\id JHN \h SAN JUAN \toc1 EL SANTO EVANGELIO SEGUN SAN JUAN \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 EL SANTO EVANGELIO SEGUN SAN JUAN \c 1 \s1 La Palabra de Dios hecha hombre \p \v 1 Mi jinguã 'ma dya be mi ät'ä Mizhocjimi e jens'e 'ñe ne xoñijõmü, ya exmi bübü e Jña'a. E Jña'a ngueje o̱ T'i Mizhocjimi. E Jña'a mi bübüvi Mizhocjimi. Ngueje Mizhocjimi nu e Jña'a. \v 2 Nunu, ya exmi bübüvi Mizhocjimi. \v 3 Texe yo bübü ngueje e Jña'a o dyät'ä. \v 4 Ngue angueze c'ü dacüji c'ü rí bübüji. Ngueje angueze c'e jya's'ü ngue c'ua ra sö rá pãrãji Mizhocjimi. \v 5 C'e Jña je jya's'ü cja e bëxõmü. E bëxõmü, dya sö'ö ra ts'a's'ü e jya's'ü. \p \v 6 Mi bübü 'naja bëzo c'ü mi chjũ Juan. Mizhocjimi o juajnü c'e bëzo. \v 7 O xipji c'o nte ja ma cja c'e jya's'ü, ngue c'ua ro 'ñench'e o̱ mü'büji c'ü. \v 8 E Juan dya mi ngueje c'e jya's'ü. C'ü vi juajnü Mizhocjimi c'ü, ngue c'ü ro xipji c'o nte ja ma cja c'e jya's'ü. \v 9 E Jña'a c'ü ngue c'e jya's'ü c'ü na cjuana, ya mi ngue ro mbürü ro pëpji va. Nuc'ü, ngue c'e jya's'ü, ngue c'ua yo nte sö ra mbãrã Mizhocjimi. \p \v 10 Mi bübü cja ne xoñijõmü. Ngueje angueze o dyät'ä ne xoñijõmü. Pero c'o mi cãrã cja ne xoñijõmü, dya o tsjapüji ngüenda que ngueje c'e jya's'ü c'ü na cjuana. \v 11 Nuc'ua o mimi cja ne xoñijõmü; o jmus'ü cja c'o menzumü a Israel. Pero anguezeji dya go säjäji, zö mi ngue o̱ menzumüji c'ü. \v 12 Pero texe c'o o säjä, 'ñe o 'ñench'e o̱ mü'büji; nuc'o, o unüji c'ü nguejeji o̱ t'i Mizhocjimi. \v 13 C'ü ni tsjacöji o̱ t'izgöji Mizhocjimi, dya ngue c'ü vi muxcüji c'o ín tataji; ngue c'ü je ga ne a cjanu Mizhocjimi. \p \v 14 C'e Jña'a c'ü ngue e Jesucristo, o ẽ jmus'ü cja ne xoñijõmü nza cjazgöji rí nteji. O mimi a nde nu ja rí cãrãjme. Ró nugöjme c'ü me na zö angueze. Me na zö na ngueje nguetjo c'ü 'natjo o̱ T'i Mizhocjimi. Nuc'ü, ró unnc'öjme ngüenda c'ü me s'iyazügöji, y na cjuana c'o o mama. \v 15 E Juan o mama c'o ma cjuana ja ga cja e Jesucristo. O mama na zëzhi: \p ―Nunu ngueje nu mi xi'ts'igöji nu 'ma ró xi'ts'iji: “Nu c'ü va bëpjazügö ra ot'ü, na ngueje ya exmi bübü 'ma dya be rmí bübügö.” \p \v 16 E Jesucristo me s'iyazüji; dacüji texe c'o ni jyodü ín mü'büji. \v 17 Mi jinguã e Moisés o unü c'ü o̱ ley Mizhocjimi c'o ín mboxatitagöji. Nudya, ya ẽjẽ e Jesucristo. Nguec'ua rgá pãrãgöji me s'iyazüji Mizhocjimi, y na cjuana c'o ya mama. \v 18 Dya cjó janda Mizhocjimi. Pero c'ü 'natjo o̱ T'i Mizhocjimi o jítscöji ja ga cja Mizhocjimi. Angueze pãtpã o̱ mü'bü Mizhocjimi. \s1 Juan el Bautista habla en favor de Jesucristo \p \v 19 'Na nu pa'a, c'o mi menzumü a Jerusalén o ndäjäji c'o ro ma tsjapü t'önü e Juan. O ndäjäji o mböcjimi 'ñe o Levita o zät'äji cja e Juan, o dyönüji: \p ―¿Cjó ngue'tsc'e? \p \v 20 E Juan exo xipjiji c'ü na cjuana. O mama: \p ―Nuzgö, dya nguetscö e Cristo. \p \v 21 O dyönüji c'ua: \p ―¿Cjó ngue'tsc'e 'ma? ¿Cjo ngue'tsc'e Elías? \p O mama: \p ―Nuzgö, dya nguetscö. \p Xo o dyönüji: \p ―¿Cjo ngue'tsc'e c'e profeta c'ü rí te'bejme ra ẽjẽ?, eñeji. \p O ndünrü e Juan, o mama: \p ―Jiyö. Dya nguetscö. \p \v 22 O xipjiji c'ua: \p ―Xitscöjme cjó ngue'tsc'e, ngue c'ua rá xipjijme nu c'o o ndäcjäjme. ¿Pje i̱ṉ mamague dya, cjó ngue'tsc'e? \p \v 23 O mama c'ua e Juan: \p ―I̱ṉ pãrãgueji ja va mama c'e profeta Isaías. O mama c'ü ro bübü cja ndajyadü 'na nte c'ü ri mapjü ri xipji yo nte: “Jyëziji c'o 'ñiji c'o na s'o, na ngueje ya ra ẽjẽ c'ín Jmugöji”, ro 'ñeñe. Nguetscö c'e nte c'ü o mama c'e profeta, eñe e Juan. \p \v 24 Ngue c'o fariseo c'o vi ndäjä o mböcjimi 'ñe o Levita cja e Juan. \v 25 O dyönüji: \p ―¿Jenga i̱ṉ jichigue co ndeje yo nte 'ma dya ngue'tsc'e e Cristo, 'ma dya xo ngue'tsc'e e Elías, ne ri ngue'tsc'e c'e profeta?, mi eñeji. \p \v 26 O ndünrü c'ua e Juan, o mama: \p ―Nutscö rí jichi yo nte cja ndeje. Bübü a nde nu va i̱ṉ cãrãgueji 'naja nu c'ü dya i̱ṉ pãrãgueji; \v 27 ngueje nu va bëpjazügö. Nutscö dya pje pjëtscö. Nuc'ü, me pjëzhi na nojo. \p \v 28 Nuyo, je o zädä a Betábara, 'naja jñiñi cja c'ü 'nanguarü c'e ndare c'ü ni chjũ Jordán, nu ja je mi jichi yo nte, e Juan. \s1 Jesús, el Cordero de Dios \p \v 29 C'ü na yejnu pa'a o jñanda e Juan, ma ẽjẽ e Jesús nu ja mi bübü angueze. O mama c'ua e Juan: \p ―Jñandaji dya. Va ẽjẽ nu c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra ndunbü o̱ nzhubü yo cãrã cja ne xoñijõmü. Ngueje o̱ Ts'imë Mizhocjimi. \v 30 Ngueje nu ró xi'ts'iji nu, va bëpjazügö 'naja bëzo c'ü ra zopjü yo nte. Ya exmi bübü, 'ma dya be rmí bübügö. Ngueje nu xenda pjëzhi que na nguetscö. \v 31 Nuzgö dya mi pãrãgö c'ü pje pjëzhi nu. Rvá ẽjẽgö rvá jichite cja ndeje ngue c'ua yo menzumü a Israel ra mbãrãji angueze. \p \v 32 O sido o ñatjo e Juan, o mama: \p ―Ró janda o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü ma sjöbü a jens'e nza cja 'na mbaro. Je o ẽ söya a xes'e angueze. \v 33 Nuzgö, dya mi pãrãgö c'ü pje pjëzhi nu. Pero Mizhocjimi, nu c'ü o juancö ró ẽ jichi cja ndeje yo nte, ya vi xitsi: “Nu c'ü rí jñanda ra zät'ä ín Espíritugö c'ü ra söya a xes'e angueze ngueje c'ü ra ndäjä o̱ Espíritu Mizhocjimi ra bübü cja o̱ mü'büji.” \v 34 Ró jandagö o ẽjẽ o̱ Espíritu Mizhocjimi co nu e Jesús, nguec'ua rí xi'ts'iji na cjuana, exi ngueje nu o̱ T'i Mizhocjimi nu. \s1 Los primeros discípulos de Jesús \p \v 35 C'ü na yejnu pa'a mi bübütjo nu, e Juan co yeje c'o o̱ discípulo. \v 36 O jñanda e Juan mi cjogü e Jesús. O mama c'ua: \p ―Pa nu, o̱ Ts'imë Mizhocjimi. \p \v 37 O dyärä c'ua yeje c'o o̱ discípulo e Juan. Ya ndünt'üvi c'ua a xütjü e Jesús. \v 38 O ñezhe c'ua e Jesús. O jñanda mi tjünt'üvi a xütjü. O xipjivi: \p ―¿Pje i̱ṉ jodüvi? \p Anguezevi o mamavi: \p ―Xöpüte, ¿ja je ngue c'ua i̱ṉ bübü?, o 'ñembevi. \p \v 39 O mama c'ua e Jesús: \p ―Xä'dävi ngue c'ua rí jñandavi ja je rí bübü. \p Ya o möji c'ua. Ya o jñandavi nu ja je mi bübü. C'e pa'a c'ü, o nguejmetjoji nu e Jesús, na ngueje ya mi zünü dyëch'a c'ü xõrü. \p \v 40 E Andrés, c'ü nu cjuarma e Simón Pedro mi ngueje 'naja c'o yeje c'o vi dyärä nu c'o o mama e Juan, cja nu o ndünt'üvi a xütjü e Jesús. \v 41 E Andrés o chöt'ü e Simón c'ü nu cjuarma. O xipji: \p ―Ya ró chjëgöjme nu c'ü o ndäjä Mizhocjimi, eñe. Nuc'ü, ngue c'ü xiji Mesías. \p \v 42 Nuc'ua e Andrés o zidyi e Simón o mëvi c'ua ja mi bübü e Jesús. E Jesús o jñanda c'ua. O xipji: \p ―Ngue'tsc'e e Simón, nu t'its'ü e Jonás. Rguí chjũtsc'e e Cefas, eñe. \p Ne jña Cefas ne ra mama Pedro. \s1 Jesús llama a Felipe y a Natanael \p \v 43 C'ü na yejnu pa'a o ne c'ua e Jesús o ma a Galilea. O chjëvi e Felipe. O xipji: \p ―Chjünt'ü ín xütjü. \p O mëvi c'ua. \v 44 E Felipe mi menzumü a Betsaida, nu ja mi menzumü e Andrés 'ñe e Pedro. \v 45 E Felipe o ma xipji e Natanael: \p ―E Moisés o dyopjü cja o̱ ley Mizhocjimi c'ü ra ẽjẽ Mesías. Je xo va dyopjü c'o profeta. Ya ró chjëjme dya c'ü. Ngueje e Jesús c'ü menzumü a Nazaret, c'ü o̱ t'i e José. \p \v 46 E Natanael o xipji e Felipe: \p ―¿Cjo sö ra bübü a Nazaret c'ü na jo? \p O ndünrü c'ua e Felipe: \p ―Xä'dä rí ñu'u. \p \v 47 E Jesús o jñanda ma ẽjẽ e Natanael. O mama c'ua: \p ―Va ẽ c'ua 'naja yo menzumü a Israel nu na cjuana. Nunu, dya onpüte nu. \p \v 48 E Natanael o xipji e Jesús: \p ―¿Ja cja dya, c'ü ya i̱ṉ pãcãgö? \p O ndünrü c'ua e Jesús. O xipji: \p ―'Ma dya be mi zon'c'ü e Felipe, nu 'ma mi bübügue cja ngua c'e higo, ró jantc'a 'ma, y rí pã'tc'ã in mü'bü. \p \v 49 O ndünrü e Natanael, o xipji: \p ―Xöpüte, exi ngue'tsc'e o̱ T'its'ü Mizhocjimi. Nu'tsc'e, ngue'tsc'e i̱ 'ñe ngue c'ua rí mandazüji rí menzumüji a Israel. \p \v 50 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―I̱ṉ ejmezü dya, na ngueje mi pã'tc'ã in mü'bü 'ma mi bünc'e cja ngua c'e higo. Pero xenda na nojo c'o rí jñanda. \p \v 51 ’Na cjuana rí xi'ts'iji, rí jñandaji ra xogü a jens'e; 'ñe rí jñandaji c'o anxe Mizhocjimi ra möji a jens'e, ra nzhogüji nu ja rá bünc'ö, nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \c 2 \s1 Un casamiento en Caná de Galilea \p \v 1 C'ü na jñi nu pa'a o tsjaji 'naja chjüntü a Caná c'ü tsja a Galilea. Je o ma nu c'ü nu mamá e Jesús. \v 2 Xo o zojnüji cja c'e chjüntü e Jesús co c'o o̱ discípulo. \v 3 O tjezetjo c'ua c'e vino. C'ü nu mamá e Jesús o xipji: \p ―Ya ndezeji o̱ vinoji. \p \v 4 E Jesús o xipji c'ua: \p ―¿Jenga i̱ṉ xitsigö a cjanu? Dya be sädä c'e hora 'ma ra 'mãrã cjó nguetscö. \p \v 5 C'ü nu mamá e Jesús o xipji c'o mi pjöxte: \p ―Rí tsjaji texe c'ü ra xi'ts'iji e Jesús. \p \v 6 Mi järä nu, 'ñanto tras'äbä c'o mi ngueje ndojo c'o mi xich'iji ndeje. Nu c'e ndeje c'o mi po'o nu, mi ngue para ro xindyë c'o mi menzumü a Israel, c'ua nzi va manda o̱ ley anguesji. C'o tras'äbä mi süjü ochenta o 'na ciento litro nzi 'naja. \v 7 E Jesús o xipji c'o mi pjöxte: \p ―Nu'ts'c'eji, nichiji ndeje yo tras'äbä. \p Cjanu o nichiji c'ua. Nde o jaxcüji na jo c'o tras'äbä. \v 8 E Jesús o xipjiji c'ua: \p ―Dyö'büji dya, chunbüji c'ü manda cja ne chjüntü. \p Cjanu o ndunüji c'ua. \v 9 C'ü mi manda, o zö'ö ts'iquë c'ü e ndeje c'ü vi mbëzhi vino. Dya mi pãrã ja je vi tũji. Pero c'o mböxte mi pãrãji na ngueje vi dyö'büji c'e ndeje. O tsja c'ua c'ü mi manda, o ma't'ü c'ua c'ü e t'i'i c'ü cja vi chjüntü. \v 10 Cjanu o xipji c'ua: \p ―'Ma cjaji chjüntü, ot'ü xisp'iji vino c'ü na jo'o. Nuc'ua 'ma ya ra nijmiji, cja rrõ xisp'iji c'ü dya nda jo. Nu'tsc'e mi pë's'itjo c'ü xenda na jo vino. Cja na unügue dya. \p \v 11 Nujyo, o tsja'a e Jesús a Caná c'ü tsja a Galilea. Nguejyo o mbürü o jizhi c'ü dya nunca mi janda c'o nte. A cjanu o mbãrãji c'ü me na nojo angueze. C'o o̱ discípulo o 'ñejmeji c'ua angueze. \p \v 12 Nu 'ma o nguarü yo, o zöbüji a ma a Capernaum e Jesús 'ñe c'ü nu mamá 'ñe c'o o̱ cjuarma 'ñe c'o o̱ discípulo. Nunu, o mimiji ja nzitjo pa'a. Dya o mezheji. \s1 Jesús purifica el templo \p \v 13 Ya mi ngue ro zädä c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua c'ü cja yo menzumü a Israel. Nuc'ua o ma a ma a Jerusalén e Jesús. \v 14 O chöt'ü c'o mi pö o nzhünü 'ñe o ndënchjürü 'ñe o mbaro cja c'e templo. C'o mi pötü o merio xo nde mi junrü nu c'o. \v 15 E Jesús o dyät'ä c'ua 'naja o chirrio. Cjanu o ndas'üji va pjongüji cja c'e templo texeji co c'o o̱ nzhünüji 'ñe c'o o̱ ndënchjürüji. Cjanu o pjö'tp'ü o̱ merio c'o mi pötü o merio. O tunbüji c'o o̱ mexaji. \v 16 O xipji c'ua c'o mi pö'ö c'o mbaro: \p ―Nuyo, pjongüji va yo. Nu'tsc'eji, dya rí tsjapcüji chõjmü nu o̱ ngumü mi Tatagö. \p \v 17 Nuc'ua c'o o̱ discípulo o mbeñeji c'ua c'o ya t'opjü, c'ü mama a cjava: “Na ngueje c'ü me rgá pjörügö in nzungue, me ra nugöji na ü”, eñe va zopjü Mizhocjimi. \p \v 18 Nuc'ua c'o menzumü a Israel, o tsjapüji t'önü e Jesús, o xipjiji: \p ―¿Pje rí jítsijme ngue c'ua rá pãrãjme pje pjë'ts'igue nguec'ua i̱ṉ cjague nu yo i̱ṉ cjague? \p \v 19 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Yä't'äji nu e templo nu. Na jñi nu pa'a rá bö'bütjo. \p \v 20 O mama c'ua c'o menzumü a Israel: \p ―O mezhe cuarenta y seis cjë'ë va dyät'äji nu. Nu'tsc'e i̱ṉ mama jñipatjo rí bö'bü. \p \v 21 Pero e Jesús je mi mama e templo c'ü je mi nguetsjë angueze. \v 22 'Ma o te'e cja yo añima e Jesús, nuc'ua c'o o̱ discípulo o mbeñeji c'ü vi mama yo. Nuc'ua ya o 'ñejmeji c'ua yo vi t'opjü 'ñe c'e jña'a c'ü vi mama e Jesús. \s1 Jesús conoce a todos \p \v 23 'Ma mi bübü e Jesús a Jerusalén cja c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua, na puncjü nte c'o o 'ñejme c'o mi cja e Jesús. 'Ma o jñandaji c'o mi cja angueze c'o nunca mi jandaji, ya o 'ñejmeji c'ua. \v 24 Pero e Jesús mi pãrã c'ü dya ro ndünt'üji o̱ xütjü. Mi pãrã na ngueje mi pãtpãji o̱ mü'büji. \v 25 Dya mi jyodü cjó ro xipji ja ma cja c'o nte. Na ngueje angueze nde mi pãrã nu c'o mi cjijñiji. \c 3 \s1 Jesús y Nicodemo \p \v 1 Mi bübü 'naja c'o fariseo c'ü mi chjũ Nicodemo. Mi jmu'u cja c'o menzumü a Israel. \v 2 Nuc'ü, o ẽjẽ 'na nu xõmü cja e Jesús. O xipji: \p ―Xöpüte, rí pãrãgöjme o juan'c'ü Mizhocjimi rí xöpügue yo nte. Na ngueje 'ma dya ri bübügue co Mizhocjimi, dya ro sö ri tsjague 'ma, nuyo i̱ṉ jizhigue yo nunca mi jandajme. \p \v 3 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'ts'i. Nu c'ü dya ra jmus'ü na yeje, dya ra sö ra nu'u c'ü ra manda Mizhocjimi a jens'e. \p \v 4 O xipji c'ua e Nicodemo: \p ―¿Ja rgá sö ra jmus'ü 'naja nte 'ma ya zöya? ¿Cjo ra sö ra cjogü cja o̱ pjeme nu nana ra jmus'ü na yeje? \p \v 5 O ndünrü e Jesús: \p ―Rí xi'ts'igö c'ü na cjuana. Nu c'ü dya ra jmus'ü cja ndeje 'ñe cja o̱ Espíritu Mizhocjimi, dya ra sö ra nu c'ü ra manda Mizhocjimi a jens'e. \v 6 Yo nte'e unüji o̱ ts'ingue c'o nu t'iji, nguec'ua xo ga nte c'o t'i. Je xo ga cjatjonu 'ma cjó c'o ra 'ñejme, Mizhocjimi unü c'ü o̱ Espíritu ngue c'ua c'e nte ra tsjapü o̱ t'i 'ma Mizhocjimi. \v 7 Dya me rí tsjijñi c'ü ró xi'ts'i, ni jyodü ra jmuxc'ü na yeje. \v 8 E ndajma ja nde vü'ü. I̱ṉ ärä vü'ü. Pero dya i̱ṉ pãrã ja je ni 'ñeje, ne ja je ni ma'a, na ngueje dya sö rí jñandgue. Je xo ga cjatjonu, dya sö rí jñandgue Mizhocjimi 'ma unü o̱ Espíritu 'na nte ga tsjapü o̱ t'i. \p \v 9 O ndünrü c'ua e Nicodemo, o xipji: \p ―Nuyo, ¿ja rga sö ra ts'a'a yo? \p \v 10 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―Ngue'tsc'e i̱ṉ xöpüte cja yo ín menzumüji a Israel. ¿Cjo dya i̱ṉ pãrã yo rrã xi'ts'i? \v 11 Nuzgö rrã xi'ts'igö c'ü na cjuana. Nu c'o rí pãrãgöjme rí xi'tsc'öjme. Nu c'o ró nujme rí mamajme na cjuana. Pero dya i̱ṉ ejmeji c'o rí xi'tsc'öjme. \v 12 Nu 'ma rí xi'ts'iji c'o tsjaja cja ne xoñijõmü, dya i̱ṉ ejmeji. ¿Ja rgui 'ñejmeji 'ma rá xi'ts'iji c'o tsjaja a jens'e? \p \v 13 ’Dya cjó nguins'i a jens'e ngue c'ua ra mbãrã ja ga cja Mizhocjimi. Pero bübü c'ü pãrã. Nutscö rvá ẽjẽ a jens'e cja Mizhocjimi nu ja exmi bübügö, nguetscö rí pãrãgö. \v 14 'Ma ma ẽjẽ c'o c'ijmi ma ẽ saji c'o ín mboxtitagöji cja c'e ndajyadü, e Moisés o dyät'ä 'na c'ijmi de bronce, cjanu o ndün't'ü cja 'na za'a c'ü ma jens'e. Nguec'ua 'ma mi janda c'o nte, dya mi tũji c'o vi za o c'ijmi. Xo rga cjatjonu, xo ni jyodü ra ndüntcüji cja ngronsi, nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \v 15 Nguec'ua texe c'o ra 'ñench'ezügö cja o̱ mü'bü nde ra bübütjoji, dya ra ndũji, eñe e Jesús. \s1 El amor de Dios para el mundo \p \v 16 Mizhocjimi me s'iya texe yo cãrã cja ne xoñijõmü. Nguec'ua va nzhö c'ü nu T'i c'ü 'natjo para o ndũ va ngõtcü ín nzhubüji; nguec'ua texe c'o ra 'ñench'e o̱ mü'bü angueze, dya ra ndũji, ra bübütjoji. \v 17 C'ü vi ndäjä Mizhocjimi c'ü nu T'i'i cja ne xoñijõmü, dya ngue c'ü ra tsjapü ra ngõt'ü o̱ nzhubü yo cãrã cja ne xoñijõmü. O ndäjä ngue c'ua o ngõ'tp'ü c'o nzhubü c'o tũji. A cjanu, nu c'o ench'e o̱ mü'bü angueze, ra bübütjoji. \p \v 18 Nu c'ü ejme c'ü nu T'i Mizhocjimi, dya ra tsjapü Mizhocjimi ra ma sufrido. C'ü dya ejme, o mama Mizhocjimi c'ü ra tsjapü ra ma sufrido. Na ngueje o ndäjä c'ü 'natjo o̱ T'i, pero dya ne c 'e nte ra 'ñejme. \v 19 E jya's'ü o ẽjẽ cja ne xoñijõmü. Pero yo nte mi neji bëxõmü. Dya neji e jya's'ü na ngueje na s'o cjaji. Nguec'ua ra ma ngõt'üji o̱ nzhubüji. \v 20 Texe c'o cja na s'o me ünmbüji e jya's'ü. Dya xo ne ra säjäji cja e jya's'ü na ngueje 'ma ro säjäji cja e jya's'ü ro tjandbaji 'ma c'o na s'o c'o cjaji. \v 21 Nu c'o cja na cjuana, va ẽji cja e jya's'ü ngue c'ua ra tjandbaji c'ü vi tsjaji c'ua ja nzi ga ne Mizhocjimi. \s1 Juan el Bautista vuelve a hablar de Jesús \p \v 22 'Ma o nguarü yo, o ma c'ua e Jesús co nu c'o o̱ discípulo a ma Judea. O nguejme nu co anguesji. Mi jichite nu. \v 23 E Juan xo mi jichite a Enón bëxtjo a Salim. Mi jichite nu, na ngueje mi po na puncjü ndeje nu. O ẽjẽ c'o nte'e ma ẽ ji'iji. \v 24 Dya be mi cjot'ü cja pjörü 'ma, e Juan. \p \v 25 Nuc'ua c'o o̱ discípulo e Juan o zöji jña 'naja bëzo c'ü mi menzumü a Judea. O zöji jña c'ua ja ga cja c'ü mi jichite e Jesús, 'ñe c'ü mi jichite e Juan. \v 26 O möji cja e Juan. O xipjiji: \p ―Xöpüte, c'e bëzo, nu c'ü mi bübüguevi mbes'e a manu cja c'e ndare a Jordán, nu c'ü i̱ xitsijme cjó ngueje, ya jichi yo nte. Nudya nde pöji texeji nu ja bübü angueze. \p \v 27 O ndünrü e Juan, o mama: \p ―Na jo c'ü. Na ngueje Mizhocjimi o unü c'e bëpji nguec'ua ga tsja c'ua. \v 28 Nu'tsc'eji i̱ṉ pãrãtsjëji ró mamagö, “Dya nguetscö e Cristo. O däcjätjogö ró ot'ü ró xipji yo nte c'ü va ẽjẽ e Cristo. Cja rron 'ñeje angueze.” \v 29 Rá xi'ts'iji 'na jña. 'Ma cjaji chjüntü, ngue c'ü jovi c'e t'i c'ü ra 'ñe'chp'e a dyë c'e xunt'i. Pero c'ü jovi c'e t'i me mäjä ga dyärä ña'a c'e t'i ga zopjü c'e xunt'i. Je xo ga cjazgö nu, me rí mäcjö na ngueje ya ngue e Jesús c'ü ya zopjü dya yo nte. \v 30 Na ngueje xenda ra mbëzhi na nojo angueze. Dya cja pje ra mbëtscö. \s1 El que viene de arriba \p \v 31 ’Nu c'ü vi 'ñeje a jens'e ngue c'ü manda texe. Nutscö je ró tegö cja ne xoñijõmü rí mama c'o tsjaja cja ne xoñijõmü. Nu c'ü exmi bübü a jens'e ngue c'ü manda texe. \v 32 Nuc'ü, mama c'o o jñanda a jens'e 'ñe c'o o dyärä. Pero dya cjó ejme c'o mama. \v 33 Nu c'ü ejme c'o mama, ya o jñunt'ü o̱ mü'bü c'ü na cjuana c'ü mama Mizhocjimi. \v 34 Na ngueje nu c'ü o ndäjä Mizhocjimi, mama o̱ jña Mizhocjimi. Mizhocjimi o unü o̱ Espíritu ra ña o̱ jña. Dya ënmbitjo ga unü o̱ Espíritu. \v 35 Mizhocjimi me s'iya c'ü nu T'i'i. O nzhötü texe cja o̱ dyë'ë. \v 36 Nu c'ü ench'e o̱ mü'bü e Jesucristo c'ü nu T'i Mizhocjimi, ra bübütjo, dya ra ndũ. Nu c'ü dya ench'e o̱ mü'bü c'ü nu T'i Mizhocjimi, ra ndũ'ũ, dya ra bübü. Mizhocjimi ünmbü c'ü. \c 4 \s1 Jesús y la mujer de Samaria \p \v 1 C'o nte ya mi pjürü mi nädäji e Jesús mi mamaji: \p ―E Jesús xenda na puncjü o nte c'o xöpü que na ngue c'o mi xöpü e Juan. Y xenda na puncjü o nte c'o jichi co ndeje, mi eñeji. \p \v 2 Bueno, dya mi ngue e Jesús c'ü mi jichi c'o nte, mi ngue c'o o̱ discípulo. O üdü c'ua c'o fariseo va dyäräji c'ü mi mama c'o nte. \v 3 Nguec'ua 'ma o mbãrã a cjanu e Jesús, o mbedye c'ua a Judea co c'o o̱ discípulo, o möji na yeje a Galilea. \p \v 4 Mi jyodü ro cjogü a Samaria ngue c'ua ro zät'ä a Galilea. \v 5 O zät'äji c'ua cja 'na ndajñiñi c'ü mi tsja a Samaria c'ü mi chjũ Sicar. O̱ juajma e Jacob bëxtjo mi tizhi cja c'e jñiñi. Nu c'e juajma vi zopcü c'ü nu t'i c'ü mi chjũ José. \v 6 Mi bübütjo nu o̱ pozo e Jacob. E Jesús ya me vi mbo o̱ cuë ma nzhodü cja 'ñiji. O mimi a jmi cja c'e pozo. Ya mi zünü 'ñanto c'ü nzhä 'ma o zät'äji. \v 7 O ẽjẽ c'ua 'naja ndixũ c'ü mi menzumü a Samaria. O ẽ ngüs'ü ndeje. Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Dyacü ts'iquë ndeje, rá si'i, eñe. \p \v 8 C'o o̱ discípulo e Jesús vi möji cja c'e ndajñiñi. O ma ndõmüji c'ü ro ziji e Jesús. \v 9 O mama c'ua c'ü e ndixũ a Samaria, o xipji e Jesús: \p ―Maco i̱ṉ menzumü a Israel. ¿Jenga i̱ṉ ötcügö ndeje c'ü rí sigue? Nutscö rí ndixũ y rí menzumü a Samaria, eñe. \p C'o menzumü a Israel, dya ñuji c'o menzumü a Samaria. \v 10 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―Nu 'ma ri pãrãgue c'ü unü Mizhocjimi 'ñe cjó je nguetscö c'ü xi'ts'i, “Dyacü ts'iquë ndeje rá si”, nu'tsc'e ri dyötcü, nuc'ua ro da'c'ügö ndeje c'ü sido rí bübütjo, eñe e Jesús. \p \v 11 O ndünrü c'ua c'e ndixũ: \p ―Nu'tsc'e sẽ'ẽ, ojtjo pje rgui tsjüs'ügue. Me na jẽ'ẽ ne pozo. ¿Ja je ngue c'ua peje c'e ndeje c'ü sido rá bübütjo? \v 12 Ne pozo nu, o dyacöjme e Jacob c'ü mi mboxtitagöjme. Nuc'ü, mi si'i ne ndeje. Xo 'ñe c'o o̱ t'i, 'ñe c'o o̱ animaleji. Nu'tsc'e, ¿cjo xenda pjë'tsc'e na nojo que na ngueje e Jacob? A poco rí dyacö ndeje c'ü xenda na jo, eñe c'e ndixũ. \p \v 13 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―C'ü ra zi ne ndeje nu, ra tũretjo. \v 14 Nu c'ü ra zi c'e ndeje c'ü rá unügö, dya cja ra ndũre. C'e ndeje c'ü rá unügö, ra bübü cja o̱ mü'bü; ra chjëntjovi nza cja ndeje c'ü peje cja mëjë, nguec'ua sido ra bübütjo c'e nte, eñe e Jesús. \p \v 15 O ndünrü c'ua c'e ndixũ: \p ―Nu'tsc'e, sẽ, dyacö c'e ndeje c'ü. Ngue c'ua dya cja rá tũre. Ngue c'ua dya cja xo rá ẽ cjüs'ü a 'ñecjua. \p \v 16 Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Ma zojnü nin xĩra. Nuc'ua rí 'ñejevi a 'ñecjua. \p \v 17 O ndünrü c'e ndixũ: \p ―Dya rí 'ñecjö ín xĩra. \p O xipji c'ua e Jesús: \p ―I̱ mamague c'ü na cjuana, dya i̱ṉ 'ñecje nin xĩra. \v 18 Na ngueje ya mi 'ñeje tsi'ch'a nin xĩra. Nu c'ü i̱ṉ 'ñeje dya, dya ngueje nin xĩra. I̱ mamague na cjuana yo. \p \v 19 O ndünrü c'ua c'e ndixũ, o mama: \p ―Nutscö, sẽ, rgá cjijñigö ngue'tsc'e 'na profeta. \v 20 Nu c'o ín mboxtitajme o ma't'üji Cjimi cja ne t'eje nu. Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumügueji a Israel i̱ṉ mamagueji ngueje a Jerusalén nu ja je rá ma't'üji Cjimi, eñe c'e ndixũ. \p \v 21 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―Dyätcägö yo rá xi'ts'i. Ra zädä yo pa'a nu 'ma dya cja rguí jyodü rí möji cja ne t'eje; dya cja xo rguí jyodü rí möji a Jerusalén ngue c'ua rí ma't'üji ín Tataji Mizhocjimi. \v 22 Nu'tsc'eji i̱ṉ ma't'ügueji Cjimi, pero dya i̱ṉ pãrãji ja ga cja c'ü. Nutscöjme rí ma't'ügöjme Cjimi, pero rí pãrãjme ja ga cja c'ü. Na ngueje nu c'ü ra jopcü o̱ mü'bü yo nte, je vi 'ñeje cja yo menzumü a Israel. \v 23 Ya säjä yo pa, c'ü ni jyodü yo nte ra mbãrãji c'ü na cjuana ja ga cja Mizhocjimi, 'ñe ra ma't'üji co texe o̱ mü'büji. 'Ma ra tsjaji a cjanu, na cjuana rgá ma't'üji 'ma Mizhocjimi. Mizhocjimi ne'e cjó c'o ra ma't'ü a cjanu. \v 24 Mizhocjimi ngueje Espíritu, dya sö rá jandaji. Nguec'ua c'o ra ma't'ü Mizhocjimi ni jyodü ra mbãrãji a cjanu, c'ü dya ngue 'na ts'ita c'ü sö ra jñandaji. Pero ra ma't'üji Mizhocjimi co texe o̱ mü'büji, eñe e Jesús. \p \v 25 O ndünrü c'ua c'e ndixũ: \p ―Rí pãrãgö ra ẽjẽ e Mesías; 'ma ra ẽjẽ c'ü, ra nda xitsiji texe ja cja, eñe c'e ndixũ. \p C'e jña Mesías ne ra mama: “Ngue Cristo c'ü o 'ñeme Mizhocjimi ra manda.” \p \v 26 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nguetscö e Cristo; rí ñagövi. \p \v 27 Nuc'ua o säjä c'o o̱ discípulo. Me mi cjijñiji c'ua, jenga mi ñavi 'na ndixũ. Pero dya cjó xipji: \p ―¿Jenga i̱ṉ ñavi ne ndixũ? ¿Pje i̱ṉ önü nu?, ro 'ñeñeji. \p \v 28 Nuc'ua c'e ndixũ o zogütjo c'ü nu xäjnä. O ma c'ua cja c'e ndajñiñi. O ma xipji c'o nte: \p \v 29 ―Xä'däji dya. Mö rá ma nuji 'naja bëzo c'ü o xitsi texe c'o ró cjagö. 'Na ri ngueje e Cristo c'ü. \p \v 30 Nuc'ua o mbedyeji cja c'e ndajñiñi. O möji nu ja je mi bübü e Jesús. \v 31 'Ma ndänt'ä ma ñaji c'e ndixũ c'o nte, nuc'ua c'o o̱ discípulo ma xipjiji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e, xöpüte; ni jyodü rí sigue xëdyi. \p Pero dya o zi'i. \v 32 E Jesús o xipji c'ua c'o o̱ discípulo: \p ―Nuzgö rí pë's'igö c'ü rá si'i; nu'tsc'eji dya i̱ṉ pãrãgueji. \p \v 33 Nuc'ua c'o discípulo mi pötma mamaji: \p ―¿Cjó ngue c'ü ro tunpü c'ü ra zi'i nu? \p \v 34 E Jesús o xipjiji c'ua: \p ―C'e jñõnü c'ü ni zëzhi ín mü'bü, ngue c'ü rí cjagö c'ü ne'e nu c'ü o ndäcjägö, y rá cjuatpügö texe c'ü ne angueze. \v 35 ¿Cjo dya i̱ṉ mamagueji xe bëzhi nziyo zana cja ra zädä dagrëxü? Pero rí xi'tsc'öji, jñanchjãji dya, yo nte yo va ẽjẽ ra dyäräji yo ín jñagö, chjëntjoji nza cja o ndëxü c'o ya na jo ra dagü. \v 36 Nu c'ü tagü jo mäjä c'ü; na ngueje bübü c'o ra 'ñejmezü. Sido ra bübütjoji; dya ra ndũji. Nguec'ua c'ü tagü 'ñe c'ü podü 'natjo c'ua ra mäjävi. \v 37 Na ngueje na cjuana c'ü je mama a cjava: “'Naja ngue c'ü podü. C'ü 'naja ngue c'ü tagü.” \v 38 Ró täc'ägöji rí chagüji nu ja dya i̱ pëpiji. Nandyo c'o o pëpji. Nu'tsc'eji i̱ṉ tagüji c'o o mbodü anguezeji. \p \v 39 Na puncjü c'o mi menzumü cja c'e ndajñiñi c'ü mi tsja a Samaria o 'ñejmeji e Jesús na ngueje c'o vi mama c'e ndixũ. Vi mama c'e ndixũ: “O xitsi texe c'o ró cjagö”, eñe. \v 40 'Ma o säjä c'o mi menzumü a Samaria nu ja mi bübü e Jesús, c'o nte mi süjmüji ja nzi pa e Jesús. Nguec'ua va nguejme c'ua yepa nu. \v 41 Xenda na puncjü c'o o 'ñejme c'ua na ngueje c'o mi mama e Jesús. \v 42 O mama c'ua c'o nte, o xipjiji c'e ndixũ: \p ―Ya rí pãrãjme na cjuana ne bëzo nu, ngueje nu o ẽjẽ ra 'ñeme libre yo cãrã cja ne xoñijõmü, ngueje e Cristo. Rí ejmegöjme na ngueje c'o i̱ xitscöjme; y ya xo ró ärätsjëjme c'o mama angueze. \s1 Jesús sana al hijo de un empleado del gobierno \p \v 43 'Ma ya vi mezhe yepa nu, cjanu o mbedye c'ua nu. Cjanu o ma a Galilea. \v 44 Na ngueje ya vi mama e Jesús: “Dya respetaoji 'na profeta cja o̱ jñiñitsjëjë.” \v 45 'Ma o zät'ä a Galilea e Jesús, c'o mi cãrã nu, me co mäjä va jñandaji. Na ngueje xo vi möji cja c'e mbaxua a Jerusalén c'ü ni chjũ Pascua, vi jñandaji texe c'o vi tsja nu e Jesús. \p \v 46 O yepe o ma c'ua e Jesús a Caná c'ü tsja a Galilea. Nujnu, nguejnu vi tsjapü c'ü e ndeje o mbëzhi vino. Nujnu, mi bübü nu, 'naja c'ü mi jmu'u. Nu c'ü nu t'i'i mi sö'dyë. Je mi bübü a Capernaum. \v 47 Nu c'e jmu o dyärä je vi mbedye a Judea e Jesús; ya vi zät'ä a Caná c'ü je tsja a Galilea. O ma c'ua nu ja je mi bübü e Jesús. O ma dyötü na puncjü ro zöbü a Capernaum, ro ma jopcü c'ü nu t'i'i na ngueje ya ma tũ'ũ. \v 48 Nuc'ua e Jesús o xipji: \p ―Maco rí xi'tsc'öji cjó je nguetscö, pero i̱ṉ ne rí jñandgueji c'ü rá cjagö c'ü me rrã nojo c'ü rí mangueji: “Nunca rí jandgöji a cjanu”, rí 'ñeñeji. 'Ma jiyö, dya rí 'ñejmezüji. \p \v 49 C'e jmu o xipji: \p ―Nu'tsc'e nin t'ecjañumü, na jo ya rí sjöbü, ngue c'ua xe rí sürü rí jocü ín ch'i. Ya va tũ'ũ. \p \v 50 O mama c'ua e Jesús: \p ―Mague dya. Nu c'ü in ch'i'i, dya ra ndũ'ũ c'ü. Ra bübütjo. \p Nuc'ua c'e bëzo o 'ñejme c'o jña c'o o xipji e Jesús. O ma c'ua. \v 51 'Ma ya ma sjöbü angueze, o mbedye c'ua c'o o̱ mbëpji. O ma ndünrüji. O xipjiji: \p ―Nu c'ü in ch'i'i bübütjo c'ü. \p \v 52 Nuc'ua c'ü nu tata c'e t'i o tsja t'önü ja hora o mbürü o jogü. O xipjiji c'ua: \p ―A ndä'ä 'ma o zünü siete, o c'ueñe c'e pa'a. \p \v 53 Nuc'ua c'e tata ya o mbãrã mi ngueje c'e hora c'ü vi xipji e Jesús: “In ch'i'i ra bübütjo.” Nuc'ua c'ü o̱ tata c'e t'i o 'ñench'e o̱ mü'bü e Jesucristo cja na 'ñe texe c'o mi cãrã o̱ ngumü. \p \v 54 'Ma o mbedye e Jesús a Judea o ma a Galilea o jocü c'e t'i'i, ngue c'ü na yeje c'ü o jizhi e Jesús c'o nunca mi janda c'o nte. \c 5 \s1 Jesús sana al paralítico de Betesda \p \v 1 Nuc'ua 'na nu pa mi cja o mbaxua c'o menzumü a Israel. O ma c'ua a Jerusalén e Jesús. \v 2 Cja c'e ngoxtji a Jerusalén nu ja mi cjocüji o ndënchjürü, nujnu, bëxtjo mi bübü 'na t'ore. Cja c'e jña hebreo ni chjũ Betesda c'ü e t'ore. Mi järä tsi'ch'a o porta nu. \v 3 Nunu mi orü nu, na puncjü c'o mi sö'dyë. Mi cãrã c'o mi ndëzhö, 'ñe c'o mi me'dye, 'ñe c'o dya mi sö ro 'ñõmü. Mi te'beji ro pjõ's'ü c'e ndeje. \v 4 Na ngueje mi bübü 'ma mi dat'ü 'naja o̱ anxe Mizhocjimi nu ja je mi po c'e ndeje. Me mi ñus'ü c'e ndeje. C'ü ot'ü mi dat'ü cja c'e ndeje 'ma ya ra nguarü ra ñus'ü, mi jogü c'o pje nde ma ngueme c'o mi sö'ö. \v 5 Mi bübü nu, 'naja bëzo c'ü ya mi pa'a treinta y ocho cjë'ë c'ü mi sö'dyë. \v 6 'Ma o jñanda e Jesús mi orü c'e bëzo, o mbãrã ya vi mezhe mi sö'dyë. Nuc'ua e Jesús o dyönü c'ua: \p ―¿Cjo i̱ṉ ne ra jots'ü? \p \v 7 O ndünrü c'ü mi sö'dyë: \p ―Nu'tsc'e nin t'ecjañumü, nuzgö, ojtjo cjó ra ngöcügö cja ne t'ore 'ma pjõ's'ü ne ndeje. 'Ma cja rí negö rá dat'ü, ya ni ot'ü ni dat'ü 'naja. \p \v 8 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ñanga dya, xos'ü c'ü i̱ṉ pjĩzhĩ, nzhodü dya. \p \v 9 Nuc'ua exo jogü c'ua c'e bëzo. Ya o nduns'ü c'ua c'ü mi pjĩzhĩ. Nuc'ua ya o nzhodü c'ua c'e bëzo. Nu pa c'ü o nzhodü c'e bëzo ngue c'e sjũpa 'ma mi söyaji. \v 10 Nguec'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel o xipjiji c'ü vi jogü: \p ―Ngue nu pa dya nu rí söyaji. Mama cja o̱ ley Mizhocjimi c'ü o dyopjü e Moisés, dya pje ra sö rí chunü nu i̱ṉ pjĩzhĩ nu pa dya. \p \v 11 O ndünrü c'ua c'e bëzo: \p ―Nguejetsjë c'ü o jocüzü c'ü o xitsitsjëjë: “Xos'ü nu i̱ṉ pjĩzhĩ, rí nzhodü dya.” \p \v 12 O dyönüji c'ua: \p ―¿Cjó ngue c'e bëzo c'ü o xi'ts'i: “Rí xos'ü nu i̱ṉ pjĩzhĩ rí nzhodü?” \p \v 13 C'ü ya vi jogü, dya mi pãrã cjó ngue c'ü vi jocü. Na ngueje e Jesús vi xõgü vi cjogü cja c'o nte c'o ma puncjü. \v 14 Nu c'e ndajme c'ua, e Jesús o chöt'ü c'e bëzo a mbo cja c'e templo. O xipji: \p ―Jñanda dya, xã. Ya o jots'ü dya. Dya cja rí tsja dya c'o na s'o. 'Na pje ne ra ts'a'c'ü c'ü xenda rí sufrido. \p \v 15 O ma c'ua c'e bëzo. O ma xipji c'o mi pjëzhi cja c'o nte a Israel: \p ―Ngueje e Jesús c'ü o tsjacö o jozü. \p \v 16 Nguec'ua c'o nte a Israel me mi nuji na ü e Jesús. Mi jodüji ro mbö't'üji na ngueje mi cja'a yo, c'e sjũpa 'ma mi söyaji. \v 17 Pero o mama e Jesús: \p ―Mi Tatagö c'ü bübü a jens'e pëpjitjo; 'ñetscö xo rí pëpjitjogö, eñe e Jesús. \p \v 18 Nuc'ua c'o mi pjëzhi cja c'o nte a Israel xenda mi jodüji c'ua ro mbö't'üji. Na ngueje e Jesús dya mi sũpü c'e pa'a c'ü söyaji; xo mi mama: “Mizhocjimi nguejmi Tatagö.” A cjanu mi cjapü ra mbãrãji c'ü Mizhocjimi angueze. \s1 La autoridad del Hijo de Dios \p \v 19 Nuc'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'tsc'öji. Nuzgö exi ngue o̱ T'izgö Mizhocjimi. Nguec'ua nunca rí cjagö c'ü rí netsjëgö. C'ü rí cja'a, nguextjo c'ü rí janda cja'a Mizhocjimi c'ü mi Tata. Na ngueje c'o cja'a mi Tata xo rí cjagö yo, na ngue o̱ T'izü Mizhocjimi. \v 20 Mi Tata me s'iyazü. Nguezgö o̱ T'izü angueze. Mi Tata jítsi texe c'o cja'a angueze. Xe ra jítsi c'o xenda na nojo bëpji que na ngueje yo, c'o rá cjagö. Nguec'ua me rí tsjijñigueji. \v 21 Mi Tata xos'ü c'o ya ni ndũ'ũ. Unüji c'ü ra bübütjoji. Nuzgö o̱ T'izü Mizhocjimi, xo ga cjatjozügö. Rá unütjo ra bübüji, nu c'o rí ne rá unütjo. \v 22 Mi Tata dya cjó ra jñünpü ngüenda. Ya o dyacügö mi Tata rá jünpü ngüenda texe yo nte. \v 23 Nguec'ua, ra respetaozgöji c'ua ja nzi ga respetaoji mi Tata. Nu c'ü dya neze, dya xo ne mi Tata c'ü o ndäcjä. \p \v 24 ’Yo nte, chjëntjui c'ü ya ni ndũji, na ngueje tũji o̱ nzhubüji. Pero rí xi'tsc'öji c'ü na cjuana, nu c'ü ra dyätcä ín jñagö, 'ñe ra 'ñejme nu c'ü o ndäcjä, exta bübütjo. Nguec'ua dya rá jünpü ngüenda ra ma sufrido. \v 25 Na cjuana c'ü rí xi'ts'igöji, yo nte yo ya ni ndũ, ya ngue ra zädä y ya zädä dya, c'ü ra dyäräji ín jña'a, nutscö o̱ T'izü Mizhocjimi. Nu c'o ra dyätcägö, rá unüji c'ü ra bübütjoji. \v 26 Na ngue c'ua ja nzi ga cja Mizhocjimi je xo ga cjazgönu, nutscö o̱ T'izü. Exo rí bübütjogö. \v 27 Mizhocjimi xo o dyacü rá jünpü ngüenda yo nte. Na ngueje rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \v 28 Dya cja rí tsjijñiji: “Pero, ¿ja rgá sö ne bëzo ra tsja yo?”, i̱ṉ mangueji a mbo in mün'c'eji. Na ngueje ra ts'a c'o xe rrã nojo, ra ẽjẽ nu pa'a 'ma ra dyätcä ín jñagö texe c'o ya ndũ. \v 29 Texeji ra mbes'eji c'ua ja t'ögüji. Nu c'o o tsja c'ü ne Mizhocjimi, ra ch'unüji c'ü sido ra bübütjoji. Nu c'o dya o tsja c'ü ne Mizhocjimi, ra jñünpüji ngüenda; ra sufridoji, dya ra nguarü. \s1 Pruebas de la autoridad de Jesús \p \v 30 Xe ma ña'a e Jesús. O mama: \p ―Nunca rí cjagö c'ü rí netsjëgö. Nu c'ü xitsi ín Tatagö a jens'e ngue c'ü rí cjagö c'ü. Rí jünpügö ngüenda texe yo cãrã cja ne xoñijõmü. Na jo c'ua nzi rga cjagö rá jünpüji ngüenda, na ngueje dya rí jodügö rá cja c'ü rí netsjë. Nuzgö rí cjagö c'ü ne'e mi Tatagö c'ü o ndäcjä. Nguextjo c'o rí cjagö c'o. \v 31 'Ma ri nguextjozgö ri mama c'ü exi ngue o̱ T'izgö Mizhocjimi, ro sö ri mangueji 'ma, c'ü dya cjuana. \v 32 Pero rí xi'ts'iji, bübü ne 'naja c'ü mama pje pjëtscö. Rí pãrãgö c'ü na cjuana c'ü mama angueze. \v 33 Nu'tsc'eji i̱ chäjägueji o mböcjimi 'ñe o levita o ma tsjapüji t'önü e Juan pje pjëtscö. Angueze o xipjiji c'ü na cjuana. \v 34 Zö na cjuana c'ü o mama e Juan, dya nda ni muvi na ngueje nguetjo bëzo. Pero rí mbeñc'eji c'o jña c'o o mama e Juan. Ngue c'ua ra sö rí 'ñejmezüji, rá jocuts'ü in mü'büji. \v 35 'Na sivi ũ's'üji cja 'ñiji. Je xo ma cjatjonu e Juan, mi jí'tsc'eji o̱ 'ñiji Mizhocjimi. Nu'tsc'eji i̱ mäjäji ja nzi pa co c'o vi xi'ts'iji. \v 36 E Juan o mama pje pjëtsigö; pero bübü c'o xenda ni 'ñetse pje pjëtsigö. Ngue c'o rí cjagö c'o o dyacü mi Tatagö a jens'e. Rá cjuatügö texe nu c'o o dyacü rá cjagö. Nuc'o, ngue c'ü ni 'mãrã c'o, c'ü na cjuana o ndäcjä mi Tata. \v 37 A cjanu, mi Tata c'ü o ndäcjägö mama na cjuana pje pjëtsigö, zö nunca i̱ṉ ätpäji o̱ jña'a 'ñe dya xo xogü in chöji ngue c'ua rí pãrãgueji ja ga cja c'ü. \v 38 Dya xo i̱ṉ ench'e in mü'büji o̱ jña Mizhocjimi, na ngueje dya i̱ṉ ejmezügöji nutscö o ndäcjä mi Tata. \v 39 I̱ṉ xörüji na jo cja o̱ jña Mizhocjimi, na ngueje i̱ṉ cjincjeji 'ma rí xörügueji ra ch'a'c'üji c'ü rí bübütjoji. Nguetsjë yo jña'a yo je mama pje pjëtsigö. Nguetscö rí unügö c'ü rí bübütjoji. \v 40 Pero dya pje i̱ṉ neji rí 'ñejmezüji. 'Ma ri 'ñejmezüji ro da'c'eji 'ma c'ü ri bübütjogueji. \p \v 41 ’Nuzgö dya pje rí jodütsjëgö c'ü ra mama yo nte na nozgö. \v 42 Pero nutscö rí pãjtc'ãgöji cja in mü'büji. Rí pãrãgö c'ü dya pje i̱ṉ s'iyaji Mizhocjimi. \v 43 Mi Tata a jens'e o ndäcjä ró ẽcjö ngue c'ua rá cjagö c'ü ne angueze. Pero nu'tsc'eji, dya pje i̱ṉ säcjägöji. 'Ma cjó c'o ra ẽ mama c'ü pjëzhi na nojo, nuc'ü, ngue c'ü rí säjäji c'ü. \v 44 ¿Ja rgá sö rí 'ñejmezüji? Dya sö. Na ngueje me i̱ṉ unüji ngüenda c'ü mama yo nin minteji na jotsc'eji. Dya i̱ṉ ne rí unüji ngüenda o̱ jña Mizhocjimi c'ü xi'tsc'eji cjó je ngue c'ü exna cjuana na jo'o. \v 45 Dya rí tsjijñigueji c'ü rá cö'c'öji a jmi ín Tatagö a jens'e. Bübü c'ü na cö'c'eji. Ngueje o̱ ley Mizhocjimi c'ü o dyopjü e Moisés. I̱ṉ cjijñigueji c'ü me na jotsc'eji na ngueje i̱ṉ tjëji c'e ley, pero je ngue c'ü ni 'ñetse c'ü na s'o i̱ṉ cjaji. \v 46 Nu 'ma ri 'ñejmegueji yo o dyopjü e Moisés, xo ri 'ñejmezügöji; na ngueje e Moisés o dyopjü cja o̱ jña Mizhocjimi c'ua ja ga cjazgö. \v 47 'Ma dya i̱ṉ ejmeji yo o dyopjü e Moisés, ¿ja rgui 'ñejmezügöji c'ü rí mangö? \c 6 \s1 Jesús da de comer a cinco mil hombres \p \v 1 'Ma ya o nguarü yo, o ma e Jesús nu 'nanguarü c'e zapjü a Galilea c'ü xo ni chjũ Tiberias. \v 2 Me mi pöji na puncjü o nte'e. Na ngueje mi nuji c'o mi jizhi 'ma mi jocü c'o mi sö'dyë. \v 3 O ma e Jesús cja 'na t'eje. O mimi nu co nu c'o o̱ discípulo. \v 4 Ya mi ngue ro zädätjo c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua c'ü cja yo nte a Israel. \v 5 O jñe'ch'e c'ua e Jesús, o jñanda me ma puncjü o nte c'o ma ẽjẽ nu ja mi bübü angueze. O dyönü c'ua e Felipe: \p ―¿Ja je rá tõmüji c'ü ra zi'i yo? \p \v 6 Mi mama yo, na ngueje ma sö e Felipe, mi cja e Jesús. E Jesús ya mi pãrã c'ü ro tsja'a. \v 7 Nuc'ua o ndünrü e Felipe: \p ―Yeje ciento mbëxo tjõmëch'i, dya ra zöji, zö rá xënji nde ri nde'eji. \p \v 8 Nuc'ua o ña c'ua 'naja c'o o̱ discípulo c'ü mi ngueje e Andrés c'ü nu cjuarma e Simón Pedro, o xipji e Jesús: \p \v 9 ―Bübü va 'naja t'i, nu jün tsi'ch'a tjõmëch'i ndëxü, cja na yeje jmõ'õ. Pero, ¿ja ra zö texeji? Na puncjüji. \p \v 10 Nuc'ua o mama e Jesús, o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Nudya, xipjiji ra mimi dya, yo nte'e. \p Mi cja na puncjü o pjindyo nu ja mi cãrãji. O mimiji c'ua. Po mi tsi'ch'a mil o bëzo. \v 11 Nuc'ua o jñü c'o tjõmëch'i e Jesús. Cjanu o unü 'na pöjö Mizhocjimi. Nuc'ua, cjanu o unü c'ua c'o o̱ discípulo. Nuc'ua c'o o̱ discípulo o unüji c'o ya vi mimi. Ya nde unüji c'ua c'o jmõ'õ. O zi'iji. O ziji texe c'o mi neji. \v 12 O nijmiji na jo. O xipji c'ua e Jesús c'o o̱ discípulo: \p ―Tsis'iji yo ya mboncjü, yo nde ndetjo, ngue c 'ua dya pje ra nguejme. \p \v 13 O jmutüji c'ua c'o nde mi ndetjo. O nizhi doce cánista nu c'o tsi'ch'a tjõmëch'i ndëxü. Nuc'o, ngue c'o o mboncjü c'o vi ziji. \v 14 Nuc'ua c'o nte 'ma o jñandaji c'o vi tsja'a e Jesús mi mamaji: \p ―Na cjuana ngueje ne profeta nu ro ẽjẽ cja ne xoñijõmü. \p \v 15 O mbãrã e Jesús mi neji ro zidyiji ngue c'ua ro tsjapüji a fuerza ro manda. Nguec'ua va xõgü e Jesús o matsjë na yeje cja 'na t'eje. \s1 Jesús camina sobre el agua \p \v 16 Nuc'ua 'ma ya o nzhä'ä, ya o zöbü c'ua c'o o̱ discípulo, o zät'äji cja c'e zapjü. \v 17 Cjanu o dat'üji cja 'naja bü'ü. Je mi möji nu 'nanguarü c'e ndeje a ma Capernaum. Ya vi xõmütjo. E Jesús dya be ma säjä nu ja mi bübü anguesji. \v 18 Me mi pjõ's'ü c'e ndeje na ngueje mi vü na zëzhi e ndajma. \v 19 'Ma ya vi möji tsi'ch'a o 'ñanto kilometro o jñandaji e Jesús c'ü mi nzhodü xes'e e ndeje. Ya mi ngue ro zät'ä cja c'e bü'ü. Me co zũji c'ua. \v 20 Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nguetscö e Jesús. Dya rí sũgueji. \p \v 21 Nuc'ua anguesji o mäjäji. O xipjiji c'ua e Jesús ro dat'ü cja c'e bü'ü. Exo zät'ä c'ua c'e bü'ü cja c'e jñiñi nu ja je mi möji. \s1 La gente busca a Jesús \p \v 22-24 Mi cãrã c'o nte c'o vi nguejme 'nanguarü c'e trazapjü nu ja vi unü 'na pöjö Mizhocjimi e Jesús cjanu unüji o tjõmech'i c'o o ziji. Anguezeji vi unüji ngüenda c'ü mi 'natjo bü'ü c'ü mi järä c'e xõmü. Y 'ma vi dat'ü c'o discípulo cja c'e bü'ü, dya dat'ü e Jesús co anguezeji, nguec'ua c'o discípulo vi mötsjëji. Nguec'ua c'ü na yejnu pa c'o nte mi jodüji e Jesús, pero dya o chöt'üji. Dya xo jñandaji c'o o̱ discípulo. Nguec'ua como vi säjä ja nzi bü'ü c'o vi 'ñeje a Tiberias, o tsja c'ua c'o nte o dat'üji cja c'o bü, o möji c'ua a Capernaum o ma jyodüji e Jesús. \s1 Jesús, el pan de la vida \p \v 25 'Ma o chöt'üji a Capernaum nu 'nanguarü cja e ndeje o xipjiji: \p ―Xöpüte, ¿jinguã i̱ säjägue a 'ñecjua? \p \v 26 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'ts'igöji. Ró da'c'eji tjõmëch'i ngue c'ua ri unnc'eji ngüenda c'ü ngue o̱ T'izgö Mizhocjimi, ngue c'ua ri 'ñejmezüji. Pero c'ü va 'ñe jongöji, dya ngue para rí 'ñejmezüji. Ngue c'ü i̱ṉ neji rá da'c'üji na yeje c'o ra nijmi in pjemeji. \v 27 C'e jñõnü c'ü rí sigöji, tjezetjo c'ü. Nguec'ua, dya me rí jyonnc'eji c'o. Jyodüji c'e jñõnü c'ü dya ra tjeze, c'ü sido rí bübütjoji. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, nguetscö rá da'c'üji c'e jñõnü c'ü sido rí bübütjoji. Mizhocjimi c'ü mi Tatagö ya jizhi c'ü o ndäcjä rá da'c'eji a cjanu. \p \v 28 O ndünrü c'ua c'o nte o xipjiji e Jesús: \p ―¿Pje rá cjajme ngue c'ua rá cjajme c'ü ne'e Mizhocjimi? \p \v 29 O ndünrü c'ua e Jesús. O xipjiji: \p ―Nunu, ngueje c'ü ne Mizhocjimi: rí 'ñejmezügöji na ngueje o ndäcjä angueze. \p \v 30 O xipjiji c'ua: \p ―¿Pje na mbë c'o rí jítscöjme ngue c'ua rá jandagöjme; ngue c'ua rá ejmets'üjme? ¿Pje na mbëjë c'o rí tsjague? \v 31 C'o ín mboxtitaji o ziji o maná nu cja ndajyadü, 'ma mi cãrãji nu, co e Moisés. C'ua ja nzi ga t'opjü: “O unüji ro ziji tjõmëch'i c'o vi 'ñeje a jens'e”, eñe. ¿Cjo xo sö rí tsjague a cjanu? \p \v 32 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'ts'iji. E Moisés dya ngue c'ü o dya'c'üji o tjõmëch'i c'o vi 'ñeje a jens'e; ngue mi Tatagö. C'e tjõmëch'i c'ü o zi c'o ín mboxtitaji, dya ngue c'ü exna cjuana ni muvi. Mi Tatagö je unü c'e tjõmëch'i c'ü exna cjuana ni muvi c'ü vi 'ñeje a jens'e. \v 33 Na ngueje o̱ tjõmëch'i Mizhocjimi ngueje c'ü vi 'ñeje a jens'e c'ü unü c'ü ra bübütjo yo cãrã texe cja ne xoñijõmü, eñe e Jesús. \p \v 34 O xipjiji c'ua: \p ―Nu'tsc'e nin t'ecjañumü, sido rí dyacöjme ne tjõmëch'i nu. \p \v 35 E Jesús o xipjiji: \p ―Nuzgö, nguetscö e tjõmëch'i c'ü ra dya'c'eji c'ü rgui bübütjogueji. Nu c'ü ra ẽjẽ co nuzgö, dya ra zant'a. Nu c'ü ra 'ñejmezügö, dya ra ndũre. \v 36 Ya ró xi'ts'iji, zö xi i̱ jñandgaji ró cjagö c'ü na nojo, pero dya pje i̱ṉ ejmezügöji. \v 37 Texe nu c'o dacügö mi Tata, ra ẽjẽji co nutscö ra 'ñejmezüji. Nuzgö, dya rá täjägö ra ma c'o. \v 38 Rvá ẽjẽgö a jens'e; dya pje ngue c'ü rá cjagö c'ü rá ne'e. Rá cja'a c'ua ja ga ne'e mi Tatagö c'ü o ndäcjä. \v 39 Nunu, ngueje c'ü ne'e Mizhocjimi, nu c'ü o ndäcjä; ne'e c'ü dya rá bëzhi ne ri 'naja c'o o dyacü. 'Ma rá ẽcjö na yeje rá xos'üji. \v 40 Nunu, ngueje c'ü ne'e mi Tata c'ü bübü a jens'e: texe c'o unü ngüenda nguezgö o̱ T'izü Mizhocjimi, y ejmezügöji, ra ch'unü c'ü rguí bübütjoji co Mizhocjimi. 'Ma rá ẽcjö na yeje rá xos'üji. \p \v 41 C'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel mi pötma mamatsjëji na ngueje dya mi ejmeji c'ü vi mama e Jesús: “Nguetscö e tjõmëch'i c'ü vi 'ñeje a jens'e.” \v 42 Mi mamaji c'ua: \p ―Nunu, ¿cjo dya ngueje e Jesús nu o̱ t'i e José? Nu tata 'ñe nu nana rí pãrãgöji. Nunu, ¿jenga mama dya nu: “Rvá ẽjẽ a jens'e”? \p \v 43 E Jesús o xipjiji c'ua: \p ―Dya rí pötqui mamatsjëgueji yo. \v 44 Dya cjó sö ra ẽjẽ co nutscö nu 'ma dya ra 'ñünbü o̱ mü'bü mi Tata c'ü bübü a jens'e c'ü o ndäcjä. Nuzgö, 'ma rá ẽcjö na yeje rá xos'ü nu c'o. \v 45 Ya t'opjü cja o̱ jña Mizhocjimi c'o o dyopjü c'o profeta: “Mizhocjimi ra nda xöpüji.” A cjanu texe c'o ätä mi Tata, 'ñe pãrãji pje pjëzhi c'ü mama, va ẽji co nutscö. \p \v 46 ’Zö ätpäji o̱ jña Mizhocjimi, pero dya jandaji ja ga jmi. C'ü o jñanda nguextjozügö rvá ẽjẽgö cja Mizhocjimi. Nguezgö ró janda mi Tata. \v 47 Na cjuana c'ü rí xi'ts'igöji, nu c'ü ejmezügö ra ch'unü c'ü rguí bübütjo co Mizhocjimi para siempre. \v 48 Nguetscö e tjõmëch'i ngue c'ua rí bübütjogueji. \v 49 Nu c'o nin mboxtitaji o ziji c'e maná nu cja ndajyadü. Pero o ndũ'ũ c'o. \v 50 Nguetscö nu e tjõmëch'i nu vi 'ñeje a jens'e. Nguec'ua nu c'ü ra zi'i nu, dya ra ndũ'ũ, ra bübütjo. \v 51 Exi rgá büntcjö, nguec'ua sö rá da'c'üji c'ü rí bübütjogueji. Je rvá ẽjẽgö a jens'e. 'Ma cjó c'o ra zi'i nu e tjõmëch'i ra ch'unü c'ü rguí bübütjo. Ne tjõmech'i c'ü rá unügö nu, ngueje ín cuerpogö. Nuzgö rá unügö ngue c'ua ra bübütjo yo cãrã texe cja ne xoñijõmü. \p \v 52 Nuc'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel mi ña, mi ñatsjëji. Mi mamaji: \p ―¿Ja rgá sö ra dyacöji o̱ cuerpo rá siji? \p \v 53 E Jesús o xipjiji: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'tsc'öji. Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. 'Ma dya rí si'iji ne tjõmëch'i c'ü ngueje ín cuerpogö, 'ñe 'ma dya rí si'iji ín tsjigö, dya rí bübüji. \v 54 Nu c'o ra zi'i e tjõmëch'i c'ü ngueje ín cuerpogö 'ñe ra zi ín tsjigö ra ch'unü c'ü rguí bübütjoji. Nutscö 'ma rá ẽcjö na yeje rá xos'ü nuc'o. \v 55 C'e jñõnü c'ü na cjuana c'ü rí siji ngue ín cuerpogö c'ü; 'ñe ín tsji'igö. \v 56 Nu c'ü ra zi nu e jñõnü c'ü ngueje ín cuerpogö, 'ñe ra zi ín tsjigö ra bübüzügö. Y nutscö je rá bünc'ö cja o̱ mü'bü angueze. \v 57 Mi Tata c'ü o ndäcjä exi bübütjo c'ü. Nguec'ua exo rgá bübütjogö. Nu c'ü ra zi c'e jñõnü c'ü ngue ín cuerpogö 'ñe ín tsjigö, xo ra bübütjo, na ngueje exi rgá büntcjö. \v 58 Nguetscö e tjõmëch'i, rvá ẽjẽgö a jens'e. Dya nza cjazgö c'e maná c'ü o zi ín mboxtitaji. Nuc'o, o ndũ c'o. Pero c'ü ra zi'i nu e tjõmëch'i c'ü nguetscö, dya ra ndũ, ra bübütjo co Mizhocjimi para siempre. \p \v 59 Nu yo jña'a yo, o mama e Jesús 'ma mi bübü a Capernaum 'ma mi xöpü c'o nte cja c'ü o̱ nintsjimiji. \s1 Palabras de vida eterna \p \v 60 Na puncjü c'o mi tjünt'ü a xütjü e Jesús, 'ma o dyäräji, o mamaji: \p ―Me na jyü yo jña'a yo. ¿Cjó ra sö'ö ra dyätä yo? \p \v 61 O mbãrãtsjë e Jesús c'o mi mamatsjëji. O xipjiji c'ua: \p ―¿Cjo i̱ṉ ne rí chjench'eji a xütjü na ngueje ró xi'ts'iji yo jña'a yo? \v 62 ¿Pje rí tsjagueji 'ma, 'ma rí jñandgaji rá magö a jens'e nu ja ot'ü rmí bünc'ö? Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \v 63 Ngueje o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü da'c'üji rí bübüji. Dya pje ni muvi e cuerpo. Yo jña'a yo rí xi'ts'igöji je va ẽjẽ cja o̱ Espíritu Mizhocjimi yo. Ngueje yo da'c'üji rí bübütjoji. \v 64 Pero bübüts'ügueji c'o dya pje ejmezügö. \p E Jesús ya mi pãrã ndeze 'ma ot'ü cjó ngue c'o dya mi ejme. Ya nde mi pãrãtjo cjó ngueje c'ü ro nzhö'ö. \v 65 O mama c'ua e Jesús: \p ―Ya ró xi'ts'iji, dya cjó ra sö ra ẽjẽ co nuzgö, 'ma dya ra 'ñünbü o̱ mü'bü mi Tata c'ü bübü a jens'e. \p \v 66 'Ma o nguarü o mama yo jña'a, na puncjü c'o o chjench'e a xütjü, dya cja o ndünt'üji o̱ xütjü e Jesús. \v 67 O mama c'ua e Jesús o xipji c'o doce discípulo: \p ―¿Cjo xo i̱ṉ ne rí chjench'eji a xütjü, c'ü dya cja rí chjünt'üji ín xütjügö? \p \v 68 O ndünrü c'ua e Simón Pedro: \p ―Pero ín Jmuts'üjme, ¿cjó rá ma teñegöjme? Na ngueje nguextjots'ügue i̱ṉ xitsijme ja rga sö rá bübütjojme co Mizhocjimi para siempre. \v 69 Nutscöjme rí ejmets'ügöjme. Rí pãrãjme ngue'tsc'e e Cristo. Ngue'tsc'e o̱ T'its'ü Mizhocjimi c'ü exi bübütjo. \p \v 70 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―I̱ṉ doceji. ¿Cjo dya ró juan'c'ügöji? 'Najats'ügueji bübü c'ü dya jo cja o̱ mü'bü. \p \v 71 Nu c'ü mi mama e Jesús, mi ngueje e Judas Iscariote, c'ü mi ngue o̱ t'i e Simón. Na ngueje nguejnu ro nzhö'ö e Jesús. Mi ngueje 'naja c'o doce discípulo. \c 7 \s1 Los hermanos de Jesús no le creían \p \v 1 'Ma o nguarü yo, mi nzhodü e Jesús a Galilea. Dya mi ne ro nzhodü a Judea, na ngueje mi cãrã nu, c'o mi ne ro mbö't'üji e Jesús. \v 2 Ya mi ngue ro zädätjo 'na mbaxua c'ü mi cja c'o nte. Mi ät'äji ts'ingumü c'o mi ngueje o dyëza. Mi mimiji cja c'o ts'ingumü 'ma mi cjaji c'e mbaxua. \v 3 C'o o̱ cjuarma e Jesús o xipjiji c'ua: \p ―Na jo rí pedyegue va. Mague a Judea ngue c'ua c'o in discípulo c'o cãrã nu, xo ra jñantc'aji yo i̱ṉ cjague yo me na nojo. \v 4 Nu c'ü ne'e pje ra tsja'a, ra tsja ngue c'ua ra jñanda yo nte. Nu 'ma i̱ṉ cja'a yo me na nojo, jizhitsjëjë ngue c'ua ra jñanda texe yo nte. \p \v 5 Ne xo ri ngueje c'o o̱ cjuarma, dya xo mi ejmeji e Jesús. \v 6 O mama c'ua e Jesús: \p ―Dya be va sädä nu 'ma ra mbãrãji cjó nguetscö. Nuzgö dya be sö'ö rá magö. Pero nu'tsc'eji sö rí mötjoji nu hora c'ü i̱ṉ ne rí möji. \v 7 Nu'tsc'eji, dya sö ra nuc'eji na ü yo cãrã cja ne xoñijõmü. Nguetscö je nugüji na ü, na ngueje rí xipjigöji c'ü na cjuana, rí xipjigöji me na s'o cjaji. \v 8 Nu'tsc'eji, möji cja c 'e mbaxua. Nutscö dya be rá magö cja c'e mbaxua, na ngueje dya be va sädä c'ü ne'e Mizhocjimi c'ü ya rá magö. \p \v 9 Nu 'ma o mama yo, xe o nguejmetjo a Galilea. \s1 Jesús en la fiesta de las chozas \p \v 10 Nuc'ua o ma cja c'e mbaxua c'o o̱ cjuarma. E Jesús xo ma'a c'ua. Pero nuc'ü, dya cjó o xipji ja va ma. O matsjëjë. \v 11 Nu cja c'e mbaxua, c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte mi jodüji e Jesús, mi mamaji: \p ―¿Ja je ri bübüxã c'e Jesús?, eñeji. \p \v 12 Na puncjü nte c'o me mi tsjojne mi mamaji ja cja mi cja e Jesús. Mi cãrã c'o mi mama: “Na jonte c'e bëzo c'ü.” Nu c'o dyaja mi mamaji: “Dya jonte c'ü. Onpü yo nte.” \p \v 13 C'o nte mi sũji c'o pje mi pjëzhi. Nguec'ua dya cjó mi mama na jo ja ma cja e Jesús. \p \v 14 Cja mi patjo nziyo pa'a c'ü mi cjaji c'e mbaxua. Xe mi bëzhi nziyo pa ro nguarü. O zät'ä c'ua e Jesús cja c'e templo. Ya je nguejnu o xöpü c'ua c'o nte. \v 15 C'o pje mi pjëzhi mi cjijñiji: “Nunca rí ärägöji a cjanu.” Pero mi mamaji: \p ―¿Ja ga mbãrã yo? Dya o ma ja ro xörü. \p \v 16 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nu yo rrã xöpü yo nte, dya rí mamatsjëjëgö yo. Nu c'ü o ndäcjägö ngue c'ü je o xöcügö c'ü. \v 17 'Ma cjó c'o ne ra tsja'a c'ü ne'e Mizhocjimi, ra mbãrã cjo je va ẽjẽ cja Mizhocjimi yo rí xöpügö yo nte, o maxque rí mamatsjëjëgö yo. \v 18 Nu c'ü xöpü c'ü mamatsjëjë, jodütsjëjë c'ü ra mama yo nte: “Me na jo 'na xöpüte”, ra 'ñeñeji. Nuzgö rí jodügö c'ü ra mamaji me na jo Mizhocjimi c'ü o ndäcjä. Nuzgö rí mamagö c'ü na cjuana, dya bëchjine. \p \v 19 ’Nu'tsc'eji, ¿cjo dya o dya'c'üji c'e ley e Moisés? Pero ne ri 'najats'ügueji dya i̱ṉ cjaji c'ü mama c'e ley. Maco mama c'e ley c'ü dya rá pö't'üteji, ¿jenga i̱ṉ jongügöji rí pötcüji? \p \v 20 O ndünrü c'ua c'o nte, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e, bübü demonio cja in mü'bügue. ¿Cjó ngue c'ü ra jyonc'ü ra mbö'tc'ü? \p \v 21 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―'Natjo c'ü ró cjagö, pero nuc'ua texets'üji me o sjëyats'üji c'ü ró cjagö. \v 22 Cja o̱ ley Mizhocjimi c'ü o dyopjü e Moisés, xi'ts'iji rí meyaji in cuerpoji. C'ü ni tsjaji a cjanu, dya ngue e Moisés c'ü o mbürü; ngueje c'o ín mboxtitaji c'o o mbürü ndeze mi jinguã. Bübü 'ma i̱ṉ meyaji in cuerpoji nu pa c'ü rí söyaji. \v 23 Nu pa c'ü rí söyaji i̱ṉ meyaji o̱ cuerpo 'na bëzo ngue c'ua rí cumpleji o̱ ley Mizhocjimi c'ü o dyopjü e Moisés. ¿Jenga me i̱ṉ ünngügöji c'ü ró jopcügö texe o̱ cuerpo 'na bëzo nu pa c'ü rí söyaji? \v 24 Tsjijñiji na jo c'ua ja ga mama o̱ ley e Moisés. Nuzgö, zö ró jocü 'na bëzo c'e pa c'ü rí söyagöji, pero na jo c'ü rvá cjagö. \s1 Jesús habla de su origen \p \v 25 Ja nzi c'o mi menzumü a Jerusalén o mamaji c'ua: \p ―Nujnu, ¿cjo dya ngueje nu jodüji ra mbö't'üji? \v 26 Maco, ña'atjo dya nu. Dya pje sũ'ũ nu. Dya cjó pje xipji. Mbãrã, c'o pje pjëzhi, ¿cjo ri cjijñiji c'ü ngueje e Cristo nu? Po jiyö. \v 27 Na ngueje nutscöji rí pãrãgöji na jo ja je menzumü nu. 'Ma ra ẽjẽ e Cristo, nuc'ü, dya cjó ra mbãrã ja rguí 'ñeje. \p \v 28 E Jesús o ña'a na jens'e nu cja c'e templo nu ja mi xöpü c'o nte, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji, ¿cjo i̱ṉ pãcãji? ¿Cjo i̱ṉ pãrãji na jo ja je rí menzumü? Nuzgö dya ró ẽtsjëjëgö. Na ngueje bübü 'naja c'ü exna cjuana o ndäcjägö, c'ü dya i̱ṉ pãrãgueji. \v 29 Pero nuzgö rí pãrãgö c'ü, na ngueje je rvá ẽcjö cja angueze. Ngueje angueze o ndäcjägö ró ẽjẽ a 'ñecjua. \p \v 30 Nuc'ua, mi ne ro zürüji c'ua. Pero dya cjó o pënch'i, na ngueje dya be ne Mizhocjimi ro zürüji. \v 31 Na puncjü c'o nte c'o mi cãrã nu, o 'ñejmeji e Jesús. Mi mamaji: \p ―Dya cjó sö ra tsja c'o xe rrã nojo. ¿Cjo ri ngueje e Cristo nu? \s1 Los fariseos mandan policías a llevar preso a Jesús \p \v 32 C'o fariseo o dyäräji c'ua c'o mi mama c'o nte. Na ngueje c'o nte mi tsjojne ma ñaji c'o mi cja'a e Jesús. Nuc'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo o ndäjäji o policía ro ma, ro ma zürüji e Jesús. \v 33 O mama c'ua e Jesús: \p ―Xe quejme ja nzi zana c'ü xe rá mimiji. Nuc'ua ra zädä c'e pa 'ma rá ma nu ja bübü c'ü o ndäcjä ró ẽjẽ. \v 34 Nuc'ua rí jyongügöji. Dya cja rí chöcügöji. Nu ja rá bübügö, dya sö rí möcjeji. \p \v 35 Nuc'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel o pötva mamaji: \p ―Mbãrã, ¿ja je ra ma'a nu? ¿Jenga xitsiji c'ü dya cja rá töt'üji? Mbãrã, ¿cjo je ra ma cja yo ín menzumügöji a Israel c'o pjöt'ü cja yo dyaja nte? Mbãrã, ¿cjo ra ma xöpü c'o dyaja nte'e? \v 36 Mbãrã, ¿ja cja'a nu o mama: “Rí jyongüji pero dya rí chöcüji”? Xo o xitsiji: “Nu ja rá bübügö, dya pje ra sö'ö rí sät'äji.” \s1 Ríos de agua viva \p \v 37 C'e pa c'ü bëpja c'e mbaxua ngue c'ü xenda mi sũpüji. Nuc'ua c'e pa'a c'ü, o böbü e Jesús. O zopjü c'ua c'o nte, o xipjiji: \p ―'Ma cjó c'o tũre, xä'däji co nutscö. Si'iji c'e ndeje c'ü rá da'c'üji rí siji. \v 38 Nu c'o ra 'ñejmezügö, ra zädä anguezeji c'ua ja nzi ga mama cja o̱ jña Mizhocjimi: A mbo cja o̱ mü'bü ra chjëntjovi nza cja 'na mbereje c'ü peje na puncjü o ndeje. Nguec'ua xo ra zi'i c'o dyaja, ngue c'ua xo ra bübütjoji. \p \v 39 Nujyo o mama e Jesús, nguejyo ro tsja o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü ro ch'unü nu c'o ro 'ñejme e Jesús. C'e Espíritu dya be ma ẽjẽ c'ü, na ngueje dya be vi ma e Jesús cja nu Tata c'ü bübü a jens'e. \s1 División entre la gente \p \v 40 Nuc'ua 'ma o dyäräji yo jña'a yo, mi cãrã c'o o mama: \p ―Nunu, na cjuana ngueje e profeta nu mi te'beji. \p \v 41 Dyaja c 'o o mama c'ua: \p ―Ngueje e Cristo nu o ndäjä Mizhocjimi nu. \p Mi cãrã c'o dyaja c'o o mama: \p ―Nujnu je menzumü a Galilea. Nguec'ua, ¿ja rgá sö ra tsja e Cristo nu? \v 42 Na, ¿cjo dya mama cja yo ya t'opjü: “E Cristo je ri ngueje o̱ mboxbëche e David”? ¿Cjo dya xo mama: “Je ra te'e cja c'e ts'ijñiñi a Belén nu ja mi menzumü e David”? \p \v 43 Nuc'ua a cjanu, o xõgü c'ua c'o nte'e, na ngueje dya mi 'natjo o̱ pjeñeji ma nguijñiji e Jesús. \v 44 Mi cãrã c'o mi ne ro zürü e Jesús. Pero dya cjó xo o pënch'i angueze. \s1 Las autoridades no creen en Jesús \p \v 45 Nuc'ua c'o policía o nzhogü c'ua c'o. O möji cja c'o ndamböcjimi 'ñe cja c'o fariseo. Nuc'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo o dyönüji c'ua: \p ―¿Jenga dya i̱ siji e Jesús? \p \v 46 O ndünrü c'ua c'o policía: \p ―Nunca rí ärjme ra ña 'na bëzo c'ua nzi ga ña'a c'e bëzo c'ü. \p \v 47 O ndünrü c'ua c'o fariseo, o xipjiji c'o policía: \p ―¿Cjo ya xo o dyon'c'ügueji? \v 48 Tsjijñiji dya xã. ¿Cjo ya xo bübü o jmu'u 'ñe o fariseo c'o ya o 'ñejme e Jesús? Iyö. \v 49 Nu yo nte'e yo, dya pje pãrãji o̱ ley Mizhocjimi. Dya pje sö ra zät'äji a jmi Mizhocjimi. \p \v 50 E Nicodemo nu c'ü vi ma'a 'na nu xõmü cja e Jesús, mi ngueje 'naja c'o fariseo. O mama angueze: \p \v 51 ―Cja ín leygöji, dya sö rá mamaji c'o na s'o vi tsja 'na bëzo c'ü dya be ri äräji c'o mama angueze, y c'ü dya be ri pãrãji ja cja c'ü cja'a. \p \v 52 O ndünrü c'ua c'o fariseo, o xipjiji e Nicodemo: \p ―Nu'tsc'e, Nicodemo, ¿cjo xo i̱ṉ menzumügue a Galilea? Ni jyodü rí ñu'u yo ya t'opjü, ngue c'ua rí ñuxã c'ü dya cjó ra te'e a Galilea c'ü ri ngueje profeta. \s1 La mujer adúltera \p \v 53 Nuc'ua, como ya vi nguarü c'e mbaxua, o ma nzi 'najaji o̱ ngumüji. \c 8 \p \v 1 E Jesús o ma c'ua cja c'e t'eje c'ü ni chjũ Olivos. \v 2 Nuc'ua 'ma mi xõrtjo c'ü na yejnu pa, e Jesús o ma na yeje cja c 'e templo. Nuc'ua texe c'o nte'e o chëzhiji a jmi e Jesús. O mimi c'ua e Jesús. Cjanu o xöpü c'ua c'o nte. \v 3 Nuc'ua c'o mi xöpü o̱ ley Mizhocjimi 'ñe c'o fariseo o sinpiji c'ua 'naja ndixũ c'ü vi ch'ö'tp'ü bëzo c'ü dya mi ngueje o̱ xĩra. O tsjapüji o mimi a nde'e nu ja mi bübü e Jesús. \v 4 O mamaji c'ua: \p ―Xöpüte, nu e ndixũ nu, o zürüji. Mi bübüvi 'na bëzo c'ü dya ngueje o̱ xĩra. \v 5 Cja c'e ley c'ü o dyopjü e Moisés o mandazüji rá pjat'üji ndojo yo cja a cjanu. ¿Nu'tsc'e dya, pje rí xitsijme dya? \p \v 6 Nu yo mi xipjiji nguetjo ma söji, ngue c'ua ro sö ro ngöt'üji cja c'o pje mi pjëzhi. Nuc'ua e Jesús o ñücü a jõmü. O dyopjü c'ua a jõmü co o̱ ñidyë. \v 7 Nu 'ma sido mi önütjoji, o jñüs'ü o̱ ñi'i. Cjanu o xipjiji c'ua: \p ―'Ma bübütsc'eji 'naja c'ü dya tũ o̱ nzhubü ngue c'ü ra ot'ü ra pjat'ü ndojo ne ndixũ. \p \v 8 Nuc'ua o ñücütjo na yeje a jõmü e Jesús. O dyopjü a jõmü co o̱ ñidyë. \v 9 'Ma o dyäräji, o nguijñiji c'ua cja o̱ mü'büji c'ü mi tũji o̱ nzhubüji. Nuc'ua nde 'naja va möji c'ua. Nu c'o xenda mi tita ngue c'o ot'ü o ma c'o. Cjanu o mbedye c'ua c'o cja mi t'i'i. Nuc'ua ya o nguejmetsjë c'ua e Jesús 'ñe c'e ndixũ c'ü mi junrü a jmi. \v 10 Nuc'ua cjanu o jñüs'ü c'ua o̱ ñi'i e Jesús. Dya cjó cja o jñanda. Ya mi nguetjo c'e ndixũ c'ü xe mi bübü. O xipji c'ua: \p ―Nu'tsc'e ndixũ, ¿ja je cãrã dya, nu c'o mi mama i̱ṉ tũgue nzhubü? ¿Cjo dya cjó pja'c'ü ndojo? \p \v 11 C'e ndixũ o ndünrü: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, dya cjó pjacö ndojo. \p Nuc'ua o xipji e Jesús: \p ―Ne xo ri nguetscö, dya xo rí xi'ts'i ni jyodü rí chũgue. Ma'a dya. Pero dya cja rí tsja c'o na s'o. \s1 Jesús, la luz del mundo \p \v 12 E Jesús o zopjütjo na yeje c'o nte. O xipjiji: ―Nguetscö e jya's'ü cja ne xoñijõmü. Nu c'ü ra ndünt'ü ín xütjügö, dya ra nzhodü cja e bëxõmü. Nuc'ü, ra bübü jya's'ü o̱ mü'bü c'ü ra unü c'ü rguí bübütjo. \p \v 13 Nuc'ua c'o fariseo o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e i̱ṉ mamatsjëgue pje pjë'ts'i. Nu c'o i̱ṉ mamague dya cjuana. \p \v 14 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Zö rí mamatsjëgö pje pjëtsi, pero yo rí xi'ts'igöji na cjuana. Na ngueje rí pãrãgö ja je rvá ẽjẽ, 'ñe ja rga ma'a. Nu'tsc'eji, dya i̱ṉ pãrãgueji ja rvá ẽjẽgö. Dya xo i̱ṉ pãrãji ja ngue c'ua rá ma'a. \v 15 Nu'tsc'eji c'ua ja nzi gui tsjinncjeji, i̱ṉ jünji ngüenda i̱ṉ mamaji c'ü na s'ozgö. Pero nutscö, c'ü rvá ẽcjö, dya ngue c'ü rá mangö c'ü cja na s'o 'naja, y c'ü cja na jo c'ü 'naja. \v 16 Zö dya ngue c'ü rvá ẽcjö, pero 'ma rí mangö ja ga cja 'na nte ga nguijñi o̱ mü'bü, na cjuana c'ü rí mangö. Na ngueje c'ü rí mangö, dya ngue c'ü rgá cjijñitsjëgö, ngue c'ü cjijñi Mizhocjimi c'ü o ndäcjö c'ü rí bübübe. \v 17 Ya xo t'opjü cja in leygueji c'ü je mama a cjava: “Nu c'ü mama yeje nte ngue c'o na cjuana.” \v 18 Nuzgö rí mama pje pjëtsi. Nu c'ü mi Tatagö c'ü o ndäcjä, ngue c 'ü xo mama pje pjëtsigö. \p \v 19 Nuc'ua o xipjiji c'ua: \p ―¿Ja je bübü c'ü nin Tata? \p O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Ni xo ri nguetscö i̱ṉ pãcãji, ni ri ngueje mi Tata i̱ṉ pãrãji. Nu 'ma ri pãcãgöji, ngue 'ma xo ri pãtcãji mi Tata. \p \v 20 E Jesús mi xöpü c'o nte cja c'e templo. Je mi mama yo jña'a yo, nu ja mi sogüji o̱ ofrendaji. Dya cjó o zürü e Jesús, na ngueje dya be mi jëzi c'ü nu Tata Mizhocjimi. \s1 “A donde yo voy, ustedes no pueden ir” \p \v 21 Nuc'ua o ndünrü c'ua na yeje e Jesús: \p ―Nutscö ya rá ma'a. Nu'tsc'eji rí jyongüji. Pero rí chũgueji na ngue c'o in nzhunc'eji c'o i̱ṉ tũgueji. Nguec'ua nu ja je rá magö, nu'tsc'eji, dya ra sö rí sät'äji nu. \p \v 22 O mama c'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel: \p ―Nu e bëzo nu, ¿cjo ra pö't'ütsjëjë? Nguec'ua mama: “Nu ja je rá magö, nu'tsc'eji dya ra sö rí sät'äji.” \p \v 23 Nuc'ua o ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nu'tsc'eji, i̱ṉ menzumüji a jõmü. Nutscö, je rí menzumügö a jens'e. Nu'tsc'eji, i̱ṉ menzumügueji cja ne xoñijõmü. Nutscö, dya pje rí menzumügö va cja ne xoñijõmü. \v 24 Nguec'ua ró xi'ts'iji: “Rí chũgueji na ngue c'o in nzhunc'eji c'o i̱ṉ tũgueji.” Na ngueje 'ma dya rí 'ñejmeji nguezgö extí bübü, c'o nzhubü c'o i̱ṉ tũji ngue c'o je rgui chũji c'o. \p \v 25 O ndünrü c'ua c'o nte: \p ―Xitsijme cjó ngue'tsc'e. \p Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Ya ró xi'ts'igöji cjó nguezgö. \v 26 Na puncjü c'o me rí ne rá zo'c'üji. Me na puncjü c'o i̱ṉ cjaji c'o sö rá mama i̱ṉ tũgueji nzhubü. Pero nu c'ü o ndäcjägö ngue c'ü na cjuana c'ü. C'o ró ätpägö o mama angueze nguejyo je rí zopjü yo cãrã cja ne xoñijõmü. \p \v 27 E Jesús mi xipjiji mi nguejnu Tata c'ü vi ndäjä. Pero dya mi pãrã c'o nte. \v 28 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. Nu'tsc'eji rí chäpcöji cja ngronsi. Nu'ma, cja ra zädä 'ma rí unnc'eji ngüenda c'ü nguezgö extí bübü. Dya pje rí cjagö c'ü rí cjatsjë. Ngue yo o xöcü mi Tata, yo rí xi'ts'iji. \v 29 Nu c'ü o ndäcjä bübü co nuzgö. Dya pje jyëzguigö c'ü rá bübütsjëgö c'ü, na ngueje sido rí cjagö c'o ne angueze. \p \v 30 'Ma o mama yo jña'a yo, na puncjü c'o o creo c'o mi mama e Jesús. \s1 Los hijos de Dios y los esclavos del pecado \p \v 31 O xipji c'ua e Jesús c'o nte a Israel c'o ya vi 'ñejme angueze: \p ―'Ma sido rí 'ñejmeji yo jña yo rí ña'a, nu'ma, na cjuana i̱ṉ ätcöji 'ma. \v 32 'Ma rí 'ñejmezügöji yo jña yo rí ña'a, rí pãrãji c'ü na cjuana 'ma. 'Ma rí pãrãji c'ü na cjuana, ra t'empc'eji libre 'ma. \p \v 33 O ndüntüji c'ua, o xipjiji: \p ―Nguetscöjme o̱ mboxbëchejme e Abraham. Dya cjó rí pëpcöjme. ¿Jenga i̱ṉ mamague c'ü ra 'ñempcöjme libre? \p \v 34 O ndünrü e Jesús, o mama: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'ts'iji. Texe c'o cja'a c'o na s'o, dya libre c'o. Chjëntjovi nza cja 'na mbëpji c'ü tjünt'ü a xütjü, c'ü dya sö ra xõgü cja nu lamu. \v 35 C'o tjünt'ü a xütjü o nzhubü, dya ngueje o̱ t'i Mizhocjimi c'o. Angueze ra pjongü nu c'o dya ngueje o̱ t'i. C'o o̱ t'i ra sido ra bübütjoji co Mizhocjimi. \v 36 Nu c'ü na cjuana ra 'ñempc'eji libre cja c'o na s'o, nguetscö o̱ T'izü Mizhocjimi. \v 37 Rí pãrãgö ngue'tsc'eji o̱ mboxbëchets'üji e Abraham. Pero i̱ṉ ne rí pötcügöji, na ngueje ín jñagö, dya pje i̱ṉ ench'e cja in mü'büji. \v 38 Rí ñagö nu c'o ró nugö cja o̱ jmi mi Tatagö c'ü bübü a jens'e. Nu'tsc'eji i̱ṉ cjaji nu c'o i̱ dyäräji cja o̱ jmi nin tataji. \p \v 39 Nuc'ua o ndünrüji, o xipjiji: \p ―C'ü mi tatagöjme ngueje e Abraham. \p O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―'Ma ri ngue'tsc'eji o̱ t'its'üji e Abraham, ri tsjaji c'ü o tsja e Abraham. \v 40 E Abraham, nuc'ü, o dyätä Mizhocjimi c'ü. Pero nudya i̱ṉ jongüji rí pötcüji. E Abraham dya ro tsja a cjanu. Nutscö rí bëzo ró xi'ts'iji c'o na cjuana nu c'o ró ärägö cja Mizhocjimi. Nguec'ua i̱ṉ ne rí pötcüji. \v 41 Nu'tsc'eji i̱ṉ cjaji c'ü cja c'ü nin tatagueji. \p O xipjiji c'ua: \p ―Nutscöjme dya o̱ t'izgöjme nandyo bëzo. 'Natjo mi Tata rí sicjöjme. Ngueje Mizhocjimi. \p \v 42 E Jesús o xipjiji c'ua: \p ―'Ma ri ngueje Mizhocjimi nin tatagueji, ri s'iyazügöji 'ma. Na ngueje nguezgö 'natjozügö o̱ T'izü Mizhocjimi. Je ró pecjö cja Mizhocjimi. Dya ró ẽjẽtsjëgö. Ngueje Mizhocjimi je ndäcjö ró ẽjẽ. \v 43 ¿Jenga dya i̱ṉ pãrãji ja cja c'ü rí mangö? Dya i̱ṉ pãrãji na ngueje, dya i̱ṉ ne rí dyätcäji ín jña'a. \v 44 Nu'tsc'eji, nu c'ü nin tatagueji ngueje c'ü dya jo. I̱ṉ ne rí tsjaji nu c'o ne'e nin tatagueji. Ndeze o mbürü, c'ü dya jo ngue mbö't'üte. Nuc'ü, dya pje mama c'ü na cjuana c'ü. Na ngueje c'ü na cjuana, dya pje bübü o̱ mü'bü. Nu 'ma mama c'o dya cjuana ngueje c'o cjijñitsjë cja o̱ mü'bü c'o mama. Na ngueje c'ü dya jo, na mbëchjine. Nguejnu tata nu c'o xo mama c'ü dya cjuana. \v 45 Dya i̱ṉ ejmezüji na ngueje nutscö rí mama c'o na cjuana. \v 46 ¿Cjo bübütsc'eji 'naja c 'ü sö ra mama rí cjagö c'o na s'o? Nu 'ma rí xi'ts'iji c'ü na cjuana, ¿jenga dya pje i̱ṉ ejmezügöji? \v 47 Nu c'o ngueje o̱ t'i'i Mizhocjimi ätpäji o̱ jña'a. Pero nu'tsc'eji, dya ngue'tsc'eji o̱ t'its'üji Mizhocjimi na ngueje dya i̱ṉ ätpägueji c'o o̱ jña. \s1 Cristo existió antes que Abraham \p \v 48 O ndünrü c'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel. Me co üdüji. O xipjiji: \p ―Rí pãrãjme na jo, bübü demonio cja in mü'bügue. Je i̱ tegue a ma a Samaria, dya i̱ṉ pãrãgue ja cja Mizhocjimi. \p \v 49 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Dya bübü demonio cja ín mü'bügö. C'ü rí mamagö ngue c'ü ne'e mi Tatagö. Nu'tsc'eji c'ü i̱ṉ cjaji, dya pje i̱ṉ ejmezügöji rvá ẽcjö cja mi Tatagö Mizhocjimi. \v 50 Dya rí jodügö c'ü rí mangueji na nojozügö; nu c'ü jodü c'ü rí mangueji na nojozügö, ngue mi Tatagö Mizhocjimi. Angueze ra jizhi c'ü na nojozügö. \v 51 Na cjuana c'ü rí xi'ts'igöji, nu c'ü sido ra dyätcö yo rí mangö, dya ra ndũ'ũ, ra bübütjo c'ü. \p \v 52 Nuc'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel o xipjiji: \p ―Nudya, rí pãrãjme na jo dya, bübü demonio in mü'bügue. Ya o ndũ'ũ e Abraham. Ya xo o ndũ'ũ c'o profeta. Maco nu'tsc'e i̱ṉ mama nu c'ü sido ra dyä'tc'ägue, dya ra ndũ'ũ, sido ra bübütjo. \v 53 Nu'tsc'e i̱ṉ cjinncje xenda na nojots'ügue que na ngueje mi tatajme e Abraham. Nuc'ü, o ndũ'ũ c'ü. Xo o ndũ'ũ c'o profeta. ¿Cjó ngue c'ü je na cjapütsjëgue? \p \v 54 O ndünrü e Jesús, o xipjiji: \p ―Nu 'ma ri jodütsjëjëgö c'ü ro mama yo nte na nojozügö, dya pje rví muvi 'ma c'o. Mi Tatagö ngue c'ü jodü c'ü ra mamaji a cjanu. Maco i̱ṉ mamagueji que mi Tatagö ngueje in Mizhocjimigueji. \v 55 Nu'tsc'eji, dya i̱ṉ pãrãgueji angueze. Pero nutscö rí pãrãgö c'ü. 'Ma ro mama c'ü dya rí pãrãgö Mizhocjimi, ri nguezgö 'na mbëchjine nza cjatsc'eji. Jo rí pãrãgö Mizhocjimi. Rí cjagö c'o mama angueze. \v 56 E Abraham c'ü nin mboxtitaji me co mäjä 'ma o 'ñejme ro jñandga ma ẽcjö. A cjanu o jñandga. O mäjä c'ua. \p \v 57 C'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel o xipjiji c'ua: \p ―Dya be xo i̱ṉ nzhodügue ni cincuenta cjë'ë. ¿Ja rvi jñandague e Abraham? \p \v 58 E Jesús o xipjiji: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'ts'iji. 'Ma dya be mi bübü e Abraham, ya exmi bübügö. \p \v 59 Nuc'ua o jñüs'üji ndojo c'o ro pjat'üji e Jesús. Pero nuc'ü, o tsjõjõ c'ü. Dya cjó jñanda ja va ma. O mbedye cja c'e templo. O ma'a. \c 9 \s1 Jesús sana a un hombre que nació ciego \p \v 1 'Ma o cjogü e Jesús o jñanda 'naja bëzo c'ü mi ndëzhö. Mi ndëzhö 'ma o jmus'ü c'ü. \v 2 Nuc'ua c'o o̱ discípulo o dyönüji e Jesús, o xipjiji: \p ―Xöpüte, ¿Cjó ngue c'ü o tsja c'o na s'o, nguec'ua va ndëzhö nu? ¿Cjo ngueje ne bëzo nu ndëzhö maxque ngueje c'o o̱ tata? \p \v 3 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―C'ü vi ndëzhö, dya ngue c'ü vi tsja c'o na s'o nu. Dya xo ngue c 'ü vi tsja c'o na s'o c'o o̱ tata. C'ü vi ndëzhö ngue c'ü rguí 'ñetse c'ü me na nojo c'ü cja'a Mizhocjimi. \v 4 Ni jyodü rá cjagö c'o ne'e nu c'ü o ndäcjä, ndeze 'ma xe ndempa. Va ẽjẽ xõmü, 'ma dya cja sö cjó ra pëpji. \v 5 Ndeze c'ü xe rá mimigö cja ne xoñijõmü, nguetscö e jya's'ü cja ne xoñijõmü. \p \v 6 'Ma o mama a cjanu o zogü a jõmü o̱ c'ijñi, o mbopjü c'ua c'e jõmü. Cjanu o ngans'a c'o mbëõmü. O ngosp'ü c'ua cja o̱ ndö'ö c'e bëzo c'ü mi ndëzhö. \v 7 E Jesús o xipji c'ua: \p ―Ma xinzhö cja c 'e t'ore c'ü ni chjũ Siloé, eñe. \m C'e tjũ'ũ ne ra mama 'naja c'ü däjä. \p Cjanu o ma'a c'ua c'e bëzo c'ü mi ndëzhö. O ma xinzhö. Nu 'ma o nzhogü c'ua, ya mi janda. \v 8 Nuc'ua c'o o̱ mejñiñi 'ñe c'o ya vi jñanda mi ndëzhö mi mamaji: \p ―¿Cjo dya ngueje nu mi ndëzhö nu ja nde mi junrü nu me mi örü pje ra zi? \p \v 9 Mi cãrã c'o mi mama: \p ―Ngueje nu. \p C'o dyaja mi mamaji: \p ―Dya ngue nu, pero exi nguetjo nu. \p O ndünrü c'ua c'ü mi ndëzhö, o mama: \p ―Nguetscö. \p \v 10 O xipjiji c'ua: \p ―¿Ja va xogü dya, c'o in chö'ö? \p \v 11 O ndünrü c'ua angueze, o mama: \p ―C'e bëzo c'ü ni chjũ'ũ Jesús o ngans'a mbëõmü. O ngoscügö ín chö'ö. Cjanu o xitsi c'ua: “Ma a Siloé, ma xinzhö.” Ró ma'a c'ua, ró ma xinzhö. Ya o xogü c'ua yo ín chögö, ya ró janda. \p \v 12 Nuc'ua o xipjiji: \p ―¿Ja je bübü dya, c'e bëzo c'ü? \p Angueze o ndünrü: \p ―Dya rí pãrãgö ja je bübü. \s1 Los fariseos interrogan al ciego que fue sanado \p \v 13 O zidyiji nu c'ü mi ndëzhö, o möji cja c'o fariseo. \v 14 C'e pa 'ma söyaji ngue 'ma o ngans'a e Jesús o mbëõmü c'ü vi xopcü o̱ ndö'ö c'e bëzo c'ü mi ndëzhö. \v 15 Nuc'ua o yepe o ña c'ua c'o fariseo, o dyonüji c'e bëzo pje vi ts'apü ngue c'ua va xogü o̱ ndö'ö. Angueze o xipjiji: \p ―O ngoscügö mbëõmü ín chö'ö. Cjanu ró xinzhö. Nudya ya rí janda dya. \p \v 16 Nuc'ua mi cãrã o fariseo c'o mi mama: \p ―C'e bëzo c'ü i̱ṉ mangue o jo'c'üts'ü, dya pje vi 'ñeje cja Mizhocjimi c'ü; na ngueje dya pje sũpü nu pa c'ü rí söyaji. \p Dyaja c'o mi mama: \p ―C'e bëzo, dya cja'a c'o na s'o. 'Ma ri cja c'o na s'o c'e bëzo, dya ro sö ro tsja'a yo me na nojo yo nunca rí jandaji. \p Dya mi 'natjo o̱ pjeñeji. \p \v 17 O yepe o dyönütjoji c'ü mi ndëzhö: \p ―¿Pje xo i̱ṉ mangue, pje pjëzhi nu c'ü o xo'c'üts'ü in chö'ö? \p Angueze c'ua, 'ma o ndünrü o mama: \p ―Ngueje 'na profeta. \p \v 18 Nu c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel, dya mi ejmeji cjo mi ndëzhö c'e bëzo. Dya mi ejmeji cjo vi xogü c'o o̱ ndö'ö. Cja 'ñejmeji 'ma cja o zojnüji nu tata c'e bëzo c'ü vi xogü o̱ ndö'ö, 'ñe nu nana. \v 19 O dyönüji, o xipjiji: \p ―¿Cjo ngueje in ch'iguevi nu, nu nu i̱ṉ manguevi exmi ndëzhö 'ma o jmus'ü? ¿Jenga janda dya 'ma? \p \v 20 O ndünrü c'ua c'ü nu tata 'ñe c'ü nu nana, o mamavi: \p ―Rí pãrãgöbe ngueje ín ch'igöbe nu. 'Ma o jmus'ü nu, exmi ndëzhö nu. \v 21 Jenga ya janda dya, dya rí pãrãbe. Dya xo rí pãrãgöbe cjó je o xopcü o̱ ndö'ö nu. Ya jo ndümbeñe angueze. Dyönütsjëji. Ya ra xi'ts'itsjëji. \p \v 22 O mama a cjanu c'ü nu tata 'ñe c'ü nu nana na ngueje mi sũvi c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel. Na ngueje ya vi mamaji 'ma cjó c'o ro mama e Jesús ngueje e Cristo, ro pjongüji c'e nte'e cja o̱ nitsjimiji. \v 23 Nguec'ua va mama c'ü nu tata c'e bëzo 'ñe c'ü nu nana: “Ya jo ndümbeñe. Dyönüji angueze. Ya ra xi'ts'itsjëji.” \p \v 24 Nuc'ua o yepe o zojnütjoji c'e bëzo c'ü mi ndëzhö, o xipjiji: \p ―Unü 'na pöjö Mizhocjimi c'ü o xo'c'üts'ü in chö'ö. Nutscöjme rí pãrãjme na jo, c'e bëzo cja'a c'o na s'o c'ü. \p \v 25 O ndünrü c'ua c 'ü mi ndëzhö, o mama: \p ―Dya rí pãrãgö c'ü, cjo cja c'o na s'o c'ü. Nguextjo nu rí pãrãgö, nutscö dya rmí jandagö. Nudya rí janda dya. \p \v 26 Nuc'ua na yeje o xipjitjoji c'ua: \p ―Pero, ¿pje o tsja'c'ü? ¿Ja va xo'c'üts'ü in chö'ö? \p \v 27 C'ü mi ndëzhö o ndüntüji: \p ―Ya ró xi'ts'iji, pero dya i̱ dyätcöji. ¿Jenga i̱ṉ ne rí yepe rí dyäräji? Maxque, ¿cjo xo i̱ṉ negueji rí chjünt'üji o̱ xütjü? \p \v 28 Nuc'ua o zadütjoji, o mamaji: \p ―Nu'tsc'e ngue'tsc'e i̱ṉ tjünt'ü a xütjü e Jesús. Nutscöjme rí tjünt'üjme a xütjü e Moisés. \v 29 Nutscöjme rí pãrãgöjme, e Moisés o zopjü c'o nte. O mama c'o jña c'o vi mama Mizhocjimi. Pero c'e bëzo c'ü i̱ṉ mangue o jo'c'üts'ü, dya rí pãrãjme ja je vi 'ñeje c'ü. \p \v 30 O ndünrü c'ua c'e bëzo c'ü mi ndëzhö, o xipjiji: \p ―Yo i̱ṉ xitsiji, me i̱ṉ cjacüji rá dyäxä. Maco o xocüzügö ín chö'ö c'e bëzo, ¿jenga dya i̱ṉ pãrãji ja je vi 'ñeje c'ü? \v 31 Rí pãrãgöji, zö ra tsja 'na nte ra dyötü Mizhocjimi ra unü poder, pero 'ma cja na s'o c'e nte, Mizhocjimi dya ra dyärä c'ü örü c'e nte. Pero nu c'o ma't'ü Mizhocjimi 'ñe cja'a c'ua ja ga ne'e angueze, nuc'o, Mizhocjimi ra dyätä c'o. \v 32 Ndeze 'ma o mbürü ne xoñijõmü, cãrã c'o o jmus'ü ndëzhö. Pero dya rí ärägöji c'ü ri bübü 'na bëzo c'ü ri jocü c'o. \v 33 Nu c'e bëzo, 'ma dya rví 'ñeje cja Mizhocjimi c'ü, dya xo ro sö'ö pje ro tsja'a. \p \v 34 O ndüntüji c'ua, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e i̱ tsja c'o na s'o; exvi chetjovi in nzhunc'e. ¿Jenga i̱ṉ cjinncje ra sö rí xöcügöjme? \p Cjanu o pjongüji c'ua cja c'e nitsjimi. \s1 Ciegos espirituales \p \v 35 O dyärä e Jesús ya vi pjongüji c'e bëzo. Nguec'ua va jyodü ja je mi nzhodü c'e bëzo. 'Ma o chöt'ü, o xipji: \p ―¿Cjo i̱ṉ ejmegue o̱ T'i Mizhocjimi? \p \v 36 O ndünrü angueze, o mama: \p ―Nu'tsc'e sẽ'ẽ, xitsigö cjó ngueje o̱ T'i Mizhocjimi; ngue c'ua ra sö rá ejmegö angueze. \p \v 37 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Ya i̱ jñandague angueze. Nguetscö rrã ñavi. \p \v 38 O mama c'ua c'e bëzo: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, rí ejmets'ü. Ngue'tsc'e o̱ T'its'ü Mizhocjimi. \p Cjanu o ndüñijõmü o ma't'ü c'ua. \p \v 39 O mama c'ua e Jesús: \p ―Na ngue c'ü rvá ẽcjö, exi 'ñetsetjo ja ga nguijñi o̱ mü'bü yo nte. C'o unü ngüenda c'ü ni jyodü ra xogü o̱ ndöji ngue c'ua ra bübü o̱ jya's'ü Mizhocjimi cja o̱ mü'büji, ra xogü o̱ ndöji ra mbãrãji Mizhocjimi. Pero c'o cjijñi ya xogü o̱ ndöji, nuc'o, ra ndëzhöji, dya ra mbãrãji c'ü na cjuana. \p \v 40 O dyärä ja nzi c'o fariseo c'o mi cãrã bëxtjo nu ja mi bübü e Jesús, o mamaji c'ua: \p ―A poco i̱ṉ cjijñigue c'ü xo rí ndëzhöjme. \p \v 41 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―'Ma ri unnc'eji ngüenda c'ü ni jyonc'eji o̱ jya's'ü Mizhocjimi, ro perdonaots'üji 'ma c'o na s 'o. Pero i̱ṉ mangueji: “Ya xogü ín chögöjme, rí pãrãjme na jo”, i̱ṉ eñeji. Nguec'ua xe i̱ṉ tũtjoji in nzhunc'eji. \c 10 \s1 El ejemplo del corral \p \v 1 ’Na cjuana c 'ü rá xi'ts'igöji. Nu c'ü dya ra cjogü cja o̱ ngoxtji nu ja cot'üji o ndënchjürü, nu c'ü je dacütjo cja ndüngumü, nuc'ü ngueje mbẽ'ẽ c'ü; y xopcü nu ja cjot'ü o ndënchjürü. \v 2 Nu c'ü je cjogü cja o̱ ngoxtji nu ja cjot'ü o ndënchjürü ngueje e mbörü c'ü. \v 3 E mböngoxtji xopcü ngoxtji e mbörü. C'o ndënchjürü ätpäji o̱ jña'a. Nu c'e mbörü nänbä o̱ tjũ'ũ yo o̱ ndënchjürü. Ngueje c'ü pjongü c'ua c'o ndënchjürü ra ma ziji o t'ëbi. \v 4 'Ma ra mbedye c'o o̱ ndënchjürü, ra ot'ü e mbörü. Cja rron ma c'o o̱ ndënchjürü. C'o ndënchjürü tjünt'üji a xütjü c'e mbörü, na ngueje pãtpãji o̱ jña'a. \v 5 'Ma ra ẽjẽ 'naja c'ü dya pãrãji, dya ra ndünt'üji a xütjü. Nu c'ü ra tsjaji, ra c'ueñeji; na ngueje dya pãtpãji o̱ jña'a c'o nandyo. \p \v 6 Nu yo jña'a yo, je zopjü e Jesús o fariseo. Pero anguesji dya o mbãrãji ja cja c'ü mi xipjiji. \s1 Jesús, el buen pastor \p \v 7 O ña c'ua na yeje e Jesús, o xipjiji: \p ―Na cjuana c'ü rá xi'ts'igöji. Nutscö nguetscö e ngoxtji nu ja cjogü yo ndënchjürü. \v 8 Texe c'o va ẽtsc'eji c'o ne c'ü rí chjünt'üji o̱ xütjü, ne ra dyon'c'eji. Ngue o mbẽ'ẽ c'o xopcü nu ja cjot'ü o ndënchjürü. Pero c'o ndënchjürü dya pje ätäji. \v 9 Nuzgö nguetscö e ngoxtji nu ja cjogü yo ndënchjürü. Nu c'ü ra 'ñench'ezü o̱ mü'bü, ngue c'ü sö ra cjogü. Nuc'ü, ngue c'ü ra jogü o̱ mü'bü c'ü. Nuc'ü, ra chöt'ü texe c'o ni jyodü o̱ mü'bü. Nguec'ua ra chjëntjovi nza cja 'na ndënchjürü c'ü ra cjogü, ra mbedye, ra chöt'ütjo o t'ëbi c'ü ra zi'i. \p \v 10 ’E mbẽ'ẽ ni 'ñetjo ra ẽ põnü c'o ndënchjürü. Ra mbö't'ü texe c'o. Nutscö rvá ẽjẽgö ngue c'ua ra bübütjoji. Me ra mäpä Mizhocjimi rgá bübütjoji. \p \v 11 Va mama c'ua e Jesús: \p ―Nuzgö nguetscö 'na mbörü c'ü me na jo; ojtjo c'ü ri nza cjazgö. 'Na mbörü c'ü na jo, bübü dispuesto ra ñana c'o ndënchjürü cja c'o mbẽ'ẽ, zö ra mbö't'üji c'ü. \v 12 Pero 'ma cjó c'o ts'õ't'ü ra mbörü c'o ndënchjürü, dya ra mbörü na jo c'o, na ngueje dya exi ngue o̱ cjaja c'o ndënchjürü. Nguec'ua 'ma ra jñanda rva ẽjẽ e mindyo, exta zogü c'ua c'o ndënchjürü, ra c'ueñe ra ma. Nguec'ua c'e mindyo ra pënch'i c'o ndënchjürü, nde ra mböt'ü c'ua c'o. \v 13 C'ueñe c'ü mi pjörü na ngueje ts'õ't'ütjo, dya ngueje o̱ cjaja c'o ndënchjürü. Nguec'ua dya cjapü ngüenda pje ra ts'apü c'o. \p \v 14 Xe ma ña'a e Jesús, o mama: \p ―Nguetscö c'e mbörü c'ü me na jo. Rí pãrãgö c'o ngueje ín nzhënchjürügö. Anguezeji xo pãcãgöji. \v 15 A cjanu, xo pãcã mi Tata c'ü bübü a jens'e. Nuzgö xo rí pãrãgö mi Tata. Nuzgö rá tũgö ngue c'ua ra bübütjo c'o ín nzhënchjürügö. \v 16 Xo rí tsãjãgö c'o dyaja ndënchjürü c'o dya be tjünt'ü ín xütjügö. Nuc'o, xo ni jyodü xo rá pjörü c'o. Ra dyätcäji ín jñagö, ra ndünt'üji ín xütjü. A cjanu ri 'natjo nu ja ri cãrãji, 'ñe ri 'natjo mbörü, c'ü nguezgö. \p \v 17 ’Me s'iyazü mi Tata c'ü bübü a jens'e; na ngueje rá tũgö ngue c'ua rá yepe rá bübütjo. \v 18 Dya cjó ra tsjacü rá tũgö. Nguetscö rrã unütsjëjë rá tũ'ũ. Sö'ö rá unütsjëgö rá tũ'ũ, 'ñe sö'ö rá nanga. Ngueje c'ü vi ndäcjä mi Tatagö c'ü bübü a jens'e. \p \v 19 Na ngueje vi mama yo jña'a yo e Jesús, c'o nte o zöji na yeje co jña, dya mi 'natjo pjeñe mi cjijñiji. \v 20 Na puncjü anguesji c'o mi mama: \p ―Bübü demonio cja o̱ mü'bü ne Jesús. Dya pãrã pje mama. ¿Jenga i̱ṉ ätäji c'ü xi'ts'iji nu? \p \v 21 Dyaja c'o mi mama: \p ―Ne bëzo nu, 'ma ri bübü c'ü dya jo cja o̱ mü'bü, dya ro mama yo jña yo me na jo. C'ü dya jo, a poco sö'ö ra xopcü o̱ ndö'ö 'na ndëzhö, c'ua ja nzi va tsja ne bëzo. \s1 Las autoridades de Israel rechazan a Jesús \p \v 22 C'o pa'a c'o, c'o nte a Jerusalén o tsjaji 'na mbaxua, mi mbeñeji c'e pa 'ma o dyötüji Mizhocjimi ro nintsjimi na yeje c'e templo. Ma së c'o pa c'o. \v 23 E Jesús je mi nzhodü nu cja c'e templo cja o̱ porta e Salomón. \v 24 Nuc'ua c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel, o jmurüji a jmi e Jesús, o xipjiji: \p ―¿Jenga dya rí xitsijme na jo cjó je ngue'tsc'e? Nu 'ma ngue'tsc'e e Cristo extí xitsijme na jo. \p \v 25 Nuc'ua o ndünrü e Jesús, o xipjiji: \p ―Ró xi'ts'iji cjó je nguetscö. Nu'tsc'eji dya i̱ṉ ejmezüji. Nuzgö rrã cjagö c'o ne'e mi Tata a jens'e. A cjanu, 'mãrã na jo cjó je nguetscö. \v 26 Nu'tsc'eji, dya i̱ṉ ejmezüji na ngueje dya ngue'tsc'eji ín nzhënchjürüts'üji. \v 27 C'o ín nzhënchjürügö ätcäji ín jñagö. Rí pãrãgö c'o. Anguesji tjünt'üji ín xütjügö. \v 28 Nu c'o ín nzhënchjürügö rí unügö c'ü sido ra bübütjoji. Nuc'o, dya ra ndũ'ũ c'o. Nuc'o, dya cjó sö cjó ra zipqui cja ín dyëgö. \v 29 Mi Tatagö c'ü o dyacügö c'o, ngueje c'ü xenda na nojo texe c'ü. Nguec'ua dya cjó sö cjó ra zinbi cja o̱ dyë'ë mi Tatagö c'o. \v 30 Nutscö co c'ü mi Tata a jens'e rí 'natjobe, eñe e Jesús. \p \v 31 Nuc'ua o jñüs'ü na yeje o ndojo c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel. Ro pjat'üji e Jesús. \v 32 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Na puncjü c'o na jo c'o ya ró jí'ts'iji. Mi Tata a jens'e ngue c'ü o jítsigö c'o. Texe yo ró cja'a, ¿ja bübü c'ü na s'o c'ü rgui pjacüji? \p \v 33 O ndünrü c'ua anguezeji, o mamaji: \p ―Nu yo na jo i̱ṉ tsjague, dya nguejyo rga pja'c'üjme yo. C'ü rga pja'c'üjme, ngueje c'ü i̱ṉ sadügue Mizhocjimi. Maco xo nguetjots'ügue 'na bëzo; pero i̱ṉ cjapü que nguets'ü Mizhocjimi. \p \v 34-36 O ndünrü c'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Mbeñeji ja ga t 'opjü cja in leyji. Je t'opjü nu, c'ü ja va sjipji c'o o juajnü Mizhocjimi jinguã ro pätpäji angueze rvá zopjüji c'o nte. Je t'opjü a cjava: “Ngue'tsc'eji i̱ṉ mizhocjimigueji”, eñe Mizhocjimi. Rí pãrãgöji c'ü je va mama Mizhocjimi, na ngueje na cjuana c'ü t'opjü cja o̱ jña. C'o nte c'o o juajnü Mizhocjimi mi jinguã, o mama Mizhocjimi o xiji mizhocjimi c'o. Nguec'ua, ¿jenga i̱ṉ mamaji rí sadügö Mizhocjimi na ngueje ró xi'ts'iji: “Exi nguejezü o̱ T'izü Mizhocjimi”, maco Mizhocjimi o ndäcjä ró ẽjẽ cja ne xoñijõmü? \v 37 Tsjijñiji na jo cjo rí cjagö c'ü ne'e mi Tata; 'ma jiyö, dya rí 'ñejmezüji 'ma. \v 38 Pero 'ma i̱ṉ jandgaji rí cjagö c'ü ne'e angueze, extí unnc'eji ngüenda 'ma c'ü bübüzügö mi Tata, 'ñe nutscö rí bünc'öbe angueze. Extí unnc'eji ngüenda a cjanu zö dya i̱ṉ ejmezüji c'ü ró xi'tsc'öji exi ngue o̱ T'izü Mizhocjimi. \p \v 39 Nuc'ua mi neji na yeje ro zürütjoji. Nuc'ua o mbedyetjo e Jesús cja o̱ dyëji. \p \v 40 O ma mbes'e na yeje cja c'e ndare a Jordán nu ja ot'ü mi jichite e Juan. O nguejme c'ua nu. \v 41 Na puncjü c'o o zät'ä cja o̱ jmi'i e Jesús, mi mamaji: \p ―E Juan dya pje o tsja'a c'ü me na nojo c'ü nunca rí jandaji. Pero ma cjuana c'o o mama e Juan ja ga cja ne bëzo, ne Jesús. \p \v 42 A cjanu, na puncjü c'o mi cãrã nu, o 'ñench'e o̱ mü'büji e Jesús. \c 11 \s1 Muerte de Lázaro \p \v 1 Mi bübü c'ua 'naja bëzo c'ü mi sö'dyë c'ü mi chjũ'ũ e Lázaro. Mi menzumü a Betania, nu ja mi menzumü e María 'ñe e Marta c'ü nu cjũjuë. \v 2 Mi ngueje c'e María c'ü je o ngosp'ü o̱ ngua e Jesús c'ü ín Jmugöji c'e perfume c'ü ma jo ma yüdü. Cjanu o ndintspi c'ua o̱ ngua'a co o̱ ñixti. Nu c'ü nu 'ninzhõmü c'ü mi chjũ e Lázaro, ngue c'ü mi sö'dyë c'ü. \v 3 C'o o̱ cjũ e Lázaro o mbenpevi c'ua na jña e Jesús, o xipjivi: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'üjme, nu c'ü me i̱ṉ s'iyague, sö'dyë c'ü. \p \v 4 'Ma o dyärä e Jesús o mama: \p ―Nu c'e ndötc'ijeme c'ü, dya ngue c'ü rguí nzhũ'ũtjo. Na ngueje rá cjagö c'ü rguí unü ngüenda yo nte c 'ü me na zëzhi Mizhocjimi. A cjanu xo ra unüji ngüenda nguezgö o̱ T'izü Mizhocjimi, me xo na zëtscö. \p \v 5 E Jesús me mi s'iya e Marta co c'ü nu cjũjuë 'ñe e Lázaro. \v 6 Nuc'ua 'ma ya vi dyärä mi sö'dyë e Lázaro, xe o nguejmetjo e Jesús yepa nu ja je mi bübü nu 'nanguarü c'e ndare a Jordán. \v 7 'Ma ya o cjogü c'ua c'o yepa, o xipji c'o o̱ discípulo: \p ―Möjö a Judea. Rá yepe rá sät'ätjoji nu. \p \v 8 C'o o̱ discípulo o xipjiji c'ua: \p ―Xöpüte, dya be mezhe 'ma mi ne ro pja'c'ü ndojo c'o pje pjëzhi cja c 'o nte a Israel. ¿Cjo rí matjo na yeje a manu? \p \v 9 O ndünrü e Jesús, o xipjiji: \p ―¿Cjo dya cja'a doce hora nu pa'a? Nu c'ü ra nzhodü 'ma ndempa, dya ra pjeñe na ngueje janda e jya's'ü cja ne xoñijõmü. \v 10 Nu c'ü ra nzhodü 'ma xõmü ngue c'ü ra pjeñe c'ü, na ngueje dya bübü e jya's'ü c'ü ra jñanda ja ngue c'ua nzhodü. \p \v 11 'Ma o nguarü o mama a cjanu, o mama c'ua: \p ―Nu c'ü e Lázaro c'ü rí joji ĩjĩtjo. Rá ma'a, rá ma dyö'ö. \p \v 12 O mama c'ua c'o o̱ discípulo: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'üjme, nu 'ma ĩjĩtjo, ra jogütjo 'ma. \p \v 13 C'ü mi mama e Jesús ngue c'ü ya vi ndũ'ũ e Lázaro. Pero c'o o̱ discípulo o nguijñiji mi mama c'ü vi söyatjo vi ĩjĩ. \v 14 Nuc'ua e Jesús ya xo xipjiji na jo: \p ―E Lázaro ya ndũ'ũ c'ü. \v 15 Na jo c'ü dya mi bübügö nu, ante c'ü ro ndũ e Lázaro; ngue c'ua rí 'ñejmezüji dya, 'ma rí jñandaji c'ü rá cjagö. Möjö dya, rá ma nuji. \p \v 16 O mama c'ua e Tomás c'ü xo mi chjũ'ũ Cuate, o xipji c'o o̱ midiscípuloji: \p ―Xo rá möjö ngue c'ua 'natjo c'ua rá ma tũji co e Jesús. \p O möji c'ua. \s1 Jesús es la resurrección y la vida \p \v 17 'Ma o zät'äji, ya o mbãrã c'ua e Jesús ya mi pa nziyo pa'a c'ü ya vi c'öt'ü e Lázaro cja cueva. \v 18 C'e jñiñi a Betania mi bëxtjo a Jerusalén. Mi jyadütjovi yeje kilometro nde. \v 19 Nguec'ua na puncjü c'o mi menzumü a Jerusalén c'o o ma a Betania, o ma jo'tp'üji e Marta 'ñe e María, na ngueje ya vi ndũ e Lázaro c'ü nu 'ninzhõmüvi. \v 20 Nuc'ua o dyärä e Marta ma ẽjẽ e Jesús. Nzi va dyärä, nzi va mbedye; o ma ndünrü. E María o nguentjo nu cja ngumü. \v 21 E Marta o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, nu 'ma ri bübügue a 'ñecjua, dya ro ndũ'ũ 'ma c'ü ín 'ninzhõmü. \v 22 Nudya, xo rí pãrãgö, texe c'o rí dyötü Mizhocjimi, nde ra dya'c'ü. \p \v 23 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Ra te'etjo c'ü nin 'ninzhõmü. \p \v 24 O xipji c'ua e Marta: \p ―Rí pãrãgö c'e pa'a 'ma ra te'e c'o añima, xo ra te'etjo c'ü mi 'ninzhõmü. \p \v 25 O xipji c'ua e Jesús: \p ―Nuzgö nguetscö rá xos'ü c'o ya ndũ, rá cjapü ra te'eji. Rá unügö c'ü rguí bübüji. Nu c'ü ra 'ñejmezügö, zö ra ndũ'ũ, ra te'etjo, ra bübütjo na yeje. \v 26 Texe c'o bübü c'o ejmezügö, dya ra ndũ'ũji. ¿Cjo i̱ṉ ejme yo rrã xi'ts'i? \p \v 27 Nuc'ua e Marta o xipji c'ua: \p ―Jãgã, ín Jmuts'ügö. Nutscö rí ejmegö ngue'tsc'e e Cristo, o̱ T'its'ü Mizhocjimi. Ngue'tsc'e o mama Mizhocjimi ri 'ñecje cja ne xoñijõmü. \s1 Jesús llora junto al sepulcro de Lázaro \p \v 28 Nuc'ua 'ma o nguarü o mama a cjanu e Marta, o ma c'ua. O ma zojnü e María c'ü nu cjũjuë. O tsjontp'ütjo va ña'a, o xipji: \p ―E xöpüte va säjä. Zon'c'ü rí ma'a nu. \p \v 29 E María nzi va dyärä, nzi va böbü. Nuc'ua o ma'a nu ja je mi bübü e Jesús. \v 30 E Jesús dya be mi sät'ä cja c'e jñiñi. Xe mi bübütjo nu ja je vi chjëvi e Marta. \v 31 Nuc'ua c'o nte a Israel c'o mi jo'tp'ü e María nu cja ngumü, o jñandaji o böbü zacü e María. O mbedye a tji'i. Anguezeji o ndünt'üji a xütjü, o mamaji: \p ―Ni ma cja c'e cueva. Ra ma huë'ë nu. \p \v 32 Nuc'ua o zät'ä e María nu ja je mi bübü e Jesús. 'Ma o jñanda o ndüñijõmü a jmi'i e Jesús. O xipji c'ua: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, 'ma ri bübügue a 'ñecjua, dya ro ndũ'ũ 'ma c'ü mi 'ninzhõmügö. \p \v 33 Nuc'ua e Jesús o jñanda c'ua e María mi huë'ë; 'ñe c'o nte a Israel c'o mi dyoji e María xo mi huëji. Nuc'ua me co sentio cja o̱ mü'bü. Me mi chana o̱ mü'bü. \v 34 O dyönü c'ua e Jesús, o mama: \p ―¿Ja je ngue c'ua i̱ tsöt'üji c'e añima? \p O xipjiji: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'üjme, xä'dä rí ẽ ñu'u. \p \v 35 Nuc'ua o huë'ë e Jesús. \v 36 O mama c'ua c'o nte a Israel: \p ―Jñandaji. Nujnu me mi s'iya e Lázaro. \p \v 37 Mi cãrã anguesji c'o o mama: \p ―Nu e bëzo nu, maco o xopcü o̱ ndö'ö c'ü mi ndëzhö. ¿Cjo dya ro sö ro jocü e Lázaro ngue c'ua dya ro ndũ'ũ? \s1 Resurrección de Lázaro \p \v 38 Nuc'ua e Jesús me co sentio na yeje cja o̱ mü'bü. Cjanu o ma nu ja vi ngöt'üji e Lázaro. Mi c'ot'ü 'na ndojo. \v 39 O mama c'ua e Jesús: \p ―Tsjüs'üji ne ndojo. \p E Marta c'ü nu cjũ e Lázaro c'ü ya vi ndũ, o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö. Maco ya na xĩ'ĩ c'ü. Ya pa nziyo pa ndeze o ndũ. \p \v 40 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Ya ró xi'ts'i, nu 'ma rí 'ñejme, rí jñanda c'ü na zëzhi c'ü cja Mizhocjimi. \p \v 41 Nuc'ua o ngüs'üji c'ua c'e ndojo nu ja je vi ngöt'üji c'e añima. E Jesús o nä's'ä c'ua a jens'e, o mama: \p ―Nu'tsc'e mi Tatats'ü, rí da'c'ü na pöjö na ngueje i̱ dyätcä, y rí tsjague c'ua ja nzi rvá ö'tc'ü. \v 42 Nutscö ya rí pãrãgö sido i̱ṉ ätcä. C'ü cja rvá da'c'ü na pöjö, ngue c'ü ra dyärä yo cãrã a 'ñecjua, ngue c'ua ra 'ñejmeji ngue'tsc'e i̱ chäcjägö. \p \v 43 'Ma o nguarü o mama yo jña'a yo, o mapjü na jens'e: \p ―Nu'tsc'e Lázaro, pedyegue a tji. \p \v 44 Nuc'ua e Lázaro c'ü ya vi ndũ'ũ o mbedye c'ua. Mi 'mans'a o manta. O̱ jmi'i mi bös'ü 'naja bitu. O mama c'ua e Jesús: \p ―Xäpcäji dya ne manta. Jyëziji ra ma cja o̱ ngumü. \s1 Conspiración para prender a Jesús \p \v 45 Nuc'ua na puncjü c'o mi menzumü a Jerusalén c'o mi dyoji e María, o 'ñench'e o̱ mü'büji e Jesús. Na ngueje vi jñandaji c'ü vi tsja e Jesús. \v 46 Nuc'ua mi cãrã anguesji c'o o ma c'ua cja o fariseo. O xipjiji c'o vi tsja e Jesús. \v 47 Nuc'ua c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo o jmurüji c'ua. O pötva mamaji: \p ―¿Pje rá cjagöji? C'e bëzo Jesús, cja'a na puncjü c'o me na nojo. \v 48 'Ma rá jëzitjoji ra tsja a cjanu, ra nda 'ñejme angueze texe yo ín menzumügöji ra tsjapüji o̱ jmuji. Nguec'ua c'o menzumü a Roma c'o mandazüji dya, ra 'ñe yätcöji ne templo nu ja rí ma't'üji Cjimi. A cja dya nu rá chorügöji. \p \v 49 'Naja c'o mi jmurü, mi chjũ e Caifás. Nuc'ü, mi mero ndamböcjimi c'e cjë'ë c'ü. O xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji, dya pje i̱ṉ pãrãgueji. \v 50 Dya i̱ṉ pãrãji c'ü xenda na jo c'ü ri 'natjo bëzo c'ü ra ndũ ngue c'ua dya ra ndũ texe yo nte. \p \v 51 C'e Caifás mi mero ndamböcjimi c'e cjë'ë c'ü, nguec'ua Mizhocjimi o tsjapü o mama c'ü ro zäda zö dya mi pãrã e Caifás ja cja c'ü mi mama. O mama ro ndũ'ũ e Jesús ngue c'ua dya ro ndũ c'o mejñiñi. \v 52 Dya nguextjo anguezeji c'o dya ro ndũ. Xo ro ngãrãtjo na puncjü nte texe cja ne xoñijõmü c'o dya ro ndũ na ngueje ro 'ñench'e o̱ mü'büji e Jesús, ro tsjaji o̱ t'i Mizhocjimi. \v 53 Ndeze c'e pa c'ü, mi pötma dyü't'ütsjëji ja rvá tsjapüji ro mbö't'üji e Jesús. \p \v 54 Nuc'ua e Jesús dya cja nzhodü c'ü ro jñanda c'o pje mi pjëzhi a Jerusalén. O mbedye cja c'e xoñijõmü a Judea. Je o ma'a cja c'e xoñijõmü c'ü bübü a jmi'i cja c'e ndajyadü. O ma cja 'naja jñiñi c'ü ni chjũ'ũ Efraín. Ya je nguejme nu, co nu c'o o̱ discípulo. \p \v 55 C'e mbaxua c'ü cja yo nte a Israel c'ü ni chjũ Pascua ya ma sädätjo. Na puncjü c'o nte o möji a ma Jerusalén 'ma dya be mi sädä c'e mbaxua. Ro 'nintspiji ante c'ü ro mbedye c'e mbaxua. \v 56 Nuc'ua mi jodüji c'ua e Jesús. Mi pötma mamaji 'ma mi bübüji cja c'e templo: \p ―¿Pje i̱ṉ mangueji? ¿Cjo ra rezga ra ẽjẽ e Jesús cja c'e mbaxua?, mi eñeji. \p \v 57 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo ya vi mandaji, nu 'ma cjó c'o ro mbãrã ja je mi bübü e Jesús ro ngös'üji anguezji ngue c'ua ro ma zürüji. \c 12 \s1 Una mujer unge a Jesús \p \v 1 'Ma xe mi bëzhtjo 'ñanto pa'a ro zädä c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua, o ma c'ua e Jesús a Betania nu ja je mi bübü e Lázaro c'ü vi ndũ'ũ. Nuc'ü, vi xos'ü cja c'o añima. \v 2 O dyä'tp'äji nu 'na jñõnü e Jesús. Ngueje e Marta c'ü mi xisp'i. E Lázaro mi ngue 'naja c'o mi junrü co e Jesús cja mexa. \v 3 Nuc'ua e María o tũ'ũ nde kilo o ungüento c'ü mi dyavo nardo. Me mi muvi na mizhi. O ngosp'ü c'ua o̱ ngua'a e Jesús. Cjanu o ndintspi co o̱ ñixti. Nu cja c'e ngumü me co jyä'ä c'ü mi yüdü c'e ungüento. \v 4 Xo mi bübü nu, e Judas Iscariote c'ü mi ngue o̱ t'i e Simón. Mi ngue 'naja c'o o̱ discípulo e Jesús. Ngue c'e Judas c'ü ro nzhö'ö e Jesús. O mama e Judas: \p \v 5 ―¿Jenga dya vi bö'ö jñi ciento mbëxo ne ungüento; ro ch'unü c'o dya pje pë's'i? \p \v 6 C'ü vi mama a cjanu e Judas, dya ngue c'ü mi juentse c'o dya pje mi pë's'i. Na ngue dya mi juentse c'o. C'ü vi mama yo jña'a yo, ngue c'ü mi mbẽ'ẽ. Mi pjörü c'e cjĩmerio, y mi quibi c'o je mi üt'üji nu. \v 7 Nuc'ua e Jesús o mama: \p ―Jyëzigue. E María o ngoscü ne ungüento; ngue c'ü ra tsjacüji 'ma ya rga tũ'ũ. Pero angueze na mbenze dya. \v 8 Sido i̱ṉ bübügueji yo dya pje pë's'i. Pero nutscö, dya sido rá bünc'öji. \s1 Conspiración contra Lázaro \p \v 9 Nuc'ua na puncjü o nte c'o mi cãrã a Israel o mbãrãji mi bübü nu e Jesús, nguec'ua va möji nu. Dya mi nguextjo c'ü ro ma nuji e Jesús. Xo mi möji ro ma nuji e Lázaro, c'ü vi xos'ü cja c'o añima. \v 10 Nguec'ua c'o ndamböcjimi o dyü't'ütsjëji ngue c'ua xo ro mbö't'üji e Lázaro. \v 11 Na ngueje na puncjü o nte a Israel c'o mi xõgüji co anguezeji mi möji cja e Jesús. Mi ejmeji angueze, na ngueje vi xos'ü e Lázaro. \s1 Jesús entra en Jerusalén \p \v 12 C'ü na yejnu pa'a na puncjü nte'e c'o vi möji cja c'e mbaxua o dyäräji ro ẽjẽ e Jesús a Jerusalén. \v 13 Nuc'ua o ngant'aji o̱ dyë o palma. Cjanu o mbedyeji c'ua, o ma ndünrüji e Jesús. Mi mapjüji, mi mamaji a cjava: \p ―Aleluya. Me na jo nu va ẽjẽ nu o 'ñeme Mizhocjimi ra mandazüji nutscöji rí menzumüji a Israel. \p \v 14 E Jesús o chöt'ü 'naja burru. O chägä c'ua, c'ua ja nzi ga t'opjü cja o̱ jña Mizhocjimi. Mama a cjava c'ü: \q1 \v 15 Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Sion, dya rí sũji. \q1 Jñandaji. Va ẽjẽ cjuã in Jmugueji. \q1 Nuc'ü, va chägä 'naja burru c'ü, eñe cja o̱ jña Mizhocjimi. \p \v 16 C'o o̱ discípulo e Jesús, dya be mi pãrãji ja ma cja nu yo jña'a yo. Nuc'ua 'ma ya vi ma a jens'e e Jesús, ngue 'ma cja o mbeñeji c'ü ngueje e Jesús c'ü vi t'opjü yo jña yo. Cja nde o mbeñeji c'ua c'ü vi ts'a a cjanu. \p \v 17-18 C'o nte c'o vi jñanda e Jesús 'ma o tsjapü o te'e e Lázaro 'ma o zopjü ro mbedye cja c'e cueva, nuc'o, o xipjiji c'o dyaja. Nguec'ua va mbãrã c'o dyaja, nguec'ua va ma ndünrüji e Jesús ante c'ü ro säjä a Jerusalén. \v 19 O pötva mama c'ua c'o fariseo: \p ―Nu'tsc'eji ya i̱ ñutsjëji, dya sö pje rí tsjaji c'ü rí ts'a's'üji e Jesús. Texe yo nte ya tjünt'üji a xütjü angueze, ya nde möji c'ü. \s1 Unos griegos buscan a Jesús \p \v 20 Xo mi cãrã ja nzi nte c'o mi ña griego c'o vi ma ma't'ü Mizhocjimi cja c'e mbaxua. \v 21 Nuc'ua c'o griego o zät'äji cja e Felipe c'ü mi menzumü a Betsaida c'ü tsja a Galilea. O dyötüji, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e sẽ'ẽ, nutscöjme rí negöjme rá chjëjme e Jesús. \p \v 22 O ma c'ua e Felipe; o ma xipji e Andrés. O mëvi c'ua; o ma xipjivi e Jesús c'ü ya mi cãrã o griego. \v 23 O ndünrü c'ua e Jesús, o mama: \p ―Ya va sädä rá tũgö, rá magö a jens'e cja Mizhocjimi nu ja rvá ẽcjö. \v 24 Nuzgö, na cjuana c'ü rí xí'ts'iji. 'Naja ndëxü c'ü ya ra zobü a jõmü, 'ma ra nguibi a jõmü, ra mbes'e ra unü na puncjü ndëxü. C'e ndëxü 'ma dya ra nguibi a jõmü, ra nguejme 'natjo ndëxü. \v 25 Nu c'ü s'iyatsjëjë o̱ vida, nuc'ü, ra ndũ'ũ c'ü. Nu c'ü dya s'iyatsjëjë o̱ vida nu va cja ne xoñijõmü, nuc'ü, sido ra bübütjo c'ü. Dya ra ndũ'ũ. \v 26 Nu c'ü ne ra ndünt'ü ín xütjügö, ni jyodü sido ra 'ñejme ín jñagö. Nu ja je rá bübügö je xo ra bübü nu. Mi Tatagö a jens'e ra s'iya nu c'ü sido ejme ín jñagö. \s1 Jesús anuncia su muerte \p \v 27 ’Nudya me sufrido ín mü'bügö. ¿Pje rá mamagö? ¿Cjo rá xipji mi Tata a cjava: “Mi Tatats'ü rí ts'a's'ü ngue c'ua dya rá tũgö”? Jiyö, dya rá xipji a cjanu, na ngueje, ngueje yo rvá ẽjẽ cja ne xoñijõmü. Ró ẽ rá tũgö. \v 28 Nguec'ua rí tsjague c'ua ja nzi gui ñegue rá tũgö, ngue c'ua ra mbãrã yo nte c'ü me na nojots'ügue, nu'tsc'e mi Tatats'ü. \p Nuc'ua o dyäräji 'naja jña a jens'e, o mama: \p ―Ya ró jíchi yo nte c'ü me na nojozügö. Pero xe rá jíchitjoji c'ü me na nozgö. \p \v 29 C'o nte c'o mi cãrã nu, o dyäräji c'e jña c'ü vi 'ñeje a jens'e. O mamaji c'ua c'ü vi yürü. Pero bübü c'o mi mama: \p ―Ngueje 'naja o̱ anxe Mizhocjimi c'ü o zopjü e Jesús. \p \v 30 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―I̱ dyäräji c'e jña. Dya pje nguetjozügö o zocü. O zo'c'ü i̱ṉ texeji, ngue c'ua rí unnc'eji na puncjü ngüenda. \v 31 Na ngue c'o ya ngue ra tsjacöji, ra 'ñetse c'ü nugü na ü yo nte yo cãrã cja ne xoñijõmü. Nguec'ua Mizhocjimi ra tsjapü ra sufridoji. C'ü dya jo c'ü manda cja ne xoñijõmü, Mizhocjimi ya ra pjongü a tji dya c'ü. \v 32 'Ma ra ndäpcäji cja ngronsi, nuc'ua yo nte ra nguijñiji cja o̱ mü'büji. Ra mbãrãji pje pjëtscö. \p \v 33 Mi mama a cjanu yo, ngue c'ua ro mbãrãji ja rvá ndũ'ũ. \v 34 O ndüntü c'ua c'o nte, o mamaji: \p ―Nutscöjme ya ró äräjme c'ü mama cja o̱ ley Mizhocjimi c'ü o dyopjü e Moisés. Mama a cjava: “E Cristo, nu c'ü ra ndäjä Mizhocjimi, sido ra bübütjo”, eñe. ¿Jenga i̱ṉ mangue ni jyodü ra däpc'ä cja ngronsi? Maco i̱ṉ mangue vi 'ñegue cja Mizhocjimi. ¿Cjo dya ri ngue'tsc'e 'ma e Cristo? O, ¿ja ga cja c'ü i̱ṉ xitscöjme? \p \v 35 E Jesús o ndünrü c'ua: \p ―Xe ja nzi pa xe rá bübütjogö rí jya's'ü c'ua i̱ṉ cãrãgueji. Jyëziji ra nguich'i jya's'ü cja in mü'büji 'ma xe rí bübütjogö va, ngue c'ua dya rí nzhodügueji cja bëxõmü. Na ngueje 'ma rí nzhodüji cja bëxõmü, dya rí pãrãji ja rí möji 'ma. \v 36 Nudya, nutscö rí jya's'ü xe rí bübügö a nde c'ua ja i̱ṉ cãrãgueji. Rí 'ñejmezüji, ngue c'ua ra bübü o̱ jya's'ü Mizhocjimi a mbo cja in mü'büji. \p Nu yo jña'a yo, o mama e Jesús. Cjanu o ma'a c'ua. Dya cja jñandaji ja vi ma'a. \s1 Por qué la gente de Israel no creía en Jesús \p \v 37 E Jesús ya vi tsja na puncjü c'o na nojo cja o̱ jmi anguesji; pero dya mi ejmeji angueze. \v 38 A cjanu o zädä c'o vi mama e Isaías c'ü mi profeta. O mama: \q1 Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö. ¿Cjó ngue c'ü ya o 'ñejme nu c'o ró mamaji? \q1 ¿Cjó ngue c'ü ya o unü na jo ngüenda c'ü me na zëzhi c'ü ín Jmugöji? \q1 Dya cjó 'ñejme. Dya cjó ne ro jñanda, eñe c'e profeta. \m \v 39 Nguec'ua dya cjó sö cjó ro 'ñench'e o̱ mü'bü Mizhocjimi. Xo o mama a cjava e Isaías: \q1 \v 40 Mizhocjimi o tsjapü o ndëzhöji. Xo o tsjapü o meze o̱ mü'büji, nguec'ua dya o 'ñejmeji. \q1 'Ma ro unüji na jo ngüenda, 'ma ro 'ñejmeji cja o̱ mü'büji, nu'ma, ro nzhogü o̱ mü'büji, nuc'ua ro mama 'ma Mizhocjimi: \q1 “Nutscö rá jopcüji o̱ mü'büji.” \m \v 41 Nu yo jña'a yo, o mama e Isaías na ngueje o jñanda c'ü me na nojo e Cristo. O mama c'ua ja rva cja e Cristo. \p \v 42 Na puncjü c'o pje mi pjëzhi mi ejmeji e Jesús. Pero dya mi ne ro mamaji cjo mi ejmeji. Ngue c'o fariseo c'o mi sũji. Mi sũ anguesji ro pjongüji cja o̱ nintsjimiji. \v 43 Xenda mi sũji c'o mama c'o bëzo que na ngueje c'o mama Mizhocjimi. \s1 Las palabras de Jesús juzgarán a la gente \p \v 44 Nuc'ua e Jesús o ña na jens'e, o mama: \p ―Nu c'ü ench'ezügö cja o̱ mü'bü, xo ench'e cja o̱ mü'bü nu c'ü o ndäcjägö. \v 45 Nu c'ü jandgagö, 'ñe unü ngüenda cjó je nguetscö, xo unü ngüenda ja ga cja c 'ü o ndäcjägö. \v 46 Ró ẽjẽ cja ne xoñijõmü; nguetscö e jya's'ü. Texe c'o ench'ezügö cja o̱ mü'büji, dya ra nzhodüji cja bëxõmü. \v 47 'Ma cjó c'o ra dyärä yo jña yo rí mangö, pero 'ma dya ätcä, dya nguezgö rá mama c'ü ni jyodü ra ma sufrido c'ü. Na ngueje c'ü rvá ẽcjö cja ne xoñijõmü, dya ngue c'ü rá cjapü ra ma sufrido yo cãrã; ngue c'ü rá salvaji. \v 48 Nu c'o dya ejmezü y dya xo ätcä yo rí mama, bübü c'ü ra jñünpü nguarü c'ü. Na ngueje 'ma rá ẽcjö na yeje, yo jña yo ró mangö ngueje c'ü rguí tjünpü nguarü c'o vi tsja na s'o c'o. \v 49 Na ngueje nutscö, dya ró mamatsjëgö yo jña'a yo. Mi Tata a jens'e c'ü o ndäcjä ngueje c'ü o mandazü ró xi'ts'iji yo jña'a yo, xo xitsi ja rvá zo'c'üji. \v 50 Rí pãrãgö yo jña'a yo o ndäcjä mi Tata ró ẽ mama ngueje yo jña yo cjapü sido ra bübütjo yo nte. Rí mangö yo jña yo xitsi mi Tatagö. \c 13 \s1 Jesús lava los pies de sus discípulos \p \v 1 'Ma xe mi bëzhitjo ro zädä c'e mbaxua c'ü xiji Pascua, ya mi pãrã e Jesús ya vi zädä c'ü ro ndũ; ro mbedye cja ne xoñijõmü. Je ro ma cja nu Tata c'ü bübü a jens'e. Me mi s'iya c'o mi cãrã cja ne xoñijõmü c'o mi ench'e o̱ mü'bü angueze. Y o tsja c'ua c'ü ni 'ñetse me mi s'iyaji na puncjü. \p \v 2 E Jesús 'ñe c'o o̱ discípulo ma siji xëdyi. E Judas Iscariote c'ü mi nguejnu t'i e Simón, ya vi dyätä c'ü dya jo ro nzhö e Jesús. \v 3 Ya mi pãrã e Jesús, c'ü nu Tata a jens'e ya vi unü texe poder ngue c'ua ro manda. E Jesús mi pãrã je vi 'ñeje cja Mizhocjimi, y ro nzhogü cja Mizhocjimi. \v 4 O böbü c'ua e Jesús nu ja ma siji o xëdyi, o ngãcã o̱ bitu c'ü mi tëjë. Cjanu o ngãjã c'ua 'naja bitu c'ü o mbä'bä. \v 5 Cjanu o xich'i c'ua ndeje 'naja ts'i ndamojmü c'ü mi xindyëji. Cjanu o mbürü o mbe'chp'e o̱ ngua'a c'o o̱ discípulo. Mi tjintspi c'ua co nu c'ü o̱ bitu c'ü mi pä'bä. \p \v 6 Cjanu o böbü a jmi e Simón Pedro. E Pedro o xipji: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö. ¿Jenga rí pechquegö ín cua'a? \p \v 7 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―Nu yo rrã cjagö, dya i̱ṉ pãrãgue dya. Cja rí pãrã después nu yo rrã cjagö. \p \v 8 O ndünrü c'ua e Pedro: \p ―Dya pje rá jë'tsc'i rí pechquegö ín cua'a. \p O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Nu 'ma dya rí jyëtsqui rá pe'chc'e, dya pje rí jogövi. \p \v 9 O mama c'ua e Simón Pedro: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö. Dya nguextjo ín cua c'ü rí pechque. Xo rí pechque ín dyë'ë 'ñe ín jmi'i. \p \v 10 O mama c'ua e Jesús: \p ―Nu c'o ya xaja, ya nguetjo o̱ nguaji c'ü xe ra be'chp'eji, ngue c'ua ra nda chjĩzĩ texe. Nu'tsc'eji ya chjĩzĩts'üji na jo, pero dya chjĩzĩts'üji i̱ṉ texeji. \p \v 11 E Jesús ya mi pãrã cjó ngue c'ü ro nzhö'ö, nguec'ua o mama a cjanu: “Dya chjĩzĩts'üji i̱ṉ texeji.” \p \v 12 Nuc'ua 'ma o nguarü o mbe'chp'e o̱ nguaji, cjanu o ngans'a c'ua o̱ bitu, o ndëjë. O mimitjo c'ua na yeje cja mexa. Cjanu o dyönüji c'ua, o xipjiji: \p ―¿Cjo i̱ṉ pãrãji yo cja ró cja'c'üji? \v 13 Nu'tsc'eji i̱ṉ xitsiji que nguezgö in xöpütezüji, nguezgö in Jmuzüji. Na jo c'ü i̱ṉ mamaji, na ngueje na cjuana. \v 14 Nuzgö in xöpütezüji, in Jmuzüji, ró pe'chc'egö in cuaji. Nguec'ua, nu'tsc'eji xo ni jyodü rí pötqui pe'ch'e in cuaji. \v 15 Nuzgö c'ua ja nzi rvá cja'c'üji, nu'tsc'eji, xo ni jyodü rí pötqui tsjagueji a cjanu. \v 16 Na cjuana c'ü rí xi'ts'iji, 'naja mbëpji, dya xenda na nojo que na ngueje o̱ lamu. Ne xo ri ngueje c'ü o däjä, dya xenda na nojo que na ngueje nu c'ü o ndäjä. \v 17 Nu 'ma i̱ṉ pãrãji yo, me rí mäjäji 'ma rí tsjaji. \p \v 18 ’Rí pãrãgö ja ga cjatsc'eji nu'tsc'eji ró juan'c'üji. Rí pãrãgö bübütsc'eji 'naja c'ü ra tsja c'ua ja nzi ga t'opjü c'ü mama a cjava: “Maco mi dyocjöbe c'e bëzo y ma sigöbe o xëdyi, pero ra nzhögü c'ü.” Dya i̱ṉ texeji rí tsjaji yo. \v 19 Rí xi'ts'iji yo, 'ma dya be va sädä ngue c'ua 'ma ra zädä yo, rí 'ñejmeji, nu c'ü ya ró xi'ts'iji, rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \v 20 Na cjuana c'ü rí xi'ts'iji, nu 'ma rá täc'öji rí zopjüji yo nte, nu c'ü ra säc'eji nguetscö säcjö 'ma c'ü. Nu 'ma ra säcjö c'ü, xo säjä 'ma c'ü o ndäcjägö. \s1 Jesús anuncia que Judas lo traicionará \p \v 21 'Ma o nguarü o mama a cjanu e Jesús, me go nguijñi go sufrido o̱ mü'bü c'ua. O xipjiji na jo: \p ―Na cjuana c'ü rí xi'ts'iji, nu'tsc'eji bübütsc'eji 'naja c'ü ra nzhögü. \p \v 22 Nuc'ua c'o o̱ discípulo mi pötma jñandaji. Dya mi pãrãji cjó ngue c'ü je vi mama. \v 23 'Naja c'o o̱ discípulo 'natjo c'ua mi junrüvi e Jesús. E Jesús me mi s'iya c'e discípulo. \v 24 E Simón Pedro o tsjapü seña c'e discípulo ngue c'ua ro tsja t'önü cjó je ngue c'ü mi xipji e Jesús. \v 25 Nuc'ua c'e discípulo c'ü 'natjo c'ua mi junrüvi e Jesús o dyönü: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, ¿cjó ngue c'ü ra nzhöc'ügue? \p \v 26 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Nu c'ü rá unü ne xëdyi nu rá tü'bü cja ne jñõnü ngue c'ü ra nzhögü c'ü. \p Cjanu o ndü'bü c'ua, cjanu o unü e Judas Iscariote c'ü nu t'i e Simón. \v 27 Nuc'ua e Judas, 'ma o jñü'ü c'e xëdyi, o nguich'i c'ua c'ü dya jo cja o̱ mü'bü. E Jesús o xipji c'ua: \p ―Nu c'o rí tsjague, ya extí ma'a rí ma tsjague c'o. \p \v 28 Nu c'o dyaja c'o mi junrü cja mexa, dya pje mbãrãji jenga mi xipji a cjanu. \v 29 E Judas mi tũ'ũ c'e cjĩmerio. Mi cãrã c'o discípulo c'o mi cjijñi e Jesús mi xipji e Judas ro ma ndõmü c'o mi jyodü cja c'e mbaxua. Mi cãrã c'o mi cjijñi mi xipji e Jesús c'ü ro ma unü merio c'o dya pje mi pë's'i. \v 30 Nuc'ua e Judas 'ma o jñü'ü c'e xëdyi, exo mbedye c'ua. Ya mi xõmü. \s1 El nuevo mandamiento \p \v 31 Nuc'ua 'ma o mbedye e Judas, o mama c'ua e Jesús: \p ―Nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi, rá cjagö dya nu c'ü rvá ẽjẽ rá cja'a. A cjanu ra 'ñetse c'ü me na nojozügö. A cjanu xo ra 'ñetse c'ü me na nojo Mizhocjimi c'ü ngueje mi Tatagö. \v 32 C'ü rá cjagö, ya zädä rá cjagö. Nguec'ua ra 'ñetse c'ü me na nojo Mizhocjimi. Nuc'ua Mizhocjimi ra tsjapü ra 'ñetse c'ü me na nojozü, nutscö rvá ẽcjö cja Mizhocjimi. \v 33 Nu'tsc'eji ín ch'itsc'öji, ya 'natjo ndajme xe rá bübü co nu'tsc'eji. Rí jyongügöji. C'ua ja nzi rvá xipji c'o pje pjëzhi cja c'o nte a Israel, a cjanu xo rí xi'ts'igöji dya. Nu ja je rá magö, nu'tsc'eji, dya ra sö rá möcjöji dya. \v 34 Rí xi'tsc'öji 'na jña nu cja dadyo. Nguejnu rí tsjaji nu. Rí pötqui s'iyaji. C'ua ja nzi rvá s'iyats'ügöji, je xo rgui s'iyagueji a cjanu. \v 35 'Ma rí pötqui s'iyaji, a cjanu ra mbãrã texe yo nte ngue'tsc'eji ín discípulots'üji. \s1 Jesús anuncia que Pedro le negará \p \v 36 E Simón Pedro o xipji e Jesús: \p ―Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö. ¿Ja je rí mague? \p O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Nu ja je rá magö, dya pje ra sö rá möcjöji dya. Cja ne rí sät'ägueji después nu ja je rá sätc'ö. \p \v 37 O ndünrü c'ua e Pedro: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, ¿jenga dya ra sö rá mëgovi dya? Nutscö rá nzhötsjëjë ngue c'ua ra mbötcüji c'ü dya ra mbö'tc'ügueji. \p \v 38 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―Nu'tsc'e Pedro, i̱ṉ mangue rí nzhötsjë ra bö'tc'ü ngue c'ua dya ra bötcügö. Pero na cjuana c'ü rí xi'ts'igö, 'ma rí dyärä ra huë'ë o chare, ya rí pa na jñi rgui tsänngä c'ü i̱ṉ pãcãgö. \c 14 \s1 Jesús, el camino al Padre \p \v 1 Xe ma ña'a e Jesús, o mama: \p ―Dya me ra triste in mü'büji. Rí 'ñench'e in mü'büji Mizhocjimi. Xo rí 'ñench'ezügö cja in mü'büji. \v 2 A jens'e nu ja bübü mi Tatagö, nunu, me järä na puncjü ja rá bübügöji. Nuzgö ya rá magö a manu, rá ma xã'mã nu ja rí bübügueji. Nu 'ma dya ri järä na puncjü o ngumü nu ja rí bübügueji, dya ro xi'ts'iji a cjanu. \v 3 Nuzgö na cjuana rá magö, rá ma xã'mãgö nu ja je rí bübügueji. Pero rá ẽtcjö na yeje. Rá sints'iji ngue c'ua nu ja je rá magö, nu'tsc'eji xo rí ma bübügueji nu. \v 4 Nu'tsc'eji ya i̱ṉ pãrãji nu ja je rá magö. Xo i̱ṉ pãrãji c'e 'ñiji c'ü je sät'ä nu. \p \v 5 Nuc'ua e Tomás o xipji: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'üjme, dya rí pãrãgöjme nu ja je rí mague. ¿Ja rgá sö rá pãrãgöjme c'e 'ñiji c'ü je sät'ä nu? \p \v 6 O ndünrü c'ua e Jesús, o mama: \p ―Nuzgö nguetscö e 'ñiji. Nguetscö rí jí'ts'iji c'ü na cjuana ja ga cja Mizhocjimi. Nguetscö rí da'c'üji c'ü sido rí bübütjoji. 'Ma cjó c'o ra 'ñench'ezü cja o̱ mü'bü, ra zät'ä a jens'e 'ma nu ja bübü mi Tatagö. 'Ma jiyö, dya ra sö ra zät'ä. \v 7 Nu 'ma ya ri pãcãgöji, ya xo ri pãrãji mi Tata. Nudya, ya i̱ pãrãji mi Tata, ya i̱ jñandaji dya angueze. \p \v 8 E Felipe o xipji c'ua: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'üjme, jítsigöjme c'ü nin Tata. Nguextjo c'ü rí negöjme c'ü. \p \v 9 E Jesús o xipji c'ua: \p ―Nu'tsc'e Felipe, ya mezhe rí bübügöji. ¿Cjo dya be i̱ṉ pãrã cjó je nguetscö? Nu c'ü ya o jñandga, ya xo jñanda mi Tatagö c'ü ngueje Mizhocjimi. ¿Jenga i̱ṉ mamague: “Jítsijme c'ü nin Tata”? \v 10 ¿Cjo dya i̱ṉ ejmegue je rí bübügö cja mi Tata, y mi Tata je bübüzügö? Yo jña'a yo rí xi'ts'igöji, dya pje rí mamatsjëgö yo. Ngueje mi Tata c'ü je bübüzügö c'ü xitsi rá cja yo rí cjagö. \v 11 Ya ró xi'ts'iji rí bübügöbe mi Tata, je xo bübüzügö mi Tata. 'Ma dya sö rí jñunt'ü in mü'büji c'ü ró xi'ts'itjoji, 'ñejmeji na ngueje yo na nojo yo rí cjagö. \v 12 Nuzgö, na cjuana c'ü rí xi'ts'iji, nu c'ü ra 'ñejmezügö, xo ra tsja c'ua ja nzi rgá cjagö. Nuzgö ya ngue rá magö cja mi Tata. Nuc'ua nu c'ü ra 'ñejmezügö rá unü c'ü ra tsja c'ü xenda na nojo que na ngue yo rí cjagö. \v 13 'Ma rí jyodü rí tsjaji c'ua ja nzi rgá negö, ra sö rí dyötüji mi Tata a jens'e. Nuc'ua rá da'c'üji c'ua ja nzi gui dyötüji c'ü. A cjanu ra 'ñetse c'ü me na nojo mi Tatagö c'ü ngueje Mizhocjimi. \v 14 'Ma pje rí dyörüji na ngueje i̱ṉ ejmezü, nutscö rá cja'a. \s1 Jesús promete enviar el Espíritu Santo \p \v 15 ’Nu 'ma i̱ṉ s'iyazüji, rí tsjaji yo rí mandats'ügöji. \v 16 Nutscö rá ötügö mi Tata a jens'e. Angueze ra ndäjä ne 'naja ra ẽ bübü co nu'tsc'eji c'ü ra 'ñe mböxc'üji. Sido ra bübüts'ügueji c'ü. \v 17 Nu c'ü ra dya'c'üji Mizhocjimi ngueje o̱ Espíritu c'ü ra jí'ts'iji ja ga cja Mizhocjimi. Nu c'o cãrã cja ne xoñijõmü c'o dya ench'ezü cja o̱ mü'büji, o̱ Espíritu Mizhocjimi dya sö ra bübüji, na ngueje dya pãrãji angueze, ni xo pãrãji ja ga pëpji c'ü. Pero nu'tsc'eji i̱ṉ pãrãgueji na ngueje bübü co nu'tsc'eji. Xo ra bübü cja in mü'bügueji. \v 18 Nuzgö dya rá sogüts'üji nza cja 'na jyoya. Nuzgö rá yepe rá nzhogütjogö rá ẽjẽ va ja i̱ṉ cãrãgueji. \v 19 Dya cja ra mezhe c'ü xe ra jñandga yo cãrã cja ne xoñijõmü. Pero nu'tsc'eji rí jñandgaji. Sido rá bübütjogö, nguec'ua nu'tsc'eji xo sido rí bübütjogueji. \v 20 Nu'tsc'eji, 'ma ra zädä c'e pa'a c'ü ra ẽjẽ o̱ Espíritu Mizhocjimi, rí pãrãji je rí bünc'öbe mi Tata. Xo rí pãrãji i̱ṉ bünc'eji co nutscö, 'ñe nutscö rí bünc'ö cja in mü'bügueji. \v 21 Nu c'ü pãrã yo rí mandagö, c'ü xo ra tsja'a yo rí mandagö, ngueje c'ü s'iyazü c'ü. Mi Tatagö xo ra s'iya nu c'ü s'iyazü. Nuc'ü, xo rá s'iyagö c'ü. Nuc'ü, xo rá cjapü ra mbãcã na jo'o. \p \v 22 O ndünrü c'ua e Judas c'ü dya mi ngueje e Judas Iscariote, o mama: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügöjme. ¿Ja rgá sö'ö rí tsjacüjme rá pã'c'ãjme c'ü dya ra mbã'c'ã yo cãrã cja ne xoñijõmü? \p \v 23 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Nu c'o s'iyazügö ra tsja'a yo rí mama. Nuc'ua ra tsja mi Tatagö xo ra s'iyaji anguezeji. Nuc'ua nutscöbe rá ẽ bübügöbe cja o̱ mü'büji. \v 24 Nu c'o dya s'iyazü, dya xo cja'a yo rí mama. C'o jña'a c'o rí mangö, dya pje rí mamatsjëgö yo. Mi Tatagö c'ü o ndäcjägö, xitsi rá mama yo jña'a yo. \p \v 25 ’Nu yo jña'a yo, rí xi'ts'iji dya yo, nudya xe rí bübü cja in jmiji. \v 26 Mizhocjimi c'ü ngueje mi Tatagö ra ndäjä nu c'ü ra 'ñe mböxc'üji c'ü ngueje o̱ Espíritu angueze. Nuc'ü, ra pätcägö c'ü. Ra xö'c'üji texe, ra mbeñc'eji texe c'o ró xi'ts'igöji. \p \v 27 ’Yo nte 'ma zenguaji yo nín minteji, xipjiji ra söyaji. Pero c'o o̱ mü'büji sido sũ'ũ, dya söya. Nutscö, söya ín mü'bügö, rá cjapü ra söya in mü'bügueji. Nuzgö ya rá magö. Pero dya rí sũ'ũji, ra söya in mü'büji. \v 28 Ya me sũ in mü'bügueji na ngueje ya i̱ dyäräji c'ü ró xi'ts'iji ya rá magö. Rá nzhogü rá ẽtcjö c'ua ja ri cãrãgueji. Nu 'ma xenda ri s'iyazüji, me ri mäcjeji 'ma, na ngueje rá ma cja mi Tata a jens'e. Na ngueje mi Tatagö xenda na nojo que na nguezgö. \v 29 Ya ró xi'ts'iji dya, nudya dya be sädä. Ngue c'ua 'ma ra zädä, sido rí 'ñejmezüji. \p \v 30 ’Dya cja xe rá ñaji na puncjü, na ngueje va ẽjẽ c'o nte c'o pëpi c'ü dya jo. C'ü dya jo manda cja o̱ mü'bü yo cãrã cja ne xoñijõmü. Pero dya sö ra manda cja ín mü'bügö. \v 31 Pero ni jyodü ra mbãrã yo cãrã cja ne xoñijõmü, nuzgö me rí s'iyagö mi Tata. Nguec'ua rí cjagö c'o mandazü mi Tata. Böbüji. Rá pedyeji va. \c 15 \s1 La planta de uva y sus ramas \p \v 1 O mama e Jesús: \p ―Na cjuana nguetscö e za'a c'ü me na jo. Mi Tatagö a jens'e ngue c'ü pjörü c'e za'a c'ü. \v 2 Texe o dyëza c'ü bübüzügö c'o dya quis'i, ra dyëch'iji. Texe dyëza c'o quis'i, ra dyodüji ngue c'ua xenda ra nguis'i na puncjü. \v 3 Nu'tsc'eji ya i̱ 'ñejmeji c'o jña'a c'o ya ró xi'ts'iji, nguec'ua ya jogü in mü'büji dya. \v 4 Sido rí 'ñejmezügöji, nuc'ua nutscö sido rá bübü cja in mü'büji. Chjëntjovi nza cja 'naja dyëza, 'ma dya ra bübü cja c'e za'a, dya ra nguis'i. Xo rga cjatjots'ügueji nu, nu 'ma dya sido rí 'ñejmezügöji, dya xo sö rí tsjaji nu c'ü rí negö. \p \v 5 ’Nutscö nguetscö e za'a. Nu'tsc'eji ngue'tsc'eji o dyë'ë. Nu c'ü sido ra 'ñejmezügö, nutscö sido rá bübügö cja o̱ mü'bü c'ü. Nuc'ü, ra sö ra tsja nu c'ü rí negö. Nu'tsc'eji, dya ra sö pje rí tsjaji c'ü rí negö, 'ma dya rí 'ñejmezügöji. \v 6 Nu c'ü dya sido ra 'ñejmezügö chjëntjovi nza cja 'na dyëza c'ü dya jo, c'ü panatjoji, cja na dyot'ü c'ua, cja na jñüs'üji c'ua, cja na ngöt'üji a sivi, ra ndë'ë. \p \v 7 ’Nu 'ma sido rí 'ñejmezügöji, nu 'ma sido ra bübü ín jñagö cja in mü'bügueji, nuc'ua dyörüji c'ü rí ñe'eji. A cjanu ra dya'c'üji 'ma. \v 8 Nu 'ma rí tsjaji c'ü rí negö, ra 'ñetse 'ma c'ü ri ngue'tsc'eji ín discípulots'ügöji. A cjanu ra 'ñetse 'ma, c'ü me na nojo mi Tatagö. \v 9 C'ua ja va s'iyazügö mi Tata a jens'e, je xo rvá s'iyats'ügöji. Sido rí tsjaji c'ü rí negö na ngueje rí s'iyats'üji. \v 10 Mi Tatagö a jens'e me sido s'iyazügö c'ü, na ngueje rí cjagö c'o mandazü angueze. A cjanu sido rá s'iyats'üji 'ma rí tsjaji c'o rí mandats'üji. \p \v 11 ’Ró xi'ts'iji nu yo jña'a yo, ngue c'ua ra mäjä in mü'büji c'ua nzi rgá mäjägö. A cjanu, na cjuana me rí mäcjeji 'ma. \v 12 Ngueje nu rí mandats'üji nu, rí pötqui s'iyaji c'ua ja nzi rvá s'iyats'ügöji. \v 13 Nu c'ü xenda s'iyate ngue c'ü ra unütsjëjë c'ü ra bö't'ü c'ü; ngue c'ua dya ra bö't'ü c'ü jovi. \v 14 Nu'tsc'eji ngue'tsc'eji rí jogöji, nu 'ma rí tsjaji yo rí mandats'ügöji. \v 15 Dya cja rá xi'ts'iji c'ü ri ngue'tsc'eji ín mbëpjits'ügöji, na ngueje 'naja mbëpji dya pãrã c'o cja'a o̱ lamu. Rí xi'ts'iji dya, c'ü ngue'tsc'eji rí joji dya, na ngueje texe c'o ró ärägö cja mi Tata a jens'e, ya ró xi'ts'iji. \v 16 Nu'tsc'eji dya i̱ juancügöji. Nuzgö nguetscö ró juan'c'ügöji. Ró empc'egöji ngue c'ua sido rí tsjaji c'ua ja nzi rgá negö, rí ma zopjüji yo nte ngue c'ua sido ra 'ñejmezüji anguezeji. Nuc'ua texe c'o rí dyötüji mi Tata a jens'e na ngueje i̱ṉ ejmezüji, angueze ra dya'c'üji. \v 17 Nutscö rí mandats'üji rí pötqui s'iyagueji. \s1 El mundo odia a Jesús y a los suyos \p \v 18 ’'Ma ra nuc'üji na ü yo cãrã cja ne xoñijõmü c'o dya ejmezü, dya me rí tsjijñiji. Rí mbeñegueji nutscö ot'ü o nugöji na ü 'ma dya be mi nuc'eji na ü. \v 19 Nu 'ma ri tsjaji c'ü cja yo cãrã cja ne xoñijõmü c'o dya ejmezü, nu'ma, ro s'iyats'ügueji 'ma yo. Pero nu'tsc'eji ya i̱ 'ñejmezügöji na ngueje ró juan'c'ügöji. A cjanu, dya pje i̱ṉ cjaji c'ua ja nzi ga tsja c'o dya ejmezü, nguec'ua nuc'ügueji na ü. \v 20 Mbeñeji c'e jña'a c'ü ró xi'ts'iji: “'Naja mbëpji dya xenda na nojo que na ngueje o̱ lamu.” Nu 'ma ya nugöji na ü, me träcjäji, xo 'ñetsc'eji xo ra nugöji na ü, ra ndräc'äji. 'Ma o dyätcägöji c'o ró xipjiji, xo ra dyä'tc'ägueji c'o rí xipjiji. \v 21 Ra tsja'c'üji a cjanu, na ngueje i̱ṉ ejmezügöji. Dya pãrãji nu c'ü o ndäcjä ró ẽcjö cja ne xoñijõmü. \p \v 22 ’Nudya tũji o̱ nzhubüji dya, na ngueje 'ma ró ẽ zopjügöji ín jñagö, dya 'ñejmezüji. \v 23 Nu c'ü nugügö na ü, xo nu'u na ü c'ü mi Tatagö a jens'e. \v 24 Ró cjagö c'o me na nojo a jmi anguezeji c'ü dya sö cjó ro tsja. Nguec'ua va unüji ngüenda c'ü o ndäcjä mi Tatagö. Pero dya 'ñejmezüji. Nguec'ua, dya nguextjozgö nugöji na ü, xo nuji na ü c'ü mi Tatagö. Nguec'ua me tũji o̱ nzhubüji dya. \v 25 A cjanu, va sädä nu c'ü t'opjü cja o̱ leyji c'ü o unü Mizhocjimi anguezeji. Je mama a cjava: “O nugüji na ü, dya pje rmí cjagö”, eñe cja c'e ley. \p \v 26 Xe mi ña e Jesús, o mama: \p ―Nuc'ua 'ma ra ẽjẽ nu c'ü ra 'ñe mböxc'üji, ngue c'ü ra mama c'ü ja ga cjazgö c'ü. Nuzgö nguetscö rá täjä ndeze cja mi Tatagö a jens'e nu c'ü ra 'ñe mböxc'üji. Ngueje o̱ Espíritu Mizhocjimi c'ü ra jí'ts'iji c'ü na cjuana. \v 27 Nu'tsc'eji xo rí mamaji ja ga cjazgö, na ngueje rí dyocjöji ndeze 'ma ot'ü 'ma ró zopjü yo nte. \c 16 \p \v 1 ’Nuzgö rí xi'ts'iji yo jña'a yo, ngue c'ua dya rí chjench'eji a xütjü. \v 2 Yo nte a Israel ra pjongüts'üji cja o̱ nintsjimiji. Ra zädä 'ma ra nguijñiji c'ü ri ne Mizhocjimi ra tsja anguezeji ra mbö'tc'üji. \v 3 Ra tsjaji a cjanu na ngueje dya pãrãji mi Tata, ne xo ri nguetscö pãcãji. \v 4 Ya ró xi'ts'iji yo, ngue c'ua 'ma ra zädä c'e pa, rí mbeñeji ya rvá xi'ts'igöji yo. \s1 Lo que hace el Espíritu Santo \p ’Cja rrã xi'ts'iji dya yo jña, na ngueje cja ni jyonc'eji rí pãrãgueji dya. \v 5 Nudya, rá ma'a nu ja je bübü c'ü o ndäcjä. Pero nu'tsc'eji, ne ri 'najats'ügueji, dya cjó önngü ja je rá ma. \v 6 Me i̱ṉ cjijñiji na puncjü cja in mü'büji na ngueje ró xi'ts'iji yo. \v 7 Rí xi'ts'igöji c'ü na cjuana. Nuzgö ni jyodü rá magö, na ngueje 'ma dya rá magö, dya ra ẽjẽts'ügueji nu c'ü ra'ñe mböxc'üji. Nu 'ma rá magö, rá täjä c'ü ra 'ñe mböxc'üji. \v 8 Nu 'ma ra ẽjẽ c'ü, ra tsjapü yo cãrã cja ne xoñijõmü ra mbãrãji c'ü tũji o̱ nzhubüji. Xo ra tsjapü ra mbãrãji nguextjozgö me na jozgö, nguextjozgö sö rá jocüji. Ya xo ra tsjapü ra mbãrãji ngue Mizhocjimi c'ü ra jñünpü ngüenda anguezeji ra ma sufridoji. \v 9 Nu c'ü ra 'ñe mböxc'üji, ra tsjapü ra mbãrãji c'ü tũji o̱ nzhubüji na ngueje dya ench'ezügö cja o̱ mü'büji. \v 10 Ra tsjapü ra mbãrãji me na jozgö, nguextjozgö sö rá jocüji. Na ngueje 'ma ya rga tũgö, rá tetjogö. Nuc'ua rá magö cja mi Tata. Dya cja xe rí jñandgaji. \v 11 Nu c'ü ra 'ñe mböxc'üji, ra tsjapü ra mbãrãji, Mizhocjimi manda y ra tsjapü ra ma sufrido nu c'o dya ätä angueze. Na ngueje Mizhocjimi ya ri jizhi c'ü ra ma sufrido c'ü dya jo c'ü manda cja ne xoñijõmü. \p \v 12 ’Xe rí pë's'itjogö na puncjü c'o rá xi'ts'iji. Pero dya be sö rí tendioji ja ga cja nu c'o ro xi'ts'iji. \v 13 Nu 'ma ra ẽjẽ o̱ Espíritu Mizhocjimi, nuc'ü, ra jí'ts'iji texe c'o na cjuana. Nuc'ü, dya pje ra ñatsjëjë. Ra mama texe c'o ra dyärä c'o mama Mizhocjimi. Nuc'ü, ra 'ñe ngöxc'üji c'o cja ra zädä. \v 14 Angueze ra jí'ts'iji c'ü me na nozgö, na ngueje ra mböxc'üji rí tendioji na jo ja ga cja c'o ín jñagö c'o ya ró xi'tsc'öji. \v 15 Texe c'ua ja ga cja mi Tatagö, nuzgö xo ga cjazgö nu. Nguec'ua ró mama: “O̱ Espíritu Mizhocjimi ra mböxc'üji rí tendioji na jo ja ga cja c'o ín jñagö c'o ya ró xi'tsc'öji.” \s1 La tristeza se cambiará en alegría \p \v 16 ’Dya cja ra mezhe c'ü xe rí jñandgagöji. Nuc'ua, dya ra mezhe rí jñandgatjoji na yeje. \p \v 17 Nuc'ua c'o o̱ discípulo bübü c'o o pötva mama: \p ―¿Ja ga cja yo xitsiji: “Dya cja ra mezhe xe rí jñandgaji, nuc'ua, dya ra mezhe rí jñandgatjoji na yeje”? ¿Jenga nde mama: “Dya rí jñandgaji na ngueje rá magö cja mi Tata”? \p \v 18 Mi mamaji c'ua: \p ―Pãrã, ¿ja ga cja yo mama: “Dya cja ra mezhe”? Nuzgöji, dya rí pãrãgöji ja ga cja c'ü mama. \p \v 19 O mbãrã e Jesús, mi ne ro dyönüji, nguec'ua o xipjiji c'ua: \p ―I̱ṉ pötqui dyönütsjëji pje ne ra mama c'ü ró xi'ts'iji c'ü dya cja ra mezhe xe rí jñandgaji, nuc'ua, dya ra mezhe rí jñandgatjoji na yeje. \v 20 Nuzgö na cjuana c'ü rí xi'ts'iji, nu'tsc'eji me rí huë'ëji, me rí tristegueji rí mbenzeji. Pero yo cãrã cja ne xoñijõmü c'o dya ejmezügö, nuyo, me ra mäjä yo. Nu'tsc'eji me rí tsjijñiji cja in mü'büji. Pero nu c'ü me rgui tristeji, exi ngue c'ü rgui mäcjeji después. \v 21 'Naja ndixũ, nu 'ma mus'ü o̱ t'i, me sufrido na ü'ü. Nuc'ua 'ma ya mus'ü c'ü nu ts'it'i, dya cja mbeñe c'ü na ü'ü. Ya mäjätjo na ngueje c'ü ya vi mus'ü 'naja ts'it'i cja ne xoñijõmü. \v 22 Nu'tsc'eji, je xo ga cjatsc'eji dya nu. Me i̱ṉ sufridoji c'ü me i̱ṉ cjijñiji cja in mü'büji. Pero rá chjëtjoji na yeje. Nuc'ua me ra mäjätjo na yeje in mü'büji. Dya cjó ra sö ra jñücüts'ügueji c'ü me rí mäjäji. \p \v 23 ’Nu pa'a c'ü rá chjëtjoji na yeje, dya pje rí dyönngüji 'ma. Ya ri pãrãji ja ga cja c'ü rí xi'ts'iji dya. Na ngueje i̱ṉ ejmezüji, sö rí dyötüji mi Tata a jens'e. Nuc'ua ra dya'c'üji c'ua ja nzi gui dyötüji c'ü. \v 24 Dya be i̱ṉ nänngäji ín chjũgö c'ü pje ni dyötüji mi Tatagö. Dyötüji dya. Texe nde ra dya'c'üji, ngue c'ua me ra mäjä in mü'büji. \s1 Jesucristo, vencedor del mundo \p \v 25 ’Nu yo ró xi'ts'iji, dya be sö rí tendioji na jo ja ga cja yo. Ra zädä 'ma ya rá xi'ts'iji na jo ja ga cja mi Tata. \v 26 Dya rí xi'ts'iji nguetscö rá ö'tc'üji mi Tata. C'e pa'a c'ü, rí dyötütsjëji mi Tata, rí ñänngäji ín chjũgö. \v 27 Na ngueje nguetsjë mi Tata c'ü s'iyats'üji, na ngueje nu'tsc'eji me i̱ṉ s'iyazüji. I̱ 'ñejmeji c'ü je rvá ẽcjö cja mi Tata c'ü Mizhocjimi. \v 28 Je rvá ẽcjö cja mi Tata a jens'e. Ró ẽcjö cja ne xoñijõmü. Ya ngue rá pedye cja ne xoñijõmü. Rá nzhogü, rá ma cja mi Tata. \p \v 29 C'o o̱ discípulo o xipjiji c'ua: \p ―Nudya, 'ñetse na jo, yo jña yo i̱ṉ mangue. Ya ró tendiojme ja ga cja c'o i̱ṉ xitsijme. \v 30 Nudya ya rí pãrãgöjme c'ü nde i̱ṉ pãrãgue texe. I̱ṉ pãtcöjme ín mü'büjme, nguec'ua dya ni jyodü rá cja'c'üjme t'önü. Nguec'ua ya rí ejmejme je i̱ pedyegue cja Mizhocjimi. \p \v 31 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Nudya, ¿Cjo ya i̱ṉ ejmezüji dya, 'ma? \v 32 Ya ngue ra zädä c'e hora, na cjuana ya o zädä, c'ü rí pjötc'eji i̱ṉ texeji. Nde 'naja rgui möcjeji cja in nzungueji. Nuc'ua ya rí sogüzütsjëji. Pero nutscö, dya rí bübütsjëgö. Nuzgö rí bünc'öbe mi Tata c'ü bübü a jens'e. \v 33 Nu yo jña'a yo, rí xi'ts'iji yo, ngue c'ua mas rí 'ñejmezüji, a cjanu rá da'c'üji ra söya in mü'bügueji. Cja ne xoñijõmü me rí sufridogueji. Pero, dya rí sũji na ngueje ró tõpügö nu c'ü manda yo cãrã cja ne xoñijõmü. \c 17 \s1 Jesús ora por sus discípulos \p \v 1 Nuc'ua 'ma o nguarü e Jesús o mama yo jña'a yo, o nä's'ä c'ua a jens'e, o mama: \p ―Nu'tsc'e mi Tatats'ü, ya zädä c'e hora 'ma rá tũgö. Tsjapü ra mbãrã yo nte cjó je nguetscö. Rí tsjapü ra mbãrãji nguetscö in Ch'izgö me na nozgö. A cjanu, ngue c'ua xo ra mbã'c'ãji me na notsc'e, nu'tsc'e mi Tatats'ügö a jens'e. \v 2 Nu'tsc'e mi Tatats'ü, ya i̱ dyacö rá mandagö texe yo nte cja ne xoñijõmü. Nu c'o ench'ezügö cja o̱ mü'bü, rá unügö c'ü sido ra bübütjoji. \v 3 Sido ra bübütjoji na ngueje pã'c'ãji, nu'tsc'e nguetjots'ügue i̱ṉ Mizhocjimigue c'ü na cjuana. Sido ra bübütjoji na ngueje xo pãcãji, nutscö e Jesucristo i̱ chäcjägö cja ne xoñijõmü. \p \v 4 ’Nutscö ró jíchi yo nte yo cãrã cja ne xoñijõmü c'ü me na nots'ügue, na ngueje ró cja texe c'o i̱ xitsi. \v 5 Nudya, mi Tatats'ü, rí tsjague ngue c'ua rá bübügö na yeje co nu'tsc'e nu ja me na nojots'ügue. Rí tsja ngue c'ua rá bübügövi c'ua ja nzi rmá bübügövi 'ma dya be mi t'ät'ä ne xoñijõmü. \p \v 6 ’Nu c'o cãrã cja ne xoñijõmü yo i̱ dyacü, ngue'tsc'e je i̱ 'ñünbü o̱ mü'büji, ngue c'ua o 'ñench'ezü cja o̱ mü'büji. Nujyo, ró jíchiji ja ga cjats'ügue, mi Tatats'ü. Anguesji sido cjaji nu c'o i̱ṉ mangue. \v 7 Texe c'o ró cjagö, 'ñe c'o ró mangö, ngue'tsc'e i̱ xitscö ró cjagö, ngue'tsc'e i̱ xitscö ró ñagö. \v 8 Na ngueje ya ró xipjiji c'o jña'a c'o i̱ xitsi ro xipjiji. Anguesji o 'ñejmeji c'o ró xipjiji. Ya xo pãrãji cja o̱ mü'büji c'ü na cjuana je rvá ẽcjö cja in dyë'ë. Ya xo 'ñejmeji, ngue'tsc'e i̱ chäcjä cja ne xoñijõmü. \p \v 9 ’Nu'tsc'e mi Tatats'ü, nutscö rí ö'tc'ügö yo o 'ñejmets'ü in jñague. Dya rí ö'tc'ügö yo cãrã cja ne xoñijõmü yo dya ejme. C'o rí ö'tc'ügö ngueje c'o i̱ dyacü na ngueje ngue'tsc'e je i̱ṉ 'ñeje dya yo. \v 10 Texe yo ín ntegö ngueje in ntegue. Texe yo in ntegue ngueje ín ntegö. Anguezeji pãcãji exi ngue in Ch'izügö. \p \v 11 ’Nutscö je rá magö nu ja je i̱ṉ bünc'e, nu'tsc'e mi Tatats'ü. Dya cja rá bübügö va cja ne xoñijõmü. Pero nu yo i̱ dyacü, nuyo, cãrãji cja ne xoñijõmü. Mi Tatats'ü, nu'tsc'e me na jots'ü, rí ö'tc'ü rí tsjapü nu yo i̱ dyacü, ra mbã'c'ãji c'ü xo ngue'tsc'e nu Tatats'üji. A cjanu rí pjörüji. Nguec'ua ra 'natjoji c'ua ja xo nzi ga cjazgövi, rí 'natjogövi, mi Tatats'ü. \v 12 Nutscö xe rí bübügö co anguesji, rí pjorügöji, na ngueje me na zë'ts'igue, i̱ dyacügö ja rgá pjörüji. Nguec'ua ne ri 'naja anguesji cjó ró bëzhigö. Nguextjo 'natjo c'ü o dyo'o o̱ mü'bü c'ü dya jo. O bëzhi c'ü, c'ua ja nzi ga mama cja in jñague. \p \v 13 ’Mi Tatats'ügö, ya rá magö c'ua ja je i̱ṉ bünc'e. Rrã mangö yo jña'a yo, nudya xe rí bünc'ö cja ne xoñijõmü, ngue c'ua nu yo i̱ dyacö, na cjuana ra mäjäji c'ua ja nzi rgá mäjägö. \v 14 Nu yo i̱ dyacü, ró xipjigöji ín jñagö. Yo cãrã cja ne xoñijõmü c'o dya ejme, me nuji na ü nu yo ejme ín jñagö. Na ngueje c'ua ja nzi ga cjazgö c'ü dya rí tsja va cja ne xoñijõmü, je xo ga cjatjonu yo ejme ín jñagö. \v 15 Dya rí ö'tc'ü c'ü rí sidyiji c'ü dya cja ra ngãrãji cja ne xoñijõmü. Rrã ö'tc'ü rí pjörüji nu va cja ne xoñijõmü nu ja manda c'ü dya jo. \v 16 Na ngueje dya menzumüji va cja ne xoñijõmü. C'ua ja nzi ga cjazgö, dya rí menzumü va cja ne xoñijõmü, je xo ga cjatjonu anguesji. \v 17 Anguezeji o 'ñejmeji in jñague, nguec'ua nu'tsc'e rí xõcüji ra tsjaji c'ua ja nzi gui ñegue. Ngue in jñague jíchiji c'ü i̱ṉ negue. \v 18 I̱ chäcjä, ró ẽ zopjü yo cãrã cja ne xoñijõmü ró xipjiji yo in jñague. C'ua ja nzi vi chäcjägö cja ne xoñijõmü, ró juajnü anguesji ra zopjüji yo nte yo cãrã cja ne xoñijõmü. \v 19 Rá cjagö c'ua ja nzi gui ñegue rá tũgö. Ngue c'ua anguezeji xo ra tsjaji c'ua ja nzi gui ñegue. \p \v 20 ’Dya nguextjo yo i̱ dyacü rí ö'tc'ü yo. Xo rí ö'tc'ü c'o cja ra 'ñejmezügö na ngueje c'o ín jñagö c'o ra mama yo i̱ dyacü. \v 21 Rí ö'tc'ü, texeji nde ra 'natjoji, c'ua ja nzi ga cjatsc'e mi Tatats'ü, i̱ṉ bübüzügö, nutscö rí bübüts'ügö. Rí ö'tc'ügö, texe yo xo ra 'natjoji co nutscövi. Rí ö'tc'ü a cjanu ngue c'ua yo cãrã cja ne xoñijõmü ra 'ñejmezüji c'ü ngue'tsc'e i̱ chäcjägö. \v 22 Nu'tsc'e mi Tatats'ü, c'ua ja nzi rgá 'natjovi, xo ró unü anguezeji c'ü ri 'natjoji anguesji co nutscövi. Nguec'ua ri 'natjoji anguesji c'ua ja nzi rgá 'natjovi. \v 23 Na ngueje ri bübü cja o̱ mü'bü anguesji. Y nu'tsc'e mi Tatats'ü, ri bübüzügö. Nguec'ua anguesji na cjuana ra 'natjoji. A cjanu yo cãrã cja ne xoñijõmü ra mbãrãji ngue'tsc'e i̱ chäcjägö. Xo ra mbãrãji ngue'tsc'e mi Tatats'ü i̱ṉ s'iyague anguesji, c'ua ja xo gui s'iyazügö. \p \v 24 ’Nu'tsc'e mi Tatats'ügö, nu yo i̱ dyacü, rí negö c'ü xo ra bübüji nu ja je rá magö. Nguec'ua ra jñandaji c'ü me ma zö'ö rmá bübügö co nu'tsc'e 'ma dya be mi t'ät'ä ne xoñijõmü. Ra jñandaji c'ü ja gui s'iyazügö ndeze 'ma dya be mi t'ät'ä ne xoñijõmü. \v 25 Nu'tsc'e, mi Tatats'ü, me i̱ṉ cjague me na jo. Yo cãrã cja ne xoñijõmü, dya pã'c'ãji. Pero nutscö rí pã'c'ã. Nu yo i̱ dyacü xo pãrãji ngue'tsc'e i̱ chäcjä. \v 26 Ya ró unüji o mbã'c'ãji, nu'tsc'e mi Tatats'ü. Sido rá unüji yo, ra mbã'c'ãji. Nguec'ua, c'ua ja gui s'iyazü, ra mbãrãji cja o̱ mü'büji c'ü xo i̱ṉ s'iyague anguesji. Xo rá bübügö cja o̱ mü'bü anguesji. \c 18 \s1 Llevan preso a Jesús \p \v 1 'Ma o nguarü o mama yo jña'a yo e Jesús, nuc'ua o möji c'ua co o̱ discípulo. O mbes'eji cja c'e 'ñinzhe c'ü ni chjũ Cedrón, o zät'äji nu ja je mi bübü 'naja huerta. Nuc'ua e Jesús co c'o o̱ discípulo o cjogüji a mbo cja c'e huerta. \v 2 Nu c'ü e Judas c'ü ro nzhö'ö e Jesús, xo mi pãrã nu cja c'e huerta. Na ngueje e Jesús 'ñe c'o o̱ discípulo sido mi pöji nu. \v 3 E Judas o dyëdyi c'ua c'o xondaro. Xo dyëdyi c'o policía c'o mi pëpi c'o ndamböcjimi 'ñe c'o fariseo. Nuc'ua o möji cja c'e huerta. Ma tũji o lámpara 'ñe o tizhi c'o mi tjë'ë. Nde ma jünji c'o rví tsjaji o chũ. \v 4 E Jesús ya mi pãrã texe c'o ro tsjapüji c'ü. O ma chjëji c'ua, o dyönüji: \p ―¿Cjó ngue c'ü i̱ṉ jodügueji? \p \v 5 O ndünrü c'ua c'o nte c'o ma ë'ë e Judas, o xipjiji: \p ―Rí jodügöjme e Jesús c'ü menzumü a Nazaret. \p E Jesús o xipjiji: \p ―Nutscö nguetscö e Jesús. \p Xo mi bübü co anguesji e Judas, nu c'ü ro nzhö'ö e Jesús. \v 6 Nzi va mama e Jesús: “Nguetscö”, nuc'ua o ndã't'ãtsjëji na zëzhi o̱ xütjütsjëji, o nügüji. \v 7 E Jesús o yepe o dyönüji c'ua: \p ―¿Cjó ngue c'ü i̱ṉ jodügueji? \p Anguesji o mamaji: \p ―Rí jodügöjme e Jesús c'ü menzumü a Nazaret. \p \v 8 Nuc'ua o yepe o ndünrü c'ua e Jesús, o xipjiji: \p ―Ya ró xi'ts'iji que nguetscö. Nu 'ma nguetscö i̱ṉ jongüji, jyëtsquiji yo ín discípulogö ra möji. \p \v 9 A cjanu o zädä c'o jña'a c'o ya vi mama e Jesús. O mama: “Nu c'o i̱ dyacü, dya pje ró bëzhigö ne ri 'naja c'o.” \v 10 E Simón Pedro mi jün 'na tjëdyi. O ngübü c'ua c'e tjëdyi cja o̱ xipjadü. Cjanu o ya'bü c'ua c'ü nu mbëpji c'ü mi mero ndamböcjimi. O dyopcü c'ü nu ngõ'õ cja o̱ jodyë. Nu c'e mbëpji mi chjũ'ũ Malco. \v 11 Nuc'ua e Jesús o xipji e Pedro: \p ―Tsöt'ü c'ü in chjëdyi cja o̱ xipjadü. Dya rí ts'axcügö c'ü rá cjagö c'ü ne mi Tatagö c'ü bübü a jens'e. \s1 Jesús ante el jefe de los sacerdotes \p \v 12 Nuc'ua c'o xondaro 'ñe c'ü mi manda cja c'o xondaro 'ñe c'o policía c'o mi menzumü a Israel, o zürüji e Jesús. Ya nde jyü'tp'üji c'ua o̱ dyë'ë. \v 13 Nuc'ua ot'ü o zidyiji e Jesús cja nu ndã e Caifás c'ü mi chjũ Anás. C'e cjë'ë c'ü, mi mero ndamböcjimi e Caifás. \v 14 Mi ngueje e Caifás c'ü vi xipji c'o pje mi pjëzhi a Israel c'ü mi jyodü ro ndũ'ũ 'naja bëzo ngue c'ua dya ro ndũ texe c'o mejñiñi. \s1 Pedro niega conocer a Jesús \p \v 15 E Simón Pedro mi tjünt'ü a xütjü e Jesús. Xo 'ñe 'naja o̱ discípulo xo mi tjünxtjo a xütjü. Nu c'ü mi mero ndamböcjimi mi pãrã c'e discípulo c'ü. O cjogü c'ua c'e discípulo co e Jesús nu ja ma bübü c'ü mi mero ndamböcjimi. \v 16 Nu c'e Pedro o nguejmetjo a tji'i cja c'e ngoxtji. O mbedye c'ua c'ü 'naja discípulo c'ü mi pãrã c'e ndamböcjimi. O ma zopjü c'e ndixũ c'ü mi mböngoxtji. O jyëziji c'ua o cjogü a mbo c'e Pedro. \v 17 Nuc'ua c'e ndixũ c'ü mi mböngoxtji, o xipji e Pedro: \p ―¿Cjo dya xo ngue'tsc'e 'naja o̱ discípulo ne bëzo nu? \p O xipji c'ua angueze: \p ―Nutscö, dya nguetscö o̱ discípulozgö nu. \p \v 18 Nuc'ua c'o mbëpji 'ñe c'o policía nde mi böbüji nu. Vi 'ñõrüji chjeme na ngueje ma së'ë. Ma pa't'üji. Anguesji nde mi dyoji e Pedro ma pa't'üji cja sivi. \s1 El jefe de los sacerdotes interroga a Jesús \p \v 19 Nuc'ua c'e ndamböcjimi o dyönü e Jesús, cjó mi ngue c 'o mi tjünt'ü a xütjü angueze. Xo o dyönü pje nza cja c'ü mi xöpüji. \v 20 O ndünrü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Nutscö ró zopjü na puncjü o nte cja ne xoñijõmü. Nutscö sido ró xöpüte cja yo nitsjimi va a Israel. Xo nde ró xöpüte cja c'e templo nu ja je jmurü na puncjü ín menzumügöji. Dya pje ró mamagö c'ü dya cjó ro dyärä. \v 21 ¿Jenga i̱ṉ önngügö dya yo? Dyönüji c'o ya o dyärä, pje ni mbë c'ü ró xipjiji. Nuc'o, pãrã na jo c'o ró mangö c'o. \p \v 22 'Ma o mama a cjanu e Jesús, 'naja c'o policía c'ü mi bübü nu, o chötü 'naja mbädyë e Jesús. O xipji: \p ―¿Cjo je rga cjanu rgui chjüntügue ne ndamböcjimi? \p \v 23 O ndüntü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―Nu 'ma ró tjüntügö na s'o, mamague pje pjëzhi c'ü na s'o c'ü ró xipji. 'Ma ró tjüntügö c'ü na cjuana, ¿jenga i̱ pjëchqui ín jmigö? \p \v 24 Nuc'ua e Anás cjanu o ndäjä e Jesús nu cja e Caifás c'ü xo mi mero ndamböcjimi. Xe mi tjüt'ütjo o̱ dyë e Jesús. \s1 Pedro niega otra vez a Jesús \p \v 25 Xe mi böntjo e Simón Pedro, ma pa't'ütjo a sivi. O ña c'ua c'o xo mi cãrã nu, o dyönüji e Pedro: \p ―¿Cjo dya xo ngue'tsc'e o̱ discípulots'ü e Jesús? \p E Simón Pedro o ngädä, o mama: \p ―Nuzgö, dya pje nguetscö 'naja o̱ discípulo. \p \v 26 C'ü mi mero ndamböcjimi mi 'ñeje 'na o̱ mbëpji c'ü mi ngue o̱ dyojui c'e bëzo c'ü vi dyogü o̱ ngõ'õ c'ü vi dyopcü e Pedro. O ña c'ua c 'e mbëpji o xipji e Pedro: \p ―Xo ró jantc'agö cja c'e huerta, nde mi dyocjevi e Jesús. \p \v 27 Nuc'ua o ngädätjo na jñi'i e Pedro. Nuc'ua jo ni huë'ë c'ua c'o chare. \s1 Jesús delante de Pilato \p \v 28 Nuc'ua o mbedyeji c'ua cja o̱ ngumü e Caifás, o zidyiji e Jesús cja o̱ palacio c'e gobernador. Xõxtjo o zät'äji. Nu c'o pje mi pjëzhi a Israel dya o cjogüji nu cja c'e palacio. Na ngueje mi sũji 'na ro contaminaoji. C'ua ja nzi ga mama o̱ ley anguesji, 'na ro contaminaoji, dya ro sö ro zi'iji c'ü ch'unü cja c'e mbaxua c'ü ni chjũ Pascua. \v 29 Nuc'ua o mbedye e Pilato nu ja je mi cãrã anguesji. O xipjiji: \p ―¿Pje vi sicjeji va ne bëzo nu? \p \v 30 O ndünrüji c'ua, o xipjiji: \p ―Nu 'ma dya ro tsja c'o na s'o nu, dya xo ro ẽ nzhö'c'üjme. \p \v 31 O ndünrü c'ua e Pilato: \p ―Sidyigueji ngue c'ua rí jñünpüji ngüenda c'ua ja nzi ga manda in leygueji. \p C'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel o ndünrüji c'ua: \p ―Dya i̱ṉ jëzguigöjme cjó rá pö't'ügöjme. \p \v 32 A cjanu o zädä c'o vi mama e Jesús ja cja rvá ndũ'ũ. \v 33 Nuc'ua e Pilato o cjogü na yeje a ma a mbo'o nu cja c'e palacio. Nuc'ua o ma't'ü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―¿Cjo ngue'tsc'e o̱ jmuts'ü yo nte a Israel? \p \v 34 O ndüntü c'ua e Jesús, o xipji: \p ―¿Cjo i̱ṉ ejmetsjëgue yo, maxque bübü c'ü o xi'ts'i cjó je nguetscö? \p \v 35 O ndünrü c'ua e Pilato: \p ―A poco i̱ṉ cjinncje xo rí menzumügö a Israel. Nguetsjë c'o ndamböcjimi 'ñe c'o dyaja in menzumütsjëgueji c'o o ẽ nzhöc'üji va ja rí bünc'ö. Nguec'ua rí önnc'ü pje i̱ tsjague. \p \v 36 O ndünrü e Jesús, o xipji: \p ―Nutscö, dya nza cjazgö c'o dyaja jmu'u c'o manda cja ne xoñijõmü. 'Ma rva cjanu, nuc'ua nu c'o tjünt'ü ín xütjügö ro ñangagö c'o. Nguec'ua dya ro nzhögüji cja yo ín menzumügöjme va a Israel. Nguec'ua rí xi'ts'i, dya nza cjazgö c'o dyaja jmu'u c'o manda cja ne xoñijõmü. \p \v 37 O ndünrü c'ua e Pilato: \p ―¿Cjo ngue'tsc'e 'naja c'ü manda 'ma? \p O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―I̱ṉ mamague c'ü rí mandagö. Ngueje c'ü je rvá te'egö c'ü. Nguec'ua rvá ẽjẽ cja ne xoñijõmü ngue c'ua rá mama c'o na cjuana. Texe yo nte c'o ätä c'ü na cjuana pãrãji cjó je nguetscö. \p \v 38 O dyönü c'ua e Pilato: \p ―¿Pje ni mbëjë c'ü na cjuana? \s1 Jesús es sentenciado a muerte \p 'Ma o mama yo, o mbedye na yeje a tji e Pilato nu ja mi cãrã c'o nte a Israel. O xipjiji: \p ―Dya pje rí tö'tp'ü c'ü na s'o c'ü ro tsja c'e bëzo c'ü. \v 39 Nu'tsc'eji i̱ṉ menzumüji a Israel i̱ṉ pë's'iji 'na tjũrü c'ü i̱ṉ cjaji 'ma pedye ne mbaxua nu ni chjũ Pascua. I̱ṉ ötcöji rá pjongü libre 'naja c'ü na o'o a pjörü. ¿Cjo i̱ṉ ne rá pjongü libre e Jesús c'ü in jmugueji? \p \v 40 Nuc'ua o mapjüji na yeje texeji, o mamaji: \p ―Nuc'ü, dya rí pjongü c'ü. Pjongü e Barrabás. \p Nu c'ü e Barrabás mi ngueje 'naja mbẽ'ẽ mi pö't'üte c'ü. \c 19 \p \v 1 Nuc'ua e Pilato o manda c'o xondaro o ndas'üji e Jesús. \v 2 Nuc'ua c'o xondaro o mbeji 'naja corona c'ü mi dyavo bidyi. Nuc'ua cjanu o jñusp'üji cja o̱ ñi e Jesús. Cjanu o jyecheji c'ua 'naja bitu c'ü ma cjipobü. \v 3 Cjanu o chëzhiji a jmi go mbë'chp'iji c'ua o̱ jmi, o xipjiji: \p ―Nu'tsc'e i̱ṉ jmu'u cja yo nte a Israel, sido rí tsjague jmu'u. \p Nuc'ua ya o chötüji c'ua c'o mbädyë. \p \v 4 Nuc'ua e Pilato o mbedye na yeje a tji. O xipji c'o nte a Israel c'o mi cãrã nu: \p ―Jñandaji. Rvá siñc'iji a tji e Jesús, ngue c'ua rí pãrãji dya pje ró tö'tp'ügö c'ü pje ro tsja'a c'ü. \p \v 5 Nuc'ua o mbedye c'ua a tji e Jesús. Mi juns'ü c'e corona c'ü mi dyavo bidyi. Nde mi je c'e bitu c'ü ma cjipobü. E Pilato o xipji c'ua c'o nte a Israel: \p ―Jñandaji dya. Ya bübü va ne bëzo. \p \v 6 C'o ndamböcjimi 'ñe c'o policía 'ma o jñandaji e Jesús, exo mapjüji c'ua, o mamaji: \p ―Chät'ä cja ngronsi nu, chät'ä cja ngronsi nu. \p O ndünrü c'ua e Pilato: \p ―Nu'tsc'eji, sidyigueji, rí ma chät'äji. Nuzgö dya pje rí tö'tp'ügö c'ü na s'o c'ü ro tsja'a. \p \v 7 O ndünrüji c'ua: \p ―Nutscöjme rí pë'sc'öjme ín leyjme. C'ua ja nzi ga mandazügöjme c'e ley, ni jyodü ra ndũ ne bëzo, na ngueje o tsjapütsjë c'ü ngue o̱ T'i Mizhocjimi. \p \v 8 Nuc'ua 'ma o dyärä yo jña'a yo, xenda o zũ'ũ c'ua e Pilato. \v 9 Nuc'ua o cjogütjo c'ua na yeje a mbo cja c 'e palacio. O xipji c'ua e Jesús: \p ―¿Ja je i̱ṉ menzumügue? \p E Jesús, dya pje o ndünrü c'ü. \p \v 10 Nuc'ua e Pilato o xipji: \p ―¿Jenga dya i̱ṉ tjüntcü yo rí zo'c'ü? ¿Cjo dya i̱ṉ pãrã pje pjëtscö? Sö rá empc'e libre. Xo sö rá nzhöc'ü c'ü ra ndät'äts'üji cja ngronsi. \p \v 11 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Dya pje ro sö pje ri tsjacü 'ma dya ro dya'c'ü sjëtsi Mizhocjimi c'ü bübü a jens'e. Nguec'ua nu c'ü o ẽ nzhögü cja in dyëgue, ngue c'ü xenda na nojo o̱ nzhubü c'ü. \p \v 12 Ndeze c'e ndajme c'ua, e Pilato mi ne ro 'ñeme libre e Jesús. Pero c'o nte a Israel mi mapjüji, mi mamaji: \p ―'Ma rí 'ñeme libre c'e bëzo, dya pje i̱ṉ joguevi 'ma e César c'ü mero jmu cja ne xoñijõmü. Na ngueje 'ma cjó c'o xe ra tsjapü jmu nza cja ga tsja c'e bëzo, nu'ma, chũvi e César 'ma. \p \v 13 Nuc'ua e Pilato, 'ma o dyärä yo jña'a yo, o zidyitjo na yeje a ma a tji e Jesús. E Pilato o ma mimi c'ua, nu ja je mi jünpü ngüenda c'o nte. Cja jña hebreo mi chjũ Gabata c'e lugar, c'ü ne ra mama nu ja vi mbäbäji cemento. \v 14 C'e pa'a c'ü, mi ngue 'ma mi preparaoji ngue c'ua c'ü na jyas'ü ro tsjaji c'e ndambaxua c'ü ni chjũ Pascua. Ya vi zünü 'ñanto c'ü xõrü. Nuc'ua e Pilato o xipji c'o nte a Israel: \p ―Jñandaji. Bübü va, nu in jmugueji, nu mandats'üji. \p \v 15 Anguesji o mapjüji: \p ―Sidyi ne bëzo nu, ma chät'ä cja ngronsi. \p E Pilato o xipjiji c'ua: \p ―Nu nin jmugueji, ¿cjo i̱ṉ neji rá tät'ä cja ngronsi? \p O ndünrü c'ua c'o ndamböcjimi, o mamaji: \p ―Nu c'ü ín jmujme nguetjo e César. \p \v 16 Nuc'ua e Pilato o nzhö e Jesús ngue c'ua ro dät'ä cja ngronsi. Cjanu o zidyiji c'ua e Jesús. \s1 La crucifixión \p \v 17 Nuc'ua o nduns'ütsjë c'ua c'ü nu ngronsi. O mbedye, o ma nu ja je mi chjũ'ũ ñinte. Cja jña hebreo mi chjũ'ũ Gólgota. \v 18 Nunu ngue nu ja je ndät'äji cja ngronsi nu. O ndät'äji angueze, cja ne yeje bëzo c'o xo ndät'äji, 'naja cja o̱ jodyë, c'ü 'naja cja o̱ squierda. E Jesús, mi bübü a nde'e c'ü. \v 19 E Pilato o dyopjü c'ua 'naja xiscõma c'ü ro ma cuatüji c'ua cja o̱ ngronsi e Jesús. C'ü mi t'opjü mi mama a cjava: “Nunu ngueje e Jesús, nu je menzumü a Nazaret. Ngueje o̱ Jmu'u yo nte a Israel.” \v 20 Na puncjü c'o nte a Israel c'o o xörü nu mi cuat'ü cja o̱ ngronsi e Jesús, na ngueje nu ja vi dät'ä e Jesús mi bëxtjo cja c'e jñiñi. C'o jña'a c'o, mi t'opjü cja jña hebreo 'ñe cja griego 'ñe cja latín. \v 21 C'o ndamböcjimi cja c'o nte a Israel o ma xipjiji c'ua e Pilato: \p ―Dya ri dyopjü a cjava: “Ngueje o̱ Jmu'u yo nte a Israel.” Ri dyopjü a cjava: “Mi cjapütsjë ne bëzo mi ngueje o̱ Jmu'u yo nte a Israel.” \p \v 22 O ndünrü c'ua e Pilato: \p ―Nuzgö, nu c'o ya ró opjügö, dya rá pötügö. \p \v 23 Nuc'ua c'o xondaro 'ma ya o nguarü o ndät'äji e Jesús, o nganbaji c'ua c'o o̱ bitu. C'o nziyo xondaro nde 'naja o̱ bitu va ngana c'o. Nde o nganbaji c'ü mi tëjë. C'ü mi tëjë mi 'na ma cjatjo va be'e texe, dya mi ch'äcä. \v 24 O pötva mamatsjë anguesji: \p ―Nu nu mi tëjë, dya rá xü't'üji nu. Nu c'ü rá cjaji, rá eñeji cjó ra ndõjõ ra tsjapü o̱ cjaja. \p A cjanu o zädä c'ü je t'opjü c'ü mama a cjava: “Ra nganngöji ín bitugö, ra jyadüji nde 'naja rgá nganaji. Y nu c'ü rí tëjëgö, ra eñeji cjó ra ndõjõ ra ngana c'ü”, eñe. Nuyo, o tsja a cjanu c'o xondaro. \p \v 25 Mi cãrã a jmi cja o̱ ngronsi e Jesús, c'ü nu nana cja na 'ñe c'ü nu cjũjuë c'ü nu nana. Xo mi bübü nu e María c'ü nu su e Cleofas, 'ñe e María Magdalena. \v 26 E Jesús o jñanda c'ua c'ü nu nana c'ü mi bübü nu, 'ñe c'ü nu discípulo c'ü mi s'iya, nde mi böbüvi nu. Nuc'ua o xipji c'ua c'ü nu nana: \p ―Jñanda dya, mamá, nunu ín discípulogö, nu nde i̱ṉ böbüvi, ya ngueje in ch'igue dya nu. \p \v 27 Nuc'ua e Jesús o xipji c'ü nu discípulo: \p ―Jñanda, nu mi mamágö, ya ngueje nin mamágue dya nu. \p Ndeze c'e hora c'ü, c'ü nu nana e Jesús o tsjapü nu nana c'e discípulo. Nuc'ua c'e discípulo, 'ma o ma o̱ ngumü, o zidyi c'e ndixũ. \s1 Muerte de Jesús \p \v 28 Nu 'ma ya o nguarü yo, ya mi pãrã e Jesús ya vi nguarü texe. Nuc'ua o mama c'ua: \p ―Me rí tũre dya. \p A cja dya nu o zädä c'ü mi t'opjü. \p \v 29 Mi järä nu, 'naja s'äbä c'ü mi nizhi o vinagre. Nuc'ua o popjüji 'naja esponja cja c'e vinagre. Cjanu o mbans'aji cja 'naja maza c'ü ni chjũ'ũ hisopo. Nuc'ua o c'uãsp'ãji c'e maza o zät'ä cja o̱ ne'e e Jesús. \v 30 Nuc'ua e Jesús, 'ma ya o popjüji o̱ ne co c'e vinagre, o mama c'ua: \p ―Ya o nguarü texe. \p Nuc'ua ya ñücü c'ua, ngueje 'ma ya o ndũ'ũ. \s1 Un soldado abre con su lanza el costado de Jesús \p \v 31 Nuc'ua c'o nte a Israel ya mi preparaoji, na ngue c'ü na jyas'ü mi ngueje c'e ndambaxua c'ü ni chjũ Pascua. Nuc'ua o dyötüji e Pilato ro 'huapcüji o̱ ngua'a c'o añima c'o vi dät'ä cja ngronsi, ro ts'ücüji ngue c'ua dya ro bübüji nu cja ngronsi nu pa c'ü mi söya c'o nte. Na ngueje me mi sũpüji c'e pa. \v 32 O ma c'ua c'o xondaro, o ma 'huapcüji o̱ ngua c'o yeje c'o nde vi dät'ä 'ma o dät'ä e Jesús. \v 33 Nuc'ua 'ma o zät'äji cja e Jesús, o nu'uji c'ua, ya vi ndũ'ũ. Nuc'ua dya cja o 'huapcüji o̱ ngua'a. \p \v 34 Nuc'ua 'naja c'o xondaro o chjopcü o̱ ximãtjã e Jesús co 'naja lanza. Nuc'ua ya o mbedye c'ua o cji'i 'ñe o ndeje. \v 35 Bübü 'na bëzo c'ü o jñanda texe yo o tsjapüji e Jesús, nguec'ua ga xi'tsc'eji yo. Angueze pãrã na cjuana yo mama. C'ü ni xi'tsc'eji yo, ngue c'ü xo rgui 'ñejmegueji e Jesús. \v 36 O ts'a'a yo ngue c'ua ro zädä c'o mi t'opjü c'o mama a cjava: “Angueze, dya pje ra 'huapcüji ne ri 'naja o̱ ndo'dyë.” \v 37 Xo t'opjü c'ü mama a cjava: “Nu c'ü o chjocüji lanza, nuc'ü, ra jñandaji c'ü.” \s1 Jesús es sepultado \p \v 38 Mi bübü 'na bëzo c'ü mi menzumü a Arimatea c'ü mi chjũ José. Nuc'ü, xo mi ejme e Jesús, pero dya cjó ngös'ü na ngueje mi sũ'ũ c'o dyaja c'o pje mi pjëzhi cja c'o nte a Israel. C'e bëzo c'ü, o ma dyötü e Pilato ro unü sjëtsi ro ma ts'ücü c'e añima c'ü mi ngueje e Jesús. Nuc'ua e Pilato o unü sjëtsi. \v 39 Nuc'ua xo o ẽjẽ c'ua e Nicodemo, nu c'ü vi ma'a c'ü xõmü cja e Jesús. Mi tũ'ũ o pjindyo c'o mi chjũ mirra 'ñe c'o mi chjũ áloes c'o vi huana. Nu c'o pjindyo c'o, o zö treinta kilo c'ü na jyü'ü. \v 40 O ndunüvi c'ua c'e añima. O ngos'üvi c'o mirra 'ñe c'o áloes. Cjanu o mbös'üvi manta. Nuc'o, je mi cjavi a cjanu, na ngueje c'o nte a Israel je ga dyögüji a cjanu. \v 41 Cja c'e lugar c'ü, nu ja je vi dät'ä e Jesús, mi bübü 'naja huerta. Nu cja c'e huerta mi bübü 'naja cueva nu ja ro ngöt'üji o añima. Dya cjó be mi cöt'üji nu. \v 42 Ya mi ngue ro mbürü c'e pa 'ma söya c'o menzumü a Israel. Nguec'ua je ngöt'üvi e Jesús cja c'e cueva, na ngueje mi bëxtjo nu ja vi ndät'äji c'ü. \c 20 \s1 La resurrección de Jesús \p \v 1 C'ü ot'ü pa nu ngo'o, e María Magdalena o ma cja c'e cueva. Xe mi xõmütjo 'ma o ma. O jñanda c'e ndojo c'ü mi c'o't'ü, dya cja mi c'o't'ü cja c'e cueva. \v 2 Nuc'ua cjanu o ma c'ua na niji. O ma nu ja mi bübü e Simón Pedro 'ñe c'ü 'naja discípulo. Nu c'e discípulo c'ü, me mi s'iyaji c'ü, mi cja e Jesús. E María o xipjivi: \p ―C'ü ín Jmu'uji, ya o ndunüji c'ü. Dya pje rí pãrãjme ja je o ngöt'üji. \p \v 3 O ma c'ua e Pedro co c'ü 'naja discípulo. Je mëvi nu cja c'e cueva nu ja je vi c'öt'ü e Jesús. \v 4 O mëvi na niji nza yejevi. Nu c'ü 'naja discípulo ngue c'ü xenda o ma na niji c'ü. Nuc'ü, ot'ü o zät'ä nu cja c'e cueva c'ü. \v 5 Nuc'ua o nguĩ'ch'ĩ c'ua c'e discípulo cja c'e cueva. O jñanda c'ua c'o bitu c'o ya mi bädätjo. Nu c'e discípulo, dya o nguich'i cja c'e cueva. \v 6 O säjä c'ua e Simón Pedro c'ü ma tjünt'ü a xütjü. Ngue c'ü ya je nguich'i cja cueva c'ü. O nu'u c'o bitu c'o vi mbös'üji ya mi bädätjo c'o. \v 7 C'e bitu c'ü mi bös'ü o̱ ñi'i e Jesús, dya chjana c'o mi tëjë c'ü. Mi bädä aparte c'ü. Mi ch'o't'ü na jo. \v 8 Nuc'ua ya xo o nguich'i c'ua c'ü 'naja discípulo c'ü ot'ü vi zät'ä cja c'e cueva. O 'ñejme c'ua e Jesús ya vi te'e. \v 9 Dya be mi pãrãvi ja cja c'ü mama yo ya vi t'opjü c'ü mama c'ü mi jyodü ro te'etjo e Jesús nu ja vi c'öt'ü cja c'o añima. \v 10 Nuc'ua c'o discípulo o nzhogütjovi. O mëvi cja o̱ ngumüvi. \s1 Jesús se aparece a María Magdalena \p \v 11 Nu c'e María mi böbütjo a tji'i. Me mi huë'ë c'ü. O nguĩ'ch'ĩ c'ua cja c'e cueva. \v 12 Nuc'ua o jñanda c'ua yeje o̱ anxe Mizhocjimi c'o mi je na t'öxü. Je mi junrüvi nu ja je vi c'öt'ü e Jesús. 'Naja je mi junrü nu ja vi jñusp'üji o̱ ñi'i. C'ü 'naja je mi junrü cja o̱ ngua'a. \v 13 Nuc'ua c'o anxe o dyönüvi e María: \p ―¿Jenga i̱ṉ huë'ëgue? \p O ndünrü c'ua e María: \p ―Rí huë'ëgö na ngueje ya o ndunngügöji c'ü ín Jmu'ugö. Dya rí pãrã dya, ja je ma ngöt'üji. \p \v 14 'Ma o nguarü o mama yo jña'a yo, e María o ñezhe a ma a xütjü. Ya o jñanda c'ua 'naja c'ü mi böbü cja o̱ xütjü. E María dya pje mbãrã c'ü, cjo mi ngueje e Jesús. \v 15 Nuc'ua e Jesús o xipji c'ua: \p ―¿Jenga i̱ṉ huë'ëgue? ¿Cjó ngueje c'ü i̱ṉ jodügue? \p E María mi cjijñi mi ngueje c'ü mi pjörü c'e huerta. Nuc'ua e María o xipji: \p ―Sẽ'ẽ, nu 'ma i̱ chunügue ín Jmugö, xitsigö ja je i̱ ma sogü, nguec'ua rá magö nu, rá tunü. \p \v 16 E Jesús o zopjü c'ua, o mama: \p ―Nu'tsc'e María. \p O ñezhe c'ua e María. O ña cja jña hebreo, o xipji: \p ―Nu'tsc'e ngue'tsc'e ín xöpütets'ügö. \p \v 17 E Jesús o xipji: \p ―Dya rí pënzhguigö, na ngueje dya be rí pagö cja mi Tata c'ü bübü a jens'e. Nu c'ü rí tsja, ma cja yo mi cjuarma. Xipjiji, nuzgö ya rá magö cja mi Tatagö a jens'e. Nuc'ü, xo ngueje nin Tatagueji. Angueze ngueje ín Mizhocjimigö. Xo ngueje in Mizhocjimigueji. \p \v 18 O ma'a c'ua e María Magdalena, o ma ngös'ü c'ua c'o discípulo, o xipjiji: \p ―Nuzgö ya ró chjëgöbe nu c'ü ín Jmugöji. \p O xipjiji c'ua c'o jña'a c'o vi mama e Jesús. \s1 Jesús se aparece a los discípulos \p \v 19 Ya mi nzhä'ä c'ü ot'ü pa nu ngo'o. Mi cjot'ü c'e ngoxtji nu ja 'natjo c'ua mi cãrã c'o o̱ discípulo e Jesús. Vi ngot'üji na jo c'e ngoxtji na ngueje mi sũji c'o nu menzumüji a Israel. O ẽjẽ c'ua e Jesús, o ẽ böbü a nde anguesji. O ẽ zenguaji, o xipjiji: \p ―Cjimi i̱ṉ texeji ín cjuarmats'üji. Ra söya in mü'büji, dya cja rí sũgueji. \p \v 20 'Ma o xipjiji a cjanu, ya o jíchiji o̱ dyë'ë 'ñe c'ü nu ximãtjã. Me co mäjä c'ua c'o o̱ discípulo 'ma o jñandaji nu c'ü nu Jmu'uji. \v 21 E Jesús o xipjitjoji c'ua na yeje: \p ―Ra söya in mü'büji, dya cja rí sũgueji. C'ua ja nzi va ndäcjö mi Tatagö c'ü bübü a jens'e, xo rgá täc'ägöji rí ma zopjüji yo nte. \p \v 22 'Ma o nguarü o mama yo jña'a yo, o̱ juipji e Jesús. O xipjiji: \p ―Ra bübü cja in mü'büji o̱ Espíritu Mizhocjimi. \v 23 Nuc'ua, nu c'o rí perdonaogueji o̱ nzhubüji, ya perdonaoji c'ua c'o. Nu c'o dya rí perdonaogueji o̱ nzhubüji, dya perdonaoji c'o. \s1 Tomás ve al Señor resucitado \p \v 24 Nu 'ma o ẽjẽ e Jesús, dya mi bübü co anguesji e Tomás c'ü xo mi chjũ Gemelo. Nuc'ü, xo mi ngueje 'naja c'o doce discípulo. \v 25 Nguec'ua c'o dyaja discípulo 'ma o chjëji e Tomás, o xipjiji c'ua: \p ―Nu'tsc'e, Tomás, nuzgöjme ró jandajme ín Jmugöji. \p E Tomás o xipjiji: \p ―Nuzgö dya pje rí ejmegö. Cja rá ejmegö 'ma rá nu'tp'ü o̱ dyë'ë c'ua ja je o ndä'p'äji 'ñe 'ma rá c'uã't'ã ín nidyë c'ua ja je o chjopcüji o clavo, y 'ma rá c'uã't'ã ín dyë'ë cja o̱ ximãtjã nu ja je o chjopcüji. Ngue 'ma cja rá ejme 'ma. \p \v 26 Nu 'ma o zö chjün'ü, ma cã'ã na yeje a mbo cja c'e ngumü c'o discípulo. E Tomás xo nde mi bübüji. Mi cjot'ütjo na jo c'o ngoxtji. Nuc'ua o ẽjẽ c'ua e Jesús. O ẽ böbü a nde anguesji. Nuc'ua o yepe o mamatjo c'ua: \p ―Cjimi i̱ṉ texeji, ín cjuarmats'üji. Ra söya in mü'büji, dya cja rí sũgueji. \p \v 27 E Jesús o xipji c'ua e Tomás: \p ―C'uã't'ã in ñidyë dya va. Jñandga ín dyëgö. C'uãnã in dyë, c'uã't'ã cja ín ximãtjãgö. Dya rí tsjijñi cjo dya nguetscö. C'ü rí tsja, 'ñejmegue que nguetscö. \p \v 28 Nuc'ua o ndünrü c'ua e Tomás, o xipji: \p ―Jãgã. Ngue'tsc'e ín Jmuts'ügö. Ngue'tsc'e ín Mizhocjimits'ügö. \p \v 29 E Jesús o xipji c'ua: \p ―Nu'tsc'e Tomás, i̱ 'ñench'ezü cja in mü'bügue na ngueje ya i̱ ñutcü ín dyë'ë. Nu c'o dya nutcügö ín dyë'ë, pero ra 'ñench'ezü cja o̱ mü'büji, me ra mäjä c'o, eñe e Jesús. \s1 El propósito de este libro \p \v 30 Xe ma puncjü c'o ma nojo c'o o tsja'a e Jesús cja o̱ jmi c'o o̱ discípulo. Pero nuc'o, dya pje t'opjü cja nu e libro c'o. \v 31 Nu c'o ya t'opjü dya va, t'opjü ngue c'ua rí 'ñejmeji e Jesús ngueje e Cristo c'ü o̱ T'i Mizhocjimi. A cjanu, nu 'ma rí 'ñench'eji in mü'büji e Cristo, angueze ra dya'c'üji c'ü sido rí bübütjoji co Mizhocjimi. \c 21 \s1 Jesús se aparece a siete de sus discípulos \p \v 1 Dya cja mezhe c'ua, o matjo na yeje e Jesús nu ja mi cãrã c'o o̱ discípulo cja c'e trazapjü a Tiberias, ngue c'ua xe ro unüji ngüenda c'ü vi te'etjo. Rá xi'tsc'öji ja va ts'a. \v 2 'Natjo c'ua mi cãrãji e Simón Pedro 'ñe e Tomás c'ü xo mi chjũ'ũ Gemelo 'ñe e Natanael c'ü mi menzumü a Caná c'ü tsja a Galilea, 'ñe c'o yeje o̱ t'i e Zebedeo, cja na xe yeje c'o o̱ discípulo e Jesús. \v 3 E Simón Pedro o xipjiji: \p ―Nuzgö rá ma pagö o jmõ'õ. \p O ndünrü c'ua c'o dyaja discípulo: \p ―Xo 'ñezgöjme, xo rá möjö. \p Nuc'ua o möji c'ua. O dat'üji cja 'naja bü'ü. C'e xõmü c'ü, dya pje o zürüji. \v 4 Nu 'ma ya mi ngue ro jyas'ü, e Jesús ya mi böbü cja ñünü cja c'e ndeje. C'o discípulo dya mi pãrãji cjo mi ngueje e Jesús. \v 5 Nuc'ua e Jesús o xipjiji: \p ―Nu'tsc'eji ín ch'itsc'öji, ¿cjo ya i̱ sürügueji 'na jmõ c'ü rí sagueji? \p O ndünrüji, o mamaji: \p ―Jiyö. Ojtjo dya pje rí sürügöjme. \p \v 6 E Jesús o xipjiji c'ua: \p ―Pät'äji dya c'e red a ma cja in jodyëji cja e bü'ü, ngue c'ua rí chöt'üji. \p Nuc'ua o mbät'äji c'ua. Nuc'ua, dya cja mi sö ro ngüs'üji na ngueje me ma puncjü c'o jmõ'õ c'o vi ngãjãji. \v 7 Nuc'ua c'ü o̱ discípulo e Jesús c'ü me mi s'iya o xipji e Pedro: \p ―Nunu ngueje ín Jmuji nu. \p 'Ma o dyärä e Simón Pedro mi ngueje o̱ Jmuji, o jye o̱ bitu c'ü vi ndons'ü. Cjanu o dat'ü c'ua cja ndeje. \v 8 Nu c'e bü'ü mi jyadüvi cien metro ro zät'ä a ñünü c'e zapjü. C'o dyaja discípulo ma ẽjẽji cja c'e bü'ü, ma cjüt'üji c'e red c'ü me mi nizhi o jmõ'õ. \v 9 'Ma o zät'äji a ñünü cja c'e zapjü o jñandaji o chjeme c'o ya ma tjë'ë. Mi juns'ü c'ua o jmõ'õ. Xo ma jä'ä o xëdyi. \v 10 E Jesús o xipjiji c'ua: \p ―Ma jñüji dya, ja nzi jmõ'õ c'o i̱ sürüji. \p \v 11 E Simón Pedro o ndes'e c'ua cja c'e bü'ü. O ma tũ'ũ c'e red. Cjanu o jyät'ä a ndeje, cjanu o ngüt'ü va ma cja ñünü c'e zapjü. C'e red ma nizhi o jmõ'õ c'o nde ma nojo. Ma qui'i 'naja ciento cincuenta y tres o jmõ'õ. Zö xi ma puncjüji, dya pje o xüt'ü c'e red. \v 12 O mama c'ua e Jesús, o xipji c'o discípulo: \p ―Xä'däji dya. Rí siji o xëdyi. \p C'o discípulo dya mi rezga ro dyönüji cjó mi ngueje. Anguezeji ya mi pãrãji mi ngueje o̱ Jmuji. \v 13 Nuc'ua e Jesús o jñü'ü c'ua c'o xëdyi. Cjanu o unüji. Ya nde unüji c'ua c'o jmõ'õ. \p \v 14 Nunu, ya ma jñi'i ma chjëji e Jesús ndeze vi te'e cja c'o añima. \s1 Jesús habla con Simón Pedro \p \v 15 Nuc'ua 'ma o nguarü o ziji o xëdyi, e Jesús o xipji e Simón Pedro: \p ―Nu'tsc'e, Simón, o̱ t'its'ü e Jonás, ¿cjo xenda i̱ṉ s'iyazügö que na ngueje yo? \p E Pedro o xipji c'ua: \p ―Jãgã. Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, i̱ṉ pãrãgue rí nets'egö. \p O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―'Huiñi c'o ín ts'imëgö. \p \v 16 E Jesús o xipji c'ua na yeje: \p ―Simón, nu'tsc'e o̱ t'its'ü e Jonás, ¿cjo i̱ṉ s'iyazü? \p O ndünrü c'ua e Pedro: \p ―Jãgã. Nu'tsc'e ín Jmuts'ügö, i̱ṉ pãrãgue rí nets'egö. \p O xipji c'ua e Jesús: \p ―Pjörü c'o ín nzhënchjürügö. \p \v 17 E Jesús o xipji c'ua na jñi'i: \p ―Nu'tsc'e Simón, o̱ t'its'ü e Jonás, ¿cjo i̱ṉ neze? \p O nguijñi c'ua e Pedro na ngueje e Jesús vi xipji c'ü na jñi'i: “¿Cjo i̱ṉ neze?” O ndünrü c'ua, o xipji: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, i̱ṉ pãrãgue texe. I̱ṉ pãrãgue rí netsc'ö na puncjü. \p O xipji c'ua e Jesús: \p ―Pjörü c'o ín nzhënchjürügö. \v 18 Na cjuana c'ü rí xi'ts'i. Nu'tsc'e, Pedro, ndeze 'ma cja mi t'igue, mi cjague c'ü mi cjĩ in ñigue, y mi pague c'ua ja mi negue. Nu 'ma ya rí titague, rí chjüdügue in dyë'ë, y ra zints'iji nu ja dya rí ñegue rí ma'a. \p \v 19 E Jesús o xipji e Pedro yo jña'a yo, ngue c'ua ro mbãrã ja rvá ndũ'ũ na ngueje sido ro 'ñejme Mizhocjimi. Xo o xipji c'ua: \p ―Nudya, chjünt'ü ín xütjügö dya. \s1 El discípulo amado \p \v 20 O ñezhe e Pedro. O jñanda c'e discípulo c'ü mi junrüvi e Jesús 'ma o ziji o xëdyi ante c'ü ro bö't'ü e Jesús. Ngue c'ü vi mama: “Nu'tsc'e, ín Jmuts'ü, ¿cjó je ngue c'ü ra nzhöc'ügue?” C'e discípulo ma tjünt'ü a xütjü e Pedro 'ñe e Jesús. E Jesús me mi s'iya c'e discípulo. \v 21 E Pedro 'ma o jñanda c'e discípulo, o xipji c'ua e Jesús: \p ―Nu'tsc'e, ín Jmuts'ügö, ne bëzo nu, ¿pje ra tsjapüji c'ü ra sufrido nu? \p \v 22 O ndünrü c'ua e Jesús: \p ―Nu'tsc'e, Pedro, 'ma rá negö xe ra bübü nu hasta cja ne rá ẽcjö na yeje, ¿pje mportats'ügue? C'ü ni jyodü rí tsjague, sido rí chjüntc'e ín xütjügö. \p \v 23 Nguec'ua c'o cjuarma nde mi mamaji c'ü dya ro ndũ'ũ c'e discípulo. Pero e Jesús dya vi xipji c'ü dya ro ndũ'ũ. C'ü vi xipji je ngueje a cjava: “'Ma rá negö xe ra bübü angueze cja rá ẽcjö na yeje, nu'tsc'e, ¿pje mportats'ügue?” \p \v 24 Nu c'e discípulo nguejnu na xi'tsc'eji nu c'o o ts'a'a. Nguejnu na opjü yo jña'a yo. Rí pãrãgöjme nu c'ü xi'tsc'eji c'e discípulo, na cjuana yo. \p \v 25 Xe bübütjo c'o dyaja c'o me na puncjü c'o o tsja'a e Jesús. Nu 'ma ro t'opjü texe c'o, rí cjinncjö, dya xo ro chjënfi cja ne xoñijõmü c'o libro c'o ro t'opjü. Na cjuana texe yo rí xi'tsc'öji, amén.