\id COL \h Kolose \toc1 Kolose \toc2 Kolose \toc3 Kolose \mt1 Kolose \ip Leta Kolose de leta ida la'a Asia yapatni mak edon olieta la'a leta Epsus. La' puka Makod lira de (Onni 19) rakot nohora Paulus kniarni la'a leta Epsus la'a anni wotelu. La' ler de makpesiay id de nwawa Epafras. Epafras di nla' pa nakot nohora Kot Kalwieda-Paitiota la'a e mutwualli la'a leta Kolose nhi'nande makden Kolose dom de rpesiay wiali. \ip La'pa lera wo'ira rlardoin la dewade rkenia Paulus la roma nhio'la ralamni onnila nakot nohora Kot Kalwieda-Paitiot de. La'pa e nden ma'ta la' roma nhio'la ralamni de enatlin nan de riy dom de e rwatutu hya' mak edon kaplola la'a leta Kolose. Irwatutu riwra itler la yamori-yalewna onnila itpesiay me itlernohor walia deulu-tatra sunat ror wutga deulu-tatra doma to'a. \ip La'pa Paulus natlin nan hade dewade na'enyatga horat di la'a makden hande totpena nhi' aruri ir pesiayni. Yanhi'pa tungkuru mak edon kaplola re rodi ir la talan mak kaklierta. Paulus ntekal reria niwra it pesiayni la'a Yesus nmeh'a ed mak kodi it la yamori-yalewna. Yesus ed mak kohi-ka'ara nohkerna-rai miaran di, me Nodi plolli la'a hare honona mak kdella nohkerna nor utnu-liannu. E' ed maka Uplerlawna Ntutga pa Ntuwu-nhai it la it do'oni-halli ralamni totpena hota itora Uplerlawna tla' ihru ida-ralm ida. Paulus ntekal reria niwra tungkuru mak edon kaplola re wniatutnu nhal wa, yoma nwatiawu rimormiori wniarorni-wnialaini. Paulus nakot nohor wal lia nhioli-lieta wniehwa-liakta mak klol talan pa makpesiay re rhi' nana. \is1 La'a puk di e rakot nohora emkadille: \io2 1. Wniak kalwieda (1:1-2) \io2 2. Paulus nwak kalwieda la'a Uplerlawna yoma makden Kolose re ralam kalwiedni me pesiayni, ne Paulus nsumbaini ira (1:3-14) \io2 3. Paulus nwatutu makden Kolose (1:15-3:17) \io3 Yesus ed makodi plolli la haneka-harahu wawannu. Ne E' ed mak khi' itora Uplerlawna tkalwieda (1:15-23) \io3 Paulus nakot nohora e kniarni maka enakot nohora Kot Kalwieda-Paitiota me nhima-nre'a makpesiay re (1:24-2:5) \io3 Itlernohora wniehwa-liakta mak lol talan pa makpesiay re rhi' nana (2:6-23) \io3 Itolin doinia ita nhioli yatyata, me itsi'a-tyapia mak kla' nana Yesus ralamni (3:1-17) \io2 4. Nnio'a-niatu la'a mak kmehlima, la'a upa-a'na rora ina-ama, me la' walia ata-wa'ara rora upa-matroma (3:18-4:1) \io2 5. Nnio'a-niatu la'a sniumbaini, me wniehwa-liakta mak kaplola pa itsi'a la riy mak edon kpesiay ma'ta (4:2-6) \io2 6. Wniak kalwieda me nnio'a-niatu hohoni (4:7-18) \c 1 \s1 Paulus nwak kalwieda la makden Kolose \p \v 1-2 Ina-nara ama-hyali Uplerlawna mutnu-rahanu makden Kolose mak kor oleka Kristus Yesus mlia' ihru ida-ralm ida me makden rer lia E lirni-tunnu. \p A' di de, Paulus maka Kristus Nhopan pa nodia Uplerlawna lir kalwiedni, yoma Uplerlawna Nmeh'a Nran a'u la'a E wniaror wamueheni. \p Agor wutga ita hyalli Timotius ampak de Uplerlawna, it Amlawanni de pena E' ed mak kala ra'ani-pallu me kalwiedni-paitiotni tiy miy. \s1 Paulus nsumbaini \p \v 3-4 Amatlin olek la miy die mpiesiay oleka Kristus Yesus me miatu mtiulla-msiaynia Uplerlawna mutnu-rahanu honona. La' hade pede nhi'inde la'pa amsumbain tiy miy, de ama'uli-mawedia Uplerlawna, Itmatromni Yesus Kristus Amni de, la'a miy rerieimi. \v 5 Miy e mpiesiay oleka, me miy e mtiulla-msiaynia Uplerlawna mutnu-rahanu re yoma mhia'ara aranmi la yamori-yalewna maka Uplerlawna Nhi'targ oleka la Ilyamou-Watyatoha. Rakot nohor oleka yamori-yalewan de tiy miy lia' ler maka mitlin nohor walia Uplerlawna wniatutnu mak kaplollola, de Kot Kalwiedni de. \v 6 Kot Kalwied de mana ha nwewr olek la noha-rai di tetema. Ne la' ler maka ha mitlin nana Kot Kalwied de me mnia'erit nana plollola Uplerlawna ralam kalwiedni tiy miy, de mpiesiaya me nhiolmi-lietmi mana ndella plol wawannu. Emkade walia la' meni-meni to'a, de Kot Kalwiedni di nodia rimormiori la nhioli-lieta ilu-wniehwa kalwiedweda, me maka kpesiay mana na'ititar rer lia liawanni. \v 7 Kot Kalwied de ed maka Epafras, kniarwial miamni mak kden rer lia a ralam mamni, ha nakot tiy miy. E' ed mak kdenrer pia ntulan mai ita yoma nora ami mkar wiut lia Kristus kniarni, la' miy rerieimi. \v 8 Ne Epafras de mana ed mak kakot nohora mai am lia' emkameni la Uplerlawna Nhiwni ed mak kodi plolli la miy pede miy die idma ntulla-nsayni ida. \p \v 9 La' hade pede la' ler maka amatlin nohora miy pesiaymi de pa la'pa ntut lia dodo'ondi memna, amken rer miy lia sniumbain mamni ralamni. Nhi'inde ampak la Uplerlawna totpena mliernan kirkira-ralma-riora, wniarora-wnialai samomuou mak kwatiawua E Nhiw Lululli totpa miat niohor memna Uplerlawna ralma-riorni. \v 10 La' emkade de hota mormiormi e rlernohor oleka Itmatromlawanni ralma-riorni, me la' hya'-hya' to'owa de miy mhi' mamainia mak klola E ihranu-ralamni pa hota nhiolmi-lietmi ilmi-wniehwami honona re, rden la plollol wawannu. Me miy o'ta-kriahlu miy re yeher to' pa naphyar wia pede miat niohor memna Uplerlawna. \v 11 Me ampak de Uplerlawna-Mempulwatnu mak kodi plolli mak kdella tutullu-lolo'oni Narur nian miy totpena mlier la kropna-krieutu mana yana mpiadura mere miatu mhiur niohor ralam mehrani me miatu miodia ralma hepuepru. \v 12 Me totpa miatu mi'uli-miwedia it Amlawanni. Yoma E' ed maka khima-kran miy pia mliernana hare honona maka Uplerlawna Nhi'targ oleka la'a E mutnu-rahanu pa rlernana la E lodna-hairni la hititni-repreparni. \v 13 E' ed mak kahal doinia melmelli-kalkalamni tnioranni mai ita pa Nken it la lelerni la A'nani maka E' orgahani Nsayn de, lodna-hairni. \v 14 Yoma E A'nani Ntuwu-nhai it pa Nwe'er doin olek it la wutwutu-kokgohu, pede dodo'ondi de it do'oni-halli re ramou-rawitn oleka wa. \s1 Yesus Kristus ed mak kodi plolli la haneknek wawannu \p \v 15 Ina-nara ama-hyali, itat niohor memna Uplerlawna plolli-mneheni, nhiolli-lietni, illu-wniehwani, kennama ita edon tamkek nan E'a, yoma riy ramkek memna Uplerlawna nhiolli-lietni de la'a Yesus Kristus de mormiorni-dardiarni la' nohkeran di. Yesus de Wutmueha-Laimieha inhatta mak kodi plolli la haneknek wawannu! Edonna rhi' temn E' la'a maka Uplerlawna Nakoki-nayapi, mere E' ed olek la wa. \v 16 Yoma E' ed maka Uplerlawna Nhopan pa Nakoki-nayapia haneknek wawannu makden la Ilyamou-Watyatoha nora nohkeran di wawannu, de hya'a-hya'a mak kayamkeka me mak edon kayamkek taru mak kodi plolli la noh di utnu-liannu. Noha lyanti ha nkadkaduw nan di Yesus Kristus Nakoki-nayap niana totpena Yesus Kristus de Nlernan ya'uli-yawedi la'a ir honona mormiorni-dardiarni. \v 17 Hare honona edonna rho'a-rwanin ma'ta de, Yesus Kristus de ed mak kden ulu, me la'pa Uplerlawna Na'ohi-na'ar hare honona pa nhorwua de Yesus ed maka Ntorna-nrautu hare honona. \v 18 Me E' de rna'etga la o'ta ne mutnu-rahanu de inonni tetema. Yoma E' ed maka Uplerlawna Namori-nalewn ulga la'a matmiati ralamni, totpena E' ed mak kala' ul pua nodi plolli la haneknek wawannu. \v 19 Yoma Uplerlawna Nmeh'a ralma-riorni totpena Uplerlawna plolli-mneheni, yarurni-yalaini, yamorni-yadarni, nhiolli-lietni, illu-wniehwani la'pa hare honona de, ed maka etla E A'nani Yesus Kristus. \v 20 Uplerlawna Net tiarg olek pa Nal A'nani de totpena makden la nohkerna wawannu honona me la' walia makden la Ilyamou-Watyatoha rkalwied owa'an la Uplerlawna. Ne Uplerlawna Nhi' hade de lola A'nani rarni mak khuria la'pa Nmati lia auwlakra hananni onnila it rerieini. \p \v 21 Mere miy die, ululu de miy olietmi la Uplerlawna pa miy mhi' Uplerlawna la arwalmi, onnila ralma-riormi nden rer lia yatyata ralamni pa mhi'a-myap niohora. \v 22 Mere la' lera-mela ri de la A'nani matmiatni, pede Uplerlawna Nhi'a pamuli-payala tiy miy, totpa miy mior owa'ana E' pa mkialwieda, totpena hota la'pa mliernan polpuolu la E gaini ralamni, de ta'en niana raklaka miy, yoma mikleha do'a-hala kuku' eti. \v 23 Mere miy erammi. Mdien rer lia pesiaymi de, me mtiutrieri pitpit niohora. Mhia'ar toto' memna aranmi la yamori-yalewna maka ha rakot nohora la Uplerlawna Kot Kalwiedni. Uplerlawna Kot Kalwiedni maka ha mitlin de, ha rakot nohor oleka pa nwewar la nohmarna uhunu-ewatni-lahwani. Ne la' Paulus a' muana awuali olek la mak khima-kre' la Orgahi-Orha'a tulanni-kniarni pa a'ukot nohora Kot Kalwied de. \s1 Paulus tulanni-kniarni la'a krei wokni-le'enu \p \v 24 Dodo'ondi de a ralmu nahepru onnila alier la kropna-krieutu la'a miy rerieimi. La'a a ino'nu mehrani-maunu, de u'itar wutga hya' ed maka Yesus Kristus Namehra-namau niohora la'a makpesiay re, de aliernan kropna-krieutu mak Uplerlawna Nror targ oleka wa. Ne makpesiay re wokni-le'enu de emeka E inon wamueheni. \v 25 La' Uplerlawna nhiopanni, pede a' die ghi'a hopopna la'a makpesiay re wokni-le'enu pa a'ukot nohora tiy miy lira honona mak kwatiawua Uplerlawna, \v 26 de lira maka anni-anni me wenu-wolla ululu Uplerlawna Nawunum targa la'a riy honona. Mere la' dodo'ondi de rakot nohora la E mutnu-rahanu. \v 27 Maka Uplerlawna Niwra Nakota-nalde'eta, de Yahudi atia' mana hota rlernana Uplerlawna kalwiedni-paitiotni, ra'ani-pallu, pripanni-fa'anni mak samomuou memna. Uplerlawna ralma-riorni maka ululu de ha rawunum targa mere dodo'ondi rakot nohor de emkadi: de Yahudi atia' miy miana, Yesus Kristus etla miy ihrami ralamni, pede miat muemn oleka de hota miora Uplerlawna la'a geni miaka khitita-kreprepra. \p \v 28 Yesus Kristus ed maka amakot nohora la rimormiori honona. Ampagahniorta ir de amala wniatutu-wniaye'a mak kodia kirkira-ralma-rior samomuou. A ralma-rior mamni de totpena rimormiori id mana yana nden hala, mere honona rde ratlin la a wniatutu-wniaye' mamni pa hota rakleha do'a-hala kuku' eti la Uplerlawna yamkekni yoma rora Yesus Kristus rla' lir ida. \v 29 La' hade pede a' muana wualunni-wualeran toto' meman la a knia'ru de agal toto' memna a ih'ru-ralmu kirkira-ralma-rio'ru maka Yesus Kristus Nal de, me E rurni-laini mak kari tioto' meman la a ralmu. \c 2 \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, a'g e giwra totpa miat niohora la emkameni la awualeran toto' meman la a knia'ru la miy rerieimi, me la' walia makden la Laodikia rerieini me la' walia riy rahu mak edon kat niohor ma't a'u, rerieini. \v 2 Awualeran toto' memna la miy hononmi rerieini de totpena aghi' arur niana miy ihrami-ralammi, me totpena idma nara'a-napalg ida pede miy mlia' wutg ida. La' hade totpena ralma-riormi naphyari pia miat niohor memna Yesus Kristus E orgahani maka ululu de Uplerlawna edon Nakot nohora ma'ta. \v 3 Yoma Uplerlawna kirkira-ralma-riorni, lira-yatnu, me wniarorni-wnialaini maka kayade'a la ululu geni de itat niohora onnila itora Yesus Kristus tla' ida. \v 4 A'ukot nohora hari totpena yan memmemna mpialer la pesiaymi, yoma nur mi'na muaka kodi miy lia ohpa-lahara. \v 5 Yoma la'pa a' oliet a lia tiy miy miana, agat niohora de a'g e dien rer lia miy onni. Ne a ralmu nahepru yoma mhi'a-myapi die lol talanni, me mirur olek la pesiay la Yesus Kristus. \s1 Mormior miak lol talanni \p \v 6 La' hare honona pede ina-nara ama-hyali a'ukot hadi tiy miy: miy e mliernan oleka Kristus Yesus emekwalima miy matrommi, pede hota emkade wal pia mliernohora E'a pa miy mmiori-mdiar lia plol wawna pa emeka riy mak kor olek Yesus rla' ihru ida-ralm ida de rhi' nana. \v 7 Miga'ar temn olek la E'a, pede hota yeher to' pa mpialiewna totpena pesiaymi la Yesus Kristus la' ga'a me pesiaymi narur lia wniatutu-wniaye'a maka ha rwatut tiarg oleka tiy miy die. Ne ihrami ralamni mana rahepur nohor la pa mi'uli-miwedia Uplerlawna. \s1 Yana mitlin la wniatutu-wniaye'a mak edon kwatiawua Yesus \p \v 8 Erammi la temmi! Yanpa riy doma rawilu-rawewla miy pia mlier la klieratni. Lira-tunu re hare edonna rwatiawua Yesus Kristus. Mere ha rwatiawua rimormiori nohkerna ralma-riorni maka rwahaur nohor neka rimormiori deullu-tatarni mak edon kaplola me rakleha kuna. \p \v 9 Yana mliernohora lira-tunu mak edon kaplola re yoma la'a Uplerlawna plolli-mneheni, rurni-laini, la'pa yehwani-liakatni honona erla Yesus Kristus nhiolli-lietni. \v 10 Ne la' walia miora Yesus Kristus ralm id wa, pede miy miana mliernan olek walia ruri-lai, lira-yatu, kirkira-ralma-riora samomuou. Yesus Kristus ed maka kodi plolli la hare honona mak kodi plolli-ktaryatnu la nohkeran di utnu-liannu. \v 11 Ne, la' walia miora Yesus Kristus mlia' ihru ida-ralm ida pede emolmolan nekama rsunat olek miy wia. Sunat maka rimormiori limni enni atia' hade, mere maka Yesus Kristus orgahi Nhi'a la'pa Enolin doinia miy lia nhioli-liet yatyata-halala maka ululu de kodi plolli tiy miy. \v 12 Yoma la'a lerni maka ha rharan miy die emekwalima e rhuwur wutg olek miy lia Yesus Kristus. Ne la'a nhiaran die wal pia, miy miana mliernohor walia Yesus Kristus de pa mmiori owa'ana, yoma miy e mpiesiaya Uplerlawna plolli-mneheni (rurni-laini). Ne Uplerlawna ed mak kamori-kalewna Yesus Kristus la matmiatni ralamni. \p \v 13 Ululu de mmiormiori mere emeka mmiati olekwa yoma la'a do'omi-halmi re. La' ler de Yesus Kristus edon Nolin doin ma'ta miy lia nhioli-liet yatyata-halala mak ululu de kodi plolli tiy miy, pede emolmolan neka edon rsunat ma'ta miy. Dewade emeknekama Uplerlawna Namori-nalewna miy die la' ler maka Enamori-nalewn olek Yesus la matmiatni ralamni. Ne Uplerlawna Namou-nawitna do'omi-halmi re honona. \v 14 Emkade pede Uplerlawna Nwun dioinia agama Yahudi deullu-tatarni nora plolli-mneheni. Yoma emolmolan nekama Enhap doin olek it nanni la horta otna-ara mak klaklak ita onnila it do'oni-halli. Yoma emolmolan nekama horat mak kaklak ita, de ha rtapal wutga la auwlakra hananni de pede Nhayamoga yaklaka re honona mai ita. \v 15 La'a auwlakar de, Uplerlawna Natowar nana makodi plolli, mak ktorna-krautu la nohkerna utnu-liannu totpa riy honona ramkek memna Uplerlawna Nal olek ir la yawa. \p \v 16 La' hade pede ina-nara ama-hyal miy re, yana mitlin la mak kwaghal miy yoma mi'ina-miemnu ya'ana-yemnu maka ha rlarna onde la' walia yoma miy edon mihepur nohora lera-mela maka lerlalawna la agama yatotni-yarieini, emeka lerlalawan wolla warwuaru onde la' walia Sabat lerni, (de ler maka Yahudi edon rkar lia). \v 17 Yoma hare honona de emeknekama memannu tatar to'a la'a Yesus Kristus inhatte mak hota kmai nodia E kalwiedni-paitiotni me pripanni-fa'anni. \v 18 Pede yana mitlin la mak kwaghal miy onnila miy edon mliernohora ira wniehwani maka rtot pa rtutga nhioli mak klol yawa, me rkola tieru-rawur nehla la Uplerlawna hopopanni-lili'irnu (malaikat). Yanpa mitlin la riy mak edon kaplola re, de miy edon mliernan siewa maka Uplerlawna Nala. Yoma riy mak edon kaplola re rtot pa rakot nohora toto'a hya' ed maka ha rdarat nana pa ratulu-rapetan la mormiorni mere tulu-petan nwatiawua nohkerna wniarorni-wnialaini to'a. \v 19 Riy mak emkare de edonna rlernohora Yesus Kristus wniatutnu. Mere Yesus ed makhi' o'ta la E mutu-rahu wamueheni. Yoma Yesus tnioranni-riautnu de, makpesiay re rla' wutga ihru ida-ralm ida totpena ir pesiayni re yeher to' pa naruri-nalai pa rlernohora Uplerlawna ralma-riorni. Ir emolmolan nekama inona ida maka limni-lakni irannu-matni rawok pa rwo'la-rlekur de rlernohora o'ta-kriahlu ralma-riorni. \p \v 20 Ina-nara, mior oleka Yesus Kristus mlia' ihru ida-ralm ida. Ne la' E matmiatni pa emeknekama miy miana mmiati olek wa totpena yana mpiaror nohora owa'ana nohkeran di wniarorni-wnialaini me deullu-tatarni. Pede ina-nara hya' nrei piede miy e mhioli-mlieta pa emeka riy maka nohkeran di nodi plolli ma'ta la? Nihya'pa miy mliernohora deulu-tatra mak emkadina de, \v 21 maka ha riwra: “Yana mheik la hadi, yan mi'ina hade, yana mliok la hade?” \v 22 Deulu-tatra maka ha rwatutu-rwaye'a re, rlernohora mamainia rimormiori ralma-riorni, maka rakot nohor to'a hya' maka edon nalo'on wali ne rhorwua, emeknekama ya'ana-yemnu maka la'pa ta'an doini-temun doin de nhorwua. \v 23 La' riy yamkekni de deulu-tatra mak emkade nodia kirkira-ralma-riora samomuou, yoma riy mak klernohora re rape'el la krei-iskola pa rkola tieru-rawur nehla rlernohora rimormiori wniarorni-wnialaini, me la'pa riy ramkek reria, de rtutga nhioli mak klol yawa, me rnahora-rnala'a ir inon wamueheni. Mere deulu-tatra re rakleha ruri-lai pia rhi' nan rimormiori pa rwali nhioratni me rolin nhioli-liet yatyatni mak ka'hira ralma-riorni la hya'a-hya'a to'a. \c 3 \s1 Miolin doinia nhiolia yatyatmi ululu yoma mpiali olek la rimormiori warwuaru \p \v 1 Ina-nara ama-hyali, la' dodo'ondi de, emolmolan nekama Uplerlawna Namori-nalewn olek mior rewre'wa Yesus Kristus la matmiati ralamni pede mliernan oleka mormiori warwuaru. Hade pede miatu mihak rer tio' hya' ed mak kden la Ilyamou-Watyatoha, la' gen miaka Yesus Kristus Namtatan la Uplerlawna walli malganna pa Nor rewre'wa Uplerlawna rodi plolli. \v 2 Ralma-riormi nod rer lia hya' mak kden la Ilyamou-Watyatoha me yana nhioratmi nden rer lia nohkeran di yala'ani. \v 3 Yoma mior rewre'wa Kristus mmiati olek pa miy edon mpiaror nan oleka nohkeran di gahani. Ne mior rewre'wa E' mmiori owa'an totpa miora Uplerlawna mlia' ihru ida-ralm ida. Ne riy mak edon kpesiay re edon rna'erit nana miy mormiormi warwuarmi di. \v 4 Mormiormi \f + \fr 3.4 \ft 3:4 Puka dom de rakot emkadi: “It mormiorni onni-ga'arni de ha nwatiawua Yesus Kristus.” \f* onni-ga'arni de nwatiawua Yesus Kristus. Ne hota Nmai owa'an de Enhita-nrepra namrehi-namda'ara. La' ler de mana hota miy mior E' talan wali. \p \v 5 La' emkade pede miolin doini hihi'imi-yapyapmi yatyatni-halalli mak kwatiawua it nhiolia rimormiorni. Yan memmemna milira-miliai, mireta-mihawa, me mhi' nana nhiol yatyata mak ka'hira ralma-riora onde mipal niana nohkeran di ralma-riorni me hyonni-hyanni. Yoma itapal nian nohkeran di hyonni-hyanni de emekwalima it tru'u-ttowr olek la uplera-upmati. \v 6 Yana mhi' emkare, yoma do'a-hala mak emkare er mak khi' pa Uplerlawna nahankerna-ralmha'arni nha'ata la riy mak edon katlina-katailla E'a. \f + \fr 3.6 \ft 3:6 Lir mak kiwra: “la riy mak edon katlina-katailla E'a,” rden to'ola Puka ida-woru la ululu gahani. \f* \v 7 Ululu de miy niek de miy ralammi nden rer lia nhiol mak emkade. \v 8 Mere dodo'ondi de mhioitio'ora-mtiahnei lia hare honona. Yana miwunu-miwenna, yanpa plet pa rarmi nha'ata, onde miaun targa. Yan memmemna mpiahoiti-mpiarenna onde idma nwohor weyata-ntatar weyata ida. \v 9 Yana idma na'ohpa-nalahar ida, yoma mormior ululu rora nhiolmi lietmi-ilu wniehwami ululu re, misral oleka wa. \v 10 Ne Uplerlawna Nhi' miy pia dodo'ondi mpiali olek la rimormiori warwuaru. Ne hota Uplerlawna Nhi' emkade pa nodi liarni totpa mliernohor reri E orgahani nhiolli lietni-illu wniehwani. Totpena la' mormior warwuarmi di, de miat nohor memna Uplerlawna. \v 11 Pede la'a miy mormior warwuarmi di, de mhioratdoin momuoga wniarora-wnialai maka rnaheri-rnahelta (nniawera-nniapakia) rira herni-gaini, de la'a wniarora-wnialai la'a Yahudi molla rora Yahudi atia'a, riy maka rsunat oleka me maka edon rsunat ma'ta. La' dodo'ondi de edonna rnawera oleka rira la mak kdella her li'iru-tat tio'ora, mak kpora-kdawra, mak marna-wuhura, ata-wa'ara. Rwaldioinia de hornama Yesus Kristus Nmeh'a neka ed maka kodi plolli la haneknek wawannu me E' ed mak kden la makpesiay hononit ihranu ralamni. \p \v 12 Ina-nara ama-hyali, mpiali olek la Uplerlawna mutnu-rahanu maka Ha Nwalir niana pa mlia' E gah wamueheni, maka Ensaynia. La' hade pede mormiormi de idma sniayni ida, me idma nhi' kalwied ida. Ne miy miana miatu mhiu'ru-mhielma, mtiutga ilu-wniehwa mnapla la ida. \v 13 Idma natu nhur niohora-npat niohora ida, yoma la' riy ida nhoratdoin oleka, me miollia oleka ida do'oni-halli. Orgahi-Orha'a Nhuria ralamni pa Enamou-nawitna miy lia do'omi-halmi, pede miy miana mhiur niohora-mpiat nohora (mhioratdoinia) rira do'oni-halli. \v 14 Onni-ga'arni meman de, idma natu nhi' kalwied ida, yoma ralam kalwied de ed mak khi' wutga miy pia mlia' ihru ida-ralm ida emek kla' nana Uplerlawna ralamni. \p \v 15 Yesus Kristus ed mak khi' itora it rimormior wialli pa tkalwieda. Pede dodo'ondi de mpialerna totpa idma nkalwied la ida. Yoma Uplerlawna Npolga miy pa mhi' emkade, yoma emolmolan nekama miy mlia' olek la inona ida. Ne mi'uli-miwed reria Uplerlawna. \v 16 Mhioratreria Yesus Kristus lirni-tunnu me mliernohor reria yoma miatu mkien reri E lirni-tunnu la miy ihrami ralamni. Emkade pede idma natu nwatutg ida, me idma nano'a-na'atg ida nnairia kirkira-ralma-rior samomuounu. Me miatu mpiatunu-mpiahniara pa mi'uli-miwedia Uplerlawna de miala tunu-nhiara krei-iskola pa idma nodi id pesiayni la ga'a. Mpiatunu-mpiahniara de miodia ralma kalwieda (terima kasi) la Uplerlawna. \v 17 La' hya' ed mak miltieri-mitiana onde mhi'a-myapia de, mhi' emeknekama mak kla' nana Itmatromni Yesus Kristus ralamni, pa emolmolan nekama mak klernohor E'a rhi' nana. Me mhi' hare de mi'uli-miwed reria Uplerlawna-Mempulwatnu it Amlawanni de, lola Yesus Kristus. \s1 Upa-a'na, ina-ama me ata-wa'ara nora matromni re mormior warwuarnu \p \v 18 Ina-nara patke'a miy, die miatu mhiu'ru-mhielma hapmi muanke'a yoma nhioli-lieta inhatta olek hade wa la'a riy mak kor olek Itmatromlawanni rla' ihru ida-ralm ida. \p \v 19 Ama-hyali maka kmehlima olekwa. Miatu mtiulla-msiaynia hapmi. Yana mmiaklekal la. \p \v 20 Upa-a'na, miatu mi'unni-mimta'ata mitlina-mitailla inmi-ammi la hya'-hya' to'owa yoma hade de ed mak kla' nana Orgahi-Orha'a ralamni. \p \v 21 Ama miy miana, yana mmiaklekal la a'nami rpa ir ralam ramehra yoma hota ralma-riora worworga pa kirkirni-ralma-riorni edon ramtemna. \p \v 22 Ina-nara ama-hyali mak kla'a hopopna-lili'iru ata-wa'ara, miatu mitlina-mitailla upmi-matrommi la' nohkeran di wawannu la'a hya'-hya' to'owa. Yana mtiot pa mimta'ata yoma e ratiak reri miy. Yana mtiot ya'ulmi la ira. Mere mi'unni-mimta'ata de mial ihru ploi-ralma ple'era yoma miy e miatu mhiu'ru-mhielm olek la Itmatromlawanni. \v 23 Kniari hya' to' maka upmi-matrommi nala tiy miy die, yana hermi-gaimi rpetna, mere mtiulla-mkiar die miala ihru ploi-ralma ple'era me mhima-mrie'a emeknekama miy edon mhima-mrie'a rimormiori mere Itmatromlawanni. \v 24 Mhi' emkare de onnila miat niohor oleka de hota miy mliernana miy kaimi la Itmatromlawanni maka Nhi'targ oleka pa emeka wniahlani, yoma plollolli de Itmatromni Yesus Kristus ed maka miy e mhima-mrie'a. \v 25 Ne la'pa riy maka khi'a hala, de riy de orgahi ed mak ktutulu-kakwara hade yoma Orgahi-Orha'a edonna Nkei-nhelta rira herni-gaini. \c 4 \p \v 1 Ina-ama makla'a upa-matroma la' hopopna-lili'iru ata-wa'ara re, mhi' samomuou lia atmi-wa'armi re. Mhioratreria! Miy miana emekwalia hopopna-lili'iru ata-wa'ar la Uplerlawna la'a Ilyamou-Watyatoha. \s1 Paulus nwak pa rsumbain reri e'a \p \v 2 Ina-nara ama-hyali, yan mininmi la sniumbaini. Mere mi'ererma. Me miatu msiumbain de mi'uli-miwed reria Uplerlawna. \v 3 Msiumbain rer wali ami totpena Uplerlawna Nal am pia amakot nohora lira-tunu mak kodia lir yawunum la'a Yesus Kristus yala'ani maka ululu de Uplerlawna edon Nakot nohora ma'ta. La' hade pede dodo'ondi de e rkeni a lia roma nhio'la ralamni. \v 4 Msiumbain reri mai a'u totpena Uplerlawna Nala lirni-tunnu mai a'u pa a'ukot nohora Yesus Kristus yala'ani de rira rna'erit nana, yoma hade ed mak kla' nan Uplerlawna ralamni. \s1 Makpesiay nhiolli-lietni illu-wniehwani la' ler maka iror wutga mak edon kpesiay \p \v 5 La'pa mior wutga riy maka edonna kpesiay de, miala yehwami-liakatmi, ltiermi-tianmi, me kirkira-ralma-rior samomuou ma mtiutga hya' ed mak kaplol la ira. Mhioratreria, totpena la'pa mior mak edon kpesiay re, de mniairia ler de pa mtiutga nhiolmi-lietmi mak kaplola onde mikot nohora Uplerlawna lirni-tunnu. \v 6 Ne la'pa miltier die, mhiu'ru-mhielma me mniairia lira mak kla' nan ir ralamni. La' talan emkade pede miat niohor la emkameni la mpiahla nana hya'-hya' maka ratiana tiy miy la'a miy pesiaymi de. \s1 Paulus nwak kalwieda la ira \p \v 7 Tikhikus, de a hyal miamni mak kden rer lia ralam mamni, hota nodi kota-nal de'eta tiy miy la'a hare honona maka aliernan oleka la' handi. Endenrer lia (setia) nhima-nre'a la a kniar mamni la'a Orgahi-Orha'a. \v 8 Hya' mak karei pia aghopan pa ntiy die totpena miat niohor ami emkameni la' handi, ne totpena miy miana ralammi yana nmawla. \v 9 Hota Onisimus nor Tikhikus talan pa rtiy hande. Onisimus de emekwali miy pia mpiatiawua leta ida. E' de it hyalli maka tsaynia me mak itpesiaya yoma nhiolli-lietni samoga. Enor Tikhikus hota er mak kakot nohora hya'-hya' maka amhi' nana re honona la' handi. \p \v 10 Aristarkus makden rewre'wa la mai a lia roma nhio'la ralamni, nwak kalwieda tiy miy. Emkade walia Markus, Barnabas garni de yoma rrora upni ida. Miy e mliernan horat mak a'ukot nohor Markus de tiy miy. La'pa hota entiy miy die, miy mpiatrom nan e' la kalwiedni. \v 11 Me Yesus maka nanni walia Yustus e na'enyat wualia kalwieda tiy miy. Enekneka ir wotelu rmeh'a, maka kwatiawua makden Yahudi re, pa ror a' pua mala' nohora a kniar mamni la Uplerlawna. Ir er mak ktulan mai a'u pede a ralmu nahepru. A kniar miamni de totpena riy ratlina-ratailla Uplerlawna pa emeka ir Rayni. \v 12 Epafras na'enyat wualia kalwiedni tiy miy. E' mana emekwali miy pa mpiatiawua leta ida. Enkar wial lia Kristus Yesus tulanni-kniarni. Nhi'inde nsumbain mamain tiy miy. Nwak rer mamain la Uplerlawna totpena pesiaymi naruri-na'orta me totpena miat niohor memna Uplerlawna lirni-tunnu nnia'eratni, me hya' ed maka Uplerlawna ralamni Nala. \v 13 Amueh'a nek de umkek memna la e nkar tioto' meman pa nodia miy miora makden la leta Laodikia, me leta Hierapolis pesiaymi la'a ga'a. \v 14 Dokter Lukas maka itsayn de, me Demas e ra'enyat wuali kalwiedni tiy miy. \v 15 Mtiulan pa mikot walia a kalwied mamni la' it inni-narni amni-hyalli makpesiay, makden la leta Laodikia me la' walia it narni Nimpa, me la krei mutnu mak khi'a krei lia Nimpa romni nayanni. \p \v 16 La'pa mpiaik ahorga horat di la krei mutnu gaini ralamni la leta Kolose, demade mial walia horat di la'a makdena Laodikia rpaikia la krei mutnu makden la Laodikia totpena honona ratlin nan walia. La'pa emkade walia miy miakden la Kolose mpiaik walia horat maka a'uenyat oleka la krei mutnu la Laodikia. \p \v 17 Me mikot la Arkhipus pa nhi' ahorga e kniarni maka Orgahi-Orha'a Nala yoma nora Orgahi rla' ihru ida-ralm ida. \p \v 18 A'u Paulus wuaka kalwieda-paitiot tiy miy, ne amueh'a neka ed mak ktulsi kalwied di. Yana mhiortaplinga de a'g ed ma'ta la roma nhio'la ralamni. Awuak de Orgahi-Orha'a Nala ra'ani-pallu nanaloi-nanatar nan miy. \p A kalwied mamni, \p Paulus