\id EPH Eph - Luang \h Epsus \toc1 Epsus \toc2 Epsus \toc3 Epsus \mt1 Epsus \ip La'a Paulus lerni de leta Epsus de letlalawn id hade la'a Asia yapatni, la'a hairi Roma. Mere la' lera-mela ri de leta Epsus di etla noha-rai Turki. La'a Epsus de riy rhoi-rtania uplera-upmati maka ha rweta la Artemis. La'a anni wotelu Paulus nakot nohora Kot Kalwieda-Paitiota la'a Epsus me la' walia leta-leta la'a Asia yapatni. (Makodlira 19:8-10). Horta Epsus di Paulus nhorta la' ler maka e nahnio'la ma'ta la'a letlawna Roma. \ip Paulus na'enyatga horat di totpena nakot nohora yamori-yalewna, yara'a-yapalu honona maka Uplerlawna Nwarora-nwalai nian oleka mai riy makpesiay totpena hota rodi ya'uli-yawed lia Uplerlawna (1:3-3:21) ne totpena ira nhiolli-lietni, wniehwani-liakatni lol talan la riy mak kpesiay olek Yesus (4:1-6:24). Paulus ntekal reria niwra onnila Uplerlawna ralam kalwiedni nmeh'a pede rlernan yamori-yalewna. Ir edon rlernan hade onnila ir hihi'a-yapyap wamueheni. Mere Uplerlawna Nwarora-nwalai niana oleka hihi'a-yapyap kalwieda maka hota rhi' nana (2:8-10). Paulus nakot nohora yara'a-yapalu maka Uplerlawna Nalla' ira me nwak totpena rla' ihru ida-ralm ida yoma nhioli de naplola pa riy mak kpesiay oleka rhi' nana, totpena hota rhi' amikria Uplerlawna ralamni. \ip La'a puk di de e rakot nohora emkadille: \io1 1. Wniak kalwieda. (1:1-2) \io1 2. Yamori-yalewna, yara'a-yapalu maka Uplerlawna Nwaror nana la'a riy makpesiay E'a (1:3-3:21) \io1 * Makpesiay Yesus re rlernana yara'a-yapalu lawlawna onnila Uplerlawna ralam kalwiedni (1:3-2:10) \io1 * Riy honona, la'pa Yahudi onde Yahudi atia'a mana rlernan yara'a-yapalu re (2:11-3:13) \io1 * Ita'uli-tawedia Uplerlawna onnila ralam kalwied mak kareh mieman de mai ita (3:14-21) \io1 3. Nhioli-lieta wniehwa-liakta maka lol talan pa makpesiay rhi' nana (4:1-6:20) \io1 * Makpesiay re rla' ihru ida-ralm ida me rhopliala nhiolia ululu me rlernohora Uplerlawna nhiolli (4:1-6:9) \io1 * Itnairia Uplerlawna kekni-rautnu totpena it pesiayni naruri (6:10-20) \io1 4. Nnio'a-niatu hohoni (6:21-24) \c 1 \s1 Paulus nwak kalwieda la'a makden Epsus \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, miy hononmi makla' Uplerlawna mutnu-rahanu la Epsus. Miy er mak kdenrer lia pesiaymi (setia) la Yesus yoma miora Kristus Yesus mlia ihru ida-ralm ida. \p A' di de Paulus maka Kristus Yesus Nhopan pa godia Uplerlawna lir kalwiedni, Nlernohora Uplerlawna ralma-riorni. \p \v 2 Awuak de Uplerlawna, it Amlawanni de, Nora Itmatromni Yesus Kristus pena ed mak kala ra'ani-pallu me kalwiedni-paitiotni nanaloi-nanatar nan miy. \s1 Ta'uli-tawedia Uplerlawna onnila E kalwiedni mai ita \p \v 3 Ta'uli-tawedi, tlilili-tmamuawua Orgahi-Orha'a Uplerlawna-Mempulwatnu la'a tutullu-lolo'oni. E' de de Itmatromni Yesus Kristus Amni maka Yesus wal pia Nkola tieru-nawur nehla de. E' ed mak kal oleka pripanni-fa'anni honona mak kwatiawua Ilyamou-Watyatoha mai ita. Pripanni-fa'anni re E Nhiwni Nodia mai ita, yoma la'a it di de tor oleka Yesus Kristus tla oleka ihru ida-ralm id wa. \v 4 Yoma noha gergera-tatiah'i ma'ta, de Enwalir nian ita totpa Nhi' it la E kamieheni mak kakleha do'a-hala kuku' eti la E yamkekni onnila itor Yesus Kristus tla'a ihru ida-ralm ida. \v 5 Me la' E' orgahani sniayanni pede Enwarora-nwalai oleka la' ler ululu memna de hota Nhi' it la a'na wamueheni pa emolmolan nekama riy ida na' nana a'na id pa nhi'a la a'na liahunu. La' talan emkadi pede Nhi' it la a'na wamueheni, yoma Yesus Kristus hihi'ini. Uplerlawna hihi'ini ri honona rlernohor E ralma-rior wamueheni me nhi' amikri E'a. \v 6 E wniarorni de totpena hota ra'uli-rawedi E' la tutullu-lolo'oni yoma E ralam kalwiedni mai ita maka kareh miemna. Ne Entut muemna E ralam kalwiedni de mai ita yoma itor E A'nani maka Enlililia, de ihru ida-ralm id wa. \v 7 Nlernohora E ralam kalwiedni maka kareh mieman de pede A'nani Yesus Nhuria rarni pa Nler la matmiati onnila it rerieini. Ne la' talan emkade pede Uplerlawna Ntuwu-nhai ita. De Enamou-nawitn olek it do'a-hala yoma itor E A'nani de tla ihru ida-ralm ida. \v 8 E Nhuri-ntowria E ralam kalwiedni mai ita me Nharia it ihranu ralamni totpa itlernana kirkira-ralma-rior samomuou totpa itat niohora memna E wniarorni-wnialaini. \v 9 Uplerlawna E orgahi Nakot it la'a hya' maka E ralamni niwra nhi'a lola Yesus Kristus hihi'ini-yapyapni. Ululu de riy raplin niohor ma'ta Uplerlawna wniarorni de. \v 10 Uplerlawna wniarorni de totpena la'pa ntutu-nte'ela lerni nampena Enhi' pa hare honona la'a Ilyamou-Watyatoha, me la nohkerna wawannu honona de rla' wutg ida pa Yesus Kristus Nodi plolli la. \p \v 11 Uplerlawna ed maka khi' hare honona de Nlernohora orgahi ralma-rior wamueheni. Nwalir nian olek am lia ululu memna yoma la E ralma-riorni de totpena hota amler wut lia E mutnu-rahanu, yoma amor Yesus mla' ihru ida-ralm ida. \v 12 Totpa am die mak kha'ar ulu a ralam mamni la Yesus Kristus de hota ma'uli-mawedi mlilili-mmamuawua Orgahi-Orha'a Uplerlawna-Mempulwatnu la tutullu-lolo'oni. \v 13 La' miy miana mlier olek la makpesiay Yesus Kristus, la ler maka ha mitlina Uplerlawna nnio'oni mak kaplola la'a Kot Kalwieda-Paitiota mak kodia miy lia mori-lewan de. Miy e mpiesiay oleka Yesus, pede Uplerlawna Nala kniau wamueh'a tiy miy, hade de Nhiw Lululli maka Ha Nano'taru. \v 14 Nhiw die ed mak karur nian ita pa hota it er maka tlernana hya' maka Uplerlawna Nano'targa mai ita makla' E mutnu-rahanu. Hota itlernana hare honona maka Uplerlawna Nano'taru mai ita, la' ler maka Uplerlawna Nwe'er doin it do'oni-halli honona pa nodi liarni. Ya'uli-yawedi nden rer lia Uplerlawna O'a, yoma tulmu nden la tutullu-lolo'oni! \s1 Paulus sniumbainni \p \v 15 Ina-nara, mlier olek la pesiay mak emkade! Pede maka a'utlin nana mpiesiaya Itmatromni Yesus ne la' walia miy kalwiedmi la Uplerlawna mutnu-rahanu honona \v 16 a'g edonna rien et a lia u'uli-uwedia Uplerlawna, yoma miy hihi'imi-yapyapmi re. Ne awuetwet nek rer lia miy nanmi la'a a siumbainu. \v 17 Asiumbain de totpena it Amlawanni maka ha ra'uli-rawedi, maka Itmatromni Yesus Kristus Nkola tieru-nawur nehla de, pena Nala Nhiwni tiy miy. Nhiw die ed mak kod miy lia ralma-rior samomuou totpena hota la'pa Enakot nohor Uplerlawna tiy miy die, de miat niohor memn E'a. \v 18 Awuak wal lia de pena Uplerlawna ed mak kharia ihrami-ralammi totpena hota miat niohora yamori-yalewna maka mpiewiei-mniarnara, maka Uplerlawna Ntutg oleka la miy pa mliernana onnila Npolg miy pia mlia' E mutnu-rahanu, ne totpena miat niohor memna la ra'ani-pallu, pripanni-fa'anni, kalwiedni-paitiotni maka Uplerlawna Nhi' targ oleka la'a E mutnu-rahanu. \v 19 Ne awuak walia totpena miat niohora Uplerlawna rurni-laini mak kareh miemna maka Nnairia pa na Ntulan la it mak kpesiay. Uplerlawna rurni-laini plolli-mneheni mak kar lia it ihranu ralamni de, ed maka \v 20 Uplerlawna Nnairia pa na Namori-nalewn owa'an Yesus la matmiati ralamni, me Narian owa'an la gen miaka ha rhu'ru-rhelma la Ilyamou-Watyatoha, la'a Uplerlawna liwangen tiutullu de walli malganna. \v 21 Pede la' hohoni dewade Yesus Kristus de Nareh mieman momuoga hya' to'a mak kdella Ilyamou-Watyatoha, me mak kdella nohkerna wawannu. E' ed mak ktorna-krautia o'ta-mata lodna-hairi honona. La'pa makden la noha darni wo'itu mana Enodi plolli la. E' ed mak kodi plolli la lera-mela ri me mak kamtatan la liwangen tiutullu la' lera-mela maka kmai niekpa nodi liarni. \v 22 Uplerlawna ed maka karu'u-katowar nana hare honona totpena Yesus ed mak kodi plolli la haneknek wawannu, ne Uplerlawna Nala Yesus la makpesiay re honona pa Nhi' o'tani la. \v 23 Makpesiay wokni-le'enu re de, de Yesus Kristus inonni inhatta. Emeknekama rhuria ger la lari ida totpa lari die penpuenu tetema, de E' ed mak ktowria mormiorni-dardiarni, rurni-laini, kirkirni-ralma-rior samomuounu la'a riy mak pesiay la meni-meni to'a, yoma E' ed mak kala mormiori-dardiari tertera-demdema la haneknek wawannu. \c 2 \s1 Uplerlawna ed mak kamori-kalewn it la do'a-hala ralamni \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, ululu de, miy mmiormiori mere emeka mmiati olekwa yoma la'a do'omi-halmi de mpiera-mdiaitia Uplerlawna nnio'oni-niatnu. \v 2 La' ler de de, miy e mtiaur rer lia nohkeran di yatni-halli, me mliernohora hegana amlawanni mak kodi plolli la darta-lyanti maka ha riwra noha utnu-liannu. Hegana amlawanni de ed mak kodi plolli la'a riy maka kmalawna Uplerlawna. \v 3 La ululu genni de it hononit di de emekwalima mak klernohora nohkerna gahani. Tmori niohora ita nhiolli-lietni yatyata maka it inonni ha nwahaka me mak ka'hira it ralma-riorni. La' ler de de itler wutg olek la riy maka klernana Uplerlawna ralam mehrani. \v 4 Mere Uplerlawna Nsayn toto' memn ita pa Nhuria ralam kalwiedni mak kareh mieman de mai ita, \v 5 yoma la'a plollolli de itmormiori mia'ta, mere it do'oni-halli lawan rehi pa emeknekama itmati olekwa yoma la'a it pniera-dniayatni. Mere la' ler maka Enamori owa'an Yesus Kristus la matmiatni ralamni, de emeknekama Enamor owa'an wali it la it matmiatni. Pede enekneka Uplerlawna ralam kalwiedni pede itlernana mormiori-lewlewna la E'a. \v 6 Uplerlawna Namori owa'an it tor rewre'wa Kristus Yesus pa trewre'wa tsa'at la Ilyamou-Watyatoha pa tlernana plola-mneha, ya'uli-yawedi, yoma itora Kristus Yesus tla ihru ida-ralm ida. \v 7 Uplerlawna Nhi' hare honona totpena la'a lera-mela ri pa la'pa nodi liarni, de Ntut muemna Uplerlawna sniayanni mak kareh mieman de totpa honona ramkeka. Sniayn de Uplerlawna Ntutga la E ralam kalwiedni mai ita onnila Kristus Yesus. \v 8 La'a Uplerlawna ralam kalwiedni pede E Nalewan miy onnila miy pesiaymi la Yesus. Ne miy lewlewanmi de edon riwra yoma la'a riy ruri-lai wamueheni, mere hade nwatiawua Uplerlawna sniayanni \v 9 totpa hota riy id mana edonna nwaror nana tulu-petna yoma wniarorni de enmeh'a namori-nalewna e inon wamueheni onnila e hihi'ini-yapyapni wamueheni. \v 10 Yoma Uplerlawna Nmeh'a neka ed maka khi' it la rimormiori warwuaru, me onnila itor Kristus Yesus tla ihru ida-ralm id wa, pede Uplerlawna Nhi' it pa totpena hota itsi' hihi'a-yapyapi mak kodia kalwieda-paitiota. Hihi'a-yapyapi re er maka Uplerlawna Nror targ oleka la' ululu geni pa hota itsi' nana. \s1 Kristus ed mak khi' kalwied Yahudi me Yahudi atia'a \p \v 11 Ina-nara ama-hyali maka Yahudi atia'a, mhioratreria mormiormi la ululu genni. De Yahudi maka kiwra rsunat olek ir wa pede rwaror Uplerlawna mutnu ir meh'a to'a, er maka rhoi miy lia riy maka kaplin niohor ma'ta Uplerlawna yoma edonna rsunat ma't miy. Mere plollolli de rimormiori er maka khi' nan to'a sunat de. \v 12 La' ler miy edon mpiesiay ma'ta de miy edon mhia'ar ma'ta aranmi la'a Kristus me miy edon mior wutga makden Yahudi la'a Israel, pede miy edon miwniatiehra wut lia'a hya' maka Uplerlawna Nano'taru la' Abraham nora duratni-waitni. Mimdiella noh di de, miplin nohor ma'ta Uplerlawna pede mikleha hadom maka mhia'ar aranmi la totpa nodi yamori-yalewna tiy miy. \v 13 Ululu de oliet miy la Uplerlawna, mere dodo'ondi de onnila Kristus Yesus Nhuria rarni pa Nler la matmiatni la miy rerieimi pede mpiakrian olek la Uplerlawna, yoma miora Yesus mlia' ihru ida-ralm ida. \p \v 14 Mpiakrian olek la yoma Yesus ed mak kmeh'a khi' kalwied ita. De E' ed maka kawok wutga riy Yahudi rora riy Yahudi atia'a pa rla' wutga E mutnu-rahanu yoma Enhi' kalwieda ir la ir ralam mehrani. Yoma emeknekama Yesus Nweyata-nwaniawu oleka lutur lawan maka ha rala ra rtawetia Yahudi nora Yahudi atia'a. \v 15 E' orgahani Nala E inonni pa Nler la matmiati ralamni totpena Nhap dioinia Agama Yahudi deullu-tatarni riorni-liaini. E wniarorni de totpena Yahudi mak klernohora deulu-tatra me Yahudi atia'a mak edon rlernohora deulu-tatra, hota rler wut lia ida, pa emeka rla' hairi warwuaru mak kor wut E' pa heri ida. La' talan mak emkade pede Yesus Nhi' kalwieda rimormiori. \v 16 La'a E matmiatni la auwlakra hananni, pede hairi rora re yawunnu-ya'arni rkalwiedwed owa'ana. Ne la' E matmiatni de pede Nawoka-nale' niana hairi rora re pa rla' heri ida me Nhi'a rpa ror Uplerlawna rkalwied wa. \v 17 Yesus Nmai pia Nodia Kot Kalwieda-Paitiot de pa na Nakot nohora kalwieda la mak kahuri-kawo'ora, de la'a Yahudi atia'a miy maka ululu de oliet memna la Uplerlawna, me la' walia riy Yahudi maka kwakrian oleka Uplerlawna wa. \v 18 La'a Yesus hihi'ini de pede makden Yahudi ami me miy miak Yahudi atia'a trewre'wa pa tlernana talan pa twakriania it Amlawanni de, yoma la'a Uplerlawna Nhiw memeheni de niodni. \p \v 19 La' hade pede ina-nara mak Yahudi atia'a miy, do'ona-dakna atia' olek miy wa. Mere nwaldioinia de miy hononmi de mlier olek la Uplerlawna lodna-hairni limni-rorni. Miy di de Uplerlawna mutnu-rahanu me romni mniotni olek miy wia. \v 20 Ina-nara, nhi'inde rira rariria roma ida, de rkenia watu liar yanulu me wniatatgeni nhor diemade rwed lutru-rlapar wat lia. Emkade walia Kristus Yesus Nmeh'a neka emolmolan nekama watu liar pianulu la'a miy pesiaymi, me makwohorulu-ktatrulu, me mak kodi Uplerlawna lirni-tunnu tiy miy re, emekwalima pesiaymi de wniatatgenni. Me miy die emeknekama watu-watu maka ha rnairia pa ra rwedlutria likit de. \v 21 Me emolmolan nekama watu-watu harahu rwal lia' likti ida mak karuri-kalai, yoma rwed reria lutru-rlapar reria watu re la watu liar yanulu die wawannu, emkade walia Yahudi makpesiay ror wutga Yahudi atia' makpesiay rla' wutg ida onnila Itmatromni hihi'ini. Pede la hairi rora re rla' wutga ida pa rwalia la roma ida maka Itmatromlawanni Nmeh'a gahani. \v 22 Me onnila miora Yesus mlia' ihru ida-ralm ida de miy miana mrie'ela Uplerlawna mutnu-rahanu pa mlia' heri wiutu totpena Uplerlawna Nden rer lia miy wokmi-le'emi lola E Nhiw Lululli. \c 3 \s1 Paulus kniarni mak enodia Kot Kalwieda-Paitiot de la'a riy maka Yahudi atia'a \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, la' Uplerlawna kalwiedni de mai ita, pede Paulus a' di asiumbain la Uplerlawna la'a miy rerieimi. A' di maka rken a lia roma nhio'la ralamni yoma la'a Kristus Yesus rerieini. Yoma a'ukot nohora E lir kalwiedni de tiy makden Yahudi atia' miy. \p \v 2 Mitlin memn oleka de, la'a Uplerlawna kalwiedni pede Nal oleka kniar die mai a'u totpena agodi miy pesiaymi la' ga'a. \v 3 De Uplerlawna Nalhari (Nakot) olek mai a'u lia hya' maka rimormiori raplin niohora ma'ta la'a E kniarni la Yahudi atia'a re. Aghorat tar oleka hade la heyanan de, de edon naplahwa, \v 4 ne la'pa mpiaik nana, de hota miy miat niohora oleka de, de ania'erit nan memn oleka hya' maka Uplerlawna Niwa Nhi'a la'a makden Yahudi atia'a lola Kristus hihi'ini-yapyapni. \v 5 La' ululu de rimormiori raplin niohor ma'ta hya' maka Uplerlawna Niwa Nhi'a lola Kristus, mere la' lera-mela ri de Uplerlawna Nhiwni Nalhari (Nakot) momuog oleka hade la'a riy maka Ha Nwalir niana oleka re, de la'a makodia Uplerlawna lir kalwiedni ror wutga makwohorulu-ktatrulu re. \v 6 Hya' maka Uplerlawna Niwa Nhi'a de emkadilla: de la'a riy maka Yahudi atia'a rpesiay olek la Kot Kalwieda-Paitiot de, pede hota ir mana er maka klernana yara'a-yapalu maka Uplerlawna Nhi' targa la Yahudi re. Me hota riy mak Yahudi atia'a rre'ela pa ror wutga Yahudi re, rwal lia emolmolan nekama inon wamueh'a ida de limni-lakni, tutu'uni-niernierannu. Ne Yahudi atia' wal pia rlernana hya' maka Uplerlawna Nano'taru la E mutnu-rahanu yoma ror Kristus Yesus rla' ihru ida-ralm ida. \p \v 7 Ne Uplerlawna Ntutg a pua alia' mak khima-kre' E'a la'a a'ukot nohora Kot Kalwieda-Paitiot de onnila Nhuri-nwalia kalwiedni mai a'u me la'a E rurni-laini mak kar tioto' meman la a ralmu. \v 8 La Uplerlawna mutnu-rahanu honona de, a di de ed mak kakleha weli. Mere emkade ho'mana Uplerlawna ralam kalwiedni pede Nala kniar di mai a'u, de totpa ukot nohora Kot Kalwieda-Paitiota la riy maka Yahudi atia'a. De a'ukot nohora la yara'ani-yapallu, pripanni-fa'anni, kalwiedni-paitiotni mak edonna nhoru eti mak itlernana la'a Yesus. \v 9 Ne Enala kniari mai a'u totpena la a' pua riy honona rat niohora la' talan emkameni pede hya' maka Uplerlawna Nror targa oleka di, de hota Uplerlawna Nhi' nana. Ululu-plialiaini Uplerlawna mak kakoki-kayap niana nohmarna nora lyanti ha nkadkaduw nana ed maka nawunum tar mua'ta la'a hya' ed maka Ha Niwa Nhi'a. \v 10 Mere la' E wniarorni de totpa la lera-mela ri, de mak kodi plolli la darta-lyanti maka ha riwra noha utnu-liannu hota rat niohora Uplerlawna wniarorni-wnialaini kirkira-ralma-rior samomuou. Ne hota irat niohora hadi de onnila ramkek nana Uplerlawna hihi'ini-yapyapni la'a Yahudi me Yahudi atia'a makpesiay re. \v 11 Uplerlawna Nhi' hare de Nlernohora hya' ed maka Ha Nwaror targ oleka wa la' noha gergera-tatiah'i ma'ta. Ne la' Itmatromlawanni Kristus Yesus matmiatni demade hota hya' ed maka Uplerlawna Nwaror targa oleka de, ntutu-nte'ewa. \v 12 Ina-nara, yoma itora Kristus tla' oleka ihru ida-ralm id wa, ne la'a it pesiayni la' E'a pede it edon tamta'ata trehgorgoru Uplerlawna. \v 13 La' hare honona maka a'ukot nohora oleka di, pede awuak pa ina-nar miy re, yana ralammi nmawal mai a'u, yoma alier la kropna-krieutu la roma nhio'la ralamni la'a miy rerieimi. Mere hare honona de yala'ani emkade, totpena miy mlier la kalwiedni-paitiotni. \s1 Yesus Kristus sniayanni \p \v 14 Ina-nara, la'a Uplerlawna ralam kalwiedni de mai ita pede awualtiora-wualtieman la Orgahi-Orha'a, it Amlawanni gaini ralamni pa awuak la E'a. \v 15 E' de, makpesiay re honona mak kdella Ilyamou-Watyatoha me mak kden ma't la nohkeran di wawannu Amni eda de. Makpesiay honona re emekwalima makwa'ina-makwanara. \v 16 Asiumbain la de awuak pa Uplerlawna mak kden la tutullu-lolo'oni mak kodi plolli-ktaryatnu me ralam kalwiedni de mak karehi-kalawna pa Nala E Nhiw Lululli na Naruri-nalai niana miy ihrami-ralammi \v 17 totpa la' miy pesiaymi la'a Kristus Yesus, pede E' mana Nden rer lia miy ihrami-ralammi. Me awuak wali pia miruri-milai lia mormiormi pa mtiutga ralam kalwiedmi totpena hota miy pesiaymi de emolmolan nekama wini-hgona maka ha rtamnia de ga'arni nwahipni la nohkerna onde emeknekama roma ida wniatatgenni me riri tniutgeni-nhia'argeni pede taken niana rom de rawo'la nana. \v 18 Emkade pede hota miy mior rewre'wa Uplerlawna mutnu-rahanu honona pa mnia'erit nana Kristus de sniayanni inponni mai ita ne E sniayanni de nden nek la pa nodi liarni. \v 19 Sniayanni de inponni nareh dioin rimormior ita kirkira-ralma-rior samomuounu. Emkade ho'mana awuak pa miat niohora Kristus kalwiedni de, totpena hota Uplerlawna yehwa-liakta nhioli-liet wamueheni mak karehi-kalawan de yeher to' pa nden rer lia miy ralamni. \p \v 20 Ina-nara ama-hyali, mai pia ta'uli-tawedi Uplerlawna-Mempulwatnu yoma Uplerlawna Nodi plolli pa Nhi' nana hya' maka Eniwra Nhi'a. Me E wniarorni la hihi'ini-yapyapni mai it de nareh dioin la hya' maka itwarora pa twak la E'a, Enhi' hare honona yoma E plolli-mneheni ed mak kar lia it ihranu ralamni. \v 21 Mai pia ta'uli-ta'wedi tlilili-tmamuawua Uplerlawna-Mempulwatnu makdella tutullu-lolo'oni onnila E plolli-mneheni mak kar lia makpesiay honona re ihranu ralamni. Mai pia ta'uli-tawedi Uplerlawna onnila Kristus Yesus hihi'ini. Ya'uli-yawedi nden rer lia O'a Uplerlawnu Neee! La' dodo'ondi pa nodi liarni. Amin (Plola). \c 4 \s1 Idma nhi'a-nyapia id la emeka riy makla' olek la ihru ida-ralm ida \p \v 1 La' Uplerlawna kalwiedni-paitiotni de mai ita pede, ina-nara ama-hyali miy, awuak tiy miy die totpena mmiori-mdiar niohora nhioli-lieta mak klol talla pa makpesiay rhi' nana, yoma Uplerlawna ed mak kpolg olek miy pia mlia' E gah wamueheni. Awuak hadi tiy miy onnila a' di de mak kden la roma nhio'la id a'u yoma agodia Orgahi-Orha'a tulanni-kniarni. \v 2 La' hade pede lera-ler nekpa idma natu nhu'ru-nhelm ida (lol yawa), idma ntutga yehwa mnapla la ida. La'pa riy rhi'a yatyat tiy miy onde ir wniarorni-wnialaini dom to'a la' miy wniarormi ho'mana mitatahan ralammi me mhiur niohora-mpiat niohora onnila miy ralam kalwiedmi. \v 3 Mpialiewan toto' meman pa totpa miy mak kpesiay mlia'a ihru ida-ralm ida. Yoma miy er maka Uplerlawna Nhiw Lululli Nhi' olek miy pia mlia' wut lia ida. Pede yana miwo'ora mere idma nmor kalwiedwed la ida. \v 4 Yoma makpesiay re emeknekama inona ida nmeh'a to'a, me mliernana Nhiw Lululli ida. La' emkade walia Uplerlawna Npol miy die totpena mpiewiei-mniarnara yamori-yalewna ida. \v 5 Me Orgahi-Orha'ami ida Nmeh'a, pesiay de ida, nhiarani mana ida. \v 6 Makpesiay hononmi Amlawanmi ida de Uplerlawna Nmemeh'a. E' ed maka kar die kte'la momuou lia hare honona, me kodi plolli la haneknek wawannu. Me E' ed mak kden rer lia makpesiay miy hononmi ihrami-ralammi. \p \v 7 Mere ina-nar miy re, la it di de rima-rima tlernana ruri-lai maka Yesus Kristus Nala totpa idma ntulan la ida pa emolmolan nekama Yesus e Nwaror nana-nwalai nian oleka wa. \v 8 Pede la'a Puka ralamni de e rhorat targa riwra: \q1 “La' lerni la Enha'at la gen tiutulu de E na nodia lidna-tauru maka Enal olek la yawa pa Ntorna, me Nma Nala limtutnu la'a E rimormiorni.”\f + \fr 4.8 \ft 4:8 Masmur 68:19\f* \p \v 9 La'pa itiwra Enha'ata, de nnia'eratni mana emekwalima la ulul de Enernu olek la geni kyawyawa la'a noha wawannu.\f + \fr 4.9 \ft 4:9 Riy dom de rwarora ayat di nnia'eratni de Yesus Nerun la riy mak kmati olekwa de genni. \f* \v 10 Me E' mak kerun de mana E' ed maka kha'at olek la gen miaka kden la tutul memna la'a tulu-lyanti totpa nodi plolli-ntaryatnu la tulu-lyanti, me nohkerna-rai miarna wawannu. \v 11 E' ed mak kala yara'a-yapalu la'a rimormiori. Rima-rima rlernana ir ruri-lai wamueheni. Enala riy dom pa rodia Uplerlawna lirni-tunnu, dom to' de Nala pa rwal lia makwohorulu-ktatrulu, dom to' de rla'a rakot nohora Kot Kalwieda-Paitiota la'a riy maka edon katlin ma'ta, dom de rwal lia o'ta-mat la krei wokni-le'enu (pendeta) mak kwatutu makpesiay re. \v 12 Enala rurni-laini re totpena makpesiay re ratu rkar lia Uplerlawna kniarni yoma idma natu nhima-nre' ida pa idma naruri-nalai nian id pesiayni, yoma ir honona de emolmolan nekama inona ida la'a Yesus Kristus. \v 13 La' hade de hota it hononit de twal lia riy ida yoma la'a it pesiayni ida, me tamneneha la'a wniarora-wnialai la' Uplerlawna A'nani. Pede hota itwal lia rimormiori miaka wniarorni-wnialaini emeknekama ina-ama la' pesiay, me ita nhiolli-lietni na'ititar rer lia emekwalima Yesus Kristus. \p \v 14 Emkade pede hota it di de papay-lokmera atia' olek it wa. Yoma riy mak kla' papay-lokmera la' pesiay, de ratlin la riy maka kanur mi'na nohor ir wniatutnu-wniaye'eni pa rodi riy la klieratni. Riy maka katlin la ir nur mi'nani de hota emekwalima kapli ida maka yo'ora-anni nod lia'a-nod miaiya. \v 15 Mere ita edon tatlin la riy mak nur mi'na. Hota rwaldioinia de itakot nohora hya' ed mak kaplola. Ne la'pa itakot nohora hya' mak kaplola de it idma ttut reria ralam kalwied la ida totpa hota itler la plola-mneha la' hare honona totpa it yehwani samomuounu de na'ititar rer lia emekwalima Yesus Kristus. Ne E' ed maka khi' o'tani la makpesiay re honona. \v 16 E' ed maka khi' makpesiay miy re pa mlia' wutga ida me E plolli-mneheni nkar lia miy mormiormi ralamni. Pede miy idma natu ntulan-nsayn la ida pa narieiniande miy pesiaymi naruri me nla' ga'a. Yoma miy die emolmolan nekama lima-laka irnu-mata rawniutu-rakniohu la'a inon tetema ida, mere rima-rima rhi' nan to'a kniar wamueheni totpa idma ntulan la ida. \s1 Miolin doin nhiolia rimormiori ululmi me mhi'a-myapia la plol wawna \p \v 17 La' hade pede awuet la Orgahi-Orha'a nanni pa ukot nohora me atiekal reria la' yakotnohorni. Yana mmiori-mdiar owa'an pa emeknekama rimormior mak kaplin niohor ma'ta Uplerlawna yoma nhiolli-lietni re rlernohora wniarora-wnialai podpodku-padpadku. \v 18 Yoma o'ta tehra re pede rakleh etia o'ta-kriahlu la Uplerlawna wniarorni. La' hade pede wniarorni re rler olek la melmelli-kalkalamni mak kreinian ir pa raplin niohora mormiori maka Uplerlawna Nala. \v 19 Emkade pede irakleha molmola-mama'a la'a temni pede rlernohora nhiol yatyatni hya' to'owa mak ka'hira ralma riorni. Ne ralamni re rapal niana nhiol yatyatni mak ka'hira re pede rahmena rolin doin yatyat della. \p \v 20 Mere la' ler maka rwatutu miy lia Yesus Kristus yala'ani de edon rwatutu olek miy pia mhioli-mlieta mmiori-mdiar lia yatyata mak emkade. \v 21 Agat niohor meman de riy mak kakot nohor ulga Uplerlawna lirni de tiy miy die, rwatutu-rwaye'a hya' ed mak kaplola la'a Yesus. Rwatutu miy onnila mpiali oleka riy mak kor E' pa mlia' ihru ida-ralm ida. \v 22 Ha rwatutg olek miy pia miolin doinia nhiolia rimormioria ululmi mak kler olek la wniarora-wnialai mak kodia miy lia klieratni mak kodia matmiati-molmuolu plalahwa, \v 23 me totpena miala inonmi pa Uplerlawna Nherun doin ihrami-ralammi totpa miy wniarormi-wnialaimi rwal lia mak warwuaru. \v 24 Rwatut wali miy pia mpial lia rimormiori warwuaru maka Uplerlawna Nhi' nana de Nlernohora E yehwa wamueheni mak kaplola-kaple'era, me kmou-kwitan la do'a-hala ralamni. \p \v 25 La' hade pede miy hononmi yana mi'ohpa-milahara. Mere mikot nohora ploini-ple'erni la mutwualmi yoma la it hononit di de Yesus inonni inhatta. \v 26 La'pa miwenna, de yana yawenanmi de nodia miy lia do'a-hala ralamni me yana idma naun tar niek id pa la'pa lera ntuin nohora \v 27 totpena yana hegana amlawanni nhi'a la hautu. \v 28 Mak kalim yata de nolin doinia nhiolli-lietni di, me nwahaka kniari totpena nape'ela kniari pa nlernana yamanna wra'anu, totpa nre'ela ntulan walia riy mak kakleha-kaplara. \p \v 29 La'pa miltieri die yana miltieria wniahoiti-wniarenna yapupu-yaheri onde yapolu-yaliella la' miy nurmi. Mere mniair neka lira-tun mak kodia nnio'a-niatu, mak kodia riy la kalwiedwedni. Mikot nohora hya' maka ir ratlin la totpa lira-tunu kalwiedwed de, naruri-nalai nian ir pesiayni. \v 30 Yana mhi' pa Uplerlawna Nhiw Lululli ralamni Nmawal doin la onnila nhiolmi-lietmi re. Yoma Uplerlawna Nala Nhiwni pa Nakniau ita la'a E gahani, totpena hota la' ler maka Yesus Nmai owa'an pa Namori-nalewn ita, Ha Ntutga de it er maka Ha Nwe'er doinia la do'a-hala ralamni pa nodi liarni. \v 31 Mhiopliala hankerna-ralmha'ara, yawunu-yawenna, ralam mehra. Yana polpuolu-hawaun nohora wniahoiti-wniarenna, yapupu-yaheri, yapolu-yaliella, liokra-nhiautu. Yatyat id ho'mana yana mhi' nana. \v 32 Rwaldioin la de, idma nhi' kalwieda-paitiot ida. Idma ntulla-nsayni ida. Ne it idma nhoratdoin ida do'oni-halli, pa emolmolan nekama Uplerlawna Nhoratdoinia me Namou-nawitna oleka it do'oni-halli, onnila Yesus Kristus matmiatni la' it rerieini. \c 5 \s1 Mai pia tmori-tdar lia lelerni ralamni \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, miy di de Uplerlawna a'na sniayanni miy. Hade pede mirur mieman la pa mliernohora Uplerlawna yehwani. \v 2 Mormiormi de, mliernohora kalwieda-paitiota talanni emekwalima Yesus Kristus mana Nhi' kalwiedwed walia ita. E Nhur dioinia inonni pa rwenna onnila it rerieini de pa emeknekama nhioi-tniani (persembahan) mak kamikri-kaliamnia Uplerlawna ralamni. \p \v 3 Miy di de Uplerlawna mutnu-rahanu miy. Hade pede olietmi la nhioli-lieta maka yana Uplerlawna mutnu-rahanu rhi' nana re, yoma edon lol talanni. De emeka nhioli-lieta mak kodia yalira-yaliai onde pareta-pahawa mak edonna kla' riy ihranu ralamni yoma nhioli-liet de emeka kdeha-ktiahli. Me yan memmemna ralammi rapal niana kupna-kai re'a-tniaru. La'a do'a-hal mak emkare de yana mhio'la kotni-mhiai lia memannu. \v 4 Yan walia milgota lir yata la'a miy nurmi. Yana mikot nohora hadom mak kakleha nhiu'ru-nhielma onde kakleha kuna, onde mpiahoiti-mpiarenna. Yoma hade edon lol talanni pa mikot emkare. Rwaldioinia de msiumbain pa mi'uli-miwed reria Uplerlawna. \v 5 Mitlina kalwiedweda inmi-narmi re! Riy maka ralira-raliai la'pa rhi' kdeheni-ktiahlani la'a yareta-yahawa onde napal niana kupna-kai re'a-tniaru, hota ir edonna rre'ela Uplerlawna Nora Yesus Kristus mutnu mak kla Uplerlawna lodna-hairni limni-rorni. Mhioratreria! Riy mak kapal niana nohkerna gahani re emekwalima mak kola tieru-kawur nehla la uplera-upmati. \v 6 Yan mitlin la lir wotwotarni mak kiwra yalira-yaliai, pareta-pahawa, wniahoiti-wniarenna la'pa hare honona do'a-hal atia' hade. Yoma Uplerlawna hankeranni-ralmha'arni hota ntai tiemna riy honona mak edon katlina-katailla E'a pa rhi' nan do'oni-halli re. \v 7 Pede yana mliernohora ir pa mpiehwa-mliakat la do'a-hala ralamni. \p \v 8 Yana mhi' emkare yoma miy niek de ululu de mdien wal lia melmelli-kalkalamni. Mere la dodo'ondi de mlier olek la Itmatromlawanni mutnu-rahanu pede emekwalima miy ed olek la lelerni. La' hade pede mdien rer lia lelerni. \v 9 Yoma mimdiella lelerni de hota miy e mhi' nana hare honona mak kodia kalwieda-paitiota me mak kaploi-kaple'er la Itmatromlawanni yamkekni. \v 10 Mhi'a-myap die mpiahak la'a hya' ed maka hota Itmatromlawanni ralamni Nala. \v 11 Yana mliernohora riy pa mpiehwa-mliakat la melmelli-kalkalamni. Wniehwa-liakta mak emkare edon perkuna. Hade pede mikot nohora hihi'a-yapyapi re yatyatni-halalli totpena yana riy rhi'a-ryap niohora. \v 12 Hya' maka riy yatyata-halala rhi'a la yawunamnu de rakdeha-raktiahli pa it nekane tmola-tma'a takot nohora. \v 13 Mere la'pa takot nohora hihi'a-yapyapi maka rhi'a la melmelli-kalkalamni yatyatni-halalli totpena yana riy rhi'a-ryap niohora de emeknekama it ttutni wa'du pa ramkek la mela ralamni. \v 14 Yoma hya' maka hitita-reprepra nhi'nande riy ramkek la melmelli. La' hade pede riwra: \q1 “Mumat doin la yaninmu ralamni, ne mmuori-mliewan la' matmiatmu ralamni. Ne hota Yesus Kristus Nodia lelerni la miy.” \p \v 15 Mimkek kalwiedwed la' mormiormi wawannu. Yana miplinu-miplo'a la mormiormi ralamni. Mhi' inonmi de emeknekama riy mak katu. \v 16 Mpiehwa reri-mliakat rer lia nhioli-lieta mak kodia kalwieda-paitiota yoma la' lera-mela ri, de riy harahu rden nek la do'a-hala ralamni. \v 17 La' hade pede yana mpiodku mere mpiaror kalwiedweda hya' ed maka Orgahi-Orha'a ralamni Nala. \v 18 De yana mi'ina-miemun pa mpiehera-mia'wu. Yoma hota la' hade pede ta'eni miod nian inonmi pede mhi'a saworni-sawarna, mpiehwa yatni-halli. Rwaldioinia de mial inonmi pa Uplerlawna Nhiwni Nodi plolli la. \v 19 Mpiahniara ya'uli-yawedi la Uplerlawna de miodia wniatunu-wniahniara krei-iskola totpa idma nhi' aruri id pesiayni. Miala ihru-ralma ploi-ple'era me mi'uli-miwedia Orgahi-Orha'a. \v 20 La'a hya' to' mana mi'uli-miwed reri Uplerlawna it Amlawanni de onnila miora Itmatromlawanni Yesus Kristus mlia' ihru ida-ralm ida. \s1 Nnio'a-niatu la'a mak kmehlima-kmarya'a \p \v 21 Itsu'ru-tselma ta'unni-tamta'at olek la Yesus Kristus pede hota it mana idma natu nhu'ru-nhelma, natlina-natailla ida. \p \v 22 Patke'a nhu'ru-nhelma natlina-natailla muanke'eni pa emekwalima tsu'ru-tselma tatlina-tatailla Orgahi-Orha'a. \v 23 Yoma muanke'a ed mak khi' o'tani la hawa pa emekwalima Yesus Kristus mak khi' o'tani la makpesiay re mutnu-pepanni. Me E' nek mana ed mak kamori-kalewna makpesiay re. Ne ir er mak kwalia olek la E inon wamueheni. \v 24 Emekwalima makpesiay re mak kru'u-ktowr olek la Yesus Kristus, de hawa patke'a mana natlina-natailla hawni muanke'a la' hya' to'owa. \p \v 25 Hawa muanke'a re, mtiulla-msiaynia patke'emi re (me mpiahi' pa mmiat lia ir wawannu), emekwalima Yesus Kristus Nsaynia makpesiay mutnu pede Nal inonni pa rwenna la'a hare rerieini. \v 26 Yesus Nhi' emkade totpena Nhi' ir la E rimormiorni ne Namoga makpesiay re la'a do'a-hala ralamni, yoma Nnairia gera pa na Nharania, me Nakot nohora Uplerlawna lirni-tunnu la ira. \v 27 Enmeh'a neka Nhi' emkade totpa Nhi' makpesiay re la E gah wamueheni mak kmou-kwitan la E yamkekni yoma rakleha do'a-hala kuku' eti. Emkade pede makpesiay re emolmolan nekama patke' maka liplipa-kamka'ma nohora lelli-kdielli, lawra-raini yoma ntutu-nte' olek la lerni pa nora muanke'eni de rmehlima. \v 28 Hawa muanke'a re, miatu mtiulla-msiayni hapmi pa emeknekama Yesus Nsayni mutnu-rahanu. Mtiulla-msiaynia patke'emi de emekwalima miy orgahami mimkek la inon wamuehemi. Yoma riy maka ktulla-ksayni hawni de, emekwalima ensaynia inon wamueheni. \v 29 It edonna twatrom nan ma'ta rimormiori ida mak edon natiak rer lia e inon wamueheni. Rwaldioinia de rima-rima ramkek rer lia, me natiak reria ir inon wamueheni pa emekwalima Yesus Kristus wal pia Ntera-ndema makpesiay re wokni-le'enu. \v 30 Entera-ndem ita yoma it di de emeknekama Yesus Kristus inonni limni-lakni tutu'uni-niernierannu ita. \v 31 Ina-nara, la' Puka ralamni de riwra: “La' hade pede hota a'na muanke'a ida naltarga inni-amni pa la nora hawni rla' wutga ida totpa rla' ihru ida-ralm ida.”\f + \fr 5.31 \ft 5:31 Puka Pianullu 2:24\f* \v 32 Hya' maka a'ukota de nnia'eratni kdielma. Ne a'g e gala mehlim de la yawalliohora la'a Yesus Kristus loini-talanni la'a makpesiay re wokni-le'enu. \v 33 Mere a'ukot walia mehlim de tiy miy giwra: hawa muanke'a miy die miatu mtiulla-msiayni hapmi pa emekwalima mimkek la inon wamuehemi. Me la'a hawa patke'a miy miana mhiu'ru-mhielam la hapmi. \c 6 \s1 Nnio'a-niatu la upa-a'na rora inni-amni \p \v 1 Upa-a'na, yoma miora Itmatromni Yesus mlia' lir ida pede mitlina-mitailla inmi-ammi yoma hade naplol la Uplerlawna yamkekni. \v 2-3 Mhiu'ru-mhielam la inmi-ammi nayanni totpena mliernana Uplerlawna ra'ani-pallu me mdien aplahwa la nohkerna wawannu. Yoma Uplerlawna Nakot targa oleka ra'ani-pallu me mormiori plalahwa de la upa-a'na maka katlina-katailla Uplerlawna riorni-liaini di. Riora-liai di, de nala' ulga riora-liai honona mak Uplerlawna Nal walia ra'ani-pallu la he' mak katlina-katailla riora-liai die. \p \v 4 Ne makla'a ama miy die, de yana miaklekal la miy upmi-a'nami pa narieiniande a'nami de nahankeran rer lia miy. Mere mitiak rer kalwiedweda miy a'nami re me mpiatutu-mpiaye'a totpa rlernohora hya' mak kla' Itmatromlawanni ralamni. \s1 Nnio'a-niatu la hopopna-li'iru, ata-wa'ara nora upa-matromni \p \v 5 Ina-nara ama-hyali makla'a hopopna-lili'iru, ata-wa'ara, de miatu mhiu'ru-mhielma mi'unni-mimta'at la upmi-matrommi la' nohkerna wawannu di. Mial ralammi tetema pa mhima-mrie'a hare pa emekwalima mi'unni-mimta'ata Yesus Kristus orgahani. \v 6 Yana mpiei pia matrommi erla romni nayanni nampena mkiar toto'a totpena ra'uli miy. Mere miala ralammi tetema pa mhima-mrie'a upa-matrommi re pa emolmolan nekama mhima-mrie'a Yesus Kristus. La' talan emkade pede mial ralammi tetema pa mliernohora Uplerlawna ralma-riorni. \v 7 Yana prei-pre'et nohora tulanmi-kniarmi, mere mhi' nana re pa emekwalima miy e mhima-mrie'a Orgahi-Orha'a E orgahani. \v 8 Yoma miat memn oleka de, hopopan miy onde upa-matroma ho'mana, hota Orgahi-Orha'a Nala rima-rima kniar kalwiedwedmi wniahlani. \p \v 9 Ne riy mak kla'a upa-matroma miy miana, de mhi' wali nhioli-lieta kalwieda-paitiota la'a hopopanmi re. Yana miwenan la ata-wa'armi re pa miaklekla-makdiainia re. Mhioratreria, mior hare de, miy o'tami ida. La' hade de Orgahi-Orha'a makden la Ilyamou-Watyatoha. Ne E' edonna Naheri-nahelta rira herni-gaini. \s1 Itnairia Uplerlawna kekni-rautnu pa ttutrier tiertehra la it pesiayni \p \v 10 Ina-nara ama hyali, mitlin la a li'ru hohoni di, onnila miora Orgahi-Orha'a mlia' olek la ihru ida-ralm ida pede hota miatu miruri-milai niohora ruri-lai mak kareh mieman de, maka ha mliernana la'a E'a. \v 11 Emolmolan nekama mak ka'ara re rnairi keki-rautu ar ralma honona totpa ra ratutga tertieri-tawtaw mak kwatiawu arwalli, de miy miana mniairia Uplerlawna kekni-rautnu totpena mtiutrier tertehra la' ler maka hegana amlawanni niwa ntot nan miy lia klieratni. \v 12 Yoma it edonna tora rimormiori ta'ara mere itora hegana amlawanni nora e hopopanni-lili'irnu mak kodi plolli la nohkeran di melmelli-kalkalamni nora darta-lyanti. \v 13 Hade pede mniairia Uplerlawna kekni-rautnu honona totpena la'pa nte'ela lerni maka ha mliernana kropna-krieutu, nniahora-nniala'a onde totota-wudwiudi, yatyatni-halalli de miatu mtiutrier tertehra la pesiaymi. Ne la'pa nhorwua de inonmi e narur mia'ta yoma mniairia Uplerlawna kekni-rautnu re. \p \v 14 La' hade pede mtiutrier tertehra la' pesiaymi, yoma mtiut nieka ralma ploi-ple'era. Yoma ploloi-plele'er de emeknekama mak ka'ara ida rewni mak no' e nehlani. Me mhioli-mlieta la plol wawna pa emek kla' nana Uplerlawna ralma-riorni. Yoma hade de emekwalima rain mnotna la inonmi. \v 15 Mial ralammi naplele'er pa mikot nohora Kot Kalwieda-Paitiot de yoma hade emeknekama miy lakmi wniowni totpena yana mtiuini. \v 16 La' walia de, la' lelera-melmel de mtiorrer pitga miy pesiaymi la Itmatromlawanni. Yoma miy pesiaymi de ed mak kei dioinia hegana ra'pihini mak klomlomra. \v 17 Yamori-yalewna maka mrieinian oleka de hota emolmolan neka hya' maka ha nahewu o'tami totpena yana arwalli kekni-rautnu ntaiya. Me mniairia Uplerlawna lirni-tunnu maka E Nhiw Lululli Nala tiy miy pia emeka wehla ara. \v 18 La' lera-mela me la'pa la hya' to' de msiumbain la Uplerlawna la'a E Nhiw Lululli niodni. La' meni-meni to'a me la hya' to'a de mrian ralammi la Uplerlawna pa msiumbain rer lia me mpiaka tniulan la E'a. Yan memmemna minin halmi, mere msiumbain rer niek la Uplerlawna mutnu-rahanu honona. \p \v 19 Me msiumbain walia mai a'u totpena la' lera-lera hya' to'a de Uplerlawna Ntera-ndem a lia lira-tunu mak ukotkota re totpena apuarani pia a'g e ukot nohora Kot Kalwieda-Paitiot de maka ululu rimormiori raplin niohor ma'ta, mere la' dodo'ondi de Uplerlawna Nalharia oleka. \v 20 Onnila Kot Kalwieda-Paitiot de pede awual lia mak ha rhopan doinia ida (pengantara), pa agetla roma nhio'la ralamni. Mere msiumbaini totpena apuaran pia ukot nohora Kot Kalwieda-Paitiot de yoma hade emeka klernohora Uplerlawna ralma-riorni. \s1 Kalwieda hohoni \p \v 21 Ina-nara ama-hyali, Tikhikus, it hyalli mak kden rer lia it ralamni, me mak ralamni nod rer lia (setia) pa nhima-nre'ela Orgahi-Orha'a kniarni hota nakot nohora miy lia'a hya' ed maka aghi'a totpena miy miana miat niohor walia a kalwie'du me a tulla-knia'ru. \v 22 La' hade pede aghopna e' pa ntiy totpena nakot nohora a kalwied mamni de tiy miy totpena nhi' miy ralammi pa naruri-nalai. \p \v 23 Awuak de Uplerlawna-Mempulwatnu it Amlawanni de me Itmatromlawanni Yesus Kristus Nala kalwiedni-paitiotni me Nhi'a makpesiay wokni-le'enu honona pa idma nara'a-napal ida, me totpena rpesiay meman la E'a. \v 24 Miy hononmi maka ralammi napal niana Itmatromlawanni Yesus Kristus la'pa nodi liarni, de awuak pa Uplerlawna Nala ra'ani-pallu tiy miy. \p A kalwie'du \p Paulus