\id EST Est - Luang \h Ester \toc1 Ester \toc2 Ester \toc3 Ester \mt1 Ester \c 1 \s1 Wasti nahmena nlernohora ray Aswerus titni \p \v 1 La' ler ululu de Ray Aswerus nodi plolli la propinsi rahu ida terampworu wehrani wo'itu de nwaga la'a India pa nla ntut lia la'a Etiopia. \v 2 La' ler de de ray de nden la letlawna Susan pa nodi plolli la'a e kruwun gen makden hande. \v 3 La'pa nodi plolli nana anni la'pa wotellu, dewade ray Aswerus nhopan pa rhi'a yahepur lawna la o'ta-mat lalawna ror wutga E'a niutnu-nhianni nhielli-liarni. Makodi ahu namni (kepala perang) la'a Persia nora Media ror wal pia rma ra'ana-remun la la'a mei yamuki-yahepur de, me emkade wal lia'a gubernura re honona ror wutga tniutnu-nhianni nhielli-liarni re honona. \p \v 4 La'a wolan tetem wonema ray Aswerus ntutga re'eni-tniarnu mak kareh mieman de la'a makden la E kruwun genni (istana) me la'a e' inponni nor wutga e tullu-petanni la'a e lodani-hairni. \v 5 La'pa wolan wonema re nhorwua noma ray nhi' walia ya'ana-yemun lawna la'a lima-rora makden la Susan, la'pa kuku'uni-lalawanni honona re rmai momuou pua rre'ela ra'ana-remun la mei wawannu. Ra'ana-remun nan la'a lera wo'itu, la'a ray krwuwn genni herni walli-walli mak ha rtamnia ora-au lia hande me ndella' lutru-lutru ralamni. \v 6 Rala koka maka mnurnu'ru maka yamkekni motmota me wawahra pa rwairia la'a kruwun gen die herni-gaini walli-walli de. Rala tali mnurnurhu maka yamkekni wawahra me ponpona pa rwahtiera wutga kok de la'a le'u muaka ha rhi' nan la perak, totpa rwanin targa la riri maka ha rhi'a la watu wawahra mak klitlit memna. La' walli yaw de rken wutwutga lewu ku'a maka ha rhi' nan la maha nor peraka, maka nhi'inde rnairia pa ra'ana-remnu la wawannu. Rkeni lewu ku'a la'a tehel wawannu maka ha rhi'a la mutiar ulti mak klipa-ka'ma, me watu wawahra nor wutga watu-watu dom to'a mak kwelli werta me mak klipa-ka'ma.\f + \fr 1.6 \ft 1:6 Nhi'inde makden Persia nora Media ra'an de rle'er reria la lewu ku'a wawannu nampena ra'ana\f* \v 7 Ray nhur tiar wutwutga anggur tur liawanni maka ha rhoi tiar wutwutga la lari niemun geni maka ha rhi' nana la maha. Me la niemun geni re to'a-taiya. \v 8 Mak ha rpolu-rwak nana re, anggur tur rla'a-rmai lia re. Yoma ray nhar lirni la'a riy maka ktulla-kar lia ray kruwannu de niwra: “Mhioi-mtan lia makhopnu-kpepna re de mlier nohora ir wakwakni.” \p \v 9 Wasti, ray patni de mana, nhi' walia ya'ana-yemun nhioi-tniani la'a pata-mapra mak kahnioi-kapniepan la'a ray kruwungenni de ralamni. \p \v 10 La'pa nte'ela lera wo'itnu la'a ya'an lawan de, dewade Ray nemun nande ralamni nahepuepur memna, noma npolga riy mandidit muaka rtut tiarga pa ray nhi'inde ha nakot nohora la'a hya' maka ha niwra nhi'a. La' ir wo'itu de Mehuman, Bista, Harbona, Bigta, Abagta, Setar, me Karkas.\f + \fr 1.10 \ft 1:10 Riy maka nhi'inde rkar lia ray kruwun genni de la'a yawala Melai nhi'inde rweta la riy kasim onde sida-sida yoma ray ntetia mak kari re molli-ma'ani totpena yana ror wutga ray patni ranin wutu. Yoma ray patni re harahu memna.\f* \v 11 Noma nhopan pa rla rala ratu Wasti pa rodia la e' de de nawutu-nalai nian memna wutu-lai lodna-hairi. Ratu Wasti gaini maka samomuounu de ray niwra ntutga la'a o'ta-mata lalawna ror wutga mak ha npolniana-nwak nana re. \v 12 Mere la'pa mak ha nhopna re rakot nohora ray lirni la ratu Wasti, mere ratu Wasti edonna nwayow nan ray polpuollu de pa nahmena nmai, reiniande ray nahankeran memna! \p \v 13 Nhi'inde la'pa rler la emkade de ray nwahak lir la'a makat niohora deulu-tatra riorni-liaini. La hade pede rpolga makano'a-ka'atlia la' ray genni-tienni nanpena er makat niohora hota hya' ed maka ha retia la lir makemkare. \v 14 Maka nhi'inde ray ha npolpuol nieka de: Karsna, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsena, me Memukan. Hare er maka kano'a-ka'atga ray Persia nora Media pede rhi'a o'ta mata tutullu la'a lodna-hairi. \p \v 15 Noma ray nakot la riy mandiditu re niwra: “A'g e ghopan pa mak khima-kre' a'u re rla rpolga ratu Wasti pa nmai a' di, mere nahmena nmai! Pa la'a deulu-tatra de hota hadi lol hya' talla?” \p \v 16 Noma Memukan nhar lirni pa nakot la ray nora o'ta mat lalawna korni pa niwra: “Hota la'a nhioli-liet mak emkare de ray edonna nmeh'a nlernana molmola-mama'a la'a ratu Wasti hihi'ini-yapyapni di, mere la'a o'ta-mata honona ror wutga a'na muanke'a honona la'a lodna-hair di nek de hota rru' rieri-rtowar rer wial lia'a ratu Wasti hihi'ini-yayapni di. \v 17 Yoma ratu Wasti nhiolli de hota nayatlin la'a a'na patke'a re honona, ne hota rakleha ya'unni-yamta'at la'a rima-rima muanke'eni. Hota patke'a re riwra: “Ray npolga ratu Wasti pa nma ntut gaini la ray nek de ratu Wasti nahmena nmai”. \v 18 Hya' ho'me ami! La' dodo'ondi mana mak kla o'ta-mata lalawani la hairi Media me Persia, a pat mamni mana ratlin nan oleka ratu de hihi'ini, pede hota a pat mamni re edon ratlin owa'an la mai ami. Pa hota narieiniande pata-mapra re honona edonna ratlin la hawni, me a'na muanke'a honona mana rahankeran rer lia'a patke'eni re mai ita lodanni-hairni! \p \v 19 La' hade pede ampak de hota tuna netlia totpa taken niana ratu Wasti nma ntutg owa'an gaini la tuna. Maka tuna hota ha netlia de rhi'a la riora-liai warwuaru id pa rnairia la mai Persia nora Media di lodanni-hairni totpena hya' maka tuna ha netlia de plollolli inhatta pa rnairia. Taken niana rherun doin riora-liai die. Nhor nianpena muala ratu Wasti mtatangenni della la' patke'a dom to'a maka nhiolli de nareh dioin Wasti nhiolli. \v 20 La'pa hya'a maka tuna ha netlia de nwewar la'a lodna-hair di liewnu, de hota a'na patke'a re honona ratu rhu'ru-rhelam la hawni muanke'a nayanni, la'pa rlernana kuku'uni-lalawanni ho'mana ra'unni-ramta'ata deulu-tatar de.” \p \v 21 Lir maka Memukan ha nakot de ray nora o'ta-mata re honona rwayow pa rnairia me ray mana nlernohora! \v 22 Dewade na'enyat horta-hairi pa nwewar la'a propinsi re honona la'a lodna-hairni de, de nnairia yawala nora nhiorta la'a leta-leta honona yawal wamueheni. La'a ray titni de lirni emkadi: “La'a roma nihi-lewu-nhiaiti wa, de hawa muanke'a ed maka khi'a o'tani la hade, me la' e' nanpena ed maka ketlia' hare honona.” \c 2 \s1 Ester nwal lia ratu \p \v 1 La'pa nto'or la' lera-mela re wa dewade ray ralamni mana edon nawen owa'an la Wasti, ne nhoratreria ratu Wasti. E nhioratni de enod rer mia'ta hihi'a-yapyap miaka ratu Wasti ha nhi'a la e'a me la walia' hya' maka e na nukmu oleka la ratu Wasti. \v 2 La hade pede maka nhi'inde kala lira-nio'a la ray re rwaror owa'an ralma-rior id owa'an de riwra: “La'pa tun ray nwayowa de tun ray nhopan pa rwahak owa'ana hararar mak gaini samomuou dom owa'ana, mak edon kora ma'ta muanke'a dom ranina, pa rala la tun ray. \v 3 Nhi' pa tun ray nrana mak ktulla-kar lia lodna-hairi la'a propinsi re honona totpena rwahaka pat harara samomuou honona re pa rma rottiarga la mai tun ray patke'eni re kruwungenni mai Susan di. La hande de Hegai mak khi' o'tani la mak ktulla-kar pa khima-kre'a tun ray patke'eni re, hota ed maka kwarora-kwalai niohora pat harara rwarora la'a yaroha-yararu, wu'ru-lena maka raneuga onde hya'-hya' to' maka rhi' ir pa gaini samouga (kecantikan) totpena yeher to' pa ir samounu na'ititar rer lia. \v 4 La'pa nhor nianpena tun ray ed maka namkek samomuou hameni ed maka kla tun-ray ralamni nanpena tun ray na'ala pa nwauga ratu Wasti.” Dewade ray nwayow nohora memna yano'a-yanat die pede pleta-plet pa nlernohora. \p \v 5 La' leta Susan de, de riy Yahudi ida nwawa Mordekai, Yair a'nani de. E' de Simei nora Kis duratni-waitni de la'a upa-tgara Benyamin, \v 6 maka ha rtoran nan hadella' lera Nebukatnesar, ray Babel nal makden Yerusalem la' yawa. La' ler de de ray Nebukatnesar ntoran nan wali Yehuda rayni Yekhonya pa rodia nor wutga makden Yehuda harahu pa rmai lia Babel. \v 7 Mordekai di de inni-narni raralamni ida de pat harara samomuou muaka inonni nawniaknaka, nanni Ester, mere nana tnietohora Ibrani de Hadasa. Ester inni-amni rmati olekwa la' ler ululu pede Mordekai na'ala pa nhi'a la a'na raralamni, ne Ester nlawlawan lola la'a Mordekai romni. \p \v 8 La'pa rakot nohora ray lirni la'a noha uhunu-ewatni, dewade pat hararara re mana, leta-leta rwaro'ona re pa rodia la Susan pa Hegai nhima-nre'a ir honona, me la'a ler de wal pia e ral walia Ester pa nor wali. La'pa rodia Ester la ray kruwun genni noma rala la Hegai mak khi' o'tani la ray patni kruwun genni de. \v 9 Hegai ralamni nayod reria Ester pede pleta-plet pa nhi' samomuou lia. Ntaw dioinia Ester pa rawu'ru-ralena rnairia hya'-hya' to' maka ha rhi' samuou gaini, me nwaliria Ester ya'an wamueheni. Ntaw dioinia Ester la'a harara dom pa nkenia la gen samomuou memna, la'a pata-mapra kruwungenni de, ne notil targa la pat harara mandiditu mak kwatiau ray kruwun genni pa rhoi-rtania Ester. \p \v 10 Mere Mordekhai nano' targ olek Ester de yan memmemna nalaharia Ester de Yahudi id e'a me yan nakot nohora enwatiawa he' luwnu-a'nani, pede Ester nlernohora e lirni. \v 11 Ne la' lera-ler nekpa Mordekhai nlola patke'a re kruwun genni gaini, totpa natiantan reria emkameni la Ester. \p \v 12 Maka lodna-hairi ha ror taru-rlai tiaru de: Pat harar maka ha rwaro'on nana re, de rawu'ru-ralena harella la'a anni ida. La wolla wonema de rnairia wu'ru maka ha rawah'a wutga la mur nanpena la' wolla wonem owa'an demade rnair targho'a wu'ru hup mikmikri dom owa'an to'a. La'pa nhorwua nampena rwei niek lerni maka ha rtutga pa harara re nenenan rla' ray Aswerus de. \v 13 La'pa hararar meni maka ha rpolga pa nla' ray die, nla' de plolli nek la pat de la' e naniayarni. \v 14 Rodi pat harara de la ray, de rwei nmel wa nanpena rodia la'a ray totpena ray nora ranin wutu la' mel de memna, nhor diemade repardoin nanpena rodia pat della la'a kruwun geni dom to'a, totpena Saasgas, riy mak kar lia hande, e' nanpena ed maka kamkek la'a ray hawni honona re\f + \fr 2.14 \ft 2:14 Nhi'inde la'a Babel de ray hawni harahu memna. Yoma he' maka gaini samuou memna de ray na'ala pa nhi'a la hawni.\f*. Hota pat harara de edonna rawali owa'an la ray. Yan to'a, ray nwet owa'an la nanni yoma ralamni nala pa npolg owa'ana. \p \v 15 Dewade nmai wia Ester nhiakarni pa rodia la ray. La' ler de de Ester, de Abihaila a'nani maka Abihail hyalli a'nani Mordekhai nhi'a la a'na raralamni, nlernohora hya' to' maka Hegai mak khi' o'tani la kruwnu patke'a de ed maka kano'a-ka'atga la'a naniairi maka ha nniar pa niwra nla ray. La'pa rodia Ester la' ray, de he'-he' to' mak kamkek e'a la ler de, rta'u-rta'g o'tani yoma ra'ulia la samounu. \v 16 Emkadella la' ler maka irodia Ester la ray Aswerus kruwun genni la'a wolla termidni maka ha riwra wolla Tibet la'a anni wo'it ralamni maka Aswerus nodi plolli la'a lodna-hair die. \p \v 17 La'pa rodi Ester de, Ester ed maka kla'nana ray ralamni pede ray nhioratni ndawarrer miamain la e'a. Ray sukni la e'a nareh mieman la'a ray patke'eni re honona me la'a hararara korni wali maka ha rwalir nian wutga la Ester. Noma ray Aswerus nala wutu-lai lodna-hairi pa nawutu-nalaiya, nherun doinia ratu Wasti la. \v 18 Nhorwua dewade ray nhi'a he'i-hepur lawna la'a wniatet mei pa na na'uli-nawedia Ester la geni-tienni me npolg awoka o'ta-mat lalawna ror wutga tniutnu-nhiani nhielli-liarni pa rma rhopnu-rpepan la mei wniatetni de wawannu. Ray nhopan pa rhaun la'a e lodanni-hairni de liewnu pa riy honona rrena la tulla-kniari. La' ler de wal pia rlernana ray limtutnu maka ray die niwra nala. \s1 Mordekhai mak kalewan nana ray aranni \p \v 19 La' ler maka ha rawoka hararar re la re'eni wornu, de ray nran oleka Mordekhai pa nre'ela nkar lia' lodna-hairi. \v 20 Ester edon nakot nohor ma'ta la e' de de riy Yahudi id e'a me nwatiauga luwnu-a'nani meni, yoma Mordekhai nawewal targa Ester pa nhi' emkade. Ester nlernohor ma'ta Mordekhai lirni. E' edon nran inonni de narehi Mordekhai, mere nhi' inonni de emeknekama lera e kuku' ma'ta la'a Mordekhai mak ha nwanar de limni ralamni. \p \v 21 La' ler ida ne Mordekhai e nkarkiar rier lia ray kruwun genni, dewade riy woru mak katiak reri ray kruwun genni, id nanni Bigtan, me' id wal die nanni Teres, rora rna'ohma pa riwra rwenna ray Aswerus, yoma rora rahankeran rer lia ray die. \v 22 Rora nnia'ohmani de Mordekhai natlin nan nohora dewade nla' pa nakota la Ester. La'pa Ester natlin nana dewade nleretniekla nla nakota la ray la'a hya' maka Mordekhai nla nakot la e'a me nakot wal lia niwra Mordekhai ed mak kakot hade la e'a. \v 23 Noma ray nhopan pa rwata'wa nohora, de edonna nhal kuku' la, la'a Mordekhai ha nakota re. Noma ray netlia pa rla rwair wenna riy maroro'a re. Ne ray ed mak khopan pa rhorat targa hihi'a-yapyapi rella la'a puka tui-wedia lodna-hairi ralamni de, la'a ray die gaini ralamni. \c 3 \s1 Haman nna'ohma totpena rtot weyata riy Yahudi \p \v 1 Noma rto'or doin lera-mela re wa dewade lera ida ne ray Aswerus niwra nhi' samomuou lia riy id mak kwawa Haman. Haman di de Hamedata a'nani la'a Agag duratni-waitni.\f + \fr 3.1 \ft 3:1 Nhi'inde Haman di upni-tgarni rora Mordekhai la'pa riy Yahudi honona upni-tgarni rawunu-ra'ara.\f* Ray Aswerus niwra nhi' samomuou lia Haman pede nrana Haman pa nhi'a o'ta lawanni la o'ta-mata lalawanni re honona la' lodna-hairi die. La' talan emkade pede Haman nlernana ya'uli-yawedi nhiu'ru-nhielamni onnila ray hihi'ini-yapyapni de. \v 2 Noma ray nal titni la'a o'ta-mata korni honona totpena honona re rhu'ru-rhelam la Haman me rwaltiora-rwaltieman la e gaini ralamni. O'ta-mata re honona mak kar lia ray lodanni-hairni ratu ratlina-ratail la' ray titni de, eneknek to'ama Mordekhai nanpena mak kahmena katlina-katailla ray titni. \p \v 3 Noma o'ta-mata dom mak kar lia ray lodanni-hairni la'a ray kruwun genni de rma pa ratian la'a-mai Mordekhai niwra: “Hya'a nariei pia o' edonna mutlin la' ray titni dena?!” \v 4 Ne la' lera-ler nekpa riy rakot la pa natlina-natailla tit de mere Mordekhai edonna nha'wa nan etia lira ida. Mordekhai nakot la re niwra: “Ama-hyal miy re, a' di de riy Yahudi id a'u, pede taken niana aghi' nana.” Dewade rla rod lir la Haman, totpena rat muemna hota Haman nawenan pa nhukmua Mordekhai onnila hihi'ini-yapyapni de me edonna? \p \v 5 La' hade na'nama Haman e nat niohora de Mordekhai edonna nhu'ru-nhelma onde nwaltiora-nwalteman la, dewade Haman nahankeran rer lia. \v 6 La'pa natga de Mordekhai di de riy Yahudi ida di, dewade netlia pa rukum Mordekhai hota edonna nmeh'a, mere Mordekhai nor wutga riy Yahudi honona de, rwunu-rwenna pa rkuhi-rho'or doin momuoga la'a ray Aswerus lodanni-hairni. \p \v 7 La'pa ray Aswerus nodi plolli nana anni termida wehrani wor wua, la'pa nwaga la wolla yanulu la anin de, mak ha rweta la wolla Nisan, dewade Haman nhopna pa riy rhedga lotre (undi) la' e gaini ralamni totpena rat niohora ler meni-wolan meni ed maka ha rnairia pa rhi'a ira wniarora yatyatni de. Lotre di de makden hande rweta la purim. Dewade tniu'tu nerun la mei pa hota rhi'a la lera termidni wehrani wotellu, la' wolla termida wehrani wornu maka ha rweta la wolla Adar.\f + \fr 3.7 \ft 3:7 La'a yawala Yunani de ayat di niwra hota rhi'a la lera termidni wehrani wotellu, la' wolla termida wehrani wornu maka ha rweta la wolla Adar. Mere yawala Ibrani de nakot neka hota rhi'a la wolla termida wehrani wornu maka ha rweta la wolla Adar. \f* \p \v 8 Noma Haman nla' pa nakot la ray niwra: “Tun ray, la'a it lodanni-hairni di de luwu-a'na (suku) id edama maka kanie'er la propinsi honona la lodna-hair di ralamni. Luwu-a'na de deullu-tatarni me hihi'ini-yapyapni nlol to'a la luwu-a'na korni. Ira nhiolli-lietni de rahmena rlernohora nie'era-tniatra la'a lodna-hair wawannu. Hade pede awuak de yana tuna nanin-namat niohora nhioli-liet mak emkade. Yoma luwu-a'na de edon nod untu hadom la tuna. \v 9 La'pa tun ray nwayowa de tun ray hota nhi'a horta id mak ha rodia la' meni-meni totpena rhopna rira pa rkuhi-rho'ora luwu-a'na de la noha wawannu. Ne la'pa tun ray nwayow nohora a ralma rio'ru di de pena agala perak talenta riwnu termida (perak kilu riwnu rahu wotelu terampwogat) pa agala la maktorna lodna-hairi di re'eni-tniarnu re pa rkenia la kah noha.” \p \v 10 La'pa ray natlin nan lir de dewade ray orgahani naul doinia kdielli mak kodia ray plolli-mneheni na'nama nala la Haman totpena hota Haman nto'a la hadom pa ndain wutwutga la horta-hair maka Haman ha nwahaka. Haman di, Hamedata a'nani la Agag duratni-waitni pede nhi' arwalli la riy Yahudi re honona.\f + \fr 3.10 \ft 3:10 Haman nora riy Yahudi honona re ra'ara yoma Haman upni-tgarni de ray Agag mak kor wutga Yahudi re nhi'inde ra'ara. La' ler ululu de Yahudi re rwunu-rwenna ray Agag de.\f* \v 11 Noma ray nakot la Haman niwra: “Luwu-a'na mak ha mukota re nor wut nieka kupan mutliawanni re de agala pa omuemueh'a muetlia. Plolli nek la hya' maka omuiwra mhi'a la ir wa!” \p \v 12-13 La'pa nte'ela lerni la'a wolla yanullu, lerni termida wehrani wotellu, noma Haman npolga riy mak khi'inde rhorta ray horatni-hairni, na'nama nhopna honona rhorta e lirni de rnairia rima-rima yawalli nora nhioratni la'a propinsi me luwu-a'na honona makden la lodna-hairi Persia. Rhorta horta re lirni de rweta la ray Aswerus nanni, me Haman mana nnairia ray kdielli de pa ndain wutga la horta-hair die. La' horta lirni de e niwra: “La'a lera termidni wehrani wotellu, la' wolla termida wehrani wornu maka ha rweta la wolla Adar dewade rwunu-rwenan momuoga riy Yahudi re honona kuku'uni-lalawanni, lokmera-papay onde mak kler olek la mto'oni-ppe'eni lerni, la'pa patke'a onde muanke'a mana, yana ha rlewan la wehla gai liokarni, ne re'eni-tniarnu honona mana reyahru momuoga. La' ler de meman pa rwunu-rwenan momuoga re.” Noma horta-hairi de, Haman nhopan pa riy pleta-plet pa rla' pa rodia la'a gubernur-gubernur ror wutga o'ta-mata re honona la'a propinsi re me luwu-a'na honona o'tani-matni totpena honona ratga. \v 14 La'pa rsampe oleka de hota o'ta-mata rhopan pa marinu nhaunia tit della la'a leta-ruhuna honona makden la propinsi re honona totpena rira rat niohor memna me rwahi' pa rwunu-rwenna Yahudi re la' ler mak ha rtutg oleka de! \p \v 15 Pede mak kodi horat re radil doin la pa rla rottiarga horta-hairi rella la'a propinsi makden la'a lodna-hair de yoma ray nhiopanni olek hade wa. Noma marinu nhaun wali pia nakot nohora tit della la'a leta Susan, Persia let lawanni de. Nhorwua noma ray nora Haman rla' pa rtepartarlia tgo' arka niemanu, mere tatlin la'a leta Susan de rkokna-rrarin nohora lir maka loda ha nhauni olek de. \c 4 \s1 Mordekhai nwaka tniulla la'a Ester \p \v 1 La'pa Mordekhai natlin nana horta-hairi lirni emkade dewade nlihira-nnaiya polla-rainni la' temni na'nama nhu'ru la kadu (raini yaluli-yahona) yoma ralamni nmayo' pa emeknekama mak kaluli-kahona. Nkenia aw lia' o'tani na'nama nloh leta pa polpuolu-hawaunia la kniakru napolu-natniani. \v 2 La'pa nler la ray kruwungenni puohra lawanni gaini, dewade ntut tiar wua yoma riy mak knairia kadu de rwayotlia pa yana nler la rialma. \v 3 Ne la'a propinsi meni-meni to'a de la'pa titni nlergot wa dewade riy Yahudi re rapolu-ratnian wia. Ratahan lar pa koko'a-herera, me liawanni re rkenia awu nor kadu la tani wawannu pa ranin la wawannu totpa rtutga ralam mayo'oni. \p \v 4 La'pa patke'a rora muanke'a mak khi'inde khima-kre'a ratu Ester la'a kruwun genni de, rodia kot la Ester la'a hya'a maka Mordekhai ha nhi'a re, dewade Ester ralamni nmolu-nhelam doin la. Noma nhopan pa rla rottiarga pola-rain samomuou lia Mordekhai totpena na nherun doinia kad muaka ha nnairi re, mere Mordekhai nahmena na'ala. \v 5 Noma Ester npolga Hatah maka ray Aswerus ntutga pa nhima-nre'a Ester, pa nla natiana hya' ed mak kariei pia Mordekhai nhi' emkadena de? \p \v 6 Noma Hatah nla' pa natiana Mordekhai la'a ray kruwun genni puohrani gaini, la gen miaka kahgali (lapangan kota). \v 7 Dewade Mordekhai nakot momuoga e halli la Haman pede Haman niwa nwahla la e'a, me la' walia kupna-kai wo'ir maka Haman ha nano' tar pua hota nkenia la kah noha totpena riy Yahudi re honona la' meni-meni de rtipna-rwatna pa rkuhi-rho'or momuoga la'a lodna-hairi Persia wawannu. \v 8 Mordekhai nal walia horta maka ray ha nal de nhialanni mak kakot nohora hota rkuhi-rho'ora riy Yahudi noha wawannu. Mordekhai nano'a Hatah la' pa nala horat della Ester me nakot nohora lir de onni-ga'arni, me nano' wal pia Ester nmeh'a nla nwak lilili-mamuau lia ray totpena ntulla-nsaynia ir luwnu-a'nani Yahudi re. \p \v 9 Dewade Hatah nla'awa pa nakot nohora Mordekhai nnio'oni rella Ester. \v 10 Noma Ester nhopn owa'ana nawal pia nla nakot owa'ana emkadilla la' Mordekhai niwra: \v 11 “Mai handi de a'na muanke'a onde a'na patke'a maka edonna rpolga pa nma lola ray gaini, mere orgahani nekpa nla'a ray kruwungen de ralamni, de hota rukum penna, yoma deulu-tatr olek hade pa riy honona la'a mak kla' tniutnu-nhiani nhielli-liarni, la'pa lima-rora makden la propinsi re honona mana rat niohor oleka deulu-tatar de wa. Enekek to'ama talla id etla, pa ita edonna tlernan niukmu, de la'pa ray nrana lie'en mahani pa ntutga la riy de, la'pa ray nhi' emkade de nnia'eratni de riy de edonna nlernan niukmu. Mere la' wolla id ralamni di de ray edonna npol mua't a'u.” \p \v 12 Noma Hatah nla' pa nakot Ester nnio'oni della la' Mordekhai. \v 13 Dewade Mordekhai nwahla owa'ana Ester nnio'oni de pa niwra: “Yana mpuarora de hota o' edon mlier la wniunu-wnienan de yoma omdiella kruwun gen die, mere o' edon mha'wu nohora hupmu-woinmu Yahudi re pa honona e rmakokan wenna! \v 14 Hota o' molmuol tio'u la' genmu de pa edonna mpwo'la nohora nohwalmu re, mere emkade ho'mana hota riy Yahudi rlernan talan dom to' pa rler la mormiori-lewlewna, mere omuora ammu huwnu-woyanni hot tmat miomuou! Mere yanpa rtutg o' pa omlia ratu la' lera-mela ri totpena mhi' talan kalwiedwed id hadella pa Yahudi it tlerla yamori-yalewna?!” \p \v 15 Dewade Ester nal owa'an nnio'a la' Mordekhai de niwra: \v 16 “Ama, muwoka-mule'ga riy Yahudi honona makden la Susan di pa mukot la re totpa yan memmemna ra'ana-remun la' lera-mel pa wotelu totpa rsumbain mai a'u. Pena agor walia a hararar wa'lu maka nhi'inde khima-kre' a'u mana pena matahan walia lara. Nhor nioka a' orgahu lia' ray de, la'pa nwaghal ag ho'mana takot pa! Amuati-muor die la a rimormio'ru wawannu!” \p \v 17 Dewade Mordekhai nla' pa nhi' momuoga hya' maka Ester ha nano'a la e'a. \c 5 \s1 Ester npolga ray nora Haman pa ra'an wut lia' e meini wawannu \p \v 1 La'pa ntut meman la' lera wotellu la ler maka Ester natahan larni, dewade na'ala naniairi ratnu na'nama nnairia pa nler la ray kruwun geni la' rialma na'nama ntutrer lia ray genni gaini mere edon nla' ma't la rialma eneknek to'a e ntutrer mia'ta la nhiar mak kapal reria ray liwan genni de. Ne ray mana enaliwan targa la liwan genni mak kapal tiarga nhiar die gaini. \v 2 La'pa namkek nan Ester ntutrer lia tio'ora, dewade ralamni nahepru pa narieinian de nran nan lie'eni mahani pa ntutga la. Dewade Ester nala'a temna pa nheik la lie'eni de tutnu. \p \v 3 Noma ray natiana niwra: “Hya'a nhi o'a nare? Omuiwra mpuaka hya'a nare? Mukota! Ompuaka hya' to'a de hota agala. La'pa ompuatetar la'a a lodna-hai'ru di enawera la' woru muana hota agala tiy o'a!” \p \v 4 Noma Ester nwahla lirni niwra: “La'pa tun ray nwayow de, tun ray nora Haman rtiy pa rre'ela ra'an la'a maka agiwra ghoiya la tun ray ra'ana la' ler di.” \p \v 5 Dewade ray nhopan pa rpolga Haman pa nma natlin walia Ester polpuollu-wakwakni de totpena rewre'wa rla rod niohora. Noma rla'awa la Ester genni. \p \v 6 La'pa remremun reria arka noma ray natiana Ester niwra: “Hya'a maka ha muiwra mpuaka de mukot teka. La'pa hya' to' maka ha mpuaka de hota agala. La'pa ompuatetar la'a a lodna-hai'ru di de enawera la' wor muana hota agala tiy o'a!” \p \v 7 Noma Ester nwalolla niwra: \v 8 “La'pa tun ray nwayow nana a li'ru me alia' nana tun-ray ralamni, de tun ray nora Haman rmai owa'an pa rre'ela ra'an la'a mei maka agiwra ghoi lia' repar de nanpena a'ukot nohora a wakwa'ku la tun ray.” \s1 Haman wniarorni de niwra nwenna Mordekhai \p \v 9 La' lera Haman nora ray ra'an la' Ester meini pa nawal wia de Haman nahepur memna yoma Ester nhu'ru-nhelma enora ray pa npolu-nwaka ir totpena ra'an rewre'wa la mei wawannu. Mere la'pa nkil tiutga Mordekhai la'a ray kruwungenni puohra lawanni gaini de Mordekhai edonna ntutrier lia Haman gaini totpa ntutga nhiu'ru-nhielamni la e'a. Ya'unni-yamta'ata kuku' id mana edon ntutga la Haman, pa nhi'nande Haman na'andoin gahani la. \v 10 Mere emkade ho'mana Haman natahan neka ralam mehrani pa nod liarni la romni nayanni. \p Noma Haman nhopan pa rpolg awoka romhei wialli re ror wutga e patni Seres totpena honona rewre'wa rpa ratlin walia e wniahaurnu. \v 11 Haman nleretniekla npo'ona-npei nohora re'eni-tniarnu nor wutga upni-a'nani muanke'a harahu me la' walia ray ntutmuata-nkewra'a pa nareh momuoga ray limni malwiru-malgana re honona pede riy ra'uli e'a. \v 12 Me mak kreh mieman de, ratu Ester nahak e orgahi nmeh'a pa nora ray ra'an la ratu meini la' ler de. Ne ratu Ester npolg owa'an e' pa repar de nora ray ra'an la'a e meini wawannu owa'ana. \v 13 Mere emkade ho'mana a ralmu edon nahepur nohora hya'a maka aliernana re yoma a ralmu e namehra ma'ta la umkek Mordekhai riy Yahudi die namtatan rer nieka la'a nhiar liawna ray kruwungenni ralamni!” \p \v 14 La'pa ratlin nana hya' maka Haman nwahauria la ira, dewade Haman patke'eni nora rom heiwialli re honona rakot la pa riy rhi'a riri liawair geni id de tullu meter terampworu wehrani wolima,\f + \fr 5.14 \ft 5:14 La'a yawala Ibrani de riri de tullu hasta terampwolima. Ne BIS niwra meter terampworu wehrani woru.\f* totpena repar yawyawar ma'ta de nla nwak la ray totpena rla rwairia Mordekhai la'a rir die hananni nampena hankeranni namdiaru totpena hota nor rewre'wa ray me ratu Ester ra'an wut lia la'a mei wawannu, de Haman ralamni namtierun wa. La' Haman wniarorni de lir maka ha rakota re de talanni inhatta, pede nhopan pa rhi'a riri liawair tutul die. \c 6 \s1 Ray nhopan pa Haman nhu'ru-nhelam la Mordekhai \p \v 1 La' mel tetem de ray edonna nanina irannu-matni. Pede nhopan pa rla rala puka tui-wedi lodna-hairi maka e rhorta ray die hihi'ini-yapyapni la' ler maka e nodi plolli, demade rpaikia pa natlina. \v 2 La' puk de ralamni de e rhorat targa de e rakot nohor walia Mordekhai la' lera e ed maka kakota la ray la'a Bigtan nora Teres maka nhi'inde katiak reria ray kruwungenni, mere la' ler de de e riwra rwenna ray. \p \v 3 Pede ray e natian nohora la' hade, de rhi' hya'a la Mordekhai pa ra rwahla Mordekhai nhioli-liet kalwiedwedni, me rhu'ru-rhelma de emkameni la yala'ani? \p Mak khima-kre' ray re rwalolla ray riwra: “E edonna nlernan ma'ta hadomdoma.” \p \v 4 Noma ray nakot la re niwra: “La' dodo'ondi de he' etla a kruwun ge'nu ralamni dina?” Haman na'nama nmai pia ed olek la la'a ray kruwun genni la' rialma, yoma niwra nwak la ray pa rla rwairia Mordekhai la'a rir tiulul muaka ha rarir tiarga olek de wa. \p \v 5 Pede mak khima-kre' ray re rwalolla ray riwa: “Tun raya, Haman e nmai pia niwra nora tun ray rwatroma!” \p Noma ray niwra: “Mikot la pa nmai.” \p \v 6 La'pa Haman nler la rialam pa dewade ray natiana niwra: “Hota la' dodo'ondi de agiwra ghi'a nhiu'ru-nhielam lawna la riy ida. La o wniarormu de hota agala hya'a pa aghi' nan emkade?” \p Mere la Haman wniarorni de: “Hota he' ho' ed maka ha nakot dena? Nahmenmen nanama a' nianpena ed maka ray nakot de.” \v 7-8 Pede nakot la ray niwra: “Tun ray, mhuopan pa riy rodia tun ray nainiar plalahwani. Ne rod walia tun ray kudni id maka ha rkeni wutu-lai la wawannu totpena riy maka ray niwra nhu'ru-nhelam la de nha'at la kud de. \v 9 Noma o'ta-mat lawna id la'a lodna-hair de ed maka kapola-karainia riy maka tun ray ha niwra nhu'ru-nhelam la de, nhor nianpena nala' ulga pa nhaunu-nhaunu nohora la'a talla leta ralamni pa niwra: “Tuna ray ed maka khi' emkadilla la'a riy maka ha niwra nhu'ru-nhelam la de!” \p \v 10 Noma ray nakot la Haman de niwra: “Demade pleta-plet pa mlia mhu'ru-mhuelam la Mordekhai, riy Yahudi de. Mhi'a hya' honona maka omukot oleka re wa, de yana mhuoratdoin hadomdom maka omukot oleka re wa. Muala a rain plalahwanu nor wutga kud de. Hota omliernan Mordekhai la'a nhiar liawna gaini de e namtatan reria.” \p \v 11 Dewade Haman nla' pa na'ala naniair de nora kuda na'nama napola-naraini Mordekhai, nhorwua noma Mordekhai nhelia kuda hananni pa Haman ni'it la kuda talli na'nama nloha talla leta ralamni ne nhaun pa niwra: “Mia mimkeka! Tuna ray ed mak khi' emkadilla la'a riy maka ha niwra nhu'ru-nhelam la de!” \p \v 12 La'pa nhorwua dewade Mordekhai nawal lia la'a nhiar liawna ray kruwungenni de owa'ana. Mere Haman nti'il doinia pa nla'awa. Nmolu-nma'a pede npupun gaini pa nla'awa. \v 13 Noma Haman nakot nohora la patke'eni nora rom heiwialli re honona hya' maka ha nhi' oleka re honona. \p Nhor nia'nama hawni nora rom heiwialli mak khi'inde kano'a-ka'atga e'a rakot la Haman riwra: “Inee! La' dodo'ondi de Mordekhai nalernu olek o'owa, pa hota emkade pa nodi liarni. Hade de riy Yahudi ida de pede omhi' emkameni ho'mana ta'enniana omureh'i e'a. E' nanpena hota ed mak kal o' la yawa!” \s1 Rukum penna Haman \p \v 14 La'pa rtepartarlia wniahauru ma'ta dewade mak kar lia'a ray kruwannu re rmai die rmahrur rier pia rodi Haman rla rwalliewan nohora Ester wniahihi'ini-wniayodin la'a meini wawannu. \c 7 \p \v 1-2 Nhor nioka ray nora Haman rla pa ror Ester ra'an nana re'eni wornu la'a Ester mei wawannu. La'pa e remun reria arka noma ray natiana Ester niwra: “Nara, yanpa omuiwra mukot hadom de, mukota wa! La' hya'a maka ompuaka pa nahniakar worg ho'ola la'a lodna hairi di mana, hota gala tiy o'a.” \p \v 3 Noma ratu Ester nakot la niwra: “La'pa tun ray nwayow nohora a'u die me alia' nana tun ray ralamni, de awuak pa agora a lu'wu-a'na wa'lu re yana rlernana wniunu-wnienna. \v 4 Yoma agor wut nieka a lu'wu-a'na wa'lu re honona de ha yaweli-yapar oleka am pia pa hota rwunu-rwenna doin meman ami. Mere la'pa ra'olga am pia rhi' am lia ata-wa'ara de awuarora de hade edon nhi' hadoma, ne a' muana hota a'g edonna mua ukot nohora owa'an la tun ray pa tun ray nwarora rupni-rupni. Mere la' hadi de hota rwunu-rwenan momuog ami!” \p \v 5 Dewade ray Aswerus natiana ratu Ester niwra: “He' nparan pia nhi' emkade tiy miy? Riy de etla hanme?” \p \v 6 Noma Ester niwra: “Haman e orgahani mak kamtatan di. Merni-metamni e inhatti maka khi' am lia arwalli, me e' ed maka knahora-knala' ami!” \p Dewade Haman namta'at nande gaini nwahra la ray nora ratu gaini ralamni. \v 7 Ray nahankeran nande naprir dioin la mei maka e nemun reria arka la, ne nlergot wa, pa nla'awa la kruwun genni walli tio'ora. Haman nat muemna de ray hota nwaror oleka pa nwunu-nwen e'a, pede Haman edonna nwarei lia'a ratu Ester onni, totpena nwak pa Ester nalewn e'a. \p \v 8 Haman namta'at pa narieiniande nhoplia inonni la'a Ester lew ku'uni wawannu pa niwra nwak pa Ester nhuria e la'a hal wawna. Mere la'pa nhoplia inonni la' Ester lew ku'unu wawannu maka Ester etla wawannu dewade ray mana nhu'ru walia nmai rialam pa. \p La'pa nkillia Haman de la' Ester lewnu de wawannu, noma ray nkamota pa niwra: “Hya'a? Ha nparan pia niwra naga'aga ratu la handi la a ga'yu ralamni mai a kruwunge'nu di memna?!” \p La'pa ray nakot emkade, dewade mak khima-kre'a ray re rmai pia rpupnia Haman gaini.\f + \fr 7.8 \ft 7:8 Riy dom rwarora de rpupnia Haman gaini yoma la' gen die nhi'inde rpupnia riy gaini maka riwra rwenna.\f* \v 9 Noma mak khima-kre'a ray id de mak kwawa Harbona nakot la ray niwra: “Tun ray, la'a Haman romni onni de orgahani enarir tiarg oleka rira liawair geni id de tullu metra terampworu wehrani wolima pa niwra hota nla nwairia Mordekhai maka kalewan nana oleka tun ray la'a ler de loo!” \p Dewade ray nal titni de niwra: “Mlia mpiairia Haman la'a riri die hananni!” \v 10 Pede rla rwair wenna Haman la'a riri liawair maka ha nhi'a pa niwra nla nwairia Mordekhai. La'pa rhi' emkade na'nama ray Aswerus hankeranni namdiaru. \c 8 \s1 Ral tita la luwu-a'na Yahudi pa rora arwalli ra'ara \p \v 1 La' ler de meman pa ray Aswerus nala Haman, riy Yahudi arwalli mak kmati oleka de re'eni-tniarnu nor wutga hopopani-lili'irnu me tani la'pa hare honona maka Haman gahani re la'a ratu Ester. Ester nakot nohor walia Mordekhai la' ray, niwra enor Mordekhai die de rwa'ina-rwanara pede la'awa ler de noma Ray npolga Mordekhai pa nmai. \v 2 Noma ray naul dioinia kdielli mak kodi ray plolli-mneheni. Kdiel de ed maka ray na' nan owa'an la Haman de pa nala la Mordekhai nnairia. Ne Ester nrana Mordekhai pa nodi plolli la'a hare honona maka Haman gahani re. \p \v 3 Nhorwua noma Ester nhoplia inonni la ray lakni noma nkakur pa nwak lilili-mamuau lia ray niwra: “Mtiulan pa mhuria ralammu totpena yan muod niohora Haman, Agag duratni-waitni de wniarora-wnialaini maka ha nakot oleka wa de hota rwunu-rwenan momuoga luwu-a'na Yahudi re honona.” \v 4 Dewade ray nrana lie'eni mahani la' Ester. \p Noma Ester naprir pia nakot la niwra: \p \v 5 “La'pa alia' nan tun ray ralamni de, me tun ray nwayow nan a wakwa'ku di yoma tun ray la'pa nwarora de talan plollol inhat hade, de tun ray nalgota horta-hairi ida totpena nherun doin horat maka Haman nhi' nan de pa na nakot nohora hota ha rwunu-rwenna luwu-a'na Yahudi mai lodna-hair di. \v 6 Hota awuarora emkameni la a ralmu la'pa umkek rer nieka a i'nu-na'ru ror wut nieka hu'wu-woinu re rwunu-rwenna la a ga'yu ralamni?!” \p \v 7 Noma ray Aswerus nakot la ratu Ester nora Mordekhai makden Yahudi de niwra: “Plola a'g ed maka kla wairi Haman, yoma eniwra nkuhi-nho'ora riy Yahudi rella ne agal oleka e gahani hya'a-hya'a honona la'a Ester wa. \v 8 Nah, dodo'ondi de a'g ed mak khopan pa mial horat totpena riy Yahudi re ramori-ralewna, de plolli nek la ha mimkeka pa samoga de mhiorta la' horat de ralamni. Miala na'nu me mniairia a kdie'lu de pa mkenia lodna-hairi ya'udalli (cap). Yoma horta-hairi maka ha ralgot de e rwet hadella ray nanni, me la' walia ray ed maka ka'udlia kdielli la'a horat de pa hota taken niana rhernia owa'an horat de.” \p \v 9 La ler de nekpa la' wolla wotellu, maka ha rweta la wolla Siwan, la lerni terampworu wehrani wotellu, de Mordekhai npolga makhorat ray horatni-hairni na'nama nhopan pa rhorta horta la gubernura re rora o'ta-mata la'a propinsi rahu ida terampworu wehrani wo'itu re la nwau lia India pa nla ntut lia Etiopia. Horta re, de rhorta la propinsi re nor leta-leta honona re rima-rima yawalli ror wutga nhioratni wamueheni. Rhorat walia horta rella la'a riy Yahudi re honona de rnairia ir yawalli nor wutga ira nhioratni. \v 10 Mordekhai nalgota horat de nwet la ray nanni ne nnairi ray kdielli pa ntapal wut wualia lodna-hairi hiwliai la horta re (cap kerajaan). Nhorwua de Mordekhai nhopan pa mak ha rtut niana pa rodi horta, pa rla rottiarga la propinsi re honona de rnairia ray kud wamueheni mak kawlari mermerni. \p \v 11 La' horta re lirni de e riwra ray orgahani e nhuria olek lirni pa riy Yahudi makden la' leta-leta re rawoka pa rod nian inonni. Ne la'pa hameni to' pa mak kwatiawua luwnu-a'na la'a propinsi meni-meni to'a, rmai pia rnairia keki-rautu pa riwra rwahak ya'arni la makden Yahudi re de, de hota Yahudi re rora la ya'ara totpena rwunu-rwenan wutga hawni-a'nani re honona nampena reyahru momuoga re'eni-tniarnu re. \v 12 Ler maka Yahudi re hota rod nian inonni la'a propinsi meni-meni la'a Aswerus lodanni-hairni de, de la'a lera-mela termida wehrani wotellu la'a wolla termida wehrani woru die, maka ha rwet la wolla Adar de. \v 13 Horta-hair maka ha rtapla hiwliwi lia de rala pa rwewar la propinsi re liewnu honona totpena luwu-a'na honona re ratga, totpena riy Yahudi re mana rta'wa matni re la arwalli maka kneltiarg olek de pa rma rwahak ya'ara la' ler de. \p \v 14 Dewade mak kodia horta-hairi re radil doin la ror wutga kudni re onnila ray nhiopanni pa rhakre'era la Babel propinsi honona. Ne la' letlawna Susan de mana rpaikia horat de pa rakot nohor walia hihi'a-yapyap die. \p \v 15 La'pa nhorwua noma Mordekhai nhoitio'or la ray ne nlergot wa nnairia wutu-lai miaha mak sapona. Ennair walia raini motmota me wawahra emekwalima maka ray nhi'inde rnairia, nor wut nieka rain plalahwani maka ha rhi'a la koka mnurnuhru maka ponpona. La'pa makden la leta Susan liewnu de ratlin nan horat de lirni dewade rahepur nohora. \v 16 Riy Yahudi makden hande mana ramuki-rahepur nohor memna. \v 17 Yahudi re la'a propinsi la'a meni-meni to'a mak katlinan olek horat re lirni rahepur memna pa rhi'a ya'an lawna-yemun lawna. Me Yahudi atia' mana rler wut lia Yahudi mutnu yoma ramta'at wenna Yahudi re mutnu. \c 9 \s1 Riy Yahudi rwatikil pa rtutria arwalli \p \v 1 La'pa ntutu-nte' meman la wolla termida wehrani wornu de wolla Adar, la'a lera termida wehrani wotellu. La' ler de ed maka hota ha rhi' nohora ray titni. La' ler de Yahudi arwalli re riwra rodi plolli la riy Yahudi re. Mere la'pa nwaldioinia noma riy Yahudi nanpena maka karehi ir la'a ar ralamni. \v 2 La' leta-leta re honona la'a ray Aswerus lodanni-hairni de, riy Yahudi rawok pa rna'ohma totpena rtutria riy meni mak kiwra kwunu-kwenna ira. Luwu-a'na la' meni-meni to' pa takeni ral ir la' yawa yoma ramta'at nande rmakuk tiarga. \v 3 Nahmenmen nanama o'ta-mat la luwu-a'na re honona makden la propinsi me o'ta-mat makden la'a bupati ne la' walia gubernur-gubernur la'a lodna-hairi rwaldioinia pa rhima-rre' owa'an riy Yahudi re yoma ramta'at la Mordekhai. \v 4 Yoma Mordekhai di de riy inponni la'a kruwun genni me makden la'a lodna-hairi liewnu de ratg oleka Mordekhai nanpena ed maka ktorna-kraut la'a ray kruwungenni de pahna (berkuasa). Ne e plolli-mneheni de e na'ititar rer lia liawanni. \p \v 5 Emkadella la'a plolli nek la riy Yahudi hihi'ini-yapyapni la'a ir arwalli honona, ne rhapartiklia pa edonna rlewan la wehla ara gai liokarni. \v 6 La'a kruwun genni onni\f + \fr 9.6 \ft 9:6 La' ayat di de plol toto'a de riy Yahudi rwenna riy rahu wolim la riy maka likatni nor rewre'wa ray kruwungenni erla lutur watu maka rweta la benteng de ralamni. Mere la' ler de de riy Yahudi edonna rwenan ma'ta rira la'a letlawna Susan uhunu-ewatni.\f* la' leta Susan de, nek de riy Yahudi rwenan nana riy rahu wolima. \v 7-10 Maka ha rwenna re, de e rwenan nan walia Haman upni-a'nani muanke'a riy termida. Haman di de Hamedata upni-a'nani makla' riy Yahudi arwalli re. Ne Haman a'na muanke' termida mak ha rwenan nana re de nanni de Parsandata, Dalfon, Aspata, Porata, Adalia, Aridata, Parmasta, Arisai, Aridai, me Waisata. Mere la' ar de ralamni de riy Yahudi id mana edonna reyahru hadomdoma. \p \v 11 La' ler de wal pia rmai pia rodia kot la ray, la'a riy wo'ir maka ha rwunu-rwenan nan oleka la Susan kruwungenni onni de. \v 12 Noma tun ray nakot la ratu Ester niwra: “Mai Susan kruwungenni onni di nmeh'a nek de riy Yahudi rwen oleka riy rahu wolimpa, ne e rwenan wut wualia Haman a'nani riy termida re. Hya' ho'ame la'a propinsi korni ho'a, de matialo'onama rhi' emkade wal lia hande. Nara, hya' maka hota ha mpuak owa'an mai a'u, yan mumta'ata nara! Hota gala re!” \p \v 13 Noma Ester nwahla lirni niwra: “La'pa tuna nwayow de, riy Yahudi mak kden la Susan di, de repar ir rhi' owa'an la'a hya' maka ha rhi'a la ler di, mere hota rhi'a la letlawna Susan uhunu-ewatni. Me totpena ra'ala Haman upni-a'nani maka ha rwenan nan oleka re pa rla rwairi la'a riri au liawair geni re.” \p \v 14 Dewade ray nleretniekla nal titni pa rhi'a hya' maka Ester ha nwaka la ray, noma horta hiwliai ralgota totpa makden la Susan rwahi'a-rwayod pia ra'ara, me Haman a'nani termida mak ha rwenan nana re de rla rwair momuoga re! \v 15 La'pa repar pa la' wolla Adar lerni termida wehrani wogat wa noma Yahudi re rawokwok owa'an pa rwunu-rwen nan owa'an riy rahu wotelu la let Susan uhunu-ewatni de neka, mere edonna reyahru hadomdom la' let de ralamni. \p \v 16-17 Ne la'a wolla Adar lerni termida wehrani wotellu de riy Yahudi maka kden la'a propinsi re honona mana rawokwok wal pia rod nian inonni la yawunu-ya'ara totpena yana ir arwalli re rhi' yatyatni la ira. Ne irwunu-rwenan nan arwalli riy riwnu terampwo'itu wehrani wolima. Mere edonna reyahru arwalli hyonni-hyanni. Wniunu-wnienan lawan de, la'a wolla Adar lerni termida wehrani wotellu. Mere la'awa repar pa wolla lerni termida wehrani wogat wa dewade ir edonna rwunu-rwenna rimormior wia mere nrena pa ramuki-rahepur rhi' ya'anlawna-yemunlawna la'a ler de. \p \v 18 Mere la'a letlawna Susan de riy Yahudi ramuki-rahepur rhi'a ya'anlawna-yemunlawna la'a lera termida wehrani wolimni la' wolan de ralamni, de emaknekama lerlalawna ida, yoma rwunu-rwen oleka arwalli la'a lera termida wehrani wotellu me la' walia lera termida wehrani wogatni la' wolan de, na'nama rwair la ara la'a lera termida wehrani wolimni la' wolan de wali. \p \v 19 Mere makden la'a let kuku'a rhi'a wniunu-wnienan lawna la'a wolla lerni termida wehrani wotellu demade ramuki-rahepur nohora la'a lerni termida wehrani wogatni. La' hade pede riy Yahudi makden la let kuke'a re rhoratreria wolla Adar lerni termida wehrani wogata pa ramuki-rahepur nohora, me idma nara'a-napalg id la'a ya'ana-yemnu. \s1 He'i-hepru la Purim \p \v 20 La'pa ha rhorwua dewade Mordekhai nhorat tar momuoga hare honona la'a puka id ralamni na'nama nhi' horta pa na'enyatga la riy Yahudi re honona la'a ray Aswerus lodanni-hairni uhunu-ewatni-ewatni-lahwani. \v 21 Horat de lirni de totpena la'awa la' wolla Adar lerni termida wehrani wogatni me wehrani wolimni, de rhoratreria pa rhi'a ler maroro'a rella la'a lerlalawna, la' anni-anni. \v 22 Yoma la lera-mella re ed maka irareh niana ira arwalli pa nhi'nande ir luini-nuhranu me mehrani-maunu nwaltiargho'ola lewliewru-tartiarni nora muki-hepru. Hade ed mak kariei pia nhi'inde ramuki-rahepur la'a lera re, me rhi'a ya'anlawna-yemunlawna me la' walia rod wialia rira wra'u nhioini, nor wutga rodia limtut lia'a a'na riy patyata. \p \v 23 Riy Yahudi honona re ratu rhu'ru-rhelam la Mordekhai lirni-tunnu mak ha nakota, pede rhi'a lera he'i-hepru maka ha rakot oleka re de emekwalima ira deullu-tatarni la'a anni-anni. \p \v 24 Yoma ir rareh nian oleka ir arwalli Haman, Hamadata a'nani la'a Agag duratni-waitni de maka nhi'inde kora riy Yahudi honona emeknekama hunkadkiadia. E' ed mak kwaror pa kiwra kwunnu-kwenna riy Yahudi honona. Nwahedg oleka lotre totpena ret tiar lia ler maka ha riwra rwunu-rwenna riy Yahudi re. Lotre di nhi'inde makden hande ha rweta la purim. \v 25 Mere la'pa ray natlin nan nohora hade noma ray nala horta maka ha rnairia hiwliai lia, pa narieiniande Haman wniaror yatyat de ntuin tar targho'ola Haman nor a'na wamueheni re. Ne ir er maka klernan ira liawair geni hananni. \v 26 Lotre maka Haman nnairia re de rweta la purim. La' hade pede la'a lerlalawna re, de makden Yahudi re rweta la Purim. Mordekhai horatni me la' walia hya' maka riy Yahudi ha rlernana me ramkek oleka \v 27 ed mak katota-kariei niande ir orgahi rmeh'a rhi' nan owa'ana riora-liai id owa'an la'a ir rora duratni-waitni, me la' walia riy honona maka kiwra kler wut lia riy Yahudi luwnu-a'nani. La'a riora-liai miaka ha rhi'nande hota la' anni-anin nekpa ir honona ramuki-hahepur la' lera rora maka Mordekhai e nror targ oleka re wa. \v 28 Erakot tar wualia de la' lera Purim de de riy Yahudi rora duratni-waitni honona yana rhoratdoinia yahe'i-yahepru la pa nodia pa noh niata. Me makden Yahudi honona la'a luwu-a'na honona, la'a leta-leta re honona la'pa propinsi re honona mana yana rhoratreria yahe'i-yahepru la' ler de la'pa nodi liarni. \p \v 29 Noma Ester, Abihaila a'nani de nnairi e plolli-mneheni pa emeka ratu pa nhi'a horta id owa'ana. Nor wutga Mordekhai riy Yahudi die rhort owa'an horta id totpena rhi' aruri horat maka Mordekhai ha nhi' a de pa na nakot nohora lerlalawna Purim. \v 30 Ra'enyatga horat rella la'a riy Yahudi honona la'a propinsi rahu ida terampworu wehrani wo'itu makden la'a ray Aswerus lodanni-hairni. Rhi'a horta re de rwaka totpena riy Yahudi re rmori-rdar lia kalwiedni-paitiotni, de ernairi lir mak kaplollola. \v 31 La' horat de, de eriwra Yahudi re la' meni-meni to' de hota retlia pa ir ror walia ira duratni-waitni yana rhoratdoinia rahe'i-rahepur la' lera-lera Purim, la' ler maka Mordekhai nora ratu Ester rakot oleka de la' horatni ralamni. Ne hota ramuki-rahepru la lera maroro'a re la'a anni-anni nekpa rlernohora hya' maka nhi'inde Yahudi re rhi' nohora oleka la' lera-lera re maka ha rtutg olek pa ratahan lara nora raluli-rahona, totpena rpolu-rwak la Uplerlawna. \v 32 Ester horatni de narur niana Mordekhai horatni mak kakot nohora Purim riorni-liaini, ne ratu Ester nhopan pa rhorta riora-liai re la'a lodna-hairi pukni ralamni. \c 10 \s1 Ray Aswarus nor rewre'wa Mordekhai tulu-petna la' geni-tienni \p \v 1 Ray Aswerus nhopan pa limni-rorni honona rpairi blastena, de edonna ntot nan to'a riy maka kholi-kletla la noha gaini, mere nawniatniat momuoga leta-ruhuna honona, makden la enhu'ula-ga' laini, pa nwewar la'a makden la wo'ora-kawru. \v 2 Ne rhorat targa la lodna-hairi Persia rora Media pukni ralamni la'a hare honona maka ray de nhi' nana de nodia preheni-mkaini inponni. Me rhorat tar wual momuoga la'a Mordekhai nla'a o'ta-mata tutulu-pepetna la lodna-hair die, onnila ray Aswerus nran e'a. \v 3 Mordekhai riy Yahudi miaka ha rrana pa ktorna-krauti olek de, eneknek to'ama natlin la ray Aswerus. E' de genni-tienni nareh dioin makden Yahudi re honona. Mere makden Yahudi re ratu rhu'ru-rhelam nohor la Mordekhai yoma honona ralamni rapliorlior la' nohwalli de. Yoma Mordekhai die nkar toto' meman pa namkek la'a e nohwalli honona re mormiorni-dardiarni totpena rler la kalwiedni-paitiotni.