\id MRK Lewo 
\h Mak 
\toc1 Lologena Wo Kiena Ne  Yesu Kristo Nap̃a  MAK  Siriyuia 
\toc2 Mak 
\mt2 Lologena Wo Kiena Ne  
\mt2 Yesu Kristo Nap̃a  
\mt1 MAK  
\mt2 Siriyuia  
\imt1 Visayuena Na Tusi Nene  
\is1 Komp̃asnen suniena plas na tusi nini  
\ip Tusi nini, \it “Lologena Wo Kiena Ne Yesu Kristo Nap̃a Mak Siriyuia”\it*, naga siari e visena tai nap̃a sape lologena wo nene, naga lologena wo kiena Yesu Kristo, narina Ntewa. Mak kilologia nap̃a Yesu pe yaru na yum̃aena kiena ne Ntewa, a kiena visena m̃areraena sike ea. Tekilia tevisu kiena m̃areraena pogos nap̃a piyan ke yeririna lala, a m̃eneplan m̃ena yermare lala, a nap̃a warplan milamulena viowa kiena yaru lala. Yesu pisawal kiena kia tai, sape naga Narina Yeririna, nap̃a naga pimin tam̃an kiena maliena vena warplanen milamulena viowa kiena yaru lala, vena akilia aure matan nalogeviowaena, yepela melala.  
\ip Mak pisayu manene yum̃aena kiena Yesu pa laa sane, amio kile lala nap̃a naga myum̃aenia, taulu nap̃a pisayu kiena visena lala.  
\ip E tusi nini, Mak pisayu p̃esan Yoane Nakeena amio kiena yum̃aena, a nap̃a Yoane kee Yesu. Siraunia, pisayu nap̃a Yermare tap̃ali Yesu. A siraun m̃ena suniena plas na visena nene, naga pisayu yum̃aena kiena Yesu la narui nap̃a kila ruru yaru la nap̃a amai apimi apowo sina a nap̃a naga piyan ke yeririna lala. Pogos nap̃a Yesu kila kiena yum̃aena lala, silaga kiena nalogena la asum̃a akilia ruru naga amio kiena p̃elaga lala pa laa sanene.  
\ip Ana e pogos nene, yaru lap̃as pe akekaran re Yesu poli, sinela kar Yesu pap̃isi. Marana na maro la na tusi nini apisayu malena kiena ne Yesu e kiena legiana olua na maro e yomarava nini, a pupia suri nap̃a pisayuia, nane kiena marena, a nap̃a mali sina.  
\ip E marana na keviu 16, yaru moki asitom asape Mak naga siri tusi nene tol ga marana na ve tokaki orelu, ana marana na ve tokaki la ne siraun nene, pona yaru tap̃ena naga siria yo.  
\is1 Komp̃asnen suniena la nap̃a sike e tusi nini  
\ili Yum̃aena kiena Yoane Nakeena 1:1-13  
\ili Yum̃aena kiena Yesu garu Kalele 1:14—9:50  
\ili Yesu molue Kalele pa Yerusalem 10:1-52  
\ili Legiana olua na maro kiena Yesu nap̃a kila kiena yum̃aena Yerusalem, a yo make la nap̃a lavisin Yerusalem 11:1—15:47  
\ili Yesu mal sina 16:1-8  
\ili Yesu pimi m̃alivin kiena nalogena lala a naga pa mae peni 16:9-20  
\c 1  
\s1 Yoane Nakeena sike e yokorena pisawal ke visena kiena ne Ntewa  
\p
\v 1 Na nene Lologena Wo kiena Yesu Kristo nap̃a narina Ntewa.  
\v 2 Suniena na Lologena Wo nini siar e Yoane Nakeena, sa nap̃a Visena Wa kiena ne Ntewa pisayu naga konua rui e visena tai nap̃a Navisawalena Aisea pisawalia, nap̃a Ntewa pisa pisape  
\q1 \qt “Naga pe yaru tai nalologonen kiau visena, \qt*  
\q1 \qt nap̃a nemligan naga sumon ko, pe na kilaruruen mrapa lala kiom̃a mekiki ruru wo.\qt* \rq Mal 3:1\rq*   
\q1
\v 3 \qt Ana naga sum̃a piovion ke e yokorena, piovion ke pisa ke pisape \qt*  
\q2 \qt ‘Amiu na monar akila ruru mrapa lala kiena Sup̃e Ntewa, amesmes ruru wo, \qt*  
\q1 \qt vena naga kilia yali ea imi kate e kiamiu malena lala.’” \qt* \rq Ais 40:3\rq*   
\p
\v 4 Sanene narui, Yoane Nakeena pimi kate e yokorena lepas nap̃a Yutea, ana mlologon ke visena kiena ne Ntewa pan yeririna lala. Naga pisawal ke pan la pisape “Amiu monar avilopu amiu e kiamiu mlamulena viowa lala, aimi, vena nekee amiu e wii nakeena, p̃isi na Ntewa viewo amiunia.”  
\v 5 Ana p̃isi na yeririna la moki nae Yerusalem amio nae pulkumali tap̃ena e lepas nap̃a Yutea, la apa amiyagogan Yoane, ana la apisa plan ke kiela naviowaena lala pania, ana naga kee la e wii nap̃a Yortan.   
\p
\v 6 Ana pogos nap̃a Yoane Nakeena sike e yokorena sanene, naga kila sa ga yermarua navisawalena tai na konua rui nap̃a Elaisa, sa nap̃a pe miyen re kulsota la nap̃a po poli, ana m̃ana kulkota ape ga e vilulus nen sur mali tai nap̃a kiena kia kamel, ana kulka na m̃ep̃ena amiyum̃aen e narin kulus nen puluk tai. A kana kinanena e yokorena nene, naga kurpo ga ne amio kopululus nen lago na yom̃arua, nap̃a kiki sane purutevi.  
\v 7 Ana pisaar pan yeririna lala, pisa pisape “P̃isi na yar tai, nap̃a puryuna m̃arera taulunu, naga yoko siraun inu imi. Yar nene, naga to laa metavan inu, in na pe netorokin re poli nap̃a neulounia neyen plan kiena kulus nen lana, pona nekila si yum̃aen tai ne sanene vania.  
\v 8 In na nesum̃a nekee amiu e ga e wii, ana yoko naga kee amiu e Ninuna Wa.”   
\s1 Yoane kee Yesu  
\r Matiu 3:13-17; Luk 3:21-22  
\p
\v 9 Ana Yesu mligan pulkumali nap̃a Nasaret, e lepas nap̃a Kalele, pimi e lepas nap̃a wii nae Yortan, ana Yoane kee e wii nene.  
\v 10 Ana pogos nap̃a kee pae Yesu, Yesu sum̃alu, molue e wii pa metava, ana veraga ga ma e peni pietava pania, naga m̃al Ninuna ne Ntewa pitomi ke tano sa ga manu nap̃a lom̃e, pitomi mesmes ga koan te naga.  
\v 11 \x - \xo 1:11 \xt Mat 3:17, 12:18; Mak 9:7; Luk 3:22\x*Ana lala amloge Ntewa nae ma e peni pis pitomi, pisape “Ko, ko ga taaga ope naruu wawa, ana nepinaia ko pap̃isi. Sineu si ko, nekekaran ko pap̃isi.”   
\s1 Yermare tap̃ali Yesu  
\p
\v 12 Ana e pogos m̃a ke nene, Ninuna Wa p̃ere Yesu naga taaga pa laa perina sane e yokorena,  
\v 13 ana Yesu sum̃a e nene tol legiena lualima yam vari, nap̃a Yermare tap̃ali naga pap̃isi. Yesu sike amio sur mal tetan lala e lele nene, ana navisi kiena ne Ntewa lala apimi apisuar ke naga.   
\s1 Yesu siar kiena yum̃aena garo Kalele  
\r Matiu 4:12-17; Luk 4:14-15  
\p
\v 14 Ana siraunia, apim atarar Yoane Nakeena, ap̃ere pa akotawea e yum̃a naloge viowaena. Ana pogos nap̃a Yesu mloge lologena nene, petan yo p̃asup̃e pato si lepas nap̃a Kalele, ana siar e pogos nene, naga mlologon Lologena Wo kiena ne Ntewa.   
\p
\v 15 \x - \xo 1:15 \xt Mat 3:2\x*Ana pogos nap̃a naga mlologon ke, pisa ke sape “Nanagane na, Ntewa kilia sane pe pog mesmes nap̃a monar avilopu amiu narui. Navesup̃enena kiena ne Ntewa naga pimi ke pun amiu narui, monar avilopu amiu, alelaga e Lologena Wo nini.”   
\s1 Yesu pio yar na wereen ika la vari  
\p
\v 16 Ana siraunia, Yesu naga sum̃a mialoro ke e is nen pupia lapa nae Kalele, m̃al yaru la lua nawereen ika, nane Saemon amio wenla Antru, lalua asum̃a ap̃ere ke kiela lilivi.  
\v 17 Ana Yesu pisa pan la, pisape “Amiu lua aim atavevenu. Yoko nekila amiu ave li nawereen yeririna lala aim ave kiau.”  
\v 18 Ana veraga ga lalua nene amligan kiela lilivi lala, ataveve Yesu.   
\p
\v 19 Ana Yesu mial pali laa sane, kirawal narina ne Sepeti la luoka, nane Semes amio wenla nap̃a Yoane. Lalua atotano ke e pulus nen kiela waa, akila ruru ke kiela lilivi lala.  
\v 20 Ana pogos nap̃a Yesu kirawal lalua nene, pio la, vena la m̃ena ataveve naga, ana asum̃alu, amligan arimala Sepeti naga m̃eke e waa amio kiena yaru nayum̃aena lala, lalua ataveve Yesu. \fig Yesu pio yar lua na wereen ika|alt="Calling Disciples" src="42_Mark1.16-20_CallingDisciples.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="1:16-20" \fig*   
\s1 Yesu pilelua ninuna viowa tai  
\r Luk 4:31-37  
\p
\v 21 Ana Yesu amio kiena yaru lala amial apa atol pulkumali nap̃a Kapeneam, ana e Legiena Wa, apa e yum̃a nalotena, ana Yesu naga pian yeririna lala e Visena Wa kiena ne Ntewa.  
\v 22 \x - \xo 1:22 \xt Mat 7:28,29\x*Ana la nap̃a amiyagogania amilan pap̃isi, komin nap̃a amloge navianena kiena ne Yesu naga pe tap̃ena, pe sa re navianena kiena ne kiela navianena la poli, komin Yesu naga kiena urmi po, puriukawaena kiena ne Ntewa teke ea.   
\p
\v 23 Ana e pogos nene, yaru tai nap̃a ninuna viowa teke e naga sike amio la,  
\v 24 kila yar nene, naga m̃am̃aaga kare ga pap̃isi, naga pis pa Yesu, pisape “?Yesu nae Nasaret, kiom̃a ya ne teke e imimi? !Po ko na opimin osape okila kare imimi! In na nekilia ko pa rui, ko na ope Yar Nowo Wa kiena ne Ntewa.”   
\p
\v 25 Ana Yesu pis m̃arera pan ninuna viowa nap̃ane, pisalup̃ar pania, pisape “!E, ko na ve ovis re! !Oure vetan yar nene nanagane ga ne!”  
\v 26 Ana ninuna viowa nap̃ane kila yepen yar nene miokamarmare, m̃aaga keviu yam si tai, p̃isi na molue petania pure pano.   
\p
\v 27 Ana yar la nae yo nene amilan sur nene pap̃isi, asum̃a apisasayu ke Yesu, asape “?E, sanape na sanene? ?Navianena viu si tai nene, pona yar ne? Yar nene, naga puriuna kawa pap̃isi ne, pis ga pan ninuna viowa lala, ana amlogearia.”  
\v 28 Ana komin sur ne la nanene narui, akekarania, apisa ruru kia wo kiena Yesu pa e yo lala pa p̃ar punu yo punu ga e lepas nae Kalele.   
\s1 Yesu kila ruru anenane wona Saemon Pita, amio yeririna tap̃ena si lap̃asia  
\r Matiu 8:14-15; Luk 4:38-39  
\p
\v 29 Ana Yesu amio yaru ne la nini, Semes amio Yoane, a Saemon amio Antru, lala amolue petan yum̃a na lotena, apa e yum̃a m̃ana ne lalua nene Saemon amio Antru, nanene e pulkumali m̃a ke ga nap̃a Kapeneam.  
\v 30 Ana e um̃a m̃ana lalua nene, anenane wona Saemon naga mai m̃eke ea, yepena pisusun, momalio ke e m̃ana tog, ana lalua apisawal pa Yesu.  
\v 31 Ana Yesu pa tarar limana sira marua nene, tarlua tom̃alu e m̃ana tog, ana yepena pimi manin sina, naga sum̃alu, pa piran kala kap.   
\p
\v 32 Ana e m̃a nena e legiena nene ko yepekilavi, pogos nap̃a Legiena Wa p̃arovia, sane mrae pito kovio pa rui, yeririna lala ap̃ure yar la nap̃a amai, a la nap̃a yermare la asike e la, apim pu Yesu,  
\v 33 ana la moki manene la, sa nap̃a lavisi la punu ga nae kumali nene apim asum̃alu e mratava na yum̃a nene.  
\v 34 Ana Yesu kila ruru yeririna la moki nap̃a amain inanena tap̃ena lala, a m̃ene plan yermare la moki petan yar lala, pisawo yermare lala sape ve avisa re si sur tai, komin akilia pa rui sane naga pe Navisaarena kemua lelaga kiena ne Ntewa.   
\s1 Yesu mlologon ke e yo lala lepas nae Kalele  
\r Luk 4:42-44  
\p
\v 35 Ana kolulagi, pogos nap̃a lakaporo pe kokoreko re poli waa, Yesu sum̃alu, naga taaga mial petan um̃a, ana pa e yo m̃ano tai, mlen pa Arimana.  
\v 36 Ana siraunia, yeririna la apimi akale si naga um̃a, ana Saemon la am̃a re si naga poli, la apa akalea.  
\v 37 Lala akale m̃a pano-o, am̃al naga e yo nap̃ane, apisa pania, asape “Yeririna tap̃ena la moki apimin akale ko ke.”   
\p
\v 38 Ana Yesu pisape “Ee, nekilia m̃a ga. Ana peraga, monar teva m̃ena ga e pulkumali tap̃ena lap̃as nap̃a sike ga waa, vena nekilia nelologon m̃ena Lologena Wo nene van la. Sur ne na nene, in na nepetan ma ne nepitom nesike e yo nene.”   
\p
\v 39 \x - \xo 1:39 \xt Mat 4:23, 9:35\x*Ana p̃isi na Yesu pato mialoro ke e yo punu ga garo Kalele, mlologon ke e yum̃a na lotena kiena le Yu lala, pile plan ke m̃ena yermare lala moki petan yeririna lala.   
\s1 Yesu kila ruru yaru tai nap̃a leperosi se yepena miania  
\r Matiu 8:1-4; Luk 5:12-16  
\p
\v 40 Ana yaru tai nap̃a leperosi sike e yepena pimi puna Yesu, kinai tano puna, piun m̃areran tania, pisape “Awis, visae ko na otam̃an ga, nelelaga sane ko ga okilia okilarurunu, neikiki sina.”   
\p
\v 41 Ana Yesu sinena miye manene yaru nap̃ane, naga pe maraun re sape visae tol lae naga vanon kiena inanena, ana naga mligan limana te naga, pisape “Inu netam̃ania, nanagane monar yepem̃a ikiki sina.”  
\v 42 Ana veraga ga yepena miania, leperosi nene p̃isi petan yepena, naga mekiki sina.  
\v 43-44 Ana Yesu m̃areran pania, pisa pisape “Omloge ke ne, ovano ve ovisawal re suri nene wa, ana nanagane ga ne ova okom puna yaru wa vena naga kilia visuveve yepem̃a. P̃isi na monar ova okila lotena va Ntewa a okila m̃ena kup̃ap̃aena na ikikiena nene nap̃a Mosis pisa, sape yaru monar kila vanon sur na sa nene, ana p̃isin sur nene, yar wa kilia visawalia sape nanagane na leperosi naga p̃isi.” Ana Yesu pitetalia naga pano.   
\p
\v 45 Ana pogos nap̃a yaru nene pano, pa pisayu sur la nene pan yeririna lala punu ga, kila sane visena nene pa p̃ar punu yo, pano-o kila sane Yesu pe mial re si pa loyum̃a e pulkumali tap̃ena la poli, komin visae vano, yoko yeririna la ve moki aiminia. Naga sum̃a ga perinan pulkumali lala, ana yeririna lala asum̃a apetan ke kiela pulkumali lala, apimi puna.   
\c 2  
\s1 Yesu kilia viewo m̃ena mlamulena viowa kiena yeririna lala  
\p
\v 1 Ana legiena lap̃as p̃arovia, Yesu p̃asup̃e si pa ma pulkumali nap̃a Kapeneam, ana pe piavi re poli, yeririna la amloge asape naga pam si rui.  
\v 2 Ana p̃isi na la moki nap̃a apim puna, yo loyum̃a naga pulen la pap̃isi, a vanua m̃ena e mratava naga yepa vitokaki ga. Ana pogos nap̃a la asike lele taaga sanene, Yesu mlologon Visena Wa kiena ne Ntewa pan la.  
\v 3 Ana e ke e pogos nene na, yar lap̃asia atar yaru tai nap̃a minana pimi, nap̃a yepena wetelu ga mare. Ana la vari atar ga naga e m̃ana tog nap̃a mono ke ea pimi.   
\p
\v 4 Ana pogos nap̃a apim atol yo nap̃ane, apisu sane yo pule pa rui, tap̃atete si atar kiela erau nene va lavisin Yesu. P̃isi na lala ataryaun naga apa metava e wos nen yum̃a nap̃ane, lala am̃epo wos nen yum̃a metava mesmesun ga e nap̃a Yesu sike ea, amligan malumun yaru nap̃a mono ke e m̃ana tog, pitomi tano e pulmas nap̃ane, pito loyum̃a.   
\p
\v 5 Ana pogos nap̃a Yesu kira pisu sur nene, kilia sape la nene, amlelaga m̃arera e naga pap̃isi sane yoko naga iila kiela inanena nene, naga pisa pania, pisape “Naruu, in na nepiewo kon kiom̃a mlamulena piowa lala.”   
\p
\v 6 Ana e pogos nene yaru navianena na visaluaena la p̃asia asum̃a ga, amloge ke visena kiena ne Yesu. Ana p̃isi na la kiela sitomena la miyum̃ae piowa ke e sur nene,  
\v 7 apisa kare ke naga, apisape “?Yaru nene pisalele kare ke kia wa kiena ne Ntewa sanape na sanene? Ntewa naga taaga kilia viewo mlamulena viowa lala, pe yar re si tai poli, ana yaru nene pis ke sanene, naga sitom ke sape naga pe Ntewa narui.”   
\p
\v 8 Ana veraga ga, Yesu mnunulu-p̃aria sape asitom ke piowa sanene e naga, ana pis pan la, pisape “?Komin ya ne sinemiu la pulen ke sitomena viowa la ne sanene?  
\v 9 Visae nevisa ve sanini van inanena nene, nevisave ‘Nepiewo pa kiom̃a mlamulena viowa rui,’ pona nevisa vania nesapenua ‘Osum̃alu, osulowar mom̃a tog, oyali,’ ana e visena lua nene, tai naga m̃areran navisaena, a tai naga meme ga nap̃a avisa. Nap̃a sape ‘Osum̃alu, oyali,’ naga m̃arera manene laa, komin yoko akilia avisulup̃ar sane kiau visena nene pe lelaga pona pe pe lelaga re poli, nap̃a yaru nene sum̃alu, pona pe sum̃alu re poli.  
\v 10 Ana nagane, neyum̃aen sur tai nap̃a amiu asitom ke asape Ntewa ga naga taaga kilia yum̃aenia, vena akilia avisulup̃ar sane Narina Yeririna naga kiena puriukawaena torokin nap̃a viewo mlamulena viowa lala na yomarava nini. Amiu ayagogan ruruia.”   
\p
\v 11 Ana Yesu pisa pa yaru na inanena nap̃ane, pisape “Nepisa pan ko, osum̃alu, osulowar mom̃a tog, oyali ova um̃a.”   
\p
\v 12 Ana veraga ga, e maran la nap̃a apisu ke, sum̃al sanene, kus m̃ana tog, mial pa vanua pa um̃a.  
\p Ana pogos nap̃a p̃ina la nene apisu sur nene, amilan pap̃isi, amieluar Ntewa, asape “Awee, pe tepisuli re sur tai sanene poli wa e kieta malena, p̃ane ga ne.”   
\s1 Yesu pio Matiu nap̃a kiena kia tai Livae pimi tavevea  
\r Matiu 9:9-13; Luk 5:27-32  
\p
\v 13 Ana Yesu p̃asup̃e si pito garo e is nen pupia lapa, ana p̃ina la moki apim lele taaga e yo nene akovivia, naga pian la ke.  
\v 14 P̃isi na naga mial laa pa sane, kirawal yaru tai teke e kiena yum̃aena e yum̃a na warpoloen kururu varu na takis. Yaru nene naga Livae, narina ne Alpeas. Ana Yesu pion pania, pisape “Oimi otavevenu.” Ana veraga ga Livae sum̃alu, taveve Yesu.  
\v 15 Siraunia, Yesu pa kinana e yum̃a m̃ana Livae, ana e pogos nene, li nawarpoloen m̃ena takis la moki, amio p̃arm̃arera tap̃ena la, nap̃a apimi atotano veraga amio Yesu amio kiena nalogena lala, komin e legiena nene, yeririna kar la ne nap̃a atavevelili m̃a Yesu.  
\v 16 Ana navianena navisaluaena la p̃asia, nap̃a la ape le Varasi lala, apisu nap̃a Yesu teke veraga amio yaru la ne sanene, apiun tan nalogena lala, apisape “?Komin ya ne kiamiu navianena kinan ke veraga amio p̃arm̃arera la sa nene?” \fig Yesu pio Livae vena tavevea|alt="Tax Collector" src="42_Mark2.14_TaxCollector.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="2:14" \fig*   
\p
\v 17 Ana Yesu mloge visena nene, pisatam̃e la, pisape “Yaru la nap̃a yepela poga ga la pe sinelan re asape ava puna ne yaru nakilaruruen maiena la poli, ana la ga nap̃a amai, la na sinelan pap̃isi. In na pe nepimin re nap̃a nevio yaru la nap̃a apisa ke asape amesmes p̃isi rui e marana ne Ntewa vena ataveve inu, peraga, in na nepimin li viowa la sane la nini.”   
\s1 Naviunena tai e lepas na monsilena  
\r Matiu 9:14-17  
\p
\v 18 Ana e pogos nene, nalogena kiena ne Yoane Nakeena amio le Varasi lala ap̃uar ke p̃elaga namonsilena nakilaen lotuena van Ntewa, ana yeririna la apim pu Yesu, apiun tania, apisape “?E, sanape ne nap̃a nalogena kiena ne Yoane la amonsilu pe nakilaen leniena, a nalogena sa le Varasi m̃ena lala, akila ke maran taaga, ana komin ya ne kiom̃a nalogena lala pe akila re poli?”   
\p
\v 19 Ana Yesu pisatam̃e la, pisayu naga amio kiena nalogena lala, sane la akekara pap̃isi pogos nap̃a naga sike amio la, ana p̃isi na sinela viowa pogos nap̃a sa naga ure matan la, ana pisape “?Pogos nap̃a yaru natalopa-ena sike e p̃ap̃agena amio kiena erau lala wa, asitom ke asape lala monar aligan kinanena na p̃ap̃agena? Peraga.  
\v 20 Ana siraunia, visae pogos tai nasinekar kiena ne yaru nene lap̃asia aimi aurelua naga vetan kiena erau lala, e pogos nene narui kiena erau la nene akilia aligan kinanena, komin nap̃a la sinela piowagan manene naga.”   
\s1 Sur viu amio sur marua  
\p
\v 21 P̃elaga na monsilena nene, naga p̃elaga marua tai na lotena kiena ne le Yu lala, ana Yesu sinenan pisape kila meraravan van la sape p̃elaga marua la ne sanene, la tap̃atete yakol si amio suri viu la nap̃a naga pian lan ke ne. Ana pisa p̃akaiwa tai e lepas nene pan la, pisape “Tap̃atete tela kinakina kulmrae tai nap̃a pe urviu ana tesuluwo ruru pulus nap̃a teke e kulsota marua nene, komin kulmrae viu nene kilia urewowa kulsota nene komp̃as, p̃isi na pulus naga kilia vim ve keviu laa sane.  
\v 22 Ana kuruta na munena nap̃a sirpup pava ke ga wa, tap̃atete tetaron vito e kulus nen nane nap̃a pe urmarua, nap̃a ataron kuruta na munena pito ea yam moki rui. Ana visae tekila ve sanene, yoko kuruta nap̃ani lapa, kila kulus mapoa, kuruta namunena naga taroi, a kana pias nena piowa nena ga. Ana kuruta viu, monar tetaron va e kulus nen nane nap̃a pe urviu, m̃arera ruru po, ana tekilia teligan ruru mom̃a yam ve piavi.”   
\s1 Yesu pe sup̃en Legiena Wa  
\r Matiu 12:1-8; Luk 6:1-5  
\p
\v 23 Ana e legiena tap̃ena si tai, nap̃a pe Legiena Wa, Yesu amio kiena nalogena lala amial apano, ana kiela mrapa naga pa kom lokove na kona lala. La amial m̃a sanene, pano-o kiena nalogena la viso kari la, ana apae plan kona lap̃asia akania.  
\v 24 Lala akila ke sanene, le Varasi la p̃asia asum̃a e nap̃ane, nap̃a akirawal ke Yesu lala, apisa pa Yesu, apisape “!Ei, okira! Kiom̃a nalogena la akila ke sanene, la pe pon re akila sanene e Legiena Wa poli, sa ve sanene la akilaro ke kieta navisaluaena ne.”   
\p
\v 25 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “?Pona pe amiu apuloli re e Visena Wa pogos tai poli yo, nap̃a pisayu sur la nap̃a P̃arin Sup̃e Keviu Tepet kila nanua sumo? !Amiu akilia ruru pa rui! Naga amio kiena yaru lala viso kar la pap̃isi,  
\v 26 naga pa loyum̃a e lele wa kiena ne Ntewa, mla kilaparavi wa nap̃a navisaluaena pisape yar wa ga lala akilia akania, p̃isi na Tepet la akania. Ana Apieta, nap̃a pe p̃arin yaru wa e pog nene, naga tam̃an ga pan la.   
\p
\v 27 “Nevisa van amiu, sane kieta navisaluaena lala pe pe na m̃areran kare itaen re si poli. Ve sanene na, Legiena Wa naga pe pe na kila kareen re si malena kiena yeririna la poli, ana pe naiila itaena.  
\v 28 Ana Narina ne Yeririna nap̃a pe sup̃en sur punu ga, naga ke narui pe sup̃en m̃ena Legiena Wa, naga ga kilia visa ya nap̃a tekilia teyum̃aen e Legiena Wa, a nap̃a ve teyum̃aen re.”   
\c 3  
\s1 Yesu kila ruru lima ulu tai e Legiena Wa  
\r Matiu 12:9-14; Luk 6:6-11  
\p
\v 1 Ana e Legiena Wa si tai na, Yesu naga pa si e yum̃a na lotuena, ana e pogos nene, yar tai naga m̃eke loyum̃a nap̃a limana tai pulu.  
\v 2 Ana le Varasi lap̃asa nap̃a sinela kar ke pa Yesu rui, asike lavisin naga e pogos nene, la asape apisuar ruruli ke naga, vena alual li p̃elaga viowa p̃asia e naga, ana sinelan asape avisuli m̃ena yoko Yesu kila ruru lima ulu nene e Legiena Wa nene pona ve kila re.   
\p
\v 3 Ana Yesu pisa pan yar nap̃ane, pisape “Osum̃alu, ovam metava e nini wa,”  
\v 4 ana naga piun tan la nap̃a asike ne, pisape “?E, kieta navisaluaena pisa ke sape tekilia teyum̃aen yara la ne e Legiena Wa lala? ?Pisa ke sape tekilia teyum̃aen sur la nap̃a po, pona sur la nap̃a piowa? ?Po pisa ke sape tekilia tetamalia yaru, po towemom̃aria?”  
\p Ana la nene pe apisa re si sur tai poli.   
\p
\v 5 Ana Yesu kira pisuveve la, pisu marala la m̃arera ga sike na, ana naga mloge piowa manene pap̃isi vanonia, ana sinena kari la. Ana naga pis si pan yar nap̃a limana pulu, pisape “Kian mesmesun li lumom̃a wa.” Ana pogos ga nap̃a yar nene kila sanene, limana pimi po sina ga.  
\v 6 Ana le Varasi la amolue, apa mesmes ga apisu yeririna kiena Sup̃e Erot, nap̃a lala akilia alual li mrapa tai na wem̃aren Yesu ve sanape.   
\s1 Yeririna la moki apimin Yesu  
\p
\v 7 Ana Yesu amio kiena nalogena la apetan la, apato si garo pupia lapa, ana yeririna la moki atavevela apatove. Yeririna la nene, lap̃asia amolue e yo tap̃ena lala nae Kalele,  
\v 8 a la p̃asia apitom tano e lepas nap̃a Yutea, amio pupia kiela kumali nap̃a Yerusalem, a p̃as apitom e lepas nap̃a Itumea, a p̃as apitom e wii nap̃a Yortan lepas na vano, a p̃as akom ma pupia sive keviu e yo lala nae kumali keviu lua nene, Taea amio Saeton. La punu nene amloge pa visena na sur la nap̃a Yesu miyum̃aen ke rui, ana asape aviminia.   
\p
\v 9 \x - \xo 3:9 \xt Mak 4:1; Luk 5:1-3\x*Ana pogos nap̃a la punu ga nene asike e is nen lapa, Yesu pisa pan kiena nalogena la pisape ava avisawo narin waa tai tom̃a ga, komin yaru la nene moki liu, ana naga yepen mavin sape sa p̃isi yar la aim yo kuskus manene la puna.  
\v 10 Na nene komin naga kila inanena la moki amloge po si rui, ana yar tap̃ena la nap̃a aminana ke wa, la m̃ena moki nap̃a asusunlan ke asape aimi lavisin Yesu, vena atol ga naga.   
\p
\v 11 Ana e pogos nene, visae ninuna viowa la asike e yeririna la p̃asia, visae avisu Yesu, lala monar avatanonia, akinai e mia lana, avion m̃areran, avisave “Ko na ope narina Ntewa.”  
\v 12 Ana Yesu pis m̃arera pan ninuna viowa la nene, pisalup̃ar la pisape yoko ve avisawal re sanene van yaru lala avisave naga ai.   
\s1 Yesu mliganar kiena nalogena la lualima taaga pa lua  
\r Matiu 10:1-4; Luk 6:12-16  
\p
\v 13 Ana siraunia, Yesu naga pa metava e yo nap̃a pe kunusia, naga pio yeririna lap̃asia pisape aimi puna.  
\v 14 Ana pogos nap̃a apimi, naga mliganar la lualima taaga pa lua, pisa pisape lala ave nalologena, nap̃a kiela yum̃aena na ve sanini: yoko monar la ayal luen ga amio naga, a yoko naga ligan la vena akus Lologena Wo va e yo lala,  
\v 15 a yoko puriukawaena na m̃eneplanen yermare sike e la.   
\p
\v 16 Ana kia kiena ne nalologena ne lala sanini:  
\li2 Saemon, nap̃a Yesu sikiapu si ki viu tai Pita,   
\li2
\v 17 a Semes, nap̃a narina ne Sepeti,  
\li2 a Yoane nap̃a wenla ne Semes nene, nap̃a Yesu sikiapu lalua nene rui, asape Ponases, nap̃a kana kinasia pisape la lua nene ape polilu nena ga, komin la lua nene, pulgola apismolue lue ga,   
\li2
\v 18 a Antru,  
\li2 a Pilip,  
\li2 a P̃atalomiu,  
\li2 a Matiu,  
\li2 a Tom̃as,  
\li2 a Semes nap̃a narina Alpeas,  
\li2 a Tateas,  
\li2 a Saemon, nap̃a kila politik pan le Rom lala,   
\li2
\v 19 amio Sutas nae Kariot, nap̃a siraunia pielua Yesu.   
\s1 Namratava puna ne Yesu asitom ke asape naga pe wowe  
\r Matiu 12:24-32; Luk 11:14-23, 12:10  
\p
\v 20 Ana siraunia, Yesu p̃asup̃e si um̃a, pupia p̃ina la apim si puna, ana Yesu amio kiena nalogena la amiyum̃aen la m̃a pano-o pe aparurula re nena ga, akinana re poli.   
\p
\v 21 Ana la nap̃a e mratava puna ne Yesu amloge nap̃a naga miyum̃ae manene la pa sanene, amloge m̃ena yar tap̃ena la apisayu ke naga, apisape “!Yar nene kilalu pa p̃arina rui!” ana anena amio wenla lala, apano asape aurelua naga vetan la.   
\s1 Yerkawa m̃ena lala apisa ke asape Yesu miyum̃ae ke ga e puriukawaena kiena ne Yermare  
\p
\v 22 \x - \xo 3:22 \xt Mat 9:34, 10:25\x*Ana e pogos nene, navianena na visaluaena lap̃asia amligan ma Yerusalem apitomi e yo nene, la m̃ena apisayu ke Yesu pan yeririna lala, asape “Yaru nene, sup̃e kiena yermare la nap̃a Pelsepel, naga pa m̃eke e rui,” ana apisa m̃ena, asape “Yar nene, naga m̃ena pile plan ke ga yermare lala e puriukawaena nap̃a Pelsepel tam̃an pania.”   
\p
\v 23 Ana Yesu pio la apimi lavis puna, pisi pan la e p̃akaiwa, pisa sape “?Sanape, amiu asitom ke asape Yermare naga kilia m̃enelua sina Yermare? !Naga tap̃atete nena ve sa nene!  
\v 24 Visae sup̃e tai, kiena yeririna la aureure, sane komp̃as la na akawela ke amio lap̃as, yum̃aena kiena sup̃e nene tap̃atete ga sum̃alu.  
\v 25 A visae um̃a tai, la aureure nap̃a la p̃asia asape am̃ene plan lala p̃asia, yoko yeririna la nene tap̃atete asu ruru pogos tai.  
\v 26 Ana sa m̃ena nene, sa yermare kiena Yermare Lego, la p̃asia asum̃alu asape akilali nap̃a am̃ene plan lala p̃asia, nanene kana kinasia sane nasup̃enena kiena Yermare tap̃atete sum̃al m̃arera, kiena puriukawaena naga p̃isi. !Ana peraga, yermare m̃arera ke ga wa!   
\p
\v 27 “Kam na apisu ke ne, visae yaru tai sinenan ke pisape va loyum̃a m̃ana ne yaru m̃arera tai vena vinaun kiena sur lala, naga monar war kilika viar ke ne yaru m̃arera nene sumo wa, p̃isi na kilia war plan kiena suria. Ana nekila ke sanene pan yaru m̃arera nene Yermare.   
\p
\v 28 “Lelaga nepisa ke pan amiu, mlamulena viowa kiena yeririna lala, amio visena viowa la nap̃a apisa ke nene, Ntewa kilia viewo la vanonia,  
\v 29 \x - \xo 3:29 \xt Luk 12:10\x*ana yar nap̃a visae visanena kare Ninuna Wa, visa kiena yum̃aena p̃asia Yermare Lego ga naga miyum̃aenia, yar na sa nene tap̃atete tol naviewoena pogos tai, kiena mlamulena viowa nene tolue ga vano-o tap̃atete p̃isi pogos tai.”   
\p
\v 30 Yesu pisa ruru si visena m̃arera nene pan la komin la nene la ke narui nap̃a apisa ke asape ninuna nap̃a teke e naga pe ninuna viowa ga tai.   
\s1 Anenane Yesu amio wenla lala apim asape aurelua naga  
\r Matiu 12:46-50; Luk 8:19-21  
\p
\v 31 Ana anenane Yesu amio wenla la apimi akate e pog nene, asum̃al ga asum̃a vanua, amligan visena pavinia vena naga vitom katen la.  
\v 32 Ana e pogos nene, pupia p̃ina atotano ke lavisin Yesu, ana visena nene pa tol naga, la apisa apisape “!E, anom̃a amio womla lala asike vanua, asape avis kone amio ko wa!”   
\p
\v 33 A Yesu pisatam̃e la, pisape “?A aneu naga ai? ?A wolai lala ai?”  
\v 34 Ana kira pisuveve la nap̃a ateke lavisinia pisa pan la pisape “!E, apisu ke ne! Aneu, amio wolai lala, la ke nene narui.  
\v 35 Komin yaru nap̃a miyum̃aen sur nap̃a Ntewa naga sinenania, yar ne sanene naga pe wolai, a pe vineu, a pe aneu p̃a rui.”   
\c 4  
\s1 P̃akaiwa na yaru nap̃a peven kona  
\r Matiu 13:1-9; Luk 8:4-8  
\p
\v 1 \x - \xo 4:1 \xt Luk 5:1-3\x*Ana e pogos tap̃ena si tai, Yesu pian ke yaru lala e yepas nen lapa nae Kalele. Ana yeririna la moki nap̃a apimi puna e pog nene, kila naga pa metava e narin waa tai nap̃a tom̃a e lapa nene, pa totano metava ea, ana yar la nap̃a asum̃a ga ura.  
\v 2 Ana naga pian la ke e sur la moki e p̃akaiwa,  
\v 3 naga pisa pan la, pisape “Ayagoga ruru lia. Yar tai, naga pa peven kona e kana lokove.  
\v 4 Ana pogos nap̃a naga peven kona la pa sanene, kurus la p̃asia kekapil lavisin laa is nen mraplepa. Ana siraunia, manu la apimi atete plan sina. \fig Le Yu lala apeven kona sanene|alt="Sower" src="42_Mark4.3-8_Sower.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="4:3-8" \fig*   
\p
\v 5 “Ana kurus lap̃asia kekapil e yo nap̃a kilavaru sike vatano. Ana e yo nene pe porotano wo keviu re poli teke metava, ana kila narui akapuru iroro ga,  
\v 6 ana pogos nap̃a mrae p̃arlar pa metava, yepisusunun sus lala, veraga ga amiyayai komin p̃eligas la pe pito manene re tano poli.   
\p
\v 7 “Ana kurus p̃asia amlolor e yo tai nap̃a sumo pe ate plan ruru re kilika la nap̃a pe nonos e poli, ana p̃isi na kilika nene kapur sina keviu, ana piwo make ga sus nen kona la nap̃ane pano-o amarmare, pe ap̃ar re si mras la poli.   
\p
\v 8 “Ana kurus tap̃ena la amloloru e porotano nap̃a po, akapuru po, pano-o ap̃ar mrasnela lala. La p̃asia ap̃ar mrasnela tol lualima yam telu [30], a lap̃as ap̃ar tol lualima yam orai [60], ana lap̃asia pa laa tol ponotia taaga [100].”   
\p
\v 9 Ana Yesu pisa pan la, pisape “!Amiu punu ga kiligamiu sike na. !Popon sa aloge kilia kiau visena nini!”   
\s1 ?Komin ya ne Yesu pis ke ga e p̃akaiwa lala?  
\p
\v 10 Ana siraunia, p̃ina lala apiap̃a tetai, ana Yesu naga taaga ga sike, ana yar la nap̃a asike amio naga amio kiena nalogena lala, apim apiun tania apisape “?Kinas nen p̃akaiwa nini naga sanape? ?Ana komin ya ne ko na okuan ke visena la ne sa nene, ana opian ke m̃ena yaru lala e p̃akaiwa?”   
\p
\v 11-12 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “In na nepian la ke e p̃akaiwa la nene, komin la ape p̃arm̃arera la pap̃isi, sa nap̃a akila ke visena kiena Navisawalena Aisea na konua rui pimi pe lelaga, nap̃a pisa ke sape  
\q1 \qt ‘La akirava, akirava m̃a vano-o, amloge, amloge m̃a vano-o,\qt*  
\q2 \qt ana tap̃atete avisu kilia suri tai, tap̃atete m̃ena aloge kilia suria.\qt*  
\q1 \qt !Visae peraga, pona avilon kiela sitomena la yo rui, pona Ntewa viewo pa kiela mlamulena viowa la yo rui!’\qt* \rq Ais 6:9,10\rq*  
\p “Vanon sur sanene, inu nepisape lala ape p̃arm̃arera lala, asum̃a perina pap̃isi. Ana amiu ke narui, yoko wo laa van amiu vap̃isi. Navisawanena navesup̃enena kiena ne Ntewa, yoko in na nevisawal ruru merarava wo van amiu.   
\p
\v 13 “?Ana sanape, amiu pe amloge kilia re kinas nen kona nene poli? ?Ana visae amiu pe asitom kilale re kinas poli, ana sanape yoko aloge kilia p̃akaiwa tap̃ena la nap̃a sa nevisayu van yeririna lala?”   
\s1 Yesu pisawal kinas nen p̃akaiwa na yar nap̃a peven kona  
\p
\v 14 Ana Yesu pisa, pisape “Pogaga, yoko in na nevisayu meraravan kinas nen p̃akaiwa nene van amiu. Kana kinasia naga sa nini: Porotano tap̃ena la nene, la sa nap̃a malena kar la ne kiena yeririna lala. A nap̃a yar nene peven ke kurusia e porotano la nene, naga sa nap̃a apisawal ke visena kiena ne Ntewa pan yeririna lala.   
\p
\v 15 “Porotano m̃arera nap̃a e is nen mraplepa, naga sa nap̃a yar nap̃a pogos nap̃a mloge visena kiena ne Ntewa, ana visena nene pe pa ruru re nena loyum̃a e losinena poli. Ana manu la nene, la sa nap̃a Yermare, nap̃a veraga ga pimi mlalua sina visena kiena ne Ntewa petan los nen yeririna nene.   
\p
\v 16 “Ana porotano nap̃a kilavaru naga sike tano, naga sa nap̃a yar nap̃a mloge visena kiena ne Ntewa, ana verakorena ga kekarania, ana mlavia,  
\v 17 ana visena nene naga pe towawa ruru re e losinena poli. Ana naga kapuru sa ga narin sus tai nap̃a pe pe p̃eligas ruru re poli nap̃a kila yoko kapuru ve plas ga. Ana pogos nap̃a sa pog m̃arera la imi pona yar la asape avevela komin amlelaga ke e visena kiena ne Ntewa, ana verakorena ga aligan sina ga.   
\p
\v 18 “Ana porotano nap̃a kilika viowa sike ea, naga sa nap̃a yar la amloge visena kiena ne Ntewa,  
\v 19 ana p̃isi na, lala asitom manene la kiela malena, a sitomena na waren sur ve moki vim kila kotalia la, ana lala sinelan manene la sur wo lala na yomarava nini. P̃elaga la nene pimi sane kilika viowa, piwo Lologena Wo nene kila sane ve war re si mrasa e malena kiena yeririna la nene.   
\p
\v 20 “Ana porotano wo nene, naga sa nap̃a yeririna la nap̃a amloge visena kiena ne Ntewa, amloge kilia, akekarania, amlararia e losinela, ana siraunia ap̃ar mras nen Lologena Wo nene e kiela malena, la p̃asia ap̃aria tol lualima yam telu [30], p̃as tol lualima yam orai [60], p̃as tol ponotia taaga [100].  
\p “Kinas na p̃akaiwa na kona maro ga e nene.”   
\s1 P̃akaiwa na kapi na tegaena  
\r Luk 8:16-18  
\p
\v 21 \x - \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x*Ana Yesu pisa sina pan la, pisape “Ita yeririna lala, visae tesilan kap vivaga, yoko ve telawan re to vatanon paket. Peraga, monar tetelan to metava e kana lele nena vena tegoli punu yo.  
\v 22 \x - \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x*Sanene, nanagane nasup̃enena kiena ne Ntewa sane kapi te ga nene, nap̃a nanagane na molmolue ke e ita narui, vena tegoli sur punu ga, ana sur lala punu ga nap̃a apisawo sike na, a visena wan lala, monar akakate e yomerarava.  
\v 23 !Ana amiu punu ga kiligamiu sike na, popon sa aloge kilia kiau visena nini!”   
\s1 La monar ayagogan ruru visena kiena Yesu  
\p
\v 24 \x - \xo 4:24 \xt Mat 7:2; Luk 6:38\x*Ana Yesu naga pis si pan la, pisape “Amiu monar ayagogan ruru kiau visena, asitom ruru la lia. Yaru nap̃a mloge, ana pe taveve re poli, naga yoko tap̃atete loge kilia ruru si narui. Ana yar nap̃a mlogear kiau visena la, naga kilia loge kilia ruru m̃ena kiau navianena la moki nap̃a sa imi si sirau.  
\v 25 \x - \xo 4:25 \xt Mat 13:12, 25:29; Luk 19:26\x*Ana yar nap̃a kiena suri moki pa rui, yoko war ve moki laa va laa sane, ana yar nap̃a pe kiena sur re poli, p̃isi na naga kilalu narin sur nap̃a mla ke.”   
\s1 P̃akaiwa na kurusia nap̃a kapuru ke  
\p
\v 26 Ana Yesu pisa ke sina ga pisape “Nasup̃enena kiena ne Ntewa naga sa nap̃a kona nap̃a yar tai naga peven ke e kiena porotano.  
\v 27 Pogos nap̃a peven pae na, pe kila re si sur tai e kurus nene poli. Naga mom̃a momalio ga, tavilo, momalio, tavilo, sum̃alu, salue ga nene yemalo a legiena, ana kurus nen sur nene, naga ga sus plamolue, kapuru ke sanene. Kapuru m̃a pano-o, ana yar nene naga kiliar re kurus nen sur nene kapur ke sanape poli.  
\v 28 Yar nene kilia re sur tai poli, pano-o korowas la kian pa perina piavi re na p̃ar vinasia, p̃isi na tau.  
\v 29 Ana pogos nap̃a kinas la menmene ruru po, yar nene siar si miyum̃ae narui, p̃ar kiena playu pa te plan mrasnena lala.  
\p “Ana navesup̃enena kiena ne Ntewa naga kapur tekak ga sanene, telivi ke e yomarava wetelu nagane, ana e legiena tai yoko tekirawal pupia mrasnena vam metava.”   
\s1 P̃akaiwa na kurus nen purpa  
\r Matiu 13:31-32; Luk 13:18-19  
\p
\v 30 Ana Yesu pisa sina, pisape “P̃elaga navesup̃enena kiena ne Ntewa naga pe tap̃ena ga sike na, naga m̃arera pap̃isi nap̃a nekilia nekirawal si p̃akaiwa tai nap̃a vena visaen sape naga sanape.  
\v 31 Sa nap̃a kurus nen purpa tai yo, nap̃a naga tekaki ga miyuve kurus nen sur tap̃ena la nap̃a temapila la ke e kata lokove lala, naga tekaki na tekaki.  
\v 32 Ana pogos nap̃a kapuru keviu, purp̃esia naga pimi keviu miyuve make ga kinanena tap̃ena la nap̃a sike e kata lokove lala. Ana pupia korowas la pap̃isi, nap̃a manu la akilia ava ase ea, vanon kana wamal po, yomanin ea.”   
\s1 Yesu naga pian yeririna la e p̃akaiwa  
\p
\v 33 Ana Yesu pian ke yeririna la e Lologena Wo e p̃akaiwa la moki sanene, nap̃a sane torokin yoko akilia aloge kilia.  
\v 34 Visena la punu ga nap̃a pian lania, p̃akaiwa teke loyum̃a, ana pogos nap̃a naga ga sike amio kiena nalogena la, e pogos nene narui na naga sun pisa meraravan kinas nen p̃akaiwa la nene pan la.   
\s1 Pupia lagi nap̃a Yesu naga pisawoia  
\r Matiu 8:23-27; Luk 8:22-25  
\p
\v 35 Ana Yesu sum̃a ke e waa nap̃a naga totano e pian yeririna lala, ana ko yepekilavi, naga pisa pan kiena nalogena la, pisape “Ei, ita tokusro teva komp̃as nen lapa vano.”  
\v 36 Ana kiena nalogena la amligan yeririna la asike na, apa e waa nap̃a Yesu naga teke pa e rui apano. Ana narin waa si lap̃asia asiraun la.  
\v 37 Narin waa la nene apato m̃a pano-o, pupia lagi tai naga molue, miyu lapa nap̃ane kila pupia sive naga kekela ke e waa, kila na pulen ke e sive narui, lavisi talilu.  
\v 38 Ana Yesu naga miyulugan ke e yulugana tai e p̃eren waa, monon momalio m̃aga. P̃isi na lala apa apiop̃egeia, ana apisa pania, asape “!Navianena! ?E, sanape pe ositom̃al ita re na lavis tetalilu ne po?”   
\p
\v 39 Ana Yesu sum̃alu, pis m̃arera pan lagi, a pis m̃ena pan pupia sive la nene, pisape “!Amiu ava ruru amiu!” P̃isi na lagi molue re si poli, yo mare ga m̃eke na.  
\v 40 Ana Yesu pisa pan la, pisape “?Komin ya ne amiu amarau sanene? ?Amiu pe amlelaga re e in poli yo?”   
\p
\v 41 P̃isi na la amarau pap̃isi, apiuyun ke sina ga petan la, sape “?Yar a nene? Aulai, naga pis ga sanene na, lagi amio sive amlogear veraga ga.”   
\c 5  
\s1 Yesu m̃ene plan ninuna viowa moki petan yaru nae Kerasa  
\r Matiu 8:28-34; Luk 8:26-39  
\p
\v 1 Ana Yesu amio kiena nalogena lala apimi ap̃arpo yo e komp̃as nen pupia lapa nene, ap̃arpo lologia yo nap̃a Kerasa, nap̃a lap̃as apio ke asape Katara pona Kerkasa.  
\v 2 Ana la apa ura e yo nene, ana e yo nene puluve na yar mare la asike ea, ana yar tai nap̃a ninuna viowa teke e naga, naga sike e lotap nene, sa nap̃a pe m̃ana um̃a.  
\p Ana pogos nap̃a Yesu pula tano petan waa, veraga ga yar nene molue e lotap, kiriri pitomi puna.  
\v 3 Yaru nene marana ka pap̃isi, yar la akilayon asape aviaria pano-o akilapule ga yonia.  
\v 4 Yam moki rui apiar lana amio limana e sen pona kilika, apiviaria panon laki ana naga pureroro ga sen la nene amio laki lala, pano-o pe yar re si tai poli nap̃a puryuna kawa torokin kila yar nene imi mom̃au.  
\v 5 Ana kolemalo punu ga amio legiena, naga sum̃a mialialor ke e lotap a metava m̃ena e kunus lala, naga monon m̃am̃aul ke, a pilavilan wowa ke yepena lala e kilavaru.   
\p
\v 6 Ana yar nap̃ane, pogos nap̃a naga sum̃a ke perinan yo nap̃a Yesu la apim ura ea wa, naga m̃al pa Yesu rui, kiriri pitomi tano puna, patanonia, kinai puna.  
\v 7-8 Ana Yesu pisa, pisape “!Ninuna viowa, ovetan yar nam̃a, oure matan naga nanagane!”  
\p Ana ninuna viowa mlokai m̃arera pania, pisape “A ko, Yesu, narina ne Ntewa Mali, kiom̃a ya ne teke e inu? !In na nepiun tan ko, e kia kiena ne Ntewa, sane yoko ko na ve ola re nakoaena van inu.”   
\p
\v 9 Ana Yesu piun tania, pisape “?Ko na kiom̃a kia ai?”  
\p Ana ninuna viowa pisatam̃ea, pisape “In sa kia Yaru Moki na Mara, komin imimi moki liu.”  
\v 10 Ana ninuna viowa nap̃ane piuyun m̃areran ke petan Yesu sape ve m̃ene plan la re vetan m̃ala nene.   
\p
\v 11 Ana e yepas nen kunus nae yo nene, pupia p̃egas nen nompui, la asun akolkol m̃a e porotano, nap̃a tol sane manu lua [2000],  
\v 12 p̃isi na yermare la nap̃ane atagi, apiuyun m̃arera petan Yesu, asape “Awis, oligan imimi meva e nompui la nene, otam̃an imimi meva mese e losinela.”   
\p
\v 13 Ana Yesu tam̃an pan la, pisape “Pogaga, amiu avano.” Ana lala amolue petan yar nap̃ane, apa e los nen nompui la nap̃ane. Ana veraga ga, nompui la nene akiriri, apito tano e yeparpas nen kunus nene, amloloru apito tano e pupia lapa nap̃ani, ana la amunm̃ar lan wii na amarmare.   
\p
\v 14 Ana yaru navisuaren nompui la apureure, apito um̃a, apisawal sur nene, a lala apisawal m̃ena e yo tap̃ena la nap̃a sike ne, kila narui na yeririna la moki nap̃a apavin asape avisulia.  
\v 15 Ana pogos nap̃a la apavini, apisu Yesu naga sike amio yaru nap̃a sumo ninuna viowa la ase naga, mian pa kulmrae rui, pa ruru pa rui pe maran ka re si poli. La apisu naga pimi po si sanene rui, amaraunia.  
\v 16 Ana la nap̃a asup̃esania apisu ke sur la punu ga nene, la asunyu pan yeririna tap̃ena la nap̃a apam marea, la apisayu sur la nap̃a Yesu miyum̃aen pan yar nene, a sanapen nompui la nap̃a amloloru apito e wii.  
\v 17 Ana la apisu sane piowa ga, am̃areran ke pan Yesu asape naga monar ure vetan kiela yo.   
\p
\v 18 Ana p̃isi na Yesu la apito si tano e kiela waa, pogos nap̃a Yesu pa ke metava e waa, yar nap̃a sumo ne, naga pitomi piun m̃areran ke pan Yesu, pisape “Awis Sup̃e, in na sineun nesape ko otam̃ania ita la nini!”   
\p
\v 19 Ana Yesu pe tam̃an re poli, pisa pania, pisape “Peraga, popon sa ova si um̃a, ovisayu van la nap̃a na mratava pun ko amio kiom̃a erau lala, ovisayu van la sanape nap̃a Ntewa sinena miye ko pap̃isi, ana kila po na po sanene pan ko.”   
\p
\v 20 Ana yaru nap̃ane p̃asup̃e sina, pa e yo punu ga e lap̃as nap̃a puna, nap̃a apio ke asape Pulkumali Lualima, nap̃a yaru la nap̃a Le Yu lala pe asu re e poli, ana pisawal ke yum̃aena wo nap̃a Yesu miyum̃aen pania. Ana lala nap̃a amiyagogon kiena sunena nene, lala amilan pap̃isi.   
\s1 Narina ne Saeras nap̃a sira, amio sira nap̃a tol kulkota m̃ana ne Yesu  
\r Matiu 9:18-26; Luk 8:40-56  
\p
\v 21 Ana Yesu la akome waa, akusro sina komp̃as nen lapa nap̃a narui, ana pogos nap̃a Yesu pula pa ura sane na, pupia p̃ina na yeririna la apim akovivi sina asike.  
\v 22 Ana yaru keviu tai na yum̃a na lotena nae yo nene, kiena kia Saeras, naga pimin sape visu Yesu, pimi lavisinia, kinai tano puna.  
\v 23 Naga tagi pania, piun tania, pisape “Naruu nap̃a sira, naga mai na mai, ana nanagane na pona naga mare pa yo rui. Ana nepiun ke tan ko vena ko oim, oligan lumom̃a te naga, vena loge wo sina, mal ve piavi re laa sane wa.”  
\v 24 Ana Yesu p̃arlar sum̃alu, amio yar nap̃ane apavin, ana yaru la moki e p̃ina la nene, la m̃ena ataveve la, nap̃a amigagar la ga e yepas nena ne Yesu apano.   
\p
\v 25 Ana lala yaru tai nap̃a apa ataveve ke Yesu sanene, naga sira, nap̃a inanena na kupario teke e naga legiena punu ga, tol kas lualima taaga pa lua rui.  
\v 26 Ana sira nene, naga pul yaru na kilaruruen inanena la pano-o kiena kilavaru la p̃isi, akilayon naga pano-o pap̃isi, ana naga mloge maran taaga sike, inanena nene naga pimi keviu lue ga legiena punu ga.  
\v 27-28 Naga mloge yam moki rui nap̃a yaru la apisayu ke Yesu, ana kiena sitomena tai na, sitom ke sape “Visae netol ga m̃ana kulkota, yoko kiau inanena naga p̃isi.” Sanene narui na pa tapolou likan yeririna la nap̃ane, naga pimlilue lavis varaun m̃asina ne Yesu, kian limana sane na, tol ga mrapogos nen kulkota m̃ana ne Yesu.   
\p
\v 29 Pogos nap̃a naga tol kulkota m̃ana Yesu sane na, veraga ga e aora nene kiena kuruta nap̃ane p̃isi, ana naga mnunun lup̃aria e naga sane kiena inanena naga kovio petan rui.  
\v 30 A Yesu m̃ena mnunun lup̃ar sur tai, sane puriuna tai kovio petania, ana naga pilon veraga ga likan yeririna la nap̃ane, piunia pisape “?E, ane tol ga m̃a kulkota nanagane?”   
\p
\v 31 Ana kiena nalogena la apisa-tam̃ea, asape “?Ko na opiun osape ane tol ko ga nagane, sanape ne, ko pe opisu re yeririna la moki manene na amigar la akovivi ko ke ne po?”   
\p
\v 32 Ana naga sum̃a kirawele m̃aga sape kirawal li ane tol naga.  
\v 33 Ana sira nap̃ane kilia pa rui, sape naga, naga marau pap̃isi, sinena kurkur na kurkur, p̃isi na pimi puna Yesu, kinai tano e mialana, pisawal sur punu ga.  
\v 34 Ana Yesu pisa pania, pisape “Auia, nalelagaena ga kiom̃a e inu kila ko omloge si po narui. Kiom̃a inanena naga kovio nenaga. Sum̃arena kiena ne Ntewa sike amio ko, owasup̃e ko sina ga oto um̃a.”   
\p
\v 35 Ana pogos nap̃a Yesu pis ke pan sira nap̃ane wa, visena tai kom ma um̃a m̃ana ne Saeras pitomi, pisawal pania sape “Narum̃a sira nap̃ane naga mare rui. Yoko ve oure re si pupia navianena nene vavini, ve okila kare re naga.”   
\p
\v 36 Ana Yesu mloge m̃a visena nene, pisa pan Saeras, pisape “Ve sinem̃a viowa re, olelaga ga m̃arera e Ntewa.”  
\v 37 Ana Yesu pisalup̃ar yeririna la punu ga sape la asum̃ara ga ve ataveve la re avavini, naga pure ga la telu Pita, a Semes amio wenla nap̃a Yoane apavini.  
\v 38 Pogos nap̃a apa lavisin um̃a m̃ana ne yar keviu nap̃ane, apisu yar la sinela piowagan ke nin sira nene rui, la asike atagin ke, amlolokain ke.  
\v 39 Ana Yesu pa loyum̃a, pisa pan yaru la nene, pisape “?Sanape ne amiu amlolokai keviu ke, atagi ke sanene? Sira nene naga mare re poli, naga momalio ga ne.”  
\v 40 Ana la apitale viowa ga pania.  
\p Ana Yesu pisa pan la apa vanua, purear ga anenane sira nene amio arimana, a kiena nalogena la telu nap̃ane apa e lele nap̃a tas nen narin sira nene m̃eke ea.  
\v 41 Ana Yesu pa mlilu tarar limana, pis pania kome kiela visena, pisape “Talita kum,” kinas nen visena nene pisa ke sape “Kiau narin sira, ko osum̃alu lia.”   
\p
\v 42 Ana veraga ga e aora nene, narin sira nene nap̃a kiena kas tol lualima taaga pa lua [12], naga sum̃alu, mial. Ana pogos nap̃a la apisu sur nene, amilan na pano-o kiela sitomena plas ga.  
\v 43 Ana Yesu pisa pan la pisape ala re kinanena tai vania, a pisa m̃ena pan la pisape yeririna tap̃ena la ve aloge re sur nene.   
\c 6  
\s1 Le Nasaret lala pe sinelan re Yesu poli  
\r Matiu 13:53-58; Luk 4:16-30  
\p
\v 1 Ana Yesu molue e yo nene, p̃asup̃e sina ga pimi kiena, amio kiena nalogena la.  
\v 2 Ana e Legiena Wa, naga pa amio yaru lala nae kiena yo nene e loyum̃a e kiela yum̃a na lotena, ana sum̃a pian la ke. Ana pogos nap̃a la amloge amilan kiena visena la pano-o pap̃isi. Ana la apisa apisape “!Aulai! ?Yaru nene naga p̃ar sur la nene pe? ?Naga tol namanmaruaena nene sanape? A naga kila ke kile la nene sanape ne?  
\v 3 Ita tekilia ke yaru nene rui. Naga yaru na yum̃aenen ga yum̃a, naga pe narina ne sira nap̃a Maria, a la nene, Semes, a Yoses, a Suta, a Saemon, naga pe wenla ne la nene. A vinena lala, la ga nap̃a asike amio ita ne.” Ana sinela karia, pe sinelan re nena naga.   
\p
\v 4 \x - \xo 6:4 \xt Yoan 4:44\x*Ana Yesu pisa pan la, pisape “Yaru nap̃a pe navisawalena, yaru tap̃ena lala akilia avatanon naga, ana yaru nae kiena yo, amio m̃ena namratava puna, la ga nene tap̃atete avatanon naga.”  
\v 5 Ana e kiena yo wawa nene, Yesu tap̃atete kila kile la ea, ana naga mligan ga limana e yaru la lua la ga nap̃a aminana, amloge si po.  
\v 6 Ana Yesu sinen pula mila pap̃isi komin yaru la nae kiena yo wawa nap̃a pe amlelaga re e naga poli. P̃isi na naga petan kiena yo, mial pa e pulkumali tap̃ena lala ana pian ke yeririna lala.   
\s1 Yesu mligan plan kiena nalogena lala peve lua  
\r Matiu 10:5-15; Luk 9:1-6  
\p
\v 7 Ana Yesu pio kiena lualima taaga pa lua nene, pis ruru pan la, mla nam̃areraena pan la vena akilia ataulu ninuna viowa lala, a siraunia mligan plan la peve lua apano.  
\v 8 Visena wo la nene nap̃a naga pisa pan la sumon nap̃a lala apano, naga sanini, pisape “E lepas na kiamiu mrapa, yoko amiu ve awar re sur lap̃as amio amiu, ana kiamiu plasgai ga alararia avano. Yoko amiu ve awar re kamiu kinanena p̃asia, pona karo lala, pona varu.  
\v 9 Amiu akilia ayen kiamiu kulus nen lamiu lala, a ve awar re m̃amiu kulmrae tap̃ena lap̃asia, m̃amiu kulmrae taaga nane amiyenar ke ne sa ayal avano.”   
\p
\v 10 Ana Yesu pisa m̃ena ga, pisape “Pog nap̃a sa la awere amiu ava loyum̃a m̃ala, ana amiu monar akekaran ga nasuen amio na mratava nene, vano tol pogos nap̃a sa amiu avatan si pulkumali nap̃ane.  
\v 11 \x - \xo 6:11 \xt Yum̃aena 13:51\x*\x - \xo 6:11 \xt Luk 10:4-11\x*Ana visae pulkumali tai, yeririna lap̃as yepela mavin were amiuena ava m̃ala um̃a lala pona yepela mavin loge amiuena, amiu aligan ruru kiela yo nene m̃eke na, ana pogos nap̃a sa amolue e yo nene, monar atanvan puluyavi nae yo nene nap̃a sike e lamiu, sane kile tai, pona kiamiu visena m̃arera tai pan la, sane yoko lala akus nakoaena tai nap̃a mesmesun ga kiela p̃elaga viowa nene.”   
\p
\v 12 P̃isi na kiena nalogena lala apa amlologon pan yeririna lala asape monar avilopu la,  
\v 13 \x - \xo 6:13 \xt Sem 5:14\x*ana la am̃ene plan ninuna viowa la moki e yeririna lala, ataron m̃ena narin wel na mras nen olip e p̃arin nainanena la moki, sane kile na navisa ruruena kiena ne Ntewa, ana la amloge po sina.   
\s1 P̃arin Sup̃e Erot Antip̃as pisayu Yesu  
\r Matiu 14:1-2; Luk 3:19-20, 9:7-9  
\p
\v 14 \x - \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19\x*Ana e pogos nene, P̃arin Sup̃e Erot naga m̃ena mlogeli m̃a sur la nap̃a Yesu miyum̃aenia, komin kia kiena Yesu, apisawal ke pa rui e yo punu ga, a yeririna la punu ga akilia pa rui. Yar la p̃asia apisa ke Yesu, asape “Naga na, pe Yoane Nakeena si ne, nap̃a naga mal sina e marena; sur ne na nene kila naga puriuna kawan nakilaen kile la sanene.”  
\v 15 La p̃asia apisa ke asape “Naga na yer marua Elaisa na konua rui,” a la p̃asia apisa ke asape “Naga navisawalena tai ne sa nap̃a yermarua navisawalena lala nakonua manene la rui.”  
\v 16 Ana pogos nap̃a Sup̃e Erot mloge sur la nap̃a Yesu naga kila ke ne, ana naga pisa sape “?Yaru nene, pona Yoane Nakeena ke sina ga ne. Inu netero pa p̃arina pa rui, ana nanagane naga mali sina e marena yo?”   
\s1 ?Yoane Nakeena mare sanape?  
\p
\v 17-18 \x - \xo 6:17-18 \xt Luk 3:19,20\x*Ana Sup̃e Erot pisa sanene vanon nap̃a naga m̃emar Yoane Nakeena mare nanua rui, ana naga marau pap̃isi. Ana marena kiena ne Yoane Nakeena kana suniena nena sanini: Wenla Sup̃e Erot nene, naga kiena kia Pilip, nap̃a lalua arimala taaga a anela lua. Ana sumo, Pilip nene talopa amio sira tai, kiena kia Erotias. Ana siraunia, Sup̃e Erot pa p̃erelua lein sira nene pe wona. Ana e pogos nene Yoane pis pa Sup̃e Erot, pisape “Sur mesmesu re nene poli, nap̃a ko opurelua sira nene, komin naga pe wona ne womla.”  
\p Ana Erotias pe kekaran re nena visena kiena ne Yoane nene, naga sinena karia, ana Sup̃e Erot mligan kiena yeririna la p̃asia apa atararia, apiari naga amligan pa e yum̃a nakoaena.  
\v 19 Ana Erotias sinenan ke sape monar wem̃ar Yoane, ana naga kila p̃ele ga,  
\v 20 komin Erot maraun wemom̃arena. Naga maraunia komin naga kilia ruruia sane Yoane naga pe yar mesmes tai a pe yar wa, naga puar ruru ga sum̃a ga. Yam la moki naga mligan visenan Yoane pa puna lalua asun, naga kekaran visena kiena ne Yoane la pap̃isi, ana yam punu ga, visena la nene miyur ke naga, kila narui na naga kiena sitomena peve lua ke narui.  
\v 21 Pe piavi re poli na, Erotias m̃al kiena mrapa tai. Nane e pogos nap̃a la akila p̃ap̃agena nasitom̃alen legiena nap̃a Sup̃e Erot paeme ea, ana Erot naga kila kinanena kana kiena yarkeviu lala, amio nasumonena na yum̃aena kiena, a yerkawa tap̃ena lala nae yo nap̃a Kalele.  
\v 22-23 E pogos na p̃ap̃agena nene, lom̃earu kiena ne Erotias naga polu e marala, ana Sup̃e Erot la akekaran kiena wolena pap̃isi, naga pisaaria m̃arera pania, pisape “Suri ya nap̃a visae oviun tan inu, nekilia netam̃an ga van ko, va tol komp̃as nen kiau sur make ga lala.”   
\p
\v 24 P̃isi na sira nap̃a pa vanua, piun petan anena nap̃a Erotias, pisape “?Auia, yoko neviun yar ne tania?”  
\p Ana anena pisa pania pisape “Ovisa ga vania ovisave, naga monar kus ga p̃arina ne Yoane Nakeena van ita.”   
\p
\v 25 Ana sira nap̃ani miroro si pa loyum̃a, pisa iroron ga pa Erot, pisape “In na sineun nesape okus ga p̃arina ne Yoane Nakeena m̃ene pialo tai imi ga nanagane e nini.”  
\v 26 Ana visena nene kila Sup̃e Erot mloge piowa, pe sinenan re sape kilaro kiena navisaarena nap̃a pisaar m̃arera rui e maran kiena erau lala,  
\v 27 p̃isi na veraga ga e m̃a nena ga e pogos nene, naga miila kiena yar na mara tai pa pisa, pisape akus p̃arina Yoane vano. P̃isi na lala apa e loyum̃a e yum̃a nakoaena nene, atelua kolmekina,  
\v 28 ana la amligan p̃arina m̃ene pialo tai, akus pimi pan sira m̃ee nap̃ane, ana kus pa pan anena.   
\p
\v 29 Ana siraunia, pogos nap̃a nalogena kiena ne Yoane la amloge suri nene, la apimi akus tasnena, apa amligan e lotap. Ana suniena kiena ne Yoane Nakeena maro ga e nene, ana pogos nap̃a Erot mloge suniena kiena ne Yesu, kila naga marau pap̃isi, m̃ape Yoane Nakeena nene nap̃a naga m̃emaria, mal sina.   
\s1 Li nalologena la apa amlologon visena kiena ne Ntewa p̃isi na ap̃asup̃ela sina  
\r Matiu 14:13-21; Luk 9:10-17; Yoane 6:1-13  
\p
\v 30 Ana e pogos nene, nalologena la nap̃a Yesu mligan plan la apa amlologo, ap̃asup̃e la si apimi. Ana lala apisayu pa Yesu sur la punu ga nap̃a amiyum̃aen pan yeririna lala, a sanape nap̃a apian la.  
\v 31 Ana yar la moki nap̃a asum̃a apimi ke pu Yesu, p̃isi na apano, ana p̃isi na tap̃ena si la apimi, p̃isi na apano, salue ga nene, Yesu la pe apa ruru la re nenaga, pe aora re tai nap̃a la akilia ala narin kinanena tai. Ana Yesu pisa pan la, pisape “Aulai, ita, tevetanli la e yo nini wa. Teva takale yo tai nap̃a naga yo m̃ano, akilia avaruru amiu ea.”   
\p
\v 32 P̃isi na la apa akus waa tai, asape ava akale yo tai lepas nen lapa nap̃a pe yar la asu re e poli.   
\s1 Yesu pagan yeririna la moki taulu manu lima [5000]  
\p
\v 33 Ana yeririna la moki apisu sane Yesu la apa ke sanene, la m̃ena ga amolue e kiela pulkumali lala, akiriri ataveve la akom ura, apato atolp̃esa yo nene nap̃a la apisu sane waa naga pato ke ea, la asumon Yesu lala.  
\v 34 \x - \xo 6:34 \xt Mat 9:36\x*Ana Yesu pa ura, pogos nap̃a pisu p̃ina na yeririna nap̃a asike pa ura rui, naga sinena mie la pap̃isi, komin naga pisu la sa nap̃a sipsip la nap̃a akuspal mrapa, pe yar re tai nap̃a kilia visuar la, p̃isi na naga pa sun pian la e visena wo la moki.   
\p
\v 35 Ana pogos nap̃a mrae pito tano, nalogena lala apimi puna, apisa asape “E, Sup̃e, yo nini naga pe po re poli, a lavisi m̃ena yemalolo narui.  
\v 36 Ana popon ko oligan p̃ina la nene awasup̃e ava m̃ala um̃a pona pulkumali lala vena awul kala kinanena la p̃asia.”   
\p
\v 37 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “Toko, popon amiu ga awar kinanena p̃asia van la.”  
\p A lala amape Yesu naga pe pisa ruru re poli, ana la apisa asape “!Ke, peraga yo! Pona ko na sinom̃an ke osape imimi mowar pupia kieta varu ana mevato meul kilaparavi torokin lala manu moki nene akania!”   
\p
\v 38 Ana Yesu pitetalia la, pisape “Amiu avato avisulia ap̃ara ke kilaparavi via na sike amio amiu nanagane.”  
\p La apato apisu pae na, apam sina ga apisape “Memlarar narin kilaparavi lima ga teke na, amio narin ika nap̃a satin lua ga.”   
\p
\v 39 Ana Yesu pis pan yeririna lala, pisape “Amiu atotano e vilum̃ini wa,”  
\v 40 ana la atotano e p̃egas lala, p̃egas lap̃asia sane lualima lima [50], ana p̃egas tap̃ena lap̃asia sane ponotia taaga [100].  
\v 41 Ana naga mla narin kilaparavi lima nap̃ane amio narin satin lua nene, kira pa ma e peni, pisa potena pa Ntewa vanonia, p̃isi na kaweroro narin kilaparavi lima nap̃ane kian pa kiena nalogena lala vena avion plan van yeririna lala, pion m̃ena narin ika lua nap̃ane sa ke ga. \fig Ika lua amio kilaparavi lima|alt="Flatbread & Fish" src="42_Mark6.38-44_FlatBread&Fish.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="6:38-44" \fig*   
\p
\v 42 Ana la akan m̃a pano-o, mep̃ela la kawa pap̃isi,  
\v 43 ana kinakinas nen kinanena la nap̃a akanligania, torokin akon si va e karo la tol lualima taaga pa lua [12].  
\v 44 Ana yaru la nap̃a akan kinanena nene, yerm̃ene ga lala, la atol sur sane manu lima.   
\s1 Yesu mial yau metava e wos nen lapa  
\r Matiu 14:22-23; Yoane 6:16-21  
\p
\v 45 Ana Yesu pisa pan kiena nalogena lala, pisape “Inu sineun nesape amiu akus kieta waa, asumo akusro pupia lapa nene ava lepas p̃asia e kumali nap̃a Petsaeta, ana in na nesuwa nesum̃a neligan plan ke ne yeririna la nene wa.”  
\v 46 Ana pogos nap̃a naga mligan plan yeririna la nene apa pae na naga pa metava e kunusia vena len.  
\v 47 Pogos nap̃a yemalolo ke narui, waa nap̃ane m̃eke perina pap̃isi, lika e lapa, ana Yesu naga taaga sike ura.  
\v 48 Ana naga kira pisu la na m̃arera pan la na valuanen waa pap̃isi, komin la apane ke pupia lagi, kila kiela waa naga pure malum ga. Pogos nap̃a lavisi yelagi merarava, Yesu pimi pula, mial yau ga metava e wos nen lapa. Suri ne na nene vena naga va p̃esan ura sumon la,  
\v 49 a pogos nap̃a lala apisu naga mial yau ke e lapa pimi pula sanene, la apionia asape “!Aulai, suri ya ne pimi ke sanene! ?Yermare yo, pona yar ne sanene?”  
\v 50 Lala punu apisu naga sa nene, amarau pap̃isi.  
\p Ana veraga Yesu pisi pan la, pisape “!E, ve amarau re, in ga ne.”  
\v 51 Ana Yesu p̃iyu pa metava e waa amio la, ana veraga ga e aora nene, lagi nene mare, ana la nap̃a asike e waa amilan pap̃isi.  
\v 52 Amilan sanene komin kiela sitomena la m̃arera ke wa, la pe apisu kilia re sur la nap̃a Yesu naga kilia yum̃aenia e kiena puriu kawaena poli, sane ya nap̃a miyum̃aen amio narin kilaparavi la lima nap̃ane.   
\s1 Namaiena lala atol ga luas nen kulkota m̃ana Yesu  
\r Matiu 14:34-36  
\p
\v 53 Ana Yesu lala akusro pupia lapa nene e kiela wa, apa atol yo tai, kiena kia Kenasaret. Ana pogos nap̃a akoan kana kilavaru pa ura,  
\v 54 apula petan kiela wa, ana verakorena ga yaru nae e yo nene lala apisu kilale Yesu.  
\v 55 Ana lala akiriri atelivi piora e m̃ala yum̃a lala, akus kiela inanena la e m̃ala tog, apa ke e yo la nap̃a amloge asape naga pa ke ea.   
\p
\v 56 Ana e yo punu ga nap̃a Yesu pa ke ea, e yum̃a lala, pona pulkumali lala, pona mrapa lala, akus ke kiela inanena lala, amligan ruru la ke pa rui e yo metava lala, la apiun ke tania asape visae naga tam̃ania ana inanena lala akilia atoliga m̃ana luas nen kulkota. Ana lala nap̃a atolga sanene, kiela inanena la p̃isi, amloge po sina.   
\c 7  
\s1 Nalogena kiena Yesu la pe ataveve re p̃elaga marua kiena le Yu la poli  
\r Matiu 15:1-9  
\p
\v 1 Ana e pogos nene, le Varasi la p̃asia apimi lele taaga puna Yesu, amio m̃ena navianena navisaluaena, nap̃a lala akom garo Yerusalem apami.  
\v 2 Ana lala apisu ke sane pogos nap̃a nalogena kiena Yesu la akinana ke, lala akila sane e nakiravaena kiena le Varasi la, la nene limala la na piowa ga. Na nene vanon pe ataveve ruru re narin mrapa la moki nap̃a na kevanen limala sa nap̃a le Varasi la apisa ke asape yar naga monar yum̃aen, sumon nap̃a kinana.   
\p
\v 3 Nanene komin e pogos nene, le Varasi lala amio le Yu tap̃ena la am̃areran ke pap̃isi nayum̃aen ve sanene, vena taveve ruruen kiela p̃elaga marua na kiela nalotena na sumo lala.  
\v 4 La akila ke sanene pogos nap̃a amiyal apa kumali, pona akom pe, ana pogos nap̃a la awasup̃e la si um̃a, la monar ataveve kiela navisaluaena na kevanlaen amerarava wo pona ave wa ruru sina. P̃isin nakilaen sanene, la akilia akinana narui, komin visae la ve akila re, tap̃atete atol kala kinanena. Ana kiela narin navisaluaena m̃ena lap̃as moki nap̃a monar atavevea, nap̃a p̃asia, na kevanen m̃ala piala la monar akevan ve sanene ve sanene, a p̃asia, sane monar avilvan kala piaki ve sanene ve sanene, a p̃asia, nap̃a nakevanen kala pialo la nap̃a amiyum̃aen e pras ve sanene ve sanene, naga pa sa la nene.   
\p
\v 5 Sur ne nanene kila le Varasi la apiun petan Yesu, asape “Komin ya ne kiom̃a nalogena la pe ataveve re p̃elaga marua la na kieta nalotena na sumo la poli, nap̃a kieta nasumonena la apian itania. Ana kiom̃a yar la nene, la akinana ga e limala namname lala, komin pe akevan ruru re limala la poli.”   
\p
\v 6 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “Pe lelaga ga, navisawalena Aisea na sumo naga pisayu ruru amiu ga yeririna na visokanen lala, nap̃a naga mlologon visena nap̃a Ntewa naga pisa, nap̃a naga pisa sape  
\q1 \qt ‘Yeririna la nene la apatanonu ga e kiela visena lala, \qt*  
\q2 \qt ana kiela sitomena naga sike perinan inu pap̃isi wa. \qt*   
\q1
\v 7 \qt La amiyeluarnu ke, ana pe sur korena ga, komin pog nap̃a la apian ke yeririna lala, apisa ke asape visena nene kiena ne Ntewa, ana peraga, visena nene naga pe kiela ga yeririna lala!’” \qt* \rq Ais 29:13\rq*   
\p
\v 8 A Yesu pisa pan la, pisape “Amiu na amligan lua ke navisaluaena kiena ne Ntewa, apuarar ke ga p̃elaga marua kiena ne yeririna lala m̃arera.  
\v 9 Nanene naga pe mesmes re nap̃a ayum̃aen sanene poli, komin amiu am̃areran ga nataveveen p̃elaga marua kiena ne yeririna lala, a nanagane amiu akila pano-o p̃elaga marua ga la nene naga sike narui, miaslua make navisaluaena kiena ne Ntewa.  
\v 10 Amiu na ve asitom re asape amiu akila ke sanene, ana yoko nevisa kiamiu tai, nap̃a amiu asum̃a akila ke. Amiu asitom̃al li navisaluaen kiena Mosis, nap̃a pisape ‘Ologear arimom̃a amio anom̃a,’ pisa m̃ena sape yar nap̃a sa vis viowa van arimana amio anena, awemom̃aria.  
\v 11 Navisaluaena nene pisa ke sape ita monar tevisuar ruru ita kieta yermarua lua nene, ana amiu na akila pe tap̃ena. Visae yar tai kilawoia sape kiena sur lap̃asia pe kiena ne Ntewa, ana pogos nap̃a kiena yermarua lua kiela sur re poli, aim aviunia, yoko amiu avisa ya ne vania?  
\v 12 Yoko amiu am̃areran vania, avisave ‘Toko, ve otam̃an re van lalua nene, vanon kieta p̃elaga naga pisa sape sur nap̃a tepisaarwoia pan Ntewa, ko na monar owar ga van kiena yar wa lala, ve otam̃an re van yar tap̃ena lala.’  
\v 13 ?Amiu na apisa ke sanene, ana sanape na sanene? Amiu na asum̃al ke m̃arera e kiamiu p̃elaga marua, amiu amligan lelein ke pitove, ana kila ke nap̃a p̃elaga marua la nene naga kila ke navisaluaena kiena ne Ntewa pimi pe sur korena ga. Ana pe naga re ga nene poli, amiu akila ke m̃ena sur la moki sanene.”   
\s1 Suri la nap̃a kilia kila yaru naga pe namname e marana Ntewa  
\r Matiu 15:10-20  
\p
\v 14 P̃isi na Yesu naga pio si yeririna lala pisape aimi veraga puna, ana pisa pan la, pisape “Amiu punu ga ayagogan ruru inu, monar aloge kilia kiau visena la nini.  
\v 15-16 Pe sur re tai nap̃a teke vanuan yeririna, nap̃a sa naga va loyum̃a e losinena kilia kila naga namname e marana Ntewa. Ana suri ga la nap̃a sike loyum̃a e losinena yeririna, pogos nap̃a molmolue e naga, kila naga ve namname e marana Ntewa.”   
\p
\v 17 Ana Yesu petan yeririna la nene, pato si um̃a, siraunia kiena nalogena la apim, apiun tania e kinas nen p̃akaiwa nap̃a naga pisayu pan la.  
\v 18 Ana Yesu pisape “?Ei, sanape, pona amiu m̃ena pe p̃arimiu pike re sane la nene poli yo? Komin ya ne amiu m̃ena pe apisulup̃ar re sur nene poli, sane suri la nap̃a teke vanua, sane kinanena lala, visae va loyum̃an yeririna, sur la nene naga tap̃atete kila yeririna viowa e marana ne Ntewa.  
\v 19 Nanene komin sur la nene pe tol re kiena sitomena poli, la apato ga e m̃ep̃ena, ana la amolue akom sina ga e yepena.” Yesu pisa pa sanene narui, siraunia, yeririna la apisulup̃ar kiena visena, naga pisa kilale pisape pe kinanen re tai poli nap̃a yeririna monar lonia vena mekiki e marana ne Ntewa, ana kinanena la punu ga naga pon na kanena.   
\p
\v 20 Ana Yesu pisa m̃ena sape “A suri la nap̃a sike pa e yeririna rui, p̃isi na amolmolue e kiena malena, sur ne la nanene naga kilia kila yeririna ve namname.  
\v 21 Nanene komin e los nen yeririna, p̃elaga viowa la na amolmolue ke ea, suri ne la sane sitomen viowa, kolau, vinauena, nawemom̃aren yaru, navinaunen wona yar tap̃ena,  
\v 22 sinenanen sur kiena yar tap̃ena, p̃elaga viowa lala, visokanena, kilaroen navisaluaena, veveyuena, navisa kareen yaru, nawarwarena, navilaveena, a ve woweena.  
\v 23 P̃elaga viowa ne la nene amolmolue e los nen yeririna, sur la nene kilia kila yeririna ve namname e marana ne Ntewa.”   
\s1 Yesu m̃enelua ninuna viowa e sira m̃ee tai  
\r Matiu 15:21-28  
\p
\v 24 P̃isi na Yesu petan yo nene, pato tano garo pulkumali nae Taea. Ana pa e um̃a tai, sape kila sane yaru la ve akilia re asape naga sike e yo nene, ana naga tapolou p̃ele ga sanene.  
\v 25-26 Ana sira tai sike e nene nap̃a kiena lus la kom ma Kris apitom, nap̃a la pe ape Yu re poli, apitom asike yo nap̃a Ponosia lavisin Seria. Sira nene, narina tai na sira, ninuna viowa teke ea, pogos nap̃a naga mloge asape Yesu naga sike e yo nene, naga pa kinai e mialana, tagi pania sinenan pisape naga m̃enelua ninuna viowa ure vetan narin sira nene.  
\v 27 Ana Yesu pisatam̃e pania, pisape “Ana sisi mesmes la na monar akinana ko ne wa. Pe mesmes re nap̃a nowar plan kinanena kan sisi la vetan la, nevagan lokul la ea.” Naga pisa sanene komin e pogos nene, le Yu la na asitom ke asape la ga ape narina Ntewa, la apio kare ke la nap̃a pe ape le Yu re la poli, asape “Amiu na ape lokul lala.” \fig Lokul m̃ena la akilia akan korkoro kinanena|alt="Dogs Table" src="42_Mark7.28_DogsTable.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="7:28" \fig*   
\p
\v 28 Ana sira nap̃a pisatam̃e pania, pisape “Ko na opisa pe lelaga, Sup̃e, ana lokul m̃ena la apa ke lavisin lele na kinanen kan sisi kokan lala, akilia akan korkoro kinanena la nap̃a kekapili sike e porotano.”   
\p
\v 29 Ana Yesu pisa pania, pisape “Ko na opisatam̃e kinas nen kiau visena nene po pap̃isi. Ana komin kiom̃a visena nowo nene, nepisulup̃ar sane opiawa m̃arera e inu. Poga, okilia ovato si um̃a, ninuna viowa molue petan narum̃a nap̃a rui.”  
\v 30 P̃isi na sira nap̃a pato si um̃a, pisu narina pa ruru ga tom̃a ga, tom̃a momalio m̃a pogaga e m̃ana tog.   
\s1 Yesu kila ruru yar tai nap̃a kiligana la pop̃e  
\p
\v 31 Ana Yesu naga mligan yo nae Taea, pato kome pulkumali tap̃ena tai, Saeton, ana naga pam sina ga e lapa nae Kalele, e lepas nae yo nap̃a apio sape Pulkumali Lualima.  
\v 32 Ana la nae yo nene ap̃ure yar tai pimi puna, vena naga ligan limana te ea, komin yar nene kiligana la pop̃e, mon m̃a mnenene ga.  
\v 33 Ana Yesu p̃urelua yar nene petan yeririna moki la nap̃a asike lele nene, lalua apa li laa perina sane. Ana naga kian mrasilmana pa e pulkiligana lala, p̃isi na mla wasirina, plan e purmenen yar nap̃ane.  
\v 34 Ana Yesu kira pa ma e peni, pure kiena yalua keviu, pisa pan yar nap̃a e kiela visena, pisape “Epata.” Visena nene kana kinasia sape “Ovike.”  
\v 35 Ana veraga ga, yar nap̃ane kiligana la pike, a purmenena naga kululu sina, kila sane naga mloge ruru si sur lala, a pis ruru sina.   
\p
\v 36 P̃isi narui na Yesu pisa m̃areran pan la, pisape ve ava asunun re sur nene van yar tap̃ena lala, ana silaga pogos nap̃a pisa sanene pan la la apa apisalelein ke pa e yo punu ga.  
\v 37 Ana la apisawal-lelein sa nene, komin sinela la pula na pulan sur la punu ga nap̃a apisu Yesu kilia tap̃a. La apisasa ke asape “Yesu nene kila la nap̃a kiligala la pop̃e amloge si suria, a kila la nap̃a apis pule ga, akilia apis ruru sina. Aulai, yar nene kila sur la punu ga po na po pa p̃isi.”   
\c 8  
\s1 Yesu pagan yeririna la miyuve manu vari [4000]  
\r Matiu 15:32-39  
\p
\v 1 Ana e pogos tai, pupia p̃ina na yeririna la moki apimi sina pu Yesu, la asum̃a amio pano-o, viso kar la, ana la pe kala kinanen re poli. Ana Yesu pio kiena nalogena la apimi lavisi puna, pisa pan la pisape  
\v 2 “E, in na sineu miye p̃ina la nini pap̃isi, komin nap̃a la asike amio ita legiena telu p̃aro rui, kala kinanena la p̃isi.  
\v 3 Ana visae netam̃an la ava um̃a m̃ala nap̃a pe akinana re sanene poli, pona lap̃as viso kar la e mrapa komsusa, kilamarala malko, komin lap̃asia m̃ala um̃a la sike koperina pap̃isi.”   
\p
\v 4 Ana kiena nalogena la apisa pania, asape “?Ana tevagan yeririna la nene e yo korena nini sanape ne?”   
\p
\v 5 P̃isi na naga piun tan la, pisape “?Amiu amlarar ke kilaparavi via?”  
\p Ana la apisatam̃ea “Olua ga p̃a.”   
\p
\v 6 P̃isi na Yesu pisa pan p̃ina moki la nene, pisape “Amiu atotano e yo nene wa.” Naga mla kilaparavi la olua nene, pisa potena pan Ntewa panonia, p̃isi na kawewowaia, kian pan kiena nalogena lala vena akianlelein van yeririna lala, p̃isi na la apion tetain pan la.  
\v 7 Ana la amla m̃ena narin satin lua la ga e pogos nene, a Yesu mlotuwo m̃ena ga, pisa pan la sape ava avionlelein m̃ena ga van yeririna lala.  
\v 8 Ana la nap̃a akinana pano-o, mep̃ela la kawa, ana korkoro kinanena nap̃a akanligania, ap̃ar akon pa e karo olua.  
\v 9 Ana la nap̃a akinana e pogos nene tol sane manu vari.  
\p P̃isi na Yesu miila si p̃ina la nene ap̃asup̃e si m̃ala um̃a lala,  
\v 10 ana naga pa e kiela wa, amio kiena nalogena lala, apetan yo nene, akusro apa atol yo tai nap̃a kiena ki Talmanuta.   
\s1 Yar keviu la p̃asia asape avisu kile tai  
\p
\v 11 \x - \xo 8:11 \xt Mat 12:38; Luk 11:16\x*Ana e pogos tai, le Varasi lap̃asia apim asape agorua Yesu, asape atap̃ali m̃ena ga naga, ana la apisa asape “Imimi sinemimin mesape okilali pupia kile tai van imimi, nap̃a sane okila e puriu kawaena nae ma e peni.”   
\p
\v 12 \x - \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x*Ana Yesu naga miyuveve pa kona, sa nap̃a sinena maren la pa rui, naga pisatam̃e la, pisape “?Sanape na amiu na nanagane, sinemiun asape avisu kile tai ne sanene? Nepisa ke pe lelaga pan amiu, sane peraga, yoko kiamiu lus la na nanagane tap̃atete avisu kile tai.”   
\p
\v 13 Ana Yesu pure petan la mligan la asike na, pa si e wa, pa kusro lapa komp̃asia pa lepas na vano.   
\s1 Nasumonena nalotena la asum̃a akila ke p̃elaga viowa la kapurulue ke  
\p
\v 14 Ana pogos nap̃a la apetan yo nene apa atol komp̃as nen lapa nene, amilan sane sinela pon nawararen kala kilaparavi p̃asia amio la, ana la amlarar ga kilaparavi taaga teke amio la e wa.  
\v 15 \x - \xo 8:15 \xt Luk 12:1\x*Ana Yesu pisa visena tai pan la, pisape “Amiu monar avisuar ruru amiu, vanon is kiena ne le Varasi la amio Erot.”  
\p Yesu pisa is nene, kana kinasia p̃elaga viowa kiena ne nasumonena lala, ana nalogena la pe asitom kilia re poli.  
\v 16 La amloge visena nene, apisayu ke pan la, apisape “Pona naga pis sanene vanon ita pe top̃ar re kilaparavi lap̃as pimi poli yo.”   
\p
\v 17 Ana Yesu kilia m̃a kiela sitomena lala, p̃isi na pisape “?Amiu apisayu ke asape ita pe top̃arar re kilaparavi komin ya? ?Sanape, amiu pe amloge kilia re poli, pona pe apisu kilia re sur la poli wa? !Sinemiu la m̃arera pap̃isi wa!  
\v 18 \x - \xo 8:18 \xt Mak 4:12\x*Amiu kilamaramiu la sike na, ana apisu kilale re sur poli, ana kiligamiu la sike na, ana amloge kilia re sur poli. ?Pona amiu pe asitom̃al re si sur la nap̃a nemiyum̃aen pan yeririna la poli?  
\v 19 ?Pogos nap̃a nekiantetain kilaparavi lima nanua ne pan yeririna la manu lima nap̃ane, akan pano-o mep̃ela kawa, ana akon korkoro kinanena la nene pa e karo via?”  
\p La apisatam̃ea, asape “Imimi mokonkonia lualima taaga pa lua [12].”   
\p
\v 20 P̃isi na naga piun sina ga, pisape “?A pogos nap̃a lala manu vari nanua ne akan kilaparavi olua ga nap̃ane, p̃isi na amiu akon si karo via?”  
\p Ana la apisatam̃ea, asape “Imimi mokonkonia olua.”   
\p
\v 21 Ana naga pis pan la, pisape “?Pogaga, ana sanapen nanagane? ?Amiu akiliali m̃a sur la nene, pona pere ke ga wa?”   
\s1 Yesu kila ruru kilamara kata tai nae Petsaeta  
\p
\v 22 Ana Yesu la apam atol pulkumali nene, Petsaeta. Ana la nae yo nene, a sumon kilamara kata tai pimi puna, atagi pania vena tol ruru yaru nene.  
\v 23 Ana Yesu tarar limana ne kilamara kata, sumon naga pano, la lua amiyuve kumali apa lepas na vano. P̃isi na Yesu mla wasirina, mligan e kilamaran yar luwoka nap̃ane, mligan liman tea, ana piun petania, pisape “?Sanape, ko na opisu ke suria, pona pere ke ga wa?”   
\p
\v 24 Ana yar nap̃ane kirava, kira pisu suri lala, naga pisape “Ee, nepisu ke yar lala, ana nepisu la sa ga purp̃es nen laki la amiyal ke na.”   
\p
\v 25 Ana Yesu mligan si limana e naga, yam luania, p̃isi na yar nene kilamarana pimi po ruruia, naga kilia kira pisu si suri lala, kira pisu la merarava po na po pap̃isi.  
\v 26 Ana Yesu pisa pania, pisape “Yoko ko ove ova re si ovisu la nene gar um̃a, oto mesmes ga mom̃a.”   
\s1 Pita pisawal sape Yesu pe Navisaarena lelaga  
\r Matiu 16:13-20; Luk 9:18-21  
\p
\v 27 P̃isi na Yesu amio kiena nalogena la asape avato e narin pulkumali lala nap̃a lavisin kumali keviu nap̃a Sisaria Pilip̃ae, a e pogos nap̃a la amiyal ke apato e yo nene, naga piun tan la pisape “?Amiu amloge ke yar la apisa ke asape in na ai?”   
\p
\v 28 \x - \xo 8:28 \xt Mak 6:14,15; Luk 9:7,8\x*La apisatam̃ea apisape “Lap̃asia apisa ke asape ko na Yoane Nakeena sina ga, lap̃asia asape ko na Elaisa, p̃asia asape ko na navisawalena tai nap̃a na konua rui.”   
\p
\v 29 \x - \xo 8:29 \xt Yoan 6:68,69\x*Ana naga piun si tan la, pisape “?A sanapen amiu, amiu na apisa ke asape in na ai?”  
\p Ana Pita pisatam̃ea, pisawalia pisape “Ko na ope kiamimi Navisaarena kemua lelaga.”   
\p
\v 30 Ana Yesu pisa mesmesun ga pan la, pisape “Pogaga, ana amiu ve ava avisawal lelein re sur nene van yeririna lala.”   
\s1 Yesu pisawal kiena marena  
\r Matiu 16:21-28; Luk 9:22-27  
\p
\v 31 Ana e pogos nene, Yesu siar nap̃a mlologon ke pan kiena nalogena lala, pisape Narin Yeririna, monar akila sur la ve moki nap̃a naga loge viowagania, ana nasumonena kiena le Israel lala, amio yar keviu kiena yar wa lala, amio navianena navisaluaena, p̃isi na la akovenlua naga. Ana Yesu pisa m̃ena ga sape la awem̃ar naga mare, ana e kiena legiena na telu, sum̃alu sina, taulu marena.  
\v 32 Visena la nene, Yesu pisa meraravan po pan la, ana pogos nap̃a Pita mloge, naga piolua Yesu, pis m̃arera pania, sape visawoia, yoko monar ve ve sa re nene.   
\p
\v 33 Ana veraga ga Yesu pilon m̃asina pimi pu Pita, kira pa pun kiena nalogena tap̃ena la nap̃a asike ne, pisalup̃ar m̃arera pa Pita, pisape “!Yermare, oure vetan inu! Kiom̃a sitomena nene naga pe sitomena kien yeririna ga, pe pe sitomen kiena re Ntewa poli.”   
\s1 Nalogena kiena ne Yesu naga monar sitom korenan nasinenanena kiena  
\p
\v 34 \x - \xo 8:34 \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x*Ana Yesu pio p̃ina lala amio kiena nalogena lala, sape aim puna, pisa pan la, pisape “Yar nap̃a sinenan sape taveve inu, monar sitom korenan nasinenanena kiena, monar kus kiena laki torovia, siraun inu.  
\v 35 \x - \xo 8:35 \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Yoan 12:25\x*Yar nap̃a sape taulu kiena malena, yoko kilaluia. A yar nap̃a kilalu kiena malena vanon inu pona vanon kiau lologena wo, naga yoko tauluia.  
\v 36 Visae yar tai war make sur na yomarava la punu ga ne, p̃isi na kuspal mrapa na malena, naga pe taulu re sur wo tai poli.  
\v 37 Ana kiena sur nowo la nap̃a naga p̃aria, tap̃atete ulmaran si kiena malena.  
\v 38 Yeririna moki nap̃a lus na nanagane, la atap̃a mlamulena viowa, la pe ape lelaga re pan Ntewa poli, la apiowa manene la, a la amawan ke yar tap̃ena la vanon inu a vanon m̃ena kiau visena. Ana siraunia, Narin Yeririna naga yoko wasup̃e sina ga, amio kiena navisi wa lala, amio naurarena kiena arimana, ana pogos nap̃a avim, visae yar nap̃a yepena mavin ke naga nanagane, naga m̃ena yoko yepena mavin yar nene.”   
\c 9  
\p
\v 1 Ana Yesu pisa m̃ena pan la, pisape “Lelaga nepisa ke pan amiu, yeririna lap̃as na asum̃al ke e nini, nap̃a p̃isi na tap̃atete amare, vano-o tol pogos nap̃a avisu nasup̃enena kiena ne Ntewa imi kate amio kiena pupia m̃areraena.”   
\s1 Yepena ne Yesu pimi pe tap̃ena  
\r Matiu 17:1-13; Luk 9:28-36  
\p
\v 2 \x - \xo 9:2 \xt 2Pit 1:17,18\x*Siraun Legiena Orai p̃arovia, Yesu p̃ere Pita amio Semes, a Yoane, la ga vari apa metava e pupia ravie tai. Asum̃a sane na, nalogena la telu nap̃ane apisu ga yepena ne Yesu pimi pe tap̃ena ke narui,  
\v 3 apisu ga m̃ana kulkota la pilavila ke, miyuwowo na miyuwowo, miyuve make ga sur na yomarava la nap̃a miyuwowo.  
\v 4 Ana akirawal m̃ena navisawalena Elaisa amio yermarua Mosis akate, lalua asike asun ke amio Yesu.  
\v 5 Ana Pita pisa pa Yesu, pisape “Sup̃e, po pap̃isi nap̃a ita tesum̃a ga e nini. Popon sa meyum̃aen silparpara ve telu se e nini, mom̃a tai, m̃ana yermarua Mosis tai, a m̃ana ne navisawalena Elaisa tai.”  
\v 6 Pita pis wowe ga sanene komin lala sinela kurkur pap̃isi, amarau m̃ena ga, ana la amninue ga avisa yara.   
\p
\v 7 \x - \xo 9:7 \xt Mat 3:17; Mak 1:11; Luk 3:22\x*Veraga ga lul tai pimi kalo la, amloge visena tai molue ea, pisape “Nanene naga pe Naruu, nap̃a nekekaran naga pap̃isi. Amiu monar alogear ruru naga.”  
\v 8 Nalogena la amloge visena nene, ana akirawele ke e yo nene, p̃isi na pe apisu re si lalua nap̃a poli, akirawal ga Yesu naga taaga sum̃al sike amio la.   
\p
\v 9 P̃isi na lala apetan ravie nap̃ane, apitom ke sina ga tano, a Yesu pis m̃arera pan la, pisawo la pisape “Sur la nap̃a Ntewa kila pan amiu apisuia, amiu na ve ava avisasawal re van yeririna la nanagane, vano-o tol pogos nap̃a Narin Yeririna mal sina ga e marena, e pogos nene narui amiu akilia avisawal van yeririna lala.”  
\v 10 P̃isi na la amlogear visena kiena ne Yesu nene, amlarar ga pe kiela ga, ana la apiuyun ke sina ga petan la asape ya ne kinas nen kiena visena nene, nap̃a pisape mal sina ga e marena.   
\s1 Asitom ke asape Elaisa na lua sirau vim sina, ana Yesu sape naga Yoane Nakeena pa rui  
\p
\v 11 \x - \xo 9:11 \xt Mat 11:14\x*Ana nalogena la telu nene apiun tan Yesu, asape “Sanape ne navianena navisaluaena la apisa ke asape ‘Elaisa naga monar wasup̃e p̃esia wa, p̃isi na Navisaarena nene naga m̃alivi?’”   
\p
\v 12 P̃isi na Yesu pisatam̃e la, pisape “Nap̃a apisa ke ne pe lelaga, Elaisa naga monar imi p̃esia vena kilaruruen sur la punu ga susumo, p̃isi na Navisaarena kilia vim. Ana nasiriena wa pisa ke m̃ena sur tap̃ena tai nap̃a pe asitom̃al re poli, nap̃a pisayu ke Narin Yeririna, sane naga monar vane natap̃aliena la ve moki, ana yoko yeririna la asitom korenan naga viowa vap̃isi ne.  
\v 13 Ana nevisa van amiu, Elaisa nene naga pimi ga na wa, ana yeririna la yepela mavinia. Sa nap̃a Visena Wa pisa, ana la akila pa piowa ga pan rui.”   
\s1 Yesu m̃enelua yermare petan teras tai  
\r Matiu 17:14-22; Luk 9:37-43  
\p
\v 14 P̃isi na Yesu amio la telu nap̃ane apa ke sina ga puna ne nalogena tap̃ena lala, ana apisu na pupia p̃ina na yeririna la akovivi la asike na, apisu navianena navisaluaena la agorua la ke amio la.  
\v 15 Ana pogos nap̃a p̃ina la akirawal Yesu pam ke sina, amilania, akekaran m̃ena nap̃a asape avisu naga, akiriri apim puna, atalopan naga.  
\v 16 Ana Yesu piun tan nalogena la, pisape “?E, amiu apisayu ke ya ne amio la nene?”   
\p
\v 17 P̃isi na lala yar tai pisa pania, pisape “Navianena, in na nepure kiau sisi yerm̃ene nini pimin ko vena ovisulia, komin purkol m̃arera tai kila naga.  
\v 18 Ana pogos nap̃a kila naga, kovenlua naga pato tano e porotano, wasirina mlau piowa ga sa nap̃a siripu, karar ke mraluena, a yepena punu ga miokamarmare. Ana nepure naga pamin ko, ko na osu re poli, p̃isi na nepiun ga tan kiom̃a nalogena lala vena la alen nam̃eneluaen suri nene vetania, ana la amiyum̃aen m̃a pano-o, akilapule ga yonia.”   
\p
\v 19 Ana Yesu pisatam̃e la, pis pan la, pisape “?Amiu la nene, sanape na sanene? Amiu na pe asum̃al m̃arera re nena e Ntewa. ?In na monar nesum̃a nemio amiu vano tol pog ya? Nemiowon amiu pa rui. Ana pogaga, akus teras nene vim punu.”  
\v 20 Ana la ap̃ure pimi, ana pogos nap̃a purkol nene m̃al Yesu, kila yepen teras nap̃ane miokamarmare, mloru pato tano e porotano m̃eke pilolon ke, kila wasirina naga mlau piowa ga sa nap̃a siripu.  
\v 21 Ana Yesu piun tan ariman teras nap̃ane, pisape “?Ana purkol nene siar kila sanene pogwai?”  
\p Ana arimana pisatam̃ea, pisape “E, sur nene siar na konua konua rui, pogos nap̃a pe sisi ke ga wa.  
\v 22 Ana pimi tol nanagane, yam moki rui nap̃a sur nene kila ke naga mlolor pa e kapi po pito e puluwii. Sur nene kila kare ke ga naga pap̃isi, sape kilam̃aria, ana sa ko na okilia okila sur yan tai, imimi mepiun tan ko, awis, ko na sinem̃a ye imimi, oiila imimi komin narimimi nini!”   
\p
\v 23 Ana Yesu pisa pania, pisape “Nemloge ko na opisa sanene, osape sa in na nekilia nekila. Ana nepisa pan ko, visae ko na olelaga ga, okilia okila sur punu ga.”   
\p
\v 24 Ana ariman teras nap̃ane pio verakorena ga pa Yesu, tagi pania, pisape “Nemlelaga tekak ga, ana pe nemlelaga toroki re poli wa. Awis, ko na oiila inu vena kiau nalelagaena vim ve keviu laa sane wa.”   
\p
\v 25 Ana pogos nap̃a Yesu pisu p̃ina na yeririna la apim moki manene la akovivi la, ana naga pis pa purkol nap̃a teke e sisi yerm̃ene nene, pisape, “Ko yermare na kiliga pop̃e, a na plapur, nepisa mesmes ga pan ko, omolue vetan naga nanagane, ana ve oimi re si loyum̃a e naga pogos tai.”   
\p
\v 26 Ana yermare nene ki viowa keviu, kila yepen sisi yerm̃ene nap̃ane miokamarmare pano-o piowa ga rui, p̃isi na molue petania, pure pano. Ana yepen yar nap̃ane malumu ga m̃eke, sa ga nap̃a naga mare pa rui, yar la nap̃a asike apisu ke la apisa ke sa nini, asape “Ke, teras nene mare pa p̃isi rui.”  
\v 27 Ana Yesu tarar limana, tarlua sum̃alu, ana teras nene sum̃al ruru ga sike.   
\p
\v 28 Ana siraunia, Yesu pato si um̃a, a e pogos nene, nap̃a naga taaga sike, kiena nalogena la apim, apiun tania, asape “?Sanape ne imimi na mem̃enelua p̃ele yermare petan teras nene?”   
\p
\v 29 Ana Yesu pisa pan la, pisape “Yermare la ne sanene, la am̃arera pap̃isi, ana leniena ga kilia m̃ene plan la.”   
\s1 Yesu pisawal sina ga kiena marena  
\r Matiu 17:22-23; Luk 9:43-45  
\p
\v 30 Ana Yesu la apetan yo nene, apa akom ga likan yo na e Kalele, ana e pogos nene, Yesu pe sinenan re sape yeririna la akilia suri la nap̃a naga kila ke poli, a e m̃ena yo la nap̃a apa ke ea.  
\v 31 Na nene komin nap̃a pian ke kiena nalogena lala e pogos la nene, a naga pisa m̃ena ga ke pan la, sape “Lavisi m̃ena narui nap̃a aligan Narin Yeririna va e liman yar la nap̃a awem̃ar naga mare, siraunia e legiena na telu, p̃isi na Ntewa tamalia sina.”  
\v 32 Ana kiena nalogena la pe amloge kilia re sur la nap̃a Yesu pisayu ke ne, ana la amaraun m̃ena naviun ruruen si tania.   
\s1 “?Yar ane to metavan make yar tap̃ena lala?”  
\r Matiu 18:1-5; Luk 9:46-48  
\p
\v 33 Ana siraunia, pogos tai la apam atol si Kapeneam, apa loyum̃a e yum̃a tai, ana Yesu piun tan kiena nalogena lala, pisape “?Amiu na akawe amiun ke visena ya nap̃a e mrapa?”  
\v 34 \x - \xo 9:34 \xt Luk 22:24\x*Ana la pe apisatam̃e re poli, komin nap̃a lala amiyal ke mrapa apami, apis ke pan la, asape lala ane naga to metavan make la, po miyuve make la ga.  
\v 35 \x - \xo 9:35 \xt Mat 20:26,27, 23:11; Mak 10:43,44; Luk 22:26\x*P̃isi na Yesu totano, ana pio kiena lualima taaga pa lua apim lavis puna, pisa pan la, pisape “Visae amiu yar tai naga sinenan sape vim sumo, pona sinenan sape kiena kia to p̃esia, pogaga, naga monar kila naga imi maro, to vatanon la make ga, naga monar vim ve yar nayum̃aenen yum̃aena kiena ne yar tap̃ena la wa.”   
\p
\v 36 Ana Yesu pio narin sisi tai nap̃a sum̃a ga pimi puna, mligan su likan la, ana tararia, pisa pan la, pisape  
\v 37 \x - \xo 9:37 \xt Mat 10:40; Luk 10:16; Yoan 13:20\x*“Yar nap̃a kiena sitomena pato ga tanon inu, ana kekaran na kilaen wo van nisisi tai ne sanini, nanene sane naga kekaran inu ke pa narui. A yar nap̃a kekaran inu sanene, pe kekaran inu re ga ne po, kekaran m̃ena ke pa naga nap̃a mliganu nepimi.”   
\s1 “Yar nap̃a pe pisalup̃ar ita re poli, naga miila ita ke”  
\r Matiu 18:6-9; Luk 9:49-50, 17:1-2  
\p
\v 38 Ana nalogena nap̃a Yoane pisa pa Yesu, pisape “Navianena, imimi mepisu yar tai, nap̃a naga m̃ene plan ke yermare lala, m̃ene plan la ke e kiom̃a kia. Ana yar nene na, pe mekilia re naga poli, naga pe ita yar re tai poli, ana imimi mepisalup̃aria.”   
\p
\v 39 Ana Yesu pisa pan la, pisape “Peraga, amiu ve avisalup̃ar re naga. Visae yar tai sane pe lelaga, kila ke yum̃aena keviu la e kiau kia, ana yoko naga tap̃atete si visanena kare kiau kia pogos tai.  
\v 40 \x - \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x*Yar nap̃a pe pisalup̃ar ita re poli, miila ita ke ne.  
\v 41 \x - \xo 9:41 \xt Mat 10:42\x*Inu nepisa ke pe lelaga pan amiu, visae yar tai kilia sape amiu akus ke kia kiena ne Kristo e amiu, naga la piala na wii tai van amiu amunia, yar nene naga yoko tap̃atete kilalu kiena nalaena nowo nap̃a yoko tol sirau.”   
\s1 Natap̃aliena lala  
\p
\v 42 Ana Yesu pisa m̃ena ga, pisape “A visae yar tai naga kila narin sisi tai ne sanini ve sum̃al m̃arera re e inu, yar nene yoko tol nakoaena tai ne m̃arera laa sane taulu nap̃a sa aviar pupia kilavaru tai e kolmekina, akuan naga talilu e lowe memaena.  
\v 43-46 \x - \xo 9:43-46 \xt Mat 5:30\x*Visae lumom̃a tai pona lam̃a tai nap̃a kila ko na pe osum̃alu m̃arera re si e in poli, popon manene ga otelua vano. Visae ko na ote plan p̃elaga naviowaena vetan kiom̃a malena sanene, p̃isi na okilia ova loyum̃a e malena, a sa ova loyum̃a e malena nap̃a komp̃as nen lumom̃a tai po lam̃a tai kovio pa rui, nanene naga pogaga ne. Ana piowa vap̃isi visae yepem̃a la asum̃a ga woga ga, p̃isi na akuan ko ova e kapi nap̃a tap̃atete mare pogos tai.  
\v 47 \x - \xo 9:47 \xt Mat 5:29\x*Ana visae kilamaram̃a pona suri ya si tai e malena kiom̃a nap̃a kila ko pe osum̃alu m̃arera re si e inu poli, popon manene ga osiplania. P̃isi na okilia ova loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa nap̃a sane narin sur tai nene kovio petan ko, na nene naga pogaga ne. Ana piowa ga vap̃isi visae kilamaram̃a luoka pona kiom̃a p̃elaga viowa tai sum̃a ga, p̃isi na narin sur ga la nene aure kiom̃a malena wetelu va e kapi e lele naloge viowaena,  
\v 48 nap̃a kapi nene tap̃atete p̃isi pogos tai, sisu la na akakarlue ga yepem̃a. \fig Kilavaru nap̃a Yesu pisayu nanini|alt="DH-Roman Millstone" src="42_Mark9.42_DH-RomanMillstone.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="9:42" \fig*   
\p
\v 49 “Sa nap̃a kururu sive naga kila kinanena ponos tap̃atete kona, yoko Ntewa naga ligan kapi e yar lala vena kekan plan kororaki la nap̃a e kiela malena lala.  
\v 50 \x - \xo 9:50 \xt Mat 5:13; Luk 14:34,35\x*Ana tepisu m̃ena sane kururu sive kila kata kinanena naga kiki, ana visae kana m̃areraena kovio, tap̃atete si kila kiena yum̃aena narui. Ana amiu monar atam̃an kururu sive kiena ne Ntewa yum̃ae lue ga e amiu, vena kiamiu malena naga ve kona re, a vena kiamiu p̃elaga la kiki, nap̃a sane sum̃arena sike amio amiu silaga.”   
\c 10  
\s1 Yesu pisayu sanape nap̃a yaru mligan lua wona  
\r Matiu 19:1-12; Luk 16:18  
\p
\v 1 Ana siraunia, Yesu mligan Kalele ana pa metava e lepas nae Yutea, kome wii nae Yortan lepas na vano. Ana p̃ina lala apim ke sina ga puna e pogos nene, ana sa nap̃a naga kila ke silaga, pian la ke e sur la moki.   
\p
\v 2 Ana Varasi m̃ena ga p̃asia asike e pogos nene, apimi puna ne Yesu, apisape akilali sina ga naga, la apiun naviunena tai pania. La apisape “?Kieta Navisaluaena pisa ya ne e lepas nen p̃elaga nap̃a visae yaru mligan lua wona? ?Ositom sanape, mesmes ga nap̃a yaru kilia kila sanene, pona pe mesmes re poli?”   
\p
\v 3 Ana Yesu piuntam̃e la, pisape “?Ana Yermarua Mosis pisalua ya ne e kiena navisaluaena rui?”   
\p
\v 4 \x - \xo 10:4 \xt Mat 5:31\x*Ana Varasi la apisape “Mosis pisawal navisaluaena tai nap̃a naga tam̃ania sape yaru kilia la lum̃aki naliganluaena tai van wona, vena ligan lua.”   
\p
\v 5 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “Lelaga, ana Mosis siri visena nene vanon ga nap̃a amiu p̃arimiu la m̃arera pap̃isi, suri nene kila naga tam̃ania sape akilia aligan plan womiu lala.  
\v 6 A siaria e nasiiena naga pe sa re nene poli, komin Visena Wa kiena ne Ntewa pisa sape  
\q1 ‘E purp̃esia, Ntewa sii yeririna, yerm̃ene a sira.’   
\m
\v 7 Ana visena tap̃ena si tai, nap̃a pisape  
\q1 ‘Vanon suri nene, p̃isi na yaru ligan arimana amio anena, naga va iakol amio wona,  
\v 8 ana lalua aimi ave taaga ga narui.’  
\p “Nanene kila sane lalua ve ave lua re sina ga, aimi ave taaga ga narui.  
\v 9 Ana sur ya nap̃a Ntewa vilolaria pimi taaga, pe mesmes re nap̃a yaru kilapure si poli.”   
\p
\v 10 Ana pogos nap̃a lala apa si loyum̃a, kiena nalogena lala apiun sina ga tania e lepas nen visena la nap̃ane.  
\v 11 \x - \xo 10:11 \xt Mat 5:32; 1Kor 7:10,11\x*Ana Yesu pisa mesmes ga pan la, pisape “Visae yaru tai ligan lua wona, p̃isi na va ure si sira tap̃ena, Ntewa pisu sane yaru nene naga tap̃a ke pa kolau rui, naga kila kare sira nap̃a pe wona nasumo.  
\v 12 Ana visae sira tai ure matan wona na yerm̃ene, va pu yerm̃ene tap̃ena, naga m̃ena nene Ntewa pisu sane kolau.”   
\s1 Yesu pisa ruru sisi lala  
\r Matiu 19:13-15; Luk 18:15-17  
\p
\v 13 Ana lap̃asia akus narila la apimi pu Yesu, vena naga ligan limana te la, ana nalogena la apisuia, apisi m̃arera pan yeririna la nene, apisalup̃ar la.  
\v 14 Ana pogos nap̃a Yesu pisuia, pe kekaran re nena nap̃a kiena nalogena la amiyum̃aen sanene poli, naga pis pan la pisape “Amiu ve avisalup̃ar re sisi la nene, atam̃an la ga aim pun inu, vanon nap̃a sisi lala, la na sa ga yeririna la nap̃a asike loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa.  
\v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mat 18:3\x*In na nevisa ve lelaga van amiu, yar nap̃a sinenan ke sape va loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa, naga monar kilia sane naga sa ga sisi kokan tai, naga tap̃atete kila sur tai vena kus nasup̃enena kiena ne Ntewa e malena kiena.”  
\v 16 Ana Yesu kutarar sisi la nene e limana, mligan limana te p̃arila pisa ruru la.   
\s1 Yaru m̃ee tai nap̃a kiena sur moki  
\r Matiu 19:16; Luk 18:18-23  
\p
\v 17 Ana e pogos nap̃a Yesu siar mial pa ke narui, yaru m̃ee tai kiriri pimi kinai tano puna, piun tania, pisape “?Navianena Nowo, in na monar nekila yum̃aena wo ya, nap̃a kila p̃isi na netol malena nap̃a ve uro re?”   
\p
\v 18 Ana Yesu pisa pania, pisape “?Vanon ya ne opiun tan inu sanene, osape in na nepe Navianena Nowo? Pe yar re tai po poli, Ntewa ga naga taaga po.  
\v 19 Ana ko na okilia m̃ena kiena navisaluaena la nap̃a monar ologear la, nap̃a apisa ke asape, ve owem̃ar re yaru mare, ve otap̃a re kolau, ve ovinau re, ve ovisokan re, ve okilakewean re yaru, ko ova tanon arimom̃a amio anom̃a.”   
\p
\v 20 Ana yaru m̃ee nene pisa pania, pisape “Navianena, navisaluaena la nap̃a opisa ke ne, siar pogos nap̃a nepe sisi ke ga wa, nesum̃a nemlarar make punu ga rui pimi tol nagane.”   
\p
\v 21 Ana Yesu kira pisu m̃a sane pano-o, kekaran naga vanon kiena visena nene pap̃isi, pisa pania, pisape “Sur taaga teke ga wa nap̃a ko na okila re poli wa. Ko ovano, owilwilin plan make kiom̃a sur la punu ga, owar kana kilavaru nena, ova oviovionia van yaru la nap̃a pe kiela sur re poli. Visae ko okila sanene, p̃isi na kiom̃a suri wo lala ve moki vap̃isi ma e peni. Ko, ova okila, siraunia oimi otavevenu.”   
\p
\v 22 Ana pogos nap̃a yaru m̃ee nene mloge visena nene, kila naga milan karea, sinena piowa pap̃isi, vanon nap̃a naga kiena sur la moki manene laa. Ana naga pure matan Yesu.   
\s1 Yaru nap̃a kiena sur moki, naga m̃arera laa nap̃a va loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa  
\r Matiu 19:23-30; Luk 18:24-30  
\p
\v 23 Ana Yesu kira pisuveve kiena nalogena lala, pisa pan la, pisape “!Nevisa ruru van amiu, visae yaru tai nap̃a kiena suri moki, sinenan pisape va loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa, suri nene na m̃arera towe m̃a nap̃a!”  
\v 24 Ana kiena nalogena lala amilan visena kiena ne Yesu nene pap̃isi, naga pisa si pan la, pisape “Pe lelaga naruu la, navaen loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa naga m̃arera na m̃arera.  
\v 25 Ee, nevisa van amiu, nap̃a kamel tai naga va warpoyo e pulus nen nitil, nanene naga m̃arera vap̃isi ne, ana visae yaru tai nap̃a kiena suri la moki sinenan sape va loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa, naga m̃arera laa na wa.”   
\p
\v 26 Ana pogos nap̃a nalogena la amloge visena nene, amilan pap̃isi, apisape “?Suwala, ana visae ve sanene, p̃isi na ane kilia tol namalena nene?”   
\p
\v 27 Ana Yesu kirava pisu la, pisape “Ee, lelaga nap̃a yaru tap̃atete tamalia yaru, ana Ntewa ga kilia kila make suri punu ga.”   
\p
\v 28 Ana Pita sinenan sape vis, pisape “?Ana sanapen imimi? Imimi memligan make kiamimi sur la rui, ana metaveve ko.”   
\p
\v 29 Ana Yesu pisa pan la, pisape “In na nepisa ke pe lelaga pan amiu, yaru a nap̃a visae ligan m̃ana um̃a, pona wenla pona vinena, anena pona arimana, narina pona kiena porotano, ana visae naga ligan sur la nene vanon ga inu, a vanon kiau lologena wo,  
\v 30 p̃isi na naga warmarana sina ga kiena suri la nap̃a mligania, kilia tol sina ga ve ponotia tai. E yomerava nini, yoko tol sina m̃ana um̃a la, wenla la, amio vinena la, anena la amio narina la, a porotano la, a amio sur la nene, yoko tol pog m̃arera ve moki, nap̃a yaru la sinela kar m̃ena ga. Ana metavan sur tap̃ena la nene, e pogos nap̃a imi, yoko tol m̃ena malena nap̃a tap̃atete p̃isi.  
\v 31 \x - \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*Ana yaru la moki liu nap̃a asike metava, p̃isi na avito tano, ana yaru la nap̃a asike tano, p̃isi na la ava metava.”   
\s1 Yesu pisawal kiena marena yam telu narui  
\r Matiu 20:17-19; Luk 18:31-34  
\p
\v 32 Ana Yesu lala amlulu ke mrapa, apa ke metava ma Yerusalem narui. Ana Yesu naga sumon ke kiena nalogena la, la sinela kurkur pap̃isi nap̃a apisu naga sumon la apa Yerusalem, komin la akilia ke asape yeririna nae yo nene la sinela kari ke pap̃isi. Ana li tap̃ena la nap̃a asurau ke ga wa, la m̃ena asum̃a amarau lili m̃aga. A naga piolua ga kiena lualima taaga pa lua apimi puna, pisawal si pan la sanape nap̃a p̃isi na akila viowa vania gar Yerusalem.  
\v 33 Naga pisayu pan la, pisape “Amiu ayagoga ruruia. Nanagane ita tepa ke Yerusalem narui, nap̃a ve ve piavi re, p̃isi na aligan Narina Yeririna e limana ne yerkawa lala kiena ne yaru wa lala, amio navianena navisaluaena m̃ena lala, ana p̃isi na la nene alip̃ere naga avisave p̃isi na monar mare. Ana siraunia, aligan naga e limana ne la nap̃a pe ape le Yu re poli,  
\v 34 nap̃a p̃isi na la nene akirakirai viowa vania, avilasirkon marana, p̃isi na akoa naga vano-o awem̃aria. Ana e kana legiena natelu, p̃isi na mali sina.”   
\s1 Semes amio Yoane, apiun sur tai tan Yesu  
\r Matiu 20:20-23  
\p
\v 35 Ana amiyal laa apa sane, p̃isi na narina ne Sepeti lalua nene Semes amio Yoane, apimi puna ne Yesu, apiun petania, apisape “Navianena, imimi lua mesape sur ya nap̃a meviun tan ko nagane, mesape otam̃an van imimi.”   
\p
\v 36 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “?Ana amiu lua sinemiun asape in na nekila ya ne van amiu?”   
\p
\v 37 Apisatam̃ea, asape “Imimi lua sinemimin mesape otam̃an sanini: pogos nap̃a ko na ovim ove p̃arin sup̃e na yomerava nini, p̃isi na mekilia metotano memio ko e kiom̃a yo wa metava lavisin ko, tai te lepas na p̃amarua, a tai e lepas na p̃am̃eli.”   
\p
\v 38 \x - \xo 10:38 \xt Luk 12:50\x*Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “Amiu pe akilia re sur ne apiun ke ne poli. ?Sanape, amiu lua nene asitom asape atorokin nap̃a tomunpae e piala naloge viowaena nene nap̃a in na monar nemun ea? ?Ana amiu asitom ke asape amiu akilia atol nakeena e wii nap̃a akee in ea?”   
\p
\v 39 Lalua apisa pania, apisape “Ee, imimi lua metoroki.”  
\p Ana Yesu pisa pan la, pisape “Ee, lelaga nap̃a p̃isi na amiu amun m̃ena ga e m̃au piala naloge viowaena nene, ana pe lelaga nap̃a atol nakeena e wii nakeena nap̃a akeenu ea,  
\v 40 ana sur nene nap̃a amiu lua apiunia, asape atotano amio inu e lepasneu luwoka, sur nene naga pe kiau re nap̃a nela van amiu poli. Yo la ne sanene, kiena ga la nap̃a Ata kila ruru pe kiela, pisaar p̃isi rui pisape p̃isi na atotano ea.”   
\s1 Narin Yeririna pimin vena yum̃ae kiena ne yeririna lala  
\r Matiu 20:24-28  
\p
\v 41 Ana pogos nap̃a nalogena tap̃ena la lualima nene amloge sur nene, nap̃a wenla lalua nene Semes amio Yoane apiunia, la sinela kar lalua.  
\v 42 \x - \xo 10:42 \xt Luk 22:25,26\x*Ana Yesu pio la apimi puna vena naga visi van la, ana pisape “Amiu akilia ruru p̃elaga kiena ne yaru la nap̃a pe amlelaga re e Ntewa poli. Tepisu sa nap̃a sup̃e lala amio yerkawa lala na yomerava, la sinelan asape am̃areran yaru tap̃ena lala asu vatanon la silaga.   
\p
\v 43-44 \x - \xo 10:43-44 \xt Mat 23:11; Mak 9:35; Luk 22:26\x*“Ana amiu kiau nalogena lala, kiamiu p̃elaga monar ve ve sa re nene. Visae amiu yar tai sinenan sape imi ve yerkawa tai pona ve kiamiu nasumonena tai, kana mrapa nena sanini: yaru nene monar imi ve sa ga yaru na yum̃ae kiamiuena tai.  
\v 45 Narina Yeririna naga kila sanene p̃isi rui, nap̃a pe pimin re vena yar la aiila naga poli, naga pimin naiilalaena, a vena tam̃an kiena malena nawulplanen yeririna la ve moki.”   
\s1 Yesu tap̃a ruru kilamara kata tai  
\r Luk 18:35-43  
\p
\v 46 E pogos nene, Yesu amio kiena nalogena lala apim asike garu Seriko, ana pogos nap̃a amligan yo e pulkumali nene apano, ana yeririna la moki pap̃isi ataveve la. Pog nap̃a amiyal ke apano, ana kilamara kata tai tom̃a tano e isinen mraplepa. Yar nene, arimana kiena kia Timeas, ana apio kia kiena ne narina asape P̃atimeas. P̃atimeas nene, totano e mraplepa legiena punu ga, pion ke pan yar lala sape akuan narin kururu varu vania vena iilaena kiena malena.   
\p
\v 47 Ana pogos nap̃a mloge apisape Yesu nae Nasaret mial ke e mraplepa pimi, p̃isi na naga pion ke, sape “!Yesu-o, ko lus kiena ne Tepet, nesape ko sinem̃a ye inu wa!”   
\p
\v 48 Ana yaru tap̃ena la apisin sinemimien pania, asape “Ee, ve om̃aaga re.”  
\p Ana naga pion manene la pavini, sape “!Sup̃e-o, ko lus kiena ne Tepet, awis, nesape sinem̃a ye inu.”   
\p
\v 49 Ana Yesu panar sum̃alu su mrapa e yo nene, pis pan yeririna lala, pisape avio yar nene vim lavis puna, ana lala apa apisa pan kilamara kata nap̃ane, asape “Welu.” Ana naga sape “P̃asa.” Ana lala apisape “Ve ologe re viowa. Yesu nap̃ane sape oim puna wa. Ko osum̃alu, ita.”  
\v 50 Ana yaru nene kuanlua m̃ana kulkota, sum̃al veraga ga, pimi puna. \fig Kilamara p̃ala Patimeus pio Yesu|alt="Blind Man" src="42_Mark10.49_BlindMan.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="10:49" \fig*   
\p
\v 51 Ana Yesu piun tania, pisape “?Ko na sinom̃an osape nekila ya ne van ko?”  
\p Ana naga pisatam̃ea, sape “Sup̃e, awis, in na sineun nesape kilamarau la imi wo, vena nekilia nekirava.”   
\p
\v 52 Ana Yesu pisa pania, pisape “Pogaga, ko na okilia ova si um̃a mom̃a. Kiom̃a nalelagaena ga kila ko opim omloge po narui.” Ana naga pisu ruru ke ga suria e pogos nene, ana mial taveve Yesu e mrapa apano.   
\c 11  
\s1 Yesu pimi tol yo nap̃a Yerusalem  
\r Matiu 21:1-11; Luk 19:28-40; Yoane 12:12-19  
\p
\v 1 Nanagane, Yesu lala apam lavisin Yerusalem narui, ana la am̃alivi e narin pulkumali lalua sumo, kiela kia Petpas amio Petani, nap̃a sike e yepas nen kunus nene nap̃a la apio asape Kunus Na Purolip Lala. Ana Yesu miila kiena nalogena la lua, pisape  
\v 2 “Amiu lua ava e pulkumali na gare, a mesmes ga e pogos nap̃a ava loyum̃a ea, p̃isi na avisu narin togki tai, nap̃a am̃atear teke na, pe yar tai totanoli re e wosia poli wa. Ana alup̃arlua aure imi pun inu e nini.  
\v 3 Ana visae yar tai vis van amiu vanonia, viunia visave ‘?Amiu akila sanene vanon ya?,’ p̃isi na avisa ga vania, avisave ‘Sup̃e na sinenan sur mal nini vena va kila kiena yum̃aena tai wa, p̃isi na naga ligan wasup̃e sina ve ve piavi re.’”   
\p
\v 4 Ana p̃isi na nalogena lua nene apano, am̃al narin togki nap̃ane, apiaria teke na sike ga vanua e mratava na yum̃a tai lavisin ga mraplepa. Pogos nap̃a asape alup̃arlua kana kilika,  
\v 5 ana lala nap̃a asike e yo nene apiunia, asape “?Amiu akila ke ya ne, amlup̃arlua ke kana kilika na ya ne?”   
\p
\v 6 Ana la apisa pan la visena la nap̃a Yesu pisa ruru pan la, nap̃a sane avisa van yar la nene, ana la atam̃an asape akilia aure togki vano pogaga.  
\v 7 P̃isi na lalua ap̃ere togki nene pimi, ap̃atetae m̃ala kulkota lala e wos nena, ana Yesu pa totano metava ea.  
\v 8 Ana yar la moki liu nap̃a ap̃atetae m̃ala kulkota lala suvileviles nen mraplepa, ana yaru lap̃asia apa ate m̃am̃ela lala pitomi ap̃atetae m̃ena ga, vena togki yal ea. Sanene narui, akila sa nap̃a la apatanon Yesu sa nap̃a pe pupia p̃arin sup̃e tai.  
\v 9 Ana la amial ke apano vena ava loyum̃a Yerusalem, ana p̃ina na yeririna la nap̃a asumon Yesu, amio la nap̃a asiraunia, asum̃a apiovion manene sanini, apisape  
\q1 “!A ke suwala, pona po! !Teyeluar naga!  
\q1 !Ntewa na mava, ko ovisa ruru naga nene nap̃a pimi e kiom̃a kia!   
\q1
\v 10 !Ita tekekaran pap̃isi nasup̃enena kiena ne kieta yermarua Tepet nap̃a pimi ke! !Amiu nae mava peni, amiu m̃ena ga ayeluaria!”   
\p
\v 11 Ana Yesu pa loyum̃a Yerusalem, a pa tol Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa. Ana pa loyum̃a, pisuveve yo lala, a sur la punu ga nap̃a amiyum̃aen ke ea, pano-o mrae naga pato ke tano narui, naga pure kiena lualima taaga pa lua, apetan si pupia kumali nap̃ani, apa amono gar Petani.   
\s1 Purlaki tai nap̃a pe tau re poli wa  
\r Matiu 21:18-19  
\p
\v 12 Ana yemlagi kolulagi la amligan si ma Petani ap̃asup̃e sina vena ava Yerusalem, ana Yesu mloge sane viso karia.  
\v 13 Naga kira pa e is nen mraplepa, m̃al purpik tai sike, ana naga mial pa lavisinia vena war mras lap̃asia. Ana pogos nap̃a pimi pisuia, purpik nene m̃as ga moki, ana pe mras su re e poli, komin pe kana pog re poli wa.  
\v 14 Ana Yesu pisa pan purpik nene, pisape “Ko ove owar re si mrasnom̃a pogos tai vena yar la akilia akania.” Ana kiena nalogena m̃ena la amloge ke nap̃a naga pisalele kare laki na sanene.   
\s1 Yesu m̃ene plan la nap̃a asum̃a ap̃iliwilin ke suri e Yum̃a Wa M̃ana ne Ntewa  
\r Matiu 21:12-17; Luk 19:45-48; Yoane 2:13-22  
\p
\v 15 Ana Yesu la apa atol si Yerusalem narui, lala apa sina ga loyum̃a e Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa. Ana e pogos nene naga pisu sane yar la moki liu nap̃a asum̃a e yepas nen yum̃a nene, la asum̃a akila ke ga yum̃aena natauluen kilavaru lala ea, ana yar la mok liu nap̃a apul ke sur la nap̃a ap̃iliwilin ke ne. Ana naga pe kekaran re nenaga, pa m̃ene plan la, kawepu narin varvara kiena ne yar nakeueen varu sa le Rom la pimi ve sa le Yu la, nakilaena nalaena. A naga koantetain lele na totanoena kiena ne la nap̃a apuliwilin ke kupa nakup̃ap̃aena lala.  
\v 16 A naga pisawo m̃ena ga yar la nap̃a sinelan ke asape awar kiela sur na yum̃aena la ayal akom likan yepa na Yum̃a Wa nene.   
\p
\v 17 Ana naga pisa pian la, pisape “?Sanape, amiu pe akilia re asape Ntewa pisa e kiena Visena Wa, sape  
\q1 \qt ‘P̃isi na la avisa m̃au Yum̃a Wa avisave naga yum̃a nalotena kiena ne yolai punu ga e yomarava wetelu’? \qt* \rq Ais 56:7\rq*  
\q1 \qt ‘Ana nanagane na amiu akepu pimi sa ga ponovi m̃ana yaru na vinauena la narui.’” \qt* \rq Ser 7:11\rq*   
\p
\v 18 Ana pe piavi re nena, yerkawa lala kiena ne yaru wa lala, amio navianena na navisaluaena lala, amloge sur la nap̃a Yesu kila e Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa, ana la sinela kar pap̃isi, asape akila suriania. Ana amaraun Yesu, pe akila re si poli, vanon apisu kilale nap̃a yeririna la akekaran naga pap̃isi, asum̃a amilan ke kiena navianena wo lala.   
\p
\v 19 Ana pogos nap̃a mrae pato pa tano narui, Yesu la apetan ke sina ga yo nap̃a Yerusalem.   
\s1 Purpik nap̃a pe tau re poli, mare make ga  
\r Matiu 21:20-22  
\p
\v 20 Ana kolulagi, la ap̃asup̃e apa ke si Yerusalem, ana apisu purpik nap̃ane, m̃as la miaiai make nena rui.  
\v 21 Ana Pita sitom̃al si visena kiena ne Yesu, pisa pania, sape “Sup̃e, opisu ke ne! Purpik nap̃a opisanena kare nakoneva, nagane mare rui.”   
\p
\v 22 Ana Yesu pisatam̃ea, pisa pan la, pisape “Amiu punu ga monar aviawa m̃arera e Ntewa.  
\v 23 \x - \xo 11:23 \xt Mat 17:20; 1Kor 13:2\x*In na nepisa ke pe lelaga pan amiu, visae yar tai nap̃a pe kiena sitomena peve lua re poli, a mlelaga m̃arera, ana visae suri ya nap̃a naga visa, monar ve sanene narui. Visae naga vis va pupia kunus nene, visave ‘Osum̃alu otove, oula ova e sive,’ p̃isi na monar ve sa ga nene.  
\v 24 Nane nepisa pan amiu, ana sur ya ne ko na oviunia e kiom̃a leniena, visae olelaga m̃arera sane sur nene pe kiom̃a pa rui, p̃isi na monar ve sa ga nene narui.  
\v 25-26 \x - \xo 11:25-26 \xt Mat 6:14,15\x*Ana e pogos punu ga nap̃a visae alen, amiu monar asitom ruru m̃ena ga, visae kilapurpu tai teke e ko amio yar tap̃ena tai, monar oviewo sumo wa, p̃isi na okilia osum̃alu okila kiom̃a leniena van Ntewa. Visae okila ve sa nene, yoko arimata nae ma e peni, naga m̃ena sitom̃al ko, viewo kon kiom̃a mlamulena viowa lala.”   
\s1 Nasumonen le Israel lala sinelan asape avisalup̃ar Yesu  
\r Matiu 11:23-27; Luk 20:1-8  
\p
\v 27 Ana Yesu la ap̃asup̃e si apam atol Yerusalem, ana apa si loyum̃a e kove na Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa. Ana pogos nap̃a amialoro ke loyum̃a, yerkawa kiena ne yaru wa lala, amio navianena navisaluaena, a nasumonena lala kiena ne le Yu la, apimi puna,  
\v 28 apiun tania, asape “Ko osum̃a okila ke sur la ne sanene e yo nini e kia kiena ne ai? Ana a si na pisa pan ko sape okila ve sanene?”   
\p
\v 29 Ana Yesu pisatam̃e la, pisape “Pogaga, ana inu m̃ena nesape neviun naviunena tai van amiu wa. Visae amiu avisatam̃e ruru kiau naviunena nene wo, p̃isi na nekilia nevisawal van amiu sanape nap̃a nekilia nekila ve sanene.  
\v 30 Ana kiau naviunena naga sanini narui, sape: ?Nakeena nap̃a Yoane naga kilamare ga nanua ne e yaru lala, naga pe sur tai nap̃a Ntewa pisa pania sape naga monar kila, pona yaru ga la apisa pania? Amiu avisatam̃eli kiau naviunena nene.”   
\p
\v 31 Ana naviunena nene kiena ne Yesu kila la agorua la narui, nap̃a asum̃a apisa asape “?P̃isi na ita tevisa sanape na vania? !Tevisuaruruia! Visae ita tevisa tevisave nakeena nene Ntewa naga pisa pa Yoane, p̃isi na yaru nene viun si vetan ita, visave vanon ya ne ita pe temlelaga re e Yoane poli.  
\v 32 Ana ita tap̃atete si tevisa tevisave nakeena kiena Yoane nene pe sitomena kiena yeririna ga lala, visae peraga, la sinela kar ita.” Yar keviu la amaraun visaena visen nene, komin akilia asape yeririna la nene amlelaga ke po m̃arera e Yoane p̃isi rui, asape naga pe navisawalena na lelaga tai kiena ne Ntewa.   
\p
\v 33 Ana kiela sitomena la ne sanene narui, kila apisatam̃e Yesu sa ga nini, apisape “Imimi memninue ga.”  
\p P̃isi na Yesu pisa pan la, pisape “Visae sanene, inu m̃ena ga, tap̃atete nevisa van amiu nevisave ane pisa pan inu sape nekila yum̃aena la ne sanene.”   
\c 12  
\s1 P̃akaiwa na li viowa la nap̃a apisuar lokilkerep tai  
\r Matiu 21:33-46; Luk 20:9-19  
\p
\v 1 Ana pogos nap̃a Yesu sum̃a pian la ke, naga pisayu ke p̃akaiwa pan la. P̃akaiwa tai na pisa sa nini, pisayu yerkawa tai, amio kiena lokilkerep. Yaru nene kila ruru kiena yo nene, kila kove m̃arera tai telivi piora ea, a kila kana lele navieplanen was nen kerep, kila m̃ena kana lele tai nap̃a pa metava nap̃a yaru kilia wiyu va se ea, vena kiravawoen lokilkerep nene.  
\p “Ana e pogos tai, yerkawa nene sinenan sape yaloro re va e purvanua tap̃ena tai, p̃isi na mligan kana lokilkerep nene e limana ne yaru lap̃asia, vena ayum̃aenia, aul vania.   
\p
\v 2 “Ana yerkawa nene pa sum̃a gare pano-o, p̃isi na pisu kilale sane nanagane na pogos na mrakerep la marua narui. Ana mligan kiena yaru tai pa si puna ne la nap̃a asike e kana lokilkerep nene vena war kiena kilavaru na mrakerep komp̃asia, nap̃a la nene monar aul vania.  
\v 3 Ana pogos nap̃a kiena yaru nene pano, ana yaru tap̃ena la nene am̃e kare naga, am̃enelua sina naga pano, pe mla re sur tai poli.   
\p
\v 4 “Ana yerkawa nene miila si kiena yaru tap̃ena pano, ana la nap̃a am̃ea, p̃ar kuruta e p̃arina, akila piowa pan naga pap̃isi, am̃enelua pa sina.  
\v 5 P̃isi na naga miila ke sina ga tap̃ena tai, ana am̃emom̃ar naga mare, siraunia, naga miila kiena yeririna moki apano, asula am̃emom̃ar la m̃ena ga.   
\p
\v 6 “Ana yerkawa nene pisu sane yar taaga sike narui, pe narina wawa nap̃a naga kekaran pap̃isi, ana naga sitomveve pano-o, pisape ‘In na monar neligan ga naruu vano, vena monar avatanon naga.’   
\p
\v 7 “Ana pogos nap̃a yar viowa la nene apisu narina ne yerkawa nene pimi, la asum̃a apismumun pan la, asape ‘Narina ne ke yerkawa nam̃a narui. Yaru ke na nene narui, nap̃a visae yerkawa kovio, p̃isi na kus porotano nene sane ve kiena lalimana. Popon ita towem̃ar m̃ena naga mare, ana ita ga tekilia tokus porotano nene ve kieta.’  
\v 8 Ana sanene narui atarar naga, am̃em̃aria, akovenlua naga petan lokilkerep pa vanua.”   
\p
\v 9 Ana Yesu piun tan la, pisape “?Pogos nap̃a yerkawa nene yoko imi sina, p̃isi na kila sanapen la nap̃a amiyum̃ae ke e kiena yo nene? Yaru viowa la nene, p̃isi na yerkawa nene imi wem̃ar la, monar amare e p̃elaga m̃arera tai, siraunia naga ligan kiena lokilkerep e limana ne yaru wo tap̃ena la p̃asia.”   
\p
\v 10 Ana Yesu pisa pan la, pisape “Visena tai teke e Visena Wa kiena ne Ntewa, pisa sanini pisape  
\q1 \qt ‘Kilavaru nene, yaru na yum̃aenen yum̃a lala apisa asape piowa ga, akoven rui, ana nanagane na, kilavaru nene pimi pe kilavaru wo na mrapun yum̃a, ve nauararen yum̃a m̃arera. \qt*   
\q1
\v 11 \qt Ana sur nene, Ntewa ga kila, a mepisuia na po na po.’”\qt* \rq Yauena 118:22,23\rq*  
\p “?Ana sanape, visena nene akilia pa rui, apuloli m̃a pogos tai, pona peraga yo?”   
\p
\v 12 Ana pogos nap̃a Yesu pisa pae p̃akaiwa nene, yerkawa lala akilia nap̃a naga sum̃a pisa ke ga visena la nene vanon kiela p̃elaga lala, ana sinela kar naga, kila narui sinelan asape auarar naga, p̃isi narui na apisu sane yar la mokliu, amaraun la, amligan naga m̃eke na ap̃ure apano.   
\s1 Sur kiena ne Ntewa, a sur kiena ne Sisa  
\r Matiu 22:15-22; Luk 20:20-26  
\p
\v 13 Ana yar keviu lala apa apisuveve sur nene, lala amligan Varasi lap̃as apimi, amio m̃ena ga p̃asia e p̃egas kiena ne Erot, nap̃a apiunli naviunena m̃arera lap̃asia ve natap̃alien Yesu ea, nap̃a sane naga visatam̃e p̃ele ga.  
\v 14 Ana apimi puna ne Yesu, akila kotalia e visena wo lala, apisa asape “Navianena, imimi mekilia ko na ope lelaga kemua. Ko ope omaraun re yar tai poli, sane yar keviu, pona yar nap̃a to metava, po yar na sanape, ana ko osum̃a apisalua ke mrapa mesmes kiena ne Ntewa pan la punu ga. Ana mesape meviunli tan ko, mesape kieta navisaluaena pisa sanape? ?Pisape mesmes ga nap̃a ita le Yu toul takis va Sisa, nap̃a pe p̃arin sup̃e kiena ne le Rom lala, pona pe mesmes re sanene poli?  
\v 15 ?Pogaga nap̃a toul takis la nene po peraga?”  
\p Ana Yesu kilia m̃aga nap̃a la apiun kotalia ga, sinelan ke asape akila kare naga, ana naga pis pan la, pisape “?Amiu asum̃a atap̃alinu ke sanene vanon ya? Pogaga, amiu ala kilavaru tai imi vena nevisuvevelia.” \fig Kilavaru kiena ne le Rom lala|alt="Denarius Coin" src="42_Mark12.15_DenariusCoin.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="12:15" \fig*   
\p
\v 16 Ana amla tai pimi, akian pania, Yesu piun tan la, pisape “Ninun marana a ne teke e narin kilavaru nene? ?Ana kia na asiri teke ea, ane kiena kia nene?”  
\p La apisape “Marana ne P̃arin Sup̃e Sisa nene, a kiena kia m̃ena ga.”   
\p
\v 17 Ana pisa pan la, pisape “Pogaga, sur nap̃a kiena ne Sisa, monar ala va Sisa, a suri nap̃a kiena ne Ntewa, monar ala va Ntewa.” Ana pogos nap̃a amloge navisatam̃eena nene, amilan kare pap̃isi.   
\s1 La nap̃a amare, p̃isi na amal sina  
\r Matiu 22:23-33; Luk 20:27-40  
\p
\v 18 \x - \xo 12:18 \xt Yum̃aena 23:8\x*Ana siraunia, le Satusi lap̃asia apimi puna ne Yesu, sinelan asape aviunli suri tai tania e lepas na sur tai nap̃a la amlelaga m̃arera ea, asape sa yaru la nap̃a amare, tap̃atete amal sina e legiena maro. Vanon suri ne nanene apiun tan Yesu sanini, asape  
\v 19 “Navianena, sinemimin mesape meviunli tan ko sanape e visena tai nap̃a yermarua Mosis siri pan ita nanua sumo. Naga pisa pisape visae yaru tai, mare tan wona nap̃a sane pe narila re tai poli wa, p̃isi na wenla yaru nene monar talopa sina amio letano nene. Ana visae sira nene war sisi, akilia asikia e kia kiena ne arimana nap̃a mare pa rui, vena kia nene mali m̃aga.  
\v 20 Ana e pogos tai, wenla la olua. Kiela m̃earu talopa, ana naga mare petan wona, pe narila re tai poli wa.  
\v 21 Ana wenla nasiraunia p̃ereleinia pe wona, p̃isi na naga m̃ena ga mare petania, pe narila re tai poli, a wenla na telu kila m̃ena ga sanene,  
\v 22 pano-o tol wenla na olua, la punu ga amarmare tan sira nap̃a sanene. A siraun wona la punu ga nap̃a amarmare, sira m̃ena ga nene mare.  
\v 23 Ana ko ovisali sur nene: ?E legiena maro, pogos nap̃a apisa ke asape p̃isi na yaru la amal sina, p̃isi na sira nene na ve wona ai, vanon nap̃a naga talopa amio wenla la olua nene p̃isi rui?”   
\p
\v 24 Ana Yesu pisape “Peraga, kiamiu sitomena pa pe wowe laa. ?Pona kam na pe akilia re ya ne kila amiu ape wowe ke sanene poli yo? Vanon pe akilia re ya nap̃a Visena Wa kiena ne Ntewa pisa ke poli, a pe akilia re m̃ena ya nap̃a kiena nam̃areraena keviu kilia kila poli.  
\v 25 Pogos nap̃a yaru la amal sina, p̃isi na lala ave sa ga navisi kiena ne Ntewa lala ma e peni narui, ana p̃isi na ve akila re si suri nene nap̃a natalopaena.  
\v 26 A e lepas na malena si nene, kana visena tai teke e tusi nap̃a Mosis naga siria, nap̃a pisayu ke narin laki tai nap̃a kapi kekania, nap̃a Ntewa pisa pa Mosis sanini, pisape  
\q1 \qt ‘Epraam, Aisak, a Sekop, in na nepe kiela Ntewa.’\qt*  
\p “?Pona amiu na pe apuloli re visena nene pogos tai poli yo,  
\v 27 ana in na nevisakilale van amiu vena kila ruru kiamiu sitomena lala. La telu nene la amare e yomarava nini nakonua rui, ana kas moki na moki p̃aro pa rui, ana Ntewa pisa ga visena nini na wa, nap̃a sape naga pe kiela Ntewa. Sanene na kiena visena naga kana kinasia sape la telu nene la amare e yomarava, ana la amal ke ma puna na wa. Ntewa pe sinenan re sape kiena yeririna lala la ave yaru la nap̃a amare poli, ana naga sinenan sape naga ve Ntewa kiena ne yeririna la nap̃a amali.”   
\s1 Navisaluaena na keviu lua  
\r Matiu 22:34-40; Luk 10:25-28  
\p
\v 28 Ana navianena na visaluaena tai pimi sum̃alu sike e pogos nene, ana miyagogan ke le Satusi lala atap̃ali ke Yesu, ana Yesu taulu la ga e kiena navisatam̃eena wo lala. Ana navianena nene, naga sitom sape naga towe lai viun va Yesu, pisape “?E kieta navisaluaena lala, nape nap̃a keviu, miyuve tap̃ena lala?”   
\p
\v 29 Ana Yesu pisa pania, sape “Visena Wa pisa sanini, pisape  
\q1 ‘Yeririna nae Israel, amiu ayagoga.  
\q1 Ntewa na mava, kieta Ntewa, naga taaga pe Ntewa na mava.   
\q1
\v 30 Ntewa na Mava nap̃a pe kiom̃a Ntewa, ko na monar sinem̃a sia e losinem̃a wetelu, e kiom̃a malena wetelu, e kiom̃a sitomena wetelu, a e kiom̃a puriukawaena wetelu.’   
\p
\v 31 “Nanene naga pe navisaluaena p̃esia, a nalua nena naga pisa sanini, pisape  
\q1 ‘Ko monar sinem̃a si nalavis pum̃a lala, okila wo van la, sa ga nap̃a ko sinem̃a si ko ke ga.’  
\p “Ana pe navisaluaena re si tai poli nap̃a naga keviu taulu lalua nene.”   
\p
\v 32 P̃isi na navianena navisaluaena pisatam̃e pania, pisape “Lelaga ga navianena, ko opisa mesmesu ga. Ko opisa pe lelaga ga, osape yar keviu naga taaga ga, pe tai re si poli.  
\v 33 Ana ko opis pe lelaga m̃ena ga osape monar sineu si naga e sineu wetelu, e kiau nakiliaena wetelu, amio kiau puriukawaena wetelu, ana monar sineu si la nap̃a asike lavis pun inu, sa ga nap̃a sineu si in ke ga. Pe lelaga ga ne, e nakiravaena kiena ne Ntewa, visae nekila ve sa nene, nanene naga to laa metava, po manene laa taulu make nakup̃ap̃aena lala nap̃a netap̃a ke e m̃ana Yum̃a Wa.”   
\p
\v 34 \x - \xo 12:34 \xt Luk 10:25-28\x*Ana Yesu mloge kiena navisatam̃eena naga po, pe manmarua po, ana pisa pania, pisape “In na nevisa van ko, sane ko ko na osike pa lavisi rui, ko na yoko p̃isi na ova loyum̃a e nasup̃enena kiena ne Ntewa na wa.”  
\p Ana siraun e pogos nene, p̃isi na pe yar tai tap̃ali re si Yesu e naviunena la poli.   
\s1 Navisaarena naga pe Ntewa kiena ne yermarua Tepet  
\r Matiu 22:41-46; Luk 20:41-44  
\p
\v 35 Ana siraunia, Yesu naga pian ke yeririna lala e Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa, ana naga towelai piun naviunena tai pan la. Naga pisape “?Nekilia m̃aga nap̃a kiamiu navianena navisaluaena lala apian amiu m̃aga, ana nesape neviunlia, komin ya nap̃a apisa ke asape Navisaarena naga monar m̃alivi e lus kiena ne yermarua Tepet nene nap̃a naga pe p̃arin sup̃e sumo?  
\v 36 Nepiun ke sa nene, komin nanua sumo, Ninuna Wa pimi e Tepet, kila naga pisi, pisape  
\q1 \qt ‘Ntewa na Mava pisa pa kiau Sup̃e, pisape \qt*  
\q2 \qt “Ko ototano e kiau lepas na p̃amarua, otom̃ate m̃a vano-o, p̃isi na neligan kiom̃a nasinekar lala aimi ve sa narin takue na vilanvanen lam̃a ea.” ’ \qt* \rq Yauena 110:1\rq*   
\p
\v 37 “E lele nene tepisu nap̃a Tepet sum̃a pio ke Navisaarena nene sape pe kiena Sup̃e rui. ?Ana vanon nap̃a Tepet pisa sanene, a sanapen nap̃a amiu apisa ke asape Navisaarena nene naga molue ga e Tepet, ana naga pe kiena lus ga tai?”  
\p Ana pupia p̃ina nap̃a asike e pogos nene, lala sinelan manene navianena kiena Yesu la ne sanene, la akekaran manene pap̃isi.   
\s1 Yesu pisi m̃arera pap̃isi pan nasumonena lala nalotena  
\r Matiu 23:1-36; Luk 20:45-47  
\p
\v 38 Ana e pogos nene nap̃a Yesu naga pian la ke, pian lan la ke m̃ena ga e p̃elaga na yeluarlaena kiena ne kiela nasumonena lala. Naga pisape “Amiu avisuar amiu e navianena navisaluaena lala. Lala aplave ke pap̃isi e m̃ala kulkota piayavi lala, a pogos nap̃a visae la ayaloro e lele na wilwilinena, sinelan asape yaru lala monar avatanon la, a avio ruru la avisave ‘!Navianena, pokolulagi!’  
\v 39 A e pogos na p̃ap̃agena lala, a loyum̃a e nalotena m̃ena ga lala, la sinelan nap̃a silaga asape atotano ga e lelen yerkawa lala. Amiu apisu kilale la ke narui, ne?  
\v 40 Ana lala asum̃a ap̃ure piavin ke kiela leniena la pap̃isi, ana apisokani ke ga ne, vanon nap̃a e ke e pogos nene, lala asum̃a akila kotalia ke letano la, vena avinaun kiela suri lala. Ana vanon suri ne nanene, p̃isi na kiela nakoaena m̃arera re laa sane.”   
\s1 Letano tai mla kiena kururu varu pan Ntewa  
\r Luk 21:1-4  
\p
\v 41 Ana siraunia, Yesu naga pa laa lavisin yo nap̃a akuan ke varu ea e Yum̃a Wa nene, ana kira pisulili ke yar lala nap̃a akuwakuan ke kiela nalaena lala. Naga pisu yar la moki nap̃a kiela sur la mokliu, ap̃ar kiela nalaena kerkeviu la pimi, akuwania.  
\v 42 Ana p̃isi na pisu m̃ena sira marua tai pimi, naga letano tai, pe kiena sur re poli. Ana naga mla narin kururu varu lua pimi, mla pan Ntewa.  
\v 43 P̃isi na Yesu pio kiena nalogena lala vena aim puna, naga pis pan la, pisape “?Amiu apisu ke sira marua nene, nap̃a kuan narin varu lua ga nene? In na nevisa ve lelaga van amiu, naga mla keviu taulu make nalaena punu ga nap̃a yar la nap̃a kiela sur la moki amlavia.  
\v 44 Lala nene, kiela varu keviu pap̃isi, ana amla ga komp̃as tekak ga pano, ana letano nene, narin varu nap̃a naga mlararia vena iilaena kiena malena, mla punu ga pan Ntewa.”   
\c 13  
\s1 Yesu pisawal nap̃a p̃isi na awe plan Yum̃a Wa M̃ana ne Ntewa  
\r Matiu 24:1-2; Luk 21:5-6  
\p
\v 1 Ana Yesu molue e Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa, ana pogos nap̃a naga sum̃a mial pa ke, kiena nalogena lala tai kilologia pupia yum̃a lala na Yum̃a Wa nene, pisa sape “!Navianena, ovisuia! !Yum̃a la nene amio kana kilavaru lala apo pap̃isi wa!”   
\p
\v 2 Ana Yesu pisa pania, pisape “?Opisu ke pupia yum̃a la nene? Yum̃a la nene, p̃isi na tap̃atete si kana kilavaru ne tai nap̃a tom̃a ga towawa ruru teke e lelena, komin p̃isi na yar lap̃as aimi, awe plan make nena yum̃a la nene vano.”   
\s1 Naloge viowaena monar imi  
\r Matiu 24:3-14; Luk 21:7-19  
\p
\v 3 La amial sanene, apim e Kunus Na Purolip lala, nap̃a kira pisu ke Yum̃a Wa, ana Yesu totano e yo nene. A pogos nap̃a pe yaru tap̃ena la asu re poli, kiena nalogena la vari apimi puna, Pita, Semes, Yoane amio Antru. Ana apiun tania, asape  
\v 4 “?P̃isi na awe plan Yum̃a Wa nene pogwai, a kile ya ne yoko kila sur la nene vim kakate?”   
\p
\v 5 Ana Yesu pisatam̃e la narui, pisape “Popon amiu avisuar ruru amiu, vena ve yaru imi visa kotalia amiu re,  
\v 6 vanon nap̃a p̃isi na yaru la ve moki nap̃a ala kiau kia, ana aimi avisave ‘In na nepe Navisaarena p̃a,’ ana p̃isi na aure yaru la ve moki ava ave wowe.  
\v 7 Ana visae e pogos nene, aloge m̃aagena na mara pimi ke lavisi, pona alologon pupia mara la nap̃a sike perina, ana ve sinemiu kurkur manene re. Suri la nene monar imi kakate sumo, ana nanene na pe pe legien maro re poli na wa.  
\v 8 A p̃arin sup̃e lala, yoko akila mara amio p̃arin sup̃e tap̃ena lala, a purvanua lala yoko asum̃alu akawela amio purvanua tap̃ena lala. A yo kar ga e yomarava nini, yoko yemninu vap̃isi, a pupia viso m̃ena, ana suri la nene, pe pe legiena maro re nene poli na wa. Ana suri la nene sa ga sira nap̃a m̃ep̃ena, nap̃a sane mloge p̃esan m̃asina mlaea vena waren sisi, ana pupia naloge viowaena naga pere na wa.   
\p
\v 9 \x - \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20; Luk 12:11,12\x*“Ana monar avisuar ruru amiu, sa p̃isi yaru la aure amiu ava e kiela kumali, pona e kiela yum̃a na lotuena lala, vena avis van amiu, ala nakoaena van amiu, pona awe amiu. Yoko monar aligan amiu ava asum̃alu ase marana ne yerkawa na purvanua vanon ga nap̃a amiu ape kiau nalogena lala, ana e pogos nene amiu akilia avisawal kiamiu nalelagaena e inu e marala.  
\v 10 A lologena wo, yoko alologon va yolai la punu ga e yomarava nini sumo wa, p̃isi na sur la nene kilia imi m̃alivi.  
\v 11 Ana visae la nene aim atarar amiu, aure amiu avano vena ala nakoaena van amiu, amiu na ve asitom manene re avisave ‘?P̃isi na nevisa ya ne van la ne?’ Ana avisa ga visena nap̃a p̃isi na Ninuna Wa la van amiu, mesmes ga e pogos na visena, vanon pe amiu re apis poli, komin Ninuna Wa ga naga vis e amiu.   
\p
\v 12 “E pog m̃arera nene, yoko yar kilia tam̃an yaru viowa tap̃ena la aimi aurelua wenla ruru naapo pona narila ruru naapo, vena awe mom̃ar la, nanene komin nap̃a la nene amlelaga e inu. A nin sisi m̃ena ga lala akilia asum̃alu avisawal anela lala amio arimala lala nap̃a la amlelaga e inu, vena lala m̃ena ga amare sanene.  
\v 13 \x - \xo 13:13 \xt Mat 10:22\x*Ana yoko yaru la sinela kar manene amiu, nap̃a kiau kia teke e amiu, a amiu yaru a nap̃a sum̃alar m̃arera sum̃a ga vano-o pog m̃arera nene p̃isi, Ntewa tamalia naga.”   
\s1 Pupia pog m̃arera tai garu Yerusalem  
\r Matiu 24:15-28; Luk 21:20-24  
\p
\v 14 Ana Yesu pisa m̃ena ga visena tap̃ena tai, nap̃a popon yaru kilia wuloyuia, vena kilia ruru kana kinasia. Visena nene sanini, pisape “Yoko amiu akilia avisu nap̃a avisirlua nono tai nap̃a piowa manene laa, yoko sum̃alu se e yo wa tai pe pon re nena nap̃a aligan se ea. A pogos nap̃a avisu suri nene, amiu nap̃a asike Yutea, popon amiu aure, ava atapolou e kunus lala.  
\v 15 \x - \xo 13:15 \xt Luk 17:31\x*E pogos nene, visae yaru tai va ruru teke vanua lavisin m̃ana yum̃a, naga monar ve va re si loyum̃a war kiena suri lap̃asia,  
\v 16 pona visae yaru sike e kana lokove, naga monar ve vito re si um̃a tar m̃ana kulsota, naga monar kiriri vitap̃ili ga sanene vano.  
\v 17 Ana e pogos nene, yoko viowa laa m̃ena van sira la nap̃a mep̃ela, amio la nap̃a amla ke yu pan kiela sisi tomtom lala.  
\v 18 Visae ve sanene, popon amiu alenwo amiu vena kiamiu pog naureena nene ve imi tol amiu re e pog na miava keviu.  
\v 19 \x - \xo 13:19 \xt Nakilol 7:14\x*Nanene vanon pogos nene, p̃isi na m̃arera na m̃arera, m̃arera laa sane taulu pogos m̃arera tap̃ena lala, nap̃a siar e pogos nap̃a Ntewa sii yomarava nini pimi tol nanagane, a yoko ve pog m̃arera re si tai ve sanene pogos tai.  
\v 20 Ana Ntewa sitom̃al rui pisape yoko tero pog m̃arera nene imi ve plas ga, vanon kiena yeririna la nap̃a pisir plan la vena ave kiena, asike e pogos nene. Ana visae ve tero re ve plas sanene, yoko tap̃atete yaru tai kilia mal sike na.   
\p
\v 21 “Ana visae yaru lala avivisa van amiu, avisave ‘Amiu avisu yaru nene, naga na Navisaarena nene,’ pona avisa tap̃ena, asape ‘Nane Navisaarena ne nane gare,’ ana amiu na ve alelaga re e kiela visena lala toko,  
\v 22 komin nap̃a navisaarena la mokliu nap̃a pe ape lelaga re la poli, la akilia asum̃alu, amio m̃ena ga navisawalena navisokanena la ve moki, a p̃isi na la nene akilia akila kile lala, amio sur nailanena lala. Ana yoko akila sanene, aure yaru la ava ave wowe, vano-o tol nap̃a akilali nap̃a aure m̃ena yeririna kiena ne Ntewa la nap̃a pisir plan la vena ave kiena, ana la tap̃atete akilia akila.  
\v 23 Ana akilia avisuar amiu ruruia, komin nepisawal make suri la rui pan amiu nanagane, nap̃a pe ap̃arpo yo re poli wa.”   
\s1 P̃isi na Narin Yeririna wasup̃e sina  
\r Mak 13:24-27; Luk 21:25-28  
\p
\v 24 \x - \xo 13:24 \xt Nakilol 6:12\x*A Yesu pisape “Ana e pogos nene, siraun nap̃a naloge viowaena nene p̃isi, mrae imi ve pupumalko, a kupario ve tego re sina.  
\v 25 \x - \xo 13:25 \xt Nakilol 6:13\x*A verue la ma e sinapane asum̃a aloloru, a suri m̃arera lala nae ma e sinapane, yoko Ntewa kululun la.  
\v 26 \x - \xo 13:26 \xt Nakilol 1:7\x*E pogos nene, p̃isi na la avisu Narin Yeririna molue e lul amio pupia kiena nam̃areraena amio naurarena.  
\v 27 Ana siraunia, naga ligan kiena navisi lala ava e yo punu ga e yomarava a ma e peni, ana yoko aure kiena yeririna la nap̃a naga pisir plan la p̃isi rui, aimi lele taaga puna.”   
\s1 Pe yaru re tai nap̃a kilia pog na legiena maro nene poli  
\r Matiu 24:32-36; Luk 21:29-33  
\p
\v 28 Ana Yesu pisape “Amiu asitomli purlaki nene, nap̃a asape purpiliva. Naga kiena sur navian amiuena tai teke ea, nap̃a monar avisururuia. Pogos nap̃a avisu sitos la siar miyunlua sina, imi memaena, ana amiu akilia asape pog na yepisusunu m̃arera pimi ke lavisi narui.  
\v 29 Ve sanene, pogos nap̃a avisu kile la nene e yomarava, la apimi akakate ke sa nap̃a nepisa pan amiu rui, ana amiu akilia nap̃a Narin Yeririna sum̃a ga e pulutava rui, lavisi ke kate narui.  
\v 30 Nevisa suri na lelaga van amiu, yoko sur la nene imi kakate sumo, ana siraunia, lus kiena ne yaru la nap̃a amal ke e pogos nene, p̃isi na akilia akovio e yomarava nini.  
\v 31 A yoko sinapane amio yomarava nini lalua m̃ena akovio veraga, ana kiau visena lala tap̃atete nena akokovio pogos tai.  
\v 32 \x - \xo 13:32 \xt Mat 24:36\x*Ana pe yar re tai nap̃a kilia kana legiena pona aora nena nap̃a p̃isi na Narin Yeririna m̃alivi ea. Navisi lala nae ma e peni, amio Narina ne Ntewa, la m̃ena amninue ga, ana Ata ga, naga taaga kilia.”   
\s1 Monar akila ruru amiu asum̃a ga  
\r Matiu 24:42-44  
\p
\v 33 Ana Yesu pisape “Sanene, ana monar asum̃a avisuar ruru amiu, komin amninue ga asape kiamiu sup̃e naga imi sina e legiena ya.  
\v 34 \x - \xo 13:34 \xt Luk 12:36-38\x*Sur nene sa nap̃a yar keviu tai mligan m̃ana um̃a vena vanon kiena pupia yalena tai. Sumon nap̃a naga ligan kiena yo, naga monar ligan kiena sur la punu ga va sike limana ne kiena yar na yum̃aena lala, a monar vis ruru van la nap̃a apisuar ke mralaea, sape avisuar ruruia.  
\v 35 Ana nanagane sa m̃ena nene van amiu, amiu m̃ena asum̃a avisuar ruruia, komin pe tekilia re poli, yar keviu na um̃a vim pogwai. Pona imi kotap̃a, po kolemalo, pona sa lakaporo la akokoreko, po kolulagi,  
\v 36 ana piowa ga nap̃a sa naga vim m̃alivin amiu, lual nap̃a kam na amomalio m̃aga.  
\v 37 Ana visena nap̃a nepisa ke pan amiu, mesmesun nap̃a yeririna la punu ga monar aloge, sane amiu akirarava ruruia, avisuaria.”   
\c 14  
\s1 Li nasumonena la nae Israel sinelan asape yoko awem̃ar Yesu na wa  
\r Matiu 26:1-5; Luk 22:1-2; Yoane 11:45-53  
\p
\v 1 Ana p̃isi na, pog pimi lavisi nap̃a e kas punu ga asum̃a akila kiela pupia p̃ap̃agena lua. Legiena lua ga suwo ke wa, p̃isi na akila p̃ap̃agena na sitom̃alen natamaliaena naga sumo, p̃isi na akila p̃ap̃agena na kanen kiligap̃e naga sirau.  
\p A e legiena nene, p̃arin yar wa lala, amio navianena na visaluaena la sinelan ke asape yoko awem̃ar Yesu na wa, ana akale ke mrapa tai na tarwanen naga.  
\v 2 Ana lala apisayu ke pan la, asape “Sur nene tap̃atete tekila e maran yeririna la nap̃a apimi e p̃ap̃agena nene, komin visae pere na la sinela kar ita vap̃isi ne, yoko akila pupia m̃aagena, vanon la mokliu nap̃a akekaran ke pa yar nene rui.”   
\s1 Maria taron ponotaninu e Yesu  
\r Matiu 26:6-13; Yoane 12:1-8  
\p
\v 3 \x - \xo 14:3 \xt Luk 7:37,38\x*Ana e pogos nene, Yesu sike e kumali nap̃a Petani, naga sike e yum̃a m̃ana yaru tai nap̃a apio ke Saemon Leperosi, komin nanua susumo naga p̃ar leperosi se e yepena. Ana Yesu kinana ke e yum̃a nene, sira tai pimi puna, mla piawi tai nap̃a amiyum̃aen e kilavaru tai nap̃a po, a piawi nene na pulen ponotaninu nap̃a amiyum̃aen e was nen p̃eligalaki tai, nap̃a kana kilavaru keviu pap̃isi. Ana sira nene pilonpo gon piawi nene, taron make ga ponotaninu nene taroi e p̃arina ne Yesu.   
\p
\v 4 Ana lap̃as nap̃a asike e lele nene e pogos nene, apisu ke sur nene, ana la sinela kar sira nene pap̃isi, asum̃a apisamumun ke pan la, asape “?Komin yar ne sira nene taron kare korenan ke ponotaninu sa nene?  
\v 5 Visae wilwilinlua ga na, vera war varu keviu ea, vena iilaena yeririna la nap̃a pe kiela sur re la poli. Naga kila kare na!” Ana la asun apisa kare ke sira nap̃a sanene.   
\p
\v 6 Ana Yesu pisa pan la, sape “?E, kam na akila ke sanene pan sira nene komin ya? Amiu na ve avisa kare re si naga, naga kila yum̃aena nap̃a po tanea pan inu, pisa ruru inu pap̃isi.  
\v 7 Li na lima korena la nap̃a apisa la ke ne, yoko lala asulue ga likan amiu, ana amiu akilia aiila la silaga e pog punu ga nap̃a sinemiunia. Ana inu, in na yoko ve nesu re silaga nemio amiu.  
\v 8 Suri nap̃a sira nene miyum̃aenia, nap̃a taron ponotaninu e inu, naga kila sur wo punu ga nap̃a naga kilia kila, nap̃a pe nakilaruruen yepeu yoko neva e marena.  
\v 9 Nepisa ke sur na lelaga pan amiu, e yo punu ga e yomerava wetelu nap̃a avisawal kiau lologena wo ea, ana asunyu m̃ena sur nowo nene nap̃a sira nene miyum̃aenia, vena asitom̃al sina ga silaga pupia sitomena kiena e inu, nap̃a sinena miye inu lelaga.”   
\s1 Sutas p̃iliwilin wan Yesu  
\r Matiu 26:14-30; Luk 22:3-20; Yoane 13:21-30  
\p
\v 10 Ana Sutas nae Kariot, nap̃a naga m̃ena pe nalogena na lualima taaga pa lua tai, naga sitom ke pa rui nap̃a yoko wilwilinwan Yesu, p̃isi na pa pisu p̃arin yar wa lala.  
\v 11 Ana pogos nap̃a amloge yoko naga kila kiela mrapa na tarwan vinaunen Yesu, akekaran pap̃isi, apisaar pania, asape “!E po pap̃isi ne! Visae oiila imimi ve sanene, yoko mela narin nalaena tai van ko vanonia.”  
\p Ana e pogos nene, Sutas siar kale ke pulmas tai yoko kilia ligan Yesu va e liman yaru wa la nene.   
\s1 Yesu pitetalia Pita amio Yoane ava akila ruru kana kinanena maro  
\p
\v 12 Ana legiena p̃esia na p̃ap̃agena na kanen kiligap̃e pe Toste, naga legiena nap̃a la asum̃a akila ke nakup̃ap̃aena e narin sipsip lala vena sitom̃alena natamaliaena. Ana nalogena la apiun tan Yesu, asape “?Ko na sinom̃an osape mekila ruru kata kinanena na p̃ap̃agena nap̃a e lepas nape?”   
\p
\v 13 Ana naga pisa pan lalua, sape “Ava gar Yerusalem, yoko alual yar tai kus ke pupia piawi na wii tai, imi m̃alivin amiu. Ana ataveve naga avano,  
\v 14 ana yoko naga were amiu ava e yum̃a tai. Ana pogos nap̃a ava loyum̃a e yum̃a nene, amiu avis van p̃ar na yum̃a nene, avisa sanini asave ‘Kieta navianena piun ke sape awa yo kiena ne wolawa lala, vena naga memio imimi kiena nalogena lala mekilia makan kinanena na sitom̃alen natamaliaena ea?’  
\v 15 Amiu avisa sanene vania, ana naga vian amiu e pupia lele tai metava van amiu, nap̃a suri la punu ga sike pa e rui, ana yoko akila ruru sur la punu ga nakanena e lele nene.”   
\p
\v 16 Ana Yesu pisa sanene pan nalogena lua nene, ana apano, amial m̃a apa atol Yerusalem. Ana e pogos nene, sur la punu ga pimi m̃alivi sa ga nap̃a Yesu pisayu susumo pan lalua.  
\p P̃isi narui na, lalua akila ruru maron kinanena na p̃ap̃agena nene kana Yesu, p̃isi na ap̃asup̃ela sina ga.   
\s1 Yesu pisawal nap̃a yoko Sutas vielua naga van kiena nasinekar lala  
\p
\v 17 Ana kolemalo, Yesu amio kiena nalogena lala apitom garo Yerusalem, apito e yum̃a nap̃ani.  
\v 18 Ana pogos nap̃a asum̃a akinana ke narui, Yesu pisa pan la, sape “In na nepisa ke pe lelaga pan amiu ne, yoko amiu yaru ga tai yoko vielua inu, amiu yaru ga tai nap̃a ita tesike tekinana ke veraga nagane.”   
\p
\v 19 Ana nalogena la amloge nap̃a naga pisa sanene, ana amloge piowa pap̃isi, apiun veve ke tan la peve taaga, asape “?E, in re poli?”   
\p
\v 20 Ana Yesu pisatam̃e la, sape “Naga nap̃a yoko kila sanene van inu, naga pe kiau nalualima ga taaga pa lua tai, nap̃a naga yaru tai nap̃a imimi lua meputon kamimi kilaparavi e ga e pulpiala taaga.  
\v 21 Ana yoko Narin Yeririna naga monar mare sa nap̃a Nasiriena Wa pisayu pa sumo rui. A yaru nap̃a vielua naga, yoko viowa manene laa van naga, naga popon manene sa ve vaeme re ga rui.”   
\s1 Kinanena maro  
\p
\v 22 Ana pogos nap̃a la akinana ke sanene na, Yesu mla kilaparavi tai, pisa potena pan Ntewa, ana kawewowaia, kian pan la, ana naga pisa pan la, sape “Alavia, akania; nanene naga pe tasneu.”  
\v 23 Ana p̃isin nene, mla piala na kuruta, pisa potena pan Ntewa, ana kian pan kiena nalogena lala, ana la punu ga peve taaga amunpae ea.  
\v 24 Ana naga pisa pan la, sape “Nanene, naga pe tau nap̃a pe nakilaen naviranarena kiena ne Ntewa sum̃alu m̃arera silaga, nap̃a yoko tau nene naga lauwo malena kiena ne yeririna la ve moki.  
\v 25 Nepisaar ke pe lelaga na pan amiu ne, nesape yoko sane in na ve nemun re si kuruta pogos tai, vano vano-o nemun ga kuruta viu e navesup̃enena kiena ne Ntewa.”   
\p
\v 26 Ana pogos nap̃a Yesu kila pa sanene, ana la amiyau e yauena tai nap̃a teke e tusi kiena ne Yauena lala, p̃isi na amolue petan yo nene, amiyal apa e Kunus Na Purolip la.   
\s1 Yesu pisawal sape yoko Pita naga visawan naga  
\r Matiu 26:31-35; Luk 22:31-34; Yoane 13:36-38  
\p
\v 27 Ana pogos nap̃a asike e kunus nene wa, Yesu pisawal pan la pisape “P̃ane ga kolemalo, kiamiu lelagaena e inu naga loru, komin Visena Wa pisawal pa sur nene rui, nap̃a sape  
\q1 \qt ‘Yoko in na nowe mom̃ar yar navisuaren sipsip, ana kiena sipsip lala yoko aureure tetai.’ \qt* \rq Sek 13:7\rq*   
\p
\v 28 \x - \xo 14:28 \xt Mat 28:16\x*“A pog nap̃a netaulu si marena, yoko in na nesumo neto garo Kalele, ana amiu m̃ena monar asirau atom garo lele nene.”   
\p
\v 29 Ana pogos nap̃a Pita mloge visena nap̃a Yesu pisa pania, pisawolia pisape “Pona nalelagaena kiela punu ga nene e ko loru, aure vetan ko, a yoko inu, in na tap̃atete neligan ko pogos tai.”   
\p
\v 30 Ana Yesu pisa pan la, sape “Lelaga nepisa ke pan ko, yoko p̃ane ga kolemalo, pogos nap̃a towa la ve akokoreko re yam ve lua wa, a ko, ko na yoko ovisawan inu yam ve telu rui.”   
\p
\v 31 Ana Pita pisalup̃ar visena nene, pisaar m̃arera, sape “Visae la sinelan asape awem̃arnu m̃ena nemio ko, naga pogaga ne, ana inu, yoko tap̃atete nevisawan ko, nesape in na pe nepe kiom̃a re poli.” Ana e pogos nene, nalogena punu ga la apisa m̃ena sa nene.   
\s1 Yesu pa mlen ma Ketsemani  
\r Matiu 26:36-46; Luk 22:39-46  
\p
\v 32 Ana sirau, Yesu lala apa e lepas nen kunusia, amiyal apito tano e narin pulp̃alu tai, nap̃a kiena ki Ketsemani. Ana naga pis pan la pisape “Amiu asum̃a e nini wa. Ana in na neva nelen ve plas ga wa.”   
\p
\v 33 Ana naga p̃ere Pita amio Semes a Yoane, ataveve naga, apa li la vitokak ga sane, ana e pog nene, sinena Yesu naga pimi urmi keviu, mloge piowa pap̃isi.  
\v 34 Ana naga pisa pa la telu nene, pisa pisape “Nanagane, nemloge sa nap̃a ninuu naga pororowa make ga, nap̃a lavisi nemare narui. Awis, amiu asum̃ali atavilo amio inu e yo nini wa.”   
\p
\v 35 Ana Yesu miyal pa laa sane, mlorun kinai, mlen pa arimana, sape “Ata-o, Ata-o, sa otam̃ania, yoko aora na pog m̃arera la nene naga ve imin in re sina.  
\v 36 Ko na okilia okila sur punu ga, ana nepiun tan ko vena okuslua piala naloge viowaena nene vetan inu, vena in na ve nemun re ea. Ana ko na ve okila re sa nap̃a na sinenanena kiau, ana okila ga sa nap̃a kiom̃a nasinenanena.”   
\p
\v 37 P̃isi na, naga pimi sina ga puna kiena nalogena la telu nap̃ane, naga pisu lala amomalio pa rui. P̃isi na lala atavilo sina ga, ana Yesu pis pa Pita sape “?Sanape Saemon? Ko na omomalio? ?Komin ya ne kam na tap̃atete atavilo amio inu e aora nini?  
\v 38 Kam na monar avisuar ruru amiu, monar alen lue ga, vena natap̃aliena la ve akila amiu aloru re e mlamulena viowa. Pe lelaga, kiamiu sitomena m̃arera po, ana tasnemiu naga miyowo ga.”   
\p
\v 39 Ana siraunia, naga pa si e yo na leniena nap̃ane, mlen, mlenin sina ga visena nap̃ane.  
\v 40 Ana pogos nap̃a naga p̃asup̃e sina, pisu la telu nene amomalio ke sina ga, komin atekavito pap̃isi, ana pogos nap̃a pis pan la, lala pe apisatam̃e re si suri tai pan poli.   
\p
\v 41 Ana naga pavin sina, kiena leniena na telu, ana pogos nap̃a p̃asup̃ea, naga pis pan la, sape “!E! ?Amiu apa ruru amiu ke ga wa, amomalio ke ga wa? !Poga, p̃isi ga ne! Naga ne lavis ga pog nap̃a narin yeririna va e liman li viowa la narui.  
\v 42 Ko pogaga, amiu asum̃alu ita tetove, yar nawilwilin wan inuena, nagane pam ke lavis gar ne narui.”   
\s1 Apuarar Yesu m̃arera  
\r Matiu 26:47-56; Luk 22:47-53; Yoane 18:3-12  
\p
\v 43 Ana e pogos nene nap̃a Yesu pisa ke visen nene wa, Sutas, nap̃a naga tai lala lualima yam taaga pa lua ne, naga pimi, amio yeririna la moki nap̃a ap̃ar ke playu na mara amio kiela plaki lala. La nene, yar keviu la kiena yar wa la, amio navianena na visaluaena, amio na sumonena kiena le Yu la, lala amligan la apimi.  
\v 44 Susumon nap̃a apimi, yar na wilwilinena nap̃a Sutas, naga pisap̃es kile tai pan la sumo rui, pisape “Yar nap̃a sa neva netalopan p̃esia, yar ne nanene nap̃a ita sinetan ke, ana kiamiu yar na mara la monar atararia m̃arera aure naga vano.”   
\p
\v 45 Ana pog nap̃a apimi narui, Sutas miyal mesmesun ga Yesu, pis pania, sape “Navianena, pokolemalo.” Talopania,  
\v 46 ana kiela yar na mara la apimi atararia asape aure naga vano.  
\v 47 Ana pogos nap̃a atarar sanene, ana nalogena tai p̃urelua kiena playu, sape te yar tai nap̃a nae pun yar wa la, ana naga tetereria ga p̃arina, telua kiligana komp̃as pano.   
\p
\v 48 A Yesu pis pan yar la nene, sape “?Sanape na amiu ap̃ar kiamiu playu amio plaki lala? ?Sanape na asape aim ataranu sanene? ?Pona asitom ke asape in na nepe yar m̃arera na vinauena amio na wem̃aren yaru la yo?  
\v 49 \x - \xo 14:49 \xt Luk 19:47, 21:37\x*Sila ga e legiena punu ga, in na nepian amiu e yum̃a m̃ana Ntewa, ana sanape na amiu pe apim ataranu re e pogos nene poli? Ana pogaga, kome sur la nap̃a nasiriena wa pisayu sumo rui, monar imi ve sa ga nene.”  
\v 50 Ana e pogos nene, nalogena la amligan Yesu, ap̃ure petania.   
\p
\v 51 Ana e pogos nene, yar m̃ee tai taveve ke yar la nap̃a ap̃ure ke Yesu pano, ana naga pitavi ga. Ana yar la nene p̃asia apisulup̃ar naga, asape atarar m̃ena naga,  
\v 52 ana atarpal ga naga, atarar ga kiena kulmrae ap̃urelua petania, pe plamom̃e ga kiriri pano.   
\s1 Ap̃ere Yesu pa e pupia kumali kiena yar kerkeviu kiena le Yu la  
\r Matiu 26:57-68; Luk 22:54-71; Yoane 18:13-24  
\p
\v 53 Ana lala ap̃ere Yesu pimi sum̃al e marana ne p̃arin yar wa, nap̃a kiena ki Kaep̃as, amio yar keviu kiena yar wa lala amio navianena na visaluaena, amio na sumonena kiena ne le Yu lala, apim pa lele taaga e yo nene rui.  
\v 54 Ana Pita m̃ena taveve m̃a Yesu e pogos nene, ana pe pa re lavisin poli, ana pogos nap̃a apim loyum̃a e kove na kumali nene, Pita pa totano amio yeririna na yum̃aena kiena Kaep̃as, lala atega ke kapi, komin miava.  
\v 55 Ana yar keviu la nap̃a asike loyum̃a e viorena nene, lala akale ke yar lap̃as nap̃a akilia avisa plan sur lap̃asia nap̃a Yesu miyum̃aenia pona pisa, vena kila la akilia awem̃ar naga vanonia, ana pe am̃a re sur tai poli.  
\v 56 La am̃al lap̃asia ap̃erela apimi apisawal visena moki, ana visena punu ga nene apisokan ga, asum̃a apisa ke ga sur la nap̃a pe tap̃ena lala, ana kiela visokanena la nene mlolor ga.   
\p
\v 57 Ana p̃isi na, lap̃as na visokanena am̃al visena tai, asum̃alu, asape  
\v 58 \x - \xo 14:58 \xt Yoan 2:19\x*“Memloge yar nene naga p̃arwar e visena sanini rui, sape pupia yum̃a wa nap̃a kieta yermarua ga la amiyum̃aenia e limala, pisa sape yoko naga taaga ga kilia weplania, yoko yum̃aen ruru si yum̃a wa viu tap̃ena tai e legiena ve telu ga, nap̃a liman yeririna tap̃atete yum̃aenia.”  
\v 59 La apisa m̃a visena la nene pano-o, kaka ga, kiela visena la nene pe sum̃al m̃arera re poli.   
\p
\v 60 Ana p̃arin yar wa sum̃alar se marala, pisi pa Yesu, piun tania, sape “?Ko na yoko ovisatam̃e van la pona ve ovisatam̃e la re? ?Sanape e visena la nene nap̃a apisa plan ke ne?”   
\p
\v 61 A Yesu pe pis re si po, pisatam̃e re si poli. Ana p̃arin yar wa pis si pania, sape “?Sanape? Ko na ope Navisaarena nap̃a pe narina ne Ntewa, pona pe ko re poli?”   
\p
\v 62 Ana Yesu pisatam̃e pania, sape “Ee, Navisaarena nene, naga inu. Ana nesape nevisa m̃ena van ko, p̃isi na yam ve plas ga, avisu si Narin Yeririna naga totano ke e lepas na p̃amarua puna Ntewa na m̃areraena, yoko avisu naga vaeme e lul metava vitom tano e yomarava nini.”   
\p
\v 63 Ana p̃arin yaru wa sinen karia na pitolwowa m̃ana kulkota, pisape “P̃isi ga ne! ?Komin ya ne ita takale ke si yar tap̃ena nap̃a kilia visa plan si sur lap̃asia e naga?  
\v 64 Amiu amloge ke ne! !Yar nene naga p̃arnena kare pa kia wa kiena ne Ntewa rui! Viorena sitom sanape, yoko tela nalip̃ereena van ve sanape?”  
\p Ana la amla nalip̃ereena pa Yesu, asape mesmes ga nap̃a monar awem̃aria.   
\p
\v 65 Ana lap̃as aplasirkon naga, apiwo kilamarana, ana asuia, apisa karea, apiuyun tania, asape “?E, ovisalia, ane mlipa ko ke nanagane?”  
\p Ana yar na mara lap̃as kiena p̃arin yaru wa la apim ap̃urelua naga petan yo nene, ana la m̃ena nene asuia, amlilipa ke pogos nap̃a ap̃ure ke naga apano.   
\s1 Pita naga pisawan Yesu  
\r Matiu 26:69-75; Luk 22:56-62; Yoane 18:15-18,25-27  
\p
\v 66 Ana e pogos nene, Pita sike loyum̃a e kove wa, ana sira na visuaren yum̃a m̃ana p̃arin yar wa pimi e lele nene,  
\v 67 ana m̃al Pita tegan ke kapi, pisulup̃aria, pisa pania, sape “!E, ko nene ko m̃ena otataveve yar nae Nasaret nap̃ane!”   
\p
\v 68 Ana Pita pisawan sur nene, sape “!E! In na pe nemloge ruru re sur na ko opisa ke ne poli!” Ana naga petan lele nene, pato laa lavisin pupia pulutava na yum̃a nene.   
\p
\v 69 Ana e yo nene, sira nene naga m̃al sina, ana pisawal pan yar la nap̃a asike ne, sape “Yar nene pe yar kiena ke yar nam̃a tai narui.”   
\p
\v 70 Ana Pita pisawan sina ga visena nene. Ana pe piavi re nenaga, la nene apisa pa Pita, asape “Peraga, ko ke tai narui, komin ko na yar nae ke Kalele tai narui.”   
\p
\v 71 Ana Pita pis m̃arera, pisalup̃ar m̃arerania e visena sa nini, sape “!E lelaga kemua rui, Ntewa na Mava, in na nepisa pa rui, pe nekiliaar re nena yar na kam na apisayu ke ne poli.”   
\p
\v 72 Ana veraga ga pogos nap̃a Pita pisa ke sanene, towa kokoreko yam lua narui, kila Pita sitom̃al si visena kiena Yesu, nap̃a pisa pania, sape “!Lelaga nepisa pan ko, p̃ane ga ne kolemalo, pogos nap̃a towa ve kokoreko re na yam lua poli wa, ko na ovisawan inu yam ve telu rui.”  
\p Ana Pita mloge sinena piowa na piowa, molue pa vanua, tag na tag.   
\c 15  
\s1 Lala ap̃ure Yesu pa puna ne p̃arin sup̃e kiena ne le Rom la nap̃a sike Israel  
\p
\v 1 Ana kolulagi e Praere nene, li kerkeviu la kiena le Yu la apiora sina ga e kiela pupia kumali. La nene nane yerkawa kiena ne yaru wa lala, amio kiela nasumonena lala, amio kiela navianena navisaluaena la. Apis m̃a pano-o, atol sitomena tai, p̃isi na apiar limana ne Yesu, ap̃ure naga pa puna ne p̃arin sup̃e keviu P̃aelat, ana la amligan Yesu e limana, vena naga lip̃erea.   
\s1 Yesu sum̃alu e marana ne P̃aelat  
\r Matiu 27:11-14; Luk 23:3-5; Yoane 18:33-38  
\p
\v 2 Ana P̃aelat piun tan Yesu, sape “?Ko ope P̃arin Sup̃e kiena ne le Israel lala, pona peraga?”  
\p Ana Yesu pisatam̃ea, pisape “Naga ke narui, sane opisa ke ne.”   
\p
\v 3 Ana yerkawa lala kiena ne p̃arin yaru wa lala apisasawal suri la e Yesu, asape naga kila sur la moki nap̃a piowa.  
\v 4 Ana P̃aelat piun sina ga tania, sape “?Sanape, la apisa suri viowa moki e ko rui, ana ko na omla m̃a kana navisatam̃eena pona peraga?”   
\p
\v 5 Ana e lepas nen sur la ne apisa ke ne, Yesu pe pisatam̃e re si sur tai pan la poli, ana P̃aelat sinen pulan sur nene pap̃isi.   
\s1 P̃aelat tam̃an pisape Yesu monar mare  
\r Matiu 27:15-26; Luk 23:13-25; Yoane 18:39–19:16  
\p
\v 6 Ana e pogos nene, la asike e pog na P̃ap̃agena na Sitom̃alena Natamaliaena wa, ana e kas punu ga e p̃ap̃agena nene, p̃arin sup̃e nae Rom silaga kila suri tai pan le Israel lala. Naga kila nap̃a visae lap̃as nap̃a asike e yum̃a naloge viowaena, la akilia aviun yaru ve taaga nap̃a sinelania, yoko P̃aelat naga ligan lua naga molue.  
\v 7 Ana e pogos nene, yaru na kilaen politik tai naga m̃eke e yum̃a naloge viowaena, nap̃a yaru la akilia ruru naga, kiena ki P̃arap̃as. Naga pe yar tai pogos nap̃a asum̃alun kawelaen amio le Rom lala, m̃emom̃ar lap̃as amare, ana amligan pa e yum̃a na loge viowaena.  
\v 8 P̃isi na, p̃ina lala apimi moki lele taaga e marana ne P̃aelat, apiun tania vena naga kila van la sa nap̃a naga sum̃a kila ke ne, monar ligan lua lala yar tai nap̃a sike e yum̃a naloge viowaena molue sina.   
\p
\v 9 Ana P̃aelat pisatam̃e la, sape “Pogaga. ?Amiu sinemiun asape neligan lua yaru nene molue sina, naga pe kiamiu p̃arin sup̃e amiu le Yu la?”  
\v 10 P̃aelat piun sanene, vanon naga kilia pa rui nap̃a yerkawa ga kiena ne le Yu lala, ap̃ure Yesu pimi puna, sane yum̃aena na vielueen ga, vanon nap̃a apisu kiela yeririna tap̃ena lala akekaran Yesu pap̃isi.   
\p
\v 11 Sanene narui, P̃aelat sinenan sape ligan lua Yesu vano, ana yerkawa kiena ne yaru wa lala akila kare sitomena kiena ne yeririna lala pimi pisusun pap̃isi, asape am̃areran van P̃aelat vena ve ligan lua re Yesu, ligan lua ga P̃arap̃as vano.  
\v 12 Ana P̃aelat mloge ke sur la nap̃a apisa ke pania, piun tan la, sape “Pogaga, ana visae sanene, p̃isi na nekila ve sanapen yar nene nap̃a amiu apio ke naga asape p̃arin sup̃e kiena ne le Yu lala?”   
\p
\v 13 Ana la punu ga apioyonia, asape “!Asuar naga e lak torovia!”   
\p
\v 14 Ana P̃aelat piun tan la, sape “?Vanon ya? ?Naga kila suri ya ne piowa?”  
\p Ana la apioyoni manene laa pa metava sane, asape “!Asuar p̃a, asuar ma e laki torovia!” \fig Kilka nap̃a akoa Yesu ea|alt="Whip Flog Flagellum" src="42_Mark15.15_WhipFlogFlagellum.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="15:15" \fig*   
\p
\v 15 Ana P̃aelat pisu p̃ele narui, sinenan sape visa sur tai nap̃a kila yeririna la nene aloge wonia, ana naga sape Yesu naga sum̃a ga, a mligan lua ga P̃arap̃as pa si pula. Ana mligan Yesu e limana ne kiena li na mara lala vena akoa, aure va asuar e lak torovia.   
\s1 Li na mara lala akila lele kare Yesu  
\r Matiu 27:27-31; Yoane 19:2-3  
\p
\v 16 Ana li na mara lala atarar Yesu ap̃erelua pa vanua e yometava na kumali kiena ne P̃aelat nene, ana la apio pa kiela p̃egas nen li na mara tap̃ena lala vena aimi avisuia.  
\v 17 Ana la amiyenlua m̃ana kulsota, ana amiyen kulkota tai e naga nap̃a marana mene sa nap̃a p̃arin sup̃e la amiyen, ana ap̃ar nonos nen kilsirili, ana ap̃aniroron ga, amligan e p̃arina, sa nap̃a karo na p̃arin sup̃e tai.  
\v 18 Ana pogos nap̃a amligan sur la nene e p̃isi, la asum̃a akila lele kare ke, asape “!P̃arin sup̃e kiena ne le Yu lala-oo! Imimi mepatanon ko, memieluar ko!”  
\v 19 La amla lakiavio tai, am̃e p̃arina ea, la asum̃a aplasiria kare naga, akinai tano puna sa nap̃a apatanon ke naga.  
\v 20 Ana pogosia nap̃a la akila lele kare naga, p̃isi na ap̃arlua kulkota mene nene petan naga, ana amiyen si m̃ana kulsota tai ea, ap̃ure apano vena asuar naga e lak torovia.   
\s1 Asuar Yesu ma e lak torovia  
\r Matiu 27:32-44; Luk 23:26-43; Yoane 19:17-27  
\p
\v 21 \x - \xo 15:21 \xt Rom 16:13\x*Ana pogos nap̃a li na mara la asumon Yesu apa ke narui, am̃al yaru tai nap̃a naga pa yom̃arua ana naga mial pimi. Yar nene, naga Saemon nap̃a sumo naga nae Saerin, nap̃a naga arimanane lalua nene Aliksanta amio Rup̃as. Ana am̃areran pania asape naga towe kus lak torovia kiena ne Yesu vano.  
\v 22 Ana lala asumon Yesu apa atol kunus tai, kiena kia Kolkota, nap̃a kana kinasa asape yo nap̃a sane puryu na piap̃arin yaru.  
\v 23 Pogos nap̃a apimi aporu e wos nen kunus nene, ana la sinelan asape ala kuruta namunena va Yesu vena munia. Ana kuruta namunena nene ataron was nen suri tai nap̃a melkalka sike ea, vena kila tasnena ne Yesu kapulu ga, ve lae manene re, ana pogos nap̃a amla pania, yepen mavin munena.   
\p
\v 24 Ana la atarar Yesu, asuar naga ma e laki torovia. P̃isi na, la akuan taes, vena alual li ane war m̃ana kulmrae tai, a ane war tai.  
\v 25 Ana pogos nap̃a amligan pa Yesu ma e laki torovia, naga kolulagi, maran mrae ovari.  
\v 26 Ana li na mara nae Rom la asiri navisawalena tai, nap̃a pisawal suri nap̃a nasumonena kiena ne le Yu la sinelan asape awem̃ar naga vanonia, nap̃a sape “Yaru nene naga pe p̃arin sup̃e kiena ne le Yu lala.”  
\v 27 Ana e pogos m̃ena nene, yar navinauena lalua, asuari la m̃ena ga e laki torovia sa ke Yesu, apisirilua tai e lepas na p̃amarua, tap̃ena e lepas na p̃am̃eli.  
\v 28 E mrapa ne nanene, lala akila visena marua tai na Tusi Wa pimi kate sina ga, nap̃a sape “Amligan naga m̃eke amio yar na kilaroen navisaluaena.”   
\p
\v 29 \x - \xo 15:29 \xt Mak 14:58; Yoan 2:19\x*Ana yaru la nap̃a asum̃a amiyaloro ke apa e yo nene, asisilin p̃arila, apisalele kare ke Yesu p̃isa, la asape “!Koe, suwala! Ko nene nanua sumo ko opisa osape ko okilia owe plan Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa, ana ovisirlua sina ga e legiena ve telu ga, ana sanape narui?  
\v 30 !Pon ko ga otamalia ko lia, ovetan laki torovia nam̃a, otom tano!”   
\p
\v 31 E p̃elaga m̃a nenaga nene, yerkawa kiena ne p̃arin yaru wa lala, amio navianena na visaluaena, asum̃a apitalia kare ke naga pap̃isi, asum̃a apisa ke, asape “!Pona naga tamalia m̃a yaru tap̃ena la moki rui, ana naga mninue kare si narui, tap̃atete si tamalia naga yo!  
\v 32 ?Ana naga pe kieta Navisaarena, a pe p̃arin sup̃en ita le Yu lala, pona peraga? Popon naga vitom tano e lak torovia nanagane, vena ita tevisu sane naga pe lelaga, vena telelaga e naga.” Ana la lua m̃ena nap̃a asuar la e laki torovia amio Yesu, la m̃ena ga amiyakol sina visena viowa kiena ne la nene pania.   
\s1 Yesu mare  
\p
\v 33 Ana kolipae ga, yemalolo pimi kalo yo punu ga e yo nene, pano tol mrae telu koyepekilavi.  
\v 34 A e pogos nene, Yesu mlokai keviu e kiena visena ruru naapo, sape “?Eli, Eli, lam̃a sap̃atani?” nap̃a kana kinasia sape “?Kiau Ntewa, kiau Ntewa, sanape na omliganu nem̃eke sanene?”   
\p
\v 35 Ana yeririna lap̃as nap̃a asum̃alu asike e yo nene, apisusu suri la nene, ana amlogepal m̃aagena kiena ne Yesu nene, ana la asape “Amloge ke ne, yaru nene pio ke yermarua Elaisa, vena imi iila naga yo?”  
\v 36 Ana veraga ga, lala yaru tai kiriri pimi, p̃ar lumlum p̃asia, taron kuruta namunena nap̃a melkalka pa ea, miyurar te laki tai, kian pa Yesu vena munia, p̃isi na naga sape “!Tesu wa! Tevisulia, pona yoko yermarua Elaisa vitom tamalia naga pona pere.”   
\p
\v 37 Ana Yesu mlokai manene sina, p̃ere maron kiena yalua, marp̃anu.   
\p
\v 38 Ana pogos ke ga nene, pupia kulmrae nap̃a merorol tamalele ke e Yum̃a Wa m̃ana ne Ntewa, nap̃a mono ke yo wa nap̃a pe yo wa pap̃isi, purp̃a pito ga lika, siar metava pito tol tano.   
\p
\v 39 Ana yerkawa kiena ne li na mara lala, nap̃a pisusuar m̃a Yesu, pogos nap̃a pisu p̃ere maron kiena yaluaena, milan pap̃isi, pisa sape “!Aulai, yaru nene naga pe Narina kemua Ntewa lelaga nap̃ane!”   
\p
\v 40 \x - \xo 15:40 \xt Luk 8:2,3\x*Ana sira lap̃asia nap̃a atataveve ke Yesu asike e yo nene, asum̃alu asike laa perina sane, asum̃a atamaren ke kiela navianena. E lala nene, la telu nap̃a kiela kia la sanini, Maria tai nap̃a sira nae Maktala, Maria m̃ena nap̃a anenane Semes kokan amio Yoses, a sira m̃ena tai, Salome.  
\v 41 Naga lala nap̃a pogos nap̃a Yesu sike garu Kalele nanua sumo, la asum̃a ataveve naga, amiila m̃ena naga. Ana sira m̃ena la moki asum̃alu asike e pogos nene, nap̃a lala m̃ena akom garo Kalele ataveve Yesu apa ma Yerusalem.   
\s1 Yosop sin Yesu  
\r Matiu 27:57-61; Luk 23:50-56; Yoane 19:38-42  
\p
\v 42 Ana legiena na Praere, naga pe legiena na kilaruruen sur la punu ga sum̃ate Legiena Wa peni, ana pogos nap̃a lavis mrae vito tano,  
\v 43 yaru tai nae Aramatia, kiena ki Yosop, naga pe marau re poli, kila kiena sitomena m̃arera po, pa sum̃alu se marana ne P̃aelat, piun tania sape kus tasnena ne Yesu. Naga m̃arera pan pap̃isi nakilaen ve sanene, komin naga pe pupia yar tai na kansel kiena ne le Yu lala, nap̃a yar la akilia ruru naga po, pe yar m̃ena tai nap̃a sinenan ke navesup̃enena kiena ne Ntewa naga vim.   
\p
\v 44 Ana P̃aelat mninue ga sape e pogos nene na Yesu mare rui po pere wa, pio kiena yar kawa na mara pimi piun tania.  
\v 45 Pogos nap̃a mloge sape Yesu mare rui, ana tam̃an tasnena Yesu imi va Yosop.   
\p
\v 46 Ana Yosop temare ga m̃ana puluve viu tai p̃isi ga na wa, pa pul kulmrae nowo tai, pa akuslua tasnena ne Yesu petan laki torovia, amluluwoia ana la apa amligan m̃eke e m̃ana puluve nap̃ane. Ana amelilivin pupia kilavaru pimi mono pulusia, ana la ap̃asup̃e la si apano.   
\p
\v 47 Ana Maria lalua nene, tai nap̃a nae Maktala, amio tap̃ena nene anenane Yoses, lalua m̃ena apimi apisu yo nap̃a tasnena ne Yesu m̃eke ea.   
\c 16  
\s1 Puluve korena ga m̃eke  
\r Matiu 28:1-8; Luk 24:1-12; Yoane 20:1-10  
\p
\v 1 Ana pogos nap̃a Legiena Wa p̃arovia, ko yepekilavi e Pog Orai, Maria nae Maktala, amio Maria nap̃a anenane Semes, amio m̃ena Salome, la telu nene apito apul suri la nap̃a ponos taninu vena awar va avilan e yepena ne Yesu.  
\v 2 Ana e Sante kolulagi wa ke ga wa, sa nap̃a mrae siar molue, la teloka amiyal apa e puluve nap̃ane.  
\v 3 Ana pogos nap̃a amiyal ke apano, apiuyun ke sina ga pan la, asape “?Ana visae tetol ma ne, ane kilia melilivin lua pupia kilavaru nap̃a mono ke pulus nena van ita, vena tekilia teva loyum̃a?”   
\p
\v 4 Ana pogos nap̃a la apimi lavisin yo nene, apisu ga pupia kilavaru nap̃ane, yaru tai melilivin lua pa rui.  
\v 5 Ana la apa loyum̃a e puluve nap̃ane, amilan yaru m̃ee tai totano teke e lepas na p̃amarua, miyen ke kulmrae nap̃a miyuwowo pap̃isi, ana pogos nap̃a apisuia, sinela kurkur, miyuyuwawa pano-o pap̃isi.  
\v 6 Ana naga pis pan la, pisape “!E, ve amarau re! In na nekilia pa rui nap̃a amiu apimi e yo nini vanon Yesu nae Nasaret, nap̃a am̃ear naga e laki torovia. Ana naga sum̃alu mali si rui, pe mon re si e yo nini poli. Aimi avisulia! Na nene yo nap̃a amligan tasnena m̃enea.  
\v 7 \x - \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x*Ana ato vilaga, avisawal va Pita amio nalogena tap̃ena lala, avisave yoko Yesu naga sumo vito p̃es garo Kalele, ana p̃isi na la m̃ena monar asiraun atove, avisu naga e yo nap̃ani, sa nap̃a naga pisaar pan la sumo rui.”   
\p
\v 8 P̃isi na la apitap̃ili, apetan puluve ap̃ure apitove, komin la amilan suri la nene pano-o pap̃isi, amiyuwawan ga rui. Ana la amarau m̃ena pap̃isi, kila sanene la apitove na pe apisawal re si pan yaru tap̃ena la poli, apa mesmes puna ne nalogena lala.   
\s1 Yesu m̃alivin Maria nae Maktala  
\r Matiu 28:9-10; Yoane 20:11-18  
\p
\v 9 Ana Yesu mal sina e Pog Olua kolulag wa ke ga wa, nap̃a pe legien p̃esia na wik. P̃isi na naga m̃alivin ke la nap̃a atavevea, ana naga nap̃a m̃alivin p̃esia, Maria nae Maktala, nap̃a nanua sumo pile plan ninuna viowa la olua petania.  
\v 10 P̃isin nap̃a Maria pisu Yesu, pa m̃alivin la nap̃a asum̃a ataveve ke naga sumo, la asum̃a amloge ke piowa atag ke ga wa, naga pisawal pan la pisape Yesu naga mal si rui.  
\v 11 Naga pisa ruru pan la pisape naga pisu Yesu e kilamarana rui, ana la pe amlelaga re e naga poli.   
\s1 Yesu m̃alivin kiena nalogena la lua  
\p
\v 12 Ana siraun sina, e pogos tai nalogena la lua apetan Yerusalem amial apa ke apa sane, ana Yesu m̃alivin la. Lalua apisu sane yepena pe tap̃ena, pe sa re si nanua sumo poli,  
\v 13 ana pogos nap̃a apisu pae p̃isi, lalua apilon la sina ap̃asup̃ela, apitove apisawal sur nene pan lala tap̃ena lala, ana yam si tai lala tap̃ena la nene pe amlelaga re e sur nene poli.   
\s1 Yesu m̃alivin kiena nalogena lala  
\p
\v 14 A siraun sina, Yesu m̃alivin kiena nalogena la lualima taaga pa taaga, e pogos tai nap̃a atotanon ke kinanena. Ana naga pisli m̃a pan la, komin nap̃a pe ap̃asine ruru re naga poli, komin sinela la m̃arera pap̃isi, kila na la pe amlelaga re e visena kiena ne la nap̃a akirawal naga mali si rui.  
\v 15 \x - \xo 16:15 \xt Yum̃aena 1:8\x*Ana Yesu pisa pan la, pisape “Nanagane na monar avano, aliureure amiu e yo punu ga e yomarava nini, monar alologon kiau lologena wo van yeririna la punu ga.  
\v 16 Visae yar tai naga loge, ana lelaga ea, siraunia tol wii nakeena, yaru nene yoko tol malena, a visae naga nap̃a ve lelaga re, p̃isi na Ntewa visaar marena vania.  
\v 17 Ana la nap̃a yoko alelaga, p̃isi na kile la asike e la, sa nap̃a la avile plan yermare la e puriukawaena na kiau kia, ana avisin m̃ena visena tap̃ena lala,  
\v 18 a sa pogos tai auarar lom̃ara tai, ana yoko woga ga, a visae amun sur tai nap̃a monar amarenia, ana sur nene tap̃atete kila sur tai van la, ana yoko aligan limala la e inanena lala, p̃isi na aloge wo sina ga.”   
\s1 Yesu p̃asup̃e si pa ma e peni  
\r Luk 24:50-53; Yum̃aena 1:9-11  
\p
\v 19 \x - \xo 16:19 \xt Yum̃aena 1:9-11\x*Ana pogos nap̃a kieta Sup̃e Yesu pisa pa visena la nene pan la, Ntewa p̃urelua si naga pa ma e peni, mligan naga totano e lepas na p̃amarua puna.  
\v 20 Ana kiena nalogena la amial tetai, apa amlologo e yo punu ga, ana apisu sane Sup̃e naga miyum̃ae ke amio la, kila ke kile la moki pan la, vena kilaen yeririna la avisu kilia sane kiela visena la pe lelaga ga.  
\p A sunena nene maro ga e nene.