\id MAT - Dũya Translation Project \ide UTF-8 \h Umatta \toc1 Isarhe Iyiki Ize iyi Umatta aka atsɛng \toc2 Umatta \toc3 Umat \mt2 Isarhe Iyiki Ize iyi \mt1 Umatta \mt2 aka atsɛng \imt Utsutson ri itsi ubvur Umatta \ip Awu Umatta atsɛng ubvur uwurɛ. Unga awu utsa Uyahuda, unying ra angwɛ̃ imesu Uyesu. \ip Ubvur uwurɛ udɛyiwe ugɛ Uyesu unga awu Ukiristo ha umbɔ aka abemuwa ru ibibemuwe-Num iyiki igbe, unga awu unerwi abi Uyahuda aka atsu amɛnmbɔ ugɛ ibanga. Idikinga irhɛirhɛ ubvur uwurɛ uku uyisu Uyesu ugɛ, <>. Nu ngge iki iwe ugɛ Isarhe Iyiki Ize ha isi ikpongge iyiyɛi akarhãrhã ra abi Uyahuda, rimi hã icicang ishingge Isarhe Iyiki Ize iyi Uyesu Ukiristo iwu iyi anera kishoo ru upfunga, ra abi Uyahuda nu abirabɛ aka asi iwembɔ abi Uyahuda. \ip Ru ubvur Umatta, atsɛng imesu Uyesu ra agbɛr akagɔng atɔ̃ɔ̃. Aki inggbaashia awu imesu Uyesu ni itsi igũ, iyiriyɛ iki idɛyiwe ikpũ isisei ha abika adɔsa aka isei ri ibibɛkmbɔ (arherhe aki \xt 5—7\xt*). Ikɛi imesa iyɔɔ iwengge ri itsi itseryɛ uner itser Uyesu iki imɛ̃ɛ̃ unga akorhe (arherhe aki 10). Ikɛi atsɛngmbɔ nyaka arherhe urhɛrhɛ ri itsi iyɛrha afã (arherhe aki 13). Nu imesa ri itsi amɛnkɛ aka amɛ̃ɛ̃ uner uku udɔsa awerake nu ikpũ ifɛrhɛ ha iki imɛ̃ɛ̃ unga akorhe (arherhe aki 18). Ra arherhe aki imaataka, Umatta adɛyiwe nggaa itseryɛ Uyesu aka adzowe abika adɔsa, ngge iwu itser iyiki idzowe Isarhe Iyiki Ize. \iot Abinkɛ aka awe umɔ \io1 Atoku Uyesu nu imarnga \ior (1.1—2.23)\ior* \io1 Udũwã Uyohana Uner Ubɔtisima \ior (3.1-12)\ior* \io1 Isorhu ubɔtisima Uyesu nu iviviranga \ior (3.13—4.11)\ior* \io1 Itser Uyesu ru Ugarhirhi \ior (4.12—18.35)\ior* \io1 Izizĩ Uyesu ru Urusharhima \ior (19.1—20.34)\ior* \io1 Usati Uyesu ukpu imaatak ru Urusharhima \ior (21.1—27.31)\ior* \io1 Inyinyapuwe Uyesu nu akpenga \ior (27.32-66)\ior* \io1 Isisok Uyesu nu idzidzekanga \ior (28.1-20)\ior* \c 1 \s1 Ubvur atoku Uyesu \p \v 1 Ubvur unang Uyesu Ukiristo, ungwɛ̃ Udauda uwuruwi aka awu ungwɛ̃ Uibrahim. \li1 \v 2 Uibrahim unga awu utɛ Uishaku, \li1 Uishaku unga awu utɛ Uyakubu, \li1 Uyakubu unga awu utɛ Uyahuda nu angwɛ̃mbɔ, \li1 \v 3 Uyahuda unga awu utɛ Ufereza nu Uzera, uyisumbɔ aka awu Utamar, \m Ufereza unga awu utɛ Uhezuron, \li1 Uhezuron unga awu utɛ Uaram, \li1 \v 4 Uaram unga awu utɛ Uamminadab, \li1 Uamminadab unga awu utɛ Unashon \li1 Unashon unga awu utɛ Usarhmon, \li1 \v 5 Usarhmon unga awu utɛ Ubo'aza. Urahab unga amar Ubo'aza, \li1 Ubo'aza unga awu utɛ Uobida. Urut unga amar Uobida, \li1 Uobida unga awu utɛ Ujesse, \li1 \v 6 Ujesse unga awu utɛ Uyɛrhe Udauda. \p Udauda unga awu utɛ Usorhomon. Utsɛrha Uriya unga amar Usorhomon, \li1 \v 7 Usorhomon unga awu utɛ Urhehobowam, \li1 Urhehobowam unga awu utɛ Uabijah, \li1 Uabijah unga awu utɛ Uasa, \li1 \v 8 Uasa unga awu utɛ Uyehoshafat, \li1 Uyehoshafat unga awu utɛ Uyoram, \li1 Uyoram unga awu utɛ Uazariya, \li1 \v 9 Uazariya unga awu utɛ Uyotam, \li1 Uyotam unga awu utɛ Uahaz, \li1 Uahaz unga awu utɛ Uhezekiya, \li1 \v 10 Uhezekiya unga awu utɛ Umanasse, \li1 Umanasse unga awu utɛ Uaman, \li1 Uaman unga awu utɛ Uyosiya, \li1 \v 11 Uyosiya unga awu utɛ Uyekoniya nu angwɛ̃mbɔ ri ivangyɛ umbɔ aka akarha umbɔ azĩ abĩ akase ru Ubabirha. \p \v 12 Umbɔ aka akarha umbɔ azĩ atsĩ abĩ akase ru Ubabirha, \li1 Uyekoniya unga awu utɛ Usheyarhtiyerh, \li1 Usheyarhtiyerh unga awu utɛ Uzerubaberh, \li1 \v 13 Uzerubaberh unga awu utɛ Uabihudu, \li1 Uabihudu unga awu utɛ Uerhiyakim, \li1 Uerhiyakim unga awu utɛ Uazor, \li1 \v 14 Uazor unga awu utɛ Uzadak, \li1 Uzadak unga awu utɛ Uakim, \li1 Uakim unga awu utɛ Uarhiyud, \li1 \v 15 Uarhiyud unga awu utɛ Uerhiyeza, \li1 Uerhiyeza unga awu utɛ Umatana, \li1 Umatana unga awu utɛ Uyakubu, \li1 \v 16 Uyakubu unga awu utɛ Uyusuf utsaka Umaryamu, uya Uyesu, umbɔ aki iyisa Ukiristo. \p \v 17 Kishoo andanna udzur ri Uibrahim uba utsĩ Udauda awu usɔka na anaa. Udzur nu Udauda uba utsĩ ri ivangyɛ umbɔ aka akarha abi Uisrairha azĩ abĩ akase ru Ubabirha, andanna awu usɔka na anaa. Udzur umɔ uba utsĩ Ukiristo, andanna awu usɔka na anaa. \s1 Imar Uyesu Ukiristo \r (Irh 2.1-7) \p \v 18 Imar Uyesu Ukiristo iwe riminɛ. Uyanga Umaryamu awu ukarh Uyusuf. Umbɔ anasi ipfunumbɔ, nu umbɔ anyã unga awu ra anaa ru ubok Ipfu Isarsatangge. \v 19 Ukarhnga Uyusuf arhiku uner asi ibeenga idzowe unga atsa ra asu anera, unga akaifɛrhkɔ iyiki ibɔre unga ri iwɔk. \p \v 20 Bɔr unga ana akaifɛrhkɔ akɛrɛ ha na arheyirhɔ anyã ipfu itser Uteijee kapɛɛng ru unga ni igɔr unga igɛ, <> \p \v 22 Kishoo akɛrɛ ha akorhe rimi ngge itsuifɛr ubinkpi Uteijee aka arherhe ra angwĩ uwuku usɔm Arherhu-Num agɛ, \v 23 <> agbena agburh <>\f + \fr 1.23 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 7.14\xt*.\f* \p \v 24 Ivangyɛ Uyusuf aka azir ru urhɔ, unga adɔsa arherhe ha ipfu itser Uteijee iki irherhe na ayɛi Umaryamu unga awea utsɛ̃nga. \v 25 Bɔr asi irhaa nggu unga utsɛku unga aka amar ungwɛ̃nga. Uyusuf atare itsoknga igburh Uyesu. \c 2 \s1 Abika ahwɛng ídzɛɛr adzek // udiki inyɛ̃num aba iyepa \p \v 1 Ivangyɛ umbɔ aka amar Uyesu ru uteu Ubaitarhami ru Uyahudiya ri ivang Uhiridu aka awu uyɛrhe, abika ahwɛng ídzɛɛr adzeki igɔ̃kpee aba Urusharhima. \v 2 Na arhusa agɛ, <> \p \v 3 Ivangyɛ Uyɛrhe Uhiridu aka agũ rimi, amɛnnga adake nu kishoo abi Urusharhima. \v 4 Ivangyɛ unga aka akɔng kishoo ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abika amesuwe Ikpem, unga arhusa umbɔ anangkɛ umbɔ aka imar Ukiristo. \v 5 Umbɔ agɔr unga agɛ, < >>\f + \fr 2.6 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Umik 5.2\xt*.\f* \p \v 7 Mɔcɛ Uhiridu aghɔ̃rhã ayisa abika ahwɛng ídzɛɛr ha arhusa abee ihwɛng ivangyɛ umbɔ aka anyã idzɛɛr ha. \v 8 Mɔcɛ unga adene umbɔ azĩmbɔ Ubaitarhami agɔr umbɔ agɛ, <<Àka azĩ angwɛ̃dzɛn na arhisuwa irheng ungwɛ̃ hã. Ivangyɛ umbi aka anyãmbi unga, umbi aba asɔma umum nu umum igamum izĩ indzowe unga igɔng.>> \p \v 9 Umbɔ aka agũ arherhe uyɛrhe amaa, umbɔ azĩmbɔ udĩmbɔ. Idzɛɛr ha umbɔ aka anyã ri igɔ̃kpee ha izɛ̃rhã ra asumbɔ, umbɔ adɔsa ngge utsɛku ngge iki iba idɛ̃ɛ̃ ra anangkɛ ungwɛ̃ hã aka awe. \v 10 Ivangyɛ umbɔ aka anyã idzɛɛr ha, umbɔ agɔm anggɔm akarhãrhã. \v 11 Umbɔ aka atsĩ ri iya ha, umbɔ anyã irheng ungwɛ̃ hã nggu uyanga Umaryamu, umbɔ atararhu ra anangnga adzowe unga igɔng. Mɔcɛ umbɔ agarha akpokambɔ adzowe ízũwã uzinarhi nu atsei umbɔ iki iyisa ufirankisen nu umur. \v 12 Umbɔ aka awu ri irheyirhɔ, Unum adɛyika umbɔ niba ibvui azĩmbɔ ru Uhiridu. Umbɔ adɔsu udĩ ukpɔɔ azĩmbɔ abĩmbɔ. \s1 Atĩ azĩmbɔ Umasar \p \v 13 Umbɔ aka azĩmbɔ, Uyusuf arheyirhɔ anyã ipfu itser Uteijee iki igɔr unga igɛ, <> \v 14 Nggee unga asok ashupu irheng ungwɛ̃ hã nu uyanga ru untsuuka akũ azĩã Umasar. \v 15 Umbɔ asei nggɔɔ ha utsɛku Uhiridu aka akpe. Akɛrɛ ha akorhe rimi ngge itsuifɛr ubinkpi Uteijee aka arherhe ra angwĩ uner uwuku usɔm Arherhu-Num agɛ, <>\f + \fr 2.15 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uho 11.1\xt*.\f* \s1 Afɛyiwe awɛkaci ru Uyahudiya \p \v 16 Ivangyɛ Uhiridu aka ahwɛng ugɛ abika ahwɛng ídzɛɛr ha arhɛm unga, unga agũ avɔm akarhãrhã. Unga atsu umbɔ afɛyiwe irheng awɛkatsa kishoo ru Ubaitarhami nu ikãwãngge, udzur ra awɛkatsa abi imɛka ivaa uba ra andzing. Unga akorha akɛrɛ ha ubinkutsu udzur ri ivang hã abika ahwɛng ídzɛɛr ha aka asɔme unga imar ungwɛ̃ hã iki iwe imɛka ivaa. \v 17 Ivang hã niyɔ ngge iki itsuifɛr ubinkpi uner uwuku usɔm Arherhu-Num Uirimiya aka arherhe agɛ, \q1 \v 18 <>\f + \fr 2.18 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uiri 31.15\xt*.\f* \s1 Abvui azĩ Unazarat \p \v 19 Uhiridu aka akpe, Uyusuf arheyirhɔ ru Umasar anyã ipfu itser Uteijee iki igɔr unga igɛ, \v 20 <> \p \v 21 Nggee unga asok, ashupu ungwɛ̃ nu uyanga akũ azĩã abĩ Uisrairha. \v 22 Bɔr unga aka agũ ugɛ Uarkirhayu ungwɛ̃ Uhiridu aka anyangu ukam utɛnga awu uyɛrhe Uyahudiya, unga agũã iwei izĩ nggɔɔ ha. Bɔr unga aka arheyirhɔ umbɔ agbiite atonga, unga atsĩã ru Ugarhirhi. \v 23 Azĩ aseisa ru uteu ukpɔɔ umbɔ iki iyisa Unazarat. Ngge itsuifɛr ubinkpi abika asɔm Arherhu-Num aka arherhe agɛ, <> \c 3 \s1 Isarhe Uyohana Uner Ubɔtisima \r (Umar 1.1-8; Irh 3.1-18; Uyoh 1.19-28) \p \v 1 Ivang hã niyɔ Uyohana Uner Ubɔtisima aka aba adzowe isarhe ra arhum Uyahudiya, \v 2 anu igɔr agɛ, <<Àka adzipa, Iyɛrhe afã iki iyongge!>> \v 3 Uner ha nuwɔ uwuku usɔm Arherhu-Num Uishaya aka arherhe ra arherhanga agɛ, \q1 < >>\f + \fr 3.3 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 40.3\xt*.\f* \p \v 4 Atorho Uyohana awu igwar urhakumi, abow ikpɔm ubvur nu upfurhsĩnga. Ubinghanga uwu asusu nu utoo arhum. \v 5 Mɔcɛ aner Urusharhima nu abi Uyahudiya kishoo nu abĩ akɔɔ ru ugbɛr Azɛ̃ Urdun adzeyi aba ru unga. \v 6 Adɛ̃ɛ̃ asɔm arhimmbɔ nu unga asorhuwe umbɔ ubɔtisima ra Azɛ̃ Urdun. \p \v 7 Bɔr unga aka anyã abi Ufarisi nu abi Usaduki arhɛrhɛ aka aba ra anangkɛ unga aka adɛ̃ɛ̃ isorhu ubɔtisima, unga agɔr umbɔ agɛ, < Umum idɛyiwa umbi Unum awea ri ijee unga aka itsu atarh akɛrɛ ake awe awɛkaci ru Uibrahim. \v 10 Aka atsumbɔ anggãi ru unang acucii. Ubɛn ucucii uku usi ighwɛrmgbɔ ikpũrhã iyiki ize, awuri igbɛr umgbɔ atsu ru urha. \p \v 11 <> \s1 Ubɔtisima Uyesu \r (Umar 1.9-11; Irh 3.21-22) \p \v 13 Mɔcɛ Uyesu aka adzeku Ugarhirhi aba ru Uyohana asorhuwe unga ubɔtisima ra Azɛ̃ Urdun. \v 14 Uyohana abee ikɛn unga, agɔr agɛ, <> \p \v 15 Bɔr Uyesu agɔr unga agɛ, <> Mɔcɛ Uyohana abemuwe unga. \p \v 16 Umbɔ aka asorhuwe Uyesu ubɔtisima, unga adzeka ra amɛ̃. Kanying afã ayanga, unga anyã Ipfu-Num iki icipuwa ru nyaku unurhɛu, iba isei nu unga. \v 17 Mɔcɛ urhɛm udzeka afã ugɔr ugɛ, <> \fig Ipfu-Num iki icipuwa ru nyaku unurhɛu|alt="Spirit of God descend like a dove" src="DN00410b.tif" size="col" loc="3.17" copy="Dn" ref="3.16"\fig* \c 4 \s1 Undenggũ adeyi Uyesu \r (Umar 1.12-13; Irh 4.1-13) \p \v 1 Mɔcɛ Ipfu-Num idarh Uyesu izĩngge ra arhum ru Undenggũ adeya unga. \v 2 Uyesu akpem igha ubin inuma isɔka inaa nu utsuu nu atenum. Unga aka amaa, imerh ifɛr unga. \v 3 Mɔcɛ Undenggũ aba agɔr unga agɛ, <> \p \v 4 Uyesu agɔr unga agɛ, <\f + \fr 4.4 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Iva 8.3\xt*.\f*>> \p \v 5 Mɔcɛ Undenggũ ashupa unga azĩ adɛ̃ɛ̃ afafã nu usarkasar uteu ni itsi uvi Iya-Num. \v 6 Agɔr unga agɛ, <\f + \fr 4.6 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 91.11,12\xt*.\f* >> \fig Uyesu adɛ̃ɛ̃ ni itsi uvi Iya-Num|alt="Jesus standing on top of Temple" src="dn00405b.tif" size="col" copy="Darwin Dunham" ref="4.5-7"\fig* \p \v 7 Uyesu agɔr unga agɛ, <\f + \fr 4.7 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Iva 6.16\xt*.\f*>> \p \v 8 Undenggũ ashupa unga ikɛi aden ni itsi igũ iyɔɔ iderdetangge, adɛyiwe unga iyɛrhe upfung nu igɔngngge. \v 9 Unga agɔr unga agɛ, <> \p \v 10 Uyesu agɔr unga agɛ, <\f + \fr 4.10 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Iva 6.13\xt*.\f*>> \p \v 11 Mɔcɛ Undenggũ abɔruka unga, nu ípfu itser-Num iba itɔ̃we unga itser. \s1 Uyesu atirhi itsernga ru Ugarhirhi \r (Umar 1.14-15; Irh 4.14-15) \p \v 12 Uyesu aka agũ ugɛ umbɔ aka atsuke Uyohana ru ugborzĩ, unga abvui azĩã Ugarhirhi. \v 13 Abɔruka Unazarat, azĩ asesa ru Ukafanahum, ukpurukpi uku uwe nggɔɔ ra angwĩ ukau ukugɔng ra abĩ Uzeburhun nu Unaftarhi. \v 14 Ngge itsuifɛr ubinkpi uner uwuku usɔm Arherhu-Num Uishaya aka arherhe agɛ, \q1 \v 15 <> \p \v 17 Udzur ri ivang hã Uyesu aka atirhi idzowe isarhe, agɔr agɛ, <<Àka adzipa, Iyɛrhe afã iki iyongge!>> \s1 Uyesu ayisu inera inaa abika adzui abɛrh \r (Umar 1.16-20; Irh 5.1-11) \p \v 18 Uyesu azɛ̃rhã nu ubang Ukau Ugarhirhi nukpi, unga anyã inera ivaa angwɛ̃yi, Usiman uwuruwi umbɔ aki iyisa Ubitru nu Uandarawu ungwɛ̃mbɔ. Anu itang igber ru ukau, ubinkutsu umbɔ awu abika adzui abɛrh. \v 19 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka aba adɔsa umum, nu umum iwuri itsu umbi awu abika adzui anera.>> \v 20 Ivanga unying umbɔ aneke igbermbɔ na adɔsa unga. \p \v 21 Unga aka abɔre anang hã na azĩ anyã inera ivaa angwɛ̃yi ikɛi, Uyaku ungwɛ̃ Uzabadi nu Uyohana ungwɛ̃mbɔ. Awu ru ukhukhɔɔ amɛ̃ nggu utɛmbɔ Uzabadi, adɛ̃ɛ̃ igbishi ígbermbɔ. Uyesu ayisa umbɔ. \v 22 Kanying umbɔ anekukumbɔ ukhukhɔɔ ha ru utɛmbɔ na adɔsa unga.\fig Unera adɛ̃ɛ̃ itang igber ra amɛ̃|alt="Person throwing a fishing net into water" src="lb00209b.tif" size="col" loc="4.22" copy="Louise Bass" ref="4.18-22"\fig* \s1 Uyesu akerhuwe abi irhãrhã \r (Irh 6.17-19) \p \v 23 Uyesu azɛ̃rhã amaa Ugarhirhi, amesuwe ra abã ifɛn-Nummbɔ, adzowe Isarhe Iyiki Ize iyi Iyɛrhe Unum, na akerhuwe ubɛn irhãrhã nu ikpũ ighighong anera. \v 24 Isarhe ri itsinga itɛ̃rhã imaangge abĩ Usuriya, anera akũ abika agũ ighighong akarhãrhã na ahwa ayetnum nggu ikpũ írhãrhã, nu abi ípfu iyiki ibewe, nu abi irhãrhĩ izurh, nu abika afɔr uzɛ̃rhã adambɔ, unga akerhuwe umbɔ. \v 25 Anera arhɛrhɛ aka adzeku Ugarhirhi, nu iteu usɔka umbɔ iki iyisa Udikaforhi, nu Urusharhima, nu Uyahudiya nu ugar Azɛ̃ Urdun adɔsa unga. \c 5 \s1 Idorh ni itsi igũa \r (Irh 6.20-23) \p \v 1 Ivangyɛ Uyesu aka anyã ikikɔng anera arhɛrhɛ, unga afũ asei ni itsi igũa. Angwɛ̃ imesanga aba ru unga. \v 2 Unga atirha amesuwe umbɔ agɛ, \q1 \v 3 < \v 22 Bɔr umum idɛyiwa umbi uwuruwi aka agũ avɔm nggu undɔkanga awuri itsu uvau nu unga. Ikɛi uwuruwi aka ayisu undɔkanga agɛ, umbɔ awuri ikũna unga azĩ ra anang aka atsu uvau. Bɔr uwuruwi aka agɔr undɔkanga agɛ, unga awuri itsĩ ri igbaigba idzũũ urha. \p \v 23 <\f + \fr 5.27 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 20.14\xt*.\f* \v 28 Bɔr umum idɛyiwa umbi ugɛ ubɛn unera aba arhisa ukutsɛrh irhi anyɔna, unga aka atomunga-dak nggu utsɛrh ha ra amɛnnga. \v 29 Usungo ukpu ubok ugha uba uwuri itsuka ungo ra arhim, uhor ukpɔ utare. Ugba ungo ushiɔ ru ugau ukpɔɔ ukpu iyorngo nu umbɔ aka itare iyorngo kishoo ri idzũũ urha. \v 30 Ubok ughango uba itsukakpɔ arhim ru ungo, uzharha ukpɔ utare. Ugba ungo ushiɔ ru ugau ukpɔɔ ri iyorngo nu iyorngo kishoo iki itsĩ ri idzũũ urha. \s1 Izharhuwe itsɛrh \r (Umat 19.9; Umar 10.11-12; Irh 16.18) \p \v 31 <\f + \fr 5.31 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Iva 24.1\xt*.\f* \v 32 Bɔr umum idɛyiwa umbi ugɛ ubɛn unera aka atsũwe utsɛ̃nga ri ida iwe ru uvau itoma-dak, atsuke unga ru utsĩndĩ itoma-dak. Nu uwuruwi aka apfunu utsɛrh uwuku uwuwayi ha, uner ha atoma-dak. \s1 Uyirh \p \v 33 < \v 34 Bɔr umum idɛyiwa umbi ugɛ niba ayirhmbi uyirh. Niba ayirhmbi nggu afã, ubinkutsu afã awu anang isei Unum. \v 35 Niba ayirhmbi nggu upfung, ubinkutsu awu ubin uku utsorhe andaidaknga, use nggu Urusharhima, ubinkutsu awu uteu Uyɛrhe Ukugɔng. \v 36 Niba uyirhɔ nggu itsingo, ubinkutsu ungo usi ídɛ̃ɛ̃ utsu igwar unying iwengge iki iterha use iki ifĩrhã. \v 37 Imɛ̃ɛ̃ngge umbi agɔr agɛ <Ĩĩ> use <Ĩ'ĩ>. Ubɛn ubinkpi uku utɔngkpɔ rimi idzeku uwuku ubewe ha. \s1 Ififai \r (Irh 6.29-30) \p \v 38 <\f + \fr 5.38 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 21.24; Urha 24.20; Iva 19.21\xt*.\f* \v 39 Bɔr umum idɛyiwa umbi ugɛ niba afaimbi iyiki ibewe nggu iyiki ibewe. Unera aba akwɛra ungo nu utam ubok ugha, udzipuwe utam ukpu uvaa ikɛi. \v 40 Unera aba atsuka arherhango ra anang aka atsu uvau na abeenga ivur atorhango, udzowe nggu atorho akagɔnga ikɛi. \v 41 Unera aba atsu ungo uzɛ̃rhũngo ru ukirhomita unying, uzĩ nggu unga akirhomita avaa. \v 42 Udzowe uwuruwi aka aba ibibee ru ungo, niba udzipukɔ undzing nu uwuruwi aka abee ikɔw ru ungo. \s1 Àka abema anggamtsakmbi \r (Irh 6.27-28,32-36) \p \v 43 <\f + \fr 5.43 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 19.18\xt*.\f* \v 44 Bɔr umum idɛyiwa umbi ugɛ, àka abemu uwuku ukpɛ̃ umbi na afɛne-Num ru abika adzaa umbi uver. \v 45 Rimi hã umbi awuri iwe ru nyaka angwɛ̃ idzidzɛrhe abi Utɛmbi ra afã. Unga atsu unum urhang ra abika aze nu abika abewe, na atsu inai idoi ra abika arhurhika nu abirabɛ aka asi irhikumbɔ. \v 46 Umbi aba abema abirabɛ aka abema umbi ukpekũ, umbi awuri ikpo ikpũ ugbɛtu ukusong? Use abika ayɛi ikirbi abĩ asi ikorhumbɔ rimi? \v 47 Umbi aba akpurha aghwe anermbi, umbi akorhu use anang abɔɔ? Abi uzĩ asi ikorhumbɔ rimi hã? \v 48 Àka awe andzumunga ri irhirhika, ru nyaku Utɛmbi uwu afã aka awu undzumunga ri irhirhika. \c 6 \s1 Adzowe izũwã \p \v 1 <<Àka angwɛ̃dzɛn utsur itser iyi irhirhikambi iwengge iyi anera aka inyã. Umbi aba akorhe rimi, umbi asi íkpombi itosa ru Utɛmbi uwu afã. \p \v 2 < \m \v 14 Umbi aba atsũwũkumbi anera aka ashɔng umbi, Utɛmbi uwu afã awuri itsũwãnga umbi. \v 15 Bɔr umbi aba asi itsũwũkumbi anera aka ashɔng umbi, rimi hã Utɛmbi asi ítsũwũka arhimmbi. \s1 Ikpem ighabin \p \v 16 < use use \v 32 Abi uzĩ abee ikpũ abin akɛrɛ ha. Rimi hã Utɛmbi uwu afã ahwɛnga umbi abeembi abin hã. \v 33 Bɔr àka agbaashia abee Iyɛrhe Unum nu irhirhikanga, nu abin hã kishoo awuri idzaambɔ umbi ikɛi. \v 34 Nggee niba agũmbi ighong iyi udã, ubinkutsu udã uwu nggu ayetnumkpɔ. Ubɛn unuma ayetnum amɛ̃ɛ̃ke nggu ukpɔ. \c 7 \s1 Uneke itsu uvau ra anera \r (Irh 6.37-38,41-42) \p \v 1 <<Àka aneke itsu uvau ra anera, utsur umbɔ atsukambɔ umbi uvau. \v 2 Ikpũ uvauwi umbi aki itsuke anera, ikpũ iyi ha umbɔ aka itsuka umbi. Ugbiuwi umbi aka akũ amei, awuri ikũ umgbɔ ha amei adzaa umbi. \p \v 3 < nggayɛ ungbũngkũwi uwu ru usu ukpungo? \v 5 Ungo uner ukpukpeta, utirhu utsũwe ungbũngkũ ru usungo, mɔcɛ nu urhi utai nu utsũwe umbumbin ru usu undɔkango. \p \v 6 <<Àka niba adzowukumbi íjui abin aka asar. Niba atarkumbi abinarhɔ aki imang ra arhede. Ake awuri ijang adak na adzipa anayiwa umbi. \s1 Arhusa, abee, akwɛr angwĩ ubã \r (Irh 11.9-13) \p \v 7 <<Àka afɛna awuri idzaambɔ umbi. Àka abee umbi awuri ikpikpombi. Àka akwɛr angwĩ ubã awuri itsuruwambɔ umbi. \v 8 Ubɛn unerwi aka afɛna awuri iyɛisa, unga uwuku ububee awuri ikpoa, nu unga uwuku ukwɛr angwĩ ubã awuri itsurukumbɔ unga. \p \v 9 < awuri itsĩ ri Iyɛrhe afã, bɔr awu uwuruwi ukpekũ aka akorhu ubinkpi Utɛmum uwuku uwu ra afã aka abee. \v 22 Ru unum hã anera arhɛrhɛ awuri igɔr umum agɛ, \v 23 Mɔcɛ umum iki igɔr umbɔ ugɛ, \s1 Uner idzin itsoi nu uguge uner idzin \r (Irh 6.47-49) \p \v 24 <> \p \v 28 Ivangyɛ Uyesu aka amaa irherhe abin akɛrɛ, ikikɔnga idzedzeu imesanga, \v 29 ubinkutsu unga amesuwe umbɔ ru nyaku unerwi aka awe ru ijee, asi iwea ru nyaka abika amesuwe Ikpemmbɔ. \c 8 \s1 Uner ingbim \r (Umar 1.40-45; Irh 5.12-16) \p \v 1 Ivangyɛ Uyesu aka acipuwa ri igũ hã, anera arhɛrhɛ aka adɔsa unga. \v 2 Uner ingbim uwɔɔ aba atararhu ra anangnga na agɔr agɛ, <> \p \v 3 Uyesu aberu uboknga abanga unga na agɛ, <> Kanying ingbimnga ikerhungge. \v 4 Mɔcɛ Uyesu agɔr unga agɛ, <> \s1 Imangmang unggbaashi // abi iwa Uroma \r (Irh 7.1-10; Uyoh 4.43-54) \p \v 5 Ivangyɛ Uyesu aka atsĩ ru Ukafanahum, uteiya abi iwa Uroma uwɔɔ aba ashɔ̃rhũ Uyesu ama ayike unga. \v 6 Agɛ, <> \p \v 7 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 8 Unggbaashi abi iwa Uroma ha agɔr agɛ, < unga azĩã, nu uwɔrɔ inggɛ, unga abanga. Umum iba igɔr ugãrhãmum inggɛ, unga akorhe.>> \p \v 10 Ivangyɛ Uyesu aka agũ rimi, unga adzeidzeu na agɔr abika adɔsa unga agɛ, <> \p \v 13 Mɔcɛ Uyesu agɔr uteiya abi iwa Uroma hã agɛ, <> Kanying ugãrhãnga akerhunga ri ivang hã. \s1 Uyesu akerhuwe anera arhɛrhɛ \r (Umar 1.29-31; Irh 4.38-39) \p \v 14 Ivangyɛ Uyesu aka atsĩ ri iya Ubitru, unga anyã uya utsɛrha Ubitru anu nu ukoma iyora imani. \v 15 Unga abangu uboknga imani iyor ha inekungge unga. Uya ha asok akorhuwe unga ubingha. \p \v 16 Urhɛɛ uku uwe, umbɔ akũ anera arhɛrhɛ abika awe ru ípfu iyiki ibewe aba ru unga. Unga akũ irhɛm awayiwe ngge na akerhuwe abi irhãrhã kishoo. \v 17 Akorha akɛrɛ ngge itsuifɛr ubinkpi umbɔ aka arherhe ra angwĩ uner uwuku usɔm Arherhu-Num Uishaya agɛ, \q1 <>\f + \fr 8.17 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 53.4\xt*.\f* \s1 Ayetnum akika adɔsu Uyesu \r (Irh 9.57-62) \p \v 18 Ivangyɛ Uyesu aka anyã nggaa ikikɔng anera iki idzipa unga, unga atsu umbɔ agar ukau ha azĩ ugar ukpɔrɔ. \v 19 Mɔcɛ uner uwuku umesuwe Ikpem aba agɔr unga agɛ, <> \p \v 20 Uyesu adzipa agɔr unga agɛ, <<Íjui ngbako iyiki ici iwengge ri ingwĩngge, anunu ikɛi aweke ra ashiyake, bɔr Ungwɛ̃-Ner ashia ra anangkɛ unga aka itsu itsinga.>> \p \v 21 Ungwɛ̃ imesa uwɔɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 22 Bɔr Uyesu agɔr unga agɛ, <> \fig Ijui ngbako iyiki ici nggu angwɛ̃ngge|alt="Fox with babies in foxhole/den" src="bk00051b.tif" size="col" loc="8.22" copy="Louise Bass and Horace Knowles" ref="8.20"\fig* \s1 Uyesu adɔɔte ugba inai \r (Umar 4.35-41; Irh 8.22-25) \p \v 23 Mɔcɛ unga atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃, angwɛ̃ imesanga adɔsa unga. \v 24 Kanying ugba ukerketakpɔ usoyi ru ukau amɛ̃ hã, amɛ̃ asoyi atsĩrhã ru ukhukhɔɔ ha. Bɔr Uyesu awu ru urhɔ. \v 25 Angwɛ̃ imesa azĩ azita unga, agɔr agɛ, <> \p \v 26 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> Mɔcɛ unga asok atsɛrhu ugba nu ubvun ukau ha. Ukpɔ kishoo udɔɔr uku utata. \p \v 27 Anera adzeidzeu na arhusa agɛ, <> \s1 Ikikerhuwe inera ivaa // abi ipfu iyiki ibewe \p \v 28 Ivangyɛ unga aka atsĩ ugar ukpɔrɔ ra abĩ abi Ugadara, inera ivaa abi ipfu iyiki ibewe aka adzek ra anang adzak anera agbopa unga. Umbɔ awu ubin iwei akarhãrhã, ngge itsu anera asi idɛ̃ɛ̃ adɔsumbɔ utsĩndĩ hã. \v 29 Umbɔ atsu ivum agɛ, <> \p \v 30 Ukhapa ru umbɔ, ukpui arhede arhɛrhɛ udɛ̃ɛ̃ ughãwã. \v 31 Ípfu iyiki ibewa ha ishɔ̃rhũ Uyesu igɛ, <> \p \v 32 Mɔcɛ unga agɔr ngge agɛ, <<Àka azĩ!>> Ngge idze izĩ ru ukpui arhede ha, ake asok atĩ acipa nu ughoghor abang ukau ha agba atsĩ ra amɛ̃ akpeke. \v 33 Abi ughãwã arhede ha atĩ atsĩ ru utepa adzowe isarhe ha kishoo, nu ubinkpi uku ukorhe ra abi ipfu iyiki ibewa ha. \v 34 Mɔcɛ kishoo anera ru utepa adzek agbangu Uyesu. Ivangyɛ umbɔ aka anyã unga, umbɔ ashɔ̃rhã unga ama asoka ra abĩmbɔ. \c 9 \s1 Uyesu akerhuwe uner ushayi iyor \r (Umar 2.1-12; Irh 5.17-26) \p \v 1 Uyesu atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃, agar azĩ uteunga. \v 2 Aner abɔɔ akũ uner ishayi iyor aba ru unga, anu nu ufar. Ivangyɛ Uyesu aka anyã imangmangmbɔ, unga agɔr ushayi iyor ha agɛ, <> \p \v 3 Mɔcɛ abɔɔ abika amesuwe Ikpem agɔr adɔkambɔ agɛ, <> \p \v 4 Bɔr Uyesu ahwɛnga ubinkpi umbɔ aka akaifɛrhkɔ, unga agɛ, < use igɔr ugɛ, \v 6 Bɔr umum ibee umbi ahwɛng ugɛ Ungwɛ̃-Ner awea ri ijee iyiki itsũwe arhim ru upfung.>> Mɔcɛ unga agɔr ushayi iyor ha agɛ, <> \v 7 Nu utsa ha asok azĩã ri iyanga. \v 8 Ivangyɛ ikikɔng anera iki inyã rimi iwei ifɛr umbɔ. Umbɔ akpoi Unum, aka adzowe anera ikpũ ijee ha. \s1 Uyesu ayisu Umatiyu \r (Umar 2.13-17; Irh 5.27-32) \p \v 9 Uyesu awu ru azɛ̃rhã na anyã utsawɔɔ agburh Umatiyu asei ra anang aka ayɛi ikirbi abĩ. Uyesu agɔr unga agɛ, <> Mɔcɛ Umatiyu asok adɔsa unga. \p \v 10 Uyesu asei ighabin ri iya Umatiyu, abika ayɛi ikirbi abĩ nu abirabɛ umbɔ aka anyanga umbɔ awu abi arhim arhɛrhɛ, aba agha nggu unga nu angwɛ̃ imesanga. \v 11 Ivangyɛ abi Ufarisi aka anyã rimi, umbɔ arhusa angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 12 Ivangyɛ Uyesu aka agũ rimi, unga agɛ, <\f + \fr 9.13 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uho 6.6\xt*.\f* Umum isi ĩbamum iyisa abika akaifɛrhkɔ ugɛ umbɔ arhika, umum ĩba iyisa abirabɛ aka ahwɛng ugɛ umbɔ awu abi arhim.>> \s1 Arhusa arherhe ikpem ighabin \r (Umar 2.18-22; Irh 5.33-39) \p \v 14 Mɔcɛ angwɛ̃ imesa Uyohana aba arhusa unga, agɛ, <> \p \v 15 Mɔcɛ Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Ukom unakutsɛrh nu ukutsɛrh // uwuku ughong \r (Umar 5.21-43; Irh 8.40-56) \p \v 18 Uyesu anu isɔme umbɔ akɛrɛ ha, unggbaashi uwɔɔ ru ubã ifɛn-Nummbɔ aba atararhu ra anangnga na agɛ, <> \v 19 Uyesu asok azĩã nggu unga, nu angwɛ̃ imesanga adɔsa unga. \p \v 20 Mɔcɛ utsɛrh uwɔɔ aka atsĩã imɛka usɔkdũmɛn nggu irhãrhã umɛ̃ɛ̃ aba ra andzing aba abangu ifɛn atorho Uyesu. \v 21 Unga agɔr ra amɛnnga agɛ, <> \p \v 22 Ivangyɛ Uyesu aka adzipa anyã unga. Unga agɛ, <> Kanying utsɛrh ha akerhunga. \p \v 23 Ivangyɛ Uyesu aka aba atsĩ ri iya unggbaashi ha, anyã abika abar aserhwa nu ikikɔng anera iki igwarha arherhe. \v 24 Unga agɛ, <<Àka asombi. Una hã anasi ikpea bɔr awe ru urhɔ.>> Bɔr umbɔ anyĩrhã unga. \v 25 Anera aka adzek amaa, unga atsĩ adzur ubok una hã, una hã asok adɛ̃ɛ̃. \v 26 Isarhe arherhe ha itɛ̃rhã imaangge abĩ hã. \s1 Uyesu akerhuwe uner ibvuta // nu igbau \p \v 27 Uyesu aka azɛ̃rhã aneke anang hã, abi ibvuta avaa adɔsa na atsarhi irhakmbɔ agɔr agɛ, <> \p \v 28 Ivangyɛ Uyesu aka atsĩ ri iya, abi ibvuta ha aba ru unga, unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɔr unga agɛ, <<Ĩĩ, Uteijee.>> \p \v 29 Unga abanga asumbɔ na agɛ, <> \v 30 Asumbɔ ayanguke. Uyesu agbiite atombɔ akarhãrhã agɛ, <> \v 31 Bɔr umbɔ adzek atɛ̃rhã arherhe ha amaa kishoo abĩ hã. \p \v 32 Umbɔ aka adzek ra awiya, umbɔ akũ uner uwɔɔ aka awe ru ipfu iyiki ibewe iki ikɛnngge unga arherhe aba ru Uyesu. \v 33 Ivangyɛ umbɔ aka awayiwe ipfu iyiki ibewe ha idze, uner igbau ha atirhunga arherhe. Ikikɔng anera idzedzeu ni igɔr igɛ, <> \p \v 34 Bɔr abi Ufarisi agɛ, <> \s1 Abi itsera awu ukunjiir \p \v 35 Uyesu adɔsi iteu iyiki igɔng nu iyiki ici kishoo, amesuwe ra abã ifɛn-Nummbɔ. Adzowe Isarhe Iyiki Ize iyi Iyɛrhe afã, na akerhuwe anera ru kishoo ikpũ irhãrhã nu ighighong. \v 36 Ivangyɛ unga aka anyã anera aka akɔng arhɛrhɛ, unga agũ atorh umbɔ, ubinkutsu, umbɔ awe ru uver akarhãrhã na ashimbɔ ru uner uwuku uyike. Umbɔ awe ru nyaki ídɔiyɛ iki ishingge ru uner idzɛu. \v 37 Mɔcɛ unga agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \c 10 \s1 Uyesu ayisa angwɛ̃ imesanga \r (Umar 3.13-19; Irh 6.12-16) \p \v 1 Unga aka ayisa angwɛ̃ imesa usɔkdũmɛn aba ru unga, unga adzowe umbɔ ijee iyiki itsũwe ípfu iyiki ibewe na akerhuwe ubɛn ikpũ irhãrhã nu ighighong. \p \v 2 Atsok abi itser Uyesu ha akɛ usɔkdũmɛn hã, uwu inbgaashia, Usiman uwu umbɔ iki iyisa Ubitru, nu Uandarawu ungwɛ̃mbɔ, Uyaku ungwɛ̃ Uzabadi nu Uyohana ungwɛ̃mbɔ, \v 3 Ufirhibu, Ubatorhomi, Utoma nu Umatiyu uner uwuku uyɛisu ikirbi abĩ, Uyaku ungwɛ̃ Uharhfa, Utaddiyu, \v 4 Usiman uner Ukan'ana nu Uyahuda Uiskariyoti, uwuku ugha adaknga. \s1 Uyesu adene angwɛ̃ imesanga \r (Umar 6.7-13; Irh 9.1-6) \p \v 5 Uyesu adene usɔkdũmɛn hã agɛ, < \v 8 Àka akerhuwe abi irhãrhã, àka azituwe abika akpe, àka asare abi ingbim, àka atsusuwe ípfu iyiki ibewe. Umbi ayɛi ijee ha izũwã, àka atɔ̃ itser nggu ngge izũwã. \v 9 Niba akpɔmmbi uzinarhi use uazurhfa use ubinkpi uku uwu ru nyaku uhwɛk ri ibvukmbi. \v 10 Niba nyangumbi ukpoka ru uzɛ̃rhã hã, use atorho avaa, use abadak avaa use igbong, ubinkutsu, uner itser amɛ̃ɛ̃ ikpo ubingha. \p \v 11 <\f + \fr 10.36 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Umik 7.6\xt*.\f* \p \v 37 <> \c 11 \s1 Uyesu nu Uyohana Uner Ubɔtisima \r (Irh 7.18-35) \p \v 1 Uyesu aka amaa imesuwe angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn hã, unga adzek umɔ azĩ amesuwe na adzowe isarhe ra abĩ Ugarhirhi. \p \v 2 Ivangyɛ Uyohana ru ugborzĩ aka agũ abinkɛ Ukiristo aka akorhe, unga adene angwɛ̃ imesanga \v 3 azĩ arhusa unga agɛ, <> \p \v 4 Uyesu adzipa agɛ, <<Àka abvui azĩ adɛyiwe Uyohana ubinkpi umbi aka agũ na anyã. \v 5 Abi ibvuta anyãmbɔ, akatarhu azɛ̃rhũmbɔ uzɛ̃rhã, abi ingbim akerhumbɔ, abi igbau agũmbɔ, ikom isongge nggu urhɛ, adzowukumbɔ Isarhe Iyiki Ize ra atsũwã. \v 6 Idorh iwu iyi uwu ha aka asi ikpɛ̃ɛ̃ umum ri itsi abinkɛ umum iki ikorhe.>> \p \v 7 Ivangyɛ awɛ imesu Uyohana aka azĩmbɔ, Uyesu atirha arherhe nggu ikikɔnga ri itsi Uyohana agɛ, <\f + \fr 11.10 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Umrh 3.1\xt*.\f* \m \v 11 Umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe, ra abirabɛ akatsɛrh aka amar asi itsĩmbɔ Uyohana Uner Ubɔtisima. Bɔr uwuruwi aka awu uku ucia ri Iyɛrhe afã, ananga unga. \v 12 Udzur ri ivang Uyohana Uner Ubɔtisima uba utsĩ irherɛ, Iyɛrhe afã iwe ru uver, abika adzowe uver ha umbɔ abee ivur ngge ri iker. \v 13 Ubinkutsu kishoo itsɛng abika asɔm Arherhu-Num nu Íkpem Umusa irherhungge arherhe akɛrɛ utsɛku ivang Uyohana. \v 14 Umbi aba ibemumbi ubinkpi umum iki irherhe, Uyohana unga awu Uirhiya ha umbɔ aka arherhe ugɛ unga awuri ibanga. \v 15 Neke uner uwuku uwu ra ato aka agũ, unga agũ. \p \v 16 < \m \v 18 Uyohana aka aba, asi itsuka amɛnnga ri ighigha nu ihwihwa, umbɔ agɛ, \v 19 Ungwɛ̃-Ner aka aba agha na ahwa, umbɔ agɛ, <Àka anyã uner uwuku ubvun igha abin nu ihwihwa akarhãrhã, uwɛrhɛ abika ayɛi ikirbi abĩ nu abi arhim!> Bɔr awu itser unera iwuri idɛyiwe ugɛ unga awea ri itsoi.>> \s1 Atorh iteuyɛ iki inasi idzipungge \r (Irh 10.13-15) \p \v 20 Mɔcɛ Uyesu aka atirhi itsɛyi iteuyɛ unga aka akorhe irhɛ abin idzeu ri ngge, ubinkutsu, anera asi idzipumbɔ. \v 21 <> \s1 Àka aba ru umum na akpo iwiwosha \r (10.21-22) \p \v 25 Ri ivang hã Uyesu awu ra anggɔm ri Ipfu Isarsatangge, agɔr agɛ, <> \c 12 \s1 Uteijee uwu unum ukpuku uwosha \r (Umar 2.23-28; Irh 6.1-5) \p \v 1 Ri ivang hã Uyesu azɛ̃rhã atɔng ri ícang uarhkama ru unum ukpuku uwosha. Angwɛ̃ imesanga agũ imerh umbɔ atirhi igbiu isha arhkama hã atãi. \v 2 Ivang abi Ufarisi aka anyã rimi, umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 3 Unga agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 12.7 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uho 6.6\xt*.\f* Umbi aba asi itsumbi uvau ra abika asheru uvau. \v 8 Ubinkutsu Ungwɛ̃-Ner awu Uteijee unum ukpuku uwosha.>> \s1 Uner ushayi ubok \r (Umar 3.1-6; Irh 6.6-11) \p \v 9 Adzeka anang hã unga atsĩã ru ubã ifɛn-Nummbɔ. \v 10 Uner uwɔɔ uboka uku ushayi awu umɔ. Umbɔ abee udĩkpi umbɔ aka ikpo Uyesu nggu uvau, umbɔ arhusa unga agɛ, <> \p \v 11 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 13 Mɔcɛ unga agɔr utsak ha agɛ, <> Nggee unga anamu uboknga udzek, ukpɔ ukerhe uwe ru nyaku ukpu uvaa. \v 14 Bɔr abi Ufarisi adzek akɛki itsũwã umbɔ aka ifɛre Uyesu. \s1 Itsuifɛr isɔm Arherhu-Num Uishaya \p \v 15 Ivang Uyesu aka ahwɛng rimi, unga abɔruka anang hã. Arhɛrhɛ aka adɔsa unga, unga akerhuwe irhãrhãmbɔ. \v 16 Unga agbiite atombɔ ugɛ niba adɛyikumbɔ iwiwenga ru unera. \v 17 Akɛrɛ ake atsuafɛr ubinkpi uku urherhe ra angwĩ uwuku usɔm Arherhu-Num Uishaya agɛ, \q1 \v 18 <>\f + \fr 12.21 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 42.1-4\xt*.\f* \s1 Uyesu nu Uba'arhzaburh \r (Umar 3.20-30; Irh 11.14-23) \p \v 22 Mɔcɛ umbɔ akũ uner ibvuta aka afɔr arherhe adaka awe ru ipfu iyiki ibewe aba. Uyesu akerhuwe unga, ngge itsu unga arherha arherhe na anyã ikɛi. \v 23 Anera kishoo adzeidzeu na agɛ, <> \p \v 24 Bɔr abi Ufarisi aka agũ akɛrɛ ha, umbɔ agɛ, <> \p \v 25 Uyesu ahwɛnga ifɛrhkɔmbɔ unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Utsar ukpu Uyunana \r (Umar 8.11-12; Irh 11.29-32) \p \v 38 Mɔcɛ abi Ufarisi abɔɔ nu abika amesuwe Ikpem agɔr unga agɛ, <> \p \v 39 Unga agɔr umbɔ agɛ, < Ngge iba ikpo unera ashia umɔ ri iya ha, ngge inyã umbɔ aka ayar na agbishumbɔ iya ha. \v 45 Mɔcɛ ngge ibvui izĩ ikarhe ípfu iyiki ibewe iyɔɔ utɔɔva, iyiriyɛ iki ibewe inangngge ngge, ngge kishoo iba isei umɔ. Isisei utsa ha iyi imaataka iwuri ibewe inangge iyi inggbaashia. Iwuri iwe rimi nggu undan ukpuku ubewe ukpirɛ.>> \s1 Uya nu angwɛ̃mbɔ Uyesu \r (Umar 3.31-35; Irh 8.19-21) \p \v 46 Uyesu aka awe ra arherhe nggu ikikɔng, uyanga nu angwɛ̃mbɔ aba adɛ̃ɛ̃ ra awiya, abee arherha arherhe nggu unga. \v 47 Uwɔɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 48 Unga agɔr unga agɛ, <> \v 49 Ayottu uboknga ra angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \c 13 \s1 Unyaka arherhe uner uwuku udoi abin \r (Umar 4.1-20; Irh 8.4-15) \p \v 1 Ru unum hã Uyesu adzeki iya azĩ aseisa ru ubang ukau. \v 2 Ikikɔng anera irhɛirhɛ iki ikɔng idziranga, itsu unga atsĩ ru ukhukhɔɔ amɛ̃ asei umɔ. Ikikɔnga idɛ̃ɛ̃ ru ubang ukau ha. \v 3 Mɔcɛ unga adɛyiwe umbɔ abina arhɛrhɛ ru unyaka arherhe agɛ, <> \p \v 10 Angwɛ̃ imesa ha aba arhusa unga agɛ, <> \p \v 11 Unga agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 13.15 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 6.9,10\xt*.\f* \m \v 16 Bɔr idorh iwe iyi asumbi ubinkutsu, ake adɛ̃ɛ̃ anyãke, nu atombi ubinkutsu ake adɛ̃ɛ̃ agũke. \v 17 Umum indɛyiwa umbi idzidzɛrhe, abika asɔm Arherhu-Num nu abika arhurhika arhɛrhɛ aka abee inyã ubinkpi umbi aka anyã bɔr asi inyãmbɔ, use agũ ubinkpi umbi aka agũ, bɔr asi igũmbɔ. \p \v 18 <<Àka akpeto na agũ agben unyaka arherhe uner uwuku unna ikpũ abin hã. \v 19 Ivangyɛ ubɛn unera aka agũ arherhe Iyɛrhe afã na asi ihwɛnga ake, Undenggũ unga aka isaka aba avur ubinkpi umbɔ aka adoi ra amɛnnga. Iwu ikpũ iyiki igba ru utsĩndĩ. \v 20 Iyiriyɛ iki igba ra ukpɔrha, iwe ru nyaku uwuku ugũ arherhe ha na ayɛi nggu anggɔm. \v 21 Bɔr unga aka ashia ra anũnang, asi idãrhũnga. Ivang arherhe ha aki ikũ uver nggu ayetnum uba, unga awuri izĩ ra andzing. \v 22 Iyiriyɛ iki igba ra anang ididɔk ngge iwe ru nyaku uwuku ugũ arherhe ha, bɔr iwãrhãna abin upfung ri ibee iwe ru ubin ibɛrh ni ikɛnngge arherhe ha ighwɛr ikpũrhã. \v 23 Bɔr iyiriyɛ iki igba ra abĩ aka aze iwe ru nyaku uwuku ugũ arherha ha na ahwɛnga ake. Unga aghwɛr ikpũrhã, ananaka, isɔka utɔ̃tɔ̃ĩ, use isɔka itaitaar idikunga nggu ubinkpi umbɔ aka adoi.>> \s1 Unyaka arherhe ubĩĩ ri itsem \p \v 24 Uyesu abvui adzowe umbɔ unyaka arherhe akɔɔ agɛ, < \p \v 28 < \p < \p \v 29 < >> \s1 Unyaka arherhe ishaa ikpũ iyiki ici \r (Umar 4.30-32; Irh 13.18-19) \p \v 31 Unga abvui adɛyiwe umbɔ unyaka arherhe akɔɔ agɛ, <> \s1 Unyaka arherhe aki uga \r (Irh 13.20-21) \p \v 33 Unga abvui adzowe umbɔ unyaka arherhe akɔɔ agɛ, <> \p \v 34 Uyesu adɛyiwe ikikɔng anera kishoo abin akɛrɛ nggu unyaka arherhe. Unga asi irherhunga ubin ukpɔɔ umɔ uku usi iwekpɔ unyaka arherhe. \v 35 Ngge itsuifɛr ubin uwuku usɔm Arherhu-Num aka arherhe agɛ, \q1 <>\f + \fr 13.35 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 78.2\xt*.\f* \s1 Agben unyaka arherhe // ubĩĩ ru itsem \p \v 36 Mɔcɛ unga abɔre ikikɔng anera na atsĩã ri iya. Angwɛ̃ imesanga aba agɔr unga agɛ, <> \p \v 37 Unga agɛ, <> \p \v 51 Uyesu arhusa agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <<Ĩĩ.>> \p \v 52 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Akpɛ̃mbɔ Uyesu ru Unazarat \r (Umar 6.1-6; Irh 4.16-30) \p \v 53 Ivangyɛ Uyesu aka amaa unyaka arherhe akɛrɛ, unga abɔruka anang hã. \v 54 Ivangyɛ unga aka aba utepunga, unga atirhi imesuwe anera ru ubã ifɛn-Nummbɔ. Umbɔ adzeidzeu na arhusa agɛ, <> \v 57 Mɔcɛ umbɔ agũ avɔm nggu unga. \p Bɔr Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 58 Awu ida imangmangmbɔ itsu unga asi ikorhunga abin idzeu arhɛrhɛ nggɔɔ ha. \c 14 \s1 Akpe Uyohana Uner Ubɔtisima \r (Umar 6.14-29; Irh 9.7-9) \p \v 1 Ri ivang hã Uyɛrhe Uhiridu aka agũ arherhe ri itsi Uyesu. \v 2 Unga agɔr abika atɔ̃we unga itser agɛ, <> \p \v 3 Ubinkutsu Uhiridu aka adzur Uyohana agbang ru ugborzĩ ri itsi Uhirudiya utsɛrha ungwɛ̃mbɔ Ufirhibu. \v 4 Ubinkutsu Uyohana adɛyiwe Uhiridu agɛ, <> \v 5 Uhiridu abee ifɛre Uyohana, bɔr agũ iwei anera, ubinkutsu umbɔ aka anyangu Uyohana awu uwuku usɔm Arherhu-Num. \p \v 6 Unum imar Uhiridu uku uba uwe, unapa Uhirudiya azer azer ri irhowa ha atsu Uhiridu agũibɛn akarhãrhã. \v 7 Nggee unga ayirh na abemuwe idzowe una hã kishoo ubinkpi unga aka ifɛna. \v 8 Uyisa una hã adzowe itsũwã, agɛ, <> \v 9 Amɛn uyɛrhe aghong, bɔr ri itsi atsen irhowa ha nu uyirh ha utsu unga atsu umbɔ adzowe ubinkpi una hã aka abee. \v 10 Unga adene umbɔ azĩ azharhukumbɔ itsi Uyohana ru ugborzĩ. \v 11 Akũ itsi ha nu itɛ̃rhãzɔu aba adzowe ru una hã, unga atsã akowuka uyanga. \v 12 Angwɛ̃ imesu Uyohana aba ashupu ukomnga adzake. Mɔcɛ umbɔ azĩ asɔme Uyesu. \s1 Uyesu adzowe ubingha inera // anakagɔnga atɔ̃ɔ̃ \r (Umar 6.30-44; Irh 9.10-17; Uyoh 6.1-14) \p \v 13 Ivang Uyesu aka agũ rimi, unga asok atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃ agar azĩã anangkɛ anera aka ashimbɔ awe ikiyikanga. Bɔr ikikɔng anera iki igũ rimi, umbɔ adzeka ri íteu adɔsa unga ra adak. \v 14 Ivangyɛ unga aka adzeku ukhukhɔɔ ha anyã anera aka akɔng arhɛrhɛ, unga agũ atorh umbɔ na akerhuwe abi irhãrhãmbɔ. \p \v 15 Urhɛɛ uku uwe, angwɛ̃ imesanga aba agɔr unga agɛ, <> \p \v 16 Uyesu agɛ, <> \p \v 17 Umbɔ agɔr agɛ, <> \p \v 18 Unga agɛ, <<Àka akũwã ake ru umum nggimi.>> \v 19 Na agɔr anera asei nu ubĩĩ. Unga anyangu ípo uborodi atɔ̃ɔ̃ hã na abɛrh ha ikivarhake. Abera asunga arhi afã, atar uwɛɛ ru Unum. Unga atsɔka adzowe ra angwɛ̃ imesanga, umbɔ agashuwe ra anera. \v 20 Umbɔ kishoo agha ashur, nu angwɛ̃ imesanga arhɔ̃yĩ awushunga. Ake atɔk azĩnga usɔkdũmɛn. \v 21 Irhɛɛ anera aka agha ubingha ha akatsak atsĩmbɔ anaka agɔnga atɔ̃ɔ̃, asi ivarhumbɔ akatsɛrh nu awɛkaci.\fig Abɛrh nggu uborodi|alt="Fish and bread" src="gt00052.tif" size="col" loc="14.21" copy="Gordon Thompson" ref="14.21"\fig* \s1 Uyesu azɛ̃rhũ uzɛ̃rhã nu amɛ̃ \r (Umar 6.45-52; Uyoh 6.15-21) \p \v 22 Kanying Uyesu atsu angwɛ̃ imesanga abɔre unga na atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃ agbaashia azĩmbɔ ugar ukpɔrɔ. Unga asoyiwe ikikɔnga. \v 23 Unga aka asoyiwe umbɔ amaa, unga afũã ni itsi igũa ikiyikanga azĩã ifɛn-Num. Urhɛɛ uwekpɔ, unga awe ru nggɔɔ ha ikiyikanga. \v 24 Ri ivang hã ukhukhɔɔ ha uku uzĩ udermgbɔ ru ukau ukugɔng hã, ugba unyaikpɔ utsu amɛ̃ uni ikwɛr umgbɔ. \p \v 25 Ivanga iwu akara ataar aki utsuu, umbɔ anyã Uyesu aka azɛ̃rhã nu amɛ̃ ukau ukugɔng azĩã ru umbɔ. \v 26 Ivang angwɛ̃ imesanga aka anyã unga azɛ̃rhã nu afafã amɛ̃, umbɔ agũ iwei. Agɛ, <> Atsu ivum iwei iki ifɛrmbɔ. \p \v 27 Kanying Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka aker amɛnmbi! Awu umum. Niba agũmbi iwei.>> \p \v 28 Mɔcɛ Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 29 Uyesu agɛ, <> \p Mɔcɛ Ubitru adzeku ukhukhɔɔ ha, atirhu uzɛ̃rhã nu afafã amɛ̃ azĩã ru Uyesu. \v 30 Bɔr unga aka anyã ugba, unga agũ iwei na atirhunga ididɛɛ. Unga atsu ivum, agɛ, <> \p \v 31 Kanying Uyesu anamu uboknga adzur unga, agɛ, <> \p \v 32 Ivangyɛ umbɔ aka atsĩ ukhukhɔɔ ha, ugba ha ukpe unu. \v 33 Mɔcɛ abirabɛ aka awe ru ukhukhɔɔ ha adzowe unga igɔng, agɛ, <> \s1 Uyesu akerhuwe abi irhãrhã // ru Ujanisarat \r (Umar 6.53-56) \p \v 34 Ivangyɛ umbɔ aka agar ukau ha, umbɔ acipa ru abĩ Ujanisarat. \v 35 Aner ha ahwɛngmbɔ ugɛ Uyesu awu umɔ, umbɔ adene umbɔ adɛyiwe anera aka awu ra abĩ hã. Umbɔ akũ kishoo abi irhãrhã aba ru unga. \v 36 Umbɔ ashɔ̃rhã unga aneke abi irhãrhã amaa abangu ifɛn atorho akagɔnga. Nu kishoo abirabɛ aka abanga ake, akerhumbɔ. \c 15 \s1 Isisar nu ida isisar \r (Umar 7.1-13) \p \v 1 Mɔcɛ abi Ufarisi abɔɔ nu abika amesuwe Ikpem adzeku Urusharhima aba ru Uyesu arhusa agɛ, \v 2 <> \p \v 3 Bɔr Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 15.4 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 20.12; Iva 5.16\xt*.\f* nu \f + \fr 15.4 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 21.17; Urha 20.9\xt*.\f* \v 5 Bɔr umbi amesuwe ugɛ ubɛn unera aba awea ru ubinkpi unga aka iyike utɛnga use uyanga, na adɛ̃ɛ̃ agɔr umbɔ agɛ, \v 6 Rimi hã umbi agɛ asi iwea ufang unga idzowe imor utɛnga nggu ukpɔ. Agbeyambi atsu umbi anyanga Arherhu-Num awe ibɛm. \v 7 Umbi abi ukpukpeta! Irhikungge uwuku usɔm Arherhu-Num Uishaya aka asɔm arherhe ri itsimbi agɛ, \q1 \v 8 << \f + \fr 15.9 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 29.13\xt*.\f*>> \s1 Abinkɛ aka awuri itsu ida isisar \r (Umar 7.14-23) \p \v 10 Uyesu ayisi ikikɔnga iba ru unga agɔr umbɔ agɛ, <<Àka akpeto na ahwɛng. \v 11 Asi iwea ubinkpi iki itsĩ ra angwĩ unera itsu unga asi isara, bɔr ubinkpi uku idzeka ra angwĩnga, ukpɔɔ utsu unga >> \p \v 12 Mɔcɛ angwɛ̃ imesanga aba ru unga arhusa agɛ, <> \p \v 13 Unga agɛ, <> \p \v 15 Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 16 Mɔcɛ Uyesu agɛ, <> \s1 Imangmang utsɛrh uwɔɔ \r (Umar 7.24-30) \p \v 21 Uyesu aka abɔre anang hã na azĩã abĩ Utaya nu Usidon. \v 22 Utsɛrh Ukan'ana aka asei ra abĩ hã aba ru unga, na atsarhi irhaknga agɛ, <> \p \v 23 Uyesu asi iyanuka urhɛm. Nggee angwɛ̃ imesanga aba ashɔ̃rhã unga agɛ, <> \p \v 24 Mɔcɛ Uyesu agɔr utsɛrh ha agɛ, <> \p \v 25 Bɔr utsɛrh ha aba atararhu ru unga, agɛ, <> \p \v 26 Uyesu agɛ, <> \p \v 27 Unga agɛ, <<Ĩĩ, Uteijee, bɔr íjui iki isaki ighangge awushu ubingha aki idzeku utebur iyi uteiya agbei nu abĩ.>> \p \v 28 Mɔcɛ Uyesu agɔr unga agɛ, <> Kanying unapunga akerhunga. \s1 Uyesu akerhuwe anera arhɛrhɛ \p \v 29 Uyesu abɔre umɔ na adɔsu udiku ubang Ukau Ugarhirhi. Mɔcɛ unga afũ igũ aseisa. \v 30 Nggaa ikikɔng iba ru unga, akũ akatarhu, nu abi ibvuta, nu abika akaikai, nu abika afɔr arherhe adambɔ, nu abɔɔ arhɛrhɛ, aden umbɔ ra adaknga, nu unga akerhuwe umbɔ. \v 31 Anera adzeidzeu umbɔ aka anyã agbau arherha arherhe, abika akaikai ayormbɔ akerhuke, akatarhu azɛ̃rhũmbɔ uzɛ̃rhã, abi ibvuta anyãmbɔ. Nu umbɔ kishoo akpoi Unum uwu Uisrairha. \s1 Uyesu afuka anera // anakagɔnga anaa \r (Umar 8.1-10) \p \v 32 Uyesu ayisa angwɛ̃ imesanga aba ru unga na agɛ, <> \p \v 33 Angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 34 Uyesu arhusa umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 35 Unga atsu ikikɔnga iseisa abĩ. \v 36 Mɔcɛ unga anyangu ípo uborodi ha utɔɔva nu abɛrh ha, unga aka atar uwɛɛ ru Unum. Mɔcɛ na atsɔka ukpɔ adzowe angwɛ̃ imesanga, umbɔ agashuwe ikikɔng anera. \v 37 Kishoo agha ashur. Angwɛ̃ imesanga arhɔ̃yĩ awushunga ra abĩ ake atɔk azĩnga utɔɔva. \v 38 Abirabɛ aka agha akatsak awu anakagɔnga anaa, asi ivarhumbɔ akatsɛrh nu awɛkaci. \v 39 Uyesu aka asoyiwe ikikɔng anera amaa, unga atsĩ ukhukhɔɔ amɛ̃ azĩã abĩ Umagadan. \c 16 \s1 Umbɔ abee utsar \r (Umar 8.11-13; Irh 12.54-56) \p \v 1 Abi Ufarisi nu abi Usaduki aba aviru Uyesu, arhusa unga ugɛ unga akorhu ubin idzeu ukpu uwu utsar uku udzeka afã. \p \v 2 Unga agɛ, < \v 3 Nu unkpeeka umbi aba anyã afã awe uku uzhããĩ na atsir nggu ufin inai, umbi aka isaka agɔr agɛ, Umbi adɛ̃ɛ̃ ahwɛngmbi agben afã, bɔr umbi asi ihwɛngmbi atsarkɛ aka idɛyiwe agben abinkɛ aka anu ikorhe inum iyɛrɛ. \v 4 Abika abewe, abika asheru Unum, abi undan ukpirɛ arhusu utsar idzeu! Bɔr asi ídɛyikumbɔ umbɔ utsar, akpurha adɛyiwe utsar ukpu uwuku usɔm Arherhu-Num Uyunana.>> Uyesu abɔre umbɔ na azĩã. \s1 Uga abi Ufarisi nu uwu // abi Usaduki \r (Umar 8.14-21) \p \v 5 Ivangyɛ umbɔ aka agar ukau ha, angwɛ̃ imesa ayirukumbɔ ikpɔm uborodi. \v 6 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka angwɛ̃dzɛn, àka akpɔm amɛnmbi nggu uga abi Ufarisi nu abi Usaduki.>> \p \v 7 Umbɔ arherhe nggu adɔkambɔ agɛ, <> \p \v 8 Uyesu ahwɛnga ubinkpi umbɔ aka anu irherhe unga arhusa agɛ, <> \v 12 Mɔcɛ umbɔ aka ahwɛng ugɛ asi igɔra umbɔ ikpɔm amɛn ru uga uborodi, bɔr agɔr umbɔ ikpɔm amɛn ri imesa abi Ufarisi nu abi Usaduki. \s1 Ubitru adekuwe Uyesu // unga awu Ukiristo \r (Umar 8.27-30; Irh 9.18-21) \p \v 13 Ivangyɛ Uyesu aka aba ra abĩ abi Ukaisariya Ufirhibi, unga arhusa angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 14 Umbɔ agɛ, <> \p \v 15 Unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p \v 16 Ubitru agɛ, <> \p \v 17 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \v 20 Mɔcɛ unga agbiite ato angwɛ̃ imesanga utsur umbɔ adɛyikumbɔ unera agɛ unga awu Ukiristo. \s1 Uyesu asɔm ikpũ akpenga aka ikpe \r (Umar 8.31—9.1; Irh 9.22-27) \p \v 21 Udzur ri ivang hã Uyesu atirhi idɛyiwe angwɛ̃ imesanga ugɛ awu ufang unga awuri izĩ Urusharhima na ahwa ayetnum ra abina arhɛrhɛ ru abok akakũ, nu ateiya abika adzowe idɛm-Num, nu abika amesuwe Ikpem. Awu ufang umbɔ afɛre unga, ru unum untaar unga awuri isok abɛka. \p \v 22 Ubitru agbiira unga azĩ ri ifɛna atirhi itsɛrha unga agɛ, <> \p \v 23 Uyesu adzipa agɔr Ubitru agɛ, <> \p \v 24 Mɔcɛ Uyesu agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \c 17 \s1 Idzidzipu iyor Uyesu \r (Umar 9.2-13; Irh 9.28-36) \p \v 1 Inuma utɔ̃ĩ iki imaa Uyesu akũ Ubitru, Uyaku nu Uyohana ungwɛ̃mbɔ Uyaku, umbɔ azĩ ni itsi igũ iyɔɔ iderdetangge, anangkɛ umbɔ aka awe ikiyikambɔ. \v 2 Umɔ unga adzipa awuwea ra asumbɔ. Asunga arhang ru nyaki ishaa unum, atorhanga awe aka aterha uku upɛ̃rhɛng ru nyaki irhirhang. \v 3 Kanying Umusa nu Uirhiya akapɛɛng ru umbɔ, adɛ̃ɛ̃ arherhe nggu Uyesu. \p \v 4 Ubitru agɔr Uyesu agɛ, <> \p \v 5 Adɛ̃ɛ̃ ra arherhe nukpi nggaa amɛɛ aka arhang atsire umbɔ, nu urhɛm ra amɛɛ ha uku ugɔr ugɛ, <> \p \v 6 Ivang angwɛ̃ imesa ha aka agũ rimi, iwei ifɛr umbɔ, umbɔ akwɛr asumbɔ atsim ra abĩ. \v 7 Bɔr Uyesu aba abanga umbɔ agɛ, <<Àka asisok. Niba agũmbi iwei.>> \v 8 Umbɔ aka abera atsimbɔ asi inyãmbɔ uner uwɔɔ, akpurha anyã Uyesu. \p \v 9 Umbɔ aka awe ru utsĩndĩ uwuku ucipuwa ni itsi igũ hã, Uyesu atsu umbɔ agɛ, <> \p \v 10 Angwɛ̃ imesa ha arhusa unga agɛ, <> \p \v 11 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \v 13 Mɔcɛ angwɛ̃ imesa ha ahwɛng ugɛ unga arherhe arherha ha ri itsi Uyohana Uner Ubɔtisima. \s1 Ikerhuwe uwɛkuci ri ipfu // iyiki ibewe \r (Umar 9.14-29; Irh 9.37-43a) \p \v 14 Ivangyɛ umbɔ aka azĩ atsĩ ra anang ikikɔnga, uner uwɔɔ aba ru Uyesu atararhu ra anangnga. \v 15 Na agɛ, <> \p \v 17 Uyesu agɛ, <> \v 18 Uyesu atsɛrhi ipfu iyiki ibewa ha idzengge ru ungwɛ̃ hã. Kanying ungwɛ̃ hã akerhunga. \p \v 19 Mɔcɛ angwɛ̃ imesa ha aba ru Uyesu ri ivangyɛ anera aka ashimbɔ nggu unga, agɔr unga agɛ, <> \p \v 20 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, < ngge iwuri iso izĩngge. Ubin usi ínangkpɔ umbi.>>\f + \fr 17.20 \fr*\ft Abvur akɔɔ aki itsɛng abok aki isha agɔrke ikɛi ugɛ, \ft*\fv 21 \fv*\fqa Bɔr ikpũ ipfu iki ibewe iyɛrɛ isi ídzengge, awu ikpem igha ubin nu ifɛn-Num ukpekũ iwuri itsu ngge idzek.\fqa*\f* \s1 Uyesu arherha arherhe // akpenga ikɛi \r (Umar 9.30-32; Irh 9.43b-45) \p \v 22 Ivangyɛ angwɛ̃ imesa ha aka akɔng ra abĩ Ugarhirhi, unga agɔr umbɔ agɛ, <> Amɛn angwɛ̃ imesa ha aghong. \s1 Ifai ikirbi Iya-Num \p \v 24 Uyesu nu angwɛ̃ imesanga aka atsĩ ru Ukafanahum, abika ayɛi ikirbi Iya-Num akpo Ubitru arhusa unga agɛ, <> \p \v 25 Unga agɛ, <> \p Ivangyɛ Ubitru aka aba ri iya, Uyesu atirhi arherha arherhe nggu unga agɛ, <> \p \v 26 Ubitru agɛ, <> \p Mɔcɛ Uyesu agɛ, <> \c 18 \s1 Uwuku ugɔnga ri Iyɛrhe afã \r (Umar 9.33-37,42-48; Irh 9.46-48; 17.1-2) \p \v 1 Ri ivang hã angwɛ̃ imesa ha aba arhusu Uyesu agɛ, <> \p \v 2 Unga ayisu ungwɛ̃rhũ uwɛkuci atsu unga adɛ̃ɛ̃ ra ateumbɔ, \v 3 na agɛ, <> \s1 Unyaka arherhe ugãrhã // uwuku ushe ra atorh \p \v 21 Mɔcɛ Ubitru aba agɔr Uyesu agɛ, <> \p \v 22 Uyesu agɔr unga agɛ, < \v 27 Uyɛrhe ha agũ atorh unga, afɔ̃rhũwe uvɛrh ha na atsũwe unga azĩã. \p \v 28 < \p \v 29 < \p \v 30 < \v 34 Uyɛrhe agũ avɔm akarhãrhã, atsu umbɔ adzowe unga ayetnum utsɛku unga aka ifai uvɛrh ha. \p \v 35 <> \c 19 \s1 Ifɛre itsɛrh \r (Umar 10.1-12) \p \v 1 Ivangyɛ Uyesu aka amaa irherha akɛrɛ, unga abɔruka abĩ Ugarhirhi na azĩã abĩ Uyahudiya aka awu ugar Azɛ̃ Urdun. \v 2 Nggaa ikikɔng anera idɔsa unga, unga akerhuwe umbɔ. \p \v 3 Abi Ufarisi abɔɔ aba ru unga avira unga. Arhusa unga agɛ, <> \p \v 4 Unga agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 19.4 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Ing 1.27\xt*.\f* \v 5 na agɛ, \f + \fr 19.5 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Ing 2.24\xt*.\f*? \v 6 Nggee umbɔ asi iwembɔ ivaa, bɔr umbɔ awe iyora unying. Nggee, ubinkpi Unum aka agbopa, unera niba agashuka.>> \p \v 7 Umbɔ arhusa agɛ, <> \p \v 8 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 10 Angwɛ̃ imesa ha agɔr unga agɛ, <> \p \v 11 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Uyesu atsuke idorh ra awɛkaci \r (Umar 10.13-16; Irh 18.15-17) \p \v 13 Mɔcɛ umbɔ akũ angwɛ̃rhã awɛkaci aba ru Uyesu atsorhuwe aboknga nu umbɔ na afɛne-Num ru umbɔ. Bɔr angwɛ̃ imesanga atsɛrha abika akũ awɛkaci ha aba. \p \v 14 Uyesu agɛ, <<Àka aneke angwɛ̃rhã awɛkaci aba ru umum. Àka niba akɛnmbi umbɔ, Iyɛrhe afã iwu iyi ikpũmbɔ.>> \v 15 Unga atsorhuwe umbɔ aboknga, mɔcɛ unga azĩã. \s1 Uwɛdzɛm uner ubin \r (Umar 10.17-31; Irh 18.18-30) \p \v 16 Mɔcɛ uner uwɔɔ aba ru Uyesu arhusa agɛ, <> \p \v 17 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 18 Unga arhusu Uyesu agɛ, <<íkpem iyikisong?>> \p Uyesu agɛ, << \f + \fr 19.19 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 20.12-16; Iva 5.16-20\xt*.\f* nu \f + \fr 19.19 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Urha 19.18\xt*.\f*>> \p \v 20 Uwɛdzɛm hã agɛ, <> \p \v 21 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 22 Ivangyɛ uwɛdzɛm ha aka agũ rimi, unga azĩ nggu ighongamɛn, ubinkutsu awe ru ubin akarhãrhã. \p \v 23 Mɔcɛ Uyesu agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, <> \p \v 25 Ivang angwɛ̃ imesa ha aka agũ rimi, umbɔ adzeidzeu akarhãrhã, na arhusa agɛ, <> \p \v 26 Bɔr Uyesu arhi umbɔ na agɛ, <> \p \v 27 Ubitru agɔr unga agɛ, <> \p \v 28 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, < \v 5 Nggee umbɔ azĩmbɔ. \p < \p \v 7 < \p < \p \v 8 < \p \v 9 < \p \v 13 < \p \v 16 <> \s1 Ikɛi Uyesu arherha arherhe // ra akpenga \r (Umar 10.32-34; Irh 18.31-34) \p \v 17 Uyesu nu angwɛ̃ imesanga aka azɛ̃rhã azĩ ufã Urusharhima. Unga agbiira umbɔ azĩ ri ifɛna ikiyikambɔ, agɔr umbɔ agɛ, \v 18 <> \s1 Ifɛn iyi uyambɔ Uyaku nu Uyohana \r (Umar 10.35-45) \p \v 20 Mɔcɛ uya angwɛ̃ Uzabadi aba ru Uyesu nggu angwɛ̃nga, atararhu ra anangnga na afɛnu ubin ukpɔɔ. \p \v 21 Unga arhusa unga agɛ, <> Unga agɛ, <> \p \v 22 Bɔr Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 23 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 24 Ivang angwɛ̃ imesa abɔrɔ usɔka aka agũ, umbɔ agũ avɔm abɔrɔ ha ikivarhambɔ. \v 25 Bɔr Uyesu ayisa umbɔ ananga unying na agɛ, <> \s1 Abi ibvuta avaa akpombɔ // inyã anang \r (Umar 10.46-52; Irh 18.35-43) \p \v 29 Uyesu nu angwɛ̃ imesanga aka abɔre Ujeriko, nggaa ikikɔng anera adɔsa unga. \v 30 Abi ibvuta avaa aka asei nu ubang utsĩndĩã. Ivangyɛ umbɔ aka agũ ugɛ Uyesu unga atɔng, umbɔ atsarhi irhakmbɔ agɛ, <> \p \v 31 Ikikɔnga itsɛrha umbɔ ugɛ umbɔ anukutata, bɔr umbɔ atoma atsarhi irhakmbɔ agɛ, <> \p \v 32 Uyesu adɛ̃ɛ̃ na ayisa umbɔ agɛ, <> \p \v 33 Umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 34 Uyesu agũ atorh umbɔ na abanga asumbɔ. Kanying umbɔ anyã ananga na adɔsa unga. \c 21 \s1 Itsitsĩ iyi ininang \r (Umar 11.1-11; Irh 19.28-40; Uyoh 12.12-19) \p \v 1 Umbɔ aka akhapa ru Urusharhima aba atsĩ Ubetafaji nú Igũ Acucii Uzaitun. Uyesu adene angwɛ̃ imesanga avaa, \v 2 agɔr umbɔ agɛ, <<Àka atsĩ ru uteu uku uci ha ra asumbi, utɛm itsitsĩmbi, umbi awuri inyãmbi uzhika umbɔ aka abow nggu ungwɛ̃mgbɔ. Àka agarha ake akũwã ru umum. \v 3 Unera aba arhusunga umbi, àka adɛyiwe unga agɛ, awuri idzaanga ake kanying.>> \p \v 4 Akɛrɛ akorhe rimi ngge itsuifɛr ubinkpi uner uwuku usɔm Arherhu-Num aka arherhe agɛ, \q1 \v 5 <<Àka asɔme aner Urusharhima, \q2 <Àka anyã, uyɛrhambi uwi aba ru umbi! \q1 Unga adɔɔr, awu idzui uzhika, \q2 nú undzing ungwɛ̃ uzhika.> >>\f + \fr 21.5 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uzak 9.9\xt*.\f* \p \v 6 Angwɛ̃ imesa ha azĩ akorhe ru nyaka Uyesu aka agɔr umbɔ. \v 7 Umbɔ akũ uzhika ha nggu ungwɛ̃mgbɔ aba, abɛtuwe atorhambɔ nú ungwɛ̃ɛ̃, Uyesu afũ asei. \v 8 Anera arhɛrhɛ aka abɛtuwe atorhambɔ nú utsĩndĩã, abɔɔ agbɛyi abok acucii abɛtuwe nú utsĩndĩã. \v 9 Anera abika awu ra asunga nu abirabɛ aka adɔsa unga ra andzing atsarhi irhakmbɔ agɛ, \q1 <> \p \v 10 Ivangyɛ Uyesu aka atsĩ Urusharhima, utepa kishoo udzunukpɔ nu urhusa ugɛ, <> \p \v 11 Anera agɛ, <> \s1 Uyesu asare Iya-Num \r (Umar 11.15-19; Irh 19.45-48; Uyoh 2.13-22) \p \v 12 Uyesu atsĩ ri Iya-Num awayiwe kishoo abika agoyiwe nu abika agugoyi umɔ. Ayii atebur iyi abika afaru uhwɛk akwɛr atsĩme, nu atebur abika agoyiwe anurhɛu iya. \v 13 Agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 21.13 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 56.7\xt*.\f* bɔr umbi adzipa ake iwe anang awoi avɛu.\f + \fr 21.13 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uiri 7.11\xt*.\f*>> \p \v 14 Abi ibvuta nu akatarhu aba ru unga ri Iya-Num, unga akerhuwe umbɔ. \v 15 Bɔr ivang ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abika amesuwe Ikpem anyã abin idzeukɛ unga aka akorhe, na anyã awɛkaci atsui ivum ri Iya-Num agɛ, <> umɔ umbɔ agũ avɔm. \p \v 16 Agɔr unga agɛ, <> \p Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Ĩĩ, umbi anasi ivarhumbi ri itsɛng Arherhu-Num iki igɔr ugɛ, \q1 << \f + \fr 21.16 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 8.2\xt*.\f*>> \p \v 17 Mɔcɛ unga abvui azĩã Ubetani, anangkɛ unga aka arha nu untsuua ha. \s1 Ikponum ucucii uvorhvo \r (Umar 11.12-14,20-24) \p \v 18 Ri igɔ̃kpeeka, unga awu ru utsĩndĩ uwuku ubvui uba utepa, imerh ifɛr unga. \v 19 Unga aka anyã ucucii uvorhvo nu ibang utsĩndĩã, unga azĩ ru ucucii ha asi ikpoa ubin akpurha anyã ayerhe. Mɔcɛ unga agɔr ucucii ha agɛ, <> Kanying ucuciia ha ukoyimgbɔ. \p \v 20 Ivang angwɛ̃ imesanga aka anyã rimi, umbɔ adzeidzeu akarhãrhã. Agɛ, <> \p \v 21 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, < ngge iwuri ikorhungge. \v 22 Umbi aba awembi ri imangmang, ubɛn ubina umbi aka ifɛna ri ifɛn-Num, umbi awuri ikpombi.>> \s1 Arhusu ijee Uyesu \r (Umar 11.27-33; Irh 20.1-8) \p \v 23 Uyesu aka atsĩ ru ufɔm Iya-Num na adɛ̃ɛ̃ imesuwe, mɔcɛ ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ anera aba ru unga. Arhusa unga agɛ, <> \p \v 24 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ arherhe nggu adɔka agɛ, < unga awuri irhusa umɛn agɛ, \v 26 Bɔr umɛn iba igɔr ugɛ, umɛn igũ iwei anera abɛrɛ, ubinkutsu, umbɔ anyangu Uyohana awu uner uwuku usɔm Arherhu-Num.>> \p \v 27 Nggee umbɔ agɔr Uyesu agɛ, <> \p Mɔcɛ unga agɔr umbɔ agɛ, < \p \v 29 < bɔr unga abvui akaifɛrhkɔ ra amɛnnga na asok azĩã. \p \v 30 < bɔr asi izĩã. \p \v 31 <> \p Umbɔ agɛ, <> \p Uyesu agɔr umbɔ agɛ, < \p \v 38 < \v 39 Nggee umbɔ adzur unga, atare unga ru undzing ufɔm icang hã, afɛre unga. \p \v 40 <> \p \v 41 Umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 42 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, < \p \v 43 <> \p \v 45 Ivang ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abi Ufarisi aka agũ unyaka arherhe Uyesu aka adzowe, umbɔ ahwɛngmbɔ ugɛ arherhe ri itsimbɔ. \v 46 Umbɔ abee udĩ ukpuku udzur unga, bɔr umbɔ agũ iwei, ubinkutsu, ikikɔng anera anyanga unga awu uner uwuku usɔm Arherhu-Num.\fig Icang inebi nu utsurha uwuku uder uwu idzɛu nu ughwee ukpuku ukpai amɛ̃ inebi|alt="Grape farm with watchtower and winepress" src="lb00103b.tif" size="span" loc="21.46" copy="Louise Bass" ref="21.33"\fig* \c 22 \s1 Unyaka arherhe aki irhowu ipfuna \r (Irh 14.15-24) \p \v 1 Uyesu abvui arherhuwe umbɔ unyaka arherhe agɛ, \v 2 < \p \v 5 < \v 10 Nggee agãrhã hã adzek adɔsa atsĩndĩã ayisa kishoo abirabɛ umbɔ aka akpo, abika aze nu abika abewe, anang irhowa ha atɔk nggu atsen. \p \v 11 < Bɔr uner ha asi idzipunga urhɛm. \p \v 13 < \p \v 14 <> \s1 Irhusu ifai ikirbi abĩ ru Ukaisar \r (Umar 12.13-17; Irh 20.20-26) \p \v 15 Mɔcɛ abi Ufarisi adzek akɛki itsũwãyɛ umbɔ aka ideya unga ru irhɛmnga. \v 16 Umbɔ adene angwɛ̃ imesambɔ nggu aner Uhiridu agɛ, <> \p \v 18 Bɔr Uyesu ahwɛnga ifɛrhkɔ iyiki ibewambɔ, unga agɔr umbɔ agɛ, <> Umbɔ akowe unga ishaa imang hã, \v 20 unga arhusa umbɔ agɛ, <> \p \v 21 Umbɔ agɛ, <> Mɔcɛ unga agɔr umbɔ agɛ, <<Àka adzowe Ukaisar abinkɛ aka awe aki Ukaisar, ikɛi àka adzowe Unum abinkɛ aka awe aki Unum.>> \p \v 22 Umbɔ aka agũ rimi, umbɔ adzeidzeu. Nggee umbɔ abɔre unga na azĩmbɔ. \s1 Irhusa isisok ra akpe \r (Umar 12.18-27; Irh 20.27-40) \p \v 23 Ru unum hã abi Usaduki, abika agɔr ugɛ isok ra akpe ishingge, aba ru unga arhusa agɛ, \v 24 < \v 25 Umɔ abɔɔ rabɔ awu angwɛ̃yi utɔɔva ru umɛn. Uwu inggbaashia apfuna na akpea, asi imara awɛkaci, abɔruka utsɛrh ha ru ungwɛ̃mbɔ. \v 26 Rimi hã iki iwe nggu ungwɛ̃mbɔ uwu uvaa nu uwu untaar, uzĩ itsĩ ru uwu utɔɔva. \v 27 Ri imimasha utsɛrh ha akpea. \v 28 Ru unumkpi abika akpe aka isok ra akpe, utsɛrh ha awuri iwu uwu ungaa ru umbɔ utɔɔva ha? Ubinkutsu, kishookambɔ utɔɔva aka apfuna unga.>> \p \v 29 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 22.32 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Idzi 3.6\xt*.\f* Unga asi iwea Unum uwu abika akpukpe bɔr awu Unum uwu abi urhɛ.>> \p \v 33 Ivangyɛ ikikɔnga iki igũ rimi, umbɔ adzeidzeu imesanga. \s1 Ikpem iyiki igɔnga \r (Umar 12.28-34; Irh 10.25-28) \p \v 34 Abi Ufarisi aka agũ ugɛ Uyesu aka atsu abi Usaduki awu uku uvep, umbɔ akɔng. \v 35 Unying ru umbɔ uwuku uhwɛng Ikpem akarhãrhã, avira arhusa unga agɛ, \v 36 <> \v 37 Uyesu agɔr unga agɛ, << \f + \fr 22.37 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Iva 6.5\xt*.\f* \v 38 Ikpem iyɛrɛ ngge iwu iyi inggbaashia nu iyiki igɔnga. \v 39 Nu iyi uvaa iwu ru nyaki iyi unggbaashi ha igɛ, \f + \fr 22.39 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Urha 19.18\xt*.\f* \v 40 Kishoo Íkpem Umusa nu imesa abika asɔm Arherhu-Num iyurhi nú atsi íkpem iyɛrɛ ikivarhangge.>> \s1 Ukiristo awu ungwɛ̃ ungaa? \r (Umar 12.35-37; Irh 20.41-44) \p \v 41 Ivangyɛ abi Ufarisi aka akɔng ananga unying, Uyesu arhusa umbɔ agɛ, \v 42 <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 43 Unga agɔr umbɔ agɛ, <? Ubinkutsu, unga agɛ, \q1 \v 44 << > >\f + \fr 22.44 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 110.1\xt*.\f* \m \v 45 Udauda aba ayisu Ukiristo agɛ, awu use utsu Ukiristo awu ungwɛ̃nga?>> \v 46 Unera asi idɛ̃ɛ̃ adzipuka unga urhɛm. Udzur ru unum hã, asi ikpombɔ unera aka abvui arhusa unga arherhe. \c 23 \s1 Ifakpe utɔɔva \r (Umar 12.38-40; Irh 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Mɔcɛ Uyesu agɔr ikikɔnga nu angwɛ̃ imesanga agɛ, \v 2 < \p \v 8 < ubinkutsu, umbi awu ru uwuku umesuwe unying, umbi awu angwɛ̃yi. \v 9 Àka niba ayisumbi unera ra abĩ agɛ, ubinkutsu, umbi awu ru Utɛ unying, unga awu ra afã. \v 10 Use ayisa umbi agɛ, ubinkutsu, umbi awu ru uwuku umesuwa umbi unying, Ukiristo ha. \v 11 Uwuruwi aka uwu ukugɔnga ru umbi, awu ufang unga awu ugãrhãmbi. \v 12 Ubɛn unerwi aka aberi itsinga, awuri irhɛrhuwe ike. Bɔr uwuruwi aka arhɛrhuwe itsinga, awuri ibiberuwe ike. \p \v 13 < \v 17 Umbi agugge abi ibvuta! Ukpuku usong unang, uzinarhi use Iya-Num iki isare uzinarhi hã? \v 18 Ikɛi umbi aki igɔr agɛ, \v 19 Umbi abi ibvuta! Uwukusong anang, izũwã, use ubeu uwuku utsu izũwã isar? \v 20 Nggee, uwuku uyirh nggu ubeu ayirh nggu umgbɔ nu ubɛn ubin uku unu umɔ. \v 21 Nu unga uwuku uyirh nggu Iya-Num, ayirh nggu ike nu unga uwuruwi aka asei umɔ. \v 22 Nu ubɛn uwuku uyirh afã, ayirh anang isei Unum nu uwuku usei nú ake. \p \v 23 < \v 31 Rimi hã umbi adekuwe atsimbi ugɛ umbi awu angwɛ̃ abika afɛr abika asɔm Arherhu-Num. \v 32 Àka amasha amɛn aka atãrhã aki atokambi aka atirhi! \p \v 33 < \f + \fr 23.39 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Amb 118.26\xt*.\f*>> \c 24 \s1 Atsar aki imimasha upfung \r (Umar 13.1-37; Irh 21.5-33) \p \v 1 Uyesu aka adzek ri Iya-Num azɛ̃rhã azĩã, ri ivang hã angwɛ̃ imesanga aba ru unga, adɛyiwe unga ídzin Iya-Num. \v 2 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 3 Uyesu aka asei ni Igũ Acucii Uzaitun, angwɛ̃ imesanga ikiyikambɔ aba agɔr unga agɛ, <> \p \v 4 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka arhi, utsur unera arhɛma umbi. \v 5 Anera arhɛrhɛ awuri iba ri itsokmum, awuri igɔr agɛ, awuri irhɛm anera arhɛrhɛ. \v 6 Umbi awuri igũmbi isarhe iwa nu ugbugbewangge, bɔr niba agũmbi iwei. Awu ufang ikpũ abin hã akorhe, bɔr imimaa ina ishingge. \v 7 Abĩ akɔɔ asok adɛ̃ɛ̃ ifuw nggu abĩ akɔɔ, iyɛrhe iso idɛ̃ɛ̃ ifuw nggu iyɛrhe iyɔɔ. Ukoi uwuri itsu imerh ri inanga irhɛrhɛ. Nu upfunga uwuri izizusa ri inanga irhɛrhɛ. \v 8 Kishoo akɛrɛ ha awu ititirhi uver imar. \p \v 9 < use niba awembi ri imangmang. \v 24 Ubinkutsu akiristo igbɛrangwĩ nu abika asɔm Arherhu-Num igbɛrangwĩ awuri idzekambɔ, umbɔ awuri ikorhumbɔ atsar akagɔng nu abin idzeu arhɛm anera nu abirabɛ Unum aka asɛng, ngge iba idɛ̃ɛ̃ iwengge. \v 25 Àka anyã, umum iki idɛyiwamum umbi ngge idɔrhi iwe. \p \v 26 < niba adzembi, use agɔr umbi agɛ, niba awembi ri imangmang. \v 27 Ubinkutsu, ibiba Ungwɛ̃-Ner iwuri iwe ru nyaki irhirhang iki irhange afã kishoo udiki igɔ̃kpee izĩ itsĩ udiku urhɛɛ. \v 28 Anangkɛ ukom uku uwe, anang hã amgbɛpɛ iki ikɔng. \p \v 29 <\f + \fr 24.29 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uish 13.10; 34.4\xt*.\f* \p \v 30 < \v 49 Mɔcɛ unga atirhi ikwɛr agãrhã abɔrɔ, unga agha na ahwa nggu abi afĩrhã. \v 50 Uteiya ugãrhã hã aba ru unumkpi unga aka asi itsara. Ri ivangyɛ unga aka asi ihwɛngnga. \v 51 Uteiya awuri ikwɛr unga iyiki ibewe na agbange unga nggu abi ukpukpeta, umɔ umbɔ aka iciu na atãi anyĩmbɔ. \c 25 \s1 Unyaka arherhe aki // anakagbĩrhĩ usɔka aka anasi // ihwɛngmbɔ ukutsak \p \v 1 < \p \v 7 < \p \v 9 < \p \v 10 < \p \v 12 < \p \v 13 < \p \v 21 < \p \v 22 < \p \v 23 < \p \v 24 < \p \v 26 < \s1 Ídɔi nggu íbũ \p \v 31 < \p \v 37 < \p \v 40 < \p \v 41 < \p \v 44 < \p \v 45 < \p \v 46 <> \c 26 \s1 Umbɔ akɛki ifɛre Uyesu \r (Umar 14.1-2; Irh 22.1-2; Uyoh 11.45-53) \p \v 1 Ivangyɛ Uyesu aka amaa irherha abina akɛrɛ ha kishoo, unga agɔr angwɛ̃ imesanga agɛ, \v 2 <> \p \v 3 Mɔcɛ ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ anera akɔng ri iya Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num, itsoka igburh Ukayafa. \v 4 Umbɔ avarhe idzur Uyesu ri iwɔk afɛre unga. \v 5 Bɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Adzukuwe Uyesu atsei ru Ubetani \r (Umar 14.3-9; Irh 7.37-38; Uyoh 12.1-8) \p \v 6 Ivangyɛ Uyesu aka awe ru Ubetani ri iya Usiman uwuruwi ingbimnga iki ikerhe, \v 7 utsɛrh uwɔɔ aba ru Uyesu nggu undzoma utarh uku utɔk nggu atsei isung aki imang akarhãrhã. Unga awupuwe atsei ha ri itsinga ri ivangyɛ unga aka asei nu anang ubingha. \p \v 8 Ivang angwɛ̃ imesanga aka anyã rimi, umbɔ agũ avɔm na arhusa adɔkambɔ agɛ, <> \p \v 10 Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Uyahuda abemuka ighadak Uyesu \r (Umar 14.10-11; Irh 22.3-6) \p \v 14 Mɔcɛ unying ru umbɔ usɔkdũmɛn hã itsoknga igburh Uyahuda Uiskariyoti, azĩ ra ateiya abika adzowe idɛm-Num, \v 15 arhusa agɛ, <> Nggee umbɔ avarhuwe unga íshaa imang uazurhfa isɔka itaar. \v 16 Udzur ri ivang hã Uyahuda abee udĩkpi unga aka ighadak Uyesu. \s1 Ubingha Uteijee \r (Umar 14.12-26; Irh 22.7-23; Uyoh 13.21-30; 1Uko 11.23-26) \p \v 17 Ru unum inggbaashia ukpu Irhowu Uborodi ukpuku Usheru Uguga, angwɛ̃ imesa aba ru Uyesu arhusa unga agɛ, <> \p \v 18 Unga agɛ, <<Àka atsĩ ru utepa, àka azĩ ru utsa uwɔɔ, àka agɔr unga agɛ, >> \v 19 Nggee angwɛ̃ imesanga akorhu ubinkpi Uyesu aka agɔr umbɔ na akorhuwe ubingha Irhowa Iyiki Igar Utɔng. \p \v 20 Urhɛɛ uku uwe, Uyesu asei igha ubingha nggu angwɛ̃ imesanga usɔkdũmɛn. \v 21 Asei ighigha ha nukpi, unga agɛ, <> \p \v 22 Amɛnmbɔ aghong akarhãrhã na atirhi irhusa unga anyinganying agɛ, <> \p \v 23 Uyesu agɛ, <> \p \v 25 Mɔcɛ Uyahuda, uwuruwi aka igha adaknga agɛ, <> \p Uyesu agɛ, <> \p \v 26 Umbɔ ana asei ighigha ha, Uyesu anyangu uborodi, atar uwɛɛ na atsɔka ukpɔ. Adzowe angwɛ̃ imesanga agɛ, <<Àka ayɛi, atãi. Uwɛrɛ awu iyormum.>> \p \v 27 Mɔcɛ unga anyangu ukpɛwa, atar uwɛɛ, na adzowe ru umbɔ, agɛ, <<Àka ahwa ru umgbɔ kishookambi. \v 28 Akɛrɛ awu adzirhmum aki ibibemuwe-Num, akirakɛ aka adzek awupa ra anera arhɛrhɛ, atsũwe arhimmbɔ. \v 29 Umum indɛyiwa umbi, umum isi íbvui ihwamum amɛ̃ ikpũrhã inebi akɛrɛ utsɛku unumkpi umum iki ihwa aka afa nggu umbi ri Iyɛrhe Utɛmum.>> \p \v 30 Umbɔ aka amaa itsũwe ubom ru Unum, umbɔ adzek azĩmbɔ Igũ Acucii Uzaitun. \s1 Uyesu agɛ Ubitru awuri itsɛyinga // ihwɛng unga \r (Umar 14.27-31; Irh 22.31-34; Uyoh 13.36-38) \p \v 31 Mɔcɛ Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <\f + \fr 26.31 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uzak 13.7\xt*.\f* \m \v 32 Bɔr ivangyɛ umum iki isok ra akpe, umum inggbaashia izĩ Ugarhirhi ru umbi adɔrha atsĩ umɔ.>> \p \v 33 Ubitru agɛ, <> \p \v 34 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 35 Ubitru agɔr unga agɛ, <> Rimi hã angwɛ̃ imesa abɔɔ kishoo aka arherhe. \s1 Ru Ugetsemani \r (Umar 14.32-42; Irh 22.39-46) \p \v 36 Mɔcɛ Uyesu nu angwɛ̃ imesanga azĩmbɔ anang akɔɔ umbɔ iki iyisa Ugetsemani. Unga agɔr umbɔ agɛ, <<Àka asei nggimi, umum izĩ ifɛn-Num nggɔɔ.>> \v 37 Unga akũ nggu Ubitru nu angwɛ̃ Uzabadi avaa, unga atirhunga igũ idamɛn nu ighongamɛn. \v 38 Unga agɔr umbɔ agɛ, <> \p \v 39 Unga aka agɔpa azĩ ukunjiir unga agba akwɛr anaanga atsim nú abĩ afɛn-Num agɛ, <> \p \v 40 Mɔcɛ unga abvui aba ra angwɛ̃ imesanga, akpo umbɔ aka arhambɔ urhɔ. Unga agɔr Ubitru agɛ, <> \p \v 42 Unga abvui azĩã ifɛn-Num idevaa agɛ, <> \p \v 43 Unga abvui aba akpo umbɔ ikɛi awe ru urhɔ, umbɔ asi idɛ̃ɛ̃ ayangumbɔ asumbɔ. \v 44 Nggee unga abɔre umbɔ na azĩã ifɛn-Num ide untaar, abvui arherhe ubinkpi unga aka arherhe ri inggbaashia. \p \v 45 Mɔcɛ unga abvui aba ra angwɛ̃ imesa ha agɔr umbɔ agɛ, <> \s1 Adzur Uyesu \r (Umar 14.43-50; Irh 22.47-53; Uyoh 18.3-12) \p \v 47 Unga ana awu ra arherhe, Uyahuda, unying ru umbɔ usɔkdũmɛn hã, aba atsĩ. Unga aba nggu anera arhɛrhɛ aka akpɔm nggu akon aka ader nu ígbong. Ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ anera aka adene umbɔ. \v 48 Umɔ uwuku ughadaknga hã aka asɔmuka umbɔ utsara agɛ, <> \v 49 Uyahuda aka aba, unga akpurha azĩ ru Uyesu agɛ, <> Na ashor atamnga. \p \v 50 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p Mɔcɛ anera aba, adzur Uyesu akpɔm unga. \v 51 Unying ra angwɛ̃ imesa Uyesu agbiir ikon iki idernga, agbɛr uto ugãrhũ Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num, azharhuwe. \p \v 52 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 55 Mɔcɛ Uyesu agɔr ikikɔng anera agɛ, <> Mɔcɛ angwɛ̃ imesanga kishoo atĩ abɔrukumbɔ unga. \s1 Uyesu ra anang abi udzepurhe \r (Umar 14.53-65; Irh 22.54-55,63-71; Uyoh 18.13-14,19-24) \p \v 57 Abika adzur Uyesu akũna unga azĩ ru Ukayafa, Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num, anangkɛ abika amesuwe Ikpem nu akakũ anera aka akɔng. \v 58 Bɔr Ubitru adɔsa unga ukuka, utsɛku umbɔ aka azĩ atsĩ ru ufɔm iya Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num. Unga atsĩ asei nggu abi idzɛu ha abee inyã imimasha ubinkpi umbɔ aka ikorhe. \p \v 59 Ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abi udzepurhe kishoo abee igbɛrangwĩyɛ umbɔ aka itsuke Uyesu na akpo udĩ ukpuku ufɛre unga. \v 60 Anera arhɛrhɛ aka adzeka, agbɛyangwĩ atsuke unga, bɔr umbɔ asi ikpombɔ udĩ ukpuku ufɛr unga. \p Ri imimaa, anera avaa adzeka, \v 61 agɛ, < >> \p \v 62 Mɔcɛ, Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num asok agɔr Uyesu agɛ, <> \v 63 Bɔr Uyesu awu uku uvep. \p Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num agɔr unga agɛ, <> \p \v 64 Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 65 Mɔcɛ Ukugɔng Uwuku Udzowe Idɛm-Num hã avapuwe atorhanga na agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 67 Mɔcɛ umbɔ atang aci atsuyiwe ru asunga na akũ ikpoi akwɛr unga. Abɔɔ akwɛre unga inkpai, \v 68 na agɛ, <> \s1 Ubitru atsɛyi ihwɛng Uyesu \r (Umar 14.66-72; Irh 22.56-62; Uyoh 18.15-18,25-27) \p \v 69 Ri ivang hã Ubitru asei ru ufɔm iya ha, nu una igãrhã aba ru unga agɔr unga agɛ, <> \p \v 70 Bɔr Ubitru atsɛyinga ra anangmbɔ kishoo agɛ, <> \p \v 71 Mɔcɛ unga adzek azĩã ru angwĩ ufɔma, umɔ una uwɔɔ aka anyã unga, agɔr abika adɛ̃ɛ̃ umɔ agɛ, <> \p \v 72 Ubitru atsɛyi ikɛi nggu uyirh agɛ, <> \p \v 73 Adãrhã ukunjiir, abirabɛ aka adɛ̃ɛ̃ umɔ aba agɔr Ubitru agɛ, <> \p \v 74 Mɔcɛ unga ayirh agɛ, <> \p Kanying ikɔ igbɛrkpee. \v 75 Mɔcɛ Ubitru aka ayita arherhe Uyesu aka arherhe nggu unga agɛ, <> Ubitru adzek aciu akpe akarhãrhã. \c 27 \s1 Uyahuda ayapuwe itsikamnga \r (Umar 15.1; Irh 23.1-2; Uyoh 18.28-32; Aiy 1.18-19) \p \v 1 Ri igɔ̃ ukpeeka, kishoo ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ anera akɛki itsũwã iyiki ifɛr Uyesu. \v 2 Umbɔ abow unga, akũna unga azĩ adzowe unga ru Ubirhatu, ugomna. \p \v 3 Ivangyɛ Uyahuda, uwuku ughadaknga, aka anyã umbɔ aka atsu Uyesu ufai akpe, unga agɔr ra amɛnnga agɛ, <> Unga abvui aba ra ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ aner ha. Abvui adzowuka íshaa imang uazurhfa isɔka itaar ha. \v 4 Agɛ, <> \p Bɔr umbɔ agɔr unga agɛ, <> \p \v 5 Nggee Uyahuda atare uhwɛk uazurhfa ha ru Iya-Num na adzek azĩã. Mɔcɛ unga azĩ ayapuwe itsikamnga. \p \v 6 Bɔr ateiya abika adzowe idɛm-Num akarhu uhwɛka na agɛ, <> \v 7 Nggee umbɔ akɛka na akũ uhwɛka agoi idɛɛ iyɔɔ, ayisi idɛɛ ha agɛ idɛɛ uner uwuku udzin anui. Anang akika adzake ikom atsen. \v 8 Ngge itsu umbɔ ayisi idɛɛ ha ugɛ Idɛɛ Adzirh utsɛku irherɛ. \v 9 Mɔcɛ ubinkpi uwuku usɔm Arherhu-Num Uirimiya aka arherhe utsu ufɛrkpɔ ugɛ, <>\f + \fr 27.10 \fr*\ft Àka anyã ikɛi: \ft*\xt Uzak 11.12,13; Uiri 19.1-13; 32.6-9\xt*.\f* \s1 Uyesu adɛ̃ɛ̃ ra anang Ubirhatu \r (Umar 15.2-15; Irh 23.3-24; Uyoh 18.33—19.16) \p \v 11 Uyesu adɛ̃ɛ̃ ra asu ugomna nukpi, ugomna arhusa unga agɛ, <> \p Uyesu agɔr unga agɛ, <> \p \v 12 Bɔr ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ anera atsuke unga uvau, unga asi idzipunga urhɛm. \v 13 Mɔcɛ Ubirhatu arhusa unga agɛ, <> \v 14 Bɔr Uyesu asi idzipuka urhɛm ru arherhanga, utsɛku ugomna aka adzeidzeu akarhãrhã. \p \v 15 Umɔ awu ugau ugomna ri Irhowa Iyiki Igar Utɔng, unga atsũwe uner uvau unying uwuruwi umbɔ aka asɛng. \v 16 Ri ivang hã umbɔ awu ru ugbau unera, anera kishoo ahwɛngmbɔ unga, itsoka igburh Ubaraba ru ugborzĩ. \v 17 Nggee ivangyɛ anera aka akɔng, Ubirhatu arhusa umbɔ agɛ, <> \v 18 Unga ahwɛnga awu unyɛ̃ɛ̃ utsu umbɔ adzowe Uyesu ru unga. \p \v 19 Ubirhatu aka asei ra anang isei aka avarha arherhanga, utsɛ̃nga adene umbɔ adɛyiwe unga agɛ, <> \p \v 20 Bɔr ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ atsu anera agɔr agɛ atsũwe Ubaraba na afɛre Uyesu. \p \v 21 Ugomna iganga abvui arhusa umbɔ agɛ, <> \p Umbɔ agɛ, <> \p \v 22 Ubirhatu arhusa umbɔ agɛ, <> \p Kishookambɔ agɛ, <> \p \v 23 Ubirhatu arhusa umbɔ agɛ, <> \p Bɔr anera abvui atsarhi irhakmbɔ agɛ, <> \p \v 24 Ivangyɛ Ubirhatu aka anyã unga asi idɛ̃ɛ̃ akorhunga ubin, ikɛi anera agbisha abee isoyi amɛn, unga anyangu amɛ̃ asorh aboknga ra asu anera. Agɛ, <> \p \v 25 Anera kishoo agɛ, <> \p \v 26 Mɔcɛ unga atsũwũka Ubaraba ru umbɔ. Unga atsu abi iwa akwɛre ugwɛɛ ru Uyesu, na adzowuka umbɔ anyapuwe unga. \s1 Abi iwa ayɛɛi Uyesu \r (Umar 15.16-20; Uyoh 19.2-3) \p \v 27 Mɔcɛ abi iwa ugomna akũ Uyesu azĩmbɔ ru udzepurhe ugomna, akɔng kishoo abi iwa adziira unga. \v 28 Atsimuwe atorhanga na atsĩme atorho aka abãrhã akagɔng. \v 29 Atsɛrhi ifur iyɛrhe iyi ídidɔk atsime ni itsinga. Atsu unga akpɔm igbong ru ubok ughanga na atangarhu ra anangnga. Ayɛɛia unga agɛ, <> \v 30 Ashau aci atsuyiwe unga, ayɛi ugam akwɛr ni itsinga ikɛi. \v 31 Umbɔ aka ayɛɛi unga amaa, umbɔ atsimuwe atorho aka abãrhã hã na atsĩme atorhanga. Mɔcɛ umbɔ akũna unga azĩmbɔ inyapuwe unga. \s1 Anyapuwe Uyesu \r (Umar 15.21-32; Irh 23.26-43; Uyoh 19.17-27) \p \v 32 Umbɔ aka adzek, umbɔ agbopu utsak Usayirin uwɔɔ, itsoka igburh Usiman. Umbɔ atsu unga atsã igãrhãmau ucucii ha. \v 33 Umbɔ azĩ atsĩ anangkɛ umbɔ aki iyisa Ugorhgota, agbena agburh <> \v 34 Umɔ umbɔ adzowe Uyesu amɛ̃ inebi uku ukpere ugɛ unga ahwa, bɔr unga aka abanga agũ, unga akpɛ̃ɛ̃ ihwihwaa. \v 35 Ivangyɛ umbɔ aka anyapuwe unga, umbɔ atang isɛng agasha atorhanga.\f + \fr 27.35 \fr*\ft Abvur akɔɔ aki itsɛng abok aki isha agɔrke ikɛi ugɛ, \ft*\fqa Akorha akɛrɛ ngge itsú ubinkpi uner uwuku usɔm Arherhu-Num aka arherhe utsufɛr ugɛ, <>\fqa*\f* \v 36 Mɔcɛ umbɔ asei umɔ adzɛu unga. \v 37 Ra afafã igãrhãmau ucucii ha ukhapa ri itsinga, umbɔ atsɛng isarhe uvaunga agɛ, \sc <>\sc* \v 38 Anyapuwe avɛu avaa nggu unga, unying ru ubok ughanga uwu uvaa ru ubok uferanga. \v 39 Anera aka atɔng, arhena unga azung atsimbɔ, \v 40 agɛ, <<Ĩhĩĩ! Ungo iki isipuwe Iya-Num, nu udzine ike ikɛi ri inuma itaar, ucipuwa nu igãrhãmau ucuciia ha ufɔrh itsingo, ungo uba uwu Ungwɛ̃ Unum!>> \p \v 41 Rimi hã ikɛi ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abika amesuwe Ikpem nu akakũ anera ayɛɛia unga. \v 42 Agɛ, < >> \v 44 Rimi hã avɛu ha umbɔ aka anyapuwe nggu unga arherhuwe unga arherhe aka atãrhã. \s1 Akpe Uyesu \r (Umar 15.33-41; Irh 23.44-49; Uyoh 19.28-30) \p \v 45 Utirhi ri idzingga atenuma, uzĩ utsirkpɔ abĩã kishoo utsɛku akara ataar aki urhɛɛ. \v 46 Ru akara ataar ikɛi Uyesu atsarhi irhaknga ikerketangge agɛ, <> agbena agburh, <> \p \v 47 Abika adɛ̃ɛ̃ umɔ aka agũ rimi, umbɔ agɛ, <> \p \v 48 Kanying uwɔɔ atĩ azĩ anyangu usoso. Abii ra amɛ̃ inebi akika agbata, avaki igbong, adzowe Uyesu ugɛ unga ayam. \v 49 Bɔr abɔɔ agɛ, <<Àka aneke unga, umɛn inyãni use Uirhiya awuri afɔrhuka unga.>> \p \v 50 Mɔcɛ Uyesu aka abvui atsarhi irhaknga ikerketangge atsu ivum, na atsũwũka ipfunga. \p \v 51 Ru ivang hã urhaburhe ukpu Iya-Num uvaar akpɛrha avaa udzur ri itsia uba utsĩ abĩã. Abĩ azusa, ífa iyata. \v 52 Adzak ayar atsuri, ayor asarkasar anera arhɛrhɛ abika akpe asok nggu urhɛ, \v 53 umbɔ adzeka ra adzakmbɔ. Ivangyɛ Uyesu aka asok ra akpe, abika akpe ha atsĩmbɔ asarkasar uteu Urusharhima, anera arhɛrhɛ aka anyã umbɔ. \p \v 54 Ri ivang hã uteiya abi iwa Uroma nu abɔɔ abika adɛ̃ɛ̃ adzɛu Uyesu anyã izizusa abĩ nu ikɛi abinkɛ aka akorhe, umbɔ agũ iwei akarhãrhã, na agɛ, <> \p \v 55 Akatsɛrh arhɛrhɛ aka awe umɔ, adɛ̃ɛ̃ ukuka na azɛrhe ubinkpi uku ukorhe. Umbɔ adzeku Ugarhirhi adɔsu Uyesu akorhuwe unga ubinkpi unga aka abee. \v 56 Ru umbɔ awu umbɔ Umaryamu Umagadarha, nu Umaryamu uyisa Uyaku nu Uyusuf, angwɛ̃ Uzabadi. \s1 Igwirhuwe iyor Uyesu \r (Umar 15.42-47; Irh 23.50-56; Uyoh 19.38-42) \p \v 57 Urhɛɛ uku uyo, uner ubin uwɔɔ, utsa Uarimatiya aba umɔ, itsoknga igburh Uyusuf. Unga awu ungwɛ̃ imesu Uyesu. \v 58 Azĩ ru Ubirhatu, ashɔ̃rhã unga adzowe ukom Uyesu. Ubirhatu atsu umbɔ adzowe ukoma ru unga. \v 59 Uyusuf ashupu ukom hã, akũ atorho aka afa abɛrh, \v 60 atsuke ukpɔ ru udzak uku ufa ukpurukpi unga aka atsɛ̃ ri ifɛn utarh. Unga agɔ̃rhũ nggaa utarh afɔme angwĩ udzaka na azĩã. \v 61 Umaryamu Umagadarha nu Umaryamu uwɔɔ asei akhapa umɔ ra angwĩ udzak ha. \s1 Abika adzɛu udzak ha \p \v 62 Ukpe unum uvaa, unum ukpuku ugbisha abin uku utɔng, ateiya abika adzowe idɛm-Num nu abi Ufarisi akɔng ra anang Ubirhatu, \v 63 agɛ, < \v 64 Ngge itsu umbɔ adzɛu udzak ha utsɛku inuma itaar, utsur angwɛ̃ imesanga azĩ avɛu ukomnga na agɔr anera ugɛ unga aka asoka ra akpe. Irhirhɛm iyi imaataka iwuri ibewe inangngge iyi inggbaashia.>> \p \v 65 Ubirhatu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka akarha abi iwa azĩ adzɛu kishoo ri ikermbi.>> \v 66 Nggee umbɔ azĩ avinu udzak ha, akwɛr utsar iyɛrhe nú utarh udzak ha, atsu abi iwa adzɛu anang hã. \c 28 \s1 Isisok Uyesu ra akpe \r (Umar 16.1-8; Irh 24.1-12; Uyoh 20.1-10) \p \v 1 Unum ukpuku Uwosha uku utɔng, ru unkpeka unum ukpu inggbaashia ru inuma utɔɔva, Umaryamu Umagadarha nu Umaryamu uwɔrɔ azĩmbɔ iyepu udzak ha. \p \v 2 Umɔ nggaa izizusa abĩ iki izusa, ipfu itser Uteijee idzeka afã, izĩngge ru udzak ha, igɔ̃rhuwe utarh ha umbɔ aka atsĩme udzak ha, isei nú ukpɔ. \v 3 Idzidzeka ngge irhang ru nyaki inai iki inyaka, atorha ake awu uku upɛ̃rhɛng ugɛɛ aghwitu urhurhu. \v 4 Abi idzɛu aka anyã ngge, iwei ifɛr umbɔ, azang ayormbɔ agbei ra abĩ ugɛɛ ikom. \p \v 5 Bɔr ipfu itser-Num hã igɔr akatsɛrh ha igɛ, <<Àka niba agũmbi iwei, umum ihwɛng umbi abee Uyesu uwuruwi umbɔ aka anyapuwe. \v 6 Unga ashia nggimi, unga aka asoka, ru nyaka unga aka arherhe. Àka aba anyã anangkɛ unga aka anu. \v 7 Mɔcɛ àka azĩ ifetem azĩ asɔme angwɛ̃ imesanga ugɛ, Àka agũ, umum iki idɛyiwamum umbi.>> \p \v 8 Nggee akatsɛrh ha iki ifefetem asokmbɔ ru udzaka, agũ iwei nggu anggɔm, atĩ azĩ idɛyiwe angwɛ̃ imesanga. \v 9 Kanying Uyesu agbopa umbɔ. Agɔr umbɔ agɛ. <> Umbɔ agɔpa aba awuma adaknga, adzowe unga igɔng. \v 10 Mɔcɛ Uyesu agɔr umbɔ agɛ, <<Àka niba agũmbi iwei. Àka azĩ asɔme angwɛ̃mɛn umbɔ azĩ Ugarhirhi. Nggɔɔ ha umbɔ aka inyã umum.>> \s1 Ubinkpi abi idzɛu aka arherhe \p \v 11 Akatsɛrh ha awe ru uzɛ̃rhã, abɔɔ abi idzɛu udzak ha atsĩmbɔ utepa, asɔme ateiya abika adzowe idɛm-Num kishoo ubinkpi uku ukorhe. \v 12 Ivangyɛ ateiya abika adzowe idɛm-Num nu akakũ anera akɔng akɛki itsũwã, umbɔ adzowe abi iwa ha uhwɛk urhɛrhɛ. \v 13 Agɔr umbɔ agɛ, <<Àka agɔr agɛ, \v 14 Arherha akɛrɛ aba atsĩke ra ato ugomna, umɛn iwuri irherhumɛn arherhe nggu unga, umbi asi íhwambi uver.>> \v 15 Nggee abi iwa ha ayɛi uhwɛka na akorhe ru nyaka umbɔ aka agɔr umbɔ akorhe. Nu arherhe akɛrɛ atɛ̃rhã amaake abi Uyahuda aba atsĩ irherɛ. \s1 Itseryɛ Uyesu aka adzowe // angwɛ̃ imesanga \r (Umar 16.14-18; Irh 24.36-49; Uyoh 20.19-23; Aiy 1.6-8) \p \v 16 Mɔcɛ angwɛ̃ imesa ha usɔka nu unying hã azĩmbɔ Ugarhirhi, azĩmbɔ ri igũ hã Uyesu aka agɔr umbɔ izĩ. \v 17 Umbɔ aka anyã unga, umbɔ adzowe unga igɔng, bɔr abɔɔ acucang. \v 18 Mɔcɛ Uyesu aba ru umbɔ agɔr umbɔ agɛ, <>