\id PHP Lewo \h Pilip̃ae \toc1 M̃aki Nap̃a Pol Siria Pa Pan Li Nalelagaen Wa Lala Nae Garu PILIP̃AE \toc2 Pilip̃ae \mt2 M̃aki Nap̃a Pol Siria Pa Pan \mt2 Li Nalelagaen Wa Lala Nae Garu \mt1 PILIP̃AE \imt1 Visayuena Na Tusi Nene \is1 Komp̃asnen suniena plas na tusi nini \ip Pol siri m̃aki nene pa e sum̃are nae Pilip̃ae nap̃a la nene ape yaru p̃esa nae Yurop nap̃a Pol mlologon p̃esan lologena wo pani la, ana apimi ape li nalelagaena. Pilip̃ae naga pulkumali keviu tai na lepas ne Masetonia, nap̃a sike vatanon P̃arin Sup̃e keviu nae Rom. Pol siri m̃aki nini e pogos tai nap̃a m̃eke e yum̃a naloge viowaena, a e poglis nene li nalelagaena lap̃asa asum̃a akawe naga, a naga miloge piowa m̃enaga e vianena na visokanena nap̃a sike loyum̃a e sum̃are nae Pilip̃ae. M̃aki nini kila meraravan nap̃a Pol naga p̃asine ga Ntewa, a naga kekara na kekara, ana tekilia sane naga sanene komin nap̃a naga mlelaga m̃arera e Yesu Kristo. \ip Pol siri m̃aki nini vena visan potena van li nalelagaena lala nae Pilip̃ae nap̃a amiila naga e ya nap̃a naga sinenania. La nene amligan kilavaru lap̃asa pa pania vena iilaen naga, a naga siri m̃aki nini pani la, vena visirluaen kiela sitomiena vena alelaga m̃arera e Yesu Kristo. Naga kila sanene komin nap̃a visae aloge sane naga m̃eke yum̃a naloge viowaena, ana pe aloge viowagan vap̃isi. \ip Naga pisa pan la vena akila kiela sitomena la sum̃aga tano, sane sitomena kiena Yesu Kristo. Pe pon re avilave poli, a asum̃a asitom la ga. Naga pisa panila sape kiela maliena viu nap̃a sike e Yesu Kristo, naga suri nap̃a Ntewa mla korenan ga sanene pan la e kiena lemamiena, a atol ga e kiela lelagaena lala. Pe atol re kome nap̃a amlogear navisaluaena kiena lus nae Israel la poli, peraga, atolia komin amlelaga ga e Yesu Kristo. \ip Pol sinenan sape li nalelagaena lala nae Pilip̃ae monar atol p̃elaga kiena Yesu Kristo. Naga sape la nap̃a asikol la ruru e Yesu, Ntewa mla sum̃are na lelaga sike e kiela maliena, a kila la asum̃a akekara luwega. \ip Pupia suri tai nap̃a Pol pisayu e m̃aki nini, naga sape li nalelagaena lala monar asikol ruru la amio Kristo, monar akekara, a kiela sitomena lala a kiela lelagaena lala sum̃al m̃arera e naga silaga. M̃aki nini kila merarava pan ita nap̃a Pol naga sinen sii pap̃isi li nalelagaena na sum̃are lala nae Pilip̃ae. \is1 Komp̃asnen tusi la na nini \ili Visena p̃esa 1:1-11 \ili Suri la nap̃a Pol sum̃a mloge ke piowagania 1:12-26 \ili Malena kiena yaru nap̃a mlelaga monar taveve maliena kiena Kristo 1:27—2:18 \ili Pol sape vitetalia Timote va gar pun la, a pitetalia Epaprotaetas p̃asup̃e si pa um̃a 2:19-30 \ili Le Pilip̃ae lala monor avisuar la e kiela sinekar lala 3:1—4:9 \ili Pol amio kiena erau lala nae Pilip̃ae 4:10-20 \ili Visena maro 4:21-23 \c 1 \s1 Visena na sumo \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Yum̃aena 16:12\x*M̃aki nini, yar na yum̃ae korenena la lua kiena ne Yesu Kristo, nane imimi lua Pol amio Timote, imimi lua mesiri pim̃asu pan amiu, nap̃a asike e pulkumali nap̃a Pilip̃ae, nane amiu nap̃a kiamiu malena su ruru ke amio Kristo, sane ape li nalelagaena wa lala, amio kiamiu nasumonena lala amio kiamiu yaru naiilaena lala. \v 2 Imimi lua mekekaran navitawe amiuena sina ga e m̃aki nini, e kia kiena ne Ntewa arimata a Sup̃e Yesu Kristo, a imimi lua mepiun tan lalua nene, vena aligan lemamena a sum̃arena sike amio amiu nanagane. \s1 Pol mlenwo la \p \v 3-4 In na nesitom̃al amiu lue ga e kiau leniena, a nekekara lue ga nalenwo amiuena van kieta Ntewa, a navisaen potena pap̃isi vania vanon amiu. \v 5 In na nesitom̃al ke kiamiu navisuarinena, amio m̃ena kieta nayum̃ae veragaena e lologena wo, siar e nap̃a nesiar kiau yum̃aena e amiu, pimi tol nanagane, ana nepisa potena pap̃isi vanonia. \v 6 In na nemlelaga sane Yarkeviu, nap̃a siar kiena yum̃aena wo tai pan amiu rui, naga kilia yum̃aen m̃a vano, vano-o kila ruru punu ga, nane e pog maro e pupia legiena nena kiena Yesu Kristo. \v 7 Vanon sanene, avisu nap̃a in na nesitom amiu manene laa, nepisu sane nanene na mesmes ga, vanon tepa lele taaga loyum̃a e lemamena kiena ne Ntewa rui, ana amiu amio inu e sur la mok rui, e pog wo a e pog m̃arera. Nanagane, nepuarar ruru amiu asike e loyum̃a e inu, kila sane nanagane pogos nap̃a nesike e yum̃a na koaena, sa ga nap̃a ita m̃a nena ga. Pona visae aure inu neva e kumal na visen van inu vanon lologena wo nap̃a nepisawal ke ne, ana sa ga amiu amio inu ke na wa. \v 8 Nanene pe lelaga ne, ana Ntewa kilia sape sineun m̃ena nesape nevisuli si maramiu wa. Awe, sineu miye amiu pap̃isi ne, e sinesiena make ga kiena ne Yesu Kristo. \v 9 Nemlenwo amiu sanini, nesape kiamiu sinesiiena monar kapuru lue ga, a visae na kiliaena wo a namanmaruaena a navisuveve ruruena sike e amiu, kilia iila sinesiiena nene imi ve keviu lue van amiu. \v 10 Visae amiu ave sanene, yoko akilia atol make ga p̃elaga wo lala, a aligan la nap̃a piowa, ana yoko kiamiu malena la kilia merarava ruruia, tap̃atete sur tai te amiu e legiena kiena ne Kristo nap̃a pimi ke ne. \v 11 A kiamiu malena la yoko kilia war mras nen mesmesuena nap̃a Yesu tam̃an pimi, ana sane kieta mrapa tai nap̃a tekilia teyeluar Ntewa vanonia, a Ntewa m̃ena p̃arwarinia. \s1 Pol sike e yum̃a na loge viowaena a kila ke yum̃aena kiena Sup̃e \p \v 12 Wolai a vineu lala, nesape nevisawal sur nene van amiu, sane pog m̃arera la nap̃a pimi pan e inu ke narui, pe akilawo re kiau yum̃aena poli, peraga. Ana la amiilaar ke lologena wo kilia va manene laa sane e yo tap̃ena la ve moki. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Yum̃aena 28:30\x*E lepas nen yo nap̃a nesike ea, nepisu sane yar na mara lala amloge lologena wo na rui, a pa tol yar na mara e yum̃a m̃ana ne P̃arin Sup̃e Sisa, amio yeririna tap̃ena lala. Nanagane na la apisu kilale rui sane nop̃ar ke sen la nene vanon ga Kristo. \v 14 A nekekara m̃ena pap̃isi navisuen pogos nap̃a apuarnu e yum̃a na koaena sanene, ana sur nene pe kila re li nalelagaena tap̃ena la e nini amarau poli, kila la asum̃al m̃arera laa sane e Sup̃e, a ap̃aryon ke ga navisawalen visena kiena ne Ntewa. \p \v 15 Lala amlologon visena kiena ne Ntewa, pe sur wo tai, ana sur taaga, nekilia sane lala p̃asia amlologon Navisaarena Kristo e sitomena wo, a p̃asa amlologon e sitomena na vielueena a e sitomena na vilaveena. \v 16 A la nap̃a amiyum̃ae po, apisulup̃ar sane nesike e yum̃a na koaena vanon nemiyum̃aen lologena wo, ana sinela piowagan inu, a sinela piowagan la nap̃a pe amloge re poli wa, p̃isi na amlologo e sitomena wo. \v 17 Ana lala tap̃ena nene, amlologon Kristo ana pe ape lelaga re poli, ap̃arwar la pap̃isi, asape akila sa nap̃a lala towe ava metava. Sitomena viowa na sanene sike e la, ana pogos nap̃a apisu nap̃a apiar ruru inu e sen la nene nesike e nini, apisu sane pe kiela pog nap̃a akilia avisayu kare kiau kia e maran yar lala, ana akila kiela kia la pa metava. \v 18 Ana ane kilia, pona pe pe sur re tai poli. Kiela sitomen po yo, po piowa ga, ape lelaga pona apisokan, ana pupia sur keviu, kia kiena ne Kristo monar molue lue ga silaga. \s1 Pol sape mal pona mare, ana sinenan ga Yesu \p \v 19 Sur ne na nene, pogos nap̃a nemloge asape kiena kia momolue ke pa rui, nekekara pap̃isi, ana sa pogos tai neloge sane kiena yum̃aena pa po manene laa ke sane, yoko neloge won vap̃isi. Nanagane na nepisu sane amligan nu nem̃eke ga e marena, a pe mrapa re nap̃a nekilia nemolue si vetan poli, ana pogos nap̃a nemloge sane kiena yum̃aena pa ke meta sanene, miilalua si kiau sitomena sane, kila nemlelaga manene laa sane e kiamiu leniena lala, amio naiilaena wo kiena ninuna ne Sup̃e Yesu Kristo, sane yoko wo van inu na wa. \v 20 Sanene na, nanagane na nemlelaga ke m̃arera sane akilali ya ne van inu, ana tap̃atete akila nekila sur tai na piowa pona nevisa visena tai nap̃a yoko nemawan sina e marana ne Ntewa. Visae nemal po nemare, pe pe sur re tai poli, ana sane pogos punu ga, sineun ga nesape nem̃areran ga kilaen kia kiena ne Kristo va manene laa metava wa, e sur ya nap̃a yoko vim katen inu po e tasneu. \v 21 Sur nap̃a teke e inu sanini, visae nemali, malena wo kiena Kristo sike amio inu, a visae nemare, neva nesike nemio naga, nap̃a wo manene laa sane. \v 22 Visae ve kiau nap̃a nemal ve piavi re laa sane e yomarava nini, naga nene sane kiau yum̃aena wo p̃as sike ga wa nayum̃aenena, nap̃a kilia war mras wo lala. Sanene na, nepisu sane visae nesum̃a, woga ga, a nepisu m̃ena sane visae nevano, naga m̃ena poga ga. P̃isi na nemninue narui, popon netaveve nape narui. \v 23 M̃arera pan inu pap̃isi navisuveveen mrapa lua nene navisa lologiaena tai, komin e kana lepas tai, sineun manene laa pap̃isi vena nevetan yomarava nini, neva nesike nemio Kristo, naga po manene laa sane, \v 24 ana nepisu m̃ena sane popon manene nesu re laa e nini sane, vena neiila amiu re laa ga wa. \v 25 Sitomena ne sanene m̃arera ruru pan in rui, kila sane nanagane nepisu sane nekilia nevisaar van amiu sane nesike si nemio amiu na wa, vena kila amiu akilia aloge wo e kiamiu viawaena e Kristo Yesu, a vena akilia ava re laa sane amio naga. \v 26 Ve sanene, yoko visae pogos tai neim nekaten amiu, nemlelaga sane yoko kila amiu akekaran Kristo va laa sane na wa, a yoko wo vap̃isi van amiu, kila ne kiamiu sur la ve moki sina na visaen potena vania a ve nayeluaren naga vanonia. \s1 Monar teyakolkol ita ruruia, teve taaga na kilaen mara van sinekar lala \p \v 27 Ana pe tekilia ruru re poli wa sane yoko ve sanapen inu, ana pe sineun re asitom̃al in poli, asitom̃al amiu ga. Ayal ruru e mrapa na po, mesmes sane ave yar na lologena wo kiena ne Kristo. Pona nekilia neim nakaten amiu, po tap̃atete neim̃asu, ana popon visena tai tol kiligau sane apiawa m̃arera ruruia, nap̃a ninumiu ve taaga, kiamiu sitomena taaga ga na sum̃alen lele taaga, amiu am̃areran sane nalelagaena e lologena wo monar tauluia. \v 28 Ana ve amarau re, asitom korenan sur la nap̃a sane yoko nasinekar la akila van amiu. Pogos nap̃a neloge sane akila ke sanene, yoko wo na wo, vanon yoko ve kile kiena ne Ntewa van nasinekar lala vena welualaen, a ve kile kiena ne Ntewa van amiu vena kiamiu natamaliaena. \v 29 Lelaga, yoko monar akila mara amio sinekar la sanene, vanon pogos nap̃a Kristo p̃ere amiu ape kiena, pe naga re ga nap̃a aviawa ga e poli, ana yoko akus m̃ena naloge viowaena vanonia. \v 30 \x - \xo 1:30 \xt Yum̃aena 16:19-40\x*Monar ve sanene, vanon nanagane tokus pae ke pupia mara nene nap̃a nanua apisu ke nokusia, pona nap̃a asum̃a amloge ke asape nokus ke ga wa. \c 2 \s1 P̃elaga wo nap̃a popon tekila van ita \p \v 1 Sineun nesape amiu asitom veveli kieta malena wo temio Kristo. Kiena p̃elaga miilalua ke kieta sitomena, ne! Kiena sinewoena kila temloge po pap̃isi, ne! Ninuna kila tesu ruru ke temio ita, ne! A naga kila nap̃a malumuena a sineyeena pulen ita, ne! \v 2 Ana komin nap̃a kila po pan ita sanene narui, nesape neiakol visena, neviun van amiu vena ava re laa sanene. Awis, atam̃an sane kiamiu p̃elaga pan amiu, yoko maran ve taaga ga sane kiena p̃elaga pan amiu. Ana popon sinemiu iyeiye amiu, maran taaga ga sa nap̃a naga sinen miye amiu, a kiamiu visena a kiamiu sitomena ve taaga. Visae nevisu akila ve sanene, yoko neloge wo, nekekara na nekekara. \v 3 Ve sanene na, ve teyum̃ae re si e p̃elaga na puluvisena, a ve tekila re si suria e nawarwarena, ana monar temalumu, tekila ita tesu ga tano, tevisu yar tap̃ena la sane apo taulu ita. \v 4 Ve tesitom̃al ita re ga, amio ya nap̃a pe kieta, ana monar tesitom̃al m̃ena yar tap̃ena lala, amio ya nap̃a pe kiela. \v 5 Popon sitomena wo amio p̃elaga wo su lue ga e ita, komin naga nene nap̃a tepisu e Kristo Yesu rui, nap̃a po na po. \p \v 6 Naga sa nap̃a yauena tai nap̃a pisa, sape \q1 Naga pe nono na Ntewa, sa ga Ntewa, \q1 ana pe m̃areran re sape naga maran taaga ga sane naga poli. \q1 \v 7 Naga mligan kiena naurarena sike ma e peni, \q1 pitomi sane pe sur korena ga tai, \q1 paeme e yomarava nini pe yeririna \q1 pimi sane yaru na yum̃aena nap̃a pe kiena kia re poli. \q1 \v 8 Lelaga, yaru nae ma e peni pimi pe yeririna nae yomarava, \q1 kila naga pito tano, sike ga tano vatanon nasinenanena kiena ne Ntewa, \q1 pano-o tol marena e laki torovia. \q1 \v 9 Mlogear Ntewa, p̃isi na Ntewa pisirlua naga \q1 kila kiena kia pa metava manene laa taulu kia tap̃ena la punu ga. \q1 \v 10 La nae peni, a la nae yomarava, a la nae yo tano, yoko la punu ga avatanon kia nene, \q1 yoko akinai vania. \q1 \v 11 Yoko gola la punu ga ayeluar Ata Ntewa, avisawal e marala, asape Yesu Kristo naga taaga ga pe Sup̃e. \p \v 12 Erau lala, e yo nene tepisu nap̃a Yesu mlogear arimana, a amiu m̃ena, nanua nepisu sane amlogear ruru m̃ena naga po na po. A nanene pe nakilaen re ga e pogos nap̃a nesike nemio amiu, komin nanagane pe nesu re si nemio amiu poli, pe nepisu re si sane asike sanape, ana sineun nesape asum̃a akila m̃a wo va laa sanene. \p Amiu atol pa natamaliaena rui, ana piowa nap̃a atotano korena amio, ana monar asitom urmi ea. Monar avisuar ruru pupia yum̃aena wo nap̃a Ntewa kila, na amiu m̃ena monar ayum̃aen lili m̃aga yum̃aen wo lala na malena viu nene nap̃a naga mla pan amiu. \v 13 Ana nemlelaga sane tekilia tekila, vanon Ntewa ga nene miyum̃ae ke e kieta malena la ita peve taaga, miila ruru ita nap̃a kieta sinenanena lala kekaran na kilaen kiena sinenanena, a kila ita ke tetorokin nakilaen suri nene. \p \v 14 Ve sanene, sur ya nap̃a sike e lumom̃a na kilaena, okila nap̃a sane ve ovis mumu re pona ve ovisamaran re sina. \v 15 A tesike likan yeririna la nap̃a akuspal mrapa, kiela sitomena la pe tap̃ena, ana ita monar teyum̃aen kieta yum̃aena la wo a mesmes. Ita tepe narina ne Ntewa lala, nap̃a popon kororaki ve to re e ita, a monar tepe sane kap tego na tegolien mrapa kiena yeririna la na yomarava nini. \v 16 Amiu auarar ruru visena namalena vanla, vano-o tol pogos nap̃a pupia legiena nap̃a Kristo yoko wasup̃e sina ga. Sanene yoko nekilia nevisu sane pe nekirir korena re poli, ana nekilia nevilaven amiu, nekekaran amiu sane ape pupia mras nen kiau yum̃aena tai. \v 17 Pona vano-o tol sane kau kuruta monar lau vanon amiu, a visae ve sanene, nepisu sane pogaga. Nepisa sanene vanon nepisu sane amlogear Yesu, akila amiu sane pe kup̃ap̃aena tai pan rui, ana popon in m̃ena nekekaran natam̃anen kiau malena vanon yum̃aena kiena Sup̃e. \v 18 Nane nepisa, sane nekekaran ve sanene, a popon amiu m̃ena akekarania, komin nap̃a visae Ntewa kekaran sape nekilia netarlu kiau malena vanon yar tap̃ena lala, naga pe sur wo tai nap̃a naga kila van inu. \s1 Pol sinenan sape vitetalia Timote va pula \p \v 19 Nesape nevisawal m̃ena van amiu sane e lepas kiena ne wolai nene Timote, kiau sitomena m̃arera e Sup̃e Yesu sane yoko ve ve piavi re, yoko nevitetalia naga im̃asu pun amiu. Nekekaran naga pap̃isi sane popon sa naga im̃as visu amiu, p̃isi na war kamiu lologena p̃asia imi si pun inu, naga nene yoko kila neloge wo vap̃isi ne. \v 20 In na nepisu sane pe nekirawal re si yar tai e nini poli sane naga, po torokin nap̃a nevitetalia im̃as pun amiu. Naga kiena sitomena maran taaga ga amio inu, ana nekilia sane visae naga sike amio amiu, nep̃asine sane yoko naga sitom lue ga nakilaen wo manene laa van amiu. \v 21 Lala tap̃ena la asikena, ana pe asa re naga poli. In na nepisulup̃ar la rui, sane sur nap̃a keviu e kiela sitomena, nane sur la nap̃a pe kiela ga, ana sur kiena ne Yesu Kristo, asitom korenan la ga, pe asitom re urmi e poli. \v 22 Ana Timote tekilia sane naga po pap̃isi, akilia rui sanape nap̃a imimi lua memiyum̃ae veraga e lologena wo, pano-o nepisu naga sane pe naruu, a naga pionu pe arimana. \v 23 Sanene na, nepisu sane pe yar mesmes nap̃a nevitetalia im̃as pun amiu, ana tap̃atete im̃as na wa. Sineun nesape nevisuli sane yoko ve sanape van inu e nini sumo wa, p̃isi na naga kilia im̃as visawal van amiu. \v 24 Visae yoko imi wo van inu e nini, nekilia sane yoko ve naga taaga re kilia vim katen amiu, ana nemligan ke e kiau leniena, nemlelaga e Sup̃e sane yoko ve ve piavi re na yoko akilia avisu m̃ena marau neim̃as nakaten amiu. \s1 Pol pisu sane popon Epaprotaetas wasup̃e si pula \p \v 25 Sur tap̃ena si tai na visawalen van amiu, sane kieta puruvi nap̃a Epaprotaetas, naga mai pap̃isi pano-o nepisu sane popon neligan naga wasup̃e si pun amiu sumo wa. Amligan naga pimi sane kiamiu naiilaena tai van inu, p̃isi na memiyum̃ae veraga po, mesum̃al veraga e mara na po na po. \v 26 Ana sur taaga ga, maiena nene tolia, kila kare naga pap̃isi, kila naga sinenan pisape im̃as si um̃a pun amiu. Ana pogos nap̃a naga mloge sane lologena na kiena maiena nene tol pa pulkiligamiu la rui, kila naga mloge piowa li m̃aga, sinenan pisape visu amiu. \v 27 Lelaga ga, maiena nene kila naga piowa pano-o mepisu sane yoko taulu naga, p̃isi na Ntewa sinen miea, pe mare re poli. Ana in na nesitom ke sane Ntewa pe sitom re ga naga poli, a sitom in m̃ena ga, komin visae naga mare, yoko m̃arera m̃ena van inu vap̃isi, yoko yakol si pupia naloge viowaena metavan si naloge viowaen tap̃ena la nap̃a nokus ke pa rui. \v 28 Ana pogos nap̃a mai sanene, sike amio in e nini wa, nemloge piowagan naga pap̃isi. Ana sineun nesape neligan naga wasup̃e sina pun amiu sumo wa, a nemlelaga sane amiu m̃ena akekaran navisuen si marana. \v 29 Sineun aworworun naga e kia kiena ne Sup̃e, avisuar ruru naga sa nap̃a apisulup̃ar naga amio kiena yum̃aena la nap̃a kila e nini. Yar sur la ne sanene, popon tevisuar ruru la, po tevatanon la, \v 30 vanon akila yum̃aena kiena ne Kristo po pap̃isi. Epaprotaetas naga sanene narui, nap̃a sitom manene laa yum̃aena nene, kila sane pe sitom re nena kiena malena, lavis marenia. Naga kila sanene vanon sinenan sape ve masisu e yum̃aena nap̃a amligan e limana. Amiu tap̃atete aim aiila inu, ana amligan naga kus kiamiu kia, pimi miyum̃ae ke amio inu. Naga nene aure si naga, akila wo vania. \c 3 \s1 Sineun nesape nekilia ruru Kristo va laa sane, amio kiena puriu kawaena \p \v 1 Wolai lala a vineu lala, poga ga, nesape nesiar nokotawe kiau visena narui. Visena maro tai na po na visaen van amiu sa nini, amiu akekara silau e malena wo nap̃a Sup̃e mla pa pan amiu rui. \p Pona visena nene nepisa pa pan amiu yam moki yo rui, ana ve sinemiu kar in re, pe nesitom re sane piowa navisaen sur wo la van amiu yam ve moki poli. Naga poga ga pan inu, a nesitom sane kilia iila amiu m̃ena ve keviu va laa sane. \p \v 2 Ana visena viu si tai nap̃a nesitom̃alia navisaen van amiu sanini, sane monar avisuar ruru amiu e la nap̃a amlologon manene ke p̃aviu. Na nene komin nap̃a am̃areran ke asape p̃aviu nene naga ga pe mrapa nap̃a yar kilia va loyum̃a e namratava puna Ntewa, ana na nene na pe lelaga re poli. In na pe nekekaran la re nena ga, nepisu la sane amiyuwon polo la asu kar ke ga sa ga lokul tetan lala. \p \v 3 Sur nap̃a tesike ea, naga pe sa re nena nene. Ve tevisu re sur la nap̃a sike e kulu yepeta, sane sur ne la nene kila ita temerarava e marana ne Ntewa, komin temlotun ke naga e ninuta, a tekekara silaga na sitom̃alen Yesu Kristo kila ruru kieta mrapa. !Visae asun avisasa ke asape p̃aviu ga kila Ntewa kekaran yeririna, monar tevisa tesape naga pe na yepela ga. A nap̃a nalelaga nena, nane ita tesike e ne, nap̃a tete plan ke p̃elaga viowa a sitomena viowa vetan kieta malena lala! \p \v 4 A visae am̃areran ke asape Ntewa yoko kekaran ita e sur ga la nap̃a sike e ita, pona nekilia nevisawal kiau sane yoko wo taulu si kiela yo. \v 5 \x - \xo 3:5 a \xt Rom 11:1, \xo b \xt Yum̃aena 23:6, 26:5\x*Visae nevisa plan kiau sunena lala, yoko amiu avisu punu ga mesmes ga a po, taveve p̃elaga mesmes a ya nap̃a navisaluaena pisa. Sur na sumo, e kiau lus lala, in na nemolue mesmes ga e pupia lus nae Israel, nepe kuruta mal mesmes e lus kiena ne yermarua apua nap̃a Pensiman. Ata amio auia, lalua ape Yu, kila in m̃ena nepe Yu nena napo. A ta sina, in na nepaeme, tol kana wik taaga ga, nepe p̃aviu. Sur tap̃ena, e lepas na navisaluaena kiena le Yu la, in na nepim nekeviu nepe kana Varasi tai, nepian ke pan yar tap̃ena lala. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Yum̃aena 8:3, 22:4, 26:9-11\x*A nanua sumo, e lepas na iilaaren lotena kiena le Yu la m̃arera, in ke narui nap̃a netaulu punu la la sane, nekilap̃el ke ga li nalelagaena na sum̃are la pap̃isi. Ana na maro nap̃a nekilia nevisa, e lepas na p̃elaga mesmes, pe visen re nena tai e navisaluaena kiena le Yu lala nap̃a nekilarovia pona nekila palia. \p \v 7 Sur la nene, kila apisu sane in na nepo pap̃isi, amligan inu nemon laa metava pap̃isi. Ana pogos nap̃a Kristo pio inu, pe nepisu re si sur la nene sane pe sur wo la pan inu poli, nepisu la sane pe sur na kokovioena ga, p̃isi na nemligan punu ga sike na, nesiraun ga naga. \v 8 Lelaga, nekilia nevisave ve sa nene narui, sane nepisu ke sur la punu ga nene pe sur na kokovioena ga, ana sineun ga nesape nekilia Kristo Yesu sane pe Sup̃e e kiau malena, va re laa sane. Sur taaga ga nene nepisu po, nap̃a kana napoena po taulu sur tap̃ena la punu ga, ana naga ga nene sineunia. Sineun manenea na tolen naga e kiau malena, ana nekilalu kiau sur tap̃ena la punu ga kominia, ana woga ga, nepisu sur la nene sane pe kororak ga pan inu. \p \v 9 !Visae kiau malena kilia yakol ruruia e kiena malena yoko wo na wo! Naga nene in ga taaga tap̃atete neyum̃aenia, komin nap̃a sa nelogear navisaluaena, yoko navisaluaena tap̃atete kila sane netorokin nap̃a nemesmesu e marana ne Ntewa. Ana kieta mrapa tap̃ena natolen namesmesena sum̃a ga. Na nene, naviawaena e Kristo, a naga pe mrapa namesmesena nap̃a Ntewa ga pietavan ita ke la nap̃a temlelaga e narina. \p \v 10 !Visae nekilia nap̃a nekilia ruru ga naga, amio pupia puriukawaena kiena ne Ntewa nap̃a kila naga mal sina ga e marena, yoko wo na wo! In na nekekaran ga na kuspaeen naloge viowaena la nap̃a naga kusia, a visae nekilia netorokin nap̃a nemaren marena ta ne sane kiena marena, yoko nevisu wo manene vap̃isi van inu. \v 11 Sur m̃arera ya na sa nene nap̃a monar nowaro ea, na woga ga, ana monar nekila ga ya nap̃a nekilia vena netol malena viu na sum̃alen sina e marena. \s1 Sur nap̃a tesum̃a top̃arwaryon ke ne \p \v 12 Nepisayu inu ke sina ga sanene, pe sineun re nesape asitom ke asape in na nesape nepo punu pa rui, pona netol pa kana m̃ak rui. In m̃ena pere ke ga wa, ana komin nekilia sane Kristo Yesu p̃ure inu nepe kiena pa rui, sineun nesape nowaryon lue ga vena netol lele tai nap̃a naga kilia kekarania. \v 13 Wolai a vineu lala, monar nevisa ruru van amiu, nepisu in sane pe netol re lele nene poli wa, ana yum̃aena taaga ga nene teke e kiau sitomena silau, sane in na monar sineu p̃esan sur ya nap̃a sike varaun inu, ana monar newaryon natauluen sur ya nap̃a sike e marau. \v 14 Sur nap̃a nep̃aryon ke ne, naga sanini, sane kiau malena monar yoko wo ruruia amio Kristo Yesu, vano-o yoko in m̃ena neve yar tai nap̃a neloge vioena wo kiena ne Ntewa nap̃a visa van inu, sape “!Pogaga, ko ovam metava osike amio inu narui!” Sur nene sa nap̃a tropi tai nap̃a amligan ruru m̃eke rui, ana tekiririn ke, vena tetaulu ve kieta. \v 15 Visae ita p̃asia kieta sitomena la marua ruru p̃isi, popon teyum̃ae ve sanene narui, ana visae e sur la p̃asia, ita p̃asia kieta sitomena la pe marua ruru re sanene poli wa, nemlelaga sane Ntewa yoko kila sur la nene merarava ruruia van la. Pona e sur la moki pe tepim tepo re e poli wa, ana yoko naga iila ita e na wa. \v 16 Ana monar towarar ruru naga nap̃a tepim tepo pa e rui, sane piowa nap̃a teloru teviepal sina ga vetania. \s1 Ataveve lau \p \v 17 \x - \xo 3:17 \xt 1Kor 4:16, 11:1\x*Wolai a vineu lala, nepisa awis pan amiu sane monar ayakolkol ruru amiu, ataveve li lelen lau e mrapa na kiau malena. Visae avisu kilale amiu p̃as sane akila ke po sanene rui, amiu tap̃ena towe lai, ayal ataveve lala lala. \v 18 Nepisawal visena nene pan amiu yam mok li rui, a nanagane na nepisa ke sina ga nap̃a nemloge piowagania, amio wamarau mlau. Nanene komin nap̃a nepisu ke amiu p̃asia sane ap̃ar ke kia nap̃a ape li nalelagaena, ana kiela malena p̃arlologia ga sane ape sinekar amio Kristo, amio kiena lak torovia. \v 19 Kieta nasinekar la nene, sur nap̃a amlotunia, naga mep̃ela ga. Kiela naviowaena lala, popon amawania, ana apilaven manene laa. Sur nap̃a pulen kiela sitomena, sur na yomarava ga la nini, ana luasnela, akovio viowa ga. \p \v 20 Ana ita, pe tepe yeririna na yomarava re la nini poli, kieta purvanua napo, nane ma e peni metava. Yar keviu nae e nene, nane Sup̃e Yesu Kristo, kieta natamaliaena, ana tesike e yomarava nini wa, tesum̃ate ke naga, tepisusu ke sane yoko ve ve piavi re vitomin ita sina. \v 21 Ana pogos nap̃a visae naga vitomi, yoko yum̃ae amio kiena pupia puriukawaena nap̃a torokin nakilaen sur punu ga su vatanon kiena nasup̃enena, ana yoko vilopu ita. Nanagane, tesike temio yepeta marua la na yomarava nini wa, nap̃a menunu pororowa ga, na ape sur na marena ga, ana yoko naga la tas viu la van ita nap̃a po sane tasnena, nap̃a merarava, tego, m̃arera, sum̃a wo sulue ga. \c 4 \p \v 1 Ve sanene, wolai lala a vineu lala, popon amiu asum̃al m̃arera sanene e kieta Sup̃e. Nepisa sanene vanon nesitom amiu, sineun amiu pap̃isi, amiu akila inu nekekara keviu, nop̃arwarin amiu pap̃isi, ana sineun nesape yoko wo van amiu silaga. \s1 Visena kiena yeririna p̃asia \p \v 2 Nemloge piowa komin nepisu sane monar nevis ve tokaki van kieta sira lua nene, Yuotia amio Sintike. Lalua apis vitawa pan la pap̃isi, ana nepisa pan amiu sane sineun lalua monar akila kiela sitomena vito ga tano, vim ve taaga vatanon kieta Sup̃e. \v 3 Sira lua nene, nanua nemiyum̃ae veraga nemio la po pap̃isi, amio m̃ena yaru nene Klemen amio yar tap̃ena lala, nap̃a mop̃aryon lologena wo pano-o imimi punu ga kiamimi sitomena taaga ga. Nekilia sane kia kiena ne yeririna nayum̃aena punu ga nene asiriar sike pa e tus na malena rui, ana pogos nap̃a amlip̃ere la sina, nemloge piowa pap̃isi. Ve sanene, kiau naviunena tai van ko ne, kiau erau nap̃a nanua sumo tepe yar na yum̃aen veragaena konua rui pimi. Neviun tan ko vena ko na oiila sira lua nene vena aim ave erau wo sina ga. \s1 Visena na iilarena lala \p \v 4 Ana kiau visena si tai van amiu punu ga, nesape amiu akekara e Sup̃e, akekaran naga silau. \v 5 Pogos nap̃a alual pog m̃arera, ava ruru ga, akila sa nap̃a yar la avisu kilale sane kiamiu sitomena la piayavi ruruia. Akilali nap̃a asitom̃al lue ga sa nap̃a ve ve piavi re na, Sup̃e wasup̃e sina. \v 6 Amiu ve akila re sinemiu la pepen sur lala, a e sur ya la nap̃a imi kate e kiamiu malena, avisa sip̃a van Ntewa vanonia. Avisawal vania e sur ya nap̃a apilasinia, aleninia, atagin vania, ana nanene monar akila silau e sitomena na visaen potena. \p \v 7 Ana pogos nap̃a aligan sur punu ga e limana sanene, yoko avisu nap̃a Ntewa yoko ligan kiena sum̃are e amiu, iila amiu. Kiena sum̃are nene keviu pap̃isi, kilia kila wo vap̃isi van ita taulu ya nap̃a tekilia tesitomia, vano-o kila nap̃a uarar ruru sineta po kieta sitomena vena m̃arera e Sup̃e Yesu. \p \v 8 Wolai lala a vineu lala, lavis nevisa make kiau visena van amiu narui, ana nesape neiilaar amiu vena kiamiu sitomena la ulen ga sur la nap̃a Ntewa sinenania. Sur ya na pe lelaga, po sur ya na mon metava, po sur mesmes ya, po sur merarava ya, po sur nowo ya, po sur ya navinaiaiena, po sur ya na yeluarena, po sur tap̃ena ya napo, nanene kana sur ne la nap̃a po asulue ga e kieta sitomena lala. \v 9 Naga nene pe p̃elaga la nap̃a nop̃aryon ke vena neviani amiunia, pona atol tan inu, pona metavania, apisu e kiau malena. Ana visae avisu sane pe lelaga sane p̃elaga wo lap̃as nene sike e kiau malena, nemiye awis pan amiu vena amiu m̃ena aligan ruru e kiamiu malena lala. Ana visae akila sanene, nemlelaga sane kieta Ntewa nasum̃areena yoko sike amio amiu, iila amiu. \s1 Potena e nalaena \p \v 10 Nesape nevisa van amiu nesape pupia kekarena pan inu, sane yam piavi li m̃a ga pe nepisu re sur tai poli, p̃isi na netol ga narin nalaena nap̃a amligan pimi. Nemlelaga sane asitom in m̃a ga, ana nekilia sane amiu pe mrapa re ga nap̃a akilia akila sur imi tol inu e nini poli. Ana pogos nap̃a nepisu kiamiu nalaena nene, nepisu sane kiamiu sitomena naiilaena kiau yum̃aena mal sina ga, ana nemiyeluar Ntewa vanonia. \v 11 Nepisa sanene, a pe naga re ga nap̃a sane nepisape pe kiau sur re poli, vanon sur nene nep̃arpoyo e rui, sane sur ya na vim katen inu, po nesike sanape, nekekaran ga. \v 12 Nesike tano po nesu metava, visokar inu po kau kinanena moki, lum̃au korena po lum̃au pule, in na nokom e sur la punu nene rui. Pog viowa pona pog wo, ana mrapa kien Ntewa navawarpoen ea teke ne, a naga pian inu ea, kila nep̃arpoyo e sur la nene rui. \v 13 Ve sanene, nanagane na nepisu sane nekilia netaulu sur la punu ga nap̃a p̃isina vim e inu, nane e pupia puriukawaena nap̃a Kristo kila ke nem̃arera ea. \p \v 14 Nesape nevisa sanene, amiu nae Pilip̃ae, asitom na iila inuena e pog m̃arera la ne sanene, amiu ape lemam pap̃isi ne. \v 15 Sa nap̃a apisulup̃ar pa rui, pogos nap̃a nesiar kiau nayalinen lologena wo nene, pogos nap̃a nepetan M̃asitonia nepano, pe sum̃are re nena tai nap̃a miila inu, peraga, amiu ga. In na nep̃ar sur wo la moki pan la pap̃isi, a pe lala yar re tai nap̃a sitom sape ligan sur tai vim poli vena iilaen kiau mrapa pona kiau yum̃aena. \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Yum̃aena 17:1\x*\x - \xo 4:16 \xt 2Kor 11:9\x*Ana amiu apo pap̃isi, pogos nap̃a lum̃au plasia amiilala inu, amligan nalaena la pimi pan inu yam mok li m̃aga, pano tol pogos nap̃a nepa nemiyum̃ae ke gare gar Tesalonaika. \v 17 Nepis ke sanene, pe naga re ga nap̃a nesape nowar lue nalaena la poli, ana vanon nap̃a sineun nevisu naiilaena la molue e sum̃are lala na iilaena yum̃aena kiena Sup̃e. Nanene vanon sane visae akila wo sanene van yar tap̃ena lala, ana kiamiu p̃elaga wo nene yoko war mrasa, kila sur punu ga wo laa sane van amiu sina ga. \v 18 Vanon nagane, nepisa potena pan amiu pap̃isi e nalaena la nap̃a apitetalia Epaprotaetas p̃ar pimi, netol la punu pa rui. Nalaena la nene pimi, pa taulu ya nap̃a sineunia, ana nepisu sane nanagane po laa pan inu. Kiamiu naiilaena la nene, sane ponotaninu tai nap̃a ponos po pap̃isi, la sane kup̃ap̃aena tai nap̃a akila pan Ntewa naga pisu po pap̃isi, kekarania. \v 19 Ana nekilia sane visae limamiu plas pogos tai, yoko kiau Ntewa visuvevea lue ga, vanon Yesu Kristo kila pa rui nap̃a naurarena lala kiena ne Ntewa nae mae peni akeviu pap̃isi. \v 20 Sanene, yoko tesum̃a teyeluar kia kiena ne arimata Ntewa silau, yoko teyeluar m̃a naga vano-o ve p̃isi re pogos tai, sanene. \s1 Visena maro \p \v 21 Aliganlelein kiau visena nene van li nalelagaena wa lala nap̃a asike ne, avisawal van la apisape nesitom̃al la ke silau. Wolai tap̃ena lala amio vineta tap̃ena lala nap̃a asike amio inu e nini, lala m̃ena asape avisa pokolulagi po pokolemalo van amiu. \v 22 P̃as si naliganen visena sanene im̃asu van amiu, nane li na lelagaena wa la punu ga e nini, amio m̃ena la nap̃a amiyum̃ae kiena p̃arin sup̃e nene Sisa e m̃ana pupia yum̃a nene. \p \v 23 Kiau leniena, sane lemamiena kiena ne Sup̃e Yesu Kristo sike e ninumiu lala, sike likan amiu silaga. \p Inu, Pol.