\id MRK - Thur \ide UTF-8 \rem Keep BLUE notes for consultant \h Marako \toc3 Marako \toc2 Marako \toc1 Emuth na Bër ï kom Yecu kite na Marako öcöö \mt2 Emuth na Bër ï kom Yecu kite na \mt1 Marako \mt2 öcöö \imt Köp na ut ï buk ka Marako \ip Buk ni Jon Marako ënë öcöö. Obedo buk acël ï kin buke angwën na mïö onu köp ï kom Emuth na Bër ï kom Yecu Kiricito. Buke nökënë ënë Matayo, Luka, ëka Jon. Marako nen calö obedo kï gum më nënö ëka winyo Yecu kï ï Jerucalem cë kï kunön öcakö bedo ngat n'oye. Kinge enwongo nï ën owotho kï Paulo ëka Baranaba ï wothgï më acël (Tic k'Ëkwëna 12:25). Ën thon obedo amïï köny both akwëna Petero pï mwaka na pol (1 Petero 5:13). Enwongo nï ën onwongo köp na pol kï kom köp mërë ï kom Yecu kï ï kom ngö na Petero okobo nïnë. \ip Ï buk ni, Marako mïö köp ï kom kwö ëka tic ka Yecu. Ën oketho cwinye rwök ï kom ngö na Yecu otio nakaka ngö na ën okobo. Ën obedo ka nwönö nï Yecu nyutho tëkö mërë më larö, gönyö ëka cangö jïï. Neno mërë onwongo tye ï kom Yecu na calö atic ëka athïn k'Obanga. Tango mërë, cangö jïï, gönyö jïï na tipo na reco otweogï ëka tëkö mërë më wëkö bal nyutho ën na calö wod k'Obanga. \ip Buk ni cakërë kï köp ï kom tic ka Yecu ï kin lwak, ëka kï köp mërë nï ker k'Obanga dong obino ökö pïny ï lobo. Pol karë Marako tero köp më guro Yecu ï kor yath na calö köp më rïbërë ï kin Obanga kï dhanö. Na lübërë kï köp ka Marako, Yecu onwongo can pï bal onu (nën cura 8:31; 9:31; 10:33-34, 45). Marako onyutho ngö n'ötïmërë na thuth ï cabït më ajiki na bara Yecu öthöö ëka ojiko köp mërë kï cer ëka dök ka Yecu ï wi polo. \c 1 \s Pwony ka Jon Abatica \r (Matayo 3:1-12; Luka 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Man ënë acaki më Emuth na Bër ï kom Yecu Kiricito, Wod k'Obanga.\f + \fr 1:1 \fr*\ft Baibul nökënë ba ketho \ft*\fq Wod k'Obanga.\fq*\f* \v 2 Kite n'ëcöö ködë ï buk k'adwarpïny Icaya: \q1 “Obanga okobo nï, ‘An abino oro aorna ï nyimi, \q2 na bino yübö yoo nini.’ \q1 \v 3 Dwön dhanö mörö tye ka redo ï thim nï, \q2 ‘Yüb unu yoo pï Rwoth, \q2 mïï unu yoo ocung atïr nïnë.’ ” \p \v 4 Aor ni onwongo obedo Jon Abatica. Ën onwongo tye ï thim ëka ötïtö nï jïï myero ebaticagï më nyutho nï gïn dong ongut ökö kï ï kom balgï ëka ölökërë gïnï both Obanga ëk ötïm nïgï kïca. \v 5 Jö na pol më lobo Yudea ëka Jerucalem obino gïnï both Jon. Gïn onwongo tuco balgï ëka Jon baticagï ï kulo Jordan. \v 6 Jon onwongo ruko böng n'ëyübö kï kom yer kïnaga, tweo wang pyërë kï del, camö bonyo ëka mör kic më thim. \v 7 Jon ötïtö both jïï nï, “Ngat mörö ute na tye ka lübö köra, ën pïrë tëk löa ökö. An ba apora më gungo pïny ëka më gönyö thöl wörë. \v 8 An abaticawu kï pii, ëntö ën bino baticawu kï Tipo Naleng.” \s Batica ka Yecu \r (Matayo 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Ï karë nonu Yecu öya kï ï Najaret ï lobo më Galilaya ëka Jon obatica ën ï kulo Jordan. \v 10 Na Yecu pod donyo malö kï ï pii, cücüth ën önënö polo öyabërë ëka Tipo Naleng opye ï kome na cal k'amam. \v 11 Ëka dwön mörö öya kï ï polo na kobo nï, “In ënë Woda më amara, cwinya yom ï komi.” \v 12 Cücüth Tipo Naleng otero Yecu ï thim, \v 13 kanya ën obedo ïë pï nïnö pyer angwën nakun Catan tëmö ën. Leeni na ger onwongo thon ut kunön ëka emalaika obedo gwökö ën. \s Yecu ocwodo ëcïk rëc angwën \r (Matayo 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Ï karë na dong etweo Jon ï buc, Yecu obino yo Galilaya nakun tïtö köp ï kom Emuth na Bër n'öya kï both Obanga. \v 15 Ën okobo nï, “Karë dong örömö, Ker k'Obanga dong cwök. Ngut unu ëka iyee unu Emuth na Bër!” \v 16 Ï nïnö mörö acël na Yecu onwongo tye ka woth ï nget Nam më Galilaya, ën önënö ëcïk rëc arïö, Cimon ëka ömïn mërë Anderiya, bolo gïnï böögï ï pii. \v 17 Yecu okobo bothgï nï, “Bin ïlüb unu köra, ëka an abino mïöwu ïdökö ëmak jïï nakaka rëc.” \v 18 Cücüth gïn öwëkö böögï ëka ölübö gïnï kör Yecu. \v 19 Ï karë na ën öcïdhö anyim na nönök, önënö Yakobo ëka ömïn mërë Jon, ëthïn ka Jebedayo, n'obedo gïnï ï yeya yübö böögï. \v 20 Ëka cücüth Yecu ocwodogï cë öwëkö gïnï apapgï Jebedayo ï yeya kï jö n'onwongo epangogï apanga ëka ölübö gïnï ën. \s Dhanö na tye kï tipo na rac \r (Luka 4:31-37) \p \v 21 Yecu ëka ëlübkörë öcïdhö gïnï yo Kaperanaum, cücüth ï ceng Cabït k'Eyuda ën ödönyö ï cinagoga ëka öcakö pwony. \v 22 Jïï obedo kï ur ï kom pwony mërë, pïën opwonyo na calö ngat n'onwongo ut kï twër, na path kï kite n'epwony cïk pwonyo ködë. \v 23 Cücüth dhanö mörö onwongo tye ï cinagogagï kï tipo na rac ëka öcakö redo nï, \v 24 “Kara ïmïtö ngö kï bothwa, Yecu më Najaret? In ibino më tyekowa ökö? An angeo ngat na in ibedo—ngat na Leng n'Obanga ooro.” \v 25 Ëntö Yecu ocoko nakun kobo nï, “Lïng ökö, ëka donyi ökö kï ï kome!” \v 26 Tipo na rac ömïö ën öryërë ëka oredo rwök cë öya ökö kï ï kome. \v 27 Jö kïbëc obedo gïnï kï ur rwök nakun penyere gïnï kën-gï nï, “Man ngö? Pwony na nyen na ut kï twër! Ën coko naka thon tipo na reco, ëka winyo gïnï ën.” \v 28 Emuth ï kom Yecu ökëth örömö kabedo n'ögürö lobo më Galilaya kïbëc. \s Yecu öcangö jö na pol \r (Matayo 8:14-17; Luka 4:38-41) \p \v 29 Cücüth na Yecu dong öya ökö kï ï cinagoga, öcïdhö gïn kï Yakobo ëka Jon yo pacö ka Cimon ëka Anderiya. \v 30 Marö ka Cimon onwongo obuto pïny, na two lyetho ömakö ëka cücüth gïn okobo köp ï kome both Yecu. \v 31 Ën dong öcïdhö bothe, ömakö cïngë, ëka otingo malö. Two lyetho öya ökö kï ï kome ëka öcakö yübö nïgï cem. \p \v 32 Kothyeno nön na ceng dong dönyö, jïï okelo etwoe kïbëc bothe ëka jö na cene ömakögï. \v 33 Ëka jö kïbëc më pacö nön ögürë gïnï ï dholokek. \v 34 Cë Yecu öcangö jö na pol n'onwongo ut gïnï kï koth twoe na papath, ëka öryëmö cene na pol, ën ba oyeo nï cene më twak pïën gïn onwongo ngeo nga na ën obedo. \s Yecu ötïtö köp ï Galilaya \r (Luka 4:42-44) \p \v 35 Kodiko cön na pïny pod cöl, Yecu öya cë öcïdhö yo kanyalik ëka obedo ï lëga kunön. \v 36 Ëntö Cimon ëka ewodhe öcïdhö gïnï më rangö ën. \v 37 Ï karë na gïn onwongo Yecu, gïn okobo nïnë nï, “Jö kïbëc tye ka rangöni.” \p \v 38 Ëntö Yecu okobo nïgï nï, “Eru ëcïdh unu ï peci nökënë ëk an thon atït nïgï köp. Manön ënë gin n'ömïö an abino.” \v 39 Cë ën owotho ï Galilaya kïbëc nakun tïtö köp ï cinagogagï ëka ryëmö cene. \s Yecu öcangö ëcwö na ut kï two dhöbü \r (Matayo 8:1-4; Luka 5:12-16) \p \v 40 Ëcwö mörö na ut kï two dhöbü obino cë orumo cöngë both Yecu, nakun kwaö ën nï, “Ka ïmïtö, ïtwërö mïöna bedo na leng.” \v 41 Kïca ömakö Yecu cë öryëö cïngë ogudo ëka okobo nïnë nï, “An amïtö, komi dong obed na leng!” \v 42 Cücüth dhöbü orwenyo ökö kï ï kome ëka ëmïö ödökö na leng. \v 43 Cë Yecu ömïö ën öcïdhö nakun cïkö na tëk nï, \v 44 “Kür ikob both ngat mörö ngö n'ötïmërë. Ëntö cïdhï inyuthiri both alamdhök ëka ïmïï tyër pï bedoni na leng na lübërë kï cïk na yam Muca öcïkö pï jö n'ëcangögï kï ï two dhöbü. Man bino bedo caden both jö kïbëc nï in emii ïdökö na leng.” \p \v 45 Ëntö ën öcïdhö ëka örwëö ngö n'ötïmërë both jö kïbëc. Na calö adwogi ka ngö n'ötïmërë, ömïö Yecu ba dökï ödönyö ï pacö na kome nen ëntö obedo yökö kanyalik, cë jïï kï ï kabedo kïbëc ömëdërë gïnï më bino bothe. \c 2 \s Yecu öcangö ngat na kome okwe \r (Matayo 9:1-8; Luka 5:17-26) \p \v 1 Kinge nïnö na nönök, Yecu dökï odwogo ï Kaperanaum, jïï owinyo nï ën odwogo pacö. \v 2 Lwak na pol öcökërë gïnï kanya acël na kabedo ödökö na dïng naka ï dholokek, ëka ën ötïtö köp k'Obanga bothgï. \v 3 Cë cwö angwën obino n'otingo gïnï dhanö na kome okwe bothe. \v 4 Gïn onwongo ba römö tero ëcwö ni both Yecu pïën lwak onwongo opong rwök. Otuco gïnï wi öt kï malö n'opimere kï kanya Yecu onwongo ut ïë. Cë gïn olwao ëcwö na kome okwe n'obuto ï ökëka pïny ï nyim Yecu.\fig Elwao ëcwö na kome okwe|alt="A paralytic is lowered down" src="DN00444b.tif" size="col" copy="Darwin Durnham" ref="Marako 2:4"\fig* \v 5 Ï karë na Yecu önënö yeegï, okobo n'ëcwö na kome okwe nï, “Woda, balni dong ëwëkö ökö.” \p \v 6 Ëntö epwonye mökö më cïk ka Muca onwongo obedo kany nön nakun penyere gïnï kï ï cwinygï kën-gï nï, \v 7 “Pïngö dhanö ni twak nï köman? Ën tye ka yanyö Obanga! Obanga këkën ënë twërö wëkö bal!” \p \v 8 Cücüth Yecu ongeo kï ï cwinye ngö n'onwongo gïn tye ka thamö, ëka openyogï nï, “Pïngö ïthamö unu köp ni kï ï cwinywu? \v 9 Mënë na yot, më kobo both dhanö na kome okwe nï, ‘Balni dong ëwëkö ökö,’ onyo nï, ‘Yaa malö, ïkwany ökëkani, ëka ïcak woth’? \v 10 Ëntö an amïtö inge unu nï, Wod ka Dhanö ut kï twër ï wi lobo më wëkö bal.” Cë Yecu okobo both dhanö na kome okwe nï, \v 11 “An akobo nini, yaa malö, kwany ökëkani ëka ïcïdh yo pacö.” \v 12 Ën öya malö, ökwanyö ökëka mërë ëka odonyo yökö na gïn kïbëc tye ka nënö. Jö kïbëc ouro ëka öpakö gïnï Obanga na kobo gïnï nï, “Wan anaka yam bara ënënö gin mörö na calö man!” \s Yecu ocwodo Lebi \r (Matayo 9:9-13; Luka 5:27-32) \p \v 13 Yecu dökï öcïdhö ï dhö Nam më Galilaya. Lwak na pol obino bothe ëka ën öcakö pwonyogï. \v 14 Na Yecu onwongo tye ï woth, önënö Lebi wod k'Alipayo obedo ï öd cökö ocoro mërë. Yecu okobo nïnë nï, “Lüb köra.” Cë Lebi öya malö ëka ölübö körë. \p \v 15 Na Yecu onwongo ut ï cem ï öt ka Lebi, ëcök ocoro ëka ëbal na pol onwongo tye ï cem kanya acël ködë ëka ëlübkörë. Jö na pol onwongo tye n'ölübö gïnï kör Yecu. \v 16 Ï karë n'epwony cïk ka Muca n'obedo Eparicayo önënö gïnï ën ka cemo k'ëbal ëka ëcök ocoro, gïn openyo ëlübkör Yecu nï, “Pïngö ën cemo k'ëcök ocoro ëka ëbal?” \p \v 17 Ï karë na Yecu owinyo köp ni, ën okobo nïgï nï, “Pathï jö na komgï yot ënë mïtö daktar, ëntö etwoe. An ba abino më cwodo jö na kitegï atïr ëntö ëbal.” \s Peny ï kom rio kec \r (Matayo 9:14-17; Luka 5:33-39) \p \v 18 Ï karë mörö n'onwongo ëlübkör Jon Abatica ëka Eparicayo ut gïnï ï rio kec, jö mökö obino gïnï both Yecu ëka openyo ën nï, “Pïngö ëlübkör Jon Abatica ëka ëlübkör Eparicayo rio gïnï kec, ëntö megi ba rio kec?” \p \v 19 Yecu ögamö nï, “Wele k'anyom twërö rio kec n'anyom tye ködgï kanya acël?” Ba twërö gïnï rio kec n'anyom tye ködgï kanya acël. \v 20 Ëntö karë bino thuno n'ebino kwanyö anyom ökö kï bothgï, cë gïn dong bino rio kec ï nïnö nön. \p \v 21 “Ngat mörö ope na dapö böngü na nyen ï kom böngü n'otii, cë ka ötïmö, böngü na nyen bino yëcö böngü n'otii ökö cë mïö kanya öyëc bedo na thwönë. \v 22 Ëka ngat mörö ope na pïkö köngö ölök na nyen ï ocwe\f + \fr 2:22 \fr*\ft Eyuda pïkö köngö ölök ï ocwe n'ëyübö kï ï kom pyen dyël.\ft*\f* na cön. Ka öpïkö, cë köngö ölök bino yëcö ocwe ökö, köngö ölök bino öny ëka ocwe thon bal ökö. Ëntö köngö ölök na nyen myero ëpïkï ï ocwe na nyen.”\fig Ocwe|alt="Wineskins" src="lb00145c.tif" size="col" copy="Horace Knowlesi" ref="Marako 2:22"\fig* \s Peny ï kom ceng Cabït k'Eyuda \r (Matayo 12:1-18; Luka 6:1-5) \p \v 23 Ï nïnö mörö acël më ceng Cabït k'Eyuda, na Yecu onwongo tye ka wok k'ëlübkörë ï pwodho bël, ëlübkörë öcakö rïdhö with bël. \v 24 Eparicayo okobo both Yecu nï, “Nën, pïngö gïn tye ka türö cïk ï ceng Cabït k'Eyuda?” \p \v 25 Ëka Yecu okobo nïgï nï, “Un ba ïkwanö kï ï Cöc na Leng ngö na Daudi ötïmö ï karë na kec oneko ën ëka ewodhe? \v 26 Ën ödönyö ï öt k'Obanga ï karë na Abiathar onwongo obedo Alamdhök na Dit ëka öcamö ogati n'ëtyërö both Obanga na yam cïk ökwërö nï dhanö mörö kür öcam na path k'ëlamdhök këkën. Ën thon ömïö nökënë both ewodhe.” \p \v 27 Cë Yecu okobo nïgï nï, “Ceng Cabït onwongo ëyübö pï dhanö, pathï dhanö pï ceng Cabït. \v 28 Pï manön Wod ka Dhanö obedo Rwoth, naka thon më ceng Cabït.” \c 3 \s Ëcwö na badë okwe \r (Matayo 12:9-14; Luka 6:6-11) \p \v 1 Ï nïnö mörö acël më ceng Cabït k'Eyuda, Yecu dökï ödönyö ï cinagoga ëka ëcwö na badë okwe onwongo ut kunön. \v 2 Jö mökö onwongo ut gïnï kunön më nënö ka Yecu twërö cangö ëcwö ni ï ceng Cabït ëk enwong gïnï yoo më dotho ën. \v 3 Yecu okobo both ëcwö na badë okwe nï, “Yaa malö ëk icung ï nyim jïï.” \p \v 4 Cë Yecu okobo bothgï nï, “Cïk yeo ï ceng Cabït nï ëtïm gin mörö na bër onyo na rac, ëlar kwö onyo enek ökö?” Ëntö gïn ölïng alïnga. \v 5 Ën önënögï k'akëmö ëka cwinye ocwer pï nwang cwinygï. Yecu okobo n'ëcwö nï, “Ryë badi.” Ën öryëö badë cë öcang ökö. \v 6 Cë Eparicayo odonyo gïnï yökö cücüth më yübö köp kï jö na cwakö Erode kite na myero enek kï Yecu. \s Lwak ölübö Yecu \p \v 7 Yecu k'ëlübkörë öya cë öcïdhö gïnï yo dhö nam, ëka lwak na pol n'öya kï ï lobo Galilaya, Yudea, \v 8 Jerucalem, Idemea, kukïdë më kulo Jordan, ëka kï ï lobo n'örïkö Turo kï Cidon ölübö gïnï körë. Ï karë na lwak na pol owinyo gïnï gin na kïbëc na ën obedo ka tïmö, gïn obino bothe. \v 9 Yecu okobo n'ëlübkörë nï öyüb gïnï yeya nïnë, ëk kür lwak ödïë. \v 10 Ën onwongo öcangö jö na pol ï nïnö nön, cë jö kïbëc na two onwongo dïrë gïnï më gudo ën. \v 11 Ka tipo na reco önënö Yecu, podho gïnï pïny ï nyime ëka kok gïnï nï, “In ibedo Wod k'Obanga.” \v 12 Ëntö Yecu öcïkö tipo na reco nï kür okob gïnï nï ngat mörö nga na ën ebedo. \s Yecu öyërö ëkwëna apar arïö \r (Matayo 10:1-4; Luka 6:12-16) \p \v 13 Kinge manön Yecu öcïdhö ï wi kidi ëka ocwodo jö n'onwongo ën mïtö woth ködgï ëka obino gïnï bothe. \v 14 Ën öyërö jö apar arïö ëka ocwodogï nï ëkwëna ëk owoth ködë kanya acël, ëka eorgï më cïdhö tïtö köp k'Obanga, \v 15 ëka më bedo kï twër më ryëmö cene. \v 16 Man ënë jö apar arïö na ën öyërö: Cimon (na ën öcakö nyïngë nï Petero), \v 17 Yakobo ëka ömïn mërë Jon, awope ka Jebedayo, (ëntö Yecu ömïögï nyïng nï, Boanergi, na tyën köp mërë nï, “Jö na mor kamë köth.”) \v 18 Anderiya, Pilipo, Batulumayo, Matayo, Tomaci, Yakobo wod k'Alipayo, Tadeo, Cimon (dhanö na mïtö löckën) \v 19 ëka Yuda Ikariot n'oketho örörö ï kom Yecu. \s Yecu ëka Belijebul \r (Matayo 12:22-32; Luka 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Cë Yecu ödönyö ï öt ëka lwak na pol obino örïkö ën dökï. Ën ëka ëlübkörë onwongo ba twërö gïnï nwongo caa më cem. \v 21 Ï karë na wede mërë owinyo ngö n'ötïmërë, cë obino gïnï më makö Yecu pïën gïn öthamö nï, “Ën opo ökö.” \p \v 22 Epwony cïk ka Muca mökö öya kï ï Jerucalem na kobo gïnï nï, “Ën ut kï Belijebul, adwong ka cene. Kanya ën nwongo tëkö kï ïë më ryëmö cene.” \p \v 23 Cë Yecu ocwodogï ëka ötwak ködgï kï carolok nï, “Catan twërö ryëmö Catan nïngö? \v 24 Ka ker opokere ïë arïö, ker nön ba twërö cung. \v 25 Ëka ka jö më öt opokere ïë arïö, jö më öt nön ba twërö cung. \v 26 Ëka ka Catan opokere cë ölwënyö ï kome kënë, ën ba twërö cung, ajiki mërë nwongo dong othuno. \v 27 Ngat mörö ope na twërö dönyö ï öt ka ngat na tëk më yakö jami mërë, thwara ka ën öcakö tweno dhanö na tëk ni ökö ëka dong cakö yakö jami kï ï ödë. \v 28 An akobo niwu köp adyer nï, bal kïbëc na dhanö tïmö ëka ayeny n'ëyanyö k'Obanga ërömö tïmö kïca, \v 29 ëntö ngat mörö na yanyö Tipo Naleng ba ebino tïmö nïnë kïca pïën nwongo ötïmö bal na bedo na twal.” \v 30 Yecu okobo nïgï pïën gïn onwongo tye ka kobo nï, “Ën ut kï tipo na rac.” \s Aya ka Yecu ëka utmego mërë \r (Matayo 12:46-50; Luka 8:19-21) \p \v 31 Cë aya ka Yecu ëka utmego mërë obino gïnï. Gïn ocung yökö ëka eoro ngat mörö both Yecu ï öt, ëk obin yökö ötwak ködgï. \v 32 Lwak onwongo obedo nakun ögürö gïnï Yecu ï dyere, cë ekobo nïnë nï, “Ayani ëka utmegoni ocung yökö tye gïnï ka rangöni.” \p \v 33 Yecu ögamö nïgï nï, “Nga ënë obedo ayana ëka utmegona?” \v 34 Cë önënö jö n'obedo pïny n'ögürö ën dyere ëka okobo nï, “Man ënë ayana ëka utmegona. \v 35 Ngat mörö na tïmö ngö n'Obanga mïtö, ënë ömëra, amëra, ëka ayana.” \c 4 \s Carolok ï kom acwö kodhi \r (Matayo 13:1-9; Luka 8:4-8) \p \v 1 Yecu dökï öcakö pwony ï dhö Nam më Galilaya. Lwak na pol rwök öcökërë bothe, cë ën öïdhö ï yeya ëka obedo ïë nakun jïï kïbëc odong ï dhö nam. \v 2 Yecu opwonyogï kï köp na pol kï carolok nï: \p \v 3 “Winy unu! Apur mörö öcïdhö më cwöönö kodhi mërë. \v 4 Ï karë na ën tye ka cwöönö kodhi, kodhi mökö ökïr ï dye yoo, ëka wïny ödëdëpö ökö. \v 5 Kodhi nökënë ökïr kanya obedo kitekite na ngöm nönök ïë. Kodhi ni otuu pïöpïö pïën ngöm onwongo rëp. \v 6 Ëntö ï karë na ceng öryëny öwangögï rwök, oner gïnï ökö pïën oriigï ba ödönyö na thuth. \v 7 Kodhi nökënë opodho ï kin okudhi. Okudhi ödöngö ëka ödïögï cë ba önyakö nyige. \v 8 Kodhi nökënë opodho ï ngöm na bër ödöngö ëka nyige önyak, mökö pyer adek, mökö pyer abicël ëka mökö mia acël.” \v 9 Cë Yecu okobo nï, “Ngat na tye kï ithe më winyo, myero owiny.” \s Pwony ï kom carolok \r (Matayo 13:10-17; Luka 8:9-10) \p \v 10 Ï karë na Yecu onwongo tye kënë k'ëlübkörë apar arïö ëka jö nökënë, gïn openyo ën tyën carolok. \v 11 Ëka ën okobo nïgï nï, “Müng më ker k'Obanga ëmïöwu. Ëntö both jö nökënë an atwak ködgï kï carolok, \v 12 ëk, \q1 “‘Ka gïn önënö, önën gïnï \q2 ëntö ba bino gïnï nïang. \q1 Ka gïn owinyo, owiny gïnï \q2 ëntö gïn ba bino nïang ïë. \q1 Pïën ka gïn ötïmö, gïn bino lökërë both Obanga, \q2 ëka ën bino tïmö nïgï kïca.’” \s Yecu ögönyö carolok k'acwö kodhi \r (Matayo 13:18-23; Luka 8:11-15) \p \v 13 Cë Yecu openyogï nï, “Un ba ïnïang ï tyën carolok ni? Un ibino nïang ï carolok nökënë kïbëc nïngö? \v 14 Apur cwö kodhi na ënë köp k'Obanga. \v 15 Kodhi n'opodho ï yoo ocung pï jö na winyo köp k'Obanga, cë cücüth Catan bino kwanyö köp na gïn owinyo ökö. \v 16 Kodhi n'opodho kanya obedo kitekite, ocung pï jö na winyo köp k'Obanga ëka cücüth gamö gïnï kï yom cwiny. \v 17 Ëntö kit na ba ut gïnï k'orii n'ödönyö na thuth, ba bedo gïnï ape. Podho gïnï ökö cücüth ka tye gïnï kï pëkö onyo ka eketho ayela ï komgï pï yee köp k'Obanga. \v 18 Kodhi nökënë n'opodho ï kin okudhi ocung pï jö na winyo köp k'Obanga, \v 19 ëntö par më kwö më lobo ni, marö lönyö, ëka miti më jami kïbëc bino cë dïö köp k'Obanga ökö ëka ba nyak gïnï. \v 20 Ëntö kodhi n'opodho ï ngöm na bër cung pï jö na winyo ëka gamö köp k'Obanga. Gïn nyakö nyig-gï pyer adek, mökö pyer abicël onyo mia acël.” \s Carolok ï kom tara \r (Luka 8:16-18) \p \v 21 Yecu okobo both lwak nï, “Ngat mörö ute na cwïnyü tara cë ketho ï thë adïta onyo ï thë ëtana ëka ba ketho ï ka cibo tara? \v 22 Pïën ba tye gin mörö n'ökanërë na ba ebino ngeeno, ëka müng mörö ope na ba ebino kelo kanyalër. \v 23 Ka ngat mörö tye kï ithe më winyo, myero ën owiny.” \p \v 24 Yecu thon okobo nïgï nï, “Gwökërë unu kï kom gin nï winyo unu. Gin na un ipimo ködë, ënë thon ebino pimo niwu ködë, ëka dökï ebino mëdö niwu. \v 25 Jö na tye kï gin mörö ebino mëdö nïgï, ëka jö n'ope kï gin mörö ebino kwanyö naka thon gin mörö na tïdï na gïn tye ködë ökö.” \s Carolok ï kom tuu ka kodhi \p \v 26 Yecu ömëdërë më kobo nï, “Ker k'Obanga cal k'apur n'öcwö kodhi ï ngöm. \v 27 Kiceng ëka kiwor, na ën önïnö onyo neno, nyig kodhi tuu ëka döngö, ëntö ën ba nïang kit na nwongo ötïmërë ködë. \v 28 Ngöm mïö nyig kodhi tuu ëka nyakö nyige kënë, më acël pote cakö donyo, cë wie yübërë, ëka ajiki mërë nyige cëk. \v 29 Ï karë na nyige öcëk, apur cakö bino ëka kaö kï pala, pïën karë më kac nwongo örömö.” \s Carolok ï kom nyig kodhi karadali \r (Matayo 13:31-32,34; Luka 13:18-19) \p \v 30 Yecu dökï openyo nï, “Ngö na onu ebino poro kï Ker k'Obanga onyo carolok mënë na onu myero etii ködë? \v 31 Cal kï nyig kodhi karadali na ënë tïdï rwök kï kin kodhi n'ëpïdhö ï ngöm. \v 32 Ëntö ka ëpïdhö, döngö na thwönë rwök na löö kodhi nökënë kïbëc n'ëpïdhö ï pwodho. Jangë döngö na boco, ëka wïny na ngwëcö kï malö twërö gërö udigï cë yweo ï tipo mërë.” \p \v 33 Yecu ötïtö köp mërë both lwak nakun tio kï carolok, okobo nïgï kite na gïn twërö nïang ködë. \v 34 Ën ba okobo gin mörö bothgï na ba otio kï carolok, ëntö ka ën ut kënë k'ëlübkörë, ën gönyö nïgï jami kïbëc. \s Yecu öjükö yamö \r (Matayo 8:23-27; Luka 8:22-25) \p \v 35 Ï nïnö nön na pïny dong cido, Yecu okobo both ëlübkörë nï, “Eru engolu nam yo löka nam tung ca.” \v 36 Cë gïn otero Yecu ï yeya ëka öcakö gïnï wëkö lwak ï ngeegï. Yeya nökënë thon onwongo tye kanya acël ködë. \v 37 Ëka yamö na ger obino ï nam. Pii na tingere malö öcakö dönyö ï yeya, ëka yeya öcakö pong kï pii. \p \v 38 Ï caa nön, Yecu onwongo tye ka nïnö ï ngee yeya n'otheno wie k'athen wic. Ëlübkörë ocoo ën ëk öya malö, na redo gïnï nï, “Apwony, in ba ïparö nï wan ëcwök lüny ökö ï pii?” \p \v 39 Yecu öya malö ëka ocoko yamö cë okobo nï pii na tingere malö nï, “Lïng ökö! Cung moth!” Cücüth yamö ocung ökö, ëka jami kïbëc ölïng moth. \v 40 Cë Yecu openyo ëlübkörë nï, “Pïngö un ilwor? Un ba itye kï yee?” \v 41 Ëlübkör Yecu onwongo ödökö gïnï na lwor ökö. Cë öcakö penyere gïnï kën-gï nï, “Ëcwö ni ënë nga, na naka thon yamö ëka pii na tingere malö winyo?” \c 5 \s Yecu öcangö dhanö na tye kï tipo na rac \r (Matayo 8:28-34; Luka 8:26-39) \p \v 1 Cë Yecu ëka ëlübkörë öngölö Nam më Galilaya ëka othuno gïnï yo löka nam më lobo Gereca. \v 2 Ï karë na Yecu donyo yökö kï ï yeya, dhanö mörö na tye kï tipo na rac öya kï ï wi lyene më romo ködë. \v 3 Dhanö ni onwongo bedo ï kin lyene ëka ngat mörö onwongo ope na twërö tweno ën kadï kï jëgëlë. \v 4 Pol karë etweo tyënë kï cïngë ëntö caa kïbëc ën codo jëgëlë ëka türö nywenyo ökö kï ï tyënë. Ngat mörö onwongo ope na tëk na twërö löönö ën. \v 5 Karë kïbëc kiceng ëka kiwor ën bedo ï kin lyene ëka ï wi kite nakun kok, ëka ngöngölö kome kënë kï kite. \p \v 6 Ï karë na ën önënö Yecu kï kanya bobor, örïngö bothe cë orumo cöngë ï nyime. \v 7 Ën öcakö redo rwök nï, “Yecu, Wod k'Obanga na Malö Rwök, ngö na in ïmïtö kï botha? Kwongiri ï nyim Obanga nï ba ibino pwodona!” \v 8 Pïën Yecu onwongo okobo nïnë nï, “Yaa ökö kï kom ëcwö ni, in tipo na rac!” \p \v 9 Cë Yecu openyo tipo na rac nï, “Nyingi nga?” \p Ën ögamö nï, “Nyïngwa Lejon, pïën wan etye na pol ï dhanö ni.” \v 10 Tipo na reco dök ökwaö Yecu rwök ëk kür öryëmgï ökö kï ï lobo nön. \p \v 11 Öthïpan pün onwongo tye ka cem ï bad kidi. \v 12 Cë tipo na reco ökwaö gïnï Yecu nï, “Or-wa ï pün, ëk ëdöny ï ïgï.” \p \v 13 Cë Yecu oyeo nïgï, ëka tipo na reco odonyo ëka ödönyö gïnï ï pün. Öthïpan pün onwongo tye na römö elip arïö. Pün öngwëcö gïnï kï ï bad kidi yo ï nam cë pii ömwönyögï ökö. \p \v 14 Ëkwath n'onwongo kwaö gïnï pün öngwëcö gïnï ökö ëka örwëö gïnï emuth ï pacö na cwök ëka kï lobo n'ögürö kany nön. Jïï öbünyö cïdhö më nënö ngö n'ötïmërë. \v 15 Ï karë na lwak obino both Yecu, gïn önënö dhanö n'onwongo tipo na reco opong ï kome, obedo pïny kunön n'oruko böng mërë ëka wie tye na bër, cë lworo ömakögï kïbëc. \v 16 Ëka jö n'önënö ngö n'ötïmërë, okobo gïnï both jö nökënë köp ï kom dhanö na tipo na reco opong ï kome, ëka ï kom pün. \v 17 Cë lwak öcakö kwaö Yecu ëk öya ökö kï ï lobogï. \p \v 18 Na Yecu dong tye ka dönyö ï yeya, dhanö n'onwongo tipo na reco tye ï kome, ökwaö ën nï ëk ewoth ködë. \v 19 Ëntö Yecu ba oyeo. Okobo nïnë nï, “Cïdh yo pacö ëka both jö na megi cë ikob nïgï jami kïbëc na Rwoth Obanga ötïmö ëka kit na ën ötïmö nini kïca ködë.” \v 20 Ën öcïdhö cë öcakö kobo ngö na Yecu ötïmö ï kome ï Dekapoli\f + \fr 5:20 \fr*\fk Dekapoli \fk*\ft Gönyö nï peci apar.\ft*\f* ëka jö kïbëc n'owinyo ngö na ën okobo, obedo gïnï kï ur rwök. \s Nyaka Yairo ëka dhakö n'ogudo böngü ka Yecu \r (Matayo 9:18-26; Luka 8:40-56) \p \v 21 Ï karë na Yecu dökï öngölö nam kï yeya yo löka nam tung ca, lwak na pol öcökërë bothe nakun ën onwongo tye ï nget nam. \v 22 Cë atëla mörö acël më cinagoga, na nyïngë Yairo obino. Ï karë na ën önënö Yecu, orumo cöngë pïny, \v 23 ëka odweko ën nï, “Nyara na tïdï dong tye ka thöö athöa. Öma! Bin iketh cingi ï kome, ëk öcang cë ökwö.” \v 24 Yecu owotho kanya acël kï Yairo. Lwak na pol ölübö ën nakun ëdïö ën. \p \v 25 Dhakö mörö onwongo tye na remo obedo cwer kï ï kome pï mwaka apar arïö na ba cok. \v 26 Ën ölïmö can na thwönë, ëka öbalö lïm mërë kïbëc n'onwongo ën ut ködë më cülö daktae na pol. Ëntö two mërë ömëdërë amëda na ba öcang. \v 27 Ï karë na ën owinyo köp ï kom Yecu, obino kï kungee nakun wok kï kin jïï ëka ogudo böngü ka Yecu, \v 28 pïën ën onwongo öthamö pïrë kënë nï, “Ka atwërö gudo böngü mërë këkën, an abino cang.” \v 29 Cücüth remo na cwer ocung ökö, ëka ongeo kï ï kome nï ën ëcang ökö kï kom can mërë. \p \v 30 Ï caa nonu cücüth, Yecu ongeo nï tëkö öya kï ï kome. Ën ölökërë both lwak cë openyo nï, “Nga n'ogudo böngüna?” \p \v 31 Ëlübkörë okobo nïnë nï, “In ïnënö lwak tye ka dïöni ëka dökï ipenyo nï nga n'ogudi?” \p \v 32 Ëntö Yecu ölökërë më nënö nga n'ogude. \v 33 Cë dhakö ongeo ngö n'ötïmërë ï kome, obino na kome myël kï lworo ëka orumo cöngë ï nyim Yecu cë ën okobo köp n'adyer kïbëc bothe. \v 34 Yecu okobo both dhakö nï, “Nyara, yeeni ömïö ïdökö na bër. Cïdh kï kuc ëka ïcang ökö kï kom twoni.” \p \v 35 Na Yecu onwongo pod twak ködë, cwö mörö obino kï ï pacö ka Yairo, atëla më cinagoga. Gïn okobo nïnë nï, “Nyari dong öthöö ökö. Kür dökï iyel apwony.” \v 36 Ëntö Yecu onwongo owinyo ngö na gïn tye ka kobo ëka okobo both Yairo nï, “Kür ibed kï lworo. Bed kï yee këkën.” \v 37 Cë Yecu ba oyeo nï ngat mörö më lübö körë na path kï Petero, Yakobo ëka Jon (ömïn Yakobo). \v 38 Ï karë na gïn obino ï pacö k'atëla më cinagoga, Yecu önënö jïï na tye ka wöö kï koko. \v 39 Ën ödönyö ï öt ëka okobo nïgï nï, “Pïngö ïwöö unu kï koko nï köman? Athïn ba öthöö, ëntö önïnö anïna.” \p \v 40 Lwak önyërö Yecu. Ëntö ën öryëmögï kïbëc yökö ëka ödönyö k'apap k'athïn, aya k'athïn ëka ëlübkörë adek ï öt kanya anyaka nön onwongo obuto ïë. \v 41 Yecu ömakö cïngë cë okobo nïnë nï, “Talitha kumi,” na gönyö nï, “Athïn anyaka, yaa malö!” \v 42 Ëka cücüth anyaka öya malö ëka öcakö woth (ën onwongo tye kï mwaka apar arïö), cë jïï obedo kï thwön ur rwök. \v 43 Yecu öcïkögï rwök nï kür ömïï gïnï ngat mörö onge ngö n'ötïmërë ëka okobo nïgï më mïö nyakö nön gin mörö ëk öcam. \c 6 \s Ëkwërö Yecu kï ï Najaret \r (Matayo 13:53-58; Luka 4:16-30) \p \v 1 Yecu öya ökö kï kunön, ödök yo lobo thurgï ëka ëlübkörë ölübö ën. \v 2 Ï ceng Cabït k'Eyuda, ën öcakö pwony ï cinagoga. Jö na pol n'owinyo pwony mërë ouro gïnï ëka openyo gïnï nï, “Ëcwö ni onwongo ryëkö ni kïbëc kï kwene? Kit ryëkö mënë n'ëmïö ën? Ën tio tango nïngö? \v 3 Man pathï apaa bao, wod ka Maria ëka ömïn Yakobo, Yoce, Yuda, ëka Cimon. Amego mërë ba kwö ï kin onu kany?” Cë gïn ökwërö yee ï kome. \p \v 4 Cë Yecu okobo nïgï nï, “Adwarpïny ëwörö ï kabedo kïbëc na path kï ï lobo më pacö mërë ëka ï kin wede mërë kï jö më dyekalgï.” \v 5 Yecu onwongo ba twërö tio tango mörö kunön, na path kï ketho cïngë ï wi etwoe mörö na nönök ëka öcangögï. \v 6 Ën obedo kï ur rwök pïën gïn ope kï yee. \s Yecu ooro ëlübkörë apar arïö \r (Matayo 10:5-15; Luka 9:1-6) \p Cë Yecu owotho ï pacö kï pacö, nakun pwonyo jïï. \v 7 Ën ocwodo ëlübkörë apar arïö kanya acël ëka öcakö orogï k'arïö arïö nakun mïögï twër ï kom tipo na reco. \v 8 Yecu okobo nïgï nï kür owoth gïnï kï gin mörö ï wothgï na path kï lüth ögölë. Kür ömak gïnï cem, ocwe ëka cïlïng ï jëba. \v 9 Ën oyeo nïgï më ruko wör, ëntö kür ömak gïnï böngü më alöka. \v 10 Ën okobo nïgï nï, “Ka ïdönyö unu ï öt mörö, bed unu kany nön naka ka ibino yaa unu kï kany nön. \v 11 Ëntö ka ba ëgamöwu ï kabedo mörö onyo ewinyowu, ka ïya unu, tëng unu apua më tyënwu\f + \fr 6:11 \fr*\fk Tëng unu apua më tyënwu \fk*\ft nyutho nï Obanga ökwërö jö më pacö nön, pïën gïn ökwërö winyo köp k'ëkwëna.\ft*\f* ëk obed caden bothgï.” \v 12 Cë ëlübkör Yecu öcakö cïdhö gïnï, nakun tïtö gïnï nï jïï myero ongut gïnï kï kom balgï. \v 13 Gïn öryëmö cene na pol ëka ewiro etwoe na pol kï möö cë ëcangögï. \s Thöö ka Jon Abatica \r (Matayo 14:1-12; Luka 9:7-9) \p \v 14 Rwoth Erode\f + \fr 6:14 \fr*\ft Rwoth ni onwongo obedo Erode Antipa.\ft*\f* owinyo köp ï kom Yecu pïën jö kïbëc onwongo twakö köp ï kome. Jö mökö onwongo kobo nï, “Man myero obed Jon Abatica n'ocer kï ï lyël. Manön ënë ömïö ën tye ka tio koth tango ni.” \p \v 15 Jö nökënë okobo nï, “Ën obedo adwarpïny Eliya.” \p Jö nökënë kobo nï, “Ën obedo adwarpïny na cal k'edwarpïny mörö na cön.” \p \v 16 Ëntö ï karë n'Erode owinyo köp ï kom Yecu, okobo nï, “Man myero obed Jon! Ëcwö na an anguno ngute ënë dökï ocer ökö.” \v 17 Erode onwongo ooro acikari më makö Jon ëka ketho ën ï buc pï Kerodia, dhakö k'ömïn mërë Pilipo, pïën Erode onwongo ökwanyö Kerodia më bedo dhakö mërë. \v 18 Jon obedo ka kobo n'Erode nï, “Cïk ka Muca ba yeo nï ïkwany dhakö k'omeru ïlök ödök megi.” \v 19 Kerodia obedo kï cwer cwiny ï kom Jon ëka ömïtö më neko ën. Ëntö ba ötwërö, \v 20 pïën Erode onwongo lworo Jon ëka ngeo nï ën onwongo obedo dhanö na bër ëka ëcwö na leng, cë ën ögwökö Jon na bër. Ën onwongo marö winyo twak ka Jon kadï bed wie orubere, caa kïbëc ën mïtö nï ewiny köp ka Jon. \p \v 21 Kerodia onwongo karë na bër ï nïnö n'Erode öyübö karama më po pï nïnö n'ënywölë ködë. Ën ocwodo edite mërë, ëtëla wi lwëny ëka edite më Galilaya. \v 22 Ï karë na nyaka Kerodia obino ëka ömyël, ën oyomo cwiny Erode ëka wele mërë. Erode okobo both nyakö nï, “Penya gin mörö këkën na in ïmïtö. An abino mïöni.” \v 23 Ëka ën okwongere bothe nï, “An abino mïöni gin mörö këkën na in ibino penyo kï botha, naka thon nucu më kerna!” \p \v 24 Anyaka ni öcïdhö both aya mërë cë okobo nïnë nï, “Ngö na myero apeny?” \p Aya mërë okobo nïnë nï, “Peny wi Jon Abatica!” \p \v 25 Anyaka ni öbünyö woth pïöpïö ödök cen both Erode ëka okobo nïnë nï, “Amïtö ïmïa wi Jon Abatica ï canïa kany ï caa ni!” \p \v 26 Cë rwoth Erode obedo kï kumo rwök ëntö pï kwong na ën okwongo ï nyim wele mërë, ömïö ën ba twërö kwërö na nyaka ni. \v 27 Cücüth rwoth ooro acikari na kürö pïny ï buc më cïdhö nguno ngut Jon ëka okel nïnë wie. Acikari öcïdhö ï buc cë onguno wi Jon \v 28 oketho ï canïa, ëka okelo ömïö both nyakö ni. Nyakö ni dong otero both aya mërë. \v 29 Ï karë n'ëlübkör Jon owinyo gïnï ngö n'ötïmërë, obino gïnï cë ökwanyö gïnï kome ëka ëcïdhö eiko ï bur lyël. \s Yecu öpïdhö jö elip abic \r (Matayo 14:13-21; Luka 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 30 Ï karë n'ëkwëna odwogo gïnï both Yecu, gïn okobo nïnë gin na kïbëc na gïn ötïmö ëka opwonyo. \v 31 Cë Yecu okobo nïgï nï, “Eru ecidhu yo kanya jïï ope ïë ëk eywe na nönök.” Ën okobo nï köman pïën jïï onwongo tye na pol na bino ëka cïdhö gïnï. Yecu ëka ëkwëna mërë ba obedo gïnï kï caa mörö më cem thon. \p \v 32 Cë gïn dong ödönyö ï yeya ëka öcïdhö yo kanya jïï ope ïë. \v 33 Ëntö jö na pol n'önënögï ka cïdhö, ongeogï ëka öngwëcö gïnï kï tyën-gï kï kin peci cë öcakö thuno gïnï anyim nïgï. \v 34 Ï karë na Yecu donyo yökö kï ï yeya, ën önënö lwak jïï na pol ëka kïca ömakö ën ï komgï, pïën gïn onwongo cal kï rom n'akwathgï ope. Cë öcakö pwonyogï kï köp na pol. \p \v 35 Na pïny dong cwök yutho, ëlübkör Yecu obino bothe ëka okobo gïnï nï, “Kany obedo kanyalik, ëka pïny thon tye ka cido. \v 36 Kob nï lwak ëk öcïdh gïnï kanya jö mökö kwö gïnï ïë ëka ï kin peci na cwök ëk öwïl gïnï cem mörö më acama.” \p \v 37 Ëntö Yecu ögamö nï, “Miwugï gin mörö më acama.” \p Gïn openyo Yecu nï, “In ïmïtö nï wan ëcïdh ëk etii kï \w denario\w* mïa arïö më wïlö ogati më pïdhögï?” \p \v 38 Cë Yecu openyogï nï, “Ogati adi na un iut ködë? Cïdh ïnën unu.” \p Gïn odwogo ëka okobo gïnï nï, “Wan eut k'ogati abic ëka rëc arïö.” \p \v 39 Cë Yecu okobo n'ëlübkörë ëk ömïï jïï obed gïnï pïny ï gurup ï lum na mar. \v 40 Jïï obedo pïny ï gurup më mia acëlacël ëka pyer abicabic. \v 41 Yecu ökwanyö ogati abic ëka rëc arïö, önënö malö ï polo, ëka ölëgö gum. Cë opoko ï ogati ëka ömïö both ëlübkörë ëk opok gïnï both jïï. Ën thon opoko rëc arïö ï kin-gï kïbëc. \v 42 Gïn kïbëc ocemo ëka oyeng gïnï. \v 43 Ëka kinge, ëlübkör Yecu öcökö gïnï ngïny ogati ëka rëc n'odong pong aditi apar arïö. \v 44 Wel cwö n'öcamö gïnï ogati onwongo tye elip abic. \s Yecu owotho ï wi pii \r (Matayo 14:22-33; Jon 6:15-21) \p \v 45 Cücüth kinge man, Yecu okobo n'ëlübkörë ëk ödöny gïnï ï yeya ëk öcïdh gïnï anyim yo löka Bethecaida, nakun ën kobo both jïï ëk ödök gïnï pacö. \v 46 Kinge na dong omotho jïï, ën öcïdhö ï lëga ï wi kidi. \p \v 47 Kothyeno na pïny dong ocido, ëlübkör Yecu onwongo ut gïnï ï yeya ï dyere nam. Yecu onwongo odong kënë ï ngöm. \v 48 Ën önënö nï ëlübkörë onwongo tye gïnï ï thwön can, na yelere gïnï më mïö yeya cïdhö anyim pïën yamö onwongo tye ka yelogï. Na caa abungwën më kodiko dong römö, Yecu obino bothgï nakun tye ka woth ï wi pii. Ën öthëna më poth kalögï, \v 49 ëntö ï karë na gïn önënö Yecu nakun tye ka woth ï wi pii kï tyënë, gïn okok rwök kï lworo n'öthamö gïnï nï ködë ën obedo jwök. \v 50 Gïn kïbëc onwongo komgï öthöö ökö ï caa na gïn önënö Yecu. \p Ëntö Yecu ötwak ködgï cücüth nakun kobo nïgï nï, “Kür ibed unu kï lworo, bed unu na cwinywu tëk! An ënön!” \v 51 Cë Yecu öïdhö ï yeya bothgï, ëka yamö ocung. Gïn kïbëc ouro gïnï rwök, \v 52 pïën gïn onwongo bara önïang ï kom tango më ogati. Cwinygï onwongo nwang rwök më nïang. \s Yecu öcangö jö na two ï Genecaret \r (Matayo 14:34-36) \p \v 53 Kinge na dong öngölö gïnï nam, Yecu ëka ëlübkörë ocung gïnï ï löka nam ï Genecaret ëka öywaö gïnï yeya ï lak nam. \v 54 Ï karë na gïn odonyo yökö kï ï yeya, cücüth jïï öcakö ngeno ën, \v 55 cë örïngö gïnï ï kabedo kïbëc, na tingo gïnï jö na two k'ökëka yo kanya gïn onwongo owinyo nï Yecu ut ïë. \v 56 Kanya kïbëc na ën cïdhö yo ïë, ï kin peci, peci na döngö, onyo ï nget lobo, gïn okelo etwoe yo cuk. Gïn ökwaö ën ëk ömïï etwoe ogud lak böngü mërë, ëka jö kïbëc n'ogudo ebino ëcangögï ökö. \c 7 \s Kite më thëkwarö k'edong \r (Matayo 15:1-19) \p \v 1 Ï nïnö mörö acël, Eparicayo mökö ëka epwony Cïk ka Muca n'öya gïnï kï ï Jerucalem, obino ëka öcökërë gïnï both Yecu. \v 2 Cë önënö gïnï ëlübkörë mökö na ba lübö cïk më kwer më lwökö cïng jö na bara ecemo. \v 3 Eparicayo ëka Eyuda kïbëc ba cemo na bara ölwökö gïnï cïng-gï kite na cïk më thëkwarö k'edong mïtö ködë. \v 4 Ëka ka gïn odwogo kï ï cuk, ba cemo gïnï na bara ölwökö cïng-gï. Gïn thon lübö cïk më thëkwarö nökënë na pol na calö lwökö ekopo, aguli, ëka k'aguli më mola. \p \v 5 Eparicayo ëka epwony cïk openyo gïnï Yecu nï, “Pïngö ëlübkori ba lübö gïnï cïk më kwer më thëkwarö k'edong ëntö cemo gïnï kï cïng-gï na ba ëlwökö?” \p \v 6 Yecu ögamö nï, “Un etwodo! Adwarpïny Icaya onwongo odwaro köp n'atïr ï komwu kite n'ëcöö ködë nï, \q1 “‘Rok ni wöra gïnï kï del dhögï, \q2 ëntö cwinygï bor köda. \q1 \v 7 Wöra gïnï nono, \q2 pwony na gïn pwonyo obedo cïk ka dhanö.’ \m \v 8 Un ïkwërö lübö cïk k'Obanga ëka ïlübö unu kite ka dhanö.” \p \v 9 Cë Yecu okobo bothgï nï, “Itye unu kï yodhi na bër më kwërö cïk k'Obanga, ëk ïlüb unu kite më thëkwarö na mewu. \v 10 Muca yam okobo nï, ‘Wör apapni ëka ayani,’ ëka nï, ‘Ka ngat mörö öyanyö apap mërë onyo aya mërë, myero enek ökö.’ \v 11 Ëntö un ikobo nï ka dhanö mörö okobo n'apap mërë onyo aya mërë nï, ‘Gin n'onwongo myero akonyi ködë ënë lïm më Korban’ (na tyën köp mërë ënë nï gin n'ëmïö ökö both Obanga), \v 12 cë ën kür dökï ömïï lïm mörö më könyö apap mërë onyo aya mërë. \v 13 Ï kit yoo ni, un ïkwërö köp k'Obanga ëka ïlübö unu kite më thëkwaröwu. Ëka ïtïmö unu jami na pol na cal kï manön.” \s Gin na balö dhanö \r (Matayo 15:10-20) \p \v 14 Cë Yecu ocwodo lwak bothe dökï ëka okobo nïgï nï, “Un kïbëc winy unu köpna ëka ïnïang unu ïë. \v 15 Gin mörö ope na yaa kï yökö na dönyö ï dhanö na twërö balö ën, ëntö gin na yaa kï ï dhanö na donyo yökö ënë balö ën. \v 16 Ngat na tye kï ithe më winyo myero ën owiny.”\f + \fr 7:16 \fr*\ft Baibul nökënë ba oketho tyeng ni.\ft*\f* \p \v 17 Ï karë na Yecu öwëkö lwak ëka ödönyö ï öt, ëlübkörë openyo ën tyën köp ï kom carolok ni. \v 18 Cë Yecu openyogï nï, “Un thon bara ïnïang unu? Ba ingeo unu nï gin na kïbëc na dönyö ï dhanö nakun öya kï yökö ba twërö balö ën? \v 19 Pïën ba dönyö naka ï cwinye, ëntö cïdhö ï jamïë cë donyo yökö.” (Na Yecu okobo köp ni, ën onwongo tye ka kobo nï cem kïbëc opore më acama.) \p \v 20 Yecu ömëdërë më kobo nï, “Gin na yaa kï ï dhanö ënë balö ën. \v 21 Pïën gin n'öya kï ï dhanö, n'öya kï ï cwinye ënë thama na reco, tïm më ölyang, kwalö kwo, nek, \v 22 elomi, woro më jami kïbëc, tïm mökö na reco, bwölö jïï, miti më kom, nyeko, yanyö jïï, awaka, ëka mingo. \v 23 Tïm na reco ni kïbëc yaa kï ï cwiny dhanö, ëka gïn ënë balö dhanö.” \s Yee ka dhakö më Curopoiniki \r (Matayo 15:21-28) \p \v 24 Yecu öya ökö kï kunön ëka öcïdhö ï lobo Turo. Ën ödönyö ï öt mörö ëka ba ömïtö nï ngat mörö onge, ëntö ën onwongo ba twërö kanërë. \v 25 Cë dhakö mörö na nyarë onwongo tye kï tipo na rac ï kome, owinyo köp ï kom Yecu, cë obino ëka orumo cöngë ï nyime. \v 26 Dhakö ni onwongo obedo jö Girik n'ënywölö ï Curopoiniki. Ën ökwaö Yecu më ryëmö tipo na rac ökö kï kom nyarë. \v 27 Yecu okobo nïnë nï, “Ëk kono ëthïnö öcam ngö na gïn mïtö kïbëc, pïën ba opore më mïö cem k'ëthïnö both gwongi.” \p \v 28 Dhakö ögamö nï, “Rwoth ikobo adyer, ëntö gwongi thon na tye ï thë mëja camö gïnï ngïny cem k'ëthïnö n'opodho pïny.” \p \v 29 Cë Yecu okobo nïnë nï, “Pï köp na in ikobo, ïrömö cïdhö yo pacö, pïën tipo na rac dong öya ökö kï kom nyari.” \v 30 Ën öcïdhö yo pacö ëka onwongo nyarë obuto ï wi ëtana, ëka tipo na rac onwongo dong öya ökö kï ï kome. \s Yecu öcangö athöö ith na lëbë otwere \p \v 31 Cë Yecu öya ökö kï ï lobo Turo ëka owok ï Cidon yo Nam më Galilaya na tye ï lobo Dekapoli. \v 32 Ëka lwak okelo ëcwö mörö bothe n'onwongo ithe öthöö ëka ba römö twak. Cë ökwaö gïnï Yecu ëk oketh cïngë ï kome. \p \v 33 Kinge na Yecu otero ën thenge kï kin lwak, oketho nyi cïngë ï ithe, ëka öngülö laö dhögë ï cïngë cë ogudo lëbë. \v 34 Yecu önënö malö ï wi polo, öcür ëka okobo nï, “Epata,” na tyën köp mërë nï, “Yabiri!” \v 35 Cücüth ëcwö ni öcakö winyo pïny. Thë lëbë thon ögöny ökö ëka öcakö twak na bër. \p \v 36 Yecu öcïkö lwak nï, “Kür ïcïdh ikob unu both ngat mörö ngö n'ötïmërë.” Ëntö kadï bed öcïkögï nï kömanön, gïn ömëdërë amëda më tïtö ngö n'ötïmërë. \v 37 Lwak obedo kï ur rwök na kobo gïnï nï, “Gin na kïbëc na ën ötïmö bër. Ën thon mïö ëthöö ith winyo pïny ëka jö na thë lëbgï otwere më twak.” \c 8 \s Yecu öpïdhö jö elip angwën \r (Matayo 15:32-39) \p \v 1 Ï karë nonu, lwak na pol dökï ögürë ëka cem onwongo ope nïgï. Yecu ocwodo ëlübkörë bothe ëka okobo nïgï nï, \v 2 “Lwak othona gïnï rwök pïën orio gïnï köda nïnö adek na gin mörö më acama ope. \v 3 Ka aorogï pacö na ba öcamö gïnï gin mörö, kec bino mïögï wile ï yoo pïën jö mökö kï kin-gï öya kï kanya bor.” \p \v 4 Ëka ëlübkörë ögamö nï, “Kara wan ëtwërö nwongo cem na römö pïdhö lwak jö ni kï kwene na kany obedo thim?” \p \v 5 Yecu openyogï nï, “Ogati adi na un itye ködë?” \p Gïn ögamö nï, “Ogati abïrö.” \p \v 6 Cë Yecu okobo nï lwak ëk obed gïnï pïny. Ën ökwanyö ogati abïrö, öpwöyö Obanga ëka opokogï, cë ömïö both ëlübkörë ëk opok gïnï both lwak. \v 7 Gïn thon onwongo tye gïnï kï rëc arïö na thïthïnö. Yecu öpwöyö Obanga ëka okobo n'ëlübkörë ëk opokgï. \p \v 8 Jö kïbëc ocemo naka oyeng gïnï. Ëka kinge cem, ëlübkör Yecu öcökö gïnï ngïny cem n'ötütüra pong aditi abïrö. \v 9 Jö n'onwongo tye kunön onwongo römö elip angwën. Cë Yecu okobo nï lwak ëk ödök gïnï pacö kinge cem. \v 10 Cücüth, Yecu ödönyö ï yeya k'ëlübkörë ëka öcïdhö yo lobo Dalmanutha. \s Eparicayo ökwaö gïnï anyuth \r (Matayo 16:1-6) \p \v 11 Ï karë n'Eparicayo mökö owinyo gïnï nï Yecu othuno, gïn obino ëka openyo gïnï Yecu anyuth n'öya kï ï polo më tëmö ën. \p \v 12 Ï karë na Yecu owinyo köp ni, öcür rwök kï ï cwinye ëka okobo nï, “Pïngö jö më karë ni mïtö gïnï anyuth më tango? An akobo niwu köp adyer, ba abino nyutho nï jö më karë ni koth anyuth mörö këkën.” \v 13 Cë Yecu öya ökö kï bothgï, ödönyö ï yeya, ëka öngölö ï nam yo löka tung ca. \s Thöbï k'Eparicayo ëka më k'Erode \r (Matayo 16:5-12) \p \v 14 Ëlübkör Yecu onwongo wigï owil ökö më makö ogati ï wothgï. Gïn onwongo ömakö ogati acël këkën ï yeya. \v 15 Cë Yecu öcïkögï nï, “Myero ïgwökërë unu kï kom thöbï k'Eparicayo ëka më k'Erode.” \p \v 16 Gïn öcakö twak ï kin-gï kën-gï nï, “Ën tye ka kobo köp ni pïën onu ba ëmakö ogati mörö.” \p \v 17 Yecu ongeo ngö n'onwongo gïn tye ka twakö cë openyogï nï, “Pïngö itye unu ka twak nï ba ïmakö unu ogati mörö? Un pod bara ïnënö onyo ïnïang unu? Cwinywu pod nwang? \v 18 ‘Itye unu kï wangwu cë ba ineno unu. Itye unu kï ithwu cë ba iwinyo unu pïny.’ Ba ïtwërö unu po ï kom gin mörö këkën? \v 19 Ï karë na an apïdhö jö elip abic k'ogati abic, aditi adi më ngïnyë n'odong na un ïcökö?” \p Ëlübkör Yecu ögamö nï, “Apar arïö.” \p \v 20 “Ëka ï karë na an apïdhö jö elip angwën k'ogati abïrö, aditi adi më ngïnyë na un ïcökö?” \p Cë gïn ögamö nï, “Abïrö.” \p \v 21 Ëka Yecu openyogï nï, “Un pod bara ïnïang?” \s Yecu öcangö athöö wang ï Bethecaida \p \v 22 Ï karë n'othuno gïnï ï Bethecaida, jö mörö okelo athöö wang both Yecu, cë gïn ökwaö ën më gudo athöö wang. \v 23 Ëka Yecu ömakö cïng athöö wang cë öpëö yökö ï ngee pacö. Cë öngülö laö dhögë ï wangë, oketho cïngë ï kome ëka openyo nï, “Itye ka nënö gin mörö?” \p \v 24 Ëcwö ni önënö malö cë okobo nï, “Eyo, atye ka nënö jïï, ëntö gïn tye ka nen kamë yen na tye ka woth.” \p \v 25 Cë Yecu dökï ogudo wang ëcwö ni ëka wangë öyabërë cë öcakö nënö jami kïbëc na bër. \v 26 Yecu okobo nïnë ëk öcïdh yo pacö thurgï nakun cïkö nï, “Kür ïcïdh ikob nï ngat mörö kï ï pacö.” \s Köp na Petero otuco ï kom Yecu \r (Matayo 16:13-20; Luka 9:18-21) \p \v 27 Yecu ëka ëlübkörë öya gïnï kï ï Galilaya ëka öcïdhö gïnï ï peci na cwök kï Cecaria Pilipi. Na gïn onwongo tye ï woth, ën openyogï nï, “Jïï mönö kobo nï an abedo nga?” \p \v 28 Gïn ögamö nï, “Jö mökö kobo nï in Jon Abatica, mökö kobo nï in Eliya, ëka jö nökënë kobo nï in ibedo ngat acël ï kin edwarpïny.” \p \v 29 Cë Yecu openyogï nï, “Ëntö un kono, ikobo nï an abedo nga?” \p Petero ögamö nï, “In ibedo Meciya.” \p \v 30 Ëntö Yecu öcïkögï nï kür okob gïnï nï ngat mörö köp ï kome. \s Yecu okobo pï thöö mërë \r (Matayo 16:21-28; Luka 9:22-27) \p \v 31 Cë Yecu öcakö pwonyogï nï Wod ka Dhanö myero ölïm can na pol ëka edong, ëlamdhök na dito, ëka epwony cïk bino kwërö ën ökö. Ebino neko ën, ëntö kinge nïnö adek ën bino cer kï ï lyël. \v 32 Yecu ötwakö köp ni kanyalër both ëlübkörë. Ëka Petero ökwanyö ën thenge cë öcakö coko Yecu pï kobo koth köp ni. \p \v 33 Ëntö Yecu öwïrë ëka önënö ëlübkörë, cë ocoko Petero na kobo nï, “Dök ï ngea, Catan! Pïën thamani ba lübö më k'Obanga ëntö më ka dhanö.” \p \v 34 Cë Yecu ocwodo lwak ëka ëlübkörë bothe cë okobo nï, “Ka ngat mörö mïtö bedo alübköra, myero ën kono öcak kwërë kënë, oting yath arïa mërë, ëka ölüb köra. \v 35 Ka ngat mörö mïtö larö kwö mërë, bino rwenyo kwö mërë ökö. Ëntö ka ngat na rwenyo kwö mërë pïra ëka pï Emuth na Bër, bino larö kwö mërë. \v 36 Ëka ngö na in ibino nwongo ka itye kï jami më lobo ni kïbëc, ëntö irwenyo tiponi ökö? \v 37 Onyo ngö na dhanö twërö mïö më lökö kï kwö mërë? \v 38 Ka ngat mörö lewic makö ï koma ëka kï köpna ï karë ni na ba ëwörö Obanga ïë ëka më bal, Wod ka Dhanö thon lewic bino makö ï kom dhanö nön ï karë na ën bino dwogo ködë kï dheo k'Apap mërë ëka më k'emalaika na leng.” \c 9 \p \v 1 Ëka Yecu okobo bothgï nï, “An akobo niwu köp adyer nï tye jö mökö n'ocung kany na ba bino bïlö gïnï thöö naka ka wang n'önënö gïnï ker k'Obanga ka bino kï tëkö.” \s Kom Yecu ölökërë na path \r (Matayo 17:1-13; Luka 9:28-36) \p \v 2 Kinge nïnö abicël, Yecu ökwanyö Petero, Yakobo, ëka Jon cë öïdhö ködgï ï wi kidi na bor, kanya onwongo gïn tye ïë kën-gï. Na gïn tye ka nënö, kom Yecu ölökërë na path ï nyimgï, \v 3 ëka böng mërë ödökö na tar na ryëny rwök na ngat mörö kï wi lobo ba römö lwökö nï kömanön. \v 4 Cë Eliya ëka Muca onen bothgï ëka öcakö gïnï twak kï Yecu. \p \v 5 Petero okobo both Yecu nï, “Apwony, bër nï onu më bedo kany! Ëk ëgër othogo adek, acël na megi, acël më ka Muca, ëka acël më k'Eliya.” \v 6 Petero onwongo ba ngeo ngö na myero ekobi pïën lworo onwongo ömakögï rwök. \p \v 7 Cë edou obino oumogï ökö, ëka dwön ötwak kï ï edou nï, “Man ënë Woda na an amarö. Winy unu ën.” \v 8 Athura, ï karë na gïn önënö ngetgï, gïn ba dökï önënö ngat mörö na path kï Yecu këkën. \p \v 9 Na gïn tye ka idho pïny kï wi kidi, Yecu öcïkögï nï kür okob gïnï nï ngat mörö ngö na gïn önënö, naka wang ka Wod ka Dhanö ocer kï ï thöö. \v 10 Gïn ba okobo ngö n'ötïmërë both ngat mörö, ëntö obedo penyere gïnï ï kin-gï kën-gï nï, “Ngö na ‘cer kï ï thöö’ gönyö?” \p \v 11 Cë gïn openyo Yecu nï, “Pïngö epwony cïk ka Muca kobo gïnï nï Eliya myero kono öcak bino?” \p \v 12 Yecu ögamö nïgï nï, “Adyer Eliya ënë cakö bino ëka dwökö jami kïbëc kakarë. Cë pïngö Cöc na Leng kobo nï Wod ka Dhanö bino lïmö can rwök ëka ebino kwërö ökö? \v 13 Ëntö akobo niwu nï, Eliya dong obino ökö ëka jïï ötïmö gin na kïbëc na gïn mïtö ï kome, kite na Cöc na Leng kobo nï bino tïmërë ködë.” \s Yecu öcangö awobi na tye kï tipo na rac \r (Matayo 17:14-20; Luka 9:37-43) \p \v 14 Ï karë na Yecu k'ëlübkörë adek odwogo gïnï yo kanya ëlübkörë nökënë onwongo ute gïnï ïë, gïn önënö lwak na pol n'ögürögï dyere ëka epwony cïk ka Muca onwongo tye ka pyem ködgï. \v 15 Na lwak kïbëc önënö Yecu, ouro gïnï rwök ëka örïngö gïnï më motho ën. \p \v 16 Yecu openyo ëlübkörë nï, “Ngö na un itye ka pyem ködgï ïë?” \p \v 17 Dhanö mörö acël kï kin lwak ögamö nï, “Apwony, akelo woda bothi, pïën ën ute kï tipo na rac na ba yeo nï ën ötwakï. \v 18 Ëka ka tipo na rac ömakö, rëdhö ën pïny na kome myël amyëla. Cë bwo yenyo kï ï dhögë, kaö lakë na tëk ëka kome jïng ökö. Akwaö ëlübkori më ryëmö tipo na rac, ëntö ryëmö ölöögï ökö.” \p \v 19 Yecu okobo nïgï nï, “Un wang rok na yeewu ope ï kom Obanga! Abino bedo kodwu naka awene? Abino dïö cwinya ï komwu naka awene kara? Kel unu awobi nön botha.” \p \v 20 Cë gïn okelo awobi ni bothe. Ëntö ï karë na tipo na rac önënö Yecu, oyuo awobi ni pïny cüth naka örakërë na lör alöra nakun bwo yenyo kï ï dhögë. \p \v 21 Yecu openyo apap k'awobi nï, “Otero karë na röm kwene na gin ni obedo ka tïmërë bothe?” \p Ën ögamö nï, “Anaka na ën pod tïdï. \v 22 Tipo na rac rëdhö ën karë kï karë ï mac onyo ï pii, më tëmö neko ën ökö. Ëntö ka ïtwërö tïmö gin mörö, kïca omaki ï komwa ëk ïkönywa.” \p \v 23 Yecu okobo n'apap k'awobi nï, “Ka in ïtwërö! Jami kïbëc twërö tïmërë both ngat mörö këkën na yee.” \p \v 24 Cücüth apap k'awobi okok kï redo nï, “An ayee, ëntö könya ëk abed kï yee na thwönë!” \p \v 25 Ï karë na Yecu önënö nï lwak tye ka ngwëc bino yo bothe, ën ocoko tipo na rac nï, “In tipo na ba mïö awobi ni twak ëka winyo pïny, aciki më donyo yökö kï ï kom awobi ni ëka kür dökï ïdöny ï kome!” \p \v 26 Cë tipo na rac öcakö koko, ëka oyuo awobi ni pïny naka örakërë ëka odonyo yökö kï ï kome. Awobi ni onwongo dong cal kï lyël na jö na pol okobo nï, “Ën öthöö ökö.” \v 27 Ëntö Yecu ömakö cïngë ëka otingo ën malö cë ocung. \p \v 28 Kinge na Yecu onwongo tye kënë ï öt k'ëlübkörë, gïn openyo ën nï, “Pïngö wan ba ëryëmö cen?” \p \v 29 Yecu ögamö nïgï nï, “Koth tipo na rac na calö man, ëtwërö ryëmö kï lëga këkën.\f + \fr 9:29 \fr*\ft Baibul nökënë ketho lëga ëka rio kec.\ft*\f*” \s Yecu ötwakö köp ï kom thöö mërë dökï \r (Matayo 17:22-23; Luka 9:43-45) \p \v 30 Yecu ëka ëlübkörë öya gïnï kï ï kabedo nön ëka owok gïnï ï lobo Galilaya. Ën onwongo ba mïtö nï ngat mörö onge kanya gïn onwongo tye ïë, \v 31 pïën onwongo mïtö pwonyo ëlübkörë. Yecu okobo bothgï nï, “Wod ka Dhanö ebino ketho örörö ï kome ëka ebino mïö ï cïng jö na bino neko ën. Ëntö kinge nïnö adek, ën bino cer kï ï thöö.” \v 32 Ëntö ëlübkör Yecu ba önïang gïnï ï ngö n'onwongo ën tye ka kobo, ëka gïn onwongo lwor më penyo ën. \s Ngat na löö kï dit \r (Matayo 18:1-5; Luka 9:46-48) \p \v 33 Kinge na dong othuno gïnï ï Kaperanaum, na gïn dong tye ï öt, Yecu openyo ëlübkörë nï, “Ngö n'onwongo un itye ka pyem ïë ï yoo?” \v 34 Ëntö gïn ölïng alïnga, pïën gïn onwongo tye ka pyem ï wanga yoo nï nga ënë löö kï dit kï kin-gï. \v 35 Yecu obedo pïny, cë ocwodo ëlübkörë apar arïö bothe, ëka okobo nï, “Ka ngat mörö mïtö bedo dhanö më acël, ën myero obed dhanö më ajiki ëka obed atic ka jö kïbëc.” \p \v 36 Cë Yecu ökwanyö athïn ëka oketho ï dyeregï. Otingo athïn ï kore, ëka okobo nïgï nï, \v 37 “Dhanö mörö na bino gamö athïn na tïdï na cal kï man kï nyïnga, nwongo ögama. Ëka dhanö mörö na gama, nwongo ba ögama an këkën ëntö nwongo ögamö Apapna n'oora.” \s Tic kï nyïng Yecu \r (Luka 9:49-50) \p \v 38 Jon okobo both Yecu nï, “Apwony, wan ënënö dhanö mörö ryëmö cene kï nyingi, ëntö wan ëjükö ën pïën onwongo ën ba tye kukur onu.” \p \v 39 Yecu okobo nïgï nï, “Kür ijuku ën, pïën dhanö mörö ope na tio tango kï nyïnga ëka dökï cakö twakö köp na rac ï koma. \v 40 Ngat mörö këkën na ba dag onu, nwongo obedo akukur onu. \v 41 Ka ngat mörö ömïöwu pii më amodha pïën un ibedo jö ka Kiricito, an akobo niwu köp adyer, dhanö nön ebino cülö. \s Gin na mïö dhanö podho ï bal \r (Matayo 18:6-9; Luka 17:1-2) \p \v 42 “Ka dhanö mörö ömïö ngat acël kï kin ëthïnö ni n'oye ï koma opodho ï bal, bedo na bër ka etweo pong rego na thwönë ï ngute cë ebolo ködë ï nam. \v 43 Cë ka cingi ënë mii ïtïmö bal, ngun ökö. Bedo na bër rwök më dönyö ï kwö kï cingi acël këkën na löö më dönyö ï mac na ba thöö ï kapïny kï cingi arïö. \v 44 Kunön, kudi na camögï ba thöö, ëka mac na wangögï ba nekere.\f + \fr 9:44 \fr*\ft Baibul nökënë ba ketho tyeng ni.\ft*\f* \v 45 Ka tyeni ënë teri ï bal, ngun ökö. Bedo na bër rwök më dönyö ï kwö kï tyeni acël na löö më boloni ï mac kapïny kï tyeni arïö. \v 46 Kanya kudigï ba thöö kï ïë ëka mac thon ba nekere.\f + \fr 9:46 \fr*\ft Baibul nökënë ba ketho tyeng ni.\ft*\f* \v 47 Ëka ka wangi ënë mii ïtïmö bal, köl ökö. Bedo na bër rwök më dönyö ï Ker k'Obanga kï wangi acël këkën na löö më bedo kï wangi arïö cë eboli ködë ï mac kapïny. \v 48 Kanya \q1 “ ‘kudigï ba thöö kï ïë \q2 ëka mac thon ba thöö.’\x - \xo 9:48 \xo*\xt Icaya 66:24\xt*\x* \m \v 49 Pïën kadö na bino lönyö ngat acëlacël ënë mac. \v 50 Kadö bër, ëntö ka orwenyo mït mërë ökö, ïtwërö mïö dökö na mït nïngö dökï? Un myero ibed unu kï rwöm më kadö ï kinwu ëka ibed unu kï kuc kï jö nökënë.” \c 10 \s Pwony ï kom këthö nyom \r (Matayo 19:1-12; Luka 16:18) \p \v 1 Cë Yecu öya öwëkö Kaperanaum ëka öcïdhö yo kupïny ï lobo Yudea ëka yo löka kulo Jordan. Lwak jö na pol obino dökï bothe, ëka na calö kite n'önaa tïmö ködë, ën opwonyogï. \p \v 2 Eparicayo mökö obino bothe ëka ötëmö gïnï ën nakun epenyo nï, “Cïk yeo nï ëk ëcwö ökwër dhakö mërë?” \p \v 3 Yecu ögamö nakun penyogï nï, “Ngö na cïk ka Muca kobo?” \p \v 4 Gïn ögamö nï, “Muca ömïö twër both ëcwö më cöönö waraga më kwër ëka öryëm ën ökö.” \p \v 5 Yecu okobo nïgï nï, “Muca ömïöwu cïk nön pï nwang cwinywu. \v 6 Ëntö cakërë ï acaki ketho lobo ‘Obanga ocweo ëcwö ëka dhakö.’ \v 7 ‘Pï tyën köp ni ëcwö bino wëkö apap mërë ëka aya mërë, cë rïbërë kï dhakö mërë, \v 8 ëka gïn arïö bino dökö kom acël.’ Cë gïn ba dök bedo jö arïö, ëntö kom acël. \v 9 Pï manön, gin n'Obanga örïbö kanya acël, dhanö mörö kür opok kin-gï.” \p \v 10 Ï karë na gïn onwongo tye ï öt dökï, ëlübkör Yecu openyo ën ï kom köp na ën okobo. \v 11 Yecu okobo nïgï nï, “Ka dhanö mörö ökwërö dhakö mërë, cë önyömö dhakö nökënë dökï, nwongo ën ödönyö ï elomi. \v 12 Ëka ka dhakö ökwërö cwörë cë önyömërë k'ëcwö nökënë dökï, nwongo ën thon ödönyö ï elomi.” \s Yecu ölëgö gum ï kom ëthïnö \p \v 13 Ï nïnö mörö acël jö mökö okelo ëthïnö both Yecu ëk ogudgï, ëntö ëlübkörë ocokogï. \v 14 Ï karë na Yecu önënö, öngöö rwök. Ën okobo nïgï nï, “Wëk unu ëthïnö obin botha ëka kür ijukugï pïën ker k'Obanga tye pï jö na calö man. \v 15 An akobo niwu köp adyer nï dhanö na ba bino gamö ker k'Obanga na calö athïn, ba bino dönyö ïë.” \v 16 Cë Yecu otingo ëthïnö ï kore ëka oketho cïngë ï wigï cë ölëgö gum ï komgï. \s Ëcwö n'obedo alönyö \p \v 17 Ï karë na Yecu öcakö woth mërë ï yoo, ëcwö mörö örïngö ï körë, cë orumo cöngë pïny ï nyime, ëka openyo nï, “Apwony na bër, atïm ngö ëk anwong kwö na bedo naka?” \p \v 18 Yecu ögamö nïnë nï, “Pïngö in icwoda nï abër? Ngat mörö ope na bër, na path k'Obanga këkën. \v 19 In ingeo cïk nï: ‘Kür ineki, kür ïdöny ï elomi, kür ïkwal, kür ibed acaden më twodo, kür ïbür dhanö mörö, wör apapni ëka ayani.’ ” \p \v 20 Ëcwö ni öcakö gamö nï, “Apwony, atyeko gwökö cïk nön kïbëc cakërë ï wang thinona.” \p \v 21 Yecu önënö ëcwö ni, cë ömarö ën, ëka okobo nïnë nï, “Gin mörö acël ënë pod orem kï bothi. Apë ëk ïcïdh ïcadh jamini na in iute ködë kïbëc ëka ïmïï lïm mërë both ëcan, ëka ibino bedo kï lönyö na thwönë ï wi polo. Cë ibin, ïlüb köra.” \p \v 22 Ï karë n'ëcwö ni owinyo Yecu ka ötwak nï kömanön, wangë öcakö lökërë ökö, cë ödök cen kï cwer cwiny, pïën ën onwongo tye kï lönyö na thwönë rwök. \p \v 23 Yecu öwïrë cë önënö ëlübkörë ëka okobo nïgï nï, “Bino bedo na tëk both ëlönyö më dönyö ï ker k'Obanga!” \p \v 24 Ëlübkör Yecu obedo kï ur rwök ï köp mërë. Ëntö Yecu okobo dökï nï, “Ëthïnöna, bino bedo na tëk nïngö më dönyö ï ker k'Obanga! \v 25 Bedo na yot pï kïnaga më dönyö kï wang libira nï löönö pï alönyö më dönyö ï ker k'Obanga.”\fig Yot nï kïnaga më dönyö kï wang libira|alt="It is easier for a camel to go through a eye of needle" src="lb00039c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="10:25"\fig* \p \v 26 Ëlübkör Yecu dök ouro rwök ëka ötwak ï kin-gï kën-gï nï, “Cë nga na dong twërö larë?” \p \v 27 Yecu önënögï cë okobo nï, “Kï both dhanö, ba twërë, ëntö kï both Obanga, jami kïbëc twërë.” \p \v 28 Petero okobo both Yecu nï, “Wan ëwëkö jami kïbëc më lübö kori.” \p \v 29 Yecu ögamö nï, “An akobo niwu köp adyer nï ngat mörö ope n'öwëkö pacö mërë, onyo utmego mërë onyo aya mërë onyo apap mërë onyo ëthïnö mërë onyo pwothi mërë pïra ëka pï Emuth na Bër, \v 30 na ën ba bino nwongo jami na kadhö manön wang mia acël ï karë ni, udi, utmego, ayagï, ëthïnögï, ëka jamigï kanya acël k'ayela. Ï karë më ajiki dhanö nön bino nwongo kwö na bedo naka. \v 31 Ëntö jö na pol na kobedini obedo më acaki bino gïnï dong cen, ëka jö n'odong cen bino tëlö anyim.” \s Yecu okobo pï thöö mërë dökï \p \v 32 Ï karë na gïn tye ka cïdhö yo Jerucalem, nakun Yecu ënë ötëlö anyim, ëlübkörë ouro rwök ëka jö n'onwongo lübö körë obedo gïnï kï lworo. Ën dökï otero ëlübkörë apar arïö kï thenge ëka okobo bothgï ngö na bino tïmërë ï kome. \v 33 Yecu okobo bothgï nï, “Onu ëcïdhö naka yo Jerucalem, ëka Wod ka Dhanö ebino ketho örörö ï kome both ëlamdhök na dito ëka epwony cïk ka Muca. Gïn bino ngölö thöö ï wie ëka ebino mïö ën ï cïng Erok, \v 34 na bino gïnï nywarö ën ëka ngülö laö dhögï ï kome, pwodo kï del ëka eneko ën ökö. Kinge nïnö adek, ën bino cer.” \s Kwac ka Yakobo ëka Jon \p \v 35 Yakobo ëka Jon, awope ka Jebedayo, obino gïnï both Yecu ëka okobo nïnë nï, “Apwony, wan ëmïtö nï ïtïm nïwa gin mörö këkën na wan ebino penyoni.” \p \v 36 Yecu openyogï nï, “Ngö na un ïmïtö nï an atïm niwu?” \p \v 37 Gïn ögamö nï, “Wëk ngat acël kï kinwa obed ï nget cingi kucem ëka ngat nökënë obed ï nget cingi kucam ka in ibino bedo ï then ker më dheoni.” \p \v 38 Ëntö Yecu okobo nïgï nï, “Un ba ingeo ngö na un ipenyo. Un ïtwërö modho k'ekopo më can na an amodho ködë, onyo ïtwërö unu batica kï koth batica më can na an abino batica ködë?” \p \v 39 Gïn ögamö nï, “Wan ëtwërö.” \p Yecu okobo nïgï nï, “Okopo na an abino modho ködë, un thon ibino modho ködë ëka kit batica n'ebino batica an ködë, un thon ebino baticawu ködë. \v 40 Ëntö köp më bedo ï nget cïnga kucem onyo kucam, pathï an ënë amïö. Obanga ënë bino mïö kabedo nön both jö na ën öyërö.” \p \v 41 Ï karë n'ëlübkör Yecu apar owinyo köp ni, cwinygï öwang ï kom Yakobo ëka Jon. \v 42 Cë Yecu ocwodogï kïbëc bothe ëka okobo nïgï nï, “Un ingeo unu nï jö n'engeogï kamë ëlöc k'Erok, löögï kï twërö ëka editegï na malö thon bedo kï twër ï komgï. \v 43 Un kür ibed unu nï kömanön, ëntö ngat na mïtö bedo adit kï kinwu, myero obed aticwu. \v 44 Ëka ngat na mïtö bedo dhanö më acël, myero obed opii ka jö kïbëc. \v 45 Naka thon Wod ka Dhanö ba obino nï ëk etii nïnë ëntö më tic pï jïï ëka më mïö kwö mërë më kökö jö na pol.” \s Yecu öcangö wang Batulumayo \r (Matayo 20:29-34; Luka 18:35-43) \p \v 46 Yecu kanya acël k'ëlübkörë obino gïnï ï Jeriko. Ï caa na gïn dong onwongo yaa më wëkö Jeriko, lwak na pol ölübö körgï. Ëcwö na wangë öthöö, na nyïngë Batulumayo (wod ka Timayo) onwongo obedo ï nget yoo kwaö kwac. \v 47 Ï karë na ën owinyo nï Yecu më Najaret ënë tye ka wok, ën öcakö redo na kobo nï, “Yecu, Wod ka Daudi, kïca omaki ï koma!” \p \v 48 Jö na pol ocoko ën nï ëk ölïng ökö, ëntö ën ömëdërë kï redo rwök, “Wod ka Daudi kïca omaki ï koma!” \p \v 49 Yecu ocung ëka okobo nï, “Cwod unu ën obin.” \p Cë gïn dong ocwodo athöö wang na kobo gïnï nïnë nï, “Dïï cwinyi! Yaa malö! Ën tye ka cwodoni.” \v 50 Athöö wang obolo böng mërë thenge, opye kï tyënë ëka obino both Yecu. \p \v 51 Yecu openyo ën nï, “Ngö na in ïmïtö nï atïm nini?” \p Athöö wang okobo nï, “Apwony, amïtö wanga önën pïny.” \p \v 52 Yecu okobo nïnë nï, “Apë cïdhï, yeeni ocangi ökö.” Cücüth wangë önënö pïny ëka öcakö lübö kör Yecu. \c 11 \s Yecu ödönyö ï Jerucalem kï dheo \r (Matayo 21:1-11; Luka 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Ï karë na Yecu k'ëlübkörë dong cwök thuno ï Jerucalem, gïn obino ï Betepage ëka Betania na cwök kï tyën Kidi më Jeituni. Ën ooro ëlübkörë arïö, \v 2 ëka okobo nïgï nï, “Apë unu ï pacö na tye ï nyimwu, ëka cücüth na un ïdönyö ïë, ibino nwongo unu athïn kana n'etweo kunön, na ngat mörö bara öïdhö ï wie anaka yam. Göny unu ëka ikel unu kany. \v 3 Ka ngat mörö openyowu nï, ‘Pïngö ïgönyö unu kana nön?’ Kob unu nïnë nï, ‘Rwoth ënë mïtö ëka ebino dwongo ökö pïöpïö.’ ” \p \v 4 Ëlübkör Yecu arïö ni öcïdhö, ëka onwongo gïnï athïn kana n'etweo yökö ï nget yoo ï dhö wangkac, cë ögönyö gïnï. \v 5 Jö mökö n'onwongo ocung kunön openyogï nï, “Ngö na un itye ka tïmö, nakun ïgönyö unu athïn kana nön?” \p \v 6 Gïn ögamö kite na Yecu onwongo okobo nïgï ködë, ëka eyeo nïgï më tero. \v 7 Cë gïn dong okelo athïn kana both Yecu ëka öpëdhö gïnï böng-gï ï dye ngee, ëka ën obedo ïë. \v 8 Jö na pol öpëdhö böng-gï ï dye yoo, nakun jö nökënë pëdhö jang yen na gïn ötürö kï ï pwothi. \v 9 Jö n'ötëlö anyim ëka jö n'ölübö körë oredo gïnï kï wöö nï, \q1 “Ocana!” \q1 “Gum obed ï kom ngat na tye ka bino kï nyïng Rwoth!”\x - \xo 11:9 \xo*\xt Jabuli 118:25-26\xt*\x* \q1 \v 10 “Gum obed ï kom ker ka kwarö onu Daudi na tye ka bino!” \q1 “Ocana na tye malö ï wi polo!” \p \v 11 Yecu ödönyö ï Jerucalem ëka öcïdhö ï dyekal öt k'Obanga. Ën önënö jami kïbëc, ëntö kite n'onwongo pïny dong cwök cido, ën öcïdhö ï Betania kanya acël k'ëlübkörë apar arïö. \s Yecu ölamö yath ölam \p \v 12 Kodiko mërë na gïn tye ka yaa wëkö Betania, kec onwongo oneko Yecu. \v 13 Ën önënö yath ölam kï cecen na pote oluk, Yecu öcïdhö më nënö ka ëtwërö nwongo nyige mörö. Ï karë na ën othuno ï thë yath, ën ba onwongo gin mörö ëntö pote këkën, pïën karë nön ba obedo karë n'ölam nyak ïë. \v 14 Cë Yecu okobo nï yath nï, “Ngat mörö myero kür dökï öcam nyigi.” Ëka ëlübkörë owinyo ën ka kobo. \s Yecu ödönyö ï öt k'Obanga \r (Matayo 21:12-17; Luka 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 15 Ï karë na gïn othuno ï Jerucalem, Yecu ödönyö ï dyekal öt k'Obanga ëka öcakö ryëmö jö n'onwongo tye ka cadhö jami ëka ëwïl. Ën ölökö mëja ka jö na lökö cïlïng atarö ëka thene ka jö na cadhö amam. \v 16 Yecu ba oyeo nï ngat mörö öngöl dyekal öt k'Obanga kï jami mörö më acadha. \v 17 Ën okobo nïgï nï, “Cöc na Leng kobo kanya aleng nï, \q1 “‘Öda ebino cwodo nï \q2 öt më lëga pï lobo kïbëc.’\x - \xo 11:17 \xo*\xt Icaya 56:7\xt*\x* \m Ëntö un ïlökö ödökö kabedo n'ëyak pono ïë.”\x - \xo 11:17 \xo*\xt Jeremia 7:11\xt*\x* \p \v 18 Ï karë n'ëlamdhök na dito ëka epwony cïk ka Muca owinyo gïnï ngö na Yecu ötwakö, gïn öcakö rangö kit yoo mörö na myero enek kï Yecu ködë. Gïn onwongo tye kï lworo ï kome, pïën lwak onwongo uro pwony mërë. \p \v 19 Na pïny dong cido, Yecu ëka ëlübkörë öya gïnï ökö kï ï Jerucalem. \s Pwony n'öya kï kom ölam \r (Matayo 21:20-22) \p \v 20 Kodiko mërë na gïn tye ka wok ï nget yath ölam na Yecu ölamö, ëlübkör Yecu önënö yath ölam na dong ötal ökö anaka kï orii naka malö. \v 21 Wi Petero opo ëka öcakö kobo nï Yecu nï, “Apwony, nën! Yath ölam na in ïlamö ötal ökö!” \p \v 22 Yecu ögamö nï, “Bed unu kï yee ï kom Obanga. \v 23 An akobo niwu köp adyer, ka ngat mörö okobo nï kidi nï, ‘Mukiri, ëk ipodh ï nam,’ ëka ka ba obedo ka kalakala ï cwinye ëntö yee nï ngö na ën ebino kobo bino tïmërë, ebino tïmö nïnë. \v 24 Pï manön akobo niwu, gin mörö këkën na un ibino kwaö kï lëga, bed unu kï yee nï ityeko unu nwongo, ëka bino bedo mewu. \v 25 Ëntö ka un itye ka lëga, më acël tïm kïca both ngat mörö këkën na köp mörö tye ï kinwu ködë, ëk Apapwu na tye malö ï wi polo thon ötïm niwu kïca ï kom balwu.” \v 26 “Ëntö ka ba ïtïmö unu nï dhanö kïca, cë Apapwu na tye malö ï wi polo thon ba bino tïmö kïca niwu ï kom balwu.”\f + \fr 11:26 \fr*\ft Baibul nökënë ba oketho gïnï tyeng ni.\ft*\f* \s Peny ï kom twërö ka Yecu \r (Matayo 21:23-27; Luka 20:1-8) \p \v 27 Yecu ëka ëlübkörë dökï odwogo gïnï ï Jerucalem. Na Yecu onwongo tye ka woth ï dyekal öt k'Obanga, ëlamdhök na dito, epwony cïk ka Muca, ëka edong obino gïnï bothe. \v 28 Gïn openyo Yecu nï, “Koth twër mënë n'ömïö in ïtïmö jami ni kïbëc? Nga n'omii twërö më tïmögï?” \p \v 29 Yecu ögamö nïgï nï, “An abino penyowu peny acël. Gam unu nïna, ëka an abino kobo niwu koth twërö na an atye ka tïmö kï jami ni. \v 30 Twërö ka Jon më batica öya kï ï polo onyo kï both dhanö? Gam unu nïna!” \p \v 31 Gïn öcakö larö köp nön ï kin-gï kën-gï ëka okobo gïnï nï, “Ka onu ekobo nï öya kï ï polo, ën bino penyo nï, ‘Pïngö ba iyee unu ï kom Jon?’ \v 32 Ëntö ka onu ekobo nï, ‘Öya kï both dhanö—’” (Gïn onwongo lworo lwak, pïën jö kïbëc ngeo gïnï nï Jon adyer onwongo obedo adwarpïny.) \p \v 33 Cë gïn dong ögamö nï Yecu nï, “Wan ba engeo.” \p Yecu okobo nïgï nï, “An thon ba abino kobo niwu koth twër mënë n'ömïö an atio jami ni.” \c 12 \s Carolok ï kom epang pwodho ölök \r (Matayo 21:33-46; Luka 20:9-19) \p \v 1 Cë Yecu ötwak ködgï kï carolok nï, “Yam onwongo tye dhanö mörö n'öpïdhö ölök ï pwodho mërë. Ën öcëlö pwodho mërë nön ökö kï cël, ökünyö bur ïë më bïö pig ölök, ëka ögërö pem më kür ïë. Cë ën ömïö pwodho ölök both epang pwodho mörö ëka ën öcïdhö ökö ï lobo nökënë.\fig Ëcwö mörö öpïdhö ölök ï pwodho |alt="A man planted a vineyard" src="hk00112c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="12:1"\fig* \v 2 Na karë më püdö ölök dong örömö, ën ooro atic mërë both epang pwodho ëk öcïdh ööm nïnë nyig ölök mörö n'öcëk. \v 3 Ëntö epang pwodho ömakö atic n'onwongo eoro, cë epwodo ëka ëryëmö ödök cen kï cïngë nono. \v 4 Won pwodho ölök ooro atic mërë nökënë dökï, ëntö epang pwodho opwodo ën ï wie ëka etio tic më lewic ï kome. \v 5 Won pwodho ölök ooro atic mërë nökënë dökï, ëka manön gïn oneko ökö. Ën ooro jö nökënë na pol; mökö kï kin-gï epwodogï, ëka nökënë enekogï. \p \v 6 “Won pwodho onwongo pod odong kï ngat acël më aora, wode n'onwongo ën marö. Më ajiki mërë ën ooro wode nakun kobo nï, ‘Gïn bino wörö woda.’ \p \v 7 “Ëntö epang pwodho ötwak ï kin-gï kën-gï nï, ‘Man ënë alak jami. Bin unu, ëk enek ën ökö, ëka jami më alaka bino bedo më onu.’ \v 8 Cë gïn dong ökwanyö wod ka won pwodho ölök eneko ökö, ëka ebolo yökö kï ï pwodho ölök. \p \v 9 “Ngö na dong won pwodho ölök bino tïmö? Ën bino ëka neko epang pwodho nön ökö kïbëc cë mïö pwodho ölök nön both jö nökënë. \v 10 Un ba ïkwanö unu kï ï Cöc na Leng nï: \q1 “‘Kidi n'egedo ökwërö ënë \q2 ödökö kidi më gwïc öt. \q1 \v 11 Rwoth ötïmö man, \q2 ëka obedo gin më aura kï wang onu’?”\x - \xo 12:11 \xo*\xt Jabuli 118:22-23\xt*\x* \p \v 12 Ëtëla k'Eyuda örangö gïnï yoo më makö Yecu pïën ongeo gïnï nï ën onwongo ötwakö carolok ï komgï. Ëntö gïn onwongo lworo lwak. Cë gïn öya öwëkö Yecu ëka öcïdhö gïnï ökö. \s Cülö ocoro both Cija \p \v 13 Kinge, ëtëla dini ooro gïnï Eparicayo mökö ëka jö na cwakö Erode both Yecu ëk enwong köp mörö kï ï dhögë na mïö ëtwërö makö ën. \v 14 Gïn obino bothe ëka okobo gïnï nï, “Apwony, wan engeo nï in ibedo dhanö na kite atïr. In ba ïwëkö jö nökënë kobo nini ngö na myero ïtïm onyo ikobi. Ëntö in ipwonyo yoo k'Obanga na rwatërë kï köp na tye adyer. Pore më cülö ocoro both Cija onyo pe? \v 15 Wan myero ëcül ocoro onyo kür ëcül?” \p Ëntö Yecu ongeo ököragï nön ökö. Ën openyogï nï, “Pïngö itye ka tëmöna unu? Nyuth nïna \w denario\w* ëk anën.” \v 16 Gïn okelo acël bothe, ëka Yecu openyogï nï, “Cal ëka cöc na tye ïë, obedo më ka nga?” \p Gïn ögamö nï, “Më ka Cija.” \p \v 17 Cë Yecu okobo nïgï nï, “Eyo, mïï unu jami ka Cija both Cija, ëka jami k'Obanga both Obanga.” \p Ëka gïn obedo kï ur rwök ï kom Yecu. \s Peny k'Ecadukayo ï kom cer kï ï thöö \p \v 18 Cë Ecadukayo, na kobo gïnï nï cer ka jö n'öthöö ope, obino gïnï both Yecu kï peny. \v 19 Gïn okobo nï, “Apwony, Muca yam ömïöwa cïk nï ka ëcwö mörö öthöö n'öwëkö dhakö mërë na ba önywölö ëthïnö mörö, ömïn mërë na kwö myero olak dhakö nonu ëk önywöl ëthïnö ï wi ömïn mërë. \v 20 Yam onwongo utmego mörö ute gïn abïrö. Më acël mërë onyomo ëka öthöö na ba önywölö athïn. \v 21 Ömïn mërë më arïö ölakö dhakö nön, ën thon öthöö ökö na ba önywölö ködë athïn mörö. Ëka ötïmërë both ömïn mërë më adek nï kömanön. \v 22 Utmego abïrö ni kïbëc ölakö ën ëntö ba önywölö gïnï ëthïnö mörö. Më ajiki mërë, dhakö ni thon öthöö ökö. \v 23 Dhakö ni dong bino bedo më ka nga ï karë më cer? Pïën utmego abïrö kïbëc onwongo ölakö ën.” \p \v 24 Yecu ögamö nïgï nï, “Un ba irwenyo unu pï köp ni, pïën ba ingeo unu Cöc na Leng onyo tëkö k'Obanga. \v 25 Pïën ka jö n'öthöö ocer, gïn ba dök nyomo onyo ënyömögï. Gïn bino bedo na calö emalaika na tye ï wi polo. \p \v 26 “Ëntö kobedini, köp na makö cer ka jö n'öthöö, un bara ïkwanö unu kï kom cöc ka Muca, kï köp na makö bunga na lyël, kite n'Obanga okobo nï Muca ködë nï, ‘An abedo Obanga k'Abraam, Obanga ka Icaka, ëka Obanga ka Jakob’? \v 27 Ën ba obedo Obanga ka jö n'öthöö, ëntö Obanga ka jö na kwö. Un irwenyo unu rwök.” \s Cïk na pïrë tëk \p \v 28 Apwony cïk ka Muca mörö onwongo ocung kunön winyo ngö n'onwongo etye ka larö. Ën önïang nï Yecu ögamö köp na bër, cë openyo nï, “Kï kom cïk kïbëc, mënë na pïrë tëk rwök?” \p \v 29 Yecu ögamö nï, “Cïk na pïrë tëk rwök ënë man: ‘Winy unu jö më Icarael! Rwoth Obangawa ënë obedo Obanga acël ëka Rwoth. \v 30 Ëka myero ïmar Rwoth Obangani kï cwinyi kïbëc, kï tiponi kïbëc, kï thamani kïbëc, ëka kï tëköni kïbëc.’ \v 31 Më arïö mërë pïrë tëk na röm aröma: ‘Mar awodhi na calö ïmarö komi keni.’ Cïk mörö nökënë ope na pïrë tëk na löö man.” \p \v 32 Apwony cïk ka Muca ögamö nï, “Eyo apwony, in ikobo na bër. In ïtwakö köp n'atïr nakun ikobo nï Obanga tye acël këkën ëka obanga nökënë ope. \v 33 Ëka an angeo nï pïrë tëk më marö ën kï cwinyi kïbëc ëka kï thamani kïbëc ëka kï tëköni kïbëc, ëka më marö awodhi na calö ïmarö komi keni. Man ënë pïrë tëk na löö tyër awanga ëka gin aryëda.” \p \v 34 Ï karë na Yecu önïang nï apwony cïk ka Muca ögamö kï ryëkö, ën okobo nïnë nï, “In ba ibor kï ker k'Obanga.” \p Ëka cakërë ï caa nön ngat mörö ba dök öthamö më penyo Yecu kï peny mörö nökënë. \s Meciya obedo Wod ka nga? \p \v 35 Kinge na Yecu onwongo tye ka pwonyo jïï ï dyekal öt k'Obanga, ën openyogï nï, “Pïngö epwony cïk ka Muca kobo nï Meciya obedo akwar Daudi? \v 36 Daudi kikome ötwakö kï tëkö ka Tipo Naleng, na kobo nï, \q1 “‘Rwoth okobo both Rwodha: \q1 Bed ï nget cïnga më kucem \q2 naka ka an aketho langni ï thë tyeni.’\x - \xo 12:36 \xo*\xt Jabuli 110:1\xt*\x* \m \v 37 Daudi kikome cwodo ën nï, ‘Rwoth.’ Ën dök twërö bedo wode nïngö?” \p Jö na pol owinyo köp mërë kï yom cwiny. \v 38 Ï karë na Yecu tye ka pwony, ën okobo nï, “Gwökërë unu kï kom epwony cïk ka Muca. Pïën gïn marö woth rimo pïny nakun ruko gïnï böng na boco ëka mïtö gïnï nï jïï omothgï kï thë cuk, \v 39 ëka marö gïnï bedo ï kabedo na bëcö më dheo ï öt Cinagoga ëka kabedo më wörö ï karama. \v 40 Gïn maö udi ka mon thöö, bedo gïnï lëgö lëga na boco më nyuthere. Koth jö ni ebino pwodogï na rac rwök.” \s Tyër ka dha thöö \p \v 41 Yecu obedo pïny ï nget kanya eketho tyër ïë kï ï öt k'Obanga. Ën önënö lwak ka bolo tyër ï canduk lïm. Ëlönyö na pol obolo lïm na thwönë. \v 42 Cë dha thöö n'obedo acan obino ëka obolo cïlïng na nyige gïn arïö. \p \v 43 Yecu öcakö cwodo ëlübkörë bothe ëka okobo nï, “An akobo niwu köp adyer, dha thöö ni n'obedo acan ënë obolo tyër ï canduk lïm na löö jö nökënë kïbëc na tye ka mïö tyërgï. \v 44 Pïën gïn ömïö tyërgï n'ögïthö gïnï kï kom lïmgï na thwönë, ëntö dha thöö ni n'obedo acan, ömïö jami kïbëc n'onwongo tye bothe na myero ën ökwö ködë.” \c 13 \s Yecu okobo pï muko öt k'Obanga \r (Matayo 24:1-2; Luka 21:5-6) \p \v 1 Na Yecu onwongo tye ka yaa kï ï öt k'Obanga, alübkörë acël öcakö kobo nï, “Apwony, nën kit na kite ni thwon ködë ëka kit na gedo mërë bëcö ködë!”\fig Nën kit na gedo ni bër ködë|alt="What magnificent buildings" src="lb00249c.tif" size="col" copy="Knowles" ref="13:1"\fig* \v 2 Yecu okobo nïnë nï, “Un ïnënö gedo na thwon ni? Ba tye kidi mörö kany n'ebino wëkö ï wi wadï na ba ebino bolo ökö pïny.” \s Anyuth më karë më ajiki \p \v 3 Kinge, Yecu obedo pïny ï wi Kidi më Jeituni nakun opimere kï öt k'Obanga, Petero, Yakobo, Jon, ëka Anderiya öcakö gïnï penyo ën na ut kënë nï, \v 4 “Kob nïwa, köp ni bino tïmërë awene? Ëka dökï anyuth mërë ënë ngö na bino nyutho nï köp nön cwök cobere?” \p \v 5 Yecu öcakö kobo nïgï nï, “Gwökërë unu, ëk ngat mörö kür öbwölwu. \v 6 Pïën jö na pol bino bino gïnï kï nyïnga na bino kobo gïnï nï, ‘An ënë ën,’ ëka bino mïö jö na pol rwenyo ökö. \v 7 Ka ibino winyo unu pï lwëny ëka anïï më lwëny, kür ïmïï cwinywu opodhi, koth jami ni myero ötïmërë, ëntö nwongo ajiki pïny podi. \v 8 Rok bino lwëny ï kom rok nökënë, ëka ker bino lwëny ï kom ker nökënë. Oyeyeng bino yengo kabedo na pol ëka kec thon bino podho. Manön ënë acaki më can na bino podho ï wi lobo.\f + \fr 13:8 \fr*\ft Girik kobo nï man ënë acaki arem më nywöl.\ft*\f* \p \v 9 “Ka jami ni bino tïmërë, myero ïgwökërë unu. Ebino terowu ï nyim okiko both ëlöc ëka ebino pwodowu ï cinagoga gïnï. Ibino cung unu ï nyim ëlöc ëka ï nyim rwodhi pïra na calö ecaden bothgï. \v 10 Më acël Emuth na Bër myero ëtït ï wi lobo thükül n'ajiki bara othuno. \v 11 Ka ëmaköwu, ëka ekelowu ï nyim okiko, kür ïpar unu ngö nï bino kobo ëntö kob unu ngö n'ebino mïöwu ï caa nön, pïën pathï un ënë ibino twak ëntö Tipo Naleng ënë bino twak. \v 12 Omego bino mïö ömïn mërë më aneka, apap bino mïö athïn mërë më aneka. Ëthïnö bino jëm ï kom enyodogï ëka mïö enekogï. \v 13 Jö kïbëc bino dagöwu pï nyïnga. Ëntö ngat na bino cung na tëk naka ï ajiki bino larë. \s Can na thwönë \p \v 14 “Ëntö ka ïnënö unu gin mörö më kwer na balö cwiny jö, n'ocung kanya myero kür ocung ïë (ëk dhanö na kwanö önïang ïë), cë jö na tye gïnï ï Yudea myero örïng gïnï ï wi kite. \v 15 Dhanö na tye ï wi ödë kür oidhi pïny, onyo ödöny ï öt më kwanyö gin mörö. \v 16 Dhanö na tye ï pwodho, kür ödök cen më ömö böngü mërë. \v 17 Mon na yeco ëka mon na dödhö ëthïnö bino nënö can ï karë nonu. \v 18 Lëg unu ëk köp ni kür ötïmërë ï karë më ngïcö, \v 19 pïën karë nön bino bedo thwön can na thwönë rwök na naka yam bara ötïmërë ï wi lobo, cakërë ï karë n'Obanga ocweo kï lobo naka othuno ködë tin, ëka ba bino tïmërë dökï. \v 20 Ka Rwoth onwongo ba öngölö nïnö nön na cecek, onwongo ngat mörö acël thon ba bwöth. Ëntö pï jö n'Obanga öyërögï, ënë ömïö ën öngölö wel nïnö nonu ödökö na nönök. \p \v 21 “Ï karë nön, ka dhanö mörö okobo niwu nï, ‘Nën, Meciya ene,’ onyo nï, ‘Nën, ën ëca,’ kür iyee unu. \v 22 Pïën jö na kobo nï gïn ebedo Kiricito ëka edwarpïny na twot bino bino ëka bino tio gïnï anyuth ëka tango na dito ëk ka twërë ëbwöl gïnï naka jö n'ëyërögï. \v 23 Gwökërë unu dong, an atyeko dong kobo ökö niwu jami kïbëc na bino tïmërë na karë bara örömö. \p \v 24 “Ëntö ï karë nonu, kinge can na thwönë nön, \q1 “ ‘ceng bino cido ökö nicuc, \q2 ëka dwe thon ba bino ryëny, \q1 \v 25 cër bino podho gïnï kï ï wi polo, \q2 ëka tëkö kïbëc më wi polo bino yengere.’ \p \v 26 “Ï karë nön jö kïbëc bino nënö Wod ka Dhanö na tye ka bino kï ï pöl kï twër na dit ëka dheo. \v 27 Ëka ën bino oro emalaika më cökö jö mërë n'ëyërögï kï ï thwok lobo angwën më ajiki lobo naka ï ajiki më polo. \s Pwony kï ï kom yath ölam \p \v 28 “Nwong unu pwony ni kï ï kom yath ölam. Ka jangë öcakö löth, ëka pote odonyo, un ingeo nï oro dong cwök. \v 29 Kömanön thon, ka ïnënö unu jami ni tye ka tïmërë, ïtwërö unu ngeo nï dwogo mërë dong cwök, tye ï dholokek. \v 30 An akobo niwu köp adyer, rok më karë ni ba bino poth naka ka jami ni kïbëc ötïmërë. \v 31 Polo ëka lobo bino rwenyo ökö, ëntö köpna ba bino rwenyo. \s Ngat mörö ope na ngeo nïnö onyo caa \p \v 32 “Ngat mörö ope na ngeo nïnö nön onyo caa nön, naka thon emalaika na tye ï wi polo, onyo Wod, ëntö Apap këkën ënë ngeo. \v 33 Gwökërë unu! Bed n'ineno unu! Ba ingeo unu awene na karë nön bino römö ködë. \v 34 Bino ka Wod ka Dhanö röm aröma kï dhanö na tye ka cïdhö ökö kany mörö na bor. Ën ka yaa kï ï pacö, mïö twërö both etic mërë, ngat acëlacël kï tic na mëgë, nakun cïkö ngat na gwökö dhö wangkac nï ëk obed na wangë thwolo. \p \v 35 “Un thon, bed unu na wangwu thwolo, pïën ba ingeo unu awene na won öt bino dwogo ködë onyo bino dwogo kothyeno onyo dingwor onyo na thwön gwënö kok onyo kodiko. \v 36 Ka ën bino dwogo athura, kür ïmïï ën onwongwu ïnïnö. \v 37 Ngö na an akobo bothwu, an akobo nï jö kïbëc: ‘Bed na wangwu thwolo!’ ” \c 14 \s Yüb më neko Yecu \r (Matayo 26:1-5; Luka 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Onwongo odong nïnö arïö më thuno ï Karama më Poth ëka Karama më Ogati na Thöbï ope ïë. Ëlamdhök na dito ëka epwony cïk ka Muca onwongo tye ka rangö gïnï kite na myero ëmak kï Yecu ï müng ëka enek ën ökö. \v 2 Gïn okobo nï, “Kür ëmak Yecu ï karë më Karama më Poth, ëk kür ömïï jïï okel wöö.” \s Ewiro Yecu ï Betania \p \v 3 Ï karë na Yecu tye ka cem ï öt ka Cimon n'onwongo obedo adhöbü ï Betania, dhakö mörö obino kï cupa möö narad na ngwece kur na wel mërë tëk. Ën ötürö dhö cupa ëka önyö möö ï wi Yecu. \p \v 4 Jö mökö n'onwongo tye gïnï kany nön ökëcö gïnï rwök ëka ötwak kën-gï nï, “Pïngö ëbalö möö ni na ngwece kur abala? \v 5 Onwongo myero ëcadh ï wel na kadhö \w denario\w* mïa adek ëk ëmïï both ëcan!” Cë gïn ocoko dhakö nön kï gero. \p \v 6 Ëntö Yecu ögamö nïgï nï, “Wëk unu dhakö nön kënë. Pïngö kara icoko unu ën? Ën ötïmö gin na bër botha. \v 7 Ëcan itye unu ködgï nïnö kïbëc ëka caa mörö këkën ïtwërö unu könyögï. Ëntö ba ibino unu bedo köda nïnö kïbëc. \v 8 Ën ötïmö gin na ën römö ëka owiro koma më aika na caa bara örömö. \v 9 An akobo niwu köp adyer nï kanya kïbëc n'ebino tïtö Emuth na Bër ïë ï wi lobo thükül, gin na dhakö ni ötïmö thon ebino kobo pïrë, ëk obed më po pï ën.” \s Yuda oyeo më ketho örörö ï kom Yecu \p \v 10 Cë Yuda Ikariot, na ënë dhanö acël ï kin ëlübkör Yecu apar arïö, öcïdhö both ëlamdhök na dito ëk ëyüb kit na myero ëmïï Yecu bothgï. \v 11 Ï karë na gïn owinyo ngö na ën onwongo mïtö tïmö nïgï, ïgï obedo na yom, ëka öcïkërë gïnï më mïö Yuda Ikariot cïlïng. Cë Yuda öcakö rangö karë na bër na ën ërömö mïö Yecu bothgï. \s Cem më Poth \p \v 12 Ï nïnö më acël më Karama më Ogati na Thöbï ope ïë, nïnö na yam ëngölö k'athïn römö më Poth, ëlübkör Yecu openyo gïnï ën nï, “Ka kwene na in ïmïtö nï wan ëcïdh ëyüb nini cem më Poth ïë?” \p \v 13 Cë Yecu ooro jö arïö kï kin ëlübkörë nakun cïkögï nï, “Apë unu naka ï Jerucalem, ibino unu romo k'ëcwö mörö n'öyëö agulu pii. Lüb unu körë, \v 14 ëka kob unu both won öt na ën bino dönyö ïë nï, ‘Apwony okobo nï öt wele ute kwene ëk ëcam cem më Poth ïë k'ëlübkörë?’ \v 15 Ën bino nyutho niwu öt na lac na tye malö, n'eketho jami kïbëc ïë. Kany nön ënë ïyüb unu cem na më onu ïë.” \p \v 16 Ëlübkör Yecu arïö öcïdhö gïnï yo Jerucalem ëka onwongo gïnï jami kïbëc kite na Yecu okobo nïgï ködë. Cë gïn dong öcakö yübö cem më Poth kunön. \p \v 17 Na dong othuno kothyeno, Yecu obino k'ëlübkörë apar arïö. \v 18 Ï karë na gïn tye ka cem, Yecu öcakö kobo nïgï nï, “An akobo niwu köp adyer nï ngat acël kï kinwu bino ketho örörö ï koma, ngat acël na tye ka cem köda.”\fig Yecu tye ka cem k'Ëkwëna mërë.|alt="While they were reclining at table eating" src="lb00320c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="14:18"\fig* \p \v 19 Ëlübkör Yecu öcakö kumo, nakun ngat acëlacël penyo ën nï, “Ködë an ba?” \p \v 20 Yecu öcakö kobo nïgï nï, “Dhanö acël kï kinwu jö apar arïö, na tye ka lutho cïngë ï wal kanya acël köda. \v 21 Wod ka Dhanö bino cïdhö nï kömanön kite n'ëcöö ködë ï kome. Ëntö dhanö na bino ketho örörö ï kom Wod ka Dhanö bino nënö can! Onwongo bedo na bër ka dhanö nön ba ënywölö.” \s Cem ka Rwoth më ajiki \p \v 22 Ï karë na gïn tye ka cem, Yecu ökwanyö ogati, ölëgö gum ïë, cë opoko ömïö both ëlübkörë ëka okobo nïgï nï, “Gam ïcam unu. Man ënë koma.” \p \v 23 Ëka ökwanyö ekopo, öpwöyö Obanga, cë ömïögï, ëka gïn kïbëc ömadhö. \v 24 Yecu okobo nïgï nï, “Man ënë remona më cïkërë na nyen, na bino öny pï jö na pol. \v 25 An akobo niwu köp adyer nï, ba dök abino madhö pig nyig ölök, naka ï nïnö nön na an abino madhö na nyen ï ker k'Obanga.” \v 26 Na dong gïn otyeko wero wer, cë öcïdhö gïnï ï wi Kidi më Jeituni. \s Yecu okobo nï Petero bino kwërönë \p \v 27 Yecu okobo bothgï nï, “Un kïbëc ibino unu wëköna ökö, pïën yam ëcöö nï, \q1 “‘Abino neko akwath, \q2 ëka rom bino këth ata.’ \m \v 28 Ëntö kinge cer, abino tëlö nyimwu më cïdhö yo Galilaya.” \p \v 29 Petero öcakö kobo nï, “Kadï bed nï jö kïbëc bino wëköni ökö, ëntö an ba abino wëköni.” \p \v 30 Yecu ögamö nï, “Petero, an akobo nini köp adyer, tin ï dyewor na thwön gwënö bara okok wang arïö, in ibino kwëröna wang adek.” \p \v 31 Ëntö Petero ocere kï tëk na kobo nï, “Kadï bed nï myero athöö kodi, an ba abino kwëröni na twal!” Ëka jö kïbëc okwongere nï kömanön. \s Yecu ölëgö ï pwodho Gethcemane \p \v 32 Gïn öcïdhö ï kabedo n'ecwodo nï pwodho më Gethcemane, ëka Yecu okobo both ëlübkörë nï, “Bed unu kany, ëk an kono acïdh alëgï.” \v 33 Ën ökwanyö Petero, Yakobo ëka Jon cë öcïdhö ködgï. Cwinye öcakö podho na lïth rwök ëka kï kumo. \v 34 Yecu öcakö kobo nïgï nï, “Cwinya cwer rwök na mïtö nekona ökö. Bed unu kany na wangwu thwolo.” \p \v 35 Yecu öcïdhö anyim na nönök, cë orumo cöngë pïny oryebere ëka ölëgö nï ka onwongo twërë, kono caa nön opoth ökö kï bothe. \v 36 “Aba, Apap, jami kïbëc twërë kï bothi, kwany ekopo ni ökö kï botha, kür obed kite na an amïtö, ëntö obed kite na in ënë ïmïtö.” \p \v 37 Cë ën odwogo cen both ëlübkörë ëka onwongogï önïnö ökö. Yecu okobo both Cimon nï, “Petero, ïnïnö ökö? Ba ïrömö bedo na wangi thwolo pï caa mörö acël? \v 38 Bed unu na wangwu thwolo, lëg unu both Obanga ëk kür ïdöny unu ï atëmatëma mörö. Cwiny mïtö, ëntö kom görü.” \p \v 39 Yecu öwëkögï dökï ëka öcïdhö ölëgö lëga acël nön. \v 40 Ï karë na ën odwogo, ën dökï onwongo ëlübkörë tye ka nïnö, pïën nïnö onwongo ömakö wang-gï rwök. Gïn ba ongeo ngö na myero ekob gïnï both Yecu. \p \v 41 Yecu odwogo wang më adek mërë, cë okobo nïgï nï, “Un pod ïnïnö ëka iyweo unu? Dong örömö! Caa dong örömö. Wod ka Dhanö dong ëmïö ökö ï cïng ëbal. \v 42 Yaa unu malö! Eru ecidhu! Nën, dhanö na bino ketho örörö ï koma dong cwök!” \s Ëmakö Yecu \p \v 43 Cücüth na Yecu onwongo pod twak, Yuda, ngat acël ï kin ëlübkör Yecu apar arïö, othuno kï lwak n'ömakö gïnï pele abadë ëka kï ludhi, n'ëlamdhök na dito, epwony cïk ka Muca ëka edong ënë oorogï. \p \v 44 Won örörö onwongo otyeko dong yübö anyuth ködgï nï: “Ngat na an abino nödhö leme, ën ënön, mak unu ën ëka iter ïgwök unu na bër.” \v 45 Yuda öcakö cïdhö ökö cücüth both Yecu ëka okobo nï, “Apwony!” Cë önödhö leme. \p \v 46 Gïn dong öcakö podho ï kom Yecu, ëka ëmakö ën. \v 47 Ëntö dhanö mörö acël n'onwongo ocung ï nget Yecu öcakö wödhö pala abadë mërë, cë otongo kï ith atic k'Alamdhök na Dit naka onguno ökö. \p \v 48 Yecu openyogï nï, “Ibino unu botha kï pele abadë ëka kï ludhi më maköna calö an abedo ayak? \v 49 Nïnö kï nïnö an abedo kodwu ï dyekal öt k'Obanga nakun apwonyo, ngö n'ocerowu maköna? Ëntö jami ni kïbëc tye ka tïmërë më cobo ngö na Cöc na Leng kobo ï koma.” \p \v 50 Cë ëlübkör Yecu kïbëc öwëkö ën ëka öngwëcö gïnï ökö. \v 51 Awobi mörö n'orwao böngü këkën ï kome, onwongo tye ka lübö kör Yecu. Ï karë na lwak ötëmö më makö ën, \v 52 awobi ni omukere kï ngwëc cë öwëkö böngü mërë ï cïng-gï ëka öngwëcö kotula. \s Yecu ï nyim athuko më öd okiko k'edong \p \v 53 Gïn otero Yecu both Alamdhök na Dit, ëka ëlamdhök na dito kïbëc, edong ëka epwony cïk ka Muca obino gïnï kanya acël. \v 54 Petero obedo ka lübö kör Yecu kï cecen naka othuno ködë ï dyekal k'Alamdhök na Dit. Ën obedo kanya acël k'ëkürpïny, nakun oo mac. \p \v 55 Ëlamdhök na dito, ëka athuko më öd okiko k'edong kïbëc onwongo tye gïnï ka rangö caden mörö na römö mïögï neko Yecu. Ëntö ba onwongo gïnï gin mörö. \v 56 Ecaden na pol obedo ka twakö köp twodo ï kom Yecu ëntö köpgï ba örwatërë. \v 57 Më ajiki mërë, jö nökënë öya malö cë ötwakö gïnï caden më twodo nï, \v 58 “Wan ewinyo ën tye ka kobo nï, ‘An abino muko öt k'Obanga ni n'ëyübö kï cïng dhanö, ëka abino gërö nökënë pï nïnö adek, na ba ëgërö kï cïng dhanö.’ ” \v 59 Kadï bed nï kömanön, köp më caden na gïn ötwakö ba örwatërë. \p \v 60 Alamdhök na Dit öya malö cë ocung ï dyeregï ëka openyo Yecu nï, “Eyo, in ba ïtwërö gamö köp ni kïbëc? Ngö na in ïtwërö kobo ï kom gin n'ekobo ï komi?”\fig Alamdhök ocung ï nyimgï|alt="The high priest stood before them" src="DN00428b.tif" size="col" copy="Durnham" ref="14:60"\fig* \v 61 Ëntö Yecu ölïng alïnga ba ögamö. Cë Alamdhök na Dit dökï openyo ën nï, “In ënë ibedo Meciya, Wod k'Obanga n'ëwörö?” \p \v 62 Yecu okobo nï, “An ënë ën. Ëka ibino nënö unu Wod ka Dhanö n'obedo ï nget cïng Won Twër kucem ëka dökï tye ka bino kï ï pöl më polo.” \p \v 63 Alamdhök na Dit öyëcö böng mërë ëka okobo nï, “Pïngö onu pod dökï ëmïtö caden nökënë? \v 64 Un iwinyo unu kite na ën öyanyö k'Obanga ködë. Ïthamö unu nïngö ïë?” \p Gïn kïbëc öngölö nï, “Ën opore më thöö!” \v 65 Jö nökënë öcakö ngülö laö dhögï ï kome, nakun eumo wangë ökö cë ëbapö, n'ekobo nïnë nï, “In ibedo adwarpïny, tuc nïwa!” Ëka ëkürpïny ökwanyö Yecu cë epwodo. \s Petero ökwërö Yecu \p \v 66 Ï karë n'onwongo Petero tye pïny ï dyekal, atic k'Alamdhök na Dit mörö n'obedo nyakö obino. \v 67 Ï karë na ën önënö Petero tye ka oo mac, ën örïpö Petero na cwök ëka okobo nï, “In thon onwongo itye kï dhanö nön n'öya kï ï Najaret, ën Yecu.” \p \v 68 Ëntö Petero ökwërö ökö na kobo nï, “An ba angeo ngö na in itye ka twakö,” cë öcïdhö ökö yo dhö wangkac, ëka thwön gwënö öcakö kok. \p \v 69 Ï karë na nyakö nön n'obedo atic önënö Petero ocung kunön dökï, ën öcakö kobo both jö nökënë nï, “Ëcwö ni obedo awodhgï acël!” \v 70 Ëntö Petero ökwërö ökö dökï. \p Kinge na nönök jö mökö n'onwongo ocung gïnï ï nget Petero öcakö kobo gïnï nï, “Adyer in ibedo awodhgï acël, pïën in ibedo dhanö më Galilaya.” \p \v 71 Petero öcakö alem ï kome kënë nakun kwongere nï, “An ba angeo ëcwö ni na un itye ka twakö köp ï kome” \v 72 Ëka cücüth thwön gwënö okok wang më arïö. Cë Petero opo ï köp na Yecu okobo nïnë nï, “Na bara thwön gwënö okok wang arïö, in ibino kwëröna wang adek.” Ëka öcakö koko rwök. \c 15 \s Yecu ï nyim Pilato \r (Matayo 27:1-2; 11-14; Luka 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Keko cön, ëlamdhök na dito, mëd k'edong, epwony cïk ka Muca, ëka athuko më öd okiko k'edong kïbëc öyübö gïnï köp kanya acël. Gïn otweo Yecu cë etero ökö ëka ëmïö both Pilato. \p \v 2 Pilato öcakö penyo Yecu nï, “In ënë rwoth k'Eyuda?” \p Yecu ögamö nï, “Eyo, obedo kite na in ikobo ködë.” \p \v 3 Ëlamdhök na dito odotho Yecu kï kwa adoth na pol. \v 4 Cë Pilato dökï openyo Yecu nï, “In ba ïtwërö gamö peny? Nën lwak köp na pol n'edothi ködë.” \p \v 5 Ëntö Yecu ba ögamö gin mörö, ëka Pilato obedo kï ur rwök. \s Ëngölö köp më thöö nï Yecu \p \v 6 Ï karë më Karama më Poth kïbëc, Pilato onwongo marö gönyö amabuc acël na lwak nwongo ökwaö. \v 7 Ï karë nön, ëcwö mörö onwongo tye na nyïngë Baraba, na yam etweo ï buc ï kin jö n'öjëm n'oneko gïnï jïï ï karë më jëmgï nön. \v 8 Lwak öcakö cïdhö both Pilato më penyo ën ëk ötïm kite na ën önaa tïmö ködë. \p \v 9 Pilato openyogï nï, “Un ïmïtö nï agöny niwu rwoth k'Eyuda?” \v 10 Pilato okobo nï kömanön pïën ën onwongo ongeo nï ëlamdhök na dito okelo gïnï Yecu pï nyeko. \v 11 Ëntö ëlamdhök na dito öcüpö gïnï lwak ëk ömïï Pilato ögöny Baraba nakaka Yecu. \p \v 12 Pilato öcakö penyogï nï, “Ngö na myero an atïm kï ngat na un icwodo nï rwoth k'Eyuda?” \p \v 13 Lwak öwöö gïnï nï, “Gur ën ï kor yath arïa!” \p \v 14 Ëka Pilato dökï openyogï nï, “Pïngö kara, ötïmö ngö na rac?” \p Ëntö lwak öwöö gïnï kï redo rwök nï, “Gur unu ën ökö ï kor yath arïa!” \p \v 15 Pilato onwongo mïtö yomo cwiny lwak, cë ögönyö Baraba nïgï. Ën ömïö twërö nï ëk epwod Yecu kï del ëka egur ï kor yath arïa. \s Acikari önywarö Yecu \p \v 16 Acikari otero gïnï Yecu naka ï dyekal k'alöc (n'ecwodo nï Praitorion) ëka ocwodo gïnï lwak acikari kïbëc kanya acël. \v 17 Gïn öcakö ruko Yecu kï böngü na kwar ëka etweo tok öküdhö öthac, cë ërwakö ï wie. \v 18 Cë gïn öcakö motho ën nï, “Örëm ba, rwoth k'Eyuda!” \v 19 Acikari opwodo gïnï wi Yecu kï lüth, öngülö gïnï laö dhögï ï kome, ëka orumo gïnï cöng-gï pïny më wörö ën më anywar. \v 20 Ï karë na gïn dong önywarö Yecu, ökwanyö gïnï böngü na kwar ökö kï ï kome ëka ëdwökö böng mërë ï kome. Cë gïn dong otero Yecu yökö ëk egur ï kor yath arïa. \s Eguro Yecu ï kor yath arïa \p \v 21 Ëcwö mörö më Cirene na nyïngë Cimon apap k'Alegijanda ëka Rupo, onwongo tye ka wok nakun öya kï kin pacö ëka acikari ödïö ën më tingo yath arïa. \v 22 Gïn otero Yecu ï kabedo n'ecwodo nï Gölgötha, na tyën köp mërë nï, “Kabedo më Cogo Wic.” \v 23 Cë acikari öcakö mïö Yecu köngö ölök n'erubo kï yath müra,\f + \fr 15:23 \fr*\ft Müra obedo yath n'erubo kï köngö ölök n'ëmïö both dhanö n'eguro ï kor yath arïa më kweeno arem.\ft*\f* ëntö Yecu ökwërö madhö ökö. \v 24 Gïn oguro Yecu ï kor yath arïa ëka opoko gïnï böng mërë ï kin-gï nakun ebolo kwir ëk ënën böngü na ngat acëlacël bino tero. \p \v 25 Eguro Yecu ï kor yath arïa caa adek më kodiko. \v 26 Gin n'ëcöö na nyutho köp n'edotho ën ïë kwanërë nï, “RWOTH K'EYUDA.” \v 27 Eguro Yecu kanya acël k'ëyak arïö, dhanö acël kucem ëka acël kucam.\fig Eguro Yecu kanya acël k'ëyak arïö|alt="They crucified two robbers with him" src="WA03926b.tif" size="col" copy="Wade" ref="15:27"\fig* \v 28 Man ömïö Cöc na Leng ocobere kakarë nï, “Ëkwanö ën ï kin ëbal.”\f + \fr 15:28 \fr*\ft Baibul nökënë ba cöö tyeng ni.\ft*\f* \v 29 Jö n'onwongo tye ka wok ï ngete, obedo gïnï ka yanyö ëka nywarö Yecu, nakun yengo wigï na kobo gïnï nï, “Onye, in n'imuko öt k'Obanga ökö, cë ïgërö pï nïnö adek këkën, \v 30 larë keni, idhi pïny kï ï kor yath arïa!” \p \v 31 Ï kite acël nön, ëlamdhök na dito ëka epwony cïk ka Muca önywarö gïnï Yecu ï kin-gï kën-gï nakun kobo gïnï nï, “Ën ölarö jö nökënë, ëntö ba twërö larë kënë! \v 32 Wëk Kiricito, Rwoth më Icarael, oidhi pïny kï ï kor yath arïa, ëk ënën ëka eyee.” Jö n'eguro kï Yecu thon öcakö gïnï yanyö ën. \s Thöö ka Yecu \p \v 33 Ï caa abicël më kiceng, pïny ocido ökö na cöl nicuc ï wi lobo kïbëc naka othuno caa abungwën. \v 34 Ëka ï caa abungwën, Yecu öcakö koko kï dwön na malö nï, “Eloi, Eloi, lama cabaktani?” Na gönyö nï, “Obangana, Obangana, pïngö ïwëka nï köman?” \p \v 35 Ï karë na jö n'ocung na cwök owinyo, gïn okobo nï, “Winy unu, ën tye ka cwodo Eliya.” \p \v 36 Ëcwö mörö acël öcakö ngwëc, ëka ökwanyö amor, olutho ï köngö ölök na wac, cë örëpö ï wi yath atad ëka ömïö both Yecu nï ëk ömadhï. Ën okobo nï, “Kür unu, eru ënën ka Eliya twërö bino kwanyö ën ökö pïny!” \p \v 37 Yecu dökï okok kï dwön na malö cë öthöö ökö. \v 38 Cë böngü ëcëngë na tye ï öt k'Obanga öcakö yëc opokere ïë arïö, kï malö naka pïny. \v 39 Adit acikari n'onwongo ocung na cwök ï nyim Yecu, owinyo redo ka Yecu ëka önënö kite n'öthöö ködë, cë ën okobo nï, “Adyer dhanö ni onwongo obedo Wod k'Obanga.” \p \v 40 Mon mökö onwongo tye gïnï kunön, nakun rïpö gïnï kï cecen. Kï kin-gï onwongo obedo Maria më Magadala, Maria (aya ka Yakobo na tïdï ëka Yoce), ëka Calume. \v 41 Gïn obedo ka lübö kör Yecu anaka kï ï Galilaya, ëka gïn obedo ka könyö ën thon. Mon nökënë na pol n'onwongo owotho ködë më bino ï Jerucalem onwongo thon tye kunön. \s Eiko kom Yecu ï lyël \p \v 42 Onwongo obedo Nïnö më Yübërë (manön nïnö na Cabït k'Eyuda bara örömö.) Na dong pïny cwök cido, \v 43 ëcwö na nyïngë Yocepu më Arimethea obino, ën onwongo obedo dhanö na dit më öd okiko, ëka ën onwongo kürö Ker k'Obanga më bino. Ën öcïdhö both Pilato kï tëk cwiny më kwaö kom Yecu. \v 44 Pilato obedo kï ur më winyo nï Yecu dong öthöö ökö. Ën ocwodo adit acikari, cë openyo ka Yecu öthöö ökö. \v 45 Ï karë na Pilato önïang kï both adit acikari nï ötïmërë nï kömanön, ën ömïö kom Yecu both Yocepu. \v 46 Yocepu öwïlö böngü na leng. Cë ökwanyö kom Yecu ökö pïny kï kor yath arïa, oboo ï böngü, ëka opyelo ï bur lyël n'egworo ï kidi, cë ölörö kidi ï dhö bur lyël ëka oloro dhögë ökö.\fig Bur lyël n'egworo ï kidi|alt="A tomb cut out of a rock" src="lb00329c.tif" size="col" copy="Knowels" ref="15:46"\fig* \v 47 Maria më Magadala ëka Maria aya ka Yoce önënö gïnï kakwene n'onwongo eiko ën ïë. \c 16 \s Cer ka Yecu \r (Matayo 28:1-8; Luka 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Ï nïnö na lübö Cabït k'Eyuda, Maria më Magadala, Maria aya ka Yakobo, ëka Calume öcïdhö gïnï më wïlö möö na ngwece kur ëk ëcïdh gïnï më wiro kom Yecu. \v 2 Kodiko cön ï nïnö më acël më cabït, kinge na ceng dong odonyo, gïn öcïdhö ï lyël. \v 3 Gïn öcakö penyere gïnï kën-gï kï ï wanga yoo nï, “Nga na bino thwaro nï onu kidi kï ï dhö bur lyël?” \p \v 4 Ëntö ï karë na gïn othuno, önënö gïnï lyël ëka önënö gïnï kidi n'onwongo thwönë, dong ethwaro ökö thenge. \v 5 Na gïn dönyö ï lyël, önënö gïnï awobi mörö n'oruko böngü na tar n'obedo kï kucem, ëka obedo gïnï kï lworo rwök. \p \v 6 Ëntö ën okobo nï, “Kür ibed unu kï lworo, un itye ka rangö Yecu më Najaret, n'onwongo eguro ï kor yath arïa. Ën ope kany! Ën ocer ökö kï kin jö n'öthöö! Nën unu, kany ënë onwongo epyelo kome ïë. \v 7 Ëntö apë ëk ikob unu n'ëlübkörë ëka Petero nï, ‘Yecu bino tëlö nyimwu më cïdhö yo Galilaya. Ibino nënö unu ën kï kunön, kite na yam ën okobo niwu ködë.’” \p \v 8 Cë mon odonyo yökö kï ï lyël, öcakö gïnï ngwëc kï myël kom ëka lworo na ba okobo gïnï gin mörö both ngat mörö këkën, pïën lworo onwongo ömakögï rwök. \s Yecu onen both Maria më Magadala \p \v 9 Ï karë na Yecu ocer kï ï lyël kodiko cön ï nïnö më acël më cabït, ën öcakö nen both Maria më Magadala, dhakö na ën onwongo öryëmö cene abïrö kï ï kome. \v 10 Ën öcïdhö both ëlübkör Yecu n'onwongo tye ka kwero cöla ëka kok gïnï. \v 11 Ëntö ï karë na gïn owinyo nï Yecu tye na kwö, ëka Maria önënö ën, gïn ba oyee köp mërë. \s Yecu onen both ëlübkörë arïö \p \v 12 Kinge, Yecu onen both ëlübkörë arïö ï kite na path n'onwongo gïn tye ka cïdhö yo kin pacö. \v 13 Gïn ödök cen më kobo both ëlübkör Yecu nökënë, ëntö ngat mörö ope n'oye köpgï. \s Yecu onen both ëlübkörë apar acël \p \v 14 Kinge, Yecu onen both ëlübkörë apar acël ï caa n'onwongo gïn tye ka cem. Ën ocokogï pïën gïn onwongo ope kï gen ëka pï nwang cwinygï pïën gïn ökwërö yee köp ka jö n'önënö ën kinge cer mërë kï ï kin jö n'öthöö. \p \v 15 Yecu okobo n'ëlübkörë nï, “Apë unu ï wi lobo kïbëc ëka ïtït unu Emuth na Bër both dhanö kïbëc. \v 16 Dhanö mörö na bino yee ëka ebatica ën, bino larë, ëntö dhanö na ba bino yee, ebino ngölö nïnë köp. \v 17 Anyuth ni bino nen kï both jö na yee, gïn bino ryëmö cene kï nyïnga. Gïn bino twak kï lëb na nyen. \v 18 Gïn bino makö thwol kï cïng-gï, ëka ka gïn ömadhö gin mörö na neko dhanö, cë ba bino tïmögï na rac. Gïn bino ketho cïng-gï ï kom etwoe ëka bino cang gïnï.” \s Yecu öïdhö ï wi polo \p \v 19 Kinge na Rwoth Yecu ötwak ködgï, ëkwanyö cë etero ï wi polo ëka ën obedo ï nget cïng Obanga kucem. \v 20 Cë ëlübkör Yecu öcïdhö ëka ötïtö gïnï köp ï kom Yecu ï kabedo kïbëc. Rwoth otio ködgï ëka omoko köp mërë k'anyuth n'ölübö körë.