji, na ne ndixũ, ¿cjo dya xo mi jyodü ro emegö libre nu? \p \v 17 C'o mi nu'u na ü e Jesús, 'ma mü o dyäräji c'o jña, o bëzhi o tseji c'ua, dya sö pje xe ro mamaji. Pero c'o 'ñaja nte, me go mäji na ngue c'o me ma nojo c'o mi cja e Jesús, 'ñe c'o me ma zö. \s1 El ejemplo de la semilla de mostaza \p \v 18 Xe go ña e Jesús o xipjiji: \p ―Rá xi'tsc'öji 'na jña ngue c'ua rí pãrãji ja ga manda Mizhocjimi. \v 19 C'ü ni manda Mizhocjimi, chjëntjui nza cja 'naja ndömortasa c'ü o jñü 'na bëzo, cjanu o ma ndujmü cja o̱ juajma. Nuc'ü, o mbes'e o nocü, o chjënjui 'naja za'a c'ü na ndã. O ẽjẽ c'ua o s'ü o 'ñe dyät'ä o̱ t'oxüji nu. \s1 El ejemplo de la levadura \p \v 20 Xo mama c'ua na yeje e Jesús: \p ―Rá xi'tsc'öji c'ü 'na jña ngue c'ua rí pãrãji ja ga manda Mizhocjimi. \v 21 C'ü ni manda Mizhocjimi, chjëntji nza cja o ixcjüjnü c'ü o jñü 'naja ndixũ o huanba jñi vola o jocjüjnü, hasta 'ma o ixqui texe c'e cjüjnü. \s1 La puerta angosta \p \v 22 E Jesús sido mi mbeñe c'ü mi jyodü ro ma a Jerusalén. Pero mi sät'ä nzi 'na jñiñi, mi xöpü c'o nte. \v 23 'Na nte o dyönü e Jesús: \p ―Nu'tsc'e xöpüte, ¿cjo ja nzitjo c'o ra zät'ä nu ja bübü Mizhocjimi? \p Nuc'ua e Jesús o ndünrü o xipji c'o nte: \p \v 24 ―Me rí jyodüji rí sät'äji nu ja manda Mizhocjimi. Na ngue c'ü rgui sätc'eji nu, na s'ëzhi, chjëntjui c'ü ri cjogü 'na nte cja 'na ngoxtji c'ü me s'is'i. Rí xi'tsc'öji, na puncjü c'o ra jyodü ja rgá cjogüji, pero dya ra sö ra cjogüji. \v 25 Nu c'ü o̱ cjaja c'e ngumü, ra zädä 'ma ra ngot'ü c'e ngoxtji. 'Ma cja rí sät'äji 'ma ya rguí cjot'ü c'e ngoxtji, dya cja ra xocüts'üji. Zö rí bönc'eji nu cja c'e ngoxtji rí püt'üji rí mamaji: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, xocüzüme”, rí 'ñembeji, pero dya ra xocüts'üji. C'ü ra tsja ra xi'ts'iji: “Dya rí pã'c'öji, dya ngue ín ntetsc'öji”, ra 'ñents'eji c'ü. \v 26 Nuc'ua rí xipcjeji: “Maco nutscöjme ró sigöji o xëdyi, 'ñe 'ma mi jizhigue cja c'o 'ñiji cja c'o ín jñiñigöjme, xo ma bünc'öjme nu, mi äräjme.” \v 27 Ra ndünrü c'ua angueze ra xi'ts'iji: “Ya ró xi'tsc'öji c'ü dya rí pã'c'öji. Nu'tsc'eji i̱ tsjaji c'o na s'o. C'ueñeji cja ín jmigö i̱ṉ texeji.” \v 28 Nuc'ua me rí huëgueji y me ra nguünxt'ü in s'ibi rgui sufreji. Na ngue ri jandagueji e Abraham, 'ñe e Isaac 'ñe e Jacob 'ñe texe c'o profeta ri cãrãji co Mizhocjimi nu ja ri manda, pero nu'tsc'eji dya ra xocüts'üji. \v 29 Ra ẽjẽ na puncjü o nte, ra 'ñe ngãrãji nu ja ri manda Mizhocjimi, me ra mäji cja o̱ jmi. Rguí 'ñeji nu ja ni mbes'e e jyarü 'ñe nu ja ni nguibi. Xo rguí 'ñeji a ma a norte 'ñe a ma a sur. \v 30 C'o cjapü cja na jo nguec'ua pëzhiji ra zät'äji nu ja manda Mizhocjimi, dya ra zät'ä c'o. C'o unü ngüenda c'ü dya ni muviji a jmi Mizhocjimi, ra zät'ä c'o. \s1 Jesús llora sobre Jerusalén \p \v 31 C'e pa c'ü, o ẽjẽ ja nzi o fariseo o 'ñe xipjiji e Jesús: \p ―Pedye va rí mague. Na ngue ne ra mbö'tc'ü e Herodes c'ü manda va. \p \v 32 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Zö pë's'i na puncjü o̱ pjeñe e Herodes c'ü ne ra mbötcügö c'ü, pero möji ma xipjiji c'ü ni jyodü rá pjongü o̱ s'ondajma e Satanás c'ü dya jo, Rá jocü c'o sö'dyë. Xipjigueji c'ü rá cjagö yo, hasta 'ma cja rá cjuatügö ne bëpji. \v 33 Zö ne ra mbötcügö c'ü, pero rá sido rá cjagö ne bëpji hasta 'ma rá cjuatügö. Na ngue je ngueje a Jerusalén nu ja pö't'üji texe c'o ña o̱ jña Mizhocjimi; dya ngue va. Nu'tsc'eji rí xiqueji a cjanu e Herodes. \p \v 34 O sido o ña e Jesús o mama: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Jerusalén, i̱ṉ pö't'üji c'o profeta 'ñe i̱ṉ pjat'üji o ndojo c'o juajnü Mizhocjimi ra zo'c'üji. Ró juen'tsc'öji na puncjü. Mi negö ro jmu'tc'üji c'ua ja nzi ga tsja'na ngöñi juis'i c'o o̱ ts'ingöñi a mbo cja o̱ juaja, pero dya xo i̱ ñeji ri dyätcäji ín jña. \v 35 Dyäräji c'ü rá xi'tsc'öji. Xe järätjo a Jerusalén nu nin jñiñigueji, pero ya jyëtsc'iji dya Mizhocjimi. Rí xi'tsc'öji, ndeze ne ndajme dya, dya cja xe rí jñandgöji va hasta 'ma cja rí mamaji: “Me na jo nu va ẽjẽ nu o 'ñeme Mizhocjimi ra manda”, rí 'ñeñeji. \c 14 \s1 Jesús sana a un hombre con enfermedad de hinchazón \p \v 1 O ẽjẽ 'na nu xabaro, e Jesús o ma cja o̱ ngumü 'naja c'o fariseo c'ü mi xo'ñi cja 'naja nintsjimi, o ma ziji o xëdyi. C'o ma cã'ã nu, me mi jandaji e Jesús me mi äräji xa'ma ro mama o jña c'o dya mi jyodü. \v 2 Nu a jmi e Jesús, mi bübü 'na bëzo c'ü mi sö'dyë, mi pjänt'ä texe o̱ cuerpo. \v 3 Nuc'ua e Jesús o xipji c'o fariseo 'ñe c'o mi pãrã o̱ ley Mizhocjimi: \p ―¿Pje mama o̱ ley Mizhocjimi? ¿Cjo na jo rá jocüji yo sö'dyë 'ma xabaro? Maco ngue nu pa nu rí söyaji. \p \v 4 Anguezeji dya ndünrüji. Nuc'ua e Jesús o 'ñe's'e c'ua o̱ dyë c'e bëzo c'ü mi pjänt'ä, o jocü cjanu o xipji: \p ―Ma dya in nzumü, embe. \p \v 5 Cjanu o xipji c'o fariseo: \p ―'Ma ri 'ñegueji 'na burru o 'na ts'inzhünü, nu 'ma ro zo'o cja 'na pozo, ro zo'o c'ü xabaro c'ü ngue 'ma rí söyaji, ¿cjo dya ri ma tsjünc'eji c'ü? \p \v 6 Anguezeji dya mi pãrãji ja rvá ndünrüji. \s1 Los invitados al casamiento \p \v 7 E Jesús o jñanda c'o nte c'o vi mbitaji ro ziji o xëdyi, me mi juajnüji c'o xenda na jo nu ja ro mimiji. Nguec'ua va mama e Jesús o xipjiji: \p \v 8 ―'Ma cjó c'o ra mbitats'üji rí möji cja chjüntü, dya rí ma mimiji nu ja xenda na jo. 'Na ra ẽjẽ 'naja c'ü vi mbitaji c'ü xenda ri pjëzhi na nojo que rá ngue'tsc'eji. \v 9 Nuc'ua ra ẽjẽ nu c'ü o mbitats'üji ra 'ñe xi'ts'iji: “Chjench'e xe rí mimi a ma c'ua. Na ngue nu ja i̱ṉ junrügue, ra mimi ne bëzo”, ra 'ñents'eji. Nuc'ua ix 'na tsetjo rgui ma minc'eji cja squina. \v 10 C'ü rí tsjagueji 'ma ra mbitats'üji, rí minc'eji a squina, ngue c'ua 'ma ra säjä in jmigueji nu c'ü o mbitats'üji, xa'ma ra xi'ts'iji: “Nu'tsc'e rí jogövi na jo, je rgui 'ñe cjuã rí mimi nu ja xe na jo”, ra 'ñents'eji. Nuc'ua c'o rrũ jũ'ũ cja mexa, ra unüji ngüenda c'ü me nets'eji c'ü o mbitats'üji. \v 11 C'ü ra tsjapütsjë na nojo, ra tsjapüji c'ü dya pje rguí muvi. C'ü ra unü ngüenda c'ü dya ni muvi, ra tsjapüji c'ü rguí muvi a jmi Mizhocjimi. \p \v 12 O sido o ña e Jesús o xipji c'e bëzo c'ü vi mbita: \p ―'Ma i̱ṉ ät'ägue 'na jñõnü, i̱ṉ mbita c'o i̱ṉ negue, 'ñe c'o in cjuarma, 'ñe c'o 'ñaja in dyocjeji, 'ñe c'o bëxtjo i̱ṉ cãrãgueji c'o jün o t'opjü. Nuc'o, nguextjo c'o i̱ṉ mbitague c'o. Rí xi'tsc'ö c'ü dya cja rí tsjague a cjanu. Na ngue anguezeji xo ra mbitats'üji rí mague rí ma siji o xëdyi cja o̱ ngumüji. A cjanu, ra ngõ'tc'ütjoji c'ü vi mbitague anguezeji, pero dya ra ngõ'tc'ü Mizhocjimi. \v 13 C'ü rí tsjague 'ma rí dyät'ä 'na jñõnü, xo rí mbitague c'o pöbre c'o dya pje pë's'i, c'o ch'odyë 'ñe c'o me'dye 'ñe c'o ngorö. \v 14 'Ma rí tsjague a cjanu, me rí mäjägue 'ma. Na ngue dya ra sö ra ngõ'tc'üji ra mbitats'üji c'ua ja nzi vi mbitague anguezeji. Nguec'ua 'ma ra bübütjo na yeje c'o vi tsja na jo, xo rí tegue ra ngõ'tc'ü Mizhocjimi. \s1 El ejemplo de la gran cena \p \v 15 'Naja c'o mi junrü cja mexa, 'ma mü o dyärä c'o vi mama e Jesús, o xipji: \p ―Me ra mäjä c'o ra mbita Mizhocjimi ra ma ziji o xëdyi nu ja manda angueze. \p \v 16 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Mi bübü 'na bëzo c'ü ro tsja 'na mbaxua ro dyät'ä o jñõnü. Na puncjü o nte c'o o mbita. \v 17 Nuc'ua 'ma o zädä c'e hora 'ma ro ziji o xëdyi, c'e bëzo o xipji c'ü o̱ mbëpji: “Mague cja c'o ró mbita, ma xipjiji ra ẽji dya, na ngue ya jogü texe”, eñe c'e bëzo. \v 18 Nuc'ua texeji o mbürü o mamaji ro perdonaoji na ngue dya mi sö ro möji. Nu ja ot'ü o zät'ä c'e mbëpji, o xipjiji a cjava: “Perdonaozü, dya sö rá ma sigö o xëdyi. Cja ró tõmügö 'na juajma; ni jyodü rá ma nu'u.” \v 19 C'ü 'naja o mama: “Perdonaozü, dya sö rá ma sigö o xëdyi. Cja ró tõmügö tsi'ch'a yonda o nzhünü; ni jyodü rá ma nugö cjo na jo ga pëpji c'o.” \v 20 C'ü 'naja o mama: “Cja ró chjüntü, nguec'ua dya ra sö rá ma sigö o xëdyi.” \v 21 Cjanu o nzhogütjo c'ua c'e mbëpji o ma xipji c'ü nu lamu c'o vi mama c'o vi mbita. Nuc'ua c'e lamu go sjëya c'ua o xipji c'ua c'ü o̱ mbëpji: “Mague dya cja yo 'ñiji. Ja c'o rí chjëji c'o pöbre, rí sigue c'o. Rí sigue c'o ch'odyë 'ñe c'o me'dye 'ñe c'o ngorö”, eñe. O ma c'ua c'e mbëpji. \v 22 Nuc'ua 'ma mü o nzhogü, o mama: “Nu'tsc'e ín lamuts'ügö, ró cjagö ja c'o nzi vi xitsi ró ma sigö o nte. Pero xe jyadütjo cja nin nzungue.” \v 23 O ndünrü c'ua c'e lamu o xipji c'ü o̱ mbëpji: “Pedyegue cja ne jñiñi, rí mague texe c'ua ja bübü o 'ñiji ja c'o cjogü o nte, rí sido rí xiqueji ra ẽji, ngue c'ua ra ndüji cja ín nzungö. \v 24 Rí xi'tsc'ö, nu c'o ot'ü ró mbitagö ro ẽjẽ, nuc'o, dya ra zi yo jñõnü yo ró ät'ägö ne ri 'naja c'o”, eñe. \s1 Lo que cuesta seguir a Cristo \p \v 25 Na puncjü o nte c'o mi pöji e Jesús. 'Na nu pa 'ma mi pöji cja 'ñiji, e Jesús o ñezhe c'ua o xipji c'o nte: \p \v 26 ―'Ma cjó c'o ne ra ndenngue co nuzgö, ni jyodü xenda ra nezegö que na ngue c'ü nu tata 'ñe c'ü nu nana. Ni jyodu xenda ra nezegö que na ngue c'ü nu su 'ñe c'o o̱ t'i. Ni jyodü xenda ra nezegö que na ngue c'o nu cjuarma 'ñe c'o nu cjũ. 'Ma jiyö, dya ra sö ra ndenngue co nuzgö. Ra tsja ja c'o nzi rgá negö; dya cja ra tsja ja c'o nzi ga netsjë. \v 27 'Ma cjó c'o ne ra ndenngue co nuzgö, ni jyodü ra bübü dispuesto ra sufreji o ra ndũji. 'Ma jiyö, dya ra sö ra ndenngue co nuzgö. \v 28 'Ma cjó c'o ne ra jyäbä 'na ngumü, ni jyodü ot'ü ra tsja ngüenda, cjo ra zäs'ä c'ü rguí cjuatü c'e ngumü. \v 29 'Ma jiyö, 'ma ya rguí ngü'p'ü c'e cimiento, pero 'ma dya ri säs'ä c'ü rguí cjuatü c'e ngumü, texe c'o vi jñanda c'e bëzo mi jäbä o̱ ngumü, ra ndenbeji rgá tsjapüji burla. \v 30 Ra mamaji: “Ne bëzo o mbürü o jyäbä 'na ngumü, pero dya zäs'ä c'ü rví cjuatü”, ra 'ñeñeji. \v 31 Xo rí tsjijñigueji ja ga cja ga tsja yo rey. 'Na rey c'ü ë'ë diez mil c'o o̱ tropa, dya ixta ma chũvi c'ü 'na rey c'ü va ẽjẽ va ë'ë veinte mil c'o o̱ tropa. Ot'ü ra nguijñi cjo ra sö ra ndõpü c'o va ẽjẽ. \v 32 'Ma ra unü ngüenda c'ü dya ra sö, ra ndäjä c'ua c'o ra ma ndünrü c'e rey 'ñe c'o o̱ tropa 'ma xe na jẽ va ẽtjoji, ra ma reglaji para dya ra chũji. \v 33 Je xo ga cjatsc'eji nu. Ante c'ü rí chenngueji co nuzgö, ni jyodü rí tsjijñiji na jo cjo sö rí sidoji. 'Ma dya i̱ṉ bübüji dispuesto rí sogüji texe c'o i̱ṉ pë's'iji, dya ra sö rí chenngueji co nuzgö 'ma. \s1 Cuando la sal deja de estar salada \p \v 34 O sido o ña e Jesús o mama: \p ―Na jo o õ'õ. Pero 'ma ra bëzhi c'ü na õxü, ¿ja xe rgá sö xe ra õxcü? \v 35 Zö ra huanbaji o lama cja rrũ jyä'tp'äji cja jõmü, pero dya cja rguí muvi. Nguec'ua ra mbozüji. Nu'tsc'eji i̱ṉ äräji yo jña, rí tsjapüji na puncjü ngüenda yo. \c 15 \s1 El ejemplo de la oveja perdida \p \v 1 Ma ẽjẽ cja e Jesús c'o mi cobra o contribución 'ñe c'o 'ñaja c'o mi näntji mi cja c'o na s'o. Ma ẽji ro ẽ dyäräji c'o mi mama e Jesús. \v 2 Nguec'ua c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi 'ñe c'o fariseo, mi tsjojneji ma zo'büji e Jesús mi mamaji: \p ―Ne bëzo nu, me ne yo cja na s'o ra dyoji co angueze. Y me siji o xëdyi yo. \p \v 3 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p \v 4 ―'Ma ri tsãgueji 'na cien o ndënchjürü, 'ma ri bëzhi 'naja, ri sogueji cja batjü c'o noventa y nueve, cja rrĩ möji c'ua ri ma jyodüji c'e ndënchjürü c'ü ri bëzhi. Ri jyodüji hasta 'ma cja ri chöt'üji, zö ri 'natjo ndënchjürü. \v 5 Nuc'ua 'ma ri chöt'üji, me ri mäcjeji c'ua na puncjü, ri tsö's'üji in jyögueji. \v 6 Nuc'ua 'ma ri säcjeji in nzumüji, ri ma xipjiji c'o in dyocjeji 'ñe c'o bëxtjo i̱ṉ cãrãji: “Rí mbitats'ü rí ma cja ín nzumü rá mäji. Na ngue ya ró töt'ü c'ü ín nzhënchjürü c'ü rvá bëzhi”, ri 'ñeñeji. \v 7 Rí xi'tsc'öji, je xo ga cjatjonu 'ma ra nzhogü o̱ mü'bü 'na nte c'ü vi tsja c'o na s'o, me ra mäji a jens'e. Xenda ra mäpäji c'e nte que rá ngue c'o noventa y nueve nte c'o cjapü cja na jo y dya unüji ngüenda c'ü ni jyodü ra nzhogü o̱ mü'büji. \s1 El ejemplo de la moneda perdida \p \v 8 ’'Na ndixũ c'ü ri jün diez merio de plata, 'ma ro bëzhi 'naja, ro ndütü 'na sivi ro jyodü c'e merio. Ro paxü na jo cja c'e ngumü ro jyodü hasta 'ma cja ro chöt'ü. \v 9 Nuc'ua 'ma ro chöt'ü, ro xipji c'o o̱ dyoji 'ñe c'o bëxtjo ri cãrãji: “Rí mbitats'ü rí mague cja ín nzumü rá mäji. Na ngue ya ró töt'ü c'e merio c'ü rvá bëzhigö”, ro 'ñeñe. \v 10 Rí xi'tsc'öji, je xo ga cjatjonu 'ma ra nzhogü o̱ mü'bü 'na nte c'ü vi tsja c'o na s'o, me ra mäjä Mizhocjimi 'ñe c'o o̱ anxe c'o cãrã a jmi. \s1 El ejemplo del hijo pródigo \p \v 11 Xo mama c'ua: \p ―'Naja bëzo mi 'ñeje yeje t'i. \v 12 Nu c'e t'i c'ü mi sëbi o ma cja c'ü nu tata, o ma xipji: “Mi tatats'ügö, dyacö c'ü tocazü yo i̱ṉ pë'sc'e”, embe. Nuc'ua c'e bëzo o jyadü c'ua c'o mi pë's'i o unü nza yeje c'o o̱ t'i. \v 13 Dya mezhe c'ua pa, c'e t'i c'ü mi sëbi o jmutü texe c'o mi pë's'i, cjanu o ma c'ua o zät'ä cja 'na país c'ü ma jẽ. Nuc'ua o ndeze nu texe o̱ merio va tsja c'o na s'o; dya mbörütsjë ja rvá mimi. \v 14 Nuc'ua 'ma mü o ndeze texe o̱ merio, o ẽjẽ c'ua 'naja tjijmi cja c'e país. Nuc'ua c'e t'i mi ojtjo pje ro zi. \v 15 Cjanu o ma c'ua cja 'naja bëzo cja c'e país, o ma xipji: “¿Cjo dya i̱ṉ pë's'i o bëpji rí dyacö?”, eñe. C'e bëzo, dya mi ne ro unü o bëpji, pero c'e t'i sido mi örü. Nguec'ua c'e bëzo, zö dya mi ne, pero o unü o bëpji, o ndäjä cja c'ü o̱ hacienda ro ma ts'as'ü o cuchi. \v 16 C'e t'i, dya mi nijmi c'ü mi ch'unü ro zi. Nguec'ua me mi ne c'ü xo ro ch'unü c'o mi si c'o cuchi, ngue c'ua ro nijmi. Pero dya cjó mi unü. \v 17 O nzhogü o̱ mü'bü c'ua c'o na s'o c'o vi tsja, o mama: “Mi tatagö tsãjã na puncjü o mbëpji. Anguezeji poncjütjo c'ü siji; nutscö rí sufregö va o tjijmi. \v 18 Ixtá magö dya cja mi tata, rá ma xipji: Mi tatats'ügö, 'ma ró xõgö co nu'tsc'e, ró cja'c'ö c'o na s'o, 'ñe cja o̱ jmi Mizhocjimi. \v 19 Dya ga jozgö c'ü xe rí xitsi in ch'izügö. Tsjacü rá cjagö 'naja in mbëpjizügö, rá embe.” \v 20 Ixco ma c'ua cja c'ü nu tata. \p ’'Ma xe ma jẽtjo ma ẽjẽ c'e t'i, c'e bëzo o jñanda c'ü o̱ t'i. O juentse c'ua, o cjuan'di o ma ndünrü. Cjanu o ndaja, me go zü'tp'ü o̱ jmi. \v 21 Nuc'ua c'e t'i o xipji: “Mi tatats'ügö, 'ma ró xõgö co nu'tsc'e, ró cja'c'ö c'o na s'o, 'ñe cja o̱ jmi Mizhocjimi. Dya ga jozgö c'ü xe rí xitsi in ch'izügö.” \v 22 Nuc'ua c'e bëzo o xipji c'o o̱ mbëpji: “Ma tsãji c'e bitu c'e xenda na jo, rí jyecheji nu ín ch'igö. Rí jñu'tp'üji 'na anilio cja o̱ dyë. Rí chin'chp'iji o dyatsi a ngua. \v 23 Ma siji c'e ts'inzhünü c'ü na pi, pö't'üji rá saji rá cjaji 'na mbaxua. \v 24 Dya mi pãrãgö ja vi ma'a nu ín ch'igö. Mi pëzhgö 'na ya vi ndũ. Pero ya nzhogütjo, bübü dya”, eñe c'e bëzo va xipji c'o o̱ mbëpji. O mbürü o tsjaji c'ua c'e mbaxua. \p \v 25 ’C'e t'i c'ü mi nzhasẽ ma bübütjo cja juajma. Nuc'ua 'ma mü o nzhogü, 'ma ya mi ngue ro säjä cja c'e ngumü, o dyärä mi pjë'biji o bizhi 'ñe mi nemeji. \v 26 O ma't'ü c'ua 'naja c'o mbëpji, cjanu o dyönü pje pjëzhi c'o mi cjaji. \v 27 O ndünrü c'ua c'e mbëpji o xipji: “Ngue nin cjuarma c'ü ya nzhogü. O säjä na jo, dya pje tsja. Nguec'ua o manda nin tatague o mbö't'üji c'e ts'inzhünü c'ü ma pi.” \v 28 Cjanu o üdü c'ua c'ü mi nzhasẽ, dya mi ne ro cjogü a mbo. O mbedye c'ua c'ü nu tata o xipji ro cjogü. \v 29 O ndünrü c'ua c'e t'i o xipji c'ü nu tata: “Dyärä rá xi'ts'i. Nutscö na puncjü o cjë'ë c'o ya ró pë'pc'i na zëzhi nza cja 'ma ri nguetscö in mbëpjigue. Nu c'ü i̱ṉ mandazü, nde rí cjagö texe. Pero dya nunca i̱ṉ dacügö 'na animale c'ü rga mägöjme c'o rí pãcöjme. Ni ri 'naja ts'ichivo ri dacügö. \v 30 Pero 'ma o säjä dya nu in ch'igue nu na s'o, i̱ manda o mbö'tp'üji c'e ts'inzhünü c'ü ma pi; maco o nde'tsc'e in meriogue ma dyoji c'o ndixũ c'o na s'o, c'o nde ga dyonpütjo o bëzo.” \v 31 O ndünrü c'ua c'e bëzo o xipji c'ü nu t'i: “Nu'tsc'e ín ch'itsc'ö, rí bübütjogövi. Texe c'o ín tsjagö, ngue in tsjague. \v 32 Dya mi pãrãgö ja vi ma'a nu nin cjuarma; mi pëzhgö 'na ya vi ndũ. Pero ya nzhogütjo, bübü dya. Nguec'ua rá cjaji na jo mbaxua rá mäji.” \c 16 \s1 El ejemplo del mayordomo que abusó de confianza \p \v 1 E Jesús xo xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Mi bübü 'na bëzo c'ü mi rico c'ü mi 'ñeje 'na mbëpji c'ü mi pjötpü texe c'o mi pë's'i c'ü nu lamu. C'e mbëpji mi s'onbü c'o mi pë's'i c'ü o̱ lamu. Nguec'ua mi bübü c'o o ma cja c'e lamu o ma cösteji. \v 2 Nuc'ua c'e lamu o zojnü c'ü o̱ mbëpji. 'Ma mü o ẽjẽ c'e mbëpji, o mama c'ua c'e lamu o xipji: “¿Jenga vi tsjacügö a cjanu yo rí ärägö? Mague ma chjënquigö c'o xiscõmü c'o juns'ü ja nzi o merio c'ü tuncügö yo nte. Nuc'ua, dya cja xe rí pëpquigö”, eñe c'e lamu va xipji c'e bëzo. \v 3 Nuc'ua c'e mbëpji cjanu o ma c'ua o mamatsjë c'ua: “Nu c'ü ín lamugö ya ra pjongüzü c'ü dya cja rá pëpigö c'ü. ¿Ja rga cjazgö dya? Dya zëtsi rá cjagö bëpji c'o na jyü, y dya sö rá örü pje rá sigö, na ngue rí tsegö. \v 4 Ya ró mbeñegö dya c'ü rá cjagö, ngue c'ua 'ma ra zädä c'ü dya cja rá pëpigö c'ín lamugö, ra recibidozü yo nte cja o̱ ngumüji”, eñe. \v 5 Cjanu o zojnü c'ua texe c'o mi tunpü o merio c'ü nu lamu, cjanu o ñatsjëvi c'ua nzi 'naji. O mama c'e bëzo va dyönü c'ü ot'ü o säjä: “¿Ja nzi i̱ṉ tunpügue c'ü ín lamugö?” \v 6 O mama c'ua c'e nte: “Rí tunpü 'na ciento barri o aceite.” O mama c'ua c'e mbëpji: “Bübü dya c'ua nin vale rí xü't'ü. Ixtí dyät'ä c'ü 'na vale rí jñu's'ütjo cincuenta, cja rrĩ jñu's'ü in chjũgue.” \v 7 Nuc'ua cja ndo nu ẽjẽ c'ua c'ü ndo 'naja. Cjanu o mama c'e mbëpji o xipji: “¿Ja nzi i̱ṉ tũgue?” Angueze o mama: “Rí tunpü 'na ciento mape o ndëxü.” O mama c'ua c'e mbëpji: “Bübü dya c'ua nin vale rí xü't'ü. Ixtí dyät'ä c'ü 'na vale rí jñu's'ütjo ochenta”, eñe. Je ga cjanu va tsja c'e mbëpji o jñu's'ütjo menu c'o mi tũ c'o nte. Cjanu o ma c'ua cja c'ü nu lamu o ndënbi c'o xiscõmü c'o mi ngue c'o vale c'o cja vi dyät'ä. \v 8 O mezhe ts'ë, nuc'ua c'e lamu cja mbãrã c'o na s'o c'o vi tsja c'e mbëpji, cjanu o mama: “¿Ja va ndõcügö c'e s'ombëpji? Me pë's'i na puncjü o̱ pjeñe”, eñe. C'ua ja nzi va tsja c'e mbëpji, je xo ga cjatjonu c'o nte c'o dya pãrã Mizhocjimi, me pë's'iji na puncjü o̱ pjeñe ja ga tsjaji na jonteji cja yo nu minteji, que na ngue yo nte c'o bübü o̱ mü'bü o̱ jya's'ü Mizhocjimi. \p \v 9 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Yo nte cjaji na s'o co o̱ merioji; nu'tsc'eji rí tsjaji na jontets'üji co in merioji. Rí unüji yo nte c'o pje ni jyodü; rí gastoji in merioji ja c'o nzi ga ne Mizhocjimi. Nguec'ua 'ma rí chũji, 'ma rí sät'äji a jens'e, Mizhocjimi me ra mä'c'äji ra xi'ts'iji na jo vi tsjagueji. \p \v 10 ’C'o ra tsja c'o na jo co o̱ merioji, xo ra tsjaji na jo c'o o̱ bëpji Mizhocjimi c'o nda ni muvi que na ngue o merio. Pero c'o dya ra tsja c'o na jo co o̱ merioji, dya xo ra tsjaji na jo c'o o̱ bëpji Mizhocjimi. \v 11 Zö cja c'o na s'o yo nte co o̱ merioji, pero nu'tsc'eji ni jyodü rí tsjaji rrã jontets'üji. 'Ma dya rí tsjaji na jo co in merioji, dya xo ra dya'c'üji o̱ bëpji Mizhocjimi c'ü nda ni muvi. \v 12 'Ma dya rí tsjaji na jo co o merio c'ü tjeze, ¿ja rgá sö ra dya'c'üji Mizhocjimi c'o dya ra tjeze rí tsjapüji in tsjacjeji? \p \v 13 ’'Ma cjó c'o ra mbëpi yeje lamu, dya ra sö ra dyätävi nza yejui. Na ngueje c'ü 'naja ri nu'uji na ü, ra tsja c'e mbëpji; c'ü 'naja ri ne. O 'ma jiyö, 'naja c'ü ri ätä; 'naja c'ü ri cjapü dya rguí muvi. Je xo ga cjatsc'eji nu, 'ma rí jyodüji ja rgui pë's'iji na puncjü cja ne xoñijõmü, nu'ma, dya rí pëpqueji 'ma Mizhocjimi co texe in mü'büji. \p \v 14 C'o fariseo c'o mi cãrã nu, 'ma mü o dyärä c'o jña c'o mi mama e Jesús, o tsjaji c'ua burla. Na ngue anguezeji me mi neji o merio. \v 15 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji i̱ṉ cjapüji me na jots'üji cja yo nte, pero Mizhocjimi pã'tc'ã in mü'büji. C'o i̱ṉ cjaji c'o mama yo nte na jo, Mizhocjimi mama na s'o c'o. \s1 La ley y el reino de Dios \p \v 16 ’Texe c'o o̱ jña Mizhocjimi c'o xiji ley 'ñe profeta, mamaji c'ü ro ẽjẽ c'e pa 'ma ro manda Mizhocjimi. Pero 'ma o mbürü e Juan o zopjü yo nte, ya ma sädä c'e pa. Ndeze c'o pa c'o, hasta nudya, bübü c'o zopjü yo nte, xipjiji c'ü ya ẽjẽ c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda. Nguec'ua bübü o nte c'o me jodü ja rgá ndeñeji angueze. \p \v 17 ’Zö ra manda dya, nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi, pero xo na cjuana texe c'o mama o̱ ley Mizhocjimi. Zö ra nguins'i e jens'e 'ñe ne xoñijõmü, pero dya ra cjogü o̱ ley Mizhocjimi. C'o mama o̱ ley Mizhocjimi na s'o c'o i̱ṉ cjaji, ix na cjuana na s'o c'o. \s1 Jesús enseña sobre el divorcio \p \v 18 ’'Ma cjó c'o ra mbëzi nu su, cja rrũ chjüntüvi c'ü xe 'na ndixũ, nu'ma, cja c'o na s'o chjëntjui 'ma ri tsãjã o ndixũ. Y c'e bëzo c'ü ra chjüntüvi c'e ndixũ c'ü vi bëzi, xo cja na s'o c'ü chjëntjui c'ü ri tsãjã o ndixũ. \s1 El hombre rico y Lázaro \p \v 19 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Mi bübü 'naja bëzo c'ü mi rico. Mi je'e o bitu c'o me ma jo, nza cja o bitu c'o je'e o rey. Pama me mi mäji c'o o̱ dyoji mi cjaji o mbaxua. \v 20 Cja ngoxtji c'ü o̱ ngumü c'e bëzo, vi 'ñemeji 'na bëzo c'ü mi pöbre c'ü mi dya o̱ ts'ingue texe cja o̱ cuerpo. Nuc'ü, mi chjũ e Lázaro. \v 21 Mi sant'a na puncjü. Nguec'ua me mi ne xa'ma ro ch'unü pje ro zi'i, zö ri nguextjo c'o mëxëdyi 'ñe c'o jñõnü c'o mi jäbä a jõmü cja c'ü o̱ mexa c'e bëzo c'ü mi rico. C'o dyo, mi jösp'üji cja o̱ cuerpo c'ü mi s'odü. \v 22 O ẽ 'na nu pa, o ndũ c'e bëzo c'ü mi pöbre. Nuc'ua c'o o̱ anxe Mizhocjimi o zidyiji a jens'e nu ja bübü e Abraham. 'Ma mü o ndũ c'e bëzo c'ü mi rico, o dyögüji na jo. \v 23 Nuc'ua 'ma me mi sufre a linfiernu c'e bëzo, o nä's'ä o jñanda e Abraham mi bübü a jens'e. Xo jñanda mi bübü nu e Lázaro a jmi e Abraham. \v 24 O mapjü c'ua na jens'e o mama: “Nu'tsc'e Abraham, mi mboxpalets'ügö, juentsquegö. Xipji e Lázaro ra ẽjẽ ra 'ñe popjü o̱ ñidyë cja ndeje ra jötcü ín ts'ijñi. Na ngueje rrã sufregö na puncjü cja ne sivi.” \v 25 O ndünrü c'ua e Abraham o xipji: “Nu'tsc'e ín mboxbëchets'ügö, mbeñegue. 'Ma mi bübügue a xoñijõmü, mi pë's'igue texe c'o mi negue y me mi mäpägue c'o; maco e Lázaro mi bëzhi pje ro zi 'ñe pje ro jye. Pero nudya, mäjä, dya cja sufre dya. Nu'tsc'e i̱ṉ sufregue c'ua. \v 26 Dya nguextjo nu; xo bübü 'na cöt'ü c'ü na jẽ a ndetsc'e 'ñezgöbe. Nguec'ua yo cãrã a 'ñecjua, dya sö ra mbes'e a ma c'ua ja i̱ṉ bünc'eji. Ni xo ri ngueje c'o cãrã a ma c'ua, dya sö ra mbes'eji a 'ñecjua.” \v 27 Cjanu o mama c'ua c'ü mi rico: “Mi mboxpalets'ügö, rí ö'tc'ü na puncjü rí xipji e Lázaro ra ma cja o̱ ngumü mi tata. \v 28 Na ngueje rí 'ñeje tsi'ch'a ín cjuarma. Rí chäjä e Lázaro ra ma zopjü c'o mi cjuarma, ra xipjiji ra nzhogü o̱ mü'büji cja Mizhocjimi. Xa'ma dya ra ẽjẽ anguezeji va ja rí sufregö.” \v 29 O ndünrü c'ua e Abraham o xipji: “Anguezeji tjëji c'ü o dyopjü e Moisés 'ñe c'o o dyopjü c'o profeta. 'Ma ra dyätäji c'o, dya ra zät'äji nu ja na bünc'e.” \v 30 O ndünrü c'ua c'ü mi rico o mama: “Iyö, dya ra tsjapüji ngüenda c'o. Pero 'ma cjó c'o ra te'e yo ya ndũ ra ma'a nu ja cãrã c'o ín cjuarma, ra nzhogü o̱ mü'büji 'ma.” \v 31 O ndünrü c'ua e Abraham o xipji: “Nu 'ma dya cjapüji ngüenda c'o o dyopjü e Moisés 'ñe c'o o dyopjü c'o profeta, dya xo ra creoji zö ra tetjo 'naja yo ya ndũ.” \c 17 \s1 El peligro de caer en pecado \p \v 1 O sido o ña e Jesús o xipji c'o discípulo: \p ―Siempre bübü o nte c'o cjapü ra tsja c'o na s'o yo nu minteji. Juejme c'o cjapü a cjanu yo nu minteji; Mizhocjimi ra tsjapü me ra sufreji. \v 2 Xenda rvá jo 'ma ro 'nutpü 'na travacjüjnü o̱ dyizi c'e nte c'ü, cja rrũ pant'aji cja trazapjü nu ja na jẽ'ẽ, que na ngueje c'ü ro tsjapü ro tsja na s'o a cjanu 'naja c'o dya pje pjëzhi c'o ejmezü. \v 3 Nguec'ua rí pjötpüji ngüenda. \p ’'Ma pje ra tsja'c'üji yo nin cjuarmaji, rí zopjüji. Y 'ma ra nzhogü o̱ mü'büji, rí perdonaogueji 'ma. \v 4 Zö siete vez nu pa c'ü pje ra tsja'c'üji 'ñe siete vez ra 'ñe xi'ts'iji: “Perdonaozügö, ró cja'c'ügö c'o na s'o”, ra 'ñents'eji, pero ni jyodü rí perdonaogueji c'ü. \s1 El poder de la fe \p \v 5 Nuc'ua c'o apóstole o xipjiji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, pjöxcüjme xenda rá creojme Mizhocjimi ngue c'ua rá perdonaojme c'ua ja nzi gui xitsijme. \p \v 6 E Jesús c'ín Jmugöji o xipjiji c'ua: \p ―Zö ts'ëtjo gui 'ñejmeji Mizhocjimi, pero 'ma rí jñunt'ü in mü'büji c'ü ra dyä'tc'äji Mizhocjimi c'ü rí dyötqueji, ra sö rí xipjiji ne za'a nu 'ne nu: “Ts'üs'ü va, ma 'ne'e cja ne trazapjü”, rí 'ñembeji. Ra tsja c'ua. \s1 El deber del que sirve \p \v 7 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Tsjijñiji ja ga tsja 'na bëzo c'ü 'ñeje o̱ mbëpji. Ra ma c'e mbëpji ra ma huajma, o ra ma ts'as'ü o nzhünü. 'Ma ra nzhogü c'e mbëpji, dya ra mama c'e lamu: “Ixtí tsjogü rí sigue o xëdyi”, ra 'ñeñe, iyö. \v 8 C'ü ra mama: “Ma dyät'ä c'ü rá sigö ne nzhä. Nuc'ua rí xa'ma rí sirvezü c'ü rá sigö hasta 'ma cja rá cjuarü rá si. Cja rí sigue o xëdyi”, ra 'ñeñe. \v 9 Zö ra tsja c'e mbëpji ja c'o nzi va xipji, pero c'e lamu, dya ra unü 'na pöjö c'e mbëpji. \v 10 Je xo rga cjatsc'eji nu. Zö rí tsjaji texe c'o ra xi'ts'iji Mizhocjimi, pero dya rí mangueji c'ü ni jyodü ra ngõ'tc'üji c'ü. Na ngue c'o rí tsjaji ngue c'o ni jyodü rí tsjaji, eñe e Jesús. \s1 Jesús sana a diez leprosos \p \v 11 E Jesús 'ma mi ma a Jerusalén, mi nzhodü cja c'e 'ñiji nu ja mi chäjui a Samaria 'ñe a Galilea. \v 12 'Ma ya ma sät'ä cja 'naja ts'ijñiñi, o chjëji dyëch'a bëzo c'o mi sö 'na ngueme c'ü ni chjũ lepra. Pero dya chëzhiji cja o̱ jmi, o böbütjoji na jẽ. \v 13 Cjanu o mapjüji c'ua o mamaji: \p ―Jesús i̱ṉ xöpütegue, juentsquegöjme. \p \v 14 Nuc'ua e Jesús 'ma mü o jñanda c'o bëzo, o xipjiji c'o: \p ―Möji cja c'o mböcjimi ra nu'c'üji c'ü ya jogüts'üji dya, embeji c'o. \p O möji c'ua. 'Ma ya mi möji, ixco ndis'iji na jo c'e ngueme. \v 15 Nuc'ua 'naja anguezeji, 'ma mü o nu'u c'ü ya vi jogü, o nzhogü o mapjü c'ua na jens'e va unü 'na pöjö Mizhocjimi. \v 16 Cjanu o ndüne a jõmü cja o̱ ngua e Jesús, o unü 'na pöjö. C'e bëzo mi menzumü a Samaria c'ü. \v 17 O mama c'ua e Jesús: \p ―Maco nza dyëch'a c'o mi sö c'e ngueme ró jocü, ¿jenga dya nzhogü c'o nueve ro ẽ unüji 'na pöjö Mizhocjimi? \v 18 Nguextjo ne bëzo nu dya ín menzumügöji nu o nzhogü o ẽ unü 'na pöjö Mizhocjimi. \p \v 19 Cjanu o xipji c'ua c'e bëzo: \p ―Böbü rí mague. Ya jogüts'ü na ngue i̱ creozügö. \s1 Cómo llegará el reino de Dios \p \v 20 Nuc'ua c'o fariseo o dyönüji e Jesús: \p ―¿Jinguã ra mbürü ra manda nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Zö cjó c'o me ra jñanda c'o señal, pero dya ra sö ra mbãrãji jinguã ra mbürü Mizhocjimi ra manda. \v 21 Zö ra mamaji: “Je bübü a 'ñecjua nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda”, ra 'ñeñeji, zö ra mamaji: “Je bübü a manu nu”, pero dya rrũ cjuana. Na ngue ya manda Mizhocjimi a ndetsc'eji. \p \v 22 O sido o ña e Jesús o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi y rá ẽcjö na yeje. Pero ante que rá ẽcjö, ra zädä o pa 'ma me rí sufregueji. Nguec'ua me rí ñeji rá ẽcjö rá cãrãgöji va, zö ri 'natjo pa c'ü ri neji rí söyagueji c'ü dya rí sufregueji. Pero dya be ri sädä. \v 23 Ri bübü o xöpüte c'o dya cjuana ra xi'ts'iji: “Chjä'dä co nuzgöjme, na ngue bübü a 'ñecjua c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda.” O ra xi'ts'iji: “Je bübü a manu c'ü”, ra 'ñents'eji. Dya rí cheñeji anguezeji, dya rí creoji c'o. \v 24 'Ma go juë's'i e dyebe, ixi 'ñetse texetjo. Je xo rga cjatjonu 'ma rá ẽcjö na yeje, ra jñandgagöji texe cja ne xoñijõmü. \v 25 Pero ot'ü ni jyodü rá sufregö na puncjü. Na ngue yo nte yo ín menzumügöji, dya ra 'ñejmezüji. \v 26 C'ua ja nzi ma cja c'o cjë 'ma mi bübü e Noé, je xo rga cjatjonu 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi. \v 27 C'o cjë 'ma mi bübü e Noé, 'ma dya be mi ẽjẽ c'e tradyebe, mi ñõnüji 'ñe pje nde mi si'iji. Mi chjüntüji, xo mi chjüntpüji hasta 'ma cja zädä c'e pa 'ma mü o cjogü e Noé a mbo cja c'e bü. Dya creoji cjo ro 'ñeje c'e tradyebe hasta 'ma cja 'ñeje, go chjorüji c'ua texeji. \v 28 C'ua ja xo nzi ma cja c'o cjë 'ma mi bübü e Lot, je xo rga cjatjonu 'ma rá ẽcjö na yeje. Mi siji o xëdyi. Y pje c'o nde mi pa tõmüji y pje c'o nde mi pöji. Mi podüji o ndëxü. Mi jäbäji o̱ ngumüji. \v 29 Pero c'e pa 'ma mü o mbedye e Lot a Sodoma, o jyäbä o sivi a jens'e, 'ñe o asufre; o chjotüji texeji. \v 30 Je xo rga cjanu c'e pa 'ma rá ẽcjö na yeje, 'ma ra jñandgöji texeji cjó nguetscö. \p \v 31 ’C'e pa c'ü, c'o ri bübü cja azotea a xes'e cja c'o o̱ ngumüji, dya ra dagüji pje c'o ra ma pjongüji a mbo. C'o ri bübü cja juajma, dya ra nzhogüji cja o̱ ngumüji. \v 32 Rí mbeñegueji ja va tsjapüji c'ü o̱ su e Lot. \v 33 Nu c'o dya ra ndenngue co nuzgö, c'o ra tsjatsjë c'o netsjëji rgá mäpäji yo bübü cja ne xoñijõmü, dya ra bübü co Mizhocjimi c'o. Nu c'o ra ndenngue co nuzgö, zö ra mbö't'üji c'o, pero ra ma ngãrãji co Mizhocjimi c'o. \p \v 34 ’'Ma ri xõmü 'ma rá ẽcjö, ri bübü yeje c'o 'natjo c'ua ri orüvi. 'Naja c'ü rá sidyi, 'naja c'ü rá sogü. \v 35 O 'ma ri ndempa 'ma rá ẽcjö, yeje ndixũ c'o rrã cüjnüvi. 'Naja c'ü rá sidyi, 'naja c'ü rá sogü. \v 36 Yeje c'o ri bübü cja juajma. 'Naja c'ü rá sidyi, 'naja c'ü rá sogü. \p \v 37 O ndünrü c'ua c'o apóstole o mamaji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, ¿ja ngue c'ua rí tsjague a cjanu? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu ja 'mana 'na animale c'ü ya ni ndũ c'ü ya na xĩ, je nguejnu jmurü o ndopare nu. Je xo ga cjatjonu, nu ja cja'a yo nte c'o me na s'o c'o rá cjapü ra sufre, je ngue nu rá xõcügö a cjanu yo. \c 18 \s1 El ejemplo de la viuda y el juez \p \v 1 Nuc'ua e Jesús o mama 'na jña, ngue c'ua ro unüji ngüenda mi jyodü ro sido ro dyötüji Mizhocjimi, dya ro tõgü o̱ mü'büji. \v 2 O xipjiji: \p ―Cja 'naja jñiñi mi bübü 'na juesi c'ü dya mi sũ Mizhocjimi, dya xo mi respetao yo nte. \v 3 Nu cja c'e jñiñi xo mi bübü 'na ndixũ c'ü vi ndũ nu xĩra. Mi pa cja c'e juesi mi pa xipji: “Rvá ẽjẽ rvá 'ne xi'ts'i 'na nte c'ü o ndënngui ín juajma. Rí zojnügue rí castigao”, eñe. \v 4-5 O mezhe ja nzi pa, c'e juesi dya mi cjapü ngüenda c'e ndixũ c'ü mi ötü. Xe go mezhtjo, cjanu o mamatsjë: “Dya rí sũgö Mizhocjimi, ne xo ri ngue yo nte. Pero ne ndixũ, me xichazü na ngue sido va ẽjẽ. Rá cjagö ja c'o nzi ga dyötcü, ngue c'ua dya cja ra ẽjẽ ra ẽ molestaozü”, eñe. \p \v 6 O mama e Jesús c'ü ín Jmugöji: \p ―Tsjijñiji na jo c'ü o mama c'e juesi. \v 7 Zö ma s'o c'e juesi, pero o mbös'ü c'e ndixũ. Nguec'ua rí xi'tsc'öji, c'o o̱ nte Mizhocjimi, 'ma ra dyötüji Mizhocjimi xõmü ndempa, Mizhocjimi ra mbös'ü c'o. Zö bübü 'ma ra mezhe, pero ra zädä 'ma ra dyätä c'o o̱ nte ja c'o nzi ga dyötüji. \v 8 Rí xi'tsc'öji, 'ma ra zädä c'e pa, ixta mbös'ü c'o o̱ nte. Nutscö 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi rá 'ñe manda, ja nzitjo nte c'o ri bübü c'o ri tepquegö 'ñe ri ejmezü, eñe e Jesús. \s1 El ejemplo del fariseo y el cobrador de impuestos \p \v 9-10 Ma cã'ã nu ja nzi c'o mi cjapü me na joji, 'ñe mi cjapüji menu c'o 'ñaja nte. Nguec'ua e Jesús o mama 'na ejemplo o xipjiji: \p ―O nguins'i yeje bëzo a ma cja c'e templo, ro ma dyötüvi Mizhocjimi. C'ü 'naja mi fariseo. C'ü 'naja mi cobra o contribución. \v 11 C'e fariseo o böbütjo mi cjapü na nojo cja jmi Mizhocjimi o mama: “Mizhocjimi, rí da'c'ü 'na pöjö na ngueje dya nza cjazgö c'o 'ñaja nte. Na mbẽji, na s'o cjaji, tsãji o ndixũ. Dya xo nza cjazgö ne bëzo nu cobra o contribución. \v 12 Yendgá mbempje nu ngo. Y rí da'c'ü ín diezmo texe c'o rí tõgö”, eñe. \v 13 Nu c'ü mi cobra o contribución mi jyadüvi na jẽ; dya mi ne ro nä's'ä a jens'e. Mi ya'bü o̱ tijmi mi mama: “Mizhocjimi, me na s'o c'o rí cjagö; rí tũgö na puncjü ín nzhubü. Rí ö'tc'ü rí juentsque rí perdonaozü”, eñe. \v 14 Nuc'ua o nzhogüvi o mëvi o̱ ngumüvi. Rí xi'tsc'öji, Mizhocjimi o perdonao c'e nte c'ü mi cobra o contribución. Pero c'e fariseo, dya perdonaoji c'ü. C'ü ra tsjapütsjë na nojo, ra tsjapüji c'ü dya pje rguí muvi. C'ü ra unü ngüenda c'ü dya ni muvi, ra tsjapüji c'ü rguí muvi a jmi Mizhocjimi. \s1 Jesús bendice a los niños \p \v 15 Ma ẽjẽ c'o nte ma siji c'o o̱ ts'it'iji cja o̱ jmi e Jesús, ngue c'ua e Jesús ro 'ñe's'e o̱ dyë anguezeji ro dyötpüji Mizhocjimi. Nuc'ua c'o discípulo 'ma mü o jñandaji c'o, o huënch'iji c'ua c'o ma siji c'o ts'it'i. \v 16 Pero e Jesús o xipji c'o nte, na jo ro siji c'o ts'it'i. Cjanu o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Jyëziji yo ts'it'i ra ẽji cja ín jmigö; dya rí ts'asp'üji. Na ngue c'o va ẽjẽ co nuzgö nza cja yo ts'it'i, ngueje c'o cjapü Mizhocjimi o̱ Jmu. \v 17 Dyäräji na jo c'ü na cjuana c'ü rá xi'tsc'öji. 'Ma cjó c'o dya ra ẽjẽ co nuzgö c'ua ja nzi ga 'ñeje yo ts'it'i, dya ra sö ra tsjapüji Mizhocjimi o̱ Jmuji, eñe e Jesús va xipji c'o o̱ discípulo. \s1 Un joven rico habla con Jesús \p \v 18 O mama c'ua 'naja c'ü mi xo'ñi cja 'na nintsjimi o xipji: \p ―Nu'tsc'e xöpüte, me na jots'ügue. ¿Pje ni mbë c'ü rá cjagö ngue c'ua ra ch'acü c'ü rga bübütjo co Mizhocjimi para siempre? \p \v 19 E Jesús o xipji: \p ―¿Pje ni xitsi na jozü? Dya cjó bübü c'ü na jo; nguextjo Mizhocjimi. \v 20 I̱ṉ pãrãgue c'o o̱ mandamiento Mizhocjimi c'o o dya'c'üji: “Dya rí pö't'üteji. Dya rí tsãji o ndixũ. Dya pje rí põnüji. Dya rí pezheji o bëchjine. Rí respetaoji nin tataji 'ñe nin nanaji.” Xo 'ñe c'o 'ñaja mandamiento, xo i̱ṉ pãrãgue c'o, eñe e Jesús. \p \v 21 O ndünrü c'ua c'e bëzo: \p ―Texe yo, ya nde ró cjagö yo ndeze 'ma mi ts'iquëgö. \p \v 22 Nuc'ua e Jesús 'ma mü o dyärä c'o, o xipji: \p ―Xe bëzhtjo 'naja c'ü rí tsjague. Ma pögue texe c'o i̱ṉ pë's'i, rí unü c'o dya pje pë's'i. A cjanu rí pë's'igue a jens'e c'o me ni muvi. Cja rrĩ chenngue co nuzgö rá më. \p \v 23 Nuc'ua 'ma mü o dyärä c'e bëzo c'o o mama e Jesús, me co ndumü c'ua, na ngue mi pë's'i na puncjü. \v 24 E Jesús 'ma mü o jñanda me go ndumü c'e bëzo cjanu o mama c'ua: \p ―Nu c'o pë's'i na puncjü, me na s'ëzhi para ra unü o̱ mü'büji Mizhocjimi ra tsjapüji o̱ Jmuji. \v 25 'Naja camello, dya sö ra cjogü cja o̱ xãgö 'na dyepjadü. Pero rí xi'tsc'öji, xenda sö ra cjogü a cjanu 'na camello, que na ngue 'na nte c'ü pë's'i na puncjü ra unü o̱ mü'bü Mizhocjimi ngue c'ua Mizhocjimi ra tsjapü o̱ nte. \p \v 26 C'o mi ärä, o mamaji: \p ―'Ma ga cjanu, ¿ja rgá sö cjó ra salva 'ma? \p \v 27 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―C'ü dya sö yo nte ra tsja, Mizhocjimi sö ra tsja. \p \v 28 Nuc'ua e Pedro o mama: \p ―Nutscöjme ró sogüjme texe c'o mi pë's'ijme ró tennc'öjme co nu'tsc'e. \p \v 29 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Dyäräji na jo c'ü na cjuana c'ü rá xi'tsc'öji. Cãrã c'o ra unü o̱ mü'bü Mizhocjimi ra tsjapüji o̱ Jmuji. Nguec'ua ra zogü o̱ ngumüji, o nu tataji 'ñe nu nanaji, o nu cjuarmaji, o nu cjũji, o nu suji, o nu t'iji, ngue c'ua ra tsjaji c'ua ja nzi ga ne Mizhocjimi. \v 30 C'o ra tsja a cjanu, ra ch'unüji c'ü rrã puncjü que na ngue c'ü mi pë's'iji 'ma ot'ü. Y 'ma ya rguí nguins'i ne jens'e 'ñe ne xoñijõmü, ra bübütjoji co Mizhocjimi. \s1 Nuevamente Jesús anuncia su muerte \p \v 31 'Na nu pa e Jesús o xõcü c'o doce o̱ discípulo, o ñatsjëji o xipjiji: \p ―Ya rrã mö a ma a Jerusalén. Ra zädä texe c'o o dyopjü c'o profeta c'ü rá sufregö nutscö rvá ẽjẽ cja Mizhocjimi. \v 32 Ra nzhögügöji cja o̱ dyë c'o dya menzumü a Israel, me ra tsjacüji burla ra zoxcüji. Y pje c'o me nde ra tsjacüji. \v 33 Ra mbäräzüji ra mbötcüji. Nuc'ua c'ü na jñi nu pa, rá tetcjö rá bübütjo na yeje, eñe e Jesús. \p \v 34 C'o doce discípulo, dya mbãrãji c'o jña. Dya mi unüji ngüenda c'ü ja rvá zädä c'ü ro sufre e Jesús. Dya be mi ch'unü ro mbãrãji. \s1 Jesús sana a un ciego de Jericó \p \v 35 E Jesús 'ma ya mi ngue ro zät'äji a Jericó c'o o̱ discípulo, nu cja c'e 'ñiji mi junrü 'na bëzo c'ü mi ngorö. Mi örü o merio. \v 36 'Ma mü o dyärä mi cjogü na puncjü o nte, o tsja t'önü pje mi cja c'o nte c'o mi cjogü. \v 37 O xipjiji: \p ―Cjogü e Jesús nu menzumü a Nazaret, embeji c'ü. \p \v 38 Nuc'ua c'e bëzo o ña c'ua na jens'e o mama: \p ―Nu'tsc'e Jesús o̱ mboxbëchets'ü e David, juentsquegö. \p \v 39 C'o nte c'o mi ot'ü a xo'ñi o huënch'iji c'ua c'e bëzo o xipjiji c'ü ro ngo't'ü o̱ ne. Pero nuc'ü, xenda go mapjü na jens'e: \p ―Nu'tsc'e o̱ mboxbëchets'ü e David, juentsquegö. \p \v 40 Nuc'ua e Jesús o böbü c'ua o mama: \p ―Siji ga 'ñecjua ne bëzo. \p Nuc'ua 'ma mü o zät'ä, o dyönü e Jesús o xipji c'e bëzo: \p \v 41 ―¿Pje i̱ṉ ne rá cja'c'ü? \p O ndünrü c'e bëzo o mama: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rí ne c'ü rí xocüzü ín chö rá janda. \p \v 42 E Jesús o xipji c'ua: \p ―Jñandague. Ró jocüts'ü na ngue i̱ creozü. \p \v 43 Jo ni zätä c'ua o̱ ndö o jñanda. Cjanu o möji c'ua e Jesús. Y o unü 'na pöjö Mizhocjimi. C'o nte 'ma mü o jñandaji o jogü c'e bëzo, o mamaji: \p ―Me na jo Mizhocjimi, eñeji. \c 19 \s1 Jesús y Zaqueo \p \v 1 E Jesús 'ñe c'o mi pöji, o zät'äji a Jericó o cjogüji cja c'e jñiñi. \v 2 Mi bübü nu 'na bëzo c'ü mi chjũ Zaqueo c'ü mi jefe cja c'o mi cobra o contribución. Nuc'ü, mi rico c'ü. \v 3 E Zaqueo, 'ma mü o dyärä o cjogü e Jesús cja c'e jñiñi, mi jodü ja rvá jñanda. Pero dya mi sö, na ngue mi pöji e Jesús na puncjü o nte, 'ñe dya ma ndã e Zaqueo. \v 4 Nuc'ua o ot'ü a xo'ñi o ma ndes'e cja 'na za'a c'ü mi chjũ sicómoro. O ndes'e nu, ngue c'ua ro jñanda e Jesús. Na ngue je ro cjogü nu e Jesús 'ñe c'o mi pöji. \v 5 Nuc'ua 'ma mü o cjogü e Jesús a ngua c'e za'a, o nä's'ä c'ua o xipji: \p ―Zaqueo, dyagü na zëzhi. Na ngue rá oxü cja in nzungue dya, eñe. \p \v 6 Nuc'ua e Zaqueo ixco dagü c'ua. Me co mäjä va mëvi e Jesús cja ngumü. \v 7 C'o nte 'ma mü o jñandaji c'o, me mi tsjojne ma zo'büji e Jesús mi mamaji c'ü vi ma oxü e Jesús cja ngumü 'na bëzo c'ü ma s'o. \v 8 'Ma mi cãrãji cja c'e ngumü, o böbü e Zaqueo o xipji e Jesús c'ü ín Jmugöji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, bübü c'ü ni jyodü rá xi'tsc'ö. C'o rí pë's'i, rá unügö nde, yo dya pje pë's'i. 'Ma ró cjopcö rvá cobra, rá nzhopcö xe 'na nziyo c'ü ró cjopcö. \p \v 9 O mama c'ua e Jesús: \p ―Nudya o jogü o̱ mü'bü ne bëzo 'ñe yo cãrã o̱ ngumü. Ixna cjuana mboxbëche dya nu, cja e Abraham. \v 10 C'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ngue c'ü rá jodü c'o cja na s'o, ngue c'ua rá emeji libre cja c'o na s'o. 'Ma jiyö, ra bëzhiji. \s1 El ejemplo de las diez monedas \p \v 11 C'o nte xe mi cjijñiji c'o jña c'o vi xipjiji e Zaqueo. Mi unüji ts'ë ngüenda e Jesús mi ngueje c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi ro 'ñe manda. Na ngue c'ü ya mi ngue ro zät'äji a Jerusalén, mi pëzhiji c'ü ya mi ngue ro manda e Jesús. Nguec'ua e Jesús xe go ña o xipjiji 'na jña c'ü rví unüji o ngüenda c'ü dya be ro manda. \v 12 O mama: \p ―'Naja rey mi 'ñeje 'na t'i. C'e t'i ya mi ngue ro ma cja 'na país c'ü ma jẽ, je ro ch'unü nu c'e poder c'ü ro manda. Jo rrũ nzhogü ro ẽ manda. \v 13 Ante c'ü ro ma, o ma't'ü diez c'o o̱ mbëpji, cjanu o unüji 'na merio c'ü me ni muvi nzi 'naji. Cjanu o xipjiji: “Rí pëpjiji co yo merio, ngue c'ua 'ma rá nzhogö, ya rguí ndõjõ”, embeji c'o mbëpji. Cjanu o ma c'ua. \v 14 C'o o̱ menzumü c'e t'i, mi nuji na ü c'ü. Nguec'ua va ndäji c'o xo ro ma'a nu ja ro ma c'e t'i, ro mamaji: “Dya rí negöjme ra mandazüjme nu”, ro 'ñeñe c'o ro ma zogü 'na jña. \v 15 Pero o ch'unü poder c'e t'i ro manda. Nuc'ua 'ma mü o nzhogü, o manda o zojnüji c'ua c'o mbëpji c'o vi unü o merio, ngue c'ua ro mbãrã ja nzi vi ndõ nzi 'na c'o. \v 16 O ẽjẽ c'ua 'naja mbëpji o mama: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, i̱ socüzü 'na merio c'ü me mi muvi. Xo va ẽcjuã yo xe 'na dyëch'a merio yo ró tõcjö”, eñe. \v 17 Angueze o xipji: “Me na jo ga mbëpjits'ü. I̱ tsjacjuana i̱ tsjague na jo c'o ts'ëtjo c'o ró socüts'ügö. Nudya rá da'c'ü rí mandague cja dyëch'a jñiñi”, eñe c'e t'i c'ü ya mi rey. \v 18 O ẽjẽ c'ü 'naja mbëpji o mama: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, i̱ socüzü 'na merio c'ü me mi muvi. Nudya xo va ẽcjuã yo xe 'na tsi'ch'a merio yo ró tõgö”, eñe. \v 19 O ndünrü c'ua c'e rey o xipji: “Nu'tsc'e rá da'c'ü rí mandague tsi'ch'a jñiñi.” \v 20 O ẽjẽ c'ua c'ü 'naja mbëpji o mama: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, bübü c'ua nu in merio. Ró pös'ü cja 'na ts'imbayo ró pë's'i na jo. \v 21 Ró sũgö ró mama, zö rá pëpcjö na zëzhi, pero pje ra dyeje c'o, ró eñegö. Na ngue nu'tsc'e i̱ṉ dacüjme o bëpji c'o na jyü. Zö rí pë'pc'ijme, ngue'tsc'e i̱ṉ cjapü in tsjacje yo rí tõgöjme. Zö nguetscöjme rí podüjme c'o in nzhëxügue 'ñe rí cjajme texe, ngue in ch'ujmügue nu ja üt'üji c'o ndëxü”, eñe c'e mbëpji. \v 22 O ndünrü c'ua c'e rey o xipji: “Na s'o ga mbëpjits'ügue. Na ngue c'o i̱ṉ mangue, ixi 'ñetsetjo c'ü na s'o ga mbëpjits'ügue. Nu'tsc'e i̱ṉ pãrãgue c'ü rí da'c'öji o bëpji c'o na jyü, 'ñe rí cjapü ín tsjacjö c'o i̱ṉ pëpjigueji, 'ñe je ngue ín ch'ujmügö nu ja üt'üji c'o ndëxü c'o i̱ṉ podügueji cja ín juancjö. \v 23 Maco i̱ṉ pãrãgue yo, ¿jenga dya i̱ mague cja banco ri ma sogü nu, nu ín meriogö? 'Ma rva cjanu, 'ma ro ẽcjö, ro dyacöji ne merio, 'ñe c'o ya rví ndõjõ nu”, embe. \v 24 O sido o ña c'e rey o xipji c'o mi cãrã nu: “Jñünbüji ne merio ne bëzo, unüji nu o ndõjõ 'na dyëch'a merio.” \v 25 Anguezeji o xipjiji: “Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, maco ya jün dyëch'a merio.” \v 26 O mama c'ua c'e rey: “Rí xi'tsc'öji, c'o ch'unü pje rguí pëpjiji, 'ma ra ndõji, xe ra ch'unü 'ma c'o. Pero 'ma dya ra pëpjiji c'o vi ch'unüji ra ndõji, nu'ma, ra jñünbüji 'ma c'o vi ch'unüji. \v 27 C'o nte c'o nugü na ü, c'o dya go ne c'ü ro mandagö anguezeji, ma siji a 'ñecjua c'o, rí pö't'üji cja ín jmigö c'o”, eñe c'e rey. \s1 Jesús entra en Jerusalén \p \v 28 Nuc'ua e Jesús 'ma mü o nguarü o mama c'o jña, go sido go ndëpi c'e 'ñiji c'ü mi ma a Jerusalén, mi pöji co c'o o̱ discípulo. \v 29 'Ma ya mi ngue ro zät'äji a Betfagé 'ñeje a Betania cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos, o ma't'ü c'ua yeje c'o o̱ discípulo. \v 30 Cjanu o xipjivi: \p ―Mëvi cja ne jñiñi nu bübü a ma a xo'ñi. 'Ma rí sät'ävi nu, rí chöt'üvi 'na ts'iburru c'ü 'nünt'ü, nu c'ü dya cjó be chägä. Rí xäpcävi, cja rrĩ sijivi. \v 31 'Ma cjó c'o ra dyönnc'üvi: “¿Jenga i̱ṉ xäpcävi ne burru?”, ra 'ñents'evi, nu'ma, rí xipjivi a cjava: “Ngue c'ü ín Jmugöji c'ü ni jyodü”, rí 'ñembevi c'o. \p \v 32 O ma c'ua c'o yeje o ma chöt'üvi ja c'o nzi va mama e Jesús. \v 33 'Ma ma xäpcävi c'e ts'iburru, cjanu o mama c'ua c'o mi ngue o̱ cjaja c'e ts'iburru o xipjivi: \p ―¿Jenga i̱ṉ xäpcävi ne ts'iburru? \p \v 34 Anguezevi o mamavi: \p ―Ngueje c'ü ín Jmugöji c'ü ni jyodü. \p \v 35 Nuc'ua 'ma mü o nguarü o xäpcävi, cjanu o sinpivi c'ua e Jesús. Cjanu o ts'o's'üvi c'o mi tëjëvi, cjanu o ngãsp'ãvi c'e ts'iburru. Cjanu o 'ñes'evi c'ua e Jesús. \v 36 Nu ja mi pa e Jesús, c'o nte xo mi c'o's'üji c'o mi tëji, cja ma xĩ'p'ĩji cja c'e 'ñiji. \v 37 'Ma ya mi ngue ro zät'äji cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos, nza texe c'o nte c'o mi pöji e Jesús o mäji o mapjüji c'ua na jens'e o mamaji: \p ―Me na jo Mizhocjimi, me na nojo yo o dyacöji ró jandaji. \v 38 Me na jo nu va ẽjẽ nu o 'ñeme Mizhocjimi ra manda. Ya dyacöji Mizhocjimi c'ü rá pötca mäpäji angueze, dya pje rá mbeñeji; me na nojo Mizhocjimi, eñe c'o nte. \p \v 39 Nuc'ua c'o ja nzi fariseo c'o mi dyoji c'o nte, o mamaji o xipjiji e Jesús: \p ―Xöpüte, huënch'i yo nte yo i̱ṉ pöcjeji, xipji ra ngo't'ü o̱ neji. \p \v 40 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Rí xi'tsc'öji, 'ma dya ra mapjü yo, ra mapjü yo ndojo. \p \v 41 Nuc'ua 'ma ya mi ngue ro zät'äji, 'ma mü o jñanda e Jesús c'e jñiñi a Jerusalén, o huë'ë na ngue ja ma cja c'o mi menzumü nu. \v 42 O mama: \p ―Quera ri unnc'eji ngüenda c'o mi xi'tsc'öji. Nu'ma, ri salvagueji 'ma. Pero ya tsot'ü in chögueji. \v 43 Ngue c'ua ra zädä c'o pa 'ma ra ẽjẽ c'o nuc'üji na ü ra 'ñe dyö'büji o sanja ra mundoji c'e jõmü, ra ngãrãji texe lado cja in jñiñigueji. Nguec'ua dya ra sö rí pedyeji, dya xo ra sö cjó ra cjogü ra 'ñe mböxc'üji. \v 44 Ra yä'tc'äji nin jñiñigueji; dya ra nguejme ne ri 'na ndojo a xes'e cja c'ü nín mindojovi. Y ra mbö'tc'üji. Na ngue dya i̱ tsjapüji ngüenda nu nu o 'ñeme Mizhocjimi ro ẽ 'ñempc'eji libre. \s1 Jesús purifica el templo \p \v 45 Nuc'ua cjanu o cjogü a mbo cja c'e templo. Cjanu o pjongü c'o pje mi pö'ö cja c'e templo, 'ñe c'o pje mi tõmü. \v 46 O xipjiji: \p ―Ya t'opjü a cjava: “Nín nzungö ngue 'na ngumü c'ua ja ra dyötüji Mizhocjimi”, eñe o̱ jña Mizhocjimi. Nu'tsc'eji na cjapcütjoji nín nzungö nza cja 'ma ri ngue o̱ ngumü o mbẽ'ẽ c'ua ja tsjõji, embeji c'o. \p \v 47 Nuc'ua pama mi pa cja c'e templo mi xöpü c'o nte. C'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi, 'ñe c'o 'ñaja c'o mi pjëzhi na nojo, mi jodü ja rvá mbö't'üji e Jesús. \v 48 Dya mi töt'üji ja rvá tsjapüji, na ngue texe c'o nte me mi mä ma dyäräji c'o jña c'o mi mama e Jesús. \c 20 \s1 La autoridad de Jesús \p \v 1 'Na nu pa, e Jesús mi xöpü c'o nte nu cja c'e templo mi xipjiji c'ü mi jyodü ro unü o̱ mü'büji Mizhocjimi na ngue ngueje c'ü manda. O säjä c'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi 'ñe c'o 'ñaja c'o mi pjëzhi na nojo. \v 2 O dyönüji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e rí xitscöjme pje pjë'tsc'e c'ü i̱ṉ cjague yo. ¿Cjó ngue c'ü o 'ñempc'e rí tsjague yo? \p \v 3 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Xo rá önnc'ügöji 'na t'önü c'ü rí xitscöji dya. \v 4 ¿Cjó 'ñeme e Juan ro jichi yo nte? ¿Cjo ngueje Mizhocjimi c'ü o 'ñeme, o ngueje yo nte?, embeji. \p \v 5 Anguezeji pötü va mamatsjëji c'ua: \p ―'Ma rá mamaji ngueje Mizhocjimi c'ü o 'ñeme, ra xitscöji: “¿Jenga dya i̱ creoji 'ma c'ü mi xi'ts'iji e Juan?”, ra 'ñenzgöji. \v 6 'Ma rá mamaji c'ü ngueje yo nte c'o o 'ñeme, ra pjacüji o ndojo yo nte. Na ngue cjapüji c'ü mi profeta e Juan, eñeji. \p \v 7 Cjanu o ndünrüji c'ua o mamaji c'ü dya mi pãrãji cjó ngue c'ü vi 'ñeme e Juan. \v 8 Nuc'ua e Jesús o mama o xipjiji: \p ―Dya xo rá xi'tsc'öji pje pjëtscö nguec'ua rí cjagö yo. \s1 El ejemplo de los trabajadores malvados \p \v 9 Nuc'ua e Jesús cjanu o zopjü c'o nte, o xipjiji 'na ejemplo: \p ―Bübü 'na bëzo c'ü tjë 'na juajma. O ngant'a o uva cja c'ü o̱ juajma. Cjanu o unü c'ua media c'o ro mbëpi c'o uva. Cjanu o ma c'ua na jẽ; o mezhe c'ua. \v 10 Nuc'ua 'ma ya mi ngue ro jogü c'o uva, cjanu o tsja c'e lamu o ndäjä 'naja o̱ mbëpji o ma'a ja c'o ma cja'a c'o uva, ngue c'ua ro unüji c'o uva c'o mi toca. Nu c'o pëpi c'o uva, o mbäräji na puncjü c'e mbëpji c'ü cja vi säjä, cjanu o pjongüji, dya pje unüji. \v 11 Nuc'ua c'e lamu o ndäjä c'ua c'ü 'naja o̱ mbëpji. 'Ma o zät'ä nu ja pëpiji c'o uva, xo mbäräji c'ü, me go mbãtãji. Cjanu o pjongüji, dya pje unüji. \v 12 Nuc'ua c'e lamu cjanu o ndäjä c'ua c'ü 'naja o̱ mbëpji. Nuc'ü, o xo'tp'üji o̱ cji, cjanu o pjongüji. \p \v 13 ’Nuc'ua c'ü o̱ cjaja c'o uva o mama: “¿Ja rga cjapügö dya? C'ü rá cjagö, rá täjä nu ín ch'igö nu me rí negö. Xa'ma ra respetaoji nu”, eñe. \v 14 C'o pëpi c'o uva, 'ma mü o jñandaji ma ẽjẽ c'e t'i, o pötü va mamaji c'ua: “Nujnu, ngueje nu ra zopcüji ne huerta ra tsjapü o̱ cjaja. Mö rá pö't'üji ngue c'ua rá cjapcöji ín tsjacjöji ne huerta”, eñeji. \v 15 Nuc'ua cjanu o ma pjongüji c'e t'i cja c'e huerta, cjanu o mbö't'üji. Ya nguarü ne ejemplo. ¿Cjo i̱ṉ pãrãgueji pje ra tsja dya c'e lamu? ¿Pje ra tsjapü c'o pëpi c'o uva? \v 16 C'ü ra tsja, ra ẽjẽ ra ẽ mbö't'ü c'o pëpi c'o uva. Nuc'ua cja rrũ unü o media c'o 'ñaja nte ra mbëpi c'o uva. \p C'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xopü o̱ ley Mizhocjimi 'ñe c'o 'ñaja c'o mi pjëzhi na nojo, 'ma mü o dyäräji, o mamaji: \p ―Dya ra jyëzi Mizhocjimi ra zädä c'ua ja nzi vi mangue. \p \v 17 Nuc'ua e Jesús o jñandbaji na jo o̱ jmiji, o xipjiji: \p ―¿Jenga i̱ṉ mangueji c'ü dya ra zädä? Maco xo t'opjü cja o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama a cjava: \q1 Nu c'e ndojo c'ü dya go ne c'o mi jäbä c'e ngumü, ngue c'ü ot'ü ya jñumüji dya a squina c'ü, eñe. \m \v 18 C'o ra pjeñe cja c'e ndojo, ixta 'huagü na jo c'o. Y 'ma ra ẽjẽ c'e ndojo ra 'ñe zë'bi 'na nte, ixta nzhench'e 'ma c'e nte, embeji c'o. \s1 El asunto de los impuestos \p \v 19 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi, mi jodüji ja rvá sö ro zürüji e Jesús. Na ngue 'ma mü o mama e Jesús c'e jña, o mbãrãji c'ü mi nguetsjë anguezeji vi jyëtsiji c'o mi pëpi c'o uva. Pero dya zürüji na ngue mi sũji c'o nte. \v 20 C'ü o tsjaji, o xipjiji ja nzi c'o o̱ dyoji ro ma chëzhiji cja c'o nte c'o mi xöpü e Jesús, ro ma tsjapüji t'önü e Jesús. Xa'ma pje c'o ro mama angueze, ngue c'ua ro sö ro ngöt'üji cja c'e gobernador. Pero ro tsjapüji c'ü mi ne ro mbãrãji. \v 21 O mama c'ua anguezeji o xipjiji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e xöpüte, rí pãrãgöjme c'ü i̱ṉ mamague c'o na jo, 'ñe i̱ṉ xöpügue na jo yo nte. I̱ṉ xipji c'ü na cjuana yo nte, zö pjëzhiji zö dya pje pjëzhiji. Xo rí pãrãgöjme c'ü i̱ṉ xöpügue c'ü na cjuana ja ga cja o̱ 'ñiji Mizhocjimi. \v 22 Xitscöjme pje mama o̱ ley Mizhocjimi. ¿Cjo na jo rá cjõt'üji o contribución c'ü örü e rey César o jiyö?, eñeji. \p \v 23 E Jesús mi pãrã c'o na s'o c'o mi cjijñiji; nguec'ua va xipjiji: \p ―¿Jenga chaque va 'ñe önngüji? \v 24 Jítsiji 'na merio. \p O jíchiji c'ua 'na merio. O mama c'ua e Jesús: \p ―¿Cjó o̱ ñi nu cuat'ü ne merio 'ñe cjó o̱ tjũ nu juns'ü? \p O ndünrüji c'ua o mamaji: \p ―Ngueje e César. \p \v 25 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―C'ü toca e César, rí unüji e César. C'ü toca Mizhocjimi, rí unüji Mizhocjimi, eñe e Jesús. \p \v 26 Na jo va ndünrü e Jesús, y vi dyärä c'o nte c'o ma puncjü. Nguec'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o xöpüte, dya sö pje ro chö'tp'üji angueze. O unüji ngüenda c'ü me na jo va ndünrü. O nguijñiji c'ua: \p ―Nunca rí ärägöji c'ü ri ña a cjanu 'na nte, eñeji. \p Y dya cja pje dyönüji. \s1 La pregunta sobre la resurrección \p \v 27 C'e partido c'ü mi xiji saduceo mi mamaji c'ü dya ra sö ra te yo añima. O säjä c'ua ja nzi anguezeji cja e Jesús o xipjiji: \p \v 28 ―Xöpüte, e Moisés o dyopjü cja ín leygöji, 'ma cjó c'o ra ndũ, 'ma dya be 'ñejui t'i c'ü nu su, nu'ma, c'ü nu su ra chjüntüvi 'ma c'ü 'naja o̱ cjuarma c'e bëzo c'ü ya ndũ. Nuc'ua c'e bëzo c'ü vi ndũ, je ngue o̱ tjũ c'ü ra jñusp'üvi c'e t'i c'ü ot'ü ra jmus'ü. \v 29 Nuzgöjme, mi bübüzgöjme siete bëzo c'o mi cjuarmaji. 'Naja anguezeji o chjüntü pero o ndũ, dya 'ñejui t'i c'ü nu su. \v 30 Nuc'ua c'ü na yeje o̱ cjuarma xo chjüntüvi c'e ndixũ. Xo ndũtjo, dya 'ñejui t'i. \v 31 Je xo va cjatjonu c'ü na jñi, hasta o llega nza sieteji. O chjüntüvi c'e ndixũ nza texeji. Y o ndũji, dya 'ñeji t'i. \v 32 Cjanu o ndũ c'ua c'e ndixũ. \v 33 'Ma ra te c'o añima ja c'o nzi gui mangue, ¿cjó ngue c'ü ra tsjapü nu su c'e ndixũ? Na ngue nza sieteji nde go tsjapü o̱ suji, eñe c'o saduceo. \p \v 34 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Yo nte cja ne xoñijõmü chjüntüji. Xo 'ñe c'o o̱ t'iji chjüntpüji. \v 35 Yo nte, dya texeji ra teji ra ma ngãrãji a jens'e; nguextjo c'o ya rguí jogü cja jmi Mizhocjimi. 'Ma ra te c'o, dya ra chjüntüji, dya cjó xo ra chjüntpüji. \v 36 Na ngue dya cja ra ndũji. Nguec'ua ri chjëntjui c'o o̱ anxe Mizhocjimi c'o dya chjüntü ni ri tũ. Y ri chjëntjui nza cja Mizhocjimi, na ngue ya rguí tetjoji ya rguí bübütjoji na yeje. \v 37 Ixi 'ñetsetjo cja o̱ jña Mizhocjimi c'o o dyopjü e Moisés, c'ü ra te c'o añima. Ngue cja c'e pasaje nu ja mama c'ü mi tjë c'e bidyi. O dyopjü ja va mama Mizhocjimi. O mama a cjava: “Ngue o̱ Mizhocjimizü e Abraham 'ñe e Isaac 'ñe e Jacob”, eñe Mizhocjimi cja c'o o̱ dyopjü e Moisés. \v 38 Mizhocjimi dya ngue o̱ Mizhocjimi c'o añima, ngue o̱ Mizhocjimi c'o bübütjo. Ngue c'ua ixi 'ñetsetjo, zö ya ndũ e Abraham 'ñe e Isaac 'ñe e Jacob, pero bübütjoji y ra tetjoji, eñe e Jesús. \p \v 39 Nuc'ua ja nzi c'o fariseo o xipjiji c'ua e Jesús: \p ―Xöpüte, me na jo gui mangue, embeji. \p \v 40 Dya cjó cja rezga pje xe ro dyönü e Jesús. \s1 ¿De quién es hijo el Cristo? \p \v 41 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―C'o xöpü o̱ ley Mizhocjimi mamaji e Cristo ri mboxbëche cja e David. \v 42 Maco nguetsjë e David o dyopjü a cjava cja Salmo: \q1 Mizhocjimi o zopjü c'ü ín Jmugö o xipji: \q1 “Mimi cja ín jodyëgö. \q1 \v 43 Rí da'c'ü rí mandague hasta 'ma cja rí chõpü yo nuc'ü na ü”, eñe Mizhocjimi cja c'o o dyopjü e David. \m \v 44 E David o nädä e Cristo o mama: “Ngue ín Jmugö”, eñe. ¿Pje ne ra mama c'ü ri mboxbëche e Cristo cja e David 'ñe c'ü xo ri ngue o̱ Jmu?, eñe e Jesús va xipji c'o nte. \s1 Jesús acusa a los maestros de la ley \p \v 45 Nuc'ua e Jesús o zopjü c'o o̱ discípulo; ma dyärä c'o nte. \v 46 O xipjiji: \p ―Rí pjötpüji ngüenda cja yo xöpü o̱ ley Mizhocjimi. Anguezeji cjapüji na noji ga nzhodüji na maja o̱ bituji. Me xo neji cjó ra mbësp'iji t'ecjañõmü rgá zenguaji cja o chõjmü. 'Ma pöji cja nintsjimi, me juajnüji o lugar c'o na jo ja ra mimiji, ngue c'ua yo nte ra jñandaji anguezeji ra mamaji me na joji. Y 'ma go tsjaji o mbaxua, me xo juajnüji o lugar c'o me na jo. \v 47 Anguezeji jünbüji c'o pë's'i yo ndixũ yo ya ndũ nu xĩra. Pero me cjapüji na joji; me mezhe ga dyötüji Mizhocjimi. Na ngue c'ü ni tsjaji c'o na s'o, Mizhocjimi ra tsjapü xenda ra sufreji que na ngue 'ma dya ri xöpüteji. \c 21 \s1 La ofrenda de la viuda pobre \p \v 1 Nuc'ua e Jesús o jñanda c'o rico mi junt'ü o̱ merioji cja c'e caja nu ja mi mbeñeji Mizhocjimi. \v 2 Xo jñanda o ẽjẽ 'na ndixũ c'ü mi pöbre c'ü ya vi ndũ nu xĩra, o 'ñe jñunt'ü yeje merio c'o dya nda mi muvi. \v 3 O mama c'ua e Jesús: \p ―Dyäräji na jo c'ü rá xi'tsc'öji. C'o yeje merio c'o o jñunt'ü ne ndixũ nu pöbre, xenda ni muvi a jmi Mizhocjimi que na ngue c'o o jñunt'ü yo 'ñaja. \v 4 Yo rico o mbeñeji Mizhocjimi o unüji c'o vi mboncjü. Nu ne ndixũ o unü texe c'o mi jün c'o rví ma ndõmü c'ü ro zi, eñe. \s1 Jesús dice que el templo será destruido \p \v 5 Mi bübü ja nzi c'o o mama ja ma cja c'e templo. O mamaji c'ü me ma zö c'o ndojo c'o vi dyät'äji c'ü; me xo ma zö c'o mi dornao c'e templo c'o vi unü c'o nte. O mama c'ua e Jesús: \p \v 6 ―Nujyo i̱ṉ jandaji, ra zädä c'o pa 'ma dya cja ra jyäns'ä yeje ndojo c'o dya ra yät'ä. \s1 Señales antes del fin \p \v 7 O mamaji c'ua: \p ―Xöpüte, ¿jinguã ra zädä yo? ¿Pje ma señal c'ü rá jandajme ngue c'ua rá pãrãjme 'ma ya ri ngue ra zädä yo? \p \v 8 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Pjötpüji ngüenda c'ü dya rí creogueji c'o ra 'ñe dyon'c'üji. Ra ẽjẽ na puncjü c'o ra jñüncügö ín chjũ, ra mamaji ngueje Cristo anguezeji. Y bübü c'o ra mama c'ü ya ra nguins'i e jens'e 'ñe ne xoñijõmü. Dya rí cheñeji anguezeji. \v 9 Y rí dyäräji ri cjaji o chũ. Xo ra mbezheji ya ri cjaji o chũ. Dya rí sũgueji, na ngue ni jyodü ra zädä a cjanu. Pero dya be ra nguins'i ne xoñijõmü. \p \v 10 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Yo país ra chũji co yo 'ñaja país. C'o rey ra chũji co c'o 'ñaja rey. \v 11 Ra mbi na zëzhi ne xoñijõmü. Y na puncjü o jñiñi ja c'o ra sufreji o tjijmi 'ñe na puncjü o jñiñi c'o ra nzhodü o ngueme c'o me na s'ëzhi. Ra jñandaji a jens'e c'o nunca jandaji nguec'ua me ra zũji. \p \v 12 ’Ante c'ü ra zädä yo, ra zü'c'üji yo nte ra tsja'c'üji c'ü rí sufregueji. Ra zints'iji cja yo nintsjimi ra jñün'c'üji ngüenda ra pantc'aji a pjörü. Y ra zints'iji cja yo rey 'ñe yo gobernador. Nujyo, ra tsja'c'üji yo, na ngue c'ü ri ejmezüji y ri nänngäji ín chjũgö. \v 13 'Ma ra zints'iji a cjanu cja c'o pje pjëzhi, ra sö rí xipjiji ja ga cjazgö. \v 14 Ixtí jñunt'ü in mü'büji c'ü dya ni jyodü rí tsjijñiji ja rgui chjünrüji, ante c'ü ra jñün'c'üji ngüenda. \v 15 Na ngue nutscö rá da'c'üji o jña c'ü rí mangueji, 'ñe o pjeñe. Nguec'ua c'o nuc'üji na ü, dya ra sö pje ra xi'ts'iji. Dya xo ra sö ra xi'ts'iji: “Dya cjuana c'ü i̱ṉ mangueji”, ra 'ñents'eji. \v 16 Bübü 'ma ri ngue nin tataji 'ñe nin nanaji ra zints'iji cja c'o pje pjëzhi. Bübü 'ma ri ngue nin cjuarmaji o ngue 'na in dyocjeji, o ngue 'na c'ü i̱ṉ jogueji. Bübüts'üji c'o ra mbö't'üji. \v 17 Texeji ra nuc'üji na ü, na ngue nu'tsc'eji ri ejmezüji y ri nänngäji. \v 18 Pero dya ra sö pje ra tsja'c'üji, 'ma dya ra ne Mizhocjimi, ni ri ngue 'naja in ñixteji ra ndö'tc'üji. \v 19 Zö ra tsja'c'üji yo, pero 'ma rí sido rí 'ñejmeji Mizhocjimi, rí bübütjogueji 'ma. \p \v 20 ’'Ma rí jñandaji c'ü ya ri cãrã o tropa texe lado a Jerusalén, ngue 'ma rí pãrãgueji 'ma c'ü ya ra zädä ra yä't'äji. \v 21 'Ma rí jñandaji a cjanu, nu'tsc'eji ri cãrãji a Judea rí c'ueñe rí möji cja t'eje. Nu'tsc'eji ri cãrãji mero a Jerusalén, rí pedye rí möji. Nu'tsc'eji ri cãrãji cja in juancjeji ri pëpjiji, dya cja rí nzhogüji a Jerusalén; ixtí möji. \v 22 C'o pa c'o, yo nte ra sufreji na ngue c'o na s'o c'o vi tsjaji. Ra zädä c'o t'opjü o̱ jña Mizhocjimi. \v 23 Juejme c'o ri ndunte 'ñe c'o ri jötü o lëlë c'o pa c'o. Me ra sufreji va a Judea texeji; Mizhocjimi ra castigao yo nte. \v 24 Cãrã c'o ra mbö't'üji co tjëdyi. Cãrã c'o ra dyëdyiji cja c'o nan'ño país. C'o dya menzumü a Jerusalén, ngueje c'o ra manda nu, hasta 'ma ra zädä c'ü ya mama Mizhocjimi c'ü dya cja ra mandaji. \s1 Cómo vendrá el Hijo del Hombre \p \v 25 ’Ra jñandaji c'o nunca jandaji, na ngue nan'ño rgá jñetse e jyarü 'ñe e zana 'ñe yo seje. Y cja ne xoñijõmü me ra yu'u na jens'e yo mar rgá pjö's'ü e ndeje. Nguec'ua yo nte, me ra zũji, dya ra mbãrãji pje ra tsjaji. \v 26 Me ra jyoji na ngue c'ü me ri sũji c'o xe ra zädä. Na ngue yo bübü a jens'e ra pötü c'ü dya ri nza cja 'ma ot'ü. \v 27 Nuc'ua ra jñandgagöji rva ẽcjö cja ngõmü, ra jñandgöji c'ü me rrã zëtsi 'ñe rrã zözü. \v 28 'Ma ra mbürü ra zädä yo, me rí mäji rgui chepquegöji. Na ngue dya cja ra mezhe rá 'ñe empc'öji libre c'o ri sufregueji. \p \v 29 O sido o ña e Jesús o xipjiji: \p ―Tsjijñiji ja ga cja c'e za'a c'ü ni chjũ higo, 'ñe yo pje nde ma za'a. \v 30 'Ma i̱ṉ jandaji ya peje o̱ xi, i̱ṉ pãrãji ya ra ẽjẽ c'o pa 'ma ra paja ne xoñijõmü. \v 31 Je xo rga cjatjonu, 'ma rí jñandaji c'ü ya ra zädä yo rí xi'tsc'öji, rí pãrãgueji 'ma c'ü ya rá mandagö nutscö o 'ñevguegö Mizhocjimi. \p \v 32 ’Dyäräji na jo c'ü rá xi'tsc'öji dya. C'o ri cãrã c'o pa c'o, dya ra ndũ texe c'o, hasta 'ma cja ra zädä texe yo rí xi'tsc'öji. \v 33 Ra nguarü e jens'e 'ñe ne xoñijõmü, pero nín jñagö nunca ra nguarü nu. \p \v 34 ’Pjötpüji na puncjü ngüenda c'ü dya rí mäpäji yo bübü cja ne xoñijõmü, nza cja c'o si o t'apjü cja na tĩji. Dya xo rí mamaji ja rgui chöt'üji pje rí siji 'ñe pje rí jyeji. 'Ma rí tsjaji a cjanu, ra meze in mü'büji. Nguec'ua 'ma ra zädä c'e pa 'ma rá ẽcjö na yeje, dya ri tepqueji. \v 35 'Ma ra ẽjẽ c'e pa, ra sufre texe yo cãrã cja ne xoñijõmü c'o dya ri tepque. \v 36 Nu'tsc'eji rí chepqueji. Rí sido rí dyötüji Mizhocjimi ra dya'c'üji rí zëzhgueji, ngue c'ua dya rí sufreji c'o ra zädä. Y ngue c'ua 'ma rá ẽcjö na yeje cja Mizhocjimi, 'ma rá jün'c'üji ngüenda, dya pje rá tö'tc'üji. \p \v 37 'Ma ndempa e Jesús mi xöpü cja c'e templo. 'Ma xõmü mi pedye mi pa oxü cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos. \v 38 'Ma xõrü, ts'i mi 'ñeje c'o nte cja c'e templo, ma ẽ ätpäji o̱ jña. \c 22 \s1 Conspiración para prender a Jesús \p \v 1 Ya mi ngue ro zädä c'e mbaxua c'ü mi chjũ Pascua, 'ma mi siji o tjõmëch' i c'o dya mi bäns'ä. \v 2 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi mi ne ixto mbö't'üji e Jesús. Pero mi sũji c'o nte. Nguec'ua me mi jodü ja rvá sö ro mbö't'üji. \p \v 3 C'ü dya jo mi dyojui e Judas Iscariote c'ü mi ngue 'naja c'o doce o̱ discípulo e Jesús. O 'ñünbü o̱ mü'bü e Judas. \v 4 Nuc'ua e Judas o dyätä c'ü dya jo, o ma cja c'o ndamböcjimi 'ñe c'o comandante cja c'e templo, o ma ñaji ja rvá tsja e Judas ngue c'ua anguezeji ro sö ro zürüji e Jesús. \v 5 Anguezeji me co mäji c'ua, o mamaji c'ü ro ngõ't'üji e Judas. \v 6 Nuc'ua e Judas o mama c'ü ro tsja ja c'o nzi va xipjiji. Nuc'ua mi jodü ja rvá zidyi anguezeji nu ja c'o ma bübü e Jesús, ngue c'ua ro sö ro zürüji e Jesús 'ma dya ri cãrã c'o nte. \s1 La Cena del Señor \p \v 7 O zädä c'ua c'e pa 'ma mi jyodü ro mbö't'üji 'na ts'imë c'ü ro zaji c'ü rví pjongüji c'e mbaxua. Xo ro ziji o tjõmëch'i c'o dya mi bäns'ä. Tsjë'ma mi cjaji a cjanu. \v 8 Nuc'ua e Jesús o ma't'ü e Pedro 'ñe e Juan o xipjivi: \p ―Mëvi ma dyät'ävi o jñõnü ngue c'ua rá sũpcöji ne mbaxua. \p \v 9 O ndünrü c'ua anguezevi o dyönüvi: \p ―¿Ja ngue c'ua i̱ṉ ne rá sigöji, ngue c'ua rá ma ät'äbe? \p \v 10 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjivi: \p ―Dyärävi c'ü rí xi'ts'ivi. 'Ma rí sät'ävi cja c'e jñiñi, rí chjëji 'na bëzo c'ü ri tunü 'na xäjnä o ndeje. Rí möji angueze, xo rí tsjogüvi cja c'e ngumü nu ja ra cjogü angueze. \v 11 Rí xipjivi c'ua c'e bëzo c'ü menzumü nu: “C'ü rvá ẽcjöbe, mama c'e xöpüte rá ẽ xi'ts'ibe, ¿ja bübü c'e cuarto nu ja ra mimi co c'o o̱ discípulo ra ziji c'ü rguí zũpüji ne mbaxua?” Je rga cjanu rgui xipjivi c'e menzumü. \v 12 Nuc'ua angueze ra jí'ts'ivi 'na jyäxcumü c'ü na nojo c'ü ya bübü texe c'o ni jyodü. Ngueje nu rí dyät'ävi o jñõnü nu, eñe e Jesús. \p \v 13 Anguezevi o mëvi c'ua, o ma chöt'üvi c'ua ja nzi va xipjivi. O dyät'ävi c'ua o jñõnü c'o ro ziji rvá zũpüji c'e mbaxua. \p \v 14 Nuc'ua 'ma mü o zädä c'e hora c'ü ro ziji c'e jñõnü, o mimi c'ua e Jesús cja c'e mexa. Xo 'ñe c'o o̱ discípulo. \v 15 O mama c'ua e Jesús: \p ―Me rí negö c'ü 'natjo c'ua rá siji c'ü rga sũpcöji ne mbaxua ante c'ü rá sufregö. \v 16 Rí xi'tsc'öji, dya cja rá sigö c'ü rga sũpcö ne mbaxua; ya ra mbötcüji ja c'o nzi ga mbö't'üji o ts'imë c'o ni zũpüji ne mbaxua. Nuc'ua, ngueje nu ja manda Mizhocjimi cja rá sigöji na yeje 'ma. \p \v 17 O ndũ c'ua 'na vaso, cjanu o unü 'na pöjö Mizhocjimi. O mama c'ua: \p ―Chũji nu, rí siji i̱ṉ texeji. \v 18 Rí xi'tsc'öji, dya cja rá sigö o̱ ndeje o uva hasta 'ma ra zädä c'ü rá mandagö nutscö o 'ñevguegö Mizhocjimi, embeji c'o discípulo. \p \v 19 Cjanu o jñü c'ua 'na tjõmëch'i o unü 'na pöjö Mizhocjimi. Cjanu o xënbi c'ua c'o o̱ discípulo, o xipjiji: \p ―Nujnu ngue ín cuerpogö nu. Co nín cuerpogö, rá päjtc'ägöji c'ü rvi chũji. Nu na cjagueji dya, dya rí jyombeñe rí tsjagueji nu, ngue c'ua rí mbenzgöji, eñe. \p \v 20 Nuc'ua 'ma ya vi nguarü vi ziji c'e tjõmëch'i, e Jesús xo ndũ c'e vaso. O yepe o unü 'na pöjö ja c'o nzi va jñü c'e tjõmëch'i. Cjanu o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Nujnu ngue ín tsjigö nu. C'ü rga pjödü ín tsji rá tũgö, ngue c'ü rgui pãrãgueji c'ü ra perdonaots'üji Mizhocjimi ja c'o nzi va mama. \p \v 21 ’Tsjijñiji c'ü rá xi'tsc'öji. Nu c'ü ra nzhögügö cja o̱ dyë yo nte ngue c'ua ra mbötcüji, ngueje 'naja yo rrã sigöji o xëdyi. \v 22 C'ü rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, ngue c'ü ra mbötcüji ja c'o nzi va mama Mizhocjimi. Pero juejme ne bëzo nu ra nzhögügö. Ra tsjapü Mizhocjimi me ra sufre nu. \p \v 23 Nuc'ua anguezeji pötü va dyönüji cjó mi ngue anguezeji c'ü ro tsja a cjanu ro nzhö e Jesús. \s1 Se discute quién sería el más importante \p \v 24 C'e xõmü, c'o discípulo o zöji o jña cjó mi ngue anguezeji c'ü ro tsja xo'ñi. \v 25 Nuc'ua o mama e Jesús o xipjiji: \p ―C'o o̱ rey c'o nte c'o dya ma't'ü Mizhocjimi, me mandaji yo nte. Me xipjiji c'ü pje ra tsja yo nte, maco ne c'o rey c'ü ra xiji me na jonteji. \v 26 Nu'tsc'eji, dya je rga cjatsc'eji nu. Bübüts'üji c'o ra ch'unü ra mbëzhiji na nojo, pero ni jyodü ra pjösteji nza cja 'na t'i c'ü xe sëbi. Zö bübütsc'eji c'o ra mandatsc'eji, pero ni jyodü ra mböxc'üji nza cja 'ma ri ngue 'na mbëpji. \v 27 ¿Ja ngue c'ü mamaji c'ü xenda na nojo? ¿Cjo ngue c'ü mimi cja mexa ga zi o xëdyi, o ngue c'ü sirve o jñõnü? Ngueje c'ü mimi cja mexa. Maco rí pjöstegö a ndetsc'eji. \p \v 28 ’Zö dya ätcägö yo nte, zö me nugüji na ü, pero nu'tsc'eji sido i̱ṉ nzhodüji co nuzgö. \v 29 Nguec'ua rí da'c'ü rí mandaji, ja c'o nzi va dyacügö mi Tatagö. \v 30 'Ma rá mandagö, nu'tsc'eji rí mimiji co nuzgö rá siji o xëdyi. Y rí tsjaji juesi rí jñünpüji ngüenda c'o ín menzumüji a Israel c'o tsja cja c'o doce estado. \s1 Jesús anuncia que Pedro lo negará \p \v 31 Xo mama c'ua e Jesús c'ín Jmugöji: \p ―Nu'tsc'e Simón, dyärä na jo c'ü rí xi'tsc'ö. E Satanás c'ü dya jo, o ch'unü sjëtsi ra zöc'üji i̱ṉ texeji. Ne angueze rí xõgueji co nuzgö rí pjöt'üji, nza cja ga mböt'ü o paxa 'ma pitsiji o ndëxü. \v 32 Nu'tsc'e Simón, rí pãrãgö ra mezhe 'na ndajme ra ndõ'c'ü c'ü dya jo. Pero ró ö'tc'ü Mizhocjimi c'ü rí sido rí creozügö. 'Ma ra nzhogü in mü'bügue, rí pjös'ü yo nin cjuarma xo ra zëzhiji. \p \v 33 O ndünrü c'ua e Simón Pedro o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rí bübü dispuesto rá mëgövi, zö ra pantcavi a pjörü. Xo rí bübü dispuesto rá tũgö co nu'tsc'e. \p \v 34 E Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e Pedro, rí xi'ts'i, ante c'ü ra huë o tare, ya na jñi rgui mamague c'ü dya i̱ṉ pãcãgö. \s1 Se acerca la hora de prueba \p \v 35 O sido o ña e Jesús o xipji c'o discípulo: \p ―'Ma i̱ möcjeji i̱ ma zopjüji yo nte, ró xi'tsc'öji c'ü dya i̱ tsanaji o mape, ni xo i̱ jñünüji o merio. Xo ró xi'tsc'öji c'ü dya i̱ tsidyiji c'o ri chin'ch'iji. ¿Cjo pje c'o o bë'ts'iji 'ma? \p O ndünrü c'ua anguezeji o mamaji: \p ―Iyö, dya pje bëtsijme. \p \v 36 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nudya, c'o cãjãts'üji mape ra ngana c'o. Xo rí jñünüji o merio. Na ngue dya cja ra recibidots'üji nza cja 'ma ot'ü. C'o dya jün o tjëdyi, ra mböji c'ü tëji ra ndõmüji. \v 37 Na ngue rí xi'ts'iji c'ü ni jyodü ra zädä o̱ jña Mizhocjimi c'ü mama a cjava rá sufregö: “Yo nte ra mamaji c'ü me na s'o c'ü”, eñe. Jã, ni jyodü ra zädä texe c'ü ya t'opjü ja rga sufregö. \p \v 38 O mama c'ua c'o discípulo: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügöjme, bübü va yeje tjëdyi. \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Na jotjo co nujyo. \s1 Jesús ora en Getsemaní \p \v 39 Cjanu o mbedye c'ua e Jesús o ma cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos, o ma'a ja c'o nzi ma cja o̱ tjũrü. Xo möji co c'o o̱ discípulo. \v 40 'Ma mü o zät'äji cja c'e t'eje, o mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Dyötüji Mizhocjimi c'ü dya rí dyätäji c'ü dya jo 'ma ra zöc'üji, embeji c'o. \p \v 41 Nuc'ua cjanu o xõgü co anguezeji, o ma c'ua na ts'ijẽ, nza cja 'ma ja c'o sobü 'na ndojo 'ma cjó c'o pana. O ndüñijõmü c'ua va dyötü Mizhocjimi. \v 42 O mama: \p ―Mi Tatats'ügö. 'Ma rí ñegue, rí ts'a's'ü c'ü dya ra zädä c'ü rá sufregö. Pero dya rí tsjague c'ua ja rgá negö; tsjague c'ua ja nzi gui ñegue, eñe. \p \v 43 O 'ñetse c'ua 'na anxe c'ü vi 'ñeje a jens'e cja Mizhocjimi, o 'ñe tsjapü o zëzhi e Jesús. \v 44 Me ma sufre e Jesús. Xe ma ötü Mizhocjimi co texe o̱ mü'bü. O̱ jenzhe, me ma puncjü ma mbibi a jõmü nza cja o cji. \p \v 45 Nuc'ua 'ma mü o nguarü o dyötü Mizhocjimi, o böbü. Cjanu o ma c'ua nu ja mi bübü c'o o̱ discípulo. O chöt'üji ma ĩji, na ngue c'o mi cjijñiji ro sufre e Jesús. \v 46 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―¿Jenga i̱ṉ ĩcjeji? Rí ñangaji rí dyötüji Mizhocjimi, ngue c'ua dya rí dyätäji c'ü dya jo, 'ma ra zöc'üji. \s1 Llevan preso a Jesús \p \v 47 'Ma xe ma ña e Jesús, o säjä c'ua na puncjü o nte. Mi ot'ü a xo'ñi c'ü mi chjũ e Judas c'ü mi ngueje 'naja c'o doce discípulo. Cjanu o chëzhi c'ua cja e Jesús cjanu o zü'tp'ü o̱ jmi. \v 48 Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Nu'tsc'e Judas. Rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. Maco va ẽ sütcü ín jmi ngue c'ua yo va dyocjeji ra mbãcöji nguetscö e Jesús, ngue c'ua ra zinzgöji. \p \v 49 C'o mi dyoji e Jesús, 'ma mü o jñandaji c'ü ya ro zidyiji e Jesús, o xipjiji c'ua: \p ―¿Cjo na jo rá ya'büjme co tjëdyi yo? \p \v 50 Cjanu o tsja c'ua 'na c'o discípulo o ya'bü 'na tjëdyi 'naja c'o o̱ mbëpji c'ü mi mero ndamböcjimi, o jñüpcü o̱ ngõ cja o̱ jodyë. \v 51 O ndünrü c'ua e Jesús o mama: \p ―Iyö. Jyëziji ra tsjacüji c'ua ja c'o nzi ga neji, embeji c'o discípulo. \p Nuc'ua e Jesús o jopcü c'ua c'ü o̱ ngõ c'e mbëpji. \v 52 Nuc'ua e Jesús cjanu o zopjü c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o comandante cja c'e templo, 'ñe c'o 'ñaja c'o pje mi pjëzhi c'o vi 'ñe zidyi e Jesús, o xipjiji: \p ―¿Jenga i̱ṉ cjagueji a cjanu? I̱ pedyeji cja c'in jñiñiji va ẽ sücöji nza cja 'ma ri nguezgö 'na mbẽ, va jünji in chjëdyiji 'ñe in ngarroteji. \v 53 Pama mi bünc'öji co nu'tsc'eji cja c'e templo, maco dya mi sücügöji 'ma. Pero nudya, ngue ne hora nu ya ch'a'c'üji rí tsjacöji yo. Ngue ne hora nu ya ch'unü e Satanás c'ü dya jo, ra tsja ja c'o nzi ga ne. \s1 Pedro niega conocer a Jesús \p \v 54 Nuc'ua anguezeji o pënch'iji e Jesús, cjanu o zidyiji cja o̱ ngumü c'ü mi mero ndamböcjimi. 'Ma ya mi möji, e Pedro mi bëpjatjo na jẽ cja e Jesús. \v 55 'Ma mü o zät'äji, o 'ñõrüji c'ua 'na sivi a nde cja c'e tji, o mimiji c'ua o pa't'üji. E Pedro xo mimi co anguezeji. \v 56 'Na ndixũ c'ü mi mbëpite nu, o jñandaji e Pedro mi junrü cja o̱ jya's'ü c'e sivi. O nguin'chp'i c'ua o̱ jmi, cjanu o mama: \p ―Nujnu, nde mi dyoji e Jesús. \p \v 57 O ngädä c'ua e Pedro o mama: \p ―Dya rí pãrãgö nu. \p \v 58 Dya mezhe c'ua, c'ü 'naja nte o jñanda mi junrü nu e Pedro, cjanu o xipji: \p ―Xo ngue'tsc'e 'naja c'o nde mi dyoji e Jesús. \p O mama c'ua e Pedro: \p ―Nu'tsc'e bëzo, dya nguetscö. \p \v 59 O mezhe c'ua 'na hora, cjanu o mama c'ua c'ü 'naja: \p ―Na cjuana rí pãrãgö, ne bëzo nu, nde mi dyoji e Jesús. Xo menzumü a Galilea nu. \p \v 60 O mama c'ua e Pedro: \p ―Nu'tsc'e bëzo, dya rí pãrãgö c'ü i̱ṉ mangue. \p Nuc'ua 'ma mi ña e Pedro, cjanu o huë c'ua 'na tare. \v 61 Nuc'ua e Jesús c'ü ín Jmugöji o jñandaji e Pedro. Nuc'ua e Pedro o mbeñe c'o jña c'o vi xipji c'ín Jmugöji: “Ante c'ü ra huë o tare, ya na jñi rgui mamague c'ü dya i̱ṉ pãcãgö”, vi 'ñeñe. \v 62 Nuc'ua e Pedro o mbedye a tji, me go huë co texe o̱ mü'bü. \s1 Se burlan de Jesús \p \v 63 C'o bëzo c'o mi pjörü e Jesús, me mi cjapüji burla e Jesús, y mi päräji. \v 64 Cjanu o ngo'tp'üji o̱ ndö co 'na ts'imbayo. Cjanu o ya'büji o̱ jmi, o xipjiji: \p ―'Ma o 'ñempc'e Mizhocjimi, mamague cjó ngue c'ü o mbäräts'ü, embeji. \p \v 65 Y pje c'o nde mi xipjiji ma zadüji. \s1 Jesús delante de la Junta Suprema \p \v 66 Nuc'ua 'ma ya mü o jyans'ü, o jmurü c'ua c'o tita c'o pje mi pjëzhi cja c'e jñiñi, 'ñe c'o ndamböcjimi, 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. O zidyiji c'ua e Jesús nu ja ro jñünpüji ngüenda. O jñünpüji c'ua ngüenda o xipjiji: \p \v 67 ―¿Cjo ngue'tsc'e e Cristo? Xitsijme. \p O ndünrü c'ua angueze o xipjiji: \p ―Zö ro xi'ts'iji, pero dya i̱ṉ creozüji. \v 68 Nu 'ma xo ro önnc'ügöji, dya xo ri chjünrügueji. Dya xo ri xäcäzüji. \v 69 Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, dya ra mezhe rá ma mimi cja o̱ jodyë Mizhocjimi c'ü me na zëzhi. \p \v 70 Texeji o mamaji c'ua: \p ―¿Cjo ngue'tsc'e o̱ T'its'ü Mizhocjimi 'ma? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Jã, nguezgö c'ua ja vi mangueji. \p \v 71 Anguezeji o mamaji c'ua: \p ―¿Pje xe ni jyodü o testigo? Nuzgötsjëji ró äräji c'o o mama. \c 23 \s1 Jesús ante Pilato \p \v 1 Cjanu o böbüji c'ua texeji, cjanu o zidyiji c'ua e Jesús cja e Pilato. \v 2 O mbürü o xipjiji e Pilato c'ü vi tsja na s'o e Jesús, o mamaji: \p ―Nu ne bëzo nu, ró tö'tp'üjme mi onpü yo ín menzumügöjme, mi xipjiji c'ü dya cja ra dyätäji c'ü in gobiernogue. Mama c'ü dya rá cjõ't'üjme o contribución e César. Xo mama c'ü nguetsjë angueze e Cristo c'ü te'be yo nte ra manda. \p \v 3 O mama c'ua e Pilato o xipji e Jesús: \p ―¿Cjo i̱ṉ reygue cja yo menzumü a Israel? \p O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Jã, nguetscö c'ua ja vi mangue. \p \v 4 Nuc'ua e Pilato, o xipji c'o ndamböcjimi 'ñe c'o nte: \p ―Dya pje rí tö'tp'ügö c'o na s'o ne bëzo nu. \p \v 5 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o nte, sido mi xipjiji e Pilato c'ü vi tsja na s'o e Jesús, o mamaji: \p ―Nujne bëzo nu, xöpü yo nte texe cja yo ín jñiñigöjme. O mbürü a ma a Galilea. Nuc'ua ma ẽjẽ ma xöpü texe cja yo jñiñi hasta 'ma cja mü o säjä a 'ñeva a Jerusalén, xo xöpü va. Nguec'ua yo nte ne ra tsjaji o chũ, dya cja ra dyätäji in gobiernogue, mi eñeji ma ngöt'üji e Jesús. \s1 Jesús ante Herodes \p \v 6 Nuc'ua e Pilato 'ma mü o dyärä c'o vi mamaji, cjanu o tsja c'ua t'önü: \p ―¿Cjo menzumü a Galilea ne bëzo? \p \v 7 Nuc'ua e Pilato, 'ma mü o mbãrã c'ü je mi menzumü e Jesús a Galilea, o manda c'ua ro zidyiji e Jesús cja e rey Herodes c'ü mi bübü a Jerusalén c'o pa c'o. Na ngue ngueje e Herodes c'ü mi manda a Galilea. \v 8 Nuc'ua e Herodes, 'ma mü o jñanda e Jesús, me co mäjä na puncjü. Na ngue ya vi mezhe mi ne ro jñanda, na ngue mi ärä c'ü me mi näntji e Jesús. Mi te'be c'ü ro tsja e Jesús o señal c'o me na nojo, ngue c'ua ro jñanda. \v 9 Nguec'ua va tsjapü na puncjü t'önü e Jesús. Pero dya go ndünrü. \v 10 Xo mi cãrã nu c'o ndamböcjimi 'ñe c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi. Me mi ñaji ma ngöt'üji e Jesús. \v 11 E Herodes 'ñe c'o o̱ tropa, me mi mbãxtjoji e Jesús mi cjapüji menu. Cjanu o jyecheji c'ua 'na bitu c'ü me mi muvi, c'ü mi nza cja c'o je'e o rey. Nuc'ua cjanu o manda o zidyiji na yeje cja e Pilato. \v 12 E Pilato 'ñe e Herodes ot'ü mi üvi. Pero c'e pa c'ü, o jovi. \s1 Jesús es sentenciado a muerte \p \v 13 Nuc'ua e Pilato o zojnü texe c'o ndamböcjimi 'ñe c'o 'ñaja c'o mi pjëzhi na nojo 'ñe c'o nte. \v 14 O xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji i̱ sinquigöji ne bëzo nu, i̱ xitsiji c'ü onpü yo nte ngue c'ua ga ne ra tsjaji revolución. Pero dyäräji na jo c'ü rá xi'tsc'öji. Ró önügö na jo ne bëzo; i̱ dyäräji i̱ṉ texeji. Dya pje ró tö'tp'ügö c'o i̱ṉ mangueji. \v 15 Ni xo ri ngue e Herodes, dya pje xo chö'tp'ü nu. Nguec'ua va manda i̱ sigueji na yeje a 'ñeva. Dyäräji na jo. Dya pje tsja c'o na s'o ne bëzo, c'o rga pö't'üji. \v 16 Pero ante c'ü rá eme libre, rá manda ra jyüt'üji o chirrio, eñe e Pilato. \p \v 17 Tsjë'ma mi cjaji c'e mbaxua c'ü mi chjũ Pascua, y tsjë'ma mi cja c'o nte mi ötüji e Pilato ro 'ñeme libre 'na bëzo c'ü ma o'o a pjörü. Nuc'ua e Pilato mi eme c'ua libre c'e nte. \v 18 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o nte, dya neji c'ü ro 'ñemeji libre e Jesús. Nguec'ua va mapjüji texeji o mamaji: \p ―Pö't'ü ne bëzo. Rí negöjme rí 'ñeme libre e Barrabás, eñe c'o. \p \v 19 E Barrabás vi pant'aji a pjörü na ngue vi pjütü 'na chũ a Jerusalén, vi chũji c'e gobierno, y mi pö't'ü o nte. \v 20 E Pilato ndo zopjütjo na yeje c'o nte, na ngue mi ne ro 'ñeme libre e Jesús. \v 21 Pero anguezeji o mapjüji c'ua na jens'e o mamaji: \p ―Chät'äji cja ngronsi, chät'äji cja ngronsi. \p \v 22 Nuc'ua c'ü na jñi, o mama c'ua e Pilato o xipjiji: \p ―¿Pje ni mbë c'ü o tsja c'ü na s'o? Dya pje rí tö'tp'ügö c'o na s'o c'ü rga pö't'üji. Pero ante c'ü rá eme libre, rá manda ra jyüt'üji o chirrio, eñe. \p \v 23 Pero c'o ndamböcjimi 'ñe c'o nte sido mi mapjüji na jens'e, sido mi mamaji c'ü mi jyodü ro ndät'äji e Jesús cja ngronsi. O ndõji na ngue sido mi mapjüji. \v 24 Nguec'ua e Pilato o mama c'ü ro tsja ja c'o nzi ma dyörü anguezeji. \v 25 O 'ñeme c'ua libre c'e bëzo ja c'o nzi ma dyörüji; maco vi tsja c'o na s'o. C'ü vi pant'aji a pjörü, ngue c'ü vi pjütü 'na chũ 'ñe mi pö't'ü o nte. E Pilato xo manda c'ü ro ndät'äji e Jesús ja c'o nzi ma neji. \s1 La crucifixión \p \v 26 'Ma ya mi sidyiji e Jesús ro ma ndät'äji cja ngronsi, o pënch'iji 'na bëzo c'ü mi menzumü a Cirene c'ü vi 'ñeje cja juajma. Nuc'ü, mi chjũ Simón c'ü. O tsjapüji e Simón ro nduns'ü c'e ngronsi ro bëpja cja e Jesús. \p \v 27 Mi bëpja ma möji na puncjü o nte. Na puncjü c'o ndixũ me mi ndumüji ma huëpiji e Jesús. \v 28 E Jesús o jñanda c'o ndixũ o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji ndixũ i̱ṉ menzumüji a Jerusalén, dyäräji c'ü rá xi'tsc'öji. Dya rí huëji por nutscö; huëtsjëgueji 'ñe rí huëpiji in ch'igueji. \v 29 Na ngue ra zädä c'o pa 'ma me rí sufregueji. Nguec'ua ra mamaji: “Xenda rvá jo 'ma dya ro muxt'i yo ndixũ 'ñe 'ma dya ro ndunteji 'ñe 'ma dya ro jötüji o lëlë”, ra 'ñeñeji. Na ngue ra sufreji na puncjü. \v 30 Nuc'ua ra mama c'o nte: “Quera ro yëbi yo t'eje 'ñe yo ts'it'eje ro ndivguiji. Xe na jo que na ngue c'ü rá sufregöji yo na s'ëzhi”, ra 'ñeñeji. \v 31 Nutscö, zö dya pje ró cjagö, pero rá sufregö na puncjü. Nadya yo menzumü va yo tuns'ü na puncjü o̱ nzhubü, ¿pje ra tsjapüji yo?, eñe e Jesús. \p \v 32 'Ma mü o zidyiji e Jesús, xo mi sidyiji yeje bëzo c'o xo ro ndät'äji cja ngronsi. Nuc'o, vi tsja na s'o c'o. \v 33 Nuc'ua 'ma mü o zät'äji nu ja mi chjũ T'ejeñinte, o ndät'äji cja ngronsi nu, e Jesús 'ñe c'o vi tsja na s'o. 'Naja c'ü o ndät'äji cja ngronsi cja a lado o̱ jodyë e Jesús; 'naja c'ü o ndät'äji c'ü 'nanguarü. \v 34 O mama c'ua e Jesús: \p ―Mi Tatats'ü i̱ṉ bübü a jens'e, rí ö'tc'ü rí perdonaogue yo. Na ngue dya pãrãji c'ü cjacü yo, eñe. \p Nuc'ua c'o tropa o eñeji cjó ngue c'ü ro tsjapü o̱ cjaja c'o o̱ bitu e Jesús. \v 35 C'o nte mi böbü mi jandaji e Jesús. Anguezeji 'ñe c'o pje mi pjëzhi, me mi cjapüji burla e Jesús mi mamaji: \p ―Maco mamaji o mbös'ü na puncjü o nte nu, maco dya sö ra 'ñemetsjë ra dagü cja ne ngronsi. Maco mi mama ngueje nu o juajnü Mizhocjimi ra manda, maco dya dagü dya cja ne ngronsi, eñeji. \p \v 36 C'o tropa xo mi cjapüji burla e Jesús. Mi chëzhiji cja o̱ jmi e Jesús, mi unüji ro zi o vino c'o dya nda ma jo. \v 37 Mi xipjiji: \p ―Nu 'ma ngue'tsc'e o̱ rey yo menzumü a Israel, ts'ügütsjë dya, dyagü cja ne ngronsi. \p \v 38 A xes'e cja o̱ ñi c'e ngronsi, mi cuat'ü 'na xiscõmü c'ü mi t'opjü o letra c'e jña griego, 'ñe o latín 'ñe hebreo. Mi t'opjü a cjava: “Nujnu, o̱ Rey yo menzumü a Israel nu.” \p \v 39 Nuc'ua 'naja c'o vi tsja na s'o c'ü xo mi dät'ä nu, o zadü e Jesús o xipji: \p ―Nu 'ma ngue'tsc'e e Cristo, 'ñemetsjë dya, dyagü cja ne ngronsi. Xo rí 'ñevguegöbe libre. \p \v 40 O ndünrü c'ua c'ü 'naja c'ü mi dät'ä nu, o huënch'i o xipji: \p ―Nu'tsc'e, dya i̱ṉ sũgue Mizhocjimi. ¿Jenga i̱ṉ sadügue ne bëzo? Nujnu, xo na sufre yo rrã sufregövi. \v 41 Nutscövi, rí merecidovi rá sufregövi yo, na ngue ró cjavi c'o me na s'o. Pero ne bëzo, dya pje tsja nu. \p \v 42 O sido o ña c'ua c'e bëzo o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rí ö'tc'ü c'ü rí mbenzegö 'ma rí nzhogue na ye rí ẽ mandague, eñe. \p \v 43 O ndünrü c'ua e Jesús o xipji: \p ―Dyärä na jo c'ü rá xi'tsc'ö. Ne pa dya, rí bübügue co nutscö a jens'e nu ja me na zö. \s1 Muerte de Jesús \p \v 44 Nuc'ua 'ma mü o zünü jñisiarü, o bëxõmü c'ua texe cja ne xoñijõmü hasta 'ma mü o zünü jñi c'ü nzhä. \v 45 O bëxõmü e jyarü. Y o chödü a nde c'e manta c'ü mi cjot'ü a mbo cja c'e templo nu ja me ma sjũ. \v 46 Nuc'ua e Jesús o mapjü na jens'e o mama: \p ―Nu'tsc'e mi Tatats'ügö, sinngui dya ín aljma. \p Nuc'ua 'ma mü o nguarü o mama c'o, cjanu o ndũ c'ua. \p \v 47 Nuc'ua c'ü mi manda c'o tropa, 'ma mü o jñanda c'o me na nojo, o ma't'ü Mizhocjimi o mama: \p ―Ne bëzo, na cjuana c'ü dya tsja c'o na s'o. \p \v 48 Na puncjü o nte c'o vi ma jñanda pje ro tsjapüji e Jesús. 'Ma mü o jñandaji ja va ndũ, o nzhogüji mi ya'büji o tijmiji. Na ngue me mi sũji 'na pje ro zädä. \v 49 C'o mi dyoji e Jesús, ma böbütjoji na jẽ, xo jñandaji. Xo 'ñe c'o ndixũ c'o mi pöji e Jesús ndeze 'ma mü o mbürü o xöpü c'o nte a Galilea. \s1 Jesús es sepultado \p \v 50 Mi bübü 'na bëzo c'ü mi chjũ José. Mi menzumü a Arimatea c'ü mi tsja cja c'e estado de Israel. Ma jonte c'e bëzo, y mi cja ja c'o nzi ga ne Mizhocjimi. Mi ngue 'na c'o mi pjëzhi na nojo c'o mi jün ngüenda. \v 51 Pero dya go ne c'o vi tsja c'o 'ñaja, 'ma mü o mamaji mi jyodü ro mbö't'üji e Jesús. Mi te'be c'ü ro ẽ manda nu c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi. \v 52 Nuc'ü, o ma c'ua cja e Pilato o ma dyötü c'ü o̱ cuerpo e Jesús. \v 53 Cjanu o ma ts'üpcü c'ü o̱ cuerpo cja c'e ngronsi. Cjanu o mböch'ü 'na bitu. Cjanu o ma ngöt'ü cja 'na cueva c'ü vi dyö't'üji cja peña, c'ü dya cjó be mi cöt'üji. \v 54 Nu c'e pa c'ü, ngue 'ma mi preparao c'o menzumü a Israel, na ngue c'ü na jyas'ü mi ngue c'e pa 'ma söyaji. Ya mi ngue ro nguibi e jyarü, ya mi ngue ro mbürü c'e xabaro. \p \v 55 C'o ndixũ c'o mi pöji e Jesús ndeze 'ma mü o mbürü o xöpü c'o nte a Galilea, xo möji e José. O ma nuji c'e cueva ja ngöt'üji o̱ cuerpo e Jesús. \v 56 Cjanu o nzhogüji a Jerusalén, o dyät'äji o perfume 'ñe o ungüento, ngue c'ua ro ma ngosp'üji o̱ cuerpo e Jesús. Nuc'ua c'ü na ye nu pa, 'ma mi söya yo menzumü a Israel, o söya c'ua c'o ndixũ ja c'o nzi ma mama cja c'o o̱ mandamiento Mizhocjimi. \c 24 \s1 La resurrección de Jesús \p \v 1 Nuc'ua c'ü ot'ü pa nu ngo'o 'ma ya ma jya's'ü, o ma c'o ndixũ cja c'e cueva, o ndunüji c'o perfume c'o vi dyät'äji. Xo möji c'o 'ñaja ndixũ. \v 2 'Ma mü o zät'äji cja c'e cueva, o chöt'üji ya vi chjen'chp'eji c'e tralaja c'ü mi c'ot'ü c'e cueva. \v 3 Pero 'ma mü o cjogüji a mbo, dya chöt'üji c'ü o̱ cuerpo e Jesús c'ín Jmugöji. \v 4 Go zũji c'ua, dya mi pãrã pje ro tsjaji. 'Nango jñetse c'ua yeje anxe c'o mi 'ñetse nza cja o bëzo, mi böbüvi o̱ jmiji, me mi juëns'i o̱ bituvi. \v 5 Me go pizhi c'ua c'o ndixũ o ñücüji a jõmü. O mama c'ua c'o anxe o xipjiji: \p ―¿Jenga i̱ṉ jodüji a nde cja yo añima nu c'ü bübütjo? \v 6 Dya bübü va c'ü; ya tetjo. Mbeñeji na jo c'o o xi'tsc'eji e Jesús 'ma mi bübü a Galilea. \v 7 O xi'tsc'eji c'ü vi 'ñeje cja Mizhocjimi pero mi jyodü ro nzhöji angueze cja c'o nte c'o cja na s'o, ro ndät'äji cja ngronsi. Nuc'ua c'ü na jñi nu pa, ro tetjo ro bübütjo na yeje, eñe c'o anxe va xipjivi c'o ndixũ. \p \v 8 O mbeñe c'ua c'o ndixũ c'o vi mama e Jesús. \v 9 Cjanu o mbedyeji nu, o möji c'ua nu ja mi cãrã c'o once apóstole 'ñe c'o 'ñaja, o ma xipjiji c'o vi mama c'o anxe. \v 10 C'o o ma xipji c'o apóstole, mi ngueje e María Magdalena 'ñeje e Juana 'ñe e María c'ü nu nana e Jacobo. Xo mi ngue c'o 'ñaja ndixũ c'o mi dyoji. \v 11 C'o apóstole o nguijñiji c'ü mi jyo c'o ndixũ. Nguec'ua dya go creoji c'o o xipjiji. \p \v 12 Pero e Pedro ixco cjuan'di go ma cja c'e cueva. 'Ma mü o zät'ä nu, o dänä o jñanda a mbo. C'ü o jñanda, nguextjo c'e manta c'ü vi mböch'üji o̱ cuerpo e Jesús. Cjanu o ma c'ua, me mi cjijñi pje mi ne ro mama c'o vi jñanda. \s1 En el camino a Emaús \p \v 13 C'e pa c'ü, yeje anguezeji mi mëvi cja 'na ts'ijñiñi c'ü ni chjũ Emaús. C'e jñiñi mi jyadüvi once kilómetro a Jerusalén. \v 14 'Ma mi pëvi, mi pötma mamavi ja va ndät'äji e Jesús cja ngronsi 'ñe ja va ngöt'üji cja cueva. Xo mi mamavi ja ga cja c'o vi mama c'o ndixũ c'ü vi te e Jesús. \v 15 'Ma mi ñavi 'ñe mi pötma dyönüvi, nuc'ua e Jesús o chëzhi ts'ë c'ua, cjanu o möji c'ua. \v 16 Anguezevi o jñandavi e Jesús, pero dya mbãrãvi c'ü mi ngue e Jesús. \v 17 O mama c'ua e Jesús o xipjivi: \p ―¿Pje ni mbë c'o pötqui mamavi gui mëvi, nguec'ua me i̱ṉ ndumüvi?, eñe e Jesús. \p \v 18 'Naja c'o bëzo mi chjũ e Cleofas. O ndünrü c'ua o xipji e Jesús: \p ―¿Cjo dya i̱ṉ bübügue va a Jerusalén? Maco texe yo nte pãrãji c'o o zädä va yo pa yo. \p \v 19 O ndünrü c'ua e Jesús o dyönüvi: \p ―¿Pje ni mbë c'o o zädä? \p O ndünrüvi c'ua o xipjivi: \p ―Ngueje c'o o tsjapüji e Jesús c'ü mi menzumü a Nazaret. Mizhocjimi o 'ñeme ro zopjü yo nte. Mi cja ja c'o nzi ma ne Mizhocjimi; mi ña na jo o̱ jña Mizhocjimi y mi cja c'o me na nojo. Nguec'ua yo nte me mi näntji c'ü, me mi mamaji c'ü me ma jo c'ü. \v 20 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o 'ñaja ín menzumüji c'o pjëzhi na nojo, o zidyiji e Jesús nu ja jñünpüji ngüenda. Y o mbö't'üji cja ngronsi. \v 21 Nutscöjme mi dyocjöjme e Jesús, mi pëzhgöjme mi ngue angueze c'ü vi 'ñeme Mizhocjimi ro salvazüji nutscöji rí menzumüji a Israel, ro 'ñevgueji libre cja c'o nugüji na ü. Pero ya pa jñi pa ndeze 'ma mü o ndũ. \v 22-23 Mi xõrü, ts'i vi mbedye ja nzi ndixũ c'o ín dyocjöjme o möji cja c'e cueva nu ja ngöt'üji e Jesús. Dya chöt'üji c'ü o̱ cuerpo pero 'ma mü o nzhogüji, o xitsijme c'ü o jñetse yeje anxe c'o o xipjiji c'ü ya te e Jesús ya bübütjo na yeje. Nguec'ua ró sũgöjme ró mamajme: “Xa'ma ya te e Jesús. Pero, ¿pãrã cjo na cjuana?”, ró mamajme a cjanu. \v 24 Nguec'ua bübü ja nzi c'o ín dyocjöjme c'o o ma cja c'e cueva o ma nuji. O chöt'üji ja c'o nzi va mama c'o ndixũ, dya cja mi o'o e Jesús a mbo cja c'e cueva. Pero dya jñandaji c'ü. Nguec'ua, ¿pãrã cjo ya tetjo? \p \v 25 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjivi: \p ―Nu'tsc'evi, dya i̱ṉ pãrãvi na jo c'o o dyopjü c'o profeta. Dya i̱ jyëzi ro zi'ch'i in mü'büvi c'o jña. Nguec'ua dya i̱ṉ creovi texe c'o o dyopjüji. \v 26 Mi jyodü e Cristo me ro sufre rvá ndũ, cja rrũ ma c'ua a jens'e nu ja ra manda, eñe e Jesús. \p \v 27 Nuc'ua e Jesús o xipjivi pje mi ne ro mama c'o o̱ jña Mizhocjimi c'o vi dyopjü e Moisés 'ñe c'o vi dyopjü texe c'o profeta. Nde vi dyopjüji ja rvá cja e Cristo. \p \v 28 Ya mi ngue ro zät'äji cja c'e ts'ijñiñi nu ja mi möji. E Jesús mi cjapü c'ü ro cjogütjo xe ro ma c'ü 'na jñiñi. \v 29 Nuc'ua anguezevi o züjmüvi c'ua o xipjivi: \p ―Oxque co nutscöbe na ngue ya nzhä, dya ra mezhe ra xõmü, eñevi. \p Nguec'ua o cjogüji a mbo cja c'e ngumü ro oxüji. \v 30 Nuc'ua 'ma ya ma jũji cja mexa, e Jesús o jñü c'ua 'na tjõmëch'i, cjanu o unü 'na pöjö Mizhocjimi, cjanu o xënbivi c'ua. \v 31 Nuc'ua ixco xogü o̱ ndövi, cja mbãrãvi c'ua c'ü mi ngue e Jesús c'ü mi ñaji. Nuc'ua 'nangua ojtjo c'ua e Jesús; dya cja jñandavi. \v 32 Nuc'ua o pötü va mamavi: \p ―'Ma ró ñaji e Jesús cja 'ñiji, 'ma o xitsivi pje ne ra mama c'o o̱ jña Mizhocjimi, me go zi'ch'i ín mü'büvi y me ró mäcjövi, eñevi. \p \v 33 Ixco nzhogüvi o mëvi c'ua a Jerusalén. 'Ma mü o zät'ävi, o chöt'üvi ya vi jmurü c'o once apóstole 'ñe c'o mi dyoji. \v 34 O mama c'ua anguezeji o xipjiji c'o yeje c'o cja vi säjä: \p ―Ya tetjo c'ü ín Jmugöji. E Pedro o jñanda c'ü bübütjo c'ü, embeji c'o yeje. \p \v 35 Anguezevi o mamavi c'ua c'ü vi chjëji e Jesús cja 'ñiji pero dya mi pãrãvi cjo mi ngue c'ü. Cja mbãrãvi 'ma mü o xënbivi c'e tjõmëch'i cjanu o unüvi. \s1 Jesús aparece a los discípulos \p \v 36 'Ma mi mamaji c'o, jo ni 'ñetse c'ua e Jesús a nde anguezeji o zenguaji. \p \v 37 Nuc'ua anguezeji me go zũji. Mi pëzhiji mi ngue 'na espíritu c'ü mi 'ñetse nza cja 'na nte. \v 38 Nuc'ua e Jesús o mama c'ua: \p ―Dya rí sũji; dya rí tsjijñiji. \v 39 Jñandgaji c'ü nguetscö e Jesús. Chjönngüji ngue c'ua rí pãrãgueji c'ü dya nguezgö 'na espíritu. Na ngue bübü ín ts'ingue 'ñe ín nzho'dyë. \p \v 40 'Ma mü o mama a cjanu, cjanu o jíchiji o̱ dyë 'ñe o̱ ngua. \v 41 Anguezeji me co mäji c'ua na puncjü. Pero o nguijñiji: “Pãrã, ¿cjo na cjuana yo rí jandagöji 'ñe yo rí äräji”, eñeji. Nguec'ua dya nda mi creoji cjo vi te e Jesús. O mama c'ua e Jesús: \p ―¿Cjo bübü pje rá sigö? \p \v 42 Nuc'ua o unüji 'na përaso o jmõ c'ü vi jñaxaji, cja na 'ñe 'na përaso o panal c'ü mi po'o o miel. \v 43 O jñü c'ua e Jesús c'e jmõ 'ñe c'e panal, cjanu o zi c'ua; anguezeji o jñandaji. \v 44 O mama c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―'Ma ot'ü mi bübügö co nu'tsc'eji, ró xi'tsc'öji c'ü mi jyodü ro zädä c'o t'opjü cja c'o ley c'o o dyopjü e Moisés, 'ñe c'o o dyopjü c'o profeta, 'ñe c'o t'opjü cja yo salmo. C'o ró xi'tsc'öji, ngueje yo ya zädä. \p \v 45 Nuc'ua e Jesús o zopjüji, nguec'ua va mbãrãji pje mi ne ro mama c'o mi t'opjü cja o̱ jña Mizhocjimi. \v 46 Cjanu o xipjiji: \p ―C'ua ja nzi ga t'opjü o̱ jña Mizhocjimi, mi jyodü ro tũgö nuzgö e Cristo, cja rrũ tetcjö c'ü na jñi nu pa. \v 47 Xo ni jyodü ra zopjüji yo nte ra xipjiji ra 'ñench'ezüji o̱ mü'büji ra jyëziji c'o na s'o. A cjanu ra perdonaoji c'o na s'o c'o vi tsjaji. Ot'ü ra zopjüji yo cãrã a Jerusalén, cja rrũ ma zopjüji yo cãrã texe cja ne xoñijõmü. \v 48 Ngue'tsc'eji i̱ jñandgueji yo o zädä, ngue'tsc'eji rí zopjüji yo nte. \v 49 Rá täjä o̱ Espíritu Mizhocjimi ra ẽjẽ ra ẽ bübü cja in mü'büji ja c'o nzi va mama Mizhocjimi. Rí che'beji va a Jerusalén hasta 'ma cja ra ẽjẽ a jens'e, ra 'ñe dya'c'üji o̱ poder ja rgui zopjüji yo nte. \s1 Jesús sube a los cielos \p \v 50 'Na nu pa, e Jesús o möji c'o apóstole o zät'äji c'ü 'nanguarü a Betania. Nuc'ua e Jesús o c'uã's'ã c'ua o̱ dyë o dyötpü Mizhocjimi c'o o̱ apóstole. \v 51 'Ma mi ötpüji Mizhocjimi, ixco ma c'ua e Jesús go zidyi Mizhocjimi a jens'e. \v 52 Anguezeji o ndüñijõmüji o ma't'üji c'ua e Jesús. Cjanu o nzhogüji a Jerusalén, me mi mäji. \v 53 Sido mi pöji cja c'e templo mi unüji 'na pöjö Mizhocjimi. Je va cjanu, amén.