\id MRK - Dũya Translation Project \ide UTF-8 \h Umarku \toc1 Isarhe Iyiki Ize iyi Umarku aka atsɛng \toc2 Umarku \toc3 Umar \mt2 Isarhe iyiki Ize iyi \mt1 Umarku \mt2 aka atsɛng \imt Utsutson ri itsi ubvur Umarku \ip Awu Umarku, uwuruwi undzumu itsoka iki igburh Uyohana Umarku atsɛng ubvur uwurɛ. Unga awu undzumu uwɛrhu Ubitru uner itser Uyesu (urhi \xt 1Ubi 5.13\xt*). Agbaashia atsɛng ubvur uwurɛ na adɔrha atsɛng abvur aki Isarhe Iyiki Ize iyi Uyesu ikitatake. \ip Ubvur uwurɛ utirhi nggu Isarhe Iyiki Ize iyi Uyesu Ukiristo, Ungwɛ̃ Unum. Ubvur ha udɛyiwe ugɛ Uyesu awu uner uwuku utɔ̃itser nu uner ijee. Ubvur uwurɛ udzowe iker akarhãrhã ri itsi abinkɛ Uyesu aka akorhe unangmgbɔ arherhanga nu imesanga. Arherhe aki imaataka ikitatake adzowuke isarhe itser Uyesu ru usatinga ukpu imaatak ru upfung na adɔrha akpe na asok. \iot Abinkɛ aka awe umɔ \io1 Ititirhi itser Uyesu \ior (1.1-13)\ior* \io1 Itser Uyesu ru Ugarhirhi \ior (1.14—9.50)\ior* \io1 Itser Uyesu ru Urusharhima \ior (10.1-52)\ior* \io1 Usati Uyesu ukpu imaatak \ior (11.1—15.47)\ior* \io1 Isisok Uyesu ra akpe \ior (16.1-20)\ior* \c 1 \s1 Isarhe Uyohana Uner Ubɔtisima \r (Umat 3.1-12; Irh 3.1-9,15-17; Uyoh 1.19-28) \p \v 1 Itirhi Isarhe Iyiki Ize iyi Uyesu Ukiristo, Ungwɛ̃ Unum. \p \v 2 Umbɔ aka atsɛng ru ubvur uner uwuku usɔm Arherhu-Num Uishaya ri itsinga agɛ, \q1 < >>\f + \fr 1.3 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 40.3\xt*.\f* \m \v 4 Nggee Uyohana aba, asorhuwe ubɔtisima ra arhum na adzowe isarhe iyi idzidzipa iyiki itsũwe arhim. \v 5 Anera arhɛrhɛ abi abĩ Uyahudiya, nu aner Urusharhima adzek azĩ ru unga. Asɔm arhimmbɔ, unga asorhuwe umbɔ ubɔtisima ra Azɛ̃ Urdun. \p \v 6 Uyohana atsim atorho igwar urhakumi, abow ikpɔm ubvur nú upfurhsĩnga, ubinghanga uwu asusu nggu utoo arhum. \v 7 Isarhanga hã iyɛ ugɛ, <> \s1 Ubɔtisima nu undeya Uyesu \r (Umat 3.13-17; 4.1-11; Irh 3.21-22; 4.1-13) \p \v 9 Ri ivang hã Uyesu adzeka ru Unazarat ra abĩ Ugarhirhi, Uyohana asorhuwe unga ubɔtisima ra Azɛ̃ Urdun. \v 10 Uyesu aka awuri idzeka ra amɛ̃, unga anyã afã aka ayanga, Ipfu Isarsatangge ru nyaku unurhɛu icipuwa nu unga. \v 11 Urhɛm udzeka afã ugɔr ugɛ, <> \p \v 12 Kanying Ipfu-Num ikũna unga idzek izĩngge ra arhum. \v 13 Unga awu umɔ utsɛku inuma isɔka inaa, Ushaitan aka adeya unga. Unga awu nggu íjuɛ arhum, bɔr ípfu itser-Num itɔ̃we unga itser. \s1 Uyisa angwɛ̃ imesa abi inggbaashia \r (Umat 4.12-22; Irh 4.14-15; 5.11) \p \v 14 Umbɔ aka agbange Uyohana ru ugborzĩ amaa, Uyesu azĩ atsĩã Ugarhirhi, anu idzowe Isarhe Iyiki Ize iyi Unum. \v 15 Agɛ, <> \p \v 16 Uyesu aka azɛ̃rhã atɔng ru ubang Ukau Ugarhirhi, unga anyã Usiman nu ungwɛ̃mbɔ Uandarawu anu itang igber ru ukau ha, umbɔ awu abika adɛm abɛrh. \v 17 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka aba adɔsa umum, umum itsu umbi awu abika adzui anera.>> \v 18 Kanying umbɔ aneke itang igbermbɔ na adɔsa unga. \p \v 19 Unga aka agɔpa azĩ ukunjiir, unga anyã Uyaku ungwɛ̃ Uzabadi nu ungwɛ̃mbɔ Uyohana ru ukhukhɔɔ, adɛ̃ɛ̃ igbishu igbermbɔ. \v 20 Asi idãrhũmbɔ unga ayisa umbɔ. Umbɔ aneke utɛmbɔ Uzabadi nggu abi itser imang ru ukhukhɔɔ ha na adɔsa unga. \s1 Uyesu awayiwe ipfu iyiki ibewe \r (Irh 4.31-37) \p \v 21 Uyesu nggu angwɛ̃ imesanga atsĩmbɔ Ukafanahum, unum ukpuku uwosha uku uwe, Uyesu atsĩ ru ubã ifɛn-Num atirhi imesuwe. \v 22 Anera adzeidzeu ri imesanga, ubinkutsu amesuwe umbɔ ru nyaku uner ijee. Asi iwea ru nyaku uwuku umesuwe Ikpem. \v 23 Umɔ hã uner uwɔɔ ru ubã ifɛn-Nummbɔ awuri ipfu iyiki ibewe itsu ivum igɛ, \v 24 <> \p \v 25 Uyesu atsɛrhi ipfu iyiki ibewe ha agɛ, <> \v 26 Ipfu iyiki ibewe ha iyung utsak ha nggu uvɔm ni itsu ivum idzengge ru utsak ha. \p \v 27 Anera kishoo adzeidzeu na arhusa adɔka agɛ, <> \v 28 Kanying isarhanga itɛ̃rhã imaangge ananga ra abĩ Ugarhirhi. \s1 Uyesu akerhuwe uzɔma Ubitru \r (Umat 8.14-15; Irh 4.38-39) \p \v 29 Umbɔ aka adzeka ru ubã ifɛn-Num hã, umbɔ azĩ nggu Uyaku nu Uyohana atsĩmbɔ ri iyambɔ Ubitru nu Uandarawu. \v 30 Uya utsɛ̃ Ubitru iyora imani unga anu inũ, umbɔ asɔme unga kanying. \v 31 Nggee unga azĩ adzur uboknga abera unga. Imani iyor ha ikerhungge, unga asok atɔ̃we umbɔ itser. \s1 Uyesu akerhuwe anera arhɛrhɛ \r (Umat 8.16-17; Irh 4.40-41) \p \v 32 Nu urhɛɛ ha, unuma uku utsĩ anera akũ arhɛrha abi írhãrhã aba ru Uyesu, nu abi ípfu iyiki ibewe. \v 33 Arhɛrha anera ru utepa akɔng nu angwĩ iyaa. \v 34 Uyesu akerhuwe abi ikpũ írhãrhã. Ikɛi atsusuwe ípfu iyiki ibewe ra anera arhɛrhɛ, asi ibeenga ípfu iyiki ibewe irherha arherhe ubinkutsu ngge ihwɛngngge unga. \s1 Uyesu azĩ afɛn-Num ra anangkɛ // anera aka ashimbɔ \r (Irh 4.42-44) \p \v 35 Ri igɔ̃kpeka, uzĩ na ubɔrkpɔ, Uyesu asok, aneke iya ha na azĩã ra anangkɛ anera aka ashimbɔ, umɔ unga aka afɛn-Num. \v 36 Usiman nu abirabɛ aka awu nggu unga azĩmbɔ ibea unga. \v 37 Umbɔ aka anyã unga, umbɔ agɛ, <> \p \v 38 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \v 39 Nggee unga azɛ̃rhã amaa Ugarhirhi adzowe isarhe ra abã ifɛn-Nummbɔ na atsusuwe ípfu iyiki ibewe ra anera. \s1 Uyesu akerhuwe uner ingbim \r (Umat 8.1-4; Irh 5.12-16) \p \v 40 Uner ingbim uwɔɔ aba ru Uyesu, atararhu ashɔ̃rhã unga agɛ, <> \p \v 41 Umɔ Uyesu agũ atorh, aberu uboknga abangu utsa ha. Agɛ, <> \v 42 Kanying ingbimnga ikerhungge. \p \v 43 Uyesu asoyiwe unga na avange atonga akarhãrhã agɛ, \v 44 <> \v 45 Unga aka ikorhe rimi, utsak ha akpurha adzek adɛ̃ɛ̃ isisɔme anera, amaa ananga kishoo. Akɛrɛ ha atsu Uyesu asi idɛ̃ɛ̃ atsĩã uteu ukpɔɔ ri inyĩnyã anera, akpurha aseiyi ru awiya anangkɛ anera aka ashimbɔ umɔ. Rimi hã anera anang adzeyi ri inang aba ru unga. \c 2 \s1 Uyesu akerhuwe uner ishai iyor \r (Umat 9.1-8; Irh 5.17-26) \p \v 1 Inuma ukunjiir iki itɔng, Uyesu abvui atsĩã Ukafanahum ikɛi, anera aka agũ ugɛ unga aka aba ri iya. \v 2 Anera arhɛrhɛ akɔng atɔke ubãã, atsu ananga asi ibɔrke ru angwĩ ubãã, Uyesu adzowe umbɔ isarhe. \v 3 Inera inaa iki itsã uner irhãrhĩ ishai iyor akũ aba. \v 4 Umbɔ aka asi ikpombɔ udĩ ukpuku utsutsĩ ru Uyesu, anera aka arhɛmbɔ, umbɔ afũ ati akang uvi iya ha ra anankɛ Uyesu aka adɛ̃ɛ̃, na acipuwe uner ishai iyor ha nu ufarnga aka anu. \v 5 Uyesu aka anyã imangmangmbɔ, unga agɔr uner ishai iyor ha agɛ, <> \p \v 6 Abika amesuwe Ikpem asei umɔ ra anang hã akaifɛrhkɔ ra amɛnmbɔ agɛ, \v 7 <> \p \v 8 Kanying Uyesu ahwɛnga ubinkpi umbɔ aka akaifɛrhkɔ ra amɛnmbɔ, unga agɔr umbɔ agɛ, < use igɔr ugɛ, \v 10 Bɔr umum ibee umbi ahwɛng ugɛ Ungwɛ̃-Ner awea ri ijee iyiki itsũwe arhim ru upfung.>> Umɔ unga agɔr uner ishai iyor ha agɛ, \v 11 <> \v 12 Unga asok, anyangu ufarnga azɛ̃rhã adzeka ri inyĩnyã anera kishoo. Akɛrɛ ha atsu umbɔ adzeidzeu na akpoi Unum agɛ, <> \fig Uyesu agɔr uner ishai iyor ha ugɛ unga asisok|alt="Jesus tells the paralytic to stand and walk" src="dn00444b.tif" size="col" loc="2.12" copy="Darwin Dunham" ref="2.12"\fig* \s1 Uyisa ukpu Urhawi \r (Umat 9.9-13; Irh 5.27-32) \p \v 13 Uyesu abvui adzek azĩã ru ubang Ukau Ugarhirhi. Anera arhɛrhɛ aka azĩ akɔng adziira unga, unga amesuwe umbɔ. \v 14 Unga aka azɛ̃rhã atɔng, unga anyã Urhawi ungwɛ̃ Uharhfa aka asei ra anang akika ayɛi ikirbi abĩ. Uyesu agɔr unga agɛ, <> unga asok adɔsa unga. \p \v 15 Uyesu nu angwɛ̃ imesanga asei igha urhɛɛ ri iya Urhawi nggu abika ayɛi ikirbi abĩ nu abirabɛ aka anyanga umbɔ awu abi arhim arhɛrhɛ. Anera arhɛrhɛ aka adɔsa unga. \v 16 Ivangyɛ abika amesuwe Ikpem aka awu abi Ufarisi, aka anyã unga aka asei igha ubingha nggu abi arhim hã nu abika ayɛi ikirbi abĩ, umbɔ arhusa angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 17 Uyesu aka agũ rimi, unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Arhusu Uyesu ikpem ighabin \r (Umat 9.14-17; Irh 5.33-39) \p \v 18 Angwɛ̃ imesu Uyohana Uner Ubɔtisima nu abi Ufarisi adɛ̃ɛ̃ ikpem ighabin. Anera abɔɔ aba arhusu Uyesu agɛ, <> \p \v 19 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Uteijee uwu unum ukpuku uwosha \r (Umat 12.1-8; Irh 6.1-5) \p \v 23 Ru unum ukpuku uwosha ukpɔɔ, Uyesu nu angwɛ̃ imesanga azɛ̃rhã atɔng ri icang arhkama. Angwɛ̃ imesanga aka azɛ̃rhã nggu unga, atirhi igbiu atsi arhkama. \v 24 Abi Ufarisi agɔr unga agɛ, <> \p \v 25 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 27 Mɔcɛ unga agɔr umbɔ agɛ, <> \c 3 \s1 Uner ushai ubok ru Ukafarnahum \r (Umat 12.9-14; Irh 6.6-11) \p \v 1 Ivang iyɔɔ unga aka atsĩ ru abã ifɛn-Num, uner uwɔɔ umɔ nggu uboknga ushushai. \v 2 Abɔɔ abee ubinkpi umbɔ aka ikũ akpo uvau ru Uyesu. Umbɔ atsu asumbɔ nu unga use unga awuri ikikerhuka utsak ha ru unum ukpuku uwosha. \v 3 Uyesu agɔr uner uwuku ushai ubok ha agɛ, <> \p \v 4 Uyesu arhusa umbɔ agɛ, <> Bɔr umbɔ asei ukutata. \p \v 5 Unga arhi adziira umbɔ ra avɔm, amɛnnga adake ra amɛn aka akermbɔ, unga agɔr uner ushai ubok ha agɛ, <> Unga anamu uboknga udzek, Kanying ukpɔ ukerhukpɔ. \v 6 Mɔcɛ abi Ufarisi adzek akɛki itsũwã nggu aner Uhiridu, abee udĩ ukpuku ufɛr Uyesu. \s1 Ikikɔng idɔsu Uyesu \p \v 7 Uyesu adzek nggu angwɛ̃ imesanga azĩmbɔ ubang ukau, arhɛrha anera adzeku Ugarhirhi adɔsa unga. \v 8 Umbɔ aka agũ abinkɛ unga aka akorhe kishoo, anera arhɛrhɛ aka adzeku Uyahudiya aba ru unga, nu Urusharhima, nu Uidumiya, nu abi ugar Azɛ̃ Urdun, nu aner Utaya nu Usidon. \v 9 Anera aka arhɛmbɔ, unga agɔr angwɛ̃ imesanga akpowe ukhukhɔɔ amɛ̃ uwuku uci adzowe unga, utsur anera afĩĩmbɔ unga. \v 10 Unga akerhuka anera arhɛrhɛ, nggee abi irhãrhã abee izĩ ra asu abanga unga. \v 11 Ivangyɛ ípfu iyiki ibewe iki inyã unga, ngge igba nú abĩ ra anangnga ni itsui ivum igɛ, <> \v 12 Bɔr unga avange ngge niba idɛyikungge unera unerwi unga aka awe. \s1 Isɛng abi itser Uyesu usɔkdũmɛn \r (Umat 10.1-4; Irh 6.12-16) \p \v 13 Uyesu afũã igũ na ayisa abirabɛ unga aka abee, umbɔ aba ru unga. \v 14 Unga asɛng usɔkdũmɛn umbɔ aka iwe abi itser Uyesu ugɛ umbɔ awe nggu unga, nú unga adene umbɔ adzek adzise isarhe. \v 15 Umbɔ awuri iyiyɛimbɔ ijee iyiki itsusuwe ípfu iyiki ibewe. \v 16 Umbɔ hã abɛ, usɔkdũmɛn hã unga aka asɛng, Usiman, uwu ha Uyesu aki iyisa Ubitru, \v 17 nu Uyaku ungwɛ̃ Uzabadi nu ungwɛ̃mbɔ Uyohana, abirabɛ Uyesu iki iyisa ugɛ Ubuwarnaji, agbena agburh <> \v 18 nu Uandarawu, nu Ufirhibu, nu Ubatorhomi, nu Umatiyu, nu Utoma, nu Uyaku ungwɛ̃ Uharhfa, nu Utaddiyu, nu Usiman uner Ukan'ana, \v 19 nu Uyahuda Uiskariyoti uwuku ugha adaknga. \s1 Uyesu nu Uba'arhzaburh \r (Umat 12.22-32; Irh 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Mɔcɛ Uyesu abvui atsĩ ri iya. Anera abvui akɔng ikɛi, utsɛku unga nu angwɛ̃ imesanga asi idɛ̃ɛ̃ aghambɔ ubingha. \v 21 Abi iyambɔ aka agũ rimi, asok azĩmbɔ idzur unga. Anera anu igɔr agɛ, <> \p \v 22 Abika amesuwe Ikpem igambɔ adzeku Urusharhima aba agɔr agɛ, <> \p \v 23 Nggee Uyesu ayisa umbɔ na arherhuwe umbɔ unyaka arherhe agɛ, <> \p \v 30 Unga arherhe rimi, ubinkutsu umbɔ aka agɔr agɛ, <> \s1 Uya Uyesu nu angwɛ̃mbɔ \r (Umat 12.46-50; Irh 8.19-21) \p \v 31 Mɔcɛ uya Uyesu nggu angwɛ̃mbɔ aba atsĩ. Adɛ̃ɛ̃ nú awiya, na adene uwɔɔ unga ayisuwe Uyesu. \v 32 Ikikɔnga isei adziira unga, umbɔ adɛyiwe unga agɛ, <> \p \v 33 Unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p \v 34 Unga arhi abirabɛ aka asei adziira unga na agɛ, <> \c 4 \s1 Unyaka arherhe uner uwuku // udoi abin \r (Umat 13.1-23; Irh 8.4-15) \p \v 1 Ikɛi Uyesu atirhi imesuwe nú ubang ukau. Ikikɔnga iki ikɔng idziir unga irhɛngge, unga asok atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃ asei ru ukau, ikikɔng anera idɛ̃ɛ̃ umɔ nú ubang ukau ha. \v 2 Unga akũ unyaka arherhe amesuwe umbɔ abina arhɛrhɛ, agɔr umbɔ agɛ, \v 3 <<Àka akpeto! Uner irham adzek azĩ idoi ikpũnga. \v 4 Unga aka adɛ̃ɛ̃ inna ikpũ hã, ikpũ iyɔɔ igba nú utsĩndĩ, anunu aba akpɔuke iyi ha. \v 5 Iyɔɔ igbei ru ukpɔrha, abĩ asi iweke akarhãrhã. Ngge imɛr kanying ubinkutsu, abĩ anang hã asi ighorke. \v 6 Unum uku urhang, imani ikoikungge ikpũ iyi ha, ubinkutsu ngge ishingge ra anũnang. \v 7 Ikpũ iyɔɔ igba ri ididɔk, ididɔk iseng itong iyi ha, ngge isi ighwɛrngge ikpũrhã. \v 8 Iyɔɔ ikɛi igba ra abĩ aka aze. Imɛr idzeka, iseng ni ighwɛr ikpũrhã, iyɔɔ isɔka itaitaar, iyɔɔ isɔka utɔ̃tɔ̃ĩ, iyɔɔ ananaka.>> \p \v 9 Mɔcɛ Uyesu agɛ, <> \p \v 10 Ivangyɛ Uyesu aka asei ikiyikanga, angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn nu abɔɔ aka adɔsa unga arhusa agben unyaka arherhe ha. \v 11 Unga adɛyiwe umbɔ agɛ, < \f + \fr 4.12 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 6.9,10\xt*.\f*>> \p \v 13 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Irhirhang afafã \r (Irh 8.16-18) \p \v 21 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <>\fig Irhirhang nu utsur|alt="Lamp on a mortar" src="hk00152b.tif" size="col" loc="4.23" copy="Horace Knowles" ref="4.21"\fig* \p \v 24 Na agɔr umbɔ agɛ, <<Àka akpeto na agũ. Ugbiu ha ungo uku ukũ umei, awuri ikũ umgbɔ amei adzaa ungo, awuri itomuwambɔ ungo. \v 25 Uwuruwi aka awe ru ihwihwɛng awuri itomuwe unga akpo arhɛrhɛ. Uwuruwi aka ashia, awuri iyɛse ungwɛ̃rhĩ ihwihwɛng ha unga aka awerangge.>> \s1 Unyaka arherhe ikpũ iyiki isiseng \p \v 26 Na agɔr agɛ, <> \s1 Unyaka arherhe ishaa umustad \r (Umat 13.31-32,34; Irh 13.18-19) \p \v 30 Uyesu ikɛi agɛ, <> \p \v 33 Nggu urhɛrhɛ unyaka arherhe Uyesu aka akũ asɔme anera Arherhu-Num, ri ihwihwɛngmbɔ. \v 34 Asi isɔmuka umbɔ ubin rimi ru umbɔ uku ushikpɔ ru unyaka arherhe. Bɔr ivangyɛ unga aka awu nggu angwɛ̃ imesanga ikiyikambɔ, unga aka isaka asɔmuka umbɔ agbena. \s1 Uyesu adɔɔte ugba inai \r (Umat 8.23-27; Irh 8.22-25) \p \v 35 Ru unum hã urhɛɛ uku uwe, unga agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \v 36 Umbɔ abɔre ikikɔng anera, umbɔ ashupa unga nggu umbɔ, ru ukhukhɔɔ amɛ̃ unga aka asei ru umgbɔ. Akhukhɔɔ akɔɔ ikɛi awu umɔ. \v 37 Nggaa ugba ukom ukerketakpɔ usoyi, amɛ̃ ukau ha ukwɛr ukhukhɔɔmbɔ, utsɛku umgbɔ ubɔr ukunjiir ri ididɛɛ ra amɛ̃. \v 38 Uyesu awu ru urhɔ ra akpok ukhukhɔɔ nu ubin ukpuku utsorhi itsi. Angwɛ̃ imesanga azita unga agɔr agɛ, <> \p \v 39 Unga asok, atsɛrhu ugba ukukom hã agɔr amɛ̃ ukau ukugɔng hã agɛ, <> Mɔcɛ ugbaa ukpekpɔ, ananga kishoo anukutata uku ughwɔɔw. \p \v 40 Unga agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 41 Umbɔ agũ iwei akarhãrhã agɔr adɔkambɔ agɛ, <> \c 5 \s1 Uyesu akerhuwe uner ipfu iyiki ibewe \r (Umat 8.28-34; Irh 8.36-39) \p \v 1 Umbɔ azĩ atsĩ ugar ukau abĩ Ugarasa. \v 2 Ivang Uyesu aka adzeku ukhukhɔɔ, unga agbang nggu uner ipfu iyiki ibewe aka adzeka ra anang aka adzak aner. \v 3 Uner ha asei ra anang akika adzak aner, unera asi idɛ̃ɛ̃ abowpa unga uko nggu inyãwã. \v 4 Umbɔ aka isaka abow aboknga nu adaknga nggu inyãwã, bɔr unga aka isaka apupuwe ngge na abvũĩwe azɔu aki adaknga. Unera ashia ri iker iyiki ikpɔm unga. \v 5 Nu utsuu na atenum unga aghɛta ra anang akika adzak aner nu ígũ anu itsuyi ívum na akũ atarh angwãi iyornga. \p \v 6 Unga aka anyã Uyesu ukukaa, unga atĩtser aba atararhu ra anangnga. \v 7 Atsarhi irhaknga atsu ívum agɛ, <> \v 8 Ubinkutsu Uyesu aka agɔra unga agɛ, <> \p \v 9 Uyesu arhusa unga agɛ, <> \p Unga agɛ, <> \v 10 Unga ashɔ̃rhũ Uyesu akarhãrhã utsur unga awayika umbɔ adzembɔ ra anang hã. \p \v 11 Arhede arhɛrhɛ aka adɛ̃ɛ̃ ughãwã akhapa ri igũa. \v 12 Ípfu iyiki ibewe ha ishɔ̃rhũ Uyesu igɛ, <> \v 13 Nggee unga abemuka ípfu iyiki ibewe ha idzek izĩngge ru ikpui arhede ha. Ikpui arhede ha itsĩngge anaka agɔnga avaa, ake asok atĩtser, ahwarha acipa atsĩke ru ukau atsĩmke ra amɛ̃. \p \v 14 Abi idzɛu arhede ha atĩ azĩ asɔme uteumbɔ nu ukpuku ukhapa umɔ adzise isarhe, anera adzeyi aba inyã ubinkpi uku ukorhe. \v 15 Umbɔ aka aba atsĩ ru Uyesu umbɔ anyã utsak ha ukpui ípfu iyiki ibewe ha iki iwe ru unga, asei umɔ atsim atorho ri iyornga amɛnnga awu uku urhirhiki, iwei ifɛr umbɔ. \v 16 Abirabɛ aka anyã ifɛrha ha iki ikorhe adzowe isarhe abinkɛ aka akorhe nggu uner ukpui ípfu iyiki ibewe nu ikpui arhede ha. \v 17 Mɔcɛ anera atirhi ishɔ̃rhũ Uyesu unga abɔre abĩmbɔ. \p \v 18 Uyesu awuri itsĩ ru ukhukhɔɔ amɛ̃ nukpi, utsak ha ípfu iyiki ibewe ha iki idzeku unga ashɔ̃rhũ Uyesu ama aneke unga adɔsa unga. \v 19 Bɔr Uyesu asi inekuka unga. Agɔr unga agɛ, <> \v 20 Nggee utsak ha, azĩ atsĩrhã ri iteu usɔka umbɔ iki iyisa Udikaforhi adzise isarhe, abinkɛ Uyesu aka akorhuwe unga. Anera kishoo adzeidzeu. \s1 Unapa Uyayiru nu utsɛrh uwuku // urhong adzirh \r (Umat 9.18-26; Irh 8.40-56) \p \v 21 Ikɛi ivang Uyesu aka agar ugar ukpɔrɔ ru ukhukhɔɔ amɛ̃, anera arhɛrhɛ akɔng adziir unga nu ubang ukau ha. \v 22 Mɔcɛ unying ra anggbaashi ubã ifɛn-Num itsoka igburh Uyayiru, aba umɔ. Unga aka anyã Uyesu, unga agba ra adaknga, \v 23 ashɔ̃rhã unga agɛ, <> \v 24 Nggee Uyesu azĩã nggu unga. \p Anera arhɛrhɛ aka afĩĩ adɔsa unga. \v 25 Utsɛrh uwɔɔ umɔ aghong irhãrhã umɛ̃ɛ̃ imɛka usɔkdũmɛn. \v 26 Irhãrhãnga ighong unga akarhãrhã ri ivangyɛ abi agɔu arhɛrhɛ aka anɛta unga. Afɛre ubinkpi unga aka awerakpɔ kishoo, bɔr asi igũa ugarh, irhãrhã ikpurhi idɛ̃ɛ̃ ititoma. \v 27 Ivangyɛ unga aka agũ isarhe Uyesu, unga adɔsa unga ra andzing ri ikikɔnga, aba abanga atorho Uyesu, \v 28 ubinkutsu unga akaifɛrhkɔ ra amɛnnga agɛ, <> \v 29 Kanying umɛ̃ɛ̃nga udɛ̃ɛ̃kpɔ, nu unga agũã ri iyornga aka akerhunga ru ayetnumnga. \p \v 30 Kanying Uyesu agũ ijee iki idze ru unga. Unga adzipa ri ikikɔnga arhusa agɛ, <> \p \v 31 Angwɛ̃ imesanga agɔr unga agɛ, < >> \p \v 32 Bɔr Uyesu arhi adziir abee inyã uwuku ukorhu ubin hã. \v 33 Mɔcɛ utsɛrh ha, aka ahwɛng ubinkpi uku ukorhuwe unga, aba nggu iwei nu izang iyor, agba ra anangnga adɛyiwe unga kishoo idzidzɛrhe. \v 34 Unga agɔr unga agɛ, <> \p \v 35 Uyesu ana awu ra arherhe nukpi, nu anera adzeki iya Uyayiru unggbaashi ubã ifɛn-Num hã, aba agɔr agɛ, <> \p \v 36 Bɔr Uyesu akwɛɛte arherhambɔ, agɔr unggbaashi ubã ifɛn-Num hã agɛ, <> \p \v 37 Asi ineke unera azĩã nggu unga, akpurha akũ Ubitru, nu Uyaku, nu Uyohana ungwɛ̃mbɔ Uyaku. \v 38 Ivang umbɔ aka azĩ atsĩ ri iya unggbaashi ubã ifɛn-Num hã, Uyesu anyã idzidzunambɔ, nu anera aka aciu akpe atsui ivum. \v 39 Unga atsĩ agɔr umbɔ agɛ, <> \v 40 Bɔr umbɔ anyĩrhã unga. \p Nggee unga atsu umbɔ adzek ra awiya, unga akũ utesa nu uyisa una hã nu angwɛ̃ imesanga hã abika awu nggu unga, atsĩ ra anangkɛ una hã aka awe. \v 41 Adzur ubok una hã agɔr agɛ, <> agbena agburh <> \v 42 Kanying una hã asok azɛ̃rhã adziir. Imɛknga iwu usɔkdũmɛn. Akɛrɛ ha atsu umbɔ adzeidzeu akarhãrhã. \v 43 Uyesu agbiite atombɔ akarhãrhã ugɛ umbɔ niba adɛyikumbɔ unera. Ikɛi unga agɔr umbɔ adzowe ubingha ru una hã. \c 6 \s1 Akpɛ̃mbɔ Uyesu ru Unazarat \r (Umat 13.53-58; Irh 4.16-30) \p \v 1 Uyesu asoka umɔ abvui azĩã Unazarat utepunga, angwɛ̃ imesanga azĩ nggu unga. \v 2 Unum ukpuku uwosha uku uwe, unga atirha amesuwe ru ubã ifɛn-Num, anera arhɛrhɛ aka agũ unga, adzeidzeu na arhusa agɛ, <> Umbɔ akpɛ̃mbɔ unga. \p \v 4 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \v 5 Unga asi idɛ̃ɛ̃ akorhunga abin idzeu nggɔɔ ha, unga akpurha atsorhuwe abok nu abi irhãrhã ukunjiir akerhuwe umbɔ. \s1 Uyesu adene angwɛ̃ imesanga \r (Umat 10.5-15; Irh 9.1-6) \p \v 6 Unga adzeidzeu umbɔ aka ashimbɔ ri imangmang. \p Mɔcɛ Uyesu atsĩrhã adziir íteu iyiki ici umɔ hã amesuwe anera. \v 7 Unga ayisa angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn hã azĩ ru unga, unga adene umbɔ ivaivaa na adzowe umbɔ ijee ri itsi ípfu iyiki ibewe. \p \v 8 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 12 Umbɔ adzek adzowe isarhe ugɛ anera adzipa. \v 13 Umbɔ atsusuwe ípfu iyiki ibewe írhɛirhɛ, na adzukuwe atsei ra abi írhãrhã arhɛrhɛ akerhuwe umbɔ. \s1 Akpe Uyohana Uner Ubɔtisima \r (Umat 14.1-12; Irh 9.7-9) \p \v 14 Uyɛrhe Uhiridu aka agũ abin akɛrɛ kishoo, ubinkutsu umbɔ ahwɛng itsok Uyesu imaa ananga. Abɔɔ agɛ, <> \p \v 15 Abɔɔ agɛ, <> \p Abɔɔ igambɔ agɛ, <> \p \v 16 Ivangyɛ Uhiridu aka agũ akɛrɛ, unga agɛ, <> \p \v 17 Ubinkutsu Uhiridu nibikanga atsumbɔ adzur Uyohana, abow unga na atsuke ru ugborzĩ, ri itsi Uhirudiya. Utsɛrha ungwɛ̃mbɔ Ufirhibu unga aka apfuna. \v 18 Uyohana aka isaka arherhu Uhiridu agɛ, <> \v 19 Nggee Uhirudiya agũ avɔm Uyohana na abee ifɛre unga. Bɔr Uhiridu asi ibemuka. \v 20 Ubinkutsu Uhiridu agũ iwei Uyohana na agana unga, ahwɛnga Uyohana arhika na awu usarkasar uner. Ubɛn ivangyɛ Uhiridu aka igũ arherhu Uyohana, unga aka isaka adzununga, rimi hã unga anang agũibɛn ikpeto ru unga. \p \v 21 Ri imimasha ivanga ibangge ru Uhirudiya. Ru unum imar Uhiridu ivangyɛ unga aka azek irhowa, ayisa ayɛrhe abĩnga kishoo nu akagɔng abi iwa, nu akakũ abi Ugarhirhi. \v 22 Ivangyɛ unapa Uhirudiya aka atsĩ azer azer, ake atsĩ ra amɛn Uhiridu nu atsennga. \p Nggee uyɛrhe agɔr una hã agɛ, <> \v 23 Unga ayirh nggu uyirh abemuwe una hã agɛ, <> \p \v 24 Una hã adzek azĩ arhusu uyanga agɛ, <> \p Uyanga agɔr unga agɛ, <> \p \v 25 Kanying una hã abvui atĩ azĩã ru uyɛrhe agɔr agɛ, <> \p \v 26 Amɛn Uyɛrhe aghong akarhãrhã, bɔr uyirhnga aka ayirh ra asu atsennga, itsu unga asi idɛ̃ɛ̃ akɛna unga. \v 27 Nggee kanying unga adene undɔsu uyɛrhe akũ itsi Uyohana akũ aba. Utsa ha azĩ azharhe itsi Uyohana ru ugborzĩ. \v 28 Akũ itsi ha ri itɛ̃rhĩ akũ aba. Adzowe ru una hã, unga ayɛi adzowe ru uyanga. \v 29 Angwɛ̃ imesu Uyohana aka agũ isarhe ha, umbɔ aba ashupu ukom Uyohana adzake. \s1 Uyesu afuka anera anakagɔnga atɔ̃ɔ̃ \r (Umat 14.13-21; Irh 9.10-17; Uyoh 6.1-14) \p \v 30 Uner itser Uyesu akɔng adziir Uyesu na adɛyiwe unga kishoo abinkɛ umbɔ aka akorhe na amesuwe. \v 31 Mɔcɛ, anera arhɛrhɛ aka anu iba na adzek utsɛku umbɔ asi ikpombɔ ivang igha ubin, unga agɔr umbɔ agɛ, <<Àka aba nggu umum umɛn izĩ ra anangkɛ anera aka ashimbɔ umɔ, umɛn iwosha ukunjiir.>> \p \v 32 Nggee umbɔ atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃ azĩmbɔ anangkɛ anera aka ashimbɔ umɔ. \v 33 Bɔr umbɔ aka isoka anang hã, anera arhɛrhɛ aka anyã umbɔ ahwɛngmbɔ umbɔ. Atĩ ra adak adzeyi ri íteu kishoo, anggbaashia azĩ atsĩmbɔ ru umbɔ. \v 34 Uyesu aka acipa ru ukhukhɔɔ anyã arhɛrha anera aka akɔng. Unga agũ atorh umbɔ, ubinkutsu umbɔ awu ru nyaki ídɔi iki ishingge ru uner idzɛu. Nggee unga atirha amesuwe umbɔ abina arhɛrhɛ. \p \v 35 Unum uku uyo itsitsĩ, nggee angwɛ̃ imesanga aba agɔr unga agɛ, <> \p \v 37 Bɔr unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p Umɔ umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 38 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ aka azĩ arhi, umbɔ agɛ, <> \p \v 39 Uyesu atsu umbɔ agɔr anera asei ukpukpusha nu ubĩĩ uku usum. \v 40 Nggee umbɔ asei ukpukpusha abɔɔ ananaka abɔɔ isɔka itɔ̃itɔ̃ɔ̃. \v 41 Unga aka anyangu aborodi ha ikitɔ̃nake nu abɛrh ha ikivarhake, aberi itsinga arhi afã, atar uwɛɛ na atsɔku uborodi ha. Mɔcɛ unga adzise angwɛ̃ imesanga umbɔ akũ azĩ adene anera. Ikɛi unga agashuwe abɛrh ha ikivarhake ru umbɔ kishoo. \v 42 Kishoo agha, ashuurmbɔ. \v 43 Angwɛ̃ imesa arhɔ̃yĩ awushu uborodi ha nu abɛrh ha atɔk azĩnga usɔkdũmɛn. \v 44 Irhɛ anera aka agha ubingha ha, akatsak awu anakagɔnga atɔ̃ɔ̃. \s1 Uyesu azɛ̃rhũ uzɛ̃rhã afafã nu amɛ̃ \r (Umat 14.22-36; Uyoh 6.15-21) \p \v 45 Kanying Uyesu atsu angwɛ̃ imesanga atsĩ ru ukhukhɔɔ amɛ̃ agbaashia azĩ ugar Ubetsaida, na asoyiwe ikikɔnga. \v 46 Unga aka asoyiwe umbɔ amaa, unga afũã igũ azĩã ifɛn-Num. \p \v 47 Urhɛɛ uku uwe, ukhukhɔɔ amɛ̃ hã uwe ra ateu ukau, unga awu ikiyikanga nu abĩ. \v 48 Unga anyã angwɛ̃ imesanga atɛ̃wã ikpikpayi, ugba ukɛnkpɔ umbɔ izĩ ra asu. Utsar ukpu akara ataar aki utsuu unga azĩã ru umbɔ, azɛ̃rhã afafã nu amɛ̃ ukau ha. Unga abee ifara umbɔ atɔng, \v 49 bɔr umbɔ aka anyã unga azɛ̃rhã afafã nu ukau amɛ̃ hã, umbɔ atsar ugɛ awu imãrhã. Umbɔ atsu ivum, \v 50 Umbɔ aka anyã unga, umbɔ agbipa kishookambɔ. \p Kanying unga arherhe arherhe nggu umbɔ agɛ, <<Àka aker amɛnmbi! Awu umum. Niba agũmbi iwei!>> \v 51 Unga atsĩã ru ukhukhɔɔ nggu umbɔ, mɔcɛ ugbaka ukpekpɔ. Umbɔ adzeidzeu akarhãrhã, \v 52 umbɔ asi ihwɛngmbɔ agben aki ubingha ukpu inera anakagɔnga atɔ̃ɔ̃ hã, ubinkutsu, amɛnmbɔ asi iyɛike. \p \v 53 Umbɔ aka agar ukau ha, umbɔ acipa ra abĩ Ujanisarat, abope ukhukhɔɔ amɛ̃ hã nu angwĩ ukau ukugɔng hã. \v 54 Ubɛn umbɔ aka adzek ru ukhukhɔɔ amɛ̃ hã, kanying anera ahwɛngmbɔ ugɛ awu Uyesu. \v 55 Umbɔ atĩna adzeyiwa ra abĩmbɔ kishoo akũna abi irhãrhã ra afarmbɔ akũ azĩ kishoo ra anangkɛ Uyesu aka awe. \v 56 Kishoo anangkɛ unga aka izĩ, iteu iki igɔng, use iteu iki ici, umbɔ angwɛ̃we abi irhãrhã ra angwĩ anang izɛɛ. Na ashɔ̃rhã unga ru abi irhãrhã hã abangu utɛm ibang atorhanga. Kishoo abirabɛ aka akpo ibibanga akerhumbɔ. \c 7 \s1 Ugau anggbaashi \r (Umat 15.1-9) \p \v 1 Abi Ufarisi nu abɔɔ abika amesuwe Ikpem aka adzeku Urusharhima aba akɔng adziir Uyesu. \v 2 Na anyã angwɛ̃ imesanga agha ubingha nggu abok arhim, asi isorhmbɔ abokmbɔ aka awu agbeyambɔ. \p \v 3 Abi Ufarisi nggu abi Uyahuda kishoo aka isaka asorh abokmbɔ akata na adɔrha agha ubingha, ubinkutsu awu ugau agbeyi akakũmbɔ. \v 4 Ivangyɛ umbɔ aka idzeki izɛɛ abvui aba ri iya, asi íghambɔ ubin, umbɔ awuri igbaashia adɔsa agbeyambɔ asorh ayormbɔ kata. Na asorh akpɛwa nu ídzum amɛ̃ nu atɛ̃rhĩ nu andzoma nu atseu. \p \v 5 Nggee abi Ufarisi nu abika amesuwe Ikpem arhusu Uyesu agɛ, <> \p \v 6 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 7.7 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 29.13\xt*.\f* \p \v 8 <> \p \v 9 Na agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 7.10 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 20.12; Iva 5.16\xt*.\f* nu \f + \fr 7.10 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 21.17; Urha 20.9\xt*.\f* \v 11 Bɔr umbi aka isaka agɔr agɛ unera aba agɔr utɛnga use uyanga agɛ, \v 12 Rimi hã, umbi akɛnmbi unga ikorhu ubɛn ubin ayike utɛnga use uyanga. \v 13 Rimi hã umbi afɔ̃rhũwe Arherhu-Num na adɔsa agbeyi ha umbi aki imesuwe angwɛ̃mbi. Ikɛi umbi aki ikorhe abin arhɛrhɛ ru nyaka ha.>> \s1 Abinkɛ aki itsu unera asi isara \r (Umat 15.10-20) \p \v 14 Ikɛi Uyesu ayisu ikikɔng hã iba ru unga agɔr umbɔ agɛ, <>\f + \fr 7.15 \fr*\ft Abvur akɔɔ aki itsɛng abok aki isha agɔrke ikɛi ugɛ, \ft*\fv 16\fv*\fqa Kishoo uner ato aka agũ, unga agũ!\fqa*\f* \p \v 17 Unga aka asok ri ikikɔng hã na atsĩã ri iya, angwɛ̃ imesanga arhusa unga agben unyaka arherhe ha. \v 18 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> Ra arherhe akɛrɛ Uyesu adɛyiwe ugɛ abingha kishoo awu asarsatake. \p \v 20 Agɛ, <> \s1 Imangmang utsɛrh uwɔɔ \r (Umat 15.21-28) \p \v 24 Uyesu abɔruka anang hã na asok azĩã abĩ Utaya nu Usidon. Atsĩ ri iya ikɔɔ asi ibeenga unera ahwɛng, rimi hã unga afɔr iwiwoi adaka. \v 25 Idzidzɛrhe, kanying utsɛrh uwɔɔ, uwuruwi ungwɛ̃rhũ unapunga aka awe ru ipfu iyiki ibewe aka agũ isarhe ri itsinga, aba agba ra adaknga. \v 26 Awu utsɛrh abĩ Uherhini, amar unga udiku ugbɛr uwu Ufinikiya. Unga ashɔ̃rhũ Uyesu ama atsũwe ipfu iyiki ibewe ru unapunga. \p \v 27 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 28 Bɔr utsɛrh ha agɛ, <<Ĩĩ, Uteijee, bɔr ru adak utebur íjui iki isaki ighangge awushu ubingha aka idze ra abok awɛkaci agbei.>> \p \v 29 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 30 Unga abvui azĩ ri iya anyã unapa anu nu ukoma, ipfu iyiki ibewe iki idzengge ru unga. \s1 Uyesu akerhuwe ugbau uwuku // ufɔr arherhe adaka \p \v 31 Mɔcɛ Uyesu adzek udiku ugbɛr Utaya adɔsu udiku Usidon, azĩã Ukau Ugarhirhi nu utsĩndĩ uku uzĩ iteu usɔka umbɔ iki iyisa Udikaforhi. \v 32 Nggɔɔ ha umbɔ aka akowe unga uner igbau uwuku ufɔr arherhe adaka, umbɔ ashɔ̃rhã unga atsorhu ubok nu uner ha. \p \v 33 Nggee Uyesu adarhu uner igbau ha akũ azĩã, adzeka ri ikikɔng hã, atsu itoknga ra ato utsak ha. Unga atar aci akũ abanguwe arhɛm utsak ha. \v 34 Na abere arhi afafã agbiir uwoi ughorghotakpɔ, agɔr unga agɛ, <> Agbena agɛ, <> \v 35 Kanying unga aka arherhe rimi, ato utsak ha ayanga, urhɛmnga ugarhe unga atirhunga arherhe azezee. \p \v 36 Uyesu atsu umbɔ niba adɛyikumbɔ unera. Bɔr ubɛn unga aka ikɛn umbɔ, umbɔ anang adɛ̃ɛ̃ isɔme anera. \v 37 Anera agũ na adzeidzeu kishoo agɛ, <> \c 8 \s1 Uyesu afuka anera anaka agɔnga anaa \r (Umat 15.32-39) \p \v 1 Ri inum hã anera abɔɔ arhɛrhɛ akɔng. Umbɔ aka ashimbɔ ru ubinkpi umbɔ aka igha, Uyesu ayisa angwɛ̃ imesanga umbɔ azĩ ru unga na agɔr umbɔ agɛ, \v 2 <> \p \v 4 Angwɛ̃ imesanga agɔr unga agɛ, <> \p \v 5 Uyesu arhusa umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 6 Unga agɔr ikikɔng hã iseisa abĩ. Ivangyɛ unga aka anyangu aborodi ha utɔɔva, atar uwɛɛ ru Unum, na atsɔka ake agasha adzise angwɛ̃ imesa umbɔ adene ru anera, umbɔ akorhe rimi hã. \v 7 Umbɔ awembɔ ru angwɛ̃rhã abɛrh ukunjiir, unga atar uwɛɛ ra ake ikɛi, unga agɔr umbɔ agashuwe ikikɔnga. \v 8 Anera agha ashur, angwɛ̃ imesa arhɔ̃ĩ akika abubɔr ake atɔk azĩnga utɔɔva. \v 9 Irhɛ anera aka agha, atsĩmbɔ anaka agɔnga anaa. Mɔcɛ Uyesu asoyika anera umbɔ azĩmbɔ. \v 10 Kanying unga atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃ nu angwɛ̃ imesanga, azĩã abĩ Udarhmanuta. \s1 Ibee atsar \r (Umat 16.1-4; Irh 12.54-56) \p \v 11 Abi Ufarisi abɔɔ aba atirhi uning nggu Uyesu. Avira unga, umbɔ abee unga akorhuwe abin idzeu ake awu utsar ugɛ unga adzeka afã. \v 12 Unga agbɛr usepa ughoghor na agɛ, <> \v 13 Mɔcɛ unga abɔruka umbɔ, atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃, agar azĩã ugar ukpɔrɔ. \s1 Uguga abi Ufarisi nu Uhiridu \r (Umat 16.5-12) \p \v 14 Angwɛ̃ imesu Uyesu ayirukumbɔ asi ikũmbɔ uborodi. Akpurha awe ru ipoa unying ukpekũ ru ukhukhɔɔ amɛ̃ hã. \v 15 Uyesu agbiite atombɔ agɛ, <<Àka akpɔm amɛnmbi nggu uga abi Ufarisi nu uwu Uhiridu.>> \p \v 16 Angwɛ̃ imesa ha atirhi irherhe nggu adɔka agɛ, <> \p \v 17 Unga ahwɛng arherhakɛ umbɔ aka arherhe, unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 20 <> \p Umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 21 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Akerhuwe uner ibvuta ru Ubetsaida \p \v 22 Umbɔ aka aba Ubetsaida, abɔɔ akũ uner ibvuta ashɔ̃rhũ Uyesu abangu uner ibvuta ha. \v 23 Unga adzur ubok uner ibvuta ha akũna unga adzek azĩã undzing utepa. Ivangyɛ unga aka ashapa aci ra asu utsak ha na atsorhu ubok nu unga, Uyesu arhusa agɛ, <> \p \v 24 Unga abera asunga na agɛ, <> \p \v 25 Uyesu abvui abanga asu utsak ha. Mɔcɛ utsak ha ayangi ikpor asunga ugeii, asunga akerhuke, unga anyã abina uku ushashaki. \v 26 Uyesu adene unga azĩã ri iya, agɛ, <> \s1 Ubitru adeku Uyesu unga awu Ukiristo \r (Umat 16.13-20; Irh 9.18-21) \p \v 27 Uyesu nggu angwɛ̃ imesanga azĩmbɔ, atsĩrhĩ iteu iki ici iyi Ukaisariya Ufirhibi. Nu utsĩndĩ unga arhusa angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 28 Umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 29 Unga arhusa umbɔ agɛ, <> Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 30 Uyesu agbiite atombɔ utsur umbɔ adɛyikumbɔ unera ubinkpi unga aka awe. \s1 Uyesu asɔm ikpũ akpekɛ // unga aka ikpe \r (Umat 16.21-28; Irh 9.22-27) \p \v 31 Unga atirha amesuwe umbɔ agɛ, <> \v 32 Arherhe akɛrɛ ha ra awiya. Nggee Ubitru adarha unga azĩ ri ifɛna atirhi itsɛrha unga. \p \v 33 Bɔr Uyesu adzipa arhi angwɛ̃ imesa ha, atsɛrhu Ubitru agɛ, <> \p \v 34 Mɔcɛ unga ayisa anera nu angwɛ̃ imesanga aba ru unga, unga agɔr umbɔ agɛ, <> \c 9 \p \v 1 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Idzidzipu iyor Uyesu \r (Umat 17.1-13; Irh 9.28-36) \p \v 2 Inuma utɔ̃ĩ iki imaa Uyesu akũ Ubitru, nu Uyaku, nu Uyohana, afũ igũ iyiki ider ikiyikambɔ. Umɔ iyor Uyesu idzipa iwiwengge ra asumbɔ. \v 3 Atorhanga ikɛi awu akaterha uku upɛ̃rhɛ̃ng uku unyar-nyar, anangke isisorh unera ru upfung ukpirɛ. \v 4 Mɔcɛ abika asɔm Arherhu-Num Uirhiya nu Umusa akapɛng ra asumbɔ, adɛ̃ɛ̃ arherhe nggu Uyesu. \p \v 5 Ubitru agɔr Uyesu agɛ, <> \v 6 Unga asi ihwɛngnga ubinkpi unga aka arherhe, ubinkutsu umbɔ agũ iwei akarhãrhã. \p \v 7 Mɔcɛ amɛɛ adzek aba atsire umbɔ, urhɛm udzek ra amɛɛ ha, ugɔr ugɛ, <> \p \v 8 Kanying, umbɔ aka arhi adzipa, asi inyãmbɔ unera akpurha anyã Uyesu ikiyikanga nggu umbɔ. \p \v 9 Umbɔ aka azɛ̃rhã acipuwa ru igũ hã, Uyesu agbiite atombɔ ugɛ niba adɛyikumbɔ unera ubinkpi umbɔ aka anyã utsɛku Ungwɛ̃-Ner aka isoka akpe. \v 10 Ngge itsu umbɔ angwɛ̃ arherhe ha ra amɛnmbɔ, na arhusa adɔkambɔ agɛ, <> \p \v 11 Umbɔ arhusa unga agɛ, <> \p \v 12 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Ikikerhe uwɛkuci uwu // ipfu iyiki ibewe \r (Umat 17.14-23; Irh 9.37-45) \p \v 14 Uyesu nggu angwɛ̃ imesanga hã ikitatambɔ abvui aba ra angwɛ̃ imesanga, umbɔ anyã nggaa ikikɔng iki idzipa umbɔ nu abika amesuwe Ikpem adɛ̃ɛ̃ uning nggu umbɔ. \v 15 Kanying umbɔ aka anyã Uyesu, kishoo ikikɔng hã idzedzeu akarhãrhã, asok atĩtser azĩ aghwe unga. \p \v 16 Uyesu arhusa angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 17 Uner uwɔɔ ri ikikɔng hã adzipuwe agɛ, <> \p \v 19 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 20 Nggee umbɔ akũ unga aba. Ivangyɛ ipfu iyiki ibewe iki inyã Uyesu, kanying ngge ikwɛr ungwɛ̃ hã iyornga izang. Unga agba agɔ̃rhã, ufuu ikɛi udzeyi ra angwĩnga. \p \v 21 Uyesu arhusu utɛ ungwɛ̃ hã agɛ, <> \p Utɛ ungwɛ̃ hã agɛ, <> \p \v 23 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 24 Kanying utɛ ungwɛ̃ hã atsarhi irhaknga agɛ, <> \p \v 25 Uyesu aka anyã ikikɔng hã iki itĩ iba, unga atsɛrhi ipfu iyiki ibewe ha agɛ, <> \p \v 26 Ipfu iyiki ibewe ha itsu ivum, izung ungwɛ̃ hã mɔcɛ ngge idzekngge. Ungwɛ̃ hã anu ru nyaku ukom, nggee irhɛ anera igɔr ugɛ, <> \v 27 Bɔr Uyesu adzur uboknga aberuwe unga nu adaknga, unga asok adɛ̃ɛ̃. \p \v 28 Uyesu aka atsĩ ri iya, angwɛ̃ imesanga arhusa unga ikiyikambɔ agɛ, <> \p \v 29 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 30 Umbɔ asokmbɔ ra anang hã, azɛ̃rhã atɔng ru Ugarhirhi. Uyesu asi ibeenga anera ahwɛng anangkɛ umbɔ aka awe, \v 31 ubinkutsu anu imesuwe angwɛ̃ imesanga. Agɔr umbɔ agɛ, <> \v 32 Bɔr umbɔ asi ihwɛngmbɔ agben arherhanga, na agũ iwei irhusa unga. \s1 Ungaa awu uwuku ugɔnga? \r (Umat 18.1-5; Irh 9.46-48) \p \v 33 Ivangyɛ umbɔ aka azĩ atsĩ Ukafanahum, ivangyɛ unga aka awe ri iya, unga arhusa umbɔ agɛ, <> \v 34 Bɔr umbɔ anukutata, ubinkutsu nu utsĩndĩ umbɔ adɛ̃ɛ̃ uning ugɛ ungaa awu uwuku ugɔnga ru umbɔ. \p \v 35 Uyesu asei, na ayisa umbɔ usɔkdũmɛn hã, agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 36 Unga ashupu ungwɛ̃rhũ uwɛkuci atsu unga adɛ̃ɛ̃ ra ateumbɔ. Unga ashupa unga awuma ra aboknga, agɔr umbɔ agɛ, \v 37 <> \s1 Uwuruwi aka asi ikpɛ̃ɛ̃ umɛn // awu uwu umɛn \r (Irh 9.49-50) \p \v 38 Uyohana agɔr unga agɛ, <> \p \v 39 Bɔr Uyesu agɔr unga agɛ, <<Àka niba akɛnmbi unga. Unera asi íkorhunga ubin idzeu ri itsokmum amaa na arherhunga iki ibewe ri itsimum. \v 40 Ubɛn unerwi aka asi ikpɛ̃ɛ̃ umɛn awu uwu umɛn. \v 41 Umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe, kishoo uwuku udzaa umbi ukpɛwa amɛ̃ aka ahwa ri itsokmum ugɛ umbi awu abi Ukiristo, umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe awuri ikpoa ugbɛtanga. \s1 Abin aka itsu igbigba ra arhim \r (Umat 18.6-9; Irh 17.1-2) \p \v 42 <\f + \fr 9.48 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 66.24\xt*.\f* \p \v 49 <> \c 10 \s1 Igau itsɛrh \r (Umat 19.1-12; Irh 16.18) \p \v 1 Mɔcɛ Uyesu asoka ra anang hã na azĩã ugbɛr uwu Uyahudiya agar Azɛ̃ Urdun. Ikɛi anera arhɛrhɛ abvui akɔng ru unga, unga amesuwe umbɔ ru nyaka unga aka abayi. \p \v 2 Abi Ufarisi abɔɔ aba avira unga, arhusa agɛ, <> \p \v 3 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 4 Umbɔ agɛ, <> \p \v 5 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 10.6 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Ing 1.27\xt*.\f* \v 7 \f + \fr 10.8 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Ing 2.24\xt*.\f* Nggee umbɔ asi iwembɔ ivaa bɔr awu iyora unying. \v 9 Nggee, ubinkpi Unum aka agbopa, unera niba agashuka.>> \p \v 10 Ivangyɛ umbɔ aka awu ri iya, ikɛi, angwɛ̃ imesa arhusu Uyesu arherhe ha. \v 11 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Angwɛ̃rhã awɛkaci nu Uyesu \r (Umat 19.13-15; Irh 18.15-17) \p \v 13 Anera aka akũ angwɛ̃rhã awɛkaci aba ru Uyesu abanga umbɔ, bɔr angwɛ̃ imesanga atsɛrha umbɔ. \v 14 Uyesu aka anyã rimi, avɔm afɛr unga. Unga agɔr umbɔ agɛ, <<Àka aneke angwɛ̃rhã awɛkaci aba ru umum, niba akɛnmbi umbɔ, Iyɛrhe-Num iwu iyi ikpũmbɔ. \v 15 Umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe, ubɛn unera aka asi iyɛisa Iyɛrhe-Num ru nyaku uwɛkuci, asi ídɛ̃ɛ̃ atsĩã ri ngge.>> \v 16 Mɔcɛ unga ashupa awɛkaci ha ra aboknga awuma na atsorhe abok nu atsimbɔ na atsuke umbɔ idorh. \s1 Uwɛdzɛm uner ubin \r (Umat 19.16-30; Irh 18.18-30) \p \v 17 Uyesu atirhi isisok ra anang hã nukpi, utsak uwɔɔ atĩ aba, atararhu ra anangnga, arhusa unga agɛ. <> \p \v 18 Uyesu agɔr unga agɛ, <\f + \fr 10.19 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 20.12; Iva 5.16-20\xt*.\f*>> \p \v 20 Uwɛdzɛm hã agɔr unga agɛ, <> \p \v 21 Uyesu arhi unga na abema unga, agɔr unga agɛ, <> \p \v 22 Igũ rimi itsu ungwɛ̃dzɛm hã ashepa asunga, azĩ nggu ida amɛn, ubinkutsu unga awu uner ubin akarhãrhã. \p \v 23 Uyesu arhi adziir angwɛ̃ imesanga, agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 24 Angwɛ̃ imesanga adzeidzeu ra arherha ha. Uyesu ikɛi agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 26 Angwɛ̃ imesa ha adzeidzeu akarhãrhã arhusa adɔka agɛ, <> \p \v 27 Uyesu arhi umbɔ na agɛ, <> \p \v 28 Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 29 Uyesu agɛ, <> \s1 Uyesu abvui arherha arherhe // ra akpekɛ unga aka ikpe \r (Umat 20.17-19; Irh 18.31-34) \p \v 32 Umbɔ awu ru utsĩndĩ uwuku afũrhã azĩ Urusharhima. Uyesu agbaashia nu udĩ hã. Angwɛ̃ imesa adzeidzeu, nu abika adɔsa unga agũ iwei. Ikɛi unga ayisa angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn hã ri ibanga adɛyiwe umbɔ ubinkpi iki ikorhe nggu unga. \v 33 <> \s1 Ubinkpi Uyaku nu Uyohana aka afɛna \r (Umat 20.20-28) \p \v 35 Mɔcɛ angwɛ̃ Uzabadi, Uyaku nu Uyohana, aba ru unga. Agɔr unga agɛ, <> \p \v 36 Unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p \v 37 Umbɔ agɛ, <> \p \v 38 Bɔr Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 39 Umbɔ agɛ, <<Ĩĩ, umɛn idɛ̃ɛ̃ ikorhumɛn.>> Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Ĩĩ, umbi awuri ihwambi ru ukpɛwa umum iki ihwa na awuri akorhumbi ubɔtisima hã umbɔ aka ikorhuwa umum, \v 40 bɔr isei nu ubok ughamum use ubok uferamum asi iwea umum ĩbemuwa. Inang iyɛrɛ iwu iyi abirabɛ umbɔ aka asɛng agbishuwe rimɔ̃ɔ̃.>> \p \v 41 Ivangyɛ angwɛ̃ imesa ha usɔka aka agũ rimi, umbɔ agũ avɔm nggu Uyaku nu Uyohana. \v 42 Uyesu ayisa umbɔ ananga unying agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Uner itapa akpoa inyã anang \r (Umat 20.29-34; Irh 18.35-43) \p \v 46 Uyesu nu angwɛ̃ imesanga aka azĩ atsĩ Ujeriko. Umbɔ nu anera arhɛrhɛ, awuri idze utepa, uner itapa agburh Ubartimawu agbena agburh <> asei nu ubang utsĩndĩã anu ifɛn. \v 47 Ivangyɛ unga aka agũ ugɛ Uyesu uner Unazarat unga atɔng, unga atsarhi irhaknga ayisa agɛ, <> \p \v 48 Anera abɔɔ arhɛrhɛ atsɛrha unga agɛ, <> Bɔr unga agbisha atsarhi irhaknga akarhãrhã ayisa agɛ, <> \p \v 49 Uyesu atsurha adɛ̃ɛ̃ na agɛ, <<Àka ayisuwa unga.>> Umbɔ ayisu uner itapa ha, agɔr unga agɛ, <> \v 50 Unga atare untamanga, na akatasok ater isha, azĩã ru Uyesu. \p \v 51 Uyesu arhusa unga agɛ, <> \p Uner itapa ha agɛ, <> \p \v 52 Uyesu agɔr unga agɛ, <> Kanying unga ayɛisa inyĩnyãnga na adɔsu Uyesu umbɔ uzĩmbɔ nu utsĩndĩ. \c 11 \s1 Uyesu atsĩ Urusharhima nggu ininang \r (Umat 21.1-11; Irh 19.28-40; Uyoh 12.12-19) \p \v 1 Umbɔ aka aba akhapa ru Urusharhima ru Ubetafaji ru Ubetani Igũ Acucii Uzaitun, Uyesu adene angwɛ̃ imesanga avaa. \v 2 Agɔr umbɔ agɛ, <<Àka azĩ ru ungwɛ̃rhũ uteu ukpɔɔ ra asumbi, ubɛn itsitsĩmbi, umbi awuri inyãmbi ungwɛ̃ uzhika umbɔ aka abow, unera aka anasi ifũã umgbɔ. Àka agarha umgbɔ akũ aba. \v 3 Unera aba arhusunga umbi agɛ, Àka agɔr unga agɛ, >> \p \v 4 Umbɔ azĩ anyã ungwɛ̃ uzhika uku udɛ̃ɛ̃ ru ubang utsĩndĩã, ubow ra angwĩ iya. Umbɔ atirhi igarha umgbɔ. \v 5 Abirabɛ aka adɛ̃ɛ̃ umɔ arhusa umbɔ agɛ, <> \v 6 Umbɔ adzipa arherhe ubinkpi Uyesu aka adɛyiwe umbɔ. Aner ha neke umbɔ akũ ungwɛ̃ uzhika ha azĩmbɔ. \v 7 Ivangyɛ umbɔ aka akũ ungwɛ̃ uzhika ha aba ru Uyesu na abɛtuwe antamambɔ nu undzingmgbɔ, Uyesu afũ asei nu umgbɔ. \v 8 Anera arhɛrhɛ abɛtuwe antamambɔ nu utsĩndĩã, abɔɔ agbɛyi ayerhe ri icang abɛtuwe nu utsĩndĩã. \v 9 Abika awu ra asunga na abika aba ra andzingnga atsui ivum agɛ, \q1 <> \p \v 11 Uyesu aka atsĩ Urusharhima, azĩã ri Iya-Num atsĩ arhisa abina kishoo. Nggayɛ unum uku utsĩkpɔ, nggee unga abvui adzek azĩã Ubetani nggu angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn. \s1 Uyesu atsuke ikponum ru uvorhvo \r (Umat 21.18-19) \p \v 12 Ukpe unum uvaa umbɔ aka asoku Ubetani, imerh ifɛr Uyesu. \v 13 Unga aka anyã ucucii uvorhvo ukukaa uku ukpusha ayerhe udɛ̃ɛ̃, unga azĩa ibee ikpũrhã ru umgbɔ. Ivangyɛ unga aka azĩ atsĩ ru umgbɔ, unga asi ikpoa ubin, ayerhe ukpekũ ake akpusha adɛ̃ɛ̃, ubinkutsu, asi iwea ivang ikpũrhũ uvorhvo. \v 14 Mɔcɛ unga agɔr uvorhvo ha agɛ, <> Angwɛ̃ imesa igambɔ agũmbɔ ubinkpi unga aka arherhe. \s1 Uyesu asare Iya-Num \r (Umat 21.12-17; Irh 19.45-48; Uyoh 2.13-22) \p \v 15 Umbɔ aka atsĩ Urusharhima, Uyesu atsĩ ri Iya-Num atirha awayiwe abika agoi igoi nu abika agugoyiwe umɔ. Akwɛr atsime atebur abika afaruwe uhwɛk nu anang isei abika agoyiwe anurhɛu. \v 16 Akɛna anera ikũ ubin ukpuku ugoiwe atɔng ra angwĩ Iya-Num. \v 17 Unga amesuwe anera agɛ, < \q1 Nggayɛ umbi atsu ike iwu utai uwoyi avɛu.\f + \fr 11.17 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uiri 7.11\xt*.\f*>> \p \v 18 Ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abika amesuwe Ikpem aka agũ arherhe akɛrɛ umbɔ abee utsĩndĩ uwuku ufɛre unga, na agũ iwei unga ubinkutsu anera kishoo adzeidzeu imesanga. \p \v 19 Urhɛɛ uku uwe, Uyesu nu angwɛ̃ imesanga adzembɔ ru uteu ha. \s1 Ucucii uvorhvo uwuku usherhe \r (Umat 21.20-22) \p \v 20 Ru ukpeeka, umbɔ aka atɔng, umbɔ anyã ucucii uvorhvo ha uku ukoyi kishoo nggu anunanga. \v 21 Ubitru ayita na agɔr Uyesu agɛ, <> \p \v 22 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka awe ru imangmang ru Unum! \v 23 Umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe, unera aba agɔr igũ iyɛrɛ agɛ, unga aba asi icicanga ra amɛnnga nu ubinkpi unga aka arherhe, na awea ri imangmang awuri ikorhukumbɔ unga. \v 24 Nggee umum idɛyiwa umbi, ubɛn ubinkpi umbi aka ifɛna ru ifɛn-Num, aka awe ru imangmang ugɛ umbi aka akpombi ukpɔ, ukpɔ iwuri iwu ukpumbi. \v 25 Ikɛi ubɛn ivangyɛ umbi aka idɛ̃ɛ̃ na afɛn-Num, umbi aba awembi ra avɔm nggu unera, àka atsũwe uner ha, nu Utɛmbi uwu afã atsũwã umbi ra arhimmbi.>>\f + \fr 11.25 \fr*\ft Abvur akɔɔ aki itsɛng abok aki isha agɔrke ikɛi ugɛ, \ft*\fv 26 \fv*\fqa Bɔr itsitsũwe iba ishingge, rimi hã, Utɛmbi uwu afã asi ítsũwanga arhim umbi.\fqa*\f* \s1 Acucang ijee Uyesu \r (Umat 21.23-27; Irh 20.1-8) \p \v 27 Umbɔ aka abvui atsĩ Urusharhima, Uyesu atsĩ azɛ̃rhã ri irhɛrh Iya-Num nukpi, umɔ ateiya abika adzowe idɛm-Num, nu abika amesuwe Ikpem nu anggbaashi anera aba ru unga. \v 28 Agɔr unga agɛ, <> \p \v 29 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 31 Umbɔ akɛki itsũwã nggu adɔkambɔ, agɛ, < unga awuri irhusa umɛn agɛ, \v 32 Bɔr umɛn iba igɔr ugɛ, umɛn igũ iwei anera abɛrɛ, ubinkutsu, umbɔ anyangu Uyohana awu uner uwuku usɔm Arherhu-Num.>> \p \v 33 Nggee umbɔ agɔr Uyesu agɛ, <> \p Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \c 12 \s1 Unyaka arherhe aki abi irham imang \r (Umat 21.33-46; Irh 20.9-19) \p \v 1 Uyesu arherhe unyaka arherhe adzise umbɔ, agɛ, < \p \v 7 < \v 8 Nggee umbɔ adzur unga afɛre unga, na atare ukoma ru undzing ufɔm icang hã.>> \p \v 9 Uyesu arhusa umbɔ agɛ, <\f + \fr 12.11 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 118.22,23\xt*.\f*>> \p \v 12 Mɔcɛ umbɔ abee udĩ ukpuku udzur unga, ubinkutsu umbɔ ahwɛngmbɔ ugɛ arherhe unyaka arherhe ha iwu ra atsimbɔ. Bɔr umbɔ agũ iwei anera, ngge itsu umbɔ neke unga na azĩmbɔ. \s1 Arhusu ifai ikirbi abĩ ru Ukaisar \r (Umat 22.15-22; Irh 20.20-26) \p \v 13 Akɛrɛ aka amaa umbɔ adene abi Ufarisi abɔɔ nu aner Uhiridu umbɔ azĩ adeyi Uyesu ri irhɛm arherhanga. \v 14 Umbɔ aba agɔr unga agɛ, <> \p Bɔr Uyesu ahwɛnga ukpukpetambɔ. Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \v 16 Umbɔ aka akowe ishaa imang hã, unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 17 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka adzowe Ukaisar ubin ukpunga na adzowe Unum ubin ukpu Unum.>> \p Umbɔ adzeidzeu akarhãrhã ru unga. \fig Ishaa imang umbɔ aki iyisa udinari|alt="Coin called Denarius" src="gt00059.tif" size="col" loc="12.17" copy="Gordon Thompson" ref="12.13-17"\fig* \s1 Arhusa arherhe isoka akpe \r (Umat 22.23-33; Irh 20.27-40) \p \v 18 Abi Usaduki abɔɔ, abika agɔr agɛ isok ra akpe ishingge, aba ru Uyesu nggu irhirhusa. \v 19 Agɔr unga agɛ, <> \p \v 24 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 12.26 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 3.6\xt*.\f* \v 27 Unga asi iwea Unum uwu abika akpe, bɔr unga awu uwu abi urhɛ. Umbi agba irhak iki ibewe!>> \s1 Ikpem iki igɔng \r (Umat 22.34-40; Irh 10.25-28) \p \v 28 Utsa uwɔɔ uwuku umesuwe Ikpem aba agũ umbɔ adɛ̃ɛ̃ uning nggu adɔka. Unga aka agũ ugɛ Uyesu adzowe umbɔ irhɛm iyiki ize, unga arhusa unga agɛ, <> \p \v 29 Uyesu agɔr unga agɛ, <\f + \fr 12.30 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Iva 6.4,5\xt*.\f* \v 31 Iyi ivaa ha igɛ, \f + \fr 12.31 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Urha 19.18\xt*.\f* Íkpem iyɔɔ isi inangngge iyɛrɛ ha.>> \p \v 32 Uwuku umesuwe ikpem ha agɔr Uyesu agɛ, <> \p \v 34 Uyesu aka agũ unga arherha arherhe itsoi, unga agɔr unga agɛ, <> Mɔcɛ unera asi irhusunga ubin ukpɔɔ. \s1 Arhusa arherhe ri itsi Ukiristo \r (Umat 22.41-46; 23.1-36; Irh 20.41-47) \p \v 35 Uyesu aka adɛ̃ɛ̃ amesuwe ru ufɔm Iya-Num unga arhusa agɛ, <> >\f + \fr 12.36 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 110.1\xt*.\f* \m \v 37 Udauda nibikanga ayisu Ukiristo agɛ, Awuri ikorha aguse ru Uteijee awu ungwɛ̃ ru Udauda?>> \p Nggaa ikikɔng anera ikpeto ru unga nggu itɛnamɛn. \s1 Uyesu ayare igoi abika amesuwe Ikpem \r (Umat 23.1-36; Irh 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Ri imesanga, Uyesu agɔr agɛ, <<Àka akpɔm amɛnmbi nggu abika amesuwe Ikpem, umbɔ abee itsĩm atorho akagɔng azɛ̃rhã, abee anera aghwe umbɔ ri inang izɛɛ, \v 39 ikɛi umbɔ abee anera adzise umbɔ anang isei aka aze ra abã ifɛn-Num, nu anang isei aka aze ra anang irhowa. \v 40 Umbɔ awu abika aghawe abin atsɛ̃rhãpfu na avur ayambɔ, na adarhi ider ifɛn-Num iyi igbana. Ikpũ umbɔ awuri itsu umbɔ ufai akarhãrhã.>> \s1 Izũwũ utsɛ̃rhãpfu \r (Irh 21.1-4) \p \v 41 Uyesu asei ri ifɛna ra anangkɛ umbɔ iki itsu izũwã ri Iya-Num, azɛrhe anera iki itsuyiwe uhwɛk ri ijara izũwã. Abɔɔ abi ubin arhɛrhɛ atsu uhwɛk urhɛrhɛ. \v 42 Mɔcɛ utsũwũ utsɛ̃rhãpfu uwɔɔ, aba atsuke ungwɛ̃rhĩ íshaa imang ivaa iki isi iwengge ubin. \p \v 43 Uyesu ayisa angwɛ̃ imesanga aba ru unga, agɔr umbɔ agɛ, <> \c 13 \s1 Uyesu asɔm ikpũ isisipa Iya-Num \r (Umat 24.1-35; Irh 21.5-33) \p \v 1 Uyesu adzeka ri Iya-Num nukpi, unying ra angwɛ̃ imesanga agɔr unga agɛ, <> \p \v 2 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 3 Uyesu asei ni itsi Igũ Acucii Uzaitun iki idɛ̃ɛ̃ ra asu Iya-Num. Ubitru, Uyaku, Uyohana nu Uandarawu arhusa unga ri iwɔk agɛ, \v 4 <> \p \v 5 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka arhi anyã, utsur unera arhɛma umbi. \v 6 Anera arhɛrhɛ aka idzeka ri itsokmum, anu igɔr agɛ, umbɔ awuri irhɛm anera arhɛrhɛ. \v 7 Ivangyɛ umbi aka igũ isarhe iwa nu ugbugbewangge, niba asoyimbi amɛnmbi. Awu ufang akɛrɛ ha akorhe, bɔr imimasha ina ishingge kata. \v 8 Abi abĩ akɔɔ asok adɛ̃ɛ̃ igamtsak nggu abi abĩ akɔɔ, iyɛrhe iso idɛ̃ɛ̃ igamtsak nggu iyɛrhe. Abĩ awuri izizusa ri inanga irhɛirhɛ, nu ikpo imerh iwuri itsĩwãngge. Awu ititirhi uver imar. \p \v 9 < use <Àka anyã, nggawɔ!> niba awembi ri imangmang ra ake. \v 22 Ukiristo igbɛrangwĩ nu abika asɔm Arherhu-Num igbɛrangwĩ awuri idzidzeka, awuri idɛyiwe atsar nu abin idzeu akũ arhɛm anera nggu abirabɛ Unum aka asɛng, umbɔ aba adɛ̃ɛ̃ amɛ̃ɛ̃mbɔ. \v 23 Nggee, àka arhi! Umum iki idɛyiwamum abina kishoo ake adɔrha aba. \p \v 24 <\f + \fr 13.25 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 13.10; 34.4\xt*.\f* \p \v 26 <> \c 14 \s1 Anggbaashi akɛki itsũwã // iyiki ifɛre Uyesu \r (Umat 26.1-5; Irh 22.1-2; Uyoh 11.45-53) \p \v 1 Abɔr inuma ivaa umbɔ azek Irhowa Iyiki Igar Utɔng nu iyi Uborodi Ukpuku Usheru Uguga, ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abika amesuwe Ikpem abee utsĩndĩwi umbɔ aka idzur Uyesu ri iwɔk afɛre unga. \v 2 Umbɔ anu igɔr agɛ, <> \s1 Adzukuwe Uyesu atsei isung // ru Ubetani \r (Umat 26.6-13; Uyoh 12.1-8) \p \v 3 Uyesu awe ru Ubetani ri iya utsa uwɔɔ umbɔ iki iyisa Usiman uner ingbim, awuri igha ubingha nukpi, utsɛrh uwɔɔ aba nggu ungwɛ̃rhũ udzoma utɔk nggu atsei isung aki imang akarhãrhã aki ikũ unardi ayang. Unga ayar udzoma hã atsuke atsei ha ri itsi Uyesu. \p \v 4 Abɔɔ aka awe umɔ agũ avɔm agɔr adɔkambɔ agɛ, <> Umbɔ atsɛrhu utsɛrh ha ri ifuw. \p \v 6 Bɔr Uyesu agɛ, <<Àka aneke unga. Awu use utsu umbi arherha unga? Awu ubin uku uze unga aka akorhuwa umum. \v 7 Atsũwã awu nggu umbi ubɛn unum, umbi adɛ̃ɛ̃ ayikukumbi umbɔ ri ivangyɛ umbi aka abee. Bɔr umum iwuri iwe nggu umbi ivanga ukunjiir. \v 8 Akorhu ubinkpi ikernga iki imɛ̃. Adzukuwa atsei agbishi iyormum iyiki idzidzake. \v 9 Umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe, kishoo anangkɛ umbɔ aka idzowe Isarhe Iyiki Ize iyɛrɛ ru upfunga, awuri isɔmmbɔ ubinkpi utsɛrh uwurɛ aka akorhe umbɔ ayita unga.>> \s1 Uyahuda Uiskariyoti Agha-dak Uyesu \r (Umat 26.14-16; Irh 22.3-6) \p \v 10 Mɔcɛ Uyahuda Uiskariyoti, unying ra angwɛ̃ imesa usɔkdũmɛn hã, azĩ ru ateiya abika adzowe idɛm-Num nu unga agha-dak Uyesu na adzowe ru umbɔ. \v 11 Umbɔ aka agũ rimi umbɔ agɔm anggɔm na abemuwe unga uhwɛk. Nggee Uyahuda abee utsĩndĩã unga aka idzowe unga ru ubok. \s1 Irhowa Iyiki Igar Utɔng iyi imaatak \r (Umat 26.17-25; Irh 22.7-14,21-23; Uyoh 13.21-30) \p \v 12 Ru unum ukpu inggbaashia ukpu Irhowu Uborodi Ukpuku Usheru Uguga, unum ukpuku ungwãni ungwɛ̃ itsurhi iyi Irhowa Iyiki Igar Utɔng, angwɛ̃ imesu Uyesu arhusa unga agɛ, <> \p \v 13 Nggee unga adene angwɛ̃ imesanga avaa, agɔr umbɔ agɛ, <<Àka atsĩ ru utepa, nggɔɔ umbi awuri igbopumbi utsak uwɔɔ aka atsã idzuma amɛ̃. Àka adɔsa unga. \v 14 Iya ikɛ unga aka itsĩ, àka agɔr uteiya ha agɛ, \v 15 Unga awuri idɛyiwanga nggaa ubã afã ukpɔɔ umbɔ aka atsu abin iya amaambɔ. Àka igbishuwa ubinghamɛn umɔ.>> \p \v 16 Angwɛ̃ imesa ha aka asok atsĩmbɔ ru utepa, anyã abina awe ru nyaku Uyesu aka asɔme umbɔ. Nggee umbɔ agbishu ubingha Irhowa Iyiki Igar Utɔng. \p \v 17 Urhɛɛ uku uwe, Uyesu nggu angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn hã aba ri iya ha. \v 18 Awuri igha ubingha nukpi, Uyesu agɔr agɛ, <> \p \v 19 Amɛnmbɔ atirhuke igũ ighong, anu igɔr unga anyinganying agɛ, <> \p \v 20 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Ubingha urhɛɛ Uteijee \r (Umat 26.26-30; Irh 22.14-23; 1Uko 11.23-25) \p \v 22 Umbɔ aka adɛ̃ɛ̃ igha ubingha, Uyesu anyangu uborodi, atar uwɛɛ ru Unum, abvũ adzowe ra angwɛ̃ imesanga agɛ, <<Àka ayɛi uwɛrɛ atãi. Awu iyormum.>> \p \v 23 Na anyangu ukpɛwa amɛ̃ inebi, atar uwɛɛ ru Unum na adzowe ru umbɔ, kishoo ahwa ru umgbɔ. \p \v 24 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 26 Umbɔ aka amaa itsũwe ubom ru Unum, umbɔ adzek azĩmbɔ Igũ Acucii Uzaitun. \s1 Ubitru awuri itsɛyi Uyesu \r (Umat 26.31-35; Irh 22.31-34; Uyoh 13.36-38) \p \v 27 Uyesu agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <\f + \fr 14.27 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uzak 13.7\xt*.\f* \m \v 28 Bɔr ivangyɛ umum iki isok ra akpe, umum inggbaashia izĩ Ugarhirhi ru umbi adɔrha atsĩ umɔ.>> \p \v 29 Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 30 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 31 Bɔr Ubitru abvui arherhe akarhãrhã agɛ, <> Kishoo angwɛ̃ imesanga arherhe rimi hã. \s1 Uyesu ru Ugetsemani \r (Umat 26.36-46; Irh 22.39-46) \p \v 32 Azĩmbɔ anangkɛ umbɔ iki iyisa Ugetsemani, Uyesu agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <<Àka asei nggimi umum izĩ ifɛn-Num.>> \v 33 Unga akũ Ubitru, nggu Uyaku nu Uyohana. Awu umɔ nukpi unga atirhunga igũ ighong akarhãrhã. \v 34 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 35 Unga aka azĩ ra asu ukunjiir, na agba nu abĩ, afɛn-Num ugɛ ngge iba imɛ̃ngge, umbɔ anyanguwe ivang ayetnum akɛrɛ ru unga. \v 36 Unga agɛ, <>.\ft*\f* Utɛ, ubɛn ubina imɛ̃ngge ru ungo. Unyanguwa ukpɛwa ayetnum akɛrɛ ru umum. Bɔr asi iwea ubinkpi umum iki ibee, bɔr awu ubinkpi ungo uku ubee.>> \p \v 37 Mɔcɛ unga abvui aba anyã angwɛ̃ imesa ha ikitatambɔ awu ru urhɔ. Unga agɔr Ubitru agɛ, <> \p \v 39 Abvui azĩa ifɛn-Num, arherhe irhɛm iyi inggbaashia. \v 40 Mɔcɛ unga abvui aba ikɛi, akpo umbɔ awu ru urhɔ asumbɔ awu nggu urhɔ akarhãrhã. Umbɔ ashimbɔ nu ubinkpi umbɔ aka isɔme unga. \p \v 41 Ivangyɛ unga aka abvui aba ide untaar, unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Adzur Uyesu \r (Umat 26.47-56; Irh 22.47-53; Uyoh 18.3-12) \p \v 43 Uyesu awu ra arherhe nukpi, umbɔ anyã Uyahuda, unying ra angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn hã. Unga aba nggu anera arhɛrhɛ aka akpɔm igbong nu akon akika ader. Ateiya abika adzowe idɛm-Num, abika amesuwe Ikpem nu akakũmbɔ aka adene umbɔ. \p \v 44 Uyahuda, uwuku ugha adak Uyesu, aka asɔmuka umbɔ agɛ, <> \v 45 Uyahuda aka aba, unga adarha azĩã ru Uyesu, agɔr unga agɛ, <> na ashor atamnga. \v 46 Anera adzur Uyesu akpɔm unga uku ungbongbong. \v 47 Bɔr unying ra awɛ imesu Uyesu uwuku ukhapa ru unga, awɔɔr ikon iki idernga, azharhuwe uto ugãrhũ Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num. \p \v 48 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \v 50 Mɔcɛ kishoo angwɛ̃ imesa ha atĩ abɔre unga. \p \v 51 Uwɛdzɛm nuwɔ, atamu untama ukpekũ na adɔsu Uyesu. Ri ivangyɛ umbɔ aka adzur unga, \v 52 unga aneke untamanga ra abokmbɔ na atĩ igbĩrhĩ. \s1 Uyesu nggu abi udzepurhe \r (Umat 26.57-68; Irh 22.54-55,63-71; Uyoh 18.13-14,19-24) \p \v 53 Akũ Uyesu azĩ ru Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num, nu ateiya abika adzowe idɛm-Num, nu ikɛi abika amesuwe Ikpem nu akakũ akɔng. \v 54 Ubitru adɔsa unga, bɔr ukukaa-ukukaa. Atsĩ ru ufɔm iya Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num. Umɔ unga aka asei iwɛr urha nggu adogerhi ha. \p \v 55 Ateiya abika adzowe idɛm-Num nu kishoo abi udzepurhe abee ubinkpi uku iwe ideka ri itsi Uyesu, umbɔ afɛre unga, bɔr umbɔ asi ikpombɔ. \v 56 Anera arhɛrhɛ aka adzowe ideka igbɛrangwĩ, bɔr angwĩmbɔ asi iweke unying. \p \v 57 Mɔcɛ abɔɔ asok adɛ̃ɛ̃, adzowe ideka igbɛrangwĩ ru unga agɛ, \v 58 < >> \v 59 Kishoo rimi hã idekambɔ isi iwengge unying. \p \v 60 Mɔcɛ Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num asok adɛ̃ɛ̃ ra ateumbɔ, arhusu Uyesu agɛ, <> \v 61 Bɔr Uyesu anukutata asi idzipuka, Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num hã abvui arhusa unga agɛ, <> \p \v 62 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 63 Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num hã avapuwe atorhanga, na agɛ, <> \p Anera kishoo arherhe agɛ, <> \v 65 Mɔcɛ abɔɔ atirha ashau aci atsuyiwe unga, abope asunga, ikɛi akwɛre unga ugwɛɛ, anu igɔr unga agɛ, <> Mɔcɛ adogerhi abi udzepurhe ha akũ unga azĩmbɔ na akwɛr unga. \s1 Ubitru agɛ Uyesu asi iwea uwu unga \r (Umat 26.69-75; Irh 22.56-62; Uyoh 18.15-18,25-27) \p \v 66 Ubitru iganga awu unɔr ufɔm iya ha, unaa uwɔɔ ra anang itser Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num aba. \v 67 Unga aka anyã Ubitru aka asei iwɛr urha, unga angwɛ̃dzɛn na arhi unga, na agɛ, <> \p \v 68 Bɔr Ubitru atsɛyinga agɛ, <> Unga aka arherhe rimi amaa, unga asok atsĩ ru udzepurhe iya ha. Kanying ikɔ igbɛr ukpee. \p \v 69 Unna hã aka abvui anyã unga umɔ, unga adɛyiwe abirabɛ aka adɛ̃ɛ̃ umɔ agɛ, <> \v 70 Ikɛi Ubitru abvui atsɛyinga. \p Ivanga ukunjiir iki itɔng, abirabɛ aka adɛ̃ɛ̃ akhapa ru Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 71 Mɔcɛ Ubitru atirhunga ifuw atsukuka ikponum nu itsinga, ayirh uyirh ra asumbɔ agɛ, <> \p \v 72 Kanying ikɔ ibvui igbɛr ukpee ide uvaa. Mɔcɛ Ubitru ayita arherhe Uyesu aka adɛyiwe unga agɛ, <> Ngge unga atsĩã iciu akpe. \c 15 \s1 Akũ Uyesu azĩ ru ugomna Ubirhatu \r (Umat 27.1-2,11-14; Irh 23.1-5; Uyoh 18.28-38) \p \v 1 Ri igɔ̃kpeeka ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ, nu abika amesuwe Ikpem, nu kishoo abi itser udzepurhe akɛki itsũwã. Umbɔ abow Uyesu akũna unga azĩmbɔ ra asu Ubirhatu. \p \v 2 Ubirhatu arhusa unga agɛ, <> \p Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 3 Ateiya abika adzowe idɛm-Num hã, agbɛyi urherhe atsuke unga ra abina arhɛrhɛ. \v 4 Ngge ikɛi Ubirhatu arhusa unga agɛ, <> \p \v 5 Bɔr Uyesu asi idzipunga arherhe. Ubirhatu adzeidzeu. \s1 Atsu ufai akpe ru Uyesu \r (Umat 27.15-26; Irh 23.13-25; Uyoh 18.39—19.16) \p \v 6 Icɛ awu ugau ugomna aka isaka atsũwe unerwi umbɔ aka abow ru ugborzĩ, uwuruwi anera aki ibee ru unum Irhowa Iyiki Igar Utɔng. \v 7 Uwɔɔ ruwɔ itsoka igburh Ubaraba, uvau isoyamɛn nu ifɛr uner itsu umbɔ agbange unga ru ugborzĩ hã nggu abɔɔ. \v 8 Ikikɔnga iba ifɛn Ubirhatu unga akorhuwe ubin unga aka abayi ikikorhe. \p \v 9 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \v 10 Unga ahwɛnga agɛ awu unyɛ̃ɛ̃ utsu ateiya abika adzowe idɛm-Num atsuke Uyesu ru uboknga. \v 11 Bɔr ateiya abika adzowe idɛm-Num atsu anera agɔr agɛ aneke Uyesu ru ugborzĩ, na atsũwe Ubaraba ru umbɔ. \p \v 12 Ubirhatu arhusa umbɔ agɛ, <> \p \v 13 Umbɔ atsarhi irhakmbɔ agɛ, <> \p \v 14 Ubirhatu arhusa umbɔ agɛ, <> Umbɔ agbisha atsarhi irhakmbɔ agɛ, <> \p \v 15 Ubirhatu aka abee itsu umbɔ agɔm unga, atsũwũka Ubaraba. Unga aka atsu umbɔ akwɛre ugwɛɛ ru Uyesu amaa, unga adzowuka unga umbɔ anyapuwe. \s1 Abi iwa ayɛɛi Uyesu \r (Umat 27.27-31; Uyoh 19.2-3) \p \v 16 Abi iwa akũ Uyesu azĩ ru udzepurhe ugomna, umbɔ iki iyisa agɛ, <> Na akɔng kishoo ukpui abi iwa ha. \v 17 Atsime atorho aka abãrhã akagɔng aki iyɛrhe nú Uyesu, ikɛi akare ifur iyɛrhe iyi ídidɔk, atsime ni itsinga. \v 18 Umbɔ atirhi ighwe unga agɛ, <> \v 19 Ikɛi anu ikũ igbong akwɛr unga ni itsia, atang aci atsuyiwe ru unga. Na atangarhu agɛ umbɔ anu idzowe unga igɔng. \v 20 Umbɔ aka ayɛɛia unga rimi amaa, umbɔ atsimuwe atorho aka abãrhã akagɔng hã, na atsime atorhanga. Mɔcɛ umbɔ akũna unga adzek azĩmbɔ inyinyapuwe. \s1 Anyapuwe Uyesu \r (Umat 27.32-44; Irh 23.26-43; Uyoh 19.17-27) \p \v 21 Utsa uwɔɔ adzeku Usayirin, itsoknga igburh Usiman utɛmbɔ Uarhekzanda nu Urhufɔ, adzek ri ibang abĩ hã na atɔng ru uteu ha. Umbɔ atsu unga inggang unga atsã igãrhãmau ucucii Uyesu. \v 22 Akũ Uyesu azĩ ra anangkɛ umbɔ iki iyisa Ugorhgota, agbena agburh, <> \v 23 Mɔcɛ umbɔ adzowe unga amɛ̃ inebi aka asarhe nggu isung, bɔr unga akpɛ̃ɛ̃ ihwihwaa. \v 24 Mɔcɛ umbɔ anyapuwe unga. Umbɔ agasha atorhanga ra adɔkambɔ, atang isɛng ra atsimbɔ anyã ubinkpi ubɛn unera aka ikpo. \p \v 25 Awu ra akara utɔɔrha aki ukpee umbɔ aka inyapuwe unga. \v 26 Umbɔ atsɛng isarhe iyiki irhena unga agɛ, \sc <>\sc* \v 27 Anyapuwe avɛu avaa nggu unga, unying nu ubok ughanga, uwu uvaa ikɛi nu ubok uferanga.\f + \fr 15.27 \fr*\ft Abvur akɔɔ aki itsɛng abok aki isha agɔrke ikɛi ugɛ, \ft*\fv 28 \fv*\fqa Akɛrɛ ake atsuafɛr itsɛng hã iki igɔr igɛ, <>\fqa*\f* \p \v 29 Anera aka atɔng, arhena unga, azung atsimbɔ agɛ, <<Ĩhĩĩ! Ungo iki isipuwe Iya-Num, nu udzine ike ikɛi ri inuma itaar, \v 30 ucipuwa ru igãrhãmau ucuciia ha ufɔrh itsingo!>> \p \v 31 Rimi hã ikɛi ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abika amesuwe Ikpem ani iyɛɛia unga ra adɔkambɔ agɛ, <> Avɛu ha umbɔ aka anyapuwe nggu unga arherhu nggaa urhena atsuke unga. \s1 Akpe Uyesu \r (Umat 27.45-56; Irh 23.44-49; Uyoh 19.28-30) \p \v 33 Ri idzingga atenuma, uzĩ itsirkpɔ abĩã kishoo, utsɛku akara ataar aki urhɛɛ. \v 34 Ra akara ataar, Uyesu atsarhi irhaknga ikerketangge agɛ, <> Agbena agburh, <>\f + \fr 15.34 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 22.1\xt*.\f* \p \v 35 Abika adɛ̃ɛ̃ ukhapa umɔ aka agũ rimi, umbɔ agɛ, <<Àka agũ, unga adɛ̃ɛ̃ iyisu uner uwuku usɔm Arherhu-Num Uirhiya.>> \p \v 36 Unying ru umbɔ atĩ, azĩ abii usoso ra amɛ̃ inebi akika agbata, avaki igbong, abera adzowe ru Uyesu ahwa. Unga agɛ, <<Àka adidɛ̃ɛ̃! Umɛn inyãni use Uirhiya awuri iba acipuka unga.>> \p \v 37 Uyesu atsarhi irhaknga ikerketangge, atsu ivum na akpea. \p \v 38 Urhaburhe ha ukpuku uwe ru Iya-Num uvaar agbɛra avaa udzur afafã uba utsĩ ra abĩ. \v 39 Ivang unggbaashi abi iwa uwuku udɛ̃ɛ̃ ra asu Uyesu aka anyã ikpũ akpea, umɔ unga agɔr agɛ, <> \fig Ututaa ukpu Iya-Num uvaar ugbɛra avaa|alt="Temple curtain tearing from top to bottom" src="gt00041.tif" size="col" loc="15.39" copy="Gordon Thompson" ref="15.38"\fig* \p \v 40 Akatsɛrh abɔɔ adɛ̃ɛ̃ ukukaa na azɛrhe. Ru umbɔ ha awu umbɔ Umaryamu Umagadarha, nu Umaryamu uyisa Uyaku ungwɛ̃mbɔ Uyesu uku ucia nu Uyusuf, nu Usarhomi. \v 41 Umbɔ atirhi idɔsa unga ru Ugarhirhi anu itɔ̃ itser iyike unga. Akatsɛrh abɔɔ ikɛi arhɛrhɛ abika aba nggu unga azĩ Urusharhima awu umɔ. \s1 Igwirhuwe Uyesu \r (Umat 27.57-61; Irh 23.50-56; Uyoh 19.38-42) \p \v 42 Urhɛɛ uku uwe, umbɔ adɛ̃ɛ̃mbɔ igbisha abin udãã awu unum ukpuku uwosha. \v 43 Utsa uwɔɔ agburh Uyusuf uner Uarimatiya, unga awu ra abi itser ru udzepurhe, awea ri itsu amɛn ibiba Iyɛrhe Unum. Aker amɛn azĩ ru Ubirhatu ashɔ̃rhã unga adzowe iyor Uyesu. \v 44 Ubirhatu adzeidzeu unga aka agũ ugɛ Uyesu aka akpea. Unga ayisu unggbaashi abi iwa ha arhusa use awu idzidzɛrhe Uyesu aka akpe. \v 45 Unga aka agũ ra angwĩ unggbaashi abi iwa ha, mɔcɛ unga adzowuka ukom iyora ru Uyusuf. \v 46 Nggee Uyusuf azĩ agoi atorho, acipu iyor Uyesu, akũ atorha ha abow iyor ha, atsuke ngge ru udzakkpi umbɔ aka atsɛ̃ɛ̃ ru utarh. Unga agɔ̃rhũ utarh ukpɔɔ afɔme angwĩ udzak ha. \v 47 Umaryamu uwuku udzeku Umagadarha nu Umaryamu uyisa Uyusuf adɛ̃ɛ̃ azɛrhe anangkɛ umbɔ aka angwɛ̃we iyor Uyesu. \c 16 \s1 Isisok Uyesu ra akpe \r (Umat 28.1-8; Irh 24.1-12; Uyoh 20.1-10) \p \v 1 Unum ukpuku Uwosha uku utɔng, Umaryamu Umagadarha nu Umaryamu uyisa Uyaku, nu ikɛi Usarhomi, agoi abin isung akirakɛ umbɔ aka izĩ adzukuwe ri iyor Uyesu. \v 2 Ru unum ukpu inggbaashia ri inuma utɔɔva, ru ukpeeka ri ivangyɛ ishaa unum iki idzek, umbɔ atirhumbɔ izĩ ru udzaka. \v 3 Umbɔ aka awu ru utsĩndĩ, umbɔ agɔr adɔkambɔ agɛ, <> \p \v 4 Bɔr umbɔ aka azĩ atsĩ umɔ, umbɔ abera asumbɔ anyã nggaa utarh ha uku ugɔ̃rhũkpɔ. \v 5 Umbɔ aka atsĩ ru udzaka, umbɔ anyã uwɛdzɛm aka atsim atorho aka aterha asei udiku ubok ugha, umbɔ agũ iwei. \p \v 6 Ungwɛdzɛm hã agɔr umbɔ agɛ, <<Àka niba agũmbi iwei. Umbi abee Uyesu uner Unazarat uwuruwi umbɔ aka anyapuwe. Aka asoka! Ashia nggimi. Àka anyã anangkɛ umbɔ aka angwɛ̃we unga. \v 7 Àka azĩ adɛyiwe angwɛ̃ imesanga nu Ubitru, unga agbaashia azĩ Ugarhirhi ru umbi. Nggɔɔ ha umbi aka inyã unga, ru nyaka unga aka asɔma umbi.>> \p \v 8 Akatsɛrh ha atĩ adzek ru adzak ha, adzunumbɔ na azang ayormbɔ, asi irherhumbɔ arherhe nggu unera, ubinkutsu umbɔ agũ iwei. \s2 [Abvur itsɛng abok akɔɔ aki isha ashike ru ubvur Umar 16.9-20] \s1 Uyesu adzeka ru Umaryamu \r (Umat 28.9-10; Uyoh 20.11-18) \p \v 9 Ivangyɛ Uyesu aka asoka akpe ru unkpeka ru unum ukpu inggbaashia ri inuma utɔɔva, agbaashia adzeka ru Umaryamu Umagadarha, utsɛrh ha Uyesu aka atsũwe ípfu iyiki ibewe utɔɔva. \v 10 Unga azĩ asɔme abirabɛ aka awu nggu Uyesu, umbɔ agũ ighong na aciu akpe. \v 11 Umbɔ aka agũ ugɛ Uyesu aka asoka nggu urhɛ, ikɛi unga nibikanga anyã Uyesu, umbɔ asi ibemumbɔ. \s1 Uyesu adzeka ra angwɛ̃ imesa avaa \r (Irh 24.13-35) \p \v 12 Akɛrɛ aka amaa Uyesu adzipa adzeka ru nyaku uner uwɔɔ ra angwɛ̃ imesa abɔɔ avaa ri ivangyɛ umbɔ aka azɛ̃rhã adzek ru uteu ha adɔsu utsĩndĩã azĩmbɔ. \v 13 Ikivarhambɔ abvui aba asɔme abimbɔ, bɔr utsɛku icɛrɛ umbɔ ashimbɔ ri imangmang ri isarhe ha. \s1 Uyesu adzowe angwɛ̃ imesanga itser \r (Umat 28.16-20; Irh 24.36-49; Uyoh 20.19-23; Aiy 1.6-8) \p \v 14 Ri imaatak Uyesu aka adzeka ru umbɔ usɔka nu unying hã ri ivangyɛ umbɔ aka asei igha ubingha. Unga atsɛrha umbɔ ri ida imangmangmbɔ, nu iker itsimbɔ, umbɔ aka asi ibemumbɔ arherhe abirabɛ aka agbaashia anyã unga ri isisoknga. \p \v 15 Ikɛi unga agɔr umbɔ agɛ, <<Àka atsĩ ru upfunga kishoo adzowe Isarhe Iyiki Ize ra anera kishoo. \v 16 Ubɛn unera aka awea ri imangmang, umbɔ asorhukumbɔ unga ubɔtisima, awuri ikpikpoa ififɔrh, bɔr ubɛn unera aka akpɛ̃ɛ̃ iwe ru imangmang awuri itsitsĩm. \v 17 Atsar akɛ aka idɔsa abika awuri imangmang, ri itsokmum, umbɔ awuri itsũwũkumbɔ ípfu iyiki ibewe, awuri irherhumbɔ idũ iyiki ifa. \v 18 Awuri inyãngumbɔ íbvui ra abokmbɔ, ikɛi umbɔ aba ahwambɔ umau, ake asi íkorhuke ubin ru umbɔ. Umbɔ aba atsorha abokmbɔ ra abi irhãrhã, umbɔ awuri ikerhumbɔ.>> \s1 Uyesu afũã ra afã \r (Irh 24.50-53; Aiy 1.9-11) \p \v 19 Uteijee Uyesu aka amaa irherhuwe umbɔ arherhe ha, ashupa unga akũ afũmbɔ ra afã, unga aseisa nu ubok ugha Unum. \v 20 Mɔcɛ angwɛ̃ imesanga adzek adzise isarhe ubɛn ananga, Uteijee atɔ̃ itser nggu umbɔ, akorha abin idzeu atsu arherhambɔ awu idzidzɛrhe.