\id 1TI \h Timotius Kaꞌesan \toc1 Paulus susula kaꞌesan fee nonoon Timotius \toc2 Timotius Kaꞌesan \toc3 1Tim \mt1 Timotius kaꞌesan \mt2 Paulus susula kaꞌesan \mt2 fee nonoon Timotius \c 1 \s1 Soda-molek \p \v 1-2 Timotius susuek! \p Soda-molek neme au Paulus mai. Manetualain soꞌu nala au so, dadik neu Yesus Karistus hataholi nadedenun. Huu Manetualain nakamboꞌik ita teme ita sala nala mai, de ita tamahena neu Lamatuak Yesus, fo mana fee ita tasoda takandondoo henin to Ndia. \p Tius! O sama leo au ana heheling so, huu au ndia atudu dalak, fo, o, mamahele neu Karistus. Au hule–haladoi neu Manetualain, ita Aman, ma Yesus Karistus, ita Lamatuan, fo latudu Sila dale malole nala ma, namemeda kasian neu o, ma fee o masoda mua mole–dame.\x + \xo 1:1-2 \xt Hataholi Nadedenu nala Tutuin 16:1\x* \s1 Mata neuk mua hataholi la, mana manoli ta ndoo sala \p \v 3 Fain, ita dua nggata teme kota Efesus noꞌu. Ledoꞌeik, au sangga uni nusa Makedonia uu, au akaseti o, fo o mahani nai Efesus. Huu faik ndia, hambu hataholi luma, tao lasapangga salani kala, ma lanoli dedeꞌa ta ndoo sala. De, au oke fo, o muu kaꞌi sala, fo ala hahae, suek boso lanoli lakandoo leondiak. \v 4 Ala ngganggali heni fai, fo leu lasisimbo bafak, ma ala tui tutui nanadudula lele uluk. Ala landali maak, laꞌeneu ala helo numbu–sadu kala fo ta hambu namaketu. Dedeꞌa mata leondia kala, kada tao nala hataholi la lahuu, losa soda nala ta lamahele neu Manetualain. \p \v 5 Au fee nanoli–nafadak neu o, fo ela leobee na o manoli hataholi kamahele kala, suek lasoda lasueao. Ala lasoda tao leondiak, neme dale nala neulauk, duduꞌan ndoos, ma namahehelen matea. \v 6 Tehuu hambu mese nala luma, ala heok dook, ma ala laꞌo ela nanoli–nafadak ndia. Boe ma ala ngganggali heni fai, fo leu lasisimbo bafak, ma labalo kala. \v 7 Ala latudu ao nala, lae, sila ia mese nala mana manoli Baꞌi Musa heti–heu nala. Ala taok ao nala leo sila mese inahuuk, tehuu tala bubuluk lanoli kala sila, hata ndia. \p \v 8 Ita basa nggata bubuluk tae, Baꞌi Musa heti–heu nala sila, malole! Sadi ita takalalaꞌo kana tungga Manetualain hihi-nanau teteben. \v 9 Manetualain ta fee heti–heu kala sila, neu hataholi la, fo sodan ndoos so. Te nana sulak fee hataholi fo: mana tao naodek, tala nau lamanene palenda, sodan dook neme Manetualain mai, lahiik tao manggalauk, tala mbali Manetualain, lakadadaek dedeꞌa malalaok, mana makanisak, mana tao nisa ina-ama bonggi nala. \v 10 Heti-heu kala sila nana sulak fee hataholi fo sao ta no hadak, touk sao touk, inak sao inak, mana humu nala hataholi, fo loke seba sala doik, mana masapepekok, mana sakasii pepekok, ma basa hataholi mana laban nanonoli ndoos. \v 11 Nanonoli ndoos ndia, neme Manetualain Hala Malolen mai, fo Ana feen neu au. Ana, ana seli. Hataholi nandaa soꞌuk Ndia dema-demak. \s1 Toke makasi neu Manetualain huu dale malolen \p \v 12 Au oke makasi noꞌuk neu ita Lamatuan Yesus Karistus, huu Ana hele nala au, dadik hataholi namahehelen, ma fee au bebeꞌi-balakaik, losa au bisa akalalaꞌok Ndia uen. \v 13 Naa te makahulun, au ateme kokolak aboboo, ma atuda Yesus naden, ma tao doidoso hataholi mana tungga Ndia dala sodan. Au ahiik tuni-ndeni sala ma tao akalulutu sala. Au manggalaung leondiak, huu faik ndia au ta bubuluk, hata fo au taok ndia, ma au bei ta amahele neu Yesus Karistus. De Ana ta lilii heni au, ma Ana natudu susuen neu au.\x + \xo 1:13 \xt Hataholi Nadedenu nala Tutuin 8:3; 9:4-5\x* \v 14 Nakalenak bali, Ana natudu taa-taa dale malolen neu au! Ana fee babaꞌe-babatik manasasik neu au, fo suek amahele teas neun, ma bisa sue hataholi la, sama leo Ana sue au. \p \v 15 Ita tateme tamanene so, lae, “Yesus Karistus konda mai nai daebafok ia so, fo fee sodak neu hataholi la, mana tao salak”. Memak tetebes leondiak! Neme basa hataholi mana tao sala kala sila, na au ndia manggalaung nai lain seli. \v 16 Mae au manggalaung leondiak, tehuu Manetualain naketun tana huku au. Tehuu Ana nau pake au dadik natutuduk, fo atudu Yesus Karistus nggale loan neu hataholi manggalauk manai lain seli, leo au ia. No leondiak, na hataholi feꞌe kala fo mana tao sala kala, ala bisa lamahele neun, fo hambu sodak lakandoo lon boe. \q1 \v 17 Koa-kiok neu Manetualain \q2 Kada Ndia mesa kana, Manetualain; \q3 ta hambu feꞌek so bali! \q1 Ndia, Manek fo mana palenda, ta mana basak. \q2 Ndia nasoda nakandondoo henin. \q2 Ndia, ta nalelak mamates. \q2 Hataholi ta bisa nitan no mata deꞌen. \q1 Hataholi fee hada-holomata, ma koa-kiok neu Ndia, \q2 losa doon na neu! \q3 Amin. \p \v 18 Au anang Tius! Au sangga afada hata, fo o musi makalalaꞌok nai o ue mala. Basa ia la, tungga hata fo Manetualain mana kokola nala sila, lafada memak so, laꞌeneu o aom. Mete ma o tungga dedeꞌa kala sila no malole, na o leo soldadu esa, fo mana matati malelak laban basa manggalau kala sila. \v 19 Toꞌu matetea o namahehelem neu Karistus. Ma manea fo, o dalem malalaok nakandondoo henin. Huu hambu hataholi, ta nau lamanene sila dale nafafadan so bali, de ana tao nakalulutu sila namahehele nala, sama leo ofak nakalulutuk huu ana hala neu batu inahuuk. \v 20 Himeneus no Aleksander asa, sama leondiak so! Huu ndia, de, au fee sala leu nitu la malanggan. Au tao leondiak, fo nanoli sala suek ala hahae tao lakalulutu Manetualain naden. \c 2 \s1 Masoda nandaa no hataholi mana makaluku-makatele neu Manetualain \p \v 1 Makasososan, au oke ei hule–haladoi fee basa hataholi la. Ei miu masale Manetualain, na, hule fo Ana tulu–fali basa hataholi malai toꞌa–taa kala dale. Ma moke makasi, huu Ana tao malole soaneu sila basa sala. \v 2 Hule–haladoi leondiak boe, fee basa mane kala, ma basa malangga nala. No leondiak, ita basa nggata tasoda ndondoo, tungga Manetualain hihiin. Ita boe tasoda nandaa to hataholi mana makaluku–makatelek neu Ndia. \v 3 Hule–haladoi mata leondiak tao namahoko Manetualain dalen, de Ana simbok no malole. Ndia ndia, fee sodak neu ita. \v 4 Ana nau, fo basa hataholi la hambu sodak, ma bubuluk dedeꞌak bee ndia tetebes. Fo ndia: \q1 \v 5 Manetualain, kada esak. \q2 Ma hambu lelete kada esak fo nakamomolek Manetualain no ita hataholi. Lelete ndia, Yesus Karistus. \q2 Ma Yesus ndia, hataholi sama leo ita. \q1 \v 6 Ana fee mudak ao mbaan, fo soi nala ita basa nggata, teme ita sala nala mai. \p Nandaa no ndia fain, Manetualain buka ledo-ledo Hala Malole ndia, fo nafada basa hataholi la. \v 7 Boe ma Ana hele nala au so, fo dadik neu Ndia hataholi nadedenun, suek au laꞌok uu afada hataholi ta Yahudi la, sudi lai bee, ma anoli sala fo suek lamahele Lamatuak Yesus boe, ma lasoda tungga dala ndoos. Hata fo au afadak ia, tetebes leondiak. Au ta pepeko.\x + \xo 2:7 \xt 2 Timotius 1:11\x* \p \v 8 Au hihiing leoiak: nai sudi bee mesan, mete ma ei makabubua fo hule–haladoi, na, ei dale mala musi malole esa no esa. Boso mahinda nasak esa no esa. Boso masisimbo bafak. Mete ma soꞌuk limak fo hule–haladoi, na, ei dale mala musi malalaok. \p \v 9-10 Leondiak boe, neu ina kala. Au nau fo ala heti lala ao-ina nala no malole, ma ala pake baloꞌa-papakek nandaa. Boso tao heo-hiluk, fo tao hataholi la pasak mata nala leu sala, huu ala pake langga buluk namata-ao mata-mata kala, do ala pake baloꞌa mabeli fo ta kalela hadak, do heo-hiluk lena-lenak pake lilo mbilas-lilo fulak, ma mutiara la. Te mana tao ina kala ala dadik manaꞌa hiak, na, sila dale nala malalaok, ma tao kada dedeꞌa malole. Ndia nandaa no inak mana makaluku–makatelek neu Manetualain.\x + \xo 2:9-10 \xt 1 Petrus 3:3\x* \v 11 Mete ma salani kala lakabubua fo lamanene nanonolik, na, ina kala tungga heti–heuk boe fo pasa ndiꞌidook neulalau, fo lamanene tebe–tebe nanonolik ndia. Boso ala lakukutuk, ma boso langgilo. \v 12 Tungga au, na ta nandaa ina kala ala sosoꞌuk aok fo palenda tou kala, ma lanoli sala. Malolenak ina kala, kada ala bendoo. \v 13 Huu Manetualain nakadadadik Adam nakahuluk. Basa ndia, bei fo Hawa.\x + \xo 2:13 \xt Tutuik laꞌeneu Sososan 2:7; 2:21-22\x* \v 14 Ma nitu la malanggan ta kedi nakahuluk Adam, tehuu inak dei. Mulai neme faik ndia mai, hataholi laꞌolena Manetualain heti–heun.\x + \xo 2:14 \xt Tutuik laꞌeneu Sososan 3:1-6\x* \v 15 Tehuu leo mae leondiak boe oo, ina kala bisa hambu masodak, huu ala bonggi anak. Sadi lamahele tebe-tebe neu Karistus, lasueao, lasoda lo dale malalaok, ma lasoda lo mandaan.\f + \fr 2:15 \ft Hataholi mana malelak laꞌeneu Susula Malalaok lae hambu nakandandaak telu laꞌeneu “ina kala bisa hambu sodak, huu sila bonggi anak”. Ndia: 1) hambu Kakanak esa, fo ndia Yesus, fo mana soi dalak suek basa hataholi la bisa hambu sodak; 2) Hawa nana kedi nalak de ana tao salak, tehuu ndia boe oo ana dadik neu basa hataholi la bein; 3) inak fo nasoda nandaa tana mate neu faik ana bonggi anak (tehuu nakandandaak katelun ia ta matea)\f* \c 3 \s1 Heti–heuk soaneu mana dadik malangga salanik \p \v 1 Hataholi lae, “Mete ma hataholi esa sangga dadik malangga salanik, na, ana hele nala ues esa, lolen ana seli.” Dedeꞌak ndia memak tetebes! \v 2 Malangga salanik sodan musti naden malalaok. Dalen katemak, no kada saon esak. Heti nalelak aon. Dale bangganaꞌuk. Hataholi la fee hadak neun. Nahiik soi lelesun fo simbok hataholi mana mai kala. Ma nabeꞌi nanoli hataholi feꞌe kala. \v 3 Boso mana mafuk. Ma boso lima laik. Mandaan ndia, hataholi mana dale malole, mana mahiik mole, ma ta mana naꞌa lena matak. \v 4 Ana musi heti uma-loon, no malole. Ana nala musi feen hadak ma lamanenen boe. \v 5 Mete ma hataholi ndia tana heti nala uma-loo hehelin, na neme bee mai, ana bisa heti nala Manetualain salani nala? \p \v 6 Malolenak hele mala hataholi fo ana tungga Lamatuak Yesus dook so. Boso soꞌu malangga salanik fo bei fo namahele Lamatuak Yesus, huu hataholi leondiak lofoanak ana koao. Boso losak Manetualain hukun sama leo Ana huku nitu la malanggan, huu ndia mana koao. \v 7 Ma, mete ma hele malangga salanik, na hele hataholi fo naden malole. No leondiak, na tana mae hata-hata. Ma nitu la malangga ta bisa natudan.\x + \xo 3:7 \xt Titus 1:6-9\x* \s1 Hataholi mana tulu-fali malangga salanik \p \v 8 Leondiak boe, hataholi mana tulu-fali malangga salanik. Sila musi hataholi nade nala malole, maa nala ta kafalek, ta mana mafu kala, ma boso hataholi mana mahiik nanalak lena–lenak. \v 9 Dale nala musi malalaok, ma ala musi toꞌu lahele Manetualain nanonolin fo Ana natudun neu ita hataholi kamahele kala. \v 10 Palisak neulalau sila sodan, ma sila ue-ledin. Mete ma hataholi ta hambu sila sala nala, na bei fo soꞌu sala fo ala tulu–fali malangga salani kala. \p \v 11 Leondiak boe, sila sao ina nala.\f + \fr 3:11 \ft Dedeꞌa deꞌek Yunani nai ia γυναῖκας (\ft \+it gunaikas\+it*) bisa hambu nakandadaak telu fo nae, 1) “sila sao nala”, do bisa boe, nae, 2) “basa ina kala”. Hambu hataholi luma, lae, dedeꞌa deꞌek ndia ndandaan nai ia boe bisa nae, 3) inak mana tulu-fali malangga salani kala. Tehuu, ndandaan katelun ia, dedeꞌa Yunani lateme pake dedeꞌa deꞌek feꞌek (mete nai Roma susulan 16:1)\f* Sila ndia, musi inak fo laena nade malole. Boso mana tao laboo hataholi feꞌek naden. Ala musi lanea lalelak ao nala, ma hataholi la boe oo lamahele sala. \p \v 12 Mana tulu–fali malangga salani kala boe, musi touk dalen katemak, neu kada sao inak esak. Sila boe oo, musi heti lalelak sila uma-loo nala no malole, ma heti lalelak ana nala boe. \v 13 Mete ma ala ono-lau salani kala no malole, na neu ko hataholi la boe fee hadak neu sala. Ma sila boe oo lambalani, de tala bii kokolak laꞌeneu sila namahehelen neu Yesus Karistus. \s1 Ita namahehelen huun \p \v 14-15 Tius ei! Au amahena ta dook so bali, te au bisa mai tilo o. Leo au hambu nakaleꞌok, fo dook bei fo au mai, na susulak ia losa nakahuluk, neu o limam. Au sulak susulak ia, fo au afada o, ae Manetualain bobonggi nala musi lasoda leobeek. Boso lilii henin, mae, Manetualain masodak losa dodoon neu. Ndia hataholi nala, sama leo uma fo naꞌena netes ma dii inak matea fo toba nahele Manetualain nanonoli teteben. \p \v 16 Manetualain buka namanininok fo ana seli laꞌeneu ita namahehelen mai. \q1 Ndia huun leoiak: \q2 Karistus mai nai daebafok ia so. \q1 Ana pake hataholi mata-aon sama leo ita. \q2 Manetualain Dula Dalen boe natudu nae, \q1 Yesus, Hataholi dale ndoos. \q2 Ma Manetualain ata nusa-soda nala, lita Ndia boe. \q1 Manetualain soꞌu Ndia neni nusa-sodak neu, \q2 basa de soꞌu dema-demak Ndia. \q2 Ndia tutuin, nakambela losa basa nusa kala, nai daebafok katematuan. \q2 Nai sudi bee, hataholi la lamahele Ndia so. \p Ita tamahele leondiak boe! \c 4 \s1 Mata neuk mia hataholi mana lanoli kasala kala \p \v 1 Dula Dalek nafada ledo-ledo, nae, dei fo salanik luma timba heni hata fo ita tamahelek. Basa de leu tungga nanonoli kasalak neme nitu la pepekon mai. \v 2 Hataholi mana mai lanoli kasala kala leondiak, kokola nala feꞌek, ma tatao nala feꞌek. Memak hataholi masapepekok! Dale kadiꞌi nala katema ndoos so. \v 3 Ala lanoli hataholi fo boso sao. Ma ala laluli nanaꞌak mata–matak boe. Naa te tungga ndoon na, Manetualain tao basa nanaꞌa kala sila, fo mete ma hataholi kamahele kala laꞌa, na loke makasi neu Ndia. Huu ala bubuluk nanonolin ndoos! \v 4 Basa hata fo Manetualain nakadadadi kala sila, memak malole. De boso maluli mata–matak! Hataholi la musi simbok basa sila, ma loke makasi neu Manetualain, \v 5 huu Manetualain Dedeꞌa–Kokolan ma ita huhule–haladoi nala, tao basa nanaꞌak sila, bole naꞌa. \s1 Lamatuak Yesus hataholi mana tao ue-ledi malolen \p \v 6 Tius ei! Tao masanenedak basa dedeꞌa kala ia, neu ita tolanoo kamahele nala. Mete ma o tao leondiak, na o dadik Yesus Karistus hataholi mana tao ue malolen. Manetualain Dedeꞌa–kokolan tao nala o mamahele Ndia, ma tao o bubuluk nanonolik bee ndia tetebes. O toꞌu mahele Manetualain Dedeꞌa–kokolan leo nanaꞌak fo ana tao natea o aom. \v 7 Boso nggali heni fai no tutui loulatak, fo ta natutik no Manetualain. Boso mbali ina lasi kala tutui nala sila fo naluli mata–mata kala. Malolenak manoli tao mateme ao-inam, fo masoda tungga basa Manetualain hihiin. \q1 \v 8 Mateme aok fo tao ao-inak balakai, ma ndia malole. \q2 Tehuu, sosoan kada faak. \q1 Mateme aok fo masoda tungga Manetualain hihiin, \q2 ndia sosoan noꞌuk. \q1 Ndia kasosoak \q2 ta kada nai soda daebafok hatematak ia, \q3 te nai soda mana maik boe. \p \v 9 Dedeꞌa kala ia tetebes! De, mbedan neu o dalem, fo boso lilii henin. \v 10 Ita tamahena neu Manetualain, fo Mana masoda nakandondoo henin. Ana nau fee sodak neu basa hataholi la, tehuu neu kada ita fo mana mamahele neu Ndia. De, ita tao ues tingga–tingga, ma tasusua tingga-tingga. \p \v 11 Manoli basa ia la. Ma madenu hataholi la, fo tungga basa nanonoli kala sila. \v 12 Boso mboꞌi hataholi la lakadadaek o, huu o bei muli-soluk. Matudu dala malole neu hataholi kamahele kala, fo ala tungga o dedeꞌa-kokolam, o heo–hilum, o dala susuem neu hataholi, o namahehelem neu Yesus Karistus, ma o soda malalaom. \v 13 Ei bei mahani au mamaing, na boso lilii les Manetualain Hala Malolen, neu hataholi kamahele kala. Tao matetea dale nala, ma manoli sala no malole. \p \v 14 Makalalaꞌok matalolole babaꞌek fo Manetualain fee o, fo o simbo malan neu faik fo malangga salani kala hule–haladoi, ma tao lima nala leu o langgam. Faik ndia boe lafada Manetualain hehelun laꞌeneu o sodam, ma o ue-ledim. De, boso mboꞌi lotak o babaꞌem, fo o hambuk ndia so. \v 15 Makalalaꞌok basa dedeꞌa kala sila, no manggatek! Ela basa hataholi la lita, lae, o sodam ma o ue-ledim, boe natea. \v 16 Manea fo o masoda mua ndoos. Ma manea fo o manoli mua ndoos. Mete ma o mahele mua basa sila, na, neu ko Manetualain soi dalak fee o ma hataholi mana mamanene o, suek ei makamboꞌik mima basa dedeꞌa manggalau kala mai. \c 5 \s1 Timotius heo-hilun neu salani kala \p \v 1 Touk fo lasin lena o, boso kaꞌin no hala belak. Pake dedeꞌa bangganaꞌuk, sama leo kokolak mua o ama bonggim. Ma mete ma hataholi teun nai o daek, na, fufuꞌa dale nala, ma tao sala leo, o tolanoo bonggi mala. \v 2 Leondiak boe oo, no inak fo lasin lena. Kokolak mua sala, sama leo o kokolak mua o ina bonggim. Mete ma kokolak mua inak fo teun nai o daek, na, tao sala leo o feto bonggim. O dalem musi malalaok mua sala. \s1 Laꞌeneu ina falu la \p \v 3-5 Salani kala musi tulu–fali ina falu la, fo tala hambu bobonggi nala lakaboi sala so. Tehuu, ina falu fo bei kaumbu–anak, na sila ndia musi lakaboin. Manoli sala, fo ala bala lalelak ndia mbuse titin neu sala. No leondiak, na ala ono-lau Manetualain, ma tao namahoko Ndia dalen. Tehuu ina falu fo tebe–tebe nasoda mesa kana, ma ta no sudi see so bali, na, makaboin. Ana kada namahena neu Manetualain. Leledo–leꞌodaen, ana hule–haladoi noke tulu–falik neu Manetualain mai. De, salani kala musi lakaboi ina falu mata leondia kala. \p \v 6 Te, ina falu fo kada nahiik nasoda no seteleek, na mae bei nasoda boe oo, tehuu ndia sodan belin ta so, sama leo hataholi mana matek so. \p \v 7 Fee nasanenedak neu basa salani kala, laꞌeneu tulu-fali ina falu hata taa kala, suek hataholi dea kala ta bisa kokolak lakalulutu sila nade malole nala. \p \v 8 Te mete ma hataholi ta nau nakaboi ndia bobonggi hehelin, nakalenak ndia uma isi hehelin, na ndia sama leo ana nggali heni ndia namahehelen neu Manetualain. Ndia manggalaun lena heni hataholi fo ta nalelak Manetualain. \p \v 9 Mete ma sangga soꞌu ina falu fo tulu–fali malangga salanik, na ndia heti heun leoiak: ndia teun ta bole bei ta dai teuk nee hulu; fai makahulun dalen katemak no kada sao toun esak; \v 10 hataholi la lalela kana, mana tao malole neu hataholi feꞌe kala; mana makaboi ana nala no malole; mana nalengga dalen taa–taa fo ana ono-lau hataholi feꞌe kala; mana tao ue-ledis sudi hata no dale hiik, fo ana tulu–fali hataholi kamahele kala; mana nahiik tulu–fali hataholi mana toꞌa kala; ma mana nahele taa–taa, fo tulu–fali laꞌeneu dedeꞌa malole. \p \v 11 Boso soꞌu ina falu muli–soluk fo tulu–fali salani kala. Boso losak ao mbaan nasuu, de nahiik sao seluk bali. No leondiak, na, sila fain ta so bali, fo ono-lau salani kala no malole. \v 12 Mete ma sila fain ta fo ono-lau salani kala, na ndia sama leo ala lakalulutu sila hehelun, nai Manetualain matan. Neu ko hataholi la, soli salak neu sala. \v 13 Boso losak ala mulai mbela, boe ma lambue maso kalua hataholi la uma nala, fo latui loulatak losa lakalulutu hataholi nade nala. Ma manggalaun lena heni ndia bali, na ala lahiik seseok hataholi feꞌek dedeꞌan, ma ala kokolak dedeꞌak fo ta mandaak. \v 14 Malolenak ina falu bei muli–solu kala, sao seluk bali, fo ela ala bonggi, ma lakaneni sila uma-loo heheli nala. No leondiak, de hataholi la mana musu lo ita, tala hambu toꞌok fo tao laboo ita nade nala. \v 15 Ina falu muli–solu kala luma, ala lasala kala so, losa lahiik tungga nitu la malanggan dalan. \p \v 16 Mete ma ina kamahelek bobonggin esa, dadik ina falu so, na inak kamahelek ndia, musi tulu–fali falu ndia. Boso ela salani kala tanggon ndia. Suek salani kala, bisa tulu–fali ina falu feꞌe kala, fo memak ta laena sudi see so bali. \s1 Fee hada-holomata neu malangga salani kala \p \v 17 Hataholi mana makalalaꞌok salanik no malole, na ei musi fee hada-holomata neun, ma bae ndia nggadin no mandaan. Nakalenak soaneu hataholi fo mana tao ues mbilu mbuse, fo tao manggaleledo Manetualain Dedeꞌa–Kokolan, ma nanoli dala soda ndoon neu ei. \v 18 Susula Malalaok nae, “Mete ma pake sapi fo heheta hade deꞌen neme mbulen mai, na, boso pole mahele bafan, fo suek ana bisa naꞌa boe.” Ma nana sulak bali, nae, “See tao ues, na, ana nandaa hambu nggadi.”\x + \xo 5:18 \xt Tui Seluk laꞌeneu Dala Sodak 25:4; Mateos 10:10; Lukas 10:7\x* \p \v 19 Mete ma, hambu hataholi luma kalaak hataholi mana nalangga salanik, na, boso simbo kana leondiak dei! Musi hambu sakasii dua do telu, tutui nala sama, na bei fo simbok malan, fo palisa kana.\x + \xo 5:19 \xt Tui Seluk laꞌeneu Dala Sodak 17:6; 19:15\x* \v 20 Mete ma o kaꞌin tehuu ana bei nasoda nakandoo no salak ndia, na kaꞌin neu salani kala matan. No leondiak, na hataholi feꞌe kala, ta lambalani tao tungga sala leondiak. \p \v 21 Makalalaꞌok basa heti–heu kala ia. Boso mete matak, ma boso mamabela seselik. Au mbeda ues ia, neu o limam, nai Manetualain ma Yesus Karistus mata nala. Ata malai nusa-sodak fo Manetualain hele nala sala so, dadik sakasii boe! \p \v 22 Boso hailai soꞌu hataholi dadik malanggan. Palisak matalololen makahuluk dei. Mete ma soꞌu sadi ndaa hataholi, basa boe ma hataholi ndia tao salak, na, ei boe oo lemba mala natataak ndia, huu ndia tatao-nonoꞌin. De, manea o aom, fo malalaok makandoo. \p \v 23 Au amanene o teim hedis nakandondoo henin. Malolenak mulai hatematak ia o seseok oe no anggol oek fa, fo dadik akidook. Boso kada minu oe hiak. \p \v 24 Mete neulalau! Hambu hataholi luma sala nala nana nita memak. Ala bei ta losa mana maketu dedeꞌak matan, tehuu basa hataholi la bubuluk sila sala nala so. Hambu hataholi feꞌek boe oo, dook bei fo salan nana nitak. \v 25 Leondiak boe, neu hataholi mana tao malole la boe. Luma nana nita memak. Te hambu feꞌe kala, ala tao malole no nafufunik. Leo mae leondiak boe oo, hata fo ala taok ndia, tadook te nana nitak boe. Ta bisa nafuni dedeꞌa malole. \c 6 \s1 Laꞌeneu ata no malanggan \p \v 1 Ata see namahele neu Lamatuak Yesus, na musi fee hada-holomata neu ndia malanggan, fo suek hataholi dea kala ta hambu dalak, fo kokolak latuda Manetualain naden, ma lakadadaek ita nanonolin. \v 2a Mete ma ata malanggan namahele neu Lamatuak Yesus, na, ata ndia ta bole lakadadae kana, huu malanggan ndia namahele neu Lamatuak Yesus boe. Mae talobee boe oo, ana musi ono-lau neulalau lenak bali neu ndia malanggan, huu sila dua sala kamahele kala noꞌu, de, esa sue esa. \s1 Nanonoli kasalak, ma nggadi malole \p \v 2b Tius ei! Manoli basa sila, ma matetea salani kala dale nala, fo tao tungga basa sila. \v 3 Ita nanonoli ndoon ndia, natudu dala sodak, fo tungga Manetualain hihii-nanaun. Hataholi mana manoli feꞌek neme ia mai, na ala timba heni Lamatuak Yesus Karistus nanonoli ndoon so. \v 4 Hataholi mata leondiak ndia, koao, te langga uten louk! Sila hedi nala, ndia kada lahiik sangga dedeꞌak, ma lasisimbo bafak, laꞌeneu kada dedeꞌa deꞌek. Basa ia la, tao lala hataholi la dale hedi, lahuu, tao lakalulutu hataholi feꞌek nade malolen, ma neo hiak hataholi feꞌek. \v 5 Hataholi mata leondiak, kada lambue tao naodek taa–taa. Sila duduꞌa nala manggalauk. Ala ta bubuluk bee ndia neulauk bali. Ala duduꞌa, lae, mete ma ala tungga anggama heti-heun, na, ala bisa lamasuꞌi. \p \v 6 Memak, anggama bisa tao hataholi nameda hambu nanala inahuuk. Te sodak fo mana tao namahoko Manetualain dalen, fo nana seseok no namemeda dai so, no hata fo sila enan ndia, na, bei fo anggama tetebes ndindia! \p \v 7 Masaneda neulalau! Faik fo bonggi ita, ita ta teni hata esa boe neni daebafok ia mai. Ma ita mate, ita ta teni hata–hata kalua teme daebafok ia mai boe. \v 8 De, sadi hambu nanaꞌak, ma baloꞌa-papakek manadaik, na dai ndia so! \p \v 9 Tehuu hataholi see fo lahiik lamasuꞌi, lofoanak hambu soba-douk mata–mata kala, ma nana ikak neme boboa kii–konak mai, huu duduꞌa kada hata. Duduꞌa leondiak neni soe ma lakalulutu sila soda nala. \v 10 Te sue doik ndia, na, dadik neu huu-okak neu hataholi tao manggalauk mata–mata kala. Hambu hataholi luma lasuu lalan seli sangga doik leondiak, losa ala heok dook leme sila namahehele teteben mai. No leondiak, na sila mesa kasa lakalulutu sila soda nala. \s1 Toꞌu tea-tea nanonolik, fo o simbo malak ndia so \p \v 11 Timotius ei! O ia, Manetualain enan. De makadodook muma basa manggalau kala sila mai. Masoda no ndoos. Tungga basa Manetualain hihiin. Mamahele makandoo neu Yesus Karistus. Sue basa hataholi la. Makatataka nai toꞌa-taak dale. Masoda malole mua basa hataholi la. \v 12 Makatataka fo makalalaꞌok basa nanonoli kala sila, fo ita tamahele kala. Manetualain baꞌe fee o sodak ta mana basak so. Ma o mafada o namahehelen leondiak, nai hataholi noꞌu kala matan so. De, holu tea–tea mala sodak ndia.\x + \xo 6:12 \xt Yohanis 18:37\x* \v 13-14 Hatematak ia, au oke o fo mbaꞌa heheluk leoiak: tao tungga basa Lamatuak Yesus palendan. Boso laꞌolena palenda esa boe, suek hataholi la, ta hambu o salam. Tao tungga basa sila, no tetebes, losa ita Lamatuan Yesus Karistus fali main. Au oke o helu leondiak neu Manetualain matan, te Ndia mana fee samanek neu basa kasoda kala. Au boe oo, oke o helu leondiak neu Yesus Karistus matan boe, te Ndia ndia, nafada no manggaledok, nai Gubenol Pontius Pilatus matan. \q1 \v 15 Lamatuak Yesus fo manai lain seli ndia, Ndia mana toꞌu koasa! \q2 Ndia ndia, Mane Inahuuk, neme basa mane kala mai. \q2 Ma ndia, Malangga Inahuuk neme basa malangga nala mai. \q1 Nandaa no ndia fain, \q2 Manetualain tao manggaleledo dedeꞌa kala ia. \q1 \v 16 Kada Ndia mesa kana ta mana matek. \q2 Ana nasoda nai manggaledok dale fo hataholi taa nakatataka sulin. \q3 Ta hambu hataholi esa boe, bisa nita sana. \q1 Basan fee hada-holomata neun! \q2 Basa koasa nai Ndia liman losa dodoon na neu! \q3 Leondiak leo! Amin! \s1 Laꞌeneu hataholi kamasuꞌi kala \p \v 17 Mafada hataholi kamasuꞌi kala malai daebafok ia, fo boso koao, ma boso kada lamahena neu sila hata nala. Huu basa hata la sila, neu ko mopo sala. Malolenak ala lamahena neu Manetualain, fo Kasodak losa dodoon neu. Huu Ndia ndia, mboꞌa fee ita, basa hata, fo ita paluun, fo suek ita tameda tita sodak ia lole-nambun. \v 18 Mafada sala fo pake sila hata nala neu tatao malole. Ala musi manggate tao tatao malole. Ala musi lalengga sila dale nala, fo tulu–fali hataholi feꞌe kala, ma lahiik baꞌe babaꞌe–babatik, fo Manetualain baꞌe fee sala. \v 19 No leondiak, na lakaduduluk lala hata nala fo dadik neu netes matea soaneu sila soda nala, nai mbila-binesak. No leondiak, ala tao lala soda nala kasosoak, neu faik fo Lamatuak fali mai. \s1 Paulus nateꞌe susulan \p \v 20 Tius ei! Manea matalolole basa hata fo Manetualain fee o ues ia so. Boso tungga seseok mua mana kokola loulata kala. Boso tamba o sulu tepam, ma kokolak fo ta neni hadak neu Manetualain. Masanenedak bou! Te, hambu hataholi luma taok ao nala malela kala. Tungga ndoon na, sila “malela nala”, huu-okan ta. Boso mu masisimbo bafak mua sala. \v 21 Te, ala lamahele nanonoli pepeko kala, losa heok lasadea laꞌo ela sila namahehele tetebe nala neu Manetualain. \p Au oke fo Manetualain natudu Ndia dale malolen neu ei basa nggei. \q2 Soda-molek, \q2 Paulus