\id HEB - Sateré-Mawé NT [mav] (Brazil) -2011 bd \h EPEREU YWANIA NÃPIN HAP \toc1 Epereu Ywania Nãpin Hap \toc2 Hebreus \toc3 Hb \mt1 EPEREU YWANIA NÃPIN HAP \c 1 \p \v 1 Nimo te ti Tupana ihay kahato ai'y­wania Epereu ywania Iuteu ywania pe tomi­mo­herep i moherep i ahepe nimo tehay. Aikotã aikotã toimo­herep tehay moherep haria wẽ pyi. Toho'oium i'atuepe tehay tomi­mo­herep ko'i. Yt to'o­'ewy hin i tuwe­mo­herep ai'y­wania sa'a­wy­'iwuat pe tehay e. \v 2 Ma'ato mesup te Tupana aimu'e Tosa­'yru wẽ pyi. Koitywy tuwe­mo­herep ahepe Tosa­'yru ieĩne'en hap upi Tosa­'yru minug upi Tosa­'yru ehay hap upi tuwe­mo­herep mesup. Yt nimo te wuat aimu'e hap ewy hin i ra'yn tutunug mesup katu­pono Tosa­'yru po wo Tupana tunug wuat'i mesu­wa­ro­tiaria. Atipy totiat at waty waikiru ko'i Tosa­'yru po wuat iminug ko'i. Mi'i tupono ti tutum yne meimẽwat ko'i torania Tosa­'yru pe. Mesuwat torania yne meimẽwat — Ewano e. Pyno ereĩne'en no Mesuwat Yne Ka'iwat no e. \v 3 Tupana Iã'ãkap Sese Ha'yru yn i'ewy sese rakat. Wẽtup Miit ewy yn i'atueko wẽtup yn i'atu­mi­ky­'esat ko'i wẽtup yn i'atu­mõ­typot hap to'o­ku­pitu. Tosa­'yru esaika hap wo toimõ­py­hu'at yne atipy ko'i mesu­wa­ro­tiaria i'ewyte atipy piaria Ha'yru inug ko'i yne yne. To'ywot ehay upi toimoe­saika yne yi at waikiru ko'i waty Ha'yru esaika hap mo inug iheg me. I'ewyte Tosa­'yru suu wo aipitpit hap aiminug sa'ag toikoho yne. Iesui tipuruk yne aiminug sa'ag hawyi — Waku era'apyk mesuwe uipo sese kai ui'ya­type atipy pe e. Waku era'apyk mesuwe uhepiat emõtypot hap tote e katu­pono woronug En Wuat'i Wuat'i Porekuat no po'og po'og wuat'i kawiat hesaika rakano e Tupana Tosa­'yru pe. \v 4 Mi'i tupono yt uwe i atipy piaria po'og hesaika Ha'yru kai. Yt uwe i put'ok'e kuap tuwete atipy piaria Iesui esaika sakpo hap ete katu­pono mi'i ra'yn Wuat'i Akag Koro topy­hu'at. I'ewyte het po'og i'atuset kai iwato katu­pono Tupana tuwe­set­pehik — Uha'yru sese ti En e Iesui pe. \v 5 Mi'i rokirẽ yt karãpe i atipy piaria pe — Uha'yru sese En wuat'i e'at pe E'ywot sese wo areĩne'en Uito e Tupana Tosa­'yru pe yn. Ma'ato yt karãpe i atipy piaria pe — Uha'yru sese ti En e Tupana morekuat Tawi wepy miwan 2.7 pe. \v 6 Ma'ato Tosa­'yru sese tomi­mõ­typot wuat'i e'yianmete wuat pe mio tã e — Meiũran aru woro­mo­herep En wuat'i miit'in me e. Mi'i tupono uipot­po­'o­roria pe are'e — Eweimõ­typot ro Uha'yru sese are'e yn atipy piaria pe e Tupana. \v 7 Ma'ato atipy piaria pe mio tã e Tupana miwan me — Eipe ti uheropat haria meremo rakaria wasere hyha hap ewywuaria eipe e. Merep merep'e hap ẽty ewywuaria eipe woro­ho­'onug e. Uhehay ereto merep hanuaria eipe e Tupana topot­po­'o­roria atipy piaria pe mekewat Tawi wepy 104 piat pe. \v 8 Ma'ato Tosa­'yru pe mio tã wẽtup e — Wuat'i Porekuat Eporekuat no ti erepy­hu'at e. Wuat'i akag Porekuat no En e. Yt karãmuo i ikahuro Miit'in Porekuat Koro wo En e. Toĩne'en epo pe puretig ewywuat hap esaika moherep hamuat e. Ta'i En ni wuat'i miit'in powyro teran hanuat katu­pono wakuat yn nug hat En e Tupana Tosa­'yru pe. \v 9 Morekuat Koro wo ieĩne'en hat Uha'yru katu­pono En hãpyk yn hat Wakuat Sese Ky'e Hat En mote e. En ni yne yt naku i etiat haiwot rakano e. Mi'i pote woro­'airo En Uha'yru Wuat'i Porekuat no e. Koitywy atopag e'akag me ikap takat mohag ewywuat e. Mi'i ti wuat'i kawiat Morekuat po'og po'og ekatu­wy­ria'in kai e hap e. En ni Uimi­mo­wato Uimi­mo­wepit En e Tupana morekuat Tawi miwan 45.67 piat pe. \p \v 10 Mi'i hawyi to'e Tosa­'yru piat pe sa'a­wy­'iwuat miwan me — Wuat'i nug hat En Uha'yru e. Yi ga'apy mikoi nug hat at waty waikiru ko'i nug hat En e. Torania sa'a­wy­'iwuat nug hat En e. Epo esaika hamo atunug yne yne e. \v 11 Ma'ato mi'iria aru meiũran te'e­ru­wewuk yne ta'a­tu­poro hawyi ikahuro ra'yn ma'ato En ni aru ereĩne'en ihãite wuat'i e'at piat rakano e. En ni ereĩne'en yne yne weityk pytkai e. Ma'ato at atipy waikiru yi ga'apy y'y waty ti aru tuwe­mo­weityk yne sokpe pot'i ewy ma'ato En yt karãpe i e. \v 12 Mi'iria aikotã sokpe pot'i ewywuat tukup­te'en. Topugha hawyi sokpe pot'i tuweityk hap ewy aru mi'i hawyi ipakup takat toimo­herep e. Ma'ato En Uha'yru yt karãpe i epot'i aru katu­pono ereĩne'en aru wuat'i e'at pe epakup yn e Tupana Iesui pe sa'a­wy­'i­pyite nimo te morekuat Tawi wepy 102.25 pe. \v 13 Mi'i hawyi Tosa­'yru pe mio tã e iwan me — Era'apyk to Uha'yru mesuwe uipo sese kai uimi­mõ­typot no e. Meiũran aru ewanĩ­kaptia okpe tote epy topy­hu'at aikotã more­kuaria tunug — Uito po'og e hap moherep hamo. Wuat'i e'at pe ewanĩ­kaptia akit hano areĩne'en e miwan me. Ma'ato irania'in atipy piaria pe yt karãpe i mio tã e. \v 14 Pyno ahenoi ehepe mio tã e Tupana atipy piaria pe. Ta'i mio tã e teropat haria pe — Eipe uheropat haria e. Mã'ãu kawiat eipe e. Eipe ti uimie­ha­kye­ra'at haria yi totiaria powyro hanuaria e. Mi'i nug hamo woro­ho­'o­po­'oro e. Uha'y­ru'in uhaki­'yt'in uimohey haria powyro hanuaria wo woro­ho­'onug eipe e. I'ewyte yt uimohey i te haria powyro imohey hap etiat haria wo woro­ho­'onug eipe e Tupana sa'a­wy­'ite miwan me atipy piaria pe. Pyno koitywy watikuap ta'yn po'og Ha'yru atipy piaria teropat haria kawiat hap. \c 2 \p \v 1 Pyno waku Tupana ehay moherep haria aimu'e turan watu­we­waure ka'a kahato. Yt naku i watoket ne'i Tupana piat aimu'e hap ete. Yt naku i wati­waure mekewat sa'a­wy­'iwuat aimikuap Tupana etiat. Pyno waku aiwẽ'ẽg wo o mi'i hap pupi uiwy­ria'in ui'y­wania. \v 2 Sa'a­wy'i Tupana tipo­'oro topot­po­'o­roria atipy piaria yi kape tehay sese moherep hamo mesu­wa­ro­tiaria ai'y­wania kape. Ta'a­tu­mo­herep kahato ihay pywo kahato rakat Tupana e hap ewy ta'a­tu­mo­herep. Ma'ato yt ta'a­tu­mohey i Tupana ehay pywuat ko'i pote toi'a­tu­'a­piheg sa'a­wy'i ai'y­wania. I'atu­minug sa'ag sa'up tutum i'atuepe to'e hap ewy. \v 3 Mi'i tupono waku aiwe'eg wo kahato to'e hap ete katu­pono koitywy Tosa­'yru wẽ pyi aimu'e ra'yn Tupana. Ha'yru piat aimu'e hap ti po'og atipy piaria wẽ pywiat kai. Mi'i tupono yt naku i kahato wato­'o­ky­ry'i aheha­kye­ra'at hat ete. Ma'ato yt watat i Ha'yru e hap hawyi watipun ne'i aheha­kye­ra'at hap hawyi aikotã aru. — Yt atiky­'esat i emiium Iesui ai'e hawyi aikotã aru. Ta'i yt kat i hin i aru wati­puẽti mu'ap Tupana kapiat mio tã ai'e hawyi. Ma'ato ai'a­piheg hap yn na'yn topy­hu'at yt watat i imiium hawyi. Sa'a­wy'i aheha­kye­ra'at hap ete aimu'e kahato Aika­'iwat Iesui. I'ewyte tosai­pe­piaria topot­mu­'eria kaipyi aimu'e kahato wy. Ta'a­tu­moheg kahato i'e hap torania ahowawi. \v 4 Katu­pono Aika­'iwat Iesui ti'a­tu­po­wyro kahato tosai­pe­piaria tehay enoi hanuaria hawyi tutum tesaika hap i'atuepe. Topã'ãu tutum tomi­sepap ko'i ewywuat nug hamuat. Toipywo kahato tehay i'atuwẽ piat katu­pono ta'a­tunug imisepap yt miit'in misepap ewy hin i ipã'ãu esaika hap wywo. Mi'i hawyi i'atupiit pyi tuwẽtem hesaika hap miit'in moehãite hamuat. I'atupo i'atupiit pyi ta'a­tunug kahato miit'in yt ewy hin i miit'in mowa­nẽtup hamo miit'in wa'a­kasa hamo. Mi'i hap kape te'e­ra­ha'at i'atue­saika hap kape hawyi pywo i'atu'e. Tutum Topã'ãu i'atuepe topotpap nug waku kahato hamo. Tomi­ky­'esat ewy toimõ'ẽ yne tesaika hap i'atuepe. \v 5 Ui'y­wania pywo ti rat yt karãpe i Tupana tunug temiit'in atipy piaria Yi Pakuwiat Morekuat no — Woro­ho­'onug eipe Miit'in Porekuat no yt e i atipy piaria pe Tupana. Meimẽwat yi totiaria porekuat no woro­ho­'onug yt e i. Ma'ato Tosa­'yru Iesui pe mio tã e — Woronug ni En Wuat'i Miit'in Porekuat no e. Mi'i hap etiat wyti mesup ahenoi hamuat ehepe. \v 6 Sa'a­wy'i wẽtup ok to'e miwan me — Tupana kat poteĩ miit'in ewawi uruewawi eraha'at kahato uruky'e kahato hap wywo e. Kat kawiano pyno urupã'ãu katu­pono uruto emiky'e kahato ko'i i'ewyte uwe sese Aheyke'et koro e. Kat poteĩ uruepiok kahato at ka'ap uruky'e hap wywo e. I'ewyte kat poteĩ ewyry teran kahato uruwywo. Kat poteĩ ehay teran kahato uruwyro Tupana e. \v 7 Tupana koitywy urumõ­typot hap iwato kahato aikotã atipy piaria ewy urumõ­typot En e. Kat poteĩ uruky'e mi'i kupitu e. Koitywy Urueyke'et etunug Yne Yne Eminug Ko'i Apykok Hano e. Ta'i imõtypot kahato hat En. Urueyke'et Painug Kahato Hat En Tupana e miwan me. \v 8 — Mi'i hawyi yne atopag Mi'i py ywyt'ok­pype ere'e Tupana. Mi'i Uimi­mõ­typot kahato topy­hu'at e. Mi'i aru atunug Wuat'i Porekuat no e miwan me. Pyno Mi'i Uruyke'et Wuat'i Porekuat nuat e. Mi'i pote ipo pe tutum torania hawyi yt kat i ra'yn yt ipo pe i re'ym e. Yne ra'yn ipo pe e. ma'ato mesup te yt i te ma'ato meiũran ti aru pywo sese topy­hu'at yne yne ipo pe to'e hap ewy e Tawi wepy hawe 8.4 piat pe. \v 9 Pyno koran aheha Iesui kape i'ewyte koitywy howawi aiwa­nẽtup hap. Mi'i ra'yn topy­hu'at hap kape aheha. Mekewat po'og iwato atipy piaria kawiat hat kape aiwa­nẽtup hap. Ma'ato mesu­wa­rotiat toĩne'en turan tuwe­mohit kahato. Atipy piaria e'yi kai te topy­hu'at. Yt atipy piat ewy hin i toĩne'en Aheyke'et mesu­wa­rote tuwe­pu'i nug hap e'at pe. Ma'ato ho'opot kahato aika­wiano hamo yi tote toĩne'en turan. Iku'uro miit'in ehakye­ra'at hamo. Koitywy Tupana tunug na'yn Wuat'i Porekuat no. Mi'i Miit tuwe­painug na'yn. Mi'i hawyi Tupana tunug Tosa­'yru Wuat'i Epa'i Koro wo ra'yn e. Mio koitywy Ahepa'i Koro wo Iesui ra'yn katu­pono Mi'i Miit ipitpit'ok yne aiminug sa'ag ko'i. — Koitywy waku ra'yn uiwa­nẽtup hawe eipe e Tupana ahepe. Koitywy wẽtup miit ewywuat wato­py­hu'at Tupana Ai'ywot ahepe. Wẽtup mẽpyt'in sok yn aito Aheyke'et mohey haria e. Ta'i yt watu­we­mõti hin i mesup te aiminug sa'ag sa'a­wy­'iwuat ete katu­pono wato­mohey Tupana Sa'yru hawyi wẽtup miit ewy wato­py­hu'at i'ywot wywo. Eipe uheywyt'in uheinyt'in e Iesui ahepe. \p \v 10 Tupana ti'a­tu­mo­herep yne yne mesuwat yi tote atipy tote at yi waikiru ko'i toi'a­tu­'a­tunug wuat'i toran na'yn toi'a­tu­mo­herep yi y'y ga'apy mi'at aimikoi ko'i toi'a­tunug wuat'i meimuẽ­waria e. Toi'a­tu­'a­tunug yne yne hawyi toi'a­tu­'a­pykok kahato yne tominug ko'i e. Ta'i toi'a­tu­moe­wyry yne tominug ko'i e. Waku pe tutunug at ka'ap yne tominug ko'i e. Mi'i pytkai toipo­'oro Tosa­'yru Iesui ho'opot kahato mesuwat yi hawywiat aheha­kye­ra'at hamo. Mi'i hawyi toho­'opot kahato po'og aikai mesuwat yi tote hawyi yt totoiat hin i ma'ato To'ywot miky­'esat ko'i tutunug yne. Toho­'opot kahato toĩne'en hawe toku­'uro hawe hawyi waku wato'e aiiã'ãg hap upi Aika­'iwat ewywuat — Mesup waho­'opot ma'ato Iesui po'og ho'opot aikai waku wato'e. Aheha­kye­ra'at hat ho'opot kahato aika­wiano hamo aiky'e pote waku wato'e. Aiky'e kahato hawyi ahereto atipy kape Aheha­kye­ra'at hat waku wato'e aiwo­'ope are. \p \v 11 Iesui ti aikoho kuap kahato. Pywo ti rat aipy'a piat aiminug sa'ag ko'i aiwa­nẽtup hap ko'i toimo­weityk kuap. Mi'i hawyi ainug To'ywot sa'y­ru'in saki­'yt'in no. Tupana mẽpyt'in no ainug hawyi Iesui Aheyke'et Aikywyt toĩne'en. Waku pe kahato hawyi wato­py­hu'at. Aikoho tosuu wo hawyi yt tuwe­mõti i to'e hamo ahepiat — Mi'iria ti uheywyt'in ko'i uheinyt'in ko'i e hap pupi yt tuwe­mõti hin i to'e hamo. Aheyke'et Aikywyt Iesui wati­mohey hawyi aikoho tosuu wo hawyi waku kahato e. \v 12 Sa'a­wy'i mio tã e Ha'yru Tupana pe — Woro­mo­herep En Papai wuat uheywyt'in uheinyt'in me e aikope aikope te'e­ru­we­'a­tunug ehay kuap hamo hap upi e. Mi'i pote — Areĩne'en i'atu­py­'a­setpe emõtypot hamo Papai uhehay wo uiwepy hamo irania'in wywo emõtypot haria yatype emõtypot haype Papai e morekuat Tawi miwan 22.22 pe. \v 13 I'ewyte mio tã e Ha'yru Tupana pe — Emohey uhepiat hap koitywy tuwehik kahato ra'yn uhete e. Eraha'at ro uhowawi Papai e. Koitywy emohey haria ahyt ra'yn tukup­te'en na'yn uiwywo emiium ko'i esa'y­ru'in ko'i esaki­'yt'in ko'i e sa'a­wy'i Tupana ehay moherep hat Isaia miwan 8.18 pe. \p \v 14 Pyno aito miit kawiat ma'ato — Uha'y­ru'in uhaki­'yt'in eipe e Tupana ahepe Tosa­'yru mohey haria pe mesup. Miit pu'i kawiat kahato Iesui piit ma'ato yt karãpe i tutunug yt naku i. Iku'uro aika­wiano hare pote tuwenug miit no i'ewyte wẽtup piit ewy iwywo wato­py­hu'at wati­mohey hawyi e. Wẽtup suu ewy kahato iwywo aito i'ewyte aihep ta'yn ahiag po pyi tutu'u yne aiku­'uro hap hawyi. Sa'a­wy'i ahiag aimo­ken'ẽ kahato aiku­'uro hamo ma'ato mesup Iesui tihep ta'yn mekewat aimo­ken'ẽ hap. \v 15 Nimo te turan ni aiku­'uro hap pupi wato­ken'ẽ kahato. Sa'a­wy­'i­tewuat aheĩne'en hap ti aiken'ẽ aiku­'uro pupiat hap yn ni toĩne'en ahete ma'ato mesup yt kat i ra'yn katu­pono Aheyke'et Aikywyt iku'uro aheiam me pote. \p \v 16 Iesui topy­hu'at miit piit ai'e­wywuat pote. Yt tuwe­pu­'inug hin i atipy piat topu'i ewy ma'ato mesuwiat mu'i ewy yn tuwe­pu­'inug hawyi aipiit wo topy­hu'at. Aha'a­se'i Aparãu Saipepiat hemia­riru Emiariru kaipywiat tuwe­pu­'inug yne miit'in mesu­wa­rotiat powyro hamuat. \v 17 Mi'i hawyi tuwe­'y­wã'ĩ miit no tuwe­mo­herep. Miit kahato no ra'yn topy­hu'at. Mi'i tupono waku kahato Miit Mi'i hat. Tuwe­moe­ha­ky­'e'i tuwewi aika­wiano hano Ahepa'i Koro topy­hu'at pote toha'up nug na'yn aiminug sa'ag Tupana pe. Tutu'u yne ai'a­piheg hap ko'i hawyi aiwywo topy­hu'at. I'ywot Tupana waure wo topy­hu'at aiminug sa'ag ko'i kai koitywy. Yt karãpe i aima'at hano topy­hu'at i'ewyte yt karãpe i To'ywot ma'at hano topy­hu'at. Mi'i pote Ahepa'i sese Mi'i. \v 18 Ahepa'i Iesui tikuap kahato ahepiat ho'opot hap i'ewyte ahiag kaipywiat ahã'ãg hap tohã'ãg yne. Mi'i tupono ihaky­'e'i kahato ahepiat ho'opot turan. Aika­wiano hat kahato topy­hu'at Mi'i Iesui. Toikuap kahato ahã'ãg piat ahã'ãg hap pote koitywy aipo­wyro kuap kahato ahiag miat aima'at turan. Aipo­wyro kuap kahato ahepiat ho'opot hap e'at pe katu­pono toikuap kahato ahiag piat toiã'ãg hap. Sa'a­wy'i mesu­wa­rote toho­'opot kahato miit'in miky­ry'i hap ete mi'i pote aipo­wyro kuap kahato ahepiat ho'opot hap ahete turan. Ta'i Iesui tikuap kahato ahatek hap saty hap mesup watikuap. \c 3 \p \v 1 Pyno Iesui po'og atipy piaria kai i'ewyte mesu­wiaria kai. Waku watu­wa­nẽtup kahato aimi­mohey kape. Tupana mimowaku ko'i aito uiwy­ria'in. Aito wẽtup ok ywyt'in ko'i wo yn Tupana ainug Aheyke'et Iesui pote. Aito wẽtup sok yn wuat'i atipy kapiat wat hanuaria aito. Koitywy Tupana aikaykay atipy kape. Mi'i pote waku watu­wa­nẽtup kahato Ahepa'i Koro Iesui kape hawyi — Iesui Ahepa'i Koro wato'e irania'in me mi'i pote wẽtup yn miit ewywuat wato­py­hu'at wẽtup ehay ewy yn wato'e. \v 2 Sa'a­wy'i aha'a­se'i Musei ti'a­tu­'a­pykok Tupana emiit'in Tupana piat topo­'oro hap ewy. To'ya­ty­piaria ewy tutunug. Yt ipohep hin i i'atu­ky'e hap ete. Mi'i pote Musei Tupana mimõ­typot kahato wo topy­hu'at. Ma'ato Ha'yru Iesui po'og Musei kai — Mi'i Miit Uimi­mõ­typot Po'og e Tupana. Yt uwe i mi'i rẽ mi'i kai uimi­ky­'esat yn nug hat e. Mi'i Miit po'og uiwa­nẽtup hawe uimi­ky­'esat nug yne hat e Tupana Iesui etiat. \v 3 Pyno Musei Tupana mohey haria apykok kahato hat Tupana emiit'in powyro kahato hat. Mi'i hawyi Iesui po'og Musei kai katu­pono po'og toi'a­tu­'a­pykok Tupana yat piaria Musei kai e. Pyno Tupana yat piaria Akag Iesui topy­hu'at Tupana yat piaria Apykok hat sese. Tupana yat yne nug hat toĩne'en. \v 4 Uiwy­ria'in karãpe aiminug ai'yat ipakup ikahu rakat topy­hu'at aimi­mõ­typot kahato hamo toine'en. — Ta'i ehepap kahato yat nug hamuat e miit'in ahepe. Ikahu tig iatu'e ahepe ai'yat pakup hawyi ainug hap aimõ­typot hap topy­hu'at. Ma'ato po'og po'og Tupana mõtypot hap wato­py­hu'at ai'yat kai katu­pono inug hat aito pote. \v 5 Pyno Tupana miky­'esat ewy Musei tunug Tupana yat piaria apykok hap ete. Ipotpap Tupana mohey haria apykok hap ete. — Atunug aru e'e hap ewy e Tupana pe. Mi'i hawyi ihay kahato aikotã aikotã Tupana to'e hap ewy to'e. \v 6 Ma'ato Aipo­typot Iesui po'og Musei kai kat pote Tupana Sa'yru sese pote. Mi'i pote po'og waku topy­hu'at i'yat piaria apykok hamo Ha'yru pote. Musei Tupana eropat hat ma'ato Iesui Ha'yru sese. Pyno aito imohey haria Tupana yat piaria ewywuaria watoĩ­ne'en. Ta'i mi'i tã aito wato­mohey pot'i pote — Uito imohey hat wato'e yt aiwe­mõti hin i pote. Pywo ti rat Iesui yn aimie­katup ai'e pote. Iesui yn aheha­kye­ra'at kuap hat wato'e pote. Yt kat i aiwe­mogyt hap aiku­'uro hap mesup wato'e. Mio tã ai'e pote Tupana yat piaria wuat aito. \v 7 Koitywy Tupana Pã'ãu Wakuat aimu'e kahato mio tã e — Karãpe Tupana ihay ewywo turan o yt ehewã­'ãhik tei'o ehewaure ka'a e. \v 8 Yt epy'a ran nei'o e. Yt ere'e sa'ag nei'o eipy'a pe — Yt atiky­'esat i uipy'a pe Tupana ehay e hap ewy yt ere'e tei'o. Yt eweikup­te'en nei'o aikotã ai'y­wania sa'a­wy­'i­wuaria ipy'ahak takaria yahig notiaria ewy e. Katu­pono mi'iria tu'uka kahato Tupana ete. Ta'a­tu­hã'ãg kahato Tupana ta'a­tu­minug sa'ag wo sio uru'a­piheg sio yt hap kuap hamo. — Pyno yt naku i mi'iria ewy ewetunug e Tupana Pã'ãu ahepe. \v 9 Pyno mio tã e Tupana mesup ahepe. — Yahig notiaria ehe'yian­miaria uhã'ãg kahato ta'a­tu­minug sa'ag wo sio ati'a­tu­'a­piheg sio yt hap kuap hamo e. Mot'i uhã'ãg e hawyi uimo­py­'ahak teran 40 anu itote e. Te'e­ra­'a­kasa yne uiminug wakuap ta'a­tuepiat ko'i pytkai yt miit'in minug kuap i ko'i atimo­herep kahato i'atuepiat pytkai yt uimohey i e. \v 10 — Mot'i hawyi uimo­py­'ahak kahato ehe'yian­miaria eha'a­se­'i'in e. Ei'y­wa­niaria wanẽtup hap yt karãpe i waku atipuẽti e. Yt naku i hap kape yn i'atu­wa­nẽtup hap. Ati'a­tu­mo­'a­kasa kahato uipu'ap uiwa­nẽtup waku rakat kapiat ma'ato — Yt uruiky­'esat i i'atu'e uhepe e. \v 11 Mi'i pote uipy­'ahak i'atuete ei'y­wania sa'a­wy­'i­wuaria ete e. Mi'i hawyi mio tã are'e i'atuepe. — Uimo­py­'ahak eipe e. Woro­ho­'okuap ta'yn eipe e. Yt naku i nug haria eipe e. Mi'i pote aru woro­ho­'o­'a­pihag ui'e hap ewy e. Eweipap yne mesuwat yahig wato tote e. Yt eweipuẽti i eimo­wepit hap yi wakuat rote aikope ewemohy hap tote e sa'a­wy'i Tupana ai'y­wania Epereu ywania pe. \p \v 12 Uiwy­ria'in uheinyt'in wẽtup yn I'ywot rakaria aito pote woro­ho­'o­nãpin — Waku aiwe'eg wo Ahetu­pana mohey hap pun hap pupi katu­pono yt naku i kahato aipy­'ahak Tupana ete hap are'e. Yt naku i watoiat Tupana yt kat i imohey hap aikawiat haype. Yt naku i wato­py­hu'at wuat'i e'at piat ieĩne'en hat ewanĩkap mo Ahetu­pana atoiat haria wo. \v 13 Ui'y­wania waku wato­py­hu'at aito wo'o­ky'e haria wo katu­pono mesup ta'yn wato­'o­po­wyro kuap. Waku mesup ta'yn wato­'o­po­wyro aipy'a heg Tupana kapiat hap monik hamo. Waku wato­'o­ky'e mesup ta'yn mesup te katu­pono yt watikuap i sio toine'en mũki­'ite aiwanuat sio yt hap. Sa'ag nug hap aheko aima'at kahato hap topy­hu'at wuat'i e'at pe e. Waku wo'o­ky'e haria wo wato­py­hu'at. Mũki­'ite put'ok'e pote waku yn mi'i tã hap nug haria wo watu­kup­te'en hawyi mũki­'ite e'ihot'ok waku wo'o­ky'e haria wo te'en te'en wato­py­hu'at wuat'i e'at pe mesuwat ewy. Yt pote wo'o­ma­'at'i haria wo wato­py­hu'at. \v 14 Pyno waku uiwy­ria'in wato­mohey aheĩne'en hap ok tã aikotã sa'a­wy'i wato­mohey hap ewy te te'en te'en waku wato­mohey Iesui hawyi yt naku i wẽtup mohey hap kape i kowo'i kowo'i ne'i wati­'ywyk ywyk imohey hap. Waku wato­mohey Iesui akasa hap kape. Waku iheg me imohey hap ete aiku­'uro hap kape. Mi'i tã watunug mote Aika­'iwat ekatu­wyria wo wato­py­hu'at torania aitoria wuat'i e'at pe. \v 15 Tupana piat ai'y­wania nãpin hap ewy woro­ho­'o­nãpin. Mio tã e Tupana sa'a­wy'i miwan me — Koitywy eweikuap uhehay pote yt eweikup­te'en nei'o ipy'ahak takaria wo uhehay ete e. Yt eweikup­te'en nei'o sa'a­wy­'iwuat uhehay pun haria wo aikotã eha'a­se­'i'in yahig notiaria ewy e. Uiwy­ria'in yt naku i wato­py­hu'at ipy'ahak Tupana etiat rakaria aha'a­se­'i'in sa'a­wy­'iwuat ewy. \p \v 16 Uwe apo ipy'ahak sa'a­wy­'i­wuaria Tupana piat ta'a­tu­nãpin hap ete. Ta'i ai'y­wania aha'a­se­'i'in Musei mihep wanĩ­kap­tiaria po pywiaria ko'i i'atu­py­'ahak kahato Tupana nãpin hap ete. \v 17 Uwe apo meimuẽ­waria 40 anu turanuat yahig wato tote sa'ag yn nug haria Tupana mõpy­'ahak hanuaria. Ta'i aha'a­se­'i'in ai'y­wa­niaria Iuteu ywania. Ta'i ai'y­wot'in aity'in topap yne i'atu­minug sa'ag ti'a­tu­'uka. \v 18 Uwe wywo Tupana to'e sa'a­wy'i — Pywo ti rat yt wẽtup ok i atipuẽti eiperia waku rakaria pote yt uwe i teke kuap eiperia uhe'yi pakup we aikope aiwo­'o­mo­wepit hap kape aiwe­mohy hap kape e ipy'ahak takaria pe ahe'yian­miaria pe Tupana. \v 19 Pyno ahary'in aha'a­se­'i'in yt tipuẽti i ta'a­tue'yi wakuat yi Kanã'ã Tupana — Atum aru e pytkai. Ta'i yt ta'a­tu­mohey i — Atum aru e hap pote yt ta'a­tu­puẽti i. Yt naku i yt wato­mohey i mi'iria ewy are. \c 4 \p \v 1 Pyno mio tã e Tupana sa'a­wy'i — Eweihyt'ok yi pakup we yi Kanã'ã pe pote eiwe­mohy aru itote uiwywo ui'e hap ewy e. Pyno to'iro watu­we­hyt'ok Tupana e'yi pakup we iwywuat aiwo­'o­mo­wepit hap kape. Waku wato­ken'ẽ kahato yt wateke i hap pupi. \v 2 Pyno koitywy watikuap mekewat sehay aikotã sa'a­wy'i aha'a­se­'i'in tikuap hap ewy ma'ato ta'a­tukuap pytkai yt kat hamo i topy­hu'at yt ta'a­tu­mohey i pote. \v 3 Mio tã e ai'y­wa­niaria nimo te wuaria pe — Uimo­py­'ahak haria eipe e mi'i pote pywo ti rat yt karãpe i aru eiwe­hyt'ok aikope aiwe­mohy hap kape yi wakuat pe yt uimohey i eipe pote e. Ma'ato aito imohey haria pote aiwe­mohy Tupana piat hap toĩne'en i'e hap ewy katu­pono karãpe Tupana tunug yne hawyi — Waku ra'yn toran na'yn e mi'i hawyi tuwe­mohy. Mi'i hap ewy waku watu­we­mohy iwywo e morekuat Tawi wepy 95.11 pe. \v 4 I'ewyte Tupana henoi aikotã sa'a­wy­'ite tuwe­mohy hap etiat miwan me — Tutunug yne mesuwat mytyp at waty waikiru ko'i hawyi tuwe­mohy e miwan me. 6 e'at tuwe­potpap hawyi ipohep waku yne ra'yn tominug hawyi tuwe­mohy 7 e'at piat hawyi e miwan me. \v 5 Mi'i hawyi to'e tominug ko'i miit'in me — Eweikup­te'en no mesuwe hawyi woro­ho­'o­poi­tyro mono mesuwat uimikoi yi wakuat pe e. Eiwe­mo­wepit kahato hap atum teran ehepe mesuwe e ai'y­wania pe sa'a­wy'i ma'ato — Yt rat i'atu'e Tupana pe. Mi'i pote — Yt karãpe i eiwe­hyt'ok aru mesuwe aiwe­mohy hamuat uhetama pakup we e Tupana haty wo morekuat Tawi miwan 95.11 pe. \v 6 Yt ta'a­tu­mohey i pote yt tuwe­hyt'ok kuap i tawa wakuat Kanã'ã pe. Mi'i pote mesup Tupana to'e irania'in me wuat'i ywania pe — Waku eiwe­mohy mesuwe uhetama pe uiwywo e ahepe. Ai'y­wania sa'a­wy­'i­wuaria yt imohey i Tupana toi'a­tu­nãpin kahato pytkai. Yt tuwe­hyt'ok i Tupana wemohy hawe yi kanã'ã pe. Pyno waku aiwe'eg wo hap wywo wateke Tupana wemohy hawe atipy pe i'ewyte mesuwe toiky­'esat. \v 7 Tupana ti'airo aiwe­mohy hap e'at yt sa'a­wy­'iwuat yi kanã'ã piat yt ewywuat i. Mio tã e Tupana mesup ahepe — Koitywy ehe'at sese eiwe­mo­wepit hamuat e. Mi'i pote meiũran Tupana ihay i ra'yn morekuat Tawi wẽ pyi aiwe­mohy sese hap e'at ete ihay — Mesup e'at eweiwe­mohy teran wuat'i e'at pe pote eweĩ'ẽ ro uhowawi mesup e. Eweikuap uhehay pote yt eweimopun nei'o eipy'a pe eikaykay hap kape e Tupana ahepe morekuat Tawi wepy 95.7 pe. \v 8 Pyno aha'a­se'i Musei yt teke i yi Kanã'ã pe ma'ato haipepiat Iusue hupi ai'y­wania Epereu pusu kuap haria nimuat tuwe­hyt'ok yi Kanã'ã pe e. Ma'ato itote yt te'e­ru­we­mohy hin i yi Kanã'ã pe. Tu'uka hap yn ta'a­tunug itote irania'in ywania wywo. Ma'ato mi'i pytkai — Atum aru meiũran ehe'at sese eiwe­mohy hap e Tupana ahe'yian­miaria pe. \v 9 — Ma'ato tut aru eiwe­mohy hap e morekuat Tawi. Ma'ato sa'a­wy'i yt kat i itote morekuat Iusue e'at pe. Mio ti wati­ky­'esat pote toĩne'en na'yn aiwe­mohy Tupana kaipywiat hap aiwepit hap aito Tupana emiit'in wuat pote. \v 10 Aheha­kye­ra'at ra'yn hawyi waku yne ra'yn hawyi aiwe­mohy hap ewy toĩne'en. Yt kat i aipotpap po'og aiwe­ha­kye­ra'at hamuat katu­pono Iesui potpap upi aheha­kye­ra'at hap toĩne'en. Aria'yp posok tote toikyiat aiwepit hap. Tuwe­mohy ra'yn mesup Iesui. Apyk pe ra'yn toĩne'en. Waku ra'yn watu­we­mohy iwywo. Mi'i pote yt naku i watu­we­potpap aheha­kye­ra'at hap kyi'at hamo ne'i katu­pono aheha­kye­ra'at hap kyi'at hap toĩne'en na'yn Aika­'iwat tunug. \v 11 Sa'a­wy'i — Eweiwe­hyt'ok o ehe'yi Kanã'ã pe e Tupana ahe'yian­miaria pe. Waku itote eiwe­mohy e ma'ato — Yt i'atu'e. Mi'i hawyi howasat rakaria wo tukup­te'en yahig note. Yt naku i mio tã wato'e Tupana pe. Waku wato'e — Ta'i urupap kahato eupi waku wato'e. Urutu­we­mohy teran kahato ewywo waku wato'e. Yt naku i aho'o­wasat hap topy­hu'at nagnia ewy uiwy­ria'in. \p \v 12 Tupana aikuap kahato. Tehay hãi hyk kahato aikotã kyse'yp haĩhyk to'owa piat rakat sura­ra'in ekyse'yp ewywuat Tupana e hap. Hãihyk hesaika mekewat kyse'yp ewywuat Tupana ehay teke kuap kahato aipiit pe aiwa­nẽtup hawe. Toitek tek kuap kahato aiminug sa'ag ko'i. Tupana ehay aimoieĩ­ne'en kuap kahato. Yt heremo i aipiit piat rakat yt naku i hap toipuruk kuap kahato aiwa­nẽtup hap kaipyi aipiit pyi. Hesaika kahato Tupana ehay aimoe­hãite hap nug hamuat aiwa­nẽtup hawe. Tupana ehay tikuap kahato aipã'ãu. Toikuap kahato kat e hap kat e hap aipiit pe toĩne'en hap sio wato­mohey teran sio wati­mõ­typot teran sio watu­we­mõ­typot teran sio miit'in aimõ­typot hap yn wati­ky­'esat sio Tupana mõtypot hap wati­ky­'esat hap. Kyse'yp haĩhyk takat ewy Tupana ehay tipo­'oro kuap kahato yt naku i aiwa­nẽtup hap pya pyi aikai. Toipat'ok kuap kahato yt naku i sio waku hap. Toikuap yne aipiit piat yt heremo i rakat. Toikuap kahato aipy'a piat aimi­ky­'esat ky'esat hap toĩne'en hap ihay teke teke kahato aiwa­nẽtup hawe pote. I'ewyte kan hamõi watunug wakuap hap toikuap. Toikuap aiwa­nẽtup waku sio yt hap. Kat pote mekewat sio Tupana ky'e hap aikai sio yt mi'i i hap toikuap. Sio aiwe­mõ­typot hap sio Tupana mõtypot hap toikuap. Yt heremo i rakat wen aiwa­nẽtup hap toikuap yne aipy'a piat aimi­ky­'esat ko'i kyse'yp hãi hyk to'owa piat rakat ewywuat tehay wo. \v 13 I'ewyte Tupana tikuap yne yne miit'in waku hap sio yt naku i hap wuat'i ywania wat aikope aikope gupte'en hap tote katu­pono yne aiminug ko'i miit'in mi'iria pote. Yt watu­wemig kuap i Tupana pupi aiwa­nẽtup hap waku sio yt hap toikuap yne pote. Aiminug ko'i i'ewyte heremo yne Tupana pe sio waku pe sio yt naku i pe hap toikuap. Pyno waku aiwe'eg wo katu­pono meiũran tuwe­mo­herep yne kuap aiminug ko'i wuat'i ehamo. — Kat poteĩ mi'i tã ne'i ewetunug e aru ahepe. Kat poteĩ mio tã ne'i erewa­nẽtup e aru Tupana ahepe. Uiwesat ro e aru. Ara'a­kasa yne tig eminug ko'i e aru ahepe haty wo. \v 14 Ma'ato toĩne'en wẽtup aika­wiano hat ihay Tupana wywo rakat Mi'i Miit ri Ahepa'i sese Iesui. Ha'a­wy­tepyi tutunug yne To'ywot miky­'esat ok tã hawyi ti ta'am atipy kape. Teke ra'yn To'ywot wywuat pe Ahepa'i Koro sese. Mi'i tupono waku wato­mohey Mi'i Mi'it aiku­'uro hap kape. Mi'i tupono waku wato'e yne e'at pe howawi — Woro­mohey En Iesui wato'e waku. \v 15 Katu­pono Ahepa'i Tupana wywuat ihay aika­wiano hat yt mesu­wa­ro­tiaria yt ewy hin i. Karãpe ahete ahatek hap put'ok'e hap haty hap topy­hu'at hawyi toikuap kahato katu­pono Mi'i Pa'i haty'u kahato satek hap sa'a­wy'i tuwete. I'ewyte yt ahesaika i hap toikuap kahato katu­pono sa'a­wy'i mesuwe ai'ewy tohã'ãg tosero hap mesuwat yi tote. Sa'a­wy'i hã'ãg ahiag kaipywiat hap toikuap kahato yt naku i nug hamuat hap katu­pono ahiag hã'ãg kahato Iesui yne yt naku i mug hamuat katu­pono Iesui aipiit pi'i eweywuat kawiat sese Ahepa'i Koro hawyi yne toiã'ãg ahiag miat hap toikuap ma'ato yt ta'at i toma'at hap upi. Ta'i Aika­'iwat no kahato ti Ahepa'i toĩne'en. Karãpe yt naku i hap ahete pote aika­wiano hamo topy­hu'at aipo­wyro kahato ahiag sopo hamo. \v 16 Mi'i pote waku watuwat Tupana kape yt aiken'ẽ wywo hin i yt kat i aiwe­mõti hap wywo katu­pono toĩne'en aiwywo Ahepa'i Koro. Mi'i pote ti hegyi'at kahato Tupana ahepe Ahepa'i Koro ky'e haype Ahepa'i Koro emiit no watoĩ­ne'en mote. Wahenoi yne aiminug sa'ag tope pote meremo topy­hu'at waure wo. Wati­ky­'esat aipo­wyro hap ho'opot hap e'at piat pote waku merep wahenoi tope. Wahẽtup hawyi meremo tutum ne'en ne'i aipo­wyro hap. I'ewyte satek hap saty monik hamo wahẽtup pote meremo tutum ahepe teha­ky­'e'i hap. Ta'i hegyi'at kahato ahepe katu­pono Ha'yru Ahepa'i wo toĩne'en pote. Toĩne'en atipy pe ahehay moherep To'ywot piat hano Ahepa'i. Mi'i hawyi I'ywot aimoe­saika kahato kat e hap kat e hap niatpo kahato rakat ahete hap turan aimoe­saika kuap kahato e. \c 5 \p \v 1 Nimo te pyi Tupana ti'airo wẽtup miit ai'y­wania pa'i koro wo — Atiky­'esat en pa'i wo miit'in ehay moherep uhepiat hamo e i'ewyte i'atu­minug moherep uhepiat hamo e. Woro­'airo en wẽtup ok yn pa'i akag wo e. Karãpeĩ miit tunug sa'ag hawyi waku eti'auka i'atumiium wo ehũ i'atu­minug sa'ag hep hamo e. Mi'i etunug mote waure wo areĩne'en i'atu­minug sa'ag kai e Tupana tomi­'airo pa'i koro pe sa'a­wy'i ai'y­wania pe. \v 2 — Woro­'airo en miit'in atuky'e hamuat e. Karãpeĩ miit'in ui'atoiat hawyi waku paa'ere o epy'a pe miit'in satek hawyi e. Mi'i hawyi etimo­herep i'atuepe mu'ap uhowawiat e. — En miit kawiat ereĩne'en e i'ewyte etikuap miit'in miat i'aparap ta'yn hap yt i'atu­we'eg i hap ko'i yt ikuap kahato i hap ko'i hawyi waku eti'auka ta'a­tue­hũria ta'a­tue­ka­wiano i'ewyte ekawiano e sa'a­wy'i Tupana tomi­'airo pa'i koro pe. \v 3 — En ni tapy'yia ewy kahato i'aparap hat pote waku eti'auka ehũ emi'a­parap moweityk hamo i'ewyte emiit'in minug sa'ag ko'i hep hamuat e. Mi'i nug hamo woro­'airo e Tupana. \v 4 — Woro­'airo pa'i akag wo e. Yt miit'in mi'airo hap kaipyi i ereĩne'en pa'i koro wo ma'ato uimi­'airo en e. Yt naku i ere'e miit'in me — Ui'airo no eipa'i wo katu­pono uito yn waku pa'i akag airo hamo e. Yt e'e hap kaipyi pa'i koro wo ereĩne'en. Ma'ato ui'e hap kaipyi yn waku e. Nimo are'e Musei ywyt Arãu me — Woro­'airo en miit'in epa'i akag wo e. Ereĩne'en no miit'in py'a­setpe pa'i koro wo are'e Musei ywyt Arãu me sa'a­wy'i e. Arãu yt tuwenug hin i pa'i koro wo ma'ato uimi­'airo uimi­ky­'esat ewywuat ne'i Arãu e Tupana. \v 5 Tupana tunug Aika­'iwat Iesui Arãu ewywuat kahato ma'ato po'og mi'i kai. Yt tuwenug hin i Ahepa'i Koro wo Iesui. Yt tuwe­mõ­typot i pa'i wo ma'ato Tupana mimõ­typot no Mi'i Miit toĩne'en. Aikotã Tupana to'e sa'a­wy'i miwan me hap ewy — E'ywot sese ti Uito Uha'yru e. Wuat'i e'at piat Uha'yru En e katu­pono wuat'i e'at piat E'ywot sese wo areĩne'en e. Mesup e'at woro­mo­herep En wuat'i miit'in me Uha'yru hap e. En yn Uha'yru mesuwe miit kaipywiat e wepy hawe 2.7 miwan me. \v 6 Mi'i hawyi to'e Tupana wẽtup miwan me — Uha'yru e woronug en wuat'i e'at piat wuat'i ywania Pa'i Koro wuat woronug En mekewat aikotã sa'a­wy­'i­tewuat pa'i koro Meke­se­teki hap het rakat ewywuat sese Uha'yru e sa'a­wy'i morekuat Tawi Tosai­pepiat Iesui etiat 110.4 miwan me. \v 7 Mi'i hawyi mesuwat yi totiat toĩne'en turan Ahepi'i Sese Iesui ihay Tupana kape tuwak popuo tepiat haty'u hap wywo tohẽtup hẽtup tehay wo — Papai Papai e uihep En gu'uro po pyi e uiku­'uro hap kaipyi uihep o En gu'uro po pyi e haty wo. Mi'i hawyi Tupana tiwesat — Pywo Uha'yru atunug aru e'e hap ewy e. Worohep En gu'uro pyi e Uimõ­typot kahato hat En mote e uimi­ky­'esat ewy ne'i eku'uro pote e. Eremohit kahato mi'i pote woro­mõ­typot Uha'yru e. Emiẽtup ok tã worohep En gu'uro pyi e. \v 8 Tupana Sa'yru sese Iesui ma'ato toho­'opot popuo tuwe­mu'e Tupana miky­'esat nug hap ete paa'e hat ewy. Mi'i kaipyi aimo­hãpyk hamuat tutu'u yne tepiat ho'opot hap hawyi toikuap Tupana miky­'esat nug hap. Yt iku'uro teran i pytkai iku'uro aika­wiano Tupana miky­'esat toiky­'esat pote. \v 9 Aika­'iwat yt karãpe hin i i'aparap To'ywot miky­'esat nug hap ete pote — En yn miit'in ehakye­ra'at hano e Tupana. Iesui wato­mohey hawyi tutum aheĩne'en wuat'i e'at piat hamuat ahepe tomi­ky­'esat nug haria wo watoĩ­ne'en mote. \v 10 Toho­'opot kahu hawyi. — Pywo sese hãpyk takat miit En e Tupana tope. Ewaku hap uiat ewy pote waku En yne miit'in Epa'i wo e. En ni mekewat pa'i wakuat sa'a­wy­'iwuat Meke­se­teki ewywuat e. Pa'i Meke­se­teki Saipe­piano Sese woronug En e Tosa­'yru pe. \p \v 11 Uiwy­ria'in woro­ho­'o­mu'e teran Pa'i Meke­se­teki Saipepiat ete. Ahenoi teran po'og Iesui ete wen ma'ato ehewaure ka'a iperup kahato Tupana ehay etiat kuap hamo. Ta'i eweiket kahato eiwa­nẽtup hawe Tupana etiat eimu'e turan mi'i pote yt woro­ho­'o­mu'e kuap i yne Ahepa'i Akag etiano. \v 12 Mot'i eweikup­te'en Iesui mohey haria pytkai — Urumu'e i ro ewei'e yn yt uruikuap i te ti urumu'e hap Tupana eha etiat ewei'e at ka'ap haria eipe. Are pãi koitywy ti waku ra'yn miit'in mu'e haria wo eweikup­te'en ma'ato ti yt itag i te Tupana ehay kuap hap etiaria eiperia are. Mi'i hawyi ikuap perup i haria eweikup­te'en. Mi'i pote miit'in mimu'e wo te ne'i eweikup­te'en. Mi'i pote — Uruiwaure ra'yn sa'a­wy­'i­tewuat urumu'e hap e haria wo eipe. Mi'i pote urumu'e i ro mehĩ mana mekewat sa'a­wy­'iwuat sehay Tupana etiat ehenoi i ro uruepe ewei'e. Aikotã hirakat ihire te rakat ewy eweikup­te'en Tupana ehay kuap hap ete. Aikotã aimẽpyt hit yt tenuk kuap i iheg kahato rakat ete hap ewywuat kahato eweikup­te'en Tupana ehay u hap ete. Aikotã aimẽ­pyt'in mĩ hy yn iky'esat hap ewy eweikup­te'en. Tupana ehay mi'u pu'i ewywuat u hap ete yt eweikuap kuap i. \v 13 Niatpo rakat sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay etiat kurin kurin eweikuap. Aimẽpyt ihup te rakat ewy mĩ hy yn toisym kuap ewywuat eipe katu­pono yt eweikuap i te kat ko'i kat ko'i som sio pywuat sio yt pywuat i hap. Sio waku watunug sio yt naku i watunug e hap katu­pono Tupana pywuat hap yt eweikuap i te sio waku sio yt Tupana e hap yt eweikuap i te pote. \v 14 Ma'ato nagnia hãi rakaria ihãite rakaria tutu'u kuap kahato ipu'i kã'ã iheg nakat ihainia'in hary­po­ria'in. — To'iro watenuk i'atu'e aimi'u ra'yn i'atu'e. Mi'i hap ewy Tupana ehay miwan miat kuap haria ihãite rakaria Iesui mohey haria Tupana ehay kuap kahato rakaria tikuap kahato kat som waku watunug kat som yt naku i watunug hap ko'i Tupana e hap miwan miat pyi. Mi'i haria Tupana nug haria te'e­ro­py­hu'at ta'a­tue­hãite imohey hap etiano. Mi'iria mi'u pu'i u haria ewy are. \c 6 \p \v 1 Sa'a­wy'i kurin kurin watikuap Aipo­typot Iesui etiat. Kurin kurin watikuap ihay etiat. I'ewyte sa'a­wy'i aipot­mu­'eria Iuteuria aimu'e kurin kurin Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat ete. Mi'i ko'i toĩne'en ne aiwa­nẽtup hawe. Waku mi'i ko'i wen ma'ato po'og waku watikuap yne yne Iesui e hap yne yne iminug ko'i e. Waku watu­we­motag ikuap hap ete. Yt naku i wato­py­hu'at mekewat aimikuap hit hap ewy yn. Sa'a­wy'i — Ewetoiat ro eiminug sa'ag ko'i hawyi eweto­mohey ro Tupana i'atu'e ahepe hawyi i'atuehay upi watuwat. \v 2 Pyno ai'y­wania Iuteuria te'e­ru­we­piitsei te'e­ru­we­posei te'e­ru­we­pysei kahato aheko ewy. Mi'i hap yn sa'a­wy'i watu­we­mu'e. Mi'i watunug watunug aiwe­mõ­pokuap hamo pote — Waku pe wato­py­hu'at Tupana pe sa'a­wy'i wato'e. Sa'a­wy'i watu­we­ponug aimi­'auka aihũ tote hawyi tuweityk aiminug sa'ag wato'e sa'a­wy'i. Waku watoiat mi'i ko'i katu­pono mesup Aika­'iwat yn aheha­kye­ra'at kuap waku wato'e yn. Sa'a­wy'i aikotã aru iku'uro rakaria tukup­te'en hap kape yn watu­wa­nẽtup aikotã te'e­ru­we­hymut hap kape yn watu­wa­nẽtup aikotã aru Tupana ti'a­tu­hymut mi'iria gu'uro pyi hap ete yn watu­wa­nẽtup. \v 3 Sa'a­wy'i mi'i hap kape yn watu­wa­nẽtup Iuteuria ywania aito pote. Mesup koitywy waku watu­wa­nẽtup aheko kape ma'ato aikotã aimu'e hit hap kape hap ewy. Waku po'og watu­wa­nẽtup Iesui eko kape katu­pono aimu'e Iesui etiat po'og aheko sa'a­wy­'iwuat kai pote. \p \v 4 Iesui toine'en aipy­'a­setpe turan ai'y­wania tuwat kahato Aika­'iwat ehay upi — Pywo i'atu'e sa'a­wy'i Iesui e hap ete hawyi paa'i­'a­tu'e ta'a­tu­minug sa'ag ete hawyi i'atu­wepit kahato mekewat kuap pakup hap ete. Tupana Miium Iesui ta'a­tuiã'ãg sio waku sio yt hap ete sio Tupana ehay ihay sio yt hap kuap hamo ta'a­tuiã'ãg. Mi'i turan Tupana Pã'ãu wakuat i'atu­mu'e kahato ai'y­wania Iuteuria. Mi'i hawyi te'e­ro­py­hu'at Tupana Wakuat Pã'ãu eiam wo. \v 5 Mi'i hawyi Tupana ehay wakuat ete iwẽ pywiat kurin kurin ta'a­tukuap hawyi — Waku kahato i'atu'e. He kahato Tupana ehay i'atu'e ai'y­wania. Waku kahato aru karãpe put'ok'e ra'yn ti Tupana mesuwe Aipo­rekuat no i'atu'e irania'in ai'y­wania. \v 6 Mi'i ta'a­tukuap yne hap kaipyi ta'a­tu­'atoiat sa'ag Iesui. Ta'a­tupun yne imohey hap itote hawyi — Yt uruimohey i Mi'i Miit i'atu'e — Ewei'auka ro ewei'auka ro e haria tukup­te'en ai'y­wania. Ewei'auka aria'yp posak ete yt wati­ky­'esat i Tupana Sa'yru Aipo­rekuat no e haria mi'iria. Yt kan hamo i Mesuwat Miit i'atu'e haty wo ta'a­tuehay pirik wo. Mi'i hap kaipyi Tupana ti'a­tukuap mi'iria topy'a pe. — I'atuehay kaipyi Uha'yru auka hap kaipyi ati'a­tu­'a­piheg aru irania'in ai'y­wania tuwat Iesui mohey hap upi pytkai. Ta'a­tu­mohey rokirẽ ra'yn ta'a­tupun Iesui mohey hap. Mi'iria ewywuaria koitywy yt wati­morem kuap i ra'yn Tupana kape katu­pono Tupana Sa'yru pun haria ra'yn mi'iria. \v 7 Ma'ato aito Tupana Sa'yru mohey haria aikotã aiko wakuat rakat ewywuaria wato­py­hu'at yi wakuat i'aman sym hat ewy aito Tupana mikoi wakuat ewywuaria mikoi Tupana mipoi­tyro kahato ewywuat ko'i. Tupana tum i'aman hawyi ihãite kahato hap ewy wato­py­hu'at watat aheha­kye­ra'at hap hawyi. \v 8 Ma'ato aiko aimikoi yi yt kan hamo i ewy Tupana Sa'yru pun haria tukup­te'en. Hu ypia ewy hyri hyp ewy yt uwe i miky­'esat ewywuaria tukup­te'en yt imohey i haria. Mi'i hawyi meipepe ro ekahuro epyp e'u aria wato'e. Mi'i hap ewy topy­hu'at mi'iria. Ai'y­wania Tupana Sa'yru pun haria aria wo tukup­te'en aru aiko piat hyri hyp ewy. \v 9 Ma'ato eipe uiwy­ria'in uimi­ky'e ko'i yt mi'iria ewywuaria hin i eipe. Yt aiko aimikoi wẽki'a e'yi ewy hin i eipe are. Ma'ato aiko aipoi kahato hap ewywuaria eipe are. Woro­ho­'o­mohey kahato eipe uheka­tu­wyria. Aheha­kye­ra'at hat mohey sese haria eipe. Aheha­kye­ra'at hat moherep haria kahato eipe. Wuat'i miit'in eikuap Aheha­kye­ra'at hat mohey haria eipe hap. Ma'ato eipe aimikoi hẽ'ẽ kahato rakat ewywuat hap kaipyi eikuap miit'in. \v 10 Ta'i Tupana hãpyk kahato. Yt karãpe i toiwaure toky'e hap eipotpap tomõ­typot ehepiat hap etiat e. Yt toiwaure kuap i eiminug wakuat tomõ­typot etiat hap Tupana pote. Yt karãpe i toiwaure temiit'in powyro hap tomõ­typot toky'e ehepiat hap kaipywiat ko'i. \v 11 Pyno po'og waku mi'i hap ewywuat no watu­kup­te'en. Waku Tupana mõtypot hap kahato wywo watoĩ­ne'en. Imohey pot'i kahato aiku­'uro hap e'at kape yn waku imohey hap wato'e. \v 12 Pyno yt naku i watoĩ­ne'en iperup wo'o­mu'e hap etiat rakano ne'i are. Yt naku i iperup ne'i imohey hap ete. Yt naku i wato­py­hu'at yt ikuap teran i haria wo e. Yt naku i aiwa­nẽtup hap wati­mo­ken'ẽ ne'i Tupana Pã'ãu miat aimu'e turan. Waku watu­kup­te'en aikotã sa'a­wy­'iwuat Tupana ehay moherep haria ewywuat imohey iwato'in rakaria ewywuat meimuẽwat sa'a­wy­'i­wuaria Tupana ehay moherep haria ewy. Katu­pono mi'iria tukup­te'en wuat'i e'at pe Tupana mohey mot'i haria. Yt te'e­ru­we­mõti hin i — Atimohey ta'a­tu'e hap ete. Yt ta'a­tupun hin i ta'a­tu­mi­mohey Tupana piat — Atunug aru e hap mohey hap. Waku mi'iria ewywuaria watu­kup­te'en. Yt naku i pya kahato ne'i aiwa­nẽtup hap Tupana kapiat hap. \p \v 13 Waku wato­py­hu'at aha'a­se'i Aparãu ewywuaria. Sa'a­wy'i Tupana to'e Aparãu me — Pywo ti rat woro­poi­tyro en e. Uhet wyti Tupana e. Yt kat i miit mi'i rẽ po'og uhet kawiat e. Atunug aru emiari­ru'in waikiru i'atu kahato hap ewy e. Mi'i pote areset pehik atunug aru ui'e hap ete e Tupana Aparãu me. \v 14 — Woro­poi­tyro poityro e. Pywo ti rat atunug aru ui'e hap ewy e. Atimo­ty­py'i esa'y­ru'in e. I'atu sakpo typy'i esaipe­piaria yi kyt ewy i'atu hap ewy emiari­ru'in e Tupana Aparãu me. \v 15 Ma'ato Tupana yt meremo hin i hum to'e hap ewy. Mi'i pytkai toimohey pot'i Aparãu. Yt ipun hin i — Atunug aru e Tupana piat hap. Mi'i hawyi tuwe­mo­herep ta'yn ha'yru Isaki Tupana e hap ewy. \v 16 Karãpeĩ miit'in to'e ahepe — Atunug aru ui'e hap ewy to'e hawyi ma'ato yt wato­mohey i pote ta'a­tu­kaykay ra'yn ta'a­tue­tu­'isa ta'a­tu'e hamuat — Yt atunug i ui'e hap ewy pote heso rakat areĩne'en wuat'i ehamo i'ewyte Tupana ehamo e hamuat. Mio tã to'e hawyi wato­mohey po'og wuat'i ehamo to'e pote. \v 17 Ma'ato Tupana to'e tuwe­hamo yn — Atunug aru emẽpyt'in i'atu waikiru ewy e Aparãu me. — Areĩne'en hegyi'at kahato rakano aru emiari­ru'in ko'i pe e. Yt uheso hin i e. Atunug aru ui'e hap ok tã e. Meiũran aru ati'a­tu­poi­tyro esaipe­piaria e. Yt atiwaure hin i kat ui'e hap e. Ma'ato atunug aru ui'e hap ewy e. Uito Tupana pote atunug ui'e hap ewy e Aparãu me haty wo. Yt karãpe i kue wẽtup sehay atunug aru ma'ato atipyt­'atnug uhehay Uito Tupana pote e nimo te Aparãu me. I'ewyte yne esaipe­piaria pe pywuat ui'e hap kuap hanuaria tukup­te'en aru e. \v 18 Pyno atipyt­'atnug uhehay Tupana Uito pote e. Pywo yt uwe i imonik kuap ui'e hap — Atunug aru Tupana e hap Tupana i'e pote. Tupana yt heso kuap i mi'i pote waku wato­mohey kahato mi'i tã — Atunug aru e hap ko'i. — Urumo­wepit hat kahato En Tupana wato'e. Ewawi uruteput wanĩ­kaptia pupi. Uruto­pytyk kahato ehay — Atunug aru e'e hap. Pyno typy to'e — Atunug aru e hap ko'i. Typy tohenoi tehay ahepe. \v 19 Tupana e hap wẽtup — Woro­ho­'o­poi­tyro aru wuat'i e'at pe e hap aimo­wepit kahato. Mi'i hawyi i'e hap typy — Atunug aru e hap. Pyno pywo ti aru urueha­kye­ra'at wato'e tope. Uruhe­katup kahato urupy'a pe wato'e. Mi'i hawyi urueha­kye­ra'at aru to'e hap ewy wato'e. \p Aimi­mohey aikytyt kahato iheg me aikotã haity Tupana eiam sese kaipyi tut aipiit kape hap ewy. Ta'i imohey hap haity ewy. Yt karãpe i uruiwaure e'e hap Tupana wato'e. \v 20 Katu­pono mekewat Aimi­mohey Iesui teke Tupana eiam koro sese pe ra'yn. Sa'a­wy'i Ahepa'i Iesui teke Tupana eiam sese pe. Hewat­'ymo ti aito. Ahepa'i mekewat Meke­se­teki ewywuat po'og nakat Ahepa'i Koro wuat'i e'at piat. Yianme teke aikotã ahe'yara tuwe­moheg i'asaity ete. Mi'i hap ewy wato­mohey Tupana e hap — Atunug aru e hap wato­mohey kahato mi'i e hap hawyi aimoheg kahato Tupana ete wuat'i e'at pe saity iheg nakat ewy. \c 7 \p \v 1 Pyno ahenoi teran sa'a­wy­'iwuat pa'i wato Meke­se­teki etiat. Mi'i ti morekuat no topy­hu'at mekewat Ieru­sarẽi notiat ma'ato mekewat e'at pe tawa Sareĩ i'atu'e ta'a­tu­pusu puo ma'ato aipusu puo tawa wo'o­wese e hap wato'e. Sa'a­wy'i ti Tupana ti'airo temiit Meke­se­teki pa'i koro wuat miit'in ehay enoi tepiat hamuat. Tupana po'og ywaiti wuat'i kawiat mi'airo Meke­se­teki. Sa'a­wy'i Aparãu ta'aipok wo'o­'auka hap wato kaipyi wanĩ­kap­tiaria atu'uka hap kaipyi. I'atuekat yne topo piat wywo tut. Mi'i hap tote mu'ap upi pa'i wato Meke­se­teki tipuẽti. Mi'i hawyi toipoi­tyro aha'a­se'i Aparãu. \v 2 Mi'i hawyi Aparãu ho'oium tope wanĩ­kaptia pohari hap ko'i ipat'ok. 10 rakat kaipyi tutum wẽtup iwat. Iwato tutum pa'i akag Meke­se­teki pe. Meke­se­teki set aipusu puo wo'oe­waku nug hat akag e. Mi'i ti morekuat tawa Sareĩ totiat. Sareĩ aipusu puo wo'o­wese hap. Mi'i pote Meke­se­teki topy­hu'at wo'o­wese hap nug hat akag aipusu puo e. Aipo­typot Iesui ewywuat topy­hu'at morekuat Meske­se­teki. \v 3 Ma'ato Meke­se­teki uwe i'ywot kuap hat yt to'e i miwan miat pote. Uwe ity kuap hat yt to'e i iwan miat pote. I'ewyte uwe imẽpyt'in kat ywania hap yt uwe i ikuap yt to'e i iwan me pote. Sio i'ywã'ĩ hap toĩ sio yt hap yt watikuap i yt to'e i pote. Sio iku'uro sio yt hap yt to'e i pote yt watikuap i. Yt uwe i ikuap mi'i pote wuat'i e'at piat miit ewy topy­hu'at morekuat Meke­se­teki. Mi'i pote wuat'i e'at piat miit'in epa'i koro ewywuat topy­hu'at. Mi'i pote Tupana Sa'yru ewywuat kahato topy­hu'at. Mi'i Ahepa'i wuat'i e'at piat iã'ãkap kahato. \v 4 Ui'y­wania waku watu­wa­nẽtup morekuat Meke­se­teki kape katu­pono Iesui e'yianmiat iã'ãkap kahato topy­hu'at mi'i. Miit'in mimo­wato kahato mi'i. Aha'a­se'i koro Aparãu mimõ­typot mi'i. Ta'i toho­'o­pat'ok kahato tewa­nĩkap pohari hap kaipyi toho'oium wẽtup 10 rakat kaipyi mokekuat Meke­se­teki pe. Mi'i ti po'og Aparãu kai topy­hu'at katu­pono toho'oium tope. \v 5 Sa'a­wy'i ase'i Aparãu emiariru Irewi e hap het rakat toĩne'en ahepa'i koro wo. Mi'i hawyi yne Irewi saipe­piaria tukup­te'en ahepa'i wo. Mi'iria pe mesup watum aimiium ko'i Irewi saipe­piaria pe pa'i kororia pote Irewi saipe­piaria pote. Aikotã Tupana to'e hap ewy — Eho'oium o uhepe eimikoi hat ko'i wẽtup 10 rakat kaipyi pa'i koro Irewi saipe­piaria pe e hap ewy. Kat e hap kat e hap eimi­puẽti kaipyi eho'oium o uhepe wẽtup 10 piat e Tupana. Pyno mesup te aito Aparãu emiari­ru'in ko'i waho'oium ahekat pa'i koro Irewi saipe­piaria pe. Ma'ato sa'a­wy'i Irewi tum tekat Pa'i Koro Meke­se­teki pe katu­pono Irewi e'ase'i Aparãu tum tekat Pa'i Koro Meke­se­teki pe pote Irewi tum wy tekat Pa'i Koro Meke­se­teki pe te'a­se'i Aparãu po wo tutum hap ewy. Mi'i pote Pa'i Meke­se­teki Saipepiat Iesui topy­hu'at po'og Ahepa'i Koro wo ahepa'i koro Irewi saipe­piaria kai katu­pono Irewi i'ewyte hum ha'up Pa'i Koro Iesui Meke­se­teki Saipepiat pe. \v 6 Ma'ato pa'i koro Meke­se­teki yt Irewi ywania hin i. Yt Aparãu kaipywiat i ma'ato yt uwe i ikuap kat ywania morekuat Meke­se­teki toĩne'en. Mi'i kape aha'a­se'i sese hum wuat'i kat ko'i kat ko'i. Toipat'ok hawyi toho'oium pa'i Meke­se­teki pe. Mi'i hawyi pa'i Meke­se­teki tipoi­tyro ra'yn aha'a­se'i Aparãu e — Tupana emowato e Aparãu me. Tupana mipoi­tyro toipoi­tyro te. \v 7 Pywo ti rat po'og Aparãu kawiat iwato Meke­se­teki kat pote yt po'og i mi'i pote yt toipoi­tyro kuap i. \v 8 Mi'i tupono koitywy aito ai'y­wania miium ko'i watum Irewi ywania pe ma'ato Irewi ywania iku'uro rakaria wo tukup­te'en torania ma'ato Ahepa'i Koro pakup Iesui yt mi'i tã i mesup. Aikotã to'e sa'a­wy­'iwuat miwan me hap ewy — Mi'i Miit toĩne'en wuat'i e'at piat Pa'i wuat e. En ni Pa'i wato Meke­se­teki ewywuat e miwan me morekuat Tawi wepy hawe. \v 9 Pyno sa'a­wy­'iwuat aha'a­se'i koro Aparãu tum na'yn pa'i koro Meke­se­teki pe tomiium ko'i. Pyno Aparãu topy­hu'at pa'i Irewi e'ase'i. Mi'i tupono sa'a­wy'i pa'i Irewi topy­hu'at te'a­se'i Aparãu piit pe. Mi'i hawyi Aparãu tum tomiium Meke­se­teki pe turan pa'i Irewi i'ewyte hum tomiium ko'i Meke­se­teki pe Irewi e'ase'i Aparãu po wo yt tuwe­mo­herep i te turan. Katu­pono pa'i Irewi e'yianmete ha'a­se'i Aparãu tum imiium Meke­se­teki pe. Mi'i turan Irewi toĩne'en ne iã'ỹi wo Aparãu piit pe imiairiru Irewi pote. Mi'i tã aha'a­se'i i'ewyte torania aito Aparãu emiari­ru'in watum yne aimiium Tupana piat Meke­se­teki pe Aparãu saipe­piaria iã'ỹi ko'i Iesui pote. \v 10 Sa'a­wy'i to'o­puẽti mu'ap tote morekuat Meke­se­teki wywo aha'a­se'i Aparãu. Mi'i turan aha'a­se'i pa'i koro Irewi'in aha'a­se'i Aparãu piit te tukup­te'en hã'ỹi ewy yt hẽtyt i te rakat ewy. Mi'i hawyi ta'atuium itote aha'a­se'i Aparãu po wo. \v 11 Pywo ti rat pa'i kororia ko'i Irewi'in kaipyi yt tut i aimo­hãpyk hap Tupana wywuat hap. Yt kat i rat aheha­kye­ra'at hap mi'iria kaipyi. Ai'y­wania ewãi hap yn tuwe­mo­herep ainãpin Tupana kaipywiat hap Tupana ehay kat som waku watunug hap watikuap Musei e'ase'i Irewi wẽ pyi. Irewi ywania kaipyi Musei tuwe­mo­herep ma'ato Tupana to'e sa'a­wy'i — Tut aru wẽtup ok Ehepa'i Koro pakup e. Mi'i Miit ti Pa'i Koro Meke­se­teki ewywuat toĩne'en e Tupana sa'a­wy'i morekuat Tawi pe. Pyno Ahepa'i Koro sese yt tut i Musei ywot'in Irewi ywania kaipyi i'ewyte yt Musei ywania kaipyi i te wy. Mi'i pote pa'i Musei ehay yt aimo­hãpyk kuap i Tupana wywo. Ma'ato aimo­hãpyk hamuat Tupana tipo­'oro wẽtup ok i Aipo­rekuat no Ahepa'i Koro wo mekewat Meke­se­teki Ewywuat Aheha­kye­ra'at Hat Iesui. \v 12 Pyno Ahepa'i Koro ipakup takat yt Irewi ywania ewywuat i ma'ato wẽtup kaipyi ra'yn ipakup takat toĩne'en. Ahepa'i Pakup Iesui kaipyi ainãpin Irewi piat yt hap ewy i. I'ewyte Irewi emiariru Musei yt ewywuat i. I'ewyte Musei ywyt Arãu yt kaipyi i Iesui ma'ato Ahepa'i Pakup Iesui kaipyi ra'yn ainãpin hap tut aimo­hãpyk kuap Tupana wywuat hap sese. Musei piat ainãpin hap yt ewywuat i. \v 13 Aha'a­se'i Musei yt kaipyi hin i Ahepa'i Koro Iesui. Yt Musei suu yt ewywuat i katu­pono Aha'a­se'i Iuta emiariru Emiariru ti Iesui. Yt karãpe i aha'a­se'i Iuta emiari­ru'in tukup­te'en ahepa'i koro wo. Yt karãpe i Iuta ywania tum aihũria Tupana pe aria pe mekewat yparakai aihũ wuk hap nu kawiat tote. Ma'ato mi'i pytkai mesup topy­hu'at Ahepa'i Akag wo Iesui mekewat Meke­se­teki ewywuat. \v 14 I'ewyte watikuap kahato aha'a­se'i Iuta emiariru emiariru kaipywiat tut Aheha­kye­ra'at hat Tupana Mipo­'oro Aipo­rekuat nuat hap. Ma'ato Tupana yt to'e i — Iuta ywania kaipyi tuwẽtem ahepa'i koro yt e i. Ma'ato watikuap Iesui topy­hu'at Ahepa'i Koro wo hap ma'ato wẽtup kaipyi Meke­se­teki pa'i koro ewywuat. Yt Irewi ywania i ma'ato Meke­se­teki ewywuat e hap kaipyi watikuap. \v 15 Iesui topy­hu'at Pa'i Koro wuat miit'in yt eko ewy hin i. Heremo kahato mi'i mesup watikuap ta'yn Iesui tuwe­mo­herep mekewat Meke­se­teki ewywuat sese. Aikotã aikotã Tupana to'e hap ewy. Mi'i ewywuat topy­hu'at Ahepa'i Koro wo. \v 16 Tupana mi'airo Iesui Ahepa'i Koro wuat ma'ato yt aheko upi hin i toi'airo. Aikotã irania'in aimi­'airo ahepa'i yt ewywuat hin i. Yt aha'a­se'i Irewi sa'y­ru'in hin i Mi'i ma'ato mi'i pytkai Tupana ti'airo katu­pono wuat'i e'at piat ieĩne'en hat Iesui pote mekewat Meke­se­teki ewywuat toi'airo Ahepa'i Koro wuat sese Mi'i. \v 17 Pyno ti mekewat miwan me mio tã e sa'a­wy­'ite Tupana to'e — Uha'yru mesup woro­'airo En miit'in Epa'i Koro wo ma'ato yt karãpe i ra'yn ekahuro En Pa'i Porekuat no hap e. Pa'i Meke­se­teki ewy En e sa'a­wy'i Tupana Tawi wepy 110.4 hap we. \p \v 18 Mekewat sa'a­wy­'iwuat pa'iria aimu'e hap ko'i ainãpin hap ko'i ai'y­wania wat yt put'ok'e i ahehay moherep Tupana kapiat hamo. Yt hesaika i miit'in mohãpyk Tupana wywuat hamo. Mi'i pote Tupana to'e — Yt kan hamo i i'atueko e katu­pono yt put'ok'e i miit'in ekyi uhowawiat hamo miit'in mohãpyk hamo e Tupana. \v 19 Sa'a­wy­'iwuat ahepa'i aimotag teran tehay wo sa'a­wy­'iwuat ainãpin hap ko'i ete. Toimo­pakup teran yne ma'ato mekewat sa'a­wy­'iwuat waku wen ma'ato yt hesaika i aimo­waku hamo. Yt aimo­pe­rup'i kuap i mekewat Musei piat ainãpin hap. Yt aimo­hãpyk kuap i yt watunug i pote. Wati­'a­parap yne mi'i hap ko'i ete pote. Pa'i Musei wãi'e hap upi yt kat i mu'ap Tupana kapiat hap katu­pono yt watunug kuap i yne Musei piat ainãpin hap ko'i pote. Ma'ato wato­mohey Pa'i Koro wo Iesui hawyi meremo watikuap Tupana. \v 20 Pyno sa'a­wy'i Tupana kapiat ihay rakat tukup­te'en pa'i koro wo miit'in mi'airo ko'i. Ma'ato Iesui Ahepa'i Sese wuat Tupana Mi'airo toĩne'en. Tupana ehay kaipyi topy­hu'at Ahepa'i Wato wo. — Pywo ti rat woronug En Wuat'i Miit'in Epa'i Wato wo e Tupana. Ewẽ pyi yn atiky­'esat miit'in ehay enoi hap e. Karãpe ehay turan meremo emiẽtup atum epe e Tupana Iesui pe. Emiit miẽtup ewẽ pywiat atum yne e. Karãpe uhehay teran miit'in kape mi'i hawyi ewẽ pyi yn uhehay e. Miit'in Epa'i Wato wo woronug En e Tupana Iesui pe Wuat'i E'at Piat Ieĩne'en Hanuat En mote e. \v 21 Mi'i pote woro­'airo En Pa'i Wato wuat mekewat pa'i wato Meke­se­teki Saipepiat En e Tupana miwan me Iesui piat pe. Yt karãpe i Tupana to'e irania'in pa'iria pe mio wat to'e hap ewy. I'ewyte Musei pe i'ewyte haipe piaria pe Tupana yt to'e i mekewat to'e hap ewy ma'ato Tosa­'yru pe yn to'e — En ni Uimi­'airo Miit'in Epa'i wuat wuat'i e'at piat ieĩne'en hanuat e. Yt uheso i rat e Tupana sa'a­wy'i Iesui piat morekuat Tawi wepy 110.4 piat pe. \v 22 Ta'i waku sakpo Iesui Ahepa'i Akag wo wati­puẽti po'og po'og irania'in pa'i ko'i kai. Katu­pono Tupana to'e hap ewy — En ni Uimi­'airo Pa'i wato wo e ma'ato yt karãpe i to'e Tupana irania'in pa'iria pe mi'i ta e hap. \v 23 Sa'a­wy­'i­wuaria i'atu kahato pa'iria tukup­te'en map haria ne'i pote yt ieĩne'en mot'i pa'i wo itote. Wẽtup iku'uro hawyi toĩne'en wẽtup i ra'yn haipe­piano. Ma'ato Wẽtup Ok yn waku I'atu'akag Sese Mi'i ti Iesui wẽtup ok takat. \v 24 Ma'ato koran pa'i wato sese mesu­wa­rotiat yt ewy hin i katu­pono Mi'i ieĩne'en wuat'i e'at piat hamuat Pa'i Pakup mo. Mesu­wa­rotiat pa'i ko'i iku'uro yne pytkai toĩne'en ne wẽtup teiam me atipy pe. \v 25 Ahepa'i Wato Pakup Iesui aheha­kye­ra'at kuap yne mesu­wa­ro­tiaria torania ywania e. Pywo ti rat torania Tupana kapiaria toi'a­tue­ha­kye­ra'at kuap ta'a­tu­ky­'esat imohey hawyi katu­pono Mi'i Miit ti mu'ap Tupana kapiat. Koitywy uwe uwe mi'i mu'ap upi toto Tupana kape Mi'i Miit tuwat hupi haria put'ok­'i­'a­tu'e Tupana kuap hap kape e. Kat emiit kat emiit put'ok'e kuap Tupana kape Mi'i Pa'i sehay upi. Ahehay enoi ok tã tohenoi Tupana pe. Yt toima'at hin i To'ywot ahehay wo i'ewyte tohẽtup kahato aika­wiano Tupana pe Ahepa'i Wato Iesui. \v 26 Mi'i miit ti waku kahato Ahepa'i Wato wo katu­pono aika­wiano hat aiwy kahato topy­hu'at. Aimi­ky­'esat toikuap kahato. Po'og po'og waku irania'in pa'i ko'i kai. Yt uwe i po'og Mi'i Miit kai. Tupana ewywuat wanẽtup hat Mi'i Miit. Tupana ewywuat wakuat nug hat Mi'i Miit Iesui. Mi'i pote Ahepa'i wo waku kahato. Yt aima'at kuap i. Yt ai'a­parap kuap i. I'ewyte yt uwe i i'aparap kuap teko sa'ag wo. Waku kahato Ahepa'i Wato wo. Yt karãpe i toi'a­parap irania'in miit'in ewy ai'ewy. Pywo ti rat po'og po'og waku wuat'i pa'i ko'i kai Ahepa'i wo Iesui irania'in i'aparap aparap haria ne'i pote. Tupana Mimõ­typot sese Ahepa'i pakup. Yt uwe i atipy pe po'og mi'i rẽ Tupana Mimõ­typot kai. — En po'og po'og atipy piaria kai e Tosa­'yru pe yn. En po'og po'og rakat torania kawiat e Iesui pe. \v 27 Ahepa­'iria mesu­wa­rotiat i'aparap aparap kahato Tupana piat ta'a­tu­potpap nug hap ete. Ai'y­wania pa'i ko'i ti'auka ta'a­tu­hũria ta'a­tu­'a­tuwuk wuk mohag wo ta'a­tu­minug sa'ag moweityk hamo — Urui'a­parap ta'yn ewawi Tupana i'atu'e hamuat. Ereĩne'en waure wo uruminug sa'ag kai i'atu'e. I'ewyte sa'a­wy'i ta'a­tu­'auka aihũria aiminug sa'ag pohag wo. Aihũria suu wywo ta'a­tu­mo­weityk teran ahepiat i'aparap hap. Ta'a­tu­hã'ãg kahato mi'i hap ete. Ma'ato mio Iesui iku'uro aihũria ewy aika­wiano aipohag wo aiminug sa'ag moweityk hamo Ahepa'i Wato pote. Yt kat i tominug sa'ag pytkai iku'uro aiminug sa'ag upi toho­'opot ai'a­piheg hap tutu'u hamo. Wẽtup mo yn iku'uro hawyi tuweium Tupana pe ai'a­piheg hap sa'up mo yt kat i tominug sa'ag pytkai. Iku'uro aiku­'uro hap u hamo. Wẽtup mo yn iku'uro mi'i hap yn imoma ra'yn aiminug sa'ag. Ma'ato irania'in pa'i akag ko'i aihũria atu'uka kahato i'ewyte ta'a­tu­hũria at ka'ap. Ma'ato Iesui ti wẽtup mo yn iku'uro hawyi waku ra'yn koitywy e Tupana. — Waku ra'yn e. \v 28 Irania'in pa'i ko'i aimi­'airo ko'i Irewi eko ewywuaria mi'iria miit aipu'i ewywuat ta'a­tu­'a­parap aparap kahato ai'a­parap hap ewy yne yt naku i nug hawiat. Iku'uro rakaria ai'ewy ahepa'i akag ko'i mesu­wa­ro­tiaria. Mi'iria yt naku i nug haria ai'ewy mesu­wiaria pa'i ko'i. Ma'ato Ahepa'i Akag Sese Iesui pakup we Tupana to'e haty wo — Woronug En Wuat'i Miit'in Epa'i Koro wo aru sa'a­wy­'iwuat mekewat pa'i Meke­se­teki ewywuat woro­'airo En e haty wo sa'a­wy'i Iesui pe. I'atu kahato pa'i mesuwe tukup­te'en e ma'ato mi'i turan woro­'airo En wuat'i miit'in Epa'i Wato wo e Tupana miwan me. Mi'i hawyi ti aru ereĩne'en na'yn wuat'i e'at piat miit'in Epa'i wo e Tosa­'yru pe. Waku En Pa'i wo Uha'yru e katu­pono En yn ui'ewy Uha'yru e Tupana Tosa­'yru pe. \c 8 \p \v 1 Pyno ahenoi i ehepe to'e Ahehay Enoi To'ywot piat hat ete. Mi'i ta'apyk To'ywot po sese kai aikope Tupana ta'apyk Morekuat Akag wo hap tote Tupana po sese kai ta'apyk wuat'i mimõ­typot rote Tupana mõtypot eiam sese tote. \v 2 Mi'i tote tohẽtup hẽtup ahupi ahepa'i koro wo toĩne'en pote ipotpap mekewat atipy piat Tupana eiam sese pe. Sa'a­wy'i pa'i akag Musei tunug yahig note Tupana mõtypot yat mi'at pe kawiat ipe hup ipe heryp'i kawiat tutunug i'ewyte sokpe kawiat. Ikahu rakat tutunug. Mi'i hap tote Musei topy­hu'at pa'i wo. Ma'ato Ahepa'i sese Iesui topy­hu'at atipy pe Tupana mõtypot eiam sese tote ikahu rakat rote yt miit'in minug hin i hap tote toĩne'en. Ipotpap Pa'i wo po'og po'og Musei minug kawiat rote katu­pono Tupana minug note ipotpap. \v 3 Karãpeĩ ahepa'i ko'i mesu­wa­ro­tiaria aimi­'airo ko'i i'atu­potpap aimiium Tupana piat hap ete ta'atuium aimiium tope hawyi ta'a­tu­'auka aihũria Tupana piat ta'a­tumiium mo. Ma'ato Iesui Tupana mi'airo Ahepa'i Wato Iesui wo hawyi tutum To'ywot Tupana pe To'ywot mowehum hap kahato ko'i. Aika­wiano hamuat ipotpap hap. Iwat imiium To'ywot piat ko'i po'og waku aihũria kai katu­pono tosuu aika­wiano hamo. \v 4 Ahepa'i Sese Iesui ti yt pa'i Irewi ywania saipepiat hin i. Mi'i pote po'og Pa'i wo pa'i Irewi kai po'og mekewat Musei minug sokpe kawiat Tupana mõtypot yat epa'i wato kai katu­pono toĩne'en kuap Ahepa'i atipy piat i'ewyte mesuwe Ahepa'i wo toĩne'en wuat'i e'at piat. \v 5 Pyno mesu­wa­rotiat Tupana eiam Musei minug yahig notiat aikotã Tupana eiam sese atipy piat iã'ãkap ewy kahato. Ahepa­'iria mekewat sokpe kawiat piat motpap nug haria tukup­te'en atipy pe Tupana eiam notiat motpap ewywuat Ahepa'i Wato Iesui iã'ãkap ewywuat. Aikotã Tupana to'e Musei pe ha'a­wyte mio tã e — Ewe'eg o Musei e. Waku etunug o uimõ­typot yat ui'e hap ewy e. Atiky­'esat hãpyk kahato ui'e hap ewywuat hap e. Aikotã atomo­herep epe sa'a­wy'i yity'ok tote hap ewy etunug o atipy pe e. Kat kupitu kat kupitu are'e yity'ok tote hap ewy etunug o e Tupana Musei pe tutunug inug hap e'yianmete. \v 6 Pyno Tupana tunug na'yn wẽtup ok Ahepa'i Ipakup takat ra'yn Tosa­'yru kawiat. Mi'i po'og heropat kuap torania pa'iria mesu­wa­ro­tiaria kai. Mi'i ti ahehay Tupana kapiat enoi kuap kahato To'ywot Tupana piat hat. I'ewyte ti Tupana Ehay Moherep Ahepiat Hat sese Mi'i. Aiwo­'o­wese hap to'ywot wywuat nug hat sese Mi'i Miit Akag. Koitywy po'og aiwesat kuap Tupana katu­pono ahehay enoi kuap hat toĩne'en na'yn mi'i pote po'og waku irania'in sa'a­wy­'i­wuaria pa'iria kai. Mi'i pote mio tã to'e Tupana tope — Atunug aru ui'e hap ewy Uha'yru e. Woronug En wuat'i epa'i koro wo wuat'i e'at piano e Tupana. Yt karãpe i Tupana to'e mi'i tã irania'in pa'i pe. Yt Musei pe te wy ma'ato mio tã Musei pe — Eipe mesu­wa­ro­tiaria pa'i ko'i wo woro­ho­'onug e yn. \v 7 Sa'a­wy'i Tupana to'e Musei pe — Atiky­'esat en miit'in wo'o­wese nug uiwywuat hap e. Mi'i hap ete Musei ipotpap kahato waku kahato ma'ato meiũran Tupana to'e tope — Atunug aru wẽtup ok Pa'i wo Esaipepiat e. Wẽtup ok ati'airo En ewywuat wo'o­wese hap nug miit'in wywuat hat e. Mi'i uhemiit sese e katu­pono Musei yt put'ok'e i wo'o­wese hap nug sese hamo. Mi'i pote Tupana tunug wẽtup ok i Musei ewywuat Pa'i Sese wo. \v 8 Sa'a­wy'i Tupana to'e aha'a­se­'i'in me — Yt put'ok'e i Musei uiwywuat wo'o­wese nug hamuat e. Mi'i pote aru meiũran wo'o­wese hap nug hat ipakup takat atunug e ai'y­wania sa'a­wy­'i­wuaria pe mekewat Isareu ywania pe. Yt ewetunug hin i ui'e hap ewy pote e ase'i Iuta ywania pe. Mi'i pote wẽtup wo'o­wese hap atunug aru wẽtup ok kawiat e. \v 9 Sa'a­wy'i ati'a­tue­ha­kye­ra'at ei'y­wania wanĩ­kaptia po pyi i'ewyte ati'a­tu­'y­kesat yi Esitu kaipyi e. Mi'iria yahig note ati'a­tu­nãpin uhehay wo — Ewetunug o uhepiat einãpin hap pote ti aru ei'y­kesat hano areĩne'en e. Mi'i hawyi — Pyno urutunug e'e hap ewy i'atu'e uhepe ma'ato ta'a­tu­nãpin uhepiat hap ta'a­tupun ne'i. Yt te'e­ru­wa­nẽtup i po'og uhehay kape pote yt ati'a­tu­wesat kuap po'og mi'iria e Tupana miwan me. \v 10 — Pyno wo'o­wese hap ipakup aru atunug i uhehay moheg hamuat e Tupana ai'y­wania pe. Ikahu rakat aru atunug mesup e. Sa'a­wy'i atiwan nu ete uhehay ma'ato mesup eipy'a pe eiwa­nẽtup hawe atiwan uimi­ky­'esat ewetunug hamuat uhehay einãpin hap. Aikotã sa'a­wy'i nu ete atiwan iheg me mi'i hap ewy mesup iheg me eipy'a pe uhehay atiwan e. Ehetu­pana wo sese areĩne'en mote uimo­wepit haria aru eweikup­te'en uha'y­ru'in uhaki­'yt'in are'e aru ehepe. Mekewat e'at pe areĩne'en Ehetu­pana wo sese e. Waku watu­kup­te'en mekewat e'at pe wo'o­wese haria wo e. \v 11 Mekewat e'at pe uheiam mo eweikup­te'en e. Uhehay kuap haria wo yne eweikup­te'en eipe. Ahowapy ra'yn yne eiperia Uipã'ãu wo e. Mekewat e'at pe uimẽ­pyt'in hary­po­ria'in ihainia'in torania eipe eweikup­te'en e. Uikuap haria eweikup­te'en yne eiperia tu'i­saria wo more­kuaria wo miit eropat haria wo uheiam mo eweikup­te'en e. Mekewat e'at pe yt uwe i eiperia — Urumu'e ro urumu'e ro ewei'e irania'in me Tupana kuap hamo katu­pono mekewat e'at pe uikuap haria yne eipe eweikup­te'en e. Uikuap sese haria sok eweikup­te'en eipe e Tupana. I'ewyte uhemiit'in uikuap haria wo eweikup­te'en e. I'ewyte iwato'in nakaria uikuap takaria yne eipe uikuap sese haria wo eweikup­te'en mekewat e'at pe e. \v 12 Waku kahato mekewat e'at pe katu­pono mekewat e'at uima'at ehepiat hap atiwaure yne e. Atoiat aru ei'a­piheg hap mekewat e'at pe e. Yt atunug i ma'ato ihaky­'e'i rakano areĩne'en e. Woro­ho­'o­ky'e pote uipohep ei'a­piheg hap ete yt hãpyk hin i eipe sa'a­wy'i pytkai yt naku i nug haria eipe sa'a­wy'i pytkai e. Uima'at ehepiat hap i'atu kahato pytkai waure wo areĩne'en eimi­'a­parap uhepiat sa'a­wy­'iwuat ko'i ete. Mi'i hawyi ipakup we wato­py­hu'at e. Wẽtup miit ewywuat yn ahehay topy­hu'at mekewat e'at pe aru e. Mekewat e'at einãpin uhepiat hap nug haria wo eweikup­te'en i'ewyte atunug ui'e hap ewy e. Waku pe kahato watoĩ­ne'en e. Mi'i hawyi sa'a­wy­'iwuat yt naku i hap yt ewy hin i eweikup­te'en e. Ta'i mekewat e'at ipakup we eweikup­te'en e. Pyno mekewat sa'a­wy­'iwuat Musei kaipywiat aiwo­'o­wese hap nug hap yt put'ok'e hin i wo'o­wese hap nug hamuat e. Mekewat e'at pe aru yt uwe i tuwa­nẽtup kape ipakup po'og po'og waku pote e. \v 13 Aikotã nem nakat ewy aiwo­'o­wese sa'a­wy­'iwuat hap topy­hu'at aikotã iku'uro rakat ewy ipot'i rakat tuweityk hap ewy ra'yn. Mi'i hawyi ipakup aiwo­'o­wese hap topy­hu'at mekewat e'at pe waku kahato rakano e Tupana sa'a­wy'i miwan me aipyt­'atnug Topã'ãu wuat hap ete Iesui Pã'ãu aipiit piat hap ete. \c 9 \p \v 1 Pyno nimo Tupana tunug ai'y­wania wywo wo'o­wese hap ma'ato mesumuat towese hap yt ewywuat i. Mekewat wo'o­wese sa'a­wy­'iwuat hap niatpo kahato aikotã hãpyk tomõ­typot hap aikotã toiky­'esat tomõ­typot yat hãpyk sese hap tohenoi ahepe. Niatpo kahato to'e — Ewetunug yne ui'e hap ewy pote waku pe eweikup­te'en yt pote yt e tohenoi nimo. \v 2 Aikotã toiky­'esat tomõ­typot yat typy okipy rakat. Aikotã toiky­'esat wẽtup kai ariãty hekat rakat nu mehit kawiat i'ewyte mekewat yparakai man eiam toiky­'esat wẽtup kai hawyi toiky­'esat ta'a­tu­set'ok wakuat e'okipy e hap. \v 3 Tupana e'okipy toĩne'en okenhyp towat i te itote ekuekai. Mi'i ti toiky­'esat ta'a­tu­set'ok wakuat wakuat e'okipy e hap Tupana Pã'ãu eiam mote. — Waku ewetunug sokpe i'anam nakat mo topyhyp we Tupana Pã'ãu eiam ete e. Tupana Pã'ãu eiam sese po'og po'og wakuat torania kai e hap tohenoi. Wẽtup kai Tupana mõtypot hap sese topy­hu'at ma'ato wẽtup kai Tupana Pã'ãu eiam topy­hu'at e. \v 4 Itote toĩne'en ikamhig se rakat wuk hap eiam Tupana mõtypot yat mokamhig se hamuat hap. Mi'i eiam imehit kahato iheg nakat hekat rakat nu Uru kawiat e. Mekewat okipy tote toĩne'en amyap ewywuat aria'yp kawiat e. Tupana Pã'ãu toĩne'en mesuwe i'atu'e hap. Mekewat amyap pe imehit rakat kawiat nu Uru kawiat ikahu kahato Tupana Pã'ãu amyap i'atu'e hap. Mi'i pe waku Tupana ihay aiwywo i'atu'e teiam me pyi i'atu'e sa'a­wy'i. Mi'i heiam amyap ika'a rakat toĩne'en hawyi ipuo kamũti hekat rakat i'ewyte toĩne'en man atipy kaipywiat Tupana sa'a­wy­'iwuat mekewat i'aman ewywuat at hat. Sa'a­wy­'i­wuaria pusu puo man a i'atu'e mekewat pe. Mekewat Tupana amyap ka'a pe toĩne'en wy mekewat pa'i Arãu po'yha sa'a­wy­'iwuat hẽtyt rakat haat rakat. I'ewyte toĩne'en mekewat puretig ewywuat ma'ato nu kawiat ipuo. Mi'i tote toĩne'en Tupana wat miwan topo wuat puretig aikotã waku watunug aikotã yt naku i watunug hap. Mi'i aiwo­'o­wese hap aikotã waku watunug Tupana mowepit hamuat enoi hap. Mi'i ti puretig nu etiat iheg nakat etiat. \v 5 Itote toĩne'en ikahu kahato rakat amyap e'og atipy piaria mopy kuap haria ewywuaria imehit rakaria nu Uru kawiat i'atu­pope topy­hu'at he'og wo Tupana Pã'ãu eamyap tote wẽtup kuekai wẽtup kuekai. Ta'a­tu­'ãuka ta'a­tu­pope wo Tupana Pã'ãu eamyap. Mi'iria iã'ãkap ko'i Tupana ieĩne'en hap enoi hamuat hap imehit kahato toĩne'en. Niatpo kahato ahenoi yne mesuwat etiat uimiwan me aikotã Tupana mõtypot hap sa'a­wy'i toĩne'en hap etiat. Mi'i tã sa'a­wy'i heiam mesu­wa­rote i'yat sokpe kawiat mi'at pe kawiat. \v 6 Sa'a­wy'i pa'iria tuwe­hyt'ok wehyt'ok Tupana mõtypot yat pe at ka'ap ma'ato heiam sese pe yt tuwe­hyt'ok i. Mi'i tote pa'iria i'atu­potpap kahato Tupana eropat hap ete. Pa'iria wẽtup kai okipy kawiat pe yn i'atu­potpap Tupana mõtypot hap ete pa'i e'okipy tote ma'ato yt tuwe­hyt'ok kuap i Tupana e'okipy sese pe. Mi'i tã pa'iria sa'a­wy­'i­wuaria ai'y­wania tunug mekewat sokpe kawiat mi'at pe kawiat Tupana mõtypot yat pe. \v 7 Ma'ato mekewat ai'y­wania pa'i akag sese yn teke kuap aikope Tupana eiam toĩne'en hap tote. Mekewat sokpe i'anam nakat kawiat oken'ypy pyhyp hap sakpo. — Pa'i koro yn waku tut mesuwe uhowawi e Tupana. Ma'ato yt yne e'at i waku e teke. Wẽtup anu wẽtup anu hap ewy yn Tupana Pã'ãu eiam sese kape toto sa'a­wy'i pa'i akag. Ma'ato yt teke kuap i yt aihũ suu yt kat i i topo piat wywo. Topo piat aihũ suu wywo pote yn waku teke aimi­'auka aihũ suu wywo mi'i aiminug sa'ag weityk hamo. Mi'i pote totioto mohag wo aihũria suu — Heno urumi­'a­parap sa'up e. Heno emiit'in piaria aparap sa'up e Tupana pe. \v 8 Aikotã Tupana to'e miwan me sa'a­wy'i hap ewy — Yt uwe i teke kuap uhowawi e. Katu­pono uhowawiat a'akasa hap uhẽtyhot hap ei'auka hap topy­hu'at katu­pono areĩne'en wakuat kahato pote e. Uimõ­typot eiam i'ewyte waku kahato e Tupana Pã'ãu sa'a­wy'i ahepe. Sa'a­wy'i yt kat i mu'ap Tupana kapiat wakuat sese pote. Mekewat Musei minug sokpe kawiat mi'at pe kawiat Tupana mõtypot yat yt mu'ap hin i Tupana kapiat. Mi'i sokpe kawiat oken'ypy hyp hap sokpe i'anam sakpo yt uwe i teke kuap Tupana kape. \v 9 Iesui auka hap moherep hamo ta'a­tu­'auka ta'a­tu­hũria sa'a­wy'i. Ta'i watikuap kahato i'atu­hũria i'atumiium kaipywiat aheha­kye­ra'at Tupana piat hap ete Tupana hũ miium Tosa­'yru ete aimo­waku hap ete. Hã'ãkap wo sa'a­wy­'i­wuaria tunug aimu'e hamo. Sa'a­wy­'i­wuaria i'atuwuk kahato ta'a­tu­hũria ma'ato yt put'ok'e hin i i'atu­minug sa'ag hep hamo. Watunug kahato sa'a­wy'i ma'ato haty kahato te aiwa­nẽtup hawe topy­hu'at. Yt kat i — Mesup waku pe ra'yn ereĩne'en Tupana e hap ahepiat hap aipy'a piat hap. Yt kat i — Mesup ti waure wo ra'yn Tupana toĩne'en uiminug sa'ag ete e hap aiwa­nẽtup hawe. Sa'a­wy'i Mesup te i'atu­minug sa'ag i'atu­wa­nẽtup hawe topy­hu'at kahato te haty te i'atu­wa­nẽtup hawe. \v 10 Yt put'ok'e hin i Musei e hap watunug yne pytkai. Watunug yne aipe aipiit aimi'u aheko Musei ainãpin hap ewy wen ma'ato mi'i kaipyi yt kat i mu'ap wati­puẽti Tupana kape. Haty te aipy'a pe. Aiminug sa'ag moweityk hap yt kat i wati­puẽti pote haty te aiwa­nẽtup hawe. Mi'i turan put'ok'e mu'ap aimo­hãpyk sese Tupana wywuat hamuat. Ha'yru suu mohag kahato aimo­wepit hamo aiminug sa'ag moweityk hamo. Mi'i hawyi mu'ap toĩne'en Tupana kape Tosa­'yru minug kaipyi. Mesup — Waku kahato eipe e ra'yn Tupana ahepe wato­mohey hawyi. Mekewat haty monik hap topy­hu'at ra'yn ahete wato­mohey Iesui pote. \v 11 Mi'i ti Ahepa'i Wato Pakup toĩne'en Ahehay Moherep Tupana kapiat hat. Wakuap yn tut Aika­'iwat Iesui po pyi. Wakuap yn tutum ahepe wuat'i e'at piat nuat aheĩne'en pakup po'og sa'a­wy­'iwuat kawiat hap erut hamo tut. I'ewyte mu'ap pakup Tupana kapiat hap. Koitywy yt pya hin i Tupana aikai. Watoĩ­ne'en heiam wakuat sese pe. Imõtypot hap we watoĩ­ne'en iwywo mesup mũki­'ite wuat'i e'at pe. Aheiam Tupana mõtypot yat pakup po'og wakuat mekewat yahig notiat kawiat ai'y­wania sa'a­wy­'iwuat sokpe kawiat kai po'og waku rakat. Koitywy Tupana mõtypot yat yt mesuwiat Tupana mõtypot yat ewy hin i katu­pono koitywy Tupana mõtypot yat yt miit'in po wuat minug i — Atunug Tupana mõtypot yat pakup e. \v 12 Ahepa'i Koro Iesui teke ra'yn Tupana yat wato pe. Mekewat imõtypot eiam atipy piat pe teke ra'yn oken'ypy pyhyp hap sakpo. Towat tosuu wywo teke. Tutum na'yn tosuu Tupana pe. Yt tutum i wewato ahup suu. Yt tutum i aihũria kaneiru suu ma'ato towat tosuu tutum hekat rakat Tupana pe. Aheha­kye­ra'at hap sese sa'up tutum hawyi — Waku ra'yn e Tupana tope. Put'ok'e ra'yn esuu sa'up mo wuat'i miit'in kyi'at hap sakpo e Tupana Tosa­'yru pe. \p \v 13 Sa'a­wy­'i­wuaria ahepa'i ko'i ai'a­tu­sapei sapei kahato aihũria suu wo. Aipiit ete wewato ahup suu wo aipehom pehom. Ta'a­tuwuk kahato wewato ahup mẽpyt iwary ko'i. Aihũ ta'a­tuwuk hawyi aria ku'i tup mo aipen aipiit ete Tupana mõtypot yat pe wateke hap mohag wo sa'a­wy'i. Ma'ato aipe ete yn aipen mote aiminug topy­hu'at re aiwa­nẽtup hawe aipy'a pe. \v 14 Ma'ato Aika­'iwat Iesui suu po'og hesaika yn suu kai mohag wo. Sa'a­wy'i Aika­'iwat tum yne topiit Tupana pe aha'up mo. Sa'a­wy'i ikahu rakat aihũ yn waku aimiium mo yt kat i hatek takat yt kat i i'ahu hap rakat. Ipe kyt hap ihãite sese rakat yn ni waku e. Mi'i hap ewy Iesui po'og waku mohag wo katu­pono yt kat i sa'ag tuete Tupana tipuẽti. Ihãite put'ok'e kahato turan tutum topiit. Pyno koitywy wato­mohey Iesui hawyi Aihũ Aimiium Tupana piat hap ewy topy­hu'at. Mi'i watum Tupana pe hawyi yt kat i hin i aheha yi kape hap. Yt kat i aiwe­mõti hap aiminug sa'ag kapiat hap ete. Aihũ Aimiium Ikahu Rakat Iesui pote. \v 15 Koran Tupana Wywuat Wo'o­wese Nug Hat ra'yn toĩne'en Iesui. Koitywy Mu'ap toĩne'en Tupana kapiat. Katu­pono mesup ahepe Tosa­'yru mohey haria pe — Eweĩ'ẽ ro uhowawi e. Koitywy wuat'i e'at piat ieĩne'en hap atum neran ehepe yt ikahuro rakat i e Tupana. Katu­pono Uha'yru suu topy­hu'at eha'up mo e. Uha'yru iku'uro ei'a­piheg hap sa'up mo e. Mi'i pote mesup waku pe ra'yn eweikup­te'en e. Waku ahehay aiwo­'ope aiwo­'ope aiwo­'o­wese hap e Tupana ahepe wati­mohey Ha'yru hawyi. Ipakup we ra'yn watu­kup­te'en mesup Tupana wywo — Koitywy Uha'yru mikyi'at ko'i eipe pote eweĩ'ẽ ro uhowawi uha'y­ru'in uhaki­'yt'in e Tupana ahepe. \v 16 Mi'i hawyi mesup Tupana to'e ahepe — Uha'yru Sese Miit Kawiat iku'uro ehetiano pote waku eweĩ'ẽ ro uhowawi e. Atum yne teran ehepe Uha'yru mi'atoiat toku­'uro turanuat ipowat'yp ko'i e. Sa'a­wy'i yt atum kuap i te ehepe Uha'yru yt iku'uro i te pote e. Ma'ato koitywy atum kuap yne ipowat'yp ko'i eiwano ra'yn e. Toieĩne'en hap tutum na'yn ehepe e ahepe. \p \v 17 Uiwy­ria'in karãpe watoĩ­ne'en ne turan aipowat'yp ko'i yt watum kuap i te ahaipe piaria pe. Ma'ato aiku­'uro hawyi ta'a­tu­mõ'ẽ aipo­wat'yp ko'i ahaipe­piaria pe aimi­ky­'esat miwan etiat hap ewy. Aikotã iwan watoiat aheka­re'en ky'ewi hap ete. Aikotã aimi­ky­'esat miwan miat e hap ewy yn ta'a­tu­mõ'ẽ waku hap ewywuat. Yt ta'a­tu­mõ'ẽ hin i aheĩne'en ne turan ma'ato aiku­'uro hawyi ta'a­tu­mõ'ẽ aipo­wat'yp ai'e hap toĩne'en iwan hap ewy. \v 18 Sa'a­wy'i mio tã e Tupana nagnia pe — Eihũria suu sat yne hap kaipyi put'ok'e aiwo­'o­wese hap nug hamo e. Eihũria suu ta'at yne yne yi to'e hawyi waku ra'yn aiwo­'oehay pywuat hamuat e Tupana sa'a­wy'i nagnia pe. Mi'i hawyi koitywy Tosa­'yru suu ta'at yne yi tote hawyi aiwo­'oehay sat hap topy­hu'at wuat'i e'at piat Tupana wywo. \v 19 Sa'a­wy'i aimu'e kahu yne hawyi ahepa'i Musei tat ra'yn tekui'a hawyi toi'auka mekewat wewato ahup mẽpyt hit ko'i aihũria hit ko'i hawyi huu toipag kui'a pe. Mi'i hawyi totat aihũ kaneiru sap amũkiusu ap ewywuat ihup takat hawyi toipo'i mekewat aria'yp ãpo ete hawyi toipuka suu y'y puat pe. Mi'i suu wo sapei sapei'e miit'in ete. I'ewyte suu wo sapei sapei'e mekewat Tupana miwan ete. Mi'i hawyi yne tomi­mu­'eria toi'a­tu­sapei sapei ra'yn. \v 20 Tupana mõtypot ekare'en ko'i ete i'ewyte toi'a­tu­sapei sapei yne ra'yn suu wo hawyi to'e topot­mu­'eria pe — Eweikuap apo meikotã woro­ho­'o­sapei sapei suu wo hap e. Ta'i eipehik Tupana etiat hap ti mi'i e katu­pono suu yn waku ahehay Tupana kapiat hap sa'up mo e. — Mi'i tã e hap ewetunug no e Tupana ahepe. Suu yn ahehay wesat kuap uiwywo hap e ahepe Musei sa'a­wy'i. Yt ta'at i yne suu yi tote pote yt kat i eiminug sa'ag moweityk hap e Tupana ahepe sa'a­wy'i. \v 21 Mi'i hawyi Musei tat mekewat kui'a piat suu hawyi topopag hawyi toi'a­tu­sapei sapei yne miit'in Tupana mõtyot yat piaria hawyi to'e. Mio tã e Tupana ahepe — Suu at hat yne waku eheha­kye­ra'at mo e. \v 22 Mi'i yn imoweityk kuap eiminug sa'ag e Tupana ahepe e. Eiwe'eg wo o katu­pono yt ehei i suu at hat wo pote eipitpit rakat ewy eweikup­te'en ne uiwa­nẽtup hawe e Tupana ahepe miwan me e. \v 23 Hã'ãkap wuo Tosa­'yru suu at hat ete mekewat atipy kaipywiat sut hat ete ihay. Aihũ aimi­'auka ko'i sa'a­wy­'iwuat Iesui auka hap ete ihay yianmete. Iesui suu yn waku yne koho hamo yi tote i'ewyte atipy pe e. Po'og waku Iesui suu aihũria suu at hap kai katu­pono — Eihũ Sese Uha'yru moherep hap eihũria toĩne'en e. Mi'i ti iku'uro eika­wiano e Tupana ahepe. \v 24 Mi'i suu at hawyi toĩne'en mu'ap uimõ­typot yat atipy piat teke hamo. Mi'i hawyi uiwywo topy­hu'at Eipai Wato wo. Mesu­wa­rotiat miit'in minug ta'a­tupo wuat uimõ­typot yat pe i teke kuap ma'ato mesuwe atipy pe teke tosuu topo etiat wywo e Tupana ahepe. \v 25 Sa'a­wy­'iwuat pa'i akag ko'i yne 12 waty pe teke tuereto uimõ­typot yat pe miit'in hũria suu wywo aikope Uito yn waku areĩne'en hap tote e. \v 26 Ma'ato Uha'yru Ehepa'i Wato toĩne'en wuat'i e'at pe uiwywo wẽtup muat tosuu at hawyi. Koitywy yt kat i ra'yn typuot i epiat ho'opot hamuat are'e Uha'yru pe e. \v 27 Mi'i hawyi mio tã e Tupana yne miit'in me — Mi'i hap ewy eipe wẽtup mo yn eiku­'uro hap e. Mi'i hap ewy Uimi­po­'oro Eipo­rekuat nuat Iesui wẽtup mo yn iku'uro eika­wiano yne eiminug sa'ag moweityk hamo e. Mi'i hawyi woro­ho­'o­mo­herep wuat'i miit'in ehamo sio Uha'yru mohey haria eipe sio yt hap kuap hamo e. \v 28 Mi'i hawyi yt karãmuo i iku'uro i ra'yn Uha'yru katu­pono wẽtup mo yn miit'in iku'uro e. Mi'i pote Mi'i Miit Uha'yru wẽtup mo yn iku'uro hawyi mesup hut hap yn na'yn toine'en aru eimi­he­katup e. Sa'a­wy'i toku­'uro hamo tut miit'in kape e. Ma'ato meiũran aru yt toku­'uro hamo i tut tohe­katup haria kape. Katu­pono Uha'yru yt typuat iku'uro rakat i e. Uha'aru tut wyti aru tomie­ha­ky­'e­ra'at ko'i moherep hamo e Tupana ahepe Tosa­'yru Iesui ete. \c 10 \p \v 1 Waku kahato sa'a­wy­'iwuat Musei miwan ai'y­wa­niaria Epereu pusu kuap haria mowe'eg hamo katu­pono tohenoi tomiwan me — Tut aru Aheha­kye­ra'at hat e. Yne Musei miwan ete aimu'e — Waku aru waku aru tut wyti aru Tupana Mipo­'oro uito ewywuat ma'ato po'og waku rakat e kahato ma'ato hã'ãkap ewy ihay aheha­kye­ra'at hamuat ete. Aikotã aipã'ãu ai'ewy toĩne'en yi tote mi'i hap ewy toimo­herep Iesui ai'akag Musei. Yianmiat miwan me tohenoi yne Iesui etiat aikotã wẽtup ok pã'ãu at kape tut heremo yt heremo kahato i wen ma'ato to'ewy ipã'ãu wywo hap ewy toimo­herep iesui yianmete aha'a­se'i Musei miwan yt heremo kahato i rakat pe. Hã'ãkap wuat Musei henoi yne Iesui ieĩne'en hap ete iku'uro hap ete i'ewyte toĩne'en i gu'uro pywiat hamuat hap ete. Sa'a­wy'i aha'a­se'i Musei ti'a­tu­'uka kahato aihũria aika­wiano Iesui auka hap moherep hamo. Mi'i ti imoherep kahato po'og wakuat ut hamuat ete. Katu­pono yne 12 ewaty pe ta'a­tu­'a­tu­'uka ta'a­tue­hũria Tupana piat ta'a­tu­moe­waku hap puẽti hamo wen ma'ato yt ta'a­tu­puẽti hin i. Ma'ato mi'i hap nug hap kaipyi te'e­ru­wa­nẽtup Tupana hũ sese kape ta'a­tue­ha­kye­ra'at sese hamuat kape yianmete ipã'ãu ewy tukup­te'en ta'a­tu­hũria. \v 2 Aihũria wewato ahup auka hap kaipyi yt put'ok'e i aipy'a piat aiwa­nẽtup hawiat sa'ag nakat monik hamo. Sa'a­wy'i wahã'ãg kahato put'ok'e hap ete ma'ato yt put'ok'e i Tupana piat aimo­hãpyk hamo. Sa'a­wy'i tõ'ẽ tõ'ẽ miit'in Tupana mõtypot hamo — Heno aihũria i'atu'e pa'i pe. Eti'auka ro aiminug sa'ag hep hamo i'atu'e. Katu­pono haty kahato aipy'a pe aiwa­nẽtup hawe aiminug sa'ag i'atu'e. Aiwe­mõti mi'i hap ko'i yt wati­waure kuap i mi'i hap ko'i i'atu'e pa'i pe. Ta'a­tu­'auka wuat'i 12 ewaty pe. Ta'a­tunug yne hãpyk ta'a­tuhũ auka hap ete ma'ato yt naku i hap te topy­hu'at re i'atu­py'a pe katu­pono aihũria suu yt put'ok'e i aipy'a piat aiwa­nẽtup hap koho hamo. Ta'a­tunug kahato pytkai haty te ahete. Mi'i pote watunug anu i anu i ewy yt put'ok'e kuap i mohag wo sese pote. Put'ok'e pote yt ta'a­tunug i ra'yn. Ma'ato ta'a­tunug anu i anu i pote tohenoi ra'yn yt put'ok'e i hap. \v 3 Sa'a­wy'i watunug yne 12 ewaty pe mi'i hap ete watikuap ta'yn yt naku i te aipy'a pe aiminug sa'ag hap Tupana pe wati­'a­parap toĩne'en ne. Mi'i pote toĩne'en ne aiminug sa'ag aiwa­nẽtup hawe hawyi watu­we­mõti watunug na'yn yne anu hawyi. \v 4 Katu­pono aihũ wewato ahup suu yt put'ok'e i aiminug sa'ag hep hamo. Topy­hu'at re aiminug sa'ag hep hamuat. Aihũria suu watum kahato pytkai yt put'ok'e i Tupana wywuat waku hamo. Aihũ suu yt tomo­weityk kuap i ahepiat i'aparap hap ko'i. \v 5 Karãpe Aipo­typot put'ok'e mesuwat yi tote turan — Uhetu­pana e yt etiky­'esat i po'og miit'in ti'auka ta'a­tu­hũria e. Pyno koitywy waku ra'yn atum uipiit Papai e. Uhuu yn waku mohag wo emowepit hamo Papai e. \v 6 Worokuap kahato En Papai e. I'atumiium ko'i yt emowepit hin i i'atuhũ wuk heiam notiat hap e. Katu­pono mekewat i'atu­hũria suu i'atu­minug sa'ag hep hamuat yt put'ok'e i emowepit hamo e. Mi'i pote uipiit atum epe Papai e. \v 7 Pyno koitywy ariot miit'in ehakye­ra'at hamo eimi­ky­'esat ewy Papai emiky­'esat ewywuat nug hamo e. Aikotã Musei to'e hap ewywuat atunug yne yne Papai e. Ta'i Musei ihay kahato yianme uhetiat tohenoi e. I'ewyte yne sa'a­wy­'i­wuaria ehay moherep haria i'atuehay kahato uheĩne'en hap ete uhehay ete uimo­herep haria sa'a­wy­'i­wuaria e. Uheĩne'en hamuat hap ete yn i'atuehay ui'y­wã'ĩ hap e'yianmete i'atuehay uhetiat Papai e. Mi'i i'atuehay ewy yne yne atunug na'yn Papai emiky­'esat ewy miit'in ehakye­ra'at hamo Papai e Iesui sa'a­wy­'ite morekuat Tawi wepy hap miwan 40.6 pe. \v 8 Aikotã ere'e hap ewy are'e i ra'yn Papai. — Yt atiky­'esat i po'og eihũria eimiium ko'i ere'e miit'in me sa'a­wy'i e hap ewy Papai. Eimi­'auka eimiwuk ko'i yt atiky­'esat i po'og yt uimo­wepit kuap i pote ere'e Papai e. Eihũria suu eimiium ko'i yt put'ok'e i uimo­wepit hamo ere'e hap ewy. Eihũria suu yt put'ok'e i eiminug sa'ag hep hamo uiwa­nẽtup hawe ere'e. Hãpyk kahato eimiwuk pytkai einãpin uhepiat hap miwan miat ewy kahato pytkai miwan me to'e hap ewy ewetunug pytkai ma'ato yt atiky­'esat i po'og eimiwuk ko'i ere'e miit'in me e hap ewy sa'a­wy'i Papai e. Waku wen ma'ato yt put'ok'e i eiminug sa'ag hap ko'i hep hamo ere'e e. \v 9 Mi'i e'e hap atikuap hawyi pyno areto Papai are'e epe sa'a­wy'i. Ui'ywot atum aru uipiit emowepit hamo e. Areto are yi kape emiky­'esat nug hamo e. Areto emowepit hap nug hamo aru e Ha'yru Tupana pe sa'a­wy'i miwan me. Mi'i pote mesup Tupana yt tiky­'esat i aihũria suu katu­pono wẽtup suu yn waku mesup Ha'yru suu yn waku e. \v 10 Mi'i pote koitywy waku pe ra'yn watoĩ­ne'en Tupana ehamo. Imiewaku sese wo ra'yn wato­py­hu'at aito katu­pono mekewat Tosa­'yru piit ium hap kaipyi aimo­hãpyk hap toĩne'en. Tupana towaku hap ewy ainug. Aika­'iwat Aipo­typot suu at yi totiat hap kaipyi aimo­hãpyk hap toĩne'en mesup. Tupana tewaku hap ewy tutum ahepe. Ha'yru ha'up nug tosuu wo wẽtup mo yn. Yt kat i mi'i rẽ katu­pono — Waku ra'yn eipe e Tupana toran na'yn e. \v 11 Ma'ato nagnia hepa'i ko'i yne i'atu­potpap aihũria ko'i wuk hap ete te. Yne e'at pe mi'i tã ta'a­tunug. Ta'a­tuwuk tuereto aihũria wen ma'ato ahepiat i'aparap hap topy­hu'at kahato te. Ta'a­tunug hãpyk kahato Tupana e hap sa'a­wy­'iwuat ewy pytkai yne e'at pytkai yt put'ok'e i aimo­waku hamo Tupana wanẽtup hawe. \v 12 Ma'ato Ahepa'i Akag Iesui wẽtup mo yn ha'up nug yne ra'yn wuat'i e'at piat ahepiat i'aparap hap hawyi — Mi'i Miit Eihũ wo waku e Tupana. Iku'uro miit'in apiheg hap u yne hamo aria'yp posak ete e. Wẽtup mo topiit tutum Tupana pe aria'yp posak ete hawyi ta'aipok gu'uro pyi hawyi — Woro­mõ­typot teran mesuwe Uha'yru e. Era'apyk to mesuwe uipo sese kai e Tupana. Uhũ sese En e Tosa­'yru pe. Mi'i Miit yn wyti waku mohag wo e Tupana ahepe mesup. \v 13 — Era'apyk to mesuwe Uha'yru uipo sese kai katu­pono woro­mõ­typot teran En aikope ereĩne'en Morekuat no hap e. Uha'yru woronug aru En Wuat'i Ywania Porekuat no e yne yne ewanĩ­kaptia ati'a­tu­mohit kahato e. Pywo ti rat ewanĩ­kaptia okpe tote aru ereĩne'en Morekuat no wuat'i e'at pe Uha'yru e. Epy ywyt'ok­pype aru torania ewanĩ­kaptia ahytmoi e. Pyno waku mesuwe era'apyk Uha'yru e. Waku ehekatup mesuwe katu­pono atunug yne aru ui'e hap ok e'e hap ok tã tã e Tupana Iesui pe sa'a­wy'i. \p \v 14 Sa'a­wy'i wato­mohey hawyi aimo­hãpyk kahato Iesui suu wo i'ewyte mesup te aimo­hãpyk yne e'at Tupana Sa'yru suu wo yne e'at po'og sa'a­wy­'iwuat kai. Waku wahẽtup yne e'at huu wywo aikoho hap aimo­waku hamuat. Mi'i watunug mote meiũran itag nakaria wo watoĩ­ne'en imohey hap ete. Tupana miewaku ko'i wo wato­py­hu'at mesu­wa­rote. Tupana Sa'yru ewywuat wato­py­hu'at hawyi yt kat i sa'ag aikai. Mi'i hawyi tosuu wo aimotag kuap kahato. \v 15 Aikotã Tupana Pã'ãu to'e aipy'a pe hap ewy — Uha'yru suu yn eimo­hãpyk kuap mehĩ mana e kahato ahepuo. Aikotã sa'a­wy'i to'e hap ewy mio tã te to'e mesup Tupana Pã'ãu aipy'a pyi ra'yn — Waku pe ereĩne'en uiwywo e ahepe. \v 16 Aikotã Tupana Pã'ãu to'e sa'a­wy'i miwan me hap ewy — Meiũran aru uhehay atimoheg kahato Uha'yru mohey haria py'a pe e. Mi'i pote waku eweĩ'ẽ uhowawi atunug aru ui'e hap ewy e. Mekewat e'at pe aru eweiky­'esat ui'e hap pote uhehay eiam ko'i kahato eweikup­te'en eipe e. Pywo ti rat ui'e hap atiwan aru eiwa­nẽtup hawe e. Ui'e hap ewy atiwan yne eiwa­nẽtup hap ete e. Eweiky­'esat ui'e hap pote atipyt­'atnug eipy'a ui'e hamo hawyi yt pya hin i einãpin uhepiat hap eikai e. Mi'i hawyi eweikuap yne eipy'a pyi uhehay e. Uhehay eiam mo eweipy­hu'at e. Waku eweĩ'ẽ pote ahytmoi eipy'a pe uiwa­nẽtup hap ewywuat e Tupana Pã'ãu ahepe miwan me sa'a­wy'i e hap ewy mesup te to'e pakup i ahepe. \v 17 Mi'i hawyi ehepiat i'aparap hap atiwaure yne e Tupana Pã'ãu ahepe mekewat Ieremia miwan 31.33 pe. \v 18 Pywo ti rat eiminug sa'ag uhetiat yt kat i ra'yn Uha'yru mohey haria eipe pote e ahepe mesup. Yt kat i ra'yn topy­hu'at uiwa­nẽtup hawe eiminug yt naku i ko'i e. Atiwaure yne yne ra'yn e Tupana Pã'ãu ahepe. Mi'i tupono koran yt kat hamo i ra'yn eihũria ewei'auka ei'a­parap hap sa'up mo katu­pono waku ra'yn uiwa­nẽtup hawe eipe e Tupana ahepe tosuu hum hat mohey haria pe. \v 19 Mi'i tupono koitywy yt wato­ken'ẽ i Tupana kapiat ahehat'at hamo ahehay hamo. Ta'i uiwy­ria'in koitywy yt wato­ken'ẽ hin i ra'yn Tupana eiam kapiat ahehat'at hamo. Iesui suu aipo pe ra'yn pote aipit pit'ok yne hamo aipy'a koho yne hamo pote — Waku ra'yn meiẽwat teke ahowawi Papai e Iesui ahepiat pe To'ywot pe. Mi'i pote waku wateke Tupana eiam sese pe yt kat i aimo­ken'ẽ hap wywo. \v 20 Koitywy toĩne'en mu'ap Tupana kapiat wuat'i e'at piat aheĩne'en sese hamuat. Koitywy ereke ro meiũpe e yn na'yn ahepe. Waku ra'yn koitywy eiwe­hyt'ok uha'y­ru'in eipe uhaki­'yt'in eipe pote e ahepe mesup. Sa'a­wy'i sokpe i'anam nakat kawiat eipyhyp uhowawi ma'ato mesup hiot'e ra'yn oken'ypy e Tupana. Mi'i pote waku yne ra'yn eiperia eiwe­hyt'ok uhowawi Uha'yru mohey haria eipe pote e. Mekewat sokpe i'anam hiot'e hap Uha'yru pu'i hiot'e hap iã'ãkap kahato e. Mi'i puo tõi mu'ap uhowawi mesup e Tupana ahepe. \v 21 Koitywy waku ra'yn eiwe­hyt'ok uhowawi katu­pono Uha'yru Ehepa'i Koro wo ra'yn toĩne'en uimõ­typot hap yat sese pe e Tupana ahepe. \p \v 22 Pyno to'iro Tupana kape uiwy­ria'in. Waku watipun ahehay aheso hap ko'i wateke Tupana wywuat piat hamo. Waku yt kat i aipy'a piat aheso hap. Mi'i hawyi yt kat i aimo­we­mõti hap wywo wateke. To'iro pyno Tupana ewawi. Waku watipen aiwa­nẽtup hap aipy'a piat Iesui suu wo. Waku Iesui aipy'a sei hap Tupana tunug suu wo wateke. Waku yt kat i aiwa­nẽtup hap sa'ag aimõti hap wywo i waku wateke. Waku watuwei kahato mekewat y'y wakuat sese wuat'i e'at piat wat pe. Mi'i hawyi waku wateke aipy'a sei hap wywo aikoho hap mywo aipiit toran koho hap mywo yn waku wateke Tupana ewawi uiwy­ria'in. \p \v 23 — Uha'yru eweimohey pote woro­ho­'oe­ha­kye­ra'at e Tupana. Pyno Tupana tunug to'e hap ewy yt heso kuap i Tupana pote. Koitywy waku wato'e — Woro­mohey kahato ti rat En Iesui wato'e waku haty wo. Waku mi'i wahenoi wuat'i miit'in muo — Iesui Uimi­mohey kahato wato'e. Yt naku i wato­ken'ẽ ne'i — Iesui yn mu'ap atipy kapiat ai'e irania'in tok piat hamo. Katu­pono sa'a­wy'i to'e Tupana — Eweimo­herep irania'in ne Uha'yru mohey hap hawyi woro­ho­'oe­ha­kye­ra'at eipe e. Mio tã e hap wato'e pote yt aima'at kuap i irania'in. Mi'i pote waku wato­py­hu'at i'ewy­wuano. Waku watunug ai'e hap ewy tope wy. \v 24 I'ewyte waku wati­ky'e irania'in Iesui mohey haria. Waku wati­'a­tu­po­wyro aiwy­ria'in imohey haria. Waku wato­'o­po­wyro wẽtup yat piaria ewy. Waku wato­'o­nãpin aiwy­ria'in — To'iro wato­'o­ky'e wato'e aiminug wakuap mywo. Waku ahegyi'at hap kaipyi wati­'a­tuekyi irania'in Iesui mohey haria wo. \v 25 Yt naku i wato­'o­'atoiat atoiat ne'i aiwa­'a­tunug hap totepyi karãpe watu­wa­'a­tunug turan. Yt naku i wato'e — Yt uipap i mesup Tupana ehay etiat uiwe­mu'e hamo wato'e aiwo­'ope. Karãpe Aipo­typot mohey haria te'e­ru­wa­'a­tunug mi'i pote waku wati­'a­tu­wy­'inug waku watuwat i'atuupi. Toĩne'en aipy­'a­setpe wẽtup ok wẽtup ok aiwa­'a­tunug hap kape — U pãi U an e haria yt uipap i kahato aiwa­'a­tunug hap kape e hat pote pyno waku mi'i e haria wati­'a­tu­nãpin — Tupana tiky­'esat kahato ereto hap uhyt mana katu­pono Aika­'iwat tut irane hawyi waku ereĩne'en uruwywo hut turan waku wato'e yt ipap i e haria pe. Mi'i watunug aiwo­'o­mu'e hap tote pote po'og wato­moe­saika moesaika imohey hap ete. Waku watu­wa­'a­tunug po'og po'og Iesui ut hap watikuap yt pya i ra'yn hawyi. \p \v 26 Ma'ato karãpe irania'in yt Iesui mohey i hat watoĩ­ne'en hawyi watikuap pywuat sehay yne Iesui etiat ne'i hawyi — Yt atiky­'esat i wato'e aipy'a pe mi'i pote yt kat i mu'ap ahepe atipy kapiat ma'ato ai'a­piheg hap kapiat mu'ap upi yn watuwat. Mi'i hawyi heremo kahato aiminug sa'ag Tupana pe yt kat i Iesui suu ahepiat aipiit aipiit i'aparap hap koho hap pote. Yt kat i ai'a­parap hap moweityk hamuat. Watipun na'yn Iesui mu'ap sese ra'yn watipun hawyi yne e'at pe ra'yn aimoma hap topy­hu'at mesuwe aimoma ne'i. Aimo­'a­kag'aia hap yn na'yn topy­hu'at. Aria kape areto uiminug sa'ag upi ai'e hap yn na'yn aiwa­nẽtup hawe. — Tupana ewanĩ­kaptia wuk hap kape yn na'yn aru areto ai'e hap yn na'yn aiwa­nẽtup hawe pote. Kat pote yt kat i wati­puẽti wẽtup mu'ap Tupana kape watipun na'yn Iesui hawyi. \v 27 Ma'ato watikat aihũ suu upi ne'i Tupana kapiat mu'ap pote yt put'ok­wa­to'e i atipy kape yt naku i ahei hamo katu­pono — Uha'yru suu yn put'ok'e eikoho hamo e Tupana. Ma'ato — Yt atiky­'esat i epu'ap wato'e Tupana pe hawyi yt naku i ti Esa'yru suu wato'e hap ewy wato'e Tupana pe. Mi'i hawyi yt kat i aheha­kye­ra'at hap mio tã wato'e ne'i pote. Mi'i hawyi yt kat i topy­hu'at mu'ap Tupana kape watikat pytkai. \v 28 Sa'a­wy'i ahepa'i koro Musei ainãpin kahato kat som waku kat som yt naku i watunug hap ete. Ainãpin haty wo niatpo rakat ainãpin kahato sa'a­wy'i. Mi'i ainãpin hap yt watunug i hawyi ai'auka hap topy­hu'at sa'a­wy'i. Typy ok miit ta'a­kasa aiminug sa'ag yt ainãpin Musei piat hap ewy i hawyi mi'iria henoi more­kuaria pe hawyi ai'auka hap topy­hu'at yt aheha­ky­'e'i hin i ai'auka hap e'at pe. \v 29 Ma'ato Tosa­'yru auka haria po'og Tupana ti'a­tu­mo­so­'opot mekewat Musei wãi'e hap pun haria kai — Yt atiky­'esat i Esa'yru suu uimoe­waku hamo e haria yt atiky­'esat i Esa'yru suu uhekye­ra'at e haria yt kat hamo i Esa'yru suu e haria. Mi'iria ewywuaria Tupana ti'a­tu­'a­piheg typy sakpo kahato Tosa­'yru pun haria Tosa­'yru akit ne'i teran haria. Karãpe Tupana Pã'ãu — Pywo ti Iesui Uha'yru Sese e ahepe ma'ato — Heso wato'e Tupana Pã'ãu pe mi'i hawyi po'og ai'a­piheg hap topy­hu'at Musei piat ai'a­piheg hap kai. Karãpe — Yt egyi'at i kahato wato'e Tupana Pã'ãu pywo rakat pe. Eso En wato'e Tupana Pã'ãu pe hawyi — Yt atiky­'esat i egyi'at hap e haria wo wato­py­hu'at. Tupana eremo­pusu kahato hewaku hap etiat haria wo wato­py­hu'at. Mi'i tã haria aito pote Tupana ai'a­piheg wuaria wo watu­kup­te'en po'og po'og Musei piat ai'a­piheg hap kai. \p \v 30 Sa'a­wy'i mio tã e Tupana — Ateru­wepyk ti aru Uha'yru etiat miky­ry'i haria yne yne e. I'atu­minug sa'ag upi ati'a­tu­'a­piheg aru e. Meiũran aru ahenoi uwe waku uwe yt naku i hap Uha'yru etiat haria wuat'i ehamo e. Uwe hemiit sese uwe yt hap ahenoi e Tupana mesup ahepe. Tupana yt heso kuap hin i pote pywo yn tohenoi sio pywo wato­mohey sio yt e hap. \v 31 Pyno waku wato­ken'ẽ kahato Tupana piat ai'a­piheg hap pupi katu­pono yt naku i kahato wato­py­hu'at Tupana ewanĩkap wuat'i e'at piano. Yt naku i wato­py­hu'at Tupana mi'a­piheg wo ne'i. Waku wato­ken'ẽ ai'a­piheg hap pupi. \v 32 Wato­mohey sa'a­wy'i Iesui hawyi aheha­kye­ra'at hap topy­hu'at kahato ahete. Mi'i hap e'at pe ahewyry waku pe kahato heremo yne Tupana aiwa­nẽtup hawe. Aiwepit hap yn ahete. Mi'i hawyi miit'in te'e­ru­we­ky­ry'i kahato ahete e. Mi'i hawyi ahaty'i haty'i kahato mi'iria. Mi'i hap waho­'opot kahato. \v 33 Mi'i hawyi aimohit wuat'i ehamo te'e­ra­ha'at kahato ahowawi. Irania'in yt aiwesat i. Irania'in yt te'e­ru­wehum i po'og ahowawi Iesui waku wato'e pote. Aimo­'arot kahato ta'a­tu­minug sa'ag kaipyi aima'at hamo. Karãpe irania'in Iesui mohey haria ho'opot miit'in miky­ry'i hap ete mekewat e'at pe watuwat i'atu­wywo ho'opot i'atu­wywuat hamo. Mi'i hawyi waho­'opot aiwo­'o­'e­wy­'ewy itote ahatek hap e'at pe. Yt naku i ta'a­tunug ahete hap e'at pe. \v 34 Mi'i pote mekewat e'at pe aipyhyp wo'o­pyhyp hawe wanĩ­kaptia po pe watoĩ­ne'en. Mi'i tote ai'ahyk ahyk sa'ag ne'i Iesui mohey haria aito pote. Ma'ato wãi'i­'a­tu'e pytkai yt watoiat hin i Iesui. Iesui mohey haria irania'in yt ai'atoiat hin i ho'opot hap e'at pe ma'ato — Waku urumo­sa­ty'i saty'i wy wato'e more­kuaria pe katu­pono waku uruho­'opot wy uruwy­ria'in nywo uruto Iesui mohey haria wy pote waku wato'e sura­ra'in me. Mi'i hawyi wẽtup miit ewy waho­'opot hap topy­hu'at katu­pono aiwo'o­ky'e kahato hap itote pote. — Pyno waku watuwat aito wy i'atu­wywo waho­'opot hamo waku wato'e aiwa­nĩ­kaptia pe. Mi'i hawyi sura­ra'in ti'a­tu­po­hari yne yne ahekat ko'i ete Iesui mohey haria aito pote wen ma'ato mi'i turan yt kat wato'e hin i ma'ato Tupana kape watu­wehum kahato imimo­wepit ko'i wuat'i e'at piaria aito pote. — Pywo ti rat aheka­re'en sese atipy pe yn toĩne'en mio wato'e aiwo­'ope mekewat e'at sa'ag me ahekat yne ta'a­tu­po­hari turan hap e'at pe. Itote ti wakuat po'og aheka­re'en wato'e aiwo­'ope aipo­hari yne ete pytkai. \v 35 Ta'i mekewat e'at pe waho­'opot kahato wato­mohey Iesui hawyi. I'atu­mi­ky­ry'i hamo watu­kup­te'en. Mesup e'at pe po'og waku sa'a­wy­'iwuat kai toĩne'en ahete pote waku watu­we'eg wo watu­kup­te'en uiwy­ria'in katu­pono yt naku i mekewat ahatek hap e'at pe watoiat ne'i Aimi­mohey Iesui. Waku wati­moheg kahato Iesui mohey hap aiku­'uro hap kape. Mi'i watunug mote sa'up iwato kahato aiwanuat topy­hu'at wuat'i e'at pe aru ma'ato watoiat ne'i imohey hap pote yt kat i i wati­puẽti mekewat waho­'opot i ho'opot sa'a­wy­'iwuat hap sa'up e. \v 36 Waku typy sakpo wato­mohey mot'i Iesui aiwepit hap e'at i'ewyte ai'arot hap e'at. Yt naku i aipohep imohey hap ete. Yt naku i watunug tunug waure ne'i. Waku pot'i wato­mohey hawyi — Atum aru ui'e hap ewy e Tupana ahepe. Mio tã e hap yn waku wahe­katup. Yt naku i wahe­katup hawyi yt hum i te turan watoiat ne'i ra'yn — Atum aru e hap e. Ma'ato wahe­katup po'og po'og hawyi put'ok'e Aika­'iwat atipy kaipyi ha'up mywo hawyi yt watu­we­mõti hin i. Pywo pywo yn wato'e aimi­mõ­typot hap e'at pe. Waku kahato watoĩ­ne'en itote. \v 37 Pyno kurin waho­'opot po'og na'yn hawyi merep tut Aheha­kye­ra'at hat Iesui tomi­moe­waku ko'i moehãite hamo wuat'i e'at pe. \v 38 Imohey haria sese imohey hap ete ti ra'yn Tupana timo­pokuap. Ma'ato Tupana to'e sa'a­wy'i — Uwe uwe ipohep ne'i uimohey hap ete pyi mi'i hat yt uimo­wepit hano i topy­hu'at e Tupana tehay moherep hat Apakuki miwan 2.34 pe. \v 39 Ma'ato aito yt mi'i haria yt ewywuat i katu­pono yt wata­'aipok hin i Iesui mohey hap kaipyi. Tupana kapiat wat imohey wywuat haria wo aito. Yt wata­'aipok teran i ahowasat aria kapianuat ai'a­piheg hap kape. Aito ti mekewat Iesui mohey aiku­'uro hap kapiat haria. Mi'i tã imohey haria aito aheha­kye­ra'at wuat'i e'at piat hap kapiat haria yn aito pãi an uhyt'i'in mana'in are'e. \c 11 \p \v 1 Karãpe wato­mohey sese Tupana hawyi tut kahato aimiẽtup Tupana kaipyi. — Atikuap kahato uipy'a pe tut wyti aru uimiẽtup Tupana po pyi wato'e imohey hap wywo aiwa­nẽtup hawe yt toĩne'en i te aipo pe pytkai yt heremo i te ma'ato wato­mohey kahato toĩne'en na'yn hap hawyi heremo rakano topy­hu'at aipy'a pe hap ewy. Wato­mohey te yt heremo i te pytkai aimi­mohey. — Toĩne'en na'yn mesup wato'e yt heremo i te pytkai hawyi tuwe­mo­herep ahepiat imohey hap ok tã Tupana po pyi hawyi heremo aimi­mohey ok tã. \v 2 Sa'a­wy­'iwuat tomohey haria sese pe yn Tupana to'e — Uimo­wepit kahato haria eipe katu­pono uimohey haria sese eipe e. \v 3 Sa'a­wy'i Tupana tuwa­nẽtup — Atunug aru waikiru waty at e topy'a pe. Mi'i hawyi tutunug to'e hap ewy tomohey ewy. Toi'a­tu­moe­wyry at waikiru waty yi tomohey hamo hawyi ikahu kahato tukup­te'en to'e hap ewy. Mekewat e'at pe yt kat i aito yt wata­'a­kasa hin i inug hap pytkai wato­mohey Tupana tunug yne yne hap. Wato­mohey hawyi watikuap Wuat'i Sa'a­wy­'iwuat Nug Hat Tupana. Watikuap Tupana ehay kawiat yne yne topy­hu'at mesuwe atipy pe. \p \v 4 Sa'a­wy­'iwuat sese Ãtãu sa'yru Apeu tum tomiium imohey wywo Tupana pe — Woro­mohey kahato En Tupana e hamo. I'ewyte ieyke'et Kãi tum Tupana pe tomiium wen ma'ato Tupana yt tuwehum kahato i Kãi miium ete katu­pono Kãi yt timohey kahato — Atiky­'esat ehũ suu emiium e hap hawyi tutum tomiium tomikoi ko'i Tupana pe pote. Ma'ato iywyt pe — En ni uimimoe­waku ereĩne'en e Tupana Apeu pe. Ehũ emiwuk po'og waku Kãi wat kai katu­pono uimohey en mote e. Mesup te — Waku kahato Apeu miium e uimohey kahato hat Apeu pote e ahepe. Iku'uro ra'yn pytkai Apeu ihay aimu'e te Tupana mohey hap yn aimo­hãpyk hap e ahepe. Apeu suu ihay te hap ewy ahowawi yi pyi ihay te. \p \v 5 Sa'a­wy'i aha'a­se'i Inoki yt iku'uro hin i te turan Tupana tioto atipy kape tomohey hap ikawiat iwato pote. Ipiit mesuwiat wywo te Tupana ti'y­kesat ra'yn atipy kape. Tupana tioto ra'yn yt uwe i ipuẽti Tupana tipo­hari ra'yn mesuwat ete tomohey kahato hawyi. Yt iku'uro hin i mesu­wa­rote ma'ato toto yianmete mi'i tã e miwan me — Uimo­wepit kahato hat ti mehĩ Inoki e Tupana. \v 6 Ma'ato watikuap ta'yn yt wato­mohey i Tupana pote yt karãpe i wati­mo­wepit kuap. Ma'ato watikat Tupana imohey hap mywo mi'i hawyi wati­puẽti Tupana ma'ato yt wato­mohey i hawyi yt karãmuo i put'ok­wa­to'e ipuẽti hamo. Mi'i hawyi yt to'e kuap i ahepe — Eriot ro uhowawi e hap yt to'e kuap i yt tomohey i rakat pe. \p \v 7 Nimo Tupana to'e aha'a­se'i Nu'e pe — Tut aru y'y wato mesuwat yi wuat'i moma hamo e. Mi'i pote ahenoi epe yianmete i'aman kahato at ka'ap hap etiat e. Waku pe etunug ehe'yara wato y'y wato owakai ui'e ewy e. Waku etunug yara iwato'in nakat eheha­kye­ra'at hamuat e Tupana Nu'e pe. Pyno yt kat i te i'aman pytkai tutunug yara wato. Nu'e timohey Tupana e hap hawyi tutunug i'e hap ewy to'e pote. Yt heremo i te y'y wato pytkai tutcunug yara wato at ka'ap hap ewy. Mi'i hawyi token'ẽ kahato mekewat i'aman wato ut hap pupi pote Tupana e hap ewy tutunug yara wato kahato. To'yat piaria teha­ry'i tosa­'y­ru'in tomi­moe­ha­py­'aptia ehakye­ra'at hamo tutunug. Ma'ato irania'in yi totiaria yt imohey hin i — Tut irane y'y wato ai'akit hamo e Nu'e hap ma'ato te'e­ru­we­ky­ry'i kyry'i at ka'ap iminug ete imohey ete. Ma'ato Nu'e timohey kahato te Tupana — Atunug aru e hap. Mi'i pote tutunug yara wato. Tepiat imohey hap mywo toimo­herep mesu­wa­ro­tiaria yt imohey i haria pe. Mi'i hawyi Tupana to'e — Uimohey hap kaipywiat uimi­mo­hãpyk ti Nu'e e mi'i pote uipy'a pe hãpyk kahato Nu'e topy­hu'at e Tupana mesup te ahepe. \p \v 8 I'ewyte nimo te Tupana to'e aha'a­se'i pot Aparãu me — Atiky­'esat ereto wẽtup yi kape uimi­mo­herep e'yi kape yt emikuap i yi kape e uimiium epiat wuat e'yi kape e i'ewyte yne yne emẽpyt'in emiari­ru'in wanuat e yi kape e. Mi'i hawyi Aparãu timohey Tupana e hap hawyi toto i'e hap ewy yt ta'a­kasa i aikope toto hap kapiat pytkai. \v 9 Mi'i hawyi ikohye­wyry kahato mekewat — Yi atum aru e Tupana piat hap tote. — Mesuwat yi aru Tupana tum uhepe e Aparãu topy'a pe Tupana yt tum i te turan. Sewyry at haype ma'ato to'yat aparap ko'i te toĩne'en sokpe kawiat pe. Mi'i tote ikohye­wyry tosa­'yru Isaki wywo i'ewyte temia­ri­ru'in wywo. — Mesuwat yi aru yne eiwano e Aparãu i'atuepe tomẽ­pyt'in me katu­pono Tupana tum aru mesuwat yi yne ahepe e Aparãu imohey hap wywo. Uha'y­ru'in e atikat kahato ahetawa sese yt mesu­wa­rotiat tawa ewywuat hin i e. Iheg kahato rakat tawa atikat e. Yt miit'in minug ewywuat i ma'ato Tupana minug tomikuap ewywuat atikat e temia­ri­ru'in me. Atimohey kahato Tupana tum aru ahepe mesuwat yi yt ara'a­kasa i te pytkai e. \v 10 — Tupana atiky­'esat kahato ahetawa yt karãpe i ikahuro rakat e. Atiky­'esat ahetawa iheg sese rakat yt karãpe i ipot'i rakat e. Mi'i pote toikat kahato mesu­wa­rotiat tetawa sese Tupana minug yt karãpe i ikahuro rakat toikat. — Atiky­'esat kahato ahetama uhe'yi wuat'i e'at piat ieĩne'en hanuat eminug ara'a­kasa hap e Tupana pe ase'i Aparãu Tupana mohey kahato hap wywo. \v 11 Sa'a­wy'i ihary'i mana Sara yt imẽpyt nug i toĩne'en ipot'i kahato rakat. Tuwei wuat'i e'at piat ewy toĩne'en hawyi yt imẽpyt i rakat sese topy­hu'at. Mi'i turan Tupana to'e Sara pe — 9 ewaty hawyi aru emẽpyt ra'yn Mana e. Mi'i pote — Pywo ti aru an woro­mohey En e. Toimohey pote ti Tupana tum tesaika hap Mana Sara pe hawyi hupi'a rakano topy­hu'at Aparãu ehary'i. Mi'i hawyi Tupana tum na'yn tesaika hap Sara pe hawyi tuwe­mo­herep Aparãu sa'yru Isaki. Mi'i hawyi Sara to'e — Are an Tupana tunug na'yn koitywy ahepe to'e sa'a­wy­'iwuat hap ewy e. Yt heso hin i ahepe e. \v 12 Aparãu iporo sese kahato rakat yt imẽpyt'i kahato rakat i ma'ato tomohey hap kaipyi Aparãu tuwe­sa­'yru nug na'yn. Koitywy Aparãu emiari­ru'in typy'i tukup­te'en. Haipe­piaria i'atu kahato waikiru ko'i i'atu hap ewy aikotã y'y wato hyẽpe etiat yi kyt i'atu hap ewy Aparãu emiariru sem. Yt uwe i imorania kuap Aparãu emiari­ru'in toimohey yn mote. \v 13 Ta'i sa'a­wy­'i­wuaria Ase'i Apeu Nu'e Aparãu Inoki hary Sara ti Tupana mohey pot'i kahato haria. Ta'a­tu­mohey kahato ta'a­tu­ku­'uro hap kape. Yt heremo i te — Atunug aru e Tupana piat hap turan pytkai ta'a­tu­mohey te. Ta'a­tu­ku­'uro hap turan te'e­ra­'a­kasa hap ewy ta'a­tu­wa­nẽtup hawe Tupana tunug aru e hap. Yt tutunug i te to'e hap ewywuat pytkai ta'a­tu­mohey kahato ta'a­tu­py'a pe. Ta'i uruto yt mesu­wa­ro­tiaria imohey haria ewy hin i i'atu'e. Wẽtup ywania ewywuaria aito i'atu'e. Ihama­na'i rakaria ewywuaria uruto mesuwe i'atu'e. Wẽtup yi kat haria ewywuaria uruto i'atu'e. \v 14 Mi'i tã haria imoherep kahato mesuwe ahepe ta'a­tuehay wo — Uruikat kahato wẽtup setama ta'a­tu­mo­herep ta'a­tuehay wo. Uruetawa sese yt kat i mesuwe i'atu'e ahepe. \v 15 Yt te'e­ra­'aipok teran hin i te'e­ru­wa­nẽtup hawe sa'a­wy­'iwuat ta'a­tue'yi kape ne'i yt i'atue­hat'at hin i sa'a­wy­'iwuat ta'a­tue'yi ky'ewi. Ma'ato ta'a­tu­ky­'esat sa'a­wy­'iwuat ta'a­tue'yi pote meiũran te'e­ra­'aipok ma'ato yt hin i. \v 16 Mi'iria tikat kahato wẽtup tawa po'og po'og waku sa'a­wy­'iwuat mesuwiat kawiat rakat katu­pono atipy piat e tawa ta'a­tukat. Koitywy Tupana yt tuwe­mõti hin i to'e — Uito ti rat Aparãu Etupana to'e hamo. Mi'i pote i'atue­tawa atipy piat waku piat ra'yn toĩne'en Tupana minug pakup yn na'yn itote. Ikahu pe ra'yn tutunug i'atuewa kai ta'a­tu­mohey pote. \v 17 Sa'a­wy'i Aparãu Tupana hã'ãg kahato sio toimohey sio yt hap kuap hamo — Atiky­'esat eti'auka esa'yru wẽtup ok takat Isaki uimõ­typot hamo e Tupana Aparãu pe. Ma'ato yianmete Aparãu me — Esa'yru Isaki kawiat ti aru atunug yne esaipe­piaria e. Mi'i pytkai Aparãu toto tosa­'yru wẽtup ok takat auka hamo Tupana e hap ewy. \v 18 Nimo Tupana to'e Aparãu me — Esa'yru Isaki kaipyi aru esaipe­piaria ahyt tuwẽtem yne e. Mi'i e hap Aparãu tikuap pytkai totioto Isaki i'auka hamo Tupana e hap ewy. \v 19 Pyno ati'auka rokirẽ Tupana timoieĩ­ne'en i gu'uro pyi to'e hap mywo toto. Ma'ato i'auka irane turan Tupana to'e — Aparãu yt eti'auka tei'o Isaki. Waku ra'yn koitywy worokuap sese hap atikuap ta'yn mesup uimohey kahato epiat hap e. Mi'i hawyi tutum Aparãu me Isaki i ra'yn Tupana tum. Mi'i hawyi Isaki topy­hu'at Iesui iã'ãkap ewy katu­pono Isaki aikotã tuwẽtem i gu'uro pywiat hap ewy topy­hu'at. Koitywy atikuap uimohey hap e Aparãu me Tupana. \p \v 20 Sa'a­wy'i Isaki ti'a­tu­poi­tyro tosa­'y­ru'in toku­'uro hap e'yianmete. Mio tã e Iako Esau pe — Tupana timo­ty­py'i kahato aru eimia­riru emiari­ru'in aikotã Tupana to'e uhepe hap ewy tutunug aru e hap kaipyi watikuap ta'yn Isaki tomohey kahato te Tupana e hap toku­'uro hap ewywuat e'at pe. \p \v 21 Sa'a­wy'i aha'a­se'i Isaki sa'yru Iako ti'a­tu­poi­tyro te temia­ri­ru'in toku­'uro turan — Atimohey kahato Tupana e hap uhepiat — Atunug aru esa'y­ru'in saipe­piaria waikiru sem ko'i i'atu mi'i pote eterut ro uhowawi uhemia­ri­ru'in e Iako tosa­'yru Iuse pe katu­pono ati'a­tu­poi­tyro teran mi'iria e. Mi'i hawyi — Tupana e waku etunug no uhemia­riru ko'i typy'i kahato rakaria wo e'e hap ewy e Iako tuwe­mo­po'og myi aria'yp topo­'yha etiat pyi toku­'uro sese hamo. Mi'i tehay wywo toimo­herep tepiat Tupana mohey kahato hap. \p \v 22 Mi'i hawyi aha'a­se'i Iuse iku'uro hap owakai to'e to'y­wania Isareu ywania pe — Meiũran Tupana tunug aru to'e hap ewy e. Meiũran aru mesuwat yi Esitu pyi eiwe­nõ'ẽ Tupana e hap ewy e. Tupana tipo­re­ra'at aru eipe wanĩ­kaptia po pyi hawyi mekewat tawa Tupana piat — Atum aru e hap kape eweiwat e. Uiku­'uro ra'yn mesup ma'ato atiky­'esat karãpe eweiwat turan ewetioto eiwywo uikag ko'i eweiwat Tupana piat — Atum aru e hap kapiat turan e. Mi'i to'e hap kaipyi watikuap Iuse tomohey kahato Tupana atunug aru e hap tomohey hap. \p \v 23 Sa'a­wy'i aha'a­se'i Musei i'ewyte Tupana mohey kahato hat. Musei ywã'ĩ ikahu kahato tuwe­mo­herep hawyi — Ikahu kahato aimẽpyt i'atu'e i'ywot'in. Mi'i turan wanĩ­kaptia morekuat Warãu tama Esitu piat to'e Tupana ywania pe — Ewei'a­tu­'uka ro yne eimẽpyt ihainia iatu­'y­wã'ĩ hap e'at pe e. Yt naku i kahato eipe typy'i kahato po'og i'atu aru eiperia uru'y­wania kai pote e. Ma'ato Musei ty i'ywot yt ti'auka hin i yt te'e­ro­ken'ẽ hin i morekuat Esitu piat pupi hawyi ta'a­tue­rewyi Musei ywã'ĩ — Tupana i'atu'e etieha­kye­ra'at urumẽpyt morekuat sura­ra'in po pyi hawyi meiũran i'atu kahato ai'y­wania i'atu'e hap pyi watikuap Tupana e hap — Atunug aru emẽpyt'in i'atu yi kyt ẽpe etiat i'atu hap ewy e hap mohey haria Musei ywot'in hap. \v 24 Mi'i hawyi meiũran Musei mõto hap turan hawyi morekuat saki'yt tipuẽti hawyi totat tomẽpyt no. Itag hawyi waku ereĩne'en uimẽpyt no sese e uru'y­wania wo e Musei pe morekuat saki'yt. \v 25 Ma'ato Musei to'e — Mamai e yt atiky­'esat i ui'y­wania sese atoiat e katu­pono mi'iria Tupana mi'airo ywania e. Ta'i Ui'y­wania ho'opot kahato haria mesuwe tukup­te'en e. Mi'i pote are'airo aho'opot i'atu­wywo hamo e. Yne eheko yt Tupana mowepit hap hin i e. Mi'i atoiat yne e. Aimo­wepit kahato porap i aheko Mamai ma'ato po'og waku aho'opot Tupana emiit'in nywo mesu­wa­rote hawyi watoĩ­ne'en Tupana wywo wuat'i e'at pe e. Aimo­wepit mesuwiat yt naku i nug hap etiat eiewywuat yt atiky­'esat mamai e Musei Morekuat Akag saki'yt pe — Woronug en morekuat no uhaipepiat e hat pe. \v 26 Atikuap ta'yn ehekat uiano yne aru hap ikahu rakat i'ewyte yne Esitu'in ekat emẽpyt no pote uiano yne epowat'yp hap atikuap ta'yn pytkai atiky­'esat po'og areĩne'en Tupana ywania wo katu­pono atimohey mi'iria ywania kaipyi aru Tupana Mi'airo tuwe­mo­herep Wuat'i Ywania Porekuat Nuat mamai e Musei morekuat koro Warãu saki'yt toty hit pe. Mi'i hap mohey hap upi ui'y­wania ho'opot mamai e. I'ewyte uito aho'opot aru i'atu­wywuat hamo ati'airo e. Meiũran aru Tupana mipoi­tyro areĩne'en e. Mi'i e'at pe Tupana tum iwato kahato po'og iwato yne yne mesuwat yi Esitu ekat hap kai tutum uhepe Mamai e. Mi'i pote mi'i Tupana miium atiky­'esat po'og e. \v 27 Ta'i mamai atimohey kahato areto meiũpepyi hawyi ara'a­kasa aru Tupana sese mekewat yt heremo rakat i e. Atikuap e'ywot uha'a­se'i Warão Esitu piat morekuat aru ipy'ahak kahato uhete yt ui'ok­sat'i i hin i ma'ato yt areken'ẽ i Warão pupi e. Ui'auka pote ui'auka ma'ato areto ra'yn Tupana mohey haria upi katu­pono ara'a­kasa teran Tupana sese yt heremo rakat i e Musei toty Esitu piat pe. Mi'i hawyi totoiat yne yi Esitu ekat iwato kahato hawyi tomi­mohey upi toto. \v 28 Sa'a­wy'i Tupana to'e Musei pe — Atipo­'oro aru uhesu­rara atipy kaipyi Esitu'in apiheg hamo e. Mi'i e'at pe ati'a­tu­moma Esitu'in eyke­'et'in torania e. Mi'i pote waku eihũria suu wo eti'a­tu­sapei sapei ei'yat oken'ypy ete e. Mi'i ewetunug mote aru yt atimoma i eheyke­'et'in e. Mi'i hawyi Musei tunug Tupana e hap ewy toimohey kahato pote. Toimohey kahato Tupana e hap hawyi to'e to'y­wania pe — Tut aru yke'et yne moma hanuat e. Mi'i pote waku wato­py­hu'at aihũ suu ai'yat ete Tupana mohey haria aito hap kuap hamo e. Mi'i watunug mote tokosap aheyke­'et'in sakpo hawyi yt toi'a­tu­moma aheyke­'et'in surara akag atipy kaipywiat e Musei tomohey hap wywo. Mi'i hawyi ta'a­tunug suu yne yat oken'ypy ete hawyi yt wẽtup ok i iku'uro Tupana mohey piaria eyke­'et'in ma'ato yi Esitu eyke­'et'in topap yne itote. \v 29 Mi'i rẽ tuwat to'y­wania wywo ihyemyi'a wato kape y'y hup e hap kape. Mi'i hawyi Tupana to'e i'atuepe — Atunug ni aru ehepe mu'ap wato y'y wato sakpo e y'y to'oran muo yi heg upi ehewyry hamo e. Mi'i hawyi ta'a­tu­mohey hawyi y'y wato sakpuat mu'ap upi ra'yn tuwat yi Esitu esura­ra'in ko'i pupi y'y hy teke mu'ap upi. Mi'i hawyi wanĩ­kaptia ti'a­tu­mohan na'yn ysakpo. Mi'i hawyi wanĩ­kaptia hã'ãg na'yn ma'ato mi'iria topap yne y'y pe y'y wato mi'akit ko'i wo tukup­te'en. \p \v 30 Meiũran Tupana ywania put'ok­'i­'a­tu'e tawa Ieriko tote. Mekewat tawa wato apypueri wo ipyhyp hap toĩne'en i'anam nakat ywaiti kahato rakat wanĩ­kaptia pupiat. Mi'i tawa ewei'a­py­pueri 7 wo hawyi aru ta'at ra'yn ipyhyp hap e Tupana. Yne nu wato ko'i hewo hewo e. Mi'i hawyi Tupana e hap ta'a­tu­mohey hawyi ta'a­tunug i'e hap ewy. Mi'i hawyi hewo hewo ipyhyp hap imohey hap kaipyi pote. \v 31 Ma'ato wẽtup hary­poria wewe­neru hat yt iku'uro itote mana Hape e hap katu­pono yianmete mi'i imohey Tupana e hap — Atimoma hamuat meiũwat tawa Ieriko e hap katu­pono yianmete typy ok tuwat sura­ra'in Iuteuria wat i'atue­tawa epiok hamo. Mi'iria pe — Eiwe­hyt'ok to mimi'in e i'atuepe mekewat hary­poria. Mi'i hawyi toi'a­tue­rowyi to'yat pe i'atu­'uka teran haria pupi. Toimohey pote toimo­herep mu'ap tetawa pyi. Mekewat hary­poria yn imohey. Mi'i pote irania'in topap ma'ato Mana Hape yt iku'uro hin i toimohey i'atu'e hap pote. Yt naku i nug hat Hape pytkai toimohey hawyi Tupana mieha­kye­ra'at topy­hu'at. \p \v 32 Ta'i ahenoi teran mekewat sa'a­wy­'i­wuaria imohey haria etiat ma'ato i'atu kahato mi'iria pote yt ahenoi kuap i. Iwan hamo yt uipot­put­'ok'e i typy'i kahato tupono. Ahenoi teran mekewat surara Kiteãu piat Tupana mohey hap etiat i'ewyte mekewat surara akag Paraki piat imohey hap etiat ahenoi teran i'ewyte mekewat hesaika rakat Sasãu piat imohey hap etiat ahenoi teran wy. I'ewyte mekewat surara akag Iete piat Tupana mohey hap ahenoi teran i'ewyte ahenoi teran aipo­rekuat sa'a­wy­'iwuat Tawi piat Tupana imohey hap ma'ato yt uipo­hepap i ne'i are. I'ewyte Tupana tunug aru e hap moherep hat Samueu piat imohey hap ahenoi teran i'ewyte yne sa'a­wy­'i­wuaria ai'y­wa­niaria piat Tupana ehay moherep haria etiat ahenoi teran ma'ato yt uipot­put­'ok'e i henoi yne hamo mesuwat uimiwan me. \v 33 Tupana mohey hap kaipyi te'e­ro­py­hu'at i'atue­saika kahato wanĩkap ywania moma hamo irania'in mope­rup'i hamo. Ta'a­tu­wa­nĩ­kaptia porekuat no tukup­te'en Tupana mohey hap wywo. Yt naku i nug hap ta'a­tu­moma kahato hawyi wakuap nug haria ra'yn tukup­te'en ta'a­tu­mohey hawyi. More­kuaria yt nakuaria i ta'a­tu­sopo ne'i Tupana mohey hap wywo. Ta'a­tu­mohey Tupana e hap hawyi topy­hu'at i'atupo pe i'e hap ok tã. Karãpe wanĩ­kaptia hytmõi Tupana ehay moherep hat Tanieu awyato tok pe i'u hamo mi'i hap e'at pe Tupana ti'a­tu­wẽhik awyatoria hawyi yt ta'a­tu­'auka kuap i Tupana mohey hat. \v 34 I'ewyte ta'a­tuwuk teran aria pe imohey haria ma'ato yt sat'e i aria i'atuete katu­pono Tupana ti'a­tue­ha­kye­ra'at aria pe tukup­te'en mot'i pytkai tomohey hap upi. I'ewyte Irania'in tu'uka sura­ra'in ete turan wani­kaptia ekyse'yp yt ti'auka kuap i Tupana mohey haria pote. Tupana ti'a­tue­ka­wiano kahato tomohey haria yt i'atue­saika hin i turan ta'a­tu­mohey hawyi Tupana ti'a­tu­moe­saika kahato. Karãpe tu'uka surara wanĩ­kaptia wywo turan toi'a­tu­moe­saika kahato tomohey haria sura­ra'in ko'i. Mi'i hawyi te'e­ro­py­hu'at surara sa'ag wu'uka sepap haria ewy. Mi'i hawyi wanĩ­kaptia ikohyeput ne'i topap tet pupi. \v 35 Sa'a­wy­'iwuat hary­poria wẽtup ok wẽtup mẽpyt Tupana tihep gu'uro pyi mana'in tomohey hap upi. \p Sa'a­wy'i mekewat yt Tupana mohey i haria te'e­ro'e imohey haria pe — Ewetoiat Tupana mohey hap pote yt urui'a­tu­'uka i eipe yt urui'a­tu­mo­so­'opot i eipe i'atu'e wen ma'ato — Yt rat i'atu'e yt urui'atoiat i yt sake i ra'yn Tupana i'atu'e. Mi'i hawyi ta'a­tu­'a­tu­'uka turan ma'ato te'e­ro'e — Pywo ti rat Tupana urumoieĩ­ne'en aru i'atu'e. Mesuwat e'at pe Tupana mimõ­typot ko'i wato­py­hu'at i'atu'e. \v 36 Irania'in Tupana mohey haria miit'in miky­ry'i kahato haria wo te'e­ro­py­hu'at Tupana mohey hap yt pun haria i pote. Wuat'i ehamo ta'a­tu­'ahyk ahyk — Eweipun no Tupana mohey hap i'atu'e ma'ato — Yt karãpe i uruipun imohey hap i'atu'e. Ta'a­tu­hã'ãg kahato ra'yn mekewat imohey hap moma hamuat ma'ato — Yt i'atu'e. Irania'in Tupana mohey haria miit'in mipakpak wo te'e­ro­py­hu'at. Irania'in imohey haria miit'in mi'ahyk ahyk wo miit'in mituktuk wo miit'in mi'auka wo te'e­ro­py­hu'at. Irania'in ituktuk i'atupiit ete irania'in ikohye­wyry haity iheg nakat ete irania'in ta'a­tu­pyhik iheg me i'ypyryp we kahato ma'ato yt ta'a­tu­'atoiat hin i imohey hap. \v 37 Irania'in kape nu wo makmak­'i­'a­tu'e imohey haria kape hawyi topap ta'yn. Irania'in topap hepamo ta'a­tu­'oktek kyse hãi kurup takat wywo imohey hap atoiat hap ky'ewi ma'ato — Yt i'atu'e. Irania'in wyti — Etoiat imohey hap pote ti aru urutum iwato kare'en ehepe i'atu'e ma'ato — Yt i'atu'e hawyi irania'in ta'a­tu­'uka kyse'yp mo. Irania'in imohey haria kyse'yp mo ta'a­tu­'okpak ma'ato mi'i pytkai — Yt uruo'atoiat i Ahetu­pana i'atu'e. Irania'in imohey haria yt i'atu'yat hin i. Irania'in imohey haria yt kat i i'atu'yat ikohye­wyry kowo'i kowo'i i'atue­sokpe sa'ag mi'at pe kawiat hesy'at rakaria tukup­te'en. Miit'in mimo­so­'opot kahato ko'i miit'in miky­ry'i hap ko'i. Miit'in ti'a­tu­mo­so­'opot kahato wo tukup­te'en mesu­wa­rote pytkai yt ta'a­tu­waure hin i ta'a­tuepiat Tupana mohey hap. \v 38 I'atue­ha­ma­na'i ne'i yahig note tukup­te'en. Ga'apy puo tukup­te'en. Yi hot pe i'atu'yat aria'yp ka'a pe tukup­te'en. I'atu'yat mi'at ka'a ko'i yi ka'a ko'i. — Mi'iria uimohey haria kahato e Tupana po'og waku mi'iria eikai e mesu­wa­ro­tiaria pe. Pyno Atipo­re­nõ'ẽ mi'iria eipy'­setpyi e. Ehewaku hap yt put'ok'e i mi'iria uimohey haria kupte'en eipy­'a­setpiat hamo e mesu­wa­ro­tiaria pe. Waku kahato uimohey haria e. Yt atiky­'esat mi'iria po'og eipy­'a­setpe pote ati'a­tu­nõ'ẽ eipo pyi e yt imohey i haria pe. \v 39 — Uimohey kahato haria mi'iria e Tupana typy'i sok miit'in sem ehamo. Ma'ato mi'i pytkai yt ta'a­tu­puẽti hin i mesu­wa­rote ta'a­tu­poi­tyro Tupana kaipywiat ta'a­tu­mo­wepit hap ma'ato ta'a­tu­mohey te — Yt heremo i te wen ma'ato Tupana mipoi­tyro wo uruto­py­hu'at wuat'i e'at piat Tupana e hap ewy i'atu'e. Ta'a­tu­ku­'uro hap turan ta'a­tu­mohey i te hap wywo topap — Meiũran aru tukup­te'en i'atu kahato Aparãu mimohey saipe­piaria Tupana e hap ewy i'atu'e. Ma'ato yt te'e­ra­'a­kasa hin i te Tupana ehay mi'iria ma'ato ta'a­tu­mohey kahato te miit'in miat ta'a­tu­'auka hap kape. Yt te'e­ra­'a­kasa i te Iesui put'ok'e hap i'ewyte yt te'e­ra­'a­kasa i te aito aheĩne'en hap pytkai. Yt te'e­ra­'a­saka i te aito imohey haria sem pytkai ma'ato ta'a­tu­mohey te topap hap kape yt heremo i pytkai. \v 40 — Pyno i'atu kahato uimohey haria aru ehaipe­piaria e Tupana tomohey yianmiaria pe. Pyno mesup wato­py­hu'at mi'iria mimu­'eria katu­pono mi'iria ewywuat wato­mohey. Pyno wato­mohey yne hawyi wẽtup piit ewy wato­py­hu'at hawyi — Waku ra'yn e aru Tupana. Toran na'yn. Atunug yne ra'yn ui'e hap ewywuat pote mesup waku ra'yn miit'in sem na'yn waikiru ko'i ewywuat yi kyt ko'i ewywuat uimohey haria sok i'atu kahato hap ewywuat tukup­te'en uimie­ha­kye­ra'at ko'i wuat'i ywania hap ewywuat mesup uimohey haria tukup­te'en mesup e aru. Mi'i pote atunug na'yn yne ui'e hap ewywuat e aru Tupana hawyi waku ma'ato yt uwe i aito Iesui mohey haria pote yt tutunug yne i te to'e hap ewywuat e. \c 12 \p \v 1 Aikotã wate­ha'at seput haria kape hap ewy ahe'yian­miaria Tupana mohey haria te'e­ra­ha'at ahowawi atipy kaipyi aikotã som wato­py­hu'at Tupana mohey hap ete hap kape te'e­ra­ha'at. I'atu kahato mi'iria ahowawiat seha'at haria. Atipy kape tuwat ra'yn ahe'yian­miaria sa'a­wy­'i­wuaria Tupana mohey sese haria seha'at ahowawiat haria. Ta'i ipotyi rakat yrysakag ai'akag etiat wywo pote yt aihyha hin i aiko­hyeput turan. Aiminug sa'ag yrysakag howapy kahato ai'ok pe tote hap ewy aiwa­nẽtup sa'ag hap ipotyi hap ewy. Ai'akit hamuat wateput turanuat hap ewy ma'ato yt kat i ipotyi hap pote wateput kuap aihyha kahato aiminug sa'ag watipun hawyi. Mi'i pote waku wati­'ok­hytpun aiminug yt naku i nug hap ko'i. Mi'i rẽ waku wato­mohey Tupana haty wo yne aipy'a pe. Mi'i watunug mote seput haria ikohyeput haty wo rakaria ewy wato­py­hu'at. Ma'ato ahepiat ai'a­parap kahato imohey hap etiat pote aikotã ipotyi hap ai'a­parap hap ewy. Aikotã seput hat teput hap ete yt waure i hatek pytkai ipy sero pytkai hap ewy waku wato­mohey — Put'ok­'are aru pãi an waku wato'e hap yn aiwa­nẽtup hap. Waku wato­mohey pot'i yt kat i iwaure wo wuat ne'i hap wywo aiwa­nẽtup hawiat hap wywo. \v 2 Aikotã seput haria te'e­ra­ha'at popuo ta'a­tueput hap etiat — Put'ok­'are i'atu'e hamuat hap kape yn hap ewy waku wate­ha'at aiwa­nẽtup hawe — Put'ok­'are aru Iesui yatype ai'e hap kape yn katu­pono Iesui topy­hu'at seput haria akag ewy katu­pono toimohey Tupana po'og torania kai. Uiwy­ria'in waku Iesui piat Tupana mohey hap ewy waku wato­mohey Tupana are. Iesui ti aimoe­hãite kuap kahato Tupana mohey hap ete. Ha'a­wy­tepyi wato­mohey Iesui hawyi aiwa­nẽtup hap Iesui yn topy­hu'at mi'i hap ewy waku wato­mohey te Iesui put'ok­wa­to'e i'yaty piat hap e'at kape. Aikotã seput haria ta'a­tu­sa­'a­wynug hawyi te ikahuro hap kape te'e­ru­wa­nẽtup hap ewy Iesui toĩne'en mesuwiat turan seput hat ewy topy­hu'at. Put'ok'e Tupana etiat hap kape yn iha aria'yp posak kape yn iha Tupana miky­'esat nug kap kape yn iha. Mi'i hap yn imowepit hap. Mi'i hawyi tutu'u ai'a­piheg hap aria'yp posak ete. Yt toiky­'esat hin i miit'in miky­ry'i hap pytkai. Toikuap kahato tomohit hap ma'ato yt tuwe­mõti hin i aria'yp posak totiat toĩne'en sa'ag hap miit'in eha'at hap pupi. Toku­'uro hawyi ta'apyk Tupana po sese kai aikope Tupana piat topainug hap tote. Toku­'uro hap no aika­wiano hap kape yn toto toĩne'en mesuwe turan. Tupana miky­'esat nug hap yn imowepit hap mesu­wa­rote topy­hu'at toho­'opot hap e'at turan. Iesui seput hat akag ewy toĩne'en meiũpe turan. \v 3 Waku watu­wa­nẽtup kahato Iesui ieĩne'en hap kape. Waku watunug i'ewy yne. Sa'a­wy'i yt naku i nug haria miky­ry'i hap toho­'opot kahato ma'ato yt ipohep hin i imohey hap ete Iesui. Waku iminug ewy wahã'ãg. Karãpeĩ yt naku i nug haria ahaty'i haty'i kahato imohey pote mi'i pote yt naku i watoiat ne'i imohey hap aikotã watoiat aheput hap aipiit sero hawyi hap ewy. Yt naku i watihep imohey hap aipy'a piat. \v 4 Iesui tikuap kahato yt naku i nug hap. Yne tosuu toipun yt naku i hap moma hamo. Waku mi'i ewy wato­py­hu'at ai'auka pote waku ahuu okpun pytkai yt watoiat i imohey hap. Waku wahã'ãg Iesui ewy ho'opot hap ete yt naku i hap ko'i akit hamuat. \v 5 Sa'a­wy'i Tupana ainãpin kahato waho­'opot hamuat hap ete miwan me — Uha'y­ru'in uhaki­'yt'in e eipe uimẽ­pyt'in pote woro­ho­'o­'a­piheg tuereto eiminug sa'ag ko'i po'ypyi e. Pywo yt eweipoepyk ne'i tei'o uhete Ei'ywot uito pote e. Yt eweikup­te'en nei'o eipe­rup'i rakaria e. — Pywo kahato uru'a­piheg waku ewei'e woro­ho­'o­'a­piheg hap e'at pe. Woro­ho­'o­ky'e pote woro­ho­'o­nãpin ei'a­piheg hap wywo. Yt atiky­'esat i eheha yi kape woro­ho­'o­'a­piheg hawyi katu­pono eimo­wepit hamuat woro­ho­'o­'a­piheg e Tupana sa'a­wy'i miwan me. Yt naku i wati­waure mesuwat i'e ahepiat hap. \v 6 — Uha'y­ru'in uhaki­'yt'in e uimi­ky­'eria kahato ti eipe uimohey haria ti eipe pote wãi nei'o are'e tuereto ehepe e Tupana ahepe. Aikotã aikotã ei'ywot ewy areĩne'en mi'i tupono woro­ho­'o­'a­piheg tuereto e. Uiano eweikup­te'en wuat'i e'at pe woro­ho­'o­'ahyk eimo­we'eg hamo e. Eiwe­hyt'ok uha'y­ru'in uhaki­'yt'in are aru ehepe mi'i pote woro­ho­'o­'a­piheg tuereto eiminug sa'ag po'ypyi Ei'ywot Uito pote e Tupana sa'a­wy'i. \v 7 Pyno karãpe Tupana ai'a­piheg sese hap waku watu'u yne surara ewy. Yt naku i wati­poepyk katu­pono ai'a­piheg hap kaipyi watikuap Tupana sa'ay­ru'in saki­'yt'in sese wuaria wo aito hap. Katu­pono yne Tupana sa'ay­ru'in saki­'yt'in iminãpin ko'i wo watu­kup­te'en. Aikotã ai'y­wot'in ainãpin ai'a­piheg hap wywo hap ewy koitywy Tupana ainãpin ai'a­piheg hap wywo. \v 8 Ma'ato aito Tupana sa'y­ru'in saki­'yt'in pote ai'a­piheg aimo­we'eg hamo. Mi'i tã Ai'ywot tunug yne imohey haria ete ma'ato yt karãpe i ai'a­piheg hap topy­hu'at Tupana kaipyi pote yt i'ywot i rakaria ewy watu­kup­te'en yt kat i ai'a­piheg hap pote yt Tupana saki­'yt'in Tupana sa'y­ru'in i aito. \v 9 Sa'a­wy'i mesu­wa­ro­tiaria ai'y­wot'in aipo­petek aimo­we'eg hamo. Mi'i hawyi i'atu­mõ­typot haria wo wato­py­hu'at po'og sa'a­wy­'iwuat kai. Mi'i pote karãpe Ai'ywot Atipy piat ai'a­piheg mi'i hawyi waku imõtypot haria wo watu­kup­te'en. Waku imiky­'esat nug haria wo wato­py­hu'at ai'a­piheg hawyi. Katu­pono Tupana ainug tomẽ­pyt'in no Topã'ãu wo. \v 10 Ai'ywot aity mesu­wa­rotiat aipo­petek kahato aimotag hap e'at pe turan ta'a­tu­mõ­typot hap ky'ewi ta'a­tu­mikuap wakuap hap ok tã aihire te yn. Ma'ato Tupana ai'a­piheg wẽtup wanẽtup hap mywo toiky­'esat ahehãite aimoe­waku hap aimotag hamuat wuat'i e'at piat. Toiky­'esat aito waku rakaria wo tewaku hap ewy ainug neran haype. Tewaku hap ewy ainug neran hãpyk wuat'i e'at piat teko hãpyk takat ewy ainug toiky­'esat aito to'ewy hap aiky'e haype aimo­wepit teran haype. \v 11 Karãpe Tupana ainãpin hamo ai'a­piheg turan yt he hin i ma'ato haty kahato yt aimo­wehum kuap i yt aimo­wepit i ai'a­piheg turan. Meiũran ma'ato aru tokosap haty hap hawyi ti sat'e kahato ahete hewaku hap. Ha'y­ru'in haki­'yt'in hãpyk kahato rakaria wo wato­py­hu'at. Tupana tiky­'esat aimoe­hãite tomohey hap etiat hap tomi­ky­'esat etiat hap. \p Uiwy­ria'in yt naku i aiperup Tupana potpap nug hap ete. Waku aipo hesaika ipotpap nug hap ete. Waku aipy hesaika ipotpap ereto hamuat hap ete. Toiky­'esat aito to'ypia aikotã hewo kahato rakat ewywuat tomo­wepit haria wo. \v 12 Pyno waku watu­we­moe­saika Tupana esaika hap wywo ipotpap hap nug hamo are. Waku watu­we­moe­saika Tupana esaika hap wywo aipy ihay sytpok hamo ahewyry wuat'i tap'yia mu'e hamo. \v 13 Sa'a­wy'i yt hãpyk i ahewyry ma'ato mesup ti hãpyk ta'yn. Aheko sa'ag yt naku i nug hap aipy pik hap ewy waku watunug aipu'ap ikahu rakat ewy aipy powyro hamo. Mu'ap ewy waku watu­wa­nẽtup Tupana kape aipy pik'e hap mog hamo. Mi'i hawyi waku ahewyry iwywo o. Waku aipu'ap yt i'anam hin i rakat ewy mi'i hawyi yt wata'at kuap i. Aipy haty rakat yt hewyry kuap i mu'ap i'anam nakat upi. Ahewyry itote hawyi wata'at merep i'anam kahato pote. Ahewyry ra'yn po'og hawyi merep aipy i'ahu kahato. Yt karãpe i aipy waku. Mu'ap iherep upi yn waku ahewyry hãpyk takat mu'ap upi pote. Mi'i hawyi aipy ihãite kuap. Mi'i hap ewy aito waku wahe­wyry Tupana pu'ap upi ma'ato yt pote yt karãpe i ahehãite ma'ato ipy pik rakaria ewy yn wahe­wyry. Waku watoiat mu'ap sa'ag sa'a­wy­'iwuat aiminug yt naku i hap i'aparap aparap hap aiwa­nẽtup sa'ag ko'i hap. \v 14 Uiwy­ria'in waku watikat at ka'ap aiwo­'o­wese torania wywuat hamuat. Iesui suu aimo­hãpyk kuap aikoho kahato hawyi ainug Tupana ewaku hap ewywuat hamo. Ma'ato yt kat i aimo­waku hap Tupana wuat hap ahete pote yt karãpe i aru wato­py­hu'at Tupana akasa hamo. Pywo ti rat yt Tupana yt ewy i watoĩ­ne'en pote yt Karãmuo i Tupana kape wata­'a­kasa aru e. \v 15 Pyno waku aiwe'eg wo kahato. Yt naku i watipun Tupana piat aiky'e hap aipoi­tyro teran hap. Yt naku i wato­py­hu'at ipy'ahak miit'in etiat rakaria wo i'ewyte Tupana ete katu­pono ahaiwot hap uku hapo kahato rakat ewy toĩne'en. Pyno waku aiwe'eg wo watoĩ­ne'en katu­pono yt niatpo hin i wato­py­hu'at my'ahak haria wo watoiat ainãpin Tupana piat hap hawyi. Waku watihep hapo miit'in auka hap uku ewywuat aipy'a pyi yt pote my'ahak rakaria wo yn wato­py­hu'at miit'in ete i'ewyte Tupana ete. Mi'i hawyi yt uwe i wo'o­ky'e hat itote. Ahaiwot irania'in Iesui mohey haria ete hawyi torania itote aiwo­'o­'ewy hawyi yt uwe i iwese to'ope itote. \p \v 16 Nimo te Iako eyke'et Esau hewaire kahato irania'in hary­po­ria'in wywo i'ewyte tuwe­ky­ry'i Tupana ehay ete. Uiwy­ria'in Iesui mohey haria yt naku i Esau ewywuat wato­py­hu'at. Sa'a­wy'i ase'i Isaki to'e to'yat piaria pe — Uiku­'uro hawyi atiky­'esat uha'yru Esau uhaipe piano uipo­wat'yp e. Esau ti topy­hu'at aru Tupana Mipo­'oro Yianmiat Aheha­kye­ra'at hanuat aha'a­se'i pono e. Wẽtup e'at pe Esau hesy'at kahato hawyi to'e toywyt Iako pe — Uipoi ro en pãi ipu'i apokik wo katu­pono uhesy'at kahato uhyt e. Mi'i hawyi Iako tiwesat — Areĩne'en teran ai'ywot saipe­piano uito e. Atiky­'esat Tupana mipoi­tyro wo ai'ywot e hap ewy e. Mi'i e hap etum uhepe pote woro­mo'ok kahato meikowat ipu'i mõi wo e. Mi'i hawyi — Ta'i ewano ra'yn katu­pono yt kan hamo i Tupana aipoi­tyro hap e Esau e Iako pe. \v 17 Mi'i tuwe­mo'ok kahato mekewat mi'u pu'i mõi wo. Ma'ato meiũran Esau tiky­'esat i ra'yn Tupana piat topoi­tyro hap. Toiky­'esat kahato Tupana mi'airo to'ywot Isaki saipe­piano hap. Mi'i hawyi toikat hãpyk kahato to'ywot e hap — Papai etum i ro uhepe Tupana miium epowat'yp e towak popuo. Ma'ato i'ywot Isaki — Yt rat e yt atum kuap i ewawi uha'yru e — Papai papai etum i ro etum i ro uhepe epowat'yp e towak popuo wen ma'ato yt tutum kuap i tutum na'yn tosa­'yru Iako pe Esau eywyt pe pote. Yt naku i aito Esau ewywuaria wato­py­hu'at e. \p \v 18 Sa'a­wy'i tuwat tuwat ai'y­wania Iuteuria ywania yity'ok wato Sinai e hap kape Tupana piat ainãpin hamuat kape mekewat ase'i Musei upi. Sa'a­wy'i watuwat mekewat yity'ok kape turan wate­ha'at turan hẽty wato kahato toĩne'en he'yhig hun kahato itote. He'yhig wepy­pueri kahato ywytu uato ewy. I'ypyryp yn itote yity'ok tote. Aria ẽty hun hap aimo­'arot hap ewy. \v 19 Put'ok'e aha'a­se­'i'in hawyi ihay pirik hap topy­hu'at aikotã huhu'e hap ewywuat. Ma'ato mekewat huhu'e hap sehay ewy toĩne'en. Watikuap mekewat sehay haty kahato ahewaure ka'a pe i'ewyte aiwa­nẽtup hawe aimo­ken'ẽ kahato hap sio aiku­'uro hap ewy wato'e. Mi'i hawyi Musei pe — Wãi uruto'e yt uruiky­'esat ewy hin i mekewat sehay wato'e sa'a­wy'i. \v 20 — Ehẽtup to Tupana pe ihay monik hamo wato'e katu­pono huhu'e hap ehay iwato kahato hap ewy topy­hu'at ihay pirik. — Yt urutu­we­sepap i mekewat sehay wywo wato'e. Mekewat sehay yt uruikuap teran i po'og wato'e sa'a­wy'i Musei pe. Sa'a­wy'i Tupana mekewat yity'ok totepyi to'e — Yt naku i eihũria tukup­te'en meiũpe yity'ok tote e. Musei yn waku meiũpe uiwywo toĩne'en yity'ok tote e. Ma'ato eihũ ta'am uhowawi yity'ok kape pote meremo nu wo mak mak wo ewei'auka ro eihũ e Tupana Musei'in me. Mio tã e hawyi — Yt ihay se i Tupana i'atu'e. Yt atikuap teran po'og i Tupana e hap i'atu'e Musei pe aha'a­se­'i'in. \v 21 Mekewat yity'ok Sinai e hap kape yt wate­ha'at kuap i sa'a­wy'i i katu­pono wate­ha'at pote ipoity'i ne'i ai'auka kuap ne'i. Mi'i hap Musei ta'a­kasa hawyi — Uimõgyt kahato uimo­tyry uimo­ken'ẽ kahato hap e. \v 22 — Yt naku i i'atu'e te'e­ra­'a­kasa hawyi. Mi'i yity'ok Sinai pyi sa'a­wy'i ai'y­wania Tupana ti'a­tu­nãpin tehay pirik wo yt aimo­wepit hin i hap ewy Tupana ihay yity'ok Sinai totepyi. Ma'ato mesup Tupana ihay i ra'yn atipy kaipyi ihay ahowawi mekewat atipy piat Ieru­sarẽi kaipyi yity'ok Siãu e hap kaipyi ihay mesup ahowawi. Yt sa'a­wy'i i wuat ewy mesup Tupana ihay ahowawi atipy kaipyi Tosa­'yru mohey haria aito pote. Po'og wakuat sa'a­wy­'iwuat kai ihay ahowawi Tosa­'yru wẽ pyi mekewat Nusaken pakup e hap kaipyi aikope tukup­te'en atipy piaria sem po'og yt wati­mo­rania kuap i etawa kaipyi ihay mesup ahowawi. Mesup watuwat mekewat atipy kape tawa Ieru­sarẽi pakup kape Tupana sese eiam kape watuwat. Itote ti aru watu­wa­'a­tunug kahato aitoria Iesui mohey haria pote. \v 23 Koitywy watu­wa­'a­tunug Aheyke'et Iesui Musei saipepiat kape Aikywyt Iesui kape hap. Atipy pe toĩne'en miwan me ahet ko'i yne yne aikotã wẽtup ok i ra'yn herohik hap ewy aheywyt'in aheyke­'et'in aheinyt'in aiky­py­'yt'in koitywy wate­'e­ru­wa­'a­tunug ienuk hamo hap ewy Aheyke'et Sese Aikywyt Sese Iesui wywo. Aikope atipy pe torania iwan me Tupana mieha­kye­ra'at wuaria ko'i set toĩne'en hap kape. Wuat'i miit'in kuap hap sio waku sio yt hat Tupana kape watu­wa­'a­tunug aito. Aikope to'e­wywuat Tupana mimo­hãpyk ko'i tukup­te'en hap kape watu­wa­'a­tunug aito Aikope Tupana mimo­hãpyk yianmiaria imohãpyk sese towaku hap ok tã hap kape watu­wa­'a­tunug aito. Aikope aipiit waku pe topy­hu'at Tupana ewaku hap ewy hap kape watu­wa­'a­tunug atipy piat tawa kape watu­wa­'a­tunug aru. Tupana kape watuwat aito Iesui emiit aito Tupana Sa'yru Pã'ãu Sese aipiit pe toĩne'en mote. \v 24 Pyno koitywy yt sa'a­wy'i i yity'ok Sinai yt kape hin i aikope ainãpin Musei piat hap ewy watuwat. Watuwat mesup aito ma'ato po'og sa'a­wy­'iwuat kawiat kape aikope Iesui ainãpin hap kape watuwat ra'yn mesup mekewat yity'ok atipy piat kape katu­pono Ahepa'i Koro Iesui tunug Tupana wywuat aiwo­'o­wese hamuat hap atipy pe. Mesup ahehay toimo­herep Tupana pe. Iesui ti aimo­wehik Tupana wywuat hat. Sa'a­wy'i Ãtãu sa'yru Apeu suu at hat ihay Tupana kape yi pyi hap ewy e miwan me. Mi'i hap ewy mesup Iesui suu ihay ahetiano ma'ato po'og mi'i sehay ikahu Apeu suu at hat kai — Eti'auka ro ui'auka hat e Apeu suu ma'ato Iesui suu to'e Tupana pe — Waure wo o ereĩne'en ui'auka haria kai Papai e. Yt ta'a­tukuap i rat kat som ta'a­tunug e Iesui suu at hat ihay yi pyi te. Iesui suu wo waku watu­wepen yne aiminug sa'ag moweityk hamo. Waku Tupana ahapei hapei Tosa­'yru suu wo. Mi'i yn waku aheha­kye­ra'at kuap hamo. \v 25 Sa'a­wy'i Tupana ihay yity'ok totepyi ai'y­wania pe yity'ok Sinai pyi ma'ato ai'y­wania sa'a­wy­'i­wuaria itotiaria yt iky'esat i Tupana ehay te'e­ru­we­wau­rehik ne'i. Mi'i hawyi mi'iria Tupana mi'a­piheg ko'i wo te'e­ro­py­hu'at. Ta'i mi'i hawyi topap topap yahig note sa'a­wy­'i­wuaria ai'y­wania Epereu pusu kuap haria. Ta'a­tu­hã'ãg Tupana e hap nug hamuat ma'ato yt wẽtup ok i tuwenug kuap. Yt ta'a­tunug i ta'a­tu­nãpin hap. Ma'ato koitywy Tupana ainãpin Tosa­'yru wẽ pyi atipy kaipyi. Waku watunug atipy kaipywiat ainãpin hap. Waku aiwe'eg wo ainãpin hap nug hamuat hap ete. Ma'ato watu­we­wau­rehik sa'ag Ha'yru piat ainãpin kape hawyi po'og na'yn sa'ag sa'a­wy­'iwuat kai. Yt watu­wemig kuap ai'a­piheg hap pupi watipun na'yn ainãpin hap ipakup i Tupana piat hap pote. \v 26 Mio tã e Tupana mesup miwan me — Sa'a­wy'i atihuruk ta'yn yity'ok mesuwat Sinai e hap totiat ma'ato meiũran aru atihuruk ta'yn mesuwat yi wato hap ok tã e ma'ato yt mesuwat yi yn i atihuruk ma'ato i'ewyte at waikiru waty yne atihuruk e miwan me Tupana. \v 27 Pyno Tupana to'e — Atihuruk i ra'yn wẽtup mo yn e. Mi'i atunug hawyi waku ra'yn toran na'yn uimi­huruk e. Yt typuo i atihuruk aru e katu­pono yt kan hamo i typuo e. Mi'i huruk hap put'ok'e yne ra'yn e. Mekewat e'at yne yt iheg nakat i ta'at yne e. Ma'ato mekewat yt huruk'e i rakat iheg sese rakat aru topy­hu'at wuat'i e'at pe e. Mesu­wa­rotiat more­kuaria minug ko'i yne ta'at e ma'ato Uimi­'airo Eipo­re­kuanuat minug ko'i aru topy­hu'at re atihuruk yne yne hawyi e Tupana. \v 28 Pyno yt iheg nakat i aru ta'at yne hawyi yt ta'at kuap i rakat ko'i aiwano ra'yn topy­hu'at katu­pono watunug Aipo­rekuat nuat Ha'yru pote. Mi'i hap kape waku watu­wehum kahato hawyi waku watunug Aipo­typot Tupana mowepit hamuat hap ete waku wati­mõ­typot Ha'yru. \v 29 Tupana aria ewywuat toĩne'en. Waku kahato aria aimo­wepit hap aria ma'ato i'ewyte waku aiwe'eg wo ipupi katu­pono aria aiwuk kuap i'ewyte e. \c 13 \p \v 1 Pyno to'iro wato­'o­ky'e mot'i uiwy­ria'in Iesui mohey haria aito pote. Waku wato­'o­ky'e aikotã wẽtup ok yat piaria ewy. \v 2 Karãpe put'ok'e ai'yat pe yt aimikuap i te wen mi'i pytkai waku — Ereke ro mehĩ mana waku wato'e. Eweikup­te'en no meiũpe waku wato'e. Aimi'u ra'yn waku wato'e i'atuepe yt aimikuap i pe katu­pono Tupana tipo­'oro tuereto temiit ahowawi atipy piaria yt aimikuap i ko'i aiwese hap kuap hamo. Sa'a­wy'i Tupana tipo­'oro temiit'in atipy piaria tehay moherep hamo. Mi'i hawyi ta'a­tu­poi­tyro kahato Aparãu sa'a­wy'i. Mi'i ewywuat waku watu­we­wy­'inug yt eimikuap i te rakaria e Tupana ahepe mesup. \v 3 Waku wati­ky'e kahato aiwy­ria'in more­kuaria mipyhyp ko'i. Yt naku i waure wo watoĩ­ne'en wo'o­pyhyp haria kai. Waku waha­ty'u aipy'a pe i'atu­pyhik hap ko'i upi. Waku aikotã itote watoĩ­ne'en mote haty ahete hap ewywuat kuap hap wywo. Waku wato­'o­ky'e aiwo­'o­'ewy wato­mohey haype. Toĩne'en wẽtup ok Iesui mohey hat irania'in miky­ry'i hamo mi'i hat waku watuwat mi'i powyro hamo kat pote wẽtup yn hap ewy wato­py­hu'at imohey haria. Waku waha­ty'u haty'u haria wywo wẽtup aimi­mohey yn mote wẽtup miit yn aipiit pote. \v 4 Uiwy­ria'in Iesui mohey haria — Waku he'aito kahato rakano ereĩne'en e. Waku ihary'i kahato rakano ereĩne'en e. Waku ehary'i wywo yn ewaire e. Waku e'aito wywo yn ewaire e. Mi'i etunug pote arehum ewawi e Tupana ma'ato irania'in wywuat eiwo­'o­pytyk pote — Yt naku i en are'e e. Woro­'a­piheg aru e Tupana yt iwe'eg i haria pe. I'ewyte wewiat wewe­neru wuat'i piat haria ati'a­tu­'a­piheg yne yne e ahepe. I'ewyte wewiat wewe­neru haria kyi'at haria ati'a­tu­'a­piheg e. Hewaire rakaria uimi­'a­piheg wuaria e Tupana. E'aito wywo ehary'i wywo kahato hap uimo­wepit hap e Tupana. \v 5 I'ewyte yt naku i ti wate­ha'at irania'in ekare'en kape iky'esat hap wywo aiwat no teran ai'e hap mywo. Waku watu­wehum Tupana kape imiium aheka­re'en sio iwato sio yt. — Waku kahato eimiium ok tã Tupana wato'e waku. Katu­pono sa'a­wy'i Tupana to'e — Yt karãpe i ti aru woro­ho­'o­'atoiat e. Yt karãpe i eikup­te'en piku piku ko'I sese wo e Tupana ahepe sa'a­wy'i. Waku watikat Tupana miium ko'i aimo­wepit hap wywo ma'ato yt naku i wati­ky­'esat irania'in ekare'en e Musei tomiwan Teute­ru­numiu 3.5 pe. \v 6 Waku wato'e — Pywo rat uipo­wyro kahato hat En Tupana mi'i pote yt areken'ẽ hin i Uipo­wyro kahato hat En mote waku wato'e. Uiwywo ereĩne'en mote aikotã aikotã sa'ag miit'in tunug uhetiat pytkai yt areken'ẽ hin i waku wato'e Tupana pe e morekuat Tawi towepy 118.67 hawe. \p \v 7 Waku wati­mõ­typot ai'a­pykok haria aimu'e haria mesu­wa­ro­tiaria i'ewyte sa'a­wy­'i­wuaria Tupana ehay moherep haria. Yt naku i waure wo ne'i mi'iria kai wato­py­hu'at katu­pono mi'iria aimotag Tupana mohey hap etiaria wo tukup­te'en. Waku watu­kup­te'en ai'a­pykok haria saipe­piaria wo i'atu­minug wakuap nug haria wo. Waku i'atuiã­'ãkap wo watoĩ­ne'en i'atu­minug wakuap ko'i nug hap ete. Mi'iria Tupana mimõ­typot wuanuaria. Waku aito watunug mi'iria minug wakuat ewywuat. Waku wato­mohey Tupana mi'iria piat imohey hap ok tã. \v 8 Iesui ti Ai'akag Akag toĩne'en tuwe­'awy wuat'i e'at pe. Aikotã sa'a­wy'i Iesui toĩne'en koitywy i'ewyte toĩne'en tuwe­'awy te mũki­'ite tuwe­'awy te toĩne'en e'ihot'ok tuwe­'awy te wuat'i e'at pe tuwe­'awy te yn toĩne'en. Tewaku hap ewy yn topy­hu'at wuat'i e'at pe. \v 9 Waku wato­py­hu'at imohey hap ete Iesui kape yn watu­wa­nẽtup wuat'i e'at. Yt naku i watuwat irania'in miat aimu'e hap upi yt Iesui yt etiat i ra'yn hap upi. Katu­pono i'atu kahato aimu'e hap ko'i yt pywuat i ra'yn ko'i. I'ewyte i'atu kahato aimu'e yt Iesui etiat i. I'atu aimu'e Iesui etiat rakaria ma'ato yt hãpyk i rakaria. Yt naku i watuwat heso rakari aimu'e wẽtup sehay yt Iesui etiat i hap upi. Waku wato­mohey Iesui hap yn sehay pywuat Iesui etiat. Mi'i ti waku watunug. Waku watu­wa­nẽtup at ka'ap aikotã Tupana aiky'e yt kat sa'up i pytkai aiky'e hap upi. Aikotã ahewaku hap yt put'ok'e i aiky'e hamuat sa'up ete hap upi waku watu­wa­nẽtup. Mi'i watunug mote aipy'a iheg me Iesui mohey hap ete. Yt naku i watu­wa­nẽtup at ka'ap mi'u sio waku Tupana tiky­'esat sio waku atu'u sio yt ai'e hap kape. Irania'in mi'u waku sio yt aheko ewy hap kape yn te'e­ru­wa­nẽtup haria tukup­te'en. Te'e­ru­wa­nẽtup mi'u waku sio yt hap kape yn ma'ato mi'i haria yt i'atue­hãite i kahato Iesui mohey hap ete. Hãpyk kahato aheko mi'u u hap etiat i'atu'e wen ma'ato Tupana mohey hap kape yt te'e­ru­wa­nẽtup hin i mi'i pote yt i'atue­saika i te Tupana ehay moherep hamo. \v 10 Sa'a­wy'i pa'iria te'e­runuk kahato aihũria aimiium Tupana piat ete. Ta'a­tuwuk Tupana kape turan ta'a­tuhep ipu'i kã'ã ta'a­tu­mi'u wo. Ma'ato aito Iesui mohey haria wẽtup auka hap kaipyi watenuk. Yt mesu­wa­rotiat ai'y­wania Tupana yat sokpe kawiat piat ewy hin i aimi'u ma'ato po'og po'og wakuat Aihũ Aimiium sa'a­wy­'i­wuaria kai katu­pono Aihũ Pakup Aimiium ti Iesui piit. \v 11 Sa'a­wy'i aitoria waterut kahato aihũria Tupana mõtypot yat kape imõtypot hamo. Itote ahepa'i akag ti'auka aimierut Tupana mõtypot yat sokpe kawiat oken'y­pyke hawyi tote­reke aihũria suu Tupana yat sokpe kawiat pe aiminug sa'ag moweityk hamo ai'a­piheg hap monik hamo. Mi'i hawyi mekewat aihũ piit ta'a­tue­reto pya ai'yat kai iwuk hamo pa'i tioto. \v 12 Mi'i hap ewy kahato Iesui iku'uro pya tawa wato Ieru­sarẽi pyi toho­'opot mekewat tawa Ieru­sarẽi ekuekai aika­wiano iku'uro Aihũ ewy. Huu ta'at itote aimo­waku hamuat. Iesui tum tosuu itote temiit'in moewaku hamo. \v 13 Yt ikahu hin i ta'a­tunug Aheha­kye­ra'at hat ete. Ta'a­tu­'auka turan mekewat tawa Ieru­sarẽi ekuekai ta'a­tunug. Waku watuwat tawa pyi i'ewywuat hamo wy i'atu­mi­ky­ry'i hamo ahete hemiit'in aito pote. Waku wẽtup miit ewy wẽtup piit ewy woho­'opot iwywo wẽtup ok piat ho'opot hap ewy yn waku. \v 14 Katu­pono ahetawa sese yt mesuwat tawa Ieru­sarẽi i ma'ato aiwat ahetawa iheg nakat yt karãpiat i ikahuro rakat. Mesuwat yi tote yt karãpe i wati­puẽti aru ahetawa yt iku'uro rakat i. Ahetawa sese tut aru yi kape atipy kaipyi wato'e. \v 15 Atipy kaipywiat yn wahe­katup ahetawa sese ut hap wato'e. \p Uiwy­ria'in waku kahato wato­mõ­typot Tupana. Waku aiwẽ pyi ahẽku pe Tupana kapiat yn aiwehum hap — Eset Tupana po'og ikahu torania kai waku wato'e. Yt watu­wehum teran i pytkai waku watu­wehum ahehay wo Tupana pe — Waku kahato Aheha­kye­ra'at Hat Aika­'iwat waku wato'e at ka'ap howawi aikotã aimiium iwato kahato hap ewy Tupana mowepit kahato hap topy­hu'at. \v 16 Waku hegyi'at rakaria wo watoĩ­ne'en. Ihaky­'e'i rakaria pe waku wati­mõ'ẽ ahekat. Waku wati­po­wyro hatek takaria ahekat kaipyi ahesokpe kaipyi ahe'u'i kaipyi e. Yt naku i waure wo watoĩ­ne'en ihaky­'e'i rakaria kai. Wati­mõ'ẽ pote Tupana mowepit haria wo wato­py­hu'at. Haty pytkai waku watum. Ahegyi'at hap kape Tupana ta'a­kasa hawyi tuwehum kahato ahowawi. \p \v 17 Waku watuwat Iesui mohey haria akagnia ehay upi ai'a­pykok haria upi. Katu­pono mi'iria tiky­'esat kahato ahehãite kahato Iesui mohey hap etiat hap. Waku watunug i'atu­mi­ky­'esat ewy katu­pono mi'iria hẽtup kahato Tupana kape ahupi. Mi'i watunug mote i'atu­mo­wepit hap topy­hu'at aiwo­'o­wese hap wywo. Ma'ato yt pote haty i'atuete hap wywo te'e­ro­py­hu'at. Mi'i hawyi yt aiwe'eg i hap ta'a­tu­henoi ra'yn Tupana pe hawyi ai'a­piheg hap topy­hu'at Tupana kaipyi. Eiwe'eg wo o. Mi'i hawyi aheĩne'en hap mesuwe po'og sa'ag topy­hu'at yt watunug i ra'yn i'atuehay upiat hawyi. Ma'ato watunug i'atuehay upi pote po'og ihãite rakaria wo wato­py­hu'at. Mi'i hawyi i'ewyte aiwe'eg hap ta'a­tu­henoi ra'yn Tupana pe hawyi aipoi­tyro aimo­wepit hamo wato­py­hu'at. \p \v 18 Pyno ewehẽtup i hẽtup i urupo­wyro hamuat uruwy­ria'in Tupana kape. Urutung neran wakuap yn wuat'i e'at pe. Yt kat i uruminug sa'ag upi urutu­we­mõti Tupana ehamuat hap uruiky­'esat. I'ewyte yt kat i uruminug sa'ag upi urutu­we­mõti miit'in ehamuat hap uruiky­'esat. Urutoĩ­ne'en neran hãpyk kahato miit'in py'a­setpe yt uwe pupiat i uruwe­mõti hap mywo. Mi'i pote ewehẽtup uruupi Tupana pe uruieĩne'en hap ikahu rakat nug hamo. \v 19 Uimi­mu­'eria waku ewehẽtup uhupi uikai­wiano haty wo ui'aipok ehowawiat hamuat. Ewehẽtup wote meremo ara'aipok ehowawi. \p \v 20 Mio tã are'e Tupana pe eika­wiano — Tupana are atiky­'esat kahato aimi­mu­'eria waku nug haria wo En ewy are. Waku kahato En Wuat'i Wo'o­wese Hap Nug Hat are. En ni Uruka­'iwat Iesui Moieĩne'en Iku'uro Hap Kaipywiat Hat are. En ni Ehũria Emohey Haria Apykok Hat Moieĩne'en Hat are. En ni urupyhik ehay wakuat wuat'i e'at pe hamo are. Esa'yru suu wo urumosat epy'a pe Tupana are. \v 21 — Tupana eti'a­tu­mo­hãpyk aiwy­ria'in wakuap nug haria are. Etunug mi'iria Esa'yru miky­'esat ewy waku nug haria wo are. Etunug mi'iria Esa'yru mohey hap etiat itag nakaria wo are. Atiky­'esat etum i'atuepe esaika hap wakuap nug hamuat are. Atiky­'esat i'atu­minug emowepit hap yne hawyi eha mowepit hap topy­hu'at are. Tupana uito ti emipo­'oro Esa'yru mohey kahato hat. Esa'yru wywo ahẽtup mesup ewawi are. Atiky­'esat Esa'yru mowato mesuwat yi totiat wuat'i e'at piat hap atiky­'esat Tupana. Tupana waku kahato En at ka'ap are. Eti'a­tu­ka­wiano meiũpepyi uiwy­ria'in Iuteu ywania are. Iesui set upi ahẽtup Toran na'yn ui'e hap are. \p \v 22 Pyno uiwy­ria'in uheinyt'in Iesui mohey haria atiky­'esat eiwa­nẽtup kahato mesuwat uimiwan einãpin hap kape. Ewetum no ehewaure ka'a po'og po'og uimienoi kape. Uiky'e ehepiat pote eiwe­mu'e ro mesuwat uimiwan kurin kat ete. Yt i'ywop hin i mesuwat uimiwan. Ewei'a­tu­mu'e yne irania'in uimiwan mo are. Uimiwan mesu­wa­rote yt i'ywop hin i are katu­pono atimohit kahato uhehay mesuwe. \p \v 23 Aheywyt Timoteu tuwẽtem na'yn morekuat wo'o­pyhyp hawyi. Koitywy — Waku ewyry emiky­'esat ewy e morekuat tope. Pywo ti rat waku kahato. Karãpe tut uhowawi Timoteu hawyi uimo­wepit kahato. Mi'i hawyi atioto teran uha'yru Timoteu ehowawi ei'a­kasa hamo. \p \v 24 Kuekatu atipo­'oro ehowawi i'ewyte ei'a­pykok haria kape i'ewyte kuekatu atipo­'oro yne Tupana mimoe­waku ko'i kape. Yne Iesui mohey haria meiũpiaria yi Itarianu piaria tipo­'oro kuekatu ehowawi. \p \v 25 Tupana eti'a­tu­ky'e ro yne uru'y­wania Esa'yru mohey haria Iuteuria ywania are. Yt i'atu­waku hap upi i ma'ato egyi'at hap kaipyi eti'a­tu­poi­tyro uru'y­wania are Tupana pe eika­wiano. Ikahuro ra'yn uimiwan ehowawiat ui'y­wania Iuteu ywania ewawi mekewat ase'i Aparãu emiariru emiariru ko'i ewawi mekewat Iesui ywania Iuteuria ewawi mekewat Epereu pusu kuap haria kape. \p Toran na'yn uimiwan