\id HEB \h Ibrani \toc1 Ibrani \toc2 Ibrani \toc3 Ibrani \mt1 Ibrani \ip Horat di de ra'enyatga la makden Yahudi makpesiay Yesus. Makden Yahudi re rwet walia la' riy Ibrani onde Israel upni-a'nani. Ir de de rlernana yamuki-yama'ala, kropna-krieutu, nniahora-nniala'a onnila rpesiaya Yesus. La' hade pede riy dom la' ira riwra rwaldioin pa rhoitio'or doin ir pesiayni la'a Yesus me rlernohor owa'ana agama Yahudi. Pede mak khorta horat di de na'enyatga totpena nhi' aruri ir pesiayni la' ga'a totpena yana rhoitio'or doin ir pesiayni la'a Yesus Kristus. \ip La'a riy mak khorta horat di de itaplin niohora nanni. Riy dom de riwra Apolsu ed mak khorta, mere riy dom de riwra Barnabas. Mere itaplin niohora. \ip Mak khorta hadi nakot emkadi: Nnio' warwuaru maka Uplerlawna Nhi'a onnila Yesus matmiatni la'a rimormiori rerieini de narehi-nalawan meman la'a deulu-tatra maka Musa nlernana. Nwagahniorta ira totpena yan memmemna rhoitio'or doin ir pesiayni la'a Yesus yoma hota rlernana niukum lawna. \ip La' horat di ralamni de niwra Yesus de Uplerlawna A'nani. E' de Narehi-nalawan la makwohorulu-ktatrulu la ulul die, ror wutga Uplerlawna hopopanni-lili'irnu me Musa la'pa imam-imam rora o'ta-mata krei Yahudi honona. Orgahi-Orha'a Yesus Kristus di Nodi plolli la'a nohkerna-rai miaran di. Uplerlawna Nran e' pa Nhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la'a rimormior it rerieini. E' ed mak kal inonni emeka hoihoi-tantiani totpena Ntuwu-nhai niana it la do'a-hala ralamni pa nodi liarni. \ip Pede riy honona mak kpaikia horat di hota rtorrer pitpitga pesiayni. Horat di nakot nohor riy mak kden la ululu pesiayni mak karur lia Uplerlawna, totpena yeher to' pa mak kpaikia horat di pesiayni na'itar rer lia rurni-laini. Horat di nakot nohor walia wniehwa-liakta korni mak kaplol la' it makpesiay. \is1 La' horat di de e rakot nohor emkadille: \io2 1. Orgahi-Orha'a Yesus Kristus Narehi-nalawan la o'ta-mat la Musa deullu-tatarni honona (1:1-7:28) \io3 Yesus Narehi-nalawan la makwohorulu-ktatrulu (1:1-3) \io3 Yesus Narehi-nalawan la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (1:4-2:18) \io3 Yesus Narehi-nalawan la Musa (3:1-4:13) \io3 Yesus Nhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la'a rimormior rerieini pa nodi liarni (4:14-7:28) \io2 2. Yesus Nhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormior rerieini onnila Uplerlawna nnio' warwuarnu (8:1-9:10) \io3 Uplerlawna nnio' warwuarnu narehi-nalawan la deulu-tatra ululu (8:1-10:18) \io3 Yesus kniarni emeka o'ta lawan makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini narehi-nalawan la Yahudi imam-imam o'ta lawanni la' ululu (9:11-10:18) \io2 3. Wniehwa-liakta hihi'a-yapyapi mak kaplol la' riy mak kpesiay olekwa (10:19-13:25) \io3 Itorrer pitpitga it pesiayni totpena yana twalera (10:19-39) \io3 Itlernohora riy mak kpesiayni karuri, mak kmormior lia ler ululu (11:1-40) \io3 La'pa itler la yamuki-yama'ala, nniahora-nniala'a itahan rer niek la it ihranu ralamni me yana itwaler la it pesiayni mak itlernana onnila Uplerlawna nnio' warwuarnu (12:1-29) \io3 Wniehwa-liakta hihi'a-yapyapi mak kla' nana Uplerlawna ralamni me lira nnio'a-wawa niatu la' hohoni (13:1-25) \c 1 \s1 Yesus Enarehi mieman la makwohorulu-ktatrulu \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, la' ululu ma'ta de Uplerlawna Naltier rer lia it upni-tgarni de Nlola makwohorulu-ktatrulu. La' ler meni na'nama Uplerlawna Naltier lia makwohorulu-ktatrulu re, Nala deulu-tatra onde ler dom de Nala nnio'oni, ler dom de hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona (mujizat) la'pa dom to' owa'ana. \v 2 Mere la'pa ntut lia lera-mela ri mak hota kod lia noha niatni, de Enaltier mai ita de Nlol nohor neka E A'nani. La' A'nani de pede Uplerlawna Nakoki-nayapi nohkerna-rai miaran di honona. Ne Uplerlawna Nakot targa de hota A'nani de ed mak kodi plolli la haneknek wawannu. \v 3 Me E' mana ed maka ktut niana Uplerlawna plolli-mneheni, tutullu-lolo'oni la'pa liplipa-kamka'mani la'a Ilwo'itu-Darwionema. E' ed maka ktolliohora (klernohora) Uplerlawna nhiolli-lietni illu-wniehwani honona. E' ed maka kariwa-kahaiya noh maran di nora mniotni honona de Nnairia lirni-tunnu mak kodi plolli-mneheni. E' ed mak kamou-kawitna rimormiori la do'oni-halli na'nama Nla' Enamtatna la Uplerlawna-Mempulwatnu walli malganna la Ilyamou-Watyatoha totpena Nlernana ya'uli-yawedi. \s1 Yesus Enarehi-nalawan la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikat) \p \v 4 Ina-nara ama-hyali, la'a A'na de ed maka klernana liwangen tiutul die, pede hota Enareh dioinia Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikat) honona. Pede emeknekama E genni-tienni maka Uplerlawna Nala la de, de nareh mieman la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu re genni-tienni. \p \v 5 Itat niohora hade, yoma Uplerlawna Niwra: \q1 “A A'nu O'a. La'pa ler di de A'ukota de Aghi' Am tiy O'a.” \f + \fr 1.5 \ft 1:5 Masmur 2:7 \f* \p Uplerlawna mana Nakota Niwra: \q1 “A' die de E Amni. E' de A A'nu.” \f + \fr 1.5 \ft 1:5 2 Samuel 7:14 \f* \p Mere edon Nakot memna lir mak emkade la hopopna-lili'iru id wali. Mere Nakot nek hade la Yesus. \p \v 6 Ne la'pa Uplerlawna Nhopan doinia Wutmueha-Laimieh de pa Nerun la nohkerna-rai miaran di, E' mana Niwra: \q1 “A hopopnu-lili'iru miy hononmi, mriu' pua miuh' idma-mriama A A'nu lia'arni.” \f + \fr 1.6 \ft 1:6 Masmur 97:7 \f* \p \v 7 Mere la' Uplerlawna hopopanni-lili'irnu re de, Uplerlawna Nakot nohora Niwra: \q1 “Aghopan doin A hopopnu-lili'iru rpa hota e rhima-rre'a A' die emeka anni mak kteni me ai mak kmori.” \f + \fr 1.7 \ft 1:7 Yoma Uplerlawna hopopanni-lili'irnu re plet pa rlernohora Uplerlawna nhiopanni emeka anni maka kteni. Me Uplerlawna hopopanni re rukmua rira rlernohor memna riy de do'oni-halli de emekwalima ai mak kmori. \f* \f + \fr 1.7 \ft 1:7 Masmur 104:4 \f* \p \v 8 Mere la A'nani de de Uplerlawna Nakot la: \q1 “Uplerlawnu ne, lodanmu-hairmu nawniau kdededa pa nodi liarni. Omtiorna-mriautu de nodi plola-mneha. \q1 \v 9 Rhi'ina-rella (hya' mak kaplola) nden rer lia O ralammu, yoma O' edonna Mkaw niana yatyatni. La' hade pede Orgahi-Orha'a O Uplerlawanmu, Nwaliri O'a pa Omdiella tutullu-lolo'oni totpa rira ratota-rawaw O'a, rahepru-rayak niohor O'a. Genmu-tienmu de nareh dioinia mutwualmu re.” \f + \fr 1.9 \ft 1:9 Masmur 45:7-8 \f* \p \v 10 Uplerlawna Enakot walia la A'nani: \q1 “O' de Orgahi-Orha'a O'a. La'a nomlerni la' noha gergera-tatiah'i ma'ta de O' ed mak kakoki-kayapia noh maran di me O orgahamu ed maka khi' nana lyanti. \q1 \v 11 Hota hare honona re rmol wua, emeka raini mak kawnial wia, mere O' di de Omdiella genmu. \q1 \v 12 Nohkerna-rai miaran di hota Omhi'a pa rmolu wa emeknekama rain maka rti'ila pa edon rnairi owa'ana. Na'nama O ed mak kala warwuarnu ma Mhuerun doinia. Mere O' edonna Mhuerun doinia oke' eti. Me O mormiormu edonna la ntutu-la nte'ewa mere nodia pa la nodi liarni.” \f + \fr 1.12 \ft 1:12 Masmur 102:26-28 \f* \p \v 13 La A'nani nampena Uplerlawna Nakota Niwra: \q1 “Muliwna (Mumtatnu) la A wa'lu malganna, la'pa A'utowar arwalmu re honona la lakmu nayanni.” \f + \fr 1.13 \ft 1:13 Masmur 110:1 \f* \p La'pa la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikta) id mana Uplerlawna edonna Nakot lir mak emkare. \p \v 14 Pede hota itwarora de hya' er Uplerlawna hopopanni (malaikta) rina? Ir honona de nhiw maka khima-kre' Uplerlawna, maka Enhopan pa rma rtulan la' riy maka hota klernana mormiori-lewlewna. \c 2 \s1 Yana mhioitio'or doinia pesiaymi \p \v 1 La' hade pede ina-nara ama-hyali, hota yeher to' pa ittorn apitga Kot Kalwieda-Paitiota la' yamori-yalewna maka tatlin olek de, totpena yana tsoitio'or doinia it pesiayni. \v 2 Yoma itat niohora Musa deullu-tatarni maka Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikat) re rakot nohora la it upni-tgarni re, id mana edonna nhala pede hota rlernohora re. Ne la'pa la' riy maka kpera-kdaitia edonna ratlina-ratailla de, hota rlernan memna niukmua mak edonna kpa'eini-kpahala. \v 3 Emkade walia yamori-yalewna maka Orgahi-Orha'a Yesus Nala de. La'pa it edon tsa'wu nana mormiori-lewlewna de mak karehia Musa deullu-tatarni, de nnia'eratni de itlawra niukum lawan de la it wawayanni. Yoma Orgahi-Orha'a Yesus ed mak kala' ul pua kakot nohora mormiori-lewlewan de! Ne riy mak katlin ulu re rakot nohor oleka lir de plollolli mai ita. \v 4 Ne Uplerlawna Nre' wal pia Nhi' aplola riy maka kakot nohora mormiori-lewlewna lirni, yoma Nhi' neka hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona, mak ktutga Uplerlawna rurni-laini nhi'nande riy ema rtaplelleltarga. Ne Nhi' aplol walia ir lirni mak kakot nohora mormiori-lewlewan de yoma Uplerlawna Nhiw Lululli Nhakra rurni-laini la makpesiay honona rlernohora Uplerlawna ralma-riorni. \s1 Yesus Nwal lia rimormior totpena Nhar tialan la rimormiori rora Uplerlawna rkalwied owa'ana \p \v 5 Ina-nara, twahaur nohora noh marna-rai miaran mak hota kmai die. La' ler de Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikta) atia'a er maka Uplerlawna Nala pa rodi plolli la noha-rai die, mere Enala la rimormiori ita. \v 6 Itat niohora hade yoma Puka id ralamni de enakot nohora niwra: \q1 “Rimormiori die hya'a de Uplerlawnu ne, pede Omiwra mhuoratreria? Rimormiori pa nden la rimormiori, ne nihya'pa Mhilpai-muanatga e'a? \v 7 La' lera ho'ke'eni de hopopna-lili'iru rareh nian oke'ela rimormior die. Ne Omuala pa Namtatna la liwangeni-mtatangeni tiutulu maka ha ratota-rawawa totpena Nlernana ya'uli-yawedi. \v 8 Ne la' walia Omtiowar targa (Omkienia) hare honona la E lakni nayanni pa Enodi plolli la haneknek wawannu.” \f + \fr 2.8 \ft 2:8 Masmur 8:5-7 \f* \p Nah, la'pa riwra Uplerlawna ed mak khi'a rimormior pa nodi plolli la haneknek wawannu, nnia'eratni de la'a hya'-hya' to' mana er momuou lia rimormior limni ralamni. La' hade ho'mana it edonna tamkek la dodo'ondi de rimormiori e nodi plolli la haneknek wawannu. \v 9 Mere hota itamkek memna, de lira re honona rtutu-rte'ewa la'a Yesus mormiorni. La' lera ho'ke'eni de hopopna-lili'iru rareh nian oke'ela E'a la' ler maka Enden ma'ta la nohkerna wawannu, mere la' dodo'ondi de Uplerlawna Nala pa Namtatan la liwangeni tutullu mak ha ratota-rawawa totpena Nlernan ya'uli-yawedi. Enler la' gen die, onnila Enler olek la yamuki-yama'ala mak kod lia matmiati. Enmat lia it hononita do'oni-halli rerieini totpena hota la' hade pede Uplerlawna Ntutga E ralam kalwiedni la' rimormior it hononita. \p \v 10 Uplerlawna ed mak kakoki-kayapia hare honona. Ne hare honona er mak kariei pia Uplerlawna nanni ra'uli-rawedia. Pa hota plola la E wniarorni totpena Nhi'a Yesus, mak khar tialla pa Nodi rimormior it la yamori-yalewna, pa nler la kropna-krieutu, liwliwra-kakaklu, yamuki-yama'ala. Totpena la' Enlernan kropna-krieutu re pede Yesus Nla' mak katu khima-kre' rimormior ita, mak kakleha ruri-lai. Ne la' talan de pede Nod riy harahu pa hota ror rewre'wa E la' geni hitita-reprepra liplipa-kamka'ma. \v 11 Yesus Namou-nawitna rimormior ita do'oni-halli. Pa hota E' Maka Kamou-Kawitna, nor wutga it maka Ha Namou-nawitna, it rewre'wa pa Amni ida. La' hade pede Yesus edonna Nmola-nma'a la Niwra it di de, E inni-narni amni-hyalli. \v 12 Itat niohora hade yoma Yesus Nakot olek la Uplerlawna: \q1 “Hota A'ukot nohor O' la'a A i'nu-na'ru a'mu-hya'lu. La'a ira nhiopannu-pniepanni de, Awuahniar pa A'u'uli-uwedi O'a.” \f + \fr 2.12 \ft 2:12 Masmur 22:23 \f* \p \v 13 Yesus Enakot walia Niwra: \p “Hota Agha'ara A arnu la Uplerlawna.” \q1 “A'g inhatti, Agor wutga upa-a'na maka Uplerlawna Nala mai A'u.” \f + \fr 2.13 \ft 2:13 Yesaya 8:17-18 \f* \p \v 14 Yesus Nmeh'a nek de Nwal lia rimormiori totpena emekwali ita. Mormiorni emkade totpena hota Enmati. Totpena la'a E matmiatni de pede Enlernan talan pa Ntu'tu-nlewria hegana amlawanni mak kodi plolli la matmiati. \v 15 La' talan emkade pede Enolin doin rimormiori it la yamta'ata la'a matmiati mak kodi plolli la'a it mormiorni-dardiarni di. Yoma yamta'ata la'a matmiat die, de emolmolan nekama upa-matroma maka kwa'ata-kwa'ar ita la it mormiorni di ralamni. \v 16 Pa hota ina-nara, nayamkek memna de Yesus edon Ntulan la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikat) mere mak Ha Ntulan la, de it hononita, makla' Abrahama duratni-waitni. \f + \fr 2.16 \ft 2:16 Riy harahu rwarora de ayat di nnia'eratni emkadi: “Yesus edon Ntulan la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu mere mak Ntulan la, de it hononita, makla' Abrahama duratni-waitni onnila it pesiayni.” \f* \v 17 Hade ed mak kariei pede Uplerlawna Nal Yesus pa Nwal lia rimormiori piede Nlernan totota-wudwiudi maka nhi'inde itlernan walia. Totpena la' hade pede Enla' walia makpolu-makwaka la Uplerlawna la it rerieini (imam), de makpolu-makwaka tutullu mak kawe'ena-kamtemna (setia), me mak ktulla-ksaynia rimormiori ita. Totpa hota, emekwalima makpolu-makwak la Uplerlawna rhi'nande, de Entuwu-nhai it pa hota it do'oni-halli nawnie'er doin olek la. \f + \fr 2.17 \ft 2:17 La ayat di de rakot nohora Yesus kniarni de emeknekama kniarni mak makden Yahudi re imam o'ta lawanni nhi'inde nhi'a. \f* \v 18 Ne la' yoma E nek de Nlernan walia yamuki-yama'ala me totota-wudwiudi, la' hade pede E' mana Natu Ntulan walia ita maka klernana totota-wudwiudi. \c 3 \s1 Yesus Enarehi-nalawan la Musa \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, mak Uplerlawna Nkamieh niana miy yoma mlia' temn olek la'a riy maka Uplerlawna Npol niana pa mlier la Ilyamou-Watyatoha, a'ukota pa mpiaror nohor teka Yesus dina! Yoma E' ed makodi Uplerlawna lirni-tunnu mai ita, me la' walia Nhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini (imam). E' ed maka itpesiaya. \v 2 Yesus di, e Ndenrer lia (setia) Uplerlawna mak ktutmuata-kewra' E'a, pa emekwalima Musa la ululu de nawe'ena-namtemna la Uplerlawna mutnu-rahanu honona pa emeknekama riy ida nawe'ena-namtemna la kniarni la upni-matromni romni. \v 3 Mere Yesus di ed maka klernana nhiu'ru-nhielma, yatota-yawawa de narehia Musa emeknekama riy maka kariria roma ed maka klernana ya'uli-yawedi nhiu'ru-nhielma, de narehia rom maka ha narir die. \v 4 Roma re honona, rimormiori er mak karia re, mere mak khi'a haneknek wawannu de Uplerlawna orgahani Nmeh'a. \v 5 Musa nawe'ena-namtemna pa nhima-nre'a Uplerlawna mutnu-rahanu, mere e genni-tienni de emekto'ama hopopna-lili'ir id neka mak khima-kre'a la matromni romni. Ne Musa hihi'ini-yapyapni de ntut muemna hya' mak hota Uplerlawna Nalharia la'a tuw li'iru. \v 6 Mere Yesus Kristus Narehia Musa, yoma Endenrer lia Uplerlawna pa emekneka a'na id mak kodi plolli la amni romni. Ne hota it di de er mak ha riwra Uplerlawna romni mniotni it irhatti, hornama yana itamta'at pa twalera mere itsa'ar rer mia't it ralamni la hya' maka hota Uplerlawna Nala mai ita. Hade ed mak khi' it pa tahepuepur nohora. \s1 Yana o'ta tehra emeka makden Yahudi la'a wo'orletna-kawurloini \p \v 7 Pede ina-nara ama-hyali, mliernohora hya' ed maka Uplerlawna Nhiw Lululli Nakota, Niwra: \q1 “La'pa la'a lera-mela ri, de miy e mitlin nana Uplerlawna lirni de \v 8 yan memmemna miy o'ta tehra pa emekneka upmi-tgarmi, la' ler maka rta'aga Uplerlawna, yoma rmalawan pa rtut o'ta kpaunu la E'a la wo'orletna-kawurloini. \q1 \v 9 La'a wo'orletna-kawurloini de, miy upmi-tgarmi ramkek nana A hihi'u-yapya'pu mak kamehi-kayona la anni terampwogat memna, mere emkade ho'mana rta'aga me rtot ma't A'u yoma rhi' ma'ta o'ta tehrani-ratlinnon keran mai A'u! \q1 \v 10 La' hade pede A'uwenan la ira pa A'ukota giwra ir ralamni rod rer mia'ta la dodo'a-halala pede irakleh oleka tlina-tail la'a A li'ru-tu'nu. \q1 \v 11 A'uwenan pa Aliokra re giwra: “Oi! Hota miy edonna mliernana gen miaka A'ukot targ oleka la riy makpesiay totpa hota ror A' pua mren ami la geni kalwie'du.”” \f + \fr 3.11 \ft 3:11 Masmur 95:7-11 \f* \p \v 12 Pede ina-nara ama-hyali, mpiahniorta. Mitiak reria totpena yana riy dom la' miy wokmi-le'emi ihranu-ralamni re rod rer ir la do'a-hala pede rakleha pesiay nareiniande rawlar dioinia Uplerlawna, de la'a Orgahi-Orha'a, mak kden pa nodi liarni! \v 13 Mere hota lera-mela ri, de la' ler maka ha riwra “Lera yamori-yalewna inhatti,” hota miy idma nhedu-ntehra reri ida totpena pesiaymi la'a ga'a. Totpena hota la' hade pede riy id tiy miy miana edonna mliernohora lir wokmaru mak kodi miy lia do'a-hala pa mtiutga o'ta tehra-tlinnona kpau lia Uplerlawna. \v 14 Yoma it di de tlernan hare honona maka Yesus Kristus Nhi' nan de, hornama itatorrer pitpitga ita pesiayni maka itlernan oleka la mulaliaini de la'pa ntutu-nte'ela hohoni. \v 15 Ina-nara, mhioratreria hya' ed maka ha rakot targa la Puka ralamni, Niwra: \q1 “La'pa mitlin nana Uplerlawna lirni la' lera-mela ri, de yana mhi' tehra ralamni pa mtiolliohora upmi-tgarmi, maka la' ler ululu rhi' tlinnon keranni-o'ta kpaunu lia Uplerlawna.” \f + \fr 3.15 \ft 3:15 Masmur 95:7-8 \f* \p \v 16 He' ed mak katlina Uplerlawna lirni, mere ratlinnon kerna-o'ta kpau? De ir honona re, de riy maka Musa ha nalewna pa nodgiot ir la Mesir irhatti toh! \v 17 Ne riy meni er maka Uplerlawna Nawenan la anni terampwogata deno? Enawenan la'a maka Musa nodia re mere rhi' do'a-hala, pede Nukum wenwenna ir la wo'orletna-kawurloini! \v 18 La' ler de Uplerlawna liokarni de emkadi: “Oi! Hota miy di edonna mliernan gen miaka A'ukot targ oleka la makpesiay, totpa hota ror A' pua mtu'u-mren am lia gen die!” Ne hota he' ed mak Uplerlawna lirni ha ntai lia dino? Maka Uplerlawna lirni ha ntaiya de, la' riy maka katlinnon kerna-ka'o'ta kpau lia Uplerlawna. \v 19 Pede ina-nara ama-hyali mpiahniorta! Yoma itat niohora memna, ir de edonna rlernan gen die, yoma ir rakleha pesiay lia Uplerlawna. \c 4 \s1 La'pa it edon tpesiay Uplerlawna de hota it edon tor wutg E'a pa tren ita \p \v 1 Ina-nara miy, la' lera-mela ri Uplerlawna nnio'oni de nden ma'ta. De la'a nnio'oni maka Ha Niwra he' to' makpesiay E'a de hota rler pa ror E' pa rtu'u-rrena la'a kniarni. La' hade pede ina-nara, erammi la' temmi totpena yana riy id tiy miy miana edonna nler la tniu'u-rien de maka Uplerlawna Nano'taru. \v 2 Yoma ha rakot nohora mai ita Uplerlawna Kot Kalwiedni, pa emeka ha rakot nohora la it upni-tgarni la' ler ululu. Mere nnio' de edon nodi unut oke'ela ira, yoma ir edonna rpesiaya. \v 3 Mere it makpesiay nampena er maka kler la rien de. Rien de ed maka Uplerlawna Nakota la'a mak edon kpesiay, Niwra: \q1 “A'g e uwenan pa Aliokra re hota ir edonna ror A' pua mren wut lia' geni ida.” \f + \fr 4.3 \ft 4:3 Masmur 95:11 \f* \p Uplerlawna lirni emkade mere Nwahi' targ oleka tniu'u-rien de la'a riy makpesiay re, la'a ler maka Ha Nakoki-nayapia nohkerna-rai miarna pa nhorwua. \v 4 Itat niohora Uplerlawna Nwahi' targ oleka tniu'u-rien de, yoma la'a Puka ralamni niwra: “La'a lera wo'itnu de Uplerlawna kniarni nhorwua pede Nrena.” \f + \fr 4.4 \ft 4:4 Puka Pianullu 2:2 \f* \v 5 Mere mhioratreria Uplerlawna lirni, Niwra: “Hota ir edonna ror A' pua mren wut lia' geni ida.” \p \v 6 La' hade nnia'eratni de riy hota rler la tniu'u-rien de mere mak kala' ul pua katlina Kot Kalwieda-Paitiot de, edonna rlernan gen die yoma rahmena ratlina-ratailla. \v 7 La' hade pede Uplerlawna ed maka kwalir niana lera nnielu id owa'ana totpa riy rlernana rien de. Lera maka Ha Nwalir niana de, lera-mela ri honona maka ha rweta la: “Lera Yamori-Yalewna inhatti”. Yoma la'pa me'eta-anni rlardoin meman la Musa lerni de, Uplerlawna Nakot nohora ler de la'a Daud pa nhorat targa la Pukni ralamni. Lirni de ed maka ukot nohor olek di. Niwra: \q1 “La'pa mitlin nana Uplerlawna lirni la' lera-mela ri, de yana miy ralam tehra.” \f + \fr 4.7 \ft 4:7 Masmur 95:7-8 \f* \p \v 8 Ne la' ler maka Yosua nodi Israel re la noha-rai Kana'an ralamni de, Israel re rler olek la riena, mere plol toto'a riena inhatta maka Uplerlawna Nano'taru atia'a hade. Yoma la'pa rien inhatta hade hya' owa'ana ed mak kariei piede Uplerlawna Nakot owa'ana la'a rien de la' ler li'iru maka ntu'tu-nte' olek la Daud lerni?! \v 9 Pede ina-nara, nayamkek meman de Uplerlawna Nwahi' targ oleka riena totpa mak kla' E mutnu-rahanu ror E' pa rren rewre'wa, pa emekwalima Uplerlawna mana Nren wal lia' lera wo'itnu de. \v 10 Yoma riy mak kler la riena, maka Uplerlawna Nano'targa de, de hota nren wal lia' e kniarni honona pa emekwalima Uplerlawna Nhi'a la' Ha Na'ohi-na'ara nohkerna-rai miaran di pa nhoru. \v 11 Hade pede mai pia tal ralam tetema pa tler la tniu'u-riena maka Ha Nano'taru inhatta de. Yanhi'pa it doma tler la klieratni pa ittuini, yoma itlernohora mak kahmena katlina-katailla Uplerlawna la' ler ululu de nhiolli-lietni. \p \v 12 Hota twaleran pa tlernohora Uplerlawna lirni, yoma Uplerlawna lirni-tunnu de ha naruri-na'orta pa emolmolan neka wehla ara, mak kaplokar la to'orni-gaini. Lir de emeknekama wehla ar maka nuh'a la arna nora nhiwa rieiwiutnu la'pa nodi liarni la'a ruri toptopa me kriahlu yoma Uplerlawna Nawerta-nataili rimormiori wniarorni-wnialaini mak kayade'a. \v 13 Rimormiori id mana edonna nayade'ela Uplerlawna matni yamkekni. Haneknek wawannu de emeka halyehwa pa nayamkek momuou lia E gaini ralamni. Ne it mana hota twalol nohor ploini-ple'erni la' hare honona maka itsi'a-tyapia la'a E'a. \s1 Yesus Npolu-nwak la Uplerlawna la it rerieini emeknekama kniarni maka Yahudi imam o'ta lawanni nhi'inde nhi'a \p \v 14 Ina-nara ama-hyali, Yesus de, Uplerlawna A'nani inhatta, ed mak khi' makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini (imam). Ne E' ed mak kler olek la Ilyamou-Watyatoha pa Nwak it la Uplerlawna gaini ralamni. La' hade pede ina-nara ama-hyali, hota itatorreri apitga hya' ed maka itwayow nohor pa tpesiaya oleka de. \f + \fr 4.14 \ft 4:14 La ayat di de rakot nohora Yesus kniarni de emeknekama kniari maka makden Yahudi re imam o'ta lawanni nhi'inde nhi'a. \f* \v 15 Yoma Yesus, makhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini Natu Ntulla-nsayn meman nohora ita mak kler la do'a-hala ralamni onnila takleha ruri-lai. Enat niohora Ntulan la ita yoma la' ler maka Enden rer lia nohkeran di wawannu de Enler walia la norniori-tamtama, yapi'u-yaga'u, pa emekwali ita. Mere la' E' de edonna Nhi' do'a-nyap hiala. \v 16 La' hade pede yana tamta'ata. Mere mai pia tla tora Uplerlawna mak ktorna-krautu, mak kal reria E ralam kalwiedni, de twatrom rer lia kniola tieru-niawur nehla. Totpena la'pa itler la totota-wudwiudi onde kropna-krieutu de hota Uplerlawna Ntutga sniayanni mai ita me Ntulan la ita. \c 5 \s1 Uplerlawna Ntutmuata-nkewra'a Yesus pa Nhi' makpolu-makwak la E'a la rimormiori rerieini pa nodi liarni \p \v 1 Ina-nara, hota itakot nohora yala'ani la'a makla' o'ta-mata la makpolu-makwak la Uplerlawna la Yahudi re rerieini. Riwra rrana makla' o'ta-mat de, rwaliri rimormiori ida noma rrana totpa kniarni de, de npolu-nwak la Uplerlawna onnila rimormiori re rerieini. Enla' makpolu-makwak la de totpa na'ala rimormiori prehenni-maunu la'pa nhioini-tnianni pa nla Nala la Uplerlawna totpa Uplerlawna Namou-nawitna ir do'oni-halli. \v 2 Ne rimormiori mak kla' o'ta la makpolu-makwak la de nakleh walia ruri-lai. La' hade pede la'a kniar die natu nhu'ru-nhelam la'a riy mak kler la klieratni yoma e raplinu-raplo' nohora pesiayni yala'ani onde yoma rakleha ruri-lai. \v 3 Ne yoma e' nek de nakleh ruri-lai pia nhi'inde nler walia do'a-hala ralamni wali, pede e' edonna nal to'a rira nhioini-tnianni onnila ir do'oni-halli mere e nek de nal walia nhioini-tnianni la'a e do'a-hal wamueheni. \p \v 4 Ne la' riy id mana, edonna nwaliria inon wamueheni pa nhi' o'ta-mat la makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini. Mere riy mak la'a makpolu-makwak la de, de Uplerlawna ed mak kpolg hade. Hade emekwalima la'a Harun la' ler ululu. \v 5 Pa hota Yesus Kristus mana hota emkade wali. E' edonna Nmeh'a pa Nran inonni pa Nhi'a o'tani la makpolu-makwak la Uplerlawna, totpena Nlernana ya'uli-yawedi, nhiormata-knianala, ya'unni-yamta'ata. Mere Uplerlawna ed mak kran E'a. Yoma Uplerlawna Nakot la: \q1 “A A'nu O'a. La' ler di de Atiutga de A'g ed mak khi' Am la O'a.” \f + \fr 5.5 \ft 5:5 Masmur 2:7 \f* \p \v 6 La Puka lirni dom de Uplerlawna Enakot nohora la' hade wali, de emkadilla: \q1 “O' di de makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini pa nodi liarni, emekwalima Melkisedek makla' makpolu-makwak la Uplerlawna la' ululu de.” \f + \fr 5.6 \ft 5:6 Masmur 110:4 \f* \p \v 7 Ne Yesus mana la'pa Enmormior lia' nohkeran di, de Ensumbain de Nko'a-nkakru, Npolu-nhaunu la Uplerlawna yoma Uplerlawna nanpena ed mak kodi plolli pa Namori-nalewna Yesus la'a matmiati ralamni. Yoma E' de Nhu'ru-nhelam la Uplerlawna, pede Uplerlawna Nreiniana-na'nana E lirni. \v 8 Yesus de Uplerlawna A'nani inhatta! Mere emkade ho'mana, Enwatut lia yatlina-yataili la Uplerlawna la'pa Enlernana yamola-yama'a, nniahora-nniala'a, yamuki-yama'ala la'a mormiorni ralamni nodia pa la'pa nmati. \v 9 Ne la' talan emkade pede Enhi' mak kat niohora memna talla mak kaplol pa Nwak la Uplerlawna la rimormior rerieini. Noma Yesus Nal mormiori-lewlewna plalahwa pa nodi liarni la'a riy mak katu katlina-katailla E'a. \v 10 Ne Uplerlawna mana Ntutmuata-nkewra' E' pa Nhi' o'ta-mat la makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini pa emekwalima ray Melkisedek la' ler ululu. \s1 Hota mpialiewan pa pesiaymi la'a ga'a yanpa hota mhioitio'or doin pesiaymi \p \v 11 La'pa rakot nohora Yesus nor Melkisedek genni-tienni la'a makpolu-makwak la Uplerlawna, de hadi nnia'eratni harahu maka amiwa makot nohora tiy miy, mere hota amakota hya'a? Yoma la' lera-mela ri de yeher to' pa miy nhioratmi lolioi rehi pede hota miy edonna mnia'erit nana. \v 12 Plollolli de nte' olek la lerni pa mhi' tungkuru, mere tamkek la miy di, de miplin mua'ta liawanni pa nhi'nande riy meheni mana e rwatutu ma'ta miy lia Uplerlawna wniatutnu-wniaye'eni onni-ga'arni maka ha rakot nohora nhioitio'ora-tniahnei dioinia do'a-hala ralamni me Uplerlawna Ntorna watghudi la ler hohoni. Pa hota hya'a maka ha rwatutu-rwaye'a la miy die emeknekama uh tiuru maka papay remun ma'ta yoma raplinu ra'ana-remun ma'ta ya'ana-yemun tertehra. \v 13 Yoma riy mak klernan mamainia Uplerlawna wniatutnu-wniaye'eni onni-ga'arni onnila ir emeknekama papay la'a pesiayni, de nakleh ma'ta ralma-rior la makhala-makaplola. \v 14 Mere wniatutu-wniaye'a mak kakot nohora ita nhiolli-lietni mak kaplola mak khi' aruri it pesiayni la ga'a, de emeknekama ya'ana-yemnu tertehra, maka ina-ama gahani. Riy makla' ina-ama la'a pesiay nampena er maka kat niohora makhala-makaplola yoma nhi'inde rwatutu-rwaye' reri inon wamueheni la' hya' ed maka plola, totpena rtolliohor reria pa rtutga la mormiorni ralamni. \c 6 \p \v 1 La' hade pede ina-nara ama-hyali, yana itwatut mamaini wniatutu-wniaye'a onni-ga'arni la'a Yesus Kristus. Mere la' pa itwatut wal lia hya' ed mak khi' aruri it pesiayni pa nla' ga'a. Yana tden rer niek la wniatutu onni-ga'arni mak ha rakot nohora nhioitio'or-tniahnei dioinia do'a-hala ralamni mak hota kodia riy pa rler la matmiati ralamni, me wniatutu mak ha rakot nohor neka riy pesiayni la Uplerlawna. (Meman nek la wniatutu samomuou walia hade mere mai pia itwahaka wniatutu-wniaye'a maka kodi riy pesiayni la ga'a). \v 2 Yana tden rer lia wniatutu la'a rwuri-rohma me rharani la'pa rran lim la riy wawannu, onde la'pa rimormiori rmori owa'an la matmiatni ralamni de Uplerlawna Nhudi-npara rimormiori la watghudi lokarni-tatiaili lahannu (niukum lawna), pa wniahlani re hota nodi liarni. \v 3 Mere, mai pia plet pa twaleran totpa it pesiayni la'a ga'a hornama Uplerlawna Nal talan mai ita. \p \v 4 Yoma riy mak pesiayni edon kler la ga'a mere rwayow pa rhoitio'ora-rtahnei dioin la Yesus Kristus Kot Kalwiedni, ta'en niana rod owa'an ir pa rhoitio'or doin-rtahnei dioinia owa'an la do'oni-halli. La ululu de, irden olek la Uplerlawna lelerni ralamni ne rlernan walia E ra'ani-pallu. Ir mana rlernan walia Uplerlawna Nhiwni. \v 5 Ir rat niohora la'a ira mormiorni de, Uplerlawna lirni de samoga. Ne ir mana ramkek oleka hihi'a-yapyapi mak kamehi-kayona mak kwatiawu Uplerlawna plolli. Hota Uplerlawna Ntutga plolli-mneheni de la'a tuwu mak hota kmai nieka. \v 6 Mere rwayow pa rhoitio'ora-rtahnei Yesus Kristus de! Hota ta'en niana ir rhoitio'or doin-rtahnei dioinia owa'an la do'oni-halli. Yoma emeknekama ir rkeni owa'an Uplerlawna A'nani la auwlakra, me rhi'a pa Enlernana yapolu-yaliella la'a mutlialawna gaini. Hihi'ini-yapyapni de hota nodi ir la klierat lawna. \p \v 7 Itamkek nohor tek la (umpamni)! Riy maka kat niohor oleka Uplerlawna hihi'a-yapyap kalwiedwedni re honona la'a ira pede e rhi' nana hya' mak kla' nan E ralamni, de E' ed maka ktera-kdem ira. Ir emolmolan nekama tani maka kdihmia ger otna maka nhi'inde otna ha ntur mamain la wawannu, dewade yawuli-yatniamni rmor lia wawannu totpena ora nhyi' de na'an lola-nemun lola. \v 8 Mere mak khoitio'or la Uplerlawna de emolmolan nekama tan miaka kdihmia otna maka ha ntur mamain la wawannu pa namor nieka du'uta-penta, wewnihi la'pa rururni-karkiaratni pa rmori. Hota ir emolmolan nekama tan miak edonna rperkun wa, pa hota Uplerlawna ed maka Nukmua. La' hohoni de rhokla ai pa ai na'an amutni-aki'ira. \p \v 9 Mere ina-nara ama-hyali mak kden rer lia a ralmu, la'pa amakot emkade ho'mana, ami e mpesiay mia'ta miy. Ampesiay die hota miy edon mhi' emkade, mere hota miy mhi' nana hya' mak kla' nana Uplerlawna ralamni pa emeknekama riy maka ha ramori-ralewn oleka wa. \v 10 Uplerlawan de, Uplerlawna maka kodi rhi'ina-rella (plola-mneha etla E'a). Hota E' mana edonna Nhortaplinga miy prehenmi-maumi mulli-pe'elmi la'a E kniar ralamni. Ne Nhoratrer mia'ta miy ralam kalwiedmi maka ha mtiutga la E'a, la'a mira'a-mipalga, mhima-mre'a miy pesiay wialmi la ululu me la'pa dodo'ondi wali. \v 11 Mere ampak memna la' miy hononmi totpa rima-rima mdien rer lia ralam kalwiedni pa la'pa nhoru, totpena hota miatu mueman de hota mliernana hya' ed mak ha mpiahaka, mak Uplerlawna Nano'targ oleka tiy miy. \v 12 Ampak de totpena yana miapuhuna-miaprai lia' pesiaymi. Mere totpena la'a mormiormi ralamni de, miy pesiaymi naruri me mpiei-mniar reria Uplerlawna maimiaini. Totpa hota emeknekama mliernohora riy makpesiay la' ululu, maka onnila pesiayni re raruri me rden rer lia wniei la Uplerlawna pede hota rlernana hya' ed maka Uplerlawna Nano'targa la ira. \s1 Tatorrer apitga Uplerlawna nnio'oni yoma hota edonna rherun doinia \p \v 13 Ina-nara, tsoratreria la Abraham lerni. La' lerni de Uplerlawna Nano'targa Abrahama, de Enlokar nohora, totpa Nhi' aruri owa'an maka Ha Nakot taru re. Yoma hadoma edonna narehia Uplerlawna, pede Enlokar de Nwet la E orgahani nanni. \v 14 Niwra: “A orgah'u uno'targa de hota A'g ed mak ktera-kdema, me Aghi' o duratmu-waitmu pa rwal lia riy mutlialawna.” \v 15 Ne la'pa Abraham nwei-nnara hya' ed maka Uplerlawna Nano'tar lia e' de, plola pa ha nlernana hya' ed maka Uplerlawna Nano'taru die. \p \v 16 Nhi'inde riy rlokra, de rwet la mak katulu-karehi nanni, totpena riy rat niohora de plol toto' pa ha nhi' nan hya' ed mak ha nakot targa de, de riy id mana edon rawo'or nohora. \v 17 Hota emkade walia Uplerlawna. Eniwra Nhi' aruri owa'an E nnio'oni totpa riy maka hota kreiniana-ka'nana E nnio'oni, de rat niohora E nnio'oni de hota E' edonna Nhernu-nwau dioinia oke' et lia. La' hade pede Ena'itr owa'an liokra la'a E nnio'oni de. \v 18 Uplerlawna taken niana Nkei nnio'oni, me la'pa liokarni ho'mana edonna. Ha maroro'a re edon rherun doin oke' et lia. La' hade pede Uplerlawna Nala nnio'oni me liokarni de mai ita, mak itsa'ar it aranni la E'a, totpena hota yeher to' pa tarur pia tatorreria ita nhia'argenni de, la' maka Uplerlawna Nano'targ oleka mai ita. \v 19 Ita nhia'argenni di naruri-na'orta pa emolmolan nekama watgorniha maka kaniohor apitu la' lai wikwikni, me emekwalia tniorreria pitpitu, yoma itat niohora de hota Uplerlawna Nhi' memna hya' ed maka Ha Nakot targ oleka. La'a nhia'argen die, pede emolmolan nekama tler olek la Uplerlawna genni la' Ilyamou-Watyatoha pa emekwalima o'ta-mat la makpolu-makwak la Uplerlawna de rler meman la gen lululi la kok lawna to'orni la Uplerlawna roma kreini ralamni. \v 20 Yesus Nhar tiarga talla mai ita, yoma Enla' olek pa Nhi'a o'ta-mat la makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini. Ne hota Enhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la'pa nodi liarni, pa hota emekwalima Melkisedek la' ler ululu de. \c 7 \s1 Melkisedek mak khi' imam o'ta lawanni de enarehi-nalawan la Lewi duratni-waitni mak khi' imam o'ta lawanni \p \v 1 Ina-nara, twahaur nohor Melkisedek la' ler ululu. E' de ed makla' ray lia leta Salem me nla' walia makpolu-makwak la Uplerlawna-Mempulwatnu makden la tutullu-lolo'oni, la'a rimormiori rerieini (de imam). La' ler ululu maka Abraham nora ray-ray ra'ar pa ray re rla' yawa noma Melkisedek nmai pia nwatroma Abraham noma Melkisedek nwak la Uplerlawna pa Ntera-ndema Abraham. \v 2 La' noma Abraham mana nala nhiakra ida la termid ralamni (sepersepuluh) la'a hya' maka Abraham na'unut nana la ar ralma de pa nala la'a Melkisedek. Ne Melkisedek nnia'eratni id de: “Ray rhi'ina-rella (adil),” ne yoma e' de ray miak kwatiawua Salem pede nanni nnia'eratni id wal die “Ray mak kodia kalwieda-paitiota,” (yoma Salem nnia'eratni de “kalwieda-paitiota”). \v 3 Rwahaur la Melkisedek di, de raplin niohora inni-amni onde upni-tgarni ha rlolola me edonna rwahaur nohor walia la'a hya' wolla maka Melkisedek di rmoria la noha wawannu, la' walia ha matmiatni de hya' lera-hya' wolla. Pede emeknekama E' de makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini maka kodi liarni pa la nhoru pa emeknekama Uplerlawna A'nani. \p \v 4 Mpiaror teka, de Melkisedek di de riy lalawna id hadi. Itat niohora hade yoma Abraham, it upni-tgarni maka rwetwet la nanni nek de nala nhiakra ida la'a nhiakra termida ralamni (sepersepuluh) la'a hya'-hya' maka ha na'unut nana la ar ralma. \v 5 La'a deulu-tatra agama Yahudi, de Musa nakot targa niwra: Makpolu-makwaka (imam) la Lewi duratni-waitni, de er mak kawoka patuini-paro'ona la'a mutu Israel prehenni-maunu enni, la'a nhiakra id la nhiakra termida ralamni (sepersepuluh) la' ir inni-narni amni-hyalli re owa'ana, kennama ir rewre'wa pa Abraham duratni-waitni ir honona. \v 6 Mere Melkisedek de Lewi duratni-waitni atia' hade mere enlernana nhiakra id la'a nhiakra termid ralamni la'a hya'a-hya' maka Abrahama ha na'unut nana la'a ar ralma. Ne nwak la Uplerlawna pa Ntera-ndema Abraham. Melkisedek de nwak pa Uplerlawna Ntera-ndem Abrahama maka la' ler ululu nlernan oleka Uplerlawna nnio'oni. \v 7 Plollolli de mak ktera-kdema rira ha narehelia mak ha ntera-ndema. \v 8 Ne la'pa Lewi duratni-waitni makpolu-makwak la Uplerlawna (imam) rlernana durmu-nhiakra la patuini-paro'ona de hota ha rmat wiali. Mere la'a Puka ralamni de Uplerlawna Nakot nohora Melkisedek de emeknekama enmormior pia nodi liarni. \v 9 Ne itwahaur nohor owa'ana de Lewi duratni-waitni maka nhi'inde kawoka patuini-paro'onni la'a riy Israel re, de emeknekama ror rewre'wa Abraham pa e rpair wali nhiakar de la Melkisedek la' ler ululu de. \v 10 Yoma la' ler maka Abrahama nala nhiakar de la' Melkisedek, de Lewi nora duratni-waitni edonna rayor nian mia'ta, mere yoma Abraham duratni-waitni ira pede emeknekama ror rewre'wa Abraham rala nhiakar de la' Melkisedek. \s1 Uplerlawna Nherun doinia agama deullu-tatarni yoma Enrana Yesus pa Nhi'a imam ida emolmolan nekama Melkisedek \p \v 11 Nah, Lewi duratni-waitni makla' makpolu-makwak la Uplerlawna la Yahudi re rerieini er mak ktorna Yahudi agama deullu-tatarni. Mere la'pa plollolli pa irodi plolli pa rhi' nan hare honona maka Uplerlawna Nwaror targa de, hota hya' owa'an ed mak kariei piede Uplerlawna Ntutmuata-nkewra'a makpolu-makwak la Uplerlawna id owa'an pa Nmai, maka Lewi nora Harun duratni-waitni atia' E'a?! Mere E' de emolmolan nekama Melkisedek. \v 12 Me la'pa makpolu-makwak la Uplerlawna mtatangenni de nhierannu-wniaunu de hota rherun doinia, agama deullu-tatarni mana rherun doin walia. \v 13 Itat niohor agama deullu-tatarni rherun doinia yoma maka Uplerlawna Ntutmuata-nkewra'a de, Lewi duratni-waitni atia' E'a. Ha Nwatiawua durti-waiti dom to'a, ne agama deullu-tatarni edonna nakot nohor ma'ta riy id la E luwnu-a'nani duratni-waitni pa rrana E la' makpolu-makwak la Uplerlawna totpa nala nhioi-tniani la katri'ana wawannu. \v 14 Yoma Itmatromlawanni inhatta ed mak kla' makpolu-makwak la Uplerlawan de la it rerieini. Ne riy honona rat wualia, la'a Itmatromlawanni de Nwatiawua luwu-a'na Yehuda. Ne Musa edonna nwet tar lia luwu-a'na Yehuda re pa rla'a makpolu-makwak la Uplerlawna. \v 15 La'pa Itmatromlawanni Enmai pia Nhi' makpolu-makwak la Uplerlawna pa emolmolla Melkisedek la' ler ululu de, de nayamkek memna la'a hya' ed maka ha rakota la'a agama deullu-tatarni rherni oleka wa. \v 16 Rran Itmatromlawanni pa Nla' makpolu-makwak la Uplerlawna, de edonna rnairia deulu-tatra maka rimormiori ha rhi' nana yoma iramkek nek la rimormiori upni-tgarni, mere ramkek la Itmatromlawanni plolli-mneheni pa Namori-nalewna yoma E' ed mak kden pa nodi liarni. \v 17 Yoma hota emeknekama hya' ed mak ha rhorat targa la' Puka ralamni de niwra: \q1 “O' di de makpolu-makwak la Uplerlawna id O'a, pa nodi liarni, emekwalima Melkisedek makla' makpolu-makwak la Uplerlawna.” \f + \fr 7.17 \ft 7:17 Masmur 110:4 \f* \p \v 18 Rakot emkade yoma la' dodo'ondi de deulu-tatra ululu mana treiya la' walli, yoma nakleh oleka nhiapargen wia pa rhapar lola. \v 19 Yoma deulu-tatra agama Yahudi, edonna nhi' nana ha kuku id et pia nod it pa tor Uplerlawna tkalwieda. Mere dodo'ondi de itlernana nhia'argenia warwuaru ida la'a Yesus, mak karehi-kalawan la ulul gahani de, totpena twakrian reria Uplerlawna. \s1 Yesus de Narehi-nalawan la Lewi duratni-waitni makhi' imam \p \v 20 Ne ina-nara, itat niohor walia, de Yesus kniarni la'a Npolu-nwak la Uplerlawna la it rerieini, de narehia Lewi duratni-waitni kniarni yoma Uplerlawna Nala Yesus pa Nhi'a la makpolu-makwak la E'a de Enlokar nohora. Mere edonna rnair ma'ta liokra emkare pa ra rlokra makpolu-makwak la Uplerlawna maka ha rran ulu re. \v 21 Mere rrana Yesus pa Nla'a makpolu-makwak la Uplerlawna, de rnairia liokra maka Uplerlawna Nakota la E'a, Niwra: \q1 “Orgahi-Orha'a Nlokr olekwa me hota E' edonna Naheri-nawalia E lirni. O' di de makpolu-makwak la Uplerlawna id O'a pa nodi liarni pa nodi liarni.” \f + \fr 7.21 \ft 7:21 Masmur 110:4 \f* \p \v 22 La' Uplerlawna liokarni mak emkade la'a Yesus pede itat niohora nnio'a warwuaru di onnila Yesus hihi'ini, narehi-nalawan la' deulu-tatra ulul die, ne hota ntutu-nte'ewa. \p \v 23 Ina-nara, hadoma ed ma'ta. De makpolu-makwak la Uplerlawna (imam) korni re, riy rahu yoma hare honona rmati pa idma nhernu-nwauga ida, pede rima-rima kniarni re edonna nodia pa la nhoru. \v 24 Mere Yesus de Nmormior pia nodi liarni pede Nhi'a makpolu-makwak la Uplerlawna (imam) de, riy id mana edonna nhernu-nwauga. \v 25 La' hade pede la'a Yesus Nmeh'a neka nanpena ed mak kodi plolli pa Namori-nalewna la'pa nodi liarni, la'a riy honona maka kwahaka mormiori la Uplerlawna, de nla lol E'a. Yoma E edon Nmati pa hota rhernu-rwaug owa'an E'a, mere Enden nek la pa nodi liarni totpena la' lera-lera nekpa nodia la'pa nodi liarni de E ed makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini. \p \v 26 Ne Yesus de mana ed mak kla' imam o'ta lawanni inhatta pede it mana tahak memna. Yoma E' de Uplerlawna gahani mak kakleha do'a-hala. Ralma yata kuku' to' mana edon nayamkek et lia. Uplerlawna Ntaw doin E' la riy mak khi' do'a-kyap hiala. Me Nkenia la gen tiutullu-lolo'oni mak ktullu kareh dioinia lyanit marna. \v 27 E' ematia'a imam o'ta lawanni re korni, pa la' lera-ler de ra rwahi'a-rwayodia nhioi-tniani, ral ulga la'a do'a-hal wamueheni rerieini nhor nioma ral owa'ana nhioi-tniani la'a luwu-a'na do'oni-halli wali. Mere Yesus Nala hoihoi-tantiani eneknek to'a raralamni nmemeh'a pa nodia pa la nhoru. La'a ler de de E orgahani ed maka khur dioinia inonni pa Nhi'a la hopopa-hegeuru hoihoi-tantiani. \v 28 Riy maka deulu-tatra agama Yahudi nrana pa rhi' makpolu-makwak la Uplerlawna la'a Yahudi re rerieini, de rakleh ruri-lai pede rhi'a-ryapia do'a-hala. Mere la'pa Musa nala deulu-tatra agama de nhor pua lera nla'-nmai nioka Uplerlawna Nhi'a nnio' id owa'an la Yahudi re, de Nlokar nohora. Emkade pede E' ed maka krana E A'nani pa Nla'a makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini. E A'nani de Nakleha do'a-hala kuku' eti pede Nodi plolli-mneheni la'a kniar die nodia pa nodi liarni. \c 8 \s1 Yesus Ndella Ilyamou-Watyatoha pa Nwak la Uplerlawna onnila it rerieini, nlernohora Uplerlawna nnio'a warwuarnu mai ita \p \v 1 Ina-nara, la' lira ri onni de nnia'eratni emkadilla: Itlernan oleka imam o'ta lawanni makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini. Enamtatna la Uplerlawna-Mempulwatnu walli malganna la Ilyamou-Watyatoha pa rewre'wa rodi plolli. \v 2 Entulla-nkar die emeka imam o'ta lawanni la'a kniola tieru-niawur nehla geni inhatta la'a Ilyamou-Watyatoha, maka Orgahi-Orha'a orgahani ed mak khi' nan de. E' edonna Ntulla-nkar lia Uplerlawna roma kreini ralamni la nohkeran di wawannu maka rimormiori rhi' nana la kok lawan (Kemah) de. \p \v 3 Nhi'inde rrana imam o'ta lawna de totpa nala nhioi-tniani onde prehena-mau la Uplerlawna. Pede hota emkade walia Yesus, ita imam o'ta lawanni de. E' mana Nal walia hanni hadom pa rhi'a la hoihoi-tantiani. \v 4 Ne la'pa E' ed ma'ta la noha wawannu mana, E edonna Nhi' memna imam o'ta lawanni. Yoma imam o'ta lawanni mak kden olek la re er mak kala nhioi-tniani pa emeka deulu-tatra agama Yahudi ha rakot targ oleka. \v 5 Mere plollolli de kniar miaka imam-imam re ha rkari la roma-krei die ralamni, emekwalima hya'a makden la Ilyamou-Watyatoha memannu-tatarni pa nhi'inde rlernohora. Hade ed mak kariei piede Uplerlawna Nakota la Musa la'a ler ululu delloo! Yoma la' ler de Musa niwa nariria Orgahi-Orha'a roma kreini maka ha rhi'a la kok lawna pa rhi' emeka hoiwialli (Kemah), Uplerlawna Nakot emkadilla Musa Niwra: “Mhioratrer momuoga hare, muriria hade de mliernohora kniola tieru-niawur nehla genni la Ilyamou-Watyatoha maka Atiutg olek tiy o'a la'a wo'ora hananni.” \f + \fr 8.5 \ft 8:5 Keluaran 25:40 \f* \v 6 Mere kniari makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini (imam) di maka Yesus Nlernan de, nareh mieman la imam honona re kniar samounu. Emkade walia nnio' mak ktawli'iru maka Yesus Nhi'a de totpena itora Uplerlawna tkalwied owa'ana, de naruri-na'orta rehia deulu-tatra ulul die, yoma nodia kalwieda-paitiota mak kareh mieman la' ululu gahani de. \p \v 7 Yoma la'pa deulu-tatra mak kala' ulu nodi plolli pa nod it pa tor Uplerlawna tkalwieda, hota hya' owa'an ed mak kariei pia Uplerlawna Nala nnio' dino?! \v 8 Yoma la' emkameni ho'mana riy rlernana deulu-tatra ulul die, Uplerlawna Nwaghal ma't ira yoma edonna rlernohora de. La' hade pede Nhar lirni Niwra: \q1 “Mitlin tek A li'ru ri! Hota lerni-melli nte'ewa, de A'g ed maka khi'a nnio'a warwuaru la'a hairi Israel nora hairi Yehuda. \v 9 De ematia'a deulu-tatra maka Agala la Yahudi upni-tgarni pa rlernohora la' lera A'ulakra la Mesir pa rlergota. Yoma la' ler de ir edonna ratlina-ratailla deulu-tatra maka Agala ira, pede la' ler de Agolin doin a li'mu la ira. \v 10 Mere dodo'ondi de A'ukot targa hadi, de hota Agora Israel duratni-waitni tetema mhi' wutu nnio'a la lera-mel mak kmai nieka ri. Hota Akenia A rio'ru-lia'yu la ira o'tani kriahlanu, me Aghorat targa la ira ihranu ralamni. Hota A'g ed maka khi'a Uplerlawan la ira, me ir rwal lia A mu'tu-rah'u. \v 11 Hota ir edonna rwatutg owa'an ira luwnu-a'nani walli, onde rwe'er nohora la inni-narni totpena ratga Orgahi-Orha'a. Yoma ir honona kuku'uni-lalawanni, patke'a rora muanke'a, maktaru-makakleha hota ratg olek A' wua. \v 12 Yoma hota A'g ed maka kwe'er ir la'a do'oni-halli ralamni, ne ghortaplinga ir do'oni-halli.” \f + \fr 8.12 \ft 8:12 Yeremia 31:31-34 \f* \p \v 13 Hade pede ina-nar miy re, Uplerlawna Nwet la nnio' warwuaru die, yoma nnia'eratni Uplerlawna Nhi'a deulu-tatra mak kala' ul die de nwal lia ngakum olekwa! Ne maka ha mahneka de, de hota nmol wua. \c 9 \s1 Geni mak kmou-kwitan de memannu-tatarni la hya' mak kden la Ilyamou-Watyatoha \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, la'pa itakot nohora Musa deullu-tatarni la' mulaliaini. Deulu-tatar de ed mak kwahaur nohora kniola tieru-niawur nehla me la' walia roma-krei maka Israel rimormiorni ha rakoki-rayap niana pa rkola tieru-rawur nehla la. \v 2 Rariria roma-krei die, ha rnairia kok lawna maka ha rhi'a emeka hoiwialli. Ne kamir no' gaini la roma-krei die rweta la Geni Makmou-Kwitna. La' hande de e rken tiarga wa'du wniatatgeni me e rken tiar walia mei, nora roti la wawannu, mak ha rhoi-rtania la Uplerlawna. \v 3 La' walia rialma, la'a kok tniawa wornu de to'orni, de kamri ida de rweta la Genia Momuou-Witwitan Memna. \v 4 La'a gen die de rkenia katri'ana maka rala maha ra rhi' nana totpena rtutnia ayalli (kemenyan) la, me luwuau nnio' taru maka ha ral maha ra rwow nan ulatni. La'a luwuau die ralamni, de kekna maha maka kamniota manna, Harun lie'enni maka ka'uhwu olekwa, me watu maroro'a maka e rhorat targa Uplerlawna riorni-liaini termida rella wawannu. \v 5 La'a luwuau die wawannu, de e rken tiarga atiehra woru mak knair liwarni maka rtolliohora Uplerlawna hopopanni-lili'irnu, nnia'eratni de Uplerlawna mak kodi plolli-mneheni etla hande. Atiehra rora liwarni ranieh'a la luwuau die tutawnu wawannu, de la' gen miaka rwe'er doinia rira do'oni-halli. Mere hare honona la' roma-krei die ralamni yamkekni nora kniarni de ta'en niana awuahaur nohor wal lia. \p \v 6 Emkade pede rkeni hare honona la genni-tienni, demade lera-ler nekpa imam-imam re rla'a roma-krei die ralamni, la'a walli gaini totpena rtulla-rkari. \v 7 Mere mak kodi liarni la Gen Momuou-Witwitan Memna la' ralamni, de eneknek to'ama imam-imam re o'ta lawanni. Enmemeh'a nla' hande, anni id de nla' nan ralamni. Ne nla' hande, de nodi miemna rara, totpena na nhoi-ntania Uplerlawna, la'a do'a-hal wamueheni me riy mutlialawna re do'oni-halli maka raplin niohora rhi' nan oleka wa. \v 8 Enmeh'a nla' hande pa nhoi-ntania totpa Uplerlawna Nhiw Lululli Ntut rer miemna talan maka itmemeh'a tlol pa tla'awa la'a Uplerlawna Geni Momuounu-Witwitanni Memna, de edonna naphyar mia'ta la rimormior ita yoma roma-krei ululu de rnair rer mia'ta. \v 9 Me prehena-mau, nhioi-tniani maka riy rodia pa rala la'a roma-krei die ralamni ta'en niana ra rwe'er doin riy la'a do'oni-halli ralamni yoma hare de memannu-tatarni to'a la hya' mak hota kmai. \v 10 Yoma hya' maka deulu-tatra de ha nakot nohora, de eneknek to'a la ya'ana-yemnu, me la' walia hya' to' maka ha riwra rhi'a la yamou-yawitna la rimormiori inonni, mere edon namou-nawitan walia rira ihranu ralamni. Ira rlernohor neka deulu-tatar de pa la'pa ntutu-nte'ewa la' Uplerlawna nnio' warwuarnu lerni. \s1 Yesus Nal inonni emeka hopopa-hegeuru hoihoi-tantiani de narehelia hoihoi-tantiani agama deullu-tatarni \p \v 11 Pede la' ler maka Yesus Kristus Nmai wia, de emeka makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini, de imam o'ta lawanni mak kodia ra'a-palu, kalwieda-paitiota, yamori-yalewna la'a nnio' warwuar die, de E' edon Nler la roma-krei ralamni maka rimormiori rkar niana la nohkeran di wawannu, mere Enler la kniola tieru-niawur nehla geni mak kareh miemna, maka Orgahi-Orha'a orgahani Nwahi'a-nwayodia la Ilyamou-Watyatoha. \v 12 Mere Enler la kniola tieru-niawur nehla geni mak kmou-kwitan memna, maka plollolli inhatta, de E' edon Nlernohora imam o'ta lawanni Yahudi hihi'ini pa Nodia pipi-duma rarni, onde hayori a'na rarni totpena Nhi'a la nhioini-tnianni. Mere Enod tio'a E rar wamueheni pa Nler la hande eneknek to'ama raralamni nmemeh'a, totpena Nal hade pa na Ntuwu-nhai it pa Nwe'er doin it la'a wutwutu-kokgohu ralamni pa la'pa nodi liarni. \v 13 Pipi-duma rarni nora hayori ltiata rarni me la' walia hayor a'na rara mak ha rtunu-rharna awnu, rnairia pa rwektia la riy inonni totpena rhi' amou-awitna riy mak ta'en niana rre'ela krei-iskola yoma ir de inonni rakdieha-raktiahli. \v 14 La'pa pipi-duma nor wutga hayori rarni rnairia pa rhi' amou-awitna it inonni de hota yeher to' pa Yesus Kristus rarni ed maka kuhi-kho'or it ihranu ralamni la'a do'a-hala mak kod lia matmiati, totpena hota itkola tieru-tawur nehla \f + \fr 9.14 \ft 9:14 itsima-tre'a \f* la Uplerlawna, de Uplerlawna inhatta, mak kdella pa nodi liarni. Yesus Kristus orgahani Nhoi-ntania inonni mak kakleha do'a-hala kuku' eti la Uplerlawna, yoma Uplerlawna Nhiw Lululli makden pa nodi liarni Nala E rurni-laini la E'a. \p \v 15 La' hade pede Yesus Kristus Nwal lia taliorta-lakatrai (lol letgara) la'a nnio' warwuaru totpena riy maka Uplerlawna Npol niana, de rlernana Uplerlawna ra'ani-pallu, yamorni-yalewanni la'pa hare honona maka Enano'targ oleka la ira me mak kod pia nodi liarni. Hare honona de hota irlernana yoma Yesus Nmati totpena Ntuwu-nhai ira. Totpena la' talan emkade pede Nwe'er doin olek ir la do'a-hala maka irhi' nana la' ler maka rlernohor ma'ta deulu-tatra la mulaliaini de. \p \v 16 Ina-nara, la'pa riy ida edon nmat mia'ta mere nhi'taru horta na natniemna re'eni-tniarnu la'a duratni-waitni upni-a'nani (warisan), ta'en niana rnairia horat de la'pa edon rat niohor memna riy mak khi' horat de nmati olekwa. \v 17 Yoma la'pa riy maka khi'a horat de e nmormior mia'ta, de horat de edonna rnairia. La'pa mak khi' horat de nmat wia nanpena horat de rnairia. \v 18 La' hade pede deulu-tatra la mulaliaini nek de edonna rhi'a, eneknek to'ama e rnairia ha mormiori mak kmati oleka rarni. \v 19 La' ler ululu de, la' mulaliaini de Musa ed mak kakot nohora momuoga deulu-tatra maka Uplerlawna Nala la hairi Israel, la'pa nhorwua noma Musa na'ala hayori a'na rarni me pipi rarni na'nama na'itar wutga gera, nhorwua noma Musa na'ala au hisop akni nora dum wulu muermerni na'nama nto'a au nor dum wul die la'a rar maka kawniah' olek la gera na'nama nkarga la Puka mak kapniopna mak Uplerlawna deullu-tatarni riorni-liaini rdella de, me la' walia la riy Israel wawannu wali. \v 20 La'pa nhi' rerer hare dewade Musa niwra: “Rar di ed maka rnairia pa rhi' aruri Uplerlawna nnio'oni. Ne Uplerlawna Nhopan pa miy hononmi mliernohora deulu-tatar de.” \v 21 Nhor nioma emekwalia Musa nhi' olek la Puk mak kapniopan de, de nkarga rar de la'a Orgahi-Orha'a roma kreini, me yohya'a honona maka ha rnairia la roma-krei die ralamni pa rkola tieru-rawur nehla la Uplerlawna. \v 22 Meman nek la agama Yahudi deullu-tatarni nhopan pa trema honona re de rnairia rara pa ra ramou-rawitna yoma yamou-yawitan la rira do'oni-halli de eneknek to'a rnair rara. \p \v 23 La' hade pede hare honona maka rnairia la roma-krei die pa ra rkola tieru-rawur nehla la Uplerlawna de, rnairia pipi onde hayorni rarni pa ramou-rawitna re. Maka rnairia pa rkola tieru-rawur nehla de memannu-tatarni la'a hya' ed makden la Ilyamou-Watyatoha. Mere la'a hya' ed maka rnairia pa ramou-rawitna la Ilyamou-Watyatoha de hade inponni narehelia pipi hayori rarni maka ha rhoi-rtania pa ra ramou-rawitna. \p \v 24 Yoma Yesus Kristus edonna Nler la Geni Momuou-Witwitan Memna la'a roma-krei, maka rimormiori limni enni, mak ha rna'etga la'a Geni Momuou-Witwitan Memna maka plollolli. Mere Enler la kniola tieru-niawur nehla Geni Momuou-Witwitna inhatta la'a Ilyamou-Watyatoha. Totpa la' lera-mela ri de E' ed mak kwak la Uplerlawna la'a it rerieini. \v 25 Yahudi re makla' imam o'ta lawanni de, la anni-anin nek de rler la Gen Momuou-Witwitan Memna, la'a roma-krei die ralamni de rodia hayori onde pipi-duma rarni. Mere Yesus Kristus edonna Nlernohor imam o'ta lawanni hihi'ini-yapyapni re. Enla'a Ilyamou-Watyatoha totpena Nhoi-ntan niek la E inonni raralamni nmeh'a. \v 26 Yoma la'pa anni-anni nekpa Nhi' inonni la hoihoi-tantiani, de hota Enlernan nekneka kropna-krieutu yamuki-yama'ala la'a lerni Uplerlawna Nakoki-nayapia nohkeran di pa nodi liarni. Mere la' lera-mela ri maka rweta la ler maka hota kod lia lera noha niatni, de Enmai pia Nhoi-ntania inonni de raralamni nmeh'a totpena Nkuhi-nho'or doinia it do'oni-halli. \v 27 Ne hota emeknekama Uplerlawna Nakota de hota rimormiori rmat die raralamni nmeh'a pa nhorwua nanpena Uplerlawna ed maka khudi-kpara re, \v 28 hota emkade walia Yesus Kristus mana Nmat pia raralamni nmeh'a wali pa Nhi'a inonni la hopopa-hegeuru hoihoi-tantiani totpena na Nwuri-nohma doinia rirahu re do'oni-halli. Ne hota Enawal pia Nmai lia re'eni wornu. De hota edonna Nmai totpena Nhi' aplol owa'ana do'a-hala, mere totpena Namori-nalewna riy mak kwei rieri-knar reria E'a. \c 10 \s1 Yesus Nal inonni emeka hoihoi-tantiani de Ntuwu-nhai nian ita do'oni-halli pa nodi liarni \p \v 1 Ina-nara, agama Yahudi deullu-tatarni de emekneka memannu-tatarni to'a la ra'a-palu, kalwieda-paitiota, yamori-yalewna mak hota Uplerlawna Nalharia. It edon tlernan hare honona la'a deulu-tatar de. La' hade pede deulu-tatar de ta'en niana nhi' aplola-amneh'a riy mak kmai pia kola tieru-kawur nehla la Uplerlawna de rodia nhioini-tnianni la' anni-anin neka. \v 2 Yoma hota plollolli pa deulu-tatar de ed maka khi' amou-awitna riy yoma rala nhioi-tniani re la'a re'eni id ralamni, hota hya' owa'an ed mak kariei piede la' anni-anin neka pa rmai owa'an pa rala nhioi-tniani yoma rakwar ma'ta ir do'oni-halli la wawayanni? Hota la'pa deulu-tatar de nhi' aplola do'oni-halli de edon rodi owa'an nhioini-tnianni toh?! \v 3 Mere tamkek memna nhioi-tniani maka ha rodia pa ra rhoi-rtan lia anni-anin de, nreinian to' pa anni-anin de ir e rhoratreria ir de, de riy mak khi' reri-kyap reri do'a-hala. \v 4 Yoma plola la hayori ltiata rarni me pipi rarni mana hota edonna nwuri-nohma do'a-hala. \p \v 5 La' hade pede la' lerni Yesus Kristus Nmai lia nohkerna wawannu, Enakot la Uplerlawna: \q1 “Uplerlawnu ne! O edonna Mpuak nana nhioi-tniani, patuini-paro'onni maka ha rhoi-rtani. Mere rwaldioinia de O' ed maka khi' taru-kyap tiarga inona mai A'u pa emeka hoihoi-tantiani mak hota Agal tiy O'a. \v 6 O' edonna Mpuaka nhioi-tniani maka ha rtunu-rharna la katri'ana wawannu onde nhioi-tniani korni maka ha rala rwauga do'oni-halli. \v 7 Noma A'ukota: “A'g inhatti Uplerlawnu ne! Amuai die totpena liernohora O ralma-riormu pa emeka rakot oleka la Puka mak kapniopan de ralamni mai A'u.”” \f + \fr 10.7 \ft 10:7 Masmur 40:7-9 \f* \p \v 8 Yesus Kristus Nakot ul lia Uplerlawna: “O edonna Mpuaka nhioi-tniani patuini-paro'onni maka ha rhoi-rtani onde hoihoi-tantiani maka ha rtunu-rharna la katri'ana wawannu, la'pa nhioi-tniani korni maka ha rala pa ra rhernu-rwau dioini do'a-hala. Hare honona edon rhi' ralammu pa nahepru.” Yesus Kristus Nakot emkade ho'mana nhioi-tniani re honona de ra rhoi-rtania, yoma rlernohora agama Yahudi deullu-tatarni olekwa. \v 9 Nhorwua noma Yesus Nakot la: “A'g inhatti Uplerlawnu ne! A'g e muai die totpena Aliernohora O ralma-riormu.” Pede Uplerlawna Nkuhi-nho'or momuoga patuini-paro'ona, nhioi-tniani mak ha rhi' nana la ululu re honona, ne Nherun doinia pa Nala Yesus Kristus na Nwauga pa Nhi'a la hopopa-hegeuru hoihoi-tantiani. \v 10 Yesus Kristus Nlernohora oleka Uplerlawna ralma-riorni de pa Nala inon wamueheni raralamni nmeh'a pa emeka hoihoi-tantiani mai ita. La' E inonni maka Ha Nal de, pede itla' Uplerlawna gahani mak kakleha do'a-hala. \p \v 11 Yahudi mak kla' imama makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini, rala' nohora tulanni-kniarni la lera-lera, me rhi' mamain neka nhioi-tniani re. Mere nhioi-tniani me patuini-paro'ona re edonna rwal nian la hadoma pa rala ra rkuhi-rho'ora do'a-hala. \v 12 Mere Yesus Kristus enekneka Nal inon wamueheni pa Nhi'a la hoihoi-tantiani la Uplerlawna, totpena na Nhernu-nwauga do'a-hala re pa nodi liarni. La'pa Nala hoihoi-tantiani pa nhorwua dewade Yesus Kristus Naliwna la Uplerlawna walli malganna, totpena Nlernana ya'uli-yawedi. \v 13 Ne mulaini la' ler de pa Yesus Kristus Nwei niek la ler maka hota Uplerlawna Naru'u-natowar momuoga Yesus arwalli re honona. \v 14 Yesus Nwei nieka yoma eneknek to'a Enala hoihoi-tantiani raralamni, mere la' hade mana, Yesus Kristus Nhi' aplola-amneh olek pa nodi liarni la riy maka Nkuhi-nho'or la'a do'a-hala ralamni. \p \v 15 La' hade walia ed maka Uplerlawna Nhiw Lululli Nakot nohora ha plollolli mai ita. Enakota Niwra: \q1 \v 16 “Orgahi-Orha'a lirni: Dodo'ondi de A'ukot targa hadi, de hota Agora ira mhi' wutu nnio'a warwuaru la' lera-mel mak kmai nieka ri. Hota Akenia A rio'ru-lia'yu la ir ihranu ralamni, me Aghorat targa la ira o'tani kriahlanu totpena rat niohora pa rlernohora re.” \p \v 17 Noma Orgahi-Orha'a Nakot nohor wal lia: \q1 “Orgahi Aghoratdoin memna do'oni-halli re ror wutga nhioli-liet yatyatni re honona.” \f + \fr 10.17 \ft 10:17 Yeremia 31:33-34 \f* \p \v 18 Pede ina-nara ama-hyali, la'pa Uplerlawna Namou-nawitna memna it do'oni-halli de, nnia'eratni de yana tsi' owa'an nhioi-tniani maka ha rala ra rhernu-rwauga it do'oni-halli. \s1 Mai pia twakrian reria Uplerlawna-Mempulwatnu \p \v 19 La' hade pede ina-nara ama-hyali, hota emkameni mai ita? Hota it edon tamta'at owa'an pa twakriania Uplerlawna, yoma emeknekama tler olek la genia mak kmou-kwitan memna la'a do'a-hala, onnila Yesus rarni mak kakhuri olek la it rerieini. \v 20 Yesus ed maka khar tialan warwuaru die mai ita, mak hota kodi it la mormiori-dardiari. Enhar tialan la genia momuou-witwitan de la'a Enal inonni pa rwunu-rwenna. E inonni de emeknekama kok lawna maka ra rahew tiarga liolgeni la kamir mak momuou-witwitan meman de la'a krei ralamni, noma kok de emalihirwah'a la woru. \v 21 Pede ina-nara, onnila la' dodo'ondi de tlernan oleka makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini id olek wa maka karehi-kalawna, me mak kodi plolli la'a Uplerlawna romni mniotni, \v 22 la' hade pede mai pia itwakrian reria Uplerlawna. Itwakrian reria Uplerlawna de tal toto' memna it ihranu ralamni maka ha rwaloi-rwale'er oleka la'a do'a-hala pa emeknekama ra rkarg olek rara la, nor wutga it pesiayni mak karuri, me it inonni maka ral oleka gera ra ramou-rawitna la'a nhiarani ralamni. \v 23 Mai pia itorreria pitpitga ita pesiayni la Yesus maka itwayow nohor oleka la rira gaini ralamni, yoma Uplerlawna nanpena ed maka kdenreri (setia), ne hota E' edonna Nhortaplin maka Ha Nano'taru re. \v 24 Ne it mana it idma natu nhedu-ntehra ida totpena idma natu ntulla-nsayn ida me totpena tsi'a-tyapia kalwiedwedni. \v 25 Mai pia tape'el la yawoka-yale'u la'a kniola tieru-niawur nehla la Uplerlawna. Yana mliernohora riy mak kahmena rawok pa rkola tieru-rawur nehla la Uplerlawna. Mere yeher to' pa it idma nhedu-ntehra ida totpa pesiayni la' ga'a, yoma miat mueman nohora de Orgahi-Orha'a maimiaini la'a re'eni wornu de nrehgorgoru olekwa! \s1 Yan memmemna mhioitio'or doin pesiaymi la'a Yesus \p \v 26 Yoma la'pa kot maka kaplola-kamneh'a mak kwatiawua Uplerlawna rakot oleka la mai ita, mere ita o'ta tehra ma'ta pa it edonna tollia it do'oni-halli, ne ittot pa tsortaplinu-twaliateman nohora, de hota maka ha rnair pa ra rhoi-rtani hadamon olekwa pa ra rhernu-rwauga it do'oni-halli. \v 27 Mere eneknek to'a twei pia itwatrom la Uplerlawna watghudni-lokarni nora ai mormiori mak kodia E ralam mehrani mak hota ktutni-kharna momuou riy maka khoklira-kpah'a waw la E'a. \v 28 Riy maka edonna klernohora deulu-tatra Musa, de rukum penan memna, de edonna rtutga sniayni la ira. Ne la'pa riy woru-wotelu niek de er mak kamkek memna riy de nhi' do'a-hala pa rre' wal pia rwaghala e'a, hota makhudi-kpara netlia de riy de nhala. \v 29 La'pa emkade la'a Musa deullu-tatarni de, hota yeher to' pa werat rehia maka rala rukmua la' riy maka kwatei-kwahapra Wutmueha-Laimieha, maka kpar la pihini petanni-lia'arni weranni la'a Yesus rarni maka Uplerlawna Nano'targa pa Ntuwu-nhai ita totpa it do'oni-halli re honona ema rwuri-rohma dodioinia, me maka kapolu-kaliella Uplerlawna Nhiwni mak kala sniayanni mai ita. \v 30 Yoma it tat niohora Uplerlawna ed mak kakot tiwra: “Hota A'g ed mak kwahla me A'g ed mak kukmua.” Me Nakot walia: “Hota Orgahi-Orha'a Ntorna watghudi la'a E mutnu-rahanu.” \f + \fr 10.30 \ft 10:30 Ulangan 32:35-36 \f* \v 31 Adoh! La'pa itler la Uplerlawna mak kden pa nodi liarni niukamnu de, itamta'at wen ita! \p \v 32 Mere ina-nara ama-hyali miy, mhioratreria la' ler delloo, la' ler maka mliernan oleka Uplerlawna Kot Kalwiedni. La' ler de mliernan walia kropna-krieutu pa mpiolpuol inmi-mpiakwak ammi, mere miy edonna mpialer la miy pesiaymi. \v 33 Lera dom de riy rapolu-ralielan miy, ne rwehwa yotyota-yatyat tiy miy, de emeknekama oha-ahu la'a mutlialawna gaini ralamni. Lera dom de miy miana mtiulla-msiayn nohora riy mak kler la yapolu-yaliella, kropanni-krieutnu mak emeknekama mliernan oleka de. \v 34 Me mtiulla-msiaynia riy mak kler la roma nhio'la ralamni. Ne la'pa rwarui-rwate'la nana miy hyonmi-hyanmi, de miy edonna mikotkot hadom la re mere miy ralammi rahepur reri, yoma miy e miat niohora de miy re'emi-tniarmi ed ma'ta, ne narehi-nalawan meman la'a re'emi-tniarmi maka ha rwarui-rwate'la nan oleka re. Ne hota re'emi-tniarmi mak karehi-kalawan de nodia pa nodi liarni. \p \v 35 Pa hota ina-narmi re! Yana mpialer la miy pesiaymi. Yoma la'pa miy pesiaymi naruri, de hota miy siepmi-kaimi maka rwahla tiy miy lia Ilyamou-Watyatoha, hota nareh liawlawna. \v 36 Pede mdien rer niek la pesiaymi totpena la' emkade pede mhi' nana-myap niana hya' ed maka Uplerlawna Nwahaka tiy miy. Ne hota la'pa miy e mhi' nan emkade de hota mliernana hya' ed maka Uplerlawna Nano'targa tiy miy. \v 37 Mhi' emkade, yoma la'a Puka ralamni de, e niwra: \q1 “Hota E' mak kmai die Nmahrur pua Nmai wia. Hota maimiaini E' edon Nelga mahnekneka. \v 38 Ne A mu'tu-rah'u makden la plol wawna, hota rmori-rdari lia ir pesiayni wawannu pa nodi liarni. Mere la'pa riy dom la ira e rod lia li'iru la pesiay, de hota A ralmu namehra la ira.” \f + \fr 10.38 \ft 10:38 Habakuk 2:3-4 \f* \p \v 39 Mere it makpesiay di, de riy mak kaplinu kod lia li'iru la'a pesiay, pa hota it edon tler tar lia Uplerlawna niukamnu me edonna rrinni it la ai mormiori ralamni. Rwaldioinia de, it nanpena er mak kpesiaya Uplerlawna, pede it di de ed mak klernana mormiori-lewlewna. \c 11 \s1 Tlernohora riy mak pesiayni naruri \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, mai pia twahaur nohora pesiay. La'pa pesiay nden la ita, itat niohora de hota it tlernan memna hya' ed mak itwakwak pa tlernana, mak edonna kayamkek ma'ta. \v 2 Yoma onnila it upni-tgarni mak kden la ululu pesiayni re pede Uplerlawna Nwayow nohora re. \p \v 3 Ne yoma la'a it pesiayni, pede itat niohora de la'a nohkeran di ed maka Uplerlawna Nal nek lirni pa na Na'ohi-na'ara de. Emkade pede hya' ed maka kayamkeka, de Ha Nhi'a la'a hya' ed maka edon kayamkeka. \p \v 4 La'a Habel pesiayni de, pede nala limtutnu la Uplerlawna mak karehia kakni Kain limtutnu. Yoma la'a pesiayni de, pede Uplerlawna Nreiniana-na'nana Habel pa emeka riy mak kaplol la Uplerlawna yamkekni. Ntut muemna Enreinian Habel yoma Enreiniana patuini-paro'ona maka Habel ha ntunu-nharan de. Ne Habel nmati-nmolg olekwa, mere emkade ho'mana emeknekama enano'a-na'at mua'ta it la dodo'ondi memna, yoma entutga pesiayni talan mak kaplol de pa itlernohora. \p \v 5 Yoma la'a Henok pesiayni, pede edonna nmati mere narian mormior lia nohkerna wawannu pa rodia la Uplerlawna. Riy id mana edonna rlernan owa'an e'a yoma Uplerlawna ed maka kran mormioria de. Itat niohora Uplerlawna Nran e'a onnila pesiay yoma la'pa edonna rran nan ma'ta Henok, de Uplerlawna Nakota Niwra: “Henok de nhi' nan oleka hya' mak kla' nan A ralmu.” \v 6 Ne la'pa pesiay edonna nden mai ita, de Uplerlawna ralamni edonna Nal nan memn ita. Yoma riy maka Uplerlawna Nreiniana de, eneknek to'a mak kwahak E'a, yoma npesiaya de Uplerlawna etla me npesiaya de hota Uplerlawna ed mak kala ra'ani-pallu la riy mak kal ralamni tetema pa nwahak E'a. \p \v 7 Yoma la'a Nuh pesiayni, pede nlernohora Uplerlawna lirni. Uplerlawna Nakot momuou hya'a-hya'a mak hota Uplerlawna Nhi'a la'a ler li'iru. Nuh edonna namkek ma'ta mak emkade, mere emkade ho'mana Nuh na'unni-namta'ata Uplerlawna pa natlina-natailla ne nakoki-nayapia aupual liawna mak hota kamori-kalewan nan owa'an enora e romni mniotni. Hota la' e pesiayni de pede Uplerlawna Nwet e la riy mak kaplol la E yamkekni. Ne la' hade wal pia nohkerna nlernana niukmu, yoma rahmena ratlin la Uplerlawna lirni pa emeka Nuh nhi' nan de. \p \v 8 Yoma la'a Abraham pesiayni, pede nlernohora Uplerlawna la'pa Uplerlawna Npolga pa Nhopna nla'awa noh lawna-rai liawna ida maka Uplerlawna Nano'targa la. Noma Abraham nlernohora Uplerlawna lirni pa nla'awa, kennama naplin niohora hota e nla'aw hanmeni. \v 9 La'a Abraham pesiayni pede e' de emolmolla do'ona-dakna la'a gen miaka Uplerlawna Nano'targa la e'a. Abrahama ndella hande de nakleh ma'ta likti temtemna mere nhol niek la hoiwialli (tenda). Hota emkade wal lia e upni-a'nani Isak nora Yakop, yoma gen miaka Uplerlawna Nano'taru la Abraham, de ir wal pia er mak klernana gen die wali. \v 10 Abraham natahan ralamni la'a mormiorni mak emkade yoma entepartarlia wniei la'a leta warwuaru maka Uplerlawna Nmeh'a Nariria Nlernohora E ralma-rior wamueheni, mak hota emekneka roma maka ha rariria la watu liar pianulu mak karuri-ka'orta pa edonna nwo'la la' genni pa nodi liarni. \p \v 11 La'a Abraham pesiayni, pede enlernana duratni-waitni la Sara, maka yamkekni de rora rhamto'a-rhape'ewa, la'pa reriehenu de Sar nek de nkeran la ya'a'na. Mere irlernan a'na yoma Abraham npesiay toto' memna hota Uplerlawna edonna Nhortaplinga nnio'oni. \v 12 Pede la' ler de, de Abrahama nhamto'owa pa edonna nlernan a'na yoma inonni nmati, la'pa emkade ho'mana e o'ta watnu nmeh'a mere e' ed mak klernana durti-waiti mak kaniutni-kamdierna, pa emeknekama eni-tani, me wtion mak kden la lyanti maka takeni rrekan nana liawanni. \p \v 13 La' hari honona edonna rwaler la pesiayni la'pa rmat niohor memna. Ir edonna rlernana hya' maka Uplerlawna Nano'taru re, mere eneknek to'ama ratlina me rhoratreria. Ne la' hade pede iriwra ir de do'ona-dakna makahulti-kahamar to' ira la'a nohkeran di wawannu. \v 14 Riy mak kakot emkare de rtutga de ir er mak kat niohor oleka geni-tiena maka hota irhi'a la ira gen wamueheni. \v 15 Gen miaka irlergot olek la de, ir edonna rwaror nan hade, yoma hota irwaror nan hade, de hota irlernan talan rahu pa rawal lia gen die. \v 16 Mere tamkek la de ira rapili-rahniaria geni mak samomuounu rehia nohkerna gahani, makden la'a Ilyamou-Watyatoha. La hade pede Uplerlawna edonna Nmola-nma'a Natlina ir riwra E' de ira Uplerlawanni, yoma Uplerlawna Nhi' targ oleka leta id la ira. \p \v 17-18 La'a Abraham pesiayni de, pede la' ler maka Uplerlawna Nawerta-natailia e pesiayni, de nhi' a'nani Isak la paro'onni pa niwra nhi'a la hoihoi-tantiani la Uplerlawna. Abraham nlernan oleka Isak maka Uplerlawna Nano'targ oleka la e'a, Niwra: “Hota a'namu Isak de ed mak kadurti-kawait nana durti-waiti maka A'uno'targa tiy o'a.” Mere emkade ho'mana Abrahama nhur dioin a'na memeheni de pa niwa ntunu-nharna la katri'ana wawannu \v 19 yoma Abraham npesiaya de hota Uplerlawna ed maka hota kodi plolli pa Namori owa'an Isak la matmiatni. Ne plollolli de la' ler maka ha niwa nhi'a Isak la hoihoi-tantiani, de emeknekama Uplerlawna Enamori owa'an Isak la matmiatni ralamni yoma Uplerlawna Nalewna Isak la matmiati la'a Enala pipi pa nhernu-nwauga Isaka. \p \v 20 Yoma Isak pesiayni pede la'pa Isak nhamto' olekwa, de enano'a-na'atga e a'nani Yakop nora Esau lia tertera-demdem maka hota a'nani rora rlernana la Uplerlawna la' tuw li'iru-a'na ga'a. \p \v 21 Yoma la'a Yakop pesiayni, pede Yakop la'pa nhi'pa nmat wia, de Yakop nwaka Uplerlawna pa Ntera-ndema Yusup a'nani rora, me nnairia lie'enni pa nhi' arur inonni pa napriri, pa nkola tieru-nawur nehla la Uplerlawna. \p \v 22 Yoma la'a Yusup pesiayni pede nhi'pa nmat wia, noma nakot nohora de hota Israel re rlergot la' noh Mesir emeka Uplerlawna Nakot targ oleka, me nakot tar walia e nnio'oni, la'pa enmati die, rwahi'a-rwayodi samomuoga e inonni, pa rodia rlergot la Mesir. \p \v 23 Yoma la'a Musa inni-amni pesiayni pede rade'a-ramoinia Musa la lera rmor dioinia de, la'a wolla wotelu ralamni. Yoma irwarora de la Uplerlawna yamkekni de ir a'nani de samoga, hade pede ir edonna ramta'ata ray titni maka enhopan pa rwunu-rwenna makden Israel a'na muanke'a maka na'nama rayor niana. \p \v 24 Yoma la'a Musa pesiayni pede la'pa enlawan wa de nahmena rpolg e la ray Mesir upni-a'nani. \v 25 Mere e ralamni nod reria Uplerlawna mutnu-rahanu pa enor wutga ir pa rlernana yamuki-yama'ala. Enwarora de yamuki-yama'al de samounu rehia la'pa enor wut riy maka enekneka lera ho'ke'eni to' pa rlernana yamuki-yahepru la'a do'a-hala ralamni. \v 26 Musa nwarora de hota nlernana yalernu-yaha'a yoma la'a Ray Makamori-Kalewna maka Uplerlawna Nano'taru rerieini, de ha welli narehi-nalawan la re'a-tniaru maka hota nlernana la Mesir. Yoma Musa nha'ar aranni la siewa-kai maka hota Uplerlawna Nala la' ler li'iru. \v 27 Yoma la'a Musa pesiayni pede e nlergot la Mesir. La' de edonna namta'ata ray yawenanni. Mere Musa nru' rer niekpa nler la ga'a yoma emeknekama enamkek oleka Uplerlawna mak kayade' de! \v 28 Yoma la'a Musa pesiayni pede e nhopan pa makden Yahudi re rhi'a Paska. De Enhopan pa rkarga rara pa ra rakniaga la'a Israel re romni nhiarni, totpena Uplerlawna hopopanni-lili'irnu maka Nhopan pa nwunu-nwenna rimormiori, nmai die yana nwenna Israel re a'na yanullu. \p \v 29 Yoma la'a Israel re pesiayni pede rleretia Hletan Mermera (Laut Merah), de emeknekama ir e rlol to'a tan kierna wawannu. Mere Hletan Mermer de nlumu-ntella riy Mesira honona mak kla klernohora Israel re pa rta'aga Hletan Mermer de yahlerni. \p \v 30 Yoma la'a riy Israel pesiayni pede rwakdior niana leta Yeriko la'a lera wo'itu, dewade Yeriko watu liarni-il pidarni ema rgor diodioinia la. \p \v 31 Yoma la'a Rahab, patke' yatyat de pesiayni, pede e' edonna nlernana wnienan wutu la'a riy maka khok lira-kpah'a waw la Uplerlawna, yoma enpesiaya Uplerlawna pede nreiniana-na'nana riy Israel mak kla kwuwu lia'a leta Yeriko. \p \v 32 Nah! La'pa ultier pia godia lia'ru la' hare honona, hota mahnek rehia pede a'g edonna ukot nohor plu'unu-plehenu la'a Gideon, Barak, Simson, Yefta, Daud, Samuel, la'pa makwohorulu-ktatrulu dom to'a pesiayni. \v 33 Mere la'a ir pesiayni pede dom de raru'u-ratowra hairi-hairi, dom de rla' mak ktorna-krautu mak kodia rhi'ina-rella, dom de rlernana hya' maka Uplerlawna Nano'taru la ira. Dom de er mak kato'ma singa re nurnu. \v 34 Dom de er mak kwarmua ai miak klomlomra, me dom de ralewan nan inonni la riy mak kiwra kala wehla plalahwa pa rdawar wenna re. Dom de rakleha ruri-lai mere rwaldioinia de Uplerlawna Nhi' ir pa raruri-ralai. Dom de ra'iwar la ar ralma, pede raru'u-ratowra arwalli maka kwalitna-kwatauru mak kwatiawua noha dom to'a. \v 35 Yoma la'a doma pesiayni pede patke'a dom a'nani mak kmati olekwa rmori owa'ana. Ne la' riy dom pal owa'an de rwayow nohora ir inon wamueheni matmiatni. Irlernan yamuki-yama'ala, nniahora-nniala'a onnila pesiay mere rahmena rwayow pa rollia ir la, yoma ira wniarorni de hota rmori owa'an la' mormiori plalahwa ralamni mak samomuou muemna. \v 36 La' dom pal miana rhi'a la yahe'i-yamali, rliwra-rkaklia me rala ranti mnotna ra rwutga, me rkenia la roma nhio'la ralamni. \v 37 Dom pali die rala watu ra rwatliewria pa rmat miemna. Dom pal die rala niadi ra rad wienwenna, me doma de rala wehla ara ra rdawar wenwenna re. Dom de rmeh'a ralala'a pa rhewta-rnairia pip ulti-dum ulti, rakleha-raplar nohora neka yamuki-yama'ala, nniahora-nniala'a. \v 38 Ir den nek la wo'orletna-kawurloini, me la' walia hu'ula-liena. Mere plollolli de ir de de riy mak kla' nan memna Uplerlawna ralamni pede rarehi-ralawan la rimormiori nohkeran di. \p \v 39 Uplerlawna nek de Nwayow nan olek ir honona yoma ir pesiayni re. Mere emkade ho'mana la' ler de ir edonna rreiniana-ra'nan ma'ta hya' maka Uplerlawna Nano'tar lia re! \v 40 Yoma Uplerlawna e Nwarora-nwalaiya samomuounu mai ita, de itor ir rewre'wa pa tlernana hya' maka Uplerlawna Nano'taru re, totpena it rewre'wa pa twal lia riy makdella plol wawna la E yamkekni. \c 12 \s1 Mliernohora Yesus nhiolli-lietni nora hihi'ini-yapyapni \p \v 1 Pede, ina-nara ama-hyali, it di de hota emeknekama mak kwarehi la yawlari. Me makpesiay la' ler ululu re emekneka mak kawlari pa rler olek la hohoni yoma ir mak ktutga pesiay mak kaplola mai ita, ne dodo'ondi de ramkek itawlari. La' hade pede emeknekama mak kawlari ida nhoplial momuoga hya' mak khi' awert e'a ne nwaleran pa nler ulu lia hohoni, de hota tape'el pa itsopliala hya' ed maka khi'a yawuhi-yawe'et mai ita, me la'a do'a-hala maka kden rer miamain la it ralamni. Ne mai pia tatehra it ralamni pa tler wut lia wniarehi ralamni, tlernohora nek talla maka Uplerlawna Ntutga mai ita. \v 2 Yan tamkek la wali-wali, mere tta'wa tar it matni la Yesus, yoma E' ed mak ktutga talan mai it la it pesiayni la' mulaliaini nodia pa la nhoru. Yesus ed mak ktahan reria liwliwra-kakaklu me rkoki-rta'wa la auwlakra hananni! E' edonna Nwaror nana matmiatni la auwlakra hananni ed mak kodia molmola-mama' la E'a. E wniarorni Nden rer tio'ola he'i-hepur lawna mak hota ha rtemna la E limni ralamni la' Ilyamou-Watyatoha. Ne la' dodo'ondi, de E' e Naliwna la liwangen miak kden wut lia Uplerlawna liwangeni tiutullu, la' wali malganna, pa Enor wutga Uplerlawna rtorna-rraut la' hande! \v 3 Pena mpiaror teka E hihi'ini-yapyapni de totpena hota miy edon mimta'ata pa miwlar lia pesiaymi. Yoma E' mana Nler la yamuki-yama'ala, nniahora-nniala'a la' riy dodo'a-halala mak khoklira-kpah'a waw la E'a. \s1 Riy maka Uplerlawna Nhi'a la a'nani de Enwatutu me Enliwra pa emekneka ama ida nor a'nani \p \v 4 Ina-nar miy re, la'a lera-mela ri maka mpialiewan pa mhioitio'or doin miy do'omi-halmi de miy edonna mliernan ma'ta wniunu-wnienna emeka Yesus Nlernana. \v 5 Me miy mhiortapling oleka Uplerlawna nnio'oni-niatnu tiy miy mak khi' aruri miy ihrami-ralammi. Enakot nohora hade yoma Enatga de E a'nani miy. Niwra: \q1 “Upa-a'na miy re, yana mpiarwah'a Orgahi-Orha'a wniatutnu-wniaye'eni la miy. Yana ralammi nmolu-nhelma la'pa Enpol niohor miy. \v 6 Yoma riy maka Ensaynia de, Orgahi-Orha'a ed maka Nwatutga. Ne E' wal pia ed mak kliwra-kaklia riy maka Enatga de E a'nani.” \f + \fr 12.6 \ft 12:6 Ayup 5:17, Amsal 3:11-12 \f* \p \v 7 Pede ina-nara ama-hyali, la'pa mlier la kropna-krieutu nniahora-nniala'a, mitatahan nek ralammi. Mpiaror teka, de emeknekama Uplerlawna ed maka kliwra-kaklia miy pa emeka ama ida nor a'nani. Yoma mowen niana ama ida edon nukmua a'nani?! \v 8 Ne la'pa miy edonna mliernana niukum pa emekwalia Uplerlawna a'nani re honona nhi'inde rlernana, de nnia'eratni de emeknekama miy die E a'na raralamni atia' miy. \v 9 Hya' reh wial die la'pa rima-rima amni makden noha wawannu de etla, de e' ed mak kamota-kama'ara me nliwra-nkaklia upni-a'nani. Ne la' ler de ir upni-a'nani ratu nhu'ru-nhelam la ira. La'pa emkade, de hota emkameni owa'an la it Amlawanni makden la Ilyamou-Watyatoha? Hota yeher to' pa itsu'ru-tselma tatlina-tatailla totpena tlernana mormiori-dardiari toh! \v 10 Yoma rima-rima amni makden la noha wawannu rwatutu-rwaye' upni-a'nani de rlernohora hya' maka irwarora de ed maka kaplola, ne edonna nodia pa la nhor wuali. Mere Uplerlawna Nwatutu-nwaye' it de Nahaka totpena it orgahani tlernana kalwiedwedni, totpena hota itlernan walia mou-witna la it do'oni-halli pa emeka E wniehwani wali. \v 11 Plola, la' lera rliwra-rkakli ita de itkakru yoma ita ralamni nmolu-nhelma. Mere la'pa it treiniana liwliwra-kakakul de pa itlernohora, de la'awa honi demade niukum de ed mak kodi it pa tmormior lia plol wawna me khi' it pa it ralamni namtiertiernu. \s1 Wniehwa-liakta mak kaplola la'a riy mak klernan oleka Uplerlawna nnio' warwuarnu \p \v 12 Pede ina-nara ama-hyali, miy pesiaymi de emolmolan nekama mak karehelia yawlari, pede mpia'ur limmi mak kal mat die pa naruri, me tormi mak kdiwdiwra totpa nmaklekla pa naruri. \v 13 Muwlar die mliola loi-talan mak kaplele'era la'a rai mtatanni, totpena mak klernohor rer miy mana lakni mak kyata nkalwied owa'ana. \p \v 14 Ne mpiahak meman pa miora riy honona mkialwieda. Me mial inonmi la Orgahi-Orha'a pa mdien rer lia mou-witna la'a do'a-hala ralamni. Yoma riy id mana hota edonna namkek nana Orgahi-Orha'a, enekneka riy mak kakleha do'a-hala, mak kla' olek la Orgahi-Orha'a gahani. \v 15 Hota idma nano'a-na'atga ida totpena yana riy id mana nhoitio'or doin la e pesiayni la'a Uplerlawna onnila ralam kalwiedni mak ktuwu-khai olek do'omi-halmi. Yanpa hota riy maka khoitio'or doini e pesiayni de ralamni namehra rehia noma nlergot pa hota nodia makpesiay harahu totpena rhi' nana hya' mak edon kla' nana Uplerlawna ralamni. Riy mak kodia makpesiay wialli la' klieratni de emeknekama yawuli-yatniamni maka kmeru, mak kodia mermernu-kapkapalli. \v 16 Mitiak kalwiedwed reria totpena yana milira-miliai. Me yanpa miy edonna mhia'wa nana Uplerlawna nnio'oni pa emeka Esau nhi' nan de. Yoma Esau e na'ol dioinia hya' maka Uplerlawna Nala, la e garni, de nala e yanullu niodni na nherun nana yamanna tutwu ralamni to'a. \v 17 Yana mhi' emkade yoma miy e miat niohor oleka de, hota la'pa Esau niwra nlernan owa'an tniera-diem della amni, amni nwayotlia. Nko'a-nkakru nwahak talan pa nlernana ho'mana, nakleh oleka talan wa. \s1 Itlernana nnio' warwuaru mak karehi-kalawna la Musa deullu-tatarni \p \v 18 Ina-nara ama-hyali, miy edonna mliernana hya' maka Israel rlernana la Musa lerni, la'pa riwra rrehgoru Uplerlawna. La' ler de rmai niek la' wo'ora Sinai, la'a ai mak klomlomar la. Irlernan to'a mel'utni-malienni, me anin lawna. \v 19 Ir e ratlin nana noknoka mak kajorni, me Uplerlawna lirni mak katro'ona. Ler maka Israel re ratlin nana lir de noma rwak de totpena lir de yan memmemna iratlin owa'ana. \v 20 Yoma ir ta'en niana rtahan nana lir mak khopna ir de, Niwra: “La'a mak kmormiori hya' to' pa nlok la wo'or di, la'pa rimormiori onde hamormiori nmeh'a to'a ho'mana, de edonna rsayni owa'ana mere ral meman watu ra rwatliewur wenna.” \f + \fr 12.20 \ft 12:20 Keluaran 19:12-13 \f* \v 21 Hya' maka Israel ramkek nana de ramehi-rayon rehia, la' pede Mus nek de niwra: “A'umta'ata me adiwra-dia'ala!” \f + \fr 12.21 \ft 12:21 Ulangan 9:19 \f* \p \v 22 Mere rwaldioinia de la' miy die, miy mmiai olek la wo'ora Sion, de la'a Uplerlawna mak kden pa nodi liarni letni maka riwra Yerusalem, mak kden la Ilyamou-Watyatoha. Miy mmiai pia mpiatrom nana Uplerlawna hopopanni-lili'irnu riwnu-halli mak kawoka-kale'u pua rahe'i-rahepur rer lia ya'uli-yawed lia Uplerlawna. \v 23 Miy mpiatrom nana Uplerlawna upni-a'nani yanulnullu wokni-le'enu, de it inni-narni makpesiay irhatta maka ha rhorat targ oleka kotni-nanni la' Ilyamou-Watyatoha. Mmiai pia mior Uplerlawna mak ktorna watghudi la rimormiori nohkeran di wawannu pa mpiatrom nana. Mpiatroma riy mak kmormior lia' nohkeran di la' ler ululu, mak kaplol la Uplerlawna yamkekni, pa dodo'ondi de e rwali olek la mak edon khal kuku' eti. \p \v 24 Miy mmiai oleka pa miora Yesus inhatta mpiatroma. E' ed maka kwal lia taliorta-lakatrai (lol letgara) la'a nnio'a warwuar die. Ne E rarni mak khuri die ed mak hota mhia'ar aranmi la, mak edon nora Habel rarni rwatutur wutu. Yoma Habel rarni nwak nekpa rukmua, mere Yesus rarni ed mak kodia pa rwe'er doinia la do'a-hala. \s1 Yan memmemna mpiarwah'a Uplerlawna nnio' warwuarnu onnila Yesus \p \v 25 La' hade pede nhioratmi nden la temmi. Yanhi'pa miy edonna mhia'wa nan Uplerlawna lirni. Yoma riy maka edonna kha'wa nan Uplerlawna lirni, maka Musa makdella nohkerna wawannu de nakot nohora, de rlernan meman niukamnu. Pede hota yaho'ma it di, mak katlina Uplerlawna lirni nwatiawu mueman la Ilyamou-Watyatoha. La'pa itahmena tatlin la E'a, de hota emkameni la ita mormiorni-lewlewanni?! \v 26 La' Musa lerni de, Uplerlawna lirni yetanni emekto'a noha nruru (upkarururu) pa nohkerna-rai miarna uhunu-ewatni, ewatni-lahwani wolwo'la-wawiainia. Mere la dodo'ondi de E Nano'targa: “Ralamni owa'ana, hota A'g ed maka khi'a nohkerna-rai miarna, me lyanit marna pa wolwo'la-wawiainia.” \f + \fr 12.26 \ft 12:26 Hagai 2:7 \f* \v 27 Uplerlawna lirni de Entutga de hota hare honona maka ha rakoki-rayap nian de, hota rawo'la-rawaini me rweyata-rwaniawua, totpena hare honona mak klernohora Uplerlawna ralma-riorni rmeh'a ed mak kdena, yoma ta'en niana ha rawo'la nana pa rweyata-rwaniawua. \p \v 28 Pede ina-nara, mai pia ta'uli-tawedi Uplerlawna yoma hota tlernana hair warwuaru id la E'a de mak ta'en niana rweyata-rwaniawua. Ta'uli-tawedi E'a, yoma kniola tieru-niawur nehla mak emkade ed mak kla' nana E ralamni. La'a it ya'ulli-yawedni, kniola tieru-niawur nehlani de tatu tsu'ru-tselma, ta'unni-tamta'at la E'a. \v 29 Tatu tsu'ru-tselma, ta'unni-tamta'ata, yoma it Uplerlawanni de Nodi plolli pa Nukmua rimormiori, pa emeknekama ai miaka kamutni-kaki'ira. \c 13 \s1 Emkameni la itsi'a Uplerlawna ralamni pa nkalwieda \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, la' mormiormi-dardiarmi de idma nhi' reria kalwiedwed ida totpena emeknekama makpesiay mak kwa'ina-kwanara de lol talanni. \v 2 Yana mpiayotlia riy maka kma kwaloha-kwalakta, mere mrieiniana-mia'nana re. Mhioratreria! La' ler ululu de riy raplin niana ira e rreiniana Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikat) la ir romni nayanni. \v 3 Hota mhioratreria riy maka kden la roma nhio'la ralamni, emekwalima miy erla roma nhio'la de wali totpena mtiulan la ira. Me mhioratreria pa mtiulan walia riy maka klernana nniahora-nniala'a, de mhiorat nan inonmi emekwalima ira. \p \v 4 Riy honona rtutga ya'unanni-yamta'atni nhiu'ranu-nhielamni la'a mehlima-marya'a. De yana muanke'a onde patke'eni nalira-naliai lola tio'ora. Yoma riy mak khi' akdeha-aktiahli mehlimni-marya'ani pa ralira-raliai, de hota Uplerlawna orgahani ed mak khudia harella watghudni lokarni. Emkade wali patke' ida onde muanke' id mak kakleha hawa mere ralira-raliai liola tio'ora de hota Uplerlawna ed mak kod ir la watghudi lokarni. \v 5 Yan memmemna mhia'ara mormiormi la kupna-kai, re'a-tniaru, mere ralammi rahepuepur nohora hya' mak ed olek la tiy miy. Yoma Uplerlawna Nmeh'a neka Nakot oleka wa: \q1 “Hota A'g edonna ghur dioinia o'a, onde ultarga o' pa mueh'a taru.” \f + \fr 13.5 \ft 13:5 Ulangan 31:6, 8 \f* \p \v 6 Pede it mana tparan pia tiwra: \q1 “Orgahi-Orha'u ne! O ed maka ktulan rer mai a'u pede a'g edonna umta'ata. Hota hya' ed maka rimormiori nohkerna rhi'a mai a'u?!” \f + \fr 13.6 \ft 13:6 Masmur 118:6 \f* \p \v 7 Yana mhiortaplinga mak khi'a o'ta-mat tiy miy la' ler maka itto'or olek de, mak kakot nohor olek tiy miy la Uplerlawna lirni-tunnu. Mimkek samomuoga, kalwieda-paitiot mak ha rhi' nana la ir mormiorni re, ne mimkek nohora ira pesiayni yala'ani pa mhi' wal lia. \v 8 Mliernohor reri ir pesiayni yala'ani yoma Yesus Kristus edonna Nwali lia'a-nwali maiya, la ululu memna, la' dodo'ondi E inhatta pa nodia liarni. \p \v 9 Pede yan memmemna mitlina-mitailla wniatutu-wniaye'a rupni-rupni mak kodi miy la'a klierat lawanni. Mere it tala it ihranu ralamni tetema de la Uplerlawna Nmeh'a, totpena Enaruri-nalai niana it la'a E kalwiedwedni Nmeh'a. Yana itsa'ar it aranni la deulu-tatra mak kakot nohora ya'ana-yemnu maka rha'ar ir aranni la pa nodi ir pesiayni la'a ga'a. Yoma riy mak klernohora deulu-tatra ululu la'a ya'ana-yemnu re, edonna rlernana hadomdom pali. \v 10 Yoma Yesus Nmat pia Namou-nawitna it la it do'oni-halli ralamni. Ne la' E hihi'ini mak emkade pede emeknekama Enwal lia ita hoihoini-tantianni makden la katri'ana wawannu. Mere riy maka klernohor ma'ta deulu-tatra pa rwahaka yamou-yawitna la'a do'a-hala, de edonna rla'a rieknenni pa rre'ela rkamit nan oke'ela' hoihoi-tantiani makden la katri'ana wawannu mak it gahani de. \p \v 11 La'a Orgahi-Orha'a romni (Kemah) mak ululu de, pipi-duma rarni maka ha rala pa ra rwahla do'a-hala, de imam o'ta lawanni nodia la Geni Momuou-Witwitan Memna la do'a-hala. Mere pipi-dum de inonni mak kmati olekwa de ra'ala pa rtunu-rharna la leta to'orni. \v 12 Pa hota emekwalima Yesus. E' orgahani rarni de ed maka ra rkuhi-rho'ora E mutnu-rahanu re do'oni-halli. Mere E nek de Nler la kropna-krieutu la'pa Nmat lia leta to'orni. \v 13 La' hade pede mai pia tlola E talla warwuarnu mak hota kod it pa tlernan walia E yamolli-yama'ani emekwalima Enlernana la'a leta tio'orni. \v 14 Yoma mai nohkeran di de hota it edonna tlernana geni-tiena mak kden rer pia nodi liarni. Mere itsa'ar it aranni la'a geni-tien mak hota kmai. \p \v 15 Onnila Yesus Nla' makpolu-makwak la Uplerlawna la it rerieini, pede itlernan talan pa ta'uli-tawedi Uplerlawna. Pede mai pia ita'uli-tawed rer mamainia Uplerlawna kotni-nanni. Yoma ta'uli-tawedi Uplerlawna de emeknekama itsoi-ttania prehena-mau la Uplerlawna, emeka riy mak kwayow nohora E'a emeknekama ir Uplerlawanni. \v 16 Yana mhiortaplinga pa mpiehwa-mliakat la plol wawna me mira'a-mipalga la rimormior wialmi, yoma wniehwa-liakta mak emkade, de emeknekama itsoi-ttania patuini-paro'ona mak kla' nana Uplerlawna ralamni. \p \v 17 Mliernohora mak khi'a o'ta-mat la miy lirni-tunnu, ne mhiu'ru-mhielam la re. Yoma hota ir nanpena er mak kakot nohora ir tulanni-re'eni tiy miy lia' Uplerlawna. Miatu mitlina-mitailla ira, totpa hota ir mana rtulla-rkar die ral toto'a ralamni tetema, mere la'pa miy edonna mitlina-mitailla ira, de hota ir ralamni edonna ramtemna me rkar die edon naplola pa hota kniarni re edon nodia unut tiy miy. \p \v 18 Msiumbain mai ami. Yoma amatga de amhi' hya' to' de ndella plollol wawannu me ampak de hota emkade pa nodi liarni. \v 19 Awuak lilili-mamuau tiy miy, totpena msiumbainia a lia Orgahi-Orha'a Uplerlawna-Mempulwatnu de mpiak totpena edon nalo'on wali ne, Enodia a' pua a tiy miy die. \s1 Sniumbaini hohoni \p \v 20 Uplerlawna Namori-nalewn oleka Itmatromni Yesus la'a matmiati ralamni. La'a matmiatni de pede Enhi' oleka Makodi Duma O'ta Lawanni la'a ita mak ha riwra E dumni ita. Ne E rarni mak katiowur de wali pia ed maka karur niana nnio'a mak kodi liarni, mak Uplerlawna Nano'targa la mai ita. Pa awuak de Uplerlawna mak kala kalwiedni-paitiotni, \v 21 hota E' ed mak kala himimni-rere'eni, rurni-laini hya' to'ola miy totpena la' hya' to' maka ha mhi'a de nlola E ralamni me totpa it hononita tla' riy maka E ralamni nala, lola Yesus Kristus tutulanni-rere'eni. Mai pia tlilili-tmamuau ta'uli-tawedi E' la' dodo'ondi pa nodi liarni. Amin (Plola). \s1 Horta lirni wniatni \p \v 22 Ina-nara ama-hyali, awuak tiy miy die mtiulan pa mitlin samomuoga a yano'u-ya'atu ri, yoma a hortu di tiy miy die edonna nawerna-naplahwa. \p \v 23 Agiwra ukot wali tiy miy die totpa miat niohora de, ita mutwualli Timotius nlergot olek la roma nhio'la ralamni. Ne la'pa edon nalo'on wali pia e nma nwahak a'u, de hota agor rewre'wa pa mla mtomar tiy miy. \p \v 24 Hota mikot nohora a kalwie'du la miy o'tami-matmi re honona me la' walia Uplerlawna mutnu-rahanu re honona. Me mliernan walia it inni-narni, amni-hyalli makden la Itali re kalwiedni. \p \v 25 Pena twak la Orgahi-Orha'a pa Nala ra'ani-pallu nanaloi-nanatar nan miy hononmi.