\id COL Lewo \h Kolosi \toc1 M̃aki Nap̃a Pol Siria Pa Pan Li Nalelagaena Wa Lala Nae Garu KOLOSI \toc2 Kolosi \mt2 M̃aki Nap̃a Pol Siria Pa Pan \mt2 Li Nalelagaena Wa Lala Nae Garu \mt1 KOLOSI \imt1 Visayuena Na Tusi Nene \is1 Komp̃asnen suniena plas na tusi nini \ip Kolosi naga pupia pulkumali tai na lepas nae Esia nap̃a nanua sumo na m̃eke vatanon P̃arin Sup̃e keviu nae Rom. Pulkumali nene sike e purvanua nap̃a nagane kiena kia Teki. Pulkumali nene m̃eke yepasnen pulkumali tap̃ena nap̃a Episas e lepas nap̃a mrae molue ke komea. A m̃aki nini Pol siria pan yaru na sum̃are lala nae yo nene. Pol pe siar re sum̃are nae Kolosi poli, ana pulkumali nene sike lavisin Episas, nap̃a pupia pulkumali na lepas nene, nap̃a Pol miyum̃ae ke e silaga. Pogos nap̃a Pol sike garu Episas, naga mligan plan ke kiena yaru lala apa amlologon ke lologena wo e yo lala na lepas nene, a Kolosi naga tai nap̃a m̃eke e yo la nene. Ana komin suri ne nanene, Pol pisu sane yum̃aena na visuaren yo nene Kolosi naga m̃ena sike e limana. \ip Pol mloge visena tai asape navianiena lala na sum̃are nene, asum̃a apisa ke asape yaru lala monar alotun ga yerkawa lala a nasumonena kiena yermare lala, vena akilia ruru Ntewa, a vena akilia atol maliena nap̃a pulen suri makega. A apiyan ke yaru lala, asape monar ataveve navisaluaena marua e lepas na kinaniena, a suri tap̃ena si lap̃asa, a monar ave p̃aviu vena atol maliena. \ip Ana Pol siri m̃aki nini vena visalup̃aren sitomiena viowa la ne sanene, a pisawal visena lelaga kiena Yesu Kristo pan la. Purp̃esnen sitomena nap̃a pisa na sanini, sape Yesu Kristo naga taaga kilia la maliena nap̃a ulen suri makega van ita, a vianena viowa la nene asum̃a ap̃ere plan yaru lala ap̃ure matania. Kristo miyum̃aen yum̃aena kiena Ntewa na sien yomarava nini, a naga miyum̃ae kiena Ntewa vena wereplan si yaru la aimi ea. Yaru monar sikol naga e Kristo vena kilia tol malena, a pe mrapa tap̃ena re si poli. P̃isina siraunia, Pol pisawal panila e suri la nap̃a akilia atol e kiela maliena komin nap̃a amlelaga e Yesu, a nap̃a asikol la ruru amio naga. \ip Pol mla m̃aki nene pan yaru tai kien kia Tikikas vena la va van li nalelagaena la garu Kolosi. Tikikas nene, naga yaru m̃a nena nap̃a lalua Onesim̃as apano, naga mla Onesim̃as p̃asup̃e si pa kiena yo. Suniena nene sike e m̃aki kiena Pol nap̃a pitetalia pa puna Pilimon. \is1 Komp̃asnen tusi la na nini \ili Visena p̃esa 1:1-8 \ili P̃elaga kiena Kristo, a kiena yum̃aena 1:9—2:19 \ili Malena viu e Kristo 2:20—4:6 \ili Visena maro 4:7-18 \c 1 \s1 Pol siar kiena visena \p \v 1-2 Inu Pol, nap̃a in na yaru nalologena kiena ne Kristo Yesu nap̃a Ntewa naga mligan inu, a nekekara nap̃a nevitawe amiu e m̃aki nini, nap̃a nesiria pim̃asu pan amiu li nalelagaena wa lala nae Kolosi, nap̃a amiu punu ga ape kiau wolai lala a vineu lala e Kristo, nap̃a asum̃a apiawa m̃arera e naga. In na nemio Timote, nap̃a naga sike amio inu, imimi lua memlen mesape p̃isi na lemamiena a sum̃arena kiena ne Arimata Ntewa sike amio amiu. \s1 Pol pisa potena pan Ntewa vanon la \p \v 3 A silaga e kiamimi leniena lala, imimi lua mepisa potena pan Ntewa Arimana ne kieta Sup̃e, Yesu Kristo, vanon amiu. \v 4 Naga nene vanon nap̃a imimi lua mekekaran amiu pap̃isi, nap̃a visena tol imimi sape kam na asum̃a apiawa ke m̃arera e Yesu Kristo, a asum̃a sinemiu sii manene ke m̃ena li nalelagaena tap̃ena lala. \v 5 P̃elaga wo nene naga sum̃a molue ke ga e kiamiu malena lala komin nap̃a sinemiun manene nap̃a p̃isi na akilia atol suri wo la nap̃a Ntewa mligan ruru sike ma e peni vena ve kiamiu. Suri wo la ne sanene, amloge lologena wo pisaar pan amiu p̃isi rui. \v 6 Visena lelaga nene pimi pun amiu p̃isi rui, a nagane, sum̃a pa vanua manene ke m̃ena ga e yo tap̃ena lala e yomarava nini narui. Sum̃a pava ke sanene, ana sum̃a kapuru a sum̃a p̃ar ke m̃ena ga mras la nap̃a powo, torokin ke nap̃a kila pan amiu e ke e pogos nap̃a amloge p̃esania, nap̃a apisu kilale sane lemamiena kiena ne Ntewa e ita naga keviu a lelaga pap̃isi. \v 7 \x - \xo 1:7 \xt Kolosi 4:12; Pilimon 1:23\x*Sur la nene Ep̃ap̃ras naga pian amiu e rui, pogos nap̃a naga kus lelemimi imimi lua, ana naga pimi pisawal p̃esan lologena wo nene pan amiu. Naga pe yaru tai nap̃a imimi memiyum̃ae ke lele taaga, a naga masusun yum̃aena wo lala kiena ne Kristo. Imimi mekekaran naga pap̃isi, \v 8 a nanagane, naga p̃asup̃e si pimi pun imimi rui, mla lologena wo tai pan imimi, nap̃a pisayu sanape nap̃a kiamiu malena lala sum̃a pule luen ga e pupia sinesiiena nap̃a Ninuna Wa mla pan amiu. \p \v 9 Komin sur nene, pogos nap̃a imimi lua memloge visena nene kiena Ep̃ap̃ras, memlen wo amiu silaga pimi tol nagane, a mesum̃a mepiun ke tan Ntewa mesape p̃isi na Ninuna Wa la manmaruaena a nakiliaena wo lala van amiu, vena akilia ruru nasinenanena wo punu ga kiena ne Ntewa. \v 10 Ve sanene, p̃isi na yoko akilia ayal mesmesu e mrapa napo nap̃a popon yeririna kiena kieta Sup̃e la ayal ea, a p̃isi na akilia akila nap̃a naga kilia kekaran make kiamiu p̃elaga punu ga. A yoko mras wo lala kilia imi m̃alivi e kiamiu malena lala a e m̃ena ga e kiamiu yum̃aena lala, a p̃isi na kiamiu kiliaena e Ntewa kilia va merorol manenea. \v 11 Imimi lua memlen mesape p̃isi na pupia puriukawaena kiena ne Ntewa sum̃a kila amiu m̃ena ga am̃arera, vena akilia asum̃alar amiu e pog m̃arera, a vena kiamiu sitomiena ve piavi, a akekara ga e pog la ne sanene. \v 12 Ita na monar tevisa potena va Arimata, nap̃a kila ita m̃ena ga temio li nalelagaena wa tap̃ena lala, tekilia tokus lalimana loyum̃a e kiena nasup̃enena na yomerarava nena, \v 13 komin naga p̃urelua ita rui petan m̃areraena na yemalolo, ana naga mlen plan ruru ita tepa e nasup̃enena kiena ne narina nene, nap̃a naga kekaran naga pap̃isi. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Epis 1:7\x*Ore, Ntewa naga p̃erelua ita p̃isi rui, nap̃a piewo ita komin kieta mlamulena viowa lala. \s1 Kristo pe p̃arun yo yau wetelu \q1 \v 15 Narina nene, naga Kristo nene, nap̃a naga pe nono tai nap̃a tekilia tevisuia, naga kiena ne Ntewa nap̃a tap̃atete tevisu naga, \q1 nap̃a naga pe m̃earun make suri la punu ga nap̃a Ntewa sii la. \q1 \v 16 E ga e Kristo nene, Ntewa sii make sur punu ga, \q2 nap̃a ma e peni a e yomarava, \q2 nap̃a tekilia tevisuia a nap̃a tap̃atete tekilia tevisuia, \q1 amio sur la nap̃a apisuar ke yo yau, sa nap̃a p̃arin sup̃e lala, nam̃areraena lala, yerkawa lala, a navisi lala. \q1 Ntewa sii make suria e Kristo, \q1 a Ntewa sii make suria pe kiena ne Kristo. \q1 \v 17 Kristo naga sike pa sumon sur tap̃ena la rui, \q1 a naga mligan ruru make sur la nene, asum̃a amiyum̃ae ruru ga e lelela. \q1 \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Epis 1:22,23\x*Kristo pe purp̃es nen malena kiena nalotena, \q1 a naga pe p̃arin lotena nene, sa nap̃a lotena nene naga pe tasnena. \q1 Naga sumon p̃es yaru la nap̃a amal sina e marena, \q1 ana sanene naga kila sane nanagane naga sike laa metavan make sur tap̃ena lala. \q1 \v 19 Kristo to metavan make sur la sanene, komin nap̃a Ntewa tam̃an kiena naurarena sike e naga, sa nap̃a kiena malena wetelu a kiena nam̃areraena sike ea. \q1 \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Epis 2:16\x*E ke e Kristo nene na wa, Ntewa p̃ar ke sina ga sur nae ma e peni amio yomarava nini awasup̃e ke sina ga vania. \q1 Naga kila yo yau wetelu kilia imi ve mara wo ke sina ga amio naga, nanene e ga e tana ne Kristo nap̃a mlau e laki torovia. \s1 Amiu ave marawo ke sina ga amio Ntewa \p \v 21 Nanua sumo, kam na ape wolawa ga, a asike laa perinan Ntewa, a ape kiena nasinekar ga, komin kiamiu sitomena viowa a kiamiu p̃elaga viowa lala. \v 22 Ana nanagane, nap̃a Kristo pimi pe yaru sane ita, kiena marena kila ita teve mara wo ke sina ga temio Ntewa. Ntewa kila sanene, vena kilia were amiu aimi puna nap̃a ave yar wa kemua lelaga, a ayekiki ruru wo, a nap̃a ve sur viowa re nena tai teke e amiu. \v 23 Ana nanene na kilia ve sanene, visae asum̃alu ga m̃arera ase Kristo, a visae amlelaga ke e naga wa. Popon amiu ve auresun amiun re nap̃a auarar manene lelagaena e navisaarena lala kiena ne Ntewa, monar alelaga sane yoko naga monar la sur punu ga van amiu nap̃a amloge rui e nalologena wo nene, nap̃a yeririna na yomarava la amloge rui, nap̃a inu Pol in na nepe yaru na lologonena. \s1 Pol miyum̃ae m̃arera komin li nalelagaena lala \p \v 24 Nanagane nemloge piowa e tasneu komin amiu, ana in na nekekara ga ea. Nanene naga sa nap̃a nesum̃a nemiyum̃aen sur na loge viowaena make ga e tasneu, nap̃a Kristo naga mliganar inu vena nowaria, sa nap̃a naga p̃ar p̃isi rui, vena neiila p̃egas nen li nalelagaena lala vena asum̃alu m̃arera. \v 25 Ntewa mligan inu vena neimi ve sa yaru na yum̃aena tai na p̃egas nen li nalelagaena lala, a nagane nekilia neiila amiu e yum̃aena nene nap̃a Ntewa mligan e lum̃au, nanene vena nevisawal kiena visena va yeririna lala vena akilia make ga. \v 26 Kiena visena nene sane visena tai nap̃a nakonua konua rui, tapoloun ga e yermarua lala, nap̃a la pe akilia re nenaga, ana nanagane Ntewa kila pimi merarava pan kiena li nalelagaena wa lala. \v 27 Kiena sitomena naga pe na kilaen sanene narui, sane visena nene nap̃a kiena yeririna la nap̃a le Yu lala, la pe amloge kilale re poli, ana p̃isi na naga visawal kana sur nowo ne lala, nap̃a po manene laa, va la nap̃a pe ape le Yu re poli. ?A visen tapolou nene pisa ya? Naga pisa sanini narui, pisape Kristo naga kilia sum̃a e losinemiu lala, a amiu akilia alelaga asape p̃isi na Kristo naga kilia kila amiu akilia asikol Ntewa e kiena malena wo nae ma e peni. \p \v 28 Imimi lua mesum̃a memlologon ke Kristo ne nanene narui pan yeririna lala, mesum̃a mepisa ke pan la mepisape la monar avisuar ruru la, a mesum̃a mepian la ke e manmaruaena lala. A visae lap̃asia nap̃a kiela sitomena lala a kiela lelagaena lala marua ruru wo, la akilia aimi asum̃alu amio imimi lua e marana ne Ntewa. \v 29 Nesum̃a nemiyum̃ae ke m̃arera pap̃isi komin sur ne nanene, ana silaga nesum̃a nemiyum̃ae ke e pupia nam̃areraena nene nap̃a Kristo naga kokonia inu ea. \c 2 \s1 Monar amiu alelaga m̃arera e Kristo \p \v 1 Ee, naga sa nap̃a nepisa ne, nap̃a nesum̃a nemiyum̃ae m̃arera komin amiu, a komin m̃ena ga la nap̃a nae Laotisia a amio m̃ena ga yeririna tap̃ena lala nap̃a la pe apisuli re marau pogos tai poli wa. \v 2 Sineun nesape nekila kiela sitomena sum̃alu m̃arera sum̃a ga, a vena kiela sinesiena lala kilia sikol ruru sinela lala la aimi ave taaga. Sineun manene nesape p̃isi na la atol pupia nakilia wanen suri nene nap̃a sumo na la pe akilia re poli, nap̃a naga Kristo ke narui, ana p̃isi na kiela sitomena lala ve veve lua re sina. \v 3 Naga nene komin nap̃a e Kristo, yeririna lala la akilia alual sur la nap̃a powo na manmaruaena amio na kiliaena kiena ne Ntewa, nap̃a naga p̃arwania sum̃a ga e Kristo. \p \v 4 Nesum̃a nepisa ke visena nene pan amiu, vena tap̃atete yeririna lala akila gola kiki van amiu vano-o aure kiamiu sitomena lala va ve tap̃ena, e kiela visokanena na manmaruaena lala. \v 5 Nepis sanene pan amiu komin nap̃a nesitom manene amiu pap̃isi. Pe sur korena ga nap̃a tasneu sike laa perinan amiu, ana silaga kiau sitomena sike amio amiu. Ana nekekaran manene amiu m̃ena ga, nap̃a nemloge asape amiu na pe asu re ga sanene poli, ana asum̃a amiyum̃ae mesmesu ruruia, a asum̃a apa veraga ap̃asine ke Kristo m̃arera. \s1 Kieta malena monar sum̃alu se Kristo \p \v 6 Komin nap̃a ita tokus Kristo Yesu naga pe kieta Sup̃e rui, silaga monar teyal ga e naga, \v 7 a naga monar ve sa nap̃a p̃eligas nen kieta malena, pona yum̃a na kieta malena monar sum̃alu su metava e naga. Ve sanene, kieta naviawaena e naga kilia imi m̃arera laa sane silaga, sa nap̃a apian ita e p̃isi rui. Ana silaga, monar tevisa luen ga potena vania. \p \v 8 Ana amiu monar avisuar ruruia vena p̃isi na tap̃atete yeririna lala aimi aviar amiu e visena la nap̃a taveve ga namanmaruaena kiena ne yeririna, pona navianena la nap̃a pulen ga nakiliaena na yomarava nini. Visena korena la nene pe navisokanena ga, a la amolue ga kome sitomena marua kiena ne yeririna lala, a la amolue e lepas kiena ne yermare lala amio kimi lala, ana la pe amolue re e Kristo poli. \s1 Kristo naga pe p̃arin sur punu ga \p \v 9 Ntewa naga mligan kiena malena amio kiena nam̃areraena make ga sike e tasnena ne yeririna nene nap̃a Kristo, \v 10 nap̃a naga pe p̃arin sur la punu ga, a naga su metavan nam̃areraena tap̃ena lala. A e p̃elaga m̃a nenaga nene, Ntewa mligan kiena sur tanea lala asike e kiamiu malena lala, amiu nap̃a asike e Kristo. \v 11 Ana komin nap̃a amiu asike e Kristo, naga te plan p̃elaga viowa lala a sitomena viowa lala vetan amiu, sa nap̃a naga kila p̃aviu e amiu, ana pe nepisa re p̃aviu nene nap̃a yaru la asum̃a akila ke poli, nepisa ke p̃aviu tap̃ena tai nap̃a Kristo naga kila, sa nap̃a naga p̃ar plan napiowaena lala e kiamiu malena. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Rom 6:4\x*A pogos nap̃a la akee amiu, naga sa nap̃a Ntewa sin amiu amio Kristo, a naga kila amiu amal m̃ena ga amio Kristo, naga nene komin nap̃a amiu ap̃asine nam̃areraena keviu nene kiena ne Ntewa nap̃a kila Kristo mali sina ga e marena rui. \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Epis 2:1-5\x*Ana amiu la nene, nanua sumo Ntewa pisu amiu sa ga nap̃a kiamiu mlamulena piowa lala kila amiu amare pa rui. Amiu na pe ape p̃aviu re sane le Yu la poli, ana Ntewa pisu amiu sa nap̃a kiamiu malena pe pe p̃aviu re m̃ena ga poli, sa nap̃a kiamiu malena pe pilon ruru re poli wa, a p̃elaga viowa lala sike e amiu wa. Ana nagane, nap̃a asikol amiu amio Kristo, Ntewa mla malena viu pan amiu p̃isi. Ita tetol malena viu nene komin nap̃a Ntewa na piewo ita vanon kieta mlamulena piowa lala, \v 14 \x - \xo 2:14 \xt Epis 2:15\x*a naga miyumu plan kieta lapui la rui. Nanua sumo, lapui la nene la asike e tus nene nap̃a navisaluaena m̃arera kiena ne Ntewa sike ea, nap̃a la apiar ita pap̃isi, ana Ntewa mlalua sur la nene. Amio kana tus ne lala, sa nap̃a sane suar make ga e laki torovia amio Kristo, ana pe lapui re si la nene poli. \v 15 E laki torovia nene, Kristo taulu sur tap̃ena la nap̃a puriula m̃arera, a naga kilaro nena nam̃areraena kiena ne yermare lala, sa nap̃a naga taulu la e pupia mara tai, ana naga kila kiena nasinekar la nene aimi ave sur korena ga e marata ita yeririna lala, vena ve tesitom re si tevisave la ato laa metava. \s1 Kristo naga pe p̃arimiu \p \v 16 \x - \xo 2:16 \xt Rom 14:1-6\x*Visae ve sa nene, amiu na monar ve atam̃an re yaru tai visalup̃ar amiu visave ve akan re suri nene, pona ve amun suri re nene. A amiu na monar ve atam̃an re nap̃a yaru tai m̃areran amiu vena ataveve kiela p̃elaga marua lala e lepas na sur sane legiena wa la na kasa, pona e lepas nen p̃ap̃agena na kupario viu, pona e lepas na legiena na olua. \v 17 Navisaluaena la ne sanene, yeririna lala la apisa vena akilali nap̃a alual mrapa nap̃a mesmesu, ana la sa ga ninun sur ga nap̃a naga pimi p̃arpo re yo poli wa, ana purp̃es nen sur lelaga punu ga, naga Kristo ga. \v 18 Yeririna la p̃asia asum̃a ga nap̃a la asitom ke asape la apo manene taulu amiu, komin nap̃a la apisu sur la moki e kiela m̃eniena lala, ana la asitom ke asape la akilia manene e lepas nen navisi lala. Ana asitom ke asape la apo, akila kiela sitomena lala sike ga tano yo, taulu yeririna tap̃ena lala, ana peraga, la nene la sa ga keriko. La asum̃a apilave ga e kiela visena lala, nap̃a la apisayu manene laa ke sina ga pap̃isi, ana kiela sitomena lala pulen ga vilaveena amio kiela sitomena korena tap̃ena lap̃asia, vano vano-o tol nap̃a la asum̃a amieluar la ke sina ga. Ve sanene, amiu ve atam̃an re si la nene alip̃ere amiu avisave amiu na pe atol re sur nene poli wa nap̃a la asike e p̃isi rui, \v 19 \x - \xo 2:19 \xt Epis 4:16\x*komin nap̃a la nene la amligan Kristo p̃isi rui, la pe apuarar ruru re si naga m̃arera poli sa nap̃a naga pe p̃arila. Ana Kristo naga sum̃a p̃uarar ruru ke ga la nap̃a la sane komp̃as nen tasnena, a naga sum̃a pagan ruru la, sum̃a kawe mesmesun ruru kilamerpu amio kana kowiu lala, ana tasnena naga sum̃a miyum̃ae po a sum̃a kapuru po sa nap̃a Ntewa naga sinenania. \s1 Amiu na atol malena viu e Kristo \p \v 20 Inu nekilia nesape sa nap̃a Kristo naga mare nanua sumo rui, amiu m̃ena ga amare amio naga, kila nap̃a e lepas na p̃elaga viowa, amiu amare e p̃isi rui, a pe pon re si p̃elaga viowa imi tol kiamiu malena poli. A Kristo naga p̃urelua amiu m̃ena ga rui e m̃areraena na sitomena nasumo lala na yomarava nini, amio kiena yermare lala. Sanene narui, sineun nesape neviun tan amiu sanini: ?Sanape asum̃a amialoro ke sa nap̃a amiu ape yaru na yomarava ke ga wa? ?A komin ya ne amiu asum̃a amlogear ke navisaluaena marua la nap̃a apian e sumo, nap̃a la apisa apisape: \v 21 “Amiu ve auarar re sur nene,” pona “Amiu ve amunli re sur nene,” pona “Amiu ve atol re sur nene.” \v 22-23 Ana pe lelaga nap̃a yaru la amloge visena la nene, ana la asitom asape navisaluaena la ne sanene ape manmarua ruru po, ana navisaluaena la nene la amolue ga kome sitomena kiena ne yar lala, la pe ape lelaga re poli e vianena kiena Kristo. La apisayu ga sur na yomarava la nini, sa nap̃a kinanena, pona sur na munena, ana sur la nene tap̃atete iila amiu, a la tap̃atete m̃ena ga akila kare kiamiu malena, komin nap̃a visae olavia pona oyum̃aenia, p̃isi na sur la nene yokorena akokovio. \p Pona yaru la apisirilua visaluaena la nene vena akilali yum̃aena wo lap̃as yo, nap̃a la apisa apisape yaru monar len sanene pona sanene, a pona la apisa apisape yaru monar ligan kiena sitomiena su ga tano sanene pona sanene, a pona la apisa apisape yaru monar kilali nap̃a kawe ruru tasnena sanene pona sanene e sur la nap̃a m̃arera pan naga. \p Ana nevisa van amiu, sane visaluaena la ne sanene, la pe puriula m̃arera re nena poli vena suwoen sitomena viowa lala a p̃elaga viowa la nap̃a sike e los nen yaru. \c 3 \s1 Malena nap̃a mekiki ruru po a pe wa ruru nenaga \p \v 1 Amiu la nene, Ntewa naga pisirlua amiu amal sina ga e marena amio Kristo, ana sanene na monar ap̃ionli ga sur la nap̃a nae ma e peni, e yo nene nap̃a Kristo naga tom̃a tano e lepas nen Ntewa na p̃amarua. \v 2 Amiu na monar asitom̃al ga sur lala nae e yo nene, ve asitom re si sur na yomarava la nini, \v 3 komin nap̃a sane amare e p̃isi rui. Nanagane kiamiu malena viu naga tapolou amio Kristo e Ntewa, \v 4 komin nap̃a Kristo pe purp̃es nen kieta malena nagane, ana suraunia, e pogos nap̃a naga kate e maran yeririna lala, yoko ita m̃ena ga takate temio naga e kiena pupia naurarena. \s1 Kiamiu malena na sumo monar p̃isi \p \v 5 Amiu na monar awe plan punu ga p̃elaga lala na yomarava nini e kiamiu malena lala, sane natap̃aena lau, sur na mawaena lala, nasinenanena viowa lala, nakekaranen mlamulena viowa, a navinavinayaena m̃ena ga. P̃elaga la nene pioyowa ga, a navinavinayaena nene, naga sa nap̃a yaru kila sane sur la nap̃a naga sinenan manene laa pap̃isi apimi sa nap̃a kiena ntewa tap̃ena lala. \v 6 Komin p̃elaga ne la nanene narui, Ntewa sinena mimi pap̃isi, ana kiena nalip̃ereena naga sum̃a pimi ke pan la nap̃a la pe amlogear re naga poli. \v 7 Sumo na, kiamiu malena sa ke nene narui, nap̃a amiu amiyal ke ga e p̃elaga la nene, \v 8 ana nagane, pogos na liganen p̃elaga la nene, pogos na sur la nene ap̃isi e kiamiu malena lala. Ve sanene, amiu tap̃atete sinemiu mimi, a tap̃atete avis kapuru va yaru tap̃ena, a tap̃atete asum̃a ave erau viowa van amiu. P̃isi na tap̃atete avismumun yar tap̃ena, a ve avisa re visena la nap̃a pe kororaki. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Epis 4:22\x*A ve avisa kotalia amiu re m̃ena ga, nanene komin nap̃a amiu na amlalua p̃elaga marua nap̃a apaeme amio naga p̃isi rui, \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Epis 4:24\x*a amiu na amiyen p̃elaga viu tai e amiu, sa nap̃a malena viu tai nap̃a Ntewa naga siia pe kiamiu. A pogos punu ga, Ntewa naga sum̃a kila ke malena nene pimi pe urviu ke sina ga, vena kila amiu akilia ruru kemua naga lelaga, a vena kila amiu aimi laa ve sa nap̃a ave kiena totou. \v 11 Komin sur ne la na nene, ita na ve telip̃ere re si yaru lala, sa nap̃a tevisave lap̃asia ape le Yu, ana lap̃asia ape li na yo tap̃ena ga lala, pona lap̃asia la ape p̃aviu, ana lap̃asia pe ape p̃aviu re poli, pona lap̃asia la ape sup̃e, ana lap̃asia ape li nayum̃aena kiena ne sup̃e ga lala. A ita na ve tevisa re m̃ena ga tevisave yaru lap̃asia la apian ruru la ana akilia suria, a lap̃asia ape yer ura ga, pe akilia re sur tai poli. Ana pupia suri taaga ga nap̃a tekilia tevisuvisu yaru ea, tevisave naga mlelaga e Kristo pona ve lelaga re, komin Kristo naga sike e sur punu ga a e yar punu ga. \s1 Amiu aligan malena viu nene e amiu \p \v 12 \x - \xo 3:12 \xt Epis 4:2\x*Pogaga, sa nap̃a Ntewa naga sinenan manene amiu pap̃isi, ana naga ligan amiu vena ave kiena yeririna wa lala, monar ayen p̃elaga viu nene e amiu sa nap̃a naga sinenania. P̃elaga viu nene naga sa nap̃a sur la nene asike e kiamiu malena, sa nap̃a nasineyeena yaru, nasinewoena, navatanoena, namom̃auena, a namalumena. \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Epis 4:32\x*Amiu na monar ve sinemiu kar amiu re vilaga, a visae amiu yar ve lua, sur tai sike likan lalua nene, p̃isi na monar avieviewo lalua. Ana monar amiu avieviewo amiu, e ke e p̃elaga nene nap̃a kieta Sup̃e naga piewo amiu. \v 14 Ana amio p̃elaga wo tap̃ena la nene nap̃a monar ayenia, monar ayen m̃ena sitomena e amiu, komin sitomena naga kilia sikol ruru p̃elaga wo la nene vena la ayum̃ae ruru ve raaga, vena la aimi ave taaga. \v 15 P̃isi na sum̃are nap̃a Kristo naga mligania naga kilia visuar sinemiu lala, komin nap̃a Ntewa naga piopran amiu vena ave taaga, nap̃a amiu punu ga asikol ruru amiu amio naga e p̃egas tai nap̃a naga pe p̃arunia, vena silaga sum̃are nene kilia su luen ga amio amiu. A silaga avisa potena e sur punu ga. \p \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Epis 5:19,20\x*A visena wo kiena ne Kristo, silaga naga monar imi sa nap̃a mali e sinemiu wetelu, komin nap̃a kiena visena la nene naga po tanea wa. Amiu monar asum̃a avian amiu ea, a amiu ga asum̃a akila ruru amiu ke sina ga e kiena manmaruaena wo lala. A popon asum̃a ayau va Ntewa e sam lala, a yauena wa lala, a e yauena lala na yeluaren Ntewa, ana e pogos nap̃a asum̃a ayau ke sanene, p̃isi na sinemiu la punu ga ulen visaen potena vania. \v 17 Sur punu ga nap̃a amiu akila, a visena punu ga nap̃a avisa, ana monar akila e kia kiena ne Yesu, nap̃a kieta Sup̃e, a pogos punu ga na monar avisa potena kome naga va Ntewa Arimata. \s1 Malena viu kiena yaru lala \p \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Epis 5:22; 1Pit 3:1\x*Amiu sira lala nap̃a atalopa rui, monar avatano e womiu lala, sa nap̃a mesmesun nap̃a sira nap̃a mlelaga naga kila. \p \v 19 \x - \xo 3:19 \xt Epis 5:25; 1Pit 3:7\x*A amiu yerm̃ene la nap̃a atalopa, monar asitom manene womiu lala, a kiamiu p̃elaga lala monar ve melkalka manene re silaga van la. \p \v 20 \x - \xo 3:20 \xt Epis 6:1\x*Amiu sisi lala, monar alogear arimamiu lala amio anemiu lala, komin nap̃a kieta Sup̃e naga kekaran p̃elaga nene pap̃isi. \p \v 21 \x - \xo 3:21 \xt Epis 6:4\x*A amiu arimala lala a anela lala, p̃isi na sinemiu lala ve vilul re va narimiu la silaga, komin nap̃a visae ve sanene, akila kare la, akila kiela sitomiena lala loloru. \s1 Sup̃e lala a kiela yar na yum̃aena lala \p \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Epis 6:5-8\x*Amiu yar punu ga na yum̃aena kiena ne sup̃e lala, silaga monar alogear kiamiu yerkawa la nene. P̃isi na ve akila re sanene e ga e pogos nap̃a la asike amio amiu, vena akilali nap̃a la akekaran amiu, ana silaga monar ayum̃ae nap̃a kiamiu sitomena la ve lelaga make ga, sa nap̃a e yum̃aena nene, asum̃a amlogear ke kieta Sup̃e silaga. \v 23 E yum̃aena ya nap̃a amiu akila, monar akila nap̃a akekarania, sa ke nap̃a asum̃a amiyum̃ae kiena ne Sup̃e, pe kiena yaru re ga la poli. \v 24 Popon asitom̃al sa nap̃a Sup̃e ke nene narui p̃isi na naga la kiena lalimana van amiu, sa nap̃a naga pul amiu, komin yerkawa ruru napo nap̃a ayum̃ae vania, naga Sup̃e Kristo. \v 25 \x - \xo 3:25 \xt Epis 6:9\x*Ana yaru nap̃a sum̃a kila ke pe mesmesu re poli, p̃isi na naga kilia la maran ke sina ga vanon kiena napiowaena nene lala, komin Ntewa pisuveve yum̃aena kiena ne yar la punu ga mesmesu ga. \c 4 \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Epis 6:9\x*Ana yerkawa lala, amiu m̃ena ga monar akila mesmesu ruru wo va yaru lala e kiamiu yum̃aena lala, komin nap̃a amiu m̃ena ga kiamiu Sup̃e tai sike ma e peni nap̃a p̃isi na naga lip̃ere kiamiu p̃elaga lala. \s1 Pol naga pian la \p \v 2 Amiu na monar am̃arera e leniena pogos punu ga, a monar alen nap̃a asitom ruru e sur la nap̃a avisa e leniena, a nap̃a kiamiu sitomena lala naga sum̃a pisa ke potena pan Ntewa. \v 3 Sineun m̃ena ga nesape monar alen wo imimi, vena p̃isi na Ntewa vike kiamimi mrapa mekilia melologon sur wo nene nap̃a sumo na tapolou, nap̃a visena kiena ne Kristo, nap̃a nanagane na nesike e lokap vanonia. \v 4 Awis, sineun nesape alen nap̃a p̃isi na nekilia nevisi wo, vena kila visena la nene merarava, sa nap̃a mesmesun ga nap̃a yoko monar nekila. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Epis 5:16\x*E p̃elaga la nene nap̃a asum̃a akila ke e maran yar la nap̃a la pe amlelaga re e Kristo poli, monar ave manmarua wo vena akilia ataveve kiamiu pulmas lala, vena aurela aimi e Kristo. \v 6 Amiu na monar avis ruru amio la, e ga e visena lala nap̃a nasinewo a kiki, ana la aloge visena la nene aloge wo, a monar akilia mrapa na visatam̃elaena visae aviun naviunena kar ga lala e lepas na kiamiu viawaena. \s1 Pol mligan yaru la lua apa pula \p \v 7-8 Kieta wolai wo nene Tikikas, nap̃a naga sike amio inu, p̃isi na neligan naga la m̃aki nene im̃asu pun amiu vena visawal van amiu visave imimi mesike sanape, vena akilia aloge wo. Nekekaran manene kieta wolai nene pap̃isi, nap̃a pogos punu ga naga m̃areran nap̃a iila inu e yum̃aena kiena ne Sup̃e. \v 9 \x - \xo 4:9 \xt Pilimon 1:10-12\x*A kieta wolai tap̃ena nap̃a erau wo nene Onesim̃as, naga m̃ena ga p̃isi na taveve Tikikas im̃asu pun amiu. Onesim̃as naga nae ga kiamiu yo, a naga m̃ena ga sum̃a mlelaga ke e Kristo. Lalua nene p̃isi na avisawal van amiu, e sur la punu ga nap̃a kakate ke e yo nini. \s1 Visena maro kiena ne Pol pan la \p \v 10-11 Aristakas nap̃a naga sike e lokap amio inu, a M̃ak nene nap̃a naga wenla P̃anap̃as, a Sisas nap̃a apio naga Sastas, la telu nene apisape asitom amiu pap̃isi. M̃ak nene, kana visena pim̃asu tol amiu pa rui, a pisape visae naga imi kome lepas nen yo na pun amiu, monar akekarania vena aure naga sukol amiu. \p E le Israel la nap̃a amlelaga e Kristo p̃isi rui, la ga telu nene amio inu, imimi memiyum̃aen ke yum̃aena nasup̃enena kiena ne Ntewa, a la telu nene la amiila inu keviu pap̃isi rui e pogos m̃arera lala. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Kolosi 1:7; Pilimon 1:23\x*Ep̃ap̃ras nene nap̃a naga m̃ena ga amiu kiamiu yar tai, naga pe yar wo tai na yum̃aena kiena ne Kristo Yesu, a naga m̃ena ga pisa pokolulagi pona pokolemalo pan amiu, pisape silaga naga sum̃a mlenwo amiu ke m̃arera pap̃isi, vena akilia asum̃alu m̃arera, vena amarua ruruia e Kristo sane keyowo, a vena asum̃a am̃arera nap̃a akila ga sur la nap̃a Ntewa sinenania. \v 13 Sineun nesape nevisa mesmesun van amiu, nevisave yar nap̃a Ep̃ap̃ras naga sum̃a miyum̃ae m̃arera manene pap̃isi komin amiu, a komin le Laotisia lala, a le Erapolisi m̃ena ga lala. \v 14 \x - \xo 4:14 a \xt 2Tim 4:11; Pilimon 1:24, \xo b \xt 2Tim 4:10; Pilimon 1:24\x*Kieta erau wo nene, nap̃a Tokta Luk, amio kieta wolai tap̃ena nene Timas, la m̃ena lua asikena a lalua apisa apisape lalua na asum̃a asitom amiu pap̃isi. \p \v 15 Sineun nesape aligan kiau visena van kieta wolai lala a vineta lala nae Laotisia, amio sira nene Nemeva amio p̃egas nen nalelagaena lala nap̃a asum̃a apiora ke e m̃ana yum̃a, avisave in na nesum̃a nesitom la ke pap̃isi. \v 16 Ana yoko pogos nap̃a amiu aulo kiau m̃aki nene p̃isi, awis sineun nesape aligan van le Laotisia lala, vena auloia van p̃egas nen li nalelagaena lala e yo nene, a monar aulo m̃ena ga kiau m̃aki tap̃ena nene nap̃a p̃isi na le Laotisia lala la aligan imi van amiu. \v 17 \x - \xo 4:17 \xt Pilimon 1:2\x*A kiau visena tai naga va Akip̃as, nesape “Ko ovisuar ruru yum̃aena nene nap̃a Sup̃e naga mligan e lumom̃a, monar okila make ruru yum̃aena nene.” \fig Pol pisawal kiena sitomen pan yar tap̃ena siria|alt="Paul Dictates" src="54_2Thes3.17_PaulDictates.tif" size="col" loc="Top right" copy="Gordon Thompson" ref="4:18" \fig* \p \v 18 Ana nanagane, nelalua kilamemego e limana ne yar na sirien m̃aki, ana inu ga Pol, nesiri kiau visena maro nini van amiu e ga e lum̃au, nevisa pokolulagi pona pokolemalo van amiu. Amiu ve sinemiu p̃esan re sen la nap̃a apiar manene inu ke ne, a lemamiena kiena ne Ntewa sike make e amiu. \p Inu, Pol.