\id JHN \h San Juan \toc1 En¹nta³ xi³ tˀa³tsˀe⁴Cristo jo³sˀin² Juan qui³squi³ \toc2 San Juan \toc3 Jn. \mt1 En¹nta³ xi³ tˀa³tsˀe⁴Cristo jo³sˀin² Juan qui³squi³ \c 1 \s1 Je² en¹ cho⁴ta⁴² coan³ \p \v 1 Cˀia⁴ nca³ to²tsˀin³-le⁴ cjoa⁴ to⁴cˀoa⁴ ti¹jna³ je² en¹. Je² en¹ ti¹jna³tˀa³ Ni³na¹. Je² en¹ ña³qui³ Ni³na¹ ni¹. \v 2 Je²-vi⁴ xi³ ti¹jna³tˀa³ Ni³na¹ cˀia⁴ nca³ to²tsˀin³-le⁴ cjoa⁴. \v 3 Je² tsa³cˀe¹nta³ nca³yi³je³ tso³jmi². Tsa² tsin² je², ni⁴to⁴jme³-jin² xi³ tjin¹ xi³ qui³sˀe³nta³. \v 4 Je² xi³ tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³. Je² cjoa⁴vi³jna³chon³ je² lˀi¹ xi³ si¹ˀi³sen³-le⁴ cho⁴ta⁴. \v 5 Je² lˀi¹ si¹ˀi³sen³ jña³ nca³ njion²-na¹, to⁴nca³ je² cjoa⁴njion² li²coi³ coan³cho⁴ya³-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ lˀi¹-ve⁴. \v 6 Jnco³ cho⁴ta⁴xˀin⁴ xi³ Ni³na¹ qui³si³ca³sen¹, je² xi³ Juan ˀmi². \v 7 Jo³-ni³ tsa² testigo ja³ˀai³, nca³ cˀoa⁴sˀin² tsjoa¹ en¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² lˀi¹, jme¹-ni³ nca³ nca³tsˀi³ coan⁴cjain¹-si¹ni³le⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ Juan. \v 8 A³li²je²-jin² xi³ je² lˀi¹. To⁴je² xi³ ja³ˀai³ tsjoa¹ en¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ lˀi¹-ve⁴. \v 9 Je²-ve⁴ je² lˀi¹ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, xi³ ja³ˀai³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, xi³ si¹ˀi³sen³-le⁴ nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴. \v 10 I⁴ son³ˀnte³-vi⁴ tsa³cˀe²jna³, cˀoa⁴ je² tsa³cˀe¹nta³ son³ˀnte³. To⁴nca³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³-vi⁴ li²coi³ tsa³ve³xcon³. \v 11 Ja³ˀai³ jña³ tsˀe⁴, to⁴nca³ je² cho⁴ta⁴-le⁴ li²coi³ tsa³ve³tjao². \v 12 Nca³tsˀi³ jo³ tjin¹ ma³-ni³ xi³ je² tsa³ve³tjao², qui³tsjoa³ˀnte²-le⁴ nca³ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ coan³, je² nca³tsˀi³ xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ jan³ˀain¹-le⁴, \v 13 xi³ tsi² tsa² njin¹ qui³tsin³-ni³, ni⁴ tˀa³tsˀe⁴-jin² cjoa⁴tsjoa³-le⁴ yao³-na¹, ni⁴ tˀa³tsˀe⁴-jin² cjoa⁴tsjoa³-le⁴ xˀin⁴, to⁴nca³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹ qui³tsin³-ni³. \v 14 Je² en¹ cho⁴ta⁴² coan³. I⁴ tsa³cˀe²jna³jin³-na¹. (Tsa³ˀya³-ni¹⁴jin⁴ cjoa⁴je³ya³-le⁴ jo³-ni³ tsa² xi³ tsˀe⁴ to⁴jnco³ ˀnti¹-le⁴ Nˀai³-na¹.) Cjai¹nca³ to⁴tjin¹-le⁴ cjoa⁴nta³ cao⁴ cjoa⁴qui²xi⁴. \v 15 Je² Juan cˀoa⁴sˀin² qui³tsjoa³ en¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴. Nˀion¹ qui³nchja⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Je²-vi⁴ ntai⁴ xi³ cˀoa⁴-na¹ qui³xin³-no³, je² xi³ cjoa⁴ˀai¹tjen⁴nqui³-na³, je² nqui²sa⁴ ti¹tjon² tso²ˀva³ cao⁴ an³, nca⁴ je² nqui²sa⁴ ti¹tjon² ti¹jna³-na³. \v 16 Ja⁴sa³tse³ ja⁴sa³tse³-sa³ cjoa⁴nta³ qui³tjoe¹-na¹ nca³tsˀia³² xi³ tsˀe⁴ cjoa⁴nta³-le⁴ xi³ cjai¹nca³ nˀion¹ tse³ tjin¹-le⁴. \v 17 To⁴tˀa³tsˀe⁴ Moisés qui³tsˀai² cjoa⁴te¹xo³ma³, to⁴nca³ cjoa⁴nta³ cao⁴ cjoa⁴qui²xi⁴ ja³ˀai³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ Jesucristo. \v 18 Ni⁴to⁴ˀya³-jin² ni⁴cˀia³-jin² tsa³ve³ Ni³na¹. Je² to⁴jnco³ ˀnti¹-le⁴ xi³ ti¹jna³tˀa³ Nˀai³-na¹, je² xi³ cˀoa⁴sˀin² qui³tso²ya³ tˀa³tsˀe⁴. \s1 Je² en¹ xi³ qui³tsjoa³ Juan \r (Mt. 3:11-12; Mr. 1:7-8; Lc. 3:15-17) \p \v 19 Je²-vi⁴ en¹ xi³ qui³tsjoa³ Juan, cˀia⁴ nca³ cho⁴ta⁴ judíos qui³si³ca³sen¹ xa¹ je² na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ levitas tsˀe⁴ Jerusalén, jme¹-ni³ nca³ sco¹na³nqui³-si¹ni³le⁴ Juan: Ji³, ˀya¹-ni³. \v 20 Juan qui³si³qui²xi⁴ya³nta³, li²coi³ tsa³cˀe¹ˀma³, to⁴nca³ cˀoa⁴qui³tso²: A³li² an³-jian²³ Cristo. \v 21 Cˀia⁴ qui³sco²na³nqui³-le⁴: ˀya¹-ni³ˀni³. A³ ji³ ni¹³ Elías. Qui³nchja⁴ Juan: A³li² an³-jian²³. A³ ji³ ni¹³ xi³ no²cjoa⁴yai³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. Ma³jain², qui³tso². \v 22 Cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: ˀya¹-cjoan²ni³ ji³, nca³ cˀoa⁴cˀoin¹-ni³lai⁴jin⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³jin⁴. Jo¹ si³ xi³ ti⁴tˀa³tsi⁴-ni³. \v 23 Juan qui³tso²: An³ nia¹³ xi³ nˀion¹ nchja²³ ya⁴ ˀnte³tˀa³xin²tˀa³. Tja³qui²xio⁴³ ntia⁴²-le⁴ Nai³-na¹, jo³ qui³tso² Isaías xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 24 Je² cho⁴ta⁴ xi³ qui³ni²ca³sen¹tˀa³-le⁴ Juan tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ fariseos. \v 25 Cˀoa⁴sˀin² qui³sco²na³nqui³-le⁴ Juan: A¹-ni³ nca³ ma³-ni³li² va³te²nta¹, tsa² tsi² tsa² ji³ ni¹³ Cristo, ni⁴ Elías-jin², ni⁴je²-jin² cho⁴ta⁴ xi³ nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 26 Cˀia⁴ Juan qui³tso²-le⁴: An³ va³te³nta¹³-nia³ na³nta¹, to⁴nca³ ti¹jna³jin³-no³ jnco³ xi³ tsi² tsa² coi³ ˀya³xcon³. \v 27 Je²-vi⁴ ntai⁴ xi³ cjoa⁴ˀai¹tjen⁴nqui³-na³. Je² nqui²sa⁴ ti¹tjon² tso²ˀva³ cao⁴ an³, sa³ˀnta³ li²coi³ va³quin²-na³ nca³ sco³jnta¹³ čhjoa⁴xin¹-le⁴ jte¹-le⁴. \v 28 Je² cjoa⁴ xi³ coan³-vi⁴ ya⁴ cˀoa⁴ coan³ ya⁴ Betábara ya⁴ xi³ncoa³-ni³le⁴ je² nta¹je⁴ Jordán, jña³ nca³ Juan tsa³ca³te¹nta¹. \v 29 Xi³ coan³ nchaon³ Juan tsa³ve³ Jesús xi³ ti¹nčhoa¹con³-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Coe⁴-ni³ ˀnti¹ va³rre²-le⁴ Ni³na¹, xi³ fa³ˀa¹xin² je¹-le⁴ cho⁴ta⁴son³ˀnte³. \v 30 Je²-vi⁴ ntai⁴ xi³ qui³xin³-no³: Cjoa⁴ˀai¹tjen⁴nqui³-na³ jnco³ cho⁴ta⁴xˀin⁴. Je² nqui²sa⁴ ti¹tjon² tso²ˀva³ cao⁴ an³, nca⁴ je² nqui²sa⁴ ti¹tjon² ti¹jna³-na³. \v 31 An³ li²coi³ tsa³ˀve³xcoan³, to⁴nca³ ja²ˀai⁴ ca³te³nta¹³-nia³ na³nta¹, jme¹-ni³ nca³ cho⁴ta⁴ Israel scoe⁴-si¹ni³ nca³ je². \v 32 Juan cˀoa⁴sˀin² qui³tsjoa³ en¹ cˀoi⁴qui³tso²: Tsa³ˀve³ je² Espíritu Santo nca³ ji³tjo³jen³-ni³ ncˀa³jmi³, jo³-ni³ tsa² jnco³ ni⁴se³ paloma, qui³sa³sen³jna²son²-le⁴ Jesús. \v 33 An³ li²coi³ tsa³ˀve³xcoan³, to⁴nca³ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³ nca³ na³nta¹ coa³te³nta¹³-nia³, je²-ve⁴ xi³ cˀoi⁴qui³tso²-na³: To⁴ˀya³-ni³ xi³ jchai⁴, xi³ je² Espíritu Santo cjoa⁴ˀai¹jen³tˀain³-le⁴, xi³ ya⁴ sa⁴sen¹jna³son²-le⁴, je²-vi⁴ ntai⁴ xi³ va³te¹nta¹-ni³ Espíritu Santo. \v 34 An³ tsa³ˀve³, qui³tsjoa³ en¹-na⁴ nca³ je²-vi⁴ xi³ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹. \s1 Je² xi³ ti¹tjon² coan³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús \p \v 35 Xi³ coan³ nchaon³ ti⁴ya⁴ ti¹jna³-nca¹ni³ Juan cao⁴ jao² cho⁴ta⁴-le⁴. \v 36 Ti¹co³tsen³-le⁴ Jesús xi³ ya⁴ tso²ˀva³, cˀoi⁴qui³tso²: Coe⁴-ni³ ˀnti¹ va³rre²-le⁴ Ni³na¹. \v 37 Je² nca³ jao² cho⁴ta⁴-le⁴ qui³nčhˀoe¹-le⁴ nca³ qui³nchja⁴, cˀia⁴ qui³tjen⁴nqui³-le⁴ Jesús. \v 38 Cˀia⁴ qui³si³cˀo¹fa³ Jesús, tsa³ve³ nca³ tjio¹fi²tjen⁴nqui³-le⁴, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: Jme¹ xi³ vi³jnchi³sjao³. Cˀia⁴ qui³nchja⁴ nca³ jao²: Rabí (je² en¹-vi⁴ Maestro tso²-ni³), jña¹-ni³ ti³jnai³. \v 39 Jesús qui³tso²-le⁴: Nčhoao¹³ cho¹tsaon³. Cˀia⁴ ji³nčhoa³, tsa³ve³ jña³ ti¹jna³. Ya⁴ tsa³ca³tio²cao⁴ cˀia⁴ ni⁴čhjin³-ve⁴, nca³ je² hora jo³-ni³ tsa² las cuatro nca³ ma³xon². \v 40 Je² Andrés, ntsˀe⁴ Simón Pedro, jnco³ nca³ jao²-ve⁴ xi³ qui³nčhˀoe¹-le⁴ Juan, cˀoa⁴ qui³tjen⁴nqui³-le⁴ Jesús. \v 41 Je²-vi⁴ ti¹tjon² coan³sjai³-le⁴ ti⁴tsˀe⁴-ni³ ntsˀe⁴ xi³ Simón ˀmi², cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: Je³coan³sjai³-na³jin⁴ je² Mesías (Cristo tso²-ni³ je² en¹-vi⁴). \v 42 Cˀia⁴ ja³ˀai³cao⁴-le⁴ Jesús. Cˀia⁴ nca³ Jesús ti¹co³tsen³-le⁴ qui³tso²: Ji³ ni¹³ Simón, ˀnti¹-le⁴ Jonás. Ji³ Cefas cˀoin¹-li² (je² en¹-vi⁴ la⁴jao⁴ tso²-ni³). \s1 Jesús nchja⁴-le⁴ Felipe cao⁴ Natanael \p \v 43 Xi³ coan³ nchaon³ Jesús me³-le⁴ nca³ coai⁴ ya⁴ Galilea. Qui³sa³te³jin³ Felipe, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: Tˀin³tjen⁴nqui³-nai¹³. \v 44 Felipe, ya⁴ Betsaida tsˀe⁴, je² na⁴xi⁴na³nta¹-le⁴ Andrés cao⁴ Pedro. \v 45 Felipe qui³sa³te³jin³ Natanael, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: Je³coan³sjai³-na³jin⁴ Jesús, ˀnti¹-le⁴ José, xi³ ya⁴ Nazaret tsˀe⁴, jo³ tso² cjoa⁴te¹xo³ma³ xi³ tsa³ca¹jna³ Moisés cao⁴ cho⁴ta⁴ xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 46 Natanael qui³tso²-le⁴: A³ tjin¹ xi³ nta³ xi³ Nazaret fa³ˀai³-ni³. Felipe qui³tso²-le⁴: Nčhoai¹³ cho¹tsain³. \v 47 Cˀia⁴ nca³ Jesús tsa³ve³ Natanael xi³ ti¹nčhoa¹con³-le⁴, qui³tso² xi³ tˀa³tsˀe⁴: Ne³ jnco³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ cho⁴ta⁴ israelita, xi³ tsin²-le⁴ cjoa⁴chˀa²na⁴cha⁴-jin². \v 48 Natanael qui³tso²-le⁴: Jña¹-ni³ tsa³ˀya³-ni³nai¹³. Jesús qui³nchja⁴-nca¹ni³: To⁴nqui³-ni³ nca³ cje³ nchja⁴-jin²li² Felipe, cˀia⁴ nca³ ya⁴ ti³jna³nqui³ ya¹ higo tsa³ˀve³-le²³. \v 49 Natanael qui³tso²-le⁴: Rabí, ji³ ni¹³ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹, ji³ ni¹³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ Israel. \v 50 Jesús cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: A³ coi³ nca³ ma³cjain¹-li² nca³ cˀoa⁴ca²xin³-le²³ nca³ tsa³ˀve³-le²³ nca³ ti³jna³nqui³ ya¹ higo. Jcha⁴-sai³ cjoa⁴ xi³ nqui²sa⁴ xcon¹ tjin¹. \v 51 Qui³tso²-le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Ni⁴čhjin³ xi³ fi²-sa³ni³ jcha⁴-nio¹³ ncˀa³jmi³ nca³ ti⁴xˀa⁴ cao⁴ je² a²ncje⁴ xi³ tsˀe⁴ Ni³na¹, xi³ fi²mi³, xi³ vi³tjo³jen³tˀain³-le⁴ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴, je² Jesús. \c 2 \s1 Cjoa⁴vi³xan³ xi³ qui³sˀe³ ya⁴ Caná \p \v 1 Xi³ coan³jan²-ni³ ni⁴čhjin³ qui³sˀe³ jnco³ cjoa⁴vi³xan³ ya⁴ Caná xi³ tsˀe⁴ Galilea. Ya⁴ ti¹jna³ na⁴-le⁴ Jesús. \v 2 Cˀoa⁴-ti⁴ qui³no²cjoa⁴-le⁴ Jesús cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ jña³ chi³xan² cho⁴ta⁴. \v 3 Cˀia⁴ nca³ je³tˀa³ vino, na⁴-le⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tsin²-le⁴ vino-jin². \v 4 Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Jme¹ xi³ tjin¹-na¹ cao⁴ ji³, chjon⁴². Cje³ fi³cho¹-jin² hora-na⁴. \v 5 Na⁴-le⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ˀnta³: Cˀoa⁴tˀiaon⁴³ ni⁴tjo³son²-lao⁴³ nca³yi³je³ xi³ je² coi⁴tso⁴-no³. \v 6 Ya⁴ tjio¹ jaon³ ti⁴² tsian³ xi³ la⁴jao⁴, xi³ na³nta¹ sˀe³ya³, jo³sˀin² si¹tsje³-ni³ cho⁴ta⁴ judíos. Jao² jan²-la⁴ ni³sa³na³nta¹ jcho¹ya³ ti⁴²-ve⁴ nca³ jnco¹jnco¹. \v 7 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ti⁴nchao³ na³nta¹ ti⁴²-ve⁴. Cˀia⁴ qui³si³tse³ntjai². \v 8 Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Chˀa⁴sjao³ na³nta¹-ve⁴, ta⁴nquin¹cao⁴-lao⁴³ ma³xtoan². Qui³cao⁴-le⁴. \v 9 Ma³xtoan²-ve⁴ qui³sco²tˀa³ je² na³nta¹ xi³ qui³tsˀon¹ya³ vino. Li²coi³ tsa³ve³ jña³ ja³ˀai³-ni³ (to⁴nca³ je² cho⁴ˀnta³ xi³ tsa³cˀa³sje³ na³nta¹ tsa³ve³). Cˀia⁴ ma³xtoan²-ve⁴ qui³nchja⁴-le⁴ je² xˀin⁴ xi³ ti¹vi³xan³. \v 10 Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴ ti¹tjon² tsjoa¹ vino xi³ nqui²sa⁴ nta³. Cˀia⁴ nca³ je³qui³tse³, cˀia⁴ tsjoa¹ xi³ li²coi³ to⁴jo³ nta³. To⁴nca³ ji³ to⁴tsa³cˀe²jna³tjao²-ni¹ je² vino xi³ nqui²sa⁴ nta³ sa³ˀnta³ ntˀai⁴. \v 11 Je²-vi⁴ choa⁴ xi³ tsa³cˀe²jna³ ti¹tjon²-le⁴ nca³yi³je³ choa⁴ xi³ Jesús qui³tsjoa³ ya⁴ Caná xi³ tsˀe⁴ Galilea. Cˀoa⁴sˀin² tsa³ca³co¹son²tsen³ cjoa⁴je³ya³-le⁴. Cˀia⁴ coan³cjain¹-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 12 Cˀia⁴ nca³ je³coan³ je²-vi⁴, qui³jen³ ya⁴ Capernaum Jesús, cao⁴ na⁴-le⁴, cao⁴ ntsˀe⁴, cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. To⁴jnco³jao² ni⁴čhjin³ tsa³ca³tio² nca³ ya⁴. \s1 Jesús si¹tsje³ yo⁴nco⁴ \r (Mt. 21:12-13; Mr. 11:15-16; Lc. 19:45-46) \p \v 13 Je³cji³ma³čhian³-le⁴ sˀoi¹ pa²xco⁴ xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ judíos. Qui³mi³ Jesús ya⁴ Jerusalén. \v 14 Ya⁴ya³ yo⁴nco⁴ qui³sa³te³jin³ cho⁴ta⁴ xi³ tjio¹va³te¹na³ nčha⁴ja⁴ cao⁴ va³rre², cao⁴ ni⁴se³ paloma. Cˀoa⁴-ti⁴ ya⁴ tjio¹ je² xi³ si¹cˀa³ntjai² taon⁴. \v 15 Jesús qui³si³nta³ jnco³ nˀo¹, tsa³cˀaon³sje³ nca³tsˀi³ yo⁴nco⁴ cao⁴ va³rre²-ve⁴ cao⁴ nčha⁴ja⁴-ve⁴. Tsa³cˀe¹tsao³va³ taon⁴-le⁴ xi³ taon⁴ si¹cˀa³ntjai². Ña³qui³ qui³si³ncha³nca³jten³ ya¹mi²xa⁴-le⁴. \v 16 Cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ je² xi³ tjio¹va³te¹na³ ni⁴se³ paloma: Cha⁴ˀa²xion²³ je²-vi⁴. A³li² nti⁴tsin⁴-jin² nˀiaon²³ ntˀia³-le⁴ Nˀai³-na⁴. \v 17 Cˀia⁴ ja³ˀai³tsjen³-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ nca³ tji¹tˀa³ xon⁴: Nˀion¹ sin³-na³ ntˀia³-li⁴ sa³ˀnta³ coan³xcˀen¹jin³-nia¹³. \v 18 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jme¹ choa⁴ xi³ vˀai²³ nca³ cˀoi⁴nˀiain²³. \v 19 Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Ti⁴qui³xo¹yao³ je² yo⁴nco⁴-vi⁴, to⁴jan² ni⁴čhjin³ cˀoe³nta³-nia³. \v 20 Cˀia⁴ qui³tso² cho⁴ta⁴ judíos: Ña³chan²jaon³ no¹ qui³sˀe³nta³-ni³ je² yo⁴nco⁴-vi⁴. Cˀoa⁴ ji³-ˀni³, a³ to⁴jan² ni⁴čhjin³ cˀoe¹nta³-ni³. \v 21 To⁴nca³ je² yo⁴nco⁴ xi³ je² yao³-le⁴ qui³tso²-le⁴ Jesús. \v 22 Cˀia⁴ nca³ Jesús ja³ˀa³ya²jin³-ni³le⁴ cˀen³, je² cho⁴ta⁴-le⁴ cˀoa⁴sˀin² ja³ˀai³tsjen³-le⁴ nca³ cˀoa⁴qui³tso²-le⁴. Cˀia⁴ coan³cjain¹-le⁴ je² xon⁴ Escritura cao⁴ je² en¹ xi³ Jesús qui³nchja⁴. \s1 Jesús ve³ nca³tsˀi³ \p \v 23 Ya⁴ ti¹jna³ ya⁴ Jerusalén cˀia⁴ nca³ qui³sˀe³jna³ sˀoi¹ pa²xco⁴. Cjai¹nca³ ncjin² xi³ coan³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ jan³ˀain¹-le⁴, nca³ tsa³ve³ jña³-le⁴ choa⁴ xi³ qui³tsjoa³. \v 24 To⁴nca³ Jesús li²coi³ tjin¹jnco³-le⁴con³ nca³tsˀi³, nca³ Jesús je³ve³ nca³tsˀi³. \v 25 Li²ˀya³ xi³ Jesús coan³chjen¹-le⁴ xi³ cˀoa⁴coi⁴tso⁴-le⁴ jo³ cjoan³ cho⁴ta⁴. Je² ve³ jo³ cjoan³ cho⁴ta⁴. \c 3 \s1 Jesús fa¹cao⁴ Nicodemo \p \v 1 Tjin¹ jnco³ cho⁴ta⁴ fariseo xi³ Nicodemo ˀmi², cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ judíos. \v 2 Je²-vi⁴ ja³ˀai³nčhˀoe² Jesús nca³ njion², cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Rabí, ˀya³-ni¹⁴jin⁴ nca³ ji³ ja²ˀai⁴ jo³-ni³ jnco³ Maestro. Qui³si³ca³sen¹-li² Ni³na¹. Ni⁴ˀya³-jin² xi³ tsjoa¹ choa⁴ xi³ vˀai²³ nca³ ji³, tsa² Ni³na¹ li²coi³ ti¹jna³cao⁴. \v 3 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-le²³, je² xi³ tsi² jtsin¹ nqui²jnco³ cˀa², li²coi³ coan⁴ scoe⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴ Ni³na¹. \v 4 Cˀia⁴ qui³tso² Nicodemo: Jo¹ coan⁴-ni³ nca³ jtsin¹ cho⁴ta⁴ xi³ je³coan³ jchi¹nca³. A³ coan⁴² cjoa⁴ˀa³sˀen³ nqui²ntia³ tsˀoa⁴ na⁴-le⁴, cˀoa⁴ jtsin¹-ˀni³. \v 5 Jesús qui³nchja⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-le²³, je² xi³ tsi² qui³tsin³ tˀa³tsˀe⁴ na³nta¹ cˀoa⁴ tˀa³tsˀe⁴ Espíritu Santo, li²coi³ coan⁴ cjoa⁴ˀa³sˀen³ cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴ Ni³na¹. \v 6 Je² xi³ tˀa³tsˀe⁴ yao³ tsin³-ni³, yao³ ni¹. Je² xi³ tˀa³tsˀe⁴ Espíritu Santo tsin³-ni³, espíritu ni¹. \v 7 A³li² ma³xcon¹-jin²li² jo³ ca²xin³-le²³: Ma³chjen¹ nca³ nqui²jnco³ cˀa² jtsion¹³. \v 8 Je² ntjao⁴ to⁴jña³-ni³ve⁴ cjo³na³jon³-ni¹, cˀoa⁴ no²ˀya²-ni³lai⁴ nca³ fa³ne³, to⁴nca³ li²coi³ ˀyai³ jña³ nca³ nčhoa¹-ni³, ni⁴ jña³ fi². Cˀoa⁴sˀin² ma³ nca³tsˀi³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Espíritu Santo qui³tsin³-ni³. \v 9 Nicodemo cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jo¹ ma³-ni³ nca³ cˀoa⁴ ma³-ni³. \v 10 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ tsi² tsa² ji³ maestro-le⁴ cho⁴ta⁴ Israel, cˀoa⁴ li²coi³ ˀyai³-ˀni³ je²-vi⁴. \v 11 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-le²³, je² xi³ ˀyai³⁴-jin⁴ no²cjoa⁴-ni¹⁴jin⁴, cˀoa⁴ je² xi³ qui³cho²tsen³-lai⁴jin⁴ coi³ xi³ vˀai²⁴-jin⁴ en¹-na⁴jin⁴. Cˀoa⁴ jon² li²coi³ chjoao¹³ en¹-na⁴jin⁴. \v 12 Tsa² je³cˀoa⁴qui³xin³-no³ jña³-le⁴ xi³ chon³ son³ˀnte³, cˀoa⁴ li²coi³ ma³cjain¹-no³, jo¹sˀin² coan⁴cjain¹-no³ tsa² cˀoa⁴xin¹-no³ jña³-le⁴ xi³ chon³ ncˀa³jmi³. \v 13 Ni⁴ˀya³-jin² xi³ qui³mi³ ncˀa³jmi³, to⁴je² xi³ ya⁴ ja³ˀai³jen³-ni³, je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ ti¹jna³ ncˀa³jmi³. \v 14 Jo³ qui³sˀin³ Moisés nca³ qui³sco²mi³tjen⁴ je² ye⁴ ya⁴ ˀnte³tˀa³xin²tˀa³, cˀoa⁴sˀin² ma³chjen¹ nca³ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ tjo¹mi³tjen⁴-ni³, \v 15 jme¹-ni³ nca³ nca³tsˀi³-si¹ni³ xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ Jesús, li²coi³ cha⁴, to⁴nca³ tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². \s1 Ni³na¹ cˀoa⁴sˀin² coan³tsjoa³que³ son³ˀnte³ \p \v 16 Nca⁴ Ni³na¹ cˀoa⁴sˀin² coan³tsjca³que³ son³ˀnte³ nca³ qui³tsjoa³ je² xi³ to⁴jnco³ ˀnti¹-le⁴, jme¹-ni³ nca³ nca³tsˀi³-si¹ni³ xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴, li²coi³ cha⁴, to⁴nca³ tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². \v 17 Nca⁴ Ni³na¹ li²coi³ xa¹ qui³si³ca³sen¹-ni³ ˀnti¹-le⁴ nca³ cˀaon⁴ne²-le⁴ cjoa⁴ñˀain³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³, to⁴coi⁴² nca³ cˀoa⁴sje³ntjai² cho⁴ta⁴son³ˀnte³. \v 18 Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ Jesús, li²coi³ ti¹jna³ne²-le⁴ cjoa⁴ñˀain³, to⁴nca³ je² xi³ tsi² tsa² coi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴, je³ti¹jna³ne²-le⁴ cjoa⁴ñˀain³, nca⁴ tsi² tsa² coi³ coan³ecjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ jan³ˀain¹-le⁴ xi³ je² to⁴jnco³ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹. \v 19 Je² lˀi¹ ja³ˀai³ i⁴ son³ˀnte³, to⁴nca³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³ nqui²sa⁴ coan³tsjoa³que³ cjoa⁴njion² cao⁴-ni³ lˀi¹, nca⁴ cjoa⁴tsˀen⁴ xi³ qui³sˀin³. Coi³ nca³ ti¹jna³ne²-le⁴ cjoa⁴ñˀain³. \v 20 Je² nca³tsˀi³ xi³ cjoa⁴tsˀen⁴ sˀin¹, ma³jti³que³ lˀi¹, li²coi³ ya⁴ nčhoa¹ jña³ tjin¹ lˀi¹, jme¹-ni³ nca³ tsi²coi³ coan⁴tsen³-si¹ni³ je² cjoa⁴tsˀen⁴ xi³ sˀin¹. \v 21 To⁴nca³ je² xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ sˀin¹, nčhoa¹nčhˀoe² lˀi¹-ve⁴, jme¹-ni³ nca³ coan⁴tsen³-si¹ni³ cjoa⁴nta³-le⁴ nca³ tsˀe⁴ Ni³na¹. \s1 Je² mi²yo⁴-le⁴ xˀin⁴ xi³ vi³xan³ \p \v 22 Xi³ coan³-ni³ ja³ˀai³ Jesús cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ ya⁴ na³nqui³ Judea. Ya⁴ tsa³cˀe²jna³cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ tsa³ca³te¹nta¹. \v 23 Juan cˀoa⁴-ti⁴ tsa³ca³te¹nta¹ ya⁴ Enón čhian³-le⁴ Salim, nca³ cjai¹nca³ tjin¹ na³nta¹ nca³ya⁴. Cho⁴ta⁴ ji³nčhoa³nčhˀoe² qui³sa³te¹nta¹. \v 24 Juan cje³ ni²cja³ˀa³sˀen³-jin² nto⁴ya¹. \v 25 Tsa³cjao¹ya³-ni³ cho⁴ta⁴-le⁴ Juan cao⁴ cho⁴ta⁴ judíos jo³sˀin² nca³ si¹tsje³-ni³. \v 26 Cˀia⁴ je² ji³nčhoa³nčhˀoe² Juan cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Rabí, tsa³cˀai²³ en¹-li⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús xi³ tsa³cˀe²jna³cao⁴-li² xi³ncoa³nta¹-ni³ Jordán. Coe⁴-ni³ cˀoa⁴-ti⁴ je² va³te¹nta¹, cˀoa⁴ ña³qui³ je² fa³ˀai³nčhˀoe² nca³tsˀi³. \v 27 Juan cˀoi⁴qui³tso²: Li²jme³ xi³ tjin¹-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ tsi² tsa² ncˀa³jmi³ ja³ˀai³-ni³le⁴. \v 28 Jon² nio¹³ nca³tsˀio³ testigo-na⁴ jo³ qui³xian³: A³li² an³-jian²³ Cristo, to⁴nca³ nqui³xcon⁴ qui³ni²ca³sen¹ ti¹tjon²-na³. \v 29 Je² xi³ tjin¹-le⁴ chjon⁴² je² xˀin⁴-le⁴. To⁴nca³ je² mi²yo⁴-le⁴ xˀin⁴-le⁴ xi³ se¹jna³tˀa³, nčhˀoe¹-le⁴, cjai¹nca³ to⁴ma³tsjoa³-le⁴ jo³ tso² xˀin⁴-ve⁴. Cˀoa⁴sˀin² cjoa⁴tsjoa³-na⁴ coan⁴tse³ya³. \v 30 Ma³chjen¹ nca³ je² Cristo ca²ta³mi³ncˀa³, nqui²sa⁴ ca²ta³sa³sen¹tjen⁴nquia³ nca³ an³. \s1 Je² xi³ nčhoa¹-ni³ ja⁴ncˀa¹ \p \v 31 Je² xi³ nčhoa¹-ni³ ja⁴ncˀa¹, je² xi³ ti¹tjon²-le⁴ nca³tsˀi³. Je² xi³ tsˀe⁴ son³ˀnte³, cho⁴ta⁴son³ˀnte³ ni¹, to⁴je² cjoa⁴ xi³ tsˀe⁴ son³ˀnte³ nchja⁴. Je² xi³ nčhoa¹-ni³ ncˀa³jmi³, je² xi³ ti¹tjon²-le⁴ nca³tsˀi³. \v 32 Je²-vi⁴ tsjoa¹ en¹-le⁴ jme³ xi³ tsa³ve³ cao⁴ xi³ qui³nčhˀoe¹, to⁴nca³ ni⁴ˀya³-jin² xi³ cjoe¹ en¹-le⁴. \v 33 Je² xi³ cjoe¹ en¹-le⁴, je²-vi⁴ qui³si³qui²xi⁴ya³nta³ nca³ Ni³na¹ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴. \v 34 Je² xi³ Ni³na¹ qui³si³ca³sen¹, je² en¹-le⁴ Ni³na¹ xi³ nchja⁴. Ni³na¹ li²coi³ fa³ˀa¹cho⁴ya³ nca³ tsjoa¹ Espíritu Santo. \v 35 Je² Nˀai³-na¹ tsjoa³que³ ˀnti¹-le⁴, tsa³cˀe¹jna³ya³ ntsja³ nca³yi³je³ cjoa⁴. \v 36 Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹, tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². Je² xi³ tsi² ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹, li²coi³ scoe⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³, to⁴nca³ je² cjoa⁴ñˀain³ xi³ Ni³na¹ tsjoa¹-le⁴ ti¹jna³ne²-le⁴. \c 4 \s1 Jesús fa¹cao⁴ chjon⁴² samaritana \p \v 1 Cˀia⁴ nca³ tsen³ coan³-le⁴ Jesús nca³ je² cho⁴ta⁴ fariseos qui³nčhˀoe¹ nca³ Jesús nqui²sa⁴ ncjin² tsa³ca³te¹nta¹ cho⁴ta⁴ cao⁴-ni³ tsa² Juan, \v 2 (Nta³ tsa² tsi² je² cjoan² Jesús xi³ va³te¹nta¹, to⁴nca³ je² cho⁴ta⁴-le⁴,) \v 3 Jesús ji³tjo³-ni³ ya⁴ Judea, nqui²ntia³ qui³ ya⁴ Galilea. \v 4 Coan³chjen¹ nca³ ja³ˀa³to³jin³ ya⁴ Samaria. \v 5 Cˀia⁴ ji³cho² Samaria jña³ nca³ na⁴xi⁴na³nta¹ Sicar ˀmi², ya⁴ čhian³-le⁴ ˀnte³ xi³ Jacob qui³tsjoa³-le⁴ José, je² ˀnti¹-le⁴. \v 6 Ya⁴ ti¹jna³ je² pilana³nta¹ xi³ tsˀe⁴ Jacob. Cjai¹nca³ ji³jta³-le⁴ ntia⁴² Jesús, cˀia⁴ tsa³cˀe²jna³tˀa³ je² pilana³nta¹-ve⁴. Je² hora jo³-ni³ tsa² nchi³sen³. \v 7 Ja³ˀai³ jnco³ chjon⁴² xi³ tsˀe⁴ Samaria. Ji³cho² cja³ˀa¹ na³nta¹. Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tˀai²-nai¹³ xi³ scˀoia⁴. \v 8 (Je² cho⁴ta⁴-le⁴ je³qui³ na⁴xi⁴na³nta¹-ve⁴. Qui³ ca³tse³ xi³ cji³ne³.) \v 9 Je² chjon⁴² samaritana cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jo¹ ma³-ni³ nca³ ji³ xi³ cho⁴ta⁴ judío na³nta¹ ni²je¹-nai¹³, nca³ chjon⁴² samaritana nca³ an³. Je² cho⁴ta⁴ judíos li²coi³ fa¹cao⁴ cho⁴ta⁴ samaritanos. \v 10 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tsa² ˀyai³ cjoa⁴tjao²-le⁴ Ni³na¹ cˀoa⁴ tsa² ˀya³xcoin³ je² xi³ cˀoa⁴tso²-li²: Tˀai²-nai¹³ xi³ scˀoia⁴, ji³ xi³ si⁴je¹-lai⁴ nca³ je², cˀoa⁴ je² tsjoa¹-li² na³nta¹ xi³ ti¹jna³con³. \v 11 Cˀia⁴ chjon⁴²-ve⁴ qui³tso²-le⁴: Señor, a³li²jme³ xi³ qui³chˀai²³ xi³ chˀa²sje³-ni³ na³nta¹. Cjai¹nca³ na⁴nca⁴ je² nca⁴jao⁴-ve⁴. Jña¹-ni³ve⁴ˀni³ tjin¹-li² je² na³nta¹ xi³ ti¹jna³con³. \v 12 A³ ji³ ni¹³ ti¹tjon²-le⁴ nˀai³-na⁴jin⁴ Jacob, xi³ qui³tsjoa³-na³jin⁴ je² pila-vi⁴. Je² tsa³cˀi³ na³nta¹ xi³ i⁴ tjia¹-vi⁴, cao⁴ xti³-le⁴ cao⁴ nčha⁴ja⁴-le⁴. \v 13 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: To⁴ˀya³-ni³ xi³ scˀoi¹ je² na³nta¹-vi⁴ coan⁴fa³ti² nqui²ntia³-le⁴. \v 14 To⁴nca³ je² xi³ scˀoi¹ je² na³nta¹ xi³ an³ tsjoa³-le⁴, ni⁴cˀia³-jin² ti⁴coan⁴fa³ti²-ni³le⁴. Je² na³nta¹ xi³ an³ tsjoa³-le⁴, to⁴ya⁴² sˀe³jna³jin³-le⁴ jo³-ni³ na³nta¹ xi³ cji²⁴ncˀa³jin³-le⁴, xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². \v 15 Cˀia⁴ chjon⁴²-ve⁴ qui³tso²-le⁴: Señor, tˀai²-nai¹³ je² na³nta¹ je²-vi⁴, jme¹-ni³ nca³ tsi² ti⁴coan⁴fa³ti²-ni³na³, cˀoa⁴ li²coi³ ti⁴ˀi⁴ cjoe²ˀe⁴ cja³ˀa³-nia³. \v 16 Cˀoi⁴qui³tso² Jesús: Tˀin³ ti⁴no²cjoa⁴-lai⁴ xˀin⁴-li⁴, nčhoai¹³ i⁴-vi⁴. \v 17 Qui³nchja⁴ chjon⁴²-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²: Tsin²-na³ xˀin⁴-jin². Jesús qui³tso²-le⁴: Cjai¹ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ ca²si³, tsin²-na³ xˀin⁴-jin². \v 18 Coan³ aon² xˀin⁴ je³qui³sˀe³-li². Je² xi³ tjin¹-li² ntˀai⁴-vi⁴, a³li² je² xˀin⁴-li⁴. Je²-vi⁴ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ ca²si³. \v 19 Chjon⁴²-ve⁴ qui³tso²-le⁴: Señor, je³ti²ˀve³ nca³ ji³ xi³ no²cjoa⁴yai³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 20 Je² nˀai³-na⁴jin⁴ tsa³ve³xcon¹ Ni³na¹ i⁴ ni³nto³-vi⁴. To⁴nca³ jon² cˀoa⁴vi³xon¹³ nca³ ya⁴ Jerusalén ya⁴ ˀnte³ jña³ nca³ ma³chjen¹ nca³ ˀya³xcoan¹ Ni³na¹. \v 21 Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Chjon⁴², ca²ta³ma³cjain¹-li² nca³ cjoa⁴ˀai¹ hora, cˀia⁴ nca³ ni⁴ˀi⁴-jin² ni³nto³-vi⁴, ni⁴ya⁴ Jerusalén-jin², jcha⁴xcon¹³ Nˀai³-na¹. \v 22 Jon²-ˀni³ ˀya³xcon¹³-nio³ xi³ tsi² tsa² ˀyao³, to⁴nca³ jin⁴-jin⁴ ˀya³xcon¹-ni³⁴jin⁴ xi³ ˀyai³⁴jin⁴, nca⁴ cho⁴ta⁴ judíos fa³ˀai³-ni³ xi³ vˀa³sje³ntjai². \v 23 To⁴nca³ cjoa⁴ˀai¹ hora, cˀoa⁴ je³ja³ˀai³, cˀia⁴ nca³ je² xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ve³xcon¹ Ni³na¹, scoe⁴xcon¹ Nˀai³-na¹ cao⁴ ni⁴ma⁴-le⁴ cˀoa⁴ cao⁴ cjoa⁴ˀya³xcon¹ xi³ ña³qui³ cˀoa⁴tjin¹, nca⁴ je² Nˀai³-na¹ cˀoa⁴-ti⁴ va¹sjai³ cho⁴ta⁴ xi³ cˀoa⁴sˀin² scoe⁴xcon¹ nca³ je². \v 24 Ni³na¹ espíritu ni¹. Je² xi³ ve³xcon¹ nca³ je², ma³chjen¹ nca³ ve³xcon¹ cao⁴ ni⁴ma⁴-le⁴ cˀoa⁴ cao⁴ cjoa⁴ˀya³xcon¹ xi³ ña³qui³ cˀoa⁴tjin¹. \v 25 Cˀia⁴ chjon⁴²-ve⁴ cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: ˀve³-nia¹³ nca³ cjoa⁴ˀai¹ je² Mesías, je² xi³ Cristo ˀmi². Cˀia⁴ nca³ je² cjoa⁴ˀai¹, ña³qui³ cˀoa⁴coi⁴tso⁴-na¹ jo³ chon³ nca³yi³je³. \v 26 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³ je² xi³ fa²cao⁴-le²³. \v 27 Cˀia⁴ ja³ˀai³ cho⁴ta⁴-le⁴. Jo³ to⁴coan³xcon¹-le⁴ nca³ Jesús ti¹fa¹cao⁴ jnco³ chjon⁴². To⁴nca³ ni⁴ˀya³-jin² xi³ qui³tso²: Jme¹-ni³ xi³ cho²na³nqui³, a³xo⁴ jme¹-ni³ en¹ xi³ cha²coai⁴ chjon⁴²-ve⁴. \v 28 Cˀia⁴ chjon⁴²-ve⁴ tsa³cˀe¹jna³ ni³sa³-le⁴, qui³ ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴xˀin⁴-ve⁴: \v 29 Nčhoao¹³ cho¹tsen³-lao⁴³ jnco³ cho⁴ta⁴ xi³ cˀoa⁴qui³tso²-na³ nca³yi³je³ jo³ qui³sˀian³. Tsa² je²-vi⁴ xi³ Cristo ˀmi². \v 30 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ ji³tjo³-ni³ na⁴xi⁴na³nta¹, ja³ˀai³nčhˀoe² nca³ je². \v 31 Je² cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús tjio¹vˀe¹tsˀoa³-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Rabí, ti⁴chi³. \v 32 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tjin¹-na³ xi³ va²cjen⁴-nia³ xi³ tsi² coi³ ˀyao³ nca³ jon². \v 33 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ nca³ i⁴ nca³ jan¹ nchja⁴cao⁴ xi¹ncjin¹: ˀya¹-ni³ xi³ ca²fa³ˀai³cao⁴-le⁴ xi³ coa⁴cjen⁴. \v 34 Qui³nchja⁴ Jesús: Je² xi³ va²cjen⁴-nia³, nca³ cˀoa⁴sˀian³ jo³sˀin² me³-le⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³ cˀoa⁴ nca³ si³jncoa³ xa¹-le⁴. \v 35 A³ tsi² tsa² vi³xon¹³ nca³ jon²: Cha³-sa³ nqui²ño³ sa¹ nca³ coi⁴cho² je² ni⁴čhjin³ nca³ sˀe⁴xco¹ xi³ ma³jcha¹. Ne³ cˀoa⁴xin³-no³, cho¹ˀai²nquio³ xcon³, cho¹tsen³-lao⁴³ son³ˀnte³, nca⁴ je³ji³cho²taon³ ni⁴čhjin³-le⁴ nca³ sˀe⁴xco¹. \v 36 Je² xi³ vˀe¹xco¹ ntje⁴, ma³chji¹-le⁴. Vˀe¹xco¹ ntje⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai², jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ je² xi³ vˀe¹ntje² tjin¹-si¹ni³le⁴ cjoa⁴tsjoa³ cao⁴ je² xi³ vˀe¹xco¹ ntje⁴. \v 37 Je²-vi⁴ en¹ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴: Jnco³ xi³ vˀe¹ntje², cˀoa⁴ cja⁴ˀai¹-ˀni³ xi³ vˀe¹xco¹ ntje⁴. \v 38 An³ qui³si³ca³sen¹³-no³ nca³ cˀoe¹xco¹³ ntje⁴ xi³ tsi² tsa² jon² qui³sˀe³nqui³ cjoa⁴ma⁴-no³ nca³ qui³ni²xa¹-lao⁴³. Cja⁴ˀai¹ xi³ qui³sˀe³nqui³ cjoa⁴ma⁴-le⁴ nca³ qui³si³xa¹, cˀoa⁴ jon² qui³ni²qui³njaon³. \v 39 Cjai¹nca³ ncjin² cho⁴ta⁴ samaritanos xi³ ya⁴ tsˀe⁴ na⁴xi⁴na³nta¹-ve⁴ coan³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ Jesús xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ en¹-le⁴ chjon⁴²-ve⁴ xi³ cˀoa⁴sˀin² qui³tsjoa³ en¹-le⁴: Ña³qui³ cˀoa⁴qui³tso²-na³ nca³yi³je³ jo³ qui³sˀian³. \v 40 Ncjin² cho⁴ta⁴ samaritanos ji³nčhoa³nčhˀoe² Jesús, tsa³cˀe¹tsˀoa³-le⁴ nca³ ya⁴ ca²ta³vˀe²jna³cao⁴. Jao² ni⁴čhjin³ ya⁴ tsa³cˀe²jna³ Jesús. \v 41 Nqui²sa⁴ ncjin² cho⁴ta⁴ xi³ coan³cjain¹-le⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ en¹-le⁴ Jesús. \v 42 Cho⁴ta⁴ cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ chjon⁴²-ve⁴: A³li² tsa² to⁴coi³ nca³ ma³cjain¹-na³jin⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ en¹-li⁴. Cˀoa⁴-ti⁴ je³ca²no²ˀyai²⁴-jin⁴ nca³ jin⁴, cˀoa⁴ ˀya³-ni¹⁴jin⁴ nca³ je² xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ vˀa³sje³ntjai² cho⁴ta⁴, je² Cristo ˀmi². \s1 Jesús si¹nta³ jnco³ ˀnti¹ti³ \p \v 43 Xi³ coan³ jao²-ni³ ni⁴čhjin³ ji³tjo³-ni³ nca³ya⁴. Qui³ ya⁴ Galilea. \v 44 Sa³ˀnta³ je² soa³ Jesús cˀoa⁴qui³tso² nca³ jnco³ xi³ nchja⁴ya³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹ li²coi³ ˀya³xcon¹ ya⁴ na³nqui³ xi³ tsˀe⁴. \v 45 Cˀia⁴ nca³ ji³cho² ya⁴ Galilea, je² cho⁴ta⁴ galileos cjai¹nca³ nta³ tsa³ve³tjao², nca³ je³tsa³ˀya³-le⁴ nca³yi³je³ cjoa⁴ xi³ qui³sˀin³ ya⁴ Jerusalén cˀia⁴ nca³ sˀoi¹, nca³ cˀoa⁴-ti⁴ qui³ cho⁴ta⁴-ve⁴ je² sˀoi¹. \v 46 Nqui²ntia³ ti⁴ja³ˀai³-nca¹ni³ Jesús ya⁴ Caná xi³ tsˀe⁴ Galilea, jña³ nca³ je² na³nta¹ qui³tsˀon¹ya³ vino. Ya⁴ Capernaum ti¹jna³ jnco³ xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon². ˀnti¹-le⁴ ti¹mˀen³. \v 47 Cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹ nca³ Jesús ji³nčhoa³-ni³ Judea, ja³ˀai³ ya⁴ Galilea, qui³con³-le⁴ tsa³cˀe¹tsˀoa³-le⁴ nca³ ca²ta³vi³tjo³jen³, ca²ta³si¹xqui³-le⁴ ˀnti¹-le⁴ nca³ je³me³mˀen³. \v 48 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tsa² tsi² tsa² jchao⁴³ choa⁴ cˀoa⁴ cjoa⁴xcon¹, li²coi³ coan⁴cjain¹-no³. \v 49 Je² xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon² cˀoi⁴qui³tso²: Señor, tˀian⁴-nai¹³ cjoa⁴nta³, nčhoa¹jain³ nca³ cje³ mˀen³-jin² ˀnti¹-na⁴. \v 50 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tˀin³, ˀnti¹-li⁴ ti¹jna³con³-ni¹. Je² cho⁴ta⁴-ve⁴ coan³cjain¹-le⁴ en¹-le⁴ Jesús. Qui³-ˀni³. \v 51 Cˀia⁴ nca³ je³ti¹fi³cho²jen³ cho⁴ta⁴-ve⁴, je² cho⁴ta⁴cho⁴ˀnta³-le⁴ ji³tjo³nčhˀoe² cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: ˀnti¹-li⁴ ti¹jna³con³-ni¹. \v 52 Cˀia⁴ je² qui³sco²na³nqui³-ni³le⁴ jo³ chon³ nca³ coan³xan⁴-ni³le⁴. Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Nco²jña⁴ la una coan³xan⁴-le⁴ ntˀai⁴. \v 53 Cˀia⁴ qui³sˀe³jin³nta³-le⁴ nˀai³-le⁴ nca³ ti⁴coi³-ni³ hora-ve⁴ cˀia⁴ nca³ Jesús cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: ˀnti¹-li⁴ ti¹jna³con³-ni¹. Coan³cjain¹-le⁴ nca³ je² cao⁴ nca³tsˀi³ xi³ tjio¹ ni³ˀya³-le⁴. \v 54 Je² xi³ coan³ jao² cˀa³-ni³ choa⁴ xi³ qui³tsjoa³ Jesús nca³ ji³nčhoa³-ni³ Judea nca³ ja³ˀai³ ya⁴ Galilea. \c 5 \s1 Jnco³ xi³ ti¹mˀen³ ya⁴ Betesda \p \v 1 Xi³ je³coan³ je² cjoa⁴ je²-vi⁴, jnco³ ni⁴čhjin³ sˀoi¹ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³mi³ Jesús ya⁴ Jerusalén. \v 2 Ti¹jna³ ya⁴ Jerusalén ya⁴ xo⁴ntjoa⁴ nchˀoa¹-le⁴ cho⁴ jnco³ tanque na³nta¹ xi³ Betesda ˀmi² nca³ en¹ hebreo. Aon² corredor tjin¹-le⁴. \v 3 Ya⁴nqui³ corredor cjai¹nca³ ncjin² cho⁴ta⁴ cjio³ xi³ tjio¹mˀen³, xi³ xca⁴, xi³ chi⁴ˀnque¹, xi³ qui³xi² cjoan³, xi³ tjio¹co³ya³-le⁴ nca³ jtin¹ya³ na³nta¹-ve⁴. \v 4 Ja⁴sa³cˀoa⁴ tjin¹ ni⁴čhjin³ cˀia⁴ nca³ jnco³ a²ncje⁴ vi³tjo³jen³ya³ tanque-ve⁴, cˀoa⁴ si¹cˀo¹jin³ na³nta¹-ve⁴. Je² xi³ ti¹tjon² vi³tjo³jen³ya³ tanque-ve⁴ nca³ je³qui³tin²ya³ na³nta¹-ve⁴, coan³nta³-ni³ to⁴jña³-ni³le⁴ chˀin³ xi³ tjin¹-le⁴. \v 5 Ya⁴ ti¹jna³ jnco³ cho⁴ta⁴xˀin⁴ xi³ coan³ can³ čhja³ˀaon²-jan² no¹ ti¹mˀen³. \v 6 Cˀia⁴ nca³ Jesús tsa³ve³ nca³ ti¹qui³jna³ cho⁴ta⁴-ve⁴, coan³jin³-le⁴ nca³ nˀion¹ coa²tse³ nca³ ti¹mˀen³, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ me³-li² nca³ coan⁴ntai³. \v 7 Qui³nchja⁴ xi³ ti¹mˀen³: Señor, tsin²-na³ cho⁴ta⁴xˀin⁴-jin² xi³ cˀoa⁴ncˀa³-na³, xi³ si⁴²ca²jna³ya³-na³ tanque cˀia⁴ nca³ ma³tin²ya³ na³nta¹-ve⁴. Tjen⁴ an³ nčhoa¹³ cja⁴ˀai¹ xi³ je³ji³tjo³jen³ya³ ti¹tjon²-na³. \v 8 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ti²so⁴tjain⁴, chjoai¹³ ni³jña³-li⁴, cˀoa⁴ to²mjain³. \v 9 Nti⁴ton⁴ coan³nta³ cho⁴ta⁴-ve⁴, qui³scoe¹ ni³jña³-le⁴, qui³ˀni³. Cˀia⁴ je² ni⁴čhjin³-ve⁴ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³ ni¹. \v 10 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³tso²-le⁴ xi³ coan³nta³-ve⁴: Ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³ ntˀai⁴-vi⁴. Tsin²-li² ˀnte³-jin² nca³ jchˀai⁴ ni³jña³-li⁴. \v 11 Cho⁴ta⁴-ve⁴ qui³tso²-le⁴: Je² xi³ ca²si¹nta³-na³, je² soa³ cˀoa⁴ca²tso²-na³: Chjoai¹³ ni³jña³-li⁴, cˀoa⁴ to²mjain³. \v 12 Cˀia⁴ qui³sco²na³nqui³-le⁴: ˀya¹ xi³ cˀoa⁴ca²tso²-li²: Chjoai¹³ ni³jña³-li⁴, cˀoa⁴ to²mjain³. \v 13 Je² xi³ coan³nta³-ve⁴ li²coi³ ve³ ˀya³-ni³ve⁴, nca⁴ Jesús ji³tjo³xin²jin³-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ tjio¹ ya⁴ ˀnte³-ve⁴. \v 14 Cˀia⁴ nca³ coan³scan³-ni³ Jesús qui³sa³te³jin³-nca¹ni³ cho⁴ta⁴-ve⁴ ya⁴³ yo⁴nco⁴, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Coe⁴-ni³ je³coan³ntai³, a³li² ti⁴je¹-jin² vi³jnchi³-ni³, jme¹-ni³ nca³ tsi² tsa² ti⁴cjoa⁴ˀai¹ne²-ni³li² xi³ nqui²sa⁴ to⁴ˀai¹ tjin¹. \v 15 Cho⁴ta⁴-ve⁴ qui³, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos: Je² Jesús xi³ qui³si³nta³-na³. \v 16 To⁴coi³ cjoa⁴-vi⁴ je² cho⁴ta⁴ judíos qui³tjen⁴nqui³ co²ntran⁴-le⁴ Jesús, me³-le⁴ nca³ si⁴²cˀen³, nca³ Jesús cˀoi⁴qui³sˀin³ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³. \v 17 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je² Nˀai³-na⁴ si¹xa¹ sa³ˀnta³ ntˀai⁴-vi⁴, cˀoa⁴ an³ si³xa¹³. \v 18 Cˀia⁴ nqui²sa⁴ to⁴nˀion¹ me³-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos nca³ si⁴²cˀen³, nca⁴ tsi² tsa² to⁴je² ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³ ti¹fa³ˀa³to³ntjai². Cˀoa⁴²-ti⁴ Jesús Nˀai³-na⁴ qui³tso²-le⁴ Ni³na¹, cˀoa⁴sˀin² ti¹si¹nco¹son² yao³-le⁴ cao⁴ Ni³na¹. \s1 Je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ xi³ vˀe¹nta³jin³-le⁴ nca³tsˀi³ \p \v 19 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Li²jme³ xi³ ma³ sˀin¹ ˀnti¹ nca³ to⁴je²-ni¹, to⁴coi³ xi³ je² ve³ jo³ sˀin¹ Nˀai³-na¹. Je² nca³yi³je³ xi³ sˀin¹ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴-ti⁴ sˀin¹ ˀnti¹-le⁴. \v 20 Je² Nˀai³-le⁴ cjai¹nca³ to⁴tsjoa³que³ ˀnti¹-le⁴, cˀoa⁴sˀin² va³co¹-le⁴ nca³yi³je³ xi³ cˀoa⁴sˀin¹ nca³ je². To⁴jo³ coa⁴co²sa³le⁴ jña³-le⁴ xi³ nqui²-sa⁴ xcon¹ tjin¹, jme¹-ni³ nca³ to⁴coan⁴xcon¹-si¹ni³no³. \v 21 Jo³sˀin² je² Nˀai³-na¹ cjo³mi³tjen⁴ cˀen³, tsjoa¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³, cˀoa⁴-ti⁴sˀin²ni³ ˀnti¹-le⁴ tsjoa¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ ˀya³ xi³ me³-le⁴. \v 22 Tsi² tsa² je² Nˀai³-na¹ xi³ vˀe¹nta³jin³-le⁴ cho⁴ta⁴, to⁴nca³ coi³ xa¹ tsa³cˀe¹jna³ya³-ni³ ntsja³ ˀnti¹-le⁴, \v 23 jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴sˀin² nca³tsˀi³ scoe⁴xcon¹-si¹ni³ ˀnti¹-le⁴ jo³sˀin² ve³xcon¹ Nˀai³-na¹. Je² xi³ tsi² ve³xcon¹ ˀnti¹-le⁴, cˀoa⁴-ti⁴ tsi² ve³xcon¹ Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹ ˀnti¹-le⁴. \v 24 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ nčhˀoe¹ en¹-na⁴, cˀoa⁴ xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². Li²jme³ cjoa⁴ñˀain³ sˀe⁴-le⁴, to⁴nca³ je³ji³tjo³-ni³ cjoa⁴vi³ya³, je³tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³. \v 25 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Cjoa⁴ˀai¹ hora, cˀoa⁴ je³ja³ˀai³, cˀia⁴ nca³ je² xi³ cˀen³ cjoi⁴nčhˀoe¹ jta⁴-le⁴ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹. Je² xi³ cjoi⁴nčhˀoe¹ coa⁴tio⁴con³-ni¹. \v 26 Jo³sˀin² nca³ Nˀai³-na¹ tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ xi³ ti⁴tˀa³tsˀe⁴-ni³, cˀoa⁴-ti⁴sˀin²ni³ qui³tsjoa³-le⁴ ˀnti¹-le⁴ nca³ tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ xi³ ti⁴tˀa³tsˀe⁴-ni³. \v 27 Cˀoa⁴-ti⁴ qui³tsjoa³-le⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³ nca³ cˀoe⁴²nta³jin³, nca⁴ je² ni¹ xi³ ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴. \v 28 A³li² ma³xcon¹-jin²no³ je²-vi⁴. Cjoa⁴ˀai¹ hora cˀia⁴ nca³ je² nca³tsˀi³ xi³ tjio¹ ya⁴ nchˀoa¹cˀen³ cjoi⁴nčhˀoe¹-le⁴ jta⁴-le⁴. \v 29 Cˀoa⁴ coi⁴tjo³-ni³ nca³tsˀi³, je² xi³ cjoa⁴nta³ qui³sˀin³ cjoa⁴ˀa¹ya³-ni³le⁴, sˀe⁴-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³, to⁴nca³ je² xi³ cjoa⁴tsˀen⁴ qui³sˀin³ cjoa⁴ˀa¹ya³-ni³le⁴, sˀe⁴-le⁴ cjoa⁴ñˀain³. \s1 Je² testigo xi³ tˀa³tsˀe⁴ Cristo \p \v 30 A³li²jme³ xi³ ma³ sˀian³ nca³ to⁴ˀan³. Jo³sˀin² nčhˀoe³-le⁴ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴sˀin² vˀe³nta³jian³. Vˀe³nta³jian³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴, nca⁴ tsi² tsa² an³ va³sje²³ jo³sˀin² me³-na³, to⁴nca³ to⁴jo³-sˀin² me³-le⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² Nˀai³-na¹. \v 31 Tsa² ti⁴ˀan³-nia³ tsjoa³ en¹ xi³ tˀa³tsˀan⁴, je² en¹-na⁴ li²coi³ cjoa⁴qui²xi⁴. \v 32 Cja⁴ˀai¹ xi³ tsjoa¹ en¹ xi³ tˀa³tsˀan⁴. ˀve³-nia¹³ nca³ je² xi³ cˀoa⁴tso² xi³ tˀa³tsˀan⁴, ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹ xi³ tso². \v 33 Jon² qui³ni²ca³sen¹chon³-lao⁴³ Juan. Je²-vi⁴ xi³ qui³tsjoa³ en¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴. \v 34 To⁴nca³ an³ li²coi³ va³sje³sian²³ en¹ xi³ tsjoa¹ cho⁴ta⁴. Coi³ cˀoa⁴xian³, jme¹-ni³ nca³ jon² coi²tjo⁴ntjai²-si¹nio³. \v 35 Juan xi³ jo³-ni³ tsa² lˀi¹ xi³ ti¹ti², cˀoa⁴ xi³ si¹ˀi³sen³. Cˀoa⁴ jon²-ˀni³ coan³me³-no³ nca³ qui³ni²tsjoa³ i⁴tse¹-lao⁴³ yao³-no³ jnco³ tjo² cao⁴ xi³ i³sen³-le⁴. \v 36 To⁴nca³ an³ tjin¹-na³ xi³ nqui²sa⁴ nta³ si¹qui²xi⁴ya³nta³ xi³ tˀa³tsˀan⁴ cao⁴-ni³ tsa² je² xi³ tsˀe⁴ Juan. Je² xa¹ xi³ qui³tsjoa³-na³ Nˀai³-na¹ nca³ si³jncoa²³, ti⁴je²-ni³ xa¹ xi³ cˀoa⁴sˀian³, cˀoa⁴sˀin² si¹qui²xi⁴ya³nta³ tˀa³tsˀan⁴ nca³ qui³si³ca³sen¹-na³ Nˀai³-na¹. \v 37 Je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² Nˀai³-na¹, je² xi³ qui³tsjoa³ en¹ xi³ tˀa³tsˀan⁴. Ni⁴cˀia³-jin² qui³no²ˀyao²³ jta⁴-le⁴, ni⁴ tsa³ˀya³-jion²³ jo³ cji³ nca³ je². \v 38 Ni⁴ tjin¹jin³ntsjai²-jin²no³ en¹-le⁴, nca³ je² xi³ Ni³na¹ qui³si³ca³sen¹, li²coi³ ma³cjain¹-no³ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 39 Jon² fa³sjai³jion³ xon⁴ Escrituras, nca⁴ jon² ni²cja³ˀai³tsjaon³ nca³ cˀoa⁴sˀin² sˀe⁴-no³ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². Je² xon⁴ Escrituras xi³ tsjoa¹ en¹ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 40 Jon²-ˀni³ cai³-no³ nčhoa¹nčhˀoe²-nao¹³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴sˀin² sˀe⁴-si¹ni³no³ cjoa⁴vi³jna³chon³. \v 41 An³ li²coi³ cjoe¹ je² cjoa⁴je³ya³ xi³ tsjoa¹-le⁴ xi¹ncjin¹ cho⁴ta⁴. \v 42 To⁴nca³ an³ ˀve³xcon³-no³ nca³ tsi² tsa² tsjoa³chao³ Ni³na¹ nca³ jon². \v 43 Ja²ˀai⁴-nia¹³ cao⁴ jan³ˀain¹-le⁴ Nˀai³-na⁴, to⁴nca³ jon² li²coi³ chjoe¹-nao¹³. Tsa² cja⁴ˀai¹ xi³ cjoa⁴ˀai¹ cao⁴ ti⁴tsˀe⁴-ni³ jan³ˀain¹, cˀoa⁴ to⁴sa³ je² chjoao¹³-ˀni³. \v 44 Jo¹sˀin² coan⁴cjain¹-no³ nca³ jon² xi³ chjoao¹³ cjoa⁴je³ya³ xi³ cho⁴ta⁴ tsjoa¹-le⁴ xi¹ncjin¹, cˀoa⁴ li²coi³ fa³sjao³ je² cjoa⁴je³ya³ xi³ to⁴jnco³ je² Ni³na¹ tsjoa¹. \v 45 A³li² ni²cja³ˀai³tsjen³-jion²³ tsa² an³ xi³ coa³nqui³-no³ nqui³xcon⁴ Nˀai³-na¹. Tjin¹ xi³ cˀoa⁴sˀin² va¹nqui³-no³, je² Moisés, ti⁴je²-ni³ xi³ nˀion¹tˀa³ ta³con²³. \v 46 Cˀia⁴ tsa² jon² coan³cjain¹-no³ jo³ qui³tso² Moisés, coan⁴cjain¹-no³ xi³ tˀa³tsˀan⁴ tsa²cai³-ni³, nca⁴ je² xi³ qui³-squi³ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 47 Tsa² tsi² tsa² ma³cjain¹-no³ jo³ tso² xon⁴-le⁴ Moisés, jo¹-sˀin²ni³ coan⁴cjain¹-no³ en¹-na⁴. \c 6 \s1 Jesús si¹cjen² aon² jmi³ cho⁴ta⁴ \r (Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17) \p \v 1 Xi³ coan³ je² cjoa⁴-vi⁴, Jesús qui³ xi³ncoa³nta¹-ni³ nta¹chi³con³ Galilea ya⁴ tsˀe⁴ Tiberias. \v 2 Jo³ nca³ ncjin² cho⁴ta⁴ qui³tjen⁴nqui³-le⁴, nca⁴ tsa³ve³ je² choa⁴ xi³ qui³tsjoa³ Jesús, nca³ cˀoa⁴-sˀin² qui³si³nta³ xi³ tjio¹mˀen³. \v 3 Jesús qui³mi³jon³ ni³nto³, ya⁴ tsa³cˀe²jna³ cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. \v 4 Je³nčhoa¹čhian³-le⁴ sˀoi¹ pa²xco⁴ xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \v 5 Cˀia⁴ nca³ Jesús qui³sco²tsen³-le⁴, tsa³ve³ nca³ li² cˀoa⁴cji³ cho⁴ta⁴ xi³ ja³ˀai³con²-le⁴. Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Felipe: Jña¹ coi⁴nta¹ nio⁴xti²la⁴ xi³ coa⁴cjen⁴ cho⁴ta⁴-vi⁴. \v 6 To⁴cˀoa⁴²qui³tso²-le⁴ nca³ qui³sco²tˀa³-ni³ Felipe, nca⁴ je³tjin¹jin³-le⁴ jo³ sˀin⁴². \v 7 Felipe qui³nchja⁴: Li²coi³ coan⁴-ni³le⁴ jao² ciento vi²xo⁴ nio⁴xti²la⁴, jme¹-ni³ nca³ i⁴tse¹ˀi⁴tse¹ squi⁴ne⁴-si¹ni³ nca³tsˀi³. \v 8 Cˀia⁴ jnco³ cho⁴ta⁴-le⁴, je² Andrés, ntsˀe⁴ Simón Pedro, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: \v 9 Jnco³ ti³ ti¹jna³ i⁴-vi⁴, aon² ma³-ni³ nio⁴xti²la⁴ cebada-le⁴ cˀoa⁴ jao² ma³-ni³ jti⁴ yˀa³. Jo¹ tjin¹ coan⁴-le⁴ xo⁴na⁴tjin¹-vi⁴, nca⁴ ncjin² ma³-ni³. \v 10 Cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso² Jesús: Ca²ta³va³tio²tsˀi³ cho⁴ta⁴-vi⁴. Cjai¹nca³ tjin¹ li⁴ji⁴ ya⁴ ˀnte³-ve⁴. Tsa³ca³tio² jo³-ni³ tsa² aon² jmi³ xi³ cho⁴ta⁴xˀin⁴. \v 11 Jesús qui³scoe¹ je² nio⁴xti²la⁴-ve⁴. Cˀia⁴ nca³ je³qui³tsjoa³-le⁴ cjoa⁴nta³ Ni³na¹, qui³si³cˀa³vi¹-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. Cˀoa⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴ve⁴ qui³si³cˀa³vi¹-le⁴ je² cho⁴ta⁴ xi³cˀa³ xi³ ya⁴ tjio¹. Ti⁴cˀoa⁴-sˀin²ni³ qui³tsjoa³ jti⁴, jo³ tjin¹ coan³me³-le⁴. \v 12 Cˀia⁴ nca³ nta³ coan³squi³ cho⁴ta⁴-ve⁴, Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴: Tˀe²xco¹³ xcoa⁴-le⁴ xi³ ca²vˀa³nqui³, jme¹-ni³ nca³ tsi² cjoi⁴tson¹-si¹ni³. \v 13 Tsa³cˀe¹xco¹, te³jao²-la⁴ ni⁴sin⁴ya¹ coan³ je² xcoa⁴-le⁴ je² aon² nio⁴xti²la⁴ cebada xi³ tsˀa³nqui³ nca³ je³tsa³cjen² cho⁴ta⁴. \v 14 Cˀia⁴ nca³ tsa³ve³ je² choa⁴ xi³ qui³tsjoa³ Jesús, cˀoi⁴qui³tso² cho⁴ta⁴-ve⁴: Je²-vi⁴ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹, je² xi³ tjin¹-ni³ nca³ cjoa⁴ˀai¹ son³ˀnte³. \s1 Jesús tso²ˀva³son² nta¹chi³con³ \r (Mt. 14:22-27; Mr. 6:45-52) \p \v 15 Tsen³ coan³-le⁴ Jesús nca³ me³-le⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹ tsoa⁴, nca³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ sˀin⁴². Ti⁴qui³-nca¹ni³ ni³nto³ nca³ to⁴je². \v 16 Cˀia⁴ nca³ je³coan³xon², ji³tjo³jen³ cho⁴ta⁴-le⁴, ji³cho² ya⁴ ntai³ nta¹chi³con³. \v 17 Ja³ˀa³sˀen³ jnco³ chi³tso³, qui³ ya⁴ Capernaum, nčhoa¹-ni³ xi³ncoa³nta¹. Je³coan³njion², to⁴nca³ Jesús cje³ fa³ˀai³con²-jin²le⁴. \v 18 Jo³ qui³tsin³ncˀa³ na³nta¹ nca³ je² ntjao⁴ xi³ nˀion¹ ja³ˀa³. \v 19 Cˀia⁴ nca³ je³qui³ jo³-ni³ tsa² jnco³ hora, cho⁴ta⁴-le⁴ tsa³ve³ Jesús nca³ tso²ˀva³son² nta¹chi³con³, ti¹nčhoa¹čhian³-le⁴ ya⁴ chi³tso³. Jo³ nca³ qui³tsa³cjon¹-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. \v 20 To⁴nca³ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³, a³li² jcon³-jion²³. \v 21 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ coan³tsjoa³-le⁴ nca³ qui³scoe¹sˀen³ Jesús ya⁴ya³ chi³tso³. Nti⁴ton⁴ ji³cho² chi³tso³ ya⁴ ˀnte³ jña³ nca³ tjio¹fi². \s1 Cho⁴ta⁴ va¹sjai³ Jesús \p \v 22 Xi³ coan³ nchaon³ je² cho⁴ta⁴ xi³ tjio¹ xi³ncoa³nta¹ jan¹ tsa³ve³ nca³ tsin²-sa³ chi³tso³ ya⁴-ve⁴, to⁴jnco³ ma³-ni³ je² xi³ qui³ya³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús. To⁴nca³ Jesús li²coi³ ja³ˀa³sˀen³, to⁴je² cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ qui³. \v 23 Xi³ cja⁴ˀai¹ chi³tso³ ja³ˀai³-ni³ ya⁴ Tiberias, ya⁴ čhian³ jña³ nca³ tsa³cjen² nio⁴xti²la⁴ cˀia⁴ nca³ je² Nai³-na¹ je³qui³tsjoa³ cjoa⁴nta³. \v 24 Cˀia⁴ nca³ tsa³ve³ cho⁴ta⁴ nca³ Jesús li² ya⁴ ti¹jna³, ni⁴cho⁴ta⁴-le⁴jin², je² cho⁴ta⁴ xi³ tjio¹-sa³ve⁴ qui³sˀen³ ya⁴ chi³tso³-ve⁴, ja³ˀai³ ya⁴ Capernaum, tsa³ca¹sjai³ Jesús. \s1 Jesús je² nio⁴xti²la⁴ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³ \p \v 25 Cˀia⁴ nca³ qui³sa³te³jin³ xi³ncoa³nta¹ jan¹, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Rabí, cˀia¹ ja²ˀai⁴ i⁴-vi⁴. \v 26 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³, nca³ jon² ti³vi³jnchi³sjai³-nao¹³, a³li²coi³-jin² nca³ je² choa⁴ qui³ˀyao³, to⁴coi³ nca³ tsa³qui³cho³ nio⁴xti²la⁴, cˀoa⁴ coan³squio³. \v 27 Ti⁴xao¹³ a³li² to⁴tˀa³tsˀe⁴ je² xi³ vi³cha³² xi³ fi³tson³, to⁴nca³ tˀa³tsˀe⁴ je² xi³ vi³cha³² xi³ ti¹jna³ntsjai² xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai², xi³ je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ tsjoa¹-no³. Je² ˀnti¹-le⁴ xi³ Nˀai³-na¹ Ni³na¹ tsa³cˀe¹choa⁴. \v 28 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Jme¹ xi³ sˀiain⁴-jin⁴, jme¹-ni³ nca³ si⁴xa¹-si¹ni³lai⁴jin⁴ Ni³na¹ jo³-sˀin² me³-le⁴. \v 29 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je²-vi⁴ xa¹ xi³ me³-le⁴ Ni³na¹, nca³ cˀoa⁴-sˀin² coan⁴cjain¹-no³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² Cristo xi³ Ni³na¹ qui³si³ca³sen¹. \v 30 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ˀni³: Jme¹-ni³ choa⁴ xi³ cˀoai⁴-na³jin⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² jcha⁴-si¹ni³jin⁴, cˀoa⁴ coan⁴cjain¹-na³jin⁴ xi³ tˀa³tsi⁴. Jme¹ xa¹ xi³ nˀiain²³ ji³. \v 31 Ne³ je² nˀai³jcha¹cjin³-na¹ tsa³cjen² je² nio⁴xti²la⁴ maná ya⁴ ˀnte³tˀa³xin²tˀa³, jo³-sˀin² tji¹tˀa³ xon⁴: Qui³si³cjen² je² nio⁴xti²la⁴ xi³ ja³ˀai³-ni³ ncˀa³jmi³. \v 32 Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: A³li²coi³ je² Moisés xi³ qui³tsjoa³-no³ je² nio⁴xti²la⁴ xi³ ncˀa³jmi³ ja³ˀai³-ni³, to⁴nca³ Nˀai³-na⁴ je²-vi⁴ xi³ tsjoa¹-no³ je² nio⁴xti²la⁴ xi³ ncˀa³jmi³ fa³ˀai³-ni³ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴. \v 33 Je² nio⁴xti²la⁴ xi³ tsˀe⁴ Ni³na¹, je² xi³ vi³tjo³jen³-ni³ ncˀa³jmi³, xi³ tsjoa¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³. \v 34 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, tˀai²ntsjai²-na³jin⁴ je² nio⁴xti²la⁴ je²-vi⁴. \v 35 Jesús qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³ je² nio⁴xti²la⁴ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³. Je² xi³ fa³ˀai³con²-na³ nca³ an³, a³li² cˀia³ coan⁴vao³-le⁴. Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, a³li² cˀia³ coan⁴fa³ti²-le⁴. \v 36 To⁴nca³ cˀoa⁴qui³xin³-no³, nta³ tsa² an³ je³tsa³ˀya³-nao¹³, li²coi³ ma³cjain¹-no³. \v 37 Je² nca³tsˀi³ xi³ tsjoa¹-na³ Nˀai³-na¹ cjoa⁴ˀai¹con³-na³, cˀoa⁴ je² xi³ fa³ˀai³con²-na³, an³ li²coi³ mˀaon³sje³. \v 38 Li²coi³ ji²tjo⁴jen³-nia³ ncˀa³jmi³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴sˀin³-si¹nia³ jo³-sˀin² me³-na³ nca³ an³, to⁴nca³ jo³-sˀin² nca³ me³-le⁴ je² Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 39 Coi³ xi³ me³-le⁴ je² Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, nca³ ni⁴jnco³-jin² cha⁴-na³ je² nca³tsˀi³ xi³ je² qui³tsjoa³-na³, to⁴nca³ an³ si³cja³ˀa¹ya³-ni³le⁴ nca³ coi⁴cho³cje³tˀa³ ni⁴čhjin³. \v 40 Cˀoa⁴ coi³ xi³ me³-le⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, nca³ je² nca³tsˀi³ xi³ ve³ ˀnti¹-le⁴, cˀoa⁴ xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴, ca²ta³sˀe³-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². Cˀoa⁴ an³ si³cja³ˀa¹ya³-ni³le⁴ nca³ coi⁴cho³cje³tˀa³ ni⁴čhjin³. \v 41 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos tsa³cjao¹ya³-ni³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ nca³ cˀoi⁴qui³tso²: An³ nia¹³ nio⁴xti²la⁴ xi³ ji²tjo⁴jen³-nia³ ncˀa³jmi³. \v 42 Cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²: A³ tsi² tsa² je²-vi⁴ Jesús, ˀnti¹-le⁴ José. ˀya³xcon³-nia¹ nˀai³-le⁴ cao⁴ na⁴-le⁴. A¹-ni³ cˀoa⁴tso²-si¹ni³: Ji²tjo⁴jen³-nia³ ncˀa³jmi³. \v 43 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³li² cˀoa⁴-jin²sˀin² cho⁴va²ya³-nio³ xi²nquio⁴³. \v 44 Ni⁴ˀya³-jin² xi³ coan⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹con³-na³, tsa² je² Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³ li²coi³ cjoa⁴ˀai¹cao⁴. An³ si³cja³ˀa¹ya³-ni³le⁴ nca³ coi⁴cho³cje³tˀa³ ni⁴čhjin³. \v 45 Je² xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹, cˀoa⁴-sˀin² qui³squi³: Ni³na¹ coa⁴co²ya³-le⁴ nca³tsˀi³. Cˀoa⁴-sˀin²ˀni³ je² nca³tsˀi³ xi³ qui³nčhˀoe¹-le⁴ Nˀai³-na¹, xi³ coan³cho⁴ya³-le⁴, an³ fa³ˀai³con²-na³. \v 46 Li²ˀya³ xi³ tsa³ve³ Nˀai³-na¹ to⁴je² xi³ ja³ˀai³ xi³ tsˀe⁴ Ni³na¹, je²-vi⁴ xi³ tsa³ve³ Nˀai³-na¹. \v 47 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². \v 48 An³ nia¹³ nio⁴xti²la⁴ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³. \v 49 Je² nˀai³jcha¹cjin³-no³ tsa³cjen² je² nio⁴xti²la⁴ maná ya⁴ ˀnte³tˀa³xin²tˀa³, cˀoa⁴ cˀen³-ni¹. \v 50 Je²-vi⁴ je² nio⁴xti²la⁴ xi³ vi³tjo³jen³-ni³ ncˀa³jmi³, jme¹-ni³ nca³ tsi² coi⁴ya²-si¹ni³ je² xi³ je² coa⁴cjen⁴. \v 51 An³ nia¹³ nio⁴xti²la⁴ xi³ ti¹jna³con³, xi³ ji²tjo⁴jen³-nia³ ncˀa³jmi³. Tsa² jnco³ xi³ je² nio⁴xti²la⁴ coa⁴cjen⁴, cˀoe¹jna³con³-ni¹ nca³ntsjai². Je² yao³-na⁴ je² nio⁴xti²la⁴ xi³ an³ tsjoa³. Coi³ xi³ an³ tsjoa³, jme¹-ni³ nca³ coa⁴tio⁴con³-si¹ni³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³. \v 52 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³nchja⁴ i⁴ qui³nchja⁴ jan¹ qui³tso²: Jo¹-sˀin² coan⁴-ni³le⁴ je²-vi⁴ nca³ si⁴²cjen²-na¹ yao³-le⁴. \v 53 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³, tsa² tsi² tsa² chi⁴nao⁴³ yao³-le⁴ ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴, tsa² tsi² tsa² sˀio⁴³ njin¹-le⁴je⁴, tsin²-no³ cjoa⁴vi³jna³chon³-jin². \v 54 Je² xi³ squi⁴ne⁴ yao³-na⁴, cˀoa⁴ scˀoi¹ njin¹-na⁴, tjin¹-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². An³ si³cja³ˀa¹ya³-ni³le⁴ nca³ coi⁴cho³cje³tˀa³ ni⁴čhjin³. \v 55 Je² yao³-na⁴ xi³ ña³qui³ ma³chi³ne³, cˀoa⁴ je² njin¹-na⁴ xi³ ña³qui³ ma³ˀyo². \v 56 Je² xi³ squi⁴ne⁴ yao³-na⁴, cˀoa⁴ xi³ scˀoi¹ njin¹-na⁴, an³ ti¹jna³cao⁴ntsjai²-na³, cˀoa⁴-ti⁴ an³ ti²jna⁴jin³ntsje²³ ni⁴ma⁴-le⁴. \v 57 Jo³-sˀin² qui³si³ca³sen¹-na³ Nˀai³-na¹ xi³ ti¹jna³con³, cˀoa⁴ an³ ti²jna⁴coan³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴-ti⁴sˀin² ˀya³ xi³ an³ squi⁴ne⁴-na³ cˀoe¹jna³con³ xi³ to⁴tˀa³tsˀan⁴. \v 58 Je²-vi⁴ nio⁴xti²la⁴ xi³ ji³tjo³jen³-ni³ ncˀa³jmi³. A³li² jo³-sˀin² nˀai³jcha¹cjin³-no³ tsa³cjen² je² nio⁴xti²la⁴ maná, cˀoa⁴ cˀen³-ni¹. Je² xi³ cjen² je² nio⁴xti²la⁴ cˀoe¹jna³con³ nca³ntsjai². \v 59 Je² cjoa⁴ je²-vi⁴ cˀoa⁴qui³tso² ya⁴³ ntˀia³ sinagoga cˀia⁴ nca³ tsa³ca³co¹ya³ ya⁴ Capernaum. \s1 En¹ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai² \p \v 60 Ncjin² cho⁴ta⁴-le⁴ cˀoi⁴qui³tso² cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹-le⁴: Cjai¹nca³ ñˀain³ tjin¹ en¹ je²-vi⁴. ˀya¹ xi³ coan⁴ cjoi⁴nčhˀoe¹-le⁴. \v 61 Cˀia⁴ nca³ tsa³ve³-le⁴con³ Jesús nca³ cho⁴ta⁴-le⁴ tjio¹fao¹ya³-ni³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ en¹-vi⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ si¹jti³-no³ je² en¹-vi⁴. \v 62 Jo¹ coan⁴-no³ tsa² jchao⁴³ ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ nca³ coai⁴mi³ jña³ nca³ ja³ˀai³-ni³. \v 63 Je² espíritu-na¹ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³. Je² yao³-na¹ li²jme³ xi³ chji¹-le⁴. Je² en¹ xi³ tsa³cja²cao⁴-no³ je² xi³ espíritu, cˀoa⁴ je² xi³ cjoa⁴vi³jna³chon³. \v 64 To⁴nca³ tjin¹ cˀao³ nca³ jon² xi³ tsi² ma³cjain¹-no³. Jesús tsa³ve³-le⁴con³ jo³ sa³ˀnta³ nca³ ti¹tjon² ˀya³-ni³ve⁴ xi³ tsi² tsa² coi³ ma³cjain¹-le⁴, cˀoa⁴ ˀya³-ni³ve⁴ xi³ cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 65 Cˀoi⁴qui³tso² Jesús: Coi³ cˀoa⁴qui³xin³-no³, ni⁴ˀya³-jin² xi³ coan⁴ cjoa⁴ˀai¹con³-na³ tsa² tsi² je² Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹con³-na³. \v 66 Cˀia⁴ sa³ˀnta³ ncjin² cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús qui³si³cˀo¹fa³ya³, li²coi³ ti⁴ya⁴ tsˀa³mjen³cao⁴-ni³. \v 67 Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴ xi³ te³jao² pa²stro⁴-le⁴: A³ cˀoa⁴-ti⁴ me³-no³je⁴ nca³ jon² nca³ coa⁴nquion¹³. \v 68 Simón Pedro qui³tso²-le⁴: ˀya¹ xi³ coa⁴nquin¹chon³-lai⁴jin⁴. Ji³ xi³ tjin¹-li² en¹ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². \v 69 Jin⁴-jin⁴ ma³cjain¹-na³jin⁴, cˀoa⁴ ˀya³-ni¹⁴jin⁴ nca³ ji³ ni¹³ Cristo, xi³ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ xi³ ti¹jna³con³. \v 70 Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: A³ tsi² tsa² an³ qui³scoe²jin³-no³ xi³ te³jao² mao³, to⁴nca³ jnco³ xi³ ti¹jna³jin³-no³ xi³ nai⁴² cjoan³. \v 71 Qui³nchja⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Judas Iscariote, ˀnti¹-le⁴ Simón, nca⁴ je²-vi⁴ xi³ cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. Je² Judas jnco³ xi³ te³jao² ma³-ni¹ pa²stro⁴-ve⁴. \c 7 \s1 Ntsˀe⁴ Jesús li²coi³ coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ \p \v 1 Xi³ coan³ je² cjoa⁴-vi⁴ tsˀa³mjen³ Jesús ya⁴ Galilea. Cai³-le⁴ vˀa³mjen³ ya⁴ Judea, nca⁴ je² cho⁴ta⁴ judíos to⁴cˀoa⁴-sˀin² me³-le⁴ nca³ si⁴²cˀen³. \p \v 2 Je³nčhoa¹čhian³-le⁴ sˀoi¹-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos, je² sˀoi¹ tabernáculos. \v 3 Ntsˀe⁴ qui³tso²-le⁴ Jesús: Ti²tjo⁴-ni³ i⁴-vi⁴, tˀin³ ya⁴ Judea, jme¹-ni³ nca³ cho⁴ta⁴-li⁴ cˀoa⁴-ti⁴ scoe⁴-si¹ni³ jo³ nˀiain²³. \v 4 Ni⁴to⁴ˀya³-jin² xi³ me³-le⁴ va³co¹son²tsen³ yao³-le⁴ si¹xa¹-nqui³ˀma³. Tsa² cˀoa⁴nˀiain²³ je² cjoa⁴-vi⁴, ta³co²son²tsen³-lai⁴ yao³-li⁴ cho⁴ta⁴. \v 5 Sa³ˀnta³ je² ntsˀe⁴ li²coi³ coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 6 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ni⁴čhjin³-na⁴ cje³ fa³ˀai³jin², to⁴nca³ ni⁴čhjin³-no³ ti¹jna³ntsjai²-ni¹. \v 7 Je² cho⁴ta⁴son³ˀnte³ li²coi³ ma³ nca³ jon² chˀao³ ve³-no³, to⁴nca³ an³ chˀao³ ve³-na³, nca⁴ an³ tsjoa³ en¹-na⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ nca³ li²coi³ nta³ sˀin¹. \v 8 Jon² ta⁴nquin¹mio³ sˀoi¹-ve⁴. Cje³ fi³mi³-jian²³ je² sˀoi¹-vi⁴, nca³ ni⁴čhjin³-na⁴ cje³ fi³cho¹-jin². \v 9 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso²-le⁴, ya⁴ tsa³cˀe²jna³ ya⁴ Galilea. \s1 Jesús qui³mi³ ya⁴ sˀoi¹ tabernáculos \p \v 10 Cˀia⁴ nca³ je³qui³mi³ ntsˀe⁴, cˀoa⁴-ti⁴ qui³mi³ Jesús ya⁴ sˀoi¹-ve⁴. Li²coi³ qui³tsen³, to⁴qui³ˀma³-ni¹. \v 11 Cho⁴ta⁴ judíos tsa³ca¹sjai³ Jesús ya⁴ sˀoi¹-ve⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Jña¹ ti¹jna³ ntai⁴ nca³ je². \v 12 Jo³ nca³ tsa³cjao¹ya³-ni³ nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. Tjin¹ cˀa³ xi³ qui³tso²: Cjai¹nca³ nta³ nca³ je². Xi³ cja⁴ˀai¹ qui³tso²: Ma³jain², to⁴vˀa³na⁴cha⁴-le⁴ cho⁴ta⁴. \v 13 Ni⁴ˀya³-jin² xi³ qui³nchja⁴tsen³ xi³ tˀa³tsˀe⁴, nca⁴ qui³tsa³cjon¹-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \v 14 Cˀia⁴ jin³ sˀoi¹-ve⁴ qui³mi³ Jesús ya⁴ yo⁴nco⁴, cˀoa⁴ tsa³ca³co¹ya³. \v 15 Jo³ to⁴coan³xcon¹-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos, cˀoi⁴qui³tso: Jo¹ ma³-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² to⁴chji⁴ne⁴-si¹ni³, nca³ tsi² tsa² coi³ qui³sco²tˀa³ya³. \v 16 Jesús qui³tso⁴-le⁴: Je² en¹ xi³ ti²va³co³ya²³ a³li² tsˀan⁴-jian²³ en¹, to⁴nca³ tsˀe⁴-ni³ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 17 Je² xi³ me³-le⁴ nca³ sˀin¹ jo³-sˀin² me³-le⁴ Ni³na¹, cˀoa⁴-sˀin² scoe⁴ je² en¹ xi³ ti²va³co³ya²³, tsa² tsˀe⁴ Ni³na¹, cˀoa⁴ tsa² an³ nchja²³ xi³ to⁴tsˀan⁴. \v 18 Je² xi³ to⁴tsˀe⁴ nchja⁴-ni¹, va¹sjai³ cjoa⁴je³ya³ xi³ ti⁴tˀa³tsˀe⁴-ni³. Je² xi³ va¹sjai³ cjoa⁴je³ya³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹ nca³ je², je²-vi⁴ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴, cˀoa⁴ tsin²-le⁴ cjoa⁴chˀa²na⁴cha⁴-jin². \v 19 A³ tsi² tsa² qui³tsjoa³-no³ Moisés je² cjoa⁴te¹xo³ma³, cˀoa⁴ ni⁴ˀya³-jin² nca³ jon² xi³ coi³ ti¹si¹qui³tjo³son². A¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² me³-no³ nca³ si⁴cˀen³-nao¹³. \v 20 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²: Cho⁴ta⁴nai⁴²-lai⁴. ˀya¹ xi³ me³-le⁴ nca³ si⁴²cˀen³-li². \v 21 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jnco³ xa¹ qui³sˀian³. Jo³ coan³xcon¹-no³ nca³tsˀio³. \v 22 Cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹ Moisés qui³tsjoa³-no³ je² cjoa⁴circuncisión (a³li² tsa² je² Moisés xi³ tsˀe⁴, to⁴cˀoa⁴-sˀin² yˀa³-ni³ sa³ˀnta³ nˀai³jcha¹cjin³-na¹). Jon² nˀian²-lao⁴³ cjoa⁴circuncisión cho⁴ta⁴xˀin⁴ coi³ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³. \v 23 Cˀia⁴ tsa² coi³ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³ cjoe¹ cjoa⁴circuncisión cho⁴ta⁴xˀin⁴, jme¹-ni³ nca³ tsi² cjoi⁴tson¹ya³-si¹ni³ cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴ Moisés, a³ ma³jti³cha³-nao¹³ nca³ qui³si³nta³ nca³yi³je³ yao³-le⁴ jnco³ cho⁴ta⁴xˀin⁴ coi³ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³. \v 24 A³li²coi³ cˀoa⁴-sˀin² cho¹son²-ni³lao⁴³ jña³-le⁴ve⁴ jo³-sˀin² nca³ ma³tsen³, to⁴nca³ cˀoa⁴-sˀin² cho¹son²-la²na¹nta³lao⁴³ jña³-le⁴ xi³ tjin¹-le⁴ cjoa⁴qui²xi⁴. \s1 A³ je²-vi⁴ je² Cristo \p \v 25 Cˀia⁴ qui³tso² cˀa³ cho⁴ta⁴ xi³ Jerusalén tsˀe⁴: A³ tsi² tsa² je²-vi⁴ xi³ tjio¹va¹sjai³ nca³ si⁴²cˀen³. \v 26 Coe⁴-si³ ti¹sˀin¹, ti¹nchja⁴jin³ va³sen³-le⁴ cho⁴ta⁴, cˀoa⁴ li²jo³ tso²-le⁴. Tsa² ña³qui³ je³coan³cho⁴ya³-le⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon² nca³ je² je²-vi⁴ Cristo. \v 27 To⁴nca³ je²-vi⁴ ˀya³-nia¹ jña³-ni³ve⁴ tsˀe⁴. Cˀia⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹ Cristo, li²ˀya³ xi³ scoe⁴ jña³-ni³ve⁴ tsˀe⁴. \v 28 Cˀia⁴ nˀion¹ qui³nchja⁴ Jesús ya⁴³ yo⁴nco⁴, tsa³ca³co¹ya³, cˀoi⁴qui³tso²: ˀya³xcon³-nao¹³ nca³ an³, ˀya³-nio¹³ jña³-ni³ve⁴ tsˀan⁴. Li²coi³ je²ˀe⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀan⁴, to⁴nca³ je² Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² xi³ cjoa⁴qui²xi⁴. A³li²coi³ ˀya³xcon³ nca³ je². \v 29 To⁴nca³ an³ ˀve³xcoan³ Nˀai³-na¹, nca⁴ an³ nia¹³ xi³ tsˀe⁴. Je² qui³si³ca³sen¹-na³. \v 30 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ me³-le⁴ nca³ tsoa⁴ Jesús, to⁴nca³ ni⁴ˀya³-jin² xi³ jo³ qui³si³cao⁴, nca⁴ cje³ fi³cho¹-jin² hora-le⁴. \v 31 Cjai¹nca³ ncjin² cho⁴ta⁴na⁴xi⁴na³nta¹-ve⁴ xi³ coan³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. Cˀoi⁴qui³tso² cho⁴ta⁴-ve⁴: Cˀia⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹ je² Cristo, a³ nqui²sa⁴ cja⁴ˀai¹-sˀin² tsjoa¹ choa⁴ jo³-sˀin² tsjoa¹ je²-vi⁴. \s1 Cho⁴ta⁴ fariseos qui³si³ca³sen¹ ma³yo² nca³ ca²ta³tsoa³ Jesús \p \v 32 Cho⁴ta⁴ fariseos qui³nčhˀoe¹-le⁴ cho⁴ta⁴-vi⁴ nca³ cˀoa⁴tjio¹tso² je² cjoa⁴-vi⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. Je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ fariseos qui³si³ca³sen¹ ma³yo² nca³ ca²ta³tsoa³ Jesús. \v 33 Cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso² Jesús: To⁴jo³ coa²te⁴jna³cao⁴-sa³no³ to⁴choa³ ni⁴čhjin³. Cjoi¹con³-le⁴ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 34 Coi⁴jnchi¹sjai³-nao¹³, li²coi³ coan⁴sjai³-nao¹³. Ya⁴ jña³ nca³ ti²jna⁴ li²coi³ coan⁴ cjoi⁴nčhoao²³ nca³ jon². \v 35 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³tso²-le⁴ xi¹ncjin¹: Jña¹-la⁴ coai⁴ xo⁴cji³-vi⁴, nca³ tsi² tsa² coan⁴sjai³-na¹. A³ ya⁴ coai⁴con³-le⁴ je² xi³ qui³jin³-le⁴ cho⁴ta⁴ griegos. A³ coai⁴ ca³co¹ya³-le⁴ cho⁴ta⁴ griegos. \v 36 Jo¹ tso²-ni³le⁴ nca³ cˀoi⁴ca²tso²: Coi⁴jnchi¹sjai³-nao¹³, li²coi³ coan⁴sjai³-nao¹³. Ya⁴ jña³ nca³ ti²jna⁴ li²coi³ coan⁴ cjoi⁴nčhoao²³ nca³ jon². \s1 Xo³nca¹na³nta¹ xi³ ti¹jna³con³ \p \v 37 Je² ni⁴čhjin³ xi³ je³tˀa³-ni³ nca³ sˀoi¹je³, Jesús tsa³ca³sen¹nto³, nˀion¹ qui³nchja⁴: Tsa² jnco³ xi³ fa³ti²-le⁴, ca²tji³nčhoa¹con³-na³ ca²ta³ˀvi³. \v 38 Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, jo³-ni³ xo³nca¹na³nta¹ xi³ ti¹jna³con³ coi⁴tjo³jin³-ni³le⁴ ni⁴ma⁴-le⁴, jo³ tso² xon⁴ Escritura. \v 39 Coi³ xi³ qui³tso² xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² Espíritu Santo xi³ je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ Jesús sˀa⁴ scoe¹. Cje³-sa³ fa³ˀai³-jin² je² Espíritu Santo, nca⁴ cje³ sˀe³-jin²le⁴ cjoa⁴je³ya³ Jesús. \s1 Cho⁴ta⁴ tjio¹jao²ya³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús \p \v 40 Cˀa³ cho⁴ta⁴ xi³ ya⁴ tjio¹jin³ cˀoi⁴qui³tso² cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹ je² en¹-vi⁴: Je²-vi⁴ ntai⁴ xi³ ña³qui³ nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 41 Cja⁴ˀai¹-sa³ xi³ cˀoi⁴qui³tso²: Je²-vi⁴ Cristo. To⁴nca³ tjin¹ cˀa³ xi³ qui³tso²: A³ ya⁴ Galilea cjoa⁴ˀai¹-ni³ Cristo. \v 42 A³ tsi² tsa² cˀoa⁴tso² xon⁴ Escritura nca³ Cristo cjoa⁴ˀai¹-ni³ ntje⁴-le⁴ David ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹ Belén, jña³ nca³ tsˀe⁴ David. \v 43 Cˀoa⁴-sˀin² coan³jao²ya³ cho⁴ta⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² Cristo. \v 44 Tjin¹ cˀa³ cho⁴ta⁴ xi³ me³-le⁴ nca³ tsoa⁴, to⁴nca³ li²ˀya³ xi³ je² qui³si³cao⁴. \s1 Ni⁴cˀia³-jin² qui³nchja⁴ cho⁴ta⁴ jo³-sˀin² ti¹nchja⁴ Jesús \p \v 45 Je² ma³yo² ja³ˀai³con²-le⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ fariseos xi³ qui³sco²na³nqui³-le⁴: A¹-ni³ nca³ tsi² ji³nčhoa³cao⁴-si¹nio³. \p \v 46 Je² ma³yo² qui³nchja⁴: \p Ni⁴to⁴cˀia³-jin² qui³nchja⁴ cho⁴ta⁴ jo³-sˀin² ti¹nchja⁴ je² cho⁴ta⁴xˀin⁴-vi⁴. \v 47 Cˀia⁴ je² cho⁴ta⁴ fariseos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: \p A³ cˀoa⁴²-ti⁴ qui³chˀa²na⁴cha⁴-no³ nta³ tsa² jon². \v 48 A³ cˀoa⁴-ti⁴ cji³ma³cjain¹cˀa³-le⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon² a³xo⁴ cho⁴ta⁴ fariseos. \v 49 To⁴nca³ je² cho⁴ta⁴yo⁴ma⁴ xi³ tsi² tsa² ve³ cjoa⁴te¹xo³ma³, nai⁴² ca²ta³fi²cao⁴. \p \v 50 Nicodemo cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ (je² ni¹ xi³ ja³ˀai³con²-le⁴ Jesús nca³ njion², je² xi³ jnco³ xi³ ti⁴je²-ni³ cho⁴ta⁴): \p \v 51 Je² cjoa⁴te¹xo³ma³-na¹ a³ tsjoa¹-le⁴ cjoa⁴ñˀain³ jnco³ cho⁴ta⁴, tsa² tsi² tsa² ti¹tjon²-cjoa²la² coi⁴no¹ˀya²-le⁴², cˀoa⁴ coan⁴cho⁴ya³-na¹ jme³ xi³ qui³sˀin³. \p \v 52 Cho⁴ta⁴ fariseos qui³tso²-le⁴ Nicodemo: \p A³ cˀoa⁴-ti⁴ ya⁴² tsi⁴ ya⁴ Galilea. Tja³sjai³jin³, cˀoa⁴ cho¹tsian³ nca³ ni⁴cˀia³-jin² ja³ˀai³-ni³ ya⁴ Galilea jnco³ xi³ nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \s1 Je² chjon⁴² xi³ qui³si³cha³jnqui³ \p \v 53 To⁴cˀoa⁴-sˀin² qui³tsao³ya³ cho⁴ta⁴. Nca³ˀi⁴ nca³jan¹ qui³ ni³ˀya³-le⁴. \c 8 \p \v 1 Cˀia⁴ qui³ Jesús ya⁴ ni³nto³ Olivos. \v 2 Xi³ qui³sˀe³sen¹ ja³ˀai³-nca¹ni³ yo⁴nco⁴. Nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴ ja³ˀai³con²-le⁴. Jesús tsa³cˀe²jna³ tsa³ca³co¹ya³-le⁴. \v 3 Cˀia⁴ je² cho⁴ta⁴ scribano cao⁴ cho⁴ta⁴ fariseos ja³ˀai³cao⁴-le⁴ jnco³ chjon⁴² xi³ qui³si³cha³jnqui³. Cho⁴ta⁴ qui³si³cˀe¹jna³va³sen³ chjon⁴²-ve⁴. \v 4 Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Maestro, je² chjon⁴²-vi⁴ tsa³ˀya³tˀain³-ni¹ nca³ qui³si³cha³jnqui³. \v 5 Tji¹tˀa³ cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴ Moisés nca³ coa⁴sen²-le⁴² la⁴jao⁴ cho⁴ta⁴ xi³ cˀoa⁴sˀin¹. Jo¹ si³ nca³ ji³. \v 6 To⁴cˀoa⁴qui³tso² nca³ qui³sco²tˀa³ Jesús, jme¹-ni³ nca³ coan⁴-ni³le⁴ nca³ coa⁴²nqui³. To⁴nca³ Jesús tsa³ca³sen²nia³, qui³squi³-ni³ na⁴jma¹ntsja³ ja⁴tˀa³na³nqui³. \v 7 Cˀia⁴ nca³ to⁴jo³ qui³tsin²na³nqui³-sa³le⁴ Jesús qui³sa³sen³qui²xi⁴-ni³ qui³tso²-le⁴: Je² nca³ jon² xi³ tsin²-le⁴ je¹-jin², je²-vi⁴ xi³ ti¹tjon² ca²ta³sen¹-le⁴ la⁴jao⁴ chjon⁴²-ve⁴. \v 8 Nqui²ntia³ tsa³ca³sen²nia³-nca¹ni³, qui³squi³ ja⁴tˀa³na³nqui³. \v 9 Cho⁴ta⁴ qui³nčhˀoe¹-le⁴, cˀoa⁴ coan³soa³-le⁴. Jnco¹jnco¹ ji³tjo³, va³se²tsˀia⁴cjoan²-ni³ xi³ jchi¹nca³ sa³ˀnta³ xi³ ma³ˀnti¹. Tsa³cˀe²jna³ to⁴je² Jesús cao⁴ chjon⁴²-ve⁴ xi³ ti¹jna³jin³va³sen³. \v 10 Qui³sa³sen³qui²xi⁴-ni³ Jesús, tsa³ve³ nca³ li²ˀya³ xi³ ti⁴ya⁴ tjio¹-ni³ to⁴je²-sa³ chjon⁴²-ve⁴, qui³tso²-le⁴: Chjon⁴², jña¹ tjio¹ xi³ tsa³ca¹nqui³-li². A³ tsi² ˀya³ xi³ tsa³cˀaon³ne²-li² cjoa⁴ñˀain³. \v 11 Chjon⁴²-ve⁴ qui³tso²: Señor, ni⁴ˀya³-jin². Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Cˀoa⁴-ti⁴ an³ li²coi³ cˀaon³ne²-le²³ cjoa⁴ñˀain³. Tˀin³, a³li² ti⁴je¹-jin² vi³jnchi³-ni³. \s1 Jesús je² lˀi¹ xi³ si¹ˀi³sen³ son³ˀnte³ \p \v 12 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-nca¹ni³le⁴ cho⁴ta⁴ fariseos: An³ nia¹³ lˀi¹ xi³ si¹ˀi³sen³ son³ˀnte³. Je² xi³ fi²tˀa³-na³ li²coi³ cˀoa¹mjen³ jña³ nca³ njion², to⁴nca³ sˀe⁴-le⁴ je² lˀi¹ xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³-jna³chon³. \v 13 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ fariseos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ji³ vˀai²³ en¹-li⁴ xi³ to⁴tˀa³tsi⁴-ni¹, to⁴nca³ li²coi³ cjoa⁴qui²xi⁴ en¹-li⁴. \v 14 Qui³nchja⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Nta³ tsa² an³ tsjoa³ en¹-na⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀan⁴, je² en¹-na⁴ cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹, nca³ ˀve³ jña³ nca³ ja²ˀai⁴-nia³, cˀoa⁴ jña³ nca³ cjoia¹³, to⁴nca³ jon² li²coi³ ˀyao³ jña³ nca³ ja²ˀai⁴-nia³, cˀoa⁴ jña³ cjoia¹³. \v 15 Jon² cˀoa⁴-sˀin² cho¹son²-ni³lao⁴³ jo³ cjoan³ cho⁴ta⁴ jo³-sˀin² cho²tsen³-lao⁴³, to⁴nca³ li²ˀya³ xi³ an³ cˀoa⁴-sˀin² co³son²-ni³le⁴. \v 16 Tsa² an³ co³son²-ni³le⁴, ña³qui³ cˀoa⁴tjin¹ xi³ an³ co³son²-ni³le⁴, nca³ tsi² tsa² to⁴ˀan³-jian²³, to⁴nca³ an³ cao⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² Nˀai³-na¹. \v 17 Ya⁴ xon⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³-no³ tji¹tˀa³, cˀia⁴ nca³ jao² ma³-ni³ testigo, je² en¹-le⁴ cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹. \v 18 An³ nia¹³ xi³ tsjoa³ en¹-na⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀan⁴, cˀoa⁴-ti⁴ tsjoa¹ en¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² Nˀai³-na¹. \v 19 Cho⁴ta⁴ fariseos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Jña¹ ti¹jna³ Nˀai³-li⁴. Jesús qui³nchja⁴: Sa³ˀnta³ an³ li²coi³ ˀya³xcon³-nao¹³, cˀoa⁴ ni⁴ˀya³xcon³-jion²³ Nˀai³-na⁴. Tsa² ˀya³xcon³-la²ni³nao¹³, cˀoa⁴-ti⁴ ˀya³xcon³ Nˀai³-na⁴. \v 20 Je² en¹-vi⁴ ya⁴ qui³nchja⁴ Jesús ya⁴ ˀnte³ jña³ nca³ sˀe³xco¹ taon⁴, nca³ ti¹va³co¹ya³ ya⁴³ yo⁴nco⁴. Ni⁴ˀya³-jin² xi³ qui³tsoa³ Jesús, nca⁴ cje³ fi³cho¹-jin² hora-le⁴. \s1 Jesús tso²: Jña³ nca³ cjoia¹³, jon² li²coi³ coan⁴ coa⁴nquion¹³ \p \v 21 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-nca¹ni³le⁴: Cjoi¹-nia³ an³, cˀoa⁴ coi⁴jnchi¹sjai³-nao¹³, to⁴nca³ je¹-no³ coi⁴ya¹jion³. Jña³ nca³ cjoia¹³ nca³ an³, jon² li²coi³ coan⁴ coa⁴nquion¹³. \v 22 Cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso² cho⁴ta⁴ judíos: A³ ti⁴je² si⁴²cˀen³-ni³ yao³-le⁴ nca³ cˀoa⁴ tso²: Jña³ nca³ cjoia¹³ nca³ an³, jon² li²coi³ coan⁴ coa⁴nquion¹³. \v 23 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jon² nio¹³ xi³ i⁴ tsaon⁴³ na³nqui³-vi⁴, an³ ja⁴ncˀa¹ tsˀan⁴. Jon² i⁴ son³ˀnte³-vi⁴ tsaon⁴³, to⁴nca³ an³-vi⁴ a³li² i⁴ son³ˀnte³-vi⁴ tsˀan⁴. \v 24 Coi³ cˀoa⁴qui³xin³-ni³no³ nca³ je¹-no³ coi⁴ya¹jion³. Tsa² tsi² tsa² coan⁴cjain¹-no³ ˀya³-ni³ nca³ an³, to⁴ya⁴ je² je¹-no³ coi⁴ya¹jion³. \v 25 Cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: ˀya¹-ni³ ji³. Cˀia⁴ Jesús qui³tso²-le⁴: Je² xi³ je³cˀoa⁴qui³xin³-no³ nca³ ti¹tjon². \v 26 Cjai¹nca³ ncjin² cjoa⁴ xi³ coi³nchja²³, xi³ sco³son²-ni³le⁴ xi³ tˀa³tsaon⁴³. Je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² xi³ cjoa⁴qui²xi⁴. Je² en¹ xi³ qui³nčhˀoe³-le⁴ nca³ je², ña³qui³ coi³ xi³ nchja²³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴. \v 27 To⁴nca³ li²coi³ coan³cho⁴ya³-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos nca³ cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Nˀai³-na¹. \v 28 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Cˀia⁴ nca³ cho¹mi³tjaon⁴³ ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴, cˀia⁴² coan⁴cho⁴ya³-no³ nca³ an³ nia¹³ ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴. Ni⁴jme³-jin² xi³ sˀian³ nca³ to⁴ˀan³-nia¹³. Jo³-sˀin² qui³tso²ya³-na³ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴-sˀin² nchja²³. \v 29 Je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³ i⁴ ti¹jna³cao⁴-na³. Je² Nˀai³-na¹ li²coi³ qui³si³cˀe¹jna³-na³ nca³ to⁴ˀan³, nca⁴ cˀoa⁴sˀian³ nca³ntsjai² je² xi³ sa³sen¹-le⁴ nca³ je². \v 30 Cˀia⁴ nca³ Jesús qui³nchja⁴ je² cjoa⁴-vi⁴, cjai¹nca³ ncjin² xi³ coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \s1 Je² xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ si⁴²ca³tio²ntai¹-no³ \p \v 31 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos xi³ coan³cjain¹-le⁴: Tsa² en¹-na⁴ si⁴qui³tjo³son²ntsjao²³, jon² nio¹³ xi³ ña³qui³ cho⁴ta⁴-na⁴. \v 32 Jcha⁴-nio¹³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴, cˀoa⁴ je² xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ si⁴²ca³tio²ntai¹-no³. \v 33 Cho⁴ta⁴ judíos qui³nchja⁴: Jin⁴ ni¹⁴-jin⁴ ntje⁴-le⁴ Abraham, ni⁴to⁴cˀia³-jin² ni⁴ˀya³-jin² xi³ qui³ni²xa¹nqui³-lai⁴jin⁴. Jo¹ si³ nca³ ji³: Coi⁴yo³ntai¹-nio¹³. \v 34 Jesús qui³tso²-le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Nca³tsˀi³ xi³ va³jnqui³ je¹, si¹xa¹nqui³-le⁴ je¹. \v 35 Je² xi³ si¹xa¹nqui³-le⁴ cho⁴ta⁴ li²coi³ vˀe²jna³ntsjai² ni³ˀya³. Je² xi³ ˀnti¹ ma³ vˀe²jna³ntsjai². \v 36 Cˀia⁴ tsa² cˀoa⁴-sˀin² je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ si⁴²ca³tio²ntai¹-no³, ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ nca³ coi⁴yo³ntao¹³. \v 37 ˀve³-nia¹³ nca³ jon² ntje⁴-le⁴ Abraham, to⁴nca³ me³-no³ nca³ si⁴cˀen³-nao¹³, nca⁴ je² en¹-na⁴ tsin²-le⁴ ntia⁴²-jin² xi³ tˀa³tsaon⁴³. \v 38 An³ nchja²³ je² xi³ tsa³ˀve³ cˀia⁴ nca³ ti²jna⁴coa⁴ Nˀai³-na¹. Jon² cˀoa⁴-ti⁴sˀin² cˀoa⁴nˀiaon²³ je² xi³ qui³no²ˀya²-lao⁴³ nˀai³-no³. \s1 Jon² mo¹³ xi³ nˀai³-no³ je² nai⁴² \p \v 39 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je² nˀai³-na⁴jin⁴ Abraham. Jesús qui³tso²-le⁴: Tsa² jon² ˀnti¹-le⁴ Abraham, cˀoa⁴tˀiaon⁴³ jo³ qui³sˀin³ Abraham. \v 40 To⁴nca³ ntˀai⁴-vi⁴ cˀoa⁴-sˀin² me³-no³ nca³ si⁴cˀen³-nao¹³. An³ nia¹³ cho⁴ta⁴xˀin⁴ xi³ cˀoa⁴qui³xin³-no³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴, xi³ an³ qui³nčhˀoe³-le⁴ Ni³na¹. Li²coi³ cˀoa⁴qui³sˀin³ Abraham. \v 41 Jon² cˀoa⁴nˀiaon²³ jo³ qui³sˀin³ nˀai³-no³. Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ qui³tso²-le⁴: Jin⁴-jin⁴ a³li² cjoa⁴cha³jnqui³-jin² qui³tsin³jin³-jin⁴. To⁴jnco³ ma³-ni³ nˀai³-na⁴jin⁴, je² xi³ Ni³na¹. \v 42 Cˀia⁴ Jesús cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: Tsa² Ni³na¹ je² nˀai³-no³, ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ nca³ coan⁴tsjoa³cha³-nao¹³. An³ ji²tjo⁴-nia³ Ni³na¹, coi³ ja²ˀai⁴-nia³. Li²coi³ je²ˀe⁴ xi³ ti⁴tˀa³tsˀan⁴-nia³, to⁴nca³ je² qui³si³ca³sen¹-na³. \v 43 A¹-ni³ nca³ tsi² tsa² ma³cho⁴ya³-si¹ni³no³ en¹-na⁴. Coi³ nca³ li²coi³ ma³-no³ no²ˀyao²³ en¹-na⁴. \v 44 Jon² nio¹³ xi³ nˀai³-no³ je² nai⁴², cˀoa⁴ tsjoa³-no³ nca³ cˀoa⁴sˀiaon⁴³ jo³-sˀin² me³-le⁴ nˀai³-no³. Je² nˀai³-no³ si¹cˀen³ cˀen³ sa³ˀnta³ ti¹tjon², cˀoa⁴ li²coi³ tsa³cˀe²jna³jin³-le⁴ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴, nca⁴ tsin²-le⁴ cjoa⁴qui²xi⁴-jin². Cˀia⁴ nca³ nchja⁴ en¹nti³so³, nchja⁴ jo³ cjoan³ nca³ je². Nti³so³ nca³ je², cˀoa⁴ nˀai³-le⁴ cjoa⁴nti³so³. \v 45 Coi³ nca³ an³ cˀoa⁴xian³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ li²coi³ ma³cjain¹-no³. \v 46 ˀya¹-ni³ xi³ jon² xi³ si⁴²qui²xi⁴ya³ nca³ an³ tjin¹-na³ je¹. Tsa² cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xian³, a¹-ni³ nca³ tsi² tsa² ma³cjain¹-si¹ni³no³. \v 47 Je² xi³ tsˀe⁴ Ni³na¹, nčhˀoe¹ je² en¹-le⁴ Ni³na¹. Coi³ nca³ tsi² tsa² no²ˀya²-lao⁴³ nca³ jon², nca⁴ tsi² tsa² tsˀe⁴ Ni³na¹-jion²³. \v 48 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: A³ tsi² tsa² nta³ vi³xoin¹⁴-jin⁴ nca³ ji³ cho⁴ta⁴ samaritano, nca³ cho⁴ta⁴nai⁴²-lai⁴. \v 49 Jesús qui³nchja⁴: A³li² cho⁴ta⁴nai⁴²-jian²³, to⁴nca³ ˀve³xcoan¹³ Nˀai³-na⁴. Jon² tsa³ˀya³taon³-nao¹³. \v 50 A³li²coi³ an³ xi³ vˀa³sje³je³ya³ yao³-na⁴. Tjin¹ jnco³ xi³ ti¹vˀa³sje³je³ya³-na³, xi³ ti¹co³son²-ni³le⁴ nca³yi³je³. \v 51 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ si¹qui³tjo³son² en¹-na⁴, ni⁴cˀia³-jin² scoe⁴ cjoa⁴vi³ya³. \v 52 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³tso²-le⁴: ˀya³-ni¹⁴jin⁴ ntai⁴ nca³ ji³ cho⁴ta⁴nai⁴². Ne³ Abraham cˀen³-ni¹ cao⁴ je² xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹, to⁴nca³ ji³ si³-ni¹³: Je² xi³ si¹qui³tjo³son² en¹-na⁴, ni⁴to⁴cˀia³-jin² nca³ coi⁴cho³-le⁴ cjoa⁴vi³ya³. \v 53 A³ ji³ nqui²sa⁴ ti¹tjon² cao⁴-ni³ nˀai³-na⁴jin⁴ Abraham, je² xi³ cˀen³. Cˀoa⁴-ti⁴ je² cho⁴ta⁴ xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹ cˀen³-ni¹. ˀya¹ xi³ ti⁴ji³-ni³ chˀa²sje³je³ya³-ni³ yao³-li⁴. \v 54 Qui³nchja⁴ Jesús: Tsa² an³ vˀa³sje³je³ya³ yao³-na⁴, je²-vi⁴ ni⁴to⁴jme³-jin² chji¹-le⁴. Je² Nˀai³-na⁴ je² xi³ ti¹vˀa³sje³je³ya³-na³, ti⁴je²-ni³ xi³ Ni³na¹-na⁴jin⁴ ˀmi²-lao⁴³. \v 55 Jon² li²coi³ ˀya³xcon³ nca³ je², to⁴nca³ an³ ˀve³xcoan³. Tsa² cˀoi⁴xian¹³ a³li²coi³ ˀve³xcoan³, to⁴ya⁴² coan⁴nco¹son²-nia³ˀni³ cao⁴ jon² xi³ nti³so³. To⁴nca³ an³ ˀve³xcon³-nia¹³, cˀoa⁴-sˀin² si³qui³tjo³soan²³ en¹-le⁴. \v 56 Je² Abraham nˀai³-no³ cjai¹nca³ coan³tsjoa³-le⁴ nca³ coi⁴cho³ ve³ ni⁴čhjin³-na⁴, cˀoa⁴ tsa³ve³ coan³tsjoa³-le⁴. \v 57 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³tso²-le⁴ Jesús: Cje³ tjin¹-jin²li² ña³chan²te³ no¹. Jo¹ coan⁴-ni³ nca³ tsa³ˀya³-ni³ Abraham. \v 58 Jesús qui³tso²-le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: An³ ti¹tjon² ti²jna⁴-le⁴ Abraham. \v 59 Cˀia⁴ qui³scoe¹ la⁴jao⁴ cho⁴ta⁴ judíos nca³ coa⁴sen²-le⁴ Jesús. To⁴nca³ Jesús tsa³cˀe²jna³ˀma³, ji³tjo³-ni³ yo⁴nco⁴, ya⁴ ja³ˀa³jin³ va³sen³-le⁴ cho⁴ta⁴, qui³. \c 9 \s1 Jesús si¹nta³ cho⁴ta⁴ xi³ xca⁴ cji³ \p \v 1 Cˀia⁴ nca³ ja³ˀa³ Jesús, tsa³ve³ jnco³ cho⁴ta⁴ xi³ xca⁴ cji³ jo³ sa³ˀnta³ nca³ qui³tsin³. \p \v 2 Cho⁴ta⁴-le⁴ qui³sco²na³nqui³-le⁴: Rabí, ˀya¹ xi³ tsa³jnqui³ je¹, a³ je² xi³ xca⁴ cji³ a³xo⁴ je² xi³jcha¹-le⁴, nca³ cˀoa⁴-sˀin² xca⁴ cji³-ni³ nca³ qui³tsin³. \v 3 Jesús qui³nchja⁴: Ni⁴je²-jin² je²-vi⁴ tsa³jnqui³ je¹, cˀoa⁴ ni⁴je²-jin² xi³jcha¹-le⁴, to⁴nca³ cˀoa⁴-sˀin² qui³tsin³ jme¹-ni³ nca³ coan⁴tsen³-si¹ni³ xa¹-le⁴ Ni³na¹ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴. \v 4 Cjai¹nca³ to⁴ma³chjen¹-na³ nca³ si³qui³tjo³soan²³ xa¹ xi³ tsˀe⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, ntˀai⁴ ti⁴ˀa³-ni³ nca³ cje³ ma³njion²-jin². Nčhoa¹ ma³njion² cˀia⁴ nca³ li²ˀya³ xi³ ti⁴coan⁴ si⁴²xa¹-ni³. \v 5 Tjen⁴ ti²jna⁴ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, an³ nia¹³ lˀi¹ xi³ si¹ˀi³sen³ son³ˀnte³. \v 6 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², tsa³cˀe¹čha¹ tˀa³na³nqui³, qui³si³nta³-ni³ nta¹si³ nta¹na³čha¹-le⁴, qui³si³ca³jon³ xcon⁴ xi³ xca⁴ cji³. \v 7 Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tˀin³ cho¹ncjan⁴-ni³ ya⁴ na³nta¹ Siloé (tso²-ni³ en¹-vi⁴ je² xi³ qui³ni²ca³sen¹). Cˀia⁴ qui³ qui³sco²ncjan⁴, ji³nčhoa³-ni³, je³ma³tsen³-le⁴. \v 8 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ ntai³ni³ˀya³-le⁴ cao⁴ xi³ nca³sˀa⁴ tsa³ve³ nca³ xca⁴ cji³ cˀoi⁴qui³tso²: A³ tsi² tsa² je²-vi⁴ xi³ ya⁴ tsa³cˀe²jna³ nca³ qui³si³je¹ qui⁴cha⁴si³ne². \v 9 Cˀoi⁴qui³tso² xi³cˀa³: Je²-nco¹. Cˀoa⁴ xi³cˀa³ cˀoi⁴tso²: Cˀoa⁴-nco¹ me³cji³ jo³ cji³ nca³ je². Cˀia⁴ qui³nchja⁴ xi³ xca⁴ cji³ nca³sˀa⁴: An³ nia¹³. \v 10 Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jo¹ coan³-ni³ nca³ qui³tjo³ˀai²nqui³-ni³ xcoin³. \v 11 Je² cˀoi⁴qui³tso²: Je² cho⁴ta⁴xˀin⁴ xi³ Jesús ˀmi² qui³-si³nta³ nta¹si³ qui³si³ca³jon³ xcoan³, qui³tso²-na³: Tˀin³ ya⁴ na³nta¹ Siloé cho¹ncjain⁴. Cˀia⁴ quia³-ˀni³ qui³sco³ncjan⁴, coan³tsen³-na³. \v 12 Cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jña¹ ti¹jna³ nca³ je². Li²coi³ ˀve³ qui³tso². \s1 Cho⁴ta⁴ fariseos vi¹na³nqui³-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ qui³tjo³ˀai²nqui³ xcon⁴ \p \v 13 Qui³cao⁴-le⁴ cho⁴ta⁴ fariseos je² xi³ xca⁴ cji³ nca³sˀa⁴. \v 14 Ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³ ni¹ cˀia⁴ nca³ qui³si³nta³ nta¹si³-ve⁴ Jesús, nca³ qui³sco³ˀai²nqui³ xcon⁴ je² xi³ xca⁴ cji³. \v 15 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ fariseos ti⁴qui³sco²na³nqui³-nca¹ni³le⁴ jo³ coan³-ni³ nca³ qui³tjo³ˀai²nqui³ xcon⁴. Cˀia⁴ je² cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Nta¹si³ qui³si³ca³jon³ xcoan³, cˀia⁴ qui³sco³ncjan⁴. Ma³tsen³-na³ˀni³ ntai⁴. \v 16 Cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso² cˀa³ cho⁴ta⁴ fariseos: Je² cho⁴ta⁴xˀin⁴-vi⁴ a³li² Ni³na¹-jin² qui³si³ca³sen¹, nca³ tsi² tsa² tˀa³xin² vˀe¹jna³ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³. Cˀoi⁴tso² xi³cˀa³: Jo¹ ma³-ni³ nca³ jnco³ cho⁴ta⁴xˀin⁴ xi³ je¹ tjin¹-le⁴ nca³ ma³-le⁴ tsjoa¹ choa⁴ je²-vi⁴. Coan³jao²ya³ cho⁴ta⁴. \v 17 Cˀoi⁴qui³tso²-nca¹ni³le⁴ cho⁴ta⁴xca⁴-ve⁴: Ji³, jme¹-ni³ en¹ xi³ no²cjoai⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ xi³ qui³sco³ˀai²nqui³ xcoin³. Cˀia⁴ qui³nchja⁴ je² cho⁴ta⁴xca⁴: Je² ni¹ xi³ nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 18 To⁴nca³ je² cho⁴ta⁴ judíos li²coi³ coan³cjain¹-le⁴ nca³ je² xi³ xca⁴ cji³ nca³ je³coan³tsen³-le⁴. Cˀia⁴² sa³ˀnta³ coan³cjain¹-le⁴ nca³ qui³no²cjoa⁴-le⁴ xi³jcha¹-le⁴ je² xi³ coan³nta³ xcon⁴. \v 19 Qui³sco²na³nqui³-le⁴: A³ je²-vi⁴ ˀnti¹-no³, je² xi³ vi³xon¹³ nca³ xca⁴ cji³ nca³ qui³tsin³. Jo¹ ma³-ni³ nca³ ma³tsen³-ni³le⁴ ntˀai⁴-vi⁴. \v 20 Xi³jcha¹-le⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: ˀya³-ni¹⁴jin⁴ nca³ je²-vi⁴ ˀnti¹-na⁴jin⁴, cˀoa⁴ xca⁴ cji³ nca³ qui³tsin³. \v 21 Jo¹ ma³-ni³ nca³ ma³tsen³-le⁴ ntˀai⁴ li²coi³ ˀyai³⁴-jin⁴. ˀya¹-ni³ xi³ qui³sco³ˀai²nqui³ xcon⁴ cˀoa⁴-ti⁴ li²coi³ ˀyai³⁴-jin⁴. Je³coan³jchi¹nca³, je² soa³ cho¹na³nqui³-lao⁴³. \v 22 Cˀoi⁴qui³tso² xi³jcha¹-le⁴ nca³ qui³tsa³cjon¹-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. Je³cˀoa⁴qui³tso² cho⁴ta⁴ judíos, tsa² ˀya³-ni³ve⁴ xi³ je² Mesías coi⁴tso⁴-le⁴ Jesús, ña³qui³ coi⁴chon³sje³-ni³ ya⁴³ ntˀia³ sinagoga. \v 23 Coi³ cˀoa⁴qui³tso²-ni³ xi³jcha¹-le⁴: Je³coan³jchi¹nca³, je² soa³ cho¹na³nqui³-lao⁴³. \v 24 Nqui²ntia³ ti⁴qui³no²cjoa⁴-nca¹ni³le⁴ xi³ xca⁴ cji³, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Chˀa⁴sje³je³yai³ Ni³na¹. Jin⁴-jin⁴ ˀya³-ni¹⁴jin⁴ nca³ cho⁴ta⁴je¹ je² cho⁴ta⁴xˀin⁴-vi⁴. \v 25 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴xca⁴-ve⁴ qui³tso²: Tsa² cho⁴ta⁴je¹ li²coi³ ˀve³. To⁴coi³ xi³ ˀve³ nca³ xca⁴ cji²ˀya⁴, ntˀai⁴-vi⁴ je³ma³tsen³-na³. \v 26 Ti⁴qui³sco²na³nqui³-nca¹ni³le⁴: Jme¹ xi³ qui³si³cao⁴-li². Jo¹ qui³sˀin³ nca³ qui³sco³ˀai²nqui³ xcoin³. \v 27 Cho⁴ta⁴xca⁴-ve⁴ qui³tso²: Je³cˀoa⁴qui³xin³-no³, li²coi³ qui³no²ˀyao²³. A¹-ni³ nca³ me³-si¹ni³no³ nca³ nqui²ntia³ no²ˀya²-nio³. A³ cˀoa⁴²-ti⁴ me³-no³ nca³ je² cho⁴ta⁴-le⁴ ca²ta³mao³. \v 28 Cˀia⁴ qui³nchja⁴ˀaon³-le⁴ qui³tso²: Ji³ ni¹³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús, to⁴nca³ jin⁴-jin⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ Moisés ni¹⁴-jin⁴. \v 29 ˀya³-ni¹⁴jin⁴ nca³ Ni³na¹ tsa³cja¹cao⁴ Moisés, to⁴nca³ je²-vi⁴ li²coi³ ˀyai³⁴-jin⁴ jña³ ja³ˀai³-ni³. \v 30 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹ nca³ cjai¹-nca³ tse³ cjoa⁴ je²-vi⁴, nca³ jon² li²coi³ ˀyao³ jña³ ja³ˀai³-ni³, to⁴nca³ cˀoa⁴-sˀin² qui³sco³ˀai²nqui³ xcoan³. \v 31 Je³ˀya³² nca³ Ni³na¹ li²coi³ nčhˀoe¹-le⁴ cho⁴ta⁴tsˀen⁴, to⁴nca³ tsa² jnco³ xi³ cˀoa⁴-sˀin² tsa³cjon¹que³ Ni³na¹, xi³ cˀoa⁴-sˀin² si⁴²qui³tjo³son² jo³-sˀin² me³-le⁴ Ni³na¹, je²-vi⁴ xi³ Ni³na¹ nčhˀoe¹-le⁴. \v 32 Ni⁴cˀia³-jin² qui³no²ˀya²-le⁴ nca³ tjin¹ xi³ qui³sco³ˀai²nqui³ xcon⁴ jnco³ xi³ cˀoa⁴-sˀin² xca⁴ cji³ nca³ qui³tsin³. \v 33 Tsa² je²-vi⁴ a³li²coi³ Ni³na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹, li²jme³ xi³ coan⁴ sˀin⁴². \v 34 Cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ tsi² je¹ qui³tsin³jin³ ji³. A³ ji³ xi³ va³co²ya³-na³jin⁴. Cˀia⁴ tsa³cˀaon³sje³ nti³tsin³. \s1 Je² xi³ xca⁴ cjoan³ tˀa³tsˀe⁴ ni⁴ma⁴-le⁴ \p \v 35 Jesús qui³nčhˀoe¹ nca³ tsa³qui³chon³sje³ ˀnti¹cho⁴ta⁴-ve⁴. Cˀia⁴ nca³ qui³sa³te³jin³ qui³sco²na³nqui³-le⁴: A³ ma³cjain¹-li² ji³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹. \v 36 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²: ˀya¹-ni³ je², Señor, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² coan⁴cjain¹-si¹ni³na³ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 37 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: je³tsa³ˀyai³, je² xi³ fa¹cao⁴-li², je² ni¹. \v 38 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Ma³cjain¹-na³, Señor. Cˀoa⁴-sˀin² tsa³ve³xcon¹ Jesús. \v 39 Cˀoi⁴qui³tso² Jesús: An³ to⁴coi³ xa¹ ja²ˀai⁴-nia³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, nca³ cˀoa⁴-sˀin² sco³son²-ni³le⁴ jo³-sˀin² va³quin²-le⁴ cho⁴ta⁴, jme¹-ni³ nca³ je² xi³ tsi² ma³tsen³-le⁴ coan⁴tsen³-ni³le⁴, cˀoa⁴ je² xi³ ma³tsen³-le⁴ coan⁴xca⁴-ni³. \v 40 Tjin¹ cˀa³ cho⁴ta⁴ fariseos xi³ ya⁴ tjio¹cao⁴ Jesús, xi³ qui³nčhˀoe¹ je² en¹-ve⁴. Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ cˀoa⁴-ti⁴ xca⁴ cjoain³-jin⁴. \v 41 Jesús qui³tso²-le⁴: Tsa² xca⁴ cjoaon³, tsin²-la⁴no³ je¹-jin². To⁴nca³ ntˀai⁴-vi⁴ cˀoi⁴vi³xon¹³: Ma³tsen³-na³jin⁴. Coi³ cjoa⁴ nca³ cˀoa⁴-sˀin² cˀoe¹jna³tˀa³-ni³no³ je¹-no³. \c 10 \s1 Cjoa⁴xco¹son² tˀa³tsˀe⁴ je² nchˀoa¹-le⁴ va³rre² \p \v 1 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ tsi² fa³ˀa³sˀen³-ni³ ya⁴ xo⁴ntjoa⁴-le⁴ nchˀoa¹-le⁴ va³rre², to⁴xin² mi³jon³-ni³ nchˀoa¹, je² xi³ che¹, cˀoa⁴ cho⁴ta⁴ xi³ fi²cao⁴che¹ cho⁴. \p \v 2 To⁴nca³ je² xi³ xo⁴ntjoa⁴-le⁴ nchˀoa¹ fa³ˀa³sˀen³-ni³, je² ni¹ xi³ co³ˀnta³ va³rre². \v 3 Je² xi³ si¹coi²nta⁴ xo⁴ntjoa⁴ cjo³ˀai²-le⁴, cˀoa⁴ je² va³rre² xi³ ncha³ˀya³ nčhˀoe¹ jta⁴-le⁴. Nchja⁴-le⁴ jan³ˀain¹-le⁴ va³rre²-le⁴, cˀia⁴ vˀa³sje³. \v 4 Cˀia⁴ nca³ je³tsˀa³sje³jin³ nca³tsˀi³ va³rre²-le⁴, cˀoa⁴-sˀin² fi²ti¹tjon²-le⁴. To⁴fi²tjen⁴nqui³ va³rre²-ve⁴ nca³ ve³ jta⁴-le⁴. \v 5 To⁴nca³ li²coi³ coai⁴tjen⁴nqui³-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ cja⁴ˀai¹, to⁴sa³-la⁴ to⁴coa⁴nca³-le⁴, nca⁴ tsi² tsa² ve³ jta⁴-le⁴ cho⁴ta⁴ xi³ cja⁴ˀai¹. \v 6 Je²-vi⁴ cjoa⁴xco¹son² xi³ Jesús qui³tso²-le⁴, to⁴nca³ li²coi³ coan³cho⁴ya³-le⁴ cho⁴ta⁴ jo³ qui³tso²-le². \s1 Jesús xi³ nta³ co³ˀnta³ va³rre² \p \v 7 Nqui²ntia³ Jesús ti⁴cˀoa⁴qui³tso²-nca¹ni³le⁴: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³, an³ nia¹³ xo⁴ntjoa⁴-le⁴ va³rre². \v 8 Je² nca³tsˀi³ xi³ ja³ˀai³ti¹tjon²-na³ to⁴cho⁴ta⁴che¹ ni¹, cˀoa⁴ cho⁴ta⁴ xi³ fi²cao⁴che¹ cho⁴, to⁴nca³ va³rre² li²coi³ qui³nčhˀoe¹-le⁴. \v 9 An³ nia¹³ xo⁴ntjoa⁴. Je² xi³ cjoa⁴ˀa³sˀen³ tˀa³tsˀan⁴, cˀoa⁴-sˀin² coi⁴tjo³ntjai². Cjoa⁴ˀa³sˀen³ coi⁴tjo³ sa⁴co²-le⁴ li⁴-ji⁴. \v 10 Cho⁴ta⁴che¹ to⁴fa³ˀai³ si¹che¹, fa³ˀai³ si¹cˀen³, fa³ˀai³ si¹qui³xo¹ya³, to⁴nca³ an³ coi³ xa¹ ja²ˀai⁴-nia³, jme¹-ni³ nca³ tjin¹-si¹ni³le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³, jme¹-ni³ nca³ nˀion¹ tse³ tjin¹-si¹ni³le⁴. \v 11 An³ nia¹³ xi³ nta³ co³ˀnta³ va³rre². Je² xi³ nta³ co³ˀnta³ va³rre², tsjoa¹ntjai² ni⁴ma⁴-le⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ va³rre². \v 12 To⁴nca³ je² xi³ cho⁴ˀnta³ ma³, xi³ li² je²-jin² xi³ co³ˀnta³ va³rre², xi³ tsi² tsa² nai³-le⁴ va³rre², ve³ nca³ nčhoa¹ tsen⁴², to⁴cˀoa⁴-sˀin² si¹ca³tio¹ va³rre², cˀoa⁴ ma³nca³-le⁴. Je² tsen⁴²-ve⁴ tsoa³, tsao³va³ va³rre². \v 13 Coi³-jin²ˀni³ nca³ je² xi³ cho⁴ˀnta³ ma³ ma³nca³-le⁴, nca⁴ cho⁴ˀnta³ ni¹. A³li²coi³ nta³ si¹coi²nta⁴ va³rre²-ve⁴. \v 14 An³ nia¹³ xi³ nta³ co³ˀnta³ va³rre². Cˀoa⁴-sˀin² ˀve³xcon³-nia¹³ va³rre²-na⁴ jo³ cjoan³, cˀoa⁴ je² ve³xcon³-na³ nca³ an³. \v 15 Jo³-sˀin² nca³ ve³xcon³-na³ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴-ti⁴ an³ ˀve³xcoan³ Nˀai³-na¹. Tsjoa³ntje²³ ni⁴ma⁴-na⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² ˀnti¹cho⁴va³rre². tjio¹jin³. Cˀoa⁴-ti⁴ je²-ve⁴ ma³chjen¹-na³ nca³ cjoi⁴nčhoa³ \p \v 16 Cˀoa⁴-ti⁴ tjin¹-sa³na³ xi³ cja⁴ˀai¹ va³rre² xi³ tsi² tsa² i⁴ coa⁴, cjoi⁴nčhˀoe¹ jta⁴-na⁴. To⁴jnco³ coan⁴jtin¹, cˀoa⁴ to⁴jnco³ coan⁴ xi³ sco³ˀnta³. \v 17 Coi³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² tjao²que³-ni³na³ Nˀai³-na¹, nca⁴ cˀoa⁴-sˀin² tsjoa³ntje²³ ni⁴ma⁴-na⁴, jme¹-ni³ nca³ nqui²ntia³ cˀoa⁴-sˀin² scoe¹-si¹nia³. \v 18 Ni⁴to⁴ˀya³-jin² xi³ cjoa⁴ˀa²xin²-na³ ni⁴ma⁴-na⁴, to⁴ˀan³ cˀoa⁴-sˀin² tsjoa³ntje²³ ni⁴ma⁴-na⁴. Tjin¹-na³ ˀnte³ nca³ cˀoa⁴sˀian³, cˀoa⁴ tjin¹-na³ ˀnte³ nca³ nqui²ntia³ scoe¹-nia³ ni⁴ma⁴-na⁴. Coi³ cjoa⁴te¹xo³ma³ xi³ tsa³cˀe¹ne²-na³ Nˀai³-na⁴. \v 19 Nqui²ntia³ coan³jao²ya³ cho⁴ta⁴ judíos xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² en¹-vi⁴. \v 20 Ncjin² cho⁴ta⁴ judíos xi³ cˀoi⁴qui³tso²: Cho⁴ta⁴nai⁴²-la⁴, sca¹-la⁴le⁴. A¹-ni³ nca³ no²ˀya²-si¹ni³lao⁴³. \v 21 Cˀoi⁴qui³tso² xi³cˀa³: Je² en¹-vi⁴ a³li² tsˀe⁴ cho⁴ta⁴nai⁴²-jin². A³ coan⁴²-le⁴ nai⁴²-ve⁴ nca³ sco¹ˀai²nqui³ xcon⁴ xi³ xca⁴ cjoan³. \s1 Cho⁴ta⁴ judíos si¹jti³que³ Jesús \p \v 22 Cˀia⁴ ji³tjo³ sˀoi¹ dedicación ya⁴ Jerusalén, cˀia⁴ nca³ chan⁴nchˀan¹. \v 23 Jesús tso²ˀva³ ya⁴ nqui³ corredor Salomón ya⁴ yo⁴nco⁴. \v 24 Cho⁴ta⁴ judíos tsa³ca³tio²ntai³-le⁴ qui³tso²-le⁴: Cˀia¹ sa³ˀnta³ nca³ cho¹ya³-lai²⁴jin⁴. Tsa² ji³ ni¹³ Cristo, ti⁴no²cjoa⁴tsen³-na³jin⁴. \v 25 Cˀia⁴ qui³nchja⁴ Jesús: Cˀoa⁴qui³xin³-no³, to⁴nca³ li²coi³ ma³cjain¹-no³. Je² xa¹ xi³ cˀoa⁴sˀian³ cao⁴ jan³ˀain¹-le⁴ Nˀai³-na⁴, je² xi³ cˀoa⁴-sˀin² si¹qui²xi⁴ya³nta³ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 26 To⁴nca³ jon² li²coi³ cˀoa⁴-sˀin² ma³cjain¹-no³, nca⁴ li² jon²-jion²³ tsˀe⁴ va³rre²-na⁴, jo³ nca³ qui³xin³-no³. \v 27 Je² va³rre²-na⁴ nčhˀoe¹ jta⁴-na⁴, cˀoa⁴ an³ ˀve³xcon³-nia¹³, cˀoa⁴ fi²tjen⁴nqui³-na³. \v 28 An³ tsjoa³-le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². Ni⁴to⁴cˀia³-jin² nca³ ntia³ cha⁴, ni⁴to⁴ˀya³-jin² xi³ cjoa⁴ˀa²xin²ya³-ni³ ntsa⁴. \v 29 Je² Nˀai³-na⁴ xi³ qui³tsjoa³-na³ va³rre²-na⁴, je² ni¹ ti¹tjon²-le⁴ nca³yi³je³ cjoa⁴. Ni⁴ˀya³-jin² xi³ coan⁴ cjoa⁴ˀa²xin²ya³-ni³ ntsja³ Nˀai³-na⁴ je² va³rre²-na⁴. \v 30 An³ cao⁴ Nˀai³-na¹ to⁴jnco³-ni¹⁴jin⁴. \v 31 Cˀia⁴ qui³scoe¹-nca¹ni³ la⁴jao⁴ je² cho⁴ta⁴ judíos nca³ coa⁴sen²-le⁴ Jesús. \v 32 Jesús qui³tso²-le⁴: Cjai¹nca³ to⁴ncjin² xa¹ xi³ nta³ xi³ tsa³ca³co³-no³ xi³ tsˀe⁴ Nˀai³-na⁴. Jña¹-le⁴ xi³ je¹ntjai²-le⁴ xa¹-vi⁴ coa⁴sen²-si¹ni³nao¹³ la⁴jao⁴. \v 33 Cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Li²coi³ la⁴jao⁴ coa⁴sen²-lai²⁴jin⁴ ja⁴tˀa³tsˀe⁴ xa¹ xi³ nta³, to⁴coi³ nca³ no²cjoa⁴ˀaon³-lai⁴ Ni³na¹, nca⁴ ji³ xi³ cho⁴ta⁴xˀin⁴, Ni³na¹ nia¹³ cˀoi⁴si³. \v 34 Jesús qui³tso²-le⁴: A³ tsi² cˀoa⁴-sˀin² tji¹tˀa³ cjoa⁴te¹xo³ma³-no³: An³ cˀoi⁴qui³xian³: Jon² xi³ ni³na¹ nio¹³. \v 35 Tsa² ni³na¹ tsa³cˀin²-le⁴ je² xi³ ja³ˀai³-le⁴ en¹-le⁴ Ni³na¹ (xon⁴ Escritura li²coi³ ˀya³ xi³ coan⁴ si⁴²qui³xo²ya³jin³), \v 36 Je² xi³ Nˀai³-na¹ tsa³ca³sen¹ xa¹ cˀoa⁴ qui³si³ca³sen¹ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, jon² vi³xon¹-lao⁴³: Ji³ no²cjoa⁴ˀaon³-lai⁴ Ni³na¹, nca⁴ coi³ qui³xian³, ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ nia¹³. \v 37 Tsa² tsi² tsa² cˀoa⁴sˀian³ xa¹-le⁴ Nˀai³-na⁴, a³li² ma³cjain¹-jin²no³ jo³ xian³. \v 38 Nta³ tsa² tsi² ma³cjain¹-no³ jo³ xian³, tsa² cˀoa⁴sˀian³ xa¹-le⁴ Nˀai³-na⁴, ca²ta³ma³cjain¹-no³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ xa¹ xi³ sˀian³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² jcha⁴-si¹nio³ cˀoa⁴ coan⁴cjain¹-si¹ni³no³ nca³ je² Nˀai³-na¹ ti¹jna³cao⁴-na³ cˀoa⁴ an³ ti²jna⁴coa⁴ Nˀai³-na¹. \v 39 Nqui²ntia³ ti⁴me³-le⁴ qui³tsoa³-nca¹ni³, to⁴nca³ je² ji³tjo³ca³ya³ ntsja³. \v 40 Cˀia⁴ ti⁴qui³-nca¹ni³ ya⁴ xi³ncoa³nta¹ Jordán, ya⁴ jña³ nca³ Juan ti¹tjon² tsa³ca³te¹nta¹. Ya⁴ tsa³cˀe²jna³ Jesús. \v 41 Cjai¹nca³ to⁴ncjin² xi³ ja³ˀai³con²-le⁴ Jesús, cˀoi⁴qui³tso²: Juan, ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹ nca³ tsi²jme³ choa⁴ qui³tsjoa³. To⁴nca³ nca³yi³je³ jo³ qui³tso² Juan xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ni¹. \v 42 Cjai¹nca³ to⁴ncjin² xi³ ya⁴ coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. \c 11 \s1 Cˀen³ Lázaro \p \v 1 Cˀia⁴ jnco³ xi³ ti¹mˀen³ xi³ Lázaro ˀmi², ya⁴ Betania tsˀe⁴, ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹-le⁴ María cao⁴ Marta nti³chja³. \p \v 2 (Je² María je² xi³ qui³si³ca³jon³ je² Señor cao⁴ jnco³ xqui³xi¹ne¹. Ntsja⁴-le⁴ qui³si³xi²-ni³ ntso⁴co⁴. Je² ntsˀe⁴ xi³ Lázaro ˀmi², xi³ ti¹mˀen³.) \v 3 Nti³chja³ Lázaro qui³si³ca³sen¹cjoa⁴-le⁴ Jesús, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, coe⁴-ni³ je² xi³ tjao²chai³ ti¹mˀen³-ni¹. \v 4 Cˀia⁴ nca³ Jesús qui³nčhˀoe¹-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Je² chˀin³-vi⁴ li²coi³ coi⁴ya¹-ni³, to⁴nca³ tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴je³ya³-le⁴ Ni³na¹, jme¹-ni³ nca³ je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ coi⁴tjo³je³ya³-si¹ni³. \v 5 Jesús cjai¹nca³ tjao²que³ Marta cao⁴ nti³chja³ cao⁴ Lázaro. \v 6 Cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹ nca³ ti¹mˀen³ nqui²jao² ni⁴čhjin³ tsa³cˀe²jna³ ya⁴ ˀnte³ jña³ nca³ ti¹jna³. \v 7 Xi³ je³coan³ je²-vi⁴, cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴: Tjin³-la²nca¹nia³² ya⁴ Judea. \v 8 Cho⁴ta⁴-le⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Rabí, la⁴jao⁴-na¹ me³-le⁴ va³sen¹-li² cho⁴ta⁴ judíos. A³ nqui²ntia³ ti⁴cˀoin¹-nca¹ni³ ya⁴-ve⁴. \v 9 Qui³nchja⁴ Jesús: A³ tsi² te³jao² hora tjin¹-le⁴ ni⁴čhjin³. Je² xi³ tso²ˀva³ nca³ ni⁴čhjin³ li²coi³ sa⁴te¹nqui³, nca⁴ ma³tsen³-ni³le⁴ je² lˀi¹ xi³ si¹ˀi³sen³ son³ˀnte³. \v 10 To⁴nca³ je² xi³ tso²ˀva³ nca³ njion², sa⁴te¹nqui³-ni¹, nca⁴ tsi² tsa² i³sen³-le⁴. \v 11 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴: Lázaro je² mi²yo⁴-na¹ ti¹qui³jna³fe²-ni¹, to⁴nca³ cjoi¹ si³cja³ˀa¹-ni³le⁴. \v 12 Cˀia⁴ qui³tso² cho⁴ta⁴-le⁴: Señor, tsa² qui³jna³fe², coan⁴nta³-ni¹. \v 13 Cˀoi⁴qui³tso² Jesús tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴vi³ya³-le⁴ Lázaro. Cˀoa⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴ cja⁴ˀai¹-sˀin² coan³cho⁴ya³-le⁴ xi³ Jesús ca²nchja⁴. Qui³si³cja³ˀai³tsjen³ nca³ to⁴ti¹si¹cja¹ya³ Lázaro nca³ ti¹qui³jna³fe². \v 14 Cˀia⁴ Jesús qui³nchja⁴tsen³: Lázaro ti¹qui³jna³cˀen³-ni¹. \v 15 Ma³tsjoa³-na³ xi³ tˀa³tsaon⁴³ nca³ tsi² ya⁴ ti²jna⁴, jme¹-ni³ nca³ coan⁴cjain¹-si¹ni³no³. To⁴nca³ tjin³chon¹-le⁴². \v 16 Cˀia⁴ Tomás, je² xi³ Dídimo ˀmi², cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ xi³cˀa³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús: Cˀoa⁴-ti⁴ tjian¹ nca³ ña¹, jme¹-ni³ nca³ ya⁴ coi⁴ya²cao⁴-si¹nia³². \s1 Jesús xi³ si¹cja³ˀa¹ya³, cˀoa⁴ Jesús xi³ cjoa⁴vi³jna³chon³ \p \v 17 Cˀia⁴ ji³nčhoa³ Jesús, qui³sˀe³jin³-le⁴ nca³ je³coan³ ño³ ni⁴čhjin³ nca³ qui³sˀe³ñai³ Lázaro. \v 18 Betania ti¹jna³ čhian³-ni³le⁴ Jerusalén, jo³-ni³ tsa² va³sen³ hora-la⁴. \v 19 Cjai¹nca³ to⁴ncjin² cho⁴ta⁴ judíos ja³ˀai³nčhˀoe² Marta cao⁴ María. Ja³ˀai³ si¹je³con³ nca³ cˀen³ ntsˀe⁴. \v 20 Cˀia⁴ nca³ Marta qui³nčhˀoe¹ nca³ Jesús ti¹nčhoa¹ ya⁴³ ntia⁴², qui³ cja³ˀa¹, to⁴nca³ je² María ya⁴ tsa³cˀe²jna³ ya⁴³ ni³ˀya³. \v 21 Marta qui³tso²-le⁴ Jesús: Señor, tsa² i⁴-la²sa³ ti³jnai³ tsa²cai³, je² ntsˀe³ li²coi³ cˀen³. \v 22 To⁴nca³ cˀoa⁴-ti⁴ ˀve³-nia¹³ ntˀai⁴-vi⁴, to⁴jme³-ni³ xi³ ni²je¹-lai⁴ Ni³na¹, Ni³na¹ tsjoa¹-li². \v 23 Jesús qui³tso²-le⁴: Cjoa⁴ˀa¹ya³-ni³le⁴ ntsˀai⁴. \v 24 Marta cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: ˀve³-nia¹³ nca³ cjoa⁴ˀa¹ya³-ni³le⁴ cˀia⁴ nca³ coi⁴cho³cje³tˀa³ ni⁴čhjin³. \v 25 Jesús qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³ xi³ si³cja³ˀa¹ya³, cˀoa⁴ an³ nia¹³ xi³ cjoa⁴vi³jna³chon³. Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀan⁴, nta³ tsa² cˀen³, cˀoe¹jna³con³-ni¹. \v 26 Cˀoa⁴ to⁴ˀya³-ni³ve⁴ xi³ ti¹jna³con³, xi³ ma³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀan⁴, li²coi³ ntia³ coi⁴ya¹. A³ ma³cjain¹-li² je²-vi⁴. \v 27 Marta qui³tso²-le⁴ Jesús: Jaon³, Señor, je³coan³cjain¹-na³ nca³ ji³ ni¹³ Cristo, je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹, xi³ ja²ˀai⁴ son³ˀnte³. \s1 Jesús qui³squi³ˀnta¹ ya⁴ tˀa³tsjo¹-le⁴ Lázaro \p \v 28 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso² Marta, qui³ qui³nchja⁴ˀma³-le⁴ María xi³ nti³chja³, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: I⁴ ti¹jna³-vi⁴ Maestro, ti¹nchja⁴-li². \v 29 Cˀia⁴ nca³ María qui³nčhˀoe¹-le⁴, nti⁴ton⁴ tsa³qui³so²tjen⁴ ji³nčhoa³nčhˀoe² Jesús. \v 30 Cje³-sa³ fi³cho¹-jin² Jesús ya⁴ na⁴xi⁴na³nta¹, to⁴ya⁴ ti¹jna³ ya⁴ ˀnte³ jña³ nca³ Marta qui³sa³te³cjao³. \v 31 Cˀia⁴ je² cho⁴ta⁴ judíos xi³ tjio¹cao⁴ María ya⁴³ ni³ˀya³-le⁴, xi³ si¹je³con³, tsa³ve³ nca³ María tsa³qui³so²tjen⁴ nti⁴ton⁴ cˀoa⁴ ji³tjo³, qui³tjen⁴nqui³-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Ya⁴-la⁴ coai⁴ cji³ˀnta¹ ya⁴ tˀa³tsjo¹-le⁴. \v 32 María ji³cho² ya⁴ jña³ nca³ ti¹jna³ Jesús, tsa³ve³ tsa³ca³sen²xco¹nchˀin³tˀa³-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, tsa² i⁴-la²sa³ ti³jnai³ tsa²cai³, je² ntsˀe³ li²coi³ cˀen³. \v 33 Cˀia⁴ nca³ Jesús tsa³ve³ nca³ ti¹cji³ˀnta¹ María cˀoa⁴ti⁴ tjio¹cji³ˀnta¹ je² cho⁴ta⁴ judíos xi³ tjen⁴cao⁴, cˀia⁴ aon³ coan³-le⁴ Jesús, coan³fao¹-le⁴. \v 34 Cˀoi⁴qui³tso²: Jña¹ tsa³cˀe²ñao³. Qui³tso²-le⁴: Señor, nčhoai¹³ cho¹tsain³. \v 35 Qui³squi³ˀnta¹ Jesús. \v 36 Cˀia⁴ qui³nchja⁴ cho⁴ta⁴ judíos: Coe⁴-ni³ jo³ nca³ tjao²que³ coan³ Lázaro. \v 37 Tjin¹ cˀa³ cho⁴ta⁴ judíos xi³ cˀoi⁴qui³tso²: Ne³ qui³sco³ˀai²nqui³ xcon⁴ xi³ xca⁴ cji³. A³ tsi² tsa² coan³-le⁴ je²-vi⁴ nca³ qui³sˀin³ cjoa⁴nta³ nca³ tsi² tsa² cˀen³ Lázaro. \s1 Qui³ni²cja³ˀa¹ya³-le⁴ Lázaro \p \v 38 Aon³ coan³-nca¹ni³le⁴ Jesús. Ja³ˀai³ ja⁴tsjo¹-ve⁴, jnco³ nqui³jao³ jña³ nca³ qui³jna³jčho³ jnco³ la⁴jao⁴te³. \v 39 Cˀoi⁴qui³tso² Jesús: Cha³ˀa²xion²³ la⁴jao⁴. Marta, nti³chja³ Lázaro, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, je³njen⁴, nca⁴ je³ño³-le⁴ ni⁴čhjin³ nca³ qui³sˀe³ñai³. \v 40 Jesús qui³tso²-le⁴ Marta: A³ tsi² tsa² cˀoa⁴qui³xin³-le²³, tsa² coan⁴cjain¹-li², jcha⁴-ni¹³ cjoa⁴je³ya³-le⁴ Ni³na¹. \v 41 Cˀia⁴ tsa³cja³ˀa¹xin² la⁴jao⁴ jña³ nca³ qui³sˀe³ñai³ cˀen³. Jesús qui³sco²tsen³ncˀa¹ qui³tso²: Nˀai³-na⁴, tsjoa³-le²³ cjoa⁴nta³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² ca²no²ˀya²-nai¹³. \v 42 An³ tsa³ˀve³-nia¹³ nca³ no²ˀya²-nai¹³ nca³ntsjai². To⁴coi³ nca³ ncjin² cho⁴ta⁴ tjio¹ntai³, cˀoa⁴ca²xin³-nia³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² ca²ta³ma³cjain¹-si¹ni³le⁴ nca³ ji³ qui³ni²ca³sen¹-nai¹³. \v 43 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso² nca³yi³je³ en¹-vi⁴, nˀion¹ qui³nchja⁴: Lázaro, nčhoai¹³ nti³tsin³-vi⁴. \v 44 Je² xi³ qui³jna³cˀen³ ji³tjo³. Ntsja³ cao⁴ ntso⁴co⁴ tji¹nˀion¹-ni³ na³jño³. Je² ncjain¹ jnco³ na³jño³ ti¹jte¹jin³. Jesús qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴: Cho¹jnta¹-nio³, ca²ta³fi². \s1 Cho⁴ta⁴ judíos fao¹ya³ co²ntran⁴-ni³ Jesús \r (Mt. 26:1-5; Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2) \p \v 45 Cjai¹nca³ ncjin² cho⁴ta⁴ judíos xi³ ja³ˀai³nčhˀoe² María. Tsa³ve³ nca³yi³je³ jo³ qui³sˀin³ Jesús, coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 46 To⁴nca³ tjin¹ cˀa³ cho⁴ta⁴ judíos xi³ qui³con³-le⁴ cho⁴ta⁴ fariseos, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ jo³ qui³sˀin³ Jesús. \v 47 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ fariseos qui³sˀin³ junta qui³tso²: Jme¹ xi³ nˀian², nca³ ncjin² choa⁴ xi³ tsjoa¹ je² cho⁴ta⁴-vi⁴. \v 48 Tsa² to⁴cˀoa⁴-sˀin² si⁴cˀe¹jna³², ña³qui³ nca³tsˀi³ coan⁴cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. Cjoa⁴ˀai¹ cho⁴ta⁴ romanos, cjoa⁴ˀa²xin²-na¹ ˀnte³-na¹ cao⁴ na⁴xi⁴na³nta¹-na¹. \v 49 Je² Caifás jnco³ xi³ ya⁴ tjio¹, je² xi³ na⁴ˀmi³ti¹tjon² coi³ no¹-ve⁴, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jon² li²jme³ xi³ ma³-no³. \v 50 Sa³ˀnta³ li²coi³ ni²cja³ˀai³tsjaon³ nca³ ma³chjen¹-na¹ nca³ jnco³ cho⁴ta⁴ coi⁴ya¹ntjai² na⁴xi⁴na³nta¹-na¹, cˀoa⁴ li²coi³ nta³ nca³ ña³qui³ si⁴cha³² nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴. \v 51 Je²-vi⁴ a³li² to⁴je² xi³ cˀoa⁴qui³tso². To⁴coi³ nca³ xa¹-le⁴ na⁴ˀmi³ti¹tjon² vˀa³ je² no¹-ve⁴, cˀoa⁴-sˀin² tsa³ca¹ya³con³ nca³ Jesús coi⁴ya¹ntjai² na⁴xi⁴na³nta¹. \v 52 A³li² tsa² to⁴je² na⁴xi⁴na³nta¹-ve⁴ xi³ coi⁴ya¹ntjai² Jesús, cˀoa⁴²-ti⁴ cˀoe⁴²xco¹ nca³tsˀi³ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ xi³ tjio¹tsao³va³ son³ˀnte³. \v 53 Sa³ˀnta³ coi³ ni⁴čhjin³-ve⁴ cˀoa⁴-sˀin² tsa³cjao¹ya³-ni³ jo³-sˀin² nca³ si⁴²cˀen³. \v 54 To⁴coi³ cjoa⁴-vi⁴ Jesús li²coi³ ti⁴tsa³cˀa³mjen³ va³sen³jin³-ni³le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. Qui³-ni³ ya⁴-ve⁴, qui³ jnco³ na⁴xi⁴na³nta¹ xi³ Efraín ˀmi², xi³ ti¹jna³čhian³-le⁴ ˀnte³tˀa³xin²tˀa³. Ya⁴ tsa³cˀe²jna³cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. \v 55 Je³nčhoa¹čhian³ sˀoi¹ pa²xco⁴ xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ judíos. Cjai¹nca³ ncjin² xi³ qui³-ni³ ya⁴ ˀnte³-ve⁴. Qui³mi³ Jerusalén, nca³ cje³ vi³tjo³-jin²sa³ pa²xco⁴, jme¹-ni³ nca³ si⁴²tsje³-si¹ni³ yao³-le⁴. \v 56 Tsa³ca¹sjai³ Jesús. Nca³ˀi⁴ nca³jan¹ tsa³cja¹cao⁴ xi¹-ncjin¹ nca³ tjio¹ ya⁴³ yo⁴nco⁴: Jo¹ vi³xon¹³, a³ tsi² cjoa⁴ˀai¹ sˀoi¹-vi⁴. \v 57 Je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ cho⁴ta⁴ fariseos cˀoa⁴-sˀin² tsa³ca³te¹xo³ma³, tsa² ˀya³-ve⁴ xi³ ve³ jña³ nca³ ti¹jna³ Jesús, cˀoa⁴ca²ta³tso², jme¹-ni³ nca³ coi⁴ntoa⁴-si¹ni³. \c 12 \s1 Je² María si¹ca³jon³ Jesús \r (Mt. 26:6-13; Mr. 14:3-9) \p \v 1 Jaon³ ni⁴čhjin³ nca³ cje³ vi³tjo³-jin²sa³ sˀoi¹ pa²xco⁴, Jesús ja³ˀai³ ya⁴ Betania jña³ nca³ ti¹jna³ Lázaro, je² xi³ cˀen³ xi³ Jesús qui³si³cja³ˀa¹ya³jin³-ni³le⁴ xi³ cˀen³. \v 2 Ya⁴ qui³si³cjen² Jesús nca³ njion². Je² Marta tsa³cˀe¹ya³-le⁴. Je² Lázaro cˀoa⁴-ti⁴ jnco³ xi³ ti⁴je²-ni³ xi³ tsa³ca³tio²tˀa³ ya¹mi²xa⁴ cao⁴ Jesús. \v 3 Cˀia⁴ María qui³scoe¹ jnco³ libra xqui³xi¹ne¹ xi³ ˀmi² nardo xi³ cjai¹nca³ chji¹. Qui³si³ca³jon³ ntso⁴co⁴ Jesús, cao⁴ ntsja⁴-le⁴ qui³si³xi²-ni³ ntso⁴co⁴. A³li² to⁴jo³ xi³ qui³njen³ ja⁴ya³ ni³ˀya³. \v 4 Qui³tso² jnco³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús, je² Judas Iscariote, ˀnti¹-le⁴ Simón, je² xi³ cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. \v 5 A¹-ni³ nca³ tsi² jan² ciento qui³sa³te³na²-si¹ni³ je² xqui³xi¹ne¹-vi⁴, cˀoa⁴ tsa² qui³tsˀai²-le⁴ cho⁴ta⁴yo⁴ma⁴. \v 6 To⁴coi³ cˀoa⁴qui³tso²-ni³, a³li² tsa² nca³ cjoa⁴qui²xi⁴-jin² nca³ nˀion¹ cji³jin³-le⁴ cho⁴ta⁴yo⁴ma⁴, to⁴coi³² nca³ che¹. Ti¹jna³-le⁴ ˀnti¹ ca²xa⁴taon⁴, qui³si³che¹ je² xi³ ya⁴ qui³sˀe³ya³. \v 7 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²: Ca²ta³vˀe²-le⁴. Ca²ta³vˀe¹jna³tjao² sa³ˀnta³ cˀia⁴ nca³ an³ xi³ sˀe⁴ñe²³. \v 8 Je² cho⁴ta⁴yo⁴ma⁴ tjio¹cao⁴ntsjai²-no³, to⁴nca³ an³ li²coi³ i⁴ coa²te⁴jna³cao⁴ntsjai²-no³. \v 9 Cjai¹nca³ to⁴ncjin² cho⁴ta⁴ judíos tjin¹jin³-le⁴ nca³ Jesús ya⁴ ti¹jna³. A³li² to⁴coi³cjoan² cjoa⁴ ja³ˀai³-ni³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. Cˀoa⁴-ti⁴ ja³ˀai³ co³tsen³-le⁴ je² Lázaro xi³ Jesús qui³si³cja³ˀa¹ya³-ni³le⁴ xi³ cˀen³. \v 10 Cˀoa⁴-sˀin² tsa³cjao¹ya³-ni³ je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³, nca³ cˀoa⁴-ti⁴ me³-le⁴ nca³ si⁴²cˀen³ Lázaro. \v 11 Coi³ nca³ cjai¹nca³ to⁴ncjin² cho⁴ta⁴ judíos qui³, cˀoa⁴ coan³cjain¹-le⁴ tˀa³tsˀe⁴ Jesús xi³ to⁴coi³ cjoa⁴-le⁴ Lázaro. \s1 Jesús fa³ˀa³sˀen³ Jerusalén \r (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40) \p \v 12 Xi³ coan³ nchaon³ cjai¹nca³ to⁴ncjin² cho⁴ta⁴ xi³ ja³ˀai³ je² sˀoi¹-ve⁴ cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹ nca³ Jesús ti¹nčhoa¹ ya⁴ Jerusalén. \v 13 Qui³scoe¹ xca⁴jen¹, ji³tjo³cja³ˀa¹ya³ntia³, nˀion¹ qui³nchja⁴: Viva. Jo¹ to⁴nta³-le⁴ je² xi³ fa³ˀai³ nca³jao³-le⁴ Nai³na¹, je² cho⁴ta⁴ti¹tjon² xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ Israel. \v 14 Jesús qui³sa³co³-le⁴ jnco³ bo¹rro¹ˀnti¹, tsa³cˀe²jna³son²-le⁴ jo³-sˀin² tji¹tˀa³ xon⁴: \v 15 A³li² jcon³-jin²³, tso²ti³-le⁴ Sión, coe⁴-ni³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-li⁴ ti¹nčhoa¹, ti¹jna³son² jnco³ bo¹rro¹ˀnti¹. \v 16 Je² en¹-vi⁴ li²coi³ coan³cho⁴ya³-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús nca³ ti¹tjon². To⁴nca³ cˀia⁴ nca³ qui³sˀe³-le⁴ cjoa⁴je³ya³ Jesús, cˀia⁴² ja³ˀai³tsjen³-le⁴ nca³ cˀoa⁴-sˀin² tji¹tˀa³ xon⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴, cˀoa⁴ nca³ cˀoa⁴-sˀin² qui³si³cao⁴ Jesús. \v 17 Je² cho⁴ta⁴ xi³ ya⁴ tjio¹cao⁴ cˀoa⁴-sˀin² qui³tsjoa³ en¹, jo³-sˀin² nca³ qui³nchja⁴-le⁴ Lázaro ja⁴tsjo¹-le⁴ nca³ qui³si³cja³ˀa¹ya³jin³-ni³le⁴ xi³ cˀen³. \v 18 Coi³ cjoa⁴ nca³ cˀoa⁴-sˀin² to⁴nta³ coan³xco¹-ni³ cho⁴ta⁴ nca³ qui³ co³ya³ntia³-le⁴, nca³ qui³nčhˀoe¹ nca³ qui³tsjoa³ je² choa⁴ je²-vi⁴. \v 19 To⁴nca³ je² cho⁴ta⁴ fariseos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ xi¹ncjin¹: A³ tsi² ˀyao³ nca³ li²jme³ xi³ njen³-no³. Coe⁴-si³sˀin¹ nca³tsˀi³, cjai¹nca³ nta³ fi²tˀa³-le⁴. \s1 Cho⁴ta⁴ griegos va¹sjai³ Jesús \p \v 20 Tjin¹ cˀa³ cho⁴ta⁴ griegos xi³ ji³cho² que³xcon¹ ya⁴ sˀoi¹. \v 21 Je²-vi⁴ˀni³ ji³cho²con³-le⁴ Felipe xi³ tsˀe⁴ Betsaida ya⁴ Galilea, tsa³cˀe¹tsˀoa³-le⁴: Señor, cjai¹nca³ me³-na³jin⁴ nca³ jchai⁴-jin³ Jesús. \v 22 Felipe ja³ˀai³, cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ Andrés. Cˀia⁴ Andrés cao⁴ Felipe cˀoa⁴qui³tso²-le⁴ Jesús. \v 23 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²: Je³ja³ˀai³ hora nca³ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ sˀe⁴-le⁴ cjoa⁴je³ya³. \v 24 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Tsa² je² na⁴xin⁴-le⁴ trigo li²coi³ sca⁴jin³ na³nqui³, cˀoa⁴ tsa² tsi² coi⁴ya¹, to⁴je² cˀoe¹jna³. To⁴nca³ tsa² coi⁴ya¹, a³li² to⁴cˀoa⁴ cji³ to³ xi³ coa⁴-le⁴. \v 25 Je² xi³ tsjoa³que³ ni⁴ma⁴-le⁴, cˀoa⁴-sˀin² si⁴²cha³ ni⁴ma⁴-le⁴, to⁴nca³ je² xi³ ma³jti³que³ ni⁴ma⁴-le⁴ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, cˀoa⁴-sˀin² cˀoe⁴²tjao² ni⁴ma⁴-le⁴ sa³ˀnta³ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². \v 26 Tsa² jnco³ xi³ si¹xa¹-na³, ca²ta³fi²tˀa³-na³. Jña³ nca³ coa²te⁴jna³ nca³ an³, cˀoa⁴-ti⁴ ya⁴ cˀoe¹jna³ je² xi³ si¹xa¹-na³. Tsa² jnco³ xi³ si¹xa¹-na³, je² Nˀai³-na⁴ cjai¹nca³ nta³ cˀoa⁴sje³. \v 27 Ntˀai⁴ cjai¹nca³ fao¹-le⁴ ni⁴ma⁴-na⁴. Jo¹ xian¹³. Nˀai³-na⁴, chˀa⁴sje³ntjai²-nai¹³ je² hora je²-vi⁴, to⁴nca³ coi³ xa¹ ja²ˀai⁴-nia³ je² hora je²-vi⁴. \v 28 Nˀai³-na⁴, chˀa⁴sje³je³yai³ jan³ˀain¹-li⁴. Cˀia⁴ qui³no²ˀya²-ni³le⁴ jnco³ jta⁴ ncˀa³jmi³: Je³tsˀa³sje³je³ya²³ jan³ˀain¹-na⁴, cˀoa⁴ cˀoa⁴-sˀin² cˀoa³sje³je³ya³-nca¹nia³. \v 29 Je² cho⁴ta⁴ xi³ ya⁴ tjio¹cao⁴ qui³nčhˀoe¹, cˀoa⁴qui³tso² nca³ chˀaon⁴. Xi³cˀa³ qui³tso²: A²ncje⁴ xi³ ca²fa¹cao⁴. \v 30 Jesús cˀoi⁴qui³tso²: Je² jta⁴-vi⁴ a³li² tˀa³tsˀan⁴ ja³ˀai³, to⁴nca³ tˀa³tsaon⁴³ nio¹³. \v 31 Ntˀai⁴-vi⁴ ntai⁴ cho¹son²-ni³le⁴ jo³ cjoan³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³. Ntˀai⁴-vi⁴ je² nai⁴² xi³ va³te¹xo³ma³ son³ˀnte³-vi⁴ coi⁴chon³sje³-ni³. \v 32 An³ tsa² tjo¹mi³tjen⁴tˀa³-nia³ na³nqui³, cjoa⁴ˀai¹tˀa³tsˀi³-na³. \v 33 Coi³ cˀoa⁴qui³tso²-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² qui³tso²ya³-ni³ jo³-sˀin² nca³ coi⁴ya¹. \v 34 Cho⁴ta⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Jin⁴-jin⁴ qui³no²ˀya²-lai⁴jin⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³ xi³ cˀoa⁴tso² nca³ Cristo ti¹jna³ nca³ntsjai². A¹-ni³ cˀoi⁴si³-si¹ni³ nca³ ji³, nca³ ma³chjen¹ nca³ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴ tjio¹mi³tjen⁴tˀa³-ni³ na³nqui³. ˀya¹-ni³ je² ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴. \v 35 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: To⁴jo³ ti¹jna³jin³-la²sa³no³ nca³ jon² lˀi¹-vi⁴. Ti⁴mao³ ti⁴ˀa³-ni³ nca³ i³sen³-sa³no³, jme¹-ni³ nca³ tsi² coan⁴njion²-ni³no³. Je² xi³ vˀe¹ma³njion², li²coi³ ve³ jña³ fi². \s1 Cho⁴ta⁴ judíos li²coi³ ma³cjain¹-le⁴ \p \v 36 Ntˀai⁴-vi⁴ ti⁴ˀa³-ni³ nca³ i³sen³-no³, ca²ta³ma³cjain¹-no³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² lˀi¹-vi⁴, jme¹-ni³ nca³ ˀnti¹-le⁴ lˀi¹-ve⁴ coan⁴-si¹nio³. Cˀoi⁴qui³tso² Jesús. Cˀia⁴ qui³, tsa³cˀe²jna³ˀma³-le⁴ nca³tsˀi³. \v 37 Nta³ tsa² cˀoa⁴-sˀin² to⁴tse³ choa⁴ qui³tsjoa³-le⁴, to⁴jo³ li²coi³ coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús, \v 38 jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² coi⁴tjo³son²-ni³ je² en¹-le⁴ Isaías xi³ qui³nchja⁴ya³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹: Señor, ˀya¹-ni³ xi³ coan³cjain¹-le⁴ je² en¹ xi³ ˀmi²yai³⁴-jin⁴. ˀya¹ xi³ coan³tsen³-le⁴ je² čhja³-le⁴ Nai³-na¹. \v 39 Coi³ nca³ li²coi³ coan³cjain¹-le⁴ nca³ nqui²jnco³cˀa² cˀoa⁴qui³tso²-nca¹ni³ Isaías: \v 40 Qui³si³xca⁴ xcon⁴, qui³si³ta²ja³ ni⁴ma⁴-le⁴, jme¹-ni³ nca³ tsi² coan⁴tsen³-ni³le⁴ cao⁴ xcon⁴, nca³ tsi² coan⁴cho⁴ya³jin³-ni³le⁴ ni⁴ma⁴-le⁴, nca³ si⁴²cˀo¹fa³ya³tˀa³-le⁴, cˀoa⁴ nca³ an³ si³nta³ nca³ je². \v 41 Je² cjoa⁴-vi⁴ cˀoa⁴qui³tso² Isaías, cˀia⁴ nca³ tsa³ve³ cjoa⁴je³ya³-le⁴ Nai³-na¹, cˀoa⁴ qui³nchja⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 42 Coi³ cjoa⁴ nta³ tsa² ncjin² cho⁴ta⁴ti¹tjon² coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. To⁴nca³ to⁴coi³ cjoa⁴ nca³ tsa³cjon¹-le⁴ cho⁴ta⁴ fariseos li²coi³ cˀoa⁴cjoan³-sˀin² tsa³ca³co¹ yao³-le⁴ nca³ coan³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Cristo, jme¹-ni³ nca³ tsi² ya⁴ coi⁴chon³sje³-si¹ni³ ya⁴³ ntˀia³ sinagoga. \v 43 Nqui²sa⁴ coan³tsjoa³que³ cjoa⁴je³ya³ xi³ cho⁴ta⁴ tsjoa¹-le⁴ cao⁴-ni³ tsa² cjoa⁴je³ya³ xi³ Ni³na¹ tsjoa¹. \v 44 To⁴nca³ Jesús nˀion¹ qui³nchja⁴, cˀoi⁴qui³tso²: Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, a³li²coi³ tsa² to⁴tˀa³tsˀan⁴ ma³cjain¹-le⁴, to⁴nca³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 45 Je² xi³ ve³-na³, cˀoa⁴²-ti⁴ ve³ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 46 An³ je²ˀe⁴ son³ˀnte³-vi⁴ jo³-ni³ lˀi¹, jme¹-ni³ nca³ nca³tsˀi³-si¹ni³ xi³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, a³li²coi³ jin³njion² coa⁴tio⁴ntsjai². \v 47 Je² xi³ cjoi⁴nčhˀoe¹ en¹-na⁴, cˀoa⁴ tsi² tsa² coan⁴cjain¹-le⁴, an³ a³li²coi³ tsjoa³-le⁴ cjoa⁴ñˀain³. Nca⁴ tsi² tsa² coi³ xa¹ ja²ˀai⁴-nia³ nca³ tsjoa³-le⁴ cjoa⁴ñˀain³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³, to⁴coi³ xa¹ ja²ˀai⁴-nia³ nca³ cˀoa³sje³ntje²³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³. \v 48 Je² xi³ chˀao³que³-na³, cˀoa⁴ tsi² cjoe¹ en¹-na⁴, tjin¹ xi³ tsjoa¹-le⁴ cjoa⁴ñˀain³. Je² en¹ xi³ qui³nchja²³, coi³ xi³ tsjoa¹-le⁴ cjoa⁴ñˀain³ cˀia⁴ nca³ coi⁴cho³cje³tˀa³ ni⁴čhjin³. \v 49 A³li² to⁴ˀan³ xi³ cˀoa⁴-sˀin² qui³nchja²³, to⁴nca³ je² Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³, je² tsa³ca³te¹xo³ma³-na³ jña³-le⁴ xi³ xian¹³, cˀoa⁴ jña³-le⁴ xi³ coi³nchja²³. \v 50 ˀve³-nia¹³ nca³ je² cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴ je² xi³ tsjoa¹ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai². Je² en¹ xi³ nchja²³, cˀoa⁴-sˀin² nchja²³ jo³-sˀin² qui³tso²-na³ Nˀai³-na¹. \c 13 \s1 Jesús va³ne¹jon³ ntso⁴co⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ \p \v 1 Cje³ vi³tjo³-jin²sa³ sˀoi¹ pa²xco⁴. Tjin¹jin³-le⁴ Jesús nca³ je³nčhoa¹čhian³ hora-le⁴ nca³ coi⁴tjo³-ni³ son³ˀnte³, nca³ coai⁴con³-le⁴ Nˀai³-na¹. Jesús tjao²que³ coan³ nca³tsˀi³ xi³ tsˀe⁴ xi³ tjio¹ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, cˀoa⁴-sˀin² tjao²que³ coan³ sa³ˀnta³ xi³ je³tˀa³-ni³. \p \v 2 Cˀia⁴ nca³ je³coan³ tsa³cjen² nca³ njion², je² nai⁴² je³cˀoa⁴-sˀin² qui³sca³ni¹jin³ ni⁴ma⁴-le⁴ Judas, xi³ ˀnti¹-le⁴ Simón Iscariote, nca³ je² xi³ cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús. \v 3 Ve³ Jesús nca³ je² Nˀai³-na¹ cˀoa⁴-sˀin² qui³tsjoa³-le⁴ nca³yi³je³ cjoa⁴ ja⁴ya³ ntsja³, nca³ cˀoa⁴-sˀin² ja³ˀai³-ni³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹, cˀoa⁴-ti⁴ ya⁴ coai⁴con³-le⁴ Ni³na¹. \v 4 Ji³so²tjen⁴tˀa³ ya¹mi²xa⁴ nca³ je³tsa³cjen², tsa³cja³ˀa¹xin² tso⁴nca⁴-le⁴, qui³scoe¹ jnco³ toalla, tsa³cˀe¹cja¹ntia³. \v 5 Cˀia⁴ tsa³cˀe¹ya³ na³nta¹ jnco³ bandeja, tsa³ca³ne¹jon³ ntso⁴co⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. Qui³si³tsje³jon³-ni³ toalla xi³ tji¹cja¹ntia³. \v 6 Cˀia⁴ nca³ ja³ˀai³ ca³tˀa³-le⁴ Simón Pedro, Pedro cˀoi⁴qui³tso⁴-le⁴: Señor, a³ ji³ coa⁴ne²join³ ntso⁴coa³. \v 7 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je² xi³ sˀian³ nca³ an³, li²coi³ ˀyai³ ntˀai⁴-vi⁴, to⁴nca³ coan⁴scan³-ni³ coan⁴cho⁴ya³-li². \v 8 Pedro qui³tso²-le⁴: Li²coi³ cˀia³ coa⁴ne²join³ ntso⁴coa³. Jesús qui³tso²-le⁴: Tsa² tsi² coa³ne³jon³-le²³, li²coi³ sˀe⁴-li² ˀnte³ cao⁴ an³. \v 9 Simón Pedro cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, a³li² to⁴je²-jin² ntso⁴coa³, cˀoa⁴-ti⁴ ntsa⁴ cao⁴ jcoa³. \v 10 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je² xi³ tsa³ca³nco¹ya³, to⁴je² ntso⁴co⁴ xi³ ma³chjen¹-le⁴ nca³ va³ne¹jon³, nca³ je³tsje³ nca³yi³je³. Jon² je³tsje³ cjoaon³, nta³ tsa² tsi² nca³tsˀio³. \v 11 Jesús je³ve³-le⁴con³ ˀya³ xi³ cˀoa⁴-sˀin² cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴. Coi³ cˀoa⁴qui³tso²-ni³: Li²coi³ tsje³ cjoaon³ nca³tsˀio³. \v 12 Cˀia⁴ nca³ je³tsa³ca³ne¹jon³ ntso⁴co⁴, tsa³cˀa³cja¹ tso⁴nca⁴-le⁴, tsa³cˀe²jna³tˀa³-nca¹ni³ ya¹mi²xa⁴, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ ma³cho⁴ya³-no³ xi³ ca²si³cao⁴-no³. \v 13 Jon² Maestro cˀoa⁴ Señor ˀmi²-nao¹³. Cjai¹nca³ nta³ vi³xon¹³, nca³ coi³ nia¹³. \v 14 Ne³-ni³ tsa² an³ xi³ Señor, xi³ Maestro, ca²va³ne³joan²³ ntso⁴co³, cˀoa⁴-ti⁴ jon² ma³chjen¹-no³ nca³ ta⁴ne²jon³-nca³ñao¹³ ntso⁴co⁴ xi²nquio⁴³. \v 15 Cˀoa⁴-sˀin² ca²vˀe³jna²cho⁴ya³-no³ jo³-sˀin² nca³ an³ ca²si³cao⁴-no³. Cˀoa⁴-sˀin² ti⁴cao⁴³ xi²nquio⁴³. \v 16 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ cho⁴ˀnta³ ma³, a³li² je²-jin² ti¹tjon²-le⁴ nai³-le⁴. Ni⁴je²-jin² xi³ qui³ni²ca³sen¹ ti¹tjon²-le⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹ nca³ je². \v 17 Tsa² ˀya³-nio¹³ cjoa⁴ je²-vi⁴, jo¹ to⁴nta³-no³ tsa² cˀoa⁴sˀiaon⁴³. \v 18 A³li² cˀoa⁴-sˀin² nchja²³ xi³ tˀa³tsaon⁴³ nca³tsˀio³. ˀve³nia¹³ jo³ cjoan³ xi³ tsa³cja³ˀa³jian³, to⁴nca³ jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² ca²ta³vi³tjo³son²-ni³ je² xon⁴ Escritura: Je² xi³ cjen²cao⁴-na³ nio⁴xti²la⁴, qui³tsjon²-na³. \v 19 Cˀoa⁴ ti²xin³-no³ ntˀai⁴-vi⁴ to⁴nqui³-ni³ nca³ cˀoa⁴coan⁴, jme¹-ni³ nca³ coan⁴cjain¹-si¹ni³no³ nca³ an³ nia¹³ cˀia⁴ nca³ cˀoa⁴coan⁴. \v 20 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ cjoe¹tjao² xi³ an³ si³ca³sen¹³, an³ xi³ cjoe¹tjao²-na³. Cˀoa⁴ je² xi³ an³ cjoe¹tjao²-na³, cjoe¹tjao² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \s1 Jesús va¹ya³con³ ˀya³ xi³ cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ \r (Mt. 26:20-25; Mr. 14:17-21; Lc. 22:21-23) \p \v 21 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², Jesús aon³ coan³-le⁴, qui³si³qui²xi⁴ya³: Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³, jnco³ xi³ jon² cˀoe⁴²tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 22 Cˀia⁴ nca³ˀi⁴ nca³jan¹ qui³sco²tsen³-le⁴ xi¹ncjin¹ cho⁴ta⁴-le⁴, nca³ tsi² tsa² ve³ ˀya³-ve⁴ xi³ cˀoa⁴tso²-le⁴. \v 23 Jnco³ xi³ ti⁴je²-ni³ cho⁴ta⁴-le⁴, je² xi³ Jesús cjai¹nca³ tjao²que³, ti¹jna³tˀa³-le⁴ Jesús. \v 24 Simón Pedro qui³si³cao⁴ seña, jme¹-ni³ nca³ sco¹na³nqui³-si¹ni³ ˀya³-ni³ xi³ cˀoa⁴tso²-le⁴. \v 25 Cˀia⁴ je² xi³ ti¹jna³tˀa³-le⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, ˀya¹-ni³. \v 26 Qui³nchja⁴ Jesús: Je² ni¹ je² xi³ nio⁴xti²la⁴ ˀnchi⁴ tsjoa³-le⁴. Qui³si³ca³ˀnchi⁴ nio⁴xti²la⁴, qui³tsjoa³-le⁴ Judas Iscariote, ˀnti¹-le⁴ Simón. \v 27 Cˀia⁴ nca³ je³qui³scoe¹ nio⁴xti²la⁴ ˀnchi⁴, cˀoa⁴-sˀin² je² nai⁴² Satanás ja³ˀa³sˀen³jin³-le⁴ Judas. Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je² xi³ nˀiain²³, xi¹ti¹ tˀiain⁴. \v 28 Ni⁴ˀya³-jin² xi³ tjio¹tˀa³ ya¹mi²xa⁴ coan³cho⁴ya³-le⁴ a³-ni³ nca³ cˀoa⁴qui³tso²-ni³le⁴. \v 29 Tjin¹ cˀa³ xi³ qui³si³cja³ˀai³tsjen³ nca³ coi³ nca³ je² Judas xi³ ti¹jna³-le⁴ ˀnti¹ ca²xa⁴taon⁴, coi³ nca³ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ti⁴ntai¹³ jme³-ni³ xi³ ma³chjen¹-na¹ i⁴ sˀoi¹-vi⁴, a³xo⁴ tˀai² jo³ tjin¹-lai⁴ cho⁴ta⁴yo⁴ma⁴. \v 30 Cˀia⁴ nca³ Judas je³qui³scoe¹ nio⁴xti²la⁴, ji³tjo³ nti⁴ton⁴. Je³coan³ njion². \s1 Je² cjoa⁴te¹xo³ma³ cho⁴tse⁴ \p \v 31 Cˀia⁴ nca³ je³ji³tjo³ Judas, cˀoi⁴qui³tso² Jesús: Ntˀai⁴ntai⁴ je³ji³tjo³je³ya³ ˀnti¹-le⁴ cho⁴ta⁴, cˀoa⁴ Ni³na¹ je³ji³tjo³je³ya³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ nca³ je². \v 32 Tsa² Ni³na¹ ji³tjo³je³ya³ xi³ tˀa³tsˀe⁴, cˀoa⁴-ti⁴ Ni³na¹ cˀoa⁴sje³je³ya³ Jesús cao⁴ cjoa⁴je³ya³-le⁴ xi³ ti⁴tsˀe⁴-ni³ Ni³na¹, nti⁴ton⁴ cˀoa⁴sje³je³ya³. \v 33 ˀnti¹xti³, to⁴jo³ ti²jna⁴cao⁴-sa³no³ nqui²jnco³ tjo². Coi⁴jnchi¹sjai³-nao¹³, to⁴nca³ jo³ qui³xin³-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos, cˀoa⁴xin³-no³ ntˀai⁴-vi⁴, jña³ nca³ cjoia¹³, jon² li²coi³ coan⁴ coa⁴nquion¹³. \v 34 Jnco³ cjoa⁴te¹xo³ma³ cho⁴tse⁴ xi³ tsjoa³-no³: Ca²ta³ma³tsjoa³chao³ xi²nquio⁴³. Jo³-sˀin² nca³ an³ coan³tsjoa³que⁴-no³, cˀoa⁴-sˀin² ca²ta³ma³tsjoa³chao³ xi²nquio⁴³. \v 35 Cˀoi⁴-sˀin² scoe⁴ nca³tsˀi³ nca³ jon² nio¹³ cho⁴ta⁴-na⁴, tsa² cˀoa⁴-sˀin² ma³tsjoa³chao³ xi²nquio⁴³. \s1 Jesús va¹ya³con³ nca³ Pedro cˀoe¹jna³ˀma³cao⁴ nca³ je². \r (Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Lc. 22:31-34) \p \v 36 Simón Pedro cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, jña¹ ti³ˀmi³. Jesús qui³tso²-le⁴: Jña³ nca³ cjoia¹³, li²coi³ coan⁴-li² cˀoin¹tjen⁴nqui³-nai¹³ ntˀai⁴-vi⁴, to⁴nca³ coan⁴scan³-ni³ cˀoin¹tjen⁴nqui³-nai¹³. \v 37 Pedro qui³tso²-le⁴: Señor, a¹-ni³ nca³ tsi² coan⁴-na³ cjoi¹tjen⁴nqui³-si¹ni³le²³ ntˀai⁴-vi⁴. Je² ni⁴ma⁴-na⁴ cˀoe³jna²³ xi³ tˀa³tsi⁴. \v 38 Jesús qui³tso²-le⁴: A³ ni⁴ma⁴-li⁴ cˀoe¹jnai³ xi³ tˀa³tsˀan⁴. Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-le²³: Li²coi³ squi¹ˀntia¹ cha¹xi³cha¹ sa³ˀnta³ ji³ coi⁴jna³ˀma³cao⁴-nai¹³ jan² cˀa³. \c 14 \s1 Jesús cao⁴ Nˀai³-na¹ \p \v 1 A³li² aon³-jin² ma³-le⁴ ni⁴ma⁴-no³. Ma³cjain¹-no³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹, cˀoa⁴-ti⁴ ca²ta³ma³cjain¹-no³ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 2 Ya⁴ ntˀia³-le⁴ Nˀai³-na⁴ cjai¹nca³ to⁴tjin¹ ˀnte³. Tsa² tsi² cˀoa⁴tjin¹, cˀoa⁴qui³xin³-no³. Cjoia¹³ tso²cˀoa⁴, cjoi¹ si³nta³chon³-no³ ˀnte³ xi³ tˀa³tsaon⁴³. \v 3 Tsa² cjoia¹³, tsa² si³nta³chon³-no³ ˀnte³, cjoa²ˀai⁴ nqui²ntia³-nia³. Scoe²tjao²-no³ tˀa³tsˀan⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ jon² ya⁴ coi⁴yo³-si¹nio³, jña³ nca³ ti²jna⁴ nca³ an³. \v 4 ˀya³-nio¹³ jña³ nca³ cjoia¹³, cˀoa⁴ ˀya³-nio¹³ ntia⁴². \v 5 Tomás qui³tso²-le⁴: Señor, li²coi³ ˀyai³⁴-jin⁴ jña³ nca³ cˀoin¹³. Jo¹ coan⁴-ni³ˀni³ nca³ jchai⁴-jin⁴ ntia⁴². \v 6 Jesús qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³ xi³ ntia⁴², an³ nia¹³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴, an³ nia¹³ xi³ cjoa⁴vi³jna³chon³. Ni⁴to⁴ˀya³-jin² xi³ fa³ˀai³con²-le⁴ Nˀai³-na¹, tsa² tsian² nca³ an³. \v 7 Tsa² tsa³ˀya³-ni³nao¹³, cˀoa⁴-ti⁴sˀin² tsa³ˀyao³ Nˀai³-na⁴. Va³se²tsˀia⁴-ni³ ntˀai⁴ ˀya³-nio¹³ nca³ je², cˀoa⁴ qui³cho²tsen³-lao⁴³. \v 8 Felipe qui³tso²-le⁴: Señor, ta⁴co²-na³jin⁴ Nˀai³-na¹. To⁴coan⁴-ni³na³jin⁴. \v 9 Jesús qui³tso²-le⁴: A³ to⁴cˀoa⁴² cji³tse³ ti²jna⁴cao⁴-no³, cˀoa⁴ li²coi³ tsa³ˀya³-nai¹³, Felipe. Je² xi³ tsa³ve³-na³ nca³ an³, tsa³ve³ Nˀai³-na¹. A¹-ni³ cˀoa⁴si³-si¹ni³ ta⁴co²-na³jin⁴ Nˀai³-na¹. \v 10 A³ tsi² ma³cjain¹-li² nca³ an³ ti²jna⁴coa⁴ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴ je² Nˀai³-na¹ ti¹jna³cao⁴-na³. Je² en¹ xi³ an³ fa²cao⁴-no³, a³li² to⁴ˀan³ xi³ cˀoa⁴-sˀin² nchja²³, to⁴nca³ je² Nˀai³-na¹ xi³ ti¹jna³cao⁴-na³, je² xi³ cˀoa⁴sˀin¹ je² xa¹-vi⁴. \v 11 Ca²ta³ma³cjain¹-no³ nca³ an³ ti²jna⁴coa⁴ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴ je² Nˀai³-na¹ ti¹jna³cao⁴-na³. Tsa² tsi² cˀoa⁴-sˀin², ca²ta³ma³cjain¹-no³ tˀa³tsˀan⁴ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ je² xa¹ xi³ ti²sˀian³. \v 12 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Je² xi³ ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, je² nca³yi³je³ jo³ nca³ ti²sˀian³, cˀoa⁴-ti⁴sˀin² sˀin⁴² nca³ je², sa³ˀnta³ nqui²sa⁴-sa³ cjoa⁴ˀa³to³ntjai²-le⁴, nca⁴ an³ cjoi¹con³-le⁴ Nˀai³-na¹. \v 13 To⁴jme³-ni³ xi³ si⁴je¹-lao⁴³ Nˀai³-na¹ cao⁴ jan³ˀain¹-na⁴, cˀoa⁴-sˀin² sˀian³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² Nˀai³-na¹ coi⁴tjo³je³ya³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ ˀnti¹-le⁴. \v 14 Tsa² si⁴jao¹³ jme³-ni³ve⁴ cao⁴ jan³ˀain¹-na⁴, an³ cˀoa⁴-sˀian³. \s1 Jesús si¹sˀe³nqui³ Espíritu Santo \p \v 15 Tsa² tsjoa³cha³-nao¹³, ti⁴qui³tjo³son²³ cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴. \v 16 Cˀoa⁴-sˀin² cˀoe³tsˀoa²³-le⁴ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴ je² tsjoa¹ nqui²jnco³-no³ xi³ coa⁴sen⁴cao⁴-no³, jme¹-ni³ nca³ cˀoe¹jna³cao⁴ntsjai²-si¹ni³no³. \v 17 Je² xi³ Nˀai³-na¹ tsjoa¹-no³, je² Espíritu Santo xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, xi³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³-vi⁴ li²coi³ ma³-le⁴ cjoe¹tjao² nca³ tsi² tsa² coi³ ve³, ni⁴ve³xcon³-jin². To⁴nca³ jon² ˀya³xcon³-nio¹³, nca⁴ ti¹jna³cao⁴-no³, cˀoa⁴ cjoa⁴ˀa³sˀen³jin³ ni⁴ma⁴-no³. \v 18 A³li²coi³ si³ca³tio¹jchˀan⁴-no³, cjoa²ˀai⁴con³-no³. \v 19 Nqui²jnco³ tjo², cˀia⁴ son³ˀnte³ li²coi³ ti⁴scoe⁴-ni³na³, to⁴nca³ jon² jcha⁴-nao¹³. Coi³ nca³ ti²jna⁴coan³, cˀoa⁴-ti⁴ jon² coi⁴yo³chon³. \v 20 Cˀoa⁴ coi³ ni⁴čhjin³-ve⁴ jcha⁴-nio¹³ nca³ an³ ti²jna⁴coa⁴ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴ jon² ti³yo³cao⁴-nao¹³, cˀoa⁴ an³ ti²jna⁴cao⁴-no³. \v 21 Je² xi³ tjin¹-le⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴, xi³ si¹qui³tjo³son² coi³ cjoa⁴te¹xo³ma³-vi⁴, je²-vi⁴ xi³ tsjoa³que³-na³. Je² xi³ tsjoa³que³-na³ nca³ an³, cˀoa⁴-sˀin² Nˀai³-na⁴ tsjoa³que³ nca³ je², cˀoa⁴ an³ tsjoa³que⁴ nca³ je². Cˀoa⁴-ti⁴ coa³co³son²tsen³-le⁴ yao³-na⁴. \v 22 Judas, a³li² je² xi³ Iscariote ˀmi², qui³tso²-le⁴: Señor, jme¹ xi³ coan³ nca³ jin⁴ coa⁴co²son²tsen³-na³jin⁴ yao³-li⁴, nca³ tsi² scoe⁴-ni³ nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴. \v 23 Jesús qui³tso²-le⁴: Je² xi³ tsjoa³que³-na³, si⁴²qui³tjo³son² en¹-na⁴. Nˀai³-na⁴ tsjoa³que³ nca³ je², cjoa²ˀai⁴chon³-lai⁴jin⁴, cˀoa⁴ coi⁴yo³coai⁴-jin⁴. \v 24 Je² xi³ tsi² tsjoa³que³-na³, li²coi³ si¹qui³tjo³son² en¹-na⁴. Je² en¹ xi³ qui³no²ˀyao²³ a³li² tsˀan⁴-jian²³, tsˀe⁴ Nˀai³-na¹ xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 25 Je² en¹ xi³ cˀoi⁴sˀin² tsa³cja²cao⁴-no³ nca³ ti²jna⁴jin³-no³. \v 26 Je² Nˀai³-na¹ si⁴²ca³sen¹ nca³jao³-na⁴ je² Espíritu Santo, je² xi³ va³sen¹cao⁴. Je²-vi⁴ xi³ coa⁴co²ya³-no³ nca³yi³je³, cˀoa⁴ si⁴²cja³ˀai³tsjen³-no³ nca³yi³je³ jo³ qui³xin³-no³. \v 27 An³ si³qui³njen³nchˀan¹jian³ ni⁴ma⁴-no³. Jo³-sˀin² nca³ nchˀan¹ ti²jna⁴, cˀoa⁴-sˀin² tsjoa³-no³. A³li² cˀoa⁴-sˀin² si³qui³njen³nchˀan¹jian³ ni⁴ma⁴-no³, jo³-sˀin² tsjoa¹ son³ˀnte³-vi⁴. A³li² aon³-jin² ma³-le⁴ ni⁴ma⁴-no³, a³li² jcon³-jion²³. \v 28 Qui³no²ˀya²-nio¹³ jo³ qui³xin³-no³: Cjoia¹³, cjoa²ˀai⁴con³-nca¹ni³no³. Tsa² coan³tsjoa³cha³-nao¹³, cjai¹nca³ to⁴tsjoa³ coan³-no³, nca⁴ cˀoa⁴qui³xian³ nca³ cjoi¹con³-le⁴ Nˀai³-na¹. Je² Nˀai³-na¹ nqui²sa⁴ ti¹tjon² cao⁴-ni³ tsa² an³. \v 29 Cˀoa⁴qui³xin³-no³ to⁴nqui³-ni³ nca³ cˀoa⁴coan⁴, jme¹-ni³ nca³ coan⁴cjain¹-si¹ni³no³ cˀia⁴ nca³ cˀoa⁴coan⁴. \v 30 A³li²coi³ ti⁴tse³ coi³nchja²cao⁴-ni³no³, nca³ nčhoa¹ je² nai⁴² xi³ va³te¹xo³ma³ son³ˀnte³-vi⁴. To⁴nca³ ni⁴jme³-jin² xi³ tjin¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 31 Cˀoa⁴-sˀin² sˀian³ jo³-sˀin² nca³ Nˀai³-na¹ qui³tsjoa³-na³ cjoa⁴te¹xo³ma³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² ca²ta³ve³-ni³ son³ˀnte³-vi⁴ nca³ tsjoa³que⁴ Nˀai³-na¹. Ti²so⁴tjaon⁴³ cjoian¹. \c 15 \s1 Jesús je² ya¹je³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ \p \v 1 An³ nia¹³ ya¹je³ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, cˀoa⁴ je² Nˀai³-na⁴ xi³ si¹coi²nta⁴. \v 2 Nca³yi³je³ ya¹ntsa⁴ xi³ tsi² tsa² va³-le⁴ to³, fa³ˀa¹xin². Nca³yi³je³ ya¹ntsa⁴ xi³ va³-le⁴ to³, va³te³tˀa³cˀa³, jme¹-ni³ nca³ nqui²sa⁴ to⁴ncjin² to³ coa⁴-si¹ni³le⁴. \v 3 Jon² je³cˀoa⁴-sˀin² coan³tsjao³, xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ je² en¹ xi³ qui³nchja²³-no³. \v 4 Ti⁴yo³cao⁴-nao¹³, cˀoa⁴ an³ coa²te⁴jna³cao⁴-no³. Jo³-ni³ tsa² jnco³ ya¹ntsa⁴ xi³ tsi² tsa² va³-le⁴ to³ nca³ to⁴je², tsa² tsi² ti¹jna³tˀa³nˀion¹ ya¹je³, cˀoa⁴-ti⁴sˀin² li²jme³ xi³ coan⁴ sˀiaon⁴³ nca³ jon², tsa² tsi² cˀoa⁴-sˀin² coi⁴yo³cao⁴-nao¹³. \v 5 An³ nia¹³ ya¹je³, cˀoa⁴ jon² nio¹³ ya¹ntsa⁴. Je² xi³ an³ ti¹jna³cao⁴-na³, cˀoa⁴ an³ ti²jna⁴coa⁴ nca³ je², je²-vi⁴ xi³ cjai¹nca³ to⁴ncjin² to³ va³-le⁴. Li²jme³ xi³ ma³ nˀiaon²³ nca³ jon², tsa² ti³yo³tˀa³xin²-nao¹³. \v 6 Je² xi³ tsi² ti¹jna³cao⁴-na³, cˀoa⁴-sˀin² tjo¹xin² jo³-ni³ tsa² jnco³ ya¹ntsa⁴ xi³ tsi² tsa² jme³ xi³ tsjoa¹, cˀoa⁴ xi¹-ˀni³. Cˀia⁴ sˀe⁴xco¹, sˀe⁴yo³jin³ lˀi¹, cˀoa⁴ ti²-ˀni³. \v 7 Tsa² an³ ti³yo³cao⁴-nao¹³, cˀoa⁴ tsa² en¹-na⁴ tjin¹jin³-no³, nca³yi³je³ xi³ me³-no³, ti⁴jao¹³, cˀoa⁴-sˀin² coi⁴tjo³son²-no³. \v 8 Coi³-vi⁴ xi³ cˀoa⁴-sˀin² vˀa³sje³je³ya³ Nˀai³-na⁴, nca³ cˀoa⁴-sˀin² to⁴ncjin² to³ coa⁴-no³. Cˀoa⁴-sˀin² jcha⁴qui²xi⁴-no³ nca³ cho⁴ta⁴-na⁴ mao³. \v 9 Jo³-sˀin² nca³ tsjoa³que³-na³ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴-sˀin² tsjoa³que⁴-no³. Ti⁴yo³cao⁴³ cjoa⁴tsjoa³cha³-na⁴. \v 10 Tsa² si⁴qui³tjo³son²³ cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴, coi⁴yo³cao⁴³ cjoa⁴tsjoa³cha³-na⁴, jo³-sˀin² nca³ an³ qui³si³qui³tjo³soan²³ je² cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴ Nˀai³-na⁴, cˀoa⁴ ti²jna⁴coa⁴ cjoa⁴tsjoa³cha³-le⁴. \v 11 Je² en¹-vi⁴ tsa³cja²cao⁴-no³, jme¹-ni³ nca³ je² cjoa⁴tsjoa³-na⁴ sˀe⁴jna³jin³-si¹ni³ ni⁴ma⁴-no³, cˀoa⁴ je² cjoa⁴tsjoa³-no³ coan⁴tse³ya³-si¹ni³. \v 12 Je²-vi⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴: Ca²ta³ma³tsjoa³chao³ xi²-nquio⁴³, jo³-sˀin² tsjoa³que⁴-no³ nca³ an³. \v 13 Li²ˀya³-sa³ xi³ nqui²sa⁴ tsjoa³que³ jo³-ni³ jnco³ xi³ tsjoa¹ntjai² ni⁴ma⁴-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ mi²yo⁴-le⁴. \v 14 Jon² nio¹³ mi²yo⁴-na⁴, tsa² cˀoa⁴-sˀin² sˀiaon⁴³ nca³yi³je³ jo³-sˀin² vˀe³ne²³-no³. \v 15 Li²coi³ ti⁴cho⁴ˀnta³-na⁴ xin¹-ni³no³, nca⁴ je² cho⁴ˀnta³ li²coi³ ve³ jme³ xi³ sˀin¹ nai³-le⁴. To⁴nca³ mi²yo⁴-na⁴ qui³xin³-no³, nca⁴ cˀoa⁴-sˀin² qui³xin³ya³-no³ nca³yi³je³ cjoa⁴ xi³ qui³nčhˀoe³-le⁴ Nˀai³-na⁴. \v 16 A³li² jon²-jion²³ qui³chjoe¹jin³-nao¹³, to⁴nca³ an³ qui³scoe²jin³-no³ nca³ jon². Qui³si³qui³ncha²nta³-no³, jme¹-ni³ nca³ coa⁴nquin¹-nio³, cˀoa⁴ nta³ si⁴xa¹-si¹nio³, cˀoa⁴ je² xa¹-no³ sa⁴tio²-si¹ni³, jme¹-ni³ nca³ Nˀai³-na¹ tsjoa¹-ni³no³ nca³yi³je³ xi³ ni²je¹-lao⁴³ cao⁴ jan³ˀain¹-na⁴. \v 17 Je²-vi⁴ xi³ cˀoa⁴-sˀin² vˀe³ne²³-no³: Ca²ta³ma³tsjoa³chao³ xi²nquio⁴³. \s1 Cho⁴ta⁴son³ˀnte³ jti³que³ Jesús cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ \p \v 18 Tsa² cho⁴ta⁴son³ˀnte³ jti³que³-no³, ˀya³-nio¹³ nca³ an³ ti¹tjon² coan³jti³que³-na³. \v 19 Tsa² i⁴ tsaon⁴³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, je² cho⁴ta⁴son³ˀnte³ tsjoa³que³ xi³ tsˀe⁴. To⁴nca³ jon² li²coi³ i⁴ tsaon⁴³, to⁴sa³ an³ qui³scoe²jin³-ni³no³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³. Coi³ nca³ jti³que³-ni³no³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³-vi⁴. \v 20 Nta³ ca²ta³fa³ˀai³tsjen³-no³ je² en¹ xi³ qui³xin³-no³: Je² xi³ cho⁴ˀnta³ ma³, a³li² je²-jin² ti¹tjon²-le⁴ nai³-le⁴. Tsa² an³ chˀao³ qui³si³cao⁴-na³, cˀoa⁴-ti⁴ jon² chˀao³ si⁴²cao⁴-no³. Tsa² qui³si³qui³tjo³son² en¹-na⁴, cˀoa⁴-ti⁴ si⁴²qui³tjo³son² tsaon⁴³. \v 21 To⁴ña³qui³ cˀoa⁴-sˀin² si⁴²cao⁴-no³ xi³ to⁴tˀa³tsˀan⁴, nca⁴ tsi² tsa² coi³ ve³xcon³ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. \v 22 Tsa² tsi² je²ˀe⁴, cˀoa⁴ tsa² tsi² tsa² tsa³cja³coa⁴, a³li²coi³ je¹ tjin¹-le⁴ˀni³. To⁴nca³ ntˀai⁴-vi⁴ ntai⁴ li²jme³ xqui³ tjin¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je¹-le⁴. \v 23 Je² xi³ an³ jti³que³-na³, cˀoa⁴-ti⁴ jti³que³ Nˀai³-na⁴. \v 24 Tsa² tsi² cˀoa⁴qui³sˀian³ jin³-le⁴ nca³ je², je² cjoa⁴ xi³ ni⁴ˀya³-jin²sa³ cˀoa⁴qui³sˀin³, a³li²coi³ je¹ tjin¹-le⁴ˀni³. To⁴-nca³ je³tsa³ve³-na³jin⁴, cˀoa⁴ coan³jti³que³-na³jin⁴ an³ cao⁴ Nˀai³-na⁴. \v 25 Cˀoa⁴-sˀin² ca²ta³vi³tjo³son²-ni³ je² en¹ xi³ tji¹tˀa³ je² cjoa⁴te¹xo³ma³-le⁴: Tsi² tsa² jme³ cjoa⁴ xi³ tjin¹ nca³ cˀoa⁴-sˀin² coan³jti³que³-na³. \v 26 To⁴nca³ cˀia⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹ je² xi³ va³sen¹cao⁴, xi³ an³ si³ca³sen¹³-no³ tˀa³tsˀe⁴ Nˀai³-na¹, je² Espíritu Santo xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, xi³ ya⁴ fa³ˀai³-ni³ Nˀai³-na¹, je² xi³ tsjoa¹ en¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 27 Cˀoa⁴-ti⁴ jon² cˀoao⁴³ en¹-no³ nca⁴ cˀoa⁴-sˀin² ti³yo³cao⁴-nao¹³ jo³ sa³ˀnta³ nca³ ti¹tjon². \c 16 \p \v 1 Je² cjoa⁴-vi⁴ tsa³cja³cao⁴-no³, jme¹-ni³ nca³ tsi² tsao⁴tˀa³xin²-si¹nio³. \v 2 Cˀaon⁴sje³-no³ ntˀia³ sinagoga. Cjoa⁴ˀai¹ hora cˀia⁴ nca³ to⁴ˀya³-ni³ xi³ si⁴²cˀen³-no³ si⁴²cja³ˀai³tsjen³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² si⁴²xa¹-le⁴ Ni³na¹. \v 3 Je²-vi⁴ cjoa⁴ cˀoa⁴si⁴²cao⁴-no³, nca⁴ tsi² tsa² ve³xcon³ Nˀai³-na¹ cao⁴ an³. \s1 Je² xa¹ xi³ sˀin¹ Espíritu Santo \p \v 4 Cˀoa⁴qui³xin³-no³ je² cjoa⁴-vi⁴, jme¹-ni³ nca³ cjoa⁴ˀai¹tsjen³-si¹ni³no³ nca³ je³cˀoa⁴qui³xin³-no³, cˀia⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹ hora je²-ve⁴. A³li²coi³ cˀoa⁴qui³xin³-no³ nca³ ti¹tjon², nca⁴ an³ tsa³ca²te⁴jna³cao⁴-no³. \v 5 To⁴nca³ je³ti²fi³con³-le⁴ je² xi³ qui³si³ca³sen¹-na³. Ni⁴ˀya³-jin² xi³ jon² xi³ tso²-na³: Jña¹ ti³ˀmi³. \v 6 To⁴nca³ cjai¹nca³ to⁴va³-le⁴ ni⁴ma⁴-no³, nca⁴ tsa³cja³cao⁴-no³ je² cjoa⁴-vi⁴. \v 7 Cˀoa⁴ ti²xin³-no³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴: Cjai¹nca³ to⁴ma³chjen¹-no³ nca³ an³ cjoia¹³. Tsa² tsi² tsa² cjoia¹³, li²coi³ cjoa⁴ˀai¹con³-no³ je² xi³ va³sen¹cao⁴. Tsa² an³ cjoia¹³, si³ca³sen¹³-no³ je² xi³ va³sen¹cao⁴. \v 8 Cˀia⁴ nca³ je² cjoa⁴ˀai¹, cˀoa⁴-sˀin² si⁴²qui²xi⁴ya³-le⁴ cho⁴ta⁴son³ˀnte³-vi⁴ je¹-le⁴, cˀoa⁴ si⁴²qui²xi⁴ya³-le⁴ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ tjin¹-na³, cˀoa⁴ si⁴²qui²xi⁴ya³-le⁴ nca³ sˀe⁴nta³jin³ cjoa⁴. \v 9 Si⁴²qui²xi⁴ya³-le⁴ je¹-le⁴, nca⁴ tsi² tsa² ma³cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 10 Si⁴²qui²xi⁴ya³-le⁴ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ tjin¹-na³, nca⁴ cjoi¹con³-le⁴ Nˀai³-na⁴, cˀoa⁴ li²coi³ ti⁴jcha⁴-ni³nao¹³. \v 11 Si⁴²qui²xi⁴ya³-le⁴ nca³ sˀe⁴nta³jin³ cjoa⁴, nca⁴ je² nai⁴² xi³ va³te¹xo³ma³ son³ˀnte³-vi⁴ ti¹jna³ne²-le⁴ cjoa⁴ñˀain³. \v 12 To⁴jo³ tjin¹-sa³na³ cjoa⁴ xi³ cˀoa⁴xin³-no³, to⁴nca³ ntˀai⁴-vi⁴ li²coi³ coan⁴cho⁴ya³-no³. \v 13 Cˀia⁴ nca³ cjoa⁴ˀai¹ je² Espíritu Santo xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, je² xi³ si⁴²qui³ncha¹ya³ntia³-no³ nca³yi³je³ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, nca⁴ tsi² tsa² to⁴je² xi³ cˀoa⁴-sˀin² coi⁴nchja⁴, to⁴cˀoa⁴-sˀin² coi⁴nchja⁴ jña³-le⁴ xi³ cjoi⁴nčhˀoe¹, cˀoa⁴-sˀin² si⁴²cji³nčhˀoe¹-no³ jme³-sa³ni³ cjoa⁴ xi³ cjoa⁴ˀai¹. \v 14 Je² xi³ cˀoa⁴sje³je³ya³-na³, nca⁴ scoe¹ xi³ tsˀan⁴, cˀoa⁴ si⁴²cji³nčhˀoe¹-no³. \v 15 Je² nca³yi³je³ xi³ tjin¹-le⁴ Nˀai³-na¹, tsˀan⁴ nia¹³. Coi³ cˀoa⁴ca²xin³-nia³ nca³ scoe¹ xi³ tsˀan⁴, cˀoa⁴ si⁴²cji³nčhˀoe¹-no³. \s1 Cjoa⁴va³ cjoa⁴tsjoa³ coan⁴ \p \v 16 Jnco³ tjo², cˀia⁴ li²coi³ ti⁴jcha⁴-ni³nao¹³. Nqui²jnco³ tjo², cˀia⁴ jcha⁴-nao¹³, nca⁴ cjoi¹con³-le⁴ Nˀai³-na¹. \v 17 Cˀia⁴ cˀa³ cho⁴ta⁴-le⁴ tsa³cja¹cao⁴ xi¹ncjin¹: Jme¹-ni³ xo⁴ tso²-le⁴vi⁴. Jnco³ tjo², cˀia⁴ li²coi³ ti⁴jcha⁴-ni³nao¹³. Nqui³jnco³ tjo², cˀia⁴ jcha⁴-nao¹³, nca⁴ cjoi¹con³-le⁴ Nˀai³-na¹. \v 18 Cˀoi⁴qui³tso²: Jme¹-ni³ xo⁴ tso²-le⁴ve⁴: Jnco³ tjo². Li²coi³ ma³cho⁴ya³-na¹ jo³ tso². \v 19 Tsen³ coan³-le⁴ Jesús nca³ me³-le⁴ nca³ sco¹na³nqui³-le⁴, cˀoa⁴ qui³tso²-le⁴: A³ cho¹na³nqui³-lao⁴³ xi²nquio⁴³ jo³ ca²xian³: Jnco³ tjo², cˀia⁴ li²coi³ ti⁴jcha⁴-ni³nao¹³. Nqui²jnco³ tjo², cˀia⁴ jcha⁴-nao¹³. \v 20 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³: Cjai¹nca³ to⁴chi¹ˀntao¹³, jo³ to⁴coan⁴va³-no³, to⁴nca³ je² son³ˀnte³ cjai¹nca³ to⁴tsjoa³ coan⁴-le⁴. Nta³ tsa² jon² va³ coan⁴-no³, je² cjoa⁴va³-no³ cjoa⁴tsjoa³ coan⁴. \v 21 Cˀia⁴ nca³ jnco³ chjon⁴² vˀe¹ ˀnti¹, tse³ cjoa⁴ñˀain³ vˀe¹-ni³, nca⁴ je³ja³ˀai³ hora-le⁴. To⁴nca³ cˀia⁴ nca³ je³tsa³cˀe¹ ˀnti¹, li²coi³ ti⁴fa³ˀai³tsjen³-ni³le⁴ je² cjoa⁴ñˀain³ xi³ ca²fa³ˀa³to³. To⁴cjoa⁴tsjoa³ xi³ tjin¹-le⁴ nca³ jnco³ cho⁴ta⁴ ca²tsin³ i⁴ son³ˀnte³. \v 22 Cˀoa⁴-ti⁴ jon² cjoa⁴qui²xi⁴ cjai¹nca³ va³-no³ ntˀai⁴-vi⁴, to⁴nca³ scoe³ nqui²jnco³cˀa²-no³. Cjai¹nca³ coan⁴tsjoa³-le⁴ ni⁴ma⁴-no³. Ni⁴ˀya³-jin² xi³ cjoa⁴ˀa²xin²-no³ cjoa⁴tsjoa³-no³. \v 23 Cˀia⁴ ni⁴čhjin³-ve⁴ ni⁴jme³-jin² xi³ cho⁴na³nqui³-nao¹³. Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-no³, to⁴jme³-ni³ xi³ si⁴je¹-lao⁴³ Nˀai³-na¹ cao⁴ jan³ˀain¹-na⁴, je² tsjoa¹-no³. \v 24 Sa³ˀnta³ ntˀai⁴-vi⁴ ni⁴jme³-jin² xi³ ti³ma³ni²jao¹³ cao⁴ jan³ˀain¹-na⁴. Ti⁴jao¹³, cˀoa⁴-sˀin² cˀoai⁴-no³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² cjoa⁴tsjoa³-no³ coan⁴tse³ya³-si¹ni³. \s1 Jesús tso²: An³ je³qui³si³qui³njen³-le⁴ son³ˀnte³ \p \v 25 Je² en¹ tsa³cja³cao⁴-ni³no³ cao⁴ cjoa⁴xco¹son². Cjoa⁴ˀai¹ hora cˀia⁴ nca³ tsi² tsa² ti⁴cjoa²cao⁴-ni³no³ cao⁴ cjoa⁴xco¹son², to⁴nca³ si³cji³nčhˀoe¹tsen³-no³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Ni³na¹. \v 26 Cˀia⁴ ni⁴čhjin³-ve⁴ si⁴jao¹³ cao⁴ jan³ˀain¹-na⁴. A³li²coi³ cˀoa⁴xin³-no³ nca³ an³ cˀoe³tsˀoa²³-le⁴ Nˀai³-na¹ xi³ tˀa³tsaon⁴³. \v 27 Ti⁴je²-ni³ Nˀai³-na¹ tsjoa³que³-no³ nca⁴ je³coan³tsjoa³cha³-nao¹³, cˀoa⁴ je³coan³cjain¹-no³ nca³ ya⁴ ji²tjo⁴-nia³ Ni³na¹. \v 28 Ji²tjo⁴-nia³ Nˀai³-na¹, ja²ˀa⁴sˀen³ son³ˀnte³. Cˀoe³jna²³-nia³ son³ˀnte³, cjoi¹con³-le⁴ Nˀai³-na¹. \v 29 Cho⁴ta⁴-le⁴ qui³tso²-le⁴: Coe⁴-ni³ ntˀai⁴-vi⁴, ti³no²cjoa⁴tsain³. Ni⁴jme³-jin² cjoa⁴xco¹son² si³. \v 30 Je³ˀyai³⁴-jin⁴ ntˀai⁴ nca³ ji³ ni¹³ xi³ ˀyai³ nca³yi³je³, li²coi³ ma³chjen¹-li² nca³ ˀya³ xi³ sco¹na³nqui³-li². Cˀoa⁴-sˀin² ma³cjain¹-na³jin⁴ nca³ ji²tjo⁴-ni³ Ni³na¹. \v 31 Jesús qui³tso²-le⁴: A³ ma³cjain¹-no³ ntˀai⁴. \v 32 Coe⁴-ni³ cjoa⁴ˀai¹ hora, cˀoa⁴ je³ja³ˀai³, cˀia⁴ nca³ jnco¹jnco¹³ tsao⁴va³-nio³ jña³ nca³ tsaon⁴³. To⁴ˀan³ si⁴cˀe¹jna³-nao¹³. To⁴nca³ li² to⁴ˀan³-jin² ti²jna⁴, nca⁴ je² Nˀai³-na¹ ti¹jna³cao⁴-na³. \v 33 Je² cjoa⁴-vi⁴ je³qui³xin³-no³, jme¹-ni³ nca³ cao⁴ an³ coi⁴njen³nchˀan¹jin³-si¹ni³no³. I⁴ son³ˀnte³-vi⁴ cjoa⁴ñˀain³ chja⁴ˀao²³, to⁴nca³ ca²ta³ma³nˀion¹-ta³con²³. An³ je³qui³si³qui³njen³-le⁴ son³ˀnte³. \c 17 \s1 Jesús vˀe¹tsˀoa³ntjai² cho⁴ta⁴-le⁴ \p \v 1 Je² en¹-vi⁴ qui³nchja⁴ Jesús, qui³sco²tsen³ncˀa³, cˀoi⁴qui³tso²: Nˀai³, je² hora je³ji³cho²ca³, chˀa⁴sje³je³yai³ ˀnti¹-li⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ ˀnti¹-li⁴ cˀoa⁴sje³je³ya³-ni³li². \p \v 2 Jo³-sˀin² nca³ tsa³cˀai²-lai⁴ cjoa⁴te¹xo³ma³ xi³ tˀa³tsˀe⁴ nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴, jme¹-ni³ nca³ tsjoa¹-si¹ni³le⁴ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai² nca³tsˀi³ xi³ tsa³cˀai²-lai⁴. \v 3 Je² xi³ cjoa⁴vi³jna³chon³ nca³ntsjai², nca³ cˀoa⁴-sˀin² scoe⁴-li² xi³ to⁴jnco³ ji³ Ni³na¹ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴, cˀoa⁴ scoe⁴ Jesucristo je² xi³ qui³ni²ca³sain¹³. \v 4 An³ tsˀa³sje³je³ya³-le²³ i⁴ son³ˀnte³. Je³qui³si³jncoa³ je² xa¹ xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³. \v 5 Ntˀai⁴-vi⁴ Nˀai³, cˀoa⁴-sˀin² chˀa⁴sje³je³ya³-nai¹³ ya⁴tˀa³-li⁴ nca³ ji³, cao⁴ je² cjoa⁴je³ya³-ve⁴ xi³ qui³sˀe³-na³ cˀia⁴ nca³ tsa³ca²te⁴jna³tˀa³-le²³ cˀia⁴ nca³ cje³ tsin²-jin² son³ˀnte³. \v 6 Je² cho⁴ta⁴ xi³ tsa³cˀai²-nai¹³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, an³ tsa³ca³co³son²tsen³-le⁴ jo³ cjoain³ nca³ ji³. Tsi⁴ ni¹³, cˀoa⁴ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³. Qui³si³qui³tjo³son² en¹-li⁴. \v 7 Ntˀai⁴-vi⁴ je³tsa³ve³ nca³ nca³yi³je³ cjoa⁴ xi³ tsa³cˀai²-nai¹³ tsi⁴ ni¹³. \v 8 Nca⁴ je² en¹ xi³ tsa³cˀai²-nai¹³ cˀoa⁴-sˀin² qui³tsjoa³-le⁴, cˀoa⁴ je² qui³scoe¹. Tsa³ve³ nca³ cjoa⁴qui²xi⁴ nca³ ja²ˀai⁴-nia³ xi³ tˀa³tsi⁴. Cˀoa⁴-sˀin² coan³cjain¹-le⁴ nca³ ji³ qui³ni²ca³sen¹-nai¹³. \v 9 An³ vˀe³tsˀoa³ntje²³ nca³ je². A³li² je² cho⁴ta⁴son³ˀnte³-vi⁴ vˀe³tsˀoa³ntje²³, to⁴je² cho⁴ta⁴ xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³, nca⁴ je² xi³ tsi⁴. \v 10 Je² nca³tsˀi³ xi³ tsˀan⁴, tsi⁴ ni¹³. Cˀoa⁴ je² xi³ tsi⁴, tsˀan⁴ nia¹³. Ji²tjo⁴je³ya³-nia¹³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴. \v 11 Li²coi³ ti⁴ˀi⁴ ti²jna⁴-nia³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, to⁴nca³ je² i⁴ tjio¹ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴. An³ cjoi¹con³-le²³ nca³ ji³. Nˀai³tsje³, nta³ ti⁴ca³tio²tjoa²nqui³ nca³nˀion¹-li⁴ je² xi³ cao⁴ jan³ˀain¹-li⁴ tsa³cˀai²-nai¹³. \v 12 Cˀia⁴ nca³ tsa³ca²te⁴jna³coa⁴ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, an³ qui³si³ca³tio²tjoa²³ cao⁴ jan³ˀain¹-li⁴. Je² xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³, cˀoa⁴-sˀin² qui³si³coi²nta⁴. Ni⁴jnco³-jin² qui³cha³, to⁴je² xi³ cjoe⁴tˀa³ ni⁴čhjin³-le⁴ cha⁴ nca³ntsjai², jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² ca²ta³vi³tjo³son²-ni³ je² xon⁴ Escritura. \v 13 To⁴nca³ ntˀai⁴-vi⁴ cjoi¹con³-le²³. Je² en¹-vi⁴ xi³ nchja²³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² coan⁴tse³ya³-si¹ni³ je² cjoa⁴tsjoa³-na⁴ ja⁴jin³ ni⁴ma⁴-le⁴. \v 14 An³ qui³tsjoa³-le⁴ en¹-li⁴. Je² cho⁴ta⁴son³ˀnte³ coan³jti³que³ cho⁴ta⁴-na⁴, nca⁴ li² tsˀe⁴ son³ˀnte³-jin², jo³-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ an³ li² tsˀe⁴ son³ˀnte³-jian²³. \v 15 A³li²coi³ vˀe³tsˀoa²³-nia³ nca³ cha³ˀa²xin²-lai⁴ son³ˀnte³ cho⁴ta⁴-na⁴. To⁴coi³ xi³ vˀe³tsˀoa³ntje²³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² si⁴coi²ntai⁴, jme¹-ni³ nca³ je² xi³ tsˀen⁴ li²coi³ si⁴²cao⁴-si¹ni³. \v 16 A³li² tsˀe⁴ son³ˀnte³-jin², jo³-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ an³ li² tsˀe⁴ son³ˀnte³-jian²³. \v 17 Ti⁴ca³tio²nta³tsjai³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ cjoa⁴qui²xi⁴-li⁴. Je² en¹-li⁴ xi³ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴. \v 18 Jo³-sˀin² nca³ qui³ni²ca³sen¹-nai¹³ nca³ an³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, cˀoa⁴-ti⁴sˀin² qui³si³ca³sen¹³ je² cho⁴ta⁴-na⁴ i⁴ son³ˀnte³. \v 19 Xi³ tˀa³tsˀe⁴ cˀoa⁴-sˀin² vˀe²jna⁴nta³tsje³-le⁴ yao³-na⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ je² ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ coa⁴tio²nta³tsje³-si¹ni³. \v 20 A³li² tsa² to⁴je² cho⁴ta⁴-vi⁴ xi³ vˀe³tsˀoa³ntje²³, to⁴nca³ cˀoa⁴-ti⁴ vˀe³tsˀoa³ntje²³ je² xi³ coan⁴cjain¹-le⁴ xi³ tˀa³tsˀan⁴, xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ en¹-le⁴ je² cho⁴ta⁴-vi⁴, \v 21 jme¹-ni³ nca³ to⁴jnco³ coan⁴-si¹ni³ nca³tsˀi³, jo³-ni³ nca³ ji³, Nˀai³, ti³jna³cao⁴-nai¹³, cˀoa⁴ an³ ti²jna⁴cao⁴-le²³. Cˀoa⁴-ti⁴ je² to⁴jnco³ ca²ta³tio²cao⁴-na¹, jme¹-ni³ nca³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³ coan⁴cjain¹-si¹ni³le⁴ nca³ ji³ qui³ni²ca³sen¹-nai¹³. \v 22 Je² cjoa⁴je³ya³ xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³, cˀoa⁴-ti⁴sˀin² qui³tsjoa³-le⁴, jme¹-ni³ nca³ to⁴jnco³ coan⁴-si¹ni³ jo³-ni³ tsa² ña¹ to⁴jnco³ ma³-nia³². \v 23 An³ ti²jna⁴coa⁴ je² cho⁴ta⁴-na⁴, cˀoa⁴ ji³ ti³jna³cao⁴-nai¹², jme¹-ni³ nca³ ña³qui³ to⁴jnco³ coan⁴-si¹ni³, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² scoe⁴-si¹ni³ cho⁴ta⁴son³ˀnte³ nca³ ji³ qui³ni²ca³sen¹-nai¹³, cˀoa⁴ nca³ ji³ coan³tsjoa³chai³ nca³ je², jo³-sˀin² nca³ cˀoa⁴-ti⁴ coan³tsjoa³cha³-nai¹³ nca³ an³. \v 24 Nˀai³, coi³ xi³ me³-na³, nca³ je² cho⁴ta⁴ xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³, cˀoa⁴-ti⁴ ya⁴ coa⁴tio⁴cao⁴-na³ jña³ nca³ an³ ti²jna⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² scoe⁴-si¹ni³ cjoa⁴je³ya³-na⁴ xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³, nca⁴ coan³tsjoa³cha³-nai¹³ to⁴nqui³-ni³ nca³ cje³ sˀe³nta³-jin² son³ˀnte³. \v 25 Nˀai³ xi³ tjin¹-li² cjoa⁴qui²xi⁴, cho⁴ta⁴son³ˀnte³-vi⁴ li²coi³ tsa³ve³-li², to⁴nca³ an³ tsa³ˀve³-le²³. Cˀoa⁴-ti⁴ je² cho⁴ta⁴-na⁴vi⁴ tsa³ve³ nca³ ji³ qui³ni²ca³sen¹-nai¹³. \v 26 Je² cho⁴ta⁴-vi⁴ an³ tsa³ca³co³son²tsen³-le⁴ jo³ cjoain³ nca³ ji³. To⁴jo³ cˀoa⁴-la²sˀin² coa³co³son²tsen³ nqui²sa⁴-le⁴, jme¹-ni³ nca³ sˀe⁴-si¹ni³le⁴ cjoa⁴tsjoa³cha³, jo³-sˀin² nca³ coan³tsjoa³cha³-nai¹³, cˀoa⁴ an³ coa²te⁴jna³jian³ ni⁴ma⁴-le⁴. \c 18 \s1 Cho⁴ta⁴ tsoa³ Jesús \r (Mt. 26:30, 47-56; Mr. 14:26, 43-50; Lc. 22:39, 47-53) \p \v 1 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso² Jesús nca³yi³je³ je² en¹-vi⁴, qui³cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ncoa³nta¹-ni³ xo⁴nca¹ Cedrón, jña³ nca³ cji³ tso³jmi²ntje². Ya⁴ ja³ˀa³sˀen³ Jesús cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. \p \v 2 Cˀoa⁴-ti⁴ Judas, je² xi³ tsa³cˀe¹tˀain³ na⁴jmi¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ Jesús, ve³ je² ˀnte³-ve⁴, nca⁴ ncjin² cˀa³ coan³ña³ ya⁴-ve⁴ Jesús cao⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. \v 3 Judas cao⁴ ncjin² so³nta²do⁴, cao⁴ policía xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³, cao⁴ cho⁴ta⁴ fariseos, ja³ˀai³ ya⁴-ve⁴. Yˀa³ linterna cao⁴ lˀi¹ni³cha³ cao⁴ qui⁴cha⁴. \v 4 Jesús je³tjin¹jin³-le⁴ nca³yi³je³ cjoa⁴ xi³ cjoa⁴ˀai¹ne²-le⁴, ji³tjo³ ti¹tjon², cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: ˀya¹-ni³ xi³ vi³jnchi³sjao³. \v 5 Cho⁴ta⁴ qui³tso²-le⁴: Je² Jesús xi³ Nazaret tsˀe⁴. Jesús qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³. Judas, je² xi³ qui³sca³ni¹tˀa³ Jesús, cˀoa⁴-ti⁴ ya⁴ ti¹jna³cao⁴ cho⁴ta⁴ncjin²-ve⁴. \v 6 Cˀia⁴ nca³ Jesús qui³tso²-le⁴: An³ nia¹³, cho⁴ta⁴-ve⁴ qui³-ni³ ya¹tsˀin⁴, qui³tsao³ tˀa³na³nqui³. \v 7 Cˀia⁴ Jesús ti⁴qui³sco²na³nqui³-nca¹ni³le⁴: ˀya¹-ni³ xi³ vi³jnchi³sjao³. Cˀoa⁴ cho⁴ta⁴-ve⁴ qui³tso²: Je² Jesús xi³ Nazaret tsˀe⁴. \v 8 Qui³nchja⁴ Jesús: Je³cˀoa⁴ca²xin³-no³ nca³ an³ nia¹³. Tsa² an³ xi³ vi³jnchi³sjai³-nao¹³, ca²ta³fi² je² cho⁴ta⁴ je²-vi⁴. \v 9 Cˀoa⁴qui³tso² jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-sˀin² coi⁴tjo³son²-si¹ni³ en¹ xi³ qui³nchja⁴: Je² xi³ ji³ tsa³cˀai²-nai¹³, ni⁴jnco³-jin² qui³si³cha²³. \v 10 Cˀia⁴ Simón Pedro tsa³cˀa³sje³ qui⁴cha⁴nto³-le⁴, qui³si³qui²ˀaon³ jnco³ cho⁴ˀnta³-le⁴ na⁴ˀmi³ti¹tjon². Tsa³ca³te³tˀa³ xo⁴ño³ nca³qui²xi⁴. Malco ˀmi² cho⁴ˀnta³-ve⁴. \v 11 Cˀia⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Pedro: Qui⁴cha⁴nto³-li⁴ve⁴ cha⁴ni²sˀen³-ni³ čhjoa⁴-le⁴. Je² cho⁴tsin¹cjoa⁴ñˀain³ xi³ je² Nˀai³-na¹ qui³tsjoa³-na³, a³ tsi² scˀoia⁴. \s1 Jesús ti¹jna³ nqui³xcon⁴ Anás \r (Mt. 26:57-66, 69-70; Mr. 14:53-68; Lc. 22:54-57, 66-71) \p \v 12 Cˀia⁴ so³nta²do⁴ cao⁴ nai³-le⁴ cao⁴ je² policía-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos qui³tsoa³ Jesús, tsa³ca¹nˀion¹. \v 13 Ya⁴ ti¹tjon² qui³cao⁴-le⁴ Anás, je² nˀai³cha¹-le⁴ Caifás, je² xi³ na⁴ˀmi³ti¹tjon² coi³ no¹-ve⁴. \v 14 Je² Caifás xi³ tsa³qui³ncha¹ˀa³ cho⁴ta⁴ judíos, nca³ cjai¹nca³ ma³chjen¹ nca³ jnco³ cho⁴ta⁴ coi⁴ya¹ntjai² na⁴xi⁴na³nta¹. \v 15 Je² Simón Pedro qui³tjen⁴nqui³-le⁴ Jesús cao⁴ nqui²jnco³-sa³ cho⁴ta⁴-le⁴. Je² xi³jnco³-ve⁴ tjia¹xcon³ je² na⁴ˀmi³ti¹tjon². Ja³ˀa³sˀen³cao⁴ Jesús ya⁴ nti³tsin³-le⁴ na⁴ˀmi³ti¹tjon². \v 16 To⁴nca³ je² Pedro ya⁴ tsa³cˀe²jna³ nti³tsin³, ya⁴ jčho³ xo⁴ntjoa⁴. Ji³tjo³-ni³ je² xi³jnco³-ve⁴ xi³ tjia¹xcon³ na⁴ˀmi³ti¹tjon², tsa³cja¹cao⁴ chjon⁴² xi³ si¹coi²nta⁴ xo⁴ntjoa⁴, qui³si³cja³ˀa³sˀen³ Pedro. \v 17 Cˀia⁴ je² chjon⁴² xi³ si¹coi²nta⁴ xo⁴ntjoa⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Pedro: A³ tsi² tsa² ji³-je⁴ tsˀe⁴ je² cho⁴ta⁴ xo⁴cji³-vi⁴. Cˀoi⁴qui³tso² Pedro: Ma³jain². \v 18 Cho⁴ˀnta³ cao⁴ policía ya⁴ ncha³nto³ntai³-le⁴ lˀi¹ xi³ tsa³cˀe¹tse³. Tjio¹ma³ si¹so³-le⁴ yao³-le⁴ nca³ cjai¹nca³ nchˀan¹. Cˀoa⁴-ti⁴ Pedro ya⁴ ti¹jna³cao⁴. Ti¹si¹so³-le⁴ yao³-le⁴. \v 19 Je² na⁴ˀmi³ti¹tjon² qui³sco²na³nqui³-le⁴ Jesús xi³ tˀa³tsˀe⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ cˀoa⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² en¹ xi³ va³co¹ya³. \v 20 Jesús qui³tso²-le⁴: Cjai¹nca³ to⁴qui³nchja²tsen³-le⁴ nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴. Nca³ntsjai² tsa³ca³co³ya²³ ya⁴³ ntˀia³ sinagoga cao⁴ ya⁴³ yo⁴nco⁴ jña³ nca³ ma³ña³ nca³tsˀi³ cho⁴ta⁴ judíos. Ni⁴jme³-jin² xi³ qui³nchja²ˀma³. \v 21 A¹-ni³ nca³ cho¹na³nqui³-si¹ni³nai¹³. Je² cho¹na³nqui³-lai⁴ xi³ qui³nčhˀoe¹ jo³ qui³xin³-le⁴. Coe⁴-ni³ je²-ve⁴ xi³ ve³ jo³ qui³xian³. \v 22 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso² je²-ve⁴, jnco³ policía xi³ ya⁴ ti¹jna³ qui³si³jtsin³jnco³-le⁴ Jesús, cˀoi⁴qui³tso²: A³ cˀoa⁴tso² en¹ xi³ no²cjoa⁴coai⁴ na⁴ˀmi³ti¹tjon². \v 23 Jesús qui³tso²-le⁴: Tsa² ca²nchja²³ en¹tsˀen⁴, tˀai²³ en¹-li⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ je² cjoa⁴tsˀen⁴. Tsa² nta³ ca²xian³, a¹-ni³ nca³ vˀe²-si¹ni³nai¹³. \v 24 Jesús tji¹tˀa³nˀion¹ nca³ je² Anás qui³si³ca³sen¹tˀa³-le⁴ Caifás xi³ na⁴ˀmi³ti¹tjon². \s1 Pedro vˀe²jna³ˀma³cao⁴ Jesús \r (Mt. 26:71-75; Mr. 14:69-72; Lc. 22:58-62) \p \v 25 Pedro se¹jna³ˀnqui³ nca³ ti¹si¹so³-le⁴ yao³-le⁴. Cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ tsi² tsa² cˀoa⁴-ti⁴ ji³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴-le⁴. Pedro tsa³cˀe²jna³ˀma³cao⁴, ma³jain² qui³tso². \v 26 Jnco³ cho⁴ˀnta³-le⁴ na⁴ˀmi³ti¹tjon², xi¹ncjin¹ ma³-ni³ je² xi³ Pedro tsa³ca³te³tˀa³ xo⁴ño³, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ tsi² tsa³ˀve³-le²³ jña³ cji³ tso³jmi²ntje² cao⁴ Jesús. \v 27 Nqui²jnco³ cˀa² mai³ ti⁴qui³tso²-nca¹ni³ Pedro. Qui³squi³ˀntia¹ nti⁴ton⁴-sa³ni³ cha¹xi³cha¹. \s1 Jesús ti¹jna³ nqui³xcon⁴ Pilato \r (Mt. 27:1-2, 11-31; Mr. 15:1-20; Lc. 23:1-5, 13-25) \p \v 28 Qui³cao⁴-ni³ Jesús ntˀia³-le⁴ Caifás sa³ˀnta³ ntˀia³-le⁴ Pilato cho⁴ta⁴xa¹ti¹tjon². Ta⁴njion²ya³ ni¹. Cho⁴ta⁴-ve⁴ li²coi³ ya⁴ ja³ˀa³sˀen³ ntˀia³-le⁴ Pilato, jme¹-ni³ nca³ tsi² cjoi⁴tson¹-si¹ni³, jme¹-ni³ nca³ coan⁴ coa⁴cjen⁴-si¹ni³ sˀoi¹ pa²xco⁴. \v 29 Cˀia⁴ ji³tjo³con³-le⁴ Pilato ya⁴ nti³tsin³, cˀoi⁴qui³tso²: Jme¹ xi³ sa³yo³je¹tˀain³-nio³ je² cho⁴ta⁴xˀin⁴-vi⁴. \v 30 Cho⁴ta⁴-ve⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tsa² je² cho⁴ta⁴-vi⁴ tsi² tsa² jme³ je¹ tjin¹-le⁴, li²coi³-la⁴ i⁴ cjoa²ˀai⁴cao⁴-lai²⁴jin⁴. \v 31 Cˀia⁴ Pilato cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ta⁴nquin¹cao⁴³ nca³ jon², tˀe²nta³jin³-lao⁴³ jo³ tjin¹ cjoa⁴te¹xo³ma³-no³. Cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: To⁴nca³ jin⁴-jin⁴ li²coi³ tjo³ˀnte³-na³jin⁴ nca³ ni²cˀain³-jin⁴ cho⁴ta⁴. \v 32 Cˀoa⁴-sˀin² ji³tjo³son²-ni³ jo³ qui³tso² Jesús, nca³ cˀoa⁴-sˀin² tsa³cˀe¹jna³ en¹ jo³-sˀin² nca³ coi⁴ya¹. \v 33 Pilato ja³ˀa³sˀen³-nca¹ni³ ya⁴³ ntˀia³-le⁴, qui³nchja⁴-le⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ ji³ ni¹³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \v 34 Jesús qui³tso²-le⁴: A³ cˀoa⁴ˀmi²-nai¹³ nca³ to⁴ji³, a³xo⁴ cja⁴ˀai¹ xi³ cˀoa⁴qui³tso²-li² xi³ tˀa³tsˀan⁴. \v 35 Pilato qui³nchja⁴: A³ an³ nia¹³ cho⁴ta⁴ judío. Ti⁴je²-ni³ cho⁴ta⁴na⁴xi⁴na³nta¹-li⁴ cao⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ xi³ cˀoi⁴sˀin² ca²fa³ˀai³ ca³ni¹tˀa³-li² tˀa³tsˀan⁴. Jme¹ ni¹³ xi³ qui³nˀiain²³. \v 36 Qui³nchja⁴ Jesús: Je² cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴ li²coi³ tsˀe⁴ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴. Tsa² tsˀe⁴ son³ˀnte³-vi⁴ je² cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴, je² cho⁴ta⁴-na⁴ scan³-la⁴, jme¹-ni³ nca³ tsi²coi³ cha⁴ni²tˀa³-si¹ni³na³ cho⁴ta⁴ judíos, to⁴nca³ cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴ˀni³ a³li² i⁴-jin² tsˀe⁴. \v 37 Cˀia⁴ Pilato cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: A³ cho⁴ta⁴ti¹tjon² ˀmi²-li² tso²cˀoa⁴. Qui³nchja⁴ Jesús: Cˀoa⁴tjin¹ xi³ ti³si³-ve⁴ nca³ cho⁴ta⁴ti¹tjon² ˀmi²-na³. Coi³ xa¹ qui³tsin³-nia³, coi³ xa¹ ja²ˀai⁴-nia³ i⁴ son³ˀnte³-vi⁴, jme¹-ni³ nca³ tsjoa³-si¹nia³ en¹-na⁴ xi³ tˀa³tsˀe⁴ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴. Je² nca³tsˀi³ xi³ tsˀe⁴ cjoa⁴qui²xi⁴ nčhˀoe¹ jta⁴-na⁴. \v 38 Pilato cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Jme¹ ni¹³ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴. Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso²-le⁴, ji³tjo³con³-nca¹ni³le⁴ cho⁴ta⁴ judíos, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Ni⁴to⁴jme³-jin² je¹ ma³sjai³-na³ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 39 To⁴nca³ jon² cˀoa⁴-sˀin² ˀya³-nio³ nca³ si³cˀe¹jna³ntai¹jnco³-no³ preso nca³ sˀoi¹ pa²xco⁴. A³ me³-no³ tso²cˀoa⁴ nca³ si³cˀe¹jna³ntai¹-no³ je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \v 40 Cˀia⁴ nca³tsˀi³ nˀion¹ qui³nchja⁴ nqui²jnco³ cˀa²: A³li² je²-vi⁴, to⁴nca³ je² Barrabás. Je² Barrabás cho⁴ta⁴che¹ ni¹. \c 19 \p \v 1 Cˀia⁴ Pilato qui³scoe¹ Jesús, cˀoa⁴ tsa³ca¹-le⁴. \v 2 Je² so³nta²do⁴ tsa³cˀe¹nta³ jnco³ corona na³ˀya¹, tsa³cˀe¹jna³son² jco⁴, qui³si³cˀa³cja¹ jnco³ na³jño³ xi³ jco³ cji³. \v 3 Cˀoi⁴qui³tso²: Ti²ˀnta³-li², cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. A³li² cˀoa⁴cji³ qui³si³jtsin³-le⁴. \v 4 Cˀia⁴ Pilato ji³tjo³-nca¹ni³ nti³tsin³, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Coe⁴-ni³ cjoa²ˀai⁴cao⁴-no³ i⁴ nti³tsin³-vi⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoi⁴-sˀin² jcha⁴-si¹nio³ nca³ ni⁴jme³-jin² je¹ ma³sjai³-na³ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 5 Ji³tjo³ nti³tsin³ Jesús. Tji¹son² jco⁴ corona na³ˀya¹, yˀa³cja¹ na³jño³ xi³ jco³ cjoan³. Pilato cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴-ve⁴: Coe⁴-ni³ je² cho⁴ta⁴xˀin⁴-vi⁴. \v 6 Cˀia⁴ nca³ je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ cao⁴ policía tsa³ve³ Jesús, nˀion¹ qui³nchja⁴: Tja³tˀai³ cro², tja³tˀai³ cro². Pilato qui³tso²-le⁴: Jon² chjoao¹³, jon² tja³tˀao³ cro², nca⁴ tsi² tsa² jme³ je¹ ma³sjai³-na³ xi³ tˀa³tsˀe⁴. \v 7 Cho⁴ta⁴ judíos qui³tso²-le⁴: Jin⁴-jin⁴ tjin¹-na³jin⁴ cjoa⁴-te¹xo³ma³. Cˀoa⁴tso² cjoa⁴te¹xo³ma³-na⁴jin⁴ nca³ ma³chjen¹-le⁴ nca³ coi⁴ya¹, nca⁴ ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹ qui³tso²-le⁴ yao³-le⁴. \v 8 Cˀia⁴ nca³ Pilato qui³nčhˀoe¹ je² en¹-vi⁴, nqui²sa⁴-sa³ qui³tsa³cjon¹. \v 9 Ja³ˀa³sˀen³-nca¹ni³ ntˀia³-le⁴, qui³tso²-le⁴ Jesús: Jña¹-ni³ tsi⁴. To⁴nca³ Jesús li²coi³ qui³nchja⁴. \v 10 Cˀia⁴ Pilato qui³tso²-le⁴: A³ tsi² cha²cao⁴-nai¹³. A³ tsi² ˀyai³ nca³ tjin¹-na³ ˀnte³ nca³ coa³tˀa³-le²³ cro², cˀoa⁴-ti⁴ tjin¹-na³ ˀnte³ nca³ si³cˀe¹jna³ntai¹-le²³. \v 11 Qui³nchja⁴ Jesús: Ni⁴to⁴jme³-jin² ˀnte³ tjin¹-li² xi³ tˀa³tsˀan⁴, tsa² tsi² ncˀa¹ qui³tsˀai²-ni³li². Coi³ nca³ je² xi³ ca²tsjoa¹tˀa³-na³ tˀa³tsi⁴ nqui²sa⁴ tse³ je¹ tjin¹-le⁴. \v 12 Cˀia⁴ sa³ˀnta³ coan³me³-le⁴ Pilato nca³ si⁴²cˀe¹jna³ntai¹ Jesús, to⁴nca³ je² cho⁴ta⁴ judíos nˀion¹ qui³nchja⁴: Cˀia⁴ tsa² je² si⁴cˀe¹jna³ntai¹, a³li²coi³ ji³ mi²yo⁴-le⁴ César. To⁴ˀya³-ni³ xi³ cho⁴ta⁴ti¹tjon² tso²-le⁴ yao³-le⁴ fi²co²ntran⁴-le⁴ César. \v 13 Cˀia⁴ nca³ Pilato qui³nčhˀoe¹ je² en¹ je²-vi⁴, qui³cao⁴ Jesús nti³tsin³. Ya⁴ tsa³cˀe²jna³son² ya¹xi²le⁴, ya⁴ ˀnte³ jña³ ˀmi² Xjao¹cjia³, cˀoa⁴ Gabata nca³ en¹ hebreo. \v 14 Cˀia⁴ víspera-le⁴ sˀoi¹ pa²xco⁴, ja⁴me³-la⁴ nchi³sen³. Cˀia⁴ Pilato cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos: Coe⁴-ni³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-no³ xi³ tsaon⁴³. \v 15 Cho⁴ta⁴-ve⁴ nˀion¹ qui³nchja⁴: Cha³ˀa²xin²³, cha³ˀa²xin²³, tja³tˀai³ cro². Pilato qui³tso²-le⁴: A³ je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-no³ xi³ coa³tˀa³ cro². Qui³nchja⁴ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³: Tsin²-na³jin⁴ xi³ cja⁴ˀai¹ cho⁴ta⁴ti¹tjon², to⁴je² César. \v 16 Cˀia⁴ Pilato qui³sca³ni¹tˀa³-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos Jesús, jme¹-ni³ nca³ coa⁴²tˀa³-si¹ni³ cro². Qui³scoe¹ Jesús, qui³cao⁴. \s1 Cji³tˀa³ cro² Jesús \r (Mt. 27:32-50; Mr. 15:21-37; Lc. 23:26-38, 44-46) \p \v 17 Ji³tjo³, yˀa³ cro²-le⁴. Qui³ ya⁴ ˀnte³ jña³ ˀmi² ˀnte³jco⁴cˀen³, cˀoa⁴ nca³ en¹ hebreo Gólgota ˀmi², \v 18 jña³ nca³ tsa³ca¹tˀa³ cro² cao⁴ nqui²jao²-sa³ cho⁴ta⁴, jnco¹jnco¹ ncoa³ncoa³, Jesús ya⁴ nca³va³sen³-le⁴. \v 19 Cˀoa⁴-ti⁴ qui³squi³ Pilato jnco³ en¹ xi³ tsa³cˀe¹tˀa³ ya⁴ cro². Je² xi³ tji¹tˀa³ cˀoi⁴tso²: Jesús xi³ tsˀe⁴ Nazaret, cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \v 20 Ncjin² cho⁴ta⁴ judíos xi³ tsa³cˀe¹xquia⁴ je² en¹-vi⁴, nca⁴ je² ˀnte³ jña³ nca³ tsa³ca¹tˀa³ cro² Jesús ti¹jna³čhian³-le⁴ na⁴xi⁴na³nta¹. En¹ hebreo tji¹tˀa³ cao⁴ en¹ griego cao⁴ en¹ latín. \v 21 Je² cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ na⁴ˀmi³ xi³ tsˀe⁴, cho⁴ta⁴ judíos cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Pilato: A³li² chji³-jin²³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos, to⁴nca³ chji¹³ nca³ je² xi³ cˀoa⁴qui³tso²: An³ nia¹³ cho⁴ta⁴ti¹tjon²-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \v 22 Qui³nchja⁴ Pilato: Je² xi³ qui³squia³, qui³squia³. \v 23 Cˀia⁴ nca³ so³nta²do⁴ je³tsa³ca¹tˀa³ cro² Jesús, qui³scoe¹ na³jño³-le⁴, ño³ ya³ qui³sˀin³ (Jnco¹jnco¹ ya³ qui³scoe¹ jnco¹jnco¹ so³nta²do⁴). Cˀoa⁴-ti⁴ qui³scoe¹ je² na³jño³jnčho³-le⁴, to⁴nca³ je² na³jño³jnčho³-le⁴ li²coi³ qui³tjon³ya³, to⁴ña³qui³ cji³jnco³-ni¹. \v 24 So³nta²do⁴ qui³tso²-le⁴ xi¹ncjin¹: Li²coi³ cˀoe¹jnta² je² na³jño³jnčho³-le⁴, to⁴si⁴sca¹cao⁴-nia¹, ˀya³-la²xo¹ xi³ tjoe¹-le⁴, jme¹-ni³ cˀoa⁴-sˀin² coi⁴tjo³son²-ni³ je² xon⁴ Escritura xi³ cˀoi⁴tso²: Qui³si³cˀa³vi¹-le⁴ xi¹ncjin¹ na³jño³-na⁴, cˀoa⁴ to⁴qui³si³sca¹cao⁴ na³jño³-na⁴. Cˀoa⁴qui³sˀin³ so³nta²do⁴. \v 25 Ya⁴ tjio¹tˀa³-le⁴ cro²-le⁴ Jesús je² na⁴-le⁴ cao⁴ nti³chja³ na⁴-le⁴, María chjon⁴²-le⁴ Cleofas, cao⁴ María Magdalena. \v 26 Cˀia⁴ nca³ Jesús tsa³ve³ na⁴-le⁴ cao⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ Jesús cjai¹nca³ tsjoa³que³ xi³ ya⁴ ti¹jna³, Jesús qui³tso²-le⁴ na⁴-le⁴: Chjon⁴², coe⁴-ni³ ˀnti¹-li⁴. \v 27 Cˀia⁴ qui³tso²-le⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴vi⁴: Coe⁴-ni³ na⁴-li⁴. Sa³ˀnta³ cˀia⁴-ni³ hora-ve⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴vi⁴ qui³scoe¹tjao² na⁴-le⁴ Jesús. \v 28 Xi³ coan³ je²-vi⁴, Jesús tsa³ve³ nca³ je³ji³tjo³son² nca³yi³je³. Cˀoa⁴qui³tso², jme¹-ni³ nca³ xon⁴ Escritura coi⁴tjo³son²-si¹ni³: Fa³ti²-na³. \v 29 Ya⁴ ti¹jna³ jnco³ cho⁴tsin¹ cji³tse³ vinagre. Cˀia⁴ qui³si³ca³ˀnchi⁴-ni³ vinagre jnco³ tsa⁴nca⁴, tsa³cˀe¹jco³ jnco³ ya¹ hisopo, qui³si³ca²ˀa³ tsˀoa³. \v 30 Cˀia⁴ nca³ Jesús qui³tsˀi³ vinagre, cˀoi⁴qui³tso²: Je³ji³tjo³son² nca³yi³je³. Tsa³cjen²jten³ jco⁴. Qui³cha³jta³. \s1 Qui³cha³ni²sˀen³ ni³nta³ni⁴sin⁴-le⁴ Jesús \p \v 31 Coi³ nca³ víspera-le⁴ sˀoi¹ pa²xco⁴ cho⁴ta⁴ judíos tsa³cˀe¹tsˀoa³-le⁴ Pilato nca³ ca²ta³cjo³tˀao¹ nca³so³-le⁴, ca²ta³fa³ˀa¹xin² yao³-le⁴ Jesús cao⁴ xi³ nqui²jao²-ve⁴, jme¹-ni³ nca³ tsi² tsa² je² yao³-le⁴ sa⁴tio²-si¹ni³ ya⁴tˀa³ cro² cˀia⁴ ni⁴čhjin³ ni²cja¹ya³, nca⁴ coi³ ni⁴čhjin³ sˀoi¹je³. \v 32 Ja³ˀai³ so³nta²do⁴, qui³sco³tˀao¹ nca³so³-le⁴ je² xi³ ti¹tjon². Ti⁴cˀoa⁴qui³si³cao⁴-ni³ je² xi³jnco³ xi³ ña³tjen⁴ tsa³ca¹tˀa³ cro². \v 33 Cˀia⁴ nca³ ja³ˀai³ jña³ cji³tˀa³ cro² Jesús, tsa³ve³ nca³ je³cˀen³. Li²coi³ qui³sco³tˀao¹ nca³so³-le⁴. \v 34 To⁴nca³ jnco³ so³nta²do⁴-ve⁴ qui³sca³ni¹sˀen³ ni³nta³ni⁴sin⁴-le⁴ jnco³ qui⁴cha⁴ lanza. Nti⁴ton⁴ ji³tjo³ njin¹ cao⁴ na³nta¹. \v 35 Je² xi³ tsa³ve³ je³qui³tsjoa³ en¹-le⁴, cˀoa⁴ je² en¹-le⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹. Je² ve³ nca³ ña³qui³ en¹ xi³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ nchja⁴, jme¹-ni³ nca³ cˀoa⁴-ti⁴ jon² coan⁴cjain¹-si¹ni³no³. \v 36 Je² cjoa⁴-vi⁴ cˀoa⁴coan³, jme¹-ni³ nca³ coi⁴tjo³son²-si¹ni³ je² xon⁴ Escritura: Ni⁴jnco³-jin² ni³nta³-le⁴ xi³ tjo¹tˀao¹. \v 37 Cˀoa⁴-ti⁴ nqui²jnco³ xon⁴ Escritura cˀoi⁴tso²: Je² sco¹tsen³-le⁴ je² xi³ qui³sca³ni¹sˀen³-le⁴ qui⁴cha⁴. \s1 Qui³sˀe³ñai³ Jesús \r (Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56) \p \v 38 Xi³ coan³ je² cjoa⁴-vi⁴, je² José xi³ Arimatea tsˀe⁴, cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús xi³ tsa³cˀa³mjen³ˀma³tˀa³-le⁴, nca⁴ qui³tsa³cjon¹-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos, tsa³cˀe¹tsˀoa³-le⁴ Pilato nca³ coan⁴ cjoa⁴ˀa²xin² yao³-le⁴ Jesús. Qui³tsjoa³ˀnte² Pilato. Cˀia⁴ José ja³ˀai³ tsa³cja³ˀa¹xin² yao³-le⁴ Jesús. \v 39 Cˀoa⁴-ti⁴ ji³cho² Nicodemo, je² xi³ nca³sˀa⁴ ji³cho²nčhˀoe² Jesús nca³ coan³njion². Ji³cho²cao⁴ jnco³ xqui³ xi³ tji¹tsˀo¹jin³ mirra cao⁴ áloes, jnco³ ciento-la⁴ libra tjin¹-ni³. \v 40 Qui³cao⁴ yao³-le⁴ Jesús, tsa³ca¹jte¹jin³ sábana cao⁴ xqui³ xi³ nta³ njen⁴, jo³-sˀin² ve³-ni³ cho⁴ta⁴ judíos nca³ vˀe¹ñai³. \v 41 Ya⁴ ˀnte³ jña³ nca³ tsa³ca¹tˀa³ cro², tjin¹ jnco³ ˀnte³ jña³ nca³ cji³ tso³jmi²ntje². Cˀoa⁴ ya⁴ ˀnte³-vi⁴ qui³jna³ jnco³ tsjo¹cho⁴tse⁴, jña³ nca³ cje³ ˀya³-jin² cˀen³ xi³ sˀe³jna³ya³. \v 42 Ya⁴ tsa³ca¹ñai³ Jesús, nca⁴ je² tsjo¹-ve⁴ qui³jna³čhian³, nca⁴ víspera-le⁴ sˀoi¹ pa²xco⁴ xi³ tsˀe⁴ cho⁴ta⁴ judíos. \c 20 \s1 Jesús ja³ˀa¹ya³-le⁴ \r (Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12) \p \v 1 Cˀia⁴ ni⁴čhjin³ tai²nco⁴ nca³ je² María Magdalena ja³ˀai³ ya⁴ tsjo¹-ve⁴ nca³ ta⁴njion², nca³ ta⁴njion²ya³-sa³. Tsa³ve³ nca³ je³qui³tjo³xin² la⁴jao⁴-ve⁴. \v 2 Cˀia⁴ qui³to²ca³, ja³ˀai³nčhˀoe² Simón Pedro cao⁴ xi³ nqui²jnco³ cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ Jesús cjai¹nca³ tsjoa³que³, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Je³tsˀa³sje³ñai³-ni³ tsjo¹-ve⁴ Nai³-na¹. Li²coi³ ˀyai³⁴-jin⁴ jña³ qui³ ca¹jna³. \v 3 Cˀia⁴ ji³tjo³ Pedro cao⁴ xi³jnco³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús, ja³ˀai³ ja⁴tsjo¹. \v 4 Ña³tjen⁴ qui³to²ca³ nca³ jao², to⁴nca³ je² xi³ nqui²jnco³ qui³to²ca³ ti¹tjon²-le⁴ Pedro. Ji³cho² ti¹tjon² ya⁴ tsjo¹-le⁴ Jesús. \v 5 Cˀia⁴ tsa³ca³sen²nia³, qui³sco²tsen³sˀen³. Tsa³ve³ je² na³jño³nta³-ve⁴ xi³ ya⁴ cjio³, to⁴nca³ li²coi³ qui³sˀen³. \v 6 Cˀia⁴ ji³cho² Simón Pedro xi³ qui³tjen⁴nqui³-le⁴. Qui³sˀen³ ja⁴tsjo¹, tsa³ve³ je² na³jño³nta³ xi³ ya⁴ cjio³. \v 7 Je² na³jño³ xi³ qui³sˀe³jte¹jin³ jco⁴ Jesús, li²coi³ ya⁴ qui³jna³ cao⁴ xi³cˀa³ na³jño³nta³, to⁴xin² ti¹jna³xco¹ya³. \v 8 Cˀoa⁴-ti⁴ cˀia⁴ qui³sˀen³ xi³ nqui²jnco³-ve⁴, je² xi³ ti¹tjon² ji³cho² ya⁴ tsjo¹-ve⁴. Tsa³ve³ cˀoa⁴ coan³cjain¹-le⁴. \v 9 Cje³ ve³-jin² jo³ tso² xon⁴ Escritura nca³ ma³chjen¹ nca³ Jesús cjoa⁴ˀa¹ya³jin³-ni³le⁴ cˀen³. \v 10 Cˀia⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ qui³-nca¹ni³ ntˀia³-le⁴. \s1 Jesús va³co¹son²tsen³-le⁴ yao³-le⁴ María Magdalena \r (Mr. 16:9-11) \p \v 11 To⁴nca³ je² María ti¹jna³ nti³tsin³. Ti¹cji³ˀnta¹ ya⁴tˀa³ tsjo¹. Cˀia⁴ nca³ ti¹cji³ˀnta¹ tsa³ca³sen²nia³, qui³sco²tsen³sˀen³ tsjo¹-le⁴ Jesús. \v 12 Tsa³ve³ jao² a²ncje⁴ xi³ na³jño³čhoa³ yˀa³cja¹, jnco³ xi³ ti¹jna³ ya⁴jco⁴, jnco³ xi³ ti¹jna³nqui³ ntso⁴co⁴ jña³ nca³ qui³ sˀe³ñai³ yao³-le⁴ Jesús. \v 13 A²ncje⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ María: Chjon⁴², a¹-ni³ ti³chi³ˀnta¹-si¹ni³. María qui³tso²-le⁴: Qui³cao⁴ je² Nai³-na⁴. Li²coi³ ˀve³ jña³ nca³ tsa³ca¹jna³. \v 14 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², qui³si³cˀo¹fa³ya³. Tsa³ve³ Jesús nca³ ya⁴ ti¹jna³, to⁴nca³ li²coi³ ve³ tsa² je² Jesús. \v 15 Jesús qui³tso²-le⁴: Chjon⁴², a¹-ni³ ti³chi³ˀnta¹-si¹ni³. ˀya¹-ni³ xi³ vi³jnchi³sjai³. María qui³si³cja³ˀai³tsjen³, je²-la⁴ cho⁴ˀnta³ xi³ si¹xa¹jin³ tso³jmi²ntje², qui³tso²-le⁴: Señor, tsa² ji³ cˀin³coai⁴, cˀoa⁴tˀin²-nai¹³ jña³ nca³ ji³ tsa³ca³jnai³. An³ cjoi¹coa⁴. \v 16 Jesús qui³nchja⁴-le⁴: María. Cˀia⁴ qui³si³cˀo¹fa³ya³ María, qui³tso²-le⁴: Raboni, xi³ Maestro tso²-ni³. \v 17 Jesús qui³tso²-le⁴: A³li² ni²cao⁴-jin²nai¹³, nca⁴ cje³ fi³mi³con³-jin²le⁴ Nˀai³-na⁴. Ya⁴ tˀin³nčhˀoai²³ ntsˀe³, cˀoa⁴tˀin²-lai⁴: Ti²fi³mi³con³-le⁴ Nˀai³-na⁴, cˀoa⁴-ti⁴ je² Nˀai³-no³, je² Ni³na¹-na⁴, cˀoa⁴-ti⁴ Ni³na¹-no³. \v 18 Cˀia⁴ qui³ María Magdalena, qui³si³cji³nčhˀoe¹ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús nca³ tsa³ve³ Jesús, nca³ tsa³cja¹cao⁴ je² en¹-vi⁴. \s1 Jesús va³co¹son²tsen³-le⁴ yao³-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ \r (Mt. 28:16-17; Mr. 16:14; Lc. 24:36-43) \p \v 19 Cˀia⁴ nca³ je³coan³xon² je² ni⁴čhjin³ tai²nco⁴, tjio¹chjoa² xo⁴ntjoa⁴ jña³ nca³ tjio¹ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús, nca⁴ qui³tsa³cjon¹-le⁴ cho⁴ta⁴ judíos. Ja³ˀai³ Jesús, tsa³ca³sen²jna³ jin³va³sen³-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Nchˀan¹ ca²ta³sˀe³-no³ nca³ jon²-vi⁴. \p \v 20 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², tsa³ca³co¹-le⁴ ntsja³ cao⁴ ni³nta³ni⁴sin⁴-le⁴. Jo³ coan³tsjoa³-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ nca³ tsa³ve³ Nai³-na¹. \v 21 Jesús ti⁴qui³tso²-nca¹ni³le⁴: \p Nchˀan¹ ca²ta³sˀe³-no³. Jo³-sˀin² xa¹ qui³si³ca³sen¹-na³ Nˀai³-na¹, cˀoa⁴-ti⁴sˀin²ni³ si³ca³sen¹³-no³ nca³ an³. \p \v 22 Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², qui³sco²na³jon³ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: \p Chjoao¹³ Espíritu Santo. \v 23 Je² xi³ si⁴cha³tˀa³-lao⁴³ je¹-le⁴, cˀoa⁴-sˀin² tjio¹cha³tˀa³-le⁴. Je² xi³ tsi² si⁴cha³tˀa³-lao⁴³, li²coi³ tjio¹cha³tˀa³-le⁴. \s1 Tomás li²coi³ coan³cjain¹-le⁴ \p \v 24 To⁴nca³ Tomás, jnco³ xi³ te³jao² ma³-ni³, je² xi³ Dídimo ˀmi², li²coi³ ya⁴ ti¹jna³cao⁴ cˀia⁴ nca³ ji³cho² Jesús. \v 25 Je² xi³cˀa³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Tomás: \p Ca²ˀya³-ni¹⁴jin⁴ Nai³-na¹. Tomás qui³tso²-le⁴: \p Tsa² tsi² tsa² scoe³ ntsja³ jña³ nca³ qui³sa³sen³sˀen³ xo², cˀoa⁴ tsa² tsi² tsa² sca³ni³sˀen²³ na⁴jma¹ntsa⁴ jña³ nca³ qui³sˀen³-le⁴ xo², cˀoa⁴ tsa² tsi² tsa² sca³ni³sˀen²³ ntsa⁴ ya⁴ ni³nta³ni⁴sin⁴-le⁴, li²coi³ coan⁴cjain¹-na³. \p \v 26 Xi³ coan³ jin³ ni⁴čhjin³ ya⁴ tjio¹ˀya³-nca¹ni³ je² cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús. Tomás ti¹jna³cao⁴. Xo⁴ntjoa⁴ tjio¹chjoa², to⁴nca³ Jesús ja³ˀai³, tsa³ca³sen²jna³ jin³va³sen³-le⁴, cˀoi⁴qui³tso²: \p Nchˀan¹ ca²ta³sˀe³-no³. \p \v 27 Nti⁴ton⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Tomás: \p Cha⁴ni²sˀain³ na⁴jma¹ntsai⁴ i⁴-vi⁴, cho¹tsen³-lai⁴ ntsa⁴, tja³ntoi³ ntsai⁴ i⁴-vi⁴, cha⁴ni²sˀain³ ni³nta³ni⁴sin⁴-na⁴. A³li² ni²ta²ja⁴jin³-jin², ca²ta³ma³cjain¹-li². \p \v 28 Cˀia⁴ Tomás cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: \p Señor-na⁴, Ni³na¹-na⁴. \p \v 29 Jesús qui³tso²-le⁴: \p Coi³ nca³ tsa³ˀya³-nai¹³ Tomás, a³ coan³cjain¹-ni³li². Jo¹ to⁴nta³-ni³ je² xi³ tsi² tsa² an³ tsa³ve³-na³, to⁴nca³ coan³cjain¹-le⁴. \s1 Je² en¹ tjio¹tˀa³, jme¹-ni³ nca³ coan⁴cjain¹-si¹ni³na¹ \p \v 30 Cjai¹nca³ to⁴ncjin²-sa³ choa⁴ qui³tsjoa³ Jesús ya⁴ nqui³xcon⁴ cho⁴ta⁴-le⁴, xi³ tsi² tsa² i⁴ tjio¹tˀa³ je² libro je²-vi⁴. \v 31 To⁴nca³ je² en¹ xi³ cˀoi⁴-sˀin² tjio¹tˀa³, jme¹-ni³ nca³ coan⁴cjain¹-si¹ni³no³ nca³ Jesús, je² xi³ Cristo, je² ˀnti¹-le⁴ Ni³na¹, jme¹-ni³ nca³ tjin¹-si¹ni³no³ cjoa⁴vi³jna³chon³ xi³ to⁴tˀa³tsˀe⁴ jan³ˀain¹-le⁴, cˀia⁴ nca³ cˀoa⁴-sˀin² ma³cjain¹-no³. \c 21 \s1 Jesús va³co¹son²tsen³-le⁴ yao³-le⁴ ña³to³ cho⁴ta⁴-le⁴ \p \v 1 Nqui²jnco³ cˀa² Jesús tsa³ca³co¹son²tsen³-le⁴ yao³-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴ ya⁴ntai³ nta¹chi³con³ Tiberias. Cˀoi⁴-sˀin² tsa³ca³co¹son²tsen³ yao³-le⁴. \v 2 Tjio¹ Simón Pedro cao⁴ Tomás xi³ Dídimo ˀmi², cao⁴ Natanael, je² xi³ tsˀe⁴ Caná xi³ nchja⁴-ni³ Galilea, cao⁴ xti³-le⁴ Zebedeo, cao⁴ nqui²jao²-sa³ cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús. \v 3 Simón Pedro qui³tso²-le⁴: Jti⁴ ti²fi³ si³cˀen³. Cˀoa⁴-ti⁴ ti³ma³nquin¹cao⁴-lai²⁴jin⁴, qui³tso² xi³cˀa³. Ji³tjo³, cˀoa⁴ qui³sˀen³ jnco³ chi³tso³. Je² ni⁴tjen⁴-ve⁴ ni⁴to⁴jme³-jin² xi³ qui³tjoe¹-le⁴. \v 4 Cˀia⁴ nca³ qui³sˀe³sen¹ Jesús tsa³cˀe²jna³ntai³ na³nta¹, to⁴nca³ je² cho⁴ta⁴-le⁴ li²coi³ tsen³ coan³-le⁴ tsa² je² Jesús. \v 5 Jesús qui³tso²-le⁴: Xti³, a³ cje³ sa³co¹-jin²no³ jti⁴. Mai³, qui³tso²-le⁴. \v 6 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Chjoao¹³ na⁴ˀya³, cha⁴ni²jin³ntao¹³ ya⁴ nca³qui²xi⁴-le⁴ chi³tso³, cˀoa⁴ sa⁴co²-no³. Cˀia⁴ qui³sca³-ni¹jin³nta¹ na⁴ˀya³-le⁴, li²coi³ coan³ qui³tjoe¹mi³-ni³le⁴ nca³ cˀoa⁴-sˀin² to⁴ncjin² ma³-ni³ jti⁴ xi³ qui³si³ncha³. \v 7 Cˀia⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ Jesús cjai¹nca³ tsjoa³que³, qui³tso²-le⁴ Pedro: Je² ni¹ Nai³-na¹. Cˀia⁴ nca³ qui³nčhˀoe¹ Simón Pedro nca³ je² Nai³-na¹, tsa³cˀe¹cja¹ na³jño³-le⁴ nca³ tsi² tsa² coi³ na³jño³ yˀa³cja¹. Qui³sca³ni¹jin³nta¹ yao³-le⁴. \v 8 Je² xi³cˀa³ cho⁴ta⁴-le⁴ ja³ˀai³cao⁴ chi³tso³ (nca³ tsi² tsa² coi³ cjin³ tjio¹jin³nta¹, čhian³ na³nqui³ ni¹, to⁴tjin¹-la⁴le⁴ tsa² jnco³ ciento metro). Tsa³ca¹jve³jin³ na³nta¹ na⁴ˀya³ jti⁴-le⁴ xi³ nˀion¹ qui³tse³ jti⁴. \v 9 Cˀia⁴ nca³ je³ji³tjo³jen³-ni³ chi³tso³ ja⁴tˀa³ na³nqui³, tsa³ve³ nca³ ncha³ xo¹lˀi¹, jnco³ jti⁴ cji³chjan¹, cˀoa⁴ tsa³ve³ nio⁴xti²la⁴. \v 10 Jesús qui³tso²-le⁴: Nčhoa¹cao⁴³ je² jti⁴ xi³ ca²tjoe¹-no³ ntˀai⁴-vi⁴. \v 11 Cˀia⁴ qui³sˀen³ chi³tso³ Simón Pedro. Tsa³cˀe¹jve³ na⁴ˀya³-le⁴ tˀa³na³nqui³. Jo³ ncjin² jti⁴ xi³ yˀai³ cjoan³ cjio³ya³, jnco³ ciento va³sen³ cao⁴-ni³ jan² ma³-ni³, to⁴nca³ nta³ tsa² ncjin² ma³-ni³, li²coi³ qui³xi³jnta² na⁴ˀya³. \v 12 Jesús qui³tso²-le⁴: Nčhoao¹³, ti⁴cho³. Ni⁴ˀya³-jin² cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ coan³nˀion¹con³ nca³ scoi⁴na³nqui³-le⁴: ˀya¹-ni³ ji³. Tsen³ coan³-le⁴ nca³ je² Nai³-na¹. \v 13 Ji³nčhoa³ Jesús, qui³scoe¹ nio⁴xti²la⁴, qui³tsjoa³-le⁴. Ti⁴cˀoa⁴qui³sˀin³-ni³ cao⁴ jti⁴-ve⁴. \v 14 Je²-vi⁴ coan³jan²cˀa³-ni³ nca³ Jesús tsa³ca³co¹son²tsen³-le⁴ yao³-le⁴ cho⁴ta⁴-le⁴, cˀia⁴ nca³ je³ja³ˀa³ya²jin³-ni³le⁴ cˀen³. \s1 Jesús tso²: Ti⁴coi²ntai⁴ va³rre²-na⁴ \p \v 15 Cˀia⁴ nca³ je³tsa³cjen², Jesús qui³tso²-le⁴ Simón Pedro: Simón, ˀnti¹-le⁴ Jonás, a³ nqui²sa⁴ tsjoa³cha³-nai¹³ cao⁴-ni³ tsa² je²-vi⁴. Pedro qui³tso²-le⁴: Jaon³, Señor, ji³ ˀyai³ nca³ tsjoa³que⁴-le²³. Jesús qui³tso²-le⁴: Ti⁴coi²ntai⁴ va³rre²ˀnti¹-na⁴. \v 16 Jesús cˀoa⁴qui³tso²-nca¹ni³le⁴ nca³ ma³jao²cˀa²-ni³: Simón, ˀnti¹-le⁴ Jonás, a³ tsjoa³cha³-nai¹³. Pedro qui³tso²-le⁴: Jaon³, Señor, ji³ ˀyai³ nca³ tsjoa³que⁴-le²³. Jesús qui³tso²-le⁴: Ti⁴coi²ntai⁴ va³rre²-na⁴. \v 17 Cˀia⁴ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ xi³ coan³jan²cˀa²-ni³: Simón, ˀnti¹-le⁴ Jonás, a³ tsjoa³cha³-nai¹³. Coan³va³-le⁴ Pedro nca³ coan³jan²cˀa²-ni³ cˀoa⁴qui³tso²-le⁴: A³ tsjoa³cha³-nai¹³. Qui³tso²-le⁴: Señor, ji³ xi³ ˀyai³ nca³yi³je³ cjoa⁴, ji³ ˀyai³ nca³ tsjoa³que⁴-le²³. Jesús qui³tso²-le⁴: Ti⁴coi²ntai⁴ va³rre²-na⁴. \v 18 Ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ ña³qui³ cjoa⁴qui²xi⁴ xi³ xin³-le²³: Cˀia⁴ nca³ nqui²sa⁴-sa³ xti³ ti³soi³, ti⁴ji³ qui³chˀa²cja¹-ni³ na³jño³-li⁴, cˀin³ jña³ nca³ coan³me³-li². To⁴nca³ cˀia⁴ nca³ coan⁴jchi¹ncai³ cjoe¹ncˀai³ ntsai⁴, cja⁴ˀai¹ xi³ si⁴²cˀa³cja¹-li² na³jño³-li⁴, coai⁴cao⁴-li² jña³ nca³ li²coi³ coan⁴me³-li². \v 19 Coi³ cˀoi⁴qui³tso²-ni³ Jesús, nca³ cˀoa⁴-sˀin² qui³si³cho⁴ya³-le⁴ jo³-sˀin² nca³ coi⁴ya¹, nca³ cˀoa⁴sje³je³ya³ Ni³na¹. Cˀia⁴ nca³ je³cˀoa⁴qui³tso², tˀin³tjen⁴nqui³-nai¹³, qui³tso²-le⁴ Pedro. \s1 Je² cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ Jesús cjai¹nca³ tsjoa³que³ \p \v 20 Qui³si³cˀo¹fa³ Pedro, qui³sco²tsen³-le⁴ nca³ ti¹fi²tjen⁴nqui³-le⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴ xi³ Jesús cjai¹nca³ tsjoa³que³, xi³ tsa³cˀe²jna³tˀa³-le⁴ Jesús cˀia⁴ nca³ tsa³cjen² nca³ njion², xi³ cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Señor, ˀya¹-ni³ xi³ sca⁴ni²tˀa³-li². \v 21 Cˀia⁴ nca³ Pedro tsa³ve³ je² cho⁴ta⁴-vi⁴, cˀoi⁴qui³tso²-le⁴ Jesús: Señor, cˀoa⁴ je²-vi⁴, jme¹ xi³ coan⁴-le⁴. \v 22 Jesús cˀoi⁴qui³tso²-le⁴: Tsa² me³-na³ nca³ je² cˀoe¹jna³ jo³ sa³ˀnta³ nca³ cjoe²ˀe⁴, jme¹ coi²nta⁴-li⁴. Tˀin³tjen⁴nqui³-nai¹³ nca³ ji³. \v 23 Ji³tjo³jin³-le⁴ ntsˀe⁴ jnco³ en¹ xi³ tso² nca³ je² cho⁴ta⁴-le⁴ve⁴ li²coi³ coi⁴ya¹. To⁴nca³ Jesús li²coi³ cˀoa⁴qui³tso² nca³ li²coi³ coi⁴ya¹, to⁴nca³ qui³tso² tsa² me³-na³ nca³ je² cˀoe¹jna³ jo³ sa³ˀnta³ nca³ cjoe²ˀe⁴, jme¹ coi²nta⁴-li⁴. \v 24 Je²-vi⁴ je² cho⁴ta⁴-le⁴ Jesús xi³ cˀoa⁴-sˀin² tsjoa¹ en¹ xi³ tˀa³tsˀe⁴ nca³yi³je³ cjoa⁴-vi⁴. Je² qui³squi³ je² cjoa⁴-vi⁴, cˀoa⁴ ˀya³-nia¹ nca³ en¹-le⁴ cjoa⁴qui²xi⁴-ni¹. \v 25 Cˀoa⁴-ti⁴ cjai¹nca³ to⁴ncjin²-sa³ cjoa⁴ xi³ qui³sˀin³ Jesús. Tsa² tji¹tˀa³-la²sa³ xon⁴ nca³ jnco¹jnco¹, an³ xian³ nca³ ni⁴ˀi⁴-jin²la⁴ son³ˀnte³ coan⁴ jcho¹ya³ je² libro xi³ cˀoa⁴-sˀin² sˀe⁴tˀa³. Cˀoa⁴ ca²ta³ma³.