\id LUK - Sateré-Mawé NT [mav] (Brazil) -2011 bd \h IESUI ETIAT IRUKA MIENOI \toc1 Iesui Etiat Iruka Mienoi \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 IESUI ETIAT IRUKA MIENOI \c 1 \s1 MEHĨ TEOWIRU \p \v 1 Mesup mienoi wakuat ti Aipo­typot Iesui etiat. Uito ti ewy Iruka. Mesuwat uimiwan atipo­'oro ewawi uiwy Teowiru. Mesup ti atipo­'oro ewawi uimiwan Aimi­mohey Iesui etiat aikotã sa'a­wy'i toĩne'en Aipy­'a­setpiat hat enoi hamuat atipo­'oro uimiwan ewawi mehĩ Teowiru. Mi'i e hap typy'i rakaria tiwan na'yn aikotã saĩke tokosap Tupana Mipo­'oro Iesui ehat aipy­'a­setpiat toĩne'en turanuat hap ko'i. Mi'i hap ko'i ti ta'a­tuwan na'yn. Mi'i e hap ti wẽtup ok wẽtup ok tiwan na'yn ta'a­tupo wo. Mi'iria miwan toĩne'en uipo pe hawyi — Pyno waku i'atu­miwan kaipyi atiwan yne sehay Iesui etiat wẽtup yn uimiwan me are'e uipy'a pe hawyi mesup ewawi mehĩ Teowiru atipo­'oro ra'yn yne urumikuap wẽtup yn miwan me are. \v 2 Mi'i pote irania'in miwan Iesui etiat aremu'e kahato hawyi atikuap kahato Iesui minug ko'i i'ewyte Iesui e hap ko'i. Mi'i hawyi are'e — Pyno waku atiwan yne Iesui etiat wẽtup yn uimiwan me are. Pyno waku Iesui wywo hewyry rakaria wẽ pyi yn atiwan yne Iesui ete i'atu­mi­'a­kasa ko'i sese are. Waku atiwan yne Iesui e hap i'atu­mikuap ko'i are. Waku Iesui wywo hewyry rakaria yn uimu'e are'e uiwepe are. Waku Iesui kuap haria miwan kaipyi yn atiwan uimiwan are. Mi'i hawyi waku atipo­'oro uimiwan Iesui ky'e haria pe are. \v 3 Pyno ti uito i'ewyte atikuap yne yne aikotã aikotã Iesui etiat hap sa'a­wy­'i­wuaria iwywo hewyry rakaria mienoi ko'i. Mi'i hawyi atiwan mesuwat uimiwan i'atu­miwan ko'i ewat'ymo. Pyno waku. \p \v 4 Mi'i uimiwan Iesui etiat mesup atipo­'oro ra'yn ewawi uiwy sese Teowiru are. Pyno sa'a­wy'i ahenoi teran aikotã Iesui ywã'ĩ hap etiat aikotã sa'a­wy'i tuwe­mo­herep hap etiat. \v 5 Sa'a­wy'i ti Iesui ywania etama puo toĩne'en wẽtup ok Pa'i Sakaria e hap het rakat. Mi'i miit Pa'i koro wo turan hap e'at pe Iesui ywã'ĩ hap e'at put'ok'e. Pyno waku sa'a­wy'i uimiwan me ahenoi epe kurin pa'i Sakaria e hap ete. Pa'i Sakaria sa'a­wy'i pa'i koro wo toĩne'en Tupana mõtypot yat koro pe. I'ywot ti Pa'i koro Api'a e hap het rakat. Mi'i saipepiat ipotpap takat Pa'i Sakaria toĩne'en. Mi'i tupono pa'i Api'a emiariru ko'i tukup­te'en pa'i ko'i wo tawa wato Ieru­sarẽi me ma'ato haipepiat sese ti pa'i Sakaria toĩne'en. Mi'i pote Pa'i koro wo toĩne'en tawa wato Ieru­sarẽi me. Ma'ato Pa'i Sakaria yt ha'yru rakat i katu­pono ihary'i Isapeu yt karãpe i imẽpyt rakat toĩne'en. Pyno pa'i koro Sakaria e'ase'i koro sese Arãu toĩne'en mekewat Musei yket'et. Mi'i pote Sakaria pa'i koro sese toĩne'en. Sakaria ipotpap kahato pa'i wo ma'ato yt iwepit sese i katu­pono yt kat i tosai­pepiat nuat pote. I'ewyte mana Isapeu yt iwepit i. Ta'a­tu­ky­'esat kahato ta'a­tu­mẽpyt hap. Sakaria toĩne'en pa'i koro wo Eroti toĩne'en morekuat no turan. \v 6 Pa'i Saka­ria'in waku kahato rakaria wo tukup­te'en Tupana wanẽtup hawe. Ta'i Tupana miky­'esat yn nug haria yn mi'iria. Pa'i tunug kahato wuat'i e'at pe Tupana mienoi ewy. \v 7 Mekewat e'at pe turan ma'ato pa'i Sakaria saipe­pianuat yt kat i katu­pono i'atu­poro kahato ra'yn. I'ewyte heha­ry'i mana Isapeu pyhu'at hap tokosap woity'i ra'yn. Mana Isapeu ti topakup wyi te yt karãpe i imẽpyt. \v 8 Wẽtup e'at pe pa'i koro Sakaria toĩne'en Tupana mõtypot yat koro pe Tupana miky­'esat nug hamo to'ywot Api'a potpap ewy te tutunug. \v 9 To'y­wot'in Api'a'in potpap ewy te toĩne'en ipotpap kat pote to'ywot Api'a'in saipepiat sese toĩne'en. Pa'i Api'a'in mi'airo Sakaria pote i'atueko ewy te tutunug itote. Mi'i pote pa'i Sakaria teke Tupana eiam sese pe Tupana mõtypot hamuat ikamhig se rakat wuk hap yparakai tote. Mi'i tote toiwuk ikamhig se rakat Tupana mõtypot hamuat hap. \v 10 Mi'i wuk totiat turan okeny­pyke õ'ẽ haria typy'i kahato Tupana kapiat ihay raka­nuaria tukup­te'en. \v 11 Mi'i hawyi Tupana mõtypot yat e'oki­pyke atipy kaipywiat sut hat tuwe­mo­herep ta'yn pa'i Sakaria kape. Mekewat mohag wuk hamo ran kawiat rote tuwe­mo­herep. \v 12 Ma'ato pa'i Sakaria mekewat wemo­herep hat pupi token'ẽ kahato ne'i ta'a­kasa hawyi. \v 13 Mi'i pote atipy kaipywiat sut hat to'e pa'i Sakaria pe — Yt ereken'ẽ tei'o e katu­pono Tupana miium epiat sa'a­wy­'iwuat emiẽtup ta'yn emẽpyt ky'esat hap ta'yn e. Mi'i hawyi ehary'i ti imẽpyt irane ra'yn e. Esa'yru irane ra'yn wyti Tupana miium epiat e. Mi'i set wyti Iuwãu e hamuat waku ehet'ok iwemo­herep hawyi e. \v 14 Mi'i hawyi esa'yru wemo­herep hap e'at pe wyti aru ewepit kahato ra'yn e. I'ewyte ti aru yne irania'in i'atu­wepit kurum hit wemo­herep hap ete hap e'at pe e. \v 15 Mi'i ti aru Tupana wywuat myhu'at hanuat e. Esa'yru tuwe­mo­herep hawyi meremo howapy ra'yn Tupana Pã'ãu Wakuano e. Ta'i yne e'at pe toĩne'en hap ok tã howapy Tupana Pã'ãu Wakuano e. \v 16 Itag hawyi ti aru esa'yru ti'a­tu­morem wyti aru e'ase'i Isareu ywania Tupana kape e. \v 17 Esa'yru ti aru topy­hu'at Tupana ehay moherep hat akag wo e. Aikotã sa'a­wy­'iwuat mekewat Tupana ehay moherep hat Eria e hap het rakat ewywuat topy­hu'at esa'yru itag hawyi e. Aikotã Eria sa'a­wy'i hesaika kahato Tupana ehay enoi hap ete topy­hu'at mi'i hap ewy te aru esa'yru Iuwãu ete topy­hu'at e. Ta'i esa'yru ti aru miit'in sem mu'e hat koro wo topy­hu'at e. Ipotmu­'eria sem ni aru te'e­ro­py­hu'at wo'o­ky'e hanuaria e. Ta'i wo'o­wese hap sese toterut irane e'ase'i Isareu ywania kape e. Ta'i toi'a­tu­morem kahato ti aru miit'in Tupana kape tehay wo tomienoi wo e. Mi'i hap e'at pe ti aru esa'yru Iuwãu terut wo'o­wese hap sese e'ywania kape e. Mi'i piat ta'a­tu­mu'e hap kaipyi ti aru nagnia'in tukup­te'en wo'o­ky'e haria wo e. Mi'i hawyi hira­karia ti'a­tu­ky'e kahato ta'a­tu­'y­wot'in ta'a­tu­ty'in esa'yru piat ta'a­tu­mẽ­pyt'in mu'e hap kaipyi e. I'ewyte e'ywot'in ti'a­tu­ky'e kahato ta'a­tu­mẽ­pyt'in esa'yru piat ta'a­tu­'y­wot'in mu'e hap kaipyi e. Ta'i ta'a­tu­mu'e hap kaipyi wo'o­wese haria wo yn tukup­te'en i'yat piaria e. Mi'i hawyi ti aru Tupana yt miky­'esat i nug haria esa'yru ti'a­tu­mu'e hap kaipyi Tupana miky­'esat nug haria wo ra'yn tukup­te'en e. Waku puo i ra'yn tukup­te'en Tupana miky­'esat ewy ipotmu­'eria tunug turan ti aru tut esa'yru Mimo­herep mekewat Tupana Mipo­'oro Wuat'i Miit'in Porekuat Nuat e. Mekewat e'at pe meimuẽwat esa'yru mimu­'eria ko'i Tupana Mipo­'oro ekatup hanuaria wo ra'yn tukup­te'en. Mi'i ta'a­tue­katup turan ni aru put'ok'e I'atue­ha­kye­ra'at Hat sese esa'yru Mimo­herep e ti atipy kaipywiat sut hat pa'i koro Sakaria pe. \v 18 Mi'i to'e pote pa'i Sakaria tiwesat sa'ag atipy kaipywiat ehay pe — U pãi e aikotã apuru e'e hap atikuap sio pywo sio yt e. Kat som iwato kahato etomo­herep epo wo ehay sio pywuat sio yt moherep hamo e. Pywo e'e hap pote pywo are aru ma'ato yt pote yt e. Katu­pono uiporo kahato ra'yn i'ewyte uheha­ry'i mẽpyt hap e'at tokosap kahato ra'yn uhyt e. Iporo sese ra'yn uheha­ry'i mehĩ e. \v 19 Mio tã to'e Sakaria pote atipy kaipywiat Tupana e hap erut hat tiwesat haty wo — Uito ti atipy kaipywiat Tupana ehay erut hat koro e. Tupana ti uipo­'oro tehay enoi epiat hamo e. Uhet sese ti Kapireu e. Tupana e hap ewywuat yn moherep hat uito pãi e. Tupana yt karãpe i heso rakat are e. Uito areĩne'en Tupana wywuat sese hat e. Yne ti uhehay uimi­mo­herep epiat Tupana ehay esa'yru wanuat etiat pywo sese topy­hu'at aru katu­pono Tupana to'e mio tã uhepe pote e. Mi'i pote ti aru put'ok'e yne i'e hap ewy emowepit hamuat e. \v 20 Uhyt e kat pote som yt etimohey i Tupana e hap uimierut e. Yt naku i kahato e. Yt etimohey i Tupana e hap pote ti yt ehay kuap i aru uhyt e. I'ewyte ti aru ewaure ka'a pe yt teke kuap i sehay katu­pono Tupana ehay uimierut pytkai yt uimohey i pote e. Ma'ato eimẽpyt put'ok'e ui'e hap ewy era'a­kasa ra'yn esa'yru hawyi ewaure ka'a i ra'yn i'ewyte ehay kuap i ra'yn mehĩ e atipy kaipywiat sut hat pa'i koro Sakaria pe. \v 21 Mi'i turan oken'y­pyke gupte'en haria hekatup kahato pa'i Sakaria wẽtem hap. Mi'i pytkai yt tut i pot'i kahato hawyi te'e­ru­wa­nẽtup to'ope — Katu­ponoĩ koitywy heniatpo kahato toĩne'en mot'i Tupana mõtypot yat pe i'atu'e. \v 22 Mi'i hawyi pa'i Sakaria tuwẽtem hawyi put'ok'e oken'y­py­kiaria ete. Mi'i hawyi tohenoi teran to'e hap wen ma'ato yt ihay kuap i ra'yn. Yt ihay kuap i pote oken'y­py­kiaria te'e­ro'e to'ope — Pyno tomu­'etu wuat ewy ra'yn Tupana e'oki­pyke toĩne'en turan pote yt ihay kuap i i'atu'e te'e­ru­wa­nẽtup hawe. Mi'i hawyi Sakaria topo wo yn na'yn tohenoi teran tehay oken'y­py­kiaria pe. \v 23 Mi'i hawyi Tupana yat pe tuwe­potpap kahu hawyi pa'i Sakaria toto i ra'yn to'yat kape. \p \v 24 Put'ok'e i ra'yn pa'i Sakaria to'yat piat hawyi ti toĩne'en teha­ry'i wywo hawyi ihary'i hupi'a ra'yn Tupana e hap ewy. Mi'i hawyi iheg me toĩne'en 5 ewaty. \v 25 Mi'i turan mana Isapeu to'e — Waku kahato Tupana tunug uhepe e. Uiky'e kahato ra'yn Uhetu­pana e. Sa'a­wy'i aremõti kahato yt uimẽpyt i pote ma'ato mesup uhupi'a ra'yn toĩne'en mote yt aremõti kuap i ra'yn e. Sa'a­wy'i irania'in uimohit kahato yt uimẽpyt i pote e. Ma'ato uimẽpyt Tupana miium toĩne'en hawyi yt kat i i'atu'e kuap i aru e. Mi'i pote yt aremõti hin i katu­pono Tupana uiky'e kahato hawyi tutum na'yn uhepe uimẽpyt ra'yn to'e hap ewy e. Waku kahato Tupana e mana Isapeu. \p \v 26 Wẽtup e'at pe hawyi mana Isapeu 6 ewaty hupi'a toĩne'en turan Tupana tipo­'oro i ra'yn sa'a­wy­'iwuat atipy kaipywiat sut hat akag Kapireu wẽtup tama kape i ra'yn mekewat yi Karireia popykiat tawa hit Nasare kape i ra'yn toipo­'oro. \v 27 Itote wẽtup ok pe pĩ'ã makuptia Maria e hap het rakat kape tuwe­mo­herep atipy kaipywiat Kapireu. Pĩ'ã Maria ti yt he'aito rakat i te i'ewyte yt hewaire i te rakat toĩne'en. Toiky­'esat kahato ma'ato te'aito wo wẽtup ok Iuse e hap het rakat mekewat morekuat Tawi emiariru emiariru toiky­'esat. Mi'i tohe­katup turan atipy kaipywiat Kapireu tuwe­mo­herep tope. \v 28 Mi'i hawyi to'e tope — Mana Maria e eremo­wepit ro e katu­pono koitywy ti Tupana mipoi­tyro sese wo ereĩne'en e. Katu­pono tutum neran epe emẽpyt ihainia Wuat'i Miit'in Porekuat Nuat e. Mi'i pote ti aru po'og Tupana mipoi­tyro wo ereĩne'en torania hary­poria kai katu­pono Wuat'i Miit'in Potypot ty wo ereĩne'en aru pote e. \v 29 Mi'i hawyi Mana Maria teha'at kahato atipy kaipywiat kape hawyi tuwa­nẽtup kahato tewawiat sehay kape hawyi — Kat to'e hamuat ewy ran uhepe an e tuwa­nẽtup hawe. \v 30 Mi'i hawyi Kapireu to'e tope — Maria yt ereken'ẽ tei'o e katu­pono Tupana tuwehum kahato ewawi e. \v 31 Pyno emẽpyt irane wyti mana e. Emẽpyt ihainia ti tuwe­mo­herep irane Tupana miium epiat e. Wakuat kahato e'iunmỹ'ã piat Emẽpyt mana e. Emẽpyt tuwe­mo­herep hawyi waku ehet'ok Mi'i — Iesui ere'e e. \v 32 Mi'i hawyi En ni Tupana Po'og Torania Kawiat Sa'yru i'atu'e aru miit'in Emẽpyt Iesui pe e. I'ewyte — En ni Wuat'i Ywania Porekuat no i'atu'e Emẽpyt pe mana e. Emẽpyt ihainia pe Tupana tum aru Morekuat Tawi eiam e. Morekuat Tawi saipe­piano ti aru topy­hu'at Emẽpyt e atipy kaipywiat Kapireu Maria pe. \v 33 Mi'i hawyi ti aru e'ase'i pot Iako emiari­ru'in sem Porekuat no ra'yn Emẽpyt Iesui topy­hu'at wuat'i e'at pe e. Yt karãpe i aru Emẽpyt piat Wuat'i Porekuat no hap ikahuro e atipy kaipywiat sut hat Maria pe. \v 34 Mi'i hawyi Maria apo'e — Aikotã aru uhupi'a mimi katu­pono yt kat i te uhe'aito e. \v 35 Mi'i hawyi Tupana mipo­'oro Kapireu tiwesat ra'yn — Ta'i Tupana Pã'ãu tut ewawi e. Mi'i hawyi Ipã'ãu esaika howa eupi'a aru toĩne'en e. Mi'i pote Emẽpyt topy­hu'at ri Tupana Koro Sese Sa'yru e atipy pywiat Maria pe. \v 36 I'ewyte wyti e'api'i pa'i Sakaria ehary'i Isapeu e hap het rakat hupi'a ra'yn wy. Iporo sese rakat pytkai toupi'a wywo toĩne'en mesup to'yat pe e. Pywo pe wyti imẽpyt tuwe­mo­herep irane ra'yn e'api'i pot piat wy e. Sa'a­wy'i yt imẽpyt kahato rakat i e'api'i e. I'ewyte mesup ipo'oro sese rakano toĩne'en. Ma'ato mi'i hap pytkai toupi'a wywo toĩne'en mesup to'yat pe e. Pywo pe wyti imẽpyt tuwe­mo­herep irane ra'yn e'api'i pot piat e. \v 37 Ta'i hesaika kahato Ahetu­pana e. Ta'i Tupana ti wuat'i nug kuap hat e. Yt kat i wyti niatpo Tupana wanẽtup hawe katu­pono tutunug kuap yne yne ko'i e. Yt watunug kuap i pytkai Tupana inug kuap e Kapireu mana Maria pe. \v 38 Mi'i hawyi pĩ'ã Maria to'e Kapireu pe — Uito ti Tupana eropat hano areĩne'en e. Pyno waku atung to'e hap ewy e. Waku Tupana tum uhepe to'e hap ewy e Maria Kapireu pe. Mio tã e kahu hawyi Kapireu ta'aipok ta'yn atipy kape Mana Maria pyi. \v 39 Mi'i hawyi Maria tuwe­'a­ru­mary hawyi meremo toto te'a­pi'i Isapeu yat kape. Wẽtup yi mekewat yi Iuta e hap kape yity'ok hit puat mu'ap upi toto. Pya kahato toto. \v 40 Mi'i hawyi put'ok­to'e mana Maria pa'i Sakaria yat pe hawyi teke hawyi — Ihot'ok e te'a­pi'i mana Isapeu pe. \v 41 — Ihot'ok e hawyi mana Isapeu mẽpyt'a huruk'e i'ymyẽ pe. \v 42 Mi'i hawyi mana Isapeu howapy ra'yn Tupana Pã'ãu wo hawyi to'e mana Maria pe tehay pirik wo — Waku pe kahato Tupana tunug mesup katu­pono Tupana po'og hegyi'at epe irania'in mana'in kai e. Mesup ta'yn Tupana Sa'yru Sese toĩne'en e'ymyẽ pe e. \v 43 Tupana Mipo­'oro Aheha­kye­ra'at Hanuat ty wo ra'yn ereĩne'en mesup e. Mi'i pote ti uimo­wepit kahato E'iunmỹ'ã Piat e. Ereke hin waku ereĩne'en uru'yat pe e. En ne po'og uikai katu­pono Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat ty wo ereĩne'en e. \v 44 Koitywy — Ihot'ok ere'e uhepe turan uimẽpyt tuwe­mũkup uhe'ymyẽ pe iwepit haype e. Katu­pono uimẽpyt uhunmỹ'ã piat tikuap ta'yn Emẽpyt Eiunmỹ'ã piat toĩne'en Topo­rekuat Koro wuat hap e. Mi'i pote tuwe­mũkup uipiit pe tuwehum kahato haype e mana Isapeu Mana Maria pe. \v 45 Sa'a­wy'i etomohey kahato Tupana e hap pote mesup waku pe kahato ereĩne'en e. Tupana e hap upi eupi'a ra'yn toĩne'en mesup e. Mi'i pote mesup Tupana mimo­wepit kahato wo ereĩne'en e he'a­pi'i Isapeu pĩ'ã Maria pe. \v 46 Mi'i hawyi mana Maria tuwehum kahato Tupana ete hawyi to'e — Woro­mõ­typot kahato uipy'a pyi Tupana e. \v 47 Uheha­kye­ra'at kahato hat En Tupana e. Uimo­wepit kahato hat En e. \v 48 Tupana miha­ky­'e'i kahato rakano. Miit emiit no areĩne'en pytkai uiky'e kahato En an e. Sa'a­wy'i ereha'at uhowawi uiky'e hap wywo e. Yt miit'in miky'e i uito pytkai uiky'e En e. Are an uito wuat'i miit eropat hanuat yn areĩne'en pytkai ui'airo e. Uito ti po'og yi kapiat nakano areĩne'en wuat'i miit emiit kai pytkai uiky'e kahato En e. Mi'i hawyi ui'airo Esa'yru eiam mo Urueha­kye­ra'at hat ty wo e. Ta'i uhewaku hap upi yt ui'airo i ma'ato uiky'e hap upi ui'airo e. Ta'i mi'i pote ti aru — Waku kahato En Tupana i'atu'e ewawi wuat'i ywania Uheha­kye­ra'at hat En mote. \v 49 Esaika kahato En Tupana e Maria. Waku sese En Tupana are katu­pono egyi'at hap kaipyi wakuap sese etunug uhete e. Mi'i hawyi uimẽpyt hap kaipyi wuat'i miit'in te'e­ro'e aru — Waku kahato Tupana i'atu'e epe e. \v 50 Pywo pe ti yne mesu­wa­rotiat gupte'en haria emõtypot haria wo tukup­te'en aru katu­pono Esa'yru mieha­kye­ra­'aria tukup­te'en aru pote e. sa'a­wy­'i­te­wuaria kora­nuaria i'ewyte meiũra­nuaria gupte'en haria yt wemo­herep i te haria ky'e kahato hano ereĩne'en mote e Maria Tupana pe. \v 51 Yt uwe i po'og hesaika rakat ekai Tupana e. Waku kahato En po'og po'og torania kai e. Ma'ato irania'in mesu­wa­ro­tiaria — Uruto po'og torania kai e haria mohit sese hanuat ereĩne'en Tupana e. Mi'i hawyi ti aru i'atu­minug sa'ag hap ko'i eti'a­tu­moma yne ra'yn e. I'ewyte i'atu­wa­nẽtup sa'ag hap eti'a­tu­mo­weityk yne ra'yn e. \v 52 I'ewyte wemo­wato haria etipuruk kahato i'atu­we­mo­wato hap kaipyi ma'ato mi'i pytkai miit emiit ko'i paa'e haria ewywuaria eti'a­tu­mo­wato kahato morekuat no mesuwe e mana Maria Tupana pe. \v 53 Are an Hegyi'at kahato rakano ereĩne'en hesy'at rakaria pe ihaky­'e'i rakaria pe. Mi'i hawyi mi'u wakuano eti'a­tupoi kahato mi'iria e ma'ato irania'in — Uruto po'og hekat rakaria e haria eti'a­tunug hesy'at kahato rakaria wo e. \v 54 Waku sese rakat En Tupana are katu­pono yt etiwaure hin e'e hap — Atunug aru e hap etunug yne e'e hap ok tã e. Sa'a­wy­'iwuat urue'a­se'i pot Isareu pe mio tã ere'e — Esaipepiat kawiano wyti aru ati'a­tue­ha­kye­ra'at wuat'i ywania ere hap ewy etunug mesup e. Mesup ta'yn e'e hap ewy eti'a­tu­po­wyro kahato uru'y­wania e'e hap urue'a­se'i pot Isareu piat ewy e urue'a­se'i emiariru emiariru uruto pote. Waku kahato En katu­pono e'e hap urue'a­se'i piat hap ewywuat mesup ta'yn etunug aikotã sa'a­wy'i e'e hap ewy — Atipo­'oro aru emiari­ru'in me I'atue­ha­kye­ra'at hanuat e'e hap ewy etunug na'yn mesup katu­pono etipo­'oro koran uruewawi Urueha­kye­ra'at hat e'e hap sa'a­wy­'iwuat ewy ehay uruky'e wywuat hap ewy e. \v 55 Aikotã urue'a­se­'i'in me — Atunug aru ui'e hap ewy etunug na'yn mesup aikotã sa'a­wy'i urue'a­se'i koro Aparãu me ere'e hap ewy — Ati'a­tu­poi­tyro aru torania Wẽtup Esaipepiat po wo e. Wẽtup Emiariru upi Eiã'ỹi upi aru ati'a­tu­mo­waku kahato imohey haria wuat'i ywania mesuwat yi totiaria e Tupana sa'a­wy'i urue'a­se'i Aparãu me e. Pyno waku kahato En Tupana katu­pono e'e hap ewy ra'yn put'ok'e mesup e. Are an Aparãu Emiariru Koro toĩne'en na'yn mesup uhunmỹ'ã pe e mana Maria Tupana pe. \v 56 Mi'i hawyi mana Maria topy­hu'at mye'ym ewaty te'a­pi'i Isapeu yat pe. Mi'i hawyi te'aipok i ra'yn to'yat kape tawa Nasare kape. \p \v 57 Wẽtup e'at hawyi mana Isapeu mẽpyt hap e'at put'ok'e ra'yn hawyi imẽpyt ra'yn ihainia tuwe­mo­herep ta'yn Tupana miium topiat to'e hap ewy. \v 58 Mi'i hawyi iwyria'in sese ko'i i'ewyte heka­tu­wy­ria'in tikuap ta'yn Tupana miium wakuat mana Isapeu piat hawyi te'e­ru­wehum kahato Tupana kape. \v 59 Mi'i hawyi mana Isapeu emẽpyt 8 e'at ra'yn hawyi tuwat tuwat ra'yn iwyria'in mana Isapeu yat kape hawyi — Pyno waku wati­kaykay pa'i meikowo emẽpyt emusin sokpe ãpy tek hamuat i'atu'e. \v 60 — Mi'i watunug hawyi waku watum het emẽpyt pe aheko ewy i'atu'e. Waku wahet'ok emẽpyt Sakaria e'aito set mõtypot hamo i'atu'e ma'ato mana Isapeu — Yt an e. Waku watum tope het Iuwãu e i'atuepe. \v 61 Mi'i hawyi te'e­ro'e mana Isapeu pe — Ahetama puo waku wahet'ok aimẽ­pyt'in aha'y­ru'in ai'y­wot'in set ewywuat sio aha'a­se­'i'in set ewywuat i'atu'e. Kat pote pyno — Uimẽpyt set ti waku Iuwãu ere'e uruepe i'atu'e. Ma'ato e'aito pa'i Sakaria e'ase­'i'in set Iuwãu e hap het rakat yt uwe i i'atu'e mana Isapeu pe. \v 62 Mi'i pote ta'a­tupo wo ta'a­tu­hẽtup pa'i Sakaria pe yt hewaure i pote — Kat som waku wahet'ok esa'yru uhyt i'atu'e hap kuap hamo. \v 63 Ma'ato pa'i Sakaria yt ihay kuap i. Mi'i hawyi pa'i Sakaria hẽtup miwan hug hap hawyi — Waku wahet'ok uha'yru Iuwãu e tomiwan me. Mi'i hawyi te'e­ru­wa­nẽtup kahato to'e miwan miat hap ete. — Aikotã toikuap ahehay mesuwe i'atu'e katu­pono yt toikuap i ahehay tewaure pote i'atu'e. \v 64 Ma'ato mi'i hawyi pa'i Sakaria tiwan het hawyi meremo ihay kuap i ra'yn itote hewaure ka'a i ra'yn. Mi'i hawyi toimõ­typot kahato ra'yn Tupana tehay wo sa'a­wy'i yt ihay kuap i rakat pa'i Sakaria. \v 65 Mi'i pote Sakaria yat piaria heka­tu­wy­ria'in te'e­re­wa­nẽtup kahato ha'yru Iuwãu wemo­herep hap kape. Mi'i hawyi tuwat ra'yn tawa piaria ko'i kape Iuwãu wemo­herep hap enoi hamo. \v 66 Meiũran irania'in yne tama Iuteu piaria ikuap ta'yn Sakaria sa'yru Iuwãu wemo­herep hap etiat hawyi te'e­ro'e to'ope — Kan no aru pa'i Sakaria sa'yru topy­hu'at i'atu'e. Uwe ewy aru mekewat Iuwãu topy­hu'at i'atu'e to'ope tawa piaria. Mi'i hawyi Iuwãu Tupana mipoi­tyro kahato wo topy­hu'at itote. Mi'i hawyi Tupana toĩne'en kahato Iuwãu kai hawyi waku pe kahato toĩne'en ipiit ete iwanẽtup hap ete. \v 67 Mi'i hawyi pa'i Sakaria ihay kahato itote Tupana Pã'ãu kaipyi tohenoi kahato yianmete tosa­'yru Iuwãu etiat Tupana e hap ewy tohenoi. \v 68 Mi'i ko'i tohenoi henoi yian note wuat sehay yne tosa­'yru pakup etiat aikotã aru hamuat ihay i'ewyte Aipo­typot Iesui etiat aikotã aru hamuat ihay yt iwemo­herep i te pytkai. \v 69 Mio tã to'e Pa'i Sakaria — Ta'i esaika kahato Tupana urueha­kye­ra'at hamo. Ta'i esaika hap po'og hĩpo po ehã'ãpe esaika hap kai uruewa­nĩ­kaptia moma hamo e. Ta'i morekuat Tawi saipepiat sese ti Emipo­'oro tuwe­mo­herep irane e. \v 70 Aikotã ere'e sa'a­wy'i te morekuat Tawi pe hap ewy — Meiũran wyti aru atum epe Emiariru Emiariru Kawiat Wẽtup ok Esaipepiat Wuat'i Miit'in ekyi Ehowawi Hanuat e hap ewy put'ok'e mesup ta'yn uruewawi e. Aikotã sa'a­wy­'i­tewuat ehay moherep haria pe ere'e hap ewy ra'yn mesup ta'yn etunug na'yn e. Aikotã ha'a­wy­te­pyite mesuwuat kape mi'i e'e hap ewywuat yne yne mesup etunug ra'yn uruky'e haype e pa'i Sakaria Tupana pe. \v 71 Mio tã ere'e sa'a­wy'i uruepe ehay moherep haria wẽ pyi — Pywo ti aru meiũran atipo­'oro Uhemiit sese ehewa­nĩ­kaptia po pywiat eipuruk hamo ere'e. Mi'i hawyi e'e hap ewywuat etunug mesup e. \v 72 — Yt atiwaure hin i ti sa'a­wy­'iwuat ui'e hap atunug aru ui'e hap ere'e. Uiwese hap wyti aru atimo­herep yne ra'yn ui'e hap ewy ere'e urue'yian miaria pe e. — Uhegyi'at hap uiwese hap atimo­herep wuat'i miit'in me aru ere'e sa'a­wy'i e. Mi'i e'e hap ewy koitywy etunug na'yn uruepe e. \v 73 I'ewyte sa'a­wy­'i­tewuat urue'a­se'i pot koro Aparãu miat e'e hap ewywuat re etunug na'yn aikotã ere'e sa'a­wy'i — Atunug irane e'e hap ewy etunug na'yn mesuwat e'at pe e. Yt etiwaure hin i e'e hap Tupana e. Aikotã ere'e urue'a­se'i pot Aparãu me — Ati'a­tu­moe­hãite aru wuat'i ywania mesuwat yi totiaria Esaipepiat po wo e'e hap ewy etunug na'yn mesup e. Wẽtup ok Emiariru emiariru minug kaipyi ti aru ati'a­tu­poi­tyro wuat'i imohey haria ere'e hap ewy etunug na'yn mesup e pa'i Sakaria Tupana pe itote wuat'i miit'in ehamo. \p \v 74 Mi'i hawyi pa'i Sakaria to'e ra'yn ta'a­py­pueri haria pe — Uiwy­ria'in e Tupana tiky­'esat kahato ahewa­nĩ­kaptia po pywiat ahenõtem hap e. Toiky­'esat kahato aheropat tepiat hap yn e. Yt toiky­'esat hin i wato­ken'ẽ ahewa­nĩ­kaptia pupiat hap e. Mi'i pote aipo­re­nõtem neran ahewa­nĩ­kaptia po pyi e. \v 75 Mi'i hawyi Tupana ainug neran hãpyk kahato rakaria wo aikotã tewaku hap ewy hap toiky­'esat e. Toiky­'esat yne e'at pe waku hap ewy watu­kup­te'en hap e pa'i Sakaria itotiaria pe tosa­'yru Iuwãu ywã'ĩ hap e'at pe. \p \v 76 Mi'i hawyi pa'i Sakaria to'e tosa­'yru Iuwãu me — Uha'yru e meiũran ni aru ereĩne'en Tupana kapiat mu'ap moherep hano e. Mi'i hap e'at pe mio tã ere'e miit'in sem me — Tut irane tut irane Tupana ahowawi Aipo­rekuat nuat ere'e aru e. Mi'i hawyi miit'in emienoi kape te'e­ru­wa­nẽtup kahato hap turan aru put'ok'e Emimo­herep e pa'i Sakaria tosa­'yru Iuwãu me Aheha­kye­ra'at hat Iesui etiat. Mi'i hawyi to'e i Iuwãu me — Pywo ti rat ehenoi henoi aru ai'y­wania pe aikotã waku ta'a­tu­puẽti ta'a­tue­ha­kye­ra'at hap Tupana piat hap e. \v 77 Uha'yru Iuwãu e ai'y­wania timohey e'e hap Emimo­herep hawyi ti aru waku pe kahato tukup­te'en are katu­pono ta'a­tu­mohey ehay hawyi Tupana waure wo toĩne'en aru ta'a­tu­minug sa'ag ko'i kai e. Mi'i hap ko'i ti aru ehenoi henoi ai'y­wania pe Tupana Mipo­'oro ut hap etiat yianmete e pa'i Sakaria tosa­'yru Iuwãu me. Mi'i hap e'at pe ti aru ehenoi aikotã waku ta'a­tu­puẽti ta'a­tue­ha­kye­ra'at Tupana piat hamuat hap e. Katu­pono ta'a­tu­mohey Emimo­herep hawyi Tupana waure wo toĩne'en i'atu­minug sa'ag ko'i kai e. \v 78 Ta'i Tupana yt ti'a­tu­po­petek teran hin i miit'in e. Tehay wo toi'a­tu­ky'e kahato miit'in e. Ta'i miit'in ho'o­wasat hap haty kahato tuete e. Mi'i hap kaipyi toipo­'oro Temiit sese Aheha­kye­ra'at hanuat e. Ta'i atipy kaipyi toipo­'oro ahekyi tuwe­wawiat hanuat e. Toiky­'esat wuat'i miit'in mesuwat yi totiaria tuwe­wawiat hap uha'yru e. Aikotã at ta'am hawyi toimoẽ­tyhot yne i'ypyryp hap mi'i hap ewy toimoẽ­tyhot teran tehay wo wuat'i ywania e. \v 79 Uha'yru Iuwãu e mesu­wa­ro­tiaria ti yt ihapytig hin i rakaria ewy kahato tukup­te'en aikotã i'ypyryp we ga'apy puat ho'o­wasat rakaria ewy miit'in tukup­te'en e. Aikotã miit'in misyp we tukup­te'en i'ypyryp we hap ewy mesu­wa­ro­tiaria tukup­te'en yt te'e­ra­'a­kasa kuap i Tupana kape pote e. Aikotã ho'o­wasat kahato rakaria ga'apy piaria yt ikuap i mu'ap ta'a­tu'yat kapiat hap ewy kahato miit'in mesu­wa­ro­tiaria tukup­te'en e. Yt ta'a­tu­puẽti hin i ta'a­tu­mo­wepit Tupana piat hap e. Ma'ato hẽtyhot hap put'ok'e hawyi ta'a­tukuap meremo mu'ap i ra'yn hawyi waku pe i ra'yn tukup­te'en e. Mi'i ui'e hap Emimo­herep Tupana Mipo­'oro aimoẽ­tyhot hamuat toĩne'en aru e. Uha'yru Iuwãu e mio tã ere'e aru emimu­'eria pe — Tut irane tut irane Aimoẽ­tyhot Kahato Hanuat hawyi waku pe aru watoĩ­ne'en ere'e ti aru e pa'i Sakaria tosa­'yru Iuwãu hire pe. \p \v 80 Mi'i hawyi ha'yru Iuwãu hit tuwe­motag itote pa'i Sakaria mana Isapeu yatype. Mi'i tote ipiit hesaika kahato toĩne'en ihãite kahato. Itote tuwe­moe­saika kahato Tupana kuap hap ete. Mi'i hawyi Tupana Pã'ãu Wakuat imu'e kahato itote. Iuwãu kurum iwasu turan hawyi toto ra'yn yahig wato sese kape. Mi'i tote tuwe­mu'e kahato Tupana e hap kuap hamo. Mekewat yahig koro tote Tupana mikuap ok tã tuwe­mu'e kahato katu­pono toiky­'esat tuwe­moe­saika kahato aikotã aru toimo­herep to'y­wania pe Tupana e hap ko'i hap ete. \c 2 \s1 MATEU 1.18-2.7 PIAT EWY \p \v 1 Sa'a­wy'i toĩne'en mesuwat yi tote wẽtup ok morekuat akag kahato more­kuaria porekuat koro Sesa Aukutu e hap het rakat. Mi'i turan toiky­'esat kahato temiit'in yne yne atumo­rania hap. Mi'i hawyi toi'a­tu­po­'oro kahato tesu­ra­ra'in sem tomiwan wywo yne tetama ko'i kape temiit'in atuset pehik yne hamo — Atiky­'esat kahato yne yne uhemiit'in set ko'i miwan me e. Waku i'atuset ko'i ewei'a­tu­pehik yne are katu­pono ati'a­tu­mo­rania teran torania uhemiit'in sem ko'i uhetama wato piaria e ok tã katu­pono toiky­'esat yne miit'in kaipyi tekat ko'i i'atu­sa­'upsat hamuat. Mi'i hawyi toi'a­tu­po­'oro ra'yn tomiwan ko'i yne tetu­'i­saria pe tosu­ra­ra'in sem po pe. \v 2 Mi'i hap ewy ta'a­tunug mesuwat yi tote Tu'isa wato Sireniu e hap het rakat toĩne'en morekuat koro wuat mekewat yi wato Siria pe turan. \p \v 3 Mi'i hawyi mõtypot Sesa Aukutu etama puaria tuwat ra'yn ta'a­tue­tawa sese ko'i kape. Ta'a­tue­'a­se­'i'in etawa ko'i kape tuwat ta'a­tuset pehik hamo sa'up ium hamo morekuat koro Sesa Aukutu e hap ewy. \v 4 Mi'i e hap upi i'ewyte toto mehĩ Iuse yi Karireia popykiat tetawa Nasare kaipyi yi upi tawa hit Perẽi kape te'a­se'i morekuat Tawi ywã'ĩ hap kape mekewat yi Iuteu piat tawa hit Perẽi kape toto tuwe­set­pehik hamo. Toto tawa Perẽi kape katu­pono mehĩ Iuse ti toĩne'en mekewat sa'a­wy­'iwuat morekuat Tawi emiariru emiariru pote. Mi'i pote toto te'a­se'i Tawi etawa kape. \v 5 I'ewyte mana Maria toto mehĩ Iuse upi toupi'a wato kahato wywo toto. Ma'ato yt Iuse wat toupi'a wywo i toto ma'ato Tupana Pã'ãu Wakuat upi'a wywo toto. Yt pya hin i ra'yn put'ok­ta­'a­tu'e hamuat tawa hit Perẽi tote turan imẽpyt haty kahato ra'yn mana Maria. \v 6 Mi'i hawyi itote Tawa hit Perẽi me tukup­te'en hawyi put'ok'e he'at ra'yn hewãtym na'yn hawyi imẽpyt tuwe­mo­herep hap e'at put'ok'e meremo itote hawyi meremo ta'a­tukat kahato itote ta'a­tuket hap wen ma'ato yt aikope kuap i katu­pono yt uwe i Perẽi miaria — Waku eiwe­hyt'ok uru'yat pe e haria itote katu­pono i'atu kahato miit'in õ'ẽ haria itote pote. \v 7 Mi'i pote ta'a­tukat kahato ta'atueiam hawyi yt ta'a­tu­puẽti hawyi tuwe­hyt'ok wewato ahup yat pe hawyi mekewat hũria yat pe te'e­roket. Mi'i hawyi mekewat wãtym muo tuwe­mo­herep ta'yn Maria Mẽpyt sa'a­wy­'iwuat ihainia ra'yn. Tuwe­mo­herep hawyi sokpe wo tohuwy kahato ra'yn ta'a­tueko ewy ipiit mohãpyk sese nug hamo. Mi'i hawyi tawa hit Perẽi me te'e­ru­we­mo­sy'at ra'yn wẽtup ewaty. \p \v 8 Mekewat ewãtym muo Iesui tuwe­mo­herep turan tukup­te'en itote yt pya hin i tawa Perẽi kai yahig note ta'a­tuhũ Uweuria apykok haria. Mi'i tote te'e­roket ta'a­tu­hũria py'a­setpe katu­pono ta'a­tu­'a­pykok teran ta'a­tu­hũria awyato pupi. \v 9 Mi'i tote ti atipy kaipywiat sut hat tuwe­mo­herep wehũria apykok haria kape. Mi'i ti Tupana ẽtyhot hap wywo tuwe­mo­herep hawyi yne i'atuete hẽtyhot kahato. Mi'i pote Uweira ko'i apykok haria te'e­ro­ken'ẽ kahato hẽtyhot put'ok'e ta'a­tuetiat pote. \v 10 Mi'i hawyi atipy kaipywiat sut hat to'e wehũria apykok haria pe — Yt eweiken'ẽ tei'o uipupi e i'atuepe. Katu­pono wakuat sehay ahenoi teran ehepe eimo­wepit kahato hamo e. Ta'i yt ehepe yn i uhehay wakuat ma'ato wuat'i ywania mesuwat yi totiaria mowepit hap ahenoi e. \v 11 Waku kahato Tupana tunug mesup ehepe katu­pono mesuwat ewãtym Tupana tum Temiit sese Wuat'i Miit'in Ehakye­ra'at hanuat tuwe­mo­herep ta'yn e. Pywo ti rat tuwe­mo­herep ta'yn mesup ta'yn itote eha'a­se'i morekuat Tawi tawa Perẽi me Tupana Mipo­'oro Wuat'i Ywania Ehakye­ra'at Hanuat e. Mi'i sehay wakuat enoi hamuat Tupana uipo­'oro ehowawi e. \v 12 Pyno ahenoi teran ehepe aikotã waku eweipuẽti imẽpyt e hamuat hap. Pyno waku eweiwat tawa Perẽi kape hawyi waku eweikat eihũria yat mekewat eihũria poi hap. Mi'i tote wyti aru eweipuẽti ui'e hap ewywuat e i'atuepe. Mi'i tote sokpe wo tosuwy pe ra'yn ti aru eweipuẽti Tupana Sa'yru e. Ta'i eihũria mi'u upip tote toket itote ui'e hap ewy e. Mi'i ui'e hap ewy eweipuẽti hawyi ti aru eweikuap ta'yn pywo kahato ui'e hap e mekewat atipy kaipywiat sut hat wehũria apykok haria pe. \v 13 Mi'i to'e turan atipy kaipy­wiaria sem itote te'e­ru­we­mo­herep wy mekewat yahig note. Mi'i hawyi mekewat sa'a­wy­'iwuat wemo­herep hat wywo tukup­te'en Tupana mõtypot hamo. \v 14 — Wakuat wakuat wakuat En Tupana i'atu'e. Ywaiti Piat Ieĩne'en Hat Sese En i'atu'e. Uruimõ­typot kahato En katu­pono mesup ta'yn Miit'in Mowepit Hat Sese etum na'yn yi totiaria pe i'atu'e. Pyno Miit'in Wo'o­wese Hap Nug Hat topy­hu'at ra'yn mesuwat mytyp tote i'atu'e. Waku kahato katu­pono mesup ta'yn aru wo'o­ky'e haria wo tukup­te'en miit'in emohey haria i'atu'e. Emiky'e kahato ko'i miit'in mote i'atu'e Tupana emiit'in atipy kaipy­wiaria typy'i rakaria yahig note Tupana mõtypot hamo. \v 15 Mi'i hawyi atipy kaipy­wiaria te'e­ra­'aipok i ra'yn atipy kape hawyi hũria apykok haria te'e­ro'e to'ope — To'iro tawa hit Perẽi kape Tupana mienoi kapiat akasa hamo i'atu'e to'ope. \v 16 Mio tã ta'a­tu'e hawyi meremo tuwat ra'yn tawa Perẽi kape. Put'ok­ta­'a­tu'e itote hawyi ta'a­tukat kahato atipy piaria mienoi upi hirakat. Mi'i hawyi ta'a­tu­puẽti ra'yn Hirakat hũria yat pe hũria poi hap upip tote. I'ewyte uhyt Iuse mana Maria ta'a­tu­puẽti itote. \v 17 Te'e­ra­'a­kasa hawyi ta'a­tu­henoi ra'yn uhyt Iuse pe mana Maria pe atipy kaipywiat sut hat ehay yne Iesui etiat ta'a­tu­henoi. \v 18 Mi'i hawyi tuwat hawyi mu'ap upi ta'a­tu­henoi yne irania'in me tawa hit Perẽi miaria pe. Mi'i hawyi irania'in te'e­ru­wa­nẽtup kahato Uweria ko'i apykok haria mienoi kape. \v 19 Mi'i hawyi mana Maria tereko yne tomẽpyt wemo­herep hap etiat topy'a pe. Mi'i hawyi yne e'at pe tuwa­nẽtup kahato atipy piaria ehay tomẽpyt etiat hap kape. \v 20 Mi'i hawyi Uweuria apykok haria te'e­ra­'aipok i ra'yn ta'a­tu­hũria ko'i kape. Te'e­ra­'aipok turan te'e­ru­wehum kahato ra'yn Tupana kape — Wakuat kahato En i'atu'e katu­pono atipy kaipywiat sut hat mienoi ewywuat ra'yn uruta­'a­kasa i'atu'e Tupana pe. \p \v 21 Mi'i hawyi 8 e'at ra'yn toĩne'en hawyi Hirakat ta'a­tue­murui sokpe ãpy tek hawyi ta'a­tu­set'ok ta'yn — IESUI eset i'atu'e aikotã sa'a­wy­'iwuat atipy kaipywiat sut hat Kapireu mienoi mana Maria yt upi'a i te turan hap ewy ra'yn ta'a­tu­set'ok Imẽpyt — Iesui het i'atu'e. \v 22 Mi'i hawyi Iuse'in te'e­ru­we­mo­sy'at wẽtup ewaty hap kahu hawyi tuwat ra'yn tawa wato Ieru­serẽi kape Tupana mõtypot yat wato kape. Mi'i tote ta'a­tu­henoi Iesui Tupana pe — Uruikuap ta'yn ewanuat kahato Mesuwat Hirakat toĩne'en wuat'i e'at pe i'atu'e. \v 23 Mi'i hawyi ta'atuium Iesui Tupana pe itote aikotã sa'a­wy'i Tupana mienoi ase'i Musei miwan me e hap ewy — Waku etum esa'yru sa'a­wy­'iwuat Uhepe e hap ewy. \v 24 Mi'i hawyi ta'a­tu­henoi Iesui Tupana kape hawyi ta'atuium Tupana pe typy pykasu hit ko'i pa'i pe. Pa'i ti'a­tu­'auka pykasu hawyi toi'a­tuwuk itote Tupana mõtypot hamo aikotã Tupana to'e ase'i Musei miwan me sa'a­wy'i hap ewy — Waku etum typy pykasu hit sio typy pykasu wato uhepe uimõ­typot hamo esa'yru sa'a­wy­'iwuat tuwe­mo­herep hawyi e hap ewy ta'a­tunug itote. \p \v 25 Toĩne'en Ieru­sarẽi me wẽtup ok pa'i koro Simeãu e hap het rakat. Simeãu ni waku rakat toĩne'en Tupana mõtypot kahato hat mi'i. Mi'i i'ewyte hekatup kahato Isareu ywania Ehakye­ra'at Hat Isareu Ywania powyro hanuat katu­pono Simeãu kai toĩne'en kahato Tupana Pã'ãu. \v 26 Tupana Pã'ãu henoi ra'yn tope — Eku'uro hap owakai te ti aru era'a­kasa Uimi­po­'oro Ehakye­ra'at Hanuat e Tupana Pã'ãu Simeãu me. \v 27 Meiũran hawyi wẽtup e'at pe Tupana henoi i ra'yn Simeãu me — Ereto ro koran uimõ­typot yat kape e. Mi'i hawyi toto ra'yn Tupana Pã'ãu mienoi ewy. Pa'i Simeãu toto turan put'ok­'i­'a­tu'e Iuse'in Tupana mõtypot yat ete. Mi'i hawyi tuwe­hyt'ok ta'a­tueko ewywuat nug hamo. \v 28 Mi'i hawyi Simeãu i'ewyte teke itote hawyi totat ra'yn Iesui hit Maria po pyi hawyi tuwehum kahato Tupana kape. \v 29 Mi'i hawyi to'e — Woro­mõ­typot kahato En Tupana katu­pono uheha wo ara'a­kasa ra'yn Emipo­'oro Wuat'i Ywania Ehakye­ra'at Hanuat kape ara'a­kasa ra'yn e Tupana pe Iesui hit piat pe. \v 30 Uimo­wepit kahato Tupana katu­pono e'e hap ewy etunug na'yn mesup uiku­'uro hap e'yianmete e. \v 31 — Pyno waku ra'yn uiku­'uro hap mesup uimo­wepit hap wywo katu­pono mio atikuap ta'yn Emipo­'oro Uheha­kye­ra'at Hat toĩne'en mote e pa'i Simeãu Tupana pe. \v 32 Mi'i hawyi pa'i Simeãu to'e Maria pe — Mesuwat uipo piat Emẽpyt wyti aru topy­hu'at Wuat'i Ywania Piat Tupana Moherep Hano e. Aikotã ariãty timo­herep mu'ap ahepe wãtym muo hap ewy wyti aru Emẽpyt timo­herep mu'ap Tupana kapiat e. Ta'i Emẽpyt topy­hu'at Wuat'i Miit'in Pu'ap Tupana kapiat hat e. Emẽpyt Iesui wyti aru topy­hu'at Uru'y­wania Mimõ­typot kahato wo e pa'i Simeãu Iesui ty pe. \v 33 Mio tã to'e hawyi mehĩ Iuse mana Maria te'e­ru­wa­nẽtup kahato pa'i Simeãu ehay kape. \v 34 Mi'i hawyi Simeãu ti'a­tu­poi­tyro Iuse'in hawyi to'e mana Maria pe — Emẽpyt wyti aru Ai'y­wania Ehakye­ra'at Hano topy­hu'at ma'ato irania'in ai'y­wania yt timohey i Emẽpyt itag hawyi pote te'e­ru­we­ma'at kahato yt ta'a­tu­mohey i hawyi e. Mi'i hawyi Tupana mi'a­piheg wanuaria tukup­te'en e. Ma'ato irania'in ai'y­wania imohey kahato haria Tupana mimõ­typot kahato wanuaria tukup­te'en wuat'i e'at pe e. Mi'iria Tupana mimo­wepit kahato ko'iria tukup­te'en wuat'i e'at pe e pa'i Simeãu Iesui piat Maria pe. \v 35 Ta'i sa'ag kahato aru ta'a­tunug Emẽpyt ete itag hawyi e. Mi'i pote haty kahato topy­hu'at aru epy'a pe aikotã kyse aipy'a piat haty hap ewy topy­hu'at eete emẽpyt ta'a­tu­'auka hawyi e pa'i Simeãu Iesui ty pe. \p \v 36 Mi'i hawyi toĩne'en wy itote Tupana mõtypot yat pe wẽtup ok hiwu mana Ana e hap het rakat. Mi'i ti uhyt Wanueu saki'yt toĩne'en i'ewyte ase'i Ase ywania toĩne'en. Hiwu Ana tuwe­mo­sy'at kahato tuereto tehay teran Tupana wywuat turan. \v 37 Hiwu Ana ti Tupana ehay moherep hat kahato toĩne'en. Mi'i ti waku kahato rakat toĩne'en Tupana wanẽtup hawe. Tupana eropat kahato rakat toĩne'en itote. At ka'ap toimõ­typot kahato Tupana tehay wo. Waku pe toĩne'en mi'i hap ete. Ihay kahato Tupana wywo at ka'ap. Ihay Tupana wywo turan yt tenuk hin i hawyi yt tuwẽtem hin i Tupana mõtypot yat pyi. He'aito iku'uro hawyi toto Tupana mõtypot yat kape hawyi toĩne'en mot'i itote at ka'ap hap ewy 84 anu toĩne'en itote he'aito iku'uro hawyi. Hiwu pot 84 anu turan hiwu i'atu'e. \v 38 Mi'i turan Mana Ana put'ok'e pa'i Simeãu henoi Iesui piat mana Maria pe turan. Mi'i hawyi mana Ana ta'a­kasa imẽpyt Iesui kapiat hawyi tuwehum kahato wy Tupana kape — Waku kahato En Tupana e. Mesup ta'yn ara'a­kasa Emipo­'oro Urueha­kye­ra'at nuat e. Mi'i hawyi yne itotiaria Tupana yat piaria pe tohenoi Iesui etiat torania Tupana Mipo­'oro ekatup haria pe — Put'ok'e ra'yn wyti Aheha­kye­ra'at Hanuat sese uiwy­ria'in e. Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat sese wyti put'ok'e ra'yn e mana Ana Iesui piat. Mi'i hawyi toto wuat'i piat henoi hamo tawa wato Ieru­sarẽi miaria Tupana Mipo­'oro ekatup haria piat henoi hamo. Mi'i hawyi tohenoi hirakat Iesui etiat — Put'ok'e ra'yn wyti Aheha­kye­ra'at hanuat sese uiwy­ria'in e hiwu Ana. \p \v 39 Mi'i hawyi Iuse'in tunug na'yn yne Tupana mienoi ewy hawyi te'e­ra­'aipok i ra'yn tawa wato Ieru­sarẽi kaipyi yi Karireia popykiat tawa hit Nasare kape tuwat sa'a­wy­'iwuat ta'a­tuieĩ­ne'en hap kape. \v 40 Mi'i tote Iesui tuwe­motag kahato tawa Nasare pe. Ihay kahato Tupana wywo itote. Tupana Pã'ãu wo tuwe­mo­we'eg kahato hawyi hesaika kahato rakano toĩne'en ipiit ete i'ewyte iwe'eg hap ete Tupana ehay ete. Yne e'at pe po'og po'og itag sa'a­wy­'iwuat kai. Mi'i hawyi Tupana tipoi­tyro sese Iesui iwemotag turan. \p \v 41 Mi'i hawyi wẽtup e'at pe tuwat ra'yn Iuse'in tawa wato Ieru­sarẽi kape man teneg u hamo. Te'e­ru­wa­'a­tunug itote ta'a­tue­'a­se­'i'in ehakye­ra'at ta'a­tue­wa­nĩ­kaptia po piat yi Esitu'in ywania po pywiat hap e'at kapiat te'e­ru­wa­nẽtup hay piat kape. \v 42 Mi'i hawyi kurum iwasu Iesui 12 anu ra'yn hawyi toto wy Iuse upi toty wywo tawa wato Ieru­sarẽi kape te'e­ru­wa­'a­tunug yne anu hap kape. Itote tukup­te'en 7 e'at. \v 43 Mi'i hawyi te'e­ru­wa­'a­tunug hap tokosap hawyi tuwat ra'yn Iuse'in ta'a­tu'yat kape ma'ato Iesui yt toto i tawa Ieru­sarẽi myi toty'in upi. Sa'a­wy'i yt ta'a­tukuap hin i Iesui topy­hu'at hap. \v 44 Ma'ato yt te'e­ra­'a­kasa i hawyi ta'a­tu­wy­ria'in tok pe rasom Iesui i'atu'e — Towy­ria'in upi tut wat'ymo i'atu'e to'ope wen ma'ato wãtym hawyi ta'a­tukat Kurum Iwasu Iesui iwyria'in upi ma'ato yt ta'a­tu­puẽti i. \v 45 Mi'i hawyi te'e­ra­'aipok i ra'yn tawa wato Ieru­sarẽi kape Iesui kat hamo. \v 46 Mye'ym e'at ta'a­tukat Iesui itote hawyi ta'a­tu­puẽti Tupana mõtypot yat pe. Isareu ywania wo'o­nãpin haria akag tok pe ta'a­tu­puẽti kurum iwasu Iesui. Mi'i tote Iesui tuwa­nẽtup kahato wo'o­nãpin haria akag ko'i ehay kape hawyi apo apo'e wo'o­nãpin haria akagnia kape. Mye'ym e'at turan ihay se kahato mi'iria kape. \v 47 Mi'i pote itotiaria wo'o­mu'e akag kororia te'e­ru­wa­nẽtup kahato Kurum Iwasu Iesui piat ta'a­tu­wesat kuap kahato hap kape. Mi'i hawyi te'e­ro'e to'ope — Ta'i iwe'eg kahato rasig Iesui i'atu'e. \v 48 Iuse'in ipuẽti Tupana mõtypot yat pe wo'o­nãpin haria py'a­setpe hawyi te'e­ru­wa­nẽtup kahato hawyi ity Maria to'e tope — Kat poteĩ meiũpe erepy­hu'at uimẽpyt e. Paa'u­ru­to'e kahato ekat haype kowo'i kowo'i uruikat en tawa wato pe e. Haty kahato uruwa­nẽtup hawe yt uruipuẽti i En hawyi e Iesui pe ity. \v 49 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Kat pote uikat kowo'i kowo'i e. Kat pote yt uikat i mesuwe Tupana mõtypot yat pe yn e. Yt eweikuap i apo aikotã areĩne'en neran Ui'ywot sese yat pe ipotpap nug hap ete e Iuse pe Maria pe. \v 50 Ma'ato yt ta'a­tukuap hin i Iesui e hap. \v 51 Mi'i hawyi Iesui ta'aipok i ra'yn to'ywot hit mana Maria wywo tawa Nasare kape i'atu­mi­ky­'esat ewywuat nug hamo. Mi'i hawyi ity yt waure'e hin i ra'yn Iesui e hap tawa Ieru­sarẽi miat hap. Tuwa­nẽtup kahato ihay kape — Kat pote yt uikat i Ui'ywot Sese yat upi Iesui e hap kape at ka'ap tuwa­nẽtup. \p \v 52 Mi'i hawyi tawa hit Nasare pe Iesui topy­hu'at mot'i. Tuwe­motag itote yne ete. Mi'i hawyi itote tuwe­piit­moe­saika hawyi tuwe­motag kahato po'og po'og yne e'at hap ewy. Iwe'eg kahato yne e'at pe po'og po'og totag hap ewy'ewy iwe'eg. Mi'i hap ewy miit'in mowepit hap ete tuwe­motag i'ewyte Tupana kuap hap ete tuwe­motag. Mi'i hap upi Tupana tuwehum kahato Iesui ete. \c 3 \s1 MATEU 3.1-12 MAKU 1.1-8 PIAT EWY \p \v 1 Pyno sa'a­wy'i mekewat morekuat Sesa toĩne'en morekuat koro hap e'at pe turan Tupana ihay ra'yn pa'i Sakaria sa'yru Iuwãu kape yahig wato sese tote. Mi'i hawyi Tupana tiwyro kahato Iuwãu wanẽtup hawe ihay. Mi'i turan morekuat Tiperiu Sesa e hap 15 anu toĩne'en morekuat koro wo yi wato Humanu ywania torania potypot no toĩne'en. Mi'i pote wẽtup e'at pe morekuat Sesa ti'a­tu­kaykay tuwe­wawi tetu­'i­saria hawyi toi'a­tu­mo­wato mi'iria. Mi'i hawyi to'e tu'isa Pũsiu Piratu pe — Waku ereĩne'en Iuteu ywania morekuat no yi Iuteu pe uhyt e. Mi'i hawyi to'e tu'isa Eroti pe — Waku ereĩne'en yi Karireia piaria porekuat no uhyt e. Mi'i hawyi i'ewyte toikaykay toywyt sese Wiripi tuwe­wawi hawyi to'e tope — Waku ereĩne'en yi Itureia piaria porekuat no mekewat Iuteu ywania irania'in kawiat porekuat no e. Ma'ato waku aru po'og atum yi epe uheywyt en tupono e. Waku wy yi wato Tacunite atum epe i'ewyte yi wato Irisania atum epe wy i'ewyte yi wato Apirene atum epe uheywyt Wiripi en mote e. Mi'i hap e'at pe Tupana ihay sa'a­wy'i Pa'i Sakaria sa'yru Iuwãu wywo mekewat yahig koro note. \v 2 I'ewyte mekewat e'at pe Iuteu ywania ti'a­tu­'airo typy pa'i ta'a­tue­pa'i koro wuat. Wẽtup pa'i Anai e hap wẽtup ok pa'i Ka'iwa e hap. Mi'i hawyi mi'iria ta'a­tunug pa'i koro wo Tupana mõtypot yat pe. Mi'i hap e'at pe Tupana ihay sa'a­wy­'iwuat ahet'ok hat Iuwãu wywo. \v 3 Pyno mi'iria tukup­te'en miit'in akag wuat turan Tupana ihay kahato pa'i Sakaria sa'yru Iuwãu yahig notiat ieĩne'en hat pe — Iuwãu e woro­'airo en uhehay enoi miit'in miat hamo e. Mi'i hawyi Iuwãu toto Tupana ehay moherep hamo Tupana e hap ewy. Mi'i hawyi ikohye­wyry kahato mekewat Iũtãu hy ẽpe upi. Mi'i hap upi ẽpe upiaria toi'a­tu­mu'e kahato Tupana ehay wo. Mio tã e — Ewei'aipok to Tupana kape e. Waku hawyi woro­ho­'o­set'ok eipe e. Ta'i eweitoiat ro eminug sa'ag ko'i hawyi Tupana waure wo toĩne'en eiminug sa'ag ko'i kai e. \v 4 Aikotã sa'a­wy­'i­tewuat Tupana ehay moherep hat Isaia timo­herep yne ahet'ok hat Iuwãu etiat tomiwan me hap ewy. Mio tã to'e — Tut wyti aru wẽtup ok tehay pirik wuat henoi henoi miit'in miat yahig notiat hat e Iuwãu etiat tomiwan me. Mi'i miit wyti aru mio tã e wuat'i tomi­mu­'eria pe — Eiwa­nẽtup hawiat mu'ap yt hãpyk i rakat ewy toĩne'en ipori'ok kahato rakat ewy e aru e. — Ma'ato mi'i kaipyi ewei'aipok to Tupana kape eiwa­nẽtup hap mohãpyk hamo hawyi mu'ap hãpyk hap ewy Tupana einug e aru mekewat Tupana mipo­'oro e. — Eweikup­te'en no Tupana wanẽtup hawe hãpyk takat hawyi eiwa­nẽtup hap mu'ap ikahu rakat ewy ra'yn topy­hu'at aru e aru Tupana mipo­'oro e Tupana Isaia miwan me. \v 5 Mio tã e Tupana sa'a­wy'i — Uimi­po­'oro Miit'in Ehakye­ra'at ut hap moherep hat wyti aru atipo­'oro e. Mi'i miit wyti aru mu'ap nug hat ewy topy­hu'at e Tupana miwan miat ahet'ok hat Iuwãu ete. Ta'i mi'i miit wyti aru mu'ap nug hat ewy topy­hu'at e. Mu'ap sa'ag ko'i mokahu hamuat tutunug e. Mu'ap i'anam kahato hyri kawiat toihy­wytip yne e. Mu'ap yity'ok ete ipoity rakat toimo­hãpyk e. Mi'i hawyi mu'ap sa'ag ko'i yi hot pe itym nakat toimo­kahu kahato e. Mi'i hawyi hãpyk yne mu'ap hawyi atipo­'oro Uhemiit Ho'o­wasat Rakaria Puẽti Hat e. Mi'i hawyi Uimi­po­'oro Uhemiit Sese mu'ap mohot hat toimo­herep kahato miit'in me tehay pirik wo — Tut irane tut irane Tupana Mipo­'oro Aheha­kye­ra'at hat e aru. Eiwe­mo­hãhyk to ipu'ap hawyi wyti aru tut ahepe e aru Uhemiit ut hap moherep hat e Tupana sa'a­wy'i. \v 6 Mi'i hawyi ti Uimi­po­'oro Wuat'i Ywania Ehakye­ra'at Hat akasa haria i'atu kahato tukup­te'en aru mesuwat yi wato hap ok tã e Tupana Isaia miwan 40.3 pe Tosa­'yru Iesui etiat. \p \v 7 Pyno Isaia e hap ewy kahato Iuwãu ti'a­tu­mu'e miit'in itote Iũtãu hy ẽpe upiaria. Mi'i hawyi tõ'ẽ kahato miit'in tuwe­wawi. Mi'i hawyi typy'i kahato miit'in put'ok­'i­'a­tu'e Iuwãu ete ta'a­tu­set'ok hap ky'esat haria. Mi'iria pe Iuwãu to'e — Moi mẽpyt ewywuat eipe e. Yt nakuaria i eipe e. Tupana piat ei'a­piheg hap yt eweiky­'esat i pote ewei'õ'ẽ Tupana kape imohey hamo hawyi woro­ho­'o­set'ok e. Ta'i Tupana piat ehet'ok hap eweiky­'esat pote eiwe­morem no Tupana kape e Iuwãu. \v 8 — Waku eiminug sa'ag ko'i hap ewei'a­tu­'atoiat yne yne e. Mi'i tã ewetunug hawyi irania'in ikuap ta'yn Tupana kapiat ei'aipok hap e. Ma'ato — Waku kahato uruto yt ewei'e tei'o e. — Uruto ti ase'i Aparãu emiariru ko'i pote wakuaria urutu­kup­te'en Tupana wanẽtup hawe yt ewei'e tei'o e. Ta'i aha'a­se'i minug wakuap ko'i yt put'ok'e i ahowawi aimo­waku Tupana wanẽtup hawe e. Ta'i aiwaku hap yt tut i ai'y­wã'ĩ hap kaipyi e. Ta'i Aparãu ewaku hap yt aheha­kye­ra'at kuap hin i e. Ta'i eipiit aha'a­se'i Aparãu piit ewywuat kahato toĩne'en ma'ato eiminug sa'ag ko'i yt Aparãu ewywuat hin i e. Ta'i Tupana tiky­'esat pote tutunug kuap mesuwat nu ko'i kawiat aipiit ko'i ewywuat e. Toiky­'esat pote Aparãu emiariru piit ko'i tutunug kuap mesuwat yi kawiat e. Ma'ato wakuaria imohey haria Aparãu ewywuaria yn waku Tupana wanẽtup hawe e Iuwãu. \v 9 — Eiwe'eg wo o e katu­pono Tupana mikoi ypia yt haat i rakat ewywuat eweikup­te'en. Aikotã aimikoi yt aipoi i hap ewywuat eipe. Pywo pe ti mesup ta'yn ehapo ete toĩne'en Tupana piat ei'a­piheg hap. Ywyhap ewywuat toĩne'en Tupana po pe eikai aikotã aimikoi yp yt haat i rakat ewywuat watitek ywyhap wo hap ewy eweikup­te'en mesup e. Pyno eiwe'eg wo o katu­pono ywyhap ewywuat toĩne'en Tupana po pe ehete aikotã aria'yp ko'i yt haat i rakaria ypugha hamo hat ewy toĩne'en eikai. Aikotã wati­'y­pugha hawyi wati­'a­tu­sokwuk ahe'aria wo mi'i hap ewy Tupana tunug ehepe sa'ag ewetunug mote e Iuwãu õ'ẽ haria pe. \v 10 Mi'i hawyi yahig kapiat howawiat õ'ẽ haria apo'i­'a­tu'e Iuwãu me — Yt naku i rat urutuwat aria wato kape i'atu'e. Yt naku i Tupana uru'a­piheg ko'i uruto­py­hu'at wuat'i e'at pe i'atu'e. Mi'i pote aikotã aru waku urutunug Tupana ehamo paa'u­ru­to'e hamo i'atu'e Iuwãu me. \v 11 Mi'i hawyi Iuwãu ti'a­tu­wesat — Pyno ehesokpe typy pote eweho'oium no yt hesokpe i rakaria pe e. I'ewyte eimi'u toĩ mote ewei'a­tu­moenuk to hesy'at rakaria e Iuwãu paa'e haria pe. \v 12 I'ewyte wo'o­pyhyp haria tukup­te'en itote weset'ok teran hanuaria. Mi'iria i'atu­potpap Iuteuria ewanĩ­kaptia Humanu ywania eporekuat sa'up sat hamo. Mi'iria wyti wuat'i kaipyi ta'a­tu­po­rekuat wuanuat ha'up pore­ra'at haria. Ma'ato po'og iwato ta'a­tusat ta'a­tu­po­rekuat miẽtup ko'i kai. Mi'i hawyi ipat'ok — Uruwano ra'yn i'atu'e haria. I'ewyte mi'iria apo'i­'a­tu'e Iuwãu me — Urumu'e hat aikotã aru waku urutunug Tupana mowepit hamo i'atu'e katu­pono Tupana piat uru'a­piheg hap yt uruiky­'esat i pote i'atu'e Iuwãu me. \v 13 Mi'i hawyi Iuwãu ti'a­tu­wesat more­kuaria sa'up sat haria pe — Yt ewei'a­tu­ma'at rei'o miit'in e. Eipo­rekuat miẽtup ok tã yn ewetat ro e Iuwãu mu'ap pyhyp haria pe. \p \v 14 Mi'i hawyi i'ewyte sura­ra'in weset'ok teran haria apo'i­'a­tu'e Iuwãu me — Mi'i hawyi uruto apuru aikotã urutunug Tupana mowepit hamo i'atu'e. Mi'i hawyi Iuwãu ti'a­tu­wesat — Yt ewepo­hari tei'o irania'in ekat eipy­'ahak popuo ne'i e. Yt eheso i tei'o miit'in minug ko'i ete e. — Waku rakat mi'i miit ewei'e ro waku rakat pe e. — Yt naku i rakat mi'i miit ewei'e ro yt naku i rakat pe e. Yt eheso i tei'o miit'in etiat eipo­rekuat pe e. Mi'i hawyi yt naku i ewei'e eipo­rekuat pe — Uhepiat uipotpap hap sa'up emiium yt iwato i yt ewei'e tei'o e Iuwãu sura­ra'in me. \p \v 15 Mi'i hawyi miit'in hekatup kahato Tupana Mipo­'oro Ta'a­tu­po­rekuat nuat. Mi'i pote te'e­ru­wa­nẽtup kahato Iuwãu kape — Pywo apo Iuwãu ni Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat put'ok'e sio yt i'atu'e te'e­ru­wa­nẽtup hawe. \v 16 Ma'ato Iuwãu to'e i'atuepe — Uito ti yt Tupana Mipo­'oro Wuat'i Ywania Ehakye­ra'at hanuat i e. Ta'i uito y'y wuat wo'o­set'ok hat ne'i ma'ato Mi'i Miit wẽtup ok wyti aru po'og wakuat uikawiat ra'yn e. Uhewaku hap uiat yt put'ok'e hin i heropat hanuat e. Uhewaku hap yt put'ok'e i Tupana Mi'airo Wuat'i Miit'in Porekuat nuat py sokpe saity pok hamo e. Uito y'y wuat yn wo'o­set'ok hat ma'ato Tupana Mipo­'oro Koro ti aru topot­set'ok miit'in Tupana Pã'ãu wo ra'yn e. Ma'ato yt eweimohey i Imipo­'oro pote ehaty'i haty'i hap yn topy­hu'at Tupana kaipywiat e. Ta'i yt eweimohey i Tupana Mipo­'oro pote aria wo ehet'ok hap haty hap ewywuat tutunug e. \v 17 Mi'i Miit panene ewy ihay put'ok­to'e hawyi aikotã wati­'a­tu­'yky arui iã'ỹi sese puẽti hamuat hap ewy ti aru toi'yky miit'in wakuaria puẽti hamo e. Mi'i hawyi toi'a­tukat kahato temiit'in wakuaria aikotã watikat panene pe arui iã'ỹi wakuat hap ewy e. Tomohey haria toi'a­tukat watikat iã'ỹi wakuat ewy i'ewyte tomohey ran haria toi'a­tukat iã'ỹi ape ewy e. Wasere upi toikat panene pyi hap ewy toi'a­tu­pat'ok tomohey haria sese i'ewyte tomohey ran haria e. Yt nakuaria i ti aru i'ape ko'i ewywuaria mipugha wuat aria yt hasep i rakat pe mi'iria ti aru toi'a­tu­pugha aria wuat'i e'at piat pe e Iuwãu õ'ẽ haria pe. \v 18 Wakuat sehay iã'ãkap wuo Iuwãu ti'a­tu­nãpin Iũtãu hy ẽpe etiaria miit'in mowe'eg hamo. \v 19 I'ewyte morekuat Eroti minug yt naku i hap ko'i toimo­herep yne. — Ta'i morekuat Eroti tero'ok toywyt morekuat Wiripi ehary'i hawyi totioto ra'yn to'yat kape teha­ry'i e. Yt naku i kahato mi'i tã watunug mote e Iuwãu miit'in me. \v 20 Mi'i tã e Iuwãu morekuat ete pote morekuat Eroti tipyhik ta'yn ahet'ok hat Iuwãu wo'o­pyhik hawe. Toipyhyp Iuwãu hawyi — Yt naku i kahato morekuat Eroti i'atu'e miit'in. Iwato kahato morekuat Eroti minug sa'ag ko'i watikuap mesup i'atu'e. \s1 MATEU 3.13-17 MAKU 1.9-11 IUWÃU 1.32-33 PIAT EWY \p \v 21 Pyno Iuwãu topyhik hap owakai te Iuwãu ti'a­tu­set'ok kahato miit'in. I'ewyte wẽtup e'at pe Iesui tut ra'yn howawi toset'ok hamo. Toset'ok hawyi Iesui Tupana kape ihay. Mi'i turan oken'ypy ewy tuwe­mo­herep atipy kaipyi. \v 22 Mi'i hawyi atipy kaipyi Tupana Pã'ãu tut ra'yn pykasu ewy. Mi'i hawyi ta'apyk Iesui apy tote. Mi'i hawyi atipy kaipyi sehay put'ok'e Iesui etiat — Uha'yru Sese En e. Uimo­wepit kahato hat En Uha'yru En mote e. Arehum kahato epe Uha'yru Sese e Tupana Iesui pe. \p \v 23 Toset'ok hawyi Iesui ha'a­wynug na'yn topotpap hap 30 anu tuwe­motag hap ete. Mi'i hawyi Iesui ha'a­wynug To'ywot Tupana piat topo­'oro hap ko'i. Mi'i pote imimu­'eria miit'in te'e­ro'e — Ta'i watikuap ta'yn Iesui i'atu'e. Meiẽ ti ahetawa Nasare piat pani­pa­ni'e hat Iuse sa'yru i'atu'e. Iesui ywot Iuse mimotag hat topy­hu'at i'atu'e. \s1 MATEU 1.1-27 PIAT EWY \p Uito ti mesuwat miwan nug hat IRUKA. Pyno mesuwe ahenoi teran ehepe Iesui e'ase­'i'in sa'a­wy­'i­te­wuaria. Pyno Iesui ywot hit ewywuat IUSE Imotag hap topy­hu'at. Pyno Iesui e'ase'i Iuse ywot ERI e hap toĩne'en miwan me i'atu'e. \v 24 Mi'i hawyi Iesui e'ase'i Eri ywot MATATI e hap toĩne'en. Mi'i hawyi Matati ywot IREWI toĩne'en i'atu'e. Mi'i hawyi Irewi ywot MEUKI e hap. Mi'i pytkai Meuki ywot IANAI i'atu'e. Ianai e hap ywot IUSE POT i'atu'e. \v 25 Pyno Iuse pot ywot MATATIA i'atu'e. Mi'i hawyi Matatia ywot AMO i'atu'e. Mi'i hawyi Amo ywot NAŨ i'atu'e. Pyno Naũ ywot ESIRI i'atu'e. Esiri ywot NAKAI i'atu'e. \v 26 Mi'i hawyi Nakai ywot MAATE i'atu'e. Maate ywot MATATIA i'atu'e. Matatia ywot SEMEI i'atu'e. Semei ywot IUSEKI i'atu'e. Iuseki ywot IOTA i'atu'e. \v 27 Iota ywot IUANA i'atu'e. Iuana ywot IRESA i'atu'e. Iresa ywot SURUPAPEU i'a­tu'e. Suru­papeu ywot SARATIEU i'atu'e. Saratieu ywot NERI i'atu'e. \v 28 Mi'i hawyi Neri ywot MEUKI i'atu'e Meuki ywot ATI i'atu'e. Ati ywot KUSÃ i'atu'e. Kusã ywot EUMUTÃ i'atu'e. Eumutã ywot ET i'atu'e. \v 29 Mi'i hawyi Et ywot IUSUE i'atu'e. Iusue ywot ERIESE i'atu'e. Eriese ywot IURĨ i'atu'e. Iurĩ ywot MATATE i'atu'e. Matate ywot IREWI i'atu'e. \v 30 Irewi ywot SIMEÃU i'atu'e. Simeãu ywot IUTA POT i'atu'e. Mi'i hawyi Iuta pot ywot IUSE i'atu'e. Iuse ywot IUNA i'atu'e. Iuna ywot ERIAKĨ i'atu'e. \v 31 Eriakĩ ywot MEREA i'atu'e. Merea ywot MENA i'atu'e. Mena ywot MATATA i'atu'e. Matata ywot NATÃ i'atu'e. Mi'i hawyi Natã ywot aha'a­se'i Morekuat TAWI i'atu'e. \v 32 Mi'i uimiwan kaipyi watikuap ta'yn AIPOTYPOT IESUI Morekuat Tawi Emiariru Emiariru hap. Mi'i hawyi Morekuat Tawi ywot IESE i'atu'e. Iese ywot IUPETE i'atu'e. Iupete ywot PUASI i'atu'e. Puasi ywot SAMŨ i'atu'e. Samũ ywot NAASŨ i'atu'e. \v 33 Mi'i hawyi Naasũ ywot AMINATAPE i'atu'e. Amina­tape ywot ATIMĨ i'atu'e. Atimĩ ywot ARANI i'atu'e. Arani ywot IRŨ i'atu'e. Irũ ywot WARE i'atu'e. Mi'i hawyi Ware ywot ase'i pot IUTA i'atu'e. \v 34 Ase'i pot Iuta ywot IAKO i'atu'e. Iako ywot ISAKI i'atu'e. Isaki ywot aha'a­se'i koro APARÃU i'atu'e. Mi'i uimiwan kaipyi watikuap AIPOTYPOT IESUI aha'a­se'i koro Aparãu Emiariru Emiariru hap. Mi'i hawyi aha'a­se'i Aparãu ywot TARE i'atu'e. Tare ywot NAKU i'atu'e. \v 35 Mi'i hawyi Naku ywot SERUKI i'atu'e. Seruki ywot IRAKÃU i'atu'e. Irakãu ywot WAREKI i'atu'e. Wareki ywot EPET sa'yru. Mi'i hawyi Epet ywot SARE i'atu'e. \v 36 Mi'i hawyi Sare ywot KAINÃ i'atu'e. Kainã ywot AWASATE i'atu'e. Awasate ywot SẼ i'atu'e. Sẽ ywot wuat'i e'ase'i pot NU'E i'atu'e. \v 37 Nu'e ywot IRAMEKI i'atu'e. Irameki ywot METUSARA mekewat ieĩne'en mot'i kahato hat i'atu'e. Mi'i hawyi Metu­sara ywot INOKI i'atu'e. Inoki yt iku'uro i katu­pono Tupana tioto atipy kape mi'i miit. Mi'i hawyi Inoki ywot IARETE i'atu'e. Iarete ywot MAREREU i'atu'e. Mi'i hawyi Merereu ywot KAINÃ i'atu'e. \v 38 Kainã ywot ENU i'atu'e. Enu ywot SETE i'atu'e. Sete ywot ÃTÃU i'atu'e. Ãtãu ni Tupana minug mekewat miit sa'a­wy­'iwuat miit'in e'ase'i pot. \p Mesuwat miwan nug hat ti Iesui ehay moherep hat IRUKA. Pyno mesuwat uimiwan kaipyi watikuap yne ra'yn AHEHAKYERA'AT HAT IESUI e'ase'i e'ase'i pot Ãtãu emiariru emiariru emiariru hap ko'i Ãtãu kaipyi Iesui kape set ko'i watikuap yne ra'yn IESUI e'ase'i set ko'i. IESUI ywot sese ma'ato TUPANA. Waku ra'yn. \c 4 \s1 MATEU 4.1-11 MAKU 1.12-13 PIAT EWY \p \v 1 Toset'ok hap kahu hawyi Iesui toto tuweran na'yn miit'in kaipyi mekewat Iũtãu hy pyi. Tupana Pã'ãu yn na'yn Iesui piit pe. Ta'i yne Tupana Pã'ãu topy­hu'at kahato ipiit pe. Mi'i pote tutunug Tupana miky­'esat ko'i torania i'e hap ewy yn tutunug. Mi'i hawyi mu'ap upi Tupana Pã'ãu to'e tope — Uha'yru e atiky­'esat ereto yahig wato kape aikope yt uwe i miit'in toĩne'en hap kape e. Mi'i hawyi Iesui toto Tupana Pã'ãu miky­'esat ewy. Mi'i hawyi ahiag akag sese toto Iesui ma'at hamo. Toiky­'esat Iesui temiit no. Toiky­'esat Iesui tomi­ky­'esat nug hanuat. \v 2 Ta'i 40 e'at 40 ewãtym Iesui toĩne'en mekewat yahig wato tote. Yt kat i mi'u tutu'u. Itote yt tenuk i 40 e'at 40 wãtym. Mi'i hawyi hesy'at sakpo'e tuete itote. Mi'i hawyi yt hesaika i yt kat i mi'u tutu'u hawyi sese yt hesaika i. \v 3 Hesy'at kahato sese itote. Mi'i turan ahiag akag toto Iesui iã'ãg hamo. Toiky­'esat Iesui tunug hã'ãg hap. Toiky­'esat Iesui tomi­ky­'esat nug hat. Mi'i hawyi toto Iesui kape hawyi to'e tope — Pywuat Tupana Sa'yru En mote etomo­herep to uhepe esaika hap wuat'i nug kuap hap e. Etunug no emi'u wo man mesuwat nu kawiat Mehĩ e. \v 4 Ma'ato Iesui tiwesat — Yt atunug i rat e'e hap ewy ahiag e katu­pono sa'a­wy'i sese mio tã e Tupana Musei miwan Teute­ru­mumiu 8.3 pe — Yt naku i mi'u mesu­wa­rotiat yn eweikat at ka'ap eipiit mo'ok hamo e. Yt naku i mi'u kape yn eiwe­wa­nẽtup e. Mi'u kape yn eiwe­wa­nẽtup wote yt karãpe i eweikat eheĩne'en hap sese wuat'i e'at piat e Tupana Musei miwan me Teute­ru­numiu 8.3 pe e Iesui ahiag me. \v 5 Mi'i hawyi ahiag tioto Iesui yity'ok ywaiti kahato rakat kape hawyi itote pyi meremo toimo­herep Iesui kape more­kuaria etama mesuwat yi totiaria torania wuat'i etama i'atuekat ikahu rakat toimo­herep yne Iesui kape tomu­'etu hap ewy. Mi'i hawyi mi'i tote to'e Iesui pe. \v 6 — Eraha'at ro mesu­wa­rotiat ikahu kahato rakat ko'i kape Mehĩ katu­pono mesuwat yi totiat atum yne teran epe uhemiit no ereĩne'en mote e. Ta'i yne miit atum teran epe mesuwat ewa'a­kasa hap ko'i katu­pono uiat yne mesuwat yi tote torania e. Atum kuap yne mesu­wa­rotiat ekat wo epe uimi­ky­'esat ewywuat etunug yne hawyi e. Uimõ­typot hap etunug hawyi mesuwat ko'i iwato hap ok tã atum yne torania epe e. Mi'i hawyi wuat'i Miit'in Porekuat no ereĩne'en mesuwat yi wato ok tã e. Mi'i hawyi wuat'i ywania tukup­te'en ewano i'ewyte emõtypot haria mi'iria te'e­ro­py­hu'at e ahiag Iesui pe. \v 7 To'iro uhupi e. Ta'i uiat ko'i tukup­te'en meimuẽ­waria yi totiat yne e. Mi'i pote uimõ­typot En hawyi erepỹ­'ã­tutuk uhowawi mi'i pote aru atum yne ra'yn mesuwat yi totiaria epe Uhyt e ahiag Iesui pe. \v 8 Ma'ato Iesui tiwesat — Yt rat ahiag yt naku i arepỹ­'ã­tutuk ewawi katu­pono yt naku i woronug uhetu­pana wo ne'i katu­pono mio tã e Tupana Musei miwan me — Waku uhowawi yn eiwe­pỹ­'ã­tutuk e hawyi waku Uito yn eTupana wo areĩne'en e. Yt uwe i toĩne'en mi'i rẽ e Tupana nimo­pywiat Teute­ru­numiu 6.13 miwan me. Yt naku i pãi are'e — en tupana wo ahiag katu­pono Tupana yn Tupana wo topy­hu'at uimi­mõ­typot nuat Tupana yn aheropat hat e miwan me e Iesui ahiag me. \v 9 Mi'i hawyi ahiag tioto Iesui Ieru­sarẽi kape yity'ok totiat Tupana mõtypot yat koro ywaiti rakat tote toipag Iesui. Itote Tupana mõtypot yat piaria sem tukup­te'en mekewat okipy wato tote. Mi'i hawyi ahiag to'e Iesui pe — Pywo Tupana Sa'yru En mote e'oghyt'at ro meiũpepyi wuat'i miit'in ehamo hawyi waku erepopy hawyi wuat'i miit'in tikuap En Tupana Sa'yru sese hap e. \v 10 Waku e'oghyt'at meiũpepyi yi kape i'atue­hamo katu­pono sa'a­wy'i Tupana to'e morekuat Tawi wepy 91.11 pe — Uhemiit ta'at pote yt iku'uro i katu­pono meremo atipo­'oro wẽtup ok atipy kaipyi ta'at rakat okhyt'at hamo hawyi yt iku'uro hin i e ti ahepe nimo te miwan me Mehĩ e ahiag Iesui pe. \v 11 Mi'i hawyi — Pyno ehã'ãg no katu­pono atipy kaipy­wiaria meremo epytyk hawyi yt era'at i hamo e. Pyno erepopy ro mesu­wepyi wuat'i miit'in ehamo yi kape hawyi meremo ta'a­tukuap esaika hap e. Mi'i ehã'ãg hawyi yt erepik hin i yi tote e miwan me e ahiag Iesui pe. \v 12 Ma'ato Iesui tiwesat — Motoro ahiag pya kahato uikai yt atiky­'esat hin i e'e hap ewy atunug yt naku i ahã'ãg Tupana sio uiku­'uro sio yt hap ete katu­pono mio tã e i'ewyte Tupana miwan me — Yt naku i eiwe­kaipyi ewei'e — Yt uiwe'eg i pytkai uiminug sa'ag ete eweipehik uipo­wyro aru Tupana ei'e hap e. Yt naku i — Uipo­wyro aru ipoity'i pytkai ewei'e uhepe e Tupana miwan me e. Yt naku i uhã'ãg e Tupana sio eku'uro sio yt hap ete e Tupana ahepe nimo te Musei miwan Teute­ru­numiu 6.16 pe e Iesui ahiag me. \v 13 Mi'i hawyi ahiag ipohep ta'yn Iesui iã'ãg kahato hap ete pyi. Yt toima'at kuap i yt nakuap i nug hap ete ma'ato toto porap'i hap ewy ne'i katu­pono tut i tut i tereto karania wo Iesui iã'ãg iã'ãg hamo ma'ato Iesui po'og hesaika ahiag kai. \s1 MATEU 4.12 MAKU 1.14 PIAT EWY \p \v 14 Mi'i hawyi Iesui ta'aipok i ra'yn tomotag hap kape yi Karireia kape. Tupana Pã'ãu piat tomoe­saika topyt­'atnug na'yn hap wywo ta'aipok. Mi'i hawyi waku kahato toimo­herep itote wuat'i miit'in mikuap kahato wo Iesui tuwe­motag hap itote hawyi ta'a­tu­henoi kahato to'ope to'ope — Iesui minug ko'i waku kahato yt uwe i minug ko'i ewy i'atu'e. \v 15 Mi'i hawyi tewyry hap upi yne Tupana mõtypot yat ko'i pe teke miit'in atumu'e hamo. Toi'a­tu­mu'e hawyi waku kahato i'atu'e imienoi ko'i pe. \v 16 Mi'i hawyi Tupana mõtypot hap e'at pe Iesui teke Tupana mõtypot hawe teko ewy Tupana mõtypot hamo. Mi'i hawyi Iesui ipoĩ'ãm na'yn miit'in py'a­setpe Tupana ehay moherep miwan miat hamo teko sa'a­wy­'iwuat ewy tomotag eko ewywuat. \v 17 Mi'i hawyi ta'atuium na'yn sa'a­wy­'i­tewuat Isaia miwan tope imimo­wẽpap hamo katu­pono sa'a­wy'i tetawa Nasare pe toimo­wẽpap Tupana ehay i'atuepe aikotã sa'a­wy'i kurum iwasu Iesui turan tomotag hap turan toimo­herep Tupana ehay miwan miat hap ewy. Mi'i hawyi totat Tupana ehay miwan miat hawyi toikat ra'yn miwan me aikowuat tomi­ky­'esat ewywuat. Mi'i hawyi toipuẽti ra'yn sehay tuwetiat hawyi toimo­wẽpap tomi­puẽti Tupana ehay tomo­herep hat Isaia e hap miwan miat hap ewy. \v 18 — Uiwy­ria'in e mesuwe mio tã e miwan me — Tupana Pã'ãu Wakuat toĩne'en kahato uhepe e. Ta'i Tupana ui'airo ra'yn tehay wakuat moherep hamo e. Ta'i Tupana ui'airo satek takaria ehakye­ra'at hamo yt hekat i rakaria mu'e yt kat sa'up i hamuat e. Yt kat etiat kuap i haria mowe'eg hamo ui'airo Tupana e. Mesup ta'yn Tupana uipo­'oro wanĩ­kaptia mipyhik piat ko'i pore­nõtem ta'a­tu­pyhik hap kaipywiat hamo e. I'ewyte ti yt iha pytig i rakaria moha­pytig hamo uipo­'oro e. Ta'i Tupana uipo­'oro ra'yn miit'in yt uwe miky'e i ko'i ky'e sese hamo e. Ta'i Tupana mio tã e uhepe — Atiky­'esat eti'a­tu­po­re­nõtem miit'in yne i'atu­wa­nĩ­kaptia po pywiat hamo e mesuwe miwan me e. \v 19 Tupana emiit'in ehakye­ra'at hap e'at enoi hamuat uipo­'oro e. Ta'i Tupana ihay mesuwe Isaia miwan me yianmete uhetiat e Iesui itotiaria Tupana mõtypot yat piaria pe. \v 20 Mio tã e Iesui timo­wẽpap kahu hawyi tutum i ra'yn mekewat Isaia miwan Tupana mõtypot yat piat eropat hat pe. Mi'i hawyi Iesui ta'apyk ta'yn hawyi itote i'atu­mu'e hamo. Mi'i hawyi itotiaria te'e­ra­ha'at kahato howawi kat e aru ihay e hap kuap hamo. \v 21 Mi'i hawyi Iesui henoi i'atuepe — Mesuwat e'at mesuwat miwan uimi­mo­wẽpap sa'a­wy­'iwuat Isaia mienoi yianme uhetiat toha­'a­wynug na'yn ehehamo ra'yn topy­hu'at ra'yn e Iesui tomotag haria pe. \v 22 Mi'i hawyi itotiaria — Waku kahato ihay i'atu'e. Ihay se kahato hap watikuap i'atu'e. Ma'ato kat pote iwe'eg kahato ra'yn i'atu'e. Uwe som imu'e iwe'eg hap ete katu­pono watikuap kahato Iesui ywot sese Iuse i'atu'e. \v 23 Ta'i i'ywot Iuse pan'i­pan­'i'e hat i'atu'e. Pyno uwe imu'e iwe'eg hamo i'atu'e. Mi'i hawyi Iesui to'e tomotag haria pe — Ta'i eweikuap teran uwe piat uimu'e hap e. Ta'i ewehenoi teran sehay pot'i kaipyi mekewat sehay miky­ry'i hap kaipyi — Paini i'ahu rakat eremoe­hãite ro uruehamo aikotã irania'in eti'a­tu­moe­hãite hap ewy ewei'e teran uhepe uimo­weu­ka'i hamo. — Eti'a­tu­moe­hãite kahato miit'in tawa Kawa­na'ũ piaria i'atu'e pyno waku mesuwe emotag hawe tawa Nasare pe i'ewyte eti'a­tu­moe­hãite urutoria ewei'e teran uhepe yt kat i uimohey hap eikai pytkai e Iesui. \v 24 Mi'i hawyi — Etimo­herep uruepe esaika hap wuat'i nug hamuat hawyi uruimohei En kurum ewei'e pote woro­ho­'o­wesat — Yt uimõ­typot hin i yt uimohey hin i eipe mesuwe uimotag hap etawa pe are'e. Pywo ti rat Tupana ehay moherep hat Uito pytkai uimotag hap totiaria yt uimohey hin i e. Aikotã to'e miwan me — Uimotag haria yt uimohey hin i e ma'ato irania'in kape atipo­'oro uhehay moherep hat pote ta'a­tu­mohey kahato ma'ato imotag hap tote yt hin i e hap ewy kahato eiperia mesup eweipy­hu'at e. Ma'ato atipo­'oro ui'e hap moherep hat wẽtup ywania kape pote itotiaria i'atue­waure ka'a kahato e. Ma'ato ta'aipok ta'yn tuwe­motag hap kape hap totiaria yt uwe i iky'esat e. Ma'ato irania'in tawa ko'i kape — Ereke Mehĩ i'atu'e — Ereke Mimi i'atu'e e Tupana miwan me e Iesui tehay pun haria pe. Mi'i hap ewy kahato mesuwe e Iesui tomotag haria pe. Yt uwe i mesuwe uimohey haria e Iesui tawa Nasare piaria pe. \p \v 25 Pyno ahenoi teran po'og uimohey hap pun hap ete e Iesui. Nimo sese te i'atu kahato hiwu ko'i tukup­te'en ai'y­wania Isareu ywania tukup­te'en mesuwe sa'a­wy'i ahe'yi tote e. Mi'i hawyi Tupana tipo­'oro temiit Eria e hap i'atue­wawi e. Mi'i hawyi Eria to'e i'atuepe — Mio tã e Tupana ehepe — Yt kat i hin i i'aman aru eimikoi ete hawyi yt kat i aru eimi'u e. Topap yne eimikoi yt kat i i'aman hawyi e. Mye'ym anu kape ti yt kat i i'aman e Tupana aha'a­se­'i'in me sa'a­wy'i Tupana mipo­'oro Eria wẽ pyi ma'ato yt ta'a­tu­mohey hin i. Ma'ato to'e hap ewy put'ok'e. Mi'i hawyi 6 ewaty yt kat i i'aman mote i'atu­mikoi ko'i topap yne hawyi i'atu­sy'at kahato mesuwat yi wato hap ok tã. \v 26 Mi'i hawyi Tupana tipo­'oro i tehay moherep hat Eria wẽtup ywania kape mekewat yi Sareta ywania etawa kape. Mi'i hawyi put'ok'e itote tawa hit Sitãu note uru'y­wania ewanĩ­kaptia etawa tote e. Mi'i hawyi itote hiwu wẽtup ywania yat pe toĩne'en porap Eria. Mekewat hiwu Tupana tipoi­tyro kahato e. Ma'ato Eria motag haria aha'a­se­'i'in yt timohey i Eria pote Tupana yt tipo­'oro hin i temiit Eria aha'a­se­'i'in hiwu ko'i kape e. \v 27 I'ewyte sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep hat Eriseu toĩne'en Tupana e hap moherep hat pywo sese hat mesuwe ahetawa pe e. Mi'i e'at pe tukup­te'en kahato itotiaria hepihi pihi rakaria heĩne'en turan ma'ato mi'iria Tupana mipo­'oro Eriseu yt ti'a­tu­moe­hãite kuap i kat pote yt ta'a­tu­mohey i pote e. Mi'i hap e'at pe wẽtup surara akag put'ok'e pya pyi Eriseu kape. Wẽtup ywania kaipyi tut. Wẽtup yi kaipyi tut mekewat hepihi pihi rakat Namã e hap het rakat e. Mekewat yi Siria kaipyi e. Mi'i hawyi toikat Tupana ehay moherep hat Eriseu tomoe­hãite hamuat hap ky'ewi. Mi'i ti Eriseu timoe­hãite meremo ra'yn Tupana esaika wo tomohey hap upi e. Yt ai'y­wania hin pytkai i toimoe­hãite e. Ma'ato ai'y­wania itote i'ahu rakaria ahyt tukup­te'en hepihi pihi rakaria e. Ma'ato mi'iria yt toi'a­tu­moe­hãite hin i katu­pono yt uwe i ahetama piaria imohey pote e Iesui tuwe­motag hap totiaria pe yt tomohey i haria pe. Mi'i hap ewy te Uito areĩne'en mesup eipy­'a­setpe e. Irania'in ywania po'og uimohey eikai e Iesui tomotag hanuaria pe mekewat tawa Nasare piaria pe. \v 28 Mi'i hawyi Iesui ehay kuap kuap haria Tupana mõtypot yat piaria i'atu­py­'ahak kahato ra'yn Iesui ete — Irania'in ywania po'og eikai Tupana mohey hap ete e Iesui hawyi. \v 29 Mi'i hawyi — To'iro wati­'auka Iesui i'atu'e. To'iro watipun Iesui yity'ok pyi yihot pe i'auka hamo i'atu'e. Mi'i hawyi ta'a­tu­hã'ãg i'auka hamo. \v 30 Ma'ato put'ok­ta­'a­tu'e yity'ok tote Iesui auka hamo i'okpun hamo ra'yn turan Iesui tuwe­morem i'atueowa kape hawyi yt heremo hin i topy­hu'at. Mi'i hawyi — Aikope toto Iesui i'atu'e. Yt watikuap i ra'yn aikowo toto hap i'atu'e katu­pono i'atu­py­'a­setpuo tokosap. \s1 MAKU 1.21-28 PIAT EWY \p \v 31 Mi'i hawyi Iesui toto wẽtup tawa kape ra'yn tawa Nasare tuwe­motag hap totepyi. Mi'i hawyi Iesui ta'aipok ta'yn yi Karireia popyke tawa hit Kawa­na'ũ kape. Itote Tupana mõtypot hap e'at turan teke Tupana mõtypot yat pe itotiaria mu'e hamo. \v 32 Itotiat Tupana yat piaria te'e­ru­wa­nẽtup kahato aikotã aikotã Iesui mienoi ko'i kape. — Iesui yt irania'in aimu'e haria ewy hin i i'atu'e katu­pono Morekuat Koro ewy aimu'e i'atu'e. \v 33 Mi'i turan toĩne'en Tupana yat pe wẽtup ok miit ahiag ipiit piat rakat. Mi'i hawyi ahiagnia ta'a­tuehay pirik wo te'e­ro'e Iesui pe mekewat miit wẽ pyi. \v 34 — Kat hamo som eriot uruewawi Iesui i'atu'e. Kan etiky­'esat urukaipyi i'atu'e. Ta'i uruikuap ta'yn uru'auka hamo eriot i'atu'e. Pywo ti rat uruikuap En. En ni Iesui tawa Nasare kaipywiat sut hat wakuat i'atu'e. En ni Tupana Mipo­'oro ahiag akit hamuat i'atu'e haty wo. \v 35 Mi'i hawyi Iesui wãi'e ahiagnia pe — Eipo­'inik to ahiag e. Erẽtem no meiẽwat miit piit pyi ahiag e. Mi'i hawyi ahiag tipun temiit i'atu­py­'a­setpe tuwẽtem ipiit hawe. Mi'i hawyi sa'a­wy­'iwuat miit ahiag ipiit piat rakat waku ra'yn ahiag ipun pytkai yt kat i haty ipiit ete. \v 36 Mi'i hawyi Iesui minug wakuat kape te'e­re­wa­nẽtup kahato hawyi te'e­ro'e to'ope — Aikotã som toi'a­tu­sopo kuap ahiagnia i'atu'e. Po'og ahiag kai Mi'i Miit hesaika i'atu'e. Yt aimu'e haria ewy hin i tutunug kuap. Toipo­'oro pote ahiag tuwẽtem meremo ihay pyi. Pywo pe ti po'og paini kai Iesui i'atu'e. Ta'i Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat hesaika hap ewywuat nug hat toi'a­tu­po­re­nõtem ahiagnia meiũwat miit piit pyi i'atu'e. Tehay wo yn toi'a­tu­sopo kuap ahiagnia i'atu'e wanẽtup haria. \v 37 Mi'i hap ewy tutunug mote wuat'i puaria ikuap yne Iesui minug wakuap ko'i ahiag sopo tehay wuat hap. \s1 MATEU 8.14-17 MAKU 1.29-34 PIAT EWY \p \v 38 Mi'i hawyi Iesui tuwẽtem Tupana yat pyi hawyi toto ra'yn topot­mu'e Nu Simãu Peteru yat kape. Mi'i tote Peteru sakitu i'ahu rakat toĩne'en. Ipiit hakup kahato. Mi'i hawyi ta'a­tu­hẽtup ta'yn Iesui pe — Etimoe­hãite o meiũwat uruwy Peteru sakitu i'ahu rakat Mehĩ i'atu'e Iesui pe. \v 39 Mi'i hawyi Iesui toto ra'yn Simãu sakitu ewawi. Mi'i hawyi wãi'e i'ahu hawe hawyi tokosap meremo ipiit sakup hap. Mi'i hawyi waku ra'yn. Tehãite meremo hawyi iãpe­'ok'am getap wiat topotpap hamo õ'ẽ haria eropat hamo. \v 40 Mi'i hawyi at min'e hawyi ta'a­tuerut kahato ta'a­tu­wy­ria'in i'ahu rakaria Iesui ewawi. Mi'i hawyi Iesui tuwe­ponug i'ahu rakaria ete hawyi toi'a­tu­moe­hãite yne. Tuwe­ponug hawyi waku yne ra'yn. \v 41 I'ewyte Iesui ti'a­tu­po­'oro yne ahiagnia miit'in piit pyi. Tuwe­nõ'ẽ turan i'atuehay pirik kahato — Ta'i En ni Tupana Sa'yru Iesui i'atu'e. Ma'ato Iesui wãi'e i'atuepe. Yt toiky­'esat i tomo­herep hap katu­pono ahiag tikuap Iesui Tupana Sa'yru hap. Mi'i pote — Wãi'e i'atuepe eipo­'inik to yt ewehenoi tei'o uwe Uito hap eweikuap hap ok tã e Iesui ahiagnia pe. \s1 MAKU 1.35-39 PIAT EWY \p \v 42 Ihot'ok kai i toto Iesui tuweran tawa Kawa­na'ũ pyi yt uwe i miit toĩne'en hap kape Tupana wywuat tehay kahato hamo. Mi'i hawyi miit'in tikat kahato Iesui. Ta'a­tu­puẽti hawyi — Ereĩne'en no uruwywo uruetawa pe Mehĩ i'atu'e. Eto hawyi yt uruiky­'esat hin i katu­pono i'atu kahato miit'in ekat haria i'atu'e miit'in sem Iesui pe. \v 43 Ma'ato Iesui ti'a­tu­wesat — Uiwy­ria'in ahenoi teran wuat'i tawa pe aikotã aikotã Tupana topy­hu'at Wuat'i Miit'in Porekuat no hap etiat e. Mi'i nug hamo Tupana uipo­'oro e. Mi'i tupono atunug neran uipo­'oro hap e. — Atiky­'esat yne ywania mu'e hap Tupana e hap ewy uipo­'oro pote Wuat'i mu'e hamo e. \v 44 Mi'i pote toto ra'yn tawa Kawa­na'ũ pyi yne y'y hit i upi yne yi Iuteu puo wuat'i miit'in mu'e hamo. Yne Tupana mõtypot yat ko'i kape toto. Mi'i hawyi teke yne Tupana mõtypot yat ko'i pe tohenoi Tupana toĩne'en Miit'in Porekuat hap. \c 5 \s1 MATEU 4.18-22 MAKU 1.16-20 PIAT EWY \p \v 1 Mi'i hawyi wẽtup e'at pe Iesui yi Kene­sare hyemyi'a hyẽpeke toĩne'en. Mi'i tote te'e­ru­wa­'a­tunug kahato miit'in typy'i rakaria Iesui ewawi Tupana ehay kapiat wanẽtup hanuaria. \v 2 Itote turan typy e'yara yẽpe piat ko'i pe Iesui ta'a­kasa pira pytyk haria kape. Ma'ato ika'i­waria yt uwe i yara ko'i pe katu­pono te'e­ru­we­suki wato koho hamo tuwe­nõ'ẽ ta'a­tue­'yara pyi ihyemyi'a hyẽpeke kape pira pytyk haria. \v 3 Mi'i hawyi typy'i kahato tomi­mu­'eria pote Iesui teke ra'yn wẽtup yara pe hawyi to'e yara ka'iwat Simãu Peteru pe — Mehĩ atipuru porap e'yara katu­pono mi'i totepyi ati'a­tu­mu'e teran miit'in sem ihyemyi'a hyẽpeke piaria hamo e Iesui Simãu me. Mi'i hawyi Iesui e hap ewy meremo Simãu tunug. Mi'i hawyi Iesui ta'apyk yara pe hawyi toi'a­tu­mu'e ra'yn miit'in mekewat yẽpe­ke­to­tiaria yara pyi. \v 4 Mi'i hawyi tehay kahu ra'yn hawyi to'e ra'yn Simãu me — Ereto i ro ihy pya kape e. Mi'i totepyi ewyria'in wywo waku eweipytyk pira ko'i waku ewetopag ehesuki y'y pe pira pytyk hamo e. \v 5 Ma'ato Simãu to'e — Uruka­'iwat e uruikat kahato ra'yn ka'ap mo pira suki wato wo wen ma'ato rat yt kat i hin i pira uruipytyk yt wẽtup i uruipytyk uruesuki wo e. Ma'ato etiky­'esat pote urutunug neran e'e hap ewy mi'i hawyi waku e'e hap ewy urutopag uruesuki y'y pe Mehĩ e Iesui pe. \v 6 Mi'i hawyi ta'a­tupag y'y pe ta'a­tue­suki wato hawyi ipyt'at kahato ra'yn pira wo. Mi'i hawyi pira sem ko'i tihiot i'atue­suki wato. \v 7 Mi'i pote ta'a­tu­kaykay ra'yn ta'a­tu­wy­ria'in wẽtup yara piaria ta'a­tu­po­wyro hamo. Mi'i hawyi ta'a­tu­hytmoi ta'a­tue­'yara ko'i pe pira sem hawyi porap te'e­ra­'a­py'at pira i'atu kahato pote. \v 8 Mi'i hawyi Simãu Peteru ta'a­kasa Iesui minug wakuat kapiat hawyi toikuap ta'yn Iesui minug yt uwe i minug kuap hap ok tã hawyi tuwe­pỹ­'ã­tutuk Iesui eowa kape to'e hamo — Mehĩ e ereto o pya kahato uikai kat pote yt nakuat i kahato rakat uito e tuwenoi ra'yn Iesui pe. — Ta'i uiat uhewaku hap ti yt put'ok'e hin i emiit no areĩne'en hamo e. Mesup worokuap En wuat'i nug kuap hat ereĩne'en hap e. Mi'i pote Wuat'i Ka'iwat no ereĩne'en e. Mi'i pote aremõti uiminug sa'ag ko'i ete e. Mi'i pote yt naku i areĩne'en emiit no e Peteru Iesui pe. \v 9 Mi'i hawyi Simãu tuwa­nẽtup kahato pira sem kape i'ewyte yne iwywuat wat haria yara piaria te'e­ru­wa­nẽtup kahato i'atu kahato pira ta'a­tu­pytyk pote. \v 10 I'ewyte Simãu ekatu­wyria seseria he'yara piaria ipowyro haria mehĩ Tiaku mehĩ Iuwãu mekewat uhyt Sepeteu sa'y­ru'in te'e­ru­wa­nẽtup kahato wy pira pytyk kahato hap kape. I'ewyte Simãu teha'at kahato hawyi Iesui to'e — Yt erewa­nẽtup tei'o po'og mi'i hap kape Simãu e katu­pono wyti aru mesuwat hawyi miit'in atupytyk Tupana wanuat hamo ra'yn ereĩne'en ni aru aikotã mesuwat pira pytyk suki wuat hap ewy e. \v 11 Mi'i hawyi te'e­ru­wehik ta'yn ihyemyi'a hyẽpeke hawyi ta'a­tu­'atoiat ta'a­tu­potpap hap pira pytyk hap Iesui upiat tuwat hamo. \s1 MATEU 8.1-4 MAKU 1.40-45 PIAT EWY \p \v 12 Iesui toĩn'en wẽtup tawa pe turan tut ra'yn wẽtup ok miit hepihi pihi kahato rakat Iesui ewawi. Ipe ete hepihi yn yne ipiit ete. Mi'i ti tuwe­wahik yi tote porog me Iesui yatype hẽtup hamo — Mehĩ e uimoe­hãite teran mote atiky­'esat kahato uimo­waku hap. \v 13 Mi'i hawyi Iesui tuwe­ponug ipiit pe hawyi to'e — Ta'i woro­moe­hãite teran uhyt e. Mio tã e hawyi meremo ipe pakup we toĩne'en. Yt wẽtup hepihi pihi i toĩne'en ipiit ete tokã'ã ra'yn hepihi pihi hap ko'i. \v 14 Ipiit waku hawyi Iesui haty wo ra'yn to'e tope — Uhyt yt ehenoi tei'o irania'in me uhepiat emoehãite hap mesup ma'ato ereto ro meremo pa'i kape epiit kahu hap etiat moherep hamo aheko ewy e. I'ewyte etum no pa'i pe Tupana piat emoehãite hap sa'up aikotã sa'a­wy­'iwuat Musei aimu'e hap ewywuat e. Mi'i etunug hawyi pa'iria tikuap ta'yn epe moehãite hap e. \s1 MATEU 9.1-8 MAKU 2.1-12 PIAT EWY \p \v 15 Mi'i hawyi irania'in po'og ikuap Iesui etiat hawyi tõ'ẽ tõ'ẽ miit'in typy'i kahato Iesui ehay kapiat te'e­ru­wa­nẽtup hamo. I'ewyte i'ahu rakaria ko'i tõ'ẽ ta'a­tu­moe­hãite Iesui piat kat hamo. \v 16 Mi'i pote Iesui toto tuereto yt uwe i miit hap kape Tupana wywuat tehay hamo. \v 17 Wẽtup e'at pe Iesui piat miit'in atumu'e hap tote tukup­te'en nagnia ehay enoi haria i'ewyte miwan enoi haria apyk puo tukup­te'en yi Karireia kaipy­wiaria yi Iuteu kaipy­wiaria tawa wato Ieru­sarẽi kaipy­wiaria tõ'ẽ mi'iria Iesui mienoi kuap hamo. Mekewat e'at pe toĩ kahato Iesui kai Tupana esaika hap i'ahu rakaria moehãite hamo. \v 18 Mi'i turan tõ'ẽ ihainia'in ko'i wẽtup ok yt ipoĩ'ãm kuap i rakat yni pe aria'yp ete he'yni pe ta'a­tuerut Iesui ewawi. Mi'i tote miit sem kahato puo ta'a­tue­ro­kosap i'ahu rakat Iesui kape. \v 19 Ma'ato yt aikopuo kuap i ta'a­tue­ro­kosap Iesui kape. Mi'i hawyi miit'in tok puo yt ta'a­tue­reke kuap i pote te'e­ra'am na'yn getap ok tote hawyi ta'a­tu­'oghot ra'yn mare itote ywaiti Iesui apy tote. Mi'i hawuo ta'a­tu­mo­'apyk Iesui yatype yt hewyry kuap i rakat. Miit'in tok puo Iesui ywytpe ta'a­tu­mo­'apyk. \v 20 Mi'i hawyi Iesui tikuap ta'yn i'atuepiat tomohey hap hawyi to'e yt ipoĩ'ãm kuap i rakat pe — Uiwy e koitywy o waure wo ra'yn eminug sa'ag ko'i kai areĩne'en e. \v 21 Mi'i hawyi itotiaria nagnia ehay enoi haria i'ewyte miwan enoi haria te'e­ro'e te'e­ru­wa­nẽtup hawe — Heiẽ yt naku i Iesui ihay sa'ag kahato Tupana ete i'atu'e katu­pono Tupana yn ni iwaure kuap aiminug yt naku i hap ko'i i'atu'e. \v 22 Ma'ato i'atu­wa­nẽtup hap ko'i Iesui tikuap yne ra'yn tuwa­nẽtup hawe. Mi'i pote to'e wanẽtup haria pe — Kat pote mio tã ewei'e eiwa­nẽtup hawe e. \v 23 Ta'i — Waure wo ra'yn ni eminug sa'ag ko'i kai areĩne'en mesup are'e ra'yn mesuwat miit pe e. Yt niatpo hin i — Waure wo are'e miit'in me e. Ma'ato po'og niatpo wato'e yt hewyry kuap i rakat pe — Epoĩ'ãm no hawyi ewyry ro wato'e niatpo kahato e. \v 24 Mi'i pote pono atimo­herep ehepe uhesaika hap miit'in mi'a­parap ko'i moweityk hamo e. Ta'i Uito ti Miit'in Eyke'et mi'i pote ti uhesaika hap put'ok'e wuat'i miit'in minug yt naku i hap ko'i moma hamuat e. Mi'i uhesaika hap moherep hamuat mesup uhehay wo atimoe­hãite meiũwat yt hewyry kuap i rakat yne ehehamo e. Mi'i hawyi eweikuap ta'yn uhehay wuat atihep kuap wy eiminug sa'ag ko'i hap e itotiaria pe. Mi'i hawyi to'e yt ipoĩ'ãm kuap i rakat pe — Epoĩ'ãm no mehĩ hawyi eti'ok­po'i ro e'yni hawyi ereto ro e'yat kape e. \v 25 Mio tã e hawyi meremo sa'a­wy­'iwuat i'ahu rakat ipoĩ'ãm hawyi toi'ok­po'i te'yni hawyi toto ra'yn to'yat kape tuwehum kahato Tupana kape toto turan. \v 26 Itotiaria te'e­ru­wa­nẽtup Iesui minug etiat hawyi te'e­ru­wehum kahato Tupana kape ma'ato te'e­ro­ken'ẽ hap wywo te'e­ro'e — Iesui yt uwe i ewy i'atu'e. Aikotã pyno tutunug wakuap mi'i hap ewy i'atu'e. Meiũwat ewywuat yt miit'in minug kuap ewy hin i i'atu'e. Yt karãpe i mi'i ewywuat kape wata­'a­kasa meikotã nug hap kape i'atu'e to'ope. Mi'i pote te'e­ro­ken'ẽ kahato Iesui pupi. \s1 MATEU 9.9-13 MAKU 2.13-17 PIAT EWY \p \v 27 Mi'i hawyi toto i ra'yn Iesui mekewat tomi­moe­hãite yat pyi hawyi mu'ap upi teha'at kahato wẽtup miit kape. Ta'a­kasa wẽtup ok yt uwe miky­'esat i rakat kat pote mu'ap pyhyp hano toĩne'en sura­ra'in wanĩ­kaptia powyro rakat pote. More­kuaria wanĩ­kaptia wywo toi'a­tu­pyhyp yne mu'ap ko'i. Itote pyi toi'a­tu­ky­'esat wuat'i miit'in kaipyi mu'ap sa'up. Iwato kahato toi'a­tu­po­re­ra'at Iuteuria ewanĩ­kaptia porekuat wano. Mi'i hawyi ipat'ok towanuat totat sa'ag. Mi'i hawyi iha'at kahato Iesui howawi mehĩ Mateu Irewi e hap het rakat kape. Mi'i hawyi toto howawi hawyi to'e — Woro­ky­'esat en uhemiit no e. Pyno to'iro uhupi e Iesui Mateu pe. \v 28 Toikaykay hawyi meremo ipoĩ'ãm Iesui upiat toto hamo. Mi'i hawyi toi'a­tu­'atoiat yne yne tomisat ko'i sa'up iwato rakat yparakai tomi­'a­pykok tote. Yt toiky­'esat i po'og katu­pono toto teran Iesui upi pote e. \v 29 Mi'i hawyi Irewi Mateu toto ra'yn Iesui upi hemiit no. Mi'i hawyi Iesui mekewat Mateu Irewi tioto to'yat kape imoenuk hamo. Put'ok­to'e to'yat pe hawyi ienuk hap tutunug Iesui etiat tuwehum haype. Mi'i hawyi toi'a­tu­kaykay towy­ria'in to'e­wywuat sa'up pore­ra'at haria toi'a­tu­kaykay irania'in wywo. Mi'i hawyi yt naku i kahato rakaria py'a­setpe Iesui toĩne'en. \v 30 Mi'i hawyi nagnia ehay enoi haria i'ewyte miwan etiat wãi'e hap moherep haria te'e­ra­ha'at Iesui ienuk hap kape hawyi mi'iria i'atu­py­'ahak Iesui ete i'ewyte Iesui potmu­'eria ete. Mi'i pote te'e­ro'e — Kat poteĩ Eika­'iwat yt nakuaria i sa'up pore­ra'at haria wywo tenuk hamuat toto i'atu'e. Yt naku i yt nakuaria i wywo watenuk e miwan me i'atu'e. \v 31 Ma'ato Iesui ti'a­tu­wesat — Uhyt'i'in e yt eweikuap i apo aikotã ihãite rakaria yt ikat hin i mohag nug hat ta'a­tu­moe­hãite hamo e. Ma'ato irania'in i'ahu rakaria ihãite pik'e rakaria ikat kahato mohag nug hat ta'a­tu­mo­hãite pakup i hat ta'a­tu­mo­pakup i hat e. Uito areĩne'en mohag nug hat ewy. Mesu­wa­ro­tiaria ehakye­ra'at hamo Tupana uipo­'oro miit'in yt naku i nug haria moehãite hamo uipo­'oro e. \v 32 — Uito ti yt ariot i wakuaria mowaku pakup i hamo katu­pono — Uruto po'og waku tora­nia'in kai i'atu'e. Mi'i e haria yt uikat i — Uruto waku kahato Tupana wanẽtup hawe i'atu'e haria ewy e. Mi'i pote yt ati'a­tue­ha­kye­ra'at kuap i mi'iria ma'ato irania'in — Yt nakuaria i uruto e haria tikuap kahato ra'yn yt i'atue­waku i hap pote mi'iria ati'a­tue­ra­'aipok kuap Tupana kape e. Mi'iria mu'e hamo ariot e. Ma'ato — Uruto waku e haria yt ati'a­tue­ha­kye­ra'at kuap i e Iesui. \s1 MATEU 9.14-17 MAKU 2.18-22 PIAT EWY \p \v 33 Mi'i hawyi mekewat — Uruto po'og e haria te'e­ro'e Iesui pe — Uhyt i'atu'e ahet'ok hat Iuwãu potmu­'eria i'ewyte nagnia ehay enoi haria te'e­ru­we­mo­sy'at kahato ta'a­tuehay Tupana kapiat moesaika hamo i'atu'e. Ma'ato ewat epotmu­'eria te'e­ru­wenuk yn i'atu'e. Yt te'e­ru­we­mo­sy'at hin i ta'a­tuehay Tupana kapiat moesaika hamo i'atu'e. \v 34 Mio tã te'e­ro'e hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Pyno ahenoi teran hã'ãkap wuo uhehay e. Karãpe toĩne'en ienuk wato hap e'at aiwo­'o­mo­wepit hap e'at turan he'aito pakup takat e'at mõtypot hap turan ihary'i pakup takat e'at mõtypot hap turan mekewat e'at pe yt uwe i tuwe­mo­sy'at teran i'atu­wepit teran hap yn te'e­renuk hap yn wo'o­kyi'at hap e'at piat pote se'aito hap e'at piat pote e. Ta'i i'atu­wepit kahato te'e­renuk turan e. Mi'i hap ewy kahato areĩne'en mekewat Se'aito Pakup ewy e. Uhemiit'in wywo areĩne'en turan i'atu­wepit kahato aikotã wo'o­kyi'at hap e'at piaria ewy are e. Pyno se'aito hap e'at pe i'atu­wy­ria'in i'atu­wepit kahato te'e­renuk turan e. Se'aito wywo tukup­te'en turan yt te'e­ru­we­mo­sy'at teran hin i e. Yt i'atu­'arot hin i tukup­te'en aikotã wo'o­kyi'at hap turanuat ienuk hap ewy e. \v 35 — Ma'ato meiũran ti aru Uito irania'in tioto ui'auka hamo mi'i hap e'at turan aikotã se'aito pya ta'a­tue­reto to'yat totepyi hap ewy irane areĩne'en e. Mi'i hap e'at pe ti aru i'atu­'arot sese hap topy­hu'at i'atuepe. Yt te'e­renuk hin i katu­pono i'atue­hat'at kahato uiky­'ewi haype e. Aikotã watihep se'aito ipakup te turan hap ewy hawyi iwary pakup i'arot toĩne'en hap ewy aru tukup­te'en ta'a­tu­'arot hap wywo e. Mi'i hap e'at pe yn te'e­ru­we­mo­sy'at kahato ra'yn e Iesui — Kat pote yt eremo­sy'at i uruto ewy e haria pe. \s1 MATEU 9.16-17 MAKU 2.21-22 PIAT EWY \p \v 36 Mi'i hawyi wẽtup sehay iã'ãkap i Iesui henoi seko pot'i enoi haria pe. — Uiwy­ria'in mana'in eweikuap aikotã yt naku i watomog ahesokpe pot'i sokpe kype pakup wo e. Mi'i tã yt ikahu hin i watunug katu­pono wato­pi'ig sokpe pot'i hiot'e hap sokpe pakup wo hap yt ikahu hin i topy­hu'at e. Mi'i wati­koho hawyi sokpe pakup tihiot ne'i ra'yn totekyi kahato pote sokpe pot'i e. Mi'i hawyi sokpe pot'i hiot'e rakat po'og hiot'e sa'a­wy­'iwuat kai e. Ta'i mi'i ewy kahato ti uhehay wakuat pakup toĩne'en e. Ta'i yt watopag kuap i uhehay pakup sehay pot'i tote katu­pono yt to'o­'ewy hin i e. Ma'ato to'opuo to'opuo wahenoi uhehay sehay pot'i puo pote po'og topy­hu'at yt naku i e. Aikotã ahesokpe pot'i hiot'e sese hap ewy topy­hu'at e. I'ape pot'i hawyi iteneg kahato ra'yn e Iesui — Kat pote yt etunug yne i urueko ewy e haria pe. \v 37 Mi'i hawyi Iesui to'e miit'in akag ko'i yt tomohey i haria pe — Pyno wẽtup sehay iã'ãkap ahenoi i ehepe e. Uiwy­ria'in e yt naku i wato­mohey typy sehay yt to'o­'ewy i pytkai e. Yt naku i to'opuo to'opuo eweipag uhehay pywo sehay rakat sehay yt pywo rakat i wywo e. Pywo ti rat ahetama puo watopag Uwa ywa hy heiam pakup we yn e. Ta'i aheka­mũti i'ape pakup kawiat pe yn watopag e. Mi'i hawyi mekewat Uwa ywa hy tuwe­mõpuk itote e. Mi'i i'ape pakup we waku yt ipe teneg i pote e. Ta'i i'ape yt gag i te pote torok'e te'en te'en ne'i Uwa ywa hy pakup henãpuk ne'i hawyi e. Ma'ato ahetama puo watopag Uwa hy pakup yt ihyenãpuk i te turan heiam pot'i pe pote i'ape teneg nakat heiam me mi'i mye'ym e'at hawyi ihyenãpuk ta'yn turan ipe heiam teneg nakat ipot'i rakat yt torok'e i hawyi yt naku i katu­pono heiam pok'e hawyi Uwa hy yt kat i ra'yn toto yne yi tote e. Mi'i hawyi yt kat i topy­hu'at Uwa hy toto yne ra'yn mote e. I'ewyte heiam mot'i hiot'e wy hawyi yt naku i pe toĩne'en. \v 38 Mi'i pote ahetama puo watopag Uwa hy i'ape yt igag i te rakat pe e. Mi'i hawyi toĩne'en mot'i itote ahesapo wuat waku rakat e. Mi'i tã ti watunug ahetama puo mana'in uhyt'i'in e. Mi'i ui'e hap ewy kahato ti uhehay he kahato rakat ipakup e. Mi'i pote waku watopag ipakup we e. Yt teke kahato i sehay pot'i pe e Iesui typy sehay upiaria pe. \v 39 Ma'ato eipe — Po'og waku iporo rakat ewei'e hawyi yt eweiky­'esat i uhehay pakup e. Eipe eweikup­te'en mahy u haria ewy e. Mi'i u haria tiky­'esat kahato sapo hy pot'i ahetama pe te'e­ru­we­mo­pẽ'ã hamo e. — Watikuap ihy nem hap u hap i'atu'e. Mi'i po'og waku uruwa­nẽtup hawe i'atu'e. Yt kan hamo i sapo hy pakup uruwa­nẽtup hawe i'atu'e. Imopẽ'ã teran nakaria mio tã i'atu'e. Mi'i haria ewy kahato eweikup­te'en uhehay pakup yt ky'esat i pote — Yt kan hamo i ehay pakup ewei'e pote katu­pono urumikuap iporo rakat po'og he ewei'e e. Mi'i pote yt karãpe i eiwe­hekuap ipakup takat e. — Ipot'i rakat po'og waku ewei'e yn e Iesui tehay pun haria pe. \c 6 \s1 MATEU 12.1-8 MAKU 2.23-28 PIAT EWY \p \v 1 Mi'i hawyi yt i'atu­potpap i hap e'at pe Iesui awati ypia puo tokosap towy­ria'in nywo. Mi'i hap tote iwyria'in ho'opik ta'yn awati ta'a­tu­ko­ka'at no hawyi ta'a­tu'u ra'yn. \v 2 Mi'i pote nagnia ehay enoi haria te'e­ro'e i'atuepe — Kat poteĩ eweho­'opik awati yt aipotpap i hap e'at pe i'atu'e. Mi'i tã ti yt naku i aiwo­'o­nãpin hawe i'atu'e. \v 3 Mi'i tã ti i'atu'e pote Iesui to'e — Yt eweikuap i aikotã sa'a­wy­'ite morekuat Tawi tunug tesy'at hawyi e. I'ewyte towy­wuaria tesu­ra­ra'in i'atue­sy'at hawyi hap e. \v 4 Teke Tupana mõtypot hawe hawyi tutu'u mekewat man wakuat Tupana kapiat pa'i mi'u wuat yn mekewat man yt naku i miit re'en ne'i mi'u wo e miwan me wen ma'ato morekuat Tawi i'u hesy'at kahato hawyi. I'ewyte toimõ'ẽ mekewat man tesu­ra­ra'in me. Ma'ato miwan me waku pa'i mi'u wuat yn wo rakat man tutu'u tesu­ra­ra'in wywo. Yt naku i irania'in mi'u e miwan me wen. \v 5 Pyno Tupana tipo­'oro ra'yn ehowawi Wuat'i Miit'in Yke'et e hap het rakat e. Mi'i Miit toĩne'en Tupana Mipo­'oro Wuat'i Miit'in Akag wo e. Mi'i pote waku ahenoi ehepe uheywyt'in uheinyt'in kat som waku watunug kat som yt naku i watunug Tupana mõtypot hap e'at pe e Iesui tuwepiat. \s1 MATEU 12.9-14 MAKU 3.1-6 PIAT EWY \p \v 6 Mi'i hawyi wẽtup yt motpap i hap e'at piat turan teke ra'yn Iesui Tupana mõtypot hawe miit'in atumu'e hamo. Mi'i hap tote wẽtup ok ipo sese kawiat ipo kag mot'i rakat toĩne'en. \v 7 Mi'i hawyi Miit'in mu'e haria itotiaria wãi'e hap miwan miat moherep haria te'e­ro'e to'ope — Waku wate­ha'at kahato Iesui kape sio ipotpap mesup yt aipotpap i hap e'at pe sio yt sio toimoe­hãite mekewat ipo kĩ'ã rakat sio yt i'atu'e to'ope. Ipotpap Iesui pote waku wato'e wuat'i ehamo — Yt naku i rakat meiẽ Iesui wato'e i'atu'e. \v 8 Ma'ato toma'at teran hap i'atu­wa­nẽtup hawiat Iesui tikuap ta'yn tuwe­kaipyi hawyi toikaykay ra'yn ipo kĩ'ã rakat tuwe­wawi wuat'i ehamo hawyi to'e — Uhyt eriot ro meikowo waku meiũpe y'am me ereĩne'en wuat'i miit'in py'a­setpe wuat'i miit'in ehamo e ipo kĩ'ã rakat pe. Ipoĩ'ãm na'yn hawyi hewyry miit'in py'a­setpuo. \v 9 Mi'i hawyi Iesui apo'e irania'in me — Kat som to'e miwan me Tupana mõtypot hap e'at ete e. Aikotã watunug mesuwat e'at pe sio wakuap watunug sio yt nakuap i watunug sio miit'in ky'e hap sio miit'in auka hap kat som to'e miwan me hap watunug e mi'i hap ete apo'e itotiaria pe. \v 10 Mi'i hawyi yt ta'a­tu­wesat kuap i. Mi'i hawyi Iesui teha'at kahato itotiaria ewawi mot'i hawyi to'e ipo kĩ'ã rakat pe — Uiwy e erepo­torok to meikowo e. Mi'i hawyi ipo kĩ'ã rakat tuwe­po­torok ta'yn hawyi waku ra'yn ipo. \v 11 Mi'i pote wãi'e hap enoi haria i'atu­py­'ahak kahato ra'yn Iesui ete. Mi'i hawyi te'e­ro'e to'ope — Aikotã aru wati­'akit wati­mohit mesuwat Iesui i'atu'e ta'a­tu­py­'ahak popuo. \s1 MAKU 3.13-19 PIAT EWY \p \v 12 Mi'i hawyi Iesui toto yity'ok kape Tupana wywuat to'oehay hamo. Mi'i hawyi wãtym ka'ap ihay Tupana wywo yity'ok tote. \v 13 Ihot'ok hawyi toi'a­tu­kaykay ra'yn temiit'in sem tuwe­wawi. Mi'iria kaipyi 12 ok takaria toi'a­tu­'airo topot­po­'o­roria 12 ok takaria wo. \v 14 Sa'a­wy'i Simãu toi'airo topot­po­'oro wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi het tutum pakup i PETERU e Simãu me het pakup ta'yn. Mi'i hawyi Peteru ywyt ÃTERE toi'airo tomi­po­'oro wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi TIAKU toi'airo temiit sese wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi IUWÃU toi'airo tomiit sese wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi WIRIPI toikaykay tuwe­wawi temiit sese wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi PATURUMEU toi'airo topot­mu'e sese wo tehay moherep hamo. \v 15 Mi'i hawyi MATEU toi'aro topot­mu'e sese wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi TUME toi'airo tomi­po­'oro sese wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi wẽtup ok TIAKU mekewat Auweu sa'yru toi'airo tomi­po­'oro wo tehay moherep hamo. I'ewyte wẽtup ok SIMÃU toi'airo topot­po­'oro wo tehay moherep hamo. Mekewat sa'a­wy­'iwuat surara powyro hat tetama piaria wanĩ­kaptia sytpok hamo rakat — Uhetama Kana'a po'og wakuat torania kai e hat. \v 16 Mi'i hawyi IUTA mekewat Tiaku sa'yru toi'airo temiit sese wo tehay moherep hamo. Mi'i hawyi wẽtup IUTA toi'airo temiit no tehay moherep hamo mekewat Ikarioti sa'yru. Mi'i miit yt naku i ma'ato Iesui ma'at hanuat ne'i topy­hu'at. Mi'i hawyi toran na'yn 12 ok takaria tehay moherep hanuaria wo toi'a­tu­'airo. \p \v 17 Iesui ti'a­tu­'airo 12 ok takaria temiit'in topot­po­'o­roria wo miit'in mu'e hamuat hawyi ipot'apyk yity'ok kaipyi yi hot kape tomi­'ai­roria wywo. Mi'i hawyi yt put'ok­to'e yi hot piat i te turan irania'in ipotmu­'eria sem tipuẽti Iesui mekewat yahig note. Mi'i hawyi mekewat yahig wato tote tukup­te'en Iesui kat haria aiko­pepyi aiko­pepyi tõ'ẽ. I'atu kahato miit'in itote toipuẽti yi Iuteu kaipy­wiaria tawa wato Ieru­sarẽi kaipy­wiaria i'ewyte y'y wato yẽpe etiat tawa Tiru kaipy­wiaria tawa Sitãu kaipy­wiaria toi'a­tu­puẽti itote. \v 18 I'atu kahato miit'in itote Iesui ekatup haria. Tõ'ẽ tõ'ẽ Iesui ehay kapiat te'e­ru­wa­nẽtup teran haype. I'ewyte i'ahu rakaria ta'a­tue­hãite hap ky'ewi haria tõ'ẽ kahato Iesui kape. I'ewyte tõ'ẽ kahato ahiag ipiit piat rakaria. Mi'i haria ahiag i'atu­mo­so­'opot ko'i ma'ato Iesui ti'a­tu­sopo yne ahiag i'atupiit pyi. \v 19 Mi'i hawyi yne Itotiaria te'e­ru­wehik teran Iesui ete katu­pono ta'a­tu­ky­'esat ta'a­tu­moe­hãite hap Iesui piat katu­pono Iesui hesaika kahato Tupana esaika hamo miit'in moehãite hamo. Mi'i pote ta'a­tu­ky­'esat kahato Iesui emig ta'a­tupo wuat hap yne i'ahu rakaria. Ta'a­tuemig hawyi meremo i'atue­hãite hap topy­hu'at. \s1 MATEU 5.1-12 PIAT EWY \p \v 20 Mi'i hawyi Iesui teha'at topot­mu­'eria kape hawyi toi'a­tu­ky'e kahato hawyi to'e — Tupana mipoi­tyro ko'i eipe uimohey haria yt hekat rakaria i eipe pytkai more­kuaria Tupana etama pe eweikup­te'en wuat'i e'at pe e. — Uheka­tu­wyria uwe uwe Tupana pe to'e — Yt uimi­ky­'esat ok tã i te worokuap e topy'a pe mio tã e haria pe Tupana to'e — Pyno uimi­poi­tyro sese ko'i eipe katu­pono woro­ho­'onug wyti aru eipe wuat'i ywania pore­kuaria wo mesu­wa­rote aikotã Uito areĩne'en Morekuat no atipy pe hap ewy e Tupana tepiat — Worokuap teran e haria uimohey haria. \v 21 Mi'i hawyi Iesui teha'at topot­mu­'eria kape hawyi toi'a­tu­ky'e kahato hawyi to'e — Tupana mipoi­tyro ko'i eipe uimohey haria hesy'at rakaria eweikup­te'en pytkai katu­pono uwe uwe to'e Tupana pe — Uhesy'at kahato ekuap hap ky'ewi aikotã hesy'at kahato rakaria tikat mi'u yn hap ewy — Worokat kahato En Tupana e haria pe — Aikotã ienuk kahato haria iwepit kahato haria ewy woro­ho­'onug eiperia i'ok kahato rakaria ewy e Tupana tokuap teran haria pe e. Mi'i hawyi Iesui teha'at topot­mu­'eria kape hawyi toi'a­tu­ky'e kahato hawyi to'e — Tupana mipoi­tyro ko'i eipe uimohey haria e. koitywy eweiwak eipy'a pe ma'ato mi'i hawyi Tupana mimo­wepit kahato rakaria eweikup­te'en wuat'i e'at pe e. Ta'i uwe uwe tuwak topy'a pe irania'in satek pote ho'opot pote mi'i haria pe ti Tupana to'e — Woro­ho­'o­mo­wepit kahato eipe katu­pono karãpe eheha­ky­'e'i hap put'ok'e ehete mi'i hap atu'u yne uipy'a pe wy aikotã irania'in ehaky­'e'i hap ewetu'u yne hap ewy e Tupana mi'iria pe e Iesui topot­mu­'eria pe ahepe. \v 22 Mi'i hawyi Iesui teha'at topot­mu­'eria kape hawyi toi'a­tu­ky'e kahato hawyi to'e — Tupana mipoi­tyro ko'i eipe uimohey haria miit'in miky­ry'i eweikup­te'en mesuwe pytkai e. Uwe uwe wakuap nug motiat miit'in wo'o­ky­ry'i hamo topy­hu'at mi'i haria pe ti Tupana to'e — Pywo pe ti woro­ho­'o­mo­wepit kahato katu­pono atum aru ehepe uhetama atipy piat e Tupana. Pywo pe ti woro­ho­'o­mo­wepit kahato eipe katu­pono aikope Uito areĩne'en Morekuat no hap tote hekat kahato rakaria wo eweikup­te'en wuat'i e'at pe e. \v 23 Mi'i hawyi Iesui teha'at topot­mu­'eria kape hawyi toi'a­tu­ky'e kahato hawyi to'e — Uwe uwe uhemiit sese wo miit'in miky­ry'i hamo te'e­ro­py­hu'at miit'in misa­ty'i saty'i wo miit'in mimo­weu­ka'i mi'i uhemiit pote mi'i hat pe — Pywo pe ti woro­mo­wepit po'og ni wuat'i kai e Iesui temiit'in me. — Ta'i mi'i tã hap ewy ta'a­tunug sa'a­wy­'i­wuaria uhehay moherep haria ete e Tupana. Mi'i tupono i'atuehay sa'ag yt pywo pe i ehete uhemiit'in eipe pote eiwe­mo­wepit ro eiwe­wehum hawyi waku peso­'e­wei'e iwepit sese rakat peso'e hap ewy katu­pono meiũran ti aru Tupana mimõ­typot kahato haria wo eweikup­te'en atipy pe are e. Ta'i atipy pe — Woro­mõ­typot kahato eipe e Tupana aru uimohey haria potiat miit'in miky­ry'i hap ko'i wo eipe pote e Iesui. \v 24 Mi'i hawyi Iesui teha'at yt tomohey haria i pe hawyi to'e tuwak popuo — Ho'o­wasat kahato rakaria eiperia katu­pono — Uruekat kahato hap kaipyi urumo­wepit hap toĩne'en e haria eipe e. Yt naku i pe eiwa­nẽtup hap katu­pono eweikat at ka'ap ewepit hap eheka­re'en sok mesu­wa­rote hap kaipyi e. Ta'i mesu­wa­rotiat ewepit kahato hap yn eweikat e. Pyno emiky­'esat ewy toĩne'en eipo pe aru hap ok tã ma'ato Tupana piat eimo­wepit hap yt eweikat hin i e. Pywo ti rat eimi­puẽti ok tã mesu­wa­rote yn toĩne'en irane eha'up mo ma'ato atipy piat eha'up yt kat i hin i irane eweipuẽti aru e mesu­wa­rotiat yn hekat rakaria pe. \v 25 Mi'i hawyi Iesui teha'at yt tomohey haria i pe hawyi to'e tuwak popuo — Ho'o­wasat kahato rakaria ewy eweikup­te'en mesu­wa­rotiat mi'u yn ewei'a­tukat pote e. — Uru'ok kahato mi'u wo ewei'e eiwo­'ope ma'ato yt ehesy'at hin i eipy'a pe Tupana kuap hap ky'ewi e. — Uru'ok kahato uruto ewei'e ma'ato meiũran aru ehesy'at kahato ra'yn wuat'i e'at pe e. Koitywy eiwepit kahato mesuwe wen ma'ato mi'i irẽ aru paa'e­wei'e ehesy'at sese wuat'i e'at pe hap kaipyi e. Yt naku i kahato aru topy­hu'at ehepe e. Eweiwak kahato wuat'i e'at pe ei'a­rot'i kahato hap aru put'ok'e e Iesui mesu­wa­rotiat mi'u yn kat haria pe. \v 26 Mi'i hawyi Iesui teha'at yt tomohey haria i pe hawyi to'e tuwak popuo — Yt naku i pe aru eweikup­te'en wuat'i e'at pe e. — Uruto po'og irania'in kai ewei'e yn eipy'a pe pote e. Eweikat kahato miit'in kaipyi — Waku po'og en i'atu'e hap. Eiwe­mõ­typot hap yn eweikat irania'in kaipyi e. Mi'i pote ti aru ihaky­'e'i kahato rakaria ewy eweikup­te'en wuat'i e'at pe yt kat i Tupana mõtypot hap eikai pote e. Sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay yt pywo rakat i moherep haria heso rakaria ko'i ewy kahato eweikup­te'en are e. Ta'i sa'a­wy'i mi'iria pe — Waku kahato eipe po'og torania kai i'atu'e wen ma'ato — Yt nakuaria i kahato ti eipe e Tupana sa'a­wy'i mi'iria pe e Iesui. Mi'iria ewy kahato aru to'e ehepe are e Iesui — Uruto po'og irania'in kai e haria pe. \s1 MATEU 5.38-48 PIAT EWY \p \v 27 Mi'i hawyi Iesui to'e tomohey haria pe. — Uha'y­ru'in uhaki­'yt'in e eiwa­nẽtup to mesup uimienoi koro kape e. Eiwe­waure ka'a kahato ro mesuwat uimienoi koro kape e katu­pono atiky­'esat kahato ewetunug kahato mesuwat ui'e hap — Waku wati­'a­tu­ky'e yne yne ahewa­nĩ­kaptia ko'i e. Waku pe yn waku watu­kup­te'en yt nakuap i nug ahetiat haria wywo e. Waku watunug waku yn yt aiky'e i haria pe e. Waku wati­'a­tu­ky'e kahato yn na'yn yt aiky'e i haria e. \v 28 Uimohey haria e waku wati­'a­tue­waku yn na'yn ai'a­tu­sa­ty'i saty'i haria e. Mi'i hawyi waku aimo­so­'opot haria upi wahẽtup Tupana kape yn na'yn — Eti'a­tue­ha­kye­ra'at o uruewa­nĩ­kaptia yt aipo­wyro hin i haria waku wato'e Tupana pe e. I'ewyte waku wahẽtup kahato Tupana kaipyi aimo­weu­ka'i haria upi i'atu­poi­tynug ahiag pupiat hamo e. \v 29 Waku wati­'a­tu­ky'e aima'at haria yt naku i watu­'uka aiwu­'uka teran haria wywo e. Karãpeĩ ahewa­nĩkap ahowa­petek hawyi waku wato'e tope — Waku kokai i ro uhowa­petek uhyt mana waku wato'e ahowa­petek hat pe e. Karãpe ahewa­nĩkap aipo­hari ahe'yni ete waku watum ahesokpe ko'i tope ahewa­nĩkap ky'e hap moherep hamo are e. \v 30 I'ewyte karãpe wẽtup ok hẽtup kat ahekat kat ahekat ahepe mi'i hat pe waku watum imiky­'esat ewy e. I'ewyte karãpe ahewa­nĩ­kaptia ahero'ok ahekat ko'i mi'i hawyi yt naku i — Eterut i ro emiero'ok uhyt mana wato'e. Yt naku i aipo­hari ahekat etiat hat kaipyi wate­ra­'aipok e. \v 31 Uimohey haria waku watunug wakuap torania miit'in muo e. Ta'i uiwy­ria'in aikotã irania'in tunug waku hap ehepe aimi­ky­'esat ewy mi'i hap ewy o waku watunug waku hap irania'in me e. Ta'i aikotã wati­ky­'esat irania'in miat wakuap nug ahepiat hap ok tã waku watunug mi'i waku hap ewy i'atuepe e. \v 32 Uiwy­ria'in e mesu­wa­ro­tiaria tiky'e ta'a­tu­ky'e haria yn ma'ato are'e ehepe wẽtup sehay — Waku wati­'a­tu­ky'e yne miit'in sio aiky'e haria sio yt aiky'e i haria e. \v 33 Ma'ato aiky'e haria yn wati­'a­tu­ky'e pote watu­kup­te'en yt Tupana mohey i haria mesu­wa­ro­tiaria ewywuat haria ewy kahato watu­kup­te'en katu­pono mi'iria ti'a­tu­ky'e ta'a­tu­ky'e haria yn e. Mi'i haria mesu­wa­ro­tiaria ewy wato­py­hu'at iro yt po'og i mi'iria kai ahewaku hap e. \v 34 — Ta'i mesu­wa­ro­tiaria yt Tupana mohey haria i timõ'ẽ kahato ta'a­tuekat ta'a­tu­ky'e haria kape yn e. Yt Tupana mohey hin i haria pytkai ta'a­tu­ky'e kahato ta'a­tu­ky'e haria — Etipuru ekat uhyt mana mimi ta'a­tu­ky'e hat to'e pote meremo ta'a­tu­puru ta'a­tukat irania'in miẽtup hap katu­pono te'e­ru­wa­nẽtup — Pyno meũran aru uimõ'ẽ uimi­puru saipepiat po'og toterut i'atu'e te'e­ru­wa­nẽtup hawe. Pyno uimohey haria eipe pote yt atiky­'esat i eweimõ'ẽ irania'in miat turan eweipuru turan mi'iria wanẽtup hap ewywuat eiwa­nẽtup hap wywo e. Atiky­'esat mio tã wato'e aipy'a pe ahekat puru hap ete — Ta'aipok pote waku ma'ato yt ta'aipok i uimi­puru uimi­mõ'ẽ pote i'ewyte waku uhepe waku wato'e kahato aipy'a pe yt kat i ahekat ky'ewi hap wywo e Iesui ahepe. \v 35 Pyno waku kahato wati­mõ'ẽ ahekat ma'ato yt naku i wati­mõ'ẽ ahekat mesu­wa­ro­tiaria yt Tupana mohey i haria mimõ'ẽ hap ewy e. Waku wati­puru ahekat wuat'i miit'in me yt kat yt naku i aiwa­nẽtup hap wywo i e. Waku wati­puru ahekat wuat'i miit pe ta'a­tu­puru reran mote e. Yt naku i apowa­to'e — Eweterut apuru uimi­puru sio yt yt naku i wato'e. Waku wati­mõ'ẽ aikotã Tupana timõ'ẽ hap ewy are e. Ta'i aiky'e hap wywo yn toi'a­tu­mõ'ẽ ahowawi aiky'e hap wywo. I'aman tutum kahato wuat'i miit'in me i'atuko ko'i moehãite hap sio waku nug haria kape sio yt naku i nug haria kape sio tomohey hap upi sio yt tomohey i hap upi tutum i'aman i'atuko ko'i moehãite hap e. Ta'i Tupana ti'a­tu­ky'e tewa­nĩ­kaptia torania hawyi tutum at i'atuko moehãite hamo yt kat sa'up i wuat'i pe e. Pyno waku Ai'ywot Tupana ewywuat waku wati­mõ'ẽ ahekat are e. Ta'i waku watunug Tupana minug ewy e. Ta'i ahegyi'at kahato hap kaipyi wati­mõ'ẽ pote meiũran yt ta'a­tuerut i aimi­puru i'atuepiat saipepiat ma'ato Tupana yt tiwaure hin i aima'at hap mi'i hawyi ahekat saipepiat hum ahepe aimi­puru. \v 36 Uipot­mu­'eria eipe pote mio tã are'e ehepe — Ewei'a­tu­ky'e ro yne yne ehewa­nĩ­kaptia are e. Waku yn no ewetunug ehewa­nĩ­kaptia pe hãpyk takat yn i'atu­ky'e hap upi e. Ehekat ko'i kape yt eiwa­nẽtup at ka'ap tei'o — Kat ko'i kat ko'i aru uimi­puru saipepiat uhekat ta'atuium yt ewei'e tei'o eipy'a pe e. Yt eiwa­nẽtup tei'o eimi­puru porap hap kape are. Mi'i tã eweipuẽti eimi­puru saipepiat Tupana kaipyi po'og po'og eimi­puru kupitu kai e. Mi'i tã ui'e hap ewy ewetunug pote ti aru Tupana sa'y­ru'in Tupana saki­'yt'in eipe i'atu'e mi'iria ehepiat pe e. — Tupana mẽpyt'in eipe i'atu'e ehepiat pe e. Ta'i Ai'ywot atipy piat minug ewywuat nug haria eipe i'atu'e ehepiat katu­pono Tupana iwese kahato yt iwese kahato i rakaria ete hap ewy waku aito iwese kahato rakaria wo wato­py­hu'at wuat'i miit'in ete are e. Tupana tuwe­mo­sa­ty'i kahato topy'a pe tewa­nĩ­kaptia satek hap e'at pe e. Waku watu­we­mo­sa­ty'i ahewa­nĩkap satek hap e'at pe e. Waku wati­'a­tu­po­wyro mi'iria hatek hap upi e. Pyno waku Ai'ywot Koro miit'in ky'e hat ewy watoĩ­ne'en wuat'i miit'in ky'e hap wywo sio wakuaria sio miit yt nakuaria i are e. Wakuat yn ewetunug o wuat'i miit'in me Ai'ywot Koro minug hap ewywuat e Iesui uruepe ahepe topot­mu­'eria pe. \s1 MATEU 7.1-5 PIAT EWY \p \v 37 Mi'i hawyi po'og Iesui to'e ahepe — Uiwy­ria'in yt naku i wati­'a­tu­mohit miit'in — Mekewat miit yt kan hamo i yt naku i wato'e irania'in me are e. Yt naku i wato'e aiwa­nẽtup hawe — Uito po'og mi'i miit kai e. I'ewyte karãpe miit'in inug sa'ag ahetiat hawyi yt naku i wahenoi irania'in me iminug sa'ag ahetiat e. Miit'in minug sa'ag ahetiat wahenoi irania'in me wẽtup ok minug sa'ag ko'i pote ti aru Tupana i'ewyte henoi eiwat eiminug yt naku i hap ko'i wuat'i miit'in ehamo aru e. Ma'ato waku waure wo watoĩ­ne'en irania'in miat aima'at hap kai. Mi'i hap ete eweikup­te'en waure wo pote Tupana i'ewyte eiminug yt naku i hap ko'i kai waure wo toĩne'en are e Iesui ahepe. \v 38 Waku hegyi'at kahato rakaria wo watu­kup­te'en uheka­tu­wyria are. Wati­mõ'ẽ ahekat irania'in me pote ti aru i'ewyte Tupana timõ'ẽ kahato tekat ahowawi aikotã ahegyi'at hap ok tã tutum ahepe ma'ato ahegyi'at hap wywo watum kurin kurin irania'in me pote mi'i hap ok tã ne aru Tupana tum ahepe e. Ma'ato ahegyi'at hap iwato kahato watum mote Tupana i'ewyte hum iwato kahato ahepe e. I'ewyte aimiium kurin yt ahegyi'at i pote i'ewyte Tupana tum kurin ahepe ahegyi'at hap ok tã aru tutum ahowawi e. Waho'oium kurin pote Tupana ho'oium kurin ahowawi e Iesui. \p \v 39 Mi'i hawyi po'og Iesui henoi hã'ãkap wuo — Ta'i e ahetama puo yt ihapytig i rakaria ikat kahato ta'a­tu­po­re­reko hat e. Mi'i hawyi wẽtup ok tuereto yt ipuẽti i topo­re­reko hanuat hawyi to'o­'e­wywuat toipuẽti topo­re­reko hamo yt ihapytig i rakat re e. Mi'i hawyi hewo yi hot pe to'o­'ewy e. Mi'i hap ewy ti aimu'e haria yt Tupana kuap i rakaria pote aimu'e hap Tupana moherep hap yt heremo hin i katu­pono yt iha i rakaria ewy tukup­te'en. — Mi'i ti mu'ap Tupana kape i'atu'e pytkai yt mu'ap hin i. Mi'i pote i'atu­mi­mu­'eria i'ewyte ho'o­wasat rakaria ewy e. Yt toikuap i kahato mu'ap hawyi yt toimo­herep kuap i topot­mu­'eria pe yt ihapytig i rakaria ewywuaria pe e. \v 40 Ma'ato eiwe­mu'e kahato Eimu'e Hat mienoi ete uhehay ete hawyi Eimu'e Hat mikuap hap ok tã ewehenoi kuap are e. Ma'ato wo'o­mu'e hat yt ihapytig i rakat ewywuat pote i'ewyte wo'o­mu'e haria yt ihapytig i rakaria ewywuaria tukup­te'en ta'a­tu­mu'e kahato pytkai. Mi'i hawyi ta'a­tu­mu'e hat ewy hewo yi hot pe to'o­'ewy e. Pyno areĩne'en Eimu'e Haria Akag wo e Iesui. Atiky­'esat kahato yne eiperia ewetunug torania ui'e hap ok tã e. Ui'e hap ewy ewetunug pote Uito ewywuat eweikup­te'en miit'in mu'e hamo e. Yt naku i ewei'e eipy'a pe — Atikuap po'og Uimu'e hat Iesui kai mi'i pote waku wẽtup sehay ahenoi irania'in me uiwa­nẽtup hap ewy yt uimu'e hap sehay ewy yt naku i ewei'e. Uipot­mu­'eria sese eipe pote uimi­mu'e hap ewy kahato aru ewei'a­tu­mu'e e. Mi'i hawyi hãpyk sese uipo­'o­roria wo miit'in mu'e hamo eweikup­te'en e. \v 41 Tukup­te'en irania'in uimi­mu­'eria te'e­ra­ha'at kahato irania'in kape sio ta'a­tu­'a­parap sio yt hap kuap hamo e. I'atueha irania'in kape yn yt naku i kat hamo e. Yt te'e­ra­ha'at hin i ta'a­tu­minug ta'a­tuwat kape sio waku sio yt ta'a­tu­minug kuap hamo e. Mi'iria ta'a­tu­mohey teran irania'in yt naku i nug hap etiat haype e. Yt karãpe i paa'i­'a­tu'e ta'a­tu­minug sa'ag hap ko'i ete e. Yt eweikup­te'en nei'o mi'iria ewy e Iesui ahepe. \v 42 — Uito po'og irania'in kai e haria ewy eweikup­te'en mote yt ihapytig i rakaria ewy te eweikup­te'en katu­pono — Hehu iwato'in nakat eheha pe hap ewy toĩne'en aikotã hu yp toĩne'en eheha pe hap ewy e. — Atihep teran mekewat eha piat hu hit ewei'e ma'ato yt etunug kuap i kat pote hu yp ewywuat toĩne'en eha pe pote e. Pyno waku etihep hu yp eha pyi hawyi pote etihep kuap kurin nakat hu irania'in eha pyi e. Mi'i hap ewy eweikup­te'en eweikat irania'in minug sa'ag mote e. Waku ewei'e eipy'a pe — Atoiat teran uiminug sa'ag e. Ma'ato yt naku i ewei'e — Uito waku ma'ato irania'in yt naku i nug haria wo yt ewei'e tei'o e Iesui ahepe. \s1 MATEU 7.16-20 PIAT EWY \p \v 43 Mi'i hawyi Iesui to'e ahepe — Pyno uiwy­ria'in ahenoi teran ehepe wẽtup uhehay iã'ãkap e. Pyno aito wato­py­hu'at kat kat yp ewywuat watoĩ­ne'en iywa he rakat yp ewy e. Ta'i ai'ywa he rakat ewywuat aito pote iwese kahato rakaria ewy watoĩ­ne'en e. Ma'ato ai'ywa nop takat pote yt kan hamo watoĩ­ne'en miit'in ekyi Tupana kape are. Yt karãpe i ywa nop takat watikoi are. Ta'i watu'u he kahato rakat hawyi — Waku mesuwat iã'ỹi aimikoi wo wato'e e. \v 44 Pyno watikuap mikoi yp waku sio yt naku i hap i'ywa he sio nop hap ete. — He pote he yt pote yt wato'e. Ma'ato he nakat kape wata­'aipok aimi'u wuat hep hamo. Ma'ato nop takat kape yt karãpe i wata­'aipok aimi'u wuat hep hamo e. Ihep hawyi watu'u hap ky'ewi ma'ato nop takat pote yt karãpe i wata­'aipok i'u hamo e. Mi'i hap ewy kahato aiminug waku hap irania'in me te'e­ra­'aipok ahowawi aiwese hap upi ma'ato yt naku i nug hap ahehay pote yt te'e­ra­'aipok hin i ahowawi Tupana ehay kuap hamo e Iesui ahepe. \p Pyno watikuap mikoi yp waku sio yt naku i hap i'ywa he sio nop hap ete. I'ewyte Yt karãpe i wati­puẽti Wiku yp ywa he rakat ewywuat hu yp ete ne'i e. Ta'i ahetama Wiku yp ywa he rakat wati­puẽti Wiku yp ete yn e. Yt karãpe i wati­puẽti hu yp kape Wiku ywa he rakat e. Mi'i hap ewy yt karãpe i yt he i rakat kape watuwat Tupana ehay he rakat kat hamo are e Iesui ahepe. \v 45 Pyno uiwy­ria'in aito waku rakaria watu­kup­te'en mote mekewat Wiku yp he rakat ewy watu­kup­te'en e. Hewo hewo waku mug hap yn mote waku kahato rakat no watoĩ­ne'en. Iwese kahato rakaria wo watu­kup­te'en e. Pyno waku hap kape yn watu­wa­nẽtup aipy'a pe mi'i hawyi ahehay kaipyi tuwẽtem waku rakat yn e. Ma'ato yt naku i watu­wa­nẽtup pote yt naku i hap tuwẽtem ahehay kaipyi e. Pyno aiwa­nẽtup hap aipy'a piat toĩne'en ahekat hap ewy e. Waku rakat aiwa­nẽtup hap pote toĩne'en waku rakat ewy aheĩne'en hap e. Ma'ato yt pote yt naku i nug hano watoĩ­ne'en e Iesui ahepe. \p Pyno aiwa­nẽtup hap ahesokpe eiam ewy toĩne'en e. Pyno ahesokpe waku rakat watopag aheuru pe pote pyno waku rakat ahesokpe watihep kuap itotepyi are. Ma'ato yt naku i rakat ahesokpe watopag ahesokpe eiam me pote miit'in mipun ewywuat watihep aheuru pyi are e. Mi'i hap ewy kahato aipy'a pe watopag waku e hap pote waku e hap ewywuat tuwẽtem aru aiwẽ pyi e Iesui ahepe. \s1 MATEU 7.24-27 PIAT EWY \p \v 46 Uipot­mu­'eria kat pote som ewei'e uhepe — Urumu'e hat ekag koro En Mehĩ Urumu'e hat akag koro Mimi ewei'e uhepe at ka'ap ma'ato mi'i pytkai yt ewetunug hin i yne yne uhepiat einãpin hap ko'i e. Uruka­'iwat sese En ewei'e hawyi yt uimi­ky­'esat ewy hin i ewetunug pytkai e. Yt naku i eimi­ky­'esat ko'i yn ewetunug hawyi uimi­ky­'esat pun haria eweikup­te'en are e ahepe. \v 47 Pyno uwe uwe tut uhowawi mi'i hawyi uhehay toikuap tonãpin hap ko'i toikuap mi'i hawyi tutunug yne tonãpin hap uhepiat ok tã ewy mi'i hat topy­hu'at aikotã getap nug hat ikahu waku kahato rakat nug hat ewy are e. \v 48 Ta'i uipot­mu­'eria ewetunug uhepiat einãpin hap ewy pote eweikup­te'en aru iwe'eg kahato rakaria ewywuat aikotã getap iheg nakat nug hat ewy eweikup­te'en e. Ta'i sa'a­wy'i toikat kuru­su'yp iheg nakat to'yat eãkukag wo e. Mi'i hawyi toi'a­tutuk iãkukag yi pya pe hap ewy e. Mi'i yat toĩne'en iheg nakat kahato ikahu kahato hap ewy. I'yat iminug aikotã ai'yat yi heg note ewy iheg hap ewy. Mi'i turan ywytu uato kahato put'ok'e wen ma'ato tominug to'yat iheg kahato rakat yt ta'at hin i hawyi ywytu uato yt timoma kuap i katu­pono yi heg nakat tote yi pan me toĩne'en kahato pote yt ta'at hin i ywytu uato hap e'at pe e. Mi'i hap ewy kahato uimienoi ko'i nug haria tukup­te'en e Iesui ahepe. \v 49 Ma'ato uwe uwe tuwa­nẽtup uhehay kape tonãpin hap kape porap'i mi'i hawyi tuwa­nẽtup tuwepe — Yt atunug neran i Iesui piat uinãpin hap e mi'i e hat wanẽtup hat aikotã getap nug yt iheg miat i rakat ewy aikotã aria'yp nupi'a misekuap kahato wuat ne'i getap nug hat ewy. I'ewyte yt ika'a pya pe i toipan hat ewy e. Mi'i turan put'ok'e ywytu uato hawyi ywytu uato ti'y­pyhep hap ewy e. Mi'i hawyi i'yat yt kat i ta'at ra'yn hawyi e. Mi'i hap ewy topy­hu'at uhepiat tonãpin hap uhehay upi yt topy­hu'at i rakat e Iesui ahepe mekewat yity'ok totepyi. \c 7 \s1 MATEU 8.5-13 PIAT EWY \p \v 1 Tohenoi yne ra'yn hawyi toto ra'yn Iesui tawa Kawa­na'ũ Kape. \v 2 Mi'i turan toĩne'en itote wẽtup ok sura­ra'in sem akag koro eropat hat. Mi'i miit surara akag koro miky'e kahato. Mi'i miit waku rakat i'ahu kahato. Iku'uro irane poity'i hap ewy. \v 3 Mi'i turan surara sem akag tikuap Iesui ieĩne'en hap tetawa Kawa­na'ũ piat. Mi'i hawyi toipo­'oro sehay meremo Iesui kape Iuteu ywania akagnia upi — Uheropat hat uimi­ky'e kahato iku'uro irane Uhyt mi'i pote meremo eriot uhowawi uheropat hat moehãite hamo e tohẽtup toipo­'oro tehay. \v 4 Mi'i hawyi nagnia put'ok­'i­'a­tu'e Iesui ete hawyi te'e­ro'e tope — Uhyt waku eriot urupo­'oro hat surara sem akag eropat hat moehãite hamo i'atu'e. I'ahu kahato hawyi epiat imoehãite hap surara akag tiky­'esat kahato i'atu'e. I'ewyte uruto wy uruiky­'esat etimoe­hãite surara akag emiit katu­pono ai'y­wania powyro kahato hat mekewat surara akag i'atu'e. \v 5 Ta'i mi'i surara akag ni ai'y­wania Iuteu ywania powyro kahato hat i'atu'e. Mi'i ti wẽtup ywania kaipywiat pytkai aiky'e kahato i'atu'e. Ga'atpo tutum sa'up iwato kahato Ahetu­pana mõtypot yat nug hamo i'atu'e Iesui pe. \v 6 Mi'i Iesui tikuap hawyi toto ra'yn nagnia wywo surara akag yat kape hemiit i'ahu rakat kape. Ma'ato tuwat turan surara koro yat kape turan surara koro tipo­'oro sehay Iesui ewawi towy­ria'in upi — Yt ereke tei'o ui'yat pe katu­pono uhewaku hap yt put'ok'e i ereke uhowawiat hamo katu­pono En ni po'og po'og Morekuat no uikai e Iesui pe. \v 7 Mesup atipo­'oro uhemiit ewawi uhehay moherep epiat hamo katu­pono yt areto kuap i ewawi uhewaku hap yt put'ok'e i uhehay ewawi hamo Mehĩ e. En po'og uikai pote e. Pyno waku ehay etipo­'oro uhemiit kape — Woro­moe­hãinte ere o itote hawyi uhemiit mesuwe emimoe­hãite meremo topy­hu'at hap atimohey ra'yn e surara koro tuwehay po'oro Iesui kape. \v 8 Uito ti areĩne'en surara akag wo e. Ta'i En ni uito ewy e. Ati'a­tu­po­'oro kuap kahato uhesu­rara sem ko'i aikope aikope uimi­ky­'esat ewy e. I'ewyte ui'akag ko'i more­kuaria po'og uikai uipo­'oro hap atikuap ta'yn e. I'ewyte 100 ok surara tukup­te'en uhemiit no mesuwe ui'yat pe e. Pyno wẽtup ok surara pe uhemiit pe — Ereto ro tu'uka hamo are hawyi meremo toto ui'e hap nug hamo e. Eriot i ro are'e pote meremo te tut uhowawi e. Etunug no are'e uheropat hat uhesu­rara pe hawyi meremo tutunug uimi­ky­'esat ewy e surara akag Iesui pe tehay po'oro. Pyno atikuap ta'yn En uito ewy ereĩne'en Uru'akag wo hap e. Pyno erehay­po­'oro meikowo e'e hap hawyi meremo uheropat hat uimi­ky'e i'ahu kahato rakat waku ra'yn topy­hu'at e'e hap ok tã e. \v 9 Iesui tikuap Surara akag ehay hawyi tuwa­nẽtup kahato ihay kape hawyi to'e tewat­'y­muaria õ'ẽ haria pe — Ta'i eiperia ui'y­wania ko'i Isareu ywania eweikup­te'en e. Eiperia eweikup­te'en na'yn uimohey kahato haria wen ma'ato ti mesup te ti yt atipuẽti i eipy­'a­setpe miit'in uimohey haria mesuwat surara akag piat uimohey hap ewywuat ko'i e. Yt ai'y­wania i wen ma'ato uimohey kahato e Iesui to'y­wania pe tewat­'y­muaria õ'ẽ haria pe. \v 10 Mi'i hawyi sura­ra'in akag ehay erut haria te'e­ra­'aipok i ra'yn surara akag yat kape. Put'ok­ta­'a­tu'e turan mekewat surara koro eropat hat imiky'e ihãite kahato ra'yn hap ta'a­tu­puẽti. \p \v 11 Mi'i hawyi Iesui toto ra'yn tawa Naĩ kape topot­mu­'eria wywo. I'ewyte miit'in typy'i kahato rakaria tuwat hupi. \v 12 Yt pya hin i tawa Naĩ pyhyp hap e'oken­'ypy wato kai turan toipuẽti wo'osyp hanuaria mu'ap upi wẽtup ok ihainia iku'uro rakat ta'a­tue­roto tawa pyi hyp hamo. Iku'uro rakat ty toĩne'en itote wẽtup ok takat imẽpyt iku'uro rakat wywo. Ity ti hiwu toĩne'en. Imẽpyt wẽtup yn nakat iku'uro pote yt kat i ra'yn ipowyro hamuat. Mekewat hiwu yatype tukup­te'en typy'i kahato tawa kaipy­wiaria iku'uro rakat hyp hanuaria. Iku'uro rakat ty upi tuwat mu'ap upi. \v 13 Mi'i hawyi Iesui teha'at ity kape hiwu ra'yn hap kape hawyi toto­mo­haty kahato topy'a pe hawyi toiky'e kahato hawyi to'e hiwu kape — Mana e yt erewak tei'o e. \v 14 Mio tã e Iesui hawyi toto ra'yn iku'uro rakat ewawi hawyi tuwe­ponug iku'uro rakat eiam note hereto turan. Mi'i hawyi meremo hereto haria te'e­ro­py­hu'at mu'ap tote. Mi'i hawyi to'e ra'yn iku'uro rakat pe — Kurum e'ãpe­'ok'am no e Iesui i'okpuk kape. \v 15 Mi'i hawyi iku'uro rakat tuwẽtem gu'uro pyi hawyi tuwe­'ã­pe­'ok'am hawyi ihay i ra'yn. Mi'i hawyi Iesui tioto ra'yn ity kape mekewat hiwu kape. Ihãite i ra'yn tuwẽtem na'yn toku­'uro sese hawyi. \v 16 Mi'i pote miit'in itotiaria te'e­ru­wa­nẽtup kahato hawyi i'atu­wepit kahato. Mi'i hawyi te'e­ru­wehum kahato Tupana kape — Waku kahato En Tupana i'atu'e i'atuehay wo. Mi'i turan te'e­ro'e — Wakuat kahato En Tupana wakuat kahato En Tupana. Mesup ta'yn Ehay Moherep Hat toĩne'en mesuwe urupy­'a­setpe i'atu'e. Put'ok'e Emiit Urueha­kye­ra'at Hanuat i'atu'e Iesui piat Tupana kape mekewat iku'uro rakat Iesui timoieĩ­ne'en i ra'yn hawyi. \v 17 Mi'i hawyi ta'a­tu­henoi kahato Iesui minug yt uwe i mesu­wa­ro­tiaria minug kuap ewywuat i'atu'e wuat'i tawa pe hawyi yne yi Iuteu piaria tikuap ta'yn — Iesui minug iwato hap. I'ewyte irania'in tawa puaria yi Iuteu hyẽpe upiaria ikuap yne ra'yn. \s1 MATEU 11.2-19 PIAT EWY \p \v 18 Mi'i hawyi ahet'ok hat Iuwãu potmu­'eria henoi ra'yn Iuwãu me Iesui minug wakuap yt uwe i mesu­wa­ro­tiaria minug kuap ewywuat ko'i etiat. \v 19 Mi'i hawyi Iuwãu tikuap hawyi toikaykay typy ok topot­mu­'eria tuwe­wawi topyhik hap kape hawyi to'e — Uhyt'i'in eweiwat ro Iesui kape apo'e­wei'e hamo e. Mio tã ewei'e o tope uhehay ewehenoi — En apo Urumie­katup Tupana Mipo­'oro Urueha­kye­ra'at Hanuat ra'yn sio apo waku wẽtup ok uruhe­katup ewei'e o Iesui pe e Iuwãu topot­po­'o­roria typy ok pe. \v 20 Mi'i hawyi Iuwãu mipo­'oro ko'i tuwat ra'yn Iesui kape. Put'ok­ta­'a­tu'e Iesui ete hawyi apo'i­'a­tu'e — Wo'o­mu'e hat i'atu'e Iuwãu wo'o­set'ok hat wyti urupo­'oro ewawi i'atu'e. Ahet'ok hat tikuap teran epiat towesat hap — En apo urumie­katup Tupana Mipo­'oro Wuat'i Porekuat nuat sio apo wẽtup ok te uruhe­katup urueha­kye­ra'at hamo i'atu'e Iuwãu potpo­'o­roria Iesui pe. \v 21 Mi'i hawyi put'ok­'i­'a­tu'e Iuwãu potpo­'o­roria turan Iesui ti'a­tu­moe­hãite kahato i'ahu rakaria. Wuat'i i'atu­'ahu rakaria toi'a­tu­moe­hãite. Mi'i hawyi Iuwãu mipo­'o­roria teha'at kahato Iesui minug wakuap hap ko'i kape. Ahiag ipiit piat rakaria toi'a­tu­sopo kahato. Yt iha pytig i rakaria toi'a­tu­moe­ha­pytig na'yn put'ok­'i­'a­tu'e turan. \v 22 Mi'i tutunug turan Iesui to'e apo'e haria pe — Pyno ewei'aipok i ro Iuwãu kape hawyi ewehenoi ro yne aikotã aikotã ei'a­kasa hap ko'i yne eimikuap ko'i ewehenoi tope e i'atuepe. Yt ihapytig i rakaria ti toi'a­tu­moe­ha­pytig na'yn ewei'e ro Iuwãu me e. Mi'i hawyi yt hewyry kuap i rakaria toi'a­tu­moe­wyry ta'yn ewei'e ro e. I'ewyte hepihi pihi rakaria toi'a­tu­mo­kã'ã ra'yn i'atue­pihi ewei'e ro e. Hewaure rakaria i'atue­waure hot'ok'e ra'yn ewei'e ro ahet'ok hat Iuwãu me e. I'ewyte ti iku'uro sese rakaria toi'a­tu­mo­hymut i ra'yn i'atu­ku­'uro sese hawyi ewei'e ro e. Mi'i hawyi yt hekat i rakaria toi'a­tu­mu'e kahato ra'yn Tupana ehay wakuano yt ha'up ete i ewei'e ro aiwy Iuwãu me e Iesui. \v 23 Mi'i hawyi wẽtup uhehay ewei'e ro Iuwãu me — Pywo ti rat waku kahato tukup­te'en uimohey kahato rakaria uhepiat pywo yn e haria — Woro­mohey uiku­'uro hap kape e haria i'atu­wepit kahato tukup­te'en ma'ato irania'in tuwe­mõti kahato uipupi yt naku i pe tukup­te'en ewei'e o aimu'e hat sa'a­wy­'iwuat Iuwãu me e Iesui apo'e haria pe Iuwãu potpo­'o­roria pe. \v 24 Mi'i hawyi Iuwãu potmu­'eria tuwat ta'a­tu­pot­po­'oro hat kape Iesui miwesat moherep hamo Iuwãu kape. Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­mu'e kahato itotiaria yne ta'a­tu­het'ok hat Iuwãu etiat — Sa'a­wy'i te kat hamo kahu eweiwat yahig kape e. Ta'i aimu'e hat wakuat Iuwãu ehay wakuat kuap hamo watuwat sa'a­wy'i yahig kape e Iesui. Ta'i Iuwãu aimu'e kahato Tupana ehay sese wo e. Upip wasera upi ta'at turan kowo'i kowo'i tuwat yt hãpyk hin i ta'at e. Aimu'e hat Iuwãu yt upip wasera upi ewywuat hin i e. Hãpyk kahato aimu'e e. Upip wasera upi yt tikuap i aikotã waku hawyi kowo'i kowo'i toto e. Ma'ato Iuwãu yt mi'i hap ewywuat hin i e. \v 25 Pyno apo kat som yahig note ewei'a­kasa sa'a­wy'i. Kat kapiat ei'a­kasa hamo som eweiwat Iuwãu ewawi e. Miit esokpe ikahuria rakat ewywuat kapiat apo ewei'a­kasa hamo eweiwat yahig kape sa'a­wy'i. Yt hesokpe ikahuria rakat hin i Iuwãu e. Ta'i hekat kahato rakaria esokpe ikahu kahato ma'ato Iuwãu esokpe aihũ Kameru sap kawiat. Hekat rakaria yt tukup­te'en i yahig note ma'ato more­kuaria yat pe yn tukup­te'en ikahuria puaria ma'ato Iuwãu yt mi'iria ewywuat hin i toĩne'en e. \v 26 — Pyno sa'a­wy'i kat som eweikat mekewat yahig note. Kan hamo ten eweiwat mekewat yahig at hakup hap kape sa'a­wy'i e. Ta'i Tupana ehay enoi hat koro akasa hamo eweiwat yahig kape sa'a­wy'i are. Pywo ti rat Tupana Mipo­'oro ut hap moherep hat kape eweiwat e. Mi'i hawyi eimikat eweipuẽti itote e. Iuwãu ni po'og wuat'i Tupana ehay moherep haria kai are. Tupana ehay moherep hat koro ahet'ok hat are e Iesui. \v 27 Ta'i waku kahato ahet'ok hat Iuwãu e Iesui. Sa'a­wy'i sese Tupana ehay enoi hat pot Isaia henoi kahato Iuwãu etiat e'yianmete tomiwan me. Uiwy­ria'in e mio tã to'e Tupana sa'a­wy'i sese Tosa­'yru pe. — Uha'yru e sa'a­wy'i e'yianme wẽtup ok miit atipo­'oro teran e'ut hap moherep hamuat wuat'i miit'in miat hamo e Tosa­'yru pe e. Mi'i hat yahig note aru toi'a­tu­mu'e kahato Uha'yru e'ut hap mohãpyk hanuat atipo­'oro e Tupana Isaia miwan me sa'a­wy'i Iuwãu etiat. Pyno mi'i ti Isaia e hap ewy eweipuẽti ra'yn yahig note e. Ta'i Tupana Sa'yru ut hap moherep e'yianmiat hat henoi tehay wuat hat ti eweipuẽti ra'yn ahet'ok hat Iuwãu e Iesui. \v 28 — Pyno are'e teran aikotã are'e sa'a­wy'i ehepe hap ewy e Iesui. Mio tã are'e sa'a­wy'i — Mesup yt uwe i miit'in muo mesu­wa­rotiat po'og Iuwãu kai. Iuwãu po'og po'og yne hary­poria mẽpyt kai e. Iuwãu po'og torania sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep haria kai e. Ma'ato pywo ti rat aikope aikope toĩne'en wẽtup uipot­po­'oro uhehay moherep hat mi'i miit ti po'og po'og Iuwãu kai toĩne'en Tupana wanẽtup hawe e. Ta'i ahet'ok hat Iuwãu wakuat kahato wen ma'ato yne Tupana miky­'esat nug haria uhehay moherep haria po'og ahet'ok hat Iuwãu kai e. \v 29 Sa'a­wy'i tuwat ra'yn miit'in Iuwãu kape Iuwãu ehay kapiat te'e­ru­wa­nẽtup hamo e. Wo'o­pyhyp haria miit'in ma'at haria ko'i tuwat e. Imienoi ta'a­tukuap hawyi — Pywo i'atu'e. Hãpyk kahato Tupana i'atu'e. Mi'i hawyi te'e­ra­'aipok ta'yn Tupana kape imiky­'esat nug hamo e. Mi'i hawyi ta'a­tuẽtup ta'yn Iuwãu miat ta'a­tu­set'ok hap katu­pono — Tupana mohey haria urutoria e hap moherep hamo miit'in ehamo. \v 30 Ma'ato irania'in nagnia ehay enoi haria i'ewyte miwan enoi haria yt Iuwãu mohey hin i e Iesui. Mi'iria ti yt inug neran i Tupana miky­'esat ewy e. Mi'i pote yt ta'a­tu­ky­'esat i Iuwãu piat ta'a­tu­set'ok hap e Iesui. \v 31 Are pãi yt naku i mi'iria katu­pono — Uruto po'og waku wuat'i miit'in kai i'atu'e ta'a­tu­py'a pe. Uruto po'og Iuwãu kai i'atu'e hawyi Iuwãu mimo­herep uhepiat sehay ta'a­tupun ne'i e Iesui Tupana mohey haria mu'e haria akag ko'i piat. \p \v 32 Pyno mesu­wa­ro­tiaria — Uruto po'og e haria yt uimohey i teran tukup­te'en aikotã hira­karia iha'y­wywi rakaria ewywuaria are e. Aikotã hira­karia te'e­ro'e to'ope — To'iro waku watu­wepy aiwo­'o­mo­wepit hamo i'atu'e to'o­ma­hara hap mywo ma'ato irania'in hira­karia — Yt naku i aiwo­'o­mo­wepit hap mesup i'atu'e. Yt urutuwat teran i aiwo­'o­ma­hara hap kape watu­wepy hap kape i'atu'e irania'in hira­karia pe e. Yt urutunug neran i wepy hap aiwepit hap upi i'atu'e. — Pyno waku aiwo­'o­hayka hap watunug miit'in syp haria ewywuat aiwo­'o­mi­ky­ry'i hap i'atu'e irania'in hira­karia pe wen ma'ato — Yt uruiky­'esat i aiwak hap ne'i aiwo­'o­mi­kyry hap ne'i i'atu'e to'ope to'ope hira­karia mi'i hap ewy kahato eweikup­te'en — Uruto po'og tora­nia'in kai e haria pe e Iesui. Yt ta'a­tu­ky­'esat i uimienoi i'ewyte yt ta'a­tu­ky­'esat i ahet'ok hat Iuwãu mienoi. Kat ko'i kat ko'i are'e hawyi — Yt uruimohey ehay i'atu'e uhepe. I'ewyte kat ko'i kat kat ko'i ahet'ok Iuwãu henoi — Yt uruimohey i ehay i'atu'e wy e. \v 33 Pyno eipe ti irania'in hira­karia ewywuaria eweipy­hu'at katu­pono sa'a­wy'i Iuwãu miit'in set'ok hat tuwe­mo­sy'at at ka'ap kahato eimi­ky­'esat ewy tutunug yne e. Mi'u i'ewyte yt tutu'u i tuwe­mo­sy'at Tupana wywo ihay hamuat eimi­ky­'esat ewy tutunug e. I'ewyte mahy mekewat Uwa hy pot'i kawiat yt tutu'u i. Ta'i Iuwãu eimi­ky­'esat ewy tenuk wen mi'i pytkai eiperia — Ahiag ipiit piat rakat Iuwãu ewei'e wuat'i miit'in me e. Yt naku i mio tã ei'e hap e Iesui tomohit haria pe. \v 34 Mi'i hawyi i'ewyte uimohit kahato eipe ehehay wo katu­pono atu'u yne mi'u i'ewyte Uwa hy atu'u e Iesui. — Yt naku En ewei'e uhepe. — Ta'i erenuk kahato yne mi'u ete ewei'e uhepe. I'ewyte En ni mahy u hat mekewat uwa hy pot'i u kahato hat ewei'e uhepe e. — En ni yt naku i katu­pono imopẽ'ã rakat ereĩne'en i'ewyte wuat'i mi'u u hat ereĩne'en yt uruto ewy i ewei'e sa'ag uhepe e Iesui tewa­nĩ­kaptia pe. Eiperia ti Iuwãu ehay wakuat pun haria i'ewyte uhehay wakuat kahato pun haria uruehay Tupana mipo­'oro sese wen. Yt naku i kahato ewetunug e Iesui to'y­wania pe — Uruto po'og ekai e haria pe. — En ni yt naku i ewei'e uhepe. En ni yt eremo­sy'at hin i hawyi erenuk yn at ka'ap imopẽ'ã rakat ewy rat ewei'e uhepe e. Ta'i En ni urupyhyp haria uruewa­nĩ­kaptia esura­ra'in ky'e hat ewei'e uhepe e. I'ewyte yne yt nakuaria i wy'ok wo ereĩne'en ewei'e uhepe e. Mi'i pote yt kat hamo i En ewei'e uhepe. Pywo pe ti yt uimohey haria uhehay pun haria eweikup­te'en katu­pono aikotã hira­karia i'atu­wo­'o­ky­ry'i hap potiat ewy eweipy­hu'at e Iesui tewa­nĩ­kaptia pe. Yt eweikuap i kat som eweiky­'esat. Iuwãu mienoi yt eweiky­'esat i pote i'ewyte uimienoi kape yt eweiwa­nẽtup hin i e. \v 35 Irania'in uimohey haria pe — Yt naku i nug haria eipe ewei'e ma'ato mi'i pytkai mi'iria Tupana ehay kapiat wanẽtup kahato haria. Eipe urumohit haria eweikup­te'en e. Eweha'at ro uimohey haria sese kape hawyi meremo eweikuap aru Tupana mienoi ky'esat kahato rakaria mi'iria tukup­te'en hap ma'ato eipe yt eweiky­'est hin i e. Eimienoi wãi'e hap ko'i ky'esat haria yn eipe are e Iesui to'y­wania yt tomohey hin i haria pe mekewat wãi'e hap moherep haria pe. \p \v 36 Mi'i hawyi wẽtup ok nagnia wãi'e hap moherep hat to'e Iesui pe — Uhyt to'iro uhupi e. Waku watuwat ui'yat kape enuk hamo e. Mi'i hawyi Iesui toto ra'yn i'yat kape tenuk hamo mekewat — Uruto po'og waku e haria sem wywo tenuk ta'yn hamo. \v 37 Mi'i hawyi toĩne'en itote mekewat tawa pe wẽtup ok hary­poria yt iwe'eg i rakat wuat'i ihainia'in wywo ieĩne'en hat. Mi'i toikuap ta'yn Iesui toĩne'en hap hawyi toto ra'yn nagnia wãi'e hap moherep hat yat kape. Mohag hy ikamhig se rakat heiam nu Arapatu kawiat ikahu rakat wywo sa'up iwato kahato rakat wywo toto. \v 38 Put'ok­to'e nagnia ehay wãi'e hap moherep hat yat pe hawyi toipuẽti Iesui porog me tupe tote tenuk yparakai yt itypore i rakat ete i'atueko ewy tenuk hamo. Mi'i hawyi mekewat hary­poria yt iwe'eg i rakat toto Iesui kape hawyi tuwe­pỹ­'ã­tutuk ipy yatypiat kape. Mi'i hawyi tuwak ta'yn haty kahato topy'a pe pote paa'e kahato tominug sa'ag ko'i po'ypyi. Mi'i hawyi hom'e teha hy Iesui py ok pe ete hawyi toitip ta'yn ta'asap mo teha hy ipy okpe ete. Mi'i hawyi toi'ã­pysig ipy hawyi mekewat nu wakuat mohag hy eiam toi'okpik hawyi mekewat mohag hy hekat rakat toi'okpun yne Iesui py okpe ete. Mi'i hawyi toitip ta'yn ta'asap mo mohag hy imõtypot haype iky'e kahato hap moherep hamo. \v 39 Mi'i hawyi mekewat getap ka'iwat wãi'e hap kuap hat ta'a­kasa hary­poria yt iwe'eg i rakat Iesui py ete hawyi mio tã to'e tuwepe tuwa­nẽtup hawe — Are pãi Iesui yt Tupana Mipo­'oro Tehay Moherep hat hin i e katu­pono yt toikuap i ra'yn meiẽ hary­poria hewaire hewaire kahato rakat e tuwepe tuwa­nẽtup hawe yt naku i e. Iesui Tupana Wanẽtup Kuap hat pote meremo toikuap mana yt kan hamo i rakat toĩne'en topysei hat hawyi toipo­'oro pya topiit pyi e. Ta'i yt naku i Iesui tunug itote katu­pono uruto Iuteu ywania Tupana wãi'e hap kuap haria hawyi yt uruiky­'esat hin i hary­poria yt iwe'eg i rakat uruehamo e tuwepe tuwa­nẽtup hawe mekewat pa'i Simãu. \v 40 Mi'i hawyi Iesui tikuap ta'yn tuwepe mekewat miit tuwa­nẽtup hap hawyi to'e tope — Pa'i Simãu e ahenoi teran wẽtup sehay epe e. Mi'i hawyi toiwesat — Waku Uhyt waku uimu'e e Iesui pe. \v 41 Mi'i hawyi Iesui to'e pa'i Simãu me sehay iã'ãkap wuo. Mio tã e — Sa'a­wy'i so wẽtup ok toĩne'en wete­weru hat. Iwato kahato sa'up toipuru morekuat po pyi iwato kahato aikotã topotpap wuat'i e'at kapiat ha'up takat ewy. Mi'i hawyi wẽtup ok i'ewyte ipuru morekuat po pyi kurin aikotã topotpap wẽtup ewaty kapiat yn ha'up takat ewy. \v 42 Mi'i hawyi so wete­weru haria yt ha'up nug kuap i ta'a­tu­we­te­weru hap morekuat pe katu­pono yt kat i ta'a­tu­we­te­weru hap sa'up wote. Mi'i pote ti mekewat morekuat tineiru puru hat to'e tepiat wete­weru iwato kahato hat pe — Pyno waure wo areĩne'en mekewat emipuru iwato rakat kai e so. — Mi'i hawyi to'e tepiat wete­weru yt ha'up wato i rakat pe wẽtup ewaty kapiat yn ha'up takat pe — Pyno waku mehĩ atiwaure ra'yn uhepiat ewete­weru hap kurin kat mehĩ e tope wy e morekuat e Iesui sehay iã'ãkap puo. Mi'i hawyi Iesui apo'e pa'i pe — Simãu e aiũwat som po'og morekuat ky'e tuwe­te­weru hap kawiat waure'e hat e. Sio mekewat tuwe­te­weru iwato rakat waure hap sio mekewat wete­weru kurin kat waure hap e Iesui Simãu me. \v 43 Mi'i hawyi Simãu tiwesat — Pyno arewa­nẽtup wete­weru wato hat po'og iky'e katu­pono iwat iwete­weru hap po'og iwato rakat toiwaure wẽtup ok kai pote e Simãu. Mi'i hawyi — Pywo kahato uhyt e Iesui Simãu me. \v 44 Mi'i hawyi Iesui tuwe­morem hary­poria topy yatypiat kape hawyi to'e pa'i Simãu me — Eraha'at ro mesuwat uipy yatpiat hary­poria kape uiky'e kahato hat kape katu­pono Tupana waure wo iwete­weru uato hap kai e ma'ato en meiũwat hary­poria yt ewy hin i ereĩne'en uhyt e. Mi'i ti uiky'e hap moherep kahato hat toĩne'en e ma'ato en areke e'yat pe wen ma'ato yt kat i y'y eiam ewy etum uhepe uipysei hamo ma'ato meiũwat hary­poria tehahy wo uipysei hawyi ta'asap mo uipy toimogag e. \v 45 Ma'ato yt ui'ã­pysig hin i en areke e'yat piat turan aheko ewy e. Ma'ato hary­poria ti tut hawyi uipy ãpysig e. \v 46 — Ta'i put'ok'e miit ai'yat pe hawyi wat'a­tu­'ã­pysig hawyi watopag mohag hy yt ha'up woity i rakano õ'ẽ haria asap ete aheko ewy e. Pyno en ni Simãu yt etipag hin i ui'asap mohag kap mo areke e'yat pe pytkai wen ma'ato mesuwat hary­poria uipysei hap ewy ha'up woity rakano mohag hy ikamhig se rakano uipypen hap ewy e. \v 47 Pywo pe ti meiũwat hary­poria uipy etiat pe — Yt we'eg hat hin i ere'e epy'a pe imohit hamo e. Iminug sa'ag iwato kahato ere'e mana pe e. — Ta'i wete­weru wato kahato hat ewy toĩne'en Tupana pe ere'e mana pe ma'ato koitywy iminug sa'ag ko'i Tupana tiwaure yne ra'yn e. Ta'i waure wo ra'yn iminug kai uiky'e kahato hat topy­hu'at pote e. Ma'ato wẽtup ok wete­weru yt iwato i hat minug sa'ag kurin nakat pote waure wo yt iwato i pote e. En ni mi'i hat ewy e. Mi'i pote uiky'e hap epiat yt iwato i e. Mi'i pote Tupana kyẽ hap epiat kurin topy­hu'at e Iesui Simãu me. Pyno en ereĩne'en aikotã uhehay iã'ãkap ewy aikotã mekewat wete­weru kurin kat hap ewy ereĩne'en uhehay iã'ãkap hap ewy e. Ma'ato meiũwat ui'ya­typiat hary­poria minug sa'ag wete­weru uato kahato hap etiat uhehay iã'ãkap ewy e. Mi'i hap ewy pote uiky'e kahato hat toĩne'en e. Ma'ato en ni yt uiky'e mi'i hary­poria ewy i e pa'i Simãu me. — Uiwe­te­weru hap epiat yt iwato hin i e hat ewy ere'e Tupana pe pote are e. \v 48 Mi'i hawyi Iesui to'e topysei hat pe mekewat hary­poria pe — Koitywy waku ereĩne'en Tupana wanẽtup hawe waku ra'yn mana e. Waure wo Tupana toĩne'en eminug sa'ag ko'i kai sa'a­wy­'iwuat yt naku i sese nug hat en rokirẽ e Iesui hary­poria pe sa'a­wy'i yt iwe'eg i rakat pe. \v 49 Mio tã e Iesui hawyi ienuk haria te'e­ro'e to'ope — Yt naku i mio tã wato'e katu­pono Tupana yn ni ihep kuap aiminug sa'ag ko'i i'atu'e. Pyno mio tã e Iesui yt naku i kahato wato'e i'atu'e to'ope. \v 50 Ma'ato Iesui to'e hary­poria pe — Waku ra'yn mana ewepit ro katu­pono uimohey ra'yn en mote waku pe ra'yn ereĩne'en koitywy Tupana wanẽtup hawe e. Waku era'aipok e'yat kape ewepit kahato hap wywo katu­pono koitywy Tupana mieha­kye­ra'at ereĩne'en e Iesui mekewat hary­poria topysei hat sa'a­wy­'iwuat 7 ok ahiagnia ipiit piat rakat mana Maria tawa Mata­rena piat e hap het rakat pe. \c 8 \p \v 1 Mi'i hawyi Iesui toto yne tawa ko'i upi temiit'in 12 ok takaria wywo sehay wakuat enoi hamo. Aikotã Tupana topy­hu'at irane Wuat'i Ywania Porekuat no hap tomohey hawyi hap moherep hamo ra'yn yne tawa hit yne tawa wato'in ko'i upi. \v 2 Temiit'in sem ko'i wywo tuwat i'ewyte hary­po­ria'in tuwat hupi mi'u nug hamo. Wẽtup ok hary­poria Maria tawa Mata­rena piat e hap het rakat sa'a­wy­'iwuat 7 ok ahiagnia ipiit piat rakat Iesui tisopo ra'yn nakat. \v 3 Mi'i hawyi Iuana mekewat Kusa ehary'i toto hupi hemiit'in eropat hamo. He'aito ti mekewat Kusa morekuat Eroti yat pe toĩne'en. Yne motpap hap ko'i morekuat yat piat toĩne'en Kusa po pe. I'ewyte yne morekuat ekat topy­hu'at Iuana e'aito po pe. Mi'i hawyi mana Susana i'ewyte irania'in hary­poria Iesui potpo­'o­roria powyro haria te'e­ro­py­hu'at. Iesui potmu'e ko'i 70 ok takaria poi haria. Mi'i hawyi ta'a­tuekat kaipyi ta'a­tu­kyi'at kat ko'i kat ko'i Iesui powyro hamo. \s1 MATEU 13.1-9 MAKU 4.1-9 PIAT EWY \p \v 4 Mi'i hawyi yne tawa kaipy­wiaria aiko­pepyi aiko­pepyi te'e­ru­wa­'a­tunug Iesui ewawi. \v 5 Mi'i hawyi mi'iria sem me Iesui henoi hã'ãkap wuo — Wẽtup e'at pe so hã'ỹi sytpok hat toto toko kape hã'ỹi sytpok hamo ma'ato yt yne i hewo go sese tote e. Irania'in hã'ỹi go pu'ap upi hewo e. Mi'i ti miit'in ikohye­wyry iko pu'ap tote hawyi ta'a­tu­'akit akit ne'i ra'yn hã'ỹi hawyi weitaria tu'u yne hã'ỹi ko'i hewo rakat mu'ap upiat e. \v 6 Irania'in hã'ỹi nu upi yi heg upi hewo e. Wẽtup tuereto hẽtyt ma'ato meiũran iku'uro yt kat i y'y yi kaipyi hã'ỹi nu totiat ne'i pote e. \v 7 Irania'in hã'ỹi i'anam me hu ypia pe hewo e. Mi'iria hẽtyt wen ma'ato i'anam wywo to'o­'ewy ne'i pote meiũran i'anam tohik ne'i ra'yn hawyi yt tuwenug i ra'yn e. \v 8 Irania'in yi wakuat upi hewo hewo heko go tote e. Mi'iria ti i'atue­hãite kahato hawyi wẽtup sat kaipyi 100 iã'ỹi tuwe­mo­herep e. Pyno ehewaure ka'a pote ewehẽtup kahato o mesuwat uhehay iã'ãkap puat uimienoi e Iesui miit'in sem me. \v 9 Mi'i hawyi ipotmu­'eria apo'i­'a­tu'e Iesui pe — Pyno kat e hap som ehenoi teran iã'ãkap wuo hã'ỹi koi hap ete i'atu'e. \v 10 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Ta'i uiwy­ria'in ahenoi teran ehepe wuat'i mikuap yt heremo i rakat i aikotã Tupana topy­hu'at irane Wuat'i Miit'in Porekuat no hap etiat e. Ma'ato irania'in me miit'in sem me hã'ãkap wuo ahenoi teran yt uikuap teran i haria mi'iria pote e. Te'e­ra­'a­kasa wen uipiit kape ma'ato uhehay kape yt hot'ok'e i i'atuete. Ta'a­tu­ky­'esat ta'a­tue­hãite hap ta'a­tupoi hap wen ma'ato Tupana ehay yt ta'a­tukuap teran hin i pytkai e temiit'in me. \v 11 — Pyno koitywy ahenoi i ehepe mesuwat iã'ỹi iã'ãkap etiat eweikuap sese hamo. Pyno uhehay iã'ãkap we Tupana ehay topy­hu'at mekewat iã'ỹi ewy e. \v 12 Mekewat mikoi iã'ỹi go pu'ap upiat ti hewo rakat iã'ỹi wẽtup ok wẽtup ok wanẽtup hat ewywuat e. Te'e­ru­wa­nẽtup ma'ato meremo ahiag put'ok'e i'atu­wa­nẽtup hap ete hawyi Tupana ehay mikoi iã'ỹi ewywuat toihep ta'yn i'atue­waure pyi. Yt toiky­'esat i ta'a­tukuap hawyi uimohey hap katu­pono ta'a­tu­mohey hawyi Tupana piat uimienoi hap ta'a­tue­ha­kye­ra'at hamuat ta'a­tukuap ta'yn e. Mi'i ahiag yt tiky­'esat i e. \v 13 Mi'i hawyi ti nu totiat hewo rakat ewywuat wẽtup ok wẽtup ok wanẽtup hat ewy e. Te'e­ru­wa­nẽtup hawyi waku kahato ta'a­tu­puẽti uimienoi e. Pywo kahato i'atu'e ma'ato mi'iria iã'ỹi yt hapo rakaria i ewywuaria ko'i tukup­te'en e. Mi'i pote yt toĩne'en mot'i i uhehay mohey hap ete e. Meiũran irania'in ti'a­tu­ky­ry'i i'atuepiat uimohey hap ete hawyi meremo ta'a­tu­waure ra'yn Tupana ehay uiwẽ pywiat e. \v 14 I'ewyte ti mekewat iã'ỹi i'anam miat hu ypia puat hewo rakat wẽtup ok wẽtup ok wanẽtup hat ewywuat e. Mi'iria te'e­ru­wa­nẽtup kahato uhehay wakuat kapiat hawyi ta'a­tu­mohey ran na'yn. Sa'a­wy'i inug neran Tupana miky­'esat ewywuat wen ma'ato ta'a­tu­potpap iwato hap kape ta'a­tue­ka­re'en iwato hap kape ta'a­tu­mi­ky­'esat wuat'i hap kape te'e­ru­wa­nẽtup yn hawyi sa'a­wy­'iwuat ta'a­tusat hap ewywuat uhehay toĩ wen ma'ato yt karãpe i waku sese ihãite hap ewy toĩne'en i'atu­py'a pe ma'ato i'akyt haria ewywuaria wo te'e­ro­py­hu'at yt haat i hap ewy i'atu­wa­nẽtup hap at ka'ap i'atu­monik poity'i ne'i ra'yn Tupana e hap uimienoi e. Mi'i hawyi ta'a­tu­mohey ran kahato hawyi waure wo te'e­ro­py­hu'at Tupana e hap ko'i kai e. \v 15 Ma'ato mekewat hã'ỹi yi wakuat upiat hewo rakaria wẽtup ok wẽtup ok wanẽtup hat ewywuat e. Mi'iria ti i'atu­py'a piat yi wakuat ewywuat pote te'e­ru­wa­nẽtup at ka'ap Tupana ehay kapiat hawyi yt ta'a­tu­waure hin i. Ta'a­tu­hytmõi ta'a­tu­py'a pe Tupana ehay hawyi ta'a­tunug na'yn Tupana miky­'esat ewy e. Mi'i pote mikoi haat kahato rakat ewywuat te'e­ro­py­hu'at te'e­ru­wenug kahato rakat ewy e Iesui. \s1 MAKU 4.21-25 PIAT EWY \p \v 16 Mi'i hawyi wẽtup iã'ãkap wuo Iesui henoi towy­ria'in me — Getap we wãtym hawyi yt uwe i ariãty hẽtyhot hap ipag neran kamũti pe mig'i wo e. I'ewyte yt ta'a­tupag i yni ywyt'ok­pype ne'i ma'ato ywaiti pe waku pe heiam note yn ta'a­tu­hupit teran e. Mi'i hawyi wehyt'ok haria meremo ta'a­tukuap hẽtyhot hap e. \v 17 Mi'i hap ewy kahato uimohey hap topy­hu'at e Iesui. Ta'i uimohey sese pote meiũran aru heremo yne miit'in me ehepiat topy­hu'at hap uimohey hap aikotã ariãty ywaiti piat ewy e. Niatpo kahato uimohey hap mig'i wo hap are aikotã ariãty wãtym muat mig'i wo hap ewy e. Miit'in py'a pe uimohey hap toĩne'en mote meiũran hot'ok'e kahato itote hawyi heremo kahato e. \v 18 Pyno eweiwa­nẽtup to uimienoi kape uhyt'i'in mana'in e Iesui. Eweiwa­nẽtup haty wo hawyi ta'i ehewaure kahato uhehay kape mot'i hawyi meremo aru eweikuap uimienoi mikoi saat kahato rakat ewy eweikup­te'en hawyi Tupana mienoi hẽtyhot kahato rakat powyro hamuat miit'in hap ewy eweikup­te'en e. I'ewyte po'og na'yn sa'a­wy­'iwuat kai eimikuap ko'i hap ahenoi ehepe. Ma'ato yt haty wo i pote waure wo eweikup­te'en uimienoi nug hap kai pote yt kat wywo i aru eweipy­hu'at e Iesui temiit'in me. \s1 MATEU 12.46-50 MAKU 3.31-35 PIAT EWY \p \v 19 Mi'i turan Iesui ty put'ok'e Iesui ywyt'in wywo. Mi'i hawyi Iesui ewawi ta'a­tu­ky­'esat ma'ato yt tuwe­hyt'ok kuap i ipotmu­'eria i'atu kahato sakpo getap we Iesui yatype pote Maria yt teke kuap i tomẽpyt kape. Mi'i pote Maria tikaykay Tomẽpyt tuwe­wawi ipotmu­'eria py'a­setpyi. \v 20 Mi'i pote wẽtup ok to'e Iesui pe — Uhyt iuẽ ety put'ok'e oken'y­pyke hawyi eywyt'in nywo i'atuehay teran so ewywo e Iesui pe. \v 21 Mi'i hawyi Iesui to'e tomohey haria pe topot­mu­'eria pe — Uity sese ewywuaria eweikup­te'en eipe meiũpe e. Eipe ti uheywyt'in sese uheinyt'in sese ewywuat e. Pyno eipe meiũpe eweikup­te'en uimi­ky'e ko'i aikotã uity uheywyt'in uheinyt'in ko'i ewy katu­pono uwe uwe tuwa­nẽtup kahato uhehay kape uimienoi Tupana ehay kape hawyi tutunug uhehay ewy hawyi mi'i haria ti uity'in uheywyt'in uheinyt'in tukup­te'en uiwa­nẽtup hawe uipy'a pe e Iesui ahepe tomohey haria pe tomi­ky­'esat nug haria pe. \s1 MATEU 8.23-27 MAKU 4.35-41 PIAT EWY \p \v 22 Wẽtup e'at pe Iesui to'e temiit'in me — To'iro yara puo hyemyi'a wato sakpo e. Mi'i hawyi toto ra'yn yara wato kape hawyi teke temiit'in wywo. Tuwe­hyt'ok hawyi to'e temiit'in me — To'iro uhyt'i'in ysakpo watuwat e. Mi'i hawyi tuwat ra'yn ysakpo. \v 23 Y'y py'a­setpiat turan Iesui toket kahato. Mi'i turan ywytu kahato put'ok'e y'y ete hyemyi'a wato py'a­setpiat ikupte'en turan. Mi'i hawyi ipoity'i kahato yara ete katu­pono y'y teke teke ra'yn i'atue­'yara pe — Yt naku i i'atu'e minwa­to'e hamuat i'atu'e ta'yn. Pãi i'atu'e to'ope ipoity'i kahato i'atu'e to'ope to'ope haty wo. \v 24 Mi'i hawyi te'e­ru­wẽ­powat Iesui kape — Uruka­'iwat Uruka­'iwat erehymut ro i'atu'e te'e­re­wẽ­powat. — Wato­'o­py'at irane ra'yn i'atu'e. — Y'y teke teke kahato ahe'yara pe i'atu'e. Ai'auka irane y'y i'atu'e. Mi'i hawyi Iesui tuwe­hymut hawyi — Wãi nei'o ywytu are e ywytu uato pe. — Epo'inik to y'y e ihy wato pe hawyi ipo'inik ta'yn y'y wato i'ewyte ywytu uato ipohep ta'yn. Ta'i meremo ipo'inik ta'yn Iesui ehay upi iwẽpowat hawyi. \v 25 Mi'i hawyi apo'e haty wo topot­mu­'eria pe — Uiwy­ria'in kat pote som yt uimohey kahato i e. Mi'i hawyi po'og te'e­ru­wa­nẽtup iminug ete hawyi te'e­ro'e to'ope — Uwe som pyno Meiũ Miit Iesui katu­pono yt miit ewy i tutunug kuap i'atu'e to'ope. Tupana ewy toimo­po­'inik kuap y'y wato ywytu uato hap tehay wo i'atu'e — Kat kawiat som pyno Iesui i'atu'e to'ope. \s1 MATEU 8.28-34 MAKU 5.1-20 PIAT EWY \p \v 26 Mi'i hawyi meremo yi Kera­senu e'y sakpuat put'ok­'i­'a­tu'e hawyi tawa Kata­renu yẽpeke te'e­ru­wehik ta'yn. \v 27 Tuwẽtem yara wato pyi hawyi put'ok'e howawi wẽtup ok ahiagnia sem ipiit piat rakat. Tawa Kata­renu piat ieĩne'en hat mi'i ti yt toĩne'en kuap i towy­ria'in wywo tetawa pe katu­pono ipy'ahak kahato heso'ok sese ahiagnia tuete ipiit pe pote. Mi'i pote toĩne'en at ka'ap wo'osyp hawe yt tesokpe pe i. \v 28 Teha'at Iesui kape hawyi tehay pirik wo tuwe­wahik yi totiat hawyi iwẽpap'i tehay pirik wo — Worokuap En Tupana Ywaitiat Ieĩne'en hat Sa'yru En e. Kat aru etunug uhete e haty wo Iesui pe. Uhyt wãi urusa­ty'i saty'i tei'o e ahiagnia miit piit pyi. \v 29 Mio tã i'atu'e katu­pono Iesui ti'a­tu­sopo teran mekewat miit piit pyi ahiagnia pote. Sa'a­wy'i ahiagnia topytyk tuereto mekewat miit ipiit ete hawyi heso'ok sese hap tuete topy­hu'at. Irania'in ipo'i po'i teran ahiagnia ipiit piat rakat haity iheg nakat wo ipo ete ipy ete ma'ato ahiagnia tuete hawyi toiterek tuereto haity iheg nakat hawyi ahiag tioto yahig kape. \v 30 Mi'i tote Iesui to'e — Kat eĩ eset e tope. Mi'i hawyi — Isem uhet katu­pono sa'a­wy'i ahiag ko'i typy'i rakaria tuwe­hyt'ok uipiit pe pote hawyi miit'in uhet'ok Isem e. \v 31 Mi'i hawyi ahiag ko'i te'e­ro'e Iesui pe ta'a­tuemiit piit pyi — Uhyt i'atu'e yt urupo­'oro tei'o aria wato kape wuat'i e'at piat uruho­'opot hamo uruta'at ta'at hamo i'atu'e. \v 32 Ma'ato tukup­te'en itote hamaut ko'i pote — Pyno meimuẽwat hamaut ko'i piit pe urutu­we­hyt'ok teran i'atu'e Iesui pe. Mio tã i'atu'e hawyi Iesui — Eiwe­hyt'ok to hamaut ko'i pe ei'e hap ewy e ahiagnia pe. \v 33 Mi'i hawyi tuwe­nõ'ẽ ra'yn mekewat miit heso'ok rakat piit pyi hamaut ko'i kapiat tuwe­hyt'ok hamo. Mi'i hawyi hamaut ko'i ra'yn ikohyeput i kohyeput i yity'ok totepyi y'y wato kape hawyi hewo hewo ra'yn y'y wato pe topap yne ra'yn. \v 34 Mi'i hawyi hamaut apykok haria te'e­ra­'a­kasa hawyi meremo tuwat henoi hamo tawa ko'i kape. I'ewyte mu'ap upiat gupte'en haria pe ta'a­tu­henoi — Tapap ta'yn yne aihũ hamaut ko'i i'atu'e y'y wato pe uhyt'i'in mana'in i'atu'e yne miit'in me. Mekewat ahiag ko'i ipiit piat rakat waku ra'yn i'atu'e. \v 35 Pyno i'atuepiat henoi hawyi tõ'ẽ kahato Iesui kape. Put'ok­'i­'a­tu'e turan mekewat sa'a­wy­'iwuat ahiag ipiit piat rakat waku ra'yn ta'a­tu­puẽti. Sokpe pe ra'yn toĩne'en Iesui yatype. Te'e­ra­'a­kasa hawyi õ'ẽ haria te'e­ru­wa­nẽtup kahato. \v 36 Mi'i hawyi sa'a­wy­'iwuat akasa haria henoi yne aikotã aikotã Iesui timoe­hãite hap etiat õ'ẽ haria pe. \v 37 Mi'i tupono mekewat tawa Kata­renu kaipy­wiaria gyt'i­'a­tu'e Iesui pupi hawyi — Mehĩ ereto ro meiũpepyi i'atu'e Iesui pe. Yt uruiky­'esat i meiũpe ereĩne'en po'og i'atu'e. Mi'i pote Iesui teke i ra'yn yara pe hawyi ta'aipok y'y wato sakpo. \v 38 Teke turan sa'a­wy­'iwuat ahiag ipiit piat rakat — Uika­'iwat areto teran eupi katu­pono areĩne'en epotmu'e wato wo teran e Iesui pe. \v 39 Ma'ato Iesui — Yt uhyt waku po'og era'aipok e'yat kape tawa ko'i kape ipuo mono eremo­herep aikotã Tupana emoehãite hap ehenoi ewyria'in me hamo e. Mi'i hawyi Iesui henoi hawyi toto ra'yn wuat'i ipiat henoi hamo tetawa piaria pe toto. Mi'i tote yne tawa piaria pe aikotã Iesui tunug tetiat hap tohenoi kahato. \s1 MATEU 9.18-26 MAKU 5.21-43 PIAT EWY \p \v 40 Mi'i hawyi Iesui tokosap i ra'yn ysakpo. Mi'i tote miit'in typy'i rakaria toi'a­tu­puẽti put'ok­to'e turan. I'atu­wepit kahato katu­pono ta'a­tu­he­katup Iesui ut hap. \v 41 Mi'i turan tut Iesui ewawi wẽtup ok Tupana mõtypot yat piaria akag Iairu e hap het rakat. Mi'i hawyi Iesui owa kape tuwe­pỹ­'ã­tutuk hawyi tuwe­wahik yi kape hawyi to'e Iesui pe — Mehĩ eriot ro uhupi ui'yat kape e. \v 42 — Mehĩ e uhaki'yt makuptia rakat 12 anu rakat iku'uro teran moity'i ra'yn e. Mio tã e hawyi Iesui — To'iro pyno Iairu pe. Iesui toto turan yne itotiaria miit'in sem tuwat hupi. Miit'in tohik kahato tuwat kahato hupi pote. \v 43 Toĩne'en i'atutok pe wẽtup ok hary­poria huu wato rakat 12 anu ra'yn toho­'opot. Toipun yne ra'yn tekat ko'i paini ko'i upi mohag nug haria ko'i upi tomoe­hãite hap ky'ewi wen ma'ato yt toipuẽti hin i tehãite hap. \v 44 Mi'i ti put'ok'e Iesui ape kai hesokpe emig neran haype. Mi'i hawyi totemig hesokpe hawyi meremo huu iponik ta'yn ihãite ra'yn. \v 45 Mi'i hawyi tesokpe emig hawyi Iesui apo'e — Uwe keĩ uhemig hat meikope e. Ma'ato õ'ẽ haria — Yt uruto i i'atu'e torania. Mi'i hawyi Peteru to'e Iesui pe — Uika­'iwat miit'in typy'i rakaria to'oran me meiũ watu­kup­te'en e. I'atu kahato emig emig haria mesuwe e. Kat poteĩ — Uweĩ uhemig hat meikope ere'e e. \v 46 Ma'ato Iesui to'e — Peteru e uhemig hat sese uimohey kahato hat toĩne'en meikope atikuap ta'yn. Uhesaika hap tuwẽtem uhemig hap kape uipiit pyi hap ete e. Mi'i uimi­moe­hãite topy­hu'at atikuap e. \v 47 Toikuap ta'yn hawyi hemig hat tyry­to'e popuo tut howawi. Mi'i hawyi tuwe­pỹ­'ã­tutuk Iesui ewawi. Mio tã e — Mimi mesup ta'yn mig'i wo woromig uimoe­hãite hap ky'ewi e. Woromig hawyi meremo epiat uimoe­hãite hap atipuẽti e Iesui pe wuat'i ehamo. Mi'i hawyi itotiaria Iesui upiaria ikuap ta'yn huu wato rakat tomoe­hãite ra'yn hap. \v 48 Mi'i hawyi Iesui to'e tomi­moe­hãite hat pe — Uhaki'yt pyno waku ra'yn en e. Uimohey hap kaipyi emoehãite hap topy­hu'at koitywy etipuẽti ra'yn e. Waku pyno era'aipok i ra'yn e'yat kape ewepit hap wywo e. \v 49 Mi'i turan Iesui piat henoi imoehãite hap turan put'ok'e wẽtup ok Iairu yat kaipyi. Mi'i to'e Iairu piat henoi hamo. — Uhyt e iku'uro sese ra'yn wyti esaki'yt e. Pyno yt kan hamo i wahenoi po'og Aimu'e hat Iesui pe e. \v 50 Katu­pono yt kat i aiku­'uro hawyi aheĩne'en i hap e Iairu yat kaipywiat sut hat. Mi'i hap Iesui tikuap hawyi to'e Iairu pe — Yt gyt'ere tei'o esaki'yt iku'uro hap pupi ma'ato etimohey yn na'yn Tupana hawyi waku pe esaki'yt e. \v 51 Mi'i hawyi Iesui put'ok'e Iairu yat ete hawyi Iesui to'e miit'in sem me — Yt atiky­'esat i miit'in typy'i poity'i iku'uro rakat yatype e. Waku Peteru Iuwãu Tiaku i'ewyte i'ywot ity yn atiky­'esat iku'uro yatype e. \v 52 Teke hawyi toipuẽti itote miit'in wak haria haki'yt iku'uro pote te'e­ruwak ta'a­tueko ewy sa'up ete. Mi'iria pe Iesui to'e — Yt eweiwak tei'o e eipo­'inik to e. Yt iku'uro i rat e. Toket ne'i wyti e. \v 53 Mi'i pote wak haria to'o­ky­ry'i ne'i Iesui ehay ete — Pywo ti rat iku'uro sese haki'yt i'atu'e. Era'a­kasa ro i'atu'e Iesui pe. \v 54 Iesui teke ra'yn iku'uro rakat kape iwywuat pe hawyi toipo­pytyk ta'yn hawyi tuwẽ­powat — Ere'ã­pe­'ok'am no pĩ'ã makuptia e. \v 55 Mi'i hawyi tuwẽ­powat haki'yt yt ipyhu i ra'yn nakat. Mi'i hawyi tuwẽtem gu'uro pyi hawyi tuwe­'ã­pe­'ok'am i ra'yn. Mi'i hawyi Iesui to'e ity pe — Mana etopoi ro emẽpyt e. \v 56 I'ywot'in te'e­ru­wehum kahato Iesui ete ma'ato mi'i hawyi Iesui to'e — Yt ewehenoi tei'o aikotã uiminug esaki'yt etiat ko'i irania'in me aikotã atomoieĩ­ne'en esaki'yt atiõtem gu'uro pyi hap ko'i e. \c 9 \s1 MATEU 10.5-42 MAKU 6.7-13 PIAT EWY \p \v 1 Iesui tuwẽtem Iairu yat pyi hawyi toi'a­tu­kaykay tuwe­wawi temiit'in sese 12 ok takaria. Mi'i hawyi to'e temiit'in sese pe — Uiwy­ria'in Mesup atum na'yn ehepe uhesaika hap ahiag sopo hamuat e. I'ewyte atum na'yn ehepe uhesaika hap i'ahu rakaria moehãite hamuat katu­pono mesup woro­ho­'o­po­'oro teran wuat'i tawa ko'i puat wuat'i miit'in mu'e uhehay wakuat nuat e. \v 2 Mi'i hawyi toi'a­tu­po­'oro temiit'in miit'in mu'e hamo aikotã waku miit'in tunug Tupana Ta'a­tu­po­typot Koro wo mesuwat yi tote hap enoi hamo. I'ewyte i'ahu rakaria moehãite hamo toi'a­tu­po­'oro. \v 3 — Uipot­po­'oro ko'i eipe e. Uhehay moherep hanuaria e. Mi'i pote atiky­'esat ewei'a­tu­mu'e miit'in uimi­ky­'esat ewy e. Pyno woro­ho­'o­mu'e aikotã atiky­'esat eweiwat hap owakai te e. Yt kat i tei'o eweitioto ehekat ko'i e. Eipo­'yha ti sero'ok ehat pupiat wyti aru yt ewetioto i e. Yt eheku­riwu i wyti yt eimi'u ko'i i wyti i yt eheti­neiru i wyti yt typy ehesokpe i wyti ewetioto tei'o e. \v 4 Put'ok­'e­wei'e wẽtup tawa pe hawyi eiky­'esat hat wẽtup ok to'yat pe pote eweikup­te'en o itote e. Waku wẽtup yat pe yn eweikup­te'en eimi­mu­'eria etawa pe e. Yt eiko­hye­wyry kohye­wyry tei'o irania'in yat ko'i upi mi'u kat hamo eimi­mu­'eria etawa ok tã e. Waku wẽtup ok e'yat pe — Ereĩne'en mesuwe mehĩ e haria e'yat pe yn o eweiket eipoi hap ok tã are e. Wẽtup getap we yn eweikup­te'en uhehay sytpok hamuat eweiwat eimi­mu­'eria etawa pe turan e. \v 5 Ma'ato mekewat tawa piaria yt uwe i i'atu­wese pote eweiwat i ra'yn o i'atue­tawa pyi e. Ma'ato eiwat hap owakai te o tawa sawiu eipy etiat eiwei­pit­pit'ok kahato — Tupana ehay pun haria eipe hap enoi i'atuepiat hamo e Iesui topot­po­'o­roria 12 ok takaria pe. \v 6 Mi'i hawyi tohenoi yne aikotã waku miit'in mu'e hawyi tuwat ra'yn Iesui e'yianme yne tawa ko'i upi. Mi'i hawyi ta'a­tu­henoi wuat'i tawa pe sehay wakuat Iesui etiat hawyi i'ahu rakaria tawa piaria ta'a­tu­moe­hãite kahato. \s1 MATEU 14.1-12 MAKU 6.14-29 PIAT EWY \p \v 7 Mi'i hawyi tama Karireia piat morekuat Eroti tikuap ta'yn aikotã Iesui minug ko'i etiat hawyi tuwa­nẽtup kahato — Atikuap som uwe sese Iesui pãi e. Atikuap ti mekewat uimi­'auka Iuwãu wo'o­set'ok hat ra'yn tuwe­hymut i e tuwepe Iesui pe. \v 8 Ta'i Iesui wyti Iuwãu uimi­'auka tuwe­hymut i ra'yn gu'uro pyi sio tuwe­hymut gu'uro pyi mekewat sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep hat Eria sio yt e tuwa­nẽtup Iesui etiat sio yt mi'i miit i sio wẽtup ok Tupana ehay moherep hat tuwe­hymut i ra'yn e morekuat Eroti topy'a pe Iesui etiat. Mi'i pote morekuat Eroti tuwa­nẽtup kowo'i kowo'i. \v 9 — Pyno ui'a­kag'aia Iuwãu pãi e. Tuwẽtem gu'uro pyi e ma'ato Mi'i Iesui e hap het rakat uwe sese yt atikuap i pote e. Irania'in mienoi uhepiat pywo sio yt atikuap i e. Uwe kahato som atikuap teran mesup e. Mi'i hawyi morekuat Eroti teha'at teran kahato Iesui ewawi. Toiky­'esat kahato Iesui kapiat ta'a­kasa hap. Toiky­'esat ta'a­kasa Iesui minug yt miit'in eminug kuap i iwato rakat haype. \s1 MATEU 14.13-21 MAKU 6.30-44 IUWÃU 6.1-14 PIAT EWY \p \v 10 Mi'i hawyi Iesui potpo­'o­roria te'e­ra­'aipok i ra'yn tawa ko'i kaipyi ihay moherep haria. Mi'i hawyi ta'a­tu­henoi aikotã aikotã ipu'ap muat upi ta'a­tu­minug hap ko'i ta'a­tue­wyry hap upi ta'a­tu­henoi henoi yne yne Iesui pe. \p Ta'a­tu­henoi yne ra'yn hawyi Iesui te'e­re­po'ok i ra'yn temiit'in wẽtup tawa kape tawa Pesaita kape ta'a­tu­weran temiit'in nywo hap toiky­'esat. \v 11 Ma'ato miit'in typy'i rakaria tikuap hawyi aikope Iesui toto hap kape tuwat hewat­'ymo. Iesui tiky­'esat kahato tuweran pytkai iwese kahato toĩne'en õ'ẽ haria ete. — Waku uhyt'i'in mana'in e õ'ẽ haria pe. Eiwe­hyt'ok to e i'atuepe. Mi'i hawyi mi'iria toi'a­tu­mu'e kahato aikotã waku watunug Tupana Aipo­rekuat no hap ete. I'ewyte i'ahu rakaria toi'a­tu­moe­hãite kahato itote. \v 12 Mi'i hawyi porap wãtym i kape hemiit'in 12 ok takaria te'e­ro'e Iesui pe — Urumu'e hat eti'a­tu­po­'oro i ro miit'in sem tawa ko'i upi getap ko'i kape mi'u kyi'at hamo i'atuket hamo katu­pono yahig wato pe watu­kup­te'en mesuwe ne'i pote yt kat i getap i'atu'e Iesui pe. \v 13 Mio tã i'atu'e hawyi Iesui to'e — Ewei'a­tupoi ro hesy'at rakaria mio e ti temiit'in me. Mi'i hawyi — Mehĩ kurin kahato aimi'u mesuwe i'atu'e. Ta'i aimi'u 5 man typy pira yn wuat'i poi hamo i'atu'e. Sio apo etiky­'esat urutuwat tawa kape mi'u kyi'at po'og iwato hamo typy'i rakaria moenuk hamo i'atu'e. \v 14 Tukup­te'en itote miit'in sem kahato aikotã 5000 ihainia'in i'ewyte hary­po­ria'in hira­ka­ria'in tukup­te'en itote hesy'at rakaria ma'ato yt ta'a­tu­mo­rania yne i. Mi'i hawyi Iesui to'e ra'yn — Pyno ewei'apyk to yi upi kowo 50 kowo 50 ewei'e ro wa'a­tunug haria pe e Iesui temiit'in me. \v 15 Mi'i hawyi ta'a­tunug na'yn i'e hap ewy hawyi apyk puo tukup­te'en. \v 16 Mi'i hawyi Iesui tat ra'yn man a hit rakat typy pira hawyi teha'at atipy kape — Waku kahato emiium uruepiat urumi'u wuat Tupana e. Waku to'e Tupana pe hawyi tutum na'yn mekewat man 5 a hit typy pira temiit'in me itotiaria moenuk hamo. \v 17 Mi'i hawyi tuwe­mo­wato kahato itotiaria erenuk hap. Mi'i hawyi i'atu'ok ta'yn hawyi mi'u ieĩpyt 12 yrysakag me topy­hu'at. Wẽ sakpo i'atu­mi'u ieĩpyt topy­hu'at re. \s1 MATEU 16.13-19 MAKU 8.27-29 PIAT EWY \p \v 18 Wẽtup e'at hawyi meiũran Iesui tuweran toĩne'en temiit'in nywo Tupana kapiat tehay hamo. Mi'i hawyi apo'e temiit'in me — Uwe som uito irania'in wanẽtup hawe e. \v 19 Mi'i hawyi ta'a­tu­wesat — En ni wo'o­set'ok hat Iuwãu tuwẽtem gu'uro pywiat hat i'atu'e irania'in epiat pe Uhyt i'atu'e. En ni erẽtem sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep hat Eria e hap i'atu'e irania'in epiat pe Uhyt i'atu'e. Yt Eria i pote wẽtup ok sa'a­wy­'i­tewuat Tupana ehay enoi hat tuwe­hymut i ra'yn gu'uro pyi i'atu'e irania'in etiat Uhyt i'atu'e. \v 20 Mi'i hawyi apo'e i ra'yn temiit'in me — Ma'ato ehepe apo uwe Uito eiwa­nẽtup hawe e. Uwe sese som Uito ehepe e temiit'in me. Mi'i hawyi Peteru tiwesat — En ni Tupana Mipo­'oro Urueha­kye­ra'at hanuat rat Mehĩ e. En ni Wuat'i Miit'in Porekuat Hanuat Uhyt e Iesui pe. \s1 MATEU 16.21 MAKU 8.30-31 PIAT EWY \p \v 21 Mio tã e hawyi Iesui ti'a­tu­nãpin haty wo temiit'in — Pyno uiwy­ria'in e uikuap ehepiat hap yt ewehenoi tei'o irania'in me e temiit'in me. \v 22 Yt ewehenoi tei'o irania'in me Peteru to'e uhepiat hap ewy katu­pono uhehay pun hanuaria irania'in tukup­te'en mote e. Pywo ti aru aho'opot kahato aru e. Uito ti Wuat'i Miit'in Yke'et i'ewyte Wuat'i Miit'in Kywyt pytkai yt uimohey hin i e. Pywo ti rat aho'opot hap put'ok'e irane e. Yt uiky'e hin i mesu­wa­ro­tiaria nagnia i'ewyte pa'i watoria yt uiky­'esat hin i ta'a­tu­po­rekuat no hap e ta'a­tue­ha­kye­ra'at hap e. I'ewyte Tupana ehay miwan etiat henoi haria yt uiky­'esat hin i e. Ui'auka teran haype Uito Ta'a­tuey­ke'et Ta'a­tu­kywyt pytkai e. Uiku­'uro ma'ato mi'i hawyi ti aru ara'aipok i ra'yn gu'uro pyi hawyi areĩne'en ne e. Pywo mye'ym e'at uisyp uiku­'uro hawe areĩne'en hawyi e Iesui tuwetiat tohenoi temiit'in 12 ok takaria pe. \p \v 23 Mi'i hawyi irania'in itotiaria kape Iesui henoi — Eweiwat teran uhupi uipot­mu­'eria wo pote eweitoiat ro yne eimi­ky­'esat ko'i yt uimi­ky­'esat i ewywuat ko'i e. Mi'i hawyi haty wo o — Atunug neran Tupana miky­'esat ewywuat ei'e hap wywo eweiwat ro uhupi e. Ta'i eho'opot hap eweipuẽti irane eweiwat uhupi hawyi e. Yt eimi­ky­'esat ewy i ewetunug ma'ato Tupana minug neran hap ewywuat wywo o eweiwat e. I'ewyte irania'in yt eiky­'esat i haria i'atu­py­'ahak hamuat ehete e. Ehaty'i haty'i aru uhupiat eweiwat hawyi e. Ui'auka irane aria'yp posak ete e. Pyno waku eipe ui'ewy eweikup­te'en e. — Ui'auka pote ui'auka ma'ato yt atoiat hin i Uika­'iwat mohey hap ewei'e o eweikup­te'en neran uipot­mu­'eria wo pote e. Waku ahe'a­ria'yp posak etiat ewywuat ra'yn wywo aho'opot hap upi aiku­'uro hap kape watuwat wẽtup sok yn aito hawyi e. Uhemiit sese yt ui'atoiat i miit'in pupi e Iesui. \v 24 Uwe uwe iku'uro uipotpap we uhehay wakuat enoi hamo mi'iria wyti aru ta'a­tuieĩ­ne'en hap sese puẽti wuat'i e'at pe mesuwe i'ewyte atipy pe e. Ma'ato irania'in ta'a­tuieĩ­ne'en hap mesu­wa­rotiat kape yn wanẽtup haria ta'a­tuieĩ­ne'en hap sese pun haria howasat rakaria te'e­ro­py­hu'at e. \v 25 Pyno torania mesu­wa­rotiat kare'en eipo pe hawyi hekat rakaria eipe mesuwe ma'ato mi'i pytkai yt kat i ha'up eweipuẽti eheĩne'en sese wuat'i e'at piat sa'up mo e. Mi'i hap yt kat i topy­hu'at eipo pe katu­pono eweipun na'yn eheĩne'en sese mesuwuat uimi­ky­'esat nug hap hawyi eimi­ky­'esat nug hap mesuwe yn ewetunug pote e. \v 26 Uwe uwe mesu­wa­ro­tiaria uipupi tuwe­mõti uhehay pupi tuwe­mõti mi'i hawyi i'ewyte Uito aremõti wy mi'i haria pupi e. Ta'i mekewat e'at aru karãpeĩ Uito Eheyke'et Eikywyt ariot atipy kaipyi uhẽtyhot hap puo Ui'ywot esaika hap puo hap e'at mi'iria pupi aremõti e. Ta'i mekewat ikahu sese hawuo ariot atipy piaria wywo uhesaika kahato hap wywo e. Mi'i hap e'at pe turan aremõti aru wemõti uipupiat haria pupi e. \s1 MATEU 17.1-13 MAKU 9.2-8 PIAT EWY \p \v 27 Yt eweiwaure tei'o mio wuat ui'e hap e. Pywo ti rat tukup­te'en meiũpe Tupana topy­hu'at Morekuat nuat hap kapiat akasa haria e. Aikotã Tupana topy­hu'at Morekuat hap kape te'e­ra­'a­kasa irane ta'a­tu­ku­'uro hap owakai e Iesui itotiaria pe temiit'in Peteru Iuwãu Tiaku piat pe mio tã e. \v 28 Mi'i hawyi 7 e'at hawyi Iesui tioto ra'yn topot­mu­'eria sese Peteru Iuwãu Tiaku tuwe­wywo yity'ok kape. Mi'i tote ihay To'ywot Tupana wywo. \v 29 Mi'i turan Iesui owa yt sa'a­wy­'iwuat ewy hin i hẽtyhot kahato i'ewyte hesokpe imehit kahato ikytsig kahato. \v 30 Mi'i hawyi meremo te'e­ru­we­mo­herep iwywo typy ok sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep haria atipy kaipyi. Wẽtup ok ase'i Musei wẽtup ok ase'i Eria. \v 31 Mi'iria atipy piat hẽtyhot hap ewywuat puo te'e­ru­we­mo­herep. Mi'i hawyi Musei Eria i'atuehay kahato Iesui wywo aikotã Iesui tunug irane Tupana miky­'esat etiat aikotã iku'uro irane Tawa Ieru­sarẽi me hap. Iku'uro hap aika­wiano hap ete e hap ete i'atuehay. \v 32 Mi'i turan Peteru Iuwãu Tiaku te'e­roket kahato itote ma'ato te'e­ru­we­hymut hawyi te'e­ra­'a­kasa ra'yn Iesui ẽtyhot hap. I'ewyte i'yaty­piaria sa'a­wy­'i­wuaria Tupana ehay moherep haria ase'i Musei ase'i Eria te'e­ra­'a­kasa ra'yn. \v 33 Mi'i hawyi Musei Eria Iesui yaty­pepyi tuwat turan Peteru to'e Iesui pe — Waku meiũpe wato­py­hu'at wuat'i e'at pe Mehĩ e. Pyno waku urutunug mesuwe wẽtup yat ase'i Musei mõtypot hamo wẽtup yat ase'i Eria mõtypot hamo hawyi wẽtup yat emõtypot hamo urutunug mesuwat yity'ok tote e Peteru Iesui pe ma'ato yt tepiat yt ikuap i popuo mio tã to'e katu­pono token'ẽ haype. \v 34 Mio tã e turan ywyhig put'ok'e Peteru Iuwãu Tiaku ete. Mi'i hawyi te'e­ro­ken'ẽ kahato. \v 35 Mi'i hawyi Tupana ehay ta'a­tukuap ta'yn ywyhig kaipyi — Mekepe eipy­'a­setpe ti Wẽtup ok Miit toĩne'en. Mi'i ti Uha'yru Uimi­'airo Wuat'i Miit'in Ehakye­ra'at hanuat e. Pyno eiwa­nẽtup to Uha'yru mienoi kape e Iesui piat pe I'ywot Tupana ehay put'ok'e atipy kaipyi. \v 36 Mio tã e hawyi Iesui tuweran toĩne'en Musei Eria te'e­ra­'aipok atipy kape hawyi. Mi'i hawyi Peteru Tiaku Iuwãu yt henoi hin i irania'in me ta'a­tu­'a­kasa hap ko'i ma'ato meiũran ta'a­tu­henoi ra'yn ta'a­tu­mikuap ko'i Iesui tehymut ra'yn gu'uro pywiat hawyi. \s1 MATEU 17.14-21 MAKU 9.14-29 PIAT EWY \p \v 37 E'ihot'ok pe hawyi Iesui topot­mu­'eria wywo ipot'apyk yity'ok kaipyi yi hot kape. Mi'i turan put'ok­'i­'a­tu'e typy'i rakaria Iesui ete. \v 38 Mi'i hawyi wẽtup ok miit'in tok piat tikaykay ra'yn Iesui — Urumu'e hat eraha'at ro uha'yru wẽtup yn nakat kape e. \v 39 Ma'ato ahiag teke uha'yru piit pe hawyi tehay pirik wo ihay sa'ag hawyi ahiag tihuruk kahato uha'yru Uhyt e. Yt naku i kahato tuete hawyi iwẽnãpuk sa'ag kahato uimẽpyt e. Mi'i hawyi toha­ty'i haty'i hawyi iperup kahato toĩne'en mot'i tuete hawyi tuwẽtem porap i tuereto uimẽpyt piit pyi e. Mi'i hawyi meremo teke i ra'yn ipiit pe tuereto i'ahyk ahyk hamo e. \v 40 Emiit'in me ahiag hep hap ahẽtup wen ma'ato yt ta'a­tuhep kuap i e Iesui pe. \v 41 Mi'i hawyi Iesui to'e itotiaria pe — Are pãi eipe ti yt Tupana mohey hin i haria i'ewyte eiwa­nẽtup hap yt hãpyk hin i Tupana kape e. Areĩne'en mot'i ra'yn eiwywo eimu'e hamo wen ma'ato yt uimohey kahato i e. Mi'i hawyi to'e ahiag ipiit piat rakat e'ywot pe — Pyno eterut ro esa'yru uhowawi e. \v 42 Mi'i hawyi kurum tut Iesui ewawi turan ahiag tipun i yi tote hawyi toihuruk huruk kahato i'ewyte iwẽnãpuk. Ma'ato mi'i turan Iesui — Wãi'e ahiag me hawyi tuwẽtem hawyi ihãite. Waku hawyi Iesui tum ha'yru i'ywot pe. \s1 MATEU 17.22-23 MAKU 9.30-32 PIAT EWY \p \v 43 Mi'i hawyi itotiaria te'e­ru­wa­nẽtup Tupana esaika hap iwato kahato Iesui mimo­herep hap kape. \v 44 Te'e­re­wa­nẽtup turan Iesui minug ko'i etiat turan Iesui henoi topot­mu­'eria pe — Yt eweiwaure tei'o mesuwat uimienoi e. Pywo ti rat Miit'in Eheyke'et kahato areĩne'en pytkai miit'in mima'at aru arepy­hu'at hawyi ui'auka teran haria po pe uhenoi. \v 45 Ma'ato yt ta'a­tukuap hin i kat to'e hawe mio tã e ma'ato hemiit'in apo yt i'atu'e teran i te'e­ro­ken'ẽ haype. \s1 MATEU 18.1-5 MAKU 9.33-37 PIAT EWY \p \v 46 Mi'i hawyi Iesui potmu­'eria tu'uka to'ope ta'a­tuehay wo uwe kahu po'og tu'isa wo toĩne'en hap ete. Mi'i hawyi — Uito po'og eikai yn i'atu'e to'ope. \v 47 Mi'i hawyi Iesui tikuap ta'yn i'atu­wa­nẽtup hap hawyi toterut hirakat i'atue­wawi tuwe­wywo. \v 48 Mi'i hawyi to'e temiit'in me — Uwe uwe toĩne'en neran uhemiit'in akag wo waku mi'i miit topy­hu'at hira­karia powyro hat wo mẽpyt'in ky'e hat wo po'og torania kai e. Uwe uwe ti'a­tu­ky'e kahato hira­karia Uito ewy mi'i hat po'og uhemiit koro toĩne'en irania'in kai Tupana wanẽtup hawe e. Mi'i pote eweha'at ro meiũwat hirakat kape uwe uwe meiũwat hirakat ewywuat ky'e hat i'ewyte uiky'e hat sese e. Meiũwat hirakat ewywuat ky'e hat uiky'e hat toĩne'en mi'i hawyi mi'i hat waku ei'akag wo e. Pywo ti rat uwe uwe uiky'e hat toĩne'en mi'i hat piat Tupana to'e — Uiky'e kahato hat en e hira­karia ky'e hap upi e. Mi'i hat ti ei'akag wo toĩne'en Tupana wanẽtup hawe e. Pywo ti rat uwe uwe to'e hirakat yt i'ywot i yt ity i rakat pe — Ereke o ui'yat pe uimẽpyt no e hat pe — En po'og uhemiit e aru Tupana e Iesui. Meiũwat hirakat ewywuat ky'e kahato hat uimi­'airo ei'akag wo toĩne'en e. Uwe to'e hira­karia pe — To'iro watenuk hit e mi'i hat i'ewyte uhepe — To'iro watenuk e hat ewy toĩne'en e Iesui. Mi'i hat uiky'e hat i'ewyte uwe uwe uiky'e hat Ui'ywot Atipy piat ky'e hat toĩne'en e. Meiũwat hirakat ky'e hat ewywuat eipe pote uiky'e hat i'ewyte toĩne'en i'ewyte Uipo­'oro hat Tupana ky'e hano toĩne'en e. Uwe hirakat powyro hano toĩne'en mi'i ti po'og waku eimu'e hat akag e. Ta'i yt wemo­wato i hat po'og irania'in kai ei'akag wo e Tupana e Iesui ahepe temiit'in me. \s1 MAKU 9.38-40 PIAT EWY \p \v 49 Mi'i hawyi Iuwãu to'e Iesui pe. — Uruka­'iwat ga'atpo uruta­'a­kasa ra'yn wẽtup ok ahiag ko'i sopo hat e. Eset wo toi'a­tu­sopo kahato ahiag wen yt hewyry hin i ahupi hat. Mi'i pote — Wãi'u­ru­to'e tope katu­pono yt karãmuo i uruwywo hewyry rakat i pote e. Ta'i yt karãpe i mekewat miit eti'airo uruehamo emiit no pote — Yt naku i etunug Iesui motpap mesuwe yt uruwywo i ereto pote uruto'e tope e. Mi'i hawyi — Ma'ato uito ti eipe ewywuat kahato katu­pono uito i'ewyte Iesui mohey hat areĩne'en e uruepe. Mi'i hawyi — Wãi'u­ru­to'e i tope katu­pono toi'a­tu­sopo kahato ahiag itote ehay wo ma'ato yt hewyry i uruupi uruto'e tope i'atu'e Iesui pe topot­po­'o­roria. \v 50 Ma'ato Iesui tiwesat topot­po­'oro Iuwãu me i'ewyte irania'in topot­mu­'eria pe — Yt naku i wãi'e­wei'e wẽtup uhemiit yt hewyry i eiwywuat rakat pe e katu­pono ti aru tukup­te'en kahato uhemiit'in yt eimikuap ko'i i e. Mi'iria ti aru ma'ato howapy kahato uhesaika hap wywo eiperia ewywuat e. Mi'iria uimohey kahato haria tukup­te'en eiperia ewywuat uimohey kahato rakaria yt karãpe i eiwywo hewyry rakaria pytkai e. Mi'iria ti yt karãpe i uimohit ta'a­tuehay wuat haria katu­pono uhet wywo ta'a­tu­sopo ahiag e. Mi'i pote ti yt naku i irania'in uhemiit'in me — Wãi nei'o ewei'e yt eiwywuat hewyry rakaria i pytkai are e. Pyno po'og waku — Hẽ to uhyt mana ewei'e yne uhemiit'in waku nug haria pe e Iesui ahepe. \p \v 51 Iesui aipok hap atipy kapiat hamuat yt pya hin i mi'i pote Ieru­sarẽi kape yn toto teran to'auka aheka­wiano hap kape toto teran. \v 52 Toto Ieru­sarẽi kapiat tokosap mo teran tawa Samaria kape. Mi'i pote sa'a­wy'i toi'a­tu­po­'oro temiit'in te'yianme tawa kape ta'a­tuket hamuat heiam kat hamo. \v 53 Ma'ato toto tawa wato Ieru­sarẽi kapiat tokosap mo. Mi'i pote tawa Samaria piaria sakpo toto teran. Mi'i pote toi'a­tu­po­'oro temiit'in te'yianme tawa Samaria kape i'atu­mi'u kat hamo i'atuket hap kat hamo. Ma'ato tawa Samaria piaria yt tiky­'esat i katu­pono ta'a­tukuap ta'yn ta'a­tue­wa­nĩ­kaptia tawa Ieru­sarẽi piara kapiat tokosap mo toto Iesui hap. Ta'i Iuteu ywania Iesui pote yt ta'a­tu­ky­'esat i Iesui ut hap. Katu­pono tawa Samaria piaria gupte'en haria yt iky'esat hin i Iuteuria ko'i. \v 54 Tiaku Iuwãu mi'i tawa piaria e hap ta'a­tukuap hawyi apo'i­'a­tu'e Iesui pe — Uruka­'iwat waku apo aria uruikaykay atipy kaipyi yt eky'esat i haria tawa Samaria yawnia u hamo i'atu'e. Pyno waku eti'a­tu­moma yne mi'iria aria atipy kaipywiat wo i'atu'e Iesui pe. \v 55 Mi'i hawyi Iesui tuwe­morem wãito'e hamo — Yt rat yt eiwe'eg hin i e. Yt ariot i wyti miit'in auka hamo Uito e. Yt naku i eweikaykay aria atipy kaipyi miit auka hamo e. Miit'in ehakye­ra'at hamo ariot e. \v 56 Mi'i hawyi tuwat i ra'yn wẽtup tawa kape wẽtup mu'ap upi yi Samaria sakpo. \s1 MATEU 8.18-22 PIAT EWY \p \v 57 Mu'ap upi put'ok'e Iesui ewawi wẽtup ok tehay hamo — Mehĩ areto teran kahato eupi aikowo aikowo ewyry hap upi e. Uipap eupi emiit no areĩne'en neran e. Ehay moherep wuat'i ywania piat hamo atiky­'esat uito e. \v 58 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Pyno ereto teran pote waku sa'a­wy'i eto hap owakai etikuap niatpo kahato ereto uhupi hap e. Yt kat hin i ui'yat toĩne'en mesu­wa­rotiat e Iesui. Uito Miit'in Yke'et areĩne'en wen ma'ato yt kat i uhekat uimi'u mesuwe e. Ereto teran uhupi pote yi tote yn watoket yt kat i ai'yat pote e. Ta'i mesu­wa­rotiat awahuru ko'i tukup­te'en ta'a­tu­ka'a puo ma'ato Uito yt kat i uiket hap e. I'ewyte weitaria ta'a­tusok ko'i puat te'e­roket ma'ato Uito Wuat'i Miit'in Porekuat pytkai areket yahig me mu'ap upi yt kat i ui'yat i pote. Yt kat i uhekat mesu­wa­rote are'e epe e. Niatpo kahato uhemiit no hap waku miit'in tikuap tuwat uhupi teran haria e. Yt naku i eweiwat uhupi hawyi ui'atoiat niatpo kahato hap upi are e Iesui ahepe. \v 59 Mi'i hawyi Iesui tuwẽ­powat wẽtup ok kape — To'iro uhupi mehĩ e. Mi'i hawyi toiwesat Iesui — U pãi wen ma'ato sa'a­wy'i waku atipoi ui'ywot iku'uro hap kape mi'i hawyi isyp rokirẽ waku meremo areto eupi e. \v 60 Ma'ato Iesui to'e — Etipo­'oro iku'uro rakaria iku'uro rakat syp hamo uhyt e. Tukup­te'en ni iku'uro rakaria ewywuaria Tupana kape yt ihay i haria yt kuap i haria waku mi'iria po pe etoiat sa'up e'ywot poi e'ywot syp hamo uhyt e. Mi'i hawyi meremo ereto uhupi miit'in mu'e aikotã waku ta'a­tunug Tupana ta'a­tu­po­rekuat nuat enoi hamo e. \v 61 Mi'i hawyi wẽtup ok to'e Iesui pe — Ta'i areto teran eupi pãi Uhyt e ma'ato sa'a­wy'i ahẽtup teran ui'ywot uity pe sio waku sio yt hap e. \v 62 Mi'i pote Iesui to'e — Yt naku i wateput hap upi wate­ha'at at ka'ap ahewat­'ymo hap kape katu­pono mi'i tã watunug pote meremo wata'at e. Mi'i hap ewy kahato uwe uwe toto uhupi uhehay moherep hamo hawyi tewat­'ymo hap kape teha'at kahato hawyi toiky­'esat tomi­'atoiat ko'i hawyi ta'aipok i ra'yn sa'a­wy­'iwuat hap kape mi'i miit yt naku i topy'a pe uhemiit no. Mi'i miit yt naku i uhemiit no Tupana ehay moherep hamo aikotã waku watunug Tupana Aipo­typot no e hap moherep hamo e Iesui — Areto teran eupi wen e haria pe. \c 10 \p \v 1 Wẽtup e'at Iesui Aika­'iwat ti'a­tu­'airo po'og 70 ok takaria topot­mu­'eria wo. Mi'iria typy ok tuereto toi'a­tu­po­'oro aikowo aikowo toto irane hap tawa kape te'yianme tawa ko'i upiat miit'in atumu'e yian notiat hamo. \v 2 Toi'a­tu­'airo topot­po­'o­roria hawyi toi'a­tu­nãpin i'atuwat hap eyianmete aitotã waku ta'a­tunug ipuo hap ete mio tã e — Woro­ho­'o­'airo eipe miit'in sem atumu'e hanuaria wo e. Miit'in haat rakaria ewywuaria Tupana wanuat nug hamuat e. Aikotã awati ewy kahato mi'iria tukup­te'en waku pe hamo e. Waku eweipuruk aimi'u wo e katupono awati sem ewywuat itote miit'in sem e. Yt eweipuruk kuap i hap ewy i'atu kahato awati ewy e. mi'i pote waku eiperia typy'i kahato ipuruk hamo e. Waku ewehẽtup ipuruk hamo Mikoi Ka'iwat Tupana pe — Etipo­'oro o meremo urupo­wyro hanuaria haat ko'i puruk hamuat ewei'e Ipuruk Hat Ka'iwat pe e. Waku wahẽtup Tupana pe aipo­wyro hap are. Mi'i hawyi temiit 70 ok takaria toi'a­tu­po­'oro tehay moherep hamo. \v 3 — Pyno eweiwat ro e ma'ato eiwe'eg wo o eimi­mu­'eria pupi are katu­pono irania'in itote ai'auka teran haype ne'i e. Ta'i woro­ho­'o­po­'oro ehewa­nĩ­kaptia py'a­setpiat eikup­te'en hamo aikotã aihũria tukup­te'en awahuru sem py'a­setpe hap ewy aru eweikup­te'en itote aikotã awyato ai'u teran haria ewywuaria itote tukup­te'en uhetiat ewei'a­tu­mu'e turan e topot­po­'o­roria 70 ok takaria pe. \v 4 Eiwat hap upi yt eweitioto tei'o ehekat ko'i i'ewyte mekewat sa'up eiam me yt kat i sa'up eweitioto o e. I'ewyte ehesokpe eiam yt eweitioto tei'o e. Wẽtup yn eipy piat eipy sokpe mi'i waku eretopag e. Mi'i hawyi yt eweikup­te'en mot'i i mu'ap upi irania'in wehay miky­ry'i hamo e. Ma'ato eweiwat ro hãpyk mekewat tawa ko'i kape eipo­'oro hap ko'i nug hamo i'atu­mu'e hamo are ehepe e Iesui. \v 5 Kat etawa kat etawa pe put'ok­'e­wei'e hawyi o wẽtup getap we yn eiwe­hyt'ok hawyi waku ewehẽtup Tupana pe — Eti'a­tue­ha­kye­ra'at kahato ro meiũwat getap wiaria hawyi eti'a­tu­moe­hãite yne miit'in meiũwat getap wiaria o ewei'e itote e. \v 6 Mi'i hawyi getap wiaria eimienoi ko'i Tupana mipoi­tyro ko'i tukup­te'en ei'e hap ewy e. Ta'a­tukuap teran ehay pote meremo ta'a­tukuap e. I'atu­wese ehete pote ei'e hap — Tupana eti'a­tue­ha­kye­ra'at meiũwat yat piaria o ei'e hap sa'a­wy'i eimiẽtup ewy Tupana tunug na'yn ei'e hap ewy wen ma'ato mekewat yat piaria yt i'atu­wese i uhehay kuap hamo pote hawyi wu'uka teran haype pote eimiẽtup — Tupana eti'a­tu­poi­tyro meiũwat yat piaria ei'e hap Tupana yt tum i ta'a­tu­mo­wepit hap eimiẽtup sa'a­wy­'iwuat ewy e. \v 7 — Mi'i hawyi wẽtup getap we yn eweikup­te'en eiky­'esat haria piat pe e. Eiwe­hyt'ok hawyi itote yn o eweikup­te'en e. Kat som ta'atuium ehepe eimi'u wo mi'i ti waku ewetu'u e. Yt eweiwe­mõti tei'o i'atumium ete yt kat sa'up i katu­pono eipe ti i'atu­mu'e haria pote eipoi eipotpap sa'up mo e. Ma'ato yt naku i eheha­mane'i yne getap ko'i upi sẽtup sẽtup eharia ewy e. Sa'a­wy­'iwuat eiwe­hyt'ok hawe yn eweikup­te'en hawyi itote yn eweinuk e. \v 8 Tawa piaria waku kahato eweipuẽti e haria pote ehu'u ro kat ko'i kat ko'i ta'a­tu­mierut eimi'u wuat. \v 9 Mi'i tote yne i'ahu rakaria waku eweimoe­hãite e. Waku kotã ewei'e itotiaria pe — Tupana topy­hu'at meiũ Porekuat no hap yt pya hin i eikai ewei'e iwese etawa piaria pe. \v 10 Ma'ato tawa piaria yt i'atu­wese i ehete pote waku eiwe­nõ'ẽ i'atue­tawa pyi hawyi mu'ap upi itote pyi eiwe­pit­pit'ok i'atue­tawa sawiu eipy etiat hep hamo hawyi ewei'e wuat'i tawa piaria ehamo — Pyno mehĩ'in mana'in Tupana ehay pun haria eipe ewei'e i'atuepe e. Pyno yt uruiky­'esat i ra'yn ehetawa sawiu urupy ete ewei'e o i'atue­wawi. Tupana ehay pun haria ra'yn eipe ewei'e itotiaria pe e. Mi'i hap ewetunug hawyi meiũwat tawa piaria tikuap ta'yn uimohey hap pun haria ne'i mi'iria i'ewyte Tupana tikuap ta'yn uimohey hap pun haria hap e Iesui topot­po­'o­roria pe 70 ok takaria pe. \v 11 Mio tã waku ewei'e itote — Pyno urumienoi Tupana Mipo­'oro Aheha­kye­ra'at hat etiat sehay yt eweiky­'esat i hawyi ehetawa sawiu urupy etiat yt uruiky­'esat i hawyi uruipit­pit'ok ewei'e o e. Mi'i tã urutunug ei'a­piheg irane hap enoi hamuat hap ewei'e o e. Koitywy Tupana ti'a­tu­'a­piheg aru yt eweiky­'esat i urumienoi pote ewei'e o e. Tupana topy­hu'at Miit'in Porekuat nuat hap yt pya hin i eikai toĩne'en ma'ato yt eweiky­'esat i pote ei'a­piheg hap yn topy­hu'at irane ewei'e o yt uiky­'esat i haria pe e. \s1 MATEU 11.20-24 PIAT EWY \p \v 12 Mi'i hawyi Iesui to'e wuat'i tawa ko'i puaria towa­nĩn­kaptia pe yt tomohey i haria pe — Arewak uipy'a pe ei'a­piheg hap ete e. Pywo ti rat are'e ehepe Tupana mi'a­piheg ko'i eweikup­te'en aru e. Karãpe put'ok'e aru mekewat uhe'at hawyi are'e Tupana pe uwe waku rakaria uwe yt naku i rakaria hap e'at pe ti aru ahenoi Tupana pe mio tã — Eipe ti uipot­po­'o­roria yt ky'esat i haria pote yt naku i pe eweikup­te'en po'og sa'a­wy­'i­tewuat tawa Sutuma piaria kai sa'a­wy­'iwuat uimiwuk kai are'e. Mi'iria yt naku i kahato rakaria ati'a­tu­moma ra'yn aria wo atipy kaipywiat no ma'ato eipe po'og yt naku i wo eweipy­hu'at tawa Sutuma piaria kai uhehay enoi haria yt eweiky­'esat i pote are aru ehehay uhetiat pun haria pe e Iesui topot­mu­'eria pe. \v 13 Mi'i hawyi po'og tohenoi tawa ko'i puaria yt tomohey haria i etiat — Ahenoi wyti Iuteuria kaipy­wiaria tawa Kurasĩ miaria gupte'en haria i'ewyte tawa Pesaita piaria apiheg hap etiat e. Yt naku i pe te'e­ro­py­hu'at irane e. Arewak uipy'a pe ei'a­piheg hap ete e. Te'e­ra­'a­kasa uiminug wakuap ko'i kape yt irania'in ewywuat i ma'ato mi'i pytkai yt uimohey teran hin i. Uito iwato kahato rakat hap upi i'atue­hamuat atunug kahato pytkai yt miit minug ewywuat i atunug ma'ato uimohit ne'i e Iesui. \v 14 Nimo kahato tawa Tiru piaria tawa Sĩtau piaria Tupana ti'a­tu­moma e. Tawa Sĩtau piaria tawa Tiru piaria topap yne itote e miwan me e. Mi'iria yt naku i sese rakaria tukup­te'en hap watikuap. Pywo ra'yn i'atu­minug sa'ag ko'i po'og iwato toĩne'en wuat'i sa'a­wy­'i­wuaria kai wen ma'ato uimohey pun hap mesu­wa­ro­tiaria tawa Kurasĩ piaria tawa Pesaita piaria po'og yt naku i nug haria Tawa Sĩtau tawa Tiru piaria yt naku i nug hap kai katu­pono uimohey hap pun haria mi'iria pote e. Ta'i ati'a­tu­mu'e kahato mi'iria Tupana ehay wakuat wo ma'ato yt uimohey i haria hap yn topy­hu'at yt kat i uimohey hap e. Are pãi arewak uipy'a pe ei'a­piheg hap Tupana piat hap aru hap pupi. Yt naku i kahato hawuo topy­hu'at aru tawa Kurasĩ tawa Pesaita piaria e. Sa'a­wy'i tawa Sĩtau piaria tawa Tiru piaria yt te'e­ra­'a­kasa hin i uiminug wakuat nug hap ko'i kape ma'ato te'e­ra­'a­kasa pote tawa Kurasĩ tawa Pisaita piaria ewy meremo te'e­ru­we­morem Tupana kape hap atikuap. Te'e­ra­'a­kasa hawyi meremo sokpe i'anam nakat ewywuat ta'a­tupag ta'a­tuepiit ete haty nug hamo paata­'a­tu'e Tupana kapiat hap moherep hamo are e. Mi'i hawyi yi tote te'e­ra­'apyk hawyi ywytup ko'i ta'a­tu­'akag me ta'a­tupag ta'a­tueko ewy ta'a­tu­minug sa'ag atoiat hap moherep hamo e. Ma'ato eipe ti tawa Kurasĩ piaria tawa Pesaita piaria yt naku i pe eweipy­hu'at po'og tawa Tiru piaria kai tawa Sĩtau piaria kai aru are katu­pono ewei'a­kasa uiminug wakuap ko'i i'ewyte uhehay Tupana etiat yn hap wen ma'ato yt ewei'a­tu­'atoiat teran hin i eiminug sa'ag hap ko'i e. \v 15 Mi'i hawyi Iesui — Arewak uipy'a pe ei'a­piheg hap Tupana piat hap pupi tawa Kawa­na'ũ piaria e. — Ta'i uruto po'og na'yn tora­nia'in kai uruto­py­hu'at e haria eipe wen ma'ato eiwe­ma'at ne'i mio tã ewei'e katu­pono ti aru eiku­'uro hap topy­hu'at irane hawyi yt uwe i te'e­ro­py­hu'at ehetawa pe aru eikuap haria tukup­te'en mesuwat yi tote katu­pono eipe yt uimohey i haria pote are e Iesui tawa Kawa­na'ũ piaria pe. \v 16 Mi'i hawyi to'e i ra'yn topot­po­'o­roria pe — Uwe eimienoi kapiat wanẽtup hat wyti aru i'ewyte uimienoi kapiat wanẽtup hanuat. Yt eiky­'esat i hat ti aru i'ewyte yt Uito i wyti uiky­'esat hat ra'yn e. Yt uiky­'esat hat i pote i'ewyte yt Uipo­'oro Hat Tupana ky'esat hat i e 70 ok takaria pe i'atu­po­'oro haype. \v 17 Mi'i hawyi 70 ok takaria Iesui ti'a­tu­po­'oro ra'yn tawa ko'i upiat tehay henoi hamo. Mi'i hawyi 70 ok takaria tuwat hawyi i'atu­ko­hye­wyry hap tawa ko'i upi miit'in mu'e hamo hawyi te'e­ra­'aipok i ra'yn Iesui kape i'atu­wepit kahato. Mi'i hawyi te'e­ro'e — Uruka­'iwat i'atu'e pywo wyti ahiag tuwat ra'yn esaika wuat urui'a­tu­sopo hawyi i'atu'e. Eset nywo urui'a­tu­sopo kuap kahato ahiagnia i'atu'e Iesui pe. \v 18 Mi'i hawyi Iesui to'e i ra'yn 70 ok takaria pe — Ta'i uimiium uhesaika hap po'og ahiag kai e. Sa'a­wy'i ahiag atipy pe toĩne'en Tupana yatype hemiit no wen ma'ato tuwe­mo­wato teran po'og Tupana kai hawyi Tupana tipun ahiag atipy kaipyi yi kape e. Mi'i hap Uito ara'a­kasa ahiag Tupana ti'ok­hytpun turan. Merep merep'e hap put'ok'e hap ewy ta'at atipy kaipyi yi kape ahiag e. I'ewyte eweiwat turan ara'a­kasa i ta'at i ra'yn ahiag hap ara'a­kasa uhehay ewei'a­tu­mu'e miit'in wuat'i tawa ko'i upi turan e Iesui topot­po­'o­roria 70 ok takaria pe. \v 19 Mi'i pote uimiium uhesaika hap ehepiat po'og hesaika ahewa­nĩkap sese ahiag kai. I'ewyte eiko­hye­wyry hap upi miit'in mu'e uhehay wo turan moi ok yt hesaika i ehete i'ewyte sapot yt haty kuap i eipiit ete e. Pywo pe ti yt kat i eipyhyp kuap eipe uhehay ehewyry hap upi uhehay moherep hamuat turan e Iesui temiit'in me. \v 20 Ga'atpo ra'yn atum ehepe uhesaika hap wuat'i nug kuap hamo e. Mi'i pote waku kahato ahesaika ewei'e eipy'a pe. Waku kahato ahesaika hap ahiag sopo hamo ewei'e eipy'a pe e. Mi'i pote eiwepit kahato mesup e. Pyno waku eiwe­mo­wepit uhesaika hap toĩne'en eipiit ete wuat'i nug hamo wen ma'ato po'og po'og waku ewei'e eipy'a pe — Uimo­wepit hap sese ti toĩne'en mesup katu­pono Tupana uheha­kye­ra'at ra'yn wuat'i e'at pe uimo­wepit hap sese po'og waku ewei'e eipy'a pe e. — Ta'i uhet sese toĩne'en miwan me atipy pe Tupana mieha­kye­ra'at areĩne'en pote uiwepit kahato mesup po'og uhesaika ahiag sopo miit'in moehãite hap kai po'og waku ewei'e eipy'a e. Mi'i Tupana piat eheha­kye­ra'at wuat'i e'at piat hap are waku katu­pono ehet ko'i toĩne'en atipy pe miwan me uwe Tupana mieha­kye­ra'at ko'i sese e hap miwan note e. Mi'i hap po'og waku toĩne'en wuat'i kai eimo­wepit hap e Iesui temiit'in me ahepe. \s1 MATEU 11.25-27 PIAT EWY \p \v 21 Mi'i hawyi Tupana Pã'ãu timo­wepit ra'yn Iesui hawyi to'e — Papai waku kahato ti En e. Atipy piat Morekuat nuat i'ewyte mesu­wa­rotiat Morekuat nuat. Waku kahato en Papai katu­pono emikuap ko'i yt heremo i rakat ko'i yt etimo­herep hin i — Uruikuap yne po'og torania kai ra'yn e haria pe ma'ato — Yt uruikuap i kahato te e haria pe hira­karia ewywuaria pe etimo­herep ta'yn ekuap hap uimi­mo­herep hap ko'i uhehay wakuat emiky­'esat ewy e Iesui To'ywot pe. \v 22 Mi'i hawyi Iesui to'e temiit'in me — Tupana tum na'yn uhepe towanuat ko'i apykok hamo tesaika hap e. Ta'i Ui'ywot yn ni uikuap hat sese e. Ui'ywot yn nyti Uito Tosa­'yru kuap hat sese e. I'ewyte Uito yn nyti Ui'ywot kuap hat e. Ha'yru yn nyti To'ywot kuap hat sese e. Ma'ato uwe uwe pe atimo­herep teran Ui'ywot kuap hamuat mi'iria ti aru Ui'ywot kuap haria te'e­ro­py­hu'at e. \v 23 Pyno uiwy­ria'in e i'atu kahato sa'a­wy­'i­wuaria Tupana ehay moherep haria te'e­ra­ha'at teran kahato uhowawi rakaria ma'ato yt te'e­ra­ha'at kuap i yt uhe'at i te pote e ma'ato eiperia ti eweha'at ra'yn uikuap haria sese ra'yn eipe. Mi'i pote ti are'e ehepe eheha ko'i yt uwe wuat ewy i tukup­te'en eheha wuat ewa'a­kasa uhowawiat haria eipe pote e. Eipe po'og Tupana mipoi­tyro ko'i torania kai are e Iesui topot­po­'o­roria 12 ok takaria pe. \v 24 Katu­pono sa'a­wy­'i­te­wuaria Tupana ehay enoi haria i'ewyte porekuat nuaria ko'i hekatup kahato mesuwat e'at piat e. Te'e­ra­'a­kasa teran ei'a­kasa hap ko'i kape ma'ato mesuwat e'at pe yt put'ok'e i te i'atu­kup­te'en hap e'at pe e. \s1 MATEU 19.16-30 MAKU 10.17-31 PIAT EWY \p \v 25 Mi'i hawyi wẽtup ok miwan enoi hat apo'e Iesui pe — Urumu'e hat e aikotã som waku uheĩne'en hap sese puẽti hamo atunug e yt pywo pe i ma'ato toima'at reran haype ne'i apo'e. \v 26 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Etikuap apo aikotã Musei mienoi ko'i e. \v 27 — Ta'i atikuap e. — Etiky'e o Tupana yn epy'a pe e. Etiky'e yne ewanẽtup hawe. Etiky'e Tupana yne ewe'eg hawe e. I'ewyte eti'a­tu­ky'e irania'in yne ro eweky'e hap ewy e tomiwan me e miwan enoi hat Iesui apo'e hawyi. \v 28 — Pywo kahato uiwesat en uhyt e Iesui. Mi'i ko'i etunug hawyi eieĩne'en hap sese etipuẽti ra'yn e. \v 29 Mekewat miwan enoi hat — Uito po'og waku irania'in kai e hat toĩne'en pote yt toi'a­tu­ky'e hin i irania'in. Mi'i pote to'e Iesui pe — Uwe pyno waku atiky'e irania'in e. \v 30 Mi'i hawyi Iesui henoi sehay iã'ãkap tope uwe waku wati­ky'e hap enoi hamuat — Sa'a­wy'i so wẽtup ok Iuteu ywania kaipywiat toto ra'yn tawa Ieru­sarẽi kaipyi tawa Ieriko kape. Mi'i hawyi mu'ap upi tuwe­mo­herep sero'ok takaria. Mi'iria mu'ap upiat hat esokpe ta'a­tuhep yne hawyi ta'a­tu­'ahyk ahyk ne'i e. Porap ta'a­tu­'auka e i'ahyk ahyk hawe e. Mi'i hawyi ta'a­tu­'atoiat mu'ap tote e. I'ewyte ta'a­tue­roto yne heka­re'en e. \v 31 Ta'a­tu­'atoiat hawyi pa'i Iuteu kaipywiat toto ipuo e. Mi'i ta'a­kasa hawyi tokosap ne'i mi'ahyk ahyk ywytpuo e Iesui. \v 32 Mi'i hawyi Irewi ywania kaipywiat hat Tupana yat piat motpap nug hat tut e. Mi'i ti i'ewyte ipuẽti mekewat i'atu­mi­'ahyk ahyk ma'ato pa'i ewywuat kahato pote yt ta'a­kasa teran i iku'uro rakat hawyi tokosap ne'i i'ywytpuo e. \v 33 Mi'i hawyi meiũran put'ok'e wẽtup ywania mekewat yi Samaria kaipywiat e. Yt ai'y­wania Iuteuria ywania miky'e hin i Samaria ywania ma'ato mi'i pytkai mekewat yi Samaria kaipywiat teha'at kahato mekewat mi'ahyk ahyk kape hawyi toiky'e kahato topy'a pe. \v 34 Mi'i hawyi tuwe­po­hagnug mohag ikap takano i'ewyte mahy ewy wuano hawyi sokpe wo ra'yn toipo'i po'i. Tepiat ipohag nug waku hawyi mekewat yi Samaria kaipywiat hupit ra'yn tohũ ok tote mi'i hawyi getap kapiat totioto hamo. Miit'in ket howare pe hawyi heka­tuwy wo toĩne'en wãtym muo ka'ap i'apykok hamo e. \v 35 E'ihot'ok pe hawyi yi Samaria kaipywiat tum na'yn sa'up iwato kahato rakat getap ka'iwat pe mekewat sero'ok mi'ahyk ahyk poi hamo hawyi typy i'ape nu Uru kawiat tutum ha'up iwato kahato rakat hawyi tohenoi getap ka'iwat pe — Etiky'e ro meiũwat i'ahu rakat e. Mi'i hawyi ariot hawyi po'og atum epe iky'e hap sa'up mo e. \v 36 Tohenoi hawyi Iesui apo'e ra'yn Tupana ehay miwan miat enoi hat pe — Uwe kahu meiẽwat sero'ok takaria mi'ahyk ahyk ky'e hat e. \v 37 Mi'i hawyi miwan enoi hat tiwesat — Mekewat yi Samaria kaipywiat iwese rakat iky'e kahato hat e. Mi'i ti toto mi'ahyk ahyk kape ipohag nug hamo e. Mi'i hawyi Iesui to'e — Pyno ereto ro i'ewywuat nug hamo ewanĩ­kaptia ky'e hamo e mekewat — Uwe waku wati­ky'e irania'in apo'e hat pe. \p \v 38 Mi'i hawyi Iesui temiit'in wywo put'ok­'i­'a­tu'e wẽtup tawa pe. Mi'i tote hary­poria Mata ehap het rakat — Eiwe­hyt'ok o ui'yat pe Mimi e Iesui pe. \v 39 Mi'i hawyi te'e­ru­we­hyt'ok hawyi mana Mata kypy'yt Maria toĩne'en Iesui yatype imienoi kapiat tuwa­nẽtup hamo. \v 40 Ma'ato mana Mata ipotpap yn mi'u toi'a­tu­'anug kahato Iesui moenuk hamo. Ikypy'yt yt ipowyro i hawyi ipy'ahak ta'yn toky­py'yt ete hawyi to'e — Uipo­rekuat e uiky­py'yt Maria wyti yt uipo­wyro hin i e Iesui pe. Uiweran kahato uipotpap an e. Pyno etipo­'oro o uiky­py'yt Maria uipo­wyro hamo e. \v 41 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Uiwy Mata uiwy Mata e eminug ko'i kape yn erewa­nẽtup kahato e. \v 42 Waku wen ma'ato toĩne'en po'og waku hap uimi'u nug hap kai katu­pono Uito uiwy­wuaria uhehay kapiat wanẽtup haria waku wy uiwa­nẽtup hawe e. Uhehay kuap hap mana Maria ti'airo ra'yn e. Mi'i hawyi yt uwe i tihep kuap imiky­'esat uiwywuat hap e. Pywo kahato uikuap hap mana Maria piat wyti aru yt uwe i ihep kuap ui'ya­type tuwe­mu'e hap e Iesui mana Mata pe. \c 11 \s1 MATEU 6.7-15 PIAT EWY \p \v 1 Wẽtup e'at pe Iesui toto tehay teran Tupana wywuat hamo. Mi'i hawyi ihay kahato To'ywot wywo hawyi wẽtup ok ipotmu'e hẽtup Iesui pe — Urupo­rekuat urumu'e ro En Tupana kapiat Tupana wywuat uruehay hamuat hap ete e. Aikotã ahet'ok hat Iuwãu ti'a­tu­mu'e topot­mu­'eria hap ewy e katu­pono uruiky­'esat En ewywuat uruehay Tupana wywuat hap e. \v 2 Mio tã tohẽtup hawyi Iesui henoi ra'yn — Pyno Uimohey haria yt atiky­'esat i ehehay Tupana kape ewehu­'at'i hu'at'i eiwẽ­pap'i wẽpap'i ahut ewy hap yt atiky­'esat i e. Atiky­'esat ti ehehay eipy'a pyi Tupana wywo hap e. Mi'i e hap eipy'a piat waku ewei'e ma'ato emiky­'esat ewy hap ehehay ewy hap atiky­'esat e. Sa'a­wy'i waku wato'e \p — Uru'ywot Atipy piat waku kahato En waku wato'e. \p Uruimõ­typot kahato En waku wato'e e. \p Uruiky­'esat emõtypot hap mesuwat yi tote wuat'i miit'in py'a­setpiat eset mowato hap uruiky­'esat kahato waku wato'e. \p Tupana ereĩne'en no mesuwat yi toto Wuat'i Miit'in Potypot no mi'i hap uruiky­'esat. Uruiky­'esat kahato mesu­wa­ro­tiaria wuat'i ywania tunug emiky­'esat ewywuat hap aikotã atipy piaria tunug emiky­'esat hap ok tã hap uruiky­'esat waku wato'e e. \p \v 3 Tupana mesuwat e'at uruihẽtup epe urue'u'i mesu­wa­rotiat urumi'u hap uruhẽtup epe waku wato'e e. \p \v 4 Urui'a­parap kahato ewawi Tupana mi'i pote uruhẽtup kahato ewawi waure wo ereĩne'en uruminug sa'ag ko'i ete hap waku ewei'e e. Tukup­te'en kahato uruma'at haria uruetiat i'aparap haria. Mi'i hap sa'ag ko'i ete waure wo teran urutu­kup­te'en haype aikotã En ereĩne'en waure wo eetiat uru'a­parap hap ko'i kai hap ewy katu­pono waure wo En ereĩne'en uruwe­te­weru epiat hap kai pote En ewywuat urutup­te'en neran waku ewei'e Tupana pe e. \p Mesuwat e'at pe i'atu kahato uruiã'ãg ahiag ehay wo yt naku i nug hamo mi'i pote urupo­re­roto uruiã'ãg hap sakpuo urukosap hamo katu­pono yt urutunug po'og teran i yt naku i nug hap waku ewei'e Tupana pe e Iesui topot­mu­'eria pe. \p Uiwy­ria'in waku mi'i e hap ok tã ewehẽtup turan Tupana kape ehehay Tupana wywo e ma'ato eipy'a pyi ehehay eimi­ky­'esat ewy yn waku. Yt atiky­'esat i ewehu­'at'i hu'at'i mesuwat uhehay e Iesui ahepe. \p \v 5 Mi'i hawyi Iesui to'e ahepe — Ai'ywot Tupana tum aru aimiẽtup ok tã ahepe e. Yt naku i aipohep Tupana piat aimiẽtup hap ko'i ete are e. Waku wahẽtup hẽtup i Tupana pe tutum ahepe hap kape e Iesui ahepe. \v 6 Ta'i mi'i hap ewy waku wahẽtup aikotã karãmuo put'ok'e ai'yat pe aiwy wãtym turan hesy'at kahato hap wywo hap ewy waku watipoi ma'ato aimi'u yt kat i pote waku watuwat aheka­tuwy yat kape hawyi waku wahẽtup aheka­tuwy yat piaria õ'ẽ haria poi hamo e. — Uhyt mana wato'e uruwy­ria'in tõ'ẽ iuẽpe uru'yat pe hawyi yt kat i urue'u'i turan i. Uruiky­'esat etipuru porap'i eikaipyi u'i uiwy­ria'in poi hamo hesy'at kahato pote waku mio tã wato'e. \v 7 — Ma'ato wãtym hake turan pote aiwesat to'yat pyi. — Watoket uhyt mana yt ehẽtup i ra'yn o u'i meikoran katu­pono wãtym na'yn katu­pono are'o­kenhyp ta'yn wyti urutoket ra'yn wyti e. Ta'i te'e­roket yne ra'yn wyti uimẽt­pyt'in ui'yat piaria. Pyno meiũpe urue'yni ko'i poity'i pote yt areto kuap i ra'yn ewawi emiẽtup ium epiat hamo e. \v 8 Ma'ato mi'i hawyi — Eherut ro uhyt mana katu­pono uruwy mu'ap upiat put'ok'e rokirẽ hesy'at kahato wato'e i wato'e i kahato hawyi i'ãpe­'ok'am hawyi u'i tutum ahepe yt toket kuap i hawyi wahẽtup mot'i hawyi mi'i tu sake ti aru tut ahowawi u'i ium hamo e. \v 9 Pyno Tupana kape waku ahehay mi'i uhã'ãkap ok tã ahehay turan ahẽtup hẽtup kahato mekewat u'i ky'esat hap ewy ui'e hap ewy e. Mi'i pote ti aru tutum ahepe watikat kahato Tupana kape pote wati­puẽti aru e. Teg teg wato'e Tupana e'oken­'ypy ete hawyi aru to'o­kenhyp to'o­ken­'ypy hawyi aru tutum kahato aimiẽtup ewy wyti aru ahowawi e. \v 10 Ta'i wahẽtup hẽtup mot'i hawyi Tupana tum aru ahepe are e. Watikat turan Tupana miium turan yt naku i aipohep aimiẽtup ete pyi mi'i pote wati­puẽti irane aimiẽtup ipo pyi e. Waku Uhyt Uhyt Uhyt Mimi Mimi Mimi wato'e pot'i hawyi to'o­ken­hyp'ok hap ewy wyti aru are e. \v 11 Uipot­mu­'eria Tupana hegyi'at kahato pote tutum teran kahato aimi­hẽtup ahepe pãi are e. Ta'i karãpe aimẽ­pyt'in hẽtup u'i pira ahepe ta'a­tu­he­sy'at hawyi mi'i pote watum i'atu­miẽtup ko'i ahepiat i'atu­ky'e aimẽ­pyt'in mote e. Yt karãpe i yi ne'i watum yi aimẽ­pyt'in me u'i ẽtup ahepiat hawyi e. I'ewyte pira kã'ã ta'a­tu­hẽtup ahepe pote watum pira e. Yt karãpe i watum i'atuepe moi ne'i katu­pono wati­'a­tu­ky'e kahato aimẽ­pyt'in ko'i pote e. \v 12 Pyno aimẽ­pyt'in waipaka upi'a ta'a­tu­hẽtup pote hupi'a watum e. Yt karãpe i ti watum aimẽpyt pe sapot hupi'a tohẽtup hawyi are ma'ato toĩ pote i'atu­miẽtup ewywuat watum aha'y­ru'in me ahaki­'yt'in me e. \v 13 Ei'y­wot'in eity'in ni eipoi kahato eimiẽtup ko'i ewywuat. Yt naku i nug haria eity'in ei'y­wot'in pytkai waku yn ta'a­tunug neran ehepe eiky'e haype e. Pyno Ai'ywot atipy piat Tupana ti yt karãpe i sa'ag nug hat e. Waku Kahato rakat toĩne'en Ai'ywot Tupana e. Mi'i tupono ti aimiẽtup kat ko'i tomi­ky­'esat ewy yn aimiẽtup tutum. Wahẽtup Ipã'ãu Wakuat miky­'esat ewywuat pote tutum e. Mesu­wa­ro­tiaria yt nakuaria i pytkai hum kuap wakuap yn. Ta'a­tu­mõ'ẽ kahato mi'u wakuat ko'i ta'a­tu­mẽ­pyt'in me. Mi'i hap ewy ti po'og Ai'ywot atipy piat timõ'ẽ kahato po'og po'og ahepuo wahẽtup kahato hawyi aito imẽpyt'in mote e Iesui ahepe. \s1 MATEU 12.22-30 MAKU 3.20-27 PIAT EWY \p \v 14 Pyno wẽtup e'at pe Iesui ipotpap kahato miit'in moehãite hap ete. Mi'i hawyi itote toĩne'en yt ihay kuap i rakat ahiag topiit piat pote rakat. Mi'i ti Iesui tisopo ra'yn hawyi ihay kuap i ra'yn. Mi'i pote irania'in itotiaria te'e­ru­wehum kahato Tupana ete. \v 15 Ma'ato irania'in te'e­ro'e sa'ag Iesui ete itote — Ta'i ahiagnia akag esaika hamo mekewat ahiag potypot Peusepu aipusu puat hesaika hamo wyti Iesui ti'a­tu­sopo meiũwat miit piit piat ahiag i'atu'e sa'ag Iesui mohit hamo. \v 16 Irania'in itote — Uhyt Mimi i'atu'e etunug no emisepap yt miit'in minug kuap i hap ewywuat iwato rakat atipy kaipywiat Tupana kaipyi hap uruiky­'esat i'atu'e. Yt miit'in minug kuap i iwato rakat merep hap ewy etunug paini ewywuat mi'i hawyi meremo — En Uruetu­pana uruto'e i'atu'e sa'ag hã'ãg hap ne'i. \v 17 Ma'ato Iesui tikuap i'atu­wa­nẽtup hap sa'ag hawyi to'e — Wẽtup tama piaria tu'uka tu'uka kahato to'ope to'ope hawyi meiũran ti aru meiẽwat tama wo'o­ky'e hap esaika hap yt kat i ra'yn topy­hu'at itote e. I'ewyte getap wiaria tu'uka tu'uka to'ope to'ope hawyi meiũran yt kat i wo'o­wese hap topy­hu'at itote hawyi yt i'atu­potpap kuap i kat nug kat nug hap ete yt to'o­wesat i hawyi e. \v 18 Pyno — Ahiag koro Peusepu esaika hamo eti'a­tu­sopo ahiagnia ewei'e ti uhepe ma'ato ahiag akag emiit'in ko'i tu'uka tu'uka to'ope to'ope pote yt kat i to'o­wesat hap toĩne'en itote hawyi to'o­moma hap yn topy­hu'at itote irane e. Yt karãpe i ti tu'uka ahiag akag temiit'in ahiagnia wywo e. Ahiag akag yt to'o­sopo teran hin i ahiagnia wyti miit'in piit pyi ma'ato to'o­po­wyro to'o­ka­wiano hap yn ta'a­tu­ky­'esat e. Pyno yt eiwe'eg hin i are e. Kat pote som — En ahiag akag koro esaika hamo wyti eti'a­tu­sopo ahiagnia ewei'e katu­pono pywo ti rat ahiag koro yt ti'a­tu­sopo teran i temiit ahiagnia miit'in piit ko'i pyi uiminug ewy are e. \v 19 Pyno koitywy apo'e­wei'e eiwo­'ope — Kat esaika hamo som toi'a­tu­sopo ahiagnia e hap ete ewei'e uhepiat. Pyno ahenoi ehepe uwe esaika hamo ati'a­tu­sopo sopo ahiag ko'i sem hap miit'in piit pywiat hap e. \v 20 Pyno pywo ti rat Tupana esaika hamo ti rat ati'a­tu­sopo ahiagnia e. Ta'i Tupana po wo ati'a­tu­sopo ahiagnia are e. Tupana puĩ'ã wo ati'a­tu­pugha ahiagnia miit'in piit pyi are e Iesui. Mi'i pote ti Tupana topy­hu'at mesuwe Morekuat no i ra'yn e. \v 21 Pyno ahiag ni yt toĩne'en kuap i po'og morekuat no miit'in piit pe katu­pono karãpeĩ uhesaika hap topy­hu'at surara akag koro hesaika kahato rakat ewywuat ahiagnia esaika hap moma kahato hano ti areĩne'en Tupana esaika hap ti toĩne'en uhehay wo. \v 22 Mi'i pote karãpe wẽtup ok surara koro toĩne'en to'yat pe tesu­rara sem wywo to'yat apykok haype mi'i hawyi yt uwe i heka­re'en sero'ok kuap surara akag wo toĩne'en itote pote i'ewyte tesu­ra­ra'in sem tukup­te'en itote pote hesaika hap pupi sero'ok ko'i te'e­ro­ken'ẽ kahato are e. \v 23 Pywo pe ti uwe uwe yt uhupiat i hat uhewa­nĩ­kaptia wo te'e­ro­py­hu'at e. Yt uipo­wyro i miit'in atuekyi uhowawiat hamo pote miit'in sytpok uhowapyiat haria wo tukup­te'en are e. Ta'a­tu­sytpok ne'i uimohey hap kaipyi i'atuehay miky­ry'i uhetiat hap wywo pote yt uika­wiano hin i tukup­te'en are e. Mi'i hat ewywuat ereĩne'en pote uimohey haria sytpok haria wo eweikup­te'en uhewa­nĩ­kaptia sese wo eweikup­te'en are e. \s1 MATEU 12.43-45 PIAT EWY \p \v 24 Mi'i hawyi Iesui to'e ihay miky­ry'i tetiat haria pe — Eiperia aikotã ahiag ipiit piat rakat ewy eweikup­te'en e. Mi'i hawyi meiũran tuwẽtem na'yn mekewat ahiag mekewat miit piit pyi tuwepyi haype hawyi waku ra'yn toĩne'en hap ewy hawyi hewyry kahato yahig note teiam miit'in piit pakup kat hamo e. Ma'ato yt toipuẽti i tomi­ky­'esat ewywuat hawyi to'e tuwepe — Pyno ara'aipok irane sa'a­wy­'iwuat uheiam kape uimi­'atoiat miit piit kape e tuwepe hawyi mekewat miit piit sa'a­wy­'iwuat kape toto hawyi teke i ra'yn tomi­ky­'esat ewy e. Mi'i hap ewywuat eiperia e tehay pun haria pe. Mesup waku pe eweikup­te'en wen ma'ato meiũran ti ahiag hewyry kahato hawyi to'e tuwepe — Pyno ara'aipok i mesup sa'a­wy­'iwuat uheiam kape mi'i hawyi areke i mekewat sa'a­wy­'iwuat miit piit pe aikope areĩne'en sa'a­wy­'iwuat hap kape e tuwepe ahiag e. \v 25 Mi'i hawyi tut i ra'yn miit sa'a­wy­'i­tewuat toĩne'en hap kape. Mi'i turan toipuẽti i ipiit waku pe tuwe­painug turan ikahu toipuẽti yt kat i heso'ok hap toĩne'en itote. Pyno waku kahato toipuẽti mekewat miit aikotã ai'yat wahy­wytip rokire hap ewy toĩne'en mi'i miit piit aikotã ai'yat topen pakup i turan ikytsig kahato hap ewy e. \v 26 Mi'i hawyi ahiag sa'ag to'e towy­ria'in ahiagnia pe — To'iro watu­we­hyt'ok meiũwat miit piit pe e 7 ok takaria pe towy­ria'in ahiagnia sa'ag ko'i pe. Mi'i hawyi tuwe­hyt'ok ahiagnia 8 ok takaria e. Sa'a­wy'i wẽtup yn toĩne'en itote mekewat miit piit pe mi'i hawyi po'og po'og na'yn tukup­te'en kahato itote e. Mi'i hawyi mi'iria tukup­te'en at ka'ap mekewat miit piit pe. Mi'i pote po'og yt naku i sa'a­wy­'iwuat kai po'og heso'ok sa'a­wy­'iwuat kai toĩne'en hap ewy kahato mekewat miit e. Mi'i uhehay ewy kahato eiperia uhehay pun hanuaria e katu­pono yt uimohey teran i eipe yt kat i ahiag eipiit piat hawyi ati'a­tu­sytpok yne ahiagnia eipiit pyi hawyi e. Ma'ato yt uimohey i pote te'e­ra­'aipok i po'og na'yn ehowawi e Iesui tehay pun haria pe. \p \v 27 Mio tã to'e hawyi wẽtup ok hary­poria miit'in tok pyi to'e Iesui pe tehay pirik hap — Mimi e uiwa­nẽtup hawe waku kahato ety Maria toĩne'en e katu­pono ety wo toĩne'en epoi temi wuat hat pote emotãg hat pote e. Emoherep topiit pywiat hat pote waku kahato ety e Iesui pe. \v 28 Mio tã e hawyi Iesui tiwesat tope — Mana waku uity wen ma'ato po'og waku Tupana wanẽtup hawe uimienoi kapiat wanẽtup kahato haria po'og Tupana mipoi­tyro ko'i mi'iria tukup­te'en uipiit moherep hat uity kai e Iesui ahepiat pe tomohey haria piat pe. \s1 MATEU 12.38-42 PIAT EWY \p \v 29 Mi'i hawyi miit'in sem te'e­ru­wa­'a­tunug po'og typy'i kahato Iesui ewawi wanẽtup hanuaria. Mi'i hawyi to'e i'atuepe — Are pãi e eipe eweikup­te'en mesu­wa­rotiat miit'in ehay yt uimohey reran i haria eipe Iuteu ywania uimotag haria pytkai e. Uikat kahato haria wo eipe ma'ato eipoi hamuat eimoe­hãite hamuat hap yn eweikat uikai wen ma'ato yt uikat hin i uhehay kuap hamuat are e. Eweiky­'esat kahato ti ewei'a­kasa uiminug Tupana misepap ko'i kape miit'in moehãite hap ko'i kape kat ko'i kat ko'i hap yt uwe minug kuap i ewywuat uiminug ko'i kape e. Eiperia seha'at sese hanuat õ'ẽ haria ne'i eipe e. Mi'i pote ti rat pãi yt atomo­herep teran i eimi­ky­'esat ko'i eweha'at hamo katu­pono yt uimohey teran i haype eweha'at teran yn pote e. Mi'i pote wẽtup yn aru uimi­sepap iwato aru atimo­herep ehepe yt uwe i te inug nakat katu­pono uiku­'uro sese hawyi areĩne'en pakup i hap yn ti aru atomo­herep ehepe aikotã aikotã sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep hat Iona e hap het rakat ewy aru areĩne'en e. \v 30 Sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep hat Iona Tupana tipo­'oro tawa Niniwe kape yt naku i rakaria kape wẽtup ywania kape. Pyno apo'are — Kat pote Iona Pira wato hunmỹ'ã pe mye'ym e'at pe toĩne'en hap ete e. Pira wato hunmỹ'ã pe toĩne'en mye'ym e'at. Mi'i hawyi pira te'en ne'i yi Niniwe pe hawyi Iona tuwẽtem na'yn. Mi'i hap tawa Niniwe piaria tikuap ta'yn hawyi ta'a­tukuap pywo Iona ti Tupana mipo­'oro hap. Mye'ym e'at pe iku'uro pira hunmỹ'ã hawyi tuwẽtem e. Mi'i hap ewy aru atunug e. Uito ti Miit'in Yke'et Sese e Iesui mi'i hawyi arẽtem gu'uro pyi i ra'yn hawyi aremo­herep i aru ehowawi Iona ewy e. Mye'ym e'at hap ete uiku­'uro hawe yi hunmỹ'ã pe uisyp hawe arepy­hu'at mye'ym e'at hawyi arẽtem gu'uro pyi hawyi eweikuap aru pywo Uito Tupana Mipo­'oro Miit'in Ehakye­ra'at Hanuat hap are e Iesui. \v 31 Sa'a­wy'i sese wẽtup ywania porekuat hary­poria kawiat tut pya pyi at wẽtem hap moran kai tut morekuat pot Sarumãu we'eg hap kapiat tuwa­nẽtup hamo ihay se kuap hamo tut e. Meiũran ti aru karãpeĩ Tupana henoi uwe waku uwe yt naku i e hap e'at piat turan toĩne'en itote sa'a­wy­'iwuat morekuat hary­poria kawiat eiminug yt naku i hap enoi hanuat e katu­pono sa'a­wy'i pya pyi tut morekuat Sarumãu kapiat iwe'eg hap kapiat tuwa­nẽtup hamo ma'ato koitywy Uito areĩne'en eipy­'a­setpe po'og uiwe'eg ase'i morekuat Sarumãu kai ma'ato uhehay kape yt eweiwa­nẽtup teran hin i ra'yn eipe e. Mi'i pote mekewat wẽtup ywania po'og waku Tupana wanẽtup hawe eikai e. Mi'i pote mekewat e'at pe aru — Kat pote yt eweimohey i Tupana Mipo­'oro Sarumãu Saipepiat e aru ehepe mekewat morekuat hary­poria kawiat yi Sapa piat eiwe­mõti hamo e Iesui tehay pun haria pe. \v 32 I'ewyte meiũran ti aru mekewat Tupana uwe waku uwe yt naku i e hap enoi hamuat hap e'at pe ti aru tawa Niniwe piaria henoi — Eipe yt nakuaria i i'atu'e ehepiat katu­pono sa'a­wy'i mi'iria te'e­ru­wa­nẽtup Tupana ehay enoi hat Iona mienoi kapiat hawyi te'e­ra­'aipok kahato Tupana kape. Ma'ato eiperia yt ewei'aipok hin i Tupana kape Uito ti rat po'og Iona kai pytkai e. Ta'i eipy­'a­setpe areĩne'en wen ma'ato uimienoi kape yt eweiwa­nẽtup hin i e. \s1 MATEU 6.22-23 PIAT EWY \p \v 33 Mi'i hawyi po'og Iesui henoi — Yt uwe i mig'i wo hytmoi ariãty hot hap e. Yt ta'a­tupag hin i kamũti ka'a pe ma'ato ipytyp sese pe yn ta'a­tupag ariãty hot hamo e. Mi'i hawyi wehyt'ok haria te'e­ra­'a­kasa ra'yn hawyi teha'at kuap heremo hawyi e. \v 34 Yne heremo aheha pytig pote. Ihot'ok hawyi aheha ko'i wo wata­'a­kasa kuap yne ra'yn e. Mi'i pote eheha ko'i ariãty ewywuat eipiit piat moẽtyhot hamo e. Waku aheha ko'i pote waku kahato heremo kahato yne yne ma'ato yt aheha pytig i yt kat i heremo ahepe. Wati­ky­'esat mu'ap kuap hamo ma'ato aho'o­wasat hap ewy watoĩ­ne'en at toĩne'en pytkai are e. Eipy'a piat uimohey hap hawyi eheha wakuat ewywuat toĩne'en hawyi heremo kahato mu'ap Tupana kapiat hap ma'ato yt naku i ky'esat haria eipe pote ariãty yt nakuat i ewywuat eipy'a pe toĩne'en. Mi'i pote sa'ag hap yn eweikat are e. Mi'i hawyi eipiit puo i'ypyryp we sese topy­hu'at e. \v 35 Yt naku i hap nug neran haria eipe pote yt eheha pytig i rakaria ewywuat eweikup­te'en e. Mi'i pote i'ypyryp wiat gupte'en haria ewy eweikup­te'en kahato eipe hawyi eipiit puo eheĩne'en hap yt naku i pe topy­hu'at e. Mi'i pote Tupana kuap hap yt kat i eipy'a pe yt uimohey i eipe pote e. \v 36 Waku hap yn eweiky­'esat pote eheha ko'i ariãty wakuat ewywuat topy­hu'at e. Mi'i hawyi yt kat i i'ypyryp hap eipiit pe. Eheĩne'en hap ete hẽtyhot hap yn ehete e. \s1 MATEU 23.1-36 MAKU 12.38-40 PIAT EWY \p \v 37 Iesui piat ta'a­tu­nãpin kahu turan put'ok'e Musei miwan enoi hat hawyi to'e — To'iro ui'yat kape watenuk hamo e. Mi'i hawyi Iesui toto ra'yn hupi i'yat kape. Put'ok­'i­'a­tu'e hawyi ta'apyk yparakai ypyke ma'ato yt tuwe­posei i tenuk hamo. \v 38 Mi'i pote Musei miwan enoi hat tuwa­nẽtup — Kat pote som yt tuwe­posei i Iesui aheko ewy e. \v 39 Mi'i hawyi Iesui to'e — Tupana miky­'esat ko'i toĩ yne miwan me wen mi'i hap ko'i eweiwaure hawyi wẽtup sehay ehenoi e. Eipe ti eheko wẽtup enoi kahato haria e. Eheko upi eiwe­piitsei sei kahato eiwe­posei kahato eikoho koho kahato hawyi — Waku kahato aito mesup Tupana wanẽtup hawe ewei'e eipy'a pe e. Ma'ato yt mi'i tã hin i are e. Eiperia ahekui'a ko'i ipitpit kahato hap ewywuat are e. Aikotã eiwe­kui­'a­koho kahato i'okpe ete ma'ato ehekui'a py'a yt eiwepyi hin i mi'i pote mi'u nem ipy'a pe toĩne'en hap ewy e. Eipo pe ete waku kahato yt ipitpit hin i ma'ato eiwa­nẽtup hawe ipitpit hap ewy toĩne'en e. \v 40 — Yt we'eg i kahato rakaria ti rat eipe e. — Pyno Tupana aipiit nug hat pote waku aipiit sei hap watunug at ka'ap imowepit hamo ewei'e eiwo­'ope e. Ma'ato pywo pe are'e ehepe aiwa­nẽtup hap aipy'a piat nug hat Tupana toĩne'en wy are e. Mi'i pote waku aipy'a piat aiwa­nẽtup hap sei hap watunug at ka'ap wy imowepit hamo are e. Ma'ato eipy'a ipitpit hap ywytip hap eweiwaure kahato ra'yn e. Eiwa­nẽtup hap eipy'a ko'i ipitpit kahato eiminug sa'ag ko'i wo e. Yt eiwe'eg hin i ti rat katu­pono eipiit painug hap yn ewetunug ma'ato eiwa­nẽtup hap eipy'a piat painug hap yt kat i Tupana wanẽtup hawe are e. Eipiit ko'i ikahu kahato yt ipitpit hin i wen ma'ato eipy'a ko'i yt ikahu hin i eiminug sa'ag ko'i wo e. Eipitpit kahato eiwa­nẽtup sa'ag ko'i wo e. \v 41 Ta'i eiwepyi kahato ehekui'a ko'i ok pe ete ma'ato yt eiwepyi hin i kat som nem toĩne'en ehekui'a ko'i pe hap e. Waku po'og aiwa­nẽtup hawe — Pyno waku ati'a­tu­mõ'ẽ uimi'u uheka­re'en yt hekat i rakaria pe hatek takaria pe mi'i hawyi Tupana mowepit hat areĩne'en e hap kape po'og waku watu­wa­nẽtup at ka'ap — Uiposei sio yt e hap kape yn watu­wa­nẽtup hap kai are e. \v 42 Mi'i hawyi po'og Iesui to'e — Urutunug uruposei hap pote po'og waku urutoria eikai e haria eipe e Iesui tewa­nĩ­kaptia pe mi'i pote eipe ti rat yt naku i po'og Tupana wanẽtup hawe e. — Ta'i wẽtup hyt u'i 10 hyt u'i kaipyi atum Tupana pe pote po'og waku uito irania'in kai ewei'e ne'i ma'ato Tupana — Yt naku i kahato eipe e. Eipe eimi'u apopyt hit kaipyi eweiho'oium Tupana pe hawyi — Waku po'og tora­nia'in kai urutu­kup­te'en ewei'e eiwo­'ope ne'i wen ma'ato Tupana ky'e hap ete i'ewyte miit'in ky'e hap ete waure wo kahato eweikup­te'en e. Waku watum Tupana aimiium wẽtup hyt 10 hyt ahe'u'i hap kaipyi ma'ato po'og waku watum aipiit yne Tope waku po'og wati­'a­tu­ky'e miit'in e Iesui. \v 43 — Ta'i eipe ti irania'in miat eimõ­typot hap yn eweiky­'esat haria eipe ma'ato Tupana piat eimõ­typot hap yt eweiky­'esat hin i haria eipe e. Tupana eimõ­typot hap yt eweikat hin i hawyi e. Tupana mõtypot yat pe ei'apyk hap po'og wakuat irania'in kawiat hap eweiky­'esat e. I'ewyte yne tawa pe mu'ap upi ehekat kyi'at hap tote miit'in wẽpowat kahato hap eimõ­typot hamuat hap yn eweikat at ka'ap ma'ato Tupana piat eimõ­typot hap yt eiwekat hin i e. Yt naku i are mesu­wa­ro­tiaria kaipywiat yn eimõ­typot hap toĩne'en hawyi yt kat i Tupana kaipywiat eimõ­typot hap toĩne'en e Iesui wo'o­mu'e haria pe. \v 44 Aiko­hye­wyry tuereto wo'osyp hap tote turan yt watikuap hin i aikope aikope iku'uro rakaria toĩne'en yi pe aimisyp ko'i sa'a­wy'i katu­pono yt heremo i te itote e. Mi'i hap ewy kahato eiperia e. Ta'i eipe ti wo'osyp hawiat hap gupte'en haria yt heremo i rakat ewywuat are e. Ta'i miit'in te'e­ru­wa­nẽtup eimienoi kape ma'ato ehehay kaipyi yt ta'a­tukuap hin i Tupana hawyi i'atu­mohun hap yn topy­hu'at eimienoi kaipyi e. Eimienoi iku'uro rakat nem nakat ewy e wẽtup sehay moherep haria pe yt Tupana e hap ewywuat moherep haria pe. \p \v 45 Pyno itote toĩne'en wẽtup ok miit uwe waku uwe yt naku i e morekuat piat hat. Mi'i hawyi to'e Iesui pe — Are pãi etimohit kahato urumu'e haria akag ko'i i'atu­minug sa'ag hap ete Uhyt e. Pyno kat som ere'e teran uruepe sio uruto waku sio yt sio uruto irania'in aimu'e haria akag ko'i ewy ewanẽtup hawe sio yt katu­pono uruto po'og morekuat ehay kuap haria tora­nia'in kai sio miit ti'a­parap morekuat ete sio yt e haria uruto pote e Iesui pe. \v 46 Mi'i pote Iesui tiwesat — Yt uheso i uhyt e. Eweikuap kahato miwan eiperia e. Kat som waku miit'in tunug kat som yt naku i hap e. Mi'i hawyi uruikuap po'og irania'in kai ewei'e. Mi'i hawyi miit'in airo haria eweikup­te'en miwan moherep hap kaipywiat haria wo eweikup­te'en e. — Wãi wãi'e­wei'e hap yn miit'in kape — Yt etunug nei'o ewei'e hap yn mi'i pote waku nug haria yt tunug kuap i wakuap katu­pono waku nug haria pyhyp haria eweikup­te'en morekuat e hap kaipyi e. Yt uheso hin i mehĩ eiperia ti eweikup­te'en aikotã ipotyi rakat ewy eiwo­'o­'apyk miit'in okpe tote haria ewy hawyi yt ta'a­tu­hupit kuap i ti ehehay ipotyi rakat are e. Eweipo­rokpun yt hekat i rakaria okpe tote morekuat ehay ipotyi rakat hawyi — Ewetunug o morekuat e hap ewy ewei'e ma'ato yt pote surara po pe uruipag eipe ehaty'i haty'i hamo ewei'e e. Morekuat ehay nug hap ete yt eweipo­wyro hin i hatek takaria e. I'ewyte yt ewetunug hin i ti morekuat piat einãpin hap ko'i eimi­mo­herep hap ko'i e hap ewywuat e. Mi'i pote typy ihay rakaria ewy eweikup­te'en are e. Pyno ti eimienoi aikotã aikotã ipotyi kahato rakat ewy — Ewetunug no ewetunug no ewei'e hap yn uruepiat ei'a­tu­nãpin hap ewy ewetunug o ewei'e ma'ato ti i'ewyte eipe yt ewetunug hin i ei'e hap ewy irania'in miat ei'e hap ewywuat e mi'i pote ti Tupana wanẽtup hawe yt nakuaria i sese eipe e. Mi'i pytkai yt eiwe­mõti hin i eha'a­se'i minug sa'ag ko'i ete katu­pono eha'a­se'in ko'i tukup­te'en ei'e­wy­wuaria ko'i e. Sa'a­wy­'i­wuaria ei'y­wot'in ti'a­tu­'uka kahato Tupana mipo­'oro ko'i e. Ta'a­tu­moma teran kahato Tupana ehay moherep haria ko'i e. Mi'i hap ewy te ti eiperia eweikup­te'en aha'a­se­'i'in sa'a­wy­'i­wuaria ewy te eweikup­te'en Tupana ehay moherep haria auka haria eperia are e Iesui more­kuaria wãi'e hap moherep haria pe. \v 47 Yt nakuaria i kahato eipe. Yt eiwe­mõti hin i eha'a­se­'i'in minug ko'i ete. Sa'a­wy'i ta'a­tu­'a­tu­'uka kahato Tupana ehay enoi haria Tupana mipo­'o­roria ko'i e. \v 48 Mi'i hawyi eipe ewei'a­tu­mo­kahu eha'a­se­'i'in mi'a­tu­'uka syp hap ko'i e Tupana mipo­'oro tehay moherep hamuat syp hap ko'i. Mesup ti ewei'a­tu­mõ­typot kahato eha'a­se­'i'in mi'a­tu­'uka ko'i wo'osyp hawiat i'atu'kag ko'i katu­pono eiwe­mõti kahato eipy'a pe eha'a­se­'i'in minug sa'ag ko'i ma'ato ei'y­wot'in ewy te eweikup­te'en katu­pono mesup te ti ewei'a­tu­'uka teran Uito i'ewyte yne Tupana mipo­'oro ko'i are e. Yt nakuaria i sese ti eipe — Uruto po'og torania kai ei'e pytkai e. \v 49 Ta'i aikotã aikotã tohenoi sa'a­wy'i miwan me ehetiat hap ewy mesup ewetunug e. Mio tã e ti sa'a­wy'i Tupana — Uhemiit'in irania'in ta'a­tu­'auka e. Irania'in ti ta'a­tu­sa­ty'i saty'i yne irania'in ta'a­tu­mohit mohit e Tupana ti miwan me ehepiat pe e Iesui to'auka teran haria pe. \v 50 Pyno ti koitywy ehepiat Tupana ihay mekewat miwan me sa'a­wy'i — Ta'i koitywy ei'y­wot'in mi'auka uimi­po­'oro ko'i suu ko'i yne yne eipo ete te topy­hu'at e. Ehepe yt heremo i ma'ato uheha pe ti tuwekuap uhemiit suu yn ni eipo ete e. I'ewyte ti mesup te ti eweikup­te'en uimi­po­'oro atu'uka rakaria e. Ta'i ei'y­wot'in ewywuaria eipe eweikup­te'en e. Ha'a­wynug hap tote­pyi­wiaria te wẽtup ywania yn mesup te eweikup­te'en. Yt uheso hin i uhyt'i'in. Tupana mi'a­piheg kahato ko'i aru eweikup­te'en wuat'i e'at pe e. Katu­pono eha'a­se'i'in minug upi ewetunug ne e. I'atu­sai­pe­piaria sese te ti eweikup­te'en e Iesui to'auka teran haria pe. \v 51 Sa'a­wy'i sese ti aha'a­se'i pot Atãu sa'yru Apeu eha'a­se'i Kãi ti'auka toywyt Tupana mohey sese hat Apeu. Toipun kahato toywyt suu yi tote. Mi'i hap ewy te Tupana mipo­'oro ko'i ewei'a­tu­'uka e Iesui to'auka teran haria pe. Sa'a­wy'i Tupana mipo­'oro ase'i Sakaria ei'y­wot'in mi'auka wo toĩne'en. Ipotpap kahato Tupana mõtypot hap etiat. Tupana mõtypot hap yat etiat turan toiwuk yne miit'in miium Tupana kapiat hawyi tuwẽtem Tupana ehamo turan ei'y­wot'in ti'auka ra'yn Tupana mõtypot yat pe e. Ta'i sa'a­wy­'iwuat Tupana mohey hat Apeu ta'a­tu­'auka i'ewyte Tupana mipo­'oro Sakaria ta'a­tu­'auka wy i'ewyte irania'in Tupana mipo­'oro ko'i ta'a­tu­'a­tu­'uka kahato ei'y­wot'in mi'auka ko'i tukup­te'en e. Pyno mesup te ti eiperia ei'y­wot'in ewywuat eweikup­te'en ne e Iesui to'auka haria pe. \v 52 Yt naku i wo kahato eipe miwan moherep haria ete are e. Eipe ti rat oken'ypy pyhyp haria ewywuaria Tupana mienoi ko'i ete are e. Eweikuap kahato Tupana ehay Musei mimo­herep po'og torania kai. Irania'in tikuap teran Tupana etiat ma'ato yt ewehenoi hin i irania'in me e. Tupana kuap teran haria mesuwe tukup­te'en ma'ato yt eweho­'o­ken­hyp'ok hin i iky'esat haria pe. Ta'i mu'ap Tupana kapiat eweikuap wen ma'ato yt eweiwat i mi'i upi i'ewyte yt ewehenoi hin i irania'in me e. yt ewehenoi hin i mu'ap Tupana kuap hamo i'ewyte yt eiwe­hyt'ok hin i wy mekewat oken'ypy puo hawyi seke teran haria pysokpun haria eweikup­te'en e Iesui — Uwe waku mi'a­piheg wo uwe'in yt e haria morekuat piat haria pe. \v 53 Mio tã Iesui to'e hawyi i'atu­py­'ahak sese Iesui ete nagnia ehay enoi haria i'ewyte miwan enoi haria i'atu­py­'ahak kahato mio tã e pote. Mi'i hawyi apo apo'i­'a­tu'e kahato at Iesui pe kat ehay kat ehay pirik kahato itote Iesui ete tu'uka teran haype. Ta'a­tu­ky­'esat sehay Iesui kaipyi iwema'at hap i'auka hamuat hap ta'a­tu­mõ­py­'ahak teran Iesui hap ma'ato yt toi'a­parap hin i towesat hap ete. \v 54 Mi'i hawyi yt ta'a­tu­waure hin i ta'a­tu­py­'ahak Iesui ete. I'aparap hap ta'a­tu­ky­'esat haype ta'a­tukat kahato. Ta'a­tu­ma'at hap yn ta'a­tu­ky­'esat. Mi'i pote mig'i wo teran Iesui ta'a­tusat i'ypyryp wyi aikotã wamiri ewy tukup­te'en Iesui pytyp teran hap ete i'aparap hap ta'a­tukat kahato ihay kaipyi ma'ato ti yt ta'a­tu­puẽti i hawyi ta'a­tu­henoi teran sura­ra'in miat i'auka Iesui i'aparap hap ta'a­tukat hawyi ma'ato yt ta'a­tunug kuap i katu­pono Iesui waku yn ihay waku yn tutunug mote. \c 12 \s1 MATEU 10.26-27 PIAT EWY \p \v 1 Mi'i hawyi miit'in sem kahato te'e­ru­wa­'a­tunug Iesui ewawi ta'a­tu­moe­hãite hap ta'a­tu­ky­'esat kahato. Mi'i pote to'o­pykit pykit ne'i i'atu kahato hemig neran haria. Mi'i hawyi Iesui to'e temiit'in me — Eiwe'eg wo'o Tupana ehay ran enoi haria pupi e. Mi'iria typy sehay enoi haria e. — Uruto po'og urikuap Tupana ehay torania kai i'atu'e. Mi'i hawyi — Waku kahato eipe i'atu'e ta'a­tu­pot­mu­'eria pe ma'ato — Yt nakuaria i eipe e Tupana i'atue­mi­mu­'eria pe pytkai e. Ta'a­tu­su'at kahato Tupana wenãpin miwan miat wen ma'ato yt ta'a­tunug hin i aikotã Tupana to'e hap ewy. — Waku kahato uruto i'atu'e miit'in me hawyi — Pywo ti rat waku kahato eipe e irania'in mi'iria pe ma'ato — Yt naku i kahato eipe e i Tupana mi'iria pe katu­pono Tupana piat ainãpin hap ta'a­tu­su'at kahato pytkai yt naku i kahato ta'a­tunug mig'i wo. Sehay ikahu kahato rakano ta'a­tu­henoi wen ma'ato i'atu­minug ko'i yt naku i kahato e. Typy hẽku rakaria ewywuaria mi'iria yt ewetunug nei'o mi'iria ewywuat are. Ta'i manĩ puk ko'i ewywuat ne'i mi'i haria are e. Manĩ kurin kat ipyp takat watopag manĩ pakup we hawyi toimo­'okpuk ne'i ipakup takat e. Pyno eipe ti yt eiwe'eg i pote i'atu­minug sa'ag ko'i timo­wato ne'i aru yt naku i nug ehepiat hamo e. Pyno waku eiwe'eg wo i'atu­minug ko'i ewywuat nug hap pupi are e katu­pono mi'iria ti manĩ puk ewy meiũran ti eipe ei'e­wyte eweikup­te'en mi'iria ewy e. \v 2 I'ewyte yne huwy piat ewywuat i'atu­minug ko'i mig'i wo i'atu­mi­'a­pyhik ko'i meiũran aru Tupana ti'a­tu­mo­herep wuat'i ehamo e. Meiũran ti aru heremo kahato i'atu­minug sa'ag mig'i wo topy­hu'at wuat'i mikuap mo are e. \v 3 Kat ewei'e som i'ypyryp we meiũran ti aru Tupana timo­herep wuat'i miit'in ehamo sio waku sio yt hap are e. Aikotã wati­mo­herep ahehay ywaiti hap totepyi aheypa­rakai ywaiti hap kaipyi hap ewy toimo­herep aru wuat'i miit'in minug sa'ag wuat'i miit'in minug wakuap tehay wo wuat'i miit'in ehamo wuat'i miit'in ikuap hamuat e. Aikotã more­kuaria mipo­'oro sehay ewywuat Tupana timo­herep wuat'i ehamo i'atu­minug sa'ag sio i'atminug wakuap e Iesui. \s1 MATEU 10.28-31 PIAT EWY \p \v 4 Uiwy­ria'in miit'in miat ei'auka hap pupi yt eweiken'ẽ tei'o katu­pono eipiit auka hawyi yt kat i ra'yn po'og ta'a­tunug kuap ehete ei'auka hawyi. \v 5 Ma'ato Tupana pupi waku eweiken'ẽ kahato katu­pono Mi'i ti eipiit toi'auka kuap i'ewyte toipugha kuap eipe aria koro pe aikope eho'opot hap toĩne'en wuat'i e'at hawe e. Mi'i pote waku Tupana pupi eweimõ­typot kahato po'og po'og miit'in kai e. \v 6 Ma'ato Tupana aiky'e kahato e Iesui. Pywo kahato toi'a­tu­ky'e wuat'i miit'in. Miit'in yt uwe i miky'e ko'i toiky'e kahato e. Ta'i miit'in ky'e kahato hat Ui'ywot e. Po'og aiky'e irania'in aiky'e haria kai. Ta'i ahetama pe wati­we­neru ra'yn weitaria hit ko'i ha'up yt iwato hin i ha'up typy ape kurin nakaria put'ok'e 5 weita hit kyi'at hamo wato'e mesuwe yt ha'up kahato rakat i miit'in wanẽtup hawe weita hit aimi'u apopyt wato'e. Yt kan hamo i weitaria miit'in i'atu'e ma'ato Tupana py'a pe waku kahato yne tominug ko'i e. Ta'i toi'a­tu­ky'e kahato weitaria ko'i e. Yt toiwaure hin i weitaria apykok hamo e Iesui. \v 7 Yt eweiken'ẽ tei'o uiwy­ria'in katu­pono eipe ti po'og kahato weitaria kai eiky'e Tupana e. Pyno aikuap kahato Tupana aiky'e haype are e. Ta'i toikuap yne ahetiat e. Ta'i toi'a­tukuap kahato yne ahepiat. Aipiit yne ete toikuap. Karania karania ai'asap ko'i etiat toikuap yne. Wẽtup ai'asap ta'at yi tote hawyi toikuap are. Mi'i hap ewy aikuap Tupana e. Mi'i pote yt naku i wato­ken'ẽ miit'in pupi sio ai'auka sio yt hap pupi katu­pono ai'a­pykok kahato Ai'ywot atipy piat e Iesui ahepe. \s1 MATEU 10.32-33 PIAT EWY \p \v 8 Pywo are'e ehepe uwe uwe yt token'ẽ i uimohey hap moherep hamo ahewa­nĩ­kaptia ehamo ai'auka teran haria pe mi'i e hat piat — Uhemiit kahato mi'i miit are'e kahato atipy pe Ui'ywot pe e. Mi'i miit piat yt aremõti hin i e. Uito areĩene'en Eheyke'et Koro i'ewyte Eikywyt Koro wuat'i e'at pe uimohey hap eweimo­herep miit'in me — Ui'auka pote ui'auka ma'ato yt aremõti hin i Uimi­mohey moherep hamo e hat pe — Aimohey hat sese mekewat miit are Ui'ywot sese atipy piat pe e Iesui. \v 9 Ma'ato — Yt atimohey i ewei'e irania'in me uhepiat — Ui'auka aru atimo­herep Uheyke'et Wato Uikywyt Wato i'atuepe hawyi ui'auka hap pypi areken'ẽ ewei'e hawyi i'ewyte Uito ahenoi Ui'ywot Atipy piat i'ewyte yne Tupana yatypiat ieĩne'en haria itotiaria pe mio tã e hat etiat — Yt Uimohey kahato hat i mi'i miit are'e aru itotiaria pe e Iesui. \v 10 Pyno ehehay sa'ag uhetiat Eheyke'et Koro etiat Eikywyt Koro etiat i'ewyte sa'ag ewetunug uhete mi'i pe ehẽtup Tupana pe paa'e­wei'e hap wywo pote Tupana tiwaure kuap eiminug sa'ag ko'i uhetiat hap wen ma'ato wẽtup ei'e sa'ag hap Tupana yt tiwaure kuap i are. Karãpe Tupana Pã'ãu to'e ehepe — Eweimohey ro Uha'yru mi'i hawyi ewei'e Tupana Pã'ãu Wakuat pe — Eso ewei'e motoro yt atiky­'esat i e'e hap katu­pono ahiag mẽpyt ri Emimo­herep Iesui ewei'e sa'ag eipy'a pe Tupana Pã'ãu Wakuat pe pote Tupana yt karãpe i waure wo ei'e hap sa'ag eipy'a piat Topã'ãu miat ei'e hap etiat are e Iesui tuwepiat. Pyno eiwe'eg wo'o — Eso ei'e Tupana Pã'ãu miat eimu'e turanuat uhepiat hap pupi katu­pono pywuat sehay yn tohenoi uhetiat e Iesui — En ni ahiag mẽpyt e haria pe. \s1 MATEU 10.19-20 MAKU 13.11 PIAT EWY \p \v 11 Uipot­mu­'eria meiũran ti aru ehero­po'ok te'e­ru­wa­'a­tunug hap kape Tupana mõtypot yat kape ta'a­tu­'a­kagnia py'a­setpiat — Mi'iria yt naku i kahato rakaria ta'a­tu'e hamo eima'at sehay wuat ei'auka hamo eheroto surara kape e. \v 12 Mi'i turan eheroto turan — Kat are'e aru ati'a­tu­wesat yt ewei'e i tei'o eipy'a pe eiwa­nẽtup hawe are katu­pono aikowat wakuat wyti aru i'atu­wesat hamuat Tupana Pã'ãu henoi ehepe aru itote ihay aru to'e hap ok tã ma'ato eiwẽ pyi ihay e Iesui temiit'in me. \p \v 13 Mi'i hawyi wẽtup ok miit'in tok pyi to'e Iesui pe — Urumu'e hat e ui'ywot wyti iku'uro ra'yn ma'ato ui'ywot ekare'en yt kat i tutum uhepe ma'ato uheyke'et pe tutum yne hawyi mesup uheyke'et yt ho'oium neran hin i uhepe ui'ywot powat'yp pãi — Uiano uiano are'e pytkai yt toipat'ok hin i e. Mi'i pote atiky­'esat kahato ehay ro — Eho'o­pat'ok to e'ywot ekat eywyt pe ere o uheyke'et pe e Iesui pe. \v 14 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Are pãi Uito wyti yt atimõ'ẽ teran i ei'ywot ekare'en ko'i ehepe uhyt e. Yt ariot i mesuwat yi kape irania'in ekat mõ'ẽ hamo e. Pywo ti rat ewe'eg wo o eheyke'et ekat ky'ewi hap pupi are'e epe uhyt e. Tupana yt uipo­'oro i mesuwe e'ywot ekare'en mõ'ẽ hamo pãi e. \v 15 Mio tã to'e hawyi tohenoi yne itotiaria pe — Eiwe'eg wo o meimuẽwat eheka­re'en iwato kahato ky'e kahato hap pupi e. Uhekat kahato teran eweiky­'esat ma'ato eheĩne'en hap sese yt eweikat hin i hawyi yt eweipuẽti i wyti aru ehekat wuat'i e'at piat hap e. Mesu­wa­rotiat eheka­re'en iwato kahato hap kaipyi yt eweipuẽti hin i eipy'a piat eimo­wepit hap sese hap e. \v 16 Mi'i hawyi hã'ãkap wuat tohenoi ahekat ky'ewi hap etiat. Mio tã to'e Iesui — Sa'a­wy'i so toĩne'en wẽtup ok iko iwato kahato rakat i'atu'e. Mi'i hawyi so toi'a­tukoi kahato yne te'yi koro tote hawyi so tuwenug kahato ra'yn manĩ itote i'atu'e. \v 17 Mi'i hawyi so tutunug kahato u'i hawyi i'atu kahato u'i hyt ahyt ko'i sem tutunug at ka'ap hawyi — Aikotã som waku atunug aru e katu­pono Uhe'u'i hyt ahyt kahato ra'yn e so topy'a pe. Ui'yat ko'i yne yt put'ok'e hin i uhe'u'i hyt ahyt ereko hamo e so. Pyno aikotã aru atunug aru e topy'a pe. \v 18 Mi'i hawyi to'e tuwepe — Pyno atikuap ta'yn aikotã waku uhe'u'i hyt ahyt sem atimoheg wuat'i e'at pe e. Pyno waku atunug kahato uhe'u'i hyt yat koro ko'i hawyi waku uheypa­rakai sem itote atunug uhe'u'i hyt ahyt sem ko'i ereko hamo e so tuwepe. Pyno waku ati'a­tu­pugha uhe'u'i yat pot ko'i hawyi po'og iwato ikahu rakaria ati'a­tunug kahato uhe'u'i hyt ahyt sem ereke hamo e so. \v 19 Mi'i hawyi ti aru uimo­wepit hap toĩne'en wuat'i e'at pe katu­pono yt karãpe i aru yt uimi'u i hap toĩne'en uikai e so tuwepe topy'a pe tuwa­nẽtup hawe e. Ta'i waku ra'yn waku ra'yn wuat'i e'at pe e. Uhe'u'i iwato sese sakpo ra'yn mesup waku pe ra'yn aru areĩne'en pãi e so. Ui'ok hap yn aru toĩne'en e. Mi'i pote uheĩne'en hap waku pe areĩne'en u'i hyt ahyt sem pote e so topy'a pe tuwehum kahato tuwe­wawi haype. Mesup ta'yn yne uimi­ky­'esat ok tã wuat'i e'at pe atikyi'at kuap e so u'i sa'up mo e so. Pyno waku uipohep ta'yn wyti aru uipotpap hap ko'i ete pyi hawyi uiwepit hap yn na'yn atikat hawyi arenuk at ka'ap uimie­reko iwato kahato e. Karania e'at kapiat ne'i mi'i ra'yn uheka­re'en e so topy'a pe e. \v 20 Mi'i hawyi Tupana to'e tope atipy kaipyi — Yt ewe'eg i kahato rasig e katu­pono mesup ewãtym wyti eku'uro hap toĩne'en are e u'i wo hekat rakat pe. Mi'i hawyi apuru uwe po pe ekare'en ko'i sem topy­hu'at e Tupana tekat iwato mohey hat pe e. \v 21 Mio tã e hã'ãkap wuo tohenoi hawyi to'e itotiaria pe tomi­mu­'eria pe — Mi'i ewywuat te'e­ro­py­hu'at mesu­wa­ro­tiaria ta'a­tue­ka­re'en etiat yn wehum haria e. Mi'iria yt hekat rakaria i Tupana wanẽtup hawe e. Te'e­ru­wa­nẽtup kahato ta'a­tue­ka­re'en ete hawyi i'atu­wa­nẽtup hawe yt put'ok'e i Tupana kapiat te'e­ru­wa­nẽtup hamo e Iesui itotiaria wa'a­tunug sok haria pe. \s1 MATEU 6.25-35 PIAT EWY \p \v 22 Mi'i hawyi Iesui henoi i ra'yn topot­mu­'eria pe — Uiwy­ria'in e yt naku i watu­wa­nẽtup yn aimi'u mesu­wa­rotiat kape e. Yt naku i aipiit piat ehesokpe ko'i kape yn watu­wa­nẽtup e. \v 23 Katu­pono aheĩne'en hap wuat'i e'at piat aimo­wepit hap wuat'i e'at piat yt tut i aimi'u iwato kahato hap kaipyi i'ewyte aipainug hap kaipyi aimo­wepit hap yt tut i e. Aiwepit sese hap yt tut i ahesokpe aipainug hap kaipyi are e. Ta'i aimi'u sese ahesokpe sese ti tut Tupana miium kaipyi are. Mi'i ti po'og waku watikat aimi'u ko'i kai ahesokpe ko'i kai are e. \v 24 Eiwe­ha'at ro weitaria ko'i kape e. Yt te'e­ru­we­mi'u koi kuap i wen ma'ato Tupana ti'a­tupoi kahato weitaria ko'i are e. I'ewyte yt kat i u'i hyt ko'i ta'a­tue­reko aito ewy ma'ato Tupana ti'a­tupoi kahato weitaria ko'i yne e'at pe ta'a­tu­he­wyry hap upi e. Pyno aito ti po'og po'og Tupana mi'a­tu­ky'e ko'i torania weitaria ko'i kai are mi'i pote aipoi kuap Tupana aikotã toipoi weitaria ko'i ewy e Iesui. \v 25 Ta'i pywo ti yt aity­pore i pote yt kan hamo i watu­wa­nẽtup ko'i ko'i katu­pono watu­wa­nẽtup ko'i ko'i haty wo pytkai aipiit moty­pore hap yt kat i toĩne'en e. I'ewyte — Pyno areĩne'en mot'i kahato mesuwat yi tote e hap kape watu­wa­nẽtup at ka'ap aimo­ken'ẽ hap wywo pytkai aiku­'uro hap e'at tut aru hawyi yt watoĩ­ne'en kuap i wẽtup e'at po'og watu­wa­nẽtup ko'i ko'i ahesaika hap wywo pytkai e. \v 26 Pyno aipiit moty­pore hap yt watunug kuap i aiwa­nẽtup ko'i ko'i hawuo hap ewy yt kan hamo i aiwa­nẽtup ko'i ko'i — Are pãi are an yt kat i uimi'u hawyi uiku­'uro uhesy'at hap upi pãi an aiwa­nẽtup aimo­ken'ẽ hap upi hap yt kan hamo i katu­pono yt aiwa­nẽtup ko'i ko'i hap kaipyi ti aimi'u ko'i toĩne'en e. Yt naku i paa'wa­to'e — Yt kat i uhesokpe hawyi uhatek hap sese toĩne'en hawyi uiku­'uro aru yt kat i uhesokpe hawyi e hap upi yt naku i watu­wa­nẽtup sa'ag aimogyt hap ewy e Iesui ahepe. \v 27 Uimohey haria e eiwe­ha'at ro ga'apy pohyt ko'i kape katu­pono tuwe­painug kahato ga'apy ko'i ikahu kahato sese e. Ta'i ga'apy yahig kape eiwe­ha'at ro katu­pono tuwe­painug kahato i hupi itote ipohyt ko'i wo ikahuria kahato rakaria mi'iria e. Ikahu kahato po'og po'og ikahu sa'ay­'iwuat ieĩne'en hat morekuat koro pot Sarumãu hekat rakat esokpe kahuria kahato rakat kai. Po'og po'og ikahu ga'apy piat pohyt ko'i morekuat Sarumãu esokpe ko'i kai e. Ga'apy piat pohyt ko'i yt wepotpap haria i i'ewyte yt te'e­ru­we­sokpe pi'ig kuap i haria tukup­te'en ma'ato i'atu­we­painug hap Tupana minug po'og ikahu ahesokpe kai are e. \v 28 Wuat'i e'at pe ga'apy piat ko'i Tupana minug sokpe puo e. Ga'apy watitek hawyi mũki­'ite ipohyt pap ta'yn aiko watunug hawyi e. Mi'i hawyi igag hawyi ahe'aria wo i'yp ko'i watunug e. Uimohey haria kat pote yt eweimohey i Tupana tikuap kahato ahesokpe nug hap aipainug hap e. Yt eweikuap i te apo aikotã aito po'og Tupana miky'e ko'i ga'apy pohyt ko'i kai hap e. Pywo kahato Tupana tum kuap ahepe ahesokpe e. \v 29 Mi'i tupono yt naku i watu­wa­nẽtup ko'i ko'i yt kat i Tupana mohey hap wywo — Yt kat i uimi'u pote uiku­'uro irane mũki­'ite aiwa­nẽtup aimo­ken'ẽ hap upi e. Yt naku i — Uhatek hawyi kat som aru atu'u rat kat som uimẽpyt mi'u wo aikope pyi aru uhesokpe e hap kape yn yt naku i watu­wa­nẽtup ko'i ko'i haty kahato aipy'a pe hap wywo yt kat i Tupana kapiat imohey hap wywo are e. Aikope pyi aru ahesapo hy pãi an yt naku i hawyi yt naku i aru e hap aimo­ken'ẽ hap wywo yt naku i watu­wa­nẽtup at ka'ap aimo­ken'ẽ hap ewywuat ko'i hap upi e. \v 30 Ta'i yt Tupana mohey haria i mekewat ko'i ko'i kape yn te'e­ru­wa­nẽtup at ka'ap te'e­ro­ken'ẽ hap wywo yt kat i Tupana mohey hap wywo ma'ato aito — Pywo pe wyti Tupana ti aimoieĩ­ne'en kahato kuap hat waku wato'e e. \v 31 Ta'i Tupana ti'a­tukuap kahato ahesy'at yt ahesokpe i hap e. Ta'i mesu­wa­rotiat irania'in ywania Yt Tupana kuap i haria ta'a­tu'ok hap ta'a­tu­sokpe hap ta'a­tu'yatnug hap kape yn te'e­ru­wa­nẽtup at ka'ap ma'ato yt atiky­'esat i eipe mi'iria ewy eweikup­te'en aikotã yt Tupana mohey i haria ewy e. Yt atiky­'esat eipe mi'iria ewy eweikup­te'en uiwy­ria'in ma'ato atiky­'esat eweikat kahato aikotã pote waku miit'in mu'e Tupana etiat hamuat hap kape e. Mi'i hap kape yn po'og waku watu­wa­nẽtup at ka'ap hap atiky­'esat e. Mi'i hap ti watunug mote wati­puẽti kahato irania'in aimi­ky­'esat ko'i Tupana po pyi mekewat ai'ok hap ai'yat ko'i ahesokpe hap ko'i wy e. Mi'i hawyi waku eweiwa­nẽtup aikotã Tupana topy­hu'at Wuat'i Ywania Porekuat nuat hap kape are e. Mi'i hap eweikat po'og mesu­wa­rotiat ko'i kai hawyi put'ok'e aru ehepe eipoi­tyro hap mesu­wa­rotiat hap ko'i eimoieĩ­ne'en hap ko'i eimi'u ei'yat eisapo hy ehe'yni eimikoi ehesokpe ko'i hawyi Tupana mipoi­tyro ko'i eweikup­te'en ipo pyi are e Iesui ahepe. \s1 MATEU 6.19-21 PIAT EWY \p \v 32 Mi'i hawyi Iesui to'e tomohey haria pe — Uihũria ko'i ewywuat no eipe are e. Yt typy'i kahato i eipe ma'ato yt eweiken'ẽ tei'o katu­pono Tupana einug neran more­kuaria wo karãpe Tupana topy­hu'at Wuat'i Miit'in Morekuat nuat hap e'at pe e. \v 33 Waku wati­we­neru aheka­re'en mi'i hawyi waku aheka­re'en sa'up kaipywiat waku waho'oium ahekat yt hekat i rakaria pe hatek takaria pe are e. Mi'i watunug hawyi aheka­re'en sese iwato kahato toĩne'en atipy pe wuat'i e'at pe e. Mi'i tote ahekat sese mohag hap toĩne'en aheiam yt karãpe i ipot'i rakat are e. Yt karãpe i ikahuro ahekat itote e. I'ewyte sero'ok eharia yt tuwe­hyt'ok kuap i itote yt uwe i itote aipo­hari rakaria are e. I'ewyte aheka­re'en u haria ko'i ape'i ko'i sari ko'i nupi'a ko'i wẽki'a ahekat u haria yt uwe i itote atipy pe e. \v 34 Aheka­re'en atipy pe pote i'ewyte eiwa­nẽtup hap aipy'a piat i'ewyte tukup­te'en itote ma'ato eheka­re'en mesu­wa­rotiat yn tukup­te'en pote i'ewyte eiky'e hap eiwa­nẽtup hap eipy'a piat toĩne'en wy mesu­wa­rotiat ko'i ete yn e. Watu­we­ha'at kahato aimi­ky'e ko'i ky'ewi hap kape are e. Pywo kahato aikope ahekat toĩne'en hap kape aiwe­wa­nẽtup hap i'ewyte toĩne'en kahato are e. Aimi­ky'e kape yn aheha toĩne'en aiwa­nẽtup hawe are e Iesui ahepe. \p \v 35 Mi'i hawyi wẽtup sehay Iesui henoi ahepe itote. Mio tã e — Waku wo'oe­ropat haria ewywuat wato­py­hu'at e. Mesu­wa­ro­tiaria tiky­'esat kahato ta'a­tue­ropat hap waku kahato rakat e. Waku Tupana eropat kahato haria watoĩ­ne'en are e. Ta'i ahetama pe karãpe more­kuaria tuwat ta'a­tue­tawa pyi ta'a­tu­'atoiat ta'a­tu'yat pe surara akag i'atu'yat piaria apykok hamo. — Ewe'eg wo o ui'yat apykok hap ete e tesu­rara akag me. Ara'aipok hawyi sa'up iwato atum epe mehĩ e more­kuaria ta'a­tu'yat piaria apykok haria pe. Mi'i hawyi tuwat wẽtup tama kape hawyi waku yne hawyi te'e­ra­'aipok ta'a­tu'yat kape ta'a­tu­mẽ­pyt'in kape. Mi'i hawyi waku itote yne ta'a­tu'yat piaria i'atu­wepit itote hawyi more­kuaria timõ­typot kahato ta'a­tu'yat piaria apykok haria. — Waku kahato ti rat en uhyt mana e to'yat apykok haria pe e. Pyno waku watu­kup­te'en Tupana yat piaria apykok hat ewy e. Waku surara akag ewywuat aheropat Aipo­typot Tupana e. Aikotã ipotpap takaria ariãty wywo wãtym muat ipotpap yat piaria poi hamo mohag ium hamo aria nug hamo haria ewywuat waku wahe­ropat Tupana mẽpyt'in e. Waku wate­ropat wãtym muo rakaria ewy haty pytkai yt watoket pytkai i waku wahe­ropat kahato Ai'akag emiit'in ta'a­tu­ky'e hap wywo are e. Aikotã hesaika rakat ipiit sakup wywo rakat ewy waku watu­we­potpap Tupana mẽpyt'in eropat hap upi e. Aikotã aheropat haria wãtym muo ta'a­tupag ariãty ai'yat pe mi'i hawyi yne heremo itote mi'i hap ewywuat waku watu­we­potpap e. Waku ahe'a­riãty imehit rakat ewy yt kat i i'ytyk hap mi'i ete hap ewy watu­we­potpap Tupana mẽpyt'in ky'e hap yn ahete e. \v 36 Ta'i ahetama puo more­kuaria eropat haria hekatup kahato morekuat ut hap at ka'ap ta'a­tu­he­katup katu­pono put'ok'e morekuat turan meremo ta'a­tu­ho­'o­'o­kenhyp teran haype e. Mi'i hawyi at ka'ap ta'a­tu­he­katup ta'a­tu­mo­rekuat ut hap e. Mi'i hawyi morekuat put'ok'e to'o­ken­'y­pyke hawyi meremo ta'a­tu­ho­'o­'o­ken­hyp'ok teran hawyi ta'a­tu­pysei aheko ewy waku hap ewy hawyi ta'a­tupoi hawyi ta'a­tu­mõ­typot kahato ta'a­tu­ky'e ta'a­tu­po­rekuat ta'a­tu­potpap hap ete e. Mi'i haria ewywuat waku watu­kup­te'en are e katu­pono tut irane Tupana akotã morekuat tut ho'o­kyi'at hap ienuk wato hap e'at kape hap ewy e. Mi'i hawyi wo'o­kyi'at hap enuk hap kapiat hut turan — Ariot ra'yn ewei'o­ken­hyp'ok to e haty wo to'yat koro ete hawyi meremo heropat haria tuwat hawyi — Ereke ereke Urupo­typot i'atu'e hawyi teke e. \v 37 Heropat haria yt te'e­roket hin i te'e­ro­py­hu'at ta'a­tu­ka­'iwat put'ok'e turan i'atu­wepit kahato yt te'e­roket i ma'ato ta'a­tukat ka'ap sio tut sio yt Ai'akag i'atu'e hap ete e. Mi'i hawyi put'ok'e hawyi i'atu­ka­'iwat koro piit ete ta'a­tue­sok­pepag hawyi — Era'apyk o mehĩ mimi i'atu'e ta'a­tu­'akag sese pote e. Ma'ato karãpe teropat haria yt naku i rakaria ket kai ne'i put'ok'e morekuat pote te'e­ru­we­mõti kahato. Mi'i hawyi oken'ypy ete ihay ta'a­tukuap ta'a­tuket turanuat pote te'e­ru­we­mõti kahato ma'ato heropat hap etiat ta'a­tu­potpap turanuat pote te'e­ru­wehum kahato ta'a­tue­tu­'isa ut hap ete e. Mi'i hap ewy waku watu­we­potpap e. Mi'i turan Aipo­typot put'ok'e pote yt mesu­wa­rotiat morekuat minug ewy hin i tutunug Tupana are e. — Uheropat ro uheropat ro i'atu'e haty wo mesu­wa­ro­tiaria more­kuaria e. Ma'ato Ai'akag Tupana put'ok'e hawyi — Woro­ho­'o­ky'e kahato e yn ahepe hawyi aheropat hat ewy topy­hu'at itote hawyi toihep tesokpe ikahu kahato rakat morekuat nuat esokpe mi'i te pag'e topiit etewuat eropat hat esokpe ewywuat mi'i hawyi to'e aru ahepe — Sa'a­wy'i uheropat kahato haria waku kahato rakaria eipe e ahepe. Mi'i pote koitywy areĩne'en eheropat hat eipotpap nug hat ewy areĩne'en e aru ahepe hawyi — Era'apyk to uheypa­rakai ete hawyi woro­ho­'opoi yne ehenuk hap koro ikahu kahato e aru Ahetu­'isa Koro Tupana ahepe. — Ta'i waku kahato eipe katu­pono yt eiket turanuat i put'ok­'are pote e. \v 38 Pyno waku wato­py­hu'at iwe'eg kahato rakaria ewy watu­we­potpap Aika­'iwat potpap nug hap ete uhyt'i'in mana'in e Iesui katu­pono yt eweikuap hin i karãmuo put'ok'e Ai'akag Koro hap sio ihot'ok puo sio wãtym'i sio wãtym hake sio atpo­sake turan hap yt eweikuap hin i e. Pyno waku pe kahato watoĩ­ne'en put'ok'e Ai'ywot Tupana yt watoket i te turan hap e Iesui temiit'in me ahepe. \v 39 Pyno waku wate­ropat kahato katu­pono yt pya hin i put'ok'e hamuat Wuat'i Potypot Nuat hap. Mi'i tupono waku wate­ropat kahato aikotã — Put'ok'e irane Ahetu­'isa e haria ewy. Waku wati­'a­ry­mary yne put'ok'e turan hap atiky­'esat e haria ewy katu­pono karãpe Aika­'iwat aipok hap kat e'at pe turan kat e'at pe turan hap yt watikuap hin i pote e. Ta'i tut wyti aru aikotã sero­'ok'e hap tut hap ewy yt uwe i ikuap hap ewy e. Mesu­wa­rote yt watikuap hin i karãpe put'ok'e sero­'ok'e hat katu­pono mig'i wo sero­'ok'e haria tõ'ẽ hap ewy. mi'i tupono waku aiwe'eg wo kahato sero­'ok'e hat hap pupi hap ewy katu­pono tuwe­hyt'ok ai'yat pe yt iheg i rakat pe meremo ahero'ok hamo aheka­re'en ko'i pohari hamo. Ma'ato aiwe'eg wuat pote yt ahero'ok kuap i mi'i hap ewy kahato. Waku watu­kup­te'en sura­ra'in ewywuat haria te'e­ra­ha'at at ka'ap takaria ewy mi'i pote karãpe Eika­'iwat put'ok'e aru hawyi meremo eweikuap uhut hap mekewat sura­ra'in ewywuat uhekatup pote are e. \v 40 Uito areĩne'en Wuat'i Miit'in Eyke'et wo Wuat'i Miit'in Kywyt wo mi'i pote ariot i te aru mesuwat yi kape are. Ma'ato mekewat uhut hap e'at pe yt uwe mikuap mo i ariot are. Mekewat uhut hap e'at yt i'atu hin i uhekatup haria tukup­te'en e. Mekewat e'at pe — Yt tut i ira'yn po'og Aika­'iwat i'atu'e haria ahyt tukup­te'en are. — Yt tut i po'og mesuwat yi kape Aika­'iwat e haria tukup­te'en hap e'at pe aru ariot aikotã sero­'ok'e hat ut hap ewy e Iesui ahepe tomohey haria pe. \s1 MATEU 24.45-51 PIAT EWY \p \v 41 Mi'i e hap tohenoi hawyi ipotmu'e Peteru apo'e Iesui pe — Uruka­'iwat e mekewat sehay iã'ãkap ehay uwe pe ehenoi e sio uruto epotmu­'eria piat mu'e hano sio yne miit'in mesuwat yi totiaria mu'e hamo ehenoi e. \v 42 Yt uruhe­katup i apuru eut hap kape sio irania'in yt emohey i haria kape mio tã ere e Peteru Iesui pe. Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Pyno ahenoi uwe pe ahenoi mekewat uhehay iã'ãkap. Karãpe mekewat morekuat toto turan tesu­rara akag po pe iwe'eg kahato rakat po pe totoiat torania to'yat­piaria sem i'ewyte tomẽ­pyt'in hawyi — Eti'a­tu­'a­pykok o ui'yat piaria areto hap turan e tope. I'ewyte eti'a­tu­po­'oro miit'in mesuwe i'atupoi hamo i'atu­'a­pykok kahato hamo e tesu­rara akag me e. Mi'i surara akag ni uimohey haria apykok haria ewywuat kahato are'e uhehay iã'ãkap upi e. Mi'i pote ewe'eg wo uimohey haria apykok hap pupi are ehepe e. Ta'i uheropat haria sese pe mio tã are einãpin hamuat katu­pono atiky­'esat kahato eiperia aikotã morekuat eropat haria powyro kahato sese rakaria ewy hap atiky­'esat areto turan e. \v 43 Atiky­'esat kahato uhemiit apykok haria powyro kahato rakaria aikotã morekuat eropat haria hãpyk sese rakaria ewy hap e. \v 44 Mi'i tã ewywuat eweikup­te'en turan ariot pote woro­ho­'onug eipe more­kuaria wo uhetama pakup we. Uhekat yne yne eiwano topy­hu'at e. Pywo pe miit'in ky'e hap upi ewei'a­pykok uimohey haria pote — Pyno waku kahato en wuat'i uhemiit akag wo hap atiky­'esat are'e aru e. — Atikuap ta'yn uimohey haria poi hãpyk kahato hap kaipyi uimohey haria ky'e hap kaipyi woro­ho­'okuap eipe waku kahato rakaria wo eweikup­te'en uheropat haria akag wo ko'i are'e aru uimi­ky­'esat ewy uimohey haria powyro kahato rakaria pe e. Mi'iria ewywuat Tupana mimõ­typot sese ko'i tukup­te'en aru wuat'i e'at pe uhut hawyi e. \v 45 Ma'ato irania'in uheropat haria ma'at haria yt iwe'eg nakaria i mi'i haria pupi aremõti kahato uhut hap e'at pe e. Katu­pono — Aika­'iwat yt tut irane i ra'yn mi'i tupono waku yt naku i watu­wenug e haria e hamo ta'a­tu­ma'at uimohey haria. — Ta'i yt tut i som katu­pono toĩne'en mot'i itote iatu'e uhut hap ete. Pyno waku watu'u mahy aimo­pẽ'ã hamo yn waku i'atu'e sa'ag. Waku wati­'a­tu­'ahyk irania'in heropat haria i'atu'e. Waku watu­'uka hemiit'in ete uhyt'i'in mana'in ko'i ete i'atu'e aru. Waku mahy ete watu­wenuk i'atu'e katu­pono yt tut hamuat i ra'yn mesup wote toĩne'en mot'i itote. Waku aimo­pẽ'ã yn hap wywo waku watoĩ­ne'en i'atu'e ti aru uheropat haria akag ko'i yt iwe'eg i sese rakaria e. \v 46 Yt ta'a­tu­mohey hin i aru Ta'a­tu­ka­'iwat put'ok'e hamuat hap ma'ato mio tã ta'a­tu'e turan sese put'ok­'are i ra'yn are e. Karãpe put'ok­'are hawyi mekewat uhemiit'in ma'at haria ati'a­tu­'a­piheg apiheg kahato itote e. Mi'i hawyi — Yt naku i kahato eipe are'e aru i'atuepe hawyi — Motoro pya pya uikai hawyi eweikup­te'en aikope yt uimohey haria i tukup­te'en hap tote are'e aru uimohey apykok haria pe uimohey haria ma'at haria pe. Mi'i hawyi ati'a­tu'okpok kyse wo hawyi ati'a­tu­mo­ku'i i'atupiit ko'i uimohey haria apykok haria sa'ag nakaria e Iesui. \v 47 Pywo pe are'e heropat hat ikuap kahato kat ko'i kat ko'i Toka­'iwat Tupana miky­'esat ko'i wen ma'ato yt tutunug i pote mi'i hat wyti Ika'iwat tipokpok kahato aru ta'aipok hawyi are e. \v 48 Ma'ato uheropat hat yt ikuap i kahato kat som Toka­'iwat miky­'esat hawyi mi'i hap yt inug i mi'i hat i'ewyte Ika'iwat ti'pokpok aru ma'ato yt kahato i aikotã toipokpok teropat hat ikuap kahato pytkai yt tutunug i Toka­'iwat miky­'esat hap ewy katu­pono yt tuwepyi i toi'a­parap e. Ma'ato waku watu­kup­te'en heropat waku rakaria yne Aika­'iwat miky­'esat ko'i aimikuap ok tã nug haria e. Mi'i hap ewy Aika­'iwat tiky­'esat kahato e. Pyno karãpe wẽtup ok pe ika'iwat tum iwato kahato teropat hap mi'i hat kaipyi ti toiky­'esat iwato hap po'og mi'i teropat hat pote e. Pyno po'og po'og Tupana timo­herep ahepe tomi­ky­'esat watunug hap ko'i tomi­'ai­roria aito pote. Pyno waku watunug tomi­ky­'esat tomi­mo­herep ahepe aimohey haype pote. Waku watunug imiky­'esat hap ok tã tomo­wepit hap e. Ma'ato yt watunug i to'e ahepe hap ewy pote po'og wati­'a­parap irania'in kai katu­pono watikuap imiky­'esat pytkai yt watunug i hawyi pote are e. Watunug imiky­'esat hawyi tuwehum kahato ahowawi hawyi po'og toimo­herep ahepe tomi­ky­'esat ko'i ma'ato yt pote yt aimohey kuap i e Iesui temiit'in me ahepe. \s1 MATEU 10.34-36 PIAT EWY \p \v 49 Mi'i hawyi Iesui to'e ahepe — Pyno ahenoi teran ehepe uhetiat e. Uito ti aria ewywuat yt naku i nug hap yne mesuwat yi tote wuk hamo e. Aikotã aria wy Uito aikotã watiwuk aiko hap ewy wẽtup aria aipo piat hap kaipyi watiwuk yne e. Sa'a­wy'i yt iwato hin i aria itote ma'ato watopag aria itote hawyi tutu'u yne. Iwato kahato aria itote hawyi wuk wuk'e itote hawyi ikahu hawyi yt kat i moi yt kat i i'anam yt kat i sa'ag tutu'u kahato hawyi waku pe amikoi ko'i hamo e. Uito ti mekewat aria ewywuat areĩne'en mesuwat yi tote wuat'i sa'ag miit'in wanẽtup hawe wuk hamo e. Aria ewywuat ti Uito ma'ato uiko yt atiwuk i te ma'ato atiwuk teran haype e. \v 50 Katu­pono aho'opot hap aria'yp posak etiat yt i te wen ma'ato mi'i kape arewa­nẽtup kahato e. Sa'a­wy'i ahet'ok hat Iuwãu uhet'ok ta'yn y'y wo ma'ato wẽtup ok uhet'ok hap toĩne'en ne mi'i ti aria ewywuat uimo­so­'opot hap sese are. \v 51 Uimohey haria yt naku i aru topy­hu'at ahete pãi e. Pywo ti rat yt ariot i mesu­wa­rotiat kape wo'o­wese hap erut hamo ma'ato ariot hawyi wo'o­tu­'uka kahato hap yn sehay topy­hu'at e. Uhehay pun haria ti'a­tu­'a­tu­'uka teran haype uhehay mohey haria ete e. — Yt pywo pe ihay i'atu'e yn uhehay ete eimi­mo­herep ete hawyi yt i'atu­wese kahato ehete uhehay moherep haria eipe pote e. Pyno yt eweiwa­nẽtup tei'o eipy'a pe meiũran aru yne mesu­wa­rote wo'o­wese haria tukup­te'en hap kape e. Yt eiwa­nẽtup tei'o miit'in i'atu­wese kahato hap uhehay kape eipy'a pe are e. Yt karãpe i aru yne miit wo'o­wese haria tukup­te'en katu­pono po'og i'atu­py­'ahak aru uhehay moherep haria ete ahewa­nĩ­kaptia are e. Aikotã surara sese tipat'ok kuap miit piit kyse'yp wo hap ewy mi'i hap ewy uhehay ti'a­tu­pat'ok miit'in wẽtup kai uimohey haria hawyi wẽtup kai yt uimohey haria i e. Pyno miit'in wo'o­pat'ok hat ewy areĩne'en e. Wẽtup kai uhehay upiaria tukup­te'en hawyi wẽtup kai yt i'atupap i uhehay upiaria e. \v 52 Mi'i hawyi ti aru 5 ok wẽtup yat piaria gupte'en haria meiũran aru yt to'o­wese hin i to'o­pat'ok uimohey hawyi are e. Mi'i hawyi to'o­pat'ok pat'ok haria wo tukup­te'en wẽtup yat pe e. Uimohey haria iwese kahato pytkai irania'in mekewat yat piaria yt i'atu­wese hin i itote wẽtup ywania pytkai e. Typy ok mye'ym ok ete sio mye'ym ok typy ok ete uimohey haria ete ipat'ok hawyi — Wãi'ia­tu'e irania'in uimohey haria mohit hamo aru e. \v 53 Mi'i turan miit'in tu'uka teran ehete uimohey haria eipe hawyi e. Ta'i ei'y­wot'in yt i'atu­wese hin i ehete uimohey haria eipe hawyi e. Eha'y­ru'in ehaki­'yt'in i'ewyte yt i'atu­wese hin i ehete uimohey eipe hawyi eimẽ­pyt'in pytkai are e. I'ewyte eity ipy'ahak ehete topy­hu'at uimohey hawyi eipe tomẽ­pyt'in eipe pytkai e. I'ewyte eimẽ­pyt'in yt i'atu­wese i ehepe uimohey hawyi ta'a­tu­ty'in ta'a­tu­'y­wot'in eipe pytkai are e. Ehaki­tu'in i'ewyte yt i'atu­wese i ehete ta'a­tu­mi­mo­ha­py'ap ko'i pytkai eipe e. Mi'i hawyi getap ka'iwat yt iwese hin i tosa­'yru ete tosa­ki'yt ete tosa­'yru tosa­ki'yt uimohey hano ra'yn mote e. Ta'i ariot pote miit'in to'o­pat'ok kahato wyti aru uimohey haria ete yt i'atu­wese hin i irania'in mesu­wa­ro­tiaria eipe eiwese kahato pytkai e. Yt kat i aru wo'o­wese hap sese mesuwe aru are e Iesui ahepe tomohey haria pe. \s1 MATEU 16.2-3 PIAT EWY \p \v 54 Mi'i hawyi po'og Iesui tohenoi miit'in sem itotiaria pe — Uheka­tu­wy­ria'in e mesu­wa­ro­tiaria tikuap kahato i'aman ut irane hap te'e­ra­ha'at at hun kape — Meiẽ i'aman hamuat i'atu'e. At wẽtem hap kaipyi i'aman tut i'atu'e mi'i hawyi i'atu'e hap ewy i'aman tut kahato. — Meiũpe ywyhig at ẽtyhot hap aũka hap ko'i mi'i pote i'aman irane i'atu'e ahetama pe hawyi i'atu'e hap ewy i'aman na'yn tut e. \v 55 Ta'i kahato atipy ihyryp'i kahato hap mi'i pote mesu­wiaria iũe e'at hakup irane mesup i'atu'e hawyi i'atu'e hap ewy put'ok'e e'at kahu hap e. \v 56 Mesu­wa­ro­tiaria tikuap kahato i'aman ut hap sio yt hap te'e­ra­ha'at atipy kape hawyi ta'a­tukuap ma'ato mesu­wa­ro­tiaria ta'a­tuieĩ­ne'en wuat'i e'at piat hap kape yt te'e­ru­wa­nẽtup teran hin i e. Ta'i mi'iria tikuap aikotã aru i'aman sio at waku hap ma'ato uwe Uito hap yt ta'a­tukuap hin i. Ta'a­tukuap uhehay ko'i kape ta'a­tu­wa­nẽtup pytkai yt uikuap i te uwe sese Uito e. Te'e­ra­'a­kasa kahato uiminug yt miit'in eminug kuap i iwato rakat ko'i kape pytkai yt uikuap i te uwe Uito e hap kape yt te'e­ru­wa­nẽtup teren hin i te'e­ra­ha'at kahato uhowawi yt uimohey i te rakaria mesu­wa­ro­tiaria e. Yt ihapytig i rakaria Tupana kape yt kat i i'atueha rakaria ewywuaria pote e Iesui miit'in sem itotiaria pe. \s1 MATEU 5.25-26 PIAT EWY \p \v 57 Mi'i hawyi po'og to'e Iesui itotiaria pe — Kat poteĩ yt eiwa­nẽtup teran i uwe Uito sese e hap kape e. Kat pote yt eiwa­nẽtup sio Uito waku sio yt hap kape e. Eiwo­'okuap uwe waku uwe yt hap kape meremo eiwo­'okuap yne eiwo­'o­mohey hap ete uwe waku uwe yt naku i wato­mohey ma'ato uhetiat uimohey hap kape yt eiwe­wa­nẽtup teran hin i wuat'i atunug waku ehehamo pytkai are. \p \v 58 Uimohey haria wẽtup sehay ahenoi teran ehepe — Karãpe ehewa­nĩ­kaptia aheroto sura­ra'in po pe Morekuat kape ai'auka hamo ai'pyhik hamo waku watikat kahato aiwe­nõ'ẽ i aiwa­nĩ­kaptia popywiat hamuat are e. Mi'i hap e'at pe ai'auka teran pote waku watoĩ­ne'en iwe'eg kahato rakano i'atu­py­'a­setpe mi'i hawyi mu'ap upi waku watikat kahato mu'ap aiwe­to­popy ahewa­nĩ­kaptia po pywiat hap are. Yt naku i watuwat morekuat koro kape ai'auka teran haria upi katu­pono itote meremo ahum morekuat koro pe hawyi morekuat — Yt naku i en e hawyi ahum tesu­ra­ra'in akag pe hawyi surara akag aipag iheg me kat aiwo­'o­pyhik hawe e. \v 59 Mi'i hawyi wo'o­pyhik hawe watu­kup­te'en at ka'ap hawyi aikotã aru watu­we­nõ'ẽ mekewat wo'o­pyhik hap sa'ag myi e. Ta'i itote yt uwe i tuwẽtem kuap i e. Mi'i tote waho­'opot kahato mekewat sa'up iwato ium hamo hawyi ai'yat toiwe­neru aiko ko'i aimikoi ko'i aimẽ­pyt'in ko'i totat temiit'in nuat aheha­ry'i totat towanuat ahemiit'in torania toipo­'oro topotpap nug hamo hawyi ahekat ko'i toi'a­tu­we­neru yne sa'up sat hamo. Mi'i hawyi yne aiwanuat morekuat nuat hawyi watu­we­nõ'ẽ aipyhik hap kaipywiat hawyi — Waku ra'yn motoro pya mesu­wepyi e ahepe sio meremo woro­'auka en aru e ahepe. Mi'i tupono waku po'og ahewa­nĩ­kaptia meremo watunug aiwy­ria'in sese wo mu'ap upi eheroto sura­ra'in miat morekuat kape turan are e Iesui temiit'in me ahepe. \c 13 \p \v 1 Iesui ti'a­tu­mu'e itotiaria turan irania'in itotiaria te'e­ro'e Iesui pe — Mehĩ i'atu'e wanĩ­kaptia mipo­'oro aipo­rekuat nuat mekewat Piratu e hap het rakat yt naku i kahato tutunug katu­pono ga'atpo ti ahetama Kari­reira piaria morekuat Piratu timoma kahato i'atu'e. Morekuat totat ahemiit'in hawyi toiwuk Tupana mõtypot yat pe i'atu'e. Mi'i hawyi totopag mekewat i'atusuu at hap Tupana mõtypot yat piat yparakai tote mekewat aihũria suu wuk hap eypa­rakai tote aihũ watum hawyi watiwuk Tupana mõtypot hamuat hap tote i'atu'e Iesui pe. \v 2 Mi'i hawyi Iesui to'e i'atuepe — Pyno uruto po'og morekuat Piratu mi'a­tu­'uka ko'i kai ewei'e. Yt karãpe i urutunug sa'ag imi'a­tu­'uka ko'i minug ewywuat ewei'e. Mi'i pote Tupana mi'a­piheg ko'i wuaria tukup­te'en mi'iria ai'y­wania ewei'e eiwo­'ope e Iesui. \v 3 Ma'ato pywo pe ti are'e ehepe eiperia ti wy i'ewyte yt nakuaria i kahato eweikup­te'en are. Ga'atpo ei'y­wa­niaria morekuat Piratu ti'a­tu­'uka kahato yi Kari­reira piaria. Yt naku hin i ti ipap hap ewei'e. Yt ikahu hin i i'atu­ku­'uro hap ewei'e e. Mi'i hap ewy ti aru eweipap yt uimohey i eipe pote e. Ma'ato wuat'i e'at pe ti aru ho'opot hap eiwanuat topy­hu'at eiwano e. Ma'ato yt paa'e­wei'e i yt uimohey i hap ete pote yt naku i pe wuat'i e'at pe eweikup­te'en po'og yt naku i morekuat Piratu mi'auka ko'i ho'opot hap kai are. \v 4 Ta'i sa'a­wy'i sese 18 surara topap yne ta'a­tu'yat nu kawiat ywaiti rakat ta'at i'atuepiit ete hawyi yt naku i ewei'e. Mi'i hawyi sura­ra'in gupte'en haria topap yne nu yat ta'at i'atuete hawyi. I'atu­ku­'uro hap yt ikahu hin i ewei'e. Mi'i pote ewei'e eiwo­'ope — Eweikuap kat pote mekewat 18 surara topap nu mi'a­tu­'uka ko'i ewei'e. Ta'i sura­ra'in yt naku i nug kahato haria pote ti Tupana ti'a­tu­'a­piheg sese mi'iria ewei'e eiwo­'ope. Ta'i po'og tawa Ieru­sarẽi miaria kai yt naku i nug haria mi'iria pote Tupana ti'a­tu­moma yne ewei'e eiwo­'ope. \v 5 Ma'ato pywo pe are'e ehepe meiũran ti aru eipe po'og eweipap mi'iria kai po'og yt naku i are'e. Eiku­'uro hap po'og yt ikahu i mi'iria ku'uro hap kai. Katu­pono wuat'i e'at piat eiku­'uro hap topy­hu'at yt ikahu hin i. Ma'ato paa'e­wei'e yt uimohey i hap ete hawyi mi'i hawyi uimohey haria wo eweikup­te'en hawyi waku puo eweikup­te'en wuat'i e'at pe e Iesui tomohey hap pun haria pe. \p \v 6 Mi'i hawyi Iesui henoi hã'ãkap wo i'atuepe. — Wẽtup ok so toto tomikoi ypia wato hap kape e. Sa'a­wy'i warana ypia py'a­setpe Wiku yp toĩne'en itote hawyi toto mekewat tomikoi Wiku yp kape hawyi toho­'okat Wiku saat toho­'ohep hamo. Ma'ato put'ok­to'e hawyi so ma'ato i'yhop yn toĩne'en itote ihãite kahato. Ma'ato yt kat i haat ipoi hamo. Yt wẽtup i haat toipuẽti tomi'u wo. \v 7 Mi'i hawyi toikaykay tuwe­wawi teropat hat tomikoi ypia apykok hat — Uhyt e ga'atpuat ga'atpuat e'at ariot sa'a­wy'i meiũwat yp kape uipoi hap kat hamo ma'ato yt kat i atipuẽti te e so. Mi'i hawyi ga'atpo e'at i'ewyte haat hap e'at ra'yn turan ariot i ma'ato i'ewyte i'yhop yn ne atipuẽti yt uipoi hin i uhesy'at hawyi. Koran ariot i hawyi he'at ra'yn ma'ato ara'a­kasa hawyi yt uipoi hin i hat mesuwat uimikoi Wiku yp e. Pyno uhyt eti'yppun no meiũwat yp ywyhop mo e. Kat pote uhe'yi u hat toĩne'en ma'ato yt uipoi hat i e. Mi'i hawyi waku wẽtup i watikoi mesuwat yi aikope toĩne'en mesup Wiku yp hap tote e. \v 8 Mio tã e pote — Yt uhyt e mikoi ypia apykok hat. Yt rat uika­'iwat yt naku i rat wati­'yppun e. Waku watum yi hun kahato tope 12 ewaty pe te sio haat hamuat sio yt ti ra'yn hap kuap hamo e. Mi'i hawyi waku watipoi kahato aimipun ko'i wo e. Waku ahywytip kahato i'anam ko'i mi'i hawyi weita iun a'ẽpo ko'i waku wati­puruk kahato haga etiat e. Mi'i hawyi arewa­nẽtup irokirẽ wat 12 ewaty hawyi haat aru ma'ato yt haat pote waku wati­pugha e. \v 9 Pyno 12 ewaty hawyi waku mehĩ era'aipok eraha'at sio wakuat sio yt hap kuap hamo e. Ma'ato mi'i turan yt haat i te ra'yn pote waku eti'yppun uhyt e. Mi'i mikoi Wiku yp ewy kahato ti eweikup­te'en eipe e Iesui. Wẽtup 12 ewaty hawyi ete sio haat rakat ewy sio yt hap ewy eweikup­te'en. Ma'ato yt i te ti pote Tupana mi'yppun wo eweikup­te'en e Iesui to'y­wania pe yt tomohey i te haria pe. \p \v 10 Mi'i hawyi Iesui toĩne'en i ra'yn wẽtup Tupana mõtypot yat pe i ra'yn miit'in mu'e hamo. \v 11 Mi'i tote toĩne'en wẽtup ok hary­poria ahiag ipiit piat rakat itote. I'ahu kahato 18 anu ra'yn. Toho­'opot kahato katu­pono ahiag mimo­'ahu toĩne'en. I'ok tũ'ã kahato hap wywo toho­'opot ahiag minug. \v 12 Iesui teha'at mi'i hary­poria kape hawyi toikaykay tuwe­wawi. Mi'i hawyi to'e tope — Mana atipok ta'yn epo'i po'i hap ahiag minug e. Pyno mana e e'ahu hap epo'i po'i hap ewy kahato. Pyno mi'i hap ewywuat epo'i po'i hap atiporop ta'yn e. \v 13 Mi'i hawyi tuwe­ponug hawyi i'ok tũ'ã hap meremo tokosap ta'yn. Waku hawyi hary­poria to'e tehay wepit kahato hap wywo — Waku kahato En Tupana e. \v 14 Ma'ato Tupana mõtypot yat apykok hat ipy'ahak kahato Iesui ete katu­pono Iesui timo­hãite mekewat hary­poria yt topotpap i hap e'at pe pote. Mi'i pote to'e tomi­mu­'eria pe — Toĩne'en wyti 6 e'at aipotpap nug hamuat e. Pyno waku 6 e'at aiwe­potpap hap turan watikat aimoe­hãite hap ma'ato mesup e'at pe yt naku i kahato watikat amoehãite hap e. Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Mehĩ e yt ewe'eg hin i aikotã typy ehay rakat ewy ereĩne'en katu­pono etipotpap kahato tuereto mesuwat e'at pe ehũ wewato ahup ta'at yi ka'a pe pote meremo etiõtem hap atikuap e. \v 15 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Typy hẽku rakat ne'i wyti en e. Yne e'at pe ewete­re­po'ok ewetioto eihũria i'atu­moe­'y'u hap kape. Yne e'at pe ewete­re­po'ok y'y kape eihũria e Iesui Tupana mõtypot yat apykok hat pe. \v 16 Pyno mesuwat hary­poria aha'a­se'i Aparãu emiariru toĩne'en wen ma'ato 18 anu turan ahiag mipo'i wo toĩne'en aikotã ehũ saity ete hap ewy are. Kat poteĩ pyno yt eweiky­'esat i Aparãu emiariru moehãite hap e. Kat poteĩ — Wãi'ere mesuwat mana erepo'ok hap ete yt naku i yt aipotpap i hap e'at pe e Iesui. \v 17 Mio tã e Iesui hawyi wanĩ­kaptia paa'i­'a­tu'e. Ma'ato irania'in itotiaria te'e­ru­wehum kahato Tupana pe Iesui minug wakuap ko'i ete. \s1 MATEU 13.31-33 MAKU 4.30-32 PIAT EWY \p \v 18 Mi'i hawyi po'og Iesui henoi teran iã'ãkap wuo ma'ato sa'a­wy'i apo'e i'atuepe — Aikotã som Tupana topy­hu'at Miit'in Porekuat no hap ete apo'e. \v 19 — Pyno ahetama pe toĩne'en iã'ỹi kurin kahato rakat aimi'u mosẽ'ẽ hap Mutata iã'ỹi wato'e. Mi'i ti kurin kahato wen ma'ato wẽtup ok tikoi toko pe hawyi hẽtyt hawyi meiũran i'yp ywaiti kahato ra'yn aria'yp sese ewy wo ra'yn toĩne'en. Mi'i hawyi i'yp haĩkupy pe weitaria te'e­ru­we­soknug na'yn i'yhop ko'i og muo. Mi'i hap ewy ti Tupana topy­hu'at Morekuat no mesuwat yi tote Mutata iã'ỹi mikoi hap ewy e Iesui tomi­mu­'eria pe. \s1 MATEU 13.33 PIAT EWY \p \v 20 Mi'i hawyi Iesui apo'e i ra'yn — Aikotã wyti aru so Tupana topy­hu'at Miit'in porekuat no e hawyi sehay iã'ãkap wuo toi'a­tu­mu'e i ra'yn. \v 21 — Pyno uhyt'i'in aikotã u'i nug hap ewy kahato ti aru Tupana topy­hu'at Morekuat no mesu­wa­ro­tiaria pe e. Aikotã watopag manĩ puk ipyre kape. Mi'i hawyi wati­'a­pokik manĩ puk ipyre wywo. Mi'i hawyi wati­'ahik hawyi watoiat hawyi meiũran i'apo­perup hawyi wati­karay mi'i hawyi aimi'u wo ra'yn he kahato ra'yn. Mi'i hap ewy ti aru Tupana teke aipy'a pe tehay wo e. Kurin nakat ewy i'apopyt ewy ihay pytkai hawyi ihay tuwe­mo­wato aiwa­nẽtup hawe hawyi meiũran u'i he hap ewy wato­py­hu'at e Iesui itote mu'ap upi tawa wato Ieru­sarẽi kape toto turan. \s1 MATEU 7.13-14 PIAT EWY \p \v 22 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­mu'e kahato yne tawa hit piaria Tupana ehay wo. Mi'i hawyi tawa wato Ieru­sarẽi kapiat epu'ap upiaria toi'a­tu­mu'e kahato Tupana ehay wo. \v 23 Mi'i hawyi mu'ap upi wẽtup ok apo'e Iesui pe — Urupo­rekuat e karania apuru pyno te'e­ro­py­hu'at Tupana mieha­kye­ra'at ko'i wo atipy pe e sio apuru typy'i kahato miit sio apuru yt typy'i i apo'e Iesui pe. Mi'i hawyi Iesui tiwesat. \v 24 Waku ewei'e eipy'a pe — Uito areke teran pãi areke teran an mekewat oken'ypy yt iwato i rakat ewywuat pe areha­kye­ra'at hap puẽti hamo waku ewei'e at ka'ap eipy'a pe are. Yt naku i — Waku mũki­'ite areke ewei'e hap ewy ewei'e are. Katu­pono meiũran ti aru i'atu kahato tuwe­hyt'ok teran atipy pe aikope Tupana toĩne'en Morekuat no hap kape wen ma'ato mi'iria yt tuwe­hyt'ok kuap i katu­pono wehyt'ok hap mot'i poity'i rakaria — Mũki­'ite waku areke sa'a­wy'i i'atu'e pote e haria pote e. Yt kat i typy oken'ypy atipy kape. Eweikat ro mekewat wẽtup yn oken'ypy Ui'ywot kape hap e Iesui tuwepiat. \v 25 Mi'i hap e'at pe aru — Ere'o­ken­hyp'ok to Mimi ere'o­ken­hyp'ok to Uhyt i'atu'e mot'i kahato uhowawi wen — U pãi yt woro­ho­'okuap kahato i eipe aikope pyi eweiõ'ẽ are'e i'atuepe aru. Ui'yat ri iheg me ra'yn are'e aru. Iheg me sese ra'yn ni oken'ypy are'e aru — Ere'o­ken­hyp'ok o ewei'e mot'i uhepe hawyi e. Waku mesup ereke uhyt'i'in mana'in are e Iesui. \v 26 Mi'i tote aru oken'ypke te'e­rewak kahato. — Sa'a­wy'i urutenuk kahato ewywo Mimi. Urutu­we­sa­po'u kahato kue ewywo Mehĩ i'atu'e uhepe. Ehay ete ti urutu­we­mu'e kahato wuat'i puo mu'ap upi i'atu'e aru uhepe. \v 27 Mi'i hawyi ati'a­tu­wesat — Pywo pe ti rat are'e ehepe sa'a­wy'i yt uimohey i pote yt woro­ho­'okuap hin i eipe are'e aru. Yt atikuap hin i aikope pywiat eweiõ'ẽ hap are'e aru. Eweiwat ro ui'ya­ty­pepyi pãi katu­pono yt nakuap i nug haria ti eipe are'e aru yt tuwe­hyt'ok i haria pe e Iesui. \v 28 Mi'i hawyi te'e­ruwak popuo te'e­ra­'aipok haty turanuat hap ewy i'atu­wa­nẽtup hawe i'atu­py'a pe kyry'et kyry'et ta'atuiãi ete haty kahato i'atupiit ete pote. Katu­pono sa'a­wy'i Aparãu yt pya hin i i'atukai toĩne'en meiẽwat getap we toĩne'en. I'ewyte Isaki i'ewyte Iako i'ewyte sa'a­wy­'i­wuaria Tupana ehay moherep tukup­te'en kahato itote Tupana yat pe ienuk hap ikahu kahato hap tote. Mi'i haria ewy aru eweikup­te'en mekewat wo'o­kak'i haria ewy yt eiwe­hyt'ok teran i mesup yn mote. Meiũran aru Tupana oken'ypy sakpo eweikup­te'en ho'opot hap tote yn. Yt eweikup­te'en hin i aru uiwywo atipy pe are — Mũki­'ite waku wato­mohey ewei'e mesup pote e. \v 29 Ma'ato tuwe­hyt'ok kahato irania'in ywania. Mi'i haria ti tuwe­hyt'ok aikope Tupana toĩne'en Morekuat no hap tote yt ai'y­wania sese hin i pytkai. Tõ'ẽ tõ'ẽ kahato aikope pyi at tuwẽtem hap kaipyi aikope at min'e hap kape hawyi at posak kaipyi tõ'ẽ Tupana wywuat tukup­te'en hamo. Mi'i hawyi mi'iria paa'e haria pe — Eiwe­hyt'ok to are'e mi'iria pe ma'ato ehepe ti aru — Eiwe­hyt'ok to yt are hin i e. Uhehamo eweikup­te'en mesup uhehay sio waku sio yt hap kape ehewaure toĩne'en pytkai mekewat e'at wyti aru — Yt woro­ho­'okuap i eipe are'e aru Tupana ehamo ehepiat yt uimohey i haria te eipe pote e Iesui yt tomohey i te haria pe. \v 30 Ui'y­wania e eipe ti Tupana ehay kuap yianmiat haria eweikup­te'en ma'ato o irania'in ywania ehewot­'yptia rakaria wyti aru tuwe­hyt'ok ehe'yianme atipy pe wẽtup ywania pytkai katu­pono uimohey haria tukup­te'en mi'iria aru are ma'ato eipe uhepiat sehay yianmiat kape eweikuap kahato pytkai yt eiwe­hyt'ok teran i mesup oken'y­pyke atipy kape e. Mi'i pote irania'in tuwe­hyt'ok kakato aru ma'ato eipe yt eweiky­'esat i pote i'atu­wat­'ymo eiwe­hyt'ok aru are e Iesui to'y­wania Iuteuria pe. \s1 MATEU 23.37-39 PIAT EWY \p \v 31 Mi'i hawyi Tupana ehay enoi haria put'ok­'i­'a­tu'e Iesui yatype te'e­ro'e hamo — Erẽtem no meremo meiũpepyi i'atu'e katu­pono morekuat Eroti wyti e'auka teran moity'i ra'yn Uhyt i'atu'e Iesui pe. \v 32 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Morekuat Eroti ti awahuru ewywuat uiwa­nẽtup hawe katu­pono wo'o­'auka teran hat mi'i miit are'e. Mi'i hawyi eweiwat ro Eroti kape hawyi ehenoi ui'e hap tope — Uito ti meiũ ahiagnia atusopo kahato hat ra'yn i'ewyte ati'a­tu­moe­hãite kahato i'ahu rakaria mũki­'ite ti aru i'ewyte atunug atunug wakuat uipot­moe­hãite hap ko'i uhewyry hap upi e. Mi'i hawyi mũki­'ite e'ihot'ok hawyi ti aru waku yne ra'yn uiminug ko'i mi'i hawyi waku yne hawyi areto e. \v 33 Mesup e'at pe uipotpap teran miit'in moehãite hap ete hawyi mũki­'ite i'ewyte uipotpap teran hawyi mũki­'ite e'ihot'ok hawyi toran na'yn uipotpap hap mesuwe katu­pono ui'auka hap e'at aru put'ok'e ra'yn are. Ma'ato mesup e'at pe waku te arepotpap waku uhewyry mesuwe i'ewyte mũki­'ite waku ti wy. Ma'ato e'ihot'ok toran na'yn uipotpap hap toran na'yn. Katu­pono ui'auka hap e'at yt pya hin i ra'yn waku ewei'e mekewat Eroti pe awahuru ewywuat pe. Mi'i hawyi i'ewyte wẽtup ewehenoi tope — Yne sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep haria topap kahato tawa Ieru­sarẽi me i'ewyte Uito Tupana Mipo­'oro Tehay Moherep Hanuat yt naku i pyno wẽtup tawa pe ui'auka hap e. I'ewtye Uito atiky­'esat sa'a­wy­'iwuat Tupana mipo­'oro ko'i atu'uka hap tote te uiku­'uro hap uhyt ewei'e o miowat ui'e hap ewehenoi mekewat awahuru pe e. \p \v 34 Mi'i hawyi Iesui tuwak to'y­wania ky'ewi tomohey hap pun haria pote. — Tawa Ieru­sarẽi miaria e yt eweiwe'eg hin i eiperia katu­pono Tupana mipo­'o­roria auka haria eipe e. Ihay moherep haria ewei'a­tu­'uka ha'a­wyte nu ko'i wo e. Ewei'a­tu­'akit kahato i ti Tupana mipo­'oro ko'i e. Mi'i hap ewy Uito wy woro­ho­'o­ky'e eipe pytkai — Eweiõ'ẽ ro eweiõ'ẽ ro uhowawi are yn pytkai akotã waipaka ty ti'a­tu­kaykay tomẽ­pyt'in ko'i hap ewy woro­ho­'o­kaykay kahato eipe — Eweiõ'ẽ ro eweiõ'ẽ ro uhowawi are kahato waipaka wary'i imẽpyt rakat ewy ma'ato ti — Yt yt yt ewei'e uhepe piku piku ko'i ewy. Uipo­pesap ywyt'ok­pype are waipaka ewy ma'ato — Yt rat ewei'e uhepe e Iesui tawa wato Ieru­sarẽi piaria pe tuwak turan. \v 35 Are pãi mi'i hawyi ti aru eiweran eweipy­hu'at areto hawyi. Yt ewei'a­kasa hin i uhowawi aru ma'ato meiũran ti aru esaipe­piaria ai'y­wania Iuteuria — Waku kahato Tupana Mipo­'oro Sese Aheha­kye­ra'at hat i'atu'e aru uhetiat pe hawyi mi'i hap e'at pe aru ara'aipok ehowawi i ra'yn e Iesui tuwak hawuo. Ma'ato mesup yt uimohey hin i eipe pote eweikup­te'en aru aikotã ai'yat ikahu rakat yt uwe i miit wywo rakat ewy i'anam kahato ga'apy mihik pe tawa Ieru­sarẽi toĩne'en mot'i are. Mi'i hawyi ei'yat mesuwe yt kat i eipe yt uwe i hawyi are. Ma'ato meiũran ti aru — Mi'i Miit waku kahato Aipo­rekuat no ewei'e uhepiat hawyi mekewat e'at pe irania'in ewy waku puo eweikup­te'en Tupana ywania wo i ra'yn ma'ato mesup te yt e Iesui to'y­wania pe yt tomohey teran i te haria pe. \c 14 \p \v 1 Mi'i hawyi yt i'atu­potpap i hap e'at pe put'ok'e itote Tupana mõtypot yat pyi wẽtup getap kape Iesui toto Tupana mõtypot yat piaria apykok hat yat kape toto. Itote i'atu kahato nagnia ehay enoi haria. Itote Iesui ta'apyk tenuk i'atu­'akag wywo hamo. Mi'i hap kape te'e­ra­ha'at kahato Iesui kape. Ta'a­tu­ky­'esat kahato Iesui ti'a­parap hap sio Iesui ipotpap yt i'atu­potpap i hap e'at miit'in moehãite hap ete sio yt i'atu'e. \v 2 Katu­pono itote ti toĩne'en ihainia i'ahu kahato rakat ipiit puk takat. Mi'i pote te'e­ra­ha'at kahato sio apuru Iesui timoe­hãite sio yt aipotpap i hap e'at pe ta'a­tue­ro­mõ­pusu teran haype. \v 3 Mi'i hap Iesui tikuap tuwe­kaipyi mi'i hawyi to'e — Eiperia ti eweikuap kahato wãi'e hap ko'i yt naku i mesup e'at pe mio tã watunug hap ko'i. Ta'i ahe'a­se'i Musei wãi'e hap ko'i kuap kahato haria eipe pote apo'are teran ehepe — Waku apo miit'in moehãite hap watunug Tupana mõtypot e'at pe sio yt e. Uiwesat ro e Iesui wo'o­mu'e haria akag me. \v 4 Ma'ato yt ta'a­tu­wesat teran i katu­pono i'atu­py­'ahak Iesui ete. Mi'i hawyi Iesui tipo­pytyk ipiit puk takat ipo ete. Mi'i hawyi tuwe­ponug ipiit puk takat ete pote meremo ipiit ihãite i ra'yn topy­hu'at. Mi'i hawyi ipohep ipiit ete pyi — Pyno waku ra'yn eete mehĩ e. Waku ereto i ro e'yat kape e. \v 5 Toto hawyi Iesui tuwe­morem itotiaria ewawi — Eiperia eipotpap kahato yt motpap i hap e'at pe e. Woro­ho­'okuap eipe. Eihũ wewato ahup ta'at yi ka'a pe y'y pe hap enõtem hap ete eipotpap mi'i hap e'at pe pywo are sio yt. Ta'i pywo ti are e mi'i tã ti ewetunug yt naku i aipotpap e hap e'at pe. Mi'i pytkai kan hamo uimohit teran mesuwat e'at piat miit moehãite hap upi e. \v 6 Mi'i hawyi yt ta'a­tu­wesat kuap i kahato Iesui. \p \v 7 Mi'i hawyi toi'a­tu­mu'e i tehay iã'ãkap wo Iesui katu­pono toikuap itotiaria te'e­ru­we­mo­wato hap pote. Ta'a­tu­ky­'esat morekuat e'ypa­rakai totiat ta'a­tu­'apyk ienuk hap e'at turan — Uito po'og torania kai ta'a­tu'e hap moherep teran haype i'ewyte ta'a­tue­sokpe ikahu kahato hap ete ta'a­tu­'apyk hap tote. Morekuat e'okipy tote te'e­renuk teran. Yt te'e­renuk teran i irania'in miit'in emiit wywo. \v 8 Mi'iria pe Iesui to'e — Uhyt'i'in mana'in karãpeĩ more­kuaria eikaykay ienuk hap kape turan o yt eiwo­'o­'apyk tei'o iwato'in nakaria e'amyap tote eiwe­mo­wato haype hap e. Pyno po'og waku paa'e haria wo yn itote eweikup­te'en. Ma'ato ewei'apyk more­kuaria ewy turanuat put'ok'e wẽtup ok po'og iwato rakat eikawiat hat. \v 9 Mi'i hawyi aru ienuk hap ka'iwat to'e aru ehepe — Apuete uhyt mana etum no e'amyap meiũwat uiwy pe e aru. Mi'i hawyi era'apyk kuepe e aru. Mi'i pote aru eiwe­mõti hap kahato topy­hu'at ehete e. Mi'i hawyi ienuk hap e'at pe eremõti kahato yi tote apyk pe era'apyk hawyi e. \v 10 Mi'i pote woro­ho­'o­nãpin teran uhyt'i'in mana'in. Karãpe aikaykay ienuk hap kape turan waku wata­'apyk yt uwe mikuap i yatype. Mi'i pote aru ienuk ka'iwat tut ahowawi hawyi — Po'og waku morekuat amyap tote ro era'apyk mana uhyt e aru ahepe. Mi'i hawyi aiwe­mõ­typot hap itote topy­hu'at. I'ewyte aru itotiaria aikuap ta'yn more­kuaria mimõ­typot no watoĩ­ne'en hap are. \v 11 Katu­pono mio tã e ehowawi AheTupana — Wemo­wato haria mohit hano areĩne'en e. Ma'ato wemohit haria mõtypot hano areĩne'en e. \v 12 Mi'i hawyi tuwe­morem hawyi Iesui to'e i ienuk ka'i­waria pe — Uhyt'i'in mana'in e karãpe ienuk hap iwato rakat watunug teran yt naku i wati­'a­tu­kaykay ienuk hap kape aika­tu­wyria aiwy­ria'in iwato'in nakaria are. Po'og waku watu­wẽka ienuk kape yt uwe mikuap i ko'i hesy'at rakaria hatek takaria katu­pono mi'i haria yt aikaykay kuap i aru ta'a­tuenuk hap kape yt hekat rakaria i pote. Ma'ato aiwy­ria'in hekat rakaria yn wati­'a­tu­kaykay pote meiũran i'ewyte aikaykay ta'a­tuenuk wato hap kape. Yt naku i — Waku atikaykay uiwy­ria'in hekat rakaria ui'yat kape ienuk hamo katu­pono ati'a­tupoi hawyi i'ewyte wyti aru uikaykay i'atu'yat kape i'atu­mi'u u hamo yt naku i wato'e aiwa­nẽtup hawe wati­'a­tu­kaykay miit'in ehenuk hap kape turan. \v 13 Po'og waku wato'e aiwa­nẽtup hawe — Waku po'og ati'a­tu­kaykay ui'yat kape tenuk hamo hatek sese rakaria ipiit sa'ag nakaria ipy sa'ag nakaria po'og waku wato'e. Waku yt ihapytig i rakaria yt miit'in miky'e ko'i i ati'a­tu­kaykay ui'yat kape ienuk hamo po'og waku wato'e are. \v 14 Pyno mi'i tã watunug hawyi Tupana meremo tikuap ahegyi'at hap hawyi wy ti aru meremo aru Tupana aikaykay tomi­mõ­typot ko'i wo wato­py­hu'at aipoi hamo toenuk wato hap kape e. Katu­pono hatek takaria ky'e haria wo watoĩ­ne'en Tupana ewywuat pote. Mi'i hawyi eweinõ'ẽ eiku­'uro hap pyi mi'i hawyi aru ta'aipok kahato ehowawi mekewat mi'u eimiium hap satek takaria piat enuk wato nug hap sa'up Tupana po pyi atipy pe e Iesui. \p \v 15 Mi'i hawyi wẽtup ok miit itote ihay kahato Iesui kape tenuk hap yparakai totepyi — Ikahu kahato tig ehay e. Urumu'e kahato En. Pywo aru meiũran meimuẽwat ienuk haria i'atu­wepit kahato Tupana yparakai henuk hap tote e. Ta'i Tupana put'ok'e Morekuat no hap e'at pe ienuk hap aimo­wepit kahato hap aru toĩne'en e. \v 16 Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Pywo ti rat mehĩ wen ma'ato ti mesup ta'yn Tupana ti'a­tu­kaykay tenuk wato hap kape ma'ato mi'i pytkai miit'in yt tuwat teran i e. Pyno ahenoi ehepe mi'i iã'ãkap wuo. Wẽtup e'at pe so hekat kahato rakat ti'a­tu­kaykay kahato tominug ienuk hap iwato kahato rakat kape. Katu­pono Mi'i Miit miit'in Potypot nuat ieĩne'en hat. \v 17 Mi'i hawyi tuwehay po'oro kahato miit'in typy'i rakaria kape — Eweiõ'ẽ ro eweiõ'ẽ ro waku ra'yn aimi'u ikã'ã ra'yn iwato kahato rakat waku ra'yn eweiõ'ẽ mesuwe katu­pono yparakai tote ra'yn aimi'u wuat aimo­wepit hap e. I'ewyte ahesapo hy waku ra'yn wy e. U'i he kahato rakat toĩne'en e. Pyno eweiõ'ẽ ro e. Waku ra'yn eweiõ'ẽ ro uiwy­ria'in e. Pyno waku ewei'e ro irania'in me uiwy­ria'in me e te'e­ropat haria tehay enoi haria pe e. Mi'i hawyi tuwat. — Aimi'u ra'yn i'atu'e. \v 18 Ma'ato — Apu i ete i'atu'e. Yt naku i te mesup areto e. Etikuap kat pote yt uipo­hepap i te mesup katu­pono atipuẽti ra'yn mesup yi wakuat uiweko nug hamuat e. Katu­pono mesup ta'yn ti areto hamuat mekewat yi hun kapiat ui'a­kasa uiweko nug hamuat hap kape e. Mi'i tote ti ikahu kahato. Pyno waku ere'e morekuat pe — Yt areto kuap enuk hap ikahu rakat kape e morekuat potpo­'oro pe. \v 19 Mi'i hawyi wẽtup ok pe i — To'iro morekuat enuk hap kape mehĩ e. Waku ra'yn e. Ikahu kahato tig itote e. Mi'i pote — Waku mehĩ e wen ma'ato ti mesup te yt areto kuap i e yt uipo­hepap i te mesup. Etikuap kat pote. Na'atpo atikyi'at 5 wewato ahup mi'i pote mesup areto ui'a­kasa hamo waku sio uimi­kyi'at ko'i sio yt hap kuap hamo. Sio i'atue­saika uhe'yara ekyi yi totiat hamo sio yt. Mi'i hap ko'i ete ti yt uipo­hepap i e. Pyno mi'i pote ere'e o morekuat pe — Areto teran wen waku kahato hap kape ma'ato yt areto kuap i. Pyno waure wo o morekuat toĩne'en uikai mehĩ e. \v 20 Mi'i hawyi wẽtup ok morekuat wy ok yat pe teke hawyi — Aim'u ra'yn mehĩ e. Ikahu kahato tig morekuat yat pe e. Iwato kahato tig ahenuk hap e. Pyno to'iro mehĩ e. Mi'i hawyi toiwesat — Pyno waku areto teran ni ma'ato ti yt uipo­hepap i te koitywy morekuat enuk hap kape e. Etikuap kat pote e. Ga'atpo atipuẽti uheha­ry'i ikahu rakat mi'i pote areĩne'en mesup iwywo e. Pyno waku ere'e morekuat pe — Waure wo soke ereĩne'en ere morekuat pe kat pote ti yt uipo­hepap i te. Mesup uheha­ry'i mowepit hap ete areĩne'en e. Mi'i hap ete areĩne'en mesup e. \v 21 Mi'i hawyi heropat haria te'e­ra­'aipok i ra'yn morekuat kape — Yt tõ'ẽ i wyti ewyria'in uhyt te'e­ro'e hamo. Mi'i hawyi toikuap yne ra'yn i'atu'e hap — Yt uipo­hepap i te mesup e haria yn aimi­kaykay ko'i i'atu'e hawyi morekuat ipy'ahak kahato i'atuete hawyi to'e tomi­po­'o­roria pe — Pyno eweiwat i ro wuat'i mu'ap wato upi wuat'i mu'ap hit ko'i upi. Mi'i hap upi ewei'a­tu­kaykay wuat'i haky­'e'i rakaria hatek takaria uhenuk hap kape e. Waku ewei'a­tu­kaykay yne tawa wato piaria yt hekat rakaria i yt ipy kahato rakaria i yt ipo kahato rakaria i yt ihapytig i rakaria yt hewyry kuap i rakaria ipiit sa'ag sa'ag nakaria yt uwe miky'e i ko'i mi'iria meikowo henuk hap kape ewei'a­tu­kaykay ro e morekuat teropat haria pe. \v 22 Mi'i hawyi tuwat hawyi ta'a­tu­'a­tu­kaykay yne miit'in yt iwato'in nakaria i yt uwe miky'e i ko'i morekuat enuk wato hap kape. Mi'iria tõ'ẽ tõ'ẽ kahato howawi. Mi'i hap kaipyi te'e­ra­'aipok i ra'yn ihay moherep haria morekuat kape. — Urutunug na'yn ni emiky­'esat ewy mehĩ i'atu'e. Mi'i hawyi tõ'ẽ emikaykay ko'i i'atu'e. Typy'i kahato ti wen enuk hap tote tukup­te'en mesup ma'ato mi'i pytkai emi'u iwato kahato pote yt ta'a­tu'u kuap i yne i'atu'e. \v 23 Mi'i pote morekuat to'e — Are pãi e pyno waku eweiwat i ro yne y'y hit i ko'i upiat gupte'en haria kape e. Yne tawa hit tawa hit ko'i kape ga'apy piaria kape e. Mi'iria eti'a­tu­kaykay meikowo hamo e. Katu­pono ti atiky­'esat ui'yat pyt'at nug yne miit'in miat hap e. Atiky­'esat nyti hik'e miit'in no ui'yat hap e. \v 24 Sa'a­wy­'i­wuaria uimi­kaykay ko'iria uimõ­py­'ahak kahato uiwy­ria'in sese mi'iria ui'y­wania pytkai yt tõ'ẽ i. Pywo pe ti rat are'e pyno yt karãpe i aru mi'iria te'e­renuk uimi'u wakuat rakat ete. Yt ta'a­tukuap i aru he hap. Yt wẽtup ok i ra'yn ti teke kuap irane uhenuk hawe uimi­kaykay sa'a­wy­'i­wuaria ko'i e morekuat topot­po­'o­roria tehay enoi haria pe. Mi'i hap ewy ti miit'in tukup­te'en mesup e Iesui. Tupana ti'a­tu­kaykay kahato koran te tenuk wato kahato hap kape e Iesui yt tehay mohey i haria pe. \p \v 25 Mi'i hawyi Iesui toto i ra'yn hawyi typy'i rakaria miit'in tuwat tuwat ra'yn hupi. Mi'i hawyi tuwe­sai­pe'ok toupiat õ'ẽ haria mu'e hamo. \v 26 Eweipy­hu'at teran uipot­po­'o­roria uhemiit sese wo mi'i pote woro­ho­'o­ky­'esat kahato. Mi'i pote ahenoi aikotã aikotã eweikup­te'en uhemiit sese wo hap uimi­ky­'esat ewywuat nug hap e. Uhupi ereto hap etiky­'esat pote eweitoiat yne eimi­ky­'esat e. Mi'i hawyi po'og uiky'e eiwat e'ywot kai ety kai ehary'i kai ehe'aito kai eimẽ­pyt'in kai eheyke'et kai eheywyt kai ehesa­ki'yt kai eiky­py'yt kai eheinyt kai i'ewyte eiwe­ky'e hap kai uiky'e uimi­ky­'esat nug hap po'og eimi­ky­'esat ko'i nug hap kai. Mi'i hawyi ewei'e — Uiku­'uro pote uiku­'uro ma'ato areto eupi ewei'e uhepe mi'i hawyi mi'i hap yn waku uhemiit no. \v 27 Ma'ato eweiken'ẽ eiku­'uro hap pupi pote mi'i pote aria'yp posak ete eiku­'uro hap ui'ewy e hap yt eweiky­'esat i. Mi'i hawyi yt eweiwat kuap i uhupi uhemiit'in sese wo uipot­po­'o­roria wo e. \v 28 Pyno ahenoi hã'ãkap wo aikotã waku hap. Pyno so wẽtup ok surara akag tunug neran ywaiti rakat to'yat. Tu'uka teran itote pywiat hap mory'a wywuat hap. Mi'i hawyi tutunug hap e'yianme ti ipotpap kahato miwan ete karania upi mi'i hap nug hamuat hap ete karania e'at temiit'in poi hamuat hap ete karania upi nu wato kyi'at hap ete karania upi ha'up nug hap ete sio tekat put'ok'e inug hamo sio yt hap kuap hamo. \v 29 Mi'i hawyi tuwepe to'e — Pyno uiwe'eg wo mesuwat nug hap ete e. Yt naku i atunug wẽtup ipat'ok yn e. Waku atunug yne e. Ma'ato aha'a­wynug hap yn mote mi'i hawyi uhekat yt put'ok'e i ra'yn hawyi miit'in miky­ry'i areĩne'en aru e. Pyno yt atiky­'esat i mi'i tã pote waku atikuap sa'a­wy'i sio uhekat put'ok'e ui'yat ywaiti nug hamo e tuwepe. \v 30 Pyno waku atunug yne kahato mi'i pote yn miit'in mimõ­typot no areĩne'en kuap e. Katu­pono atimo­waku yne kahato ma'ato yt pote ten to'o­ky­ry'i kahato uiminug ipat'ok hap ete e. Pyno mi'i iã'ãkap ewy kahato eweikup­te'en uhemiit no teran eweikup­te'en mote. Waku eweiwekuap ti sio pyt'ok­'e­wei'e inug hamo hap ete sio yt hap kuap hamo. Mi'i hawyi waku eweiwat uhupi e Iesui itotiaria pe — Urutuwat teran ehupi e haria pe. \v 31 Pyno wẽtup iã'ãkap i ahenoi ehepe e. Pyno sa'a­wy'i so wẽtup tawa porekuat to'e tuwepe — Pyno atimoma teran irania'in ywania uhewa­nĩ­kaptia uhesu­ra­ra'in wywo e tuwepe tuwa­nẽtup so e Iesui. Mi'i hawyi ma'ato yt atikuap i uhesu­ra­ra'in imoma hamo sio put'ok'e sio yt e so. Katu­pono uhesu­ra­ra'in sok 10000 surara yn ma'ato uhesu­ra­ra'in kai ma'ato uhewa­nĩ­kat­ptia esura­ra'in 20000 hap ewy tukup­te'en e. Mi'i hawyi morekuat ti'a­tu­kaykay tuwe­wawi tonãpin hat surara akag iwe'eg kahato rakat — Waku apo watuwat uhesu­ra­ra'in nywo uhewa­nĩ­kaptia moma hamo e sio apo yt e. \v 32 Katu­pono ti uhewa­nĩ­kaptia tõ'ẽ kahato ahetawa moma hamo 20000 sura­ra'in wywo ma'ato aiwat ahesu­ra­ra'in 10000 surara yn tukup­te'en e. Mi'i pote atikuap teran waku watuwat sio yt hap e. Ma'ato yt naku i ewei'e pote woro­ho­'o­po­'oro eipe uhehay wywo i'atue­wawi i'atu­po­re­kuaria kape e. Mi'i hawyi waku watum ahekat aiwo­'o­wese hap nug hamuat e so mekewat morekat tesu­rara akag me e Iesui tehay iã'ãkap hawe itotiat — Urutuwat teran ehupi e haria pe. \v 33 Pyno mesuwat uhehay iã'ãkap wuo ahenoi teran ehepe aikotã waku eweiwat uhupi hap uhemiit'in sese wanuat hap. Pyno waku mi'i hap ewy he'yian­mete eiwe­wa­nẽtup niatpo kahato eito uhupiat hap ete e. Katu­pono pywo ti uwe uwe uhupi toto uwe uwe toto teran uhupi waku mi'i hat tuwa­nẽtup kahato — Atunug aru uika­'iwat miky­'esat ewy yn e. Pyno mi'i hawyi uiat uimi­ky­'esat atiwaure yne uiminug neran hap ko'i hawyi waku ewei'e eweiwat teran uipot­po­'o­roria waku ma'ato yt mio tã ewei'e i eiwat teran uhupiat hap ete pote yt karãpe i waku eweikup­te'en uhemiit no uipotpap nug hamo e Iesui areto teran ehupi e haria pe. \p \v 34 Mi'i hawyi Iesui to'e temiit'in me — Ewetum no ehewaure ka'a uhepe uiwy­ria'in e katu­pono uhehay pywo kahato pe are'e ehepe e. Yt uheso i rat eiperia aikotã ukyt ewy eweikup­te'en uipot­po­'o­roria sese eweikup­te'en hawyi e. Ukyt waku kahato aimi'u apopyt no. Mi'i hawyi hẽ'ẽ kahato waku kahato aimi'u mosẽ'ẽ hamo ukyt waku kahato e. Ma'ato toĩne'en ukyt yt he rakat i mesu­wa­rote uhemiit yt kan hamo i ewywuat katu­pono ukyt nop takat ewywuano tukup­te'en hawyi yt hẽ'ẽ hin i pote yt he i hap ewywuat hawyi yt kat hamo i e. \v 35 Ukyt yt hẽ'ẽ i rakat ti yt kat hamo i e. Yt naku i wy aimikoi ete katu­pono aimikoi auka hap topy­hu'at e. Pyno ukyt nop takat yt kat hamo i mi'i pote miit'in mipugha mu'ap tote ahetama pe hawyi miit'in mi'akit akit no toĩne'en mu'ap tote e. Mi'i hap ewy uhemiit yt he kahato rakat i ewy e. Pyno eiwa­nẽtup o uhehay mio wuat kape uiwy­ria'in e. Ehewaure ka'a apypok kahato uhehay kape e Iesui toupiat wat haria pe mu'ap upi. \c 15 \s1 MATEU 18.12-14 PIAT EWY \p \v 1 Wẽtup e'at pe put'ok­'i­'a­tu'e kahato Iesui ete yt nakuaria i sese ko'i. Ta'a­tukuap teran ihay haype. Irania'in tukup­te'en itote sero­'ok'e haria ewywuat katu­pono mi'iria mu'ap pyhyp haria. Mi'iria ti wuat'i kaipyi ta'a­tu­ky­'esat sa'up ikoka'at hap hawyi. Mi'i sa'up ta'atuium more­kuaria pe Iuteu ywania ewanĩ­kaptia pe ma'ato yt ta'atuium i yne sa'up katu­pono sa'up po'og more­kuaria miky­'esat hap ok tã ta'a­tusat miit'in kaipyi hawyi ta'a­tu­pat'ok hawyi sa'up iwato ta'a­tu­te­ro'ok ta'a­tue­wanuat. Mi'i pote yt uwe miky­'esat i ko'i mi'iria tukup­te'en. \v 2 Mi'iria Iesui ti'a­tu­mu'e kahato Tupana ete. Mi'i hawyi Tupana mõtypot yat akag ko'i put'ok­'i­'a­tu'e itote hawyi te'e­ro'e — Kat poteĩ Iesui ihay yt nakuaria i wywo i'atu'e. Yt naku i ti mi'i tã watunug i'atu'e. I'ewyte Tupana ehay wan haria put'ok­'i­'a­tu'e itote wy. Mi'i hawyi ta'a­tu­mohit kahato Iesui — Kat poteĩ Iesui tenuk yt nakuat i sese wywo i'atu'e. Yt Tupana miky­'esat ewy i Iesui tunug i'atu'e to'ope. \v 3 Mi'i hawyi Iesui tuwe­morem Tupana mõtypot yat apykok haria akag ko'i kape hawyi to'e i'atuepe — Uhyt'i'in e woro­ho­'o­mu'e teran sehay hã'ãkap wuo kat poteĩ Tupana ti'a­tu­ky'e kahato yt nakuaria i hap ete. \v 4 Pyno so wẽtup ok toĩne'en tohũ 100 Uweuria rakat apykok hat e. Mi'i hat so wẽtup e'at pe toi'a­tu­mo­rania kahato tohũria hawyi toipuẽti 99 yn tohũria itote hawyi to'e — Are pãi wẽtup uihũ sig ho'o­wasat pãi e. Mi'i hawyi so aikotã som atipuẽti aru uihũ howasat rakat ehakye­ra'at hamo e. Mi'i hawyi so tohok­'iwat 99 rakat i'atuenuk hap tote. Mi'i rokirẽ toto tohũ ho'o­wasat rakat kat hamo. Mi'i hawyi so ho'o­wasat rakat kat hap ete yt ipohep hin i e. \v 5 Mi'i tusoke ti toipuẽti ra'yn tohũ ho'o­wasat hap tote. Mi'i hawyi totat hawyi tohupit hawyi toterut i ra'yn to'yat kape e. Mi'i hat so mi'i hawyi iwepit kahato tohũ wẽtup ok takat puẽti hap ete wẽtup yn ho'o­wasat rakat puẽti hap ete 99 ihũria yt ho'o­wasat rakaria i pytkai e. \v 6 Mi'i hawyi put'ok­to'e to'yat piat hawyi towy­ria'in toi'a­tu­kaykay tuwe­wawi tuwepit haypiat i'atupoi hamo hawyi to'e i'atuepe — Koitywy uiwepit hap e'at pe katu­pono uihũ ho'o­wasat rakat atipuẽti i ra'yn e. Pyno to'iro watenuk to'iro wate­sa­po'u pyno waku aiwepit mi'i hap ete e teka­tu­wyria pe e Iesui henoi hã'ãkap wuo itote. \v 7 Mi'i hawyi tomohey haria pe Iesui to'e — Ta'i karãpe aihũ wati­puẽti ho'o­wasat rakat aimo­wepit kahato hap toĩne'en e. Mi'i hap ewy kahato ti Tupana toĩne'en wẽtup ok miit ho'o­wasat rakat toipuẽti hawyi tuwe­mo­wepit kahato e. Pyno toiky­'esat kahato ti yt nakuaria i aipok tewawiat hap e. Toiky­'esat kahato miit'in waure wo toĩne'en neran ta'a­tu­minug sa'ag ko'i hap etiat hap e. Karãpe ho'o­wasat rakat wẽtup ok toipuẽti hawyi atipy piaria i'atu­wepit kahato Tupana wywo e. Ienuk hap iwato kahato ta'a­tunug hap ewy e. Mekewat sa'a­wy­'iwuat po'og yt nakuat i wemorem na'yn Tupana ewawiat hap imowepit kahato e. I'ewyte tukup­te'en 99 rakaria ewywuaria mi'iria ti — Uruto wakuaria e haria ewywuaria tukup­te'en — Yt karãpe i uruto ho'o­wasat rakaria wo e haria. Uruto hãpyk sese rakaria i'atu'e. Mi'i hap ewywuaria tukup­te'en 99 rakaria ewy uhehay iã'ãkap hawuo e. Tupana ti'a­tu­ky­'esat kahato yne tohũria ma'ato wẽtup ok ho'o­wasat ra'yn hawyi toikat kahato mi'i hat e. Yt waure hin i ho'o­wasat hap ete e. Mi'i hat puẽti hap hawyi po'og iwepit irania'in kai e Iesui — Kat pote pãi eti'a­tu­mu'e yt nakuat i rakaria ehay uhyt e haria pe. \p \v 8 Mi'i hawyi wẽtup i ahenoi teran hã'ãkap wuo e Iesui. Ahetama pe ti ihainia'in tum hary­po­ria'in me — Woro­ky­'esat en uheha­ry'i wo pote atum epe mesuwat wahi 10 a imehit rakat Uru kawiat atum na'yn ha'up ekyi'at hamuat e hap moherep hamo hap ewy ta'a­tunug ahetama pe e. Mi'i hap ewywuat wẽtup a ta'at hewahi pyi hawyi toikat kahato hary­poria ahetama piat hawyi wãtym'i turan mote meremo te'aria uhu mi'i hawyi toikat to'yat pe. Yt toipuẽti i hawyi tohy­wytip to'yat hawyi yi perup we toikat kahato mekewat i'a mehit rakat at hat te'aito wuat miium tesa'up wote howoity kahato rakat wahi i'a mehit rakat e. \v 9 Mi'i hawyi toipuẽti ra'yn hawyi hary­poria iwepit kahato torania i ra'yn 10 a rakat hawyi e. Mi'i hawyi toi'a­tu­kaykay ra'yn towy­ria'in hary­po­ria'in tuwe­wawi mi'iria pe — To'iro watenuk wate­sa­po'u e katu­pono mesup e'at uiwepit hap sese toĩne'en katu­pono sa'a­wy­'iwuat uhe'aito miium uheha­ry'i wuat e hap 10 a rakat wẽtup atipun nakat atipuẽti hawyi e. \v 10 Mi'i hawyi to'e i itotiaria — Uruto po'og e haria pe. — Ta'i yt uheso hin i ti uhyt'i'in mana'in e. Aikotã hary­poria tipuẽti tewahi tomipun hawyi tuwehum iwepit kahato hap ewy ti Tupana ho'o­wasat rakat aipok towawiat hap ete tuwehum kahato e. Toi'a­tu­kaykay atipy piaria hawyi — To'iro aiwepit e katu­pono wẽtup ok miit ta'aipok uhowawi ho'o­wasat rakat itote e yt naku i sese nug haria mi'iria pytkai e. Mi'i hap ewy ti areĩne'en yt nakuaria i mu'e hamo yt eimi­ky­'esat ewy i pytkai e. Katu­pono Tupana tiky­'esat mi'iria aipok tuwe­wawiat hap pote e Iesui. \p \v 11 Mi'i hawyi Iesui to'e — Pyno wẽtup iã'ãkap i ahenoi Tupana tiky­'esat kahato yt naku i nug haria aipok hap tuwe­wawiat hap ete. Sa'a­wy'i so wẽtup ok ihainia typy ok ha'yru rakat toĩne'en. Mi'i i'atu­'ywot waku kahato rakat. \v 12 Mi'i hat so wẽtup ok ha'yru wat'yp'i to'e to'ywot pe — Papai yt atiky­'esat i epowat'yp eku'uro turan hawyi e ma'ato mesup ta'yn atiky­'esat e. Pyno etipat'ok o kat ko'i kat ko'i uhepe epowat'yp uiat e katu­pono uhewyry teran wyti Papai e. Mi'i pote toimõ'ẽ ra'yn tekat ko'i toku­'uro hap owakai e. Mi'i hawyi so wẽtup e'at hawyi — Pyno areto ra'yn Papai e so. \v 13 Mi'i hawyi to'ywot miium tohytmoi yne to'yara wato pe hawyi toto e. Iwato kahato totioto to'ywot ekat hawyi toto pya wẽtup tawa kape wẽtup y'y kape e. Mi'i hap tote toiwe­neru kat ko'i kat ko'i hawyi toikyi'at mahy ko'i hawyi tema­hy'u hary­po­ria'in toi'a­tu­kaykay kahato tuwe­wawi. Hairu hap yn tutunug at ka'ap itote to'ywot ekare'en sa'up mo tenuk kahato itote e. Towy­ria'in kyi'at hamo toipugha kahato to'ywot ekat yt tuwe'eg hin i haype toipugha topiit miky­'esat yt naku i nug hap upi e Iesui. \v 14 Mi'i hap tote tehairu at ka'ap pote to'ywot miium iwato rakat tekat toimo­weityk yne e. Mi'i hap e'at pe ti sy'at kahato hap ta'yn put'ok'e tuete hawyi yt kat i ra'yn mi'u kyi'at hamuat ha'up ipo pe e. Mi'i turan yt i'aman hin i yne mekewat tawa ko ete yi wato hap ok tã e. Mi'i hawyi i'atu­mikoi yt tuwenug kuap i hawyi yne yne i'atue­sy'at e. \v 15 Mi'i hawyi tesy'at sese ra'yn hawyi toho­'okat topoi hanuat. Toiky­'esat topotpap hap mi'u hit sa'up mo. Mi'i hawyi wẽtup ok yat kape toto mi'i hat pe to'e — Arepotpap teran eupi uhyt e. Mi'i hawyi — Pyno waku uhehamaut asuwai ko'i eti'a­tupoi at at e tope. Mi'i hawyi toto hamaut asuwai ko'i apykok hamo e. \v 16 Mi'i tote hamaut asuwai py'a­setpiat toĩne'en turan hesy'at sese hap put'ok'e tuete hawyi ti to'e tuwepe — Pyno waku ahu'u hamaut asuwai mi'u ape kumana ape e. Mio tã tuwa­nẽtup hawe put'ok'e hamaut asuwai ka'iwat hawyi to'e — Yt etu'u tei'o ma'ato uihũria mi'u e. \v 17 Mi'i hawyi hesy'at sese hap tuete hawyi ti tuwe­wa­nẽtup kahato topy'a pe — Yt uiwe'eg hin i pãi e katu­pono areĩne'en hesy'at sese ma'ato yne ui'ywot eropat haria te'e­renuk at ka'ap kahato ui'ywot yat pe yne e'at pe mi'u pu'i sakpo'e tukup­te'en itote e. Mi'i hawyi ikap takaria wo ui'ywot eropat haria tukup­te'en ma'ato uito uikag mot'i rakat areĩne'en. U'i he rakat hẽ'ẽ rakat ete te'e­renuk at ka'ap ma'ato atu'u teran hamaut mi'u kumana ape ma'ato — Yt etu'u tei'o uhehamaut mi'i i'atu'e uhepe. Yt naku pe i areĩne'en mesuwe e tuwepe. \v 18 Pyno yt uiwe'eg hin i areĩne'en meiũpe pãi e. Pyno waku ara'aipok i ui'ywot yat kape hawyi — Papai are'e aru tope woro­ma'at kahato en uiminug sa'ag wo i'ewyte ti Tupana ma'at hano areĩne'en are aru tope e. Katu­pono ti ihamo ti atunug yt naku i hap are aru ui'ywot pe ui'aipok hawyi e. \v 19 Pyno Papai uhewaku hap yt put'ok'e i te ra'yn esa'yru wat uheĩne'en hamo are aru Papai pe e. Mi'i tupono waku eropat hano ra'yn uinug Papai are aru e. Pyno mi'i hawyi — Uha'yru yt ere'e tei'o po'og uhepe ma'ato uheropat hat en ere'e ro aru uhepe papai are'e aru e topy'a pe tuwa­nẽtup hamaut asuwai py'a­setpiat toĩne'en hap e'at pe. \v 20 Mi'i hawyi ti paa'e sese ra'yn itote tuwak popuo hawyi topoĩ'ãm hawyi meremo toto ra'yn to'ywot kape. Mi'i turan i'ywot ta'a­kasa pya howawi mu'ap upiat hut turan. Mi'i pote i'ywot haty'u kahato topy'a pe tosa­'yru toiky­'esat kahato topy'a pe hawyi so i'ywot pun'e howa kape hawyi iporok'at tosa­'yru ete hawyi toi'ã­pysig tosa­'yru e. \v 21 Mi'i pote ha'yru to'e to'ywot pe — Papai yt uiwe'eg hin i e. Ekat atipun yne ra'yn uiminug sa'ag hap ete e. Yt naku i sese atunug Tupana ehamo wẽtup hy tote e. mi'i pote i'ewyte epe yt naku i atunug e. Mi'i pote yt put'ok­'are i ra'yn emẽpyt wuat uheĩne'en hamo ui'ywot e. Pyno koitywy waku areĩne'en eropat hano yn na'yn e. \v 22 Ma'ato ti i'ywot to'e — Yt nyti yt nyti uha'yru wo kahato ereĩne'en ne e. Mi'i hawyi kaykay'e teropat haria tehay pirik wo — Merep to eweterut ro uha'yru esokpe wuat ikahu rakat hawyi ewetopag ipiit pe. Mi'i hawyi i'ewyte ipy sokpe eweterut ro e. I'ewyte eterut ro muĩ'ãpiat hekat rakat hawyi ewetopag ipuĩ'ã pe e. \v 23 Mi'i hawyi to'e i tomi'u nug haria pe — Eweterut ro wẽtup wewato ahup mẽpyt aimi'u wo ikap takat e. Mi'i hawyi ewei'auka hawyi ewetey hawyi waku watenuk kahato e. Mi'i hawyi waku aiwepit hap sese watunug meiũpe e teropat haria pe. \v 24 Uha'yru sa'a­wy'i ho'o­wasat rakat toĩne'en iku'uro rakat ewy ma'ato mesup uimi­puẽti toĩne'en i. Sa'a­wy'i pya pyi aikai toĩne'en ma'ato ti mesup mi'i kaipyi tuwẽtem na'yn gu'uro pyi hap ewy toĩne'en e. Sa'a­wy'i ti ho'o­wasat kahato rakat ewy uha'yru toĩne'en ma'ato ti mesup uipuẽti i ra'yn e. Mi'i hap uimo­wepit kahato. Mi'i pote waku mesup aiwepit kahato hap watunug ahenuk hap iwato e. Mi'i hawyi ti te'e­renuk kahato ra'yn itote ha'yru mõtypot hamo. \v 25 Mi'i turan ti iyke'et put'ok'e toko pyi temiit'in nywo ta'aipok topotpap hap toko kaipyi hawyi yt pya hin i turan i'yat kai turan toikuap pypy'e hap toywyt ho'o­wasat sa'a­wy­'iwuat rakat mõtypot hap ienuk hap toikuap. \v 26 Toikuap toywyt mõtypot hap to'ywot piat hawyi ti ipy'ahak kahato hawyi yt teke teran hin i ienuk hawe. Mi'i hawyi toi'a­tu­kaykay to'ywot emiit'in tuwe­wawi apoto'e hamo — Kat poteĩ i'atu­wepit meikope e. \v 27 Mi'i hawyi ta'a­tu­wesat — Mehĩ mimi i'atu'e eywyt mesup tut i'atu'e. Yt iku'uro hin i ti yt ai'ywot wanẽtup hap ewy hin i. Mi'i pote ai'ywot iwepit kahato hawyi mesup ai'ywot tiky­'esat mesup aiwo­'o­mo­wepit hap i'atu'e. Waku kahato ra'yn hap upi ti ei'ywot ti'auka tohũ mẽpyt ikap takat aimi'u aiwepit haypiat wuat i'atu'e. Ikã'ã ra'yn mimi uhyt i'atu'e pyno ereke ro mehĩ i'atu'e. \v 28 Toywyt yt naku i nug hat aipok hap toikuap hawyi po'og ipy'ahak iyke'et hawyi yt teke teran hin i ra'yn to'ywot yat pe. Mi'i hap toikuap hawyi i'ywot toto ra'yn howawi to'yat pyi ikaykay hamo — Ereke ro uha'yru e. Waku aimo­wepit yne aito mesup uha'yru e. Katu­pono eywyt ho'o­wasat rakat wyti wati­puẽti i ra'yn mesup e tosa­'yru yianme. \v 29 Ma'ato — Yt rat Papai e. Yt karãpe i ti uimo­wepit hamo eti'auka ehũ ikap takat e. Arepotpap at at ka'ap ka'ap eimi­ky­'esat nug hap etiat pytkai ma'ato ti yt karãpe i uiat uimõ­typot hap etunug Papai e. Emiky­'esat ewy kahato atunug pytkai ma'ato ti yt waipaka i te wyti uiwy­ria'in wywuat uimo­wepit haypiat mi'u wo eti'auka e. \v 30 Ma'ato ti mekewat uheywyt ekare'en sem pun hat esa'yru aipok hap pote ienuk wato hap etunug imõtypot hamuat etunug yt karãpe i emiky­'esat tutunug epiat pytkai e. Yt naku i mi'i hap Papai e. Ekat sa'up kaipyi ti hary­po­ria'in yt iwe'eg i rakaria toi'a­tu­kyi'at kahato e. Mi'i rokirẽ ta'aipok hawyi aihũ po'og he rakat eti'auka ma'ato imowepit hamo po'og he waipaka kawiat rakat eti'auka imowepit hamo wewato ahup ikap takat eti'auka imowepit hamo. Yt naku i Papai e. \v 31 Mi'i hawyi to'e i'ywot tosa­'yru yianmiat pe — Uha'yru e yt mio tã ere'e tei'o e. Atikuap ewat ewaku hap mi'i pote ti uipo­wat'yp epo pe yne ui'yat uihũria uiko ko'i ui'yat ko'i torania meimuẽwat epo puo toĩne'en uipo­wat'yp e. Atikuap ereĩne'en uiwywo wuat'i e'at pe hap e. Uhekat ko'i yne emiky­'esat ok tã toĩne'en ewano uipo­wat'yp e. \v 32 Mi'i pytkai ti mesup yt naku i ereĩne'en ipy'ahak eywyt ete are. Ereke ro uha'yru waku watu­mo­wepit mesuwat wãtym ka'ap katu­pono eywyt sa'a­wy'i iku'uro rakat ewy toĩne'en aiwa­nẽtup hawe ma'ato meiũ tut i ra'yn sa'a­wy'i ho'o­wasat kahato ma'ato mesup ti aipuẽti ra'yn e iyke'et pe tosa­'yru po'og nag nakat pe. Pyno ti ui'e hap ewy kahato ti e Iesui itotiaria pe. Katu­pono Tupana tuwe­mo­wepit kahato karãpe yt naku i nug haria ti'atoiat ra'yn ta'a­tu­minug yt naku i hap ko'i hawyi te'e­ra­'aipok Ta'a­tu­'ywot Tupana kape mekewat ha'yru ho'o­wasat rakat ewy e Iesui — Uruto po'og irania'in kai e haria pe. \c 16 \p \v 1 Mi'i hawyi Iesui henoi hã'ãkap wuo topot­mu­'eria pe wuat'i nagnia ehay enoi haria py'a­setpe. — Sa'a­wy­'iwuat ieĩne'en hat so hekat kahato rakat toĩne'en i'atu'e so e. Mi'i hawyi so toikat kahato topotpap nug hap akag wuat hawyi to'e — Pyno waku ereĩne'en ui'e hap nug hap akag wo e. Atiky­'esat etimo­wato uheka­re'en e so. Waku etipo­re­ra'at yne uhepiat wete­weru haria kaipyi uhekat e. Mi'i hawyi ti ipotpap ta'yn hekat rakat ekare'en mowato hap ete. Ma'ato so wẽtup e'at pe tõ'ẽ kahato miit'in hekat rakat kape — Esaipepiat ti epotpap nug hat ti yt naku i sese yt hãpyk i sese ta'a­tu'e hamo e. Toi'a­tu­mona toi'a­tue­ro'ok atuero'ok ti ekare'en i'atu'e. \v 2 Mio tã i'atu'e hap tepiat hawyi toikaykay temiit teka­re'en apykok hat tuwe­wawi apoto'e hamo — Uhyt e irania'in uhemiit'in henoi kahato ti uhepe eminug uima'at hap ko'i etiat e ma'ato yt atikuap i sio pywo sio yt e. Mi'i pote etimo­herep aikotã aikotã eminug epopera piat hap ko'i uhyt e. Atiky­'esat yne mesup miwan miat yne e ma'ato waku pytkai pote waku ma'ato pywo pote yt kan hamo i ereĩne'en po'og uipotpap nug hamuat e. Yt woro­ky­'esat po'og i en uhemiit akag wo e. \v 3 — Pyno waku etimo­herep emiwan yne aikotã hãpyk uinug hap. Mi'i hawyi toto toka­'iwat to'akag ma'at hat mi'i hawyi to'e tuwepe — Are pãi aikotã aru atunug e katu­pono toikuap aru uimiwan ko'i kaipyi toma'at uhepiat hap e. Mi'i hawyi aru yt kat i ra'yn uipotpap hamuat toĩne'en hawyi uheha­ky­'e'i aru arepy­hu'at e. Mesup te waku ma'ato meiũran yt naku i e. Uhesaika hap yt put'ok'e i te uiweko nug hamo e i'ewyte yt areĩne'en neran sẽtup sẽtup e hano e tuwepe tuwa­nẽtup hawyi. \v 4 Aikotã aru atunug pãi e tuwepe. Pyno atikuap koitywy waku mesup ta'yn atunug uiwy­ria'in wo kahato uiwy­ria'in uika­'iwat piat uika­'iwat ewete­weru haria e. Pyno waku ati'a­tu­kaykay mi'i haria uhowawi hawyi waku atipat'ok i'atu­we­te­weru hap e i'atu­mo­wepit hamo e. Katu­pono areĩne'en ne mesup uika­'iwat emiit no te e. Katu­pono mũki­'ite uika­'iwat yt uiky­'esat i po'og na'yn e. Mi'i hawyi ma'ato waku uika­'iwat hekat rakat piat wete­weru haria yat pe areĩne'en e. \v 5 Mi'i hawyi ika'iwat hekat rakat piat wete­weru haria toi'a­tu­kaykay tuwe­wawi. Mi'i hawyi to'e wẽtup ok pe — Karania upi kẽi ewete­weru uika­'iwat piat hap mehĩ e. \v 6 — Ta'i iwato kahato tig uhyt e aikotã 100 kamũti howapy kahato hap ewy Uriweira kap muat rakat ewy uhyt e. Mi'i hawyi toiwesat — Pyno ti waku wati­pat'ok hawyi waku 50 kamũti ikap yn uhyt e. Mio tã e pote wete­weru hat iwepit kahato tuwehum kahato. Mi'i hawyi miwan miat toiwan 50 yn iwete­weru hap e. Mi'i hawyi ta'a­tuset pehik mekewat miwan me hawyi toto. \v 7 Mi'i hawyi wẽtup ok i toikaykay wete­weru hat — Karania upi kẽi uika­'iwat piat ewete­weru hap uhyt e. — Ta'i iwato kahato e. 100 hyt u'i kapiat hap ewy uhyt e. Mi'i hawyi hekat rakat emiit akag tiwesat — Pyno waku wati­pat'ok ewete­weru hap hawyi waku etum 50 hyt yn e. Mio tã e pote wete­weru hat iwepit tuwehum kahato. Mi'i hawyi mekewat miwan me ta'a­tupag iwete­weru hap pakup 50 hyt kapiat yn iwete­weru hap mesup e hap. Mi'i te weset pehik i'atu'e. Mi'i tã ti tutunug at at toka­'iwat hekat rakat ma'at hat hemiit. \v 8 Mi'i hawyi wẽtup ewaty hap ete ika'iwat tikaykay tuwe­wawi hawyi toka­'iwat to'e temiit akag me — Are pãi pyno koitywy yne uiwe­te­weru haria ewyria'in no tukup­te'en uima'at kahato hap upi ewyria'in sem etunug hawyi e. Pyno erewy­'inug kahato uheka­re'en kaipyi e. Yt ikahu hin i eminug uhepiat hap atikuap ta'yn e. Pyno worokuap ta'yn ewe'eg kahato sa'ag nug hap etiat hap e so e Iesui sehay iã'ãkap wuo topot­mu­'eria pe. Mi'i hawyi to'e i Iesui i'atuepe — Ta'i uhyt'i'in mana'in mesu­wa­ro­tiaria i'atu­we'eg kahato sa'ag nug kahato hap ete sa'ag nug hap kuap kahato hap ete. Ma'ato Tupana mohey haria yt i'atu­we'eg hin i Tupana potpap nug kahato hap ete e. Ma'ato mesu­wa­ro­tiaria po'og i'atukai te'e­ru­we'eg e. I'ypy­rypwiat ikohye­wyry rakaria ewy mesu­wa­ro­tiaria sa'ag nug hap yn ta'a­tukuap kahato e. Mi'i haria ewy woro­ho­'o­ky­'esat eipe ma'ato wakuap nug hap kuap hap ete i'ewyte hẽtyhot puat wakuap nug hap ete e. Waku pyno eiwe­mo­we'eg kahato Tupana miky­'esat minug kuap hap ete e. \v 9 Katu­pono mesu­wa­ro­tiaria miit'in tikat kahato to'o­po­wyro wo'o­ma'at hap etiat hap ta'a­tu­ka­'iwat hekat rakat ma'at hap kaipyi ta'a­tunug ta'a­tu­wy­ria'in mesu­wa­rote e. Uiwy­ria'in waku atiky­'esat kahato ewetunug uhekat kaipyi Tupana wyria'in wuat ko'i e. Mi'i hawyi mi'iria tukup­te'en wuat'i e'at pe atipy pe e. Waku wati­'a­tuekyi kahato miit'in hekat kaipyi miit'in Tupana wano e. \v 10 Pyno uiwy­ria'in waku watunug yne aiwe'eg hap ok tã Tupana miky­'esat yne ete sio motpap wato nug hap kaipyi sio kurin motpap hap nug hap kaipyi waku wati­mõ­typot kahato Tupana aiminug ko'i hap ete e. Karãpe aheso hap kurin mi'i pote i'ewyte aheso hap iwato hap watunug kuap pote Tupana yt aimohey kuap i pywo sehay nug hamo e. Ma'ato hãpyk kahato aiminug kurin yn mytkai mi'i pote meiũran iwato rakat nug hamo Tupana aimohey kahato e. Ma'ato yt hãpyk i kurin kat aiminug kaipyi pote i'ewyte yt aimohey hin i iwato rakat nug hamo e. \v 11 Uiwy­ria'in eiwe'eg wo o ehekat mõ'ẽ hap ete. Waku hãpyk kahato eweimõ'ẽ Tupana miium ehepiat ko'i e. Ehegyi'at hãpyk kahato hap kaipyi ti aru Tupana eikuap hãpyk sio yt sio ehekat iwato sio kurin hap e. Ma'ato hãpyk kahato ehekat mõ'ẽ hap ta'a­kasa toikuap hawyi meiũran po'og tekat toimõ'ẽ kahato ehowawi eimohey hap toikuap hawyi eimohey hap upi e Iesui. Yt kat i i toma'at hap toikuap eikai hawyi po'og tutum ehepe teka­re'en hawyi i'ewyte wuat'i e'at piat kare'en tutum ehepe wy e. \v 12 Uiwy­ria'in eiwe'eg wo o irania'in ekat eipo piat hawyi e. Yt eti'a­tu­ma'at rei'o i'atu­mi­puru ta'a­tuekat ete e. Ma'ato miit'in ekat etima'at epo pe toĩne'en mote meiũran yt kat i Tupana tum tekat ehepe yt eimohey i pote e. Mi'i hawyi yt karãpe i hekat rakano eweikup­te'en yt karãpe i Tupana mipoi­tyro wo eweikup­te'en e Iesui. \v 13 Uiwy­ria'in eiwe'eg wo o eheka­re'en ko'i wywo eweikup­te'en e. Pyno wẽtup sehay i ahenoi teran ehepe e. Yt naku i kahato typy eika­'iwat e. Niatpo kahato ti pyno typy ok aika­'iwat pote e. Typy aika­'iwat hap kaipyi wẽtup aika­'iwat no wẽtup ahewa­nĩkap mo wẽtup aiwy ok sese wẽtup ahewa­nĩkap sese topy­hu'at e. Katu­pono yt watunug kuap i typy ok miky­'esat i ko'i e. Wẽtup ok aipo­'oro — Etunug no mi'i pytkai wẽtup ok — Yt e. Yt wate­ropat kuap i typy ok ahetu­'isa ko'i aipo­'oro haria e. Mi'i hap ewy kahato yt watunug kuap i typy Ahetu­pana wo e. Yt naku i watunug ahekat ne'i ahetu­pana wo katu­pono mi'i watunug hawyi ti Tupana sese yt watunug kuap i Ahetu­pana wo ahekat mowato hap kape yn aiwa­nẽtup hap hawyi e. Mi'i hawyi Tupana yt aipo­'oro kuap i towat nug hamo ma'ato ahekat ky'esat hap kape yn aipo­'oro. Mi'i tã ne'i pote ti typy ahetu­pana rakano watoĩ­ne'en. \v 14 Mio tã e pote itotiaria weka­re'en ky'e haria tero­mõ­pusu kahato Iesui Tupana ehay Musei mienoi kaipywiat enoi haria — Yt ewe'eg hin i ti Mehĩ i'atu'e. Waku kahato ti ahekat iwato i'atu'e. \v 15 Mi'i pote Iesui ti'a­tu­wesat — Miit'in seha'at turan ti wakuaria sese eipe eweikup­te'en e. Yne eiminug ko'i ewetunug eimõ­typot hamuat hap miit'in ehamo e. Yt karãpe i ewetunug Tupana mõtypot hap eipy'a pe e. Eiwa­nẽtup hap ti Tupana tikuap kahato e. Toikuap kahato ti eipy'a piat eiwe­mõ­typot hap yn nug neran hap eiwa­nẽtup hap e. Mi'i hap upi mesu­wa­ro­tiaria te'e­ru­wehum kahato ehete e. Ma'ato Tupana eha'at turan ti yt naku i sese nug haria kahato eipe e. \v 16 Koitywy irania'in tiky­'esat kahato tuwe­hyt'ok Tupana etama piat hap e. Ta'a­tu­ky­'esat kahato Tupana ta'a­tu­po­rekuat no hap e. Mi'i haria pyhyp haria kahato ti eipe e. Ewei'a­tu­mu'e kahato Musei miwan i'ewyte Tupana ehay enoi haria miwan kaipyi i'ewyte koran wuat het'ok hat Iuwãu ut hap kape mi'iria ma'ato wẽtup sehay yn henoi Tupana ut Wuat'i Porekuat nuat hap ete yn i'atuehay e. \v 17 Yne yne ti topy­hu'at aru i'atu'e hap ewy e. Yne i'atu­miwan hit ko'i aikotã aikotã aru hap ko'i topy­hu'at yne e. Yt wẽtup i i'atu­miwan kaipyi i'atueso hap — Tut ti aru tut ti aru i'atu'e hap yne e. Pyno yt karãpe i mi'i hap i'atu­miwan ikahuro aru e. Niatpo kahato ti aru i'atu­miwan hit tuwe­moma po'og niatpo at ikahuro hap kai e. Po'og niatpo waikiru ko'i yne ikahuro hap kai e. Katu­pono mi'i i'atu­miwan hit toĩne'en wuat'i e'at pe e. \v 18 Sa'a­wy'i Musei to'e ainãpin hamuat — Yt etoiat tei'o ehary'i e. Etoiat hawyi yt naku i wẽtup ok etat e. Ma'ato wẽtup ok i etat hawyi yt naku i nug hano ereĩne'en e. Aikotã hewaire hewaire rakano ewy ereĩne'en Tupana wanẽtup hawe e. Yt eimi­ky­'esat ewy hin i einãpin hap ehepe e. Yt etat rei'o hary­poria sa'a­wy­'iwuat he'aito mi'atoiat e. Ma'ato etat pote hewaire hewaire rakat ereĩne'en Tupana wanẽtup hawe e Musei sa'a­wy'i ahepe. Mi'i e hap miwan yt eweiky­'esat hin i ma'ato toĩne'en ne wuat'i e'at pe eweiky­'esat sio yt e. \p \v 19 Mi'i hawyi wẽtup sehay Iesui henoi i'atuepe. — Toĩne'en hekat rakat e. Mi'i hesokpe ikahu kahato e. Wuat'i e'at pe yne imiky­'esat ko'i toĩne'en e. Ienuk hap tutunug kahato e. Yne miit'in itotiaria ikuap mi'i hap ete e. \v 20 Toĩne'en wy itote wẽtup ok yt hekat i rakat i'ahu kahato rakat hepihi pihi rakat Irasaru e hap het rakat e. Mi'i ti wuat'i e'at pe iwyria'in terut hawyi ta'a­tu­'atoiat hekat rakat e'oken­'y­pyke kat ẽtup ẽtup hamo e. \v 21 Mipun mi'u ieĩpyt ko'i so'oẽtup hamo hekat rakat mi'u iwato kahato mipun kaipyi ma'ato yt toho'oium i yt hegyi'at hin i hekat rakat pote. Mi'i tusake sy'at pono iku'uro ra'yn. Mi'i hawyi ti toto ra'yn atipy kape e. \v 22 Meiũran Irasaru iku'uro ra'yn hawyi atipy piaria tioto wakuaria ienuk ieĩne'en hap kape ha'a­se'i Aparãu e'yatypiat heĩne'en hamo e. Mi'i hawyi hekat rakat iku'uro hawyi ta'a­tusyp ta'yn e. \v 23 Ma'ato aria kape toto ho'opot hap aria wato pe toĩne'en e. Mi'i hawyi ho'opot hap kaipyi hekat rakat teha'at ywaipe hawyi ta'a­kasa ra'yn Irasaru ase'i Aparãu e'yatype ra'yn toĩne'en. \v 24 Mi'i hawyi tuwẽ­powat — Ase'i e etipo­'oro ro meikowo uhowawi Irasaru y'y wywo e. Waku topuĩ'ã etiat y'y wo uhẽku pen e. Aho'opot kahato ra'yn mesup uito aria pe e. \v 25 Yt kat i i y'y uiwe­'y'u hamo e. Mio tã e pote Aparãu tiwesat — Uha'yru e etiwaure ra'yn apo eieĩne'en ne turan aikotã ereĩne'en sa'a­wy'i hap waku kahato yne emiky­'esat ko'i wywo ma'ato Irasaru ieĩne'en yi totiat turan ho'opot hap yn toĩne'en tuete ihaky­'e'i e. \v 26 Pyno meiũ wyti waku pe ra'yn toĩne'en Irasaru ma'ato en wyti ho'opot hawe yn meiẽ ereĩne'en e. \v 27 Yt uwe i mesu­wiaria tokosap kuap ewawi i'ewyte yt uwe i ewywuaria tokosap kuap uruewawi e. Katu­pono toĩne'en yi hot iwato rakat yt kat i wyti meiũpepyi mu'ap ho'opot hap kape e Aparãu hekat rakat pe. \v 28 Mi'i hawyi hekat rakat to'e i ra'yn Aparãu me — Pyno etipo­'oro ro Irasaru ui'ywot yat kape uheywyt'in 5 ok takaria piat henoi hamo e. Katu­pono yt atiky­'esat i ra'yn wyti mi'iria tõ'ẽ meiũpe uhepiat ho'opot hap kape uiwy­ria'in e. \v 29 Ma'ato Aparãu tiwesat — Uha'yru e tukup­te'en kahato eywyt'in nãpin hanuaria itote. Waku te'e­ru­wa­nẽtup Musei potnãpin hap ko'i kape i'ewyte Tupana ehay enoi haria mienoi kape e. \v 30 Mi'i hawyi hekat rakat — Yt rat e ma'ato wẽtup ok wẽtem gu'uro pywiat hat henoi i'atuepe pote taren yt tõ'ẽ i meiũpe uhepiat ho'opot hap kape ta'a­tuepiat ho'opot hamuat hap kape hawyi te'e­ru­we­morem Tupana kape ta'a­tu­minug sa'ag kaipyi pote e. Meremo ta'a­tu­minug sa'ag ta'a­tu­'atoiat hawyi Tupana ta'a­tu­mohey mi'i hawyi yt tõ'ẽ kuap i mesuwe ta'a­tuepiat ho'opot hamuat hap kape e. \v 31 Mi'i hawyi Aparãu to'e i ra'yn — Pyno yt atipo­'oro Irasaru i'atue­wawi katu­pono yt te'e­ru­wa­nẽtup i Musei mienoi kape yt te'e­ru­wa­nẽtup i Tupana ehay moherep haria kape pyno ti i'ewyte yt gu'uro kaipywiat wẽtem hat Irasaru toto henoi hamo pote i wyti teran te'e­ru­wa­nẽtup e Aparãu aria piat ieĩne'en hat pe e Iesui hekat rakat pe. \c 17 \s1 MATEU 18.6-7 MAKU 9.42 PIAT EWY \p \v 1 Wẽtup e'at pe hawyi Iesui to'e temiit'in me — Mesu­wa­rotiat eikup­te'en turan wyti aru ehã'ãg haria sem put'ok­'i­'a­tu'e ehete hawyi ta'a­tu­ky­'esat aru ehepiat uimohey hap hep hamuat yt naku i nug hamo e. Yt waku pe hin i aru mi'iria tukup­te'en aru katu­pono po'og Tupana mi'a­piheg ko'i wo tukup­te'en wuat'i e'at pe aru are e. \v 2 Yt waku pe hin i mi'iria tukup­te'en aru aikotã wuat'i e'at piat y'y wato pe nu wato ete saity ete min'i­'a­tu'e yt ahen'i­'a­tu'e kuap i hap ewy ta'a­tu­ho­'opot aru eima'at reran haria uimohey hap ehepiat hep teran haria e. Mi'i hap ewy kahato ti uhemiit'in hira­karia iã'ãg iã'ãg i haria ete e. Tupana mi'a­piheg ko'i aru tukup­te'en aikotã y'y wato piat ahaity ete nu wato ãpe'ok etiat Mi'i hap ewy kahato ti hira­karia ma'at sa'ag nug hamuat haria ete Tupana mi'a­piheg ko'i aru tukup­te'en wuat'i e'at pe ho'opot kahato rakaria wo te'e­ro­py­hu'at. Yt naku i sese eweihep uimohey hap hirakat py'a pyi are. \v 3 Ewe'eg wo eima'at reran haria pupi e. Karãpe wẽtup ok ahã'ãg yt naku i nug hamo mi'i hawyi — Yt naku i mio tã watunug mehĩ mana waku wato'e aima'at reran hat are ma'ato — Yt uiwepyi i mehĩ mana to'e ahepe — Pyno waure wo areĩne'en uima'at hap kai mehĩ mana waku wato'e tope. \v 4 Yt naku i ipy'ahak aima'at haria etiat rakaria wo wato­py­hu'at e. Waku wati­'a­tu­wesat aima'at haria pytkai e. Waku he'i­hot'ok he'i­hot'ok pe i — Yt uiwepyi i e — Yt uiwepyi i e 7 wo to'e i to'e i ahepe pote waku — Uito waure wo areĩne'en wato'e i wato'e i 7 wo are. \s1 MATEU 17.20 PIAT EWY \p \v 5 Mi'i hawyi 12 ok takaria ipotmu­'eria tõ'ẽ Iesui ewawi hawyi te'e­ro'e Iesui pe — Uruka­'iwat uruimohey kahato po'og neran Tupana wuat'i nug hamo ete. Pyno etimo­wato o uruepiat imohey hap i'atu'e Iesui pe. \v 6 Mi'i tã i'atu'e pote Iesui ti'a­tu­wesat — Uiwy­ria'in wato­mohey Tupana pote tutunug yne aimiẽtup e. Yt uheso hin i eimi­mohey yt iwato hin i pytkai ehã'ãg no imohey hawyi tutum eimi­mohey ok tã e. Ga'apy pe ti toĩne'en aria'yp koro ko'i po'og torania kai ma'ato iã'ỹi kurin kahato hap ok tã yt heremo hin i hap ewy wasere upi topopy rakaria iã'ỹi tuwe­mo­herep mekewat aria'yp koro ko'i e. Waku mi'i iã'ỹi ewy eweimohey Tupana. Aimi­mohey watikoi hawyi iwato topy­hu'at aru kurin kahato sa'a­wy'i pytkai katu­pono Tupana ti aimiẽtup nug hat pote e. Tupana mohey hap wywo ewei'e Wasere yp pe — Motoro ga'apy pyi hawyi erekoi ro ihyemui'a wato tote wato'e hawyi Tupana mohey hap wywo pote meremo tutunug ai'e hap ewy e. Mi'i hawyi Wasere yp toto meremo hawyi ihyemui'a wato py'a­setpe tuwekoi itote hap ewy eweimohey Tupana hawyi are. Ta'i yt aiminug kuap i ko'i Tupana tunug kuap meremo e Iesui ahepe. \p \v 7 Mi'i hawyi wẽtup sehay i tohenoi — Karãpe wata­'aipok i ai'yat kape ahesy'at kahato hap wywo hawyi meremo wato'e aheropat haria pe — Arewei hawyi meremo uipoi ro hawyi meremo uhe'yni ãti ro. Arenuk kahuro hawyi waku areket uhero pote wato'e aheropat haria ai'yat piaria ahetama pe more­kuaria watoĩ­ne'en pote. Yt karãpe i wato'e aheropat hat pe — Mesup atunug eimi'u hawyi waku erewei hawyi woro­ho­'opoi yt wato'e i aheropat haria pe e. \v 8 Mio tã wato'e — Ewetunug no uimi'u hawyi arenuk teran wato'e aheropat haria pe. — Aresa­po­hy'u hawyi areket hawyi waku wato'e ahetama pe more­kuaria aito pote. Uheropat hap kahu hawyi waku eweinuk eweiket wato'e. \v 9 Yt karãpe i more­kuaria koro ko'i te'e­ro'e ta'a­tue­ropat haria pe — Eiperia po'og uikai uheropat kahato haria eiperia pote yt i'atu'e i katu­pono morekuat ekat kaipyi tukup­te'en mote. Ta'i morekuat mi'u kaipyi te'e­renuk te'e­ro­sa­po'u. Morekuat sokpe kaipyi te'e­ru­we­painug. Ta'i morekuat sa'up ete i'atu­potpap pote — Waku kahato eipe yt i'atu'e i more­kuaria ta'a­tu­potpap nug haria pe ahetama pe e Iesui. \v 10 Pyno waku kahato wato­py­hu'at Tupana eropat kahato haria wo are. Waku Tupana miky­'esat ewywuat yn watunug are. Waku watu­we­potpap kahato imiky'sat nug hap ete aikotã morekuat eropat haria akag ko'i ewy. Yt naku i wato'e Tupana pe — Yt ewese hin i kat pote yt karãpe i uheropat yt karãpe i uimi­ky­'esat ewy etunug i'ewyte yt karãpe i uipoi yt naku i wato'e Tupana pe. Po'og waku wato'e Tupana pe — Arehum ewawi pote eropat hano areĩne'en waku wato'e Tupana pe. — Atunug neran po'og hãpyk emiky­'esat ko'i katu­pono yt naku i te areĩne'en emiky­'esat nug hap ete waku wato'e Tupana pe e Iesui temiit'in me. \p \v 11 Mi'i hawyi Iesui toto hãpyk kahato yi Karireia yi Samaria sakpo tawa wato Ieru­sarẽi kape. \v 12 Mi'i hawyi mu'ap upi Iesui toto wẽtup tawa hit kapiat turan 10 ok takaria hepihi pihi rakaria tõ'ẽ howawi. Ta'a­tu­'ahu pote yt tukup­te'en kuap i irania'in wywo. \v 13 I'atupe nem mote pya Iesui kai te'e­ro­py­hu'at hawyi te'e­ro­wẽ­powat haty wo — Uru'akag eraha'at ro uruewawi hawyi urueha­kye­ra'at i'atu'e. \v 14 Mi'i hawyi Iesui ta'a­kasa i'atue­wawiat hawyi toikuap i'atuehay hawyi to'e i'atuepe — Eweiwat ro pa'i ko'i kape eipiit moherep i'atuepiat hamo ehehãite hap moherep hamo e i'atuepe. Tohenoi hawyi hepihi pihi rakaria tuwat ra'yn pa'i ko'i kape yt ta'a­tue­hãite hin mywo i te tuwat ma'ato mu'ap upiat tuwat hap tote i'atue­hãite ra'yn ta'a­tue­he­pihi kã'ã ra'yn i'atupe kahuria ra'yn. \v 15 Mi'i hawyi wẽtup ok ta'aipok Iesui kape hawyi to'e tehay pirik wo — Waku kahato Tupana pe katu­pono mesup ta'yn uimoe­hãite i ra'yn e. \v 16 Put'ok­to'e Iesui ete hawyi porog myi ihay — Waku kahato uhete etunug Uika­'iwat e. Uimoe­hãite ra'yn En e Iesui pe. Mi'i miit aipok hat yt Iesui ywania kaipywiat hat i ma'ato yi Samaria ywania kaipywiat sut hat. Samaria ywania yt ta'a­tu­ky'e hin i Iesui ywania pytkai meiũwat Iesui mimoe­hãite tuwe­pỹ­'ã­tutuk — Waku kahato En e hamo. \v 17 Mi'i hawyi mekewat Iesui mimoe­hãite yi Samaria kaipy­wiaria Iesui py ywytpe hawyi Iesui to'e tope — Pyno 10 ok takaria ati'a­tu­moe­hãite mesup ma'ato en yn era'aipok uhowawi epihi kã'ã moherep hamo — Waku e hamo e. \v 18 — Aikope pyno irania'in 9 ok takaria uimi­moe­hãite ko'i aikope tuwat mi'iria kat poteĩ yt tõ'ẽ i uhowawi — Waku ta'a­tu'e uhepiat hamo e. \v 19 Mi'i hawyi to'e — Waku era'aipok e'yat kape mehĩ e. Mesup waku pe ereĩne'en i ra'yn katu­pono uimohey hawyi emoehãite hap toĩne'en mesup e Iesui tomi­mo­hãite pe. \p \v 20 Mi'i hawyi tõ'ẽ miit'in Iesui ma'at reran hanuaria meimuẽwat Tupana ehay miwan etiat kuap kahato rakaria. Mi'i hawyi — Mehĩ i'atu'e uruikuap teran ehay i'atu'e. Karãpe aru put'ok'e mesuwat yi tote Tupana Aipo­rekuat nuat hap i'atu'e. Aikope aru pyno tuwe­mo­herep Aipo­typot no Tuapana i'atu'e. Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Pywo ti rat yt heremo i hap ewy Tupana topy­hu'at yi Porekuat no tuwe­mo­herep mesu­wa­ro­tiaria pe e. \v 21 Yt uwe i ikuap are e. Yt naku i ewei'e — Meiẽ Tupana toĩne'en aipo­rekuat nuat. Yt naku i ewei'e — Ewei'a­kasa ro iuẽpe toĩne'en na'yn Tupana aipo­rekuat nuat yt naku i mio tã ewei'e katu­pono yt heremo i tuwe­mohep Eipo­rekuat nuat e i'atuepe. Ta'i eipy­'a­setpe yt heremo i hap ewy tuwe­mo­herep Tupana Eipo­rekuat nuat mesup ma'ato yt heremo hin i ehepe e tuwepe. \p \v 22 Mi'i hawyi Iesui to'e topot­mu­'eria pe tomohey haria pe — Uiwy­ria'in e mesup ta'yn Tupana toĩne'en Eipo­rekuat nuat eipy­'a­setpe e. Mesup ta'yn Eheyke'et toĩne'en eiwywo heremo kahato hap ewy ma'ato yt mot'i i areĩne'en eiwywo e. Areto hawyi ti aru ehehat'at kahato — Waku kahato sa'a­wy'i karãpe Aheyke'et Aikywyt toĩne'en aiwywo hap ewei'e aru uhepiat e. Waku kahato nimuat Aiwy toĩne'en aiwywo hap e'at ewei'e aru uhepiat e. Ehehat'at kahato mekewat e'at hawyi — Wati­ky­'esat kahato wẽtup e'at po'og Aheyke'et wywo Aikywyt wywo i ra'yn hap wati­ky­'esat ewei'e aru uhepiat pe eiwo­'ope ma'ato mi'i hawyi ti aru yt uipuẽti hin eipe hawyi uhehat'at kahato are e Iesui. \v 23 Mi'i hap e'at pe aru irania'in te'e­ro'e ehepe eima'at hamo — Pywo ti rat ta'aipok ta'yn Aheyke'et Aikywyt kuepe ra'yn toĩne'en i ra'yn i'atueso ehepe. — Pyno to'iro Aheyke'et Aikywyt ewawi i'atu'e aru ehepe irania'in eima'at hamo ma'ato yt eweiwat rei'o mi'iria upi uikat hamo katu­pono yt pywo pe i mio tã i'atu'e ehepe ma'ato eima'at hamo mio tã i'atu'e ehepe aru e. \v 24 Katu­pono Uito Miit'in Eyke'et ut hap e'at pe turan merep e hap ewy ariot atipy kaipyi are e. Heremo sese hap ewy ariot atipy kaipyi are e. Wuat'i mikuap ewy uhẽtyhot kahato puo ariot Wuat'i Miit'in Potypot no ariot aru atipy kaipyi e Iesui tomohey haria sese pe. \v 25 Ma'ato koitywy mesu­wa­ro­tiaria yt uimohey haria i tukup­te'en e. Pywo ti rat koran te ti mesu­wa­ro­tiaria irania'in Eheyke'et Eikywyt pun haria te'e­ro­py­hu'at are e. Yt ta'a­tu­ky­'esat hin i uimohey hap pãi e. Aho'opot kahato irane ta'a­tu­mi­ky­ry'i hap upi e. \v 26 Pyno areto hawyi ara'aipok i mesuwe i ra'yn e. Sa'a­wy'i sese te mekewat i'aman at ka'ap 40 e'at piat hap turanuat mekewat aha'a­se'i pot Nu'e toĩne'en hap e'at piat turanuat yt uwe i aha'a­se'i pot Nu'e mohey hat toĩne'en e. Mi'i hap ewy kahato ti aru miit'in tukup­te'en wyti aru Eheyke'et ut hap e'at pe wyti aru are e. \v 27 Nu'e ieĩne'en hap e'at turan te'e­renuk hap ko'i kape yn ta'a­tu­wa­nẽtup mesuwat yi tote are e. Mahy u hap kape yn te'e­ru­we­wa­nẽtup at ka'ap e. Ta'i i'atu­wary wary kahato itote e. Wo'o­waire waire hap kape yn ta'a­tu­wa­nẽtup e. Yt te'e­ru­wa­nẽtup hin i mekewat Tupana ehay Nu'e mimo­herep kape i'aman koro tut irane e hap kape yt te'e­ru­wa­nẽtup teran hin i sa'a­wy'i e. Mi'i hawyi Nu'e teke ra'yn mekewat yara wato sese pe to'yat piaria wywo hawyi i'aman koro kahato ra'yn Tupana e hap ewy ra'yn hawyi y'y wato ta'am kahato yi tote hawyi y'y koro hap ewy yn toĩne'en yi tote hawyi yt imohey i haria y'y koro ti'a­tu­'a­tu­'uka kahato torania mesuwat yi totiaria e miwan me e. Mi'iria ewywuat aru tukup­te'en miit'in uhut hap e'at pe e Iesui. \v 28 Ta'i sa'a­wy'i sese Tupana to'e ase'i Iro pe — Eiwe­nõ'ẽ ro tawa wato Sutuma pyi katu­pono ati'a­tuwuk tawa Sutuma piaria i'atu­minug sa'ag upi e. Mekewat e'at pe Iro tuwẽtem turan mi'i hap e'at pe Tupana tiwuk ta'yn itotiaria e miwan me e. Mekewat e'at pe te'e­renuk at ka'ap hap ko'i kape yn te'e­ru­wa­nẽtup e. I'atu'yat nug hap kape yn te'e­ru­wa­nẽtup e. Ta'a­tueko nug hap kape yn ta'a­tu­wa­nẽtup e. Te'e­ru­we­sapo mahy u hap ko'i kape yn te'e­ru­wa­'a­tunug e. Wene­ru'i wene­ru'i hap ete wo'o­waire waire hap kape yn ta'a­tu­wa­nẽtup hawyi Iro tuwẽtem na'yn mekewat tawa pyi to'yat piaria hupi hawyi aria ra'yn hewo hewo itote atipy kaipyi hawyi yt te'e­ru­wa­nẽtup teran i Tupana e hap kapiaria wuk hamo e miwan me e. Mi'i hap ewy kahato ti aru mesu­wa­ro­tiaria tukup­te'en aru ara'aipok hap e'at pe. \v 29 Ma'ato mekewat e'at pe karãpe Iro'in tuwẽtem na'yn tawa sa'ag Sutuma pyi hawyi aria hewo hewo ra'yn atipy kaipyi nukara ewywuat ko'i Tupana minug. Mi'i haria tawa Sutuma piaria Tupana ehay pun haria aria mi'u wo yn tukup­te'en e. \v 30 Mi'i hap ewy kahato ti aru miit'in tukup­te'en Eheyke'et ut hap e'at pe hamuat turan acre e. Yt uwe i Tupana ehay kape te'e­ru­wa­nẽtup mekewat e'at pe e. Ta'a­tu­minug ko'i kape yn te'e­ru­wa­nẽtup e. Uhut hap kape yt te'e­ru­wa­nẽtup hin i mekewat e'at pe hawyi ariot e Iesui ahepe. \v 31 Mekewat uhut hap e'at pe eweinõ'ẽ ro tawa Ieru­sarẽi myi meremo are e. Ehe'yni toĩne'en ei'yat pe pote yt ewei'aipok i eheka­re'en ko'i sat hamo are e. Meremo eweinõ'ẽ ro tawa Ieru­sarẽi myi are e. Eiko totiat eweikup­te'en mote uhut turan mote yt ewei'aipok tei'o ei'yat kape ehekat sat hamo e. \v 32 Ase'i Iro ehary'i ta'aipok teran tawa Sutuma kape hawyi teha'at tawa Sutuma kape ta'aipok teran haype hawyi nu ukyt kawiat mana Iro ehary'i topy­hu'at itote e. Pyno yt ewei'aipok tei'o tawa Ieru­sarẽi kape Iro ehary'i ewy are katu­pono tuwe­nõ'ẽ tawa Sutuma pyi turan Tupana to'e Iro'in me — Yt eweiwe­ha'at tei'o tawa kape eweiwe­nõ'ẽ hawyi e ma'ato Iro ehary'i teha'at i ra'yn tosaipe hawyi ipiit nu ykyt kawiat topy­hu'at iha'at turan hawyi e. Toiky'e kahato toieĩne'en hap Sutuma totiat pote e. \v 33 Pyno eheĩne'en hap mesu­wa­rotiat eweiky'e kahato ewei'a­pykok kahato pote yt put'ok­'e­wei'e i eheĩne'en hap eheha­kye­ra'at wuat'i e'at piat hamo are e. Ma'ato yt eweiky'e kahato i eheĩne'en hap mesu­wa­rotiat pote ma'ato Tupana miky­'esat ewywuat hap upiat eweiwa­nẽtup hawyi pywo pe ti eweipuẽti wyti aru eheĩne'en hap sese eheha­kye­ra'at hap hamuat e Iesui ahepe. \v 34 Mekewat wãtym me Eheyke'et Eikywyt ut hap e'at pe turan tukup­te'en aru typy ok te'e­roket ne'i wyti aru getap wiat to'o­kipy pe e. Mi'i hawyi wẽtup ok yt uwe i ra'yn Tupana tioto hawyi ma'ato wẽtup yt uimohey hat i pote Tupana toiat ra'yn itote e. \v 35 Mekewat e'at pe turan uhut hap e'at typy hary­poria wemi­'utok haria tukup­te'en irane hawyi wẽtup hary­poria yt uwe i wyti aru Tupana tioto hawyi ma'ato wẽtup ok totoiat ra'yn itote yt uimohey hat i pote e. \v 36 I'ewyte wyti aru typy ihainia ta'a­tuko tote tukup­te'en wẽtup ok wyti aru yt uwe i ra'yn Tupana tioto hawyi ma'ato wẽtup ok totoiat itote mekewat e'at pe e. Yt uimohey hat i wyti aru totoiat e Iesui ahepe. \v 37 Mi'i hawyi iwyria'in apo'i­'a­tu'e Iesui pe — Urupo­rekuat i'atu'e aikope aikope aru eriot eut hap e'at pe i'atu'e. Mi'i hawyi toi'a­tu­wesat — Pyno mekewat uhut hap e'at pe put'ok'e hawyi meremo eweikuap uhut hap are. Ta'i karãpe wat'a­kasa Uruwu ko'i te'e­re­popy hawyi meremo watikuap i'okpuk takat toĩne'en itote i'atu­mi'u wo te'e­ru­wa­'a­tunug kahato itote pote e. Ta'i yt niatpo hin i watikuap aikope toĩne'en hap. Mi'i hap ewywuat yt niatpo hin i eweikuap aikope ariot hap e Iesui topot­mu­'eria pe ahepe. \c 18 \p \v 1 Mi'i hawyi po'og Iesui henoi tehay iã'ãkap wuo — Uiwy­ria'in e waku ahehay kahato Tupana kape e. Waku yt aipohep hin i ma'ato wahẽtup hẽtup hap pyi e. Tupana yt tum i aimiẽtup hawyi waku wahẽtup i e. Yt naku i ahehay yi kape yt hum i ahepe hawyi e. Pyno ahenoi teran uhehay hã'ãkap wuo aikotã waku wahenoi Tupana kapiat wahẽtup aimi­ky­'esat ko'i hap etiat e. \v 2 Pyno sa'a­wy'i so wẽtup tawa piat toĩne'en morekuat esurara akag koro i'atu'e. Mi'i miit topy­hu'at morekuat mu'e hat uwe waku uwe yt naku i e hanuat i'atu'e e. Mi'i miit ma'ato ti yt Tupana mohey hin i hat i'ewyte yt toi'a­tu­ky'e hin i miit'in i'atu'e so e. \v 3 I'ewyte hiwu toĩne'en wy mekewat tawa tote i'atu'e. Mi'i ti toto mekewat surara akag kape katu­pono toiky­'esat topo­wyro hap. Mi'i hawyi topo­wyro hap tohẽtup mekewat surara akag me — Uipo­wyro ro e katu­pono tukup­te'en kahato miit'in yt i'atu­wese rakaria uima'at kahato rakaria e tope. Pyno wãi'ere ro uhewa­nĩ­kaptia pe mimi e so. Mi'i hawyi eweimo­hãpyk o i'atu­minug sa'ag uhetiat hap e morekuat emiit akag me. \v 4 — Ma'ato so mekewat morekuat surara akag yt ipowyro teran hin i haype mekewat hiwu i'atu'e. Mi'i pote yt toiwesat i tohẽtup hawyi i'atu'e so. Mi'i hawyi yne e'at pe yne wãtym me toto i hẽtup hẽtup kahato hamo ma'ato yt kat i tutum ipowyro hap i'atu'e so. Mi'i hawyi wẽtup e'at pe — Are pãi e tuwepe mekewat surara akag hawyi so — Yt areken'ẽ i Tupana pupi e. I'ewyte irania'in mupi yt areken'ẽ hin i ma'ato mesuwat hiwu pupi areken'ẽ kahato katu­pono yt areket kuap i mekewat hiwu tut at ka'ap hẽtup hẽtup hamo pote e. Yt naku i uhete pote atum pãi imiky­'esat ewy hawyi yt tut i uhowawi e tuwepe i'atu'e so e. \v 5 Ta'i uimo­sero mosero kahato rat mekewat hary­poria hiwu tehay wo e so. Mi'i pote atipo­wyro hawyi yt tut i e so tuwepe. Wuat'i e'at pe tut wuat'i wãtym me tut pote atum imiky­'esat ewy hawyi yt tut i e so e Iesui tehay iã'ãkap wuo. \v 6 — Pyno eiwe­wa­nẽtup to mekewat hiwu miẽtup uhehay iã'ãkap kape e. eiwe­wa­nẽtup to mekewat surara akag ehay kape e. \v 7 — Pywo ti rat Tupana yt mekewat surara akag sa'ag ewy hin i katu­pono Tupana tiky'e kahato temiit'in yne hawyi tutunug neran yne aimiẽtup towawiat hap are e. Pywo ti rat toiky­'esat kahato ahẽtup hẽtup kahato hap sio ihot'ok puo sio wãtym muo hap e. Ta'i waku wahẽtup tope at ka'ap yt aipohep hin hẽtup hẽtup hap etepyi e. Ta'i meremo Tupana timo­hãpyk aru irania'in minug sa'ag ahetiat ko'i wahẽtup hawyi e temiit'in me. \v 8 Ta'i areĩne'en Eheyke'et Uito mi'i pote uhut hap e'at turan ati'a­tu­'a­piheg kahato irania'in minug sa'ag uimohey haria etiat e. Ta'i uimohey sese haria ihay kahato rakaria Tupana mohey hawuo are e. Mi'i ewywuat Ui'ywot mohey haria ati'a­tukat kahato e. Uhut hap e'at pe mi'iria ewywuat ati'a­tukat kahato sio toĩ sio yt hap e. Are pãi yt atikuap i te sio tukup­te'en aru Tupana wywo ihay rakaria uimohey sese haria mekewat uhut hap e'at pe hap yt atikuap i te e Iesui temiit'in me ahepe. \s1 IRUKA 16.15 PIAT EWY \p \v 9 Mi'i hawyi wẽtup sehay iã'ãkap wuo Iesui henoi miit'in me katu­pono tukup­te'en itote — Uruto po'og wakuaria torania kai e haria yt irania'in atuky'e hin i haria. \v 10 Mi'i haria pe Iesui henoi — Sa'a­wy'i so typy ihainia'in tuwat ra'yn Tupana mõtypot hap yat kape ta'a­tuehay Tupana wywuat hamo e. Wẽtup ok Tupana ehay moherep hat mi'i — Po'og uito irania'in kai e tuwepe hat e. Mi'i hawyi so wẽtup ok yt naku i kahato rakat katu­pono ipotpap ahewa­nĩ­kaptia porekuat emiit no aheka­re'en pore­ra'at hamuat wuat'i mu'ap upi hanuat mi'i e. \v 11 Mi'i hawyi so mekewat — Uito waku kahato rakat e hat put'ok'e Tupana mõtypot hawe hawyi teke aikope pa'i yn teke hawe pya kahato pyi irania'in yt naku i nug haria kai hawyi ihay se hap ewy Tupana kape — Waku sese kahato atunug e so uito po'og waku irania'in kai e so tuwepe tuwa­nẽtup hawe e. Arehum ewawi uiwaku hap upi e so. Uito yt irania'in ewy hin i i'atu­minug sa'ag hap ete e so. Uito waku kahato nug hat yn e so. Are pãi e uito ti yt miit'in ma'at hat ewy hin i e. Uito yt areĩne'en i wuat'i hary­poria wywo ehat i e. Waku kahato uito pãi e so. Tupana e so toĩne'en mesuwe e'yat pe wẽtup ok miit yt naku i sese nug hat e so. Mi'i miit ahewa­nĩ­kaptia esura­ra'in powyro hat hawyi aheka­re'en toipo­re­ra'at ahewa­nĩ­kaptia porekuat ekat no e so. Yt karãpe i ati'a­parap mi'i miit ewywuat e so tuwepe Tupana mõtypot yat pe e. \v 12 Ta'i waku kahato atunug yne ete e. Pywo ti rat typy e'at 7 e'at turan yt kat i hin i atu'u mi'u emõtypot hamuat haype e so. Waku kahato atunug katu­pono uhegyi'at kahato katu­pono uiko kaipyi uhekat kaipyi atimõ'ẽ 10 kaipyi wẽtup aterut ewawi Tupana hawyi 9 yn atioto ui'yat kape e. Iwato kahato ati'a­tu­mõ'ẽ uihũria kaipyi wẽtup 10 kaipyi atum e so Tupana pe e ma'ato mi'i tã to'e Tupana pe wuat'i miit'in tikuap tehay hamuat hap toiky­'esat e. \v 13 Mi'i hawyi mekewat yt naku i nug hat mekewat wanĩ­kaptia powyro hat wuat'i ekare'en pyhyp hat pya kahato irania'in waku nug haria kai toĩne'en oken'ypy ete. Yt teha'at hin i atipy kape Tupana ewawi tehay hamo ma'ato yi kape yn tehe'at hawyi tuwe­'ahyk ahyk tuwe­mõti Tupana wywo tehay hamuat haype. — Yt ui'a­piheg nei'o uiminug sa'ag upi e. Atikuap ta'yn uito yt naku i kahato rakano areĩne'en wen ma'ato uheha­kye­ra'at En hap atiky­'esat e Tupana pe paato'e haype e so e Iesui. \v 14 Pywo pe are'e ehepe mekewat paa'e tominug sa'ag ko'i ete mekewat — Atoiat teran uiminug yt naku i e hat yn ta'aipok to'yat kape waku pe Tupana wanẽtup hawe are katu­pono Tupana tiwaure yne iminug sa'ag ko'i pote ma'ato mekewat — Uito po'og po'og irania'in kai e hat ete Tupana yt tiwaure kuap i iminug yt naku i ko'i hap kai katu­pono — Uito yt atunug i yt naku i e hat toĩne'en mote e. Mi'i hat ewywuat kahato eweikup­te'en katu­pono — Uruto po'og waku torania kai e haria eweikup­te'en e Iesui tewa­nĩ­kaptia pe itotiaria pe. Pywo ti rat are'e ehepe uwe uwe tuwe­mo­wato topy'a pe tuwa­nẽtup hawe — Uito po'og waku irania'in kai e hap wywo mi'i hat wy ti aru Tupana mimohit kahato rakano topy­hu'at wuat'i e'at pe wen uwe uwe paa'e topy'a pe tuwa­nẽtup hawe tominug sa'ag hawyi — Uheha­kye­ra'at Tupana pe to'e hat mi'i hat toĩne'en Tupana mimõ­typot no toĩne'en wuat'i e'at pe are e Iesui wuat'i miit'in me. \s1 MATEU 19.13-25 MAKU 10.13-16 PIAT EWY \p \v 15 Mi'i hawyi wẽtup e'at pe miit'in terut ta'a­tu­mẽ­pyt'in Iesui ewawi katu­pono ta'a­tu­ky­'esat kahato ta'a­tu­mẽ­pyt'in poityro hap Iesui po kaipywiat hap. Ta'a­tu­ky­'esat i'atue­waku Iesui piat hap. Mi'i hawyi tõ'ẽ howawi wen ma'ato Iesui emiit'in wãi'i­'a­tu'e hira­karia erut haria pe. \v 16 Ma'ato Iesui ihay pirik temiit'in me — Kat poteĩ ewei'a­tu­pyhyp hira­karia uhowawi haria e. Wãi nei'o are e katu­pono ati'a­tu­ky­'esat kahato hira­karia uhowawiat hap e. Yt ewei'a­tu­pyhyp tei'o hira­karia i'atuepap uhowawiat hap upi are e topy­'ahak hap wywo temiit'in me. Yt ewei'a­tu­pyhyp tei'o hira­karia katu­pono hira­karia timohey kahato Tupana are e. Ta'i hira­karia tuwe­hyt'ok teran kahato Tupana etama pe e. Tupana mohey kahato haria kahato ti hira­karia mi'i pote ti aru mi'iria ewywuat rakaria yn wyti aru tukup­te'en Tupana etama pe e. Mesuwe karãpe Tupana topy­hu'at Wuat'i Miit'in Porekuat no hap e'at pe turan mi'iria pe — Atum aru uhetama sese ehepe e. Atum aru mesuwat yi yne hira­karia ewywuat uimohey haria pe e Tupana e. \v 17 — Pywo pe ti eweiwat teran aikope Tupana toĩne'en morekuat no hap kape pote hira­karia tiky­'esat tuwe­hyt'ok hap ewy o eweiwat o are e. Ma'ato yt pote yt eweiwat kuap i e. Eweiwat ro Tupana mohey kahato hawuo hira­karia imohey kahato haria ewywuat pote ti aru put'ok­'e­wei'e aikope Tupana toĩne'en hap tote e Iesui topot­mu­'eria pe ta'a­tu­pyhyp hira­karia howawi turan. \s1 MATEU 19.16-30 MAKU 10.17-31 PIAT EWY \p \v 18 Mi'i hawyi wẽtup ok Iuteuria ywania akag hekat kahato rakat apo'e Iesui pe — Uimu'e hat e waku kahato En e. Pyno uimu'e ro kat som waku atunug uheĩne'en wuat'i e'at piat hap kyi'at hamo e. Atiky­'esat kahato areĩne'en Tupana wywo wuat'i e'at pe e. Pyno kat som waku atunug mi'i hap puẽti hamo apo'e Iesui pe. — Waku sese kahato en e Iesui pe. \v 19 Mi'i hawyi Iesui to'e — Kat poteĩ — Waku sese kahato En ere'e uhepiat pe e. Tupana yn ni waku sese hap watikuap e. Uito apo areĩne'en Tupana wo ewanẽtup hawe e. \v 20 Pyno etikuap apo Tupana piat ainãpin hap ko'i e. Etikuap aikotã Tupana ainãpin Musei miwan miat apo. Mio tã e — Yt naku i wẽtup ok wywo wẽtup ok wywo ehary'i e'aito e miwan me e. Yt naku i eti'auka miit e miwan me e. Yt naku i sero­'ok­'ere e miwan me e. yt naku i eso e. Etimõ­typot ro e'ywot ety e miwan me e. Mio tã e hap ko'i etikuap apo'e mekewat hekat rakat pe mekewat miit akag me. \v 21 Mi'i hawyi toiwesat — Ta'i ati'a­tukuap yne mekewat Tupana piat ainãpin hap ko'i mehĩ e. Ta'i uihire pyi te ti atunug yne yne mio tã e hap ko'i e Iesui pe. \v 22 Mi'i hawyi Iesui to'e tope — Waku mehĩ wen ma'ato wẽtup mo yt etunug i te e. Mi'i hap etunug hawyi waku pe ereĩne'en Tupana wanẽtup hawe e. Pyno ereto ro e'yat kape hawyi ekat iwato kahato hap eti'a­tu­mõ'ẽ yne yt hekat i rakaria pe miit'in haky­'e'i rakaria pe satek takaria pe e. Eti'a­tu­mõ'ẽ yne hawyi waku era'aipok uhowawi uhemiit no uhupiat eto hamo e Iesui mekewat miit'in akag me mekewat hekat kahato rakat pe. Mio tã etunug pote etipuẽti ekare'en sese wuat'i e'at piat mesuwe karãpe Tupana toĩne'en mesuwe wuat'i porekuat nuat hap e'at pe e Iesui mekewat hekat kahato rakat pe. \v 23 Ma'ato mio tã e Iesui hawyi mekewat miit yi kape yn teha'at hawyi paa'e kahato katu­pono iwat heka­re'en iwato kahato hap toi'a­tu­ky'e kahato pote yt toimõ'ẽ teran i tekat sem hatek takaria pe yt hekat i rakaria pe pote. \v 24 Mi'i hawyi Iesui teha'at kahato mekewat hekat ky'e kahato hat ewawi hawyi toikuap ta'yn paa'e kahato hap hawyi toiky'e kahato hawyi to'e itotiaria pe — Are pãi e niatpo kahato ti rat weka­re'en ky'e kahato haria tuwe­hyt'ok aikope Tupana toĩne'en Morekuat no hawe are e Iesui. \v 25 Ta'i niatpo kahato yt hegyi'at i rakat teke atipy pe e. Niatpo kahato wateke atipy pe ahekat iwato wywo e. Niatpo kahato aikotã aihũ iwato kahato rakat mekewat Kameru e hap het rakat teke awi ehapo ka'a puo ma'ato sakpo niatpo sese ewy wekat iwato kahato ky'e kahato rakaria teke atipy pe e. Niatpo aihũ Kameru iwato kahato rakat teke awi ehapo sakpo po'og po'og niatpo tuwe­hyt'ok Tupana etama pe — Uhekat ti uhetu­pana wo toĩne'en e hat e Iesui. \v 26 Mio tã to'e hawyi wanẽtup haria itotiaria te'e­ro'e tope — Pyno yt uwe i teke kuap atipy pe hekat rakat i'atu'e to'ope. \v 27 Ma'ato Iesui to'e — Pywo miit'in yt uwe i teke kuap atipy pe e. Tupana yn tieha­kye­ra'at kuap miit'in e. Pywo pe ti rat miit'in yt tikyi'at kuap i ereke hap atipy pe e. Ma'ato Tupana yn miit'in ehakye­ra'at kuap e. Yt kat i niatpo Tupana wanẽtup hawe e. Miit'in yt minug kuap ko'i i yt niatpo hin i Tupana pe e. Tupana tieha­kye­ra'at kuap miit'in hekat rakaria pytkai e. \v 28 Mi'i hawyi Peteru to'e — Urumu'e hat uruto ti urui'atoiat ra'yn uru'yat ko'i urue'yara uruekat uruepotpap uruko eupiat tuwat hamo ehay moherep hamo e. \v 29 — Pywo kahato ti e'e hap Peteru e. Woro­ho­'okuap kahato eipe e. Atikuap aikotã sa'a­wy'i eweitoiat yne uhupiat tuwat hamo hap e. Waku kahato ti rat eipe e. Pywo ti rat uwe uwe eipe ewy uiky'e po'og po'og to'yat kai toty kai teha­ry'i kai toywyt'in kai tomẽ­pyt'in kai topotpap kai hawyi toto uhehay Tupana piat Aipo­rekuat nuat e hap moherep hamo mi'i hat eipe ewywuaria wyti aru waku pe tukup­te'en wuat'i e'at pe atipy pe e Iesui Peteru pe ahepe. \v 30 Kat ko'i kat ko'i eweitoiat uhehay sytpok hamo wuat'i ywania enoi hamuat mi'i ko'i eimi­'atoiat ko'i atum aru ehowawi i ra'yn mesuwe ma'ato po'og po'og atum eimi­'atoiat sa'a­wy­'iwuat ko'i kai e. Ta'i eimi­'atoiat ko'i saipepiat uimiium ko'i po'og po'og iwato po'og ikahu atum ehepe eweiwat uhupi hawyi i'ewyte eheĩne'en hap Tupana wywo wuat'i e'at piat hap ikahu kahato hap atum ehepe e Iesui ahepe topot­po­'o­roria pe. \s1 MATEU 20.17-19 MAKU 10.32-34 PIAT EWY \p \v 31 Mi'i hawyi temiit'in Iesui tere­po'ok miit'in typy'i rakaria tokpyi enoi tepiat hamo. — Uheka­tu­wyria watuwat mesup tawa wato Ieru­sarẽi kape e. Itote ti aru ui'auka irane aikotã sa'a­wy­'i­tewuat Tupana ehay moherep haria miwan miat e hap ewywuat wyti ta'a­tunug sa'ag yne uhete Eheyke'et ete e. \v 32 Itote ahewa­nĩ­kaptia ywania esura­ra'in po pe ra'yn uipag ui'auka hamo itote irane e Iesui. Yt naku i ta'a­tunug uhete e. Mi'iria te'e­ru­weu­ka'i kahato uhete ta'a­tu­mi­ky­ry'i uhete hawyi kuitu kuitu­'i­'a­tu'e uipiit ete uimohit haype irane itote e. Uito Wuat'i Miit'in Eyke'et pytkai uipun aru itote are e. Yt uimõ­typot hin i itote e. \v 33 Uipak pak kahato itote hawyi aru ui'auka sa'ag ne'i aru ma'ato mi'i pytkai mye'ym e'at hawyi arẽtem aru uiku­'uro sese hap pyi e. Gu'uro pyi ara'aipok ehowawi i ra'yn. Ui'asyp pytkai arẽtem i ra'yn aru ui'asyp hap kaipyi e. \v 34 Tuwetiat tohenoi ma'ato hemiit'in yt ikuap hin i imienoi ko'i yt hot'ok'e i pote yt ta'a­tukuap kuap i i'e hap pote. \s1 MAKU 10.46-52 PIAT EWY \p \v 35 Mi'i hawyi Iesui toto temiit'in wywo tawa wato Ieru­sarẽi kape. Mi'i hawyi put'ok­'ia­tu'e tawa Ieriko ete. Mi'i tote toĩne'en apyk pe mu'ap ẽpeke ete yt iha pytig i rakat mu'ap tote. Itote pyi tohẽtup kahato miit'in miium ko'i teko ewy. \v 36 Miit'in typy'i rakaria õ'ẽ hap toikuap hawyi tohẽtup ta'yn — Kat hamo som miit'in typy'i rakaria tõ'ẽ e apo'e mu'ap upiaria pe yt iha pytig i hat. \v 37 Mi'i hawyi ta'a­tu­wesat — Ta'i Mekewat Miit tawa Nasare kaipywiat wyti tut meikowo mekewat Iesui e hap het rakat i'atu'e ta'a­tu­henoi yt iha rakat i pe. \v 38 Mi'i hawyi mekewat yt iha rakat i tikuap hawyi tuwẽ­powat Iesui kape tehay pirik wo — Uipo­wyro ro uipo­wyro ro Morekuat Tawi Emiariru uheha­kye­ra'at ro En e. \v 39 Ma'ato irania'in mu'ap upiaria — Wãi nei'o i'atu'e. Yt naku i ehay pirik hap i'atu'e. Epo'inik to i'atu'e wen ma'ato po'og ne'i tuwẽ­powat haty wo kahato hamo — Morekuat Tawi Emiariru uheha­kye­ra'at En e. \v 40 Mi'i hawyi Iesui topy­hu'at itote mu'ap tote hawyi to'e — Eweterut ro uhowawi iwẽpap'i kahato hat e mu'ap upiaria pe. Mi'i hawyi ta'a­tuerut mekewat sẽtup'e hat. \v 41 Put'ok'e Iesui yatype hawyi apo'e Iesui — Kat e hap etiky­'esat uipo pyi mehĩ apo'e tope. Mio tã e pote — Mehĩ e uimoe­ha­pytig i hap epiat hap atiky­'esat kahato pãi e Iesui pe. \v 42 — Pyno waku ra'yn emiky­'esat ewy atunug e Iesui. Pyno waku ra'yn ereĩne'en e. Mesup ta'yn atum epe emiẽtup ewywuat e. Era'a­kasa ro are katu­pono uimohey kahato hap emoehãite hap topy­hu'at e Iesui yt iha i rakat pe. \v 43 Mio tã to'e Iesui hawyi meremo iha i ra'yn meremo waku i ra'yn iha ete ihapytig hap waku hap wywo toĩne'en kahato. Ta'a­kasa kuap i ra'yn hawyi — Waku kahato En Tupana waku kahato En katu­pono waku i ra'yn uheha e itote tehay se kahato hap ewy tuwehum kahato Tupana kape. Mi'i hawyi mu'ap upi toto ra'yn Iesui upi tawa Ieriko kape iwepit kahato hap wywo toto — Waku kahato En waku kahato En yn to'e Tupana pe itote. I'ewyte irania'in Iesui minug wakuat kapiat akasa haria te'e­ru­wehum yn kahato Tupana ete itote mu'ap upi Iesui toto tawa Ieriko kape turan. \c 19 \p \v 1 Mi'i hawyi Iesui teke ra'yn tawa Ieriko pe. Mi'i hawyi tawa Ieriko sakpo toto mekewat tawa pu'ap upi tuwat. \v 2 Mi'i tawa pe toĩne'en hekat kahato rakat Sakeu e hap het rakat itotiat. Mi'i miit ri yt naku i kahato rakat toĩne'en irania'in wanẽtup hawe katu­pono ipotpap Iuteu ywnia wanĩ­kaptia esura­ra'in powyro to'y­wania ekare'en pyhyp hamo. Toikat kahato miit'in kaipyi i'atuekat pat'ok hap wanĩ­kaptia porekuat sa'up mo. Wanĩ­kaptia porekuat powyro kahato rakano toĩne'en mote tuwe­mo­wato kahato teka­re'en ete tawa Ieriko tote. \v 3 Mi'i hawyi Sakeu ta'a­kasa teran kahato Iesui kape ma'ato yt itypore i sese rakat pote yt ta'a­kasa kuap i miit'in tok piat sakpo Iesui kape. \v 4 Mi'i pote pun'e irania'in e'yianme wẽtup aria'yp mu'ap upiat kape hawyi meremo ta'am haga tote ywaipe pyi teha'at kahato Iesui ewawi ta'a­kasa teran haype. \v 5 Put'ok'e Iesui aria'yp ypyke hawyi teha'at kahato ywaiti hawyi to'e — Uhyt Sakeu e era'apyk to uhowawi uhyt e. Mesuwat e'at pe at areĩne'en neran ewywo e'yat pe mehĩ e. \v 6 Mi'i hawyi meremo ta'apyk hawyi iwepit hap wywo — Hẽ to uhyt e. Waku kahato ereĩne'en ui'yat pe e Iesui pe. \v 7 Ma'ato irania'in tikuap Sakeu yat kapiat Iesui to hap hawyi te'e­ro'e to'ope — Yt naku i Iesui i'atu'e katu­pono ahewa­nĩkap yat kape toto i'atu'e to'ope yt nakuat i kahato rakat yat kape Iesui toto ra'yn yt Tupana miky­'esat ewy i tutunug i'atu'e ta'a­tu­py­'ahak hap wywo. \v 8 Mi'i hawyi Iesui toto mekewat mu'ap pyhyp hat upi mekewat Sakeu e hap het rakat upi i'yat kape. Put'ok­'i­'a­tu'e itote hawyi te'e­renuk hap upi mekewat Sakeu to'e Iesui pe — Uhyt e ipat'ok uhekat yne ti rat atimõ'ẽ mesup yt hekat i rakaria pe e. Pywo ti rat miit'in ekare'en pyhyp hap ko'i miit'in ma'at hap ko'i atum mesup i'atuepe e katu­pono atimo­hãpyk teran yne uiminug sa'ag ko'i uhero'ok hap ko'i atipo­re­ra­'aipok teran mesup uimisat ko'i yne mu'ap upiaria po pyi miit'in ekat ko'i e. Wẽtup ok hyt u'i atat uimi­po­hari po'og atum 4 hyt u'i atipo­re­ra­'aipok tuwe­wawi atum e. Atupo­hari hap ko'i yt naku i hap ewy atum yne i ra'yn uimi­ma'at ko'i pe e. Mekewat wẽtup hap ete uimi­po­hari ko'i ete atipo­re­ra­'aipok 4 hap ewywuat ipakup takat ko'i uimi­ma'at ko'i pe e. Pyno ati'a­tu­'atoiat teran uiminug sa'ag yne hawyi waku yn atunug neran mi'i hawyi e Iesui pe Sakeu. \v 9 Mi'i hawyi Iesui to'e irania'in me tawa Ieriko piaria pe — Uruto po'og waku irania'in kai e haria eipe e. Mesup ta'yn Tupana mieha­kye­ra'at no topy­hu'at Mehĩ Sakeu e. Mesup ta'yn ti rat Aha'a­se'i Aparãu emiariru sese toĩne'en mehĩ Sakeu katu­pono mesup ta'yn mehĩ Sakeu waku pe toĩne'en Tupana wanẽtup hawe e. \v 10 Mesup ta'yn Tupana mieha­kye­ra'at no topy­hu'at i'ewyte yne i'yat piaria waku pe toĩne'en e. Mi'i hawyi to'e mehĩ Sakeu pe — Pyno waku pe ra'yn mehĩ e mesup ta'yn Tupana mieha­kye­ra'at ereĩne'en wuat'i e'at pe e Iesui mehĩ Sakeu pe. Pywo ti Uito Eheyke'et ariot mesuwat mytyp kape ho'o­wasat rakaria kat hamo ariot e. Ta'i ho'o­wasat rakaria ehakye­ra'at hamo ariot miit'in kat hamo e. Ma'ato — Uruto po'og irania'in kai e haria yt atimo­waku kuap i katu­pono — Uruto waku ra'yn i'atu'e. Mi'i pote yt naku i rakaria wywo uhewyry i'atu­mu'e Tupana kuap hamo e Iesui tawa Ieriko piaria pe — Uruto po'og irania'in kai e haria pe. \s1 MATEU 25.14-30 PIAT EWY \p \v 11 Mi'i hawyi miit'in tuwat tuwat tawa wato Ieru­sarẽi kape. Mi'i hawyi i'atuehay kahato mu'ap upi — Pywo ti rat Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat tut irane ahewa­nĩ­kaptia akit hamo hawyi waku pe watu­kup­te'en i ra'yn aikotã sa'a­wy­'iwuat hap e'at piat hap ewy i'atu'e to'ope mu'ap upi. \v 12 Mi'i hawyi yt pya i tawa wato Ieru­sarẽi kai turan Iesui ti'a­tu­mu'e mu'ap upiaria tehay iã'ãkap wuo — Sa'a­wy'i so wẽtup tu'isa waku rakat hekat kahato rakat wuat'i etama piaria mikuap toto ra'yn tetawa kaipyi morekuat koro kape. — Atiky­'esat wuat'i tu'i­saria akag wo uinug uruetama pe e hap wywo toto e so. \v 13 Ma'ato toto morekuat koro kapiat hap owakai toi'a­tu­kaykay ra'yn toeropat haria akag ko'i 10 ok takaria tuwe­wawi hawyi so — Areto ra'yn Morekuat koro kape hawyi atiky­'esat ui'airo temiit akag wo mesuwat ahetama piaria wuat'i tu'i­saria akag wo e so. Pyno areto turan atiky­'esat uhekat eipo pe areto turan imowato hamo e so. Pyno atimõ'ẽ uhekat eipo pe hawyi waku areto ma'ato Morekuat koro uinug wuat'i tu'i­saria akag wo ahetama piat hawyi tutum uhepe tomiwan uimo­wato hap hawyi meremo ara'aipok mesuwe hawyi atiky­'esat uimiium ehepiat mowato kahato hap e so temiit 10 ok takaria pe. Mi'i hawyi wẽtup ok pe tuereto tutum nu mehit kahato rakat tekat kahato hap hawyi — Pyno areto ra'yn mesup e. Mi'i hawyi areĩne'en morekuat koro yat pe mekewat tama koro pe hawyi mi'i turan ewei'a­tu­mo­wato kahato o uhekat mesuwe e so. Mi'i hawyi iwato toimõ'ẽ i'atuepe nu mehit rakat hawyi toto tetawa pyi. \v 14 Toto ra'yn tetama pyi turan hawyi so itotiaria tu'i­saria te'e­ru­wa­'a­tunug hawyi so meremo tuwat morekuat koro kape wẽtup mu'ap upi po'og meremo tuwat at ka'ap hap ewy. Mi'i hawyi so put'ok­'i­'a­tu'e mekewat tu'isa yianmete hawyi so — Morekuat i'atu'e tut wyti aru wẽtup ok miit uruetama pyi yne mikuap takat i'atu'e. Mi'i miit tiky­'esat kahato uruetu­'isa akag wo uruetama pe wen ma'ato yt uruiky­'esat i rat meiẽwat miit uruetu­'i­saria akag wo i'atu'e so. Yt naku i eti'airo mi'i miit wuat'i tu'i­saria akag wo uruetama pe i'atu'e so. \v 15 Pyno mekewat wuat'i miit'in miky­'esat hekat rakat etama puat gupte'en haria yt tiky'e hin i mekewat tu'isa e. Ma'ato mekewat morekuat eporekuat koro rakat tiky'e kahato hawyi — Woronug na'yn en uhemiit'in sem mesuwat yi totiaria porekuat no e tope. Mi'i hawyi ta'aipok ta'yn tetama kape morekuat koro mi'airo wo wuat'i miit'in porekuat no. Mi'i hawyi so itote hawyi toi'a­tu­kaykay ra'yn tuwe­wawi temiit 10 ok takaria teropat haria aikotã i'atu­potpap hap moherep hamo aikotã tomiium sa'awyi ta'a­tu­mo­wato hap kuap hamo. \v 16 Mi'i hawyi sa'a­wyiwuat put'ok'e hawyi to'e morekuat pakup we — Sa'awyi wẽtup eiam howapy nu mehit rakat hekat kahato rakat etum uhepe e. Koitywy 10 eiam howapy nu mehit rakat hekat kahato hap ewy aterut ewawi Uika­'iwat e. \v 17 Mi'i hawyi mekewat Tu'isa Wato pakup iwepit kahato hawyi toiwesat — Waku kahato etunug uhekat wywo areto hap turan e. Uhemiit kahato en uhyt e so. Waku rakat rasig en e. Pyno ewe'eg kahato uhekat wywo pote mesup woronug en uhemiit koro wo 10 uhetawa pe e temiit wakuat pe. \v 18 Mi'i hawyi wẽtup ok teke henoi hamo — Pyno sa'a­wy'i etoiat uipo pe wẽtup eiam nu mehit rakat hekat rakat e. Koitywy 5 eiam howapy atum epe uika­'iwat e. \v 19 Mi'i hawyi morekuat to'e mekewat temiit pe — Waku pyno etunug mehĩ e. Yt uima'at hin i pote mesup atum epe 5 tawa ko'i i'atu­po­'oro epiat hamo e. Waku ereĩne'en itote i'atue­tu­'isa akag wo e morekuat pakup temiit wakuat pe. \v 20 Mi'i hawyi wẽtup i teke towat etiat enoi hamo — Heno uika­'iwat meiũ ti emiium ok tã e. Sa'a­wyiwuat emiium ewywuat atum epe e. Uhesokpe ikahu rakat pe ati'a­pykok kahato mesuwat emiium hekat rakat e. Koitywy toĩne'en ne yne mesuwat sokpe pe emiium iwato hap ok tã. \v 21 Pywo areken'ẽ epupi pote waku pe kahato atunug iheg me mekewat nu imehit kahato ko'i e. Ati'a­pykok kahato katu­pono worokuap kahato en uhyt e. Atikuap wy ewe'eg kahato hap kaipyi yt ewat i pytkai eti'a­tu­po­re­ra'at ekat ko'i e. I'ewyte yt emikoi i pytkai eho'ohep kuap irania'in ko ko'i hap atikuap e. Ta'i uruikuap kahato en aikotã ereĩne'en iwe'eg kahato epotpap nug hap ete ekat mowato hap ete e. Mi'i pote emiium atisyp yi pe hawyi mesup atum yne i ra'yn epe e. \v 22 Mi'i hawyi ika'iwat to'e tope topy­'ahak popuo — Uhemiit sa'ag kahato wo ereĩne'en pãi are e. Yt naku i kahato etunug uhekat wywo e. Uipy­'ahak hap etikuap pytkai uhekat yt eti'a­tu­mo­wato hin i e. Yt uiat i pytkai atipo­re­ra'at ere'e uhepe. I'ewyte yt uimikoi pytkai i aho'ohep ta'yn ere'e uhepe. \v 23 Pyno ereken'ẽ uipupi hawyi kat pote kahu uhekat kahato hap yt etimo­wato i en wẽtup ok potpap nug hap kai e. Kat pote yt etipuru i wẽtup ok pe uhekat mowato hamo e temiit iperup takat pe. \v 24 Mi'i hawyi morekuat pakup to'e tesu­ra­ra'in me — Eweitat ro meiũwat uhekat uhemiit yt iwe'eg i rakat po pyi hawyi ewetum no ipo piat uimiium uhemiit wakuat pe hekat po'og mowato hamo e. \v 25 Mi'i hawyi hesu­ra­ra'in te'e­ro'e morekuat pakup we — Uruka­'iwat i'atu'e iwato kahato ra'yn ipo pe toĩne'en 10 eiam howapy ra'yn toĩne'en na'yn ipo pe kat pote pyno etum mo'og tope i'atu'e. \v 26 Mi'i hawyi morekuat pakup to'e tesu­ra­ra'in me — Pywo pe ti uhekat mowato hat pe po'og po'og atum aru sa'a­wy­'iwuat kai e. Ma'ato yt iwe'eg i rakat pe uhekat mohit hat pe mio tã are — Sa'a­wy­'iwuat iwato kahato atum epe ma'ato mesup yt kat i po'og atum epe e. Mi'i hawyi mekewat kurin epo piat ewanuat tuweityk ta'yn hawyi yt kat i topy­hu'at epo pe aru e morekuat pakup temiit yt iwe'eg i rakat pe tekat tomiium yt imowato i hat pe. \v 27 Mi'i hawyi meimuẽwat sa'a­wy­'i­wuaria morekuat pakup wanĩ­kaptia — Yt uruiky­'esat i mi'i miit urupo­rekuat nuat e haria toi'a­tu­po­'oro tesu­ra­ra'in here­po'ok tewawiat hamo. Ta'a­tuerut hawyi mio tã e i'atuepe — Pyno sa'aw'i yt uiky­'esat hin i uito eipo­rekuat no e. Mi'i hawyi ehehay sa'ag kahato uhetiat hap atikuap ta'yn e. Yt naku i kahato eipe uiwa­nẽtup hawe e. Mi'i hawyi to'e tesu­ra­ra'in me — Meremo meiũpe ra'yn uhowakai te ewei'a­tu­'uka ro mi'iria e so mekewat morekuat pakup itote e Iesui tehay iã'ãkap wuo. Tuwepiat ihay tehay pun haria pe — Yt naku i Iesui Aika­'iwat no e haria pe. \s1 MATEU 21.1-11 MAKU 11.1-11 IUWÃU 12.12-19 PIAT EWY \p \v 28 Mio tã e tohenoi hawyi Iesui toto i ra'yn mu'ap upi mekewat tawa wato Ieru­sarẽi kape temiit'in sem e'yianmete toto. \v 29 Put'ok'e mekewat mikoi ypia pe mekewat Uriweira ypia ko'i e'yity'ok totiat mekewat yi yt pya i tawa hit Pewake kai tawa hit Petania kai hawyi Iesui henoi typy ok temiit'in me. \v 30 Mio tã to'e — Eweiwat ro meiẽwat tawa hit kape hawyi put'ok­'e­wei'e itote hawyi eiwe­hyt'ok tawa hit pe turan aru i'atuhũ hit Iumenta mẽpyt eweipuẽti itote e. Mi'i i'atuhũ atiky­'esat mesuwe katu­pono i'ok pe tote uhewyry teran tawa wato Ieru­sarẽi kape e. Ma'ato yt uwe i te hewyry mekewat i'atuhũ hit okpe tote are e. Pyno ewei'a­sai­typok i'atuhũ hawyi meikowo eweterut uhowawi uihũ wo e. \v 31 Itotiaria tikuap teran aru kan hamo i'atuhũ asaity eweipok e pote waku ewei'a­tu­wesat mi'iria — Ta'i Aika­'iwat Iesui tiky­'esat wyti eihũ waku ewei'e apo'e haria pe e Iesui temiit'in typy ok takaria pe. \v 32 Tuwat ra'yn meimuẽwat tawa hit kape hawyi Iesui to'e hap ewywuat kahato ta'a­tu­puẽti put'ok­ta­'a­tu'e itote hawyi. \v 33 I'atuhũ ta'a­tu­'a­sai­typok turan put'ok­'i­'a­tu'e mekewat hũ ka'i­waria hawyi — Kan hamoĩ uruhũ ewei'a­sai­typok hamuat apota­'a­tu'e. \v 34 Mi'i hawyi Iesui emiit'in i'atu­wesat — Aika­'iwat Iesui tiky­'esat kahato ti eihũ i'atu'e Iesui mipo­'o­roria. \v 35 Mi'i hawyi — Pyno waku eweitioto ro i'atu'e. Mi'i hawyi ta'a­tu­'e­roto Iumentu hit Iesui kape. Puk'ok­'i­'a­tu'e Iesui kape hawyi ta'a­tu­po­rokpun na'yn ta'a­tue­sokpe ko'i mekewat hũ okpe tote hawyi ta'a­tu­mo­'apyk ta'yn Iesui ihũ hit okpe tote. \v 36 Mi'i hawyi mu'ap upiaria tipo­rokpun ta'a­tue­sokpe mu'ap tote Iesui to hap owakai ipu'ap ikahu rakat nug hamo morekuat ewywuat mu'ap nug hamo imõtypot haype ta'a­tunug. \v 37 Mi'i hawyi Iesui ipot'apyk mekewat yity'ok Uriweira ypia piat kaipyi tawa wato Ieru­sarẽi kape hawyi toto mekewat mu'ap miit'in minug upi toto tohũ hit tote apyk pe ipot'apyk. \v 38 Yt pya hin i tawa wato Ieru­sarẽi kai turan typy'i rakaria hupiaria sem — Waku kahato En Tupana i'atu'e. Waku kahato Emi'airo Urupo­rekuat nuat i'atu'e ta'a­tuehay pirik wo. Meiũwat Miit timo­herep kahato Tupana esaika hap yt uwe mesu­wa­rotiat minug ewy i tutunug uruehamo i'atu'e kahato itote. En Tupana Mipo­'oro sese i'atu'e katu­pono uruta­'a­kasa ra'yn eminug ko'i Emipo­'oro mimo­herep ko'i i'atu'e i'atu­wepit kahato haype. Mi'i pote urutu­wehum kahato ewawi Tupana i'atu'e. \v 39 Mi'i ta'a­tunug kahato itote hawyi wo'o­mu'e haria itotiaria te'e­ro'e Iesui pe — Wo'o­mu'e hat i'atu'e eti'a­tu­mo­po­'inik to epotmu­'eria i'atu'e. \v 40 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Pyno mi'iria i'atu­po­'inik uimõ­typot hap ete pote meremo aru mesuwat nu ko'i mu'ap upiat te'e­ru­wẽ­powat uimõ­typot hap — Tut ri tut ri Tupana Mipo­'oro Wuat'i Ywania Ehakye­ra'at Hanuat i'atu'e aru nu ko'i are e Iesui tewa­nĩ­kaptia pe. \v 41 Mi'i hawyi porap put'ok'e Ieru­sarẽi me hawyi Iesui teha'at tawa wato kape hawyi tuwak popuo to'e — Ieru­sarẽi miaria Ieru­sarẽi miaria ariot ra'yn ma'ato yt uikuap i eiperia e. \v 42 Mesup ta'yn aterut teran ehowawi wuat'i e'at piat eimo­wepit hap wen ma'ato yt heremo i pote yt eweikat i uimierut e tuwak popuo. Ta'i Tupana uipo­'oro eheha­kye­ra'at hamo hawyi eiwo­'o­wese hap wywo eweikup­te'en e ma'ato yt eweiky­'esat i pote mi'i hawyi uimienoi eiwo­'o­wese hap etiat yt heremo i ra'yn toĩne'en e. Mig'i wo ra'yn toĩne'en yt eweiky­'esat i hawyi e. \v 43 Uimohey hap pun haria eipe pote ti aru ehewa­nĩ­kaptia esura­ra'in sem tõ'ẽ tõ'ẽ kahato irane eimoma hamo are e. Put'ok­ta­'a­tu'e ehetawa wato ete hawyi yne mu'ap ta'a­tu­pyhyp ehetawa kapiat e. Mi'i hawyi eimi'u yt kat i toĩne'en aru e. Mi'i hawyi yt eiwe­nõ'ẽ kuap i ehetawa pyi. \v 44 — Mi'i hawyi ehetawa wato pe tuwe­hyt'ok kahato ehewa­nĩ­kaptia sura­ra'in sem wẽtup ywania eiwu­'uka hamuat eimoma yne hamuat aru e. Ta'a­tu­'a­tu­'uka torania ehetawa piaria mekewat e'at pe aru e. I'ewyte ehetawa piaria topap topap yne e. Ei'yat ko'i ta'a­tu­puruk yne wyti aru e. Yt wẽtup i nu ehetawa piat tukup­te'en aru ei'yat nug hap katu­pono itote ta'a­tu­pugha yi kape yne ei'yat ko'i e. Hewo hewo yne nu wato ko'i yi kape aru are e. Pywo ti rat eimoma hap yn topy­hu'at aru e. Tupana mi'a­piheg ko'i eweipy­hu'at aru kat pote Tupana Mipo­'oro Eheha­kye­ra'at hanuat mohey hap pun haria eipe pote e Iesui tuwak popuo ma'ato eipe ti yt eweikuap i Tupana heĩne'en eipy­'a­setpiat hap e tuwak popuo tetawa Ieru­sarẽi piaria pe. \s1 MATEU 21.12-17 MAKU 11.15-19 PIAT EWY \p \v 45 Mi'i hawyi Iesui teke ra'yn tawa Ieru­sarẽi me hawyi Tupana mõtypot yat koro pe teke hawyi toi'a­tu­sopo kahato kare'en weneru wene­ru'i haria itote. \v 46 Mi'i hawyi to'e wuat'i weneru haria pe — Wãi nei'o e yt ewetunug ne Tupana mõtypot yat kat weneru kat weneru hap netap e. Sa'a­wy'i mio tã e Tupana tehay moherep haria miwan me — Ui'yat yi tote atiky­'esat wuat'i ywania uhowawiat uiwywuat i'atuehay hamuat hap atiky­'esat ui'yat e Tupana sa'a­wy'i Isaia miwan 56.7 pe. Ma'ato eipe ti sero­'ok'e haria yat no ewetunug na'yn e Iesui wuat'i kat weneru haria pe. \v 47 Mi'i hawyi mekewat e'at ko'i turan wuat'i e'at pe turan Iesui ti'a­tu­mu'e miit'in Tupana mõtypot yat koro piaria. Ma'ato pa'i akagnia miwan enoi haria i'ewyte tawa piaria akagnia i'auka teran kahato haype itote. \v 48 Mi'i hawyi hewa­nĩ­kaptia ti'a­tukat kahato aikotã waku Iesui auka hap ma'ato yne itotiaria i'atupap kahato Iesui ehay upi pote yt ta'a­tu­puẽti i mu'ap i'auka hamuat. \c 20 \s1 MATEU 21.23-27 MAKU 11.27-33 PIAT EWY \p \v 1 Wẽtup e'at pe Iesui toĩne'en Tupana mõtypot yat pe turan toi'a­tu­mu'e kahato itotiaria tehay wakuat Tupana etiat. Mi'i turan put'ok­'i­'a­tu'e howawi pa'i akag ko'i miwan ehay enoi haria wywo i'ewyte nagnia akag ko'i wywo. \v 2 Mi'i hawyi apo'i­'a­tu'e Iesui pe — kat pote ti rat eti'a­tu­sytpok miit'in ga'atpo Tupana mõtypot yat pyi i'atu'e. Yt naku i mi'i tã etunug yt uruehay upi i i'atu'e. Pyno uwe kahu epo'oro hat mi'i tã nug hamuat i'atu'e sio more­kuaria sio ewepyi mi'i sa'ag hap etunug i'atu'e. \v 3 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Pyno ahenoi aru ehepe uwe uipo­'oro Tupana mõtypot yat apykok hamo ma'ato sa'a­wy'i atiky­'esat uiwesat hap ehepiat e. \v 4 Pyno uiwesat ro — Uwe sese ahet'ok hat Iuwãu po'oro hat apo toĩne'en sio Tupana tipo­'oro Iuwãu sio miit'in tipo­'oro ahet'ok hap nug hamo apo'are e. Uiwesat ro mi'i hawyi woro­ho­'o­wesat wy uwe uipo­'oro Tupana mõtypot yat hywytip hamo e tewa­nĩ­kaptia pe. \v 5 Mi'i hawyi te'e­ro'e to'ope — Aikotã som waku wati­wesat Iesui katu­pono i'atu kahato mesuwe ahet'ok hat Iuwãu mõtypot kahato rakaria i'atu'e to'ope. Pyno — Tupana ipo'oro hat wato'e pote apo'e irane ahepe Iesui — Kat poteĩ pyno yt eweimohey i te urumi­mohey Iuwãu to'e aru ahepe i'atu'e to'ope. \v 6 Ma'ato — Tuwepyi tuwe­po­'oro Iuwãu wato'e mesuwe pote mesuwat irania'in sem Iuwãu ky'e haria meremo ai'auka wyti aru ta'a­tu­py­'ahak popuo i'atu'e. Katu­pono mi'iria — Tupana ehay moherep hat koro Iuwãu i'atu'e katu­pono ta'a­tu­mohey kahato te imienoi i'atu'e to'ope. \v 7 Mio tã i'atu'e to'ope hawyi ta'a­tu­wesat ra'yn Iesui apo'e hap — Yt uruikuap i kahato te uwe sese Iuwãu po'oro hat i'atu'e. Uwe ehay pyi Iuwãu tut miit'in set'ok hamo hap yt uruikuap kahato i te i'atu'e. \v 8 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Are pãi kat pote yt uiwesat i e. Pyno yt uiwesat i pote uito eipe ewywuat yt woro­ho­'o­wesat i rat uwe hay upi ati'a­tu­sytpok mesu­wepyi Tupana mõtypot yat piat yt naku i nug haria e Iesui pa'i kororia pe miwan ehay moherep haria pe nagnia akagnia pe. Mi'i hawyi yt kat i to'e i'atuepe Tupana Mipo­'oro Iesui. \s1 MATEU 21.33-46 MAKU 12.1-12 PIAT EWY \p \v 9 Mi'i hawyi hã'ãkap wuo Iesui henoi Tupana mõtypot yat koro piaria pe tewa­nĩ­kaptia pe — Wẽtup e'at pe so wẽtup yi wato ka'iwat warana koi hat ti'a­tukoi kahato tewa­rana ypia koro yi wato hap ok tã toikoi. Waku ra'yn hawyi so toipuru tewa­rana ypia to'y­wania pe hawyi to'e — Waku eti'a­tu­'a­pykok uhe'yi e hawyi eweium no uhepe sa'up wuat'i ewaty pe warana eweiwe­neru hawyi e warana ypia ka'iwat hawyi toto ra'yn pya wẽtup tama kape hawyi toĩne'en mot'i itote e. \v 10 Meiũran mekewat warana ypia haat ra'yn hawyi mekewat warana ypia ka'iwat tipo­'oro temiit pya pyi mekewat warana ypia apykok haria pe towanuat warana sat hamo ho'ohep hap kaipyi. Ma'ato hemiit'in warana ypia apykok haria yt i'atu­wese hin i hawyi yt ho'oium i haype hawyi imipo­'o­roria pe ta'a­tuehay sa'ag hawyi ta'a­tu­pokpok hawyi ta'a­tu­po­'oro i ra'yn yt kat i hin i i'atupo pe wywo e. \v 11 Mi'i hawyi warana ypia ka'iwat wẽtup ok i ra'yn toipo­'oro ra'yn towa­rana ypia piat ipotpap takaria kape warana ko'i towanuat sa'up sat hamo i'atu­mi­po­'ok­su'at hamo ma'ato i'ewyte yt kat i ta'a­tu­ha­'upium tope ma'ato yt i'atu­wese hin i imipo­'oro ete hawyi ta'a­tu­pokpok imipo­'o­roria sa'a­wy­'i­wuaria ewy hawyi ta'a­tu­po­re­ra­'aipok yt kat i wywo i e. \v 12 Mi'i hawyi wẽtup ok temiit warana ypia ka'iwat tipo­'oro i ra'yn ma'ato mi'i miit mi'i hare ta'a­tu­'ahyk ahyk hawyi ta'a­tupun na'yn warana ypia pyi e. \v 13 Mi'i hawyi warana ypia ka'iwat tuwa­nẽtup — Aikotã waku atunug uimi­po­'o­roria pun haria ete e tuwepe hawyi to'e tuwepe — Pyno atikuap ta'yn aikotã waku atunug e tuwepe ta'i Uha'yru sese uimi­ky'e kahato atipo­'oro hawyi ti aru ta'a­tu­mõ­typot mi'i miit uimi­po­'oro katu­pono Uha'yru sese mi'i uimi­po­'oro pote e tuwa­nẽtup hawe. \v 14 Mi'i hawyi toipo­'oro ra'yn wen ma'ato tewa­rana ypia apykok haria te'e­ra­'a­kasa hawyi te'e­ro'e to'ope — To'iro waku wati­'auka mesuwat yi warana ypia koro ka'iwat sa'yru i'atu'e to'ope. Ta'i pãi wati­'auka ha'yru hawyi ti aru ha'yru ywot iku'uro hawyi yt kat i ipowat'yp hawyi mesuwat yi yne aiwanuat tukup­te'en hawyi hekat rakaria wo watoĩ­ne'en i'atu'e sa'ag. Pyno to'iro warana ypia koro ka'iwat pakup auka hamo hawyi iku'uro hawyi yne i'ywot ekat sem topy­hu'at aipo pe ra'yn i'atu'e te'e­ro'e to'ope. \v 15 Mi'i hawyi ta'a­tusat ha'yru hawyi ta'a­tu­pugha sa'ag ipiit i'ywot mikoi ypia pyi hawyi itote ta'a­tu­'auka sa'ag ne'i ha'yru e Iesui hã'ãkap wuo tuwepiat ihay tewa­nĩ­kaptia pe. Mi'i hawyi Iesui apo'e i'atuepe — Uiwesat ro kat pyno aru kat pyno aru ha'yru ywot tunug aru tomikoi ypia apykok haria sa'ag ete e. \v 16 Mi'i hawyi yt iwesat i. Mi'i pote Iesui to'e to'auka teran haria pe — Pyno ahenoi ehepe kat som tutunug mekewat Morekuat akag tosa­'yru auka haria ete e ta'i meremo tut tesu­ra­ra'in sem wywo hawyi toi'a­tu­'uka kahato Tosa­'yru auka haria hawyi tutum aru tewa­rana ypia e'yi wato wẽtup ywania po pe ra'yn hawyi toipag te'yi wato tomikoi warana ypia koro wẽtup ywania po pe i'apykok hamo e Iesui to'y­wania pe tehay pun haria pe. Mi'i hawyi itotiaria tikuap Iesui ehay iã'ãkap hawyi — Yt naku i kahato ehay ai'y­wania ete Uhyt i'atu'e Iesui pe. \v 17 Mi'i hawyi Iesui teha'at tewa­nĩ­kaptia ewawi hawyi to'e — Pyno topy­hu'at aru ui'e hap ewy aikotã Tupana to'e sa'a­wy'i tehay miwan miat puo ewy e. Mio tã to'e — Waku ewetunug uimõ­typot yat Mesuwat Nu ikahu rakat iheg nakat kawiat e Tupana tomi­'ai­roria pe to'yat nug haria pe wen ma'ato — Yt naku i kahato Mi'i Nu Tupana Mi'airo i'atu'e hawyi inug haria yt tiky­'esat i ma'ato — Mi'i Nu po'og hesaika tora­nia'in kai po'og ikahu uimõ­typot yat nug hamo e Tupana tomiwan me e Iesui tuwepiat. ma'ato mi'i pytkai eweipugha Tupana Mi'airo e Iesui tomohey hap pun haria pe. \v 18 Uwe uwe yt tiky­'esat i Mekewat Nu Tupana Mõtypot Yat Nug Hamuat mi'i miit ri yt iwe'eg hin i topy­hu'at e katu­pono mi'i hawyi Mekewat Nu Wato toipun turan to'akit hap tokag pik hap topy­hu'at e miwan me e. I'ewyte uwe uwe tipun Mekewat Nu hawyi ta'aipok tuwe­wawi hawyi mekewat miit Mekewat Nu miku'i wo topy­hu'at e. Ta'i e Mekewat Nu Koro tote eiwe­ta'at hawyi eipiit pok'e itote hawyi Mekewat Nu Koro mimo­ku'i wo eweikup­te'en aru wuat'i e'at pe e Iesui to'auka kat haria pe tuwepiat tehay iã'ãkap hawuo. \v 19 Mio tã to'e hawyi pa'i akag ko'i i'ewyte nagnia ehay enoi haria te'e­ro'e to'ope — Yt naku i Iesui ehay ahete i'atu'e to'ope. Pywo pe ti ahetiat tohenoi mekewat hã'ãkap wuo i'atu'e. Mi'i pote ta'a­tu­pytyk teran Iesui i'auka hamo ma'ato miit'in pupi te'e­ro­ken'ẽ i. Katu­pono irania'in Iesui mimu­'eria — Waku kahato aimu'e Iesui i'atu'e to'ope mi'i tupono yt ta'a­tu­pytyk kuap i. Watat Iesui hawyi ipotmu­'eria ai'auka rakaria wo tukup­te'en i'atu'e to'ope. \v 20 Ta'a­tukat kahato Iesui pytyk hamo wãtym muat hap yt heremo i hawuo. Ta'a­tu­ha'up nug ihainia'in me yt nakuaria i pe Iesui ma'at haria ta'a­tuehay wo. Mi'iria wakuaria ewywuaria tõ'ẽ ta'a­tuehay wuat Iesui ma'at hamo. I'atu­po­'oro haria ta'a­tupag neran Iesui ta'a­tu­po­rekuat nuat po pe i'auka hamo. Iesui ihay sa'ag hap morekuat ete hap ta'a­tukat hawyi. \v 21 Put'ok­'i­'a­tu'e hawyi ta'a­tu­ma'at reran ta'a­tuehay wo — Wo'o­mu'e hat koro i'atu'e hãpyk kahato emienoi miit'in me uruwa­nẽtup hawe i'atu'e. Uruikuap aikotã Tupana miky­'esat yn ewy etunug miit'in me i'atu'e. I'ewyte pywo pe yn uruwesat hap uruikuap i'atu'e. Ta'i yt ereken'ẽ hin i rasig miit'in pupi Tupana ehay etimo­herep wuat'i miit'in me turan i'atu'e Iesui pe. Ta'i uruikuap aikotã waku kahato ereĩne'en wuat'i miit'in ky'e hap ete sio more­kuaria sio aheropat haria i'atu'e. Uruikuap aikotã miit emiit powyro hano ereĩne'en i'ewyte miit akag ko'i powyro hano ereĩne'en wy i'atu'e Iesui pe. \v 22 Pyno ehenoi uruepe sio waku watum sa'up aipo­rekuat uruewa­nĩ­kaptia pe mekewat wẽtup ywania Humanu ywania porekuat wato Sesa e hap het rakat pe sio yt i'atu'e. Waku watum morekuat Sesa pe imiẽtup ewy sio yt apo'i­'a­tu'e Iesui pe ima'at hamo. \v 23 Mi'i hawyi meremo Iesui toma'at hap toikuap tuwepe hawyi to'e i'atuepe. \v 24 — Eweterut ro uhowawi mekewat sa'up wẽtup e'at piat aipotpap sa'up mekewat wẽtup imehit rakat kawiat e. Mi'i hawyi ta'atuium i'ape rakat Iesui pe hawyi apo'e i'atuepe — Pyno uwe miit akag iã'ãkap mesuwe miwan me uwe set toĩne'en meiũ sa'up i'ape tote e. Mi'i pote — Ta'i mekewat morekuat koro Sesa e hap iã'ãkap mekewat Sesa set itote toĩne'en miwan me i'atu'e ta'a­tu­wesat. \v 25 Pyno morekuat wato Sesa set toĩne'en itote pote Sesa wanuat toĩne'en are e. Mi'i pote morekuat Sesa wanuat tohẽtup i'ape ko'i pote ewetum no tope morekuat Sesa sa'up are e. I'ewyte Tupana miẽtup hap ok tã sa'up ewywuat ewetum no Tupana wanuat Tupana pe are e Iesui toma'at reran e haria pe apo'e haria pe. \v 26 Mi'i hawyi te'e­ru­we­mõti kahato Iesui pupi yt ta'a­tu­ma'at kuap i haype katu­pono Iesui po'og po'og iwe'eg nakat toma'at reran haria kai pote. Mi'i hawyi i'atu­pohep ta'yn miit'in sem ehamo Iesui apo'i­'a­tu'e hap. Mi'i hawyi yt kat i'atu'e kuap i itote miit'in ehamo ma'ato te'e­ru­wa­nẽtup kahato Iesui piat ta'a­tu­wesat hap kape. \s1 MATEU 22.23-33 MAKU 12.18-27 PIAT EWY \p \v 27 Mi'i hawyi tõ'ẽ Iesui ewawi Tupana ehay miwan miat miit'in mu'e haria akag ko'i Satu­seuria e hap ko'i. Mi'iria ti — Aiku­'uro hawyi yt kat i ra'yn aheĩne'en pakup i hap e haria. \v 28 Tõ'ẽ hawyi apo'i­'a­tu'e Iesui pe — Wo'o­mu'e hat ahe'a­se'i Musei miwan me mio tã to'e ahepe — Eyke'et iku'uro hawyi ma'ato yt kat i te mẽpyt rakat pote waku iyke'et i hehiwu he'aito wo toĩne'en iywyt sa'yru nug hamo haki'yt nug hamo iku'uro yt kat i haipe­piaria pote e ti aha'a­se'i Musei tomiwan me i'atu'e. \v 29 — Pyno sa'a­wy'i so tukup­te'en so 6 ywyt'in ta'a­tuy­ke'et etawa pe. I'atuy­ke'et toĩne'en teha­ry'i wywo hawyi iku'uro yt kat hin i ha'yru haki'yt te turan iku'uro so. \v 30 Mi'i hawyi so iywyt po'og wuat yian nakat wywo ra'yn hehiwu ma'ato iywyt iku'uro wy yt kat i imẽpyt i te turan. \v 31 Mi'i hawyi so wẽtup ok iywyt wywo ra'yn hehiwu toĩne'en ma'ato i'ewyte yt imẽpyt i te turan iku'uro so. Mio tã hap ewy 6 ok takaria iywyt'in hehiwu wywo toĩne'en tuereto hawyi yne so topap hawyi ta'a­tue­hiwu yt kat i imẽpyt rakano te so. \v 32 Mi'i hawyi so i'ewyte i'atue­hiwu iku'uro i'atu'e yt imẽpyt i te turan iku'uro so i'atu'e Iesui pe. \v 33 Pyno uruikuap teran karãpeĩ tukup­te'en yne miit'in gu'uro pyi hawyi apuru uwe wary wo aru mekewat hiwu i'atu'e katu­pono 7 ok he'aito apo'i­'a­tu'e Iesui pe. \v 34 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat — Pywo pe ti mesu­wa­ro­tiaria wo'o­kyi'at hap ta'a­tunug ihainia'in hary­po­ria'in aikotã aikotã aheko ewy wen ma'ato atipy pe yt mi'i tã hin i e. \v 35 Ta'i miit'in tuwẽtem gu'uro pyi hawyi atipy piaria ewywuaria tukup­te'en wuat'i e'at pe yt kat i wo'o­kyi'at hap itote yt ta'a­tunug i wo'o­kyi'at hap itote are e. \v 36 Katu­pono atipy piaria ewywuaria wo te'e­ro­py­hu'at mi'iria tuwe­nõ'ẽ gu'uro pyi hawyi yt i'atu­ku­'uro i wuat'i e'at pe tukup­te'en Tupana mẽpyt'in sese wo are e. \v 37 I'ewyte aha'a­se'i Musei miwan kaipyi wati­mu'e hawyi watikuap aheĩne'en pakup i hap watu­wẽtem gu'uro pyi hap watikuap katu­pono mio tã to'e Musei tomiwan me — Ta'i mekewat aria'yp wuk'e hap kaipyi Tupana to'e uhepe — Uito ti ewat e'ase'i Aparãu eTupana e. Uito ti e'ase'i Isaki eTupana e uhepe. I'ewyte Uito ti ewat e'ase'i Iako eTupana e uhepe aria'yp wuk'e hap kaipyi e Musei tomiwan me mekewat e'at ihay Tupana wywo hap e'at pe turan e. \v 38 Mi'i tupono aha'a­se'i Musei miwan kaipyi watikuap aha'a­se'i Aparãu Isaki Ioko toĩne'en ne ta'a­tu­ku­'uro pytkai katu­pono Ahetu­pana ieĩne'en haria eTupana wo toĩne'en are. Yt naku i map haria eTupana Ahetu­pana toĩne'en wato'e e. Ta'i ieĩne'en haria eTupana katu­pono Musei mio tã e — Tupana ti gupte'en haria aha'a­se'i Aparãu Isaki Ioko eTupana toĩne'en Aparãu Isaki Ioko iku'uro rakaria tukup­te'en pytkai Musei toĩne'en mesuwat yi tote turan pytkai mio tã e. \v 39 Mi'i hawyi wẽtup ok miwan ehay enoi hat itote to'e Iesui pe — Wo'o­mu'e hat waku kahato uruwesat hap e. \v 40 Mi'i hawyi yt apo'i­'a­tu'e kuap i po'og na'yn Iesui pe miwan kuap kahato rakaria. Mi'i hawyi i'atu­ponik ta'yn — Are pãi i'atu'e ta'a­tu­wa­nẽtup hawe iwesat kuap kahato Iesui pote yt wati­'a­parap kuap i Mi'i ahehay wo i'atu'e. Ta'i Mi'i Miit po'og iwe'eg aikai i'atu'e Iesui piat ta'a­tu­wa­nẽtup hawe. \s1 MATEU 22.41-46 MAKU 12.35-37 PIAT EWY \p \v 41 Mi'i hawyi Iesui to'e i Musei miwan kuap kahato rakaria pe yt apoto'e hap wesat kuap i rakaria pe — Wo'o­mu'e haria e kat pote ri rat ewei'e eimu'e haria pe — Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat ri morekuat Tawi emiariru emiariru kaipywiat tuwe­mo­herep ewei'e ahepe e. \v 42 Katu­pono sa'a­wy'i sese aha'a­se'i pot morekuat Tawi to'e tomiwan me towepy hawe — Uipo­typot koro Tupana to'e Uipo­typot koro Tupana pe — Era'apyk o Uimi­mõ­typot no mesuwe uipo sese kai e. \v 43 Waku ereĩne'en mesuwe uikai hawyi ti aru atunug ewanĩ­kaptia yne epy ywyt'ok­pype e TUPANA UIKA'IWAT pe e aha'a­se'i morekuat Tawi towepy hawe e. \v 44 Pyno Tupana Mipo­'oro Aika­'iwat nuat toĩne'en pãi Tawi KA'IWAT KORO wo e. Kat pote pyno ewei'e — Morekuat Tawi emiariru emiariru topy­hu'at aru Tupana Mipo­'oro Aika­'iwat Koro wo yt Tawi e hap ewywuat e Iesui tuwepiat e yt tomohey i haria pe Iesui morekuat Tawi ka'iwat pote mio tã. \s1 MATEU 23.1-36 MAKU 12.38-40 PIAT EWY \p \v 45 Mi'i hawyi itotiaria te'e­ru­wa­nẽtup kahato Iesui e hap kape turan Iesui to'e temiit'in me. \v 46 Uheka­tu­wyria e eiwe'eg wo o miit'in ehamo miit'in mikuap mo watunug waku aiwe­mõ­typot hamo aiwe­mo­wato hamo yt Tupana mõtypot hap ky'esat hap wywo are e. Katu­pono yt naku i wato­py­hu'at typy ehay moherep haria ewy are e. Mi'iria ti — Waku po'og uruto irania'in kai i'atu'e ta'a­tu­wa­nẽtup hawe e. — Waku po'og uruto eimu'e haria akag wo ewei'e uruepe i'atu'e ahepe. Mi'iria ta'a­tu­mõ­typot hap miit'in miat yn ta'a­tu­ky­'esat ta'a­tu­minug waku hap kaipyi miit'in ehamo miit'in mikuap mo. Yne waku hap ta'a­tunug wen ma'ato Tupana mõtypot hap kape yt te'e­ru­we­wa­nẽtup hin i e. More­kuaria wywo yn te'e­ra­'apyk teran haype Tupana mõtypot yat hawe ienuk hap iwato rakat hap tote — Eiwe­ha'at ro uruewawi e hap yn toĩne'en i'atu­py'a pe. Yt naku i mi'iria ewywuat watoĩ­ne'en e Iesui temiit'in me ahepe. \v 47 Mi'iria i'atu­wẽpap se kahato Tupana kape ma'ato yt pywo pe i e. I'atuehay i'ywop kahato ta'a­tunug Tupana kape miit'in ehamo miit'in mikuap mo — Uruto Tupana kuap kahato haria e hamo irania'in me ma'ato yt Tupana kape hin i i'atuehay are e. Yt eweimohey tei'o mi'iria katu­pono yt pywo pe i i'atuehay se ma'ato ahekat ky'ewi Tupana mohey haria tukup­te'en are e. Ta'i i'atuehay at Tupana kape miit'in ehamo miit'in mikuap mo. I'ywop kahato ta'a­tunug ta'a­tuehay Tupana kape wuat'i miit'in ehamo ma'ato yt pywo pe i e. Eiwe'eg wo o pyno mekewat typy sehay nug haria pupi are e Iesui ahepe. \c 21 \s1 MAKU 12.41-44 PIAT EWY \p \v 1 Mi'i hawyi Iesui teha'at miit'in kape i'atumiium Tupana kapiat hap kape teha'at kahato hawyi ta'a­kasa ra'yn hekat rakaria miium hap kape. Iwato kahato ta'a­tupag heiam me Tupana mõtypot hamo. \v 2 I'ewyte ta'a­kasa wẽtup ok hiwu yt hekat rakat i itote hap kape ta'a­kasa. Mi'i hawyi hiwu tum na'yn tomiium kurin sese hap ewy tutum katu­pono typy kurin kat ape yn totopag mekewat yparakai tote Tupana kapiat imiium heiam ika'a pe totopag hap kape ta'a­kasa Iesui. \v 3 Mi'i hiwu kape teha'at hawyi Iesui to'e temit'in me — Eiwe­ha'at ro mekewat hiwu kape mekewat yt hekat i kahato rakat kape katu­pono mekewat hiwu tum iwato kahato Tupana pe e. Po'og po'og tutum Tupana pe irania'in hekat rakaria miium hap kai are pãi e. \v 4 Katu­pono irania'in hekat rakaria ta'a­tue­ka­re'en sem kaipyi heĩpyt hit yn ta'atuium Tupana pe ma'ato mekewat hiwu tum na'yn Tupana pe tomi'u yne sa'up are tutum na'yn yne tomoieĩ­ne'en sese hamuat sa'up Tupana pe mesup e. Mi'i pote are'e ehepe mekewat hiwu miium po'og Tupana mowepit hap topy­hu'at torania hekat rakaria miium kai katu­pono tutum yne yne tope pote are e Iesui topot­mu­'eria pe ahepe. \s1 MATEU 24.1-2 MAKU 13.1-2 PIAT EWY \p \v 5 Mi'i hawyi Iesui potmu­'eria te'e­ra­ha'at kahato Tupana mõtypot yat ikahu kahato hap etiat hawyi te'e­ro'e to'ope — Pãi i'atu'e ikahu kahato mesuwat Tupana mõtypot yat i'atu'e to'ope. Iwato kahato tig mesu­wa­rotiat nu koro ko'i Tupana mõtypot yat i'atu­minug i'atu'e. Waku kahato mesuwe i'atu'e. Eiwe­ha'at ro mekewat miit'in miium ko'i Tupana kapiat hap kape i'atu'e to'ope. Ta'i ta'a­tu­mo­kahu kahato Tupana mõtypot hap yat mesuwe i'atu'e to'ope. \v 6 Mio tã i'atu'e hawyi Iesui to'e i'atuepe — Uhemiit'in e eiwe­ha'at ro meiũwat nu koro ko'i kape e. Ta'i mesu­wa­rotiat nu koro ko'i ikahu kahato pytkai iwato kahato pytkai hewo hewo wyti aru hawyi yt kat i aru wẽtup nu koro topy­hu'at mekewat e'at pe to'o­tote tote rakat are e. \p \v 7 Mi'i hawyi heka­tu­wyria apo'i­'a­tu'e Iesui pe — Urumu'e hat i'atu'e karãpe aru pãi mesuwat nu koro ko'i hewo hewo hap topy­hu'at i'atu'e. Aikotã aru pyno uruikuap mekewat e'at put'ok'e hap i'atu'e Iesui pe. \v 8 Mi'i hawyi Iesui ti'a­tu­wesat topot­po­'o­roria pe — Eiwe'eg wo o are katu­pono wyti aru uhet wywo uhet ero'ok haria put'ok­'i­'a­tu'e ehepe eima'at hamo are. — Uito Iesui ti rat i'atu'e wyti aru. Uito ti ariot ra'yn eipo­rekuat koro wuat i'atu'e aru. Tupana mipo­'oro uito wuat'i miit'in porekuat nuat i'atu'e aru õ'ẽ haria. — Ara'aipok ta'yn mana'in uhyt'i'in i'atu'e aru ehepe wen ma'ato yt eweiwa­nẽtup tei'o i'atueso rakaria kape are katu­pono eima'at hamo tõ'ẽ are. Yt pywo piat rakaria i mi'iria pote e. Ehekat ky'ewi eipiit ky'ewi tõ'ẽ aru — Uito Tupana mipo­'oro sese e haria e Iesui ahepe. \v 9 — Ta'i mekewat e'at pe wyti aru wu'uka hap ko'i kahato eweikuap yne mesu­wa­rotiat wu'uka hap etiat eweikuap aru e. Mi'i hawyi yt kat hin i wo'o­wese hap mesu­wa­rote hap ewywuat eweipuẽti aru are e. Yt ikahu hin i hap ewy miit'in to'o­'a­tu­'uka atu'uka kahato wyti aru hap kape eiwa­'a­kasa pytkai yt eweiken'ẽ mi'i pupi katu­pono po'og po'og sa'ag mi'i e'at kai turan put'ok'e mekewat ho'opot ho'opot hap e'at koro are e. \v 10 Mi'i hawyi wo'o­'a­tu­'uka atu'uka sakpo hap e'at wyti aru put'ok'e are e. Mi'i hawyi more­kuaria koro ko'i to'o­moma teran aru hawyi to'o­'a­tu­'uka atu'uka irania'in ywania epore­kuaria ko'i wywo e. \v 11 — I'ewyte wyti aru mekewat e'at yt naku i hap koro owakai mesuwat yi aipytyp huruk huruk'e kahato tyry'e tyry'e hap ewy hawyi yt kat hin i miit'in mi'u mesuwat yi tote toĩne'en are e. Mi'i hawyi wuat'i etama piaria hesy'at kahato rakaria wo tukup­te'en e. Mi'i hawyi miit'in saty'i saty'i hap yt ikahu hin i hap ewy te'e­ru­we­mo­herep aru mesu­wa­rote e Iesui. Ta'i yt naku i hap yn wyti aru miit'in ete ta'a­tu­puẽti are e. I'ewyte atipy wyti aru yt aimikuap ewy hin i topy­hu'at aru katu­pono ipoity kahato ui'e hap ewywuat hap kape ewei'a­kasa aru e. Ta'i atipy kaipyi ywaiti pyi hewo hewo kahato miit'in ete yt naku i hap ewywuat yt karãpe i ewei'a­kasa hap ewywuat e. Mi'i hap ko'i kape eiwe­ha'at turan waku eiwa­tetup mesuwat uimienoi kape e. \v 12 Ma'ato mekewat e'at pe wyti aru mesu­wa­ro­tiaria yt uimohey haria eipytyk kahato wyti aru ehaty'i haty'i hamo are e Iesui. Ta'i Tupana mõtypot hap yat kape eheroto eipe hawyi — Yt nakuaria i kahato mi'iria i'atu'e ehepiat uipot­po­'o­roria eipe pote are e. Mi'i hawyi wyti aru ta'a­tu­pyhik kahato eipe are e. Morekuat koro ko'i tu'i­saria ei'auka teran haria tukup­te'en uhemiit eipe pote are e. \v 13 — Ma'ato eheroto haria pe i'ewyte more­kuaria pe waku ehenoi uhehay wakuat i'atuepe eweikup­te'en i'atu­py­'a­setpe turan mekewat e'at. Ereĩne'en sura­ra'in po pe pytkai waku ewehenoi ewanĩ­kaptia pe sehay wakuat uhetiat e. \v 14 — Yt eweiwa­nẽtup tei'o sa'a­wy'i — Kat som waku aru are'e ui'auka teran haria pe i'atu­wesat hap ete are e. \v 15 Katu­pono mekewat e'at sa'ag me aru uito ti aru areĩne'en eiwywo kahato hawyi atopag eiwẽ pe uhehay i'atu­wesat hamuat are e. Ta'i aikotã waku kahato hap ahenoi ehepe e. Mi'i hawyi ehewa­nĩ­kaptia yt ta'a­tu­mohit kuap i ei'e hap hawyi paa'i­'a­tu'e uhehay wakuat eiwẽ pywiat pupi are e. \v 16 Pywo ti rat meiũran aru ei'y­wot'in eity'in yt uimohey i haria yt i'atu­wese hin i ehete uhehay upiaria eipe pote i'ewyte eheka­tu­wyria sese wyti aru eima'at hanuaria te'e­ro­py­hu'at uiky'e haria sese eipe pote are e. Mi'i hap e'at pe eika­tu­wyria sese ti'a­tu­kaykay sura­ra'in sem ei'auka hamo are e. Mi'i hawyi ta'a­tu­ho­'o­'a­tu­'uka kahato uhehay moherep haria mekewat e'at pe are e. \v 17 Yt uwe i eiky­'esat haria tukup­te'en mekewat e'at pe uikai eweikup­te'en eipe pote are e. \v 18 I'atu­py­'ahak kahato ehete uhemiit'in eipe pote are e. Ma'ato eimo­sa­ty'i saty'i pytkai wyti aru yt uwe i eihep kuap Tupana po pyi are e. Ehehay pywo sese uhetiat yt ta'a­tu­'akit kuap i are e. Ta'i yt wẽtup e hap ta'a­tu­moma kuap mekewat e'at pe uimi­'a­pykok ko'i eiperia pote e. \v 19 Uimohey ro haty wo po'og mekewat e'at pe are yt naku i kahato ahete pytkai are e. Yt eweipun nei'o uimohey hap miit'in ei'a­tu­'uka hap e'at pe are e. Waku uika­wiano eweikup­te'en ne wuat'i e'at pe e. Yt ui'atoiat i pote waku pe eweikup­te'en wuat'i e'at pe are e. \s1 MATEU 24.15-21 MAKU 13.14-19 PIAT EWY \p \v 20 — Mekewat e'at pe karãpeĩ tukup­te'en sura­ra'in sem ahewa­nĩ­kaptia yt pya i ahetawa wato Ieru­sarẽi kaipywiat hawyi karãpe tuwe­hyt'ok teran ahetawa pe ai'a­tu­'uka hamo mi'i hap e'at pe meremo eweikuap ta'yn yt pya hin i ahetawa wato Ieru­sarẽi moma sese hap e'at hap eweikuap are e. \v 21 Tawa wato Ierusarẽi toĩne'en yi Iuteu py'a­setpe pote waku eiko­hyeput kahato pya kahato yi Iuteu kaipyi are e. Waku eiko­hyeput yity'ok ko'i kape eiwemig hamo are e. Ma'ato tawa Ieru­sarẽi miaria eipe pote meremo eiwe­nõ'ẽ ro pya pya tawa wato Ieru­sarẽi kaipyi hawyi meremo eiko­hyeput pya pya tawa pyi e. Mu'ap upi Ieru­sarẽi kapiat eweikup­te'en mote yt ewei'aipok tei'o tawa Ieru­sarẽi kape are e. \v 22 Katu­pono miit'in apiheg hap koro hap e'at sese topy­hu'at mekewat e'at pe aru are e. Ta'i sa'a­wy­'iwuat Tupana miwan ewywuat sa'ag hap ewywuat topy­hu'at aru mekewat e'at sa'ag hap e'at pe are e. \v 23 Mekewat e'at turan yt naku i kahato topy­hu'at aru hupi'a rakaria ete mana'in mẽpyt sat haria wywo ete are e. Katu­pono ho'opot hap yn topy­hu'at itote are e. Tupana piat miit'in apiheg hap put'ok'e ra'yn yne yi Iuteu piaria ete are e. \v 24 Mi'i hawyi wẽtup ywania ti'a­tu­'uka kahato yne Iuteu ywania kyse'yp mo ta'a­tu­'a­tu­'uka kahato are e. Irania'in ta'a­tue­roto ta'a­tue­tama kape ta'a­tu­potpap nug hamo hawyi irania'in ta'a­tu­pyhik ta'a­tu­wo­'o­pyhik hawe are e. Ta'i irania'in wẽtup ywania kaipy­wiaria ko'i ti'a­tu­moma irane Ieru­sarẽi miaria ma'ato mi'i hawyi wẽtup e'at pe aru Tupana — Wãi'e mi'iria pe toran na'yn e aru hawyi ta'a­tu­pohep ta'yn ai'y­wania moma hap hawyi ta'a­tu­'atoiat tawa Ieru­sarẽi are e. Mi'i hawyi yt ta'a­tue­wyry kuap i po'og tawa Ieru­sarẽi me are e. \s1 MATEU 24.29-31 MAKU 13.24-27 PIAT EWY \p \v 25 At waty waikiru ko'i i'ewyte tohenoi wyti aru uhut hap e'at ta'a­tu­henoi are. Yt pya i ra'yn toran na'yn e hap e'at pe put'ok'e hap ta'a­tu­henoi aru are. At waty waikiru ko'i yt tukup­te'en i ta'atueiam me are e. Ta'i yt sa'a­wy­'iwuat ewy hin i at waty waikiru tukup­te'en are e. Mekewat e'at pe kowo i kowo i ta'a­tue­wyry mekewat e'at pe are. Ta'i mesuwat yi tote ywytu uato hap ewy kahato y'y tote yi tote po'og po'og sa'a­wy­'iwuat kai are e. Mi'i hawyi wasere sa'ag hap ewy toĩne'en e. Mi'i hawyi y'y wato hap wasere upiat ai'yat ypik hap pupi miit'in te'e­ro­ken'ẽ kahato pote i'atu­'a­kag'aia hawuo te'e­re­wa­nẽtup kahato at ka'ap hawyi — Yt naku i kahato mesuwe i'atu'e aru to'ope are e. Pywo pe ti yne hyemyi'a wato ko'i ete y'y ihyesaika kahato hap ewy topy­hu'at mekewat e'at pe aru e Iesui temiit'in me itote. \v 26 — Mi'i hawyi at waikiru waty kohye­wyry hap kapiat mesu­wa­ro­tiaria te'e­ra­'a­kasa hawyi gyt'i­'a­tu'e aru e. I'atu­perup i'atu­wuwu gen'ẽ pono e. Atipy piat i'atueiam ko'i huruk'e hawyi yt te'e­ro­py­hu'at kuap i sa'a­wy­'i­tewuat ewy e. Mi'i hawyi — Watopap yne irane aito i'atu'e to'ope te'e­ro­ken'ẽ haype are e. \v 27 — Mi'i hawyi tut ra'yn Uito Eheyke'et Eikywyt ywyhig muo uhesaika hawuo uimõ­typot hawe put'ok­'are ra'yn e Iesui. \v 28 — Pyno uimienoi hap ewy put'ok'e hawyi yt eweiken'ẽ tei'o ma'ato eiwepit ro katu­pono yt pya hin i eheha­kye­ra'at hap hamuat e'at toĩne'en are e Iesui ahepe temiit'in me. \s1 MATEU 24.32-35 MAKU 13.28-31 PIAT EWY \p \v 29 Mi'i hawyi hã'ãkap wuo tohenoi i ra'yn. Mio tã e Iesui — Pyno eweikuap ta'yn aikotã ahetama pe aria'yp ko'i haat kahato ta'a­tue'at put'ok'e hawyi e. \v 30 Ahetama pe Wiku yp i'yhop kyt ewei'a­kasa hawyi i'aman mot e'at yt pya hin i wato'e mesuwe ahetama pe e. \v 31 Mi'i hap ewy karãpe ewei'a­kasa yne yne uimienoi ko'i ewy wyti aru tokosap yne hap — Waku ewei'e eipy'a pe tut irane Tupana Mi'airo Wuat'i Miit'in Porekuat nuat hap e'at waku ewei'e are e. \v 32 Pywo ti rat tut aru wuat'i ui'e hap ok tã ko'i are e. Mũki­'ite e'ihot'ok wyti aru uimohey haria mesuwat yi totiaria te'e­ra­ha'at aru yne ui'e hap kape hawyi te'e­ro'e to'ope aru — Aimu'e hat to'e hap ok tã topy­hu'at ra'yn mesuwat yi tote aikotã to'e hap ewy i'atu'e aru e. Yt uheso i tut wyti aru yne uimi­mo­herep ui'e hap ko'i ok tã e. Uimohey haria tukup­te'en aru mesuwat yi tote karãpe put'ok'e yne uimi­mo­herep aikotã aru ui'e hap ko'i e. Aimi­mu­'eria ehaipe­piaria uimohey haria yt karãpe i ikahuro mesuwat yi tote ma'ato te'e­ra­ha'at aru uimi­mo­herep uhehay aikotã aru hap akasa hamuat e Iesui tomohey sese haria pe ahepe. \v 33 Ta'i atipy ko'i waty at waikiru ko'i te'e­ru­weityk kahato aru yne yne i'ewyte mesuwat yi rotiat yne yne yt kat i aru toĩne'en katu­pono tuweityk aru yne yne ma'ato uimienoi ko'i yt karãpe i ikahuro aru are ma'ato toĩne'en wuat'i e'at pe uhehay e Iesui ahepe. \v 34 — Eiwe'eg wo o eiwa­nẽtup hawe are yt naku i kahato mesu­wa­rotiat eimi'u kape esapo hy u hap kape yn eweiwa­nẽtup are e. yt naku i ehenuk iwato kahato hap kape yn eiwe­mahy u hap kape yn eipy'a pe toĩne'en mekewat e'at put'ok'e turan are e. Yt naku i eiminug ko'i hap kape mesu­wa­rotiat kape yn eiwe­wa­nẽtup are. Mi'i wanẽtup hap ewy ereĩne'en mote karãpe mekewat e'at put'ok'e hawyi eiwe­mogyt mogyt ne'i aru Tupana pupi are e. \v 35 — Ta'i wuat'i miit'in mesu­wa­ro­tiaria te'e­ra­'a­kasa hamuat mekewat e'at pe hut turan ma'ato yt hekatup i haria pote mi'iria pyhik hap ewywuat put'ok'e irane e. Aikotã pay yt tikuap i mory'a toĩne'en mu'ap tote to'auka hamuat hap ewy kahato put'ok'e mekewat e'at yt naku i rakat yt Tupana mohey i te haria ete are e. \v 36 Pyno ewehẽtup to Tupana piat eimoe­saika hap ei'a­pykok hamuat mekewat ho'opot hap e'at put'ok'e ehete pote are e. Waku miat iwe'eg rakat ewy eweikup­te'en are e. Waku ewehẽtup o Tupana pe — Yt atoiat teran i uhepiat emohey hap waku ewei'e tope are. Mi'i hawyi put'ok­'e­wei'e wyti aru mekewat eho'opot hap e'at hawyi waku — Uipo­wyro ro mesuwat e'at sakpo areto hamuat ewei'e ro Tupana pe are e Iesui ahepe itote. \p \v 37 Mi'i hawyi wuat'i e'at pe Iesui ti'a­tu­mu'e kahato miit'in sem Tupana mõtypot yat koro pe. \v 38 Hunete wuat'i miit'in te'e­ru­wa­'a­tunug itote Tupana mõtypot yat koro pe Iesui mienoi kapiat te'e­ro­wa­nẽtup hamo. Ma'ato wãtym'i hawyi toto i ra'yn Iesui mekewat Uriweira ypia yity'ok kape. Mi'i tote toĩne'en wãtym muo ẽtup hamo. \c 22 \s1 MATEU 26.14-16 MAKU 14.10-11 PIAT EWY \p \v 1 Pyno wẽtup e'at pe put'ok'e mekewat man teneg u hap e'at karãpe Iuteuria te'e­ru­wa­'a­tunug kahato ta'a­tue­tawa koro Ieru­sarẽi kape man teneg u hamo — Mi'i man aimi'u sa'a­wy­'iwat ewywuat kahato ewy watoĩ­ne'en ahewa­nĩ­kaptia po pe turan e hap kuekatu hamo te'e­ru­wa­'a­tunug. \v 2 Mi'i hawyi itote pa'i kororia i'ewyte wãi'e hap enoi haria tikat kahato aikotã waku mig'i wo Iesui auka hamo hap ta'a­tukat tawa Ieru­sarẽi me wen ma'ato yt ta'a­tu­puẽti i katu­pono Iesui ky'e haria sem mupi te'e­ro­ken'ẽ kahato itote. \v 3 Mi'i turan ahiag teke ra'yn Iesui potmu'e Iuta e hap piit pe mekewat Ikarioti sa'yru piit pe teke mekewat Iesui potmu'e wẽtup ok 12 ok takat pe. \v 4 Ahiag teke hawyi Iuta piit pe hawyi toto ra'yn pa'i wato kororia kape i'ewyte sura­ra'in akag ko'i kape Tupana mõtypot yat apykok haria kape hawyi ihay kahato mi'iria wywo aikotã waku Iesui pytyk hamuat kat hamo. \v 5 Toi'a­tu­mo­wepit pa'i wato ko'i i'ewyte surara akag ko'i imienoi sa'ag wo hawyi ta'a­tu­ha'up nug neran sa'up iwato Iuta pe Iesui ma'at hap pe sa'up mo. \v 6 Ha'up totat hawyi toto ra'yn hawyi toikat kahato aikotã karãpeĩ waku Iesui moherep hamo i'auka teran haria po piat hum hamo irania'in yt mikuap mo i hap toikat. \s1 MATEU 26.17-19 MAKU 14.12-16 PIAT EWY \p \v 7 Mi'i hawyi put'ok'e ra'yn mekewat man teneg u hap e'at tawa wato Ieru­sarẽi me. Mi'i turan Iesui ywania Iuteuria ywania i'auka ta'a­tuhũ Kuteiru mẽpyt i'atu­minug sa'ag sa'up mo Tupana mowepit hamo. \v 8 Mekewat man teneg u hap e'at owokai Iesui tipo­'oro typy ok temiit Peteru Iuwãu tawa Ieru­sarẽi kape to'e henoi hamo hawyi — Eweiwat ro tawa kape ienuk wato hap nug hamo. \v 9 Mi'i hawyi apo'i­'a­tu'e — Mehĩ aikope som waku watunug aimi'u itote i'atu'e Iesui pe. \v 10 Mi'i tupono toi'a­tu­wesat — Eweiwat tawa wato Ieru­sarẽi kape hawyi meremo itote eweipuẽti aru ihainia kamũti piat y'y sat hat itote are e. Mi'i hawyi hewat­'ymo eweiwat ro hawyi teke ra'yn wẽtup getap we. \v 11 Mi'i hawyi waku ewei'e ro getap ka'iwat pe — Urupo­'oro hat Iesui tuwehay po'oro ewawi uhyt katu­pono toikuap teran — Aiũwat mekewat okipy wato waku rakat Uito uhemiit'in wywo man teneg u hamuat ewei'e ro getap ka'iwat pe. \v 12 Mi'i ewei'e mekewat getap ka'iwat pe hawyi toimo­herep aru ehepe wẽtup okipy iwato rakat ywaiti rakat piat are e. Mi'i pe tukup­te'en yne aimi­ky­'esat mekewat ienuk hap nug hamuat aru are e. Waku mi'i okipy koro tote ewetunug aimi'u are e. \v 13 Mi'i hawyi tuwat Peteru Iuwãu Iesui mienoi ewy hawyi ta'a­tu­puẽti yne ra'yn Iesui e hap ewy hawyi itote ienuk hap iwato rakat ta'a­tunug itote Iesui miky­'esat ewy. \s1 MATEU 26.26-35 MAKU 14.22-31 PIAT EWY \p \v 14 Mi'i hawyi wãtym'i turan hawyi Iesui toto wy mekewat okipy ywaiti kape hawyi put'ok'e itote hawyi Iesui ta'apyk ta'yn yparakai koro ete temiit 12 ok takaria wywo. \v 15 Mi'i hawyi to'e i'atuepe — Waku kahato mesuwe watenuk e. Ahekatup kahato ra'yn mesuwat ienuk hap u hamuat eiwywo uhepiat ho'opot hap owakai e. \v 16 Uiwy­ria'in e areto irane eikai hawyi yt arenuk i ira'yn ienuk hap man teneg u hap mesuwat yi tote i ra'yn are e. Ma'ato meiũran karãpe Tupana topy­hu'at Wuat'i Miit'in Porekuat Koro wanuat hap e'at pe hawyi atu'u i ra'yn eiwywo e Iesui. Ta'i wuat'i miit'in tikuap ta'yn hawyi Tupana topy­hu'at Wuat'i Miit'in Porekuat no hawyi ahu'u i ra'yn man teneg ienuk hap eiwywo e Iesui temiit'in me. \v 17 Mi'i tã to'e hawyi totat ra'yn mekewat kui'a piat sapo hy hawyi — Waku e Tupana pe. Mi'i hawyi tutum mekewat kui'a torania temiit'in me hawyi to'e i'atuepe — Waku eweimõ'ẽ ro mesuwat kui'a piat sapo hy eiwo­'ope e. \v 18 — Pywo pe ti Uito are'y'u meiũ hawyi yt are'y'u i sapo hy eiwywo i ra'yn ma'ato mekewat e'at karãpe Tupana toĩne'en Wuat'i Miit'in Porekuat nuat e'at put'ok'e hawyi are'y'u i ra'yn mesuwat ewywuat sapo hy eiwywo i ra'yn e temiit'in me. \v 19 Mi'i hawyi man teneg totat hawyi waku e Tupana pe hawyi toipik topo wo hawyi tutum na'yn topot­mu­'eria pe hawyi to'e — Mesuwat man uimipik uipiit ewy kahato toĩne'en katu­pono uipiit miit'in tipik kahato ui'auka turan e. Mi'i pote uipiit iã'ãkap kahato meikowat man e. Ta'i meikowat man ni uipiit e. Mi'i hap ewy topy­hu'at uipiit irane ui'auka turan e. Katu­pono uiku­'uro irane wuat'i miit'in kawiano e. Mi'i pote waku man u hat uiku­'uro hap kuekatu hap ewetunug aru e. \v 20 Te'e­renuk kahu hawyi sapo hy kui'a piat totat hawyi — Meikowat sapo hy uhuu ewywuat e. Ta'i uhuu at hap topy­hu'at aru mohag wo miit'in Tupana wywo wo'o­wese hap nug hamuat e. Uhuu ta'at yne irane miit'in ehakye­ra'at hamuat e. \p \v 21 Mi'i hawyi Iesui to'e — Ma'ato eiwe'eg wo o katu­pono wẽtup ok aipy­'a­setpiat mesuwat yparakai ete apyk piat uima'at hanuat toĩne'en na'yn e. Katu­pono ui'au­ka­kare sa'ag ne'i mi'i miit toĩne'en e. \v 22 Ta'i Uito ti Wuat'i Ywania Yke'et pote uiku­'uro irane miit'in yne kawiano Tupana miky­'esat ewywuat ma'ato yt naku i kahato topy­hu'at aru uima'at hat ete katu­pono Tupana mi'a­piheg sese mi'i miit topy­hu'at e Iesui temiit Iuta piat. \v 23 Mio tã to'e hawyi hemiit'in apo'i­'a­tu'e to'ope to'ope — Uweĩ aiwywo Aika­'iwat ma'at hanuat i'atu'e. \p \v 24 Mi'i hawyi Iesui potmu­'eria 12 ok takaria tu'uka to'ope yparakai ete to'oehay wo — Uito ti po'og Iesui potmu'e eikai torania kai i'atu'e sa'ag to'ope. \v 25 Mi'i hawyi Iesui to'e temiit'in me — Uiwy­ria'in e ahewa­nĩ­kaptia ywania pore­kuaria mio tã i'atu'e — Woro­ho­'o­ky'e kahato i'atu'e ahepe ma'ato i'atueso ne'i katu­pono marak'a ko'i ne'i mi'iria tupono e. Yt kat i aiky'e hap wywo aipo­'oro ta'a­tu­potpap nug hamo e. Pyno yt naku i mi'iria ewywuat ko'i eiperia are e. Yt atiky­'esat i e temiit'in me. \v 26 Ma'ato eipe ti yt mi'iria ewywuat no i eweikup­te'en e. Atiky­'esat kahato eiperia iwese kahato rakaria wo e. — En ni po'og uikai e haria wo atiky­'esat eipe e. — Waku uito ewat'ymo areto uhyt mana e haria wo atiky­'esat eipe e. — Woro­po­wyro teran e haria wo atiky­'esat eipe e. — Waku uipo­'oro uhyt mana e haria wo atiky­'esat eipe e. Atiky­'esat eweipy­hu'at irania'in powyro hanuaria e. Mi'i haria wo eweipy­hu'at pote mi'i hawyi po'og po'og irania'in kai Tupana wanẽtup hawe eweipy­hu'at e. I'ewyte miit akag wuat eipe pote heropat haria ewywuaria waku eweipy­hu'at eimiit'in powyro hanuaria hap atiky­'esat e Iesui temiit'in me tomohey haria yne pe. \v 27 Mesu­wa­ro­tiaria aipo­re­kuaria te'e­ru­wepyk hawyi ta'a­tu­kaykay ta'a­tue­ropat haria hawyi — Uipoi ro mesuwe meremo i'atu'e. Mi'i hawyi heropat haria meremo ta'a­tuerut morekuat kape imi'u ipupi te'e­ro­ken'ẽ hawyi. Ma'ato Uito yt mi'iria ewy hin i are. Yt atiky­'esat eiperia more­kuaria ewy ma'ato waku po'og miit'in poi hanuaria wo ewy hap atiky­'esat aikotã uito woro­ho­'opoi hap atiky­'esat eiperia katu­pono areĩne'en mesuwe miit'in eropat hano are miit'in poi hano areĩne'en e Iesui temiit'in me. \v 28 Mesu­wa­rote aho'opot kahato miit'in miky­ry'i wo hap upi ahenoi mi'iria pe turan wen ma'ato eipe yt ui'atoiat hin i uhã'ãg turan e. Waku kahato eiperia e Iesui topo­mu­'eria pe. \v 29 Sa'a­wy'i Ui'ywot Tupana tum uhepe wuat'i ywania uhemiit no. Koitywy Ui'ywot ewy atunug eiperia more­kuaria wo ui'e­wy­wuaria e. Ta'i Ui'ywot uinug na'yn Morekuat no mesu­wa­rote e. Mi'i hawyi eipe ti i'ewyte woro­ho­'onug more­kuaria wo ui'ewy e Iesui. \v 30 Pywo pe ti are'e ehepe aikope aikope areĩne'en morekuat no hap tote wyti aru uimi'u nug hap tote uiwywo ewei'apyk aru e. Ta'i more­kuaria wo uiwywo eweikup­te'en e. Ta'i uiwywo ewei'apyk uimi'u u hamo uhesapo hy u hamo itote uimõ­typot sese hap e'at e. I'ewyte ei'apyk hap ko'i sese iwato rakat tote ewei'apyk more­kuaria kororia wo 12 ai'y­wania Isareu ywania more­kuaria wo eweikup­te'en aru itote are e. Mi'i hawyi ta'a­tuerut ehowawi ai'y­wania uwe waku uwe yt naku i ewei'e hamo e Iesui temiit'in me 12 ok takaria pe. \p \v 31 Mi'i hawyi Iesui to'e Peteru pe — Simãu Simãu e mesup wãtym muo ahiag ehã'ãg kahato e. Ta'i ahiag tihep teran epiat uimohey hat uhyt i'ewyte irania'in uipot­mu­'eria yne toiky­'esat towano e. Pyno eiã'ãg hap iwato kahato tutunug neran ei'akit reran haype e. Aikotã arui ape wati­hu'i hu'i hap ewy tutunug hawyi arui ape toihep yne hawyi arui sese yn topy­hu'at panene pe i'ape wasere upi toto yne hap ewy uimohey hap yn topy­hu'at eikai aru Peteru e. \v 32 Pyno atikuap ahiag miky­'esat hawyi meremo ahẽtup kahato Ui'ywot pe emoesaika hamo — Tupana are yt atiky­'esat i Simãu tipun aimohey hap are kahato Ui'ywot pe ekawiano Peteru e. Mi'i hawyi karãpeĩ era'aipok uhowawi i ra'yn aru mi'i hawyi eti'a­tu­moe­saika o ewyria'in uimohey haria i'atuiã'ãg hap turan e Iesui Peteru pe. \v 33 Mi'i hawyi Simãu tiwesat Iesui — Uika­'iwat pywo ti rat areto ewywo wuat'i e'at pe eku'uro hap kape miit'in epyhik hap kape areto wy e. Ta'i areto ewywo e'auka hap kape Mehĩ e. Ta'i ui'auka teran irania'in mote — Waku ui'auka are'e aru i'atuepe ma'ato yt karãpe i moro­'atoiat En Uhyt Uiwy Iesui e Peteru. \v 34 Mi'i hawyi Iesui to'e Peteru pe — U uiwy Simãu mesuwat wãtym nuran aru — Yt atikuap i Mi'i Miit ere'e aru uhepiat mye'ym mo mekewat waipaka ehay e'yianmete e. Ta'i mye'ym mo aru — Yt atikuap i Mi'i Miit ere'e uhewa­nĩ­kaptia pe uhyt e Iesui Peteru pe. \v 35 Mi'i hawyi Iesui apo'e temiit'in me — Sa'a­wy'i woro­ho­'o­po­'oro eipe yt kat wywo i Tupana ehay moherep hamo e. — Yt ewetioto tei'o mu'ap sa'up ehupi are sa'a­wy'i ehepe e. Yt ewetioto tei'o eheku­riwu ehupi are sa'a­wy'i. Yt naku i typy ehesokpe ewetioto are sa'a­wy'i ehepe e. I'ewyte eipy piat eipy sokpe wywo yn waku eweiwat are sa'a­wy'i ehepe woro­ho­'o­po­'oro uhehay moherep hamo turan e. Yt naku i ekyse'yp surara ewywuat are sa'a­wy'i ehepe e. Pyno apo'are ehepe — Kat som yt kat i eweipuẽti mekewat e'at pe e. Yt kat i eimi'u hap eweipuẽti sio yt e. Yt kat i ehesokpe hap eweipuẽti sio yt e Iesui temiit'in me. Mi'i hawyi ta'a­tu­wesat — Yt Uhyt waku kahato uruipuẽti yne urumi­ky­'esat ok tã toĩne'en urui'a­tu­mu'e miit'in itote turan hap uruipuẽti i'atu'e Iesui pe. \v 36 Mi'i hawyi Iesui to'e i temiit'in me — Pyno sa'a­wy'i yt ewetioto tei'o mu'ap sa'up are ma'ato koran wẽtup ui'e hap are'e ehepe e. Mio tã are — Toĩne'en eipo pe mu'ap sa'up pote ewetioto o yne ehupi are. Eheku­riwu ko'i howapy ekat wo tukup­te'en mote ewetioto yne ro ehupi are. I'ewyte eheky­se'yp surara wat ewywuat yt kat i eikai pote waku meremo ehesokpe wywo eweikyi'at ro eheky­se'yp sura­ra'in wat ewywuat are ehepe e Iesui. \v 37 Pywo pe ti sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep haria mio tã i'atu'e ta'a­tu­miwan me — Yt nakuaria i po pe wyti aru topy­hu'at Uipo­'oro Wuat'i Ehakye­ra'at hat e Tupana sa'a­wy'i miwan me e Iesui temiit'in me. Pyno koitywy sa'a­wy­'i­wuaria uhetiano ta'a­tuwan e. Mi'i pote koran na'yn areĩne'en yt nakuaria i po pe aikotã Tupana to'e hap ewy e. Katu­pono yne Tupana e hap uheteiat ewywuat aru topy­hu'at tomi­mo­herep miwan sa'a­wy­'iwuat e hap ok tã e. \v 38 Mio tã to'e hawyi ipotmu­'eria te'e­ro'e — Uruka­'iwat eraha'at kope urupo pe typy kyse'yp sura­ra'in wat ewywuat toĩne'en i'atu'e. Mi'i hawyi Iesui to'e — Pyno waku typy kyse'yp put'ok'e e. \s1 MATEU 26.36-56 MAKU 14.32-50 PIAT EWY \p \v 39 Mi'i hawyi aikotã sa'a­wy­'i­tewuat ewy Iesui toto i ra'yn tawa wato Ieru­sarẽi pyi mekewat yity'ok Uriweira ypia ko'i kape temiit'in wywo. \v 40 Put'ok­ta­'a­tu'e yity'ok tote hawyi Iesui to'e temiit'in me — Uiky'e haria waku mesup wãtym ka'ap ewehẽtup kahato Tupana pe — Urumoe­saika ro Tupana esaika hamo emohey po'og hamo katu­pono mesup ta'yn ewanĩ­kaptia uruhep teran epo pyi emohey hap po pyi waku ewei'e ka'ap Tupana pe e Iesui temiit'in me. \v 41 Mi'i hawyi Iesui ta'am na'yn po'og yity'ok upi temiit'in myi yt pya i aikotã nu watipun hap ewy toto hawyi tuwe­pỹ­'ã­tutuk ihay To'ywot Atipy piat Tupana wywo. \v 42 — Ui'ywot atiky­'esat kahato emiky­'esat ewy yn atunug e. Etiky­'esat miit'in ho'opot hap wuat'i e'at piat atu'u yne hap pote atu'u e. Papai uhepiat ho'opot hap sapo hy kui'a piat ewy toĩne'en e. Yt atu'u teran i mekewat kui'a piat Papai katu­pono ui'auka hap toĩne'en mote wen ma'ato etiky­'esat atu'u pote atu'u mesup emiky­'esat ewy Papai e. Etihep teran mesuwat kui'a uipo pyi pote etihep to ma'ato yt etihep teran i mote atu'u yne e Iesui To'ywot Tupana pe. \v 43 Mi'i tohenoi hawyi tuwe­mo­herep howawi ra'yn wẽtup ok atipy kaipywiat sut hat Tupana mipo­'oro Iesui moesaika hamo. \v 44 Mi'i hawyi Iesui ihay kahato Tupana wywo. Mi'i hawyi tuwe­sa­ty'u kahato itote. Mi'i hawyi huu tuwẽtem ipiit pyi huu aikotã an hakup ewy homhom'e yi tote i'akag owa pe pyi. \v 45 Ihay kahato Tupana wywo hawyi ipoĩ'ãm na'yn hawyi ta'aipok temiit'in kape ma'ato i'atuket turan ne'i toi'a­tu­puẽti katu­pono yt i'atu­wepit hin i pote. \v 46 Mi'i hawyi to'e i'atuepe — Are pãi kat poteĩ eweiket ne'i mesup e. Eipoĩ'ãm no hawyi ewehẽtup to Tupana pe e. Yt pote ahiag mi'akit ko'i eweikup­te'en aru e. \v 47 Mio tã e turan sura­ra'in sem put'ok­'i­'a­tu'e miit'in typy'i kahato rakaria wywo. Mi'iria mu'ap moherep hat tut ra'yn wẽtup ok Iesui potmu'e sa'ag Iuta e hap. Mi'i tokosap Iesui ewawi imoherep sura­ra'in me hamo hawyi iporok'at Iesui i'ãpysig hamo. \v 48 Mi'i hawyi Iesui to'e — Uimo­herep teran sura­ra'in me ui'auka hamo pote ui'ã­pysig uiky'e hat ewy apo Iuta e. \v 49 Mi'i hawyi ipotmu­'eria ta'a­tukuap ta'yn Iesui ma'at hap hawyi te'e­ro'e — Uruka­'iwat koitywy apo waku urutat urueky­se'yp typy hawyi waku apo urutu­'uka sura­ra'in nywo ehakye­ra'at hamo i'atu'e. \v 50 Mi'i hawyi wẽtup ok Iesui potmu'e Peteru ti'a­ha­pehep ta'yn pa'i koro emiit teky­se'yp mo. Ipo sese kai toi'a­ha­pehep. \v 51 Ma'ato Iesui to'e Peteru pe — Wãi ne mehĩ yt naku i e hawyi tuwe­ponug na'yn pa'i koro emiit eahape tek hap ete hawyi meremo sat'e hawyi waku sa'a­wy'i ewywuat i ra'yn topy­hu'at. \v 52 Mi'i hawyi Iesui to'e pa'i kororia esura­ra'in akag ko'i pe nagnia pe to'auka teran haria pe — Kat pote uimohan mesuwe wãtym muo sero'ok takat mohan hap ewy e. Kat pote kyse'yp ko'i wywo aria'yp ko'i wywo uimohan e i'atuepe itote. \v 53 Sa'a­wy­'i­wuat'i e'at pe areĩne'en eiwywo Tupana mõtypot yat pe eimu'e hamo wen ma'ato mekewat e'at pe turan yt uhat hin i eipo wo ui'auka hamo e. Ma'ato ehe'at ra'yn toĩne'en katu­pono ui'auka teran i'ypyryp we aikotã ei'akag ahiag ewy cewe­tunug mesup uhete e sura­ra'in me. \s1 MATEU 26.69-75 MAKU 14.66-72 IUWÃU 18.12-27 PIAT EWY \p \v 54 Mi'i hawyi sura­ra'in ipytyk ta'yn Iesui hawyi ta'a­tue­roto ra'yn pa'i koro ko'i yat kape. Mi'i hawyi ipotmu'e Peteru toto wy hupi wen ma'ato pya Iesui kai toto. \v 55 Mi'i hawyi pa'i koro ko'i oken'ypy totiaria aria ta'a­tunug hawyi te'e­ra­'apyk aria ywytpe te'e­ru­we­mõpe hamo. I'ewyte Peteru ta'apyk i'atu­py­'a­setpe ira'ak pote. \v 56 Mi'i hawyi wẽtup pĩ'ã makup surara mi'u nug hat teha'at kahato ra'yn Peteru kape aria kupykiat iwemõpe turan mi'i hawyi to'e — Mimi e en ni mekewat sa'a­wy­'iwuat Iesui wywo hewyry rakat hap atikuap e are an worokuap kahato e Peteru pe. \v 57 Ma'ato Peteru to'e — Yt atikuap i uito Mi'i Miit Iesui e hap het rakat pãi e. \v 58 Mi'i hawyi meiũran wẽtup ok surara teha'at kahato Peteru ewawi hawyi to'e — Are pãi worokuap kahato en e. En ni wẽtup ok Iesui emiit sese e Peteru pe ma'ato toiwesat — Eso kahato yt atikuap i rat Mekewat Miit e. \v 59 Po'og wãtym hawyi wẽtup ok itote teha'at Peteru kape hawyi to'e — Pywo ti rat en ni ereĩne'en sa'a­wy'i mekewat aimi­pyhik Iesui wywo e. Worokuap ta'yn katu­pono epusu wẽtup tama pusu ewywuat mekewat yi Karireia hy pusu ewywuat aikope Iesui motag hap toĩne'en pusu ewywuat e. \v 60 Ma'ato Peteru tiwesat — U pãi e yt atikuap hin i rat emienoi Iesui etiat e. Mio tã e turan waipaka ihay — Akurẽ'ã e ra'yn e. \v 61 Mi'i hawyi Iesui tuwe­morem Peteru ewawi hawyi iha'at kahato howawi hawyi Peteru paa'e kahato katu­pono Iesui mienoi hot'ok'e ra'yn tuwa­nẽtup hawyi Iesui e hap sa'a­wy­'iwuat — Mesuwat ewãtym waipaka ehay owakai te mye'ym mo — Yt atikuap i Mi'i Miit ere'e aru uhepiat Peteru e hap kape tuwa­nẽtup hawyi paa'e. \v 62 Iwanẽtup Iesui ehay kape hawyi Peteru toto meremo itote pyi hawyi tuweran hawyi tuwak kahato katu­pono — Yt atikuap i Iesui to'e mye'ym mo pote tuwak haty wo tuwe­mõti kahato hap wywo. \p \v 63 Mi'i hawyi Iesui pytyk haria sura­ra'in ti'ahyk ahyk kahato ra'yn hawyi te'e­ru­we­ky­ry'i kahato ta'a­tu­mi­ky­ry'i wo Iesui ete. \v 64 Mi'i hawyi sokpe wo ta'a­tuo­wahik iha ko'i wywo hawyi — Etikuap yne Tupana ewywuat pote ehenoi ro uruepe e'ahyk ahyk haria set ko'i i'atu'e ne'i Iesui pe sura­ra'in sem. \v 65 I'ewyte ta'a­tu­mo­weu­ka'i kahato ta'a­tuehay sa'ag wo itote. \s1 MATEU 26.57-68 MAKU 14.53-65 IUWÃU 18.19-24 PIAT EWY \p \v 66 Mi'i hawyi hunete ihot'ok hawyi nagnia miwan enoi haria i'ewyte pa'i koro ko'i te'e­ru­wa­'a­tunug yne hawyi ta'a­tuerut Iesui i'atue­wawi apo'i­'a­tu'e hamo. \v 67 — En keĩ Tupana Mipo­'oro Wuat'i Miit'in Ehakye­ra'at hamuat sio yt i'atu'e. Ehenoi ro uruepe i'atu'e Iesui pe. Mi'i hawyi toiwesat — Ahenoi ehepe uwe Uito hap pote wyti aru yt uimohey hin i e. \v 68 Apo'are ehepe — Uito kẽi Tupana Mipo­'oro Miit'in Ehakye­ra'at hamuat are ehepe pote yt uiwesat hin i eipe e. \v 69 Mi'i hawyi Iesui tuwe­mo­herep tehay wo uwe sese toĩne'en hap mio tã e — Uito ara'apyk aru Tupana Koro po sese kai ara'apyk aru Wuat'i Miit'in Yke'et no e. Mi'i hap e'at pe Tupana Sese Po'og Po'og Hesaika Rakat Mimõ­typot sese wo ara'apyk atipy pe e Iesui tuwepiat. \v 70 Mio tã to'e hawyi apo'i­'a­tu'e Iesui pe — Pyno En nyti Tupana Sese Sa'yru Sese sio yt i'atu'e. Mi'i hawyi toi'a­tu­wesat — Ei'e hap ewy e. \v 71 Mi'i hawyi more­kuaria i'atu­py­'ahak kahato ra'yn Iesui ete hawyi te'e­ro'e to'ope — Heso kahato ra'yn i'atu'e. Towẽ piat — Uito Tupana Sa'yru Sese to'e sa'ag ne'i pote waku wati­'auka katu­pono towẽ pyi tehay wo tuwenug na'yn Tupana wo ra'yn i'atu'e. Yt kat hamo i wati­kaykay irania'in more­kuaria — Iesui yt naku i e hamo katu­pono watikuap ta'yn ihay pyi heso kahato hap i'atu'e more­kuaria. \c 23 \s1 MATEU 23.1-33 MAKU 15.1-20 IUWÃU 18.28-19.17 PIAT EWY \p \v 1 Mi'i hawyi torania ra'yn te'e­ro­poĩ'ãm Iesui eroto hamo morekuat koro Piratu kape. \v 2 Mi'i hawyi ta'a­tu­kuasa teran haype Iesui Piratu pe. — Ta'i mesuwat miit yt naku i sese rakat pãi i'atu'e. Ga'atpo wati­puẽti Mi'i Miit miit'in ma'at hap ete i'atu'e. — Yt ewetum nei'o morekuat koro pe poha'up katu­pono Uito ti Morekuat sese wo areĩne'en e itote hap ete wati­puẽti i'atu'e Piratu pe ma'ato yt pywo pe i. \v 3 Mi'i hawyi morekuat Piratu apo'e Iesui pe — En apo e'ywania Iuteuria Porekuat e. Mi'i hawyi Iesui tiwesat — Mio tã apo e'e hap ewy ere'e uhyt e Iesui Piratu pe. \v 4 Mi'i hawyi Piratu to'e pa'i koro ko'i pe i'ewyte irania'in wa'a­tunug haria pe — Yt ati'auka teran i Iesui katu­pono yt kat i hin i toi'a­parap uiwa­nẽtup hawe e. \v 5 Mi'i hawyi po'og haty wo ta'a­tu­kuasa Iesui — Pywo ti rat Iesui ti'a­tu­mu'e kahato temiit'in yt naku i nug hamuat hap ete i'atu'e. Pywo pe ti wu'uka hap topy­hu'at Iuteu etama pe Iesui mienoi hap kaipyi i'atu'e. Ta'i sa'a­wy'i mekewat wẽtup e'yi Karireia pe toi'a­tu­mu'e itotiaria ehay pun hamo hawyi mio meiũpe hawyi — Waku watu­'uka morekuat ete tohenoi ra'yn mesuwe wuat'i emiit'in me i'atu'e sa'ag Iesui ete morekuat Piratu pe. \v 6 I'atu'e hap toikuap hawyi apo'e i'atuepe — Iesui apo yi Karireia piat e i'atuepe. \v 7 Ta'i yi Karireia piaria mimotag Iesui i'atu'e Piratu pe. Mi'i toikuap hawyi morekuat Eroti kape toipo­'oro Iesui katu­pono yi Karireia piaria porekuat no Eroti toĩne'en i'ewyte mekewat e'at pe morekuat Eroti toĩne'en tawa Ieru­sarẽi me. Mi'i pote yt niatpo hin i ipo'oro morekuat Eroti kapiat hamo. \v 8 Mi'i hawyi morekuat Eroti iwepit Iesui put'ok'e tewawiat hawyi katu­pono sehay Iesui etiat toikuap hawyi ta'a­kasa teran howawi. Iesui misepap kapiat ta'a­kasa teran haype. \v 9 Put'ok'e Iesui morekuat Eroti ewawi hawyi morekuat Eroti apo apo'e kahato ma'ato Iesui yt iwesat i. \v 10 I'ewyte tukup­te'en itote pa'i koro ko'i i'ewyte i'atu­nãpin hap enoi haria. Pyno morekuat Eroti apo'e apo'e mi'iria pe Iesui etiat hawyi ta'a­tu­kuasa kahato Iesui tope. \v 11 I'ewyte morekuat Eroti tesu­ra­ra'in wywo tikuasa kahato Iesui. Mi'i hawyi morekuat esokpe ikahu kahato hap ewywuat ta'a­tupag Iesui piit pe imohit hamo hawyi ta'a­tu­po­'oro i ra'yn morekuat Piratu kape. \v 12 Sa'a­wy'i te ti morekuat Piratu morekuat Eroti hewa­nĩ­kaptia wo ne'i ma'ato mekewat e'at pe Iesui kuasa hap e'at pe iwyria'in wo ra'yn tukup­te'en Piratu Eroti katu­pono wẽtup wanẽtup hawe ewywuat te'e­ro­py­hu'at Iesui ete. \v 13 Mi'i hawyi Piratu ti'a­tu­kaykay ra'yn pa'i koro ko'i i'ewyte nagnia ehay enoi haria yne wa'a­tunug haria toi'a­tu­kaykay howawi. \v 14 Mi'i hawyi morekuat Piratu to'e i'atuepe — Meiũ miit Iesui eimierut wo toĩne'en uhowawi ra'yn iminug yt naku i hap moherep hamuat e. — Miit'in ma'at hat Mi'i Miit Iesui ewei'e ra'yn uhepe ma'ato uito ti apo'are eipy­'a­setpe hawyi yt kat i hin atipuẽti eimienoi ewy e. Waku rakat Iesui are e. \v 15 Mi'i hawyi atipo­'oro Iesui morekuat Eroti ewawi waku sio yt kuap hamo e. Mi'i hawyi Eroti — Waku rakat mi'i e yt kat i i iminug kaipyi atipuẽti sa'ag kahato e. Yt naku i wati­'auka Mi'i Miit Iesui e uhepe e morekuat Eroti e uhepe e Piratu. \v 16 Pyno waku wati­pokpok haity hehu kahato rakat wywo hawyi waku atipo­re­nõtem na'yn Iesui e Piratu i'atuepe. \v 17 Mio tã to'e katu­pono yne anu pe ienuk hap iwato rakat e'at pe wẽtup ok sa'a­wy'i morekuat mipyhik ko'i Piratu tipo­re­nõtem na'yn tomi­pyhik wo'o­pyhyp hap pyi. \v 18 Ma'ato itotiaria pa'i kororia emiit'in i'atuehay kahato ta'a­tuehay pirik wo — Eti'auka ro eti'auka ro Iesui hawyi waku wẽtup ok mekewat aiwy Pasapa etipo­re­nõtem wo'o­pyhik hap wyi i'atu'e. — Waku miwan me etunug ehay — Waku wati­po­re­nõtem uhyt Parapa ipyhik hap wyi ere'e ro emiwan me i'atu'e. \v 19 Mekewat wo'o­pot­'auka hat Parapa sa'a­wy'i Piratu tipyhik katu­pono sa'a­wy'i Parapa tipo­'oro tesu­ra­ra'in tu'uka kahato Piratu sura­ra'in ete toiky­'esat Piratu etawa towanuat haype. \v 20 Ma'ato morekuat Piratu Iesui pore­nõtem hap toiky­'esat pote tuwẽ­põwat i ra'yn miit'in sem kape — Yt naku i wati­'auka Iesui katu­pono waku rakat Mi'i e. \v 21 Mi'i hawyi po'og haty wo te'e­ro'e i — Waku aria'yp posak ete wati­'auka Iesui i'atu'e ta'a­tuehay pirik wo. \v 22 Mi'i hawyi mye'ym wo Piratu to'e i'atuepe — Are pãi kat som Iesui tunug yt naku i i'auka hamo e. Yt kat i hin i atipuẽti sa'ag Mi'i Miit minug ko'i e. Yt naku i pyno wati­'auka Mi'i e. Pyno waku wati­pokpok hawyi waku wati­po­re­nõtem wo'o­pyhik hap pyi hawyi waku wati­pohep Mi'i Miit piit ete e morekuat Piratu Iesui auka teran haria pe. \v 23 Ma'ato wa'a­tunug haria yt i'atu­pohep hin i po'og i'atu'e — Yt naku i wati­po­re­nõtem Iesui i'atu'e ta'a­tuehay pirik wo. Waku wati­'auka aria'yp posak ete i'atu'e. Waku wati­pehik hawyi waku iku'uro i'atu'e at. Mio tã i'atu'e at hawyi morekuat Piratu yt tipo­re­nõtem kuap i Iesui. \v 24 Mi'i hawyi miit'in miky­'esat ewy tutunug na'yn. Toiwan na'yn — Waku wati­'auka Iesui e. \v 25 Mi'i hawyi mekewat wo'o­pot­'auka hat mekewat wu'uka hap nug hat Parapa e hap het rakat Piratu tipo­re­nõtem na'yn wo'o­pyhik hap pyi hawyi i'atu­mi­ky­'esat ewy ma'ato Iesui tutum tesu­ra­ra'in me i'auka hamo irania'in miky­'esat sa'ag ewywuat nug hamuat. \v 26 Mi'i hawyi aria'yp posak ipotyi rakat ta'a­tunug hawyi ta'a­tupag Iesui okpe tote. Ma'ato mu'ap upi ta'a­tu­puẽti ra'yn wẽtup tapaiũn'a Simãu e hap yi Sireneu kaipywiat hat. Mi'i ti go kaipyi tut tawa Ieru­sarẽi kape. Mi'i Simãu sura­ra'in ti'a­tu­pytyk hawyi i'okpe tote ta'a­tupag Iesui e'aria'yp posak hawyi Iesui ewat'ymo totioto. \v 27 Mi'i hawyi typy'i rakaria tuwat Iesui ewat'ymo hawyi toĩne'en miit'in tok puo hary­po­ria'in wak haria. Mi'iria Iesui ho'opot hap ta'a­tu­mo­haty kahato haype te'e­ruwak kahato. \v 28 Mi'i hawyi Iesui teha'at wak haria kape hawyi to'e — Mana'in Ieru­sarẽi miaria e yt eweiwak tei'o uhepiat ho'opot pote e. Ma'ato eiwat ehepiat ho'opot hap aru eimẽ­pyt'in ho'opot hawiat waku eweiwak e. \v 29 Pywo put'ok'e irane ehepiat ho'opot kahato hap sese e. Mekewat e'at pe turan aru ewei'e kahato — Waku po'og hary­po­ria'in yt kat i imẽpyt'in nakaria ewei'e aru e. Ta'i yt imẽpyt i rakaria pote po'og waku ewei'e. Waku po'og yt kat i aimẽ­pyt'in ahemĩ ete an ewei'e aru mekewat eho'opot sese hap e'at pe e. \v 30 Mekewat e'at pe ewei'e aru yity'ok ko'i pe — Eiwe­hyt'ok to uruewawi uru'auka hamuat ewei'e aru e. Mi'i hawyi yity'ok hit ko'i pe ewei'e aru — Urumig neran eika'a ko'i pe katu­pono uru'auka teran uruwa­nĩ­kaptia ewei'e aru e. \v 31 Pyno yt watiwuk kuap i aiko pe aria'yp iwato rakat yt igag i te rakat e. Pyno Uito aria'yp iwato rakat yt igag i te rakat aiko piat ewy e. Ma'ato eipe aria'yp ko'i igag kahato ko'i ewy eweikup­te'en e. Meremo aria sat'e aria'yp igag nakat ete are e. Ta'i Uito yt kat i atunug sa'ag po'ypyi ui'auka sa'ag ne'i aria'yp posak ete e. Pyno mio tã ewetunug mesup uhete yt kat i atunug sa'ag pytkai aikotã aru ta'a­tunug ehete ehewa­nĩ­kaptia aru eiminug sa'ag kahato hap po'ypyi e. Mesup aho'opot kahato aikotã aria pe ewy aho'opot yt kat i atunug sa'ag pytkai e. Pyno aikotã aru eho'opot eho'opot hap e'at put'ok'e aru hawyi e Iesui hary­poria wak haria pe topiat ho'opot hap turan. \s1 MATEU 27.33-44 MAKU 15.22-32 IUWÃU 19.17-27 PIAT EWY \p \v 32 Mi'i hawyi i'ewyte typy ok yt naku i sese nug haria miit'in pot'auka haria miit'in potse­ro'ok takaria ta'a­tue­roto yity'ok kape i'atu­'uka Iesui wywuat hamo. \v 33 Mi'i hawyi put'ok­'i­'a­tu'e itote mekewat yity'ok sa'ag note mekewat yity'ok nu kawiat miit akag kag ewywuat hap tote hawyi ta'a­tu­pehik ta'yn Iesui imuheg hap ko'i wo te'a­ria'yp posak ete. Mi'i hawyi ta'a­tu­poĩ'ãm ywaipe. \p Mi'i hawyi ta'a­tu­pehik wy mekewat typy ok yt naku i sese nug haria wy ta'a­tu­'a­ria'yp posak ko'i ete hawyi ta'a­tu­pot'am wẽtup ok Iesui po sese kai hawyi wẽtup ok ipo ran kai ta'a­tu­poĩ'ãm ta'a­tue­'a­ria'yp posak ko'i ete y'am me. \v 34 Mi'i hawyi Iesui to'e Tupana pe — Ui'ywot Ui'ywot waure wo ereĩne'en no uhewa­nĩ­kaptia minug sa'ag kai hap atiky­'esat katu­pono yt ta'a­tukuap i uwe sese uwe Uito Ta'a­tu'­mi­'auka e Tupana pe. \p Sa'a­wy'i ipehik hap owakai Iesui esokpe ta'a­tuhep ta'yn hawyi te'e­ru­we­ma­hara ra'yn hesokpe kyi'at hamo aikotã waku hesokpe ta'a­tu­pat'ok hamo. \p \v 35 Mi'i hawyi irania'in te'e­ra­ha'at at Iesui ewawi. Mi'i hawyi to'y­wania Iuteuria ywania i'atuehay sa'ag kahato Iesui ete — Hẽie yt pywo rakat hin i i'atu'e. Ta'i irania'in toi'a­tue­ha­kye­ra'at kuap wen ma'ato yt hesaika hin i tuwe­ha­kye­ra'at hamo i'atu'e. Mi'i hawyi i'atu'e Iesui pe — Pywo pe ti En Tupana Mipo­'oro Urupo­rekuat nuat pote waku ewewi ereha­kye­ra'at hawyi erehep to e'aria'yp posak pyi i'atu'e. \v 36 Sura­ra'in i'ewyte Iesui moweu­ka'i sa'ag haria tukup­te'en itote. Mi'i hawyi sura­ra'in hum sapo hy ewywuat ma'ato yt naku i rakat nop takat ne'i. \v 37 Mi'i hawyi — Pyno En ai'y­wania porekuat pote ereha­kye­ra'at ro i'atu'e tope sura­ra'in. \v 38 Mi'i hawyi Morekuat Piratu tiwan na'yn — MI'I MIIT RI IUTEU YWANIA POREKUAT KORO e tomiwan me hawyi toipehik Iesui akag apy tote aria'yp posak ete. \v 39 Mi'i hawyi mekewat wẽtup ok mekewat miit auka hat yt nakuat i tomo­weu­ka'i haype Iesui wẽtup aria'yp posak pyi — Pywo ti rat En nyti pywuat Tupana Mipo­'oro pote uruhep to mesu­wepyi hawyi urueha­kye­ra'at ro En i'ewyte ereha­kye­ra'at ro meiũpepyi aria'yp posak pyi e Iesui pe. \v 40 Mio tã to'e hawyi wẽtup ok Iesui po sese kawiat yt nakuat i mio tã to'e Iesui moweu­ka'i hat pe — Yt naku i mi'i tã ere Iesui pe e. Yt ereken'ẽ i apo Tupana pupi e. Pywo pe ti ai'a­piheg aiminug sa'ag po'ypyi mesuwat aria'yp posak ko'i ete e. \v 41 Ta'i aiminug sa'ag upi ai'auka ai'a­piheg hamuat wen ma'ato Iesui yt kat i hin i sa'ag tutunug pytkai toĩne'en to'a­piheg hawe iku'uro hamuat e. \v 42 Mi'i hawyi Iesui pe to'e — Mehĩ e yt uiwaure tei'o En karãpeĩ ereĩne'en Wuat'i Miit'in Potypot nuat turan e. \v 43 Mi'i hawyi Iesui tiwesat ra'yn — Pywo ti ahenoi epe mesup e'at pe ereĩne'en uiwywo uhetama sese pe e Iesui tomohey pakup takat pe mekewat sa'a­wy'i miit'in auka hat pe aria'yp posak pyi. \p \v 44 Mi'i hawyi atpo­sake put'ok'e hawyi wãtym kape put'ok'e mye'ym ura turan i'ypyryp kahato wãtym ewy mesuwat yi tote. \v 45 At yt hẽtyhot hin i mesuwat yi tote hawyi mekewat Tupana mõtypot yat e'oken­'ypy sokpe kawiat hiot'e kahato myasetpuo yi kape. \v 46 Mi'i hawyi aria'yp posak pyi Iesui to'e tehay pirik wo Tupana pe — Papai e epo pe ra'yn atoiat Uipã'ãu e. Mio tã to'e ipyhu tek ta'yn hawyi iku'uro ra'yn. \v 47 Mi'i hawyi wẽtup ok sura­ra'in akag ta'a­kasa yne hawyi tuwehum kahato Tupana pe — Pywo pe ti Meiũ Miit Iesui waku kahato rakat are e. \v 48 Mi'i hawyi irania'in seha'at haria ikuap ta'yn aikotã aikotã Iesui iku'uro waku hap ewy hawyi te'e­ra­'aipok ta'yn ta'a­tu'yat ko'i kape. Ma'ato i'atuwat turan te'e­re­po­ti'a petek petek kahato mu'ap upi — Paa'u­ru­to'e paa'u­ru­to'e e hamo Iuteuria eko ewy. \v 49 Mi'i hawyi Iesui wywuaria typy'i kahato rakaria yi wato Karireia pywiaria te'e­ra­ha'at kahato Iesui ku'uro hap kape pya pyi aria'yp posak ko'i kai tukup­te'en wen ma'ato itote pyi te'e­ru­we­ha'at yne aikotã Iesui ku'uro turan hap kape. \s1 MATEU 27.57-61 MAKU 15.42-47 IUWÃU 19.38-42 PIAT EWY \p \v 50 Toĩne'en itote wẽtup ok miit Iuse e hap het rakat tawa Arimateia kaipywiat. \v 51 Iuse ti waku kahato rakat. Mi'i ti miit'in mimõ­typot kahato — Tupana topy­hu'at irane Miit'in Porekuat nuat e hap ekatup hat Iuse. Sa'a­wy'i toĩne'en irania'in wo'o­nãpin haria py'a­setpe karãpe — Yt naku i kahato Iesui pote waku wati­'auka mi'i i'atu'e turan ma'ato Iuse — Yt naku i wati­'auka Mi'i Miit e itote. \v 52 Mi'i hawyi Iesui iku'uro hawyi Iuse toto morekuat Piratu kape hawyi tohẽtup — Etum no Iesui piit atisyp hamo e. \v 53 Mi'i hawyi morekuat Piratu — Waku e hawyi Iuse tihep ta'yn Iesui piit aria'yp posak pyi hawyi tohuwy ra'yn sokpe ikahu rakat ho'o­woity rakano. Mi'i hawyi totopag na'yn ipiit wo'osyp hawe nu wato ka'a pe aikope yt uwe i syp hawe nu ka'a miit'in minug pakup we totopag. \v 54 Toisyp ta'yn Iesui wãtym yt pya i turan. Mi'i turan watunug mi'u wãtym'i turan mũki­'ite wanuat Tupana mõtypot hap e'at piat mi'u wo yt kat i mi'u wati­'anug Tupana mõtypot e'at pe hap ewy. Mi'i wãtym'i turan Iuse topag na'yn Iesui piit iku'uro sese rakat mekewat nu ka'a wo'osyp hawe wãtym i turan. \v 55 I'ewyte hary­po­ria'in Iesui wywuaria yi Karireia kaipy­wiaria tuwat Iuse wywo Iesui syp hap kapiat te'e­ra­'a­kasa hamo. \v 56 Mi'i hawyi te'e­ra­'aipok ta'yn ta'a­tu'yat ko'i kape mohag ikamhig se rakat kyi'at hamo Iesui piit pen hamo. Mi'i hawyi meiũran ta'a­tue­roto hyp hap kape ipiit pen mohag wuat hamo Iuteuria eko ewy. Mi'i hawyi mũki­'ite wẽtup e'at te'e­ru­we­mohy at Tupana e hap miwan miat ewy Tupana mõtypot hamo. \c 24 \s1 MATEU 28.1-10 MAKU 16.1-8 IUWÃU 20.1-10 PIAT EWY \p \v 1 Mi'i hawyi hunete mytu'u e'at pe hary­po­ria'in Iesui emiit'in tuwat Iesui syp hap kape. Mana Maria yi Mata­rena kaipywiat i'ewyte mana Iuana hawyi wẽtup ok mana Maria Iesui potmu'e Tiaku ty i'ewyte irania'in hary­po­ria'in sa'a­wy­'iwuat hewyry Iesui upiaria tuwat ra'yn isyp hap kape mohag hy ikamhig se kahato rakat wywo ipiit pen hamuat Iuteu ywania eko ewy. \v 2 Put'ok­'i­'a­tu'e hawyi mekewat nu ka'a hap ete isyp hap ete hawyi yt kat i te oken'ypy nu kawiat sa'a­wy'i ewy toĩne'en itote ma'ato tuwe­'o­ken­hyp'ok pe ra'yn ta'a­tu­puẽti Iesui syp hap. Mekewat nu wato tuwe­morem yi ka'a oken'ypy pyi topy­hu'at. \v 3 Mi'i hawyi Iesui emiit'in hary­poria kawiat tuwe­hyt'ok ta'yn wo'osyp hawe mekewat yi ka'a pe hawyi ma'ato Iesui piit yt ta'a­tu­puẽti hin i itote. \v 4 Mi'i hawyi te'e­ru­wa­nẽtup kahato ipiit weityk hap etiat turan te'e­ru­we­mo­herep ta'yn i'atu­py­'a­setpe typy ok ihainia atipy kaipywiat sut haria. I'atue­sokpe hẽtyhot kahato wywo te'e­ru­we­mo­herep ta'yn. \v 5 Mi'i hawyi hary­po­ria'in i'atu­pupi te'e­ro­ken'ẽ kahato hawyi yi kape ne'i hewo gen'ẽ pono. Mi'i hawyi wemo­herep haria atipy kaipy­wiaria te'e­ro'e i'atuepe — Kat pote ieĩne'en hat eweikat wo'osyp hawe map haria py'a­setpe apo'i­'a­tu'e Iesui piat. \v 6 Ta'i Iesui yt uwe i meiũpe katu­pono toĩne'en i ra'yn aikotã i'e hap ewy i'atu'e. Waure­'e­wei'e apo ra'yn kat som i'e ehepiat eweikup­te'en tawa Karireia pe turanuat aikotã Iesui to'e — Mye'ym e'at hawyi arẽtem gu'uro pyi e hap apo'i­'a­tu'e. \v 7 Ta'i mio tã i'e hap ewy topy­hu'at mesup i'atu'e. Mio tã to'e ehepe — Uito ti Ekywyt koro Uito e. Mi'i hawyi wyti aru irania'in yt nakuaria i ui'auka hamo arepy­hu'at aru e. Mi'i hawyi ta'a­tu­pehik ta'yn Uito aria'yp posak ete ui'auka hamo e. Mi'i hawyi uiku­'uro miit'in ekawiano ma'ato mye'ym e'at uiku­'uro sese hawyi areĩne'en i ra'yn gu'uro po pyi e ti ra'yn kue Iesui ehepe yi Karireia pe turan i'atu'e atipy kaipy­wiaria Iesui emiit'in hary­po­ria'in kawiat pe. \v 8 Mi'i hawyi hary­po­ria'in te'e­ru­we­wa­nẽtup sa'a­wy­'iwuat Iesui e hap kape hawyi tuwe­nõ'ẽ ra'yn isyp hap kaipyi. \v 9 Mi'i hawyi te'e­ra­'aipok Iesui potmu­'eria kape 11 ok takaria kape i'ewyte irania'in Iesui emiit'in me hawyi put'ok­'i­'a­tu'e hawyi te'e­ra­'a­kasa hap ta'a­tu­henoi — Iesui ti toĩne'en i ra'yn an tuwẽtem na'yn gu'uro pyi ti an i'atu'e. \v 10 — Pywo Iesui toĩne'en i'atu'e mana Maria yi Mata­rena kaipywiat i'ewyte mana Iuana hawyi wẽtup ok mana Maria Iesui potmu'e Tiaku ty i'ewyte irania'in hary­po­ria'in sa'a­wy­'iwuat haria Iesui syp hap akasa haria. Mi'iria ti te'e­ra­'aipok hawyi ta'a­tu­henoi yne ra'yn Iesui potmu­'eria pe — Aipo­typot toĩne'en i ra'yn i'atu'e. \v 11 Mi'i hawyi ipotmu­'eria pe hary­po­ria'in henoi yne yne atipy piaria e hap ko'i hawyi — Heso kahato mana'in i'atu'e hary­po­ria'in me. Yt ta'a­tu­mohey hin i. \v 12 Ma'ato Peteru tikuap hawyi meremo teput ra'yn Iesui syp hap kape teha'at hamo. Put'ok­to'e hawyi i'ywyt­'ok­pypuo teha'at. Teha'at hawyi Iesui suwy hap sokpe yn toipuẽti itote. Mi'i hawyi ta'aipok ta'yn to'yat kape ma'ato tuwa­nẽtup kahato ta'a­kasa hap ko'i etiat. \s1 MAKU 16.12-13 PIAT EWY \p \v 13 I'ewyte mekewat mytu'u e'at pe tuwat ra'yn typy ok Iesui potmu­'eria tawa hit Emau kape tawa wato Ieru­sarẽi kaipyi. Tawa hit Emau yt pya hin i Ieru­sarẽi pyi. Wãtym'i hap kaipyi wãtym hap kape hap ewy wahe­wyry mu'ap upi hap ewy ta'a­tu­he­wyry. \v 14 Mi'iria to'oehay kahato to'ope yne ta'a­tu­'a­kasa hap Iesui ku'uro hap ete ta'a­tuehay mu'ap upi. \v 15 Mi'i turan Iesui put'ok'e i'atu­wywo tewyry hamo. \v 16 Ma'ato yt ta'a­tukuap i uwe sese Iesui hap. Te'e­ra­'a­kasa ra'yn wen ma'ato yt ta'a­tukuap i sese uwe Iesui katu­pono Tupana tunug i'atueha yt hãpyk i. \v 17 Mi'i hawyi Iesui to'e i'atuepe — Kat ewei'e ehehay eiwo­'ope eiko­hye­wyry hap upi uhyt'i'in e. Mio tã apo'e hawyi te'e­ro­py­hu'at mu'ap tote yt kat i i'atuete ta'a­tu­wepit hap wywo. \v 18 Mi'i hawyi wẽtup ok ihainia mehĩ Keupa apo'e Iesui pe — En ni Ieru­sarẽi miat ieĩne'en porap i hat apo'e. Yt etikuap i te apo aikotã tokosap itote e'ihot'ok e. Yt ikuap hat apo en e. \v 19 Mio tã to'e hawyi Iesui apo'e — Aikotã som tokosap itote e. Mi'i hawyi toiwesat — Sa'ag kahato ta'a­tunug na'yn itote wẽtup ok ete mekewat Iesui ete mekewat tawa hit Nasare kaipywiat hat ete e. Ta'i Tupana ehay enoi hat kahato Mi'i Miit Iesui e. Pywo pe ti iminug ko'i iwato kahato tutunug yt uwe minug ewywuat i e. Waku kahato tutunug i'ewyte ihay se kahato rakat toĩne'en Mekewat Miit Iesui i'atu'e. Ta'i Mekewat Miit Wakuat kahato wo toĩne'en Tupana wanẽtup hawe i'ewyte miit'in wanẽtup hawe i'atu'e. \v 20 Miit'in powyro rakat pytkai ahepa'i koro ko'i i'ewyte ai'a­kagnia ima'at kahato rakaria wo tukup­te'en hawyi ta'a­tupag Iesui more­kuaria ahewa­nĩ­kaptia po pe ra'yn i'auka hamo e. — Ewei'auka ro Mi'i Miit i'atu'e. Mi'i hawyi i'atu­mi­ky­'esat ewy ta'a­tunug sa'ag ne'i Iesui ete i'atu'e. Mi'i hawyi ta'a­tue­su­ra­ra'in tipehik pereku wo aria'yp posak ete hawyi iku'uro ra'yn i'atu'e. \v 21 — Ta'i ai'y­wania Isareu ywania wanĩ­kaptia po pywiat ehakye­ra'at hat Mi'i Miit Iesui urutu­wa­nẽtup sa'a­wy'i ma'ato mio iku'uro ra'yn pote aikotã aru i'atu'e. Mi'i hawyi koitywy mye'ym e'at tokosap ta'yn iku'uro hawyi i'atu'e. \v 22 Irania'in hary­po­ria'in Iesui emiit'in uruwy­wuaria urumõgyt kahato katu­pono mesup ti hunete tuwat Iesui syp hap kape hawyi ta'a­tukat ipiit itote ipen hamuat wen ma'ato yt kat i ipiit ta'a­tu­puẽti itote. \v 23 Mi'i hawyi te'e­ra­'aipok uruewawi hawyi mio tã i'atu'e uruepe — Mesup ta'yn urumu­'etu hap ewy itote turan tuwe­mo­herep ta'yn atipy kaipy­wiaria uruewawi i'atu'e hary­po­ria'in te'e­ra­'aipok hawyi i'atu'e. \v 24 Mi'i hawyi irania'in uruto tuwat ra'yn hary­po­ria'in mienoi kuap hamo sio pywo sio yt kuap hamo. Mi'i hawyi Iesui syp hap te'e­ra­'a­kasa hary­po­ria'in mienoi ewywuat ta'a­tu­puẽti itote wen ma'ato Iesui piit sese yt ta'a­tu­puẽti hin i i'atu'e Iesui pe yt ikuap i te turan. \v 25 Mi'i hawyi Iesui to'e i'atuepe — Are pãi kat poteĩ yt eweimohey i te sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay enoi haria miwan miat e hap ko'i apo'e. \v 26 Ta'i sa'a­wy­'i­wuaria Tupana ehay wan haria ta'a­tu­henoi kahato Mi'i Miit ete e. Mio tã i'atu'e sa'a­wy'i — Tupana Mipo­'oro Aheha­kye­ra'at toho­'opot kahato aru miit'in po wo hawyi miit'in mi'auka wo topy­hu'at hawyi tuwẽtem gu'uro pyi hawyi ta'aipok atipy kape i ra'yn e kahato sa'a­wy'i Tupana ehay moherep haria ta'a­tu­miwan me e. Mi'i Tupana e hap ewy toĩne'en mesup ta'yn. Tupana Mimoieĩ­ne'en toĩne'en mesup katu­pono Tupana Mimõ­typot no toĩne'en Mi'i Miit wuat'i e'at pe e. \v 27 Mi'i hawyi Tupana ehay moherep hat akag Musei tiwan kahato Tupana Mipo­'oro Wuat'i Miit'in Ehakye­ra'at hanuat ete e Iesui tuwepiat mu'ap tote. \v 28 Mi'i hawyi tuwat i tawa hit Emau kape hawyi yt pya i tawa hit Emau kai hawyi Iesui to'e i'atu'e pe — Pyno meiũran irane uhyt'i'in e. \v 29 Ma'ato — Yt Mehĩ eropy­hu'at ro mesuwe uruwywo katu­pono wãtym na'yn i'atu'e Iesui pe. Mi'i tupono topy­hu'at topot­mu­'eria wywo ma'ato yt ta'a­tukuap hin i te uwe hap. \v 30 Mi'i hawyi Iesui tenuk i'atu­wywo turan man teneg totat hawyi — Waku e Tupana pe hawyi toipik aikotã sa'a­wy­'iwuat ewy hawyi tutum na'yn i'atuepe. \v 31 Toipik mekewat man teneg topo wywo sa'a­wy'i ewy hawyi meremo ta'a­tukuap ta'yn uwe hap hawyi Tupana tomog na'yn yt i'atueha pytig i hap ewy hawyi meremo ta'a­tukuap Iesui itote hawyi tuweityk ta'yn i'atu­py­'a­setpyi Iesui. \v 32 Mi'i hawyi te'e­ro'e to'ope — Pywo pe ti rat Ai'akag Iesui tuwẽtem na'yn gu'uro pyi hawyi ihay ra'yn ikahu kahato aiwywo i'atu'e. Ta'i ihay aria ewy aipy'a pe toĩne'en mu'ap upi ihay aiwywo turan i'atu'e. \v 33 Mi'i hawyi meremo te'e­ra­'aipok ta'yn irania'in Iesui mohey haria kape tawa wato Ieru­sarẽi kapiaria enoi hamo. Put'ok­'i­'a­tu'e itote hawyi ta'a­tu­puẽti ra'yn mekewat 11 ok takaria irania'in ipotmu­'eria wywo. \v 34 Put'ok­'i­'a­tu'e hawyi — Pywo pe ti rat tuwẽtem na'yn Aika­'iwat Iesui katu­pono tuwe­mo­herep ta'yn mesup Simãu me i'ewyte uhepe e. \v 35 — Mesup ta'yn mu'ap upiat Iesui tuwe­mo­herep uruepe i'atu'e. Mi'i hawyi urutenuk hap turan toipik aheman aikotã Iesui tipik man sa'a­wy­'iwuat man imipik hap ewy hawyi uruikuap ta'yn uwe Iesui i'atu'e. \v 36 Mio tã ta'a­tu­henoi turan tuwe­mo­herep ta'yn Aika­'iwat Sese IESUI i'atu­py­'a­setpe. Mi'i hawyi to'e topot­mu­'eria pe — Tupana eimo­wepit uiwy­ria'in e. \s1 IUWÃU 20.19-23 PIAT EWY \p \v 37 Mi'i hawyi ma'ato — Miit ehog i'atu'e ta'a­tu­wa­nẽtup hawe te'e­ro­ken'ẽ kahato hawyi Iesui pupi. \v 38 Mi'i hawyi apo'e — Kat poteĩ eweiwa­nẽtup kahato kowo'i kowo'i eipy'a pe yt kat i eiwepit hap wywo e. Kat poteĩ tig yt eweimohey i te uheĩne'en gu'uro pyi hap e. \v 39 Pyno uimohey ro e. Eiwe­ponug no uipiit ete uipiit suk hap ko'i ete sio Uito sio yt kuap hamo e. Uito rat eweha'at ro yt miit ehog hin i Uito katu­pono uikag ko'i wywo uipiit pu'i wywo areĩne'en e topot­mu­'eria pe. \v 40 Mio tã to'e hawyi toimo­herep ta'yn topo suk hap ka'a ko'i topy suk hap ka'a ko'i hawyi — Uito ti rat uimohey ro eipe e. \v 41 Ma'ato niatpo kahato imohey hamuat ipotmu­'eria. Te'e­ru­wa­nẽtup kahato itote i'ewyte i'atu­wepit kahato ra'yn. Mi'i hawyi Iesui apo'e i'atuepe yt ta'a­tu­mohey i pote — Toĩne'en apo meiũpe eimi'u uiwy­ria'in e. \v 42 Mi'i hawyi pira iwyp takat ta'a­tu­puẽti hawyi ta'atuium na'yn Iesui pe. \v 43 Mi'i hawyi Iesui tu'u ra'yn topot­mu­'eria ehamo miit Uito hap moherep hamo. \v 44 Tutu'u hawyi po'og Iesui to'e temiit'in me — Sa'a­wy'i areĩne'en eipy­'a­setpiat turan ahenoi kahato ehepe aikotã aru topy­hu'at uhete hap. Mesup e'at pe ahenoi teran aha'a­se'i Musei miwan kaipyi Tupana ehay enoi haria miwan kaipyi yne uhetiat e. I'ewyte morekuat Tawi wepy hap miwan kaipyi uhetiat yne atimo­herep teran yne uhetiat e. Koitywy topy­hu'at ra'yn yne i'atu­mienoi yianmiat uhetiat hap ewy e. \v 45 Mi'i hawyi heremo yn na'yn i'atu­wa­nẽtup hawe Tupana ehay Iesui tunug. Mi'i hawyi ta'a­tukuap kahato ra'yn miwan sa'a­wy­'iwuat kai Iesui etiat hap hawyi heremo ra'yn i'atue­py'a pe yne Iesui ete. \v 46 Mi'i hawyi Iesui to'e i — Ta'i miwan sa'a­wy­'iwuat Tupana mimo­herep tohenoi kahato uhetiat aho'opot hap etiat uiku­'uro hawyi mye'ym e'at uiku­'uro ra'yn hawyi areĩne'en i hap e Tupana miwan me sa'a­wy­'iwuat pe e. \v 47 Ta'i yianme Tupana henoi kahato uhetiat tehay wan haria po wo aikotã aru ta'a­tu­henoi kahato tesaika hap wywo torania ywania pe aikotã waku miit'in te'e­ru­we­morem Tupana kape i'atu­minug sa'ag hap ko'i kaipyi uhet upi hap tohenoi miwan me e Iesui. Miit'in te'e­ru­we­morem Tupana kape uhet upi hawyi waure wo Tupana toĩne'en i'atu­minug sa'ag hap ko'i ete e kahato yne mekewat Tupana ehay miwan me. Waku tawa Ieru­sarẽi me toha­'a­wynug na'yn mesuwat sehay wakuat hawyi waku yne ywania kape ta'a­tu­henoi Uha'yru ete e Tupana miwan me e. \v 48 — Pyno eipe ti eweikuap ta'yn uheĩne'en gu'uro pyi hap uhowawi ewei'a­kasa hawyi e. \v 49 Pyno Tupana miky­'esat ewy atum ehepe Tupana Pã'ãu eimoe­saika hamuat e. Ma'ato waku meiũpe tawa Ieru­sarẽi me eweikup­te'en hawyi meiũran areto hawyi atum aru ehepe Tupana Pã'ãu eimoe­saika kahato uipotpap nug hamuat hap e. Pyno waku mesuwe tawa Ieru­sarẽi me eweikup­te'en Tupana Pã'ãu ut hap e'at ekatup hamuat e topot­mu­'eria pe Iesui. \s1 MAKU 16.19-20 PIAT EWY \p \v 50 Mi'i hawyi Iesui tioto ra'yn topot­mu­'eria tawa wato Ieru­sarẽi myi tawa hit Petania kape. Mi'i tote ipo ko'i ywaiti pe tutunug hawyi — Tupana etipo­wyro uimohey haria wuat'i e'at pe eti'a­tu­poi­tyro mi'iria ahẽtup e. \v 51 Mi'i to'e Tupana pe turan Iesui ta'am na'yn atipy kape. \v 52 Mi'i hawyi ta'a­tu­mõ­typot kahato itote Tupana hawyi te'e­ra­'aipok ta'yn tawa wato Ieru­sarẽi kape i'atu­wepit sakpo hap wywo. \v 53 Put'ok­'i­'a­tu'e hawyi te'e­ro­py­hu'at Tupana mõtypot yat hawe hawyi — Waku kahato En Tupana ta'a­tu'e itote at ka'ap. \p Mesup miwan Iesui etiat atunug mesuwe iky'e haria mowepit hamo. \p Toran na'yn uimiwan. Uhet IRUKA.