\id 1TI - Sateré-Mawé NT [mav] (Brazil) -2011 bd \h TIMOTEU NÃPIN HAP PARURU MIENOI SA'AWY'IWUAT \toc1 Timoteu Nãpin Hap Pauru Mienoi Sa'awy'iwuat \toc2 1 Timóteo \toc3 1Tm \mt1 TIMOTEU NÃPIN HAP PAURU MIENOI SA'AWY'IWUAT \c 1 \p \v 1 Timoteu koitywy atipo­'oro uimiwan ewawi. Uito ti Pauru mekewat Aipo­typot Iesui ehay moherep hat. Uito ti Aheha­kye­ra'at hat Tupana potpo­'oro pãi. Aimie­katup Iesui potpo­'oro uito pãi. \v 2 Timoteu uha'yru sese ewy kahato ereĩne'en katu­pono sa'a­wy'i ereĩne'en Iesui mohey hano uimienoi kaipyi pote are. Mi'i tupono ahẽtup kahato Tupana pe eupi — Ui'ywot eraha'at Timoteu kape ihaky­'e'i hap wywo are. Etum o tope yt kat sa'up i egyi'at hap. Iwanẽtup hap wẽtup yn etum iwepit hamuat are Tupana pe eupi. \p \v 3 Pyno mesup ahẽtup i ra'yn eupi Timoteu tawa Ewesu piat ereĩne'en hamuat. Aikotã sa'a­wy'i ahẽtup ewawi karãpe areto yi Masẽ­tunia kapiat turan — Ereĩne'en no tawa Ewesu tote mekewat itotiaria sehay yt pywo rakat i enoi haria ewãi hamo. \v 4 Atikuap koitywy tukup­te'en itote Iesui mohey haria sehay pot'i enoi haria kat ywania kat ywania kat set kat set ko'i enoi haria. Mi'iria pe waku wãi'ere — Wẽtup sehay upi ne'i pote ti aru yt karãpe i Tupana miky­'esat nug hamo eweikup­te'en katu­pono Iesui mohey kahato hap yn Tupana miky­'esat ewy. \v 5 Yt naku i ti watu­'uka sehay pot'i ete ere'e o itotiaria pe katu­pono Tupana tiky­'esat aiwo­'o­wese ahehay wuat hap ere'e o i'atuepe. Wẽtup wanẽtup hap wywo yn waku wato­'o­ky'e ere'e o. Yt i'atuekat ky'ewi i ti wato­pot­ky'e ere'e o. Waku wato­'o­ky'e wẽtup sok yn aito Iesui mohey haria aito pote. \v 6 Yt kan hamo i sehay wo watu­'uka. Ma'ato mio tã watu­'uka hap watunug mote aiwo­'o­wese hap moma hamuat hap topy­hu'at. Mi'i pote waku ehenoi itotiaria pe — Yt eiwu­'uka tei'o sehay wo ere. Mi'i tã ewetunug mote yt kat i aiwo­'o­wese hap toĩne'en meiũpe. Waku po'og watunug aiwo­'o­wese hap mi'i hawyi aiwa­nẽtup hap ikahu kahato rakat topy­hu'at waku ere. I'ewyte Iesui mohey haria sese wato­py­hu'at waku ere'e o itotiaria pe Timoteu. \v 7 Irania'in iky'esat kahato miit'in mu'e hamo Tupana mienoi Musei piat hap ma'ato yt ta'a­tukuap i kat e kat e hap pytkai i. — Waku uruto yn ei'a­tu­mu'e hanuaria wo i'atu'e ta'a­tuehay pirik wo yt ta'a­tukuap i ta'a­tu'e hap ko'i pytkai. \p \v 8 Tupana piat ainãpin sa'a­wy­'iwuat hap waku kahato wati­'a­tu­mu'e. Hãpyk kahato wati­'a­tu­mu'e pote ti aipo­wyro kahato wakuap nug hamo. \v 9 Wakuap nug haria tiky­'esat kahato Tupana piat tonãpin hap. Ma'ato irania'in sa'ag ky'esat hap nug haria yt iky'esat hin i Tupana ehay wuat kat pote yt nakuaria i pote he kahato i'atuepe i'atu­minug sa'ag ko'i. Ma'ato ti mi'iria pe Tupana tum i'atuewãi e hamuat. Ma'ato waku hap nug haria yt kat i ra'yn Tupana miium wãi'e hap kat pote toiky­'esat wakuap nug hap yn pote. Yt wo'oewãi kuap i haria nãpin hamo Tupana tum wãito'e hap. More­kuaria wo'o­nãpin hap pun haria nãpin hamo tutum wãito'e hap. Mekewat yt kat i Tupana e haria nãpin hamo tutum wãito'e hap. Yt naku i nug haria pianuat tutum wãito'e hap i'ewyte yt karãpe i Tupana kapiat wanẽtup teran haria tutum wãito'e hap. To'ywot toty auka haria wo'o­pot­'auka hat nãpin hamuat tutum wãito'e hap. \v 10 Wuat'i hary­poria wywuat wuat'i ihainia wywuat ieĩne'en haria nãpin hamuat tutum wãito'e hap. I'ewyte wo'opiat wo'o­pytyk piat ewãi hamuat ihainia to'ope i'ewyte hary­poria to'ope mi'i e haria ewãi hanuat. I'ewyte miit'in ero'ok haria pianuat heso rakaria nãpin hanuat tutum. Wo'o­kuasa i kuasa i haria nãpin hanuat tutum wãito'e hap. Toĩ po'og meimẽwat kai sa'ag nug hap ko'i. Yt ahenoi kuap yne i. Mi'i tupono mi'i hap nug haria wãi'e hamo Tupana tum na'yn i'atu­nãpin hap hãpyk kahato rakat. \v 11 Tupana ewaku hap ewywuat yt kat i mi'i rẽ wati­puẽti. Yt uwe i ikahu hap ewy topy­hu'at i'ewyte yt kat i ikahu iwat ihay ewywuat. Mi'i e hap yn ahytpok wuat'i puo. I'e uhepiat hap yn ahenoi miit'in me pãi. \p \v 12 Pyno uiwepit kahato arehum kahato Aika­'iwat Iesui ete Wuat'i Porekuat ete katu­pono Mi'i hum tesaika hap uhepe tehay moherep hamuat. Arehum kahato tuwete katu­pono ui'airo te'e­ropat hat miit'in mu'e hamuat. \v 13 Sa'a­wy'i te yt atimohey i te turan atere­mõ­pusu kahato Iesui. Ati'a­tu­sa­ty'i saty'i kahato hemiit'in. Mi'i turan ne uhehay sa'ag Iesui ete. Yt imohey i hap kaipyi areĩne'en sa'ag Iesui ete. Yt uiwe'eg hin i haype ma'ato mi'i pytkai uiky'e hap wywo iha'at uhowawi. Yt atikuap i kahato atunug sa'ag mekewat e'at piat. \v 14 Sakpo'e hegyi'at kahato rat uhepe pãi Uika­'iwat uheĩne'en ne wanĩkap nuat turan. Mi'i hawyi tutum tomohey hamuat hap uhepe. Koitywy iwywo wẽtup piit hap ewy yn na'yn urutu­kup­te'en. \v 15 Timoteu ahenoi teran epe sehay pywuat sese rakat sakpo aimi­mohey wuat. Mio tã are Aika­'iwat Iesui tuwe­mo­herep mesuwe yi tote yt nakuaria i atueha­kye­ra'at hamo tuwe­mo­herep. Mi'i atikuap kahato katu­pono uito po'og yt nakuat i wuat'i kawiat pãi are. \v 16 Ma'ato mi'i pytkai Tupana uiky'e kahato yt kat i uhewaku hap upi. Tuwe­kai­pywiat tegyi'at hap moherep hamo uheha­kye­ra'at. Koitywy ti irania'in ui'e­wy­wuaria sa'ag nug haria tikuap ta'yn Tupana ti'a­tue­ha­kye­ra'at kuap torania yt naku i nug haria hap. Mi'i tupono ti aru wuat'i miit'in sa'ag nug haria — Pyno uito uheha­kye­ra'at kuap wy i'atu'e. Uheha­kye­ra'at Tupana piat hap atikuap ta'yn i'atu'e irane. \v 17 Uru'ywot Tupana uruimõ­typot at ka'ap En i'atu'e. Urupo­typot koro wuat'i e'at piat En i'atu'e Tupana piat uheha­kye­ra'at hap upi. Yt karãpiat i weityk hat En i'atu'e. Miit'in yt te'e­ra­'a­kasa kuap i ewawi rakat En. Wẽtup Tupana yn ereĩne'en. Mi'i rẽ yt kat i hin i Tupana toĩne'en i'atu'e hap upi. Mi'i urumi­mõ­typot kahato En. Wuat'i kawiat po'og ikahu rakat En. I'ewyte wuat'i e'at piat ieĩne'en hat En pãi i'atu'e ta'a­tukuap Tupana piat uheha­kye­ra'at hap hawyi. \p \v 18 Uha'yru sese ewy kahato ereĩne'en Timoteu. Mi'i tupono woro­nãpin neran. Sa'a­wy'i Tupana e'airo kahato Iesui mohey haria wẽ pyi. Itote to'e epe — En ni uimi­po­'oro uhehay moherep hanuat e Tupana Pã'ãu epe itote. Mi'i hap o yt etiwaure tei'o. Waku etopytyk mi'i e hap aikotã surara po pe mory'a wato hap ewywuat wanĩkap wywo wu'uka hamuat. Mi'i e hap wywo o waku etu'uka ahiag e hap auka hamo woro­nãpin uha'yru. \v 19 Uha'yru atimoheg kahato o epiat Iesui mohey hap aikotã enãpin hap kape erewa­nẽtup kahato. Mi'i hawyi etunug ewanẽtup hap kaipyi wakuap erenãpin hap ok tã katu­pono tukup­te'en epy'a­setpe yt naku i nug haria. Sa'a­wy'i mi'iria Iesui mohey haria tukup­te'en ma'ato ta'a­tupun na'yn Iesui mohey hap ta'a­tu­kawiat. Mi'iria ti tukup­te'en ho'o­wasat rakaria ewywuaria aikotã ahe'yara apy'at hap yt wati­puẽti i ra'yn hap ewywuaria mi'iria tukup­te'en yt kat i po'og Iesui mohey hap mio i'atukai. \v 20 Typy ok ti mi'i haria set mehĩ Imeneu hawyi Arisã­tere. Sa'a­wy'i Iesui mohey haria tukup­te'en mi'iria ma'ato koitywy Tupana moweu­ka'i hanuaria wo ra'yn tukup­te'en — Pyno koitywy eipe ahiag eipo­rekuat no ra'yn Satanai wanu­waria eipe are i'atuepe. Ei'a­piheg hap yn na'yn topy­hu'at ehete. Mi'i tupono ehera­'aipok Iesui kapiat hap are i'atuepe uito Pauru. \c 2 \p \v 1 Timoteu enãpin sese hap ahenoi teran kahato epe. Pyno waku wahẽtup kahato Tupana pe wuat'i miit'in powyro hamuat hap — Tupana etum o ihaky­'e'i rakaria pe i'atu­mi'u i'atue­sokpe i'atu'yat waku wato'e mot'i haty wo hum hap kape. Tutum hawyi — Waku kahato En Papai etum na'yn uimiẽtup ewy waku wato'e Tupana pe Timoteu. \v 2 I'ewyte waku wahẽtup Tupana pe — Eti'a­tu­po­wyro o urupo­re­kuaria uru'akag ko'i mesu­wa­ro­tiaria. Urupo­wyro kahato urutu­kup­te'en hap ete hamo meiũpe waku wahẽtup. Eti'a­tu­po­wyro uruieĩne'en hap wẽtup ehay yn hamuat. Yt karãpe i sa'ag uruete hamuat yt wẽtup ok i urupyhyp pyhyp wakuat nug hap ete emiky­'esat nug wuat'i puat hamo. Eti'a­tu­po­wyro more­kuaria tu'i­saria waku kahato wahẽtup Tupana pe. \v 3 Mio tã wahẽtup pote wati­mo­wepit kahato Tupana aheha­kye­ra'at hat. \v 4 Katu­pono toiky­'esat kahato miit'in torania tomie­ha­kye­ra'at nuaria tehay pywuat sese hap kuap hanuaria toiky­'esat. \v 5 Wẽtup yn Tupana ma'ato yt uwe i miit ihay kuap iwywo katu­pono sa'ag nug haria yn pote ma'ato wẽtup miit ihay kuap iwywo. Aika­'iwat Iesui ihay kuap iwywo katu­pono miit sese yt sa'ag nug hat i pote. Mi'i iku'uro wo'o­wese nug Tupana wywo hap. Koitywy imohey hap upi ahehay kuap Tupana wywo. \v 6 Put'ok'e ra'yn aheha­kye­ra'at hap e'at hawyi Aika­'iwat iku'uro ra'yn aika­wiano hamo tuweium na'yn ahepe. Mi'i kape wata­'a­kasa ra'yn hawyi watikuap kahato wuat'i ywania Tupana ti'a­tu­ky­'esat kahato tomie­ha­kye­ra'at no hap watikuap ta'yn. \v 7 Yt uheso i ti pywo sese ti. Sa'a­wy'i ti uimu'e Tupana mesuwat sehay wo Tosa­'yru etiat — Etimo­herep to mesuwat uhehay wuat'i yt Iuteuria i irania'in ywania pe e. Uwe mesuwat uhehay pywuat mohey haria ti aru uimie­ha­kye­ra'at no tukup­te'en e uhepe sa'a­wy'i Tupana. \p \v 8 Timoteu atiky­'esat kahato miit'in torania i'atuehay Tupana kapiat hap atiky­'esat uito. Atiky­'esat mi'iria Tupana wanuaria wo yn hap. Atiky­'esat mi'iria tukup­te'en yt wo'o­weu­ka'i hap mywo i ma'ato wo'o­wese hap yn atiky­'esat yt kat i sa'ag hap i'atu­wywo. I'atuehay to'o­'e­wy­'ewy wẽtup ehay yn hap atiky­'esat. \p \v 9 Hary­po­ria'in atiky­'esat kahato eweikup­te'en Iesui mohey haria kahato. Waku we'eg sese rakaria wo eweikup­te'en. Waku eiwe­painug hap ehesokpe hãpyk kahato rakano Iesui mõtypot hap eiwa­nẽtup hawe. Waku ei'asap i'ewyte ehewahi ehesokpe imõtypot hap wywo yn ehete. Eiwe'eg wo o mekewat — Uito po'og hekat rakat ei'e hap eiwe­painug hap pupi. Ma'ato waku ikahu rakano o eweikup­te'en imõtypot ehepiat hap ok tã. \v 10 Waku po'og ma'ato eiwe­painug eiwa­nẽtup hawe eiwese sese hap wywo i'ewyte waku eweiwe­painug waku nug hap wywo — Uito Iesui mohey hat sese ei'e hap enoi hamuat. \v 11 Karãpe ewa'a­tunug aiwo­'o­mu'e hamo turan waku eweimu'e kahato yt kat i mekewat sehay sehay hap wywo. Waku eiwe­waure ka'a kahato wo'o­mu'e hat kape. Eweikup­te'en perup'i puo ei'a­tunik takaria wo eweikup­te'en itote. \v 12 Yt atiky­'esat i eipe ihainia'in akag wo eweikup­te'en. I'ewyte yt naku i ihainia'in mu'e hat akag wo eweikup­te'en. Po'og waku i'atu­mi­mu­'eria wo hewaure ka'a kahato rakaria wo eweikup­te'en. \v 13 Katu­pono sa'a­wy'i Tupana tunug ihainia ti irokirẽ hary­poria. Ei'yianme mimi Ãtau tutunug hawyi mana Ewa tutunug. \v 14 I'ewyte sa'a­wy'i mana Ewa ti ipun Tupana piat ainãpin hap. Toi'a­parap mi'i sa'a­wy'i ahiag ehay upi pote. \v 15 Mi'i pote toĩne'en mesup ehete mekewat Tupana ei'a­piheg hap mekewat haty kahato hap eimẽpyt tuwe­mo­herep hap turan. Koitywy Iesui ti'a­tue­ha­kye­ra'at teran yne eipe hary­po­ria'in. Toiky­'esat eipe tomie­ha­kye­ra'at wuaria hawyi wo'o­ky'e haria hawyi we'eg kahato haria eipe hap toiky­'esat are uito Pauru. \c 3 \p \v 1 Timoteu uwe uwe ipotpap kahato Iesui mohey haria apykok hamo mi'i hat ti po'og wuat'i motpap kawiat ky'esat hat are. Aikotã hãpyk wo'o­mu'e hat ipotpap. Mi'i ti waku to'airo hawyi tutunug kuap hãpyk yn. \v 2 Ma'ato ewe'eg wo o mi'i wuat airo hap ete Timoteu katu­pono yne miit mikuap hãpyk yn nakat waku eti'airo. Wẽtup ok wywo yn ihary'i rakat eti'airo. Yt naku i eti'airo kowo'i kowo'i wanẽtup haria. Waku — Yt uipo hep i Tupana potpap hap ete e hat eti'airo. Ma'ato waku wy emi'ai­roria paa'e haria miit'in nãpin turanuat hanuaria te'e­ro­py­hu'at. Waku irania'in — Wakuat yn nug haria mi'iria i'atu'e emi'ai­roria etiat. I'ewyte etikat o — Waku eweikup­te'en ui'yat pe e hat waku eti'airo. \v 3 Yt naku i mahy se kuap hat i'ewyte marak'a yt naku i. Waku miit'in ete iperup'i kahato rakat wo'o­wese hap eti'airo. Yt naku i kare'en ky'esat hap kape yn iwanẽtup hat. \v 4 Waku wati­'airo to'yat piaria po'oro perup'i tuwat hat. Waku imẽpyt'in mimõ­typot imẽpyt'in miehay mohey kahato. Mi'i haria yn waku eti'airo ei'a­pykok hanuaria wo. \v 5 Ma'ato yt toi'a­pykok kuap i tomẽ­pyt'in mi'i hap pote ti yt aikotã kuap i Tupana mẽpyt'in apykok kuap hamo pãi. \v 6 Pyno i'ewyte Iesui mohey pakup i haria ne'i yt naku i ai'a­pykok hamo ai'akag wo katu­pono meremo i te'e­ru­we­mo­wato teran hap kaipyi te'e­ru­we­ma'at ne'i aikotã sa'a­wy­'iwuat sese ahiag — Uito po'og e hat tuwe­ma'at ne'i hap ewy ti Iesui mohey pakup i hat ne'i ai'a­pykok hamo. \v 7 Yt Iesui mohey haria yn i mimõ­typot ma'ato yne miit'in mimõ­typot eti'airo. Yne miit'in mimõ­typot eti'airo pote yt wẽtup ok pupi i tuwe­mõti. Mi'i pote ahiag yt tima'at kuap i wy. \p \v 8 Timoteu waku eti'airo aipy­'a­set­piaria waku rakaria aipo­wyro hanuaria. Miit'in mimõ­typot kahato yn waku eti'airo. Mahy u poity'i rakaria ne'i yt naku i eti'airo. Ahekat nuat ky'esat hap kape yn wanẽtup hat yt naku i ma'ato hegyi'at rakat yn waku. \v 9 Waku eti'airo yt waure'e hin i Iesui ehay tomi­mo­herep tepiat imohey hat mekewat tomikuap ok tã wakuat nug hat waku eti'airo. \v 10 Ma'ato wati­'airo aheropat hanuaria hawyi waku wahã'ãg waku sio yt hap kuap hamo. Waku kahato ipotpap hap hawyi waku topy­hu'at aheropat hamo ma'ato yt naku i ipotpap hawyi yt naku i. \v 11 Ihary'i waku rakat yn waku. I'ewyte yt naku i ihary'i marak'a poity'i rakat ne'i. Waku ihary'i iwe'eg kahato rakat sehay pywuat piat yn ihay rakat. \v 12 Waku aheropat haria wẽtup kahato yn ihary'i. I'ewyte waku tosa­'y­ru'in tosa­ki­'yt'in to'yat piaria po'oro kuap kahato perup'i puo hat. \v 13 Uwe topy­hu'at aipo­wyro wakuat motpap wuat mi'i hat ti aru topy­hu'at wuat'i mimõ­typot kahato rakano. Mi'i hawyi karãpe — Uito Aika­'iwat Iesui mohey kahato hat i'atu'e aimu'e turan yt te'e­ru­we­mõti hin i irania'in wo'o­ky­ry'i hap pupi miit'in mimõ­typot ko'i mi'iria pote. \p \v 14 Timoteu mesuwat uimiwan atipo­'oro ewawi uhehat'at kahato haype. Mi'i tupono areto teran kahato ewawi uhehay ewywuat hamo. \v 15 Ma'ato yt areto i pote yt uhewyry kuap i ewawi pote meikowat uimiwan atipo­'oro ewawi aikotã waku etunug itote hap kuap hamo. Mi'i uimiwan kaipyi waku eti'a­tu­nãpin itotiaria aikotã waku aiwo­'o­wese haria wo watu­kup­te'en aito Iesui mohey haria. Ta'i aito ti Tupana sa'y­ru'in wo Tupana saki­'yt'in wo aito watu­kup­te'en wẽtup piit yn aito Tupana yat apy'yha iũtikag ewywuat aito katu­pono Tupana ehay mohey haria aito. \v 16 Tupana mienoi Iesui etiat watikuap kahato ma'ato yt karãpe i watikuap yne yne. Tupana yn ikuap sese hat. Mi'i hawyi ikuap hat sese tuwe­mo­herep ta'yn ahowawi. Mio tã to'e ahepe Iesui etiat — Meiũ ti pywuat sese e. Mi'i Miit kape atipy piaria te'e­ra­'a­kasa yne. Mi'i ti imoherep ta'yn kat ywania puo kat ywania puo mi'i hap tuwe­mo­herep ta'yn tehay wo. Mi'i hawyi ti i'atu kahato ra'yn imohey haria mesuwat yi tote. Mi'i hawyi Tupana tioto i ra'yn atipy kape i are uito Pauru. \c 4 \p \v 1 Pyno koitywy Tupana Pã'ãu to'e kahato ahepe — Meiũran ikahuro hamo ti aru wẽtup ok wẽtup ok waure'e imohey tepiat hap ete. Mi'i hawyi ti aru mã'ãu sa'ag miat ta'a­tu­ma'at hap upi i ra'yn te'e­ro­py­hu'at. I'ewyte ahiag ko'i ehay enoi hap upi i ra'yn te'e­ro­py­hu'at e Tupana ahepe. \v 2 Mekewat e'at pe ahiag ko'i eso eso hap upi pywo i'atu'e ahiag eso hap ete. Mi'i tã e haria heso heso rakaria aima­'at'i ma'at'i hanuaria. Yt ta'a­tuenoi teran hin i sehay pywuat ta'a­tukuap sehay pywuat pytkai. Sa'a­wy'i i'atu­wa­nẽtup hawe sehay toĩne'en — Ehenoi ro pywo rat e hap toĩne'en ma'ato koitywy yt kat i ra'yn i'atukai i'atu­wewãi hap katu­pono ti ta'a­tuhep ta'yn mekewat i'e hap ta'a­tu­we­nãpin hap te'e­ru­wa­nẽtup hawiat. Koitywy yt kat i i'atu­we­mõti hap ta'a­tu­'eso atu'eso hamo. \v 3 — Yt naku i ehary'i e'aito i'atu'e sa'ag. Yt naku i mi'u watu'u yne i'atu'e sa'ag. Yt ta'a­tukuap i aikotã Tupana tunug yne mi'u mesuwat yi tote aimi'u wo. Toiky­'esat waku ai'e popuo i'u hap. Iminug ko'i tomohey haria poi hap tutunug tehay pywuat mohey haria mowepit hamo tutunug kat ko'i kat ko'i som. \v 4 Yne Tupana minug mi'u ko'i wakuat no tukup­te'en. — Eminug yt naku i yt wato'e kuap i Tupana pe. Wakuat yn tutunug mi'i tupono — Waku kahato emiium Tupana. Urumo­wepit kahato En waku wato'e i'u hap e'yianmete watu­wehum. \v 5 Katu­pono sa'a­wy'i Tupana to'e — Waku yne emi'u wo e. Mi'i tupono mesup ti aito waku ai'e Tupana pe rokirẽ watenuk. Mi'i tupono yne waku watu'u Tupana miium aimi'u wuat. \p \v 6 Pyno mesuwat enãpin hamo eti'a­tu­mu'e ro Iesui mohey haria Timoteu. Eti'a­tu­mu'e hãpyk kahato pote ti aru erepy­hu'at Aipo­typot Iesui eropat kahato hano. I'ewyte etikuap kahato ra'yn uhepiat imohey hap i'ewyte sehay pywuat sese etiat etikuap ta'yn. Mi'i tupono atiky­'esat po'og po'og eremu'e hap mi'i etiano. \v 7 Ipoty kahato ti sehay yt Tupana mienoi kaipywiat i yt Tupana e hap ewywuat hin i. Mi'i tupono waku waure wo mi'i hap ko'i kai. Yt kan hamo i wato­pot­mu'e mi'i hap ko'i ete. Ta'i po'og waku wato­'o­moe­saika kahato Tupana e hamo Ipã'ãu wo miit'in e hap ko'i kai. \v 8 Waku aiwe­saika saika hap aipiit moheg hamo are ma'ato po'og waku wuat'i kai watu­we­saika saika Tupana Pã'ãu e hap nug hamo. Katu­pono imiky­'esat ewy watunug mote ipakup takano watoĩ­ne'en mesuwe. I'ewyte aiku­'uro hap e'at pe wuat'i e'at pe aikai Tupana. \v 9 Pyno Timoteu ahenoi teran epe sehay pywuat sese aimi­mohey aipy'a piat hap — Tupana ti wuat'i e'at piat ieĩne'en hat toĩne'en. I'ewyte wuat'i miit'in ehakye­ra'at teran hat Tupana. \v 10 Wuat'i tomohey haria Ehakye­ra'at hat Mi'i are ti epe pãi. Mi'i ti aimie­katup sese. Mi'i kape yn watu­we­potpap watu­we­so­'opot waku. \v 11 Mio tã e hamo eti'a­tu­mu'e at ka'ap yne o miit'in. \v 12 En ni kurum iwasu te. — Uruewat'yp ne'i wyti en i'atu'e epe itote ma'ato o ereĩne'en i'atu­py­'a­setpe waku kahato rakano i'atue­hamo ihay hãpyk kahato rakano hãpyk kahato wo'o­ky'e hano ereĩne'en. Iesui mohey sese hano ereĩne'en. Yt wẽtup i o sa'ag etunug i'atu­wo­'o­ky­ry'i hamo. Mi'i tã ereĩne'en mote yt uwe i itotiaria emohit kuap nagnia emimu­'eria i'atue­wat'yp ne'i en mytkai. \p \v 13 Meiũran ti aru areto ewawi Timoteu ma'ato put'ok­'are itote hap kape waku yt ewẽpohep tei'o mekewat Tupana miwan miat mowẽpap wa'a­tunug haria piat hap ete. Mi'i hawyi kat e hap kat e hap o etimo­herep i'atuepe mekewat Tupana miwan miat mowẽpap hap. I'ewyte waku Tupana ehay mohey hamo kahato ereĩne'en. \v 14 Sa'a­wy'i Tupana tum epe tesaika hap topotpap nug hamuat tutum epe sa'a­wy'i. Mi'i tupono yt waure wo tei'o mekewat miium kai ma'ato waku etimo­herep kahato hesaika hap miit'in me. Sa'a­wy'i Tupana ehay moherep haria te'e­ro'e epe — Tupana mi'airo en i'atu'e. I'ewyte Iesui mohey haria akag ko'i te'e­ru­we­ponug e'akag ete — Tupana potpap nug hat en ta'a­tu'e haype. Mi'i tupono waku etimo­herep kahato hesaika hap imiium epiat miit'in me. \v 15 Timoteu waku mesup ui'e hap sepap kahato hano ereĩne'en. Mi'i pote ti aru wuat'i seha'at haria — Pywo Timoteu tuwe­motag kahato Tupana emiit no i'atu'e. \v 16 Ewe'eg wo o Timoteu koran ti itu erema'at ne'i. I'ewyte ewe'eg wo o emienoi Tupana ehay mienoi aparap hap pupi. Mi'i tã etunug at ka'ap pote ti aru ehakye­ra'at Tupana emimu­'eria wywo are uito Pauru. \c 5 \p \v 1 Karãpe wẽtup ok e'yian ti'a­parap Tupana pe pote yt ehoiro'i hoiro'i tei'o mi'i miit ete. Yt naku i wati­mohit ase'i'i ko'i hary ko'i e. Ma'ato waku perup'i puo wati­nãpin aimi­mõ­typot ko'i waku — Papai Mamai yt naku i mi'i tã watunug aito waku wato'e perup'i puo i'atu­ky'e hap wywo iporo pote. \v 2 Mi'i hawyi karãpe e'yian hary­poria kawiat ti'a­parap Tupana pe pote waku eti'a­tu­nãpin perup'i puo. — Mamai ere'e popuo imõtypot haype. Ma'ato irania'in makup­tiaria ti'a­parap Tupana pe pote waku eti'a­tu­nãpin perup'i puo Uheinyt ere'e popuo yt i'atu­ky­'esat popuo i. \p \v 3 Waku hiwuria sese wati­po­wyro he'aito ku'uro rakaria yt imẽpyt i te turanuat iku'uro he'aito rakat yt hemia­riru i te rakat. \v 4 Waku hiwuria mẽpyt'in me hemia­ri­ru'in me ere'e — Eweimõ'ẽ ro eity'in me eheha­ry'in me. Eweha'up nug o eimotag hap Tupana miky­'esat ewy ere'e o hiwu mẽpyt'in me hiwu emiari­ru'in me. \v 5 Ma'ato tukup­te'en hiwu sese ko'i yt uwe i mipo­wyro ko'i Tupana mohey haria ta'a­tu­hẽtup kahato Tupana kape ihot'ok puo wãtym mo — Uruieĩne'en hap mi'u sokpe etum o uruepe i'atu'e. \v 6 Ma'ato hiwu tomi­ky­'esat sa'ag nug hat iku'uro rakat ewywuat toĩne'en Tupana wanẽtup hawe. Ipiit ihãite rakat wen ma'ato yt iwe'eg i rakat pote. \v 7 Timoteu eti'a­tu­nãpin o hiwuria mẽpyt'in hiwuria emiari­ru'in aikotã uimienoi ewy. Mesuwat ewy ta'a­tunug mote yt uwe i te'e­ru­we­ky­ry'i kuap Iesui mohey haria ete. \v 8 Ma'ato toĩne'en wẽtup ok eipy­'a­set pe — Yt atipo­wyro teran i ui'ywot uity uimẽ­pyt'in e hat mi'i hat wyti ipun ne'i ra'yn Iesui mohey hap sese. Mi'i hawyi topy­hu'at po'og yt naku i Tupana ehay pun haria kai. \v 9 Timoteu waku wati­po­wyro hiwu iporo rakat 60 anu ieĩne'en hat he'aito wẽtup ok wywuat yn ieĩne'en hat mi'i rokirẽ wuat he'aito ku'uro rakat. Mi'iria eti'a­tuset pehik i'ewy­wuaria wywo Iesui mohey haria miium Tupana piat kaipywiat i'atuieĩ­ne'en hamo. \v 10 — Wakuap yn nug hat meiẽ hiwu i'atu'e irania'in hap upi watikuap wakuat hiwu. — Sa'a­wy'i tomẽ­pyt'in erohik kahato hat i'atu'e. Meiẽ — Ereke ro ui'yat pe e hat wuat'i piat hat meiẽ i'atu'e hap upi watikuap wakuat hiwu. — Tupana emiit ho'opot haria powyro kahato hat meiũ i'atu'e ihaky­'e'i rakaria eropat hat meiũ wuat'i e'at piat waku yn hap nug hat meiũ i'atu'e hap upi watikuap uwe wakuat hiwu. Mi'i wahet­pehik kuap Tupana mohey haria miium kaipywiat ieĩne'en hamo. \v 11 Ma'ato yt etipehik tei'o hiwu ipakup te rakaria mekewat Tupana mohey haria miium kaipywiat gupte'en haria set kape katu­pono mi'i meiũran ipakup te rakaria ti iky'esat re i i'atue­'aito hap i ra'yn. Ta'a­tu­waure ra'yn Aika­'iwat Iesui wẽtup ta'a­tue­'aito i ra'yn ky'esat hap ky'ewi. Yt iwe'eg i rakaria wo tukup­te'en. \v 12 — Uito ti aru yt karãmuo i ra'yn uhe'aito an i'atu'e pytkai. Iesui kape yn na'yn ti aru uipotpap ta'a­tu'e pytkai hiwu ipakup takaria meiũran ta'a­tu­ky­'esat i ra'yn ihainia hawyi meremo ta'a­tu­waure sa'a­wy­'iwuat ta'a­tuehay. \v 13 Mi'i hawyi irania'in tuwe­mo­hapap kahato aiperup hap ete sat'i sat'i getap ko'i upi ne'i. Mi'i hap kaipyi tuwe­mo­hapap wo'o­kuasa kuasa i hap ete. Aiwu­'uka hap ne'i enoi enoi hap ete. Wo'o­ma­'at'i ma'at'i hap ete yn ihay. Wemõti hap sehay sa'ag yt watikuap teran i rakat ta'a­tu­hu'at. \v 14 Mi'i tupono atiky­'esat — Waku e'aito i ro wato'e ipakup te rakaria hiwu pe. E'aito pakup i ra'yn hawyi waku emẽpyt'in hawyi mono eti'a­tue­ropat e'yat pe waku ere'e. Waku pe tukup­te'en hiwuria Iesui mohey haria pote ti aru yt i'atuehay sa'ag kuap i ahewa­nĩ­kaptia imohey ahepiat hap ete. \v 15 I'ewyte tukup­te'en irania'in hiwuria sa'a­wy­'ite Iesui mohey haria mi'iria wen ma'ato koitywy ahiagnia akag Satanai ehay upiat myhu'at haria mi'iria. \v 16 Ehenoi irania'in hary­po­ria'in me ihainia'in me Iesui mohey haria pe — Toĩ wẽtup ok e'yat pe hiwu mi'i pote waku eweipo­wyro eweipoi mekewat e'yat piat hiwu ere'e o. Yt ewewei­po­'oro tei'o e'yatypiat hiwu Iesui mohey haria miium wuat ipoi hamo katu­pono ti typy'i kahato hiwuria yt uwe i mipo­wyro ko'i. Waku wati­'a­tu­po­wyro kahato hiwuria yt uwe i mipo­wyro ko'i ere'e o Timoteu Iesui mohey haria pe. \p \v 17 Timoteu waku wati­'a­tu­po­wyro kahato Iesui mohey haria akag ko'i sa'up mo. Mi'iria ti i'atu­potpap kahato po'og irania'in kai aimu'e kahato Tupana ehay mohey hap ete pote waku watum po'og sa'up mi'iria pe. Typy ok miit potpap hap sa'up ewy waku watum. \v 18 Katu­pono sa'a­wy'i Tupana to'e miwan me — Wãi yt eweikytyt tei'o eihũ wewato ahup ipotpap awati eha'ok hap etiat turan. Waku tenuk topotpap popuo e Tupana sa'a­wy'i. I'ewyte ewetum o eheropat haria pe i'atu­we­potpap hap ewy sa'up atiky­'esat e Tupana. Mi'i hap ewy waku sa'up watum ipotpap Tupana ehay etiat aimu'e haria pe. \v 19 Timoteu waku wahenoi Iesui mohey haria pe — Yt ewei'a­tuehay mohey tei'o meremo aimu'e haria kuasa hap ete ai'akag kuasa hap ko'i ete. Ma'ato waku hepamo apowa­to'e ikuap sese haria pe akasa sese haria pe typy ok mye'ym ok pe hap ewy. \v 20 Ma'ato ai'akag ti'a­parap pywo pote waku wati­nãpin wahewãi wuat'i ehamo. Mi'i hap watunug pote irania'in te'e­ro­ken'ẽ i'ewywuat sa'ag nug hap pupi. \v 21 Timoteu etunug no haty wo yne yne enãpin hap uhepiat hap ewy. Eti'a­tu­nãpin ui'ewy yne itotiaria to'e­wy­'ewy. E'yian pupi o yt ereken'ẽ tei'o e'ywania pupi i'atu­nãpin hamo. Ewy ok sese pupi i'ewyte yt ereken'ẽ tei'o inãpin hamo ma'ato waku torania eti'a­tu­nãpin perup'i puo. Woro­nãpin Tupana ehamo Iesui ehamo i'ewyte atipy piaria wakuaria ehamo woro­nãpin uha'yru. \v 22 Yt naku i ai'akag wanuaria wati­'a­tu­'airo meremo Timoteu aimu'e sese hanuaria are. \p Karãpe irania'in ahã'ãg sa'ag nug hamo waku — Wãi yt atunug neran i wato'e. I'ewyte waku ereĩne'en pya sa'ag nug hap kai are. \v 23 Timoteu yt naku i kahato ereĩne'en i'ahu kahato ime'en ete rakano. Waku mohag Uwa hy etu'u eme'en mog hamo. Yt naku i y'y yn etu'u are. \p \v 24 Tukup­te'en yt nakuat i nug haria yne piat heremo rakaria. Mi'i haria pe — Yt nakuaria i sese wato'e. Tupana mi'a­piheg wuaria wato'e. I'ewyte irania'in minug sa'ag yt heremo i rakaria tukup­te'en. Mi'iria ti yt watikuap i sio waku sio yt wato'e kuap i ma'ato put'ok'e ra'yn i'atu­minug sa'ag moherep hap e'at pe Tupana tomo­herep yne aru yt heremo i rakat aiminug sa'ag. \v 25 I'ewyte tukup­te'en waku nug haria yne piat heremo rakaria. I'ewyte tukup­te'en mig'i wuat wakuap nug haria ma'ato meiũran heremo yne i'atu­minug wakuap ko'i Tupana tomo­herep mi'i hap ko'i are Uito Pauru. \c 6 \p \v 1 Timoteu mio tã ere'e ro Iesui mohey haria pe semiit'in me wo'o­'e­ropat haria pe — Uiwy­ria'in waku wati­'a­tu­mõ­typot kahato aipo­'oro haria aika­'i­waria ere. Mi'i tã watunug mot'i pote ti aru ahehay wo aipotpap ete meiũran yt te'e­ru­we­ky­ry'i hin i Ahetu­pana ete ihay aiwẽ piat hap ete pãi ere o. \v 2 Aipo­'oro hat Aika­'iwat Iesui mohey hat pote waku wati­mõ­typot po'og aipotpap kahato hap upi katu­pono aheyke'et ewy topy­hu'at Iesui mohey hap ete aimi­mohey ewywuat hat pote. Mi'i pote ere'e i — Wẽtup yn aipotpap Aika­'iwat aito pote yt naku i wati­hay­mo­weu­ka'i aika­'iwat mesu­wa­rotiat Iesui mohey hat pote. Waku wati­'a­tu­ky'e aikotã aheyke'et ewy pãi ere wo'o­'e­ropat haria Iesui mohey haria pe. Mi'i e hap eti'a­tu­mu'e kahato o emimu­'eria pe Timoteu. \p \v 3 Tukup­te'en ti itote irania'in wo'o­mu'e haria wẽtup sehay wuat haria yt Aika­'iwat Aipo­typot Iesui etiat hin haria i yt uimienoi Iesui etiat yt ewywuat haria i. Ta'i yt pywo pe hin i i'atu­mienoi. \v 4 Mi'iria ti — Uruto po'og uruikuap irania'in kai e haria yt ta'a­tukuap i kahato pytkai tu'uka yn sehay wo pytkai. Kat e hap kat e hap sehay hit ete tu'uka teran to'ope. Mi'i hap kaipyi to'oe­ha­'y­wywi yn to'ope. Ta'a­tu­pat'ok pat'ok Iesui mohey haria tu'uka sehay wuat haype. To'o­mohit mohit kahato to'ope ta'a­tuehay wo. — Yt naku i mi'i miit i'atu'e yn to'ope. Waku mi'i haria yt eweiwesat i tu'uka teran eiwywo turan ma'ato yt ewetunug nei'o mi'i haria ehewa­nĩkap mo ma'ato eweiky'e mi'iria tu'uka teran pytkai are. \v 5 I'atu­wa­nẽtup hap yt toto kuap i. Sehay wakuat yt kat i i'atu­wa­nẽtup hawe. Mi'i pote tu'uka yn hap toĩne'en i'atuehay kaipyi i'atu­wa­nẽtup hawyi. — Iesui atimohey hawyi hekat rakano areĩne'en i'atu'e te'e­ru­wepe yt mi'i tã hin i pytkai i. \v 6 Uwe uwe iwepit Tupana miky­'esat nug hap ete sio yt kat i tekat pytkai mi'i hat toĩne'en hekat kahato rakano Tupana wanẽtup hawe. \v 7 Pyno apo'are kat ko'i ai'y­wã'ĩ turan waterut aheka­re'en aipo hit pe. Pywo pe ti yt kat i waterut aipo pe. I'ewyte aiku­'uro turan kat som apo watioto kuap. Yt kat kuap i wy. \v 8 Toĩ aimi'u ahesokpe aikosap hamuat i wyti pote ti waku ra'yn ahete waku wato'e aiwo­'ope. \v 9 Ma'ato hekat kahato teran rakaria ti aru hewo hamuat ahiag ewamiri pe tominug sa'ag wywo ahiag esuki pe. Tominug sa'ag kaipyi i'atuewo kahato aria kape yt iwe'eg i hap kaipyi ta'a­tu­mi­ky­'esat sa'ag upi. Mi'i kape miit'in i'atuewo kahato aria kape hekat kahato teran rakaria. \v 10 Timoteu aima'at sese hap ne'i ti uhekat iwato sese hap ky'e hap. Mio tã watu­wa­nẽtup hap kaipyi ti tut aikotã watunug sa'ag ahekat wati­puẽti hamuat. Tukup­te'en irania'in Iesui mohey haria sa'a­wy­'iwuat haria ma'ato mio mi'i haria ti'atoiat ra'yn imohey hap ta'a­tuepiat hap ta'a­tukat hap ete yn te'e­ru­we­mohey. Yt i'atu­wepit hin i ra'yn mi'iria. Koitywy i'atu­'arot hap yn na'yn i'atuete. Yt te'e­ru­wehum kuap i ta'a­tuekat kahato pytkai. \p \v 11 Ma'ato aito ti Tupana emiit'in sese aito mi'i tupono waku yt wati­ky­'esat i mekewat uhekat po'og hap — Ati'a­tu­ky­'esat e hap. Po'og waku wati­ky­'esat hãpyk kahato Tupana wywuat waku rakat. Tupana ky'e hap po'og waku imohey hap po'og waku aiwo­'o­ky'e hap po'og waku. — Atimohey pot'i Iesui aru aho'opot kahato pytkai ai'e hap yn waku aiwa­nẽtup hawe aiwe­pe­rup'i hamuat hap kat hap yn aiwa­nẽtup hawe aito Tupana emiit'in hap ewy. \v 12 Karãpe wateput yn hawyi meiũran watu­we­pokuap kahato mi'i hap ete. Mi'i hawyi put'ok­wa­to'e irania'in e'yianmete. Mi'i hap ewy waku watoĩ­ne'en Tupana mohey hap ete. Meiũran put'ok­wa­to'e Tupana ete wuat'i e'at piat aheĩne'en iwywuat hap tote. Mi'i hamuat kape ha'a­wy­te­pyite aikaykay karãpe — Woro­mohey En Iesui ere tope haty wo wuat'i Iesui mohey haria ehamo turan. \v 13 Koitywy woro­po­'oro en Timoteu etunug yne ro epo'oro hap ko'i Iesui mienoi ko'i. \v 14 Mi'i hap upi ereĩne'en pote ti aru yt kat i sa'ag ekai topy­hu'at Iesui e hap yn nug hamo ereĩne'en mote. Ma'ato irania'in wo'o­mu'e miit'in kaipywiat hap etiwaure yne yt Iesui mienoi ewywuat i. Waku yne epo'oro hap ko'i etunug yne Aika­'iwat aimie­katup put'ok'e hap kape. Mi'i hap nug hamo woro­po­'oro Tupana ehamo i'ewyte Aika­'iwat Aipo­typot Iesui ehamo Wuat'i Miit'in Moieĩne'en hat ehamo. Sa'a­wy'i Aika­'iwat Iesui yt token'ẽ hin i morekuat Pũsiu Piratu pupi ma'ato tohenoi kahato pywuat sese sehay. Mi'i hap ewy o ereĩne'en Timoteu. \v 15 Meiũran ti aru Iesui Tupana tipo­'oro i tepiat iky'esat hap e'at pe toipo­'oro i ra'yn. Waku kahato Iesui mi'i yn ni Wuat'i Miit'in Porekuat no. Mi'i ti more­kuaria Porekuat i'ewyte wuat'i ka'iwat Ka'iwat. Waku kahato Iesui. \v 16 Aito ti yne iku'uro rakat nuaria aito ma'ato Iesui ti wuat'i e'at piat ieĩne'en sese hanuat ra'yn teiam hẽtyhot kahato rakat pe. Yt uwe i teha'at kuap howawi. Yt uwe i tokosap kuap heiam hẽtyhot rakat kape. Yt uwe i teha'at kuap mesu­wa­rotiat teha wo. Aheha yt put'ok'e i ai'a­kasa hamo. Pyno to'iro Iesui wati­mõ­typot katu­pono wuat'i kawiat hesaika rakat Mi'i. Wuat'i e'at piat ieĩne'en hat mi'i. Mi'i tupono waku wati­mõ­typot Mi'i. \p \v 17 Pyno tukup­te'en Iesui mohey haria aipy­'a­setpe hekat rakaria. Waku mi'iria pe ere'e — Ewei'atoiat ro — Uito po'og wakuat irania'in kai eiwa­nẽtup hap ere'e o. I'ewyte yt eheka­re'en ne'i tei'o eweimohey ma'ato Tupana yn o eweimohey ere katu­pono ehekat yt eheĩne'en mot'i hamuat hin i ma'ato Tupana hegyi'at kahato tutum kahato ahepe wuat'i aimo­wepit kahato hamuat ere o. \v 18 Wakuap nug haria wo o eweikup­te'en ere'e. Waku eipotpap kahato wakuap nug hap ko'i ete yn. Hegyi'at rakaria wo o eweikup­te'en ere. Yt hekat i rakaria tukup­te'en eimikuap pote eweimõ'ẽ mi'iria pe ehekat ere o hekat rakaria pe Iesui mohey haria pe. \v 19 Ta'a­tunug ta'a­tu­nãpin epiat hap pote ti aru hekat rakaria wo sese tukup­te'en atipy pe. \p \v 20 Timoteu waku etopag yne mesuwat ui'e hap ewanẽtup hawe. Mesuwat uimiwan waku iheg me epy'a pe. Tukup­te'en ti sehay wuat — To'iro watu­'uka e haria ma'ato yt eti'a­tu­wesat rei'o mi'iria. Tupana etiat i'atuehay sa'ag hap kape o yt ewaure ka'a tei'o. — Uruto po'og uruikuap uruwa­nẽtup hawe i'atu'e ahepe yt ta'a­tu­we'eg i haype. Pyno yt erewa­nẽtup mot'i tei'o i'atuehay kape. \v 21 I'atuehay — Uito po'og i'atu'e hap i'atu­ma'at hamo topy­hu'at. Tupana mohey hap ta'a­tu­'atoiat ra'yn aikotã mu'ap wati­waure hawyi aho'o­wasat hap ewy. Pyno ahẽtup kahato Tupana pe — Tupana eti'a­tu­poi­tyro Timo­teu'in torania itotiaria gupte'en haria are'e ahẽtup. Pyno toran na'yn. \p Uito ti Pauru