\id ROM Label \h Rom \toc3 Rom \toc2 Rom \toc1 A Pas ane Pol tetek a tarai Rom \mt2 A Pas ane Pol tetek a tarai \mt1 Rom \is1 A warwara talapor nigo \ip Ning e Pol i kes tumo e Korin, i tumus a pas ne tetek a tarai a lotu tumo e Rom. I saran a pas tana ning a hane a risana e Pibi pa i abarani utumo e Rom (oroi Rom 16:1). \ip E Rom a tnan hanua kol, ning a tnan king, ning di atongi mang e Sisar i kes ia. \ip Ning e Pol i tumus a pas ne belot i han utumo e Rom pa belot i asaer la. Pa ana pas ne i mang sur ir asaer la ana galis a utna. Ning a tnan utna ning i mang sur lar talapor onoi i mange: A taraila rop la ka tol a laulauna pa bel tik i tostos namatana e God. Dalar tostos namatana e God ning dala tortorot o e Iesu Karisito. Pa ning dala tortorot o e Karisito, dalar laun ana tona lalaun pa dalar mur ma a Talngan Tabu. I warwara otleng ana tarai Juda, mang e God bel i duman la. \ip E Pol i atai la otleng mang i mang sur ir han tetek la. \iot A tinan ana buk Rom: \io1 A kamkama buk ne (1:1-17) \io1 A tarai rop la tol a laulauna pa la kapan sur a lalaun (1:18-3:20) \io1 E God ir alaun dala anasa dala tortorot o e Karisito (3:21-4:25) \io1 O e Karisito dala laun ana tona lalaun (5:1-8:39) \io1 E God bel i duman a tarai Israel (9:1-11:36) \io1 A wakak a toltol ning dalar muri (12:1-15:13) \io1 A ararop a warwara ane Pol tetek a tarai Rom (15:14-16:27) \c 1 \s1 E Pol i warwara talapor ana nuna titol na aposel \p \v 1 Iau e Pol, a tena titol oros ane Iesu Karisito, a tumus a pas ne tetek mulo. E God i kabah pas iau, sur ar aposel, pa i aslang pas iau sur ar warawai ana nuna Wakak a Warwara tetek a taraila. \v 2 A Wakak a Warwara ne, e God ka lele nigo tar onoi, ana warwara ning anuna propetla la ka tumus tari ting na Buk Tabu. \v 3 A Wakak a Warwara i atai dala o e Natnalik, ning di agon pasi miting na mangis a tarai ane king Dewit. \v 4 Pa ana nuna kamkamtur ulak kusun a minat, a Talngan Tabu i asangani mang i a Nat e God pa i rakrakai kol. I ot e Iesu Karisito anundala a Leklek. \v 5 O e Karisito ot, e God i maris mila pa i saran a titol na aposel tetek mila, sur milar aleklek pas a risana. Mila sira warawai tetek a tarai rop ning bel na tarai Juda, sur lar tortorot pa lar longor onoi. \v 6 Mulo otleng dingla na tarai tagun la, ning e God ka kabah pas mulo, sur mulo ane Iesu Karisito. \p \v 7 A tumus a pas ne tetek mulo rop ting e Rom, ning e God i maris mulo pa i kabah pas mulo sur mulo anuna taraila. \p A marmaris pa bal molmol tetek mulo ta e God a Tamandala pa tana Leklek e Iesu Karisito. \s1 E Pol i nunung sur a tarai Rom \p \v 8 Ine a ningnigo na utna, ana risana e Iesu Karisito, a atong wakak tetek anuka God o mulo rop, anasa a tarai te na rakrakan hanua rop la warwara talapor ana numulo a tortorot. \v 9 A titol tetek e God ana nuka lalaun rop, ning a warawai ana Wakak a Warwara o e Natnalik, pa e God ot i tasmani mang a sira nuk pas mulo \v 10 ana nuk a nunungla ana taemla rop. A nunung otleng mang, ning a nuknuk ot ane God, ngandek ono bot ne ir sapang anuka ngas sur ar han tetek mulo. \p \v 11 A mang kol sur ar oroi mulo, sur ar tabar mulo ana artabarla, ning ir nangan a ingumulo, sur ir arakrakai mulo. \v 12 Manglarning, ning ar oroi anumulo a tortorot, pa mulo otleng mulor oroi anuka tortorot, dalar arakrakai artalai dala. \v 13 Na tastasikla, a mang sur mulor tasmani mang, a galis a taem, a mang sur ar oroi mulo, sur ar nangan mulo par oroi a wana nuka titol ting na numulo a lalaun, larning a oroi ting na lalaun ana maskan a tarai, ning la otleng bel na tarai Juda. Ika, tuk onone, bel a han lar pas. \p \v 14 Anuka titol ot ning e God i saran tari tak, sur ar warawai tetek a tarai ning la tasman a warwara Grik pa tarai otleng ning bel la tasmani, tetek na tena tastasim pa la ning anunla tastasman bel i itna. \v 15 Ine a kamkamna ning a mang kol sur ar warawai ana Wakak a Warwara tetek mulo otleng tumo e Rom. \s1 A Wakak a Warwara i a rakrakai e God \p \v 16 Bel a meme ana Wakak a Warwara, anasa i a rakrakai e God sur ir alaun pas a taraila rop ning la tortorot. Tetek mila a tarai Juda nigo, pa onone tetek mulo otleng ning bel na tarai Juda. \v 17 Anasa a Wakak a Warwara i apuasa a ngas ning e God i toli, sur a tarai lar tostos namatana. A ngas ning, a tortorot ka. A tortorot sot ka miting na kamkamna tuk ana araropna. Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, “Esining i tortorot, e God ir atongi mang a tena tostos pa ir laun.” \rq Hab 2:4\rq* \s1 E God i balakut tetek a tarai ana nunla a toltol laulaula \p \v 18 E God i apuasa anuna balakut misaot na langit, tetek a tarai ning bel la hanrawai e God pa la tol a laulauna, pa ana nunla na toltol laulaula, la sairas a momolna. \v 19 E God i balakut, anasa a ututnala ning dir tasman e God onoi, i talapor ka tetek la, anasa i ot ka atalapor tari tetek la. \v 20 Turpasi ana akakes ana rakrakan hanua, a tarai la oroi a ututna na akakes. I maining la tolsot pasi sur lar tasman na ginina e God, na ginina ning bel dir oroi. La tasmani mang a rakrakai e God ir kes tikin, pa i e God. I maining bel la tolsot sur lar atongi mang bel la tasman e God. \p \v 21 La tasman ot e God, ika bel la aleklek pasi larning i e God, pa bel la atong wakak otleng teteki. La nuknuk oros ka, pa a balanla i mormorom, anasa bel ta tastasman inla. \v 22 La atongi mang la tastasman kol, ika la hanot a longlongla ka. \v 23 Bel la mang sur lar lotu tetek e God ning i laun tikin, pa i bukus ana matatar. La lotu ka tetek a manarla ana tarai ning la sira mat ka, pa tetek a manarla ana manila, pa a inagoila, pa a ututnala ning la kaukawar. \p \v 24 I maining e God i noren tar la sur lar tol a dur a toltolla, larning la mang suri miting na balanla, pa lar tol a toltolla na meme artalai ana palaonla. \v 25 La keles sen a momolna o e God sur a asasongo. La lotu pa la nunung kama tetek a ututnala ning e God i akes tar la, pa bel ma la lotu tetek a Tena Akakes, i ning dir atong aleklek pasi onone pa lamur pa bel ir rarop. Amen. \p \v 26 Ning la toli larning, e God i noren tar la ana nunla tnan nuknuk sur a laulau a toltolla na meme. I manglarne: A gurarala la keles sen a ngas a tinaulai ning di ka akes tari, pa la taulai ulak la ot. \v 27 Mang otleng larning tetek a taraila, la han masik kusun a ngas a tinaulai ning di ka akes tari sur lar taulai a gurarala, pa la bukus ana tnan nuknuk sur la ulak ot, pa la tol a laulauna tetek la ulak. Bel al meme inla ning la toli larning. La ot la ka alaulau pas anunla na lalaun ana toltolla ne. Ine a warkurai na arkeles tetek la, ning i sot taum ana nunla na laulauna. \p \v 28 Ning a utna otleng, bel ma la nuk pas e God, la nuki mang a asasaer o e God i utna oros ka. I maining i noren tar la sur ir laulau a nuknukinla, pa la tol kama a ututnala ning bel i sot sur lar toli. \v 29 La bukus ana toltol laulau, la tol a laulauna tetek a tarai, la mang sur na utna ning lar tena gongon onoi, la mang sur lar alaulau a tarai. La bukus ana toltol na ram, la umkol a tarai, la arngaras, la asasongo, la nget a tarai. La warwara kumkumna, \v 30 la arle, la nget e God, la harum, la dat abarah a pukulunla, la iaunan pas la ot. La nuknuk sur a tona ngas sur lar tol a laulauna. La tabun longor tetek na tamtamanla pa kabatnanla. \v 31 Bel la titol na tastasman, bel la tolsot pas anunla na lelela, bel la tasman a marmaris pa wakak a toltol tetek a taraila. \v 32 A ngas a tarai larne, la tasman ot a warkurai ane God, mang la ning la sira tol a ututnala ne, i sot sur lar mat. Ika la toli ka, pa la malmaling sur a tarai masik otleng lar toli. \c 2 \s1 E God ir tol a tostos a warkurai \p \v 1 I maining mulo rop ning mulo sira tiu a tarai masik pa mulo nuki mang mulo tostos, a atongi mang bel mulor puai lar pas. Anumulo na artitiu ir tiu ulak mulo ot. Anasa mulo tiu a tarai masik, ika mulo otleng mulo tol ka a toltol laulau arlar onla. \v 2 Dala tasmani mang, ning e God i warkurai la ning la tol a toltol laulaula, anuna warkurai ning i tostos. \v 3 Pa mulo a tarai oros ka, mulo tiu la ning la tol a toltol laulau, ika mulo otleng, mulo sira toli ka. Mangasa, mulo nuki mang mulor liu kumna kusun a warkurai ane God? Ir warkurai mulo ot. \v 4 Ka asangan tar anuna wakak a toltol ning i itna tetek mulo, pa bel i warkurai kapit mulo ana numulo na toltol laulaula, pa bel i ngoro kapit o mulo. Mangasa, mulo oroi purum anuna wakak a toltol? Mangasa, bel mulo tasmani mang i maris mulo larne sur mulor lingir a nuknukimulo? \p \v 5 Ika a balamulo i rakrakai pa bel mulo lingir a nuknukimulo, mulo ot mulo aitna amon anuna balakut tetek mulo, sur a pukakiar na balakut ane God, ning anuna tostos a warkurai ir hanot talapor. \v 6 E God ir warkurai a taraila taktakai arlar ot ana titol ning la ka tol tari. \v 7 La ning la rakrakai ana wakak a titol sur e God ir saran a matatar tanla pa ir aitna pas a risanla, pa la mang sur a lalaun ning bel ir rarop, e God ir saran a lalaun tikin tanla. \v 8 Ika tetek la ning la sira aitna pas la ot, pa bel la mur a momol a warwara ane God, pa la mur ka a toltol laulau, e God ir balakut tetek la pa ir balana kut tetek la. \v 9 Pa ir saran a mamahatla pa a tnan kankan tetek la rop ning la tol a laulauna. Ir tol nigoni tetek a tarai Juda, pa lamur tetek a tarai masik otleng. \v 10 Ika, tetek la rop ning la tol a wakak a toltol, e God ir saran a matatar tanla, pa ir aitna pas a risanla, pa ir saran tar a bal molmol tetek la. Ir tol nigoni tetek a tarai Juda, pa lamur tetek a tarai masik otleng. \v 11 Anasa e God bel i sira purpurngis. \p \v 12 A taraila rop ning bel la tasman a Warkuraila ane Moses, pa la tol a laulauna, lar hirua ot. Pa mangotleng larning tetek la rop ning la tasman a Warkuraila ane Moses, pa la tol a laulauna, e God ir warkurai la otleng arlar ana warwara na Warkuraila. \v 13 Anasa bel la rop ning la longor a Warkuraila ane Moses la tostos namatana e God. La ka ning la mur a Warkuraila, e God ir atong la mang na tena tostos. \v 14 I momol, a tarai ning bel a tarai Juda, la ning bel la tasman a Warkuraila ane Moses, ika la tol ot a wakak a toltol arlar ana Warkuraila, i asangani mang a Warkuraila kaning ot na sulukinla. \v 15 A ngas a tarai ning, i talapor mang e God ka tumus tar a warwara na warkuraila ting na balanla. Ning la tol a laulauna, a nuknukinla ot i tiu la, pa ning la tol a wakakna, a nuknukinla i gas onoi. \v 16 Ana pukakiar ning e God ir warkurai a taraila, ir saran tar a warkurai tetek e Karisito Iesu sur ir warkurai la ana ututnala ning i kes kumna ting na balanla. A sira warawai ana ututnala ne, ning a warawai ana Wakak a Warwara. \s1 A te Judala la iaunan la ana Warkuraila \p \v 17 Ar warwara tetek mulo ning mulo atongi mang mulo na te Juda. Mulo nuki mang mulo tostos na matana e God anasa i saran tar a Warkuraila tetek mulo, pa mulo iaunan mulo mang, mulo ane God. \v 18 Mulo sira iaunan mulo mang, mulo tasman wakak a nuknuk e God, pa mulo gas ana wakak a toltol, anasa mulo ka asaer wakak pas a Warkuraila. \v 19 Mulo nuki mang mulo arlar ana halinla ning i nigon a kut, pa mulo arlar ana talapor tetek la ning la kes ana mormorom. \v 20 Mulo nuki mang mulo asaer tostos la ning bel la tastasim, pa mulo na tena asaer tetek la ning bel la tasman ta utna, anasa mulo ka tong akes a tastasim rop pa a momolna ting na Warkuraila. \p \v 21 Mulo asaer na tarai masik ana Warkuraila, ika mulo ot bel mulo asaer wakak pas mulo onoi! Mulo warawai tetek a taraila sur gong la kinkinau, ika mulo ot mulo kinkinau! \v 22 Mulo atongi tana tarai mang, “Gong mulo tol a laulauna ana ta hane anuna tik o ta barsan anuna tik,” ika mulo ot mulo toli! Mulo nget a asasongo na godla, ika mulo kinkinau ting na rumai artabarla anuna asasongo na godla. \v 23 Mulo iaunan mulo ana Warkuraila ning e God i saran tari ta mulo, ika mulo alaulau a risana e God, anasa mulo kutus a Warkuraila. \v 24 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, \q1 “A taraila ning bel na tarai Juda, la atong laulau a risana e God anasa omulo.” \rq Ais 52:5\rq* \s1 A Talngan Tabu i tol a momol a kot talilis \p \v 25 Ning u mur a Warkuraila, a titol na kot talilis\f + \fr 2:25 \ft A titol na kot talilis a akinalang ning di toli sur ir asangani mang, a barsan i miting na tarai ane God ning la mur a Warkuraila.\f* ning di toli hom, i nangan u. Ika ning bel u mur a Warkuraila, u arlar ka ana tik ning bel di kot talilisi. \v 26 Ning a tarai ning bel di kot talilis a palaonla, la mur a ututnala ning a Warkuraila ane God i warwara onoi, e God i oroi la larning di ka kot talilis tar la. \v 27 Esining bel di kot talilisi pa bel di asaeri ana Warkuraila, ika i mur ot a ututnala ning a Warkuraila i warwara onoi, anuna lalaun ir tiu u, ning di ka kot talilis tar u, pa u tasman a Warkuraila, ika u kutusi. \v 28 Tik ning a te Juda ka ana rising, bel a te Juda momol. Pa tik otleng ning di kot talilisi ka ana palaona, bel a kot talilis momol. \v 29 Ika ning tik i mur e God ting na balana, i ning a te Juda momol. Pa a momol a kot talilis, a Talngan Tabu i toli ting na balana, bel a tarai la toli ning la mur a Warkuraila ning di ka tumus tari. Tik ning a Talngan Tabu i toli larne onoi, bel a taraila lar atong alekleki, e God ot ir atong aleklek pasi. \c 3 \s1 Anundala toltol laulau i asangani mang e God i tostos \p \v 1 Ning tik a te Juda, anuna keskes na te Juda ir nangan mangmangasa i? Pa ning tik di ka kot talilis tari ir nangan mangmangasa i? \v 2 I wakak kol teteki. A ningnigo na utna, e God ka suah tar anuna warwara ting na kuna tarai Juda. \v 3 I momol, dingla na tarai Juda bel la tortorot. Ning bel la tortorot, mangmangasa, i topasi sur ir sairas e God sur gong i tolsot anuna warwara? \v 4 Bel momol! Ning a taraila rop lar asongo, a warwara ane God i momol ot. Larning a warwara tetek e God ning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mang: \q1 “Anum a warwara na warkurai i asangani mang u tostos. \q1 Pa ning dir tiu u, \q2 bel tik ir pastetek pas ta rongo.” \rq Buk Song 51:4\rq* \m \v 5 Ning dala tol a laulauna, anundala toltol laulau i asangan momoli mang e God i tostos. Mangasa, e God i rongo ning ir warkurai dala onoi? A ngas a kabah ning, i hanot miting na nuknuk a tarai ka. \v 6 Ika bel. Ning anuna warkurai bel i tostos, ir warkurai mangmangasa pas a tarai mite na rakrakan hanua? \v 7 Ngandek tik ir atongi mang, “Ning iau a tena asasongo, anuka toltol i asangan momoli mang a warwara ane God i momol, pa i aitna pas a risana. I maining sur asa e God i atong iau mang a tena laulau pa ar hirua ana nuna warkurai?” \v 8 Ngandek tik ir atongi mang, “Dalar tol a laulauna sur a wakakna ir hanot talapor.” Dingla na tarai la atong laulau mila pa la tiu mila mang mila asaer a tarai larne. Ika bel i momol. La ning la atong a warwara ne i sot sur lar hirua ana warkurai ane God. \s1 Bel tik i tostos na matana e God \p \v 9 Asaning dalar atongi ana utna ne? Mangasa, mila na tarai Juda mila ka tostos tana tarai masik? Bel i momol! Ia ka atong tari mang a te Judala pa a tarai masik otleng la arlar ka. Dala rop dala kes nahai a toltol laulau. \v 10 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mang, \q1 “Bel tik i tostos. Bel tik momol! \q2 \v 11 Bel tik otleng ning i tastasim. \q2 Bel tik i seren e God. \q1 \v 12 La rop la ka han masik kusun e God. \q2 La rop bel la topas ma ta utna. \q1 Bel tik tagun la i tol a wakakna, bel tik momol.” \rq Buk Song 14:1-3\rq* \q1 \v 13 “A pahanla i sapang arlar ana kulam na minat, \q2 pa a warwara anunla i arlar ana goh a minat. \q2 La sira atong a asasongo ana lagereminla.” \rq Buk Song 5:9\rq* \q1 “A warwara miting na pahanla, \q2 i arlar ana kusmapak a soi ning i sira harat amat tik.” \rq Buk Song 140:3\rq* \q2 \v 14 “A pahanla i bukus ana warwara laulau pa i saran a mamahat tetek a tarai.” \rq Buk Song 10:7\rq* \q1 \v 15 “La raras sur lar umkol a tarai. \q2 \v 16 Ting na ngasla ning la han ia, la kamar a ututnala, pa la alaulau a tarai. \q1 \v 17 Pa a ngas na bal molmol, bel la tasmani.” \rq Ais 59:7-8\rq* \q2 \v 18 “Bel la matmataut sur e God.” \rq Buk Song 36:1\rq* \p \v 19 Dala tasmani mang, asaning a Buk a Warkurai i warwara ono, bel i warwara ana tarai ning bel a tarai Juda ka, i warwara otleng ana tarai Juda, ning la kes nahai a Warkuraila. I maining a tarai rop mite na rakrakan hanua lar tur ana warkurai ane God, pa bel tik ir puai lar pas. \v 20 I maining bel tik ir tostos lar pas namatana e God anasa i mur anuna Warkuraila. A Warkuraila i sira asangan dala ka ana nundala na toltol laulaula. \s1 E God i atong a tarai mang la tostos ana tortorot ka \p \v 21 Ika onone, e God ka tol a ngas sur a tarai lar tostos namatana, ika bel ana mur warkurai. A ngas ne, a Buk a warkurai ane Moses pa a propetla la ka warwara talapor tar onoi. \v 22 A ngas ne i hanot ta e God, pa i mange: A tarai rop ning la tortorot o e Iesu Karisito, e God ir atong la mang la tostos. A tarai Juda pa a tarai masik otleng la arlar ka. \v 23 Anasa a taraila rop la ka tol tar a toltol laulau, pa la ka kes bakbak kusun a matatar ane God. \v 24 Ika ana marmaris ane God, e God i atong la mang la tostos. Anuna toltol ne, i arlar ana artabar oros ka, anasa ana arlou ning e Karisito Iesu i toli. \v 25 E God i saran tar e Natnalik, sur ir mat pa a sulukna ir kepsen a toltol laulaula anuna taraila rop ning la tortorot onoi. Pa a sulukna ir arop sen a balakut ane God ning nating kaning onla. I toli larne sur ir asangan anuna tostos a toltol. Nating e God i noren tar ka toltol laulaula anuna tarai, pa bel i warkurai la onoi, anasa i wowon taum onla. \v 26 Ika onone, i toli larne sur ir asangan anuna tostos a toltol, sur i ot i tostos pa esaning i atong a taraila mang la tostos ning la tortorot o e Iesu. \p \v 27 Pa asa ma dalar iaunan pas dala onoi? Bel ta utna! Mangasa, dalar iaunan pas dala anasa dala mur a Warkuraila? Bel momol! Ana tortorot ka o e Iesu, dala tostos namatana e God. \v 28 Anasa onone, dala tasmani mang e God i atong a taraila mang la tostos namatana, ana tortorot ka o e Iesu, pa bel ana mur warkurai. \v 29 Mangasa, e God a God anuna tarai Juda ka, o a God anuna tarai masik otleng? Momol, i a God anuna tarai masik otleng. \v 30 Anasa takai ka a God, pa ir atong na tarai Juda mang la tostos namatana ana tortorot. Mangotleng larning tetek a tarai masik, ir atong la mang la tostos ana tortorot otleng. \v 31 Mangasa, ning dala tortorot dala nuki mang a Warkuraila i utna oros ka? Bel momol! Ana tortorot dala asangani mang a Warkuraila a rakrakainla ot. \c 4 \s1 E Abaram i tortorot \p \v 1 Pa asaning dalar atongi o e Abaram, tamamila na tarai Juda? Asa ning i asasaer pas onoi ana ngas ning tik ir tostos namatana e God? \v 2 Ngandek ning e God i atong e Abaram mang i tostos anasa ana wakak a titol ning i toli, i topasi sur e Abaram ir iaunan pasi ot onoi. Ika bel i tolsot pas sur ir iaunan pasi namatana e God. \v 3 A Buk Tabu i atongi mang, “E Abaram i tortorot o e God, pa e God i atongi mang i tostos.” \rq Stat 15:6\rq* \m \v 4 Pa ning tik i titol, dir lou i ana nuna titol, bel a artabar. Anuna arlou ot ning i kibasi. \v 5 Ir mangmangasa tetek a barsan ning bel i titol, ika i tortorot o e God, esaning i sira atong a tena laulaula mang la tostos? E God ir oroi lalan anuna tortorot pa ir atongi mang i tostos. \v 6 E Dewit otleng i atongi larne, ning i atongi mang a barsan i angis ning e God i atongi mang i tostos, ana nuna tortorot ka, pa bel ana ututnala ning i toli. I atongi mange, \q1 \v 7 “La ning e God ka kepsen tar anunla na toltol na kutus warkurai la angis, \q2 pa la ning e God ka nuk duman sen anunla na toltol laulaula, la angis. \q1 \v 8 A barsan i angis ning a Leklek bel i nuk pas anuna na toltol laulaula, \q2 pa bel ir warkurai i ono.” \rq Buk Song 32:1-2\rq* \p \v 9 Mangasa, a tarai ka ning di kot talilis a palaonla, la angis? Bel momol. A tarai otleng ning bel di kot talilis a palaonla, la angis. Anasa dala tasmani mang, ning e Abaram i tortorot, e God i atongi mang i tostos. \v 10 Nangse ning e God i atong e Abaram mang i tostos? Lanigo tana titol na kot talilis, o lamur? Lanigo tana titol na kot talilis, bel lamur. \v 11 Ning belot di kot talilis e Abaram, e God i atongi mang i tostos namatana, anasa ana nuna tortorot ot. Ning e Abaram i kibas pas a akinalang na kot talilis, i asangani mang ka tostos namatana e God. I maining e Abaram a taman a tarai rop ning bel di kot talilis a palaonla. La tortorot pa e God i atong la mang la tostos namatana. \v 12 Pa i a taman la otleng ning di kot talilis a palaonla. Bel i kamna anasa di kot talilis a palaonla, i kamna anasa la mur a ngas a tortorot ning tamandala e Abaram i muri, ning belot di kot talilisi. \p \v 13 E God i lele tar e Abaram mang ir saran tar a rakrakan hanua tana pa tetek na tumtubunala otleng. A lele ne e God i tol tari tetek e Abaram bel i kamna ning i mur a Warkuraila. I kamna anasa i tortorot, pa e God i atongi mang i tostos namatana. \v 14 Ngandek ning e God ir saran a rakrakan hanua tana tarai anasa la mur a Warkuraila, a tortorot a utna oros ka, pa a lele ane God bel i topas ta utna. \v 15 Ika a balakut ane God i kes onla ning la mang sur lar mur a Warkuraila, ika bel la mur sot pasi. Ning belal Warkurai, bel dir kutus a warkuraila. \p \v 16 I maining, a ututnala ning e God ka lele tari, ir sarani tetek la ning la tortorot. E God i toli larning sur ir arlar ana artabar na marmaris, pa ir han tetek a kaba tarai rop ane Abaram. Bel tetek na tarai Juda ka, ning di saran tar a Warkuraila tanla. Tetek la otleng ning la tortorot lar e Abaram, anasa i a tamandala rop. \v 17 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, \q1 “A akes tar u sur u a taman a tarai miting na galis a matanitu.” \rq Stat 17:5\rq* \m Ana matana e God, e Abaram a tamandala, anasa i tortorot o e God, esaning i sira akamtur a tarai kusun a minat, pa i sira warwara ka, pa a ututnala ning belot la hanot, la hanot ka. \p \v 18 E God i lele tar e Abaram mang ir aitna pas ta natnalik. E Abaram i oroi larne a lele anun e God teteki bel ir hanot, ika i harnanai ot ana tortorot suri. I maining e Abaram i hanot a taman a tarai miting na galis a matanitu. Larning a lele ane God teteki mang, “Na tumtubum lar galis.” \v 19 Pa anuna tortorot bel i punga ning i oroi mang ka takai a mar a rau anunai, pa bel i topasi sur ir agomo. Pa e Sara otleng ka wan pa bel ma i topasi sur ir agon. \v 20 Ika e Abaram bel i urmatana nuknuk tar ana lele ane God. I tur rakrakai pa e God i arakrakai anuna tortorot ning i atong aleklek pas e God. \v 21 Pa ana nuna tortorot i tasmani ot mang e God ir tolsot pas a utna ning ka lele tar onoi. \v 22 I maining “E God i atongi mang i tostos.” \v 23 Ning i atongi mang, “E God i atongi mang i tostos,” bel i atongi ka o e Abaram. \v 24 I atongi otleng ondala. Ning dala tortorot o e God, ning i akamtur ulak pas e Iesu anundala Leklek kusun a minat, ir atong dala otleng mang dala na tena tostos. \v 25 E God i saran tar e Iesu sur ir mat ana nundala na toltol laulaula, pa i akamtur pasi kusun a minat, sur dalar tostos namatana e God. \c 5 \s1 Dala kes na bal molmol taum o e God \p \v 1 Ana nundala tortorot ot, e God ka atong dala mang dala tostos namatana. I maining dala kes na bal molmol taum o e God, anasa ana nundala Leklek e Iesu Karisito. \v 2 Ana nundala tortorot, e Karisito i nigon dala pa i akas dala ana marmaris ane God. Pa onone, dala ka laun onoi. Pa dala gas, ning dala harnanai ana tortorot sur a matatar ane God, ning dalar kes onoi lamur. \p \v 3 Bel i ka i ning, dala gas otleng ana mamahatla ning dala kilangi, anasa dala tasmani mang a mamahatla i tol otnan anundala tuntunur rakrakai. \v 4 Pa anundala tuntunur rakrakai i tol otnan a ngas a lalaun ning a larlarla bel lar apungan pas dala. Pa a ngas a lalaun ne, i tol otnan anundala keskes na harnanai ana tortorot sur asaning e God ir toli lamur. \v 5 Ning dala harnanai ana tortorot, dala tasmani mang asaning e God ka lele tar onoi ir hanot ot. Anasa e God ka saran tar a Talngan Tabu tan dala. Pa Talngan Tabu ka pek tar a marmaris ane God te na balandala. \p \v 6 Lanigo bel dala lotu tetek e God, pa bel dala tolsot pas ta utna. Ika ning a pukakiar i sot, e Karisito i mat sur dala. \v 7 I rakrakai kol ning tik ir mat keles ta tostos a barsan. Ngandek tik ir tolsot pasi sur ir mat sur ta wakak a barsan. \v 8 Ika e God i asangan anuna marmaris tetek dala larne: Ning dala laun ot ana toltol laulau, e Karisito i mat sur dala. \v 9 Pa ana sulukna e Iesu, e God i atong dala mang dala tostos namatana. Manglarning dala tasman momoli mang e Iesu ir alaun pas dala kusun a balakut ane God ana pukakiar a warkurai. \v 10 Ning dala hirua ot taum o e God, i dat dala sur dalar armoro ulak taum onoi, anasa ana minat e Natnalik. Pa onone, ning dala ka armoro taum o e God, dala tasman momoli mang ir alaun pas dala otleng, anasa ana lalaun ane Natnalik. \p \v 11 Bel i ka i ning, dala gas otleng o e God, anasa ana nundala Leklek e Iesu Karisito, ning ka amoro taum tar dala o e God. \s1 E Adam i saran a minat, pa e Iesu i saran a lalaun \p \v 12 Takai ka barsan, i tol a toltol laulau, pa a toltol laulau i hanot te na rakrakan hanua. A toltol laulau i tol otnan tar a minat. Pa ana ngas ka ning, a minat i han tetek a tarai rop, anasa la rop la tol a toltol laulau. \v 13 Anasa lanigo, ning e God belot i saran a Warkuraila, a toltol laulau ka kes te na rakrakan hanua. Ning bel ta warkurai, e God bel ir arup tik ana toltol laulau. \v 14 Ika turpasi o e Adam tuk ana raula ning e Moses i laun, a tarai rop la kes nahai a rakrakai ana minat. Dingla na tarai bel la tol a ngas a toltol laulau arlar o e Adam, ning i kutus a warkurai. Ika a minat i umkol la otleng. \p E Adam i arlar ana manar a barsan ning ir hanot lamur. \v 15 Ika a artabar ane God bel i arlar ana toltol na kutus warkurai ane Adam. Anasa galis a tarai la mat ana toltol na kutus warkurai anuna takai ka barsan. Ika a marmaris ane God i itna kol pa i pulpulas, pa ana takai ka barsan, e Iesu Karisito, pa ana nuna marmaris, i saran oros tar ka a artabar tetek a galis a tarai. \p \v 16 Ning a utna otleng, a artabar ane God bel i arlar ana utna ning i hanot miting na toltol laulau ane Adam. Anuna toltol ot ning i dat tar a tarai, sur lar hirua ana warkurai a arkeles ane God. Ika a artabar ane God i mange, ning a tarai la kutus warkurai a galis a taem, e God i maris kol la, pa i atong la mang na tena tostos. \v 17 Pa ana toltol na kutus warkurai anuna takai ka barsan, a tarai rop la kes nahai a rakrakai ana minat. Ika, i momol kol, la ning la kibas pas a tnan marmaris ane God ning i bukus, pa la kibas pas anuna artabar ning i atong la mang na tena tostos, lar laun tikin pa lar hanot a tena warkuraila arlar ana kingla, anasa ana takai ka barsan, e Iesu Karisito. \p \v 18 I maining ana takai ka toltol na kutus warkurai ane Adam a tarai rop la ka kes ana warkurai na arkeles ane God. Larotleng ning ana takai ka tostos a toltol ning e Iesu i toli, e God ir atong a taraila rop mang la tostos namatana, pa lar laun. \v 19 Pa ana tabun longor anuna takai ka barsan, e Adam, a galis a tarai la na tena laulau. Larotleng ning, ana longor anuna takai ka barsan, e Iesu Karisito a galis a tarai la na tena tostos. \p \v 20 E God i saran tar a Warkuraila, sur ir talapor mang a toltol na kutus warkurai anuna tarai i itna amon. A toltol laulau i itna amon, ika a marmaris ane God i itna bolosi. \v 21 A tarai rop la kes nahai a rakrakai ana toltol laulau, pa i saran a minat tetek la. Ika onone, la ning la kes nahai a rakrakai ana marmaris ane God, e God i atong la mang la tostos namatana, pa i saran a lalaun tikin tetek la, anasa ana tostos a titol ning e Iesu Karisito anundala Leklek i tol tari. \c 6 \s1 Ning dalar mat taum o e Karisito, dalar laun taum otleng onoi \p \v 1 I maining, asa dalar atongi? Mangasa, i wakak ka sur dalar tol a toltol laulau sur a marmaris ane God ir itna amon? \v 2 Bel momol! Dala mat kusun anundala toltol laulau. Dalar laun mangmangasa ulak ma onoi? \v 3 Mangasa, bel mulo tasmani mang, dala rop ning di baptais dala o e Karisito Iesu, dala mat taum onoi ana baptais ning? \v 4 Manglarning, ning di baptais dala, dala mat taum onoi, pa di ka por taum dala otleng onoi. E God a Tamandala i akamtur pas e Karisito kusun a minat ana tnan matatarna, larotleng ning dalar laun ana tona lalaun. \p \v 5 Anasa ning dala mat taum o e Iesu ana nuna minat, i momol ot, dalar tur taum ulak otleng onoi ana nuna kamkamtur ulak kusun a minat. \v 6 Dala tasmani mang anundala turai a lalaun ka mat taum o e Karisito saot na rakai kutus, sur a toltol laulau ana palaondala bel ta rakrakaina. Pa bel ulak ma dala na tena titol oros ana toltol laulau. \v 7 Anasa ning tik i mat taum o e Karisito, di ka alangolango pasi kusun a toltol laulau. \p \v 8 Ning dala mat taum o e Karisito, dala tortorot mang dalar laun taum otleng onoi. \v 9 Anasa dala ka tasmani mang, ning e God i akamtur ulak e Karisito kusun a minat, bel ir mat ulak, anasa a minat bel ta rakrakaina ulak ma sur ir tolsot pasi. \v 10 I mat muntakai ka, pa i mat sur ir kepsen rop a rakrakai ana toltol laulau. Pa ning i laun ulak, i laun sur e God. \v 11 Mangotleng larning tetek mulo, mulor tasmani mang mulo ka mat kusun anumulo na toltol laulaula, pa o e Karisito Iesu, mulo laun sur e God. \p \v 12 I maining, gong ulak ma mulo noren a palaomulo, ning i sira mat ka, sur ir kes nahai a rakrakai ana toltol laulau, sur gong mulo longor tana laulau a nuknuk ana palaomulo. \v 13 Gong ulak ma mulo saran tar ta diah palaomulo sur ir arlar ana utna a titol sur a toltol laulau. Mulo ka laun ulak kusun a minat, i maining, mulor saran tar mulo tetek e God. Pa mulor saran tar otleng a didiah palaomulo rop tetek e God, sur ir arlar ana ututnala na titol sur a tostos a titol. \v 14 Anasa bel mulor kes nahai a rakrakai ana toltol laulau, anasa bel mulo kes nahai a Warkuraila. Onone mulo ka kes nahai a marmaris ane God. \s1 Dala na tena titol oros ana tostos a toltol \p \v 15 Bel dala kes nahai a Warkuraila, dala kes nahai a marmaris ane God. Mangasa, dalar tol ulak a laulauna? Bel momol! \v 16 Mangasa, bel mulo tasmani mang, ning mulo saran tar mulo tetek tik sur mulor longor tana, mulo na tena titol oros anunai? Ning mulo na tena titol oros ana toltol laulau, ir saran a minat tetek mulo. Ika ning mulo na tena titol oros ana toltol na longor ana warwara ane God, mulor tostos namatana. \v 17 A atong wakak tetek e God, anasa lanigo mulo na tena titol oros ana toltol laulau, ika onone mulo longor ana balamulo rop ana asasaerla ning di saran tari ta mulo. \v 18 Di ka alangolango pas mulo kusun a toltol laulau, pa onone mulo na tena titol oros ma ana tostos a toltol. \p \v 19 A warwara ana warwara larlar ne tetek mulo, anasa bel mulo talapor wakak ana utna na ingun. Lanigo mulo saran tar a didiah palaomulo sur ir tena titol oros ana dur a toltol, pa anumulo na toltol laulau i gomo pa i itna. Ika onone, mulor saran tar a didiah palaomulo sur ir tena titol oros ana tostos a toltol, sur anumulo a lalaun ir totoh namatana e God. \p \v 20 Lanigo, ning mulo na tena titol oros ana toltol laulau, bel mulo kes nahai a rakrakai ana tostos a toltol. \v 21 Mulo tol na toltol laulau, pa onone mulo meme onoi. Ning mulo toli, asaning mulo kibas pasi onoi? A minat ka. \v 22 Ika onone di ka alangolango pas mulo kusun a toltol laulau, pa mulo na tena titol oros tetek e God. Pa mulor kibas a totoh a lalaun, ning ir suah otnan a lalaun tikin. \v 23 Anasa a arlou ana toltol laulau a minat. Ika a artabar ane God a lalaun tikin o e Karisito Iesu anundala Leklek. \c 7 \s1 A warwara larlar ana warkurai a tinaulai \p \v 1 A tastasikla, ar warwara tetek mulo ning mulo tasman ot a Warkuraila. Mangasa, belot mulo tasmani mang la ka ning la laun ot la kes nahai a Warkuraila? \v 2 Manglarning ar warwara larlar ana warkurai a tinaulai: Ning ta hane i taulai, a warkurai a tinaulai i dot taum diau mana nuna barsan, ning a barsan kaning ot i laun. Ika ning anuna barsan ka mat, a hane ning i langolango kusun a warkurai a tinaulai. \v 3 I maining, ning a hane ir taulai ulak ta barsan, pa anuna barsan kaning ot i laun, a hane ning i tol a laulauna. Ika ning anuna barsan ka mat, a hane ning i langolango kusun a warkurai a tinaulai, pa ning ir taulai ulak ana ta barsan bel i tol a laulauna. \p \v 4 Larotleng tetek mulo na tastasikla, ning e Karisito i mat, mulo otleng mulo mat taum onoi. I maining mulo otleng, mulo langolango kusun a Warkuraila, sur mulor kes kale tetek tik masik, tetek e Karisito, ning e God i akamtur ulaki kusun a minat. Pa onone, dala ka langolango, sur dalar suah a waindala sur e God. \p \v 5 Lanigo, ning anundala a lalaun i kes nahai a rakrakai ana turai a lalaun, a Warkuraila i akamtur otnan a laulau a nuknuk sur dalar tol a toltol laulau. Pa a toltol laulau ana nundala lalaun i wai, pa a wana a minat ka. \v 6 Ika onone, dala mat kusun a Warkuraila ning nating i dot akes dala. Pa di ka alangolango pas dala kusun a rakrakai ana Warkuraila, pa dala titol tetek e God ana tona ngas, ning a Talngan Tabu i saran tari tan dala. Bel i arlar ana ningnigo na ngas, ning dala mur ka a Warkuraila ning di tumus tari. \s1 A toltol laulau i umkol dala \p \v 7 Pa asa dalar atongi? Mangasa, a Warkuraila a toltol laulau? Bel momol! Ning bel ta Warkurai, bel ar tasman lalan a toltol laulau. Larne, ning e God bel ir atong tari ana Warkuraila mang, “Gong u ram sur a utna anuna tik,” iau otleng bel ar oroi lalani mang a ram sur ta utna anuna tik i a toltol laulau. \v 8 Ika a toltol laulau i pastetek pas a ngas ana warkurai ning, sur ir suah otnan tar a urmatana ngas a nuknuk ana balak sur a ututnala anuna tik masik. Anasa ning bel ta warkurai, a toltol laulau bel ta rakrakaina. \p \v 9 Ning belot a tasman a Warkuraila ane God, a laun. Ika ning ia ka tasman a Warkuraila, a toltol laulau i laun ot ting na balak, pa a mat. \v 10 A Warkuraila ning e God i saran tari sur ir saran a lalaun tak, i saran ka a minat tak. \v 11 A toltol laulau i pastetek pas a ngas ana Warkuraila sur ir asongo tar iau, pa ana rakrakai ana Warkuraila, a toltol laulau i umkol iau. \p \v 12 I maining dala tasmani mang a warkurai i totoh, pa na puka warwara na warkuraila rop la totoh, la tostos, pa la wakak. \v 13 Mangasa, a utna ning i wakak i umkol iau? Bel momol! A toltol laulau i umkol iau. A toltol laulau i titol taum ana wakak a warwara na warkurai, pa i saran a minat tak, sur ir talapor mang a ngas a toltol ne i laulau. Ting na Warkuraila dala oroi lalani mang a toltol laulau i laulau kol. \s1 A wakakna ning a mang sur ar toli, bel a toli \p \v 14 Dala tasmani mang a Warkuraila ane God a ututnala na ingun. Ika iau a barsan ka mite lapiu, pa a toltol laulau i dot tar iau sur ar tena titol oros anunai. \v 15 Bel a talapor ana utna ning a toli. Anasa a utna ning a mang sur ar toli, bel a toli, ika a utna ning a ngeti, a toli. \v 16 Ning a tol a utna ning bel a mang sur ar toli, a malmaling mang a Warkuraila ane God i wakak. \v 17 I maining bel ma iau ot a tol a laulau a utna ne. A toltol laulau ot ning i laun te hok i toli. \v 18 A tasmani mang bel ta wakak a utna i laun te hok, ana turai a lalaun. Anasa a mang ot sur ar tol a wakakna, ika bel a tolsot pasi sur ar toli. \v 19 Anasa a utna ning a toli, bel a wakakna ning a mang sur ar toli. Ika a laulauna ning bel a mang sur ar toli, a sira toli. \v 20 Ning a tol a utna ning bel a mang sur ar toli, bel ma iau a toli, a toltol laulau ot ning i laun te hok i toli. \p \v 21 A oroi a ngas a rakrakai ne i titol te na lalaun anuki: Ning a mang sur ar tol a wakakna, a laulauna kanet hok. \v 22 Ana nuknukik a mang kol sur a Warkuraila ane God. \v 23 Ika, ana palaok a oroi otleng ning a ngas a rakrakai, ning bel i mur a warkurai ane God. I harum taum ana wakak a warkurai te na nuknukik, pa i dot akes iau sur a didiah palaok i kes na dodot ana toltol laulau. \v 24 Iau a pot na marmaris a barsan! Esining ir alangolango iau kusun a palaok ne, ning ir mat? \v 25 E God ot. A atong wakak teteki anasa i sune e Iesu Karisito anundala Leklek, sur ir alangolango pas iau. \p I maining, iau ot ana nuknukik iau a tena titol oros ana Warkuraila ane God, ika ana turai a lalaun iau a tena titol oros ana rakrakai a toltol laulau. \c 8 \s1 Gong dala mur a turai a lalaun \p \v 1 I maining la ning la laun o e Karisito Iesu, bel ma ta warkurai na arkeles ane God tetek la. \v 2 Anasa, ning a kes o e Karisito Iesu, a rakrakai ana Talngan Tabu, ning i sira saran a lalaun, i alangolango pas iau kusun a rakrakai ana toltol laulau ning i saran a minat tak. \v 3 A Warkuraila ane Moses bel i tolsot pasi sur ir sairas a laulauna, anasa bel ta rakrakaindala sur dalar mur a Warkuraila, ning dala laun ana turai a lalaun. \p Ika e God i tolsot pasi. I sune tar e Natnalik ute lapiu pa i hanot a mainla arlar ondala, a tarai na tol a toltol laulau. I ka mat pa ka alaun pas dala kusun anundala na toltol laulau. A warkurai na arkeles ana toltol laulau anundala, e God i suah tari ana palaona e Iesu, pa i arop a rakrakai ana toltol laulau. \v 4 I toli sur a tostos a toltol ning a Warkuraila la warwara onoi ir hanot momol ana nundala lalaun. Bel ma dala mur a turai a lalaun, dala mur a nuknuk ana Talngan Tabu. \p \v 5 La ning la mur a turai a lalaun, a nuknukinla otleng i kes ka ana utna ning a turai a lalaun i mang suri. Ika, la ning la mur a nuknuk ana Talngan Tabu, a nuknukinla i kes ana utna ning a Talngan Tabu i mang suri. \v 6 Esining a nuknukna i mur ka a turai a lalaun ir mat. Ika, esining a nuknukna i kes nahai a Talngan Tabu, ir laun pa ir kilang a bal molmol. \v 7 Esining a nuknukna i mur a turai a lalaun, i a hirua ane God. Anasa esining a nuknukna i manglarning, bel i anatarna pasi nahai a Warkuraila ane God, pa bel ir tolsot pasi. \v 8 Pa la ning la kes nahai a turai a lalaun, bel lar agasgas lar pas e God. \p \v 9 Ika mulo, bel mulo kes nahai a turai a lalaun. Ning a Inguna e God i laun ting o mulo, mulo kes nahai a Talngan Tabu. Ika, ning tik, a Inguna e Karisito bel i laun ono, i bel ane Karisito. \v 10 Ning e Karisito i laun ting o mulo, a palaomulo ir mat, anasa ana toltol laulau, ika a ingumulo ir laun, anasa mulo tostos namatana. \v 11 A Inguna e God, ning i akamtur pas e Iesu kusun a minat, i laun ting o mulo. Pa esaning i akamtur ulak pas e Karisito kusun a minat, ir saran a lalaun ting na palaomulo ning i sira mat. Ir sarani ana titol ana Inguna ning i laun ting o mulo. \s1 Dala na natnat e God \p \v 12 I maining a tastasikla, dala na tena titol. Ika bel dala na tena titol ana turai a lalaun, sur dalar muri. \v 13 Anasa ning mulo mur a turai a lalaun, mulor mat. Ika ning ana rakrakai ana Talngan Tabu mulo umkol a toltol laulau ana palaomulo, mulor laun. \v 14 Anasa la ning a Inguna e God i nigon la, la na natnat e God. \v 15 Anasa a Talngan Tabu ning mulo kibasi, bel ulak ma sur mulo na tena titol oros ana matmataut. A Talngan Tabu ning mulo kibasi sur mulo na natnat e God, ning i ras pas mulo. Pa ana rakrakai ane God dala sira atongi mang, “Aba\f + \fr 8:15 \ft “Aba” a puka warwara Aramaic, pa a kamkamna mang, “Tata.” \f*, Tata.” \v 16 Pa a Talngan Tabu i warwara talapor te na ingundala mang dala na natnat e God. \v 17 Pa ning dala na natnatnala, dalar kibas a ututnala ning e God ka lele tar ono. Dalar kibasi taum o e Karisito. Ning dala kilang a mamahat taum o e Karisito, lamur dalar kes taum onoi ting na nuna matatar. \s1 Lamur dalar kes taum o e God ting na nuna matatar \p \v 18 A tasmani mang a wakak a matatar ning lamur e God ir apuasai tetek dala, ir itna kol tana mamahatla ning onone dala barati. \v 19 A kidol a akakes rop i harnanai pa i mang kol sur a pukakiar ning e God ir apuasa na natnatnala. \v 20 Anasa a akakesla rop la kes ana dodot na minat pa la utna oros ka. Bel a nuknuk anuna akakesla, a nuknuk e God ot sur lar harnanai sur a pukakiar, \v 21 ning e God ir paksen la kusun a dodot na marase pa minat. Ir alangolango dala na natnatnala kusun a minat, pa a akakesla lar kes taum ondala ting na wakak a matatar. \p \v 22 Dala tasmani mang tuk onone a kidol a akakes la harnanai taum ana tinangis, arlar ana hane ning i pele ana kankan sur ir agon. \v 23 Pa bel a akakesla ka, dala otleng, ning e God ka saran tar a ningnigo na artabar tetek dala, a Talngan Tabu, dala otleng dala harnanai taum ana tinangis te na balandala, pa dala mang kol sur a pukakiar ning e God ir apuasa i mang dala na natnatnala, pa ir alangolango a palaondala. \v 24 E God ka alaun pas dala, pa onone dala harnanai ana tortorot sur a ngas a lalaun ning ir sarani tan dala lamur. Ning tik ir harnanai sur ta utna, ning ka kibas pasi, bel ir harnanai ulak suri. Esi ir harnanai sur ta utna ning ka kibas pasi? \v 25 Ika dala, dala harnanai ana tortorot sur a utna ning belot dala kibasi. Dala harnanai pa bel dala ngoro. \p \v 26 Mangotleng larne, a Talngan Tabu ot i sira nangan dala, ning bel al rakrakaindala. Bel dala tasmani asaning dalar nunung suri, ika a Talngan Tabu ot i sira nunung tetek e God sur dala. I nunung ana rakrakai a kilkilang ning bel ta warwara ir atalapor lar pasi. \v 27 Pa e God i oroi a balandala pa i tasman a nuknuk a Talngan Tabu, anasa a Talngan Tabu i nunung arlar ana nuknuk e God, sur e God ir nangan anuna tarai. \p \v 28 Pa dala tasmani mang a ututnala rop ning i hanot, e God i titol onoi sur a wakakna ir hanot tetek la ning la mang sur e God, pa ka kabah pas la arlar ana nuknukna. \v 29 Lanigo ot e God ka tasman tar la ning anuna tarai. Pa ka aslang pas la otleng nating ot, sur lar hanot arlar o e Natnalik, sur i a ningnigo tana galis a tastasnala. \v 30 Pa la ning e God ka aslang pas la, i kabah pas la. Pa la ning ka kabah pas la i atong la mang la tostos namatana. Pa la ning ka atong la mang la tostos namatana, i amermer la ana nuna matatar. \s1 Bel ta utna ir asauran dala kusun a marmaris ane God \p \v 31 I maining, asaning dalar atongi ana ututnala ne? Ning e God i kes taum ondala, esining ir tolsot pas dala? Bel tik. \v 32 E God bel i maris alar e Natnalik, i saran tari ka sur ir mat sur dala rop. Ning i saran tar e Natnalik sur ir mat sur dala, dala tasmani mang ir saran oros otleng a wakak a utna rop tetek dala. \p \v 33 Esining ir arup dala a tarai na aslang ane God? Bel tik ir tolsot pasi, anasa e God ot ka atong tar dala mang dala tostos namatana. \v 34 Esining ir atai e God mang ir saran a warkurai na arkeles tetek dala? Bel tik ir tolsot pasi, anasa e Karisito Iesu ka mat sur dala. Bel i ka i ning i toli, e God ka akamtur ulak pasi kusun a minat, pa onone, kanisa ma ot i kes ting na sot a kuna e God, pa i sira nunung sur dala. \v 35 Esining ir asauran dala kusun a marmaris ane Karisito? A mamahatla? A kankanla? O ning dir akadik dala? O a munurak? O bel anundala al kaen? O ta utna na hinirua? O ning dir umkol dala ana liwan na harum? \v 36 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu, \q1 “A pukakiarla rop a tarai la mang sur lar umkol mila, \q2 anasa mila anum na tarai. \q1 Mila arlar ana sipsipla ning di sang sur dir umkol la.” \rq Buk Song 44:22\rq* \m \v 37 Bel. Anasa o e Karisito ning i maris kol dala, dala tolsot rop pas a ututnala ne. \v 38 Anasa a tasmani ot mang bel ta utna ir asauran dala kusun a marmaris ane God. A minat, a lalaun, a angelola, a motla, al ngas a utna ning ir hanot onone pa lamur pa a wah, \v 39 pa al ngas a utna misaot pa mite lapiu, bel lar asauran dala kusun a marmaris ane God. Bel ta utna ana kidol a akakes ir asauran lar pas dala kusun a marmaris ane God, ning i saran tari tan dala o e Karisito Iesu anundala Leklek. \c 9 \s1 E Pol i bal maris sur anuna tarai \p \v 1 Bel a asongo, a atong ot a momolna ne namatana e Karisito. Pa a Talngan Tabu taum ana balak dia malmaling mang a warwara ne i momol. \v 2 A nuknukik i mamahat kol, pa anuka bal maris bel i manah. \v 3 Ngandek ning ar tolsot pasi, a mang sur ar tur keles anuka tarai, a tarai Israel, pa dir suah tar anunla warkurai na arkeles hok, pa dir kepsen iau kusun e Karisito, sur dir alaun pas la. \v 4 La a tarai Israel, ning e God i ras pas la sur la na natnatnala. I asangan tar anuna matatar tanla, i tol tar a kunubusla taum onla, i saran tar a Warkuraila tanla, i asangan tar la ana ngas na lotu momol, pa i lele tar tanla. \v 5 La na kaba tarai e Abaram, Aisak pa e Jekop. Pa ning e Karisito i hanot a barsan momol, i hanot onla. E Karisito i warkurai a ututnala rop, pa i ot e God. Dalar atong alekleki, onone pa lamur pa bel ir rarop. Amen. \s1 A titol ane God tetek a tarai Israel \p \v 6 Ning a atongi larne, bel a atongi mang e God bel i tolsot pas anuna lele tetek a tarai Israel. Anasa bel a tarai Israel rop, la a tarai Israel momol namatana e God. \v 7 Pa bel otleng la rop ning la hanot o e Abaram, la na natnat e Abaram momol. E God i atai e Abaram mange, “La ka ning tagun a kaba tarai e Aisak, ning dir atong la mang anuma kaba tarai.” \rq Stat 21:12\rq* \m \v 8 Bel la rop ning la hanot o e Abaram, dir atong la mang na natnat e God. La ka ning di agon la ana lele ane God, la ning e God i atong la mang na natnat e Abaram momol. \v 9 A lele ane God i mange, “Ning a pukakiar ir sot, ar ulak, pa e Sara kar agon pas a kaklik barsan.” \rq Stat 18:10, 14\rq* \p \v 10 Bel i ka i ning, e Rebeka i agon pas a kasang, pa ning a tamandiau ka, e Aisak, a tubundala. \v 11-12 Ning belot di i agon e Esau pa e Jekop, e God i atai e Rebeka mange, “A ningnigo ir titol tetek a murmur.” \rq Stat 25:23\rq* \m A warwara ne i hanot ning naur a kaklik belot dia tol ta wakakna pa ta laulauna. E God i toli larning sur anuna aslang ir arlar ot ana nuknukna. E God i kabah pas esining i mang suri, bel ana ta titol ning ka tol tari. \v 13 Larning e God i atongi ting na Buk Tabu mang, “E Jekop a mang suri, ika e Esau a ngeti.” \rq Mal 1:2-3\rq* \p \v 14 I maining asa dalar atongi? Mangasa, e God bel i tol a tostos a toltol? Gong dala atongi manglarning! \v 15 Anasa e God i atai e Moses mange, \q1 “Ar maris tik ning a mang sur ar marisi, \q2 pa ar tol a wakakna tana tik ning a mang sur ar tol a wakakna teteki.” \rq Kisim Bek 33:19\rq* \m \v 16 I maining, ning e God i aslang pas a taraila, bel i kamkamna ana nuknukinla pa ana ta titol ning la toli. Anuna aslang i kamkamna ot ana nuna marmaris. \v 17 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mang, e God i atongi tetek a king mitimo e Ijip mange, “A suah tar u sur king sur ar asangan a rakrakaik ning ar tolsot pas u, pa sur a taraila rop ana rakrakan hanua lar tasmani mang iau ka e God.” \rq Kisim Bek 9:16\rq* \m \v 18 I maining e God i maris a taraila ning i mang sur ir maris la, pa i arakrakai a balan a taraila, ning i mang sur ir arakakai a balanla sur gong la longor. \p \v 19 Sakana tik ir deken iau mang, “E God ot ning i arakrakai a balan a taraila, pa i mangasa ning i arup la? Bel tik ir sairas lar pas asaning e God i mang sur ir toli ting na nuna lalaun.” \v 20 Esi u ning u nuki mang ur keles a warwara ane God? U a barsan ka u. Ning tik i tol ta kuro ana piopap, mangmangasa, a kuro ning i topasi sur ir atongi tetek esaning i toli mang, “Asa kamkamna ning u tol iau larne?” \v 21 Ning a tena toltol kuro i mang sur ir tol ir naur a kuro tagun ning a diah piopap ka, ir mur ot a nuknukna. Ir tol ta wakak a kuro sur a tatatnan ngasala, pa tik otleng sur a pukakiarla oros ka. \p \v 22 Mangotleng larning e God i toli tetek a tarai. I mang sur ir asangan anuna balakut pa rakrakaina. Ika kaning ot i harnanai, pa bel i saran kapit a arkeles tetek a tarai ning la kes nahai a balakut anunai, la ning la ka sang sur lar hirua. \v 23 I toli larning sur ir asangan anuna tnan matatar tetek a tarai ning la kes nahai a marmaris anunai. La ning i sang tar la nating ot sur lar kes taum onoi ana nuna matatar. \v 24 Esi la? Dala ot, ning ka kabah pas dala. Mila ning tagun a tarai Juda, pa mulo ning tagun a tarai masik otleng. \v 25 I arlar ana warwara ane God ana tarai ning bel a tarai Israel, ning a propet Hosea ka tumus tari mang, \q1 “A tarai ning bel anuki, ar atong la mang anuka tarai, \q2 pa la ning bel a maris la, ar maris la.” \rq Hosea 2:23\rq* \m \v 26 Pa e Hosea i atongi otleng mange, \q1 “Ting na hanua ning nating e God i atong tari tanla mang, \q2 ‘Mulo bel anuka tarai,’ \q1 dir atong la mang ‘na natnat e God, ning i laun.’” \rq Hosea 1:10\rq* \p \v 27 Ika ona tarai Israel, e Aisaia i warwara rakrakai mange, \q1 “A tarai Israel la galis arlar ana woio tumo latasi, \q2 ika a siklik tarai ka ning e God ir alaun pas la. \q1 \v 28 A Leklek ir tolsot rop pas anuna warkurai ting na rakrakan hanua, \q2 ir tol kapit a warkurai na arkeles ning.” \rq Ais 10:22-23\rq* \m \v 29 Larot ning e Aisaia i atong tari nating mang, \q1 “A Leklek i rakrakai kol, \q2 ngandek ning bel ir noren al tarai tagun anundala kaba tarai, \q1 dala kar hirua rop arlar ana tarai miting e Sodom pa e Gomora.” \rq Ais 1:9\rq* \s1 A tarai Israel bel la tortorot \p \v 30 I maining asa dalar atongi ana ututnala ne? La ning bel a tarai Israel bel la rakrakai sur lar tostos namatana e God. Ika e God i atong la mang la tostos anasa ana nunla tortorot. \v 31 A tarai Israel la rakrakai sur lar atostos pas la ana mur warkurai, ika bel la tolsot pasi. \v 32 Asa kamkamna? Anasa bel la tortorot, la nuki ka mang lar tostos anasa ana nunla na wakak a titol. La buh a hanla ana hat ning la sira buh a hanla ono. \v 33 Larotning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mang, \q1 “Oroi! Ia ka suah tar a hat saot e Saion, a hat ning a tarai lar buh a hanla onoi, \q2 pa lar punga onoi. \q1 Ika tik ning ir tortorot onoi, anuna tortorot bel ir ame i.” \rq Ais 8:14; 28:16\rq* \c 10 \s1 A tarai Israel bel la tasman a ngas ning lar tostos ono \p \v 1 Na tastasikla, a mang kol sur e God ir alaun pas anuka tarai, a tarai Israel, pa sira nunung otleng larne. \v 2 Anasa a tasmani ot mang, la mang kol sur lar agasgas e God, ika bel la talapor ana toltol ning ir gas onoi. \v 3 Bel la anatarna pas la nahai e God, sur ir atong la mang la tostos namatana, anasa bel la tasman a ngas ning e God i asangani sur tik ir tostos namatana, pa la tohi ka sur lar asangan la mang la tostos namatana. \v 4 E Karisito i tolsot pas a Warkuraila ane Moses. I maining la ning la tortorot o e Karisito lar tostos namatana e God. \p \v 5 E Moses i tumtumus onla ning la mur a Warkuraila, mang lar tostos mangmangasa namatana e God. I atongi mange, “Esining ir mur sot pas a Warkuraila ane Moses, ir laun.” \rq Liwai 18:5\rq* \m \v 6 Pa e Moses i warwara otleng onla ning la tortorot, mang lar tostos mangmangasa namatana e God. I atongi mang, “Gong mulo nuki mang: Esi ir han usaot na langit?” I manglarning mulo mang sur mulor ben pas e Karisito ute. \v 7 Pa gong mulo nuki mang: “Esi ir han purum uting na hanua anuna minatla?” I manglarning mulo mang sur mulor ben pas e Karisito kusun a minat. \v 8 A kamkam a warwara ne i larne, “A warwara ane God ka milau. Kaning ot na pahamulo, pa ting na balamulo otleng.” \rq Lo 30:12-14\rq* \m Ine a warwara na tortorot ning mila warawai onoi. \v 9 Ning u apuasa i ana numa warwara mang e Iesu a Leklek, pa u tortorot ting na balam mang e God ka akamtur ulak pasi kusun a minat, e God ir alaun u. \v 10 E God i atong u mang u tostos namatana anasa u tortorot ting na balam. Pa ir alaun u anasa u apuasa i ana numa warwara mang e Iesu a Leklek. \v 11 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mang, “Esining ir tortorot onoi, bel ir amei.” \rq Ais 28:16\rq* \m \v 12 I arlar rop ka tetek a tarai Juda pa tetek a tarai masik otleng: Takai ka a Leklek anundala rop. Pa ir angisngis la rop ning la nunung teteki. \v 13 Larning a Buk Tabu i atongi mange, “La rop ning la nunung tetek a Leklek, ir alaun la.” \rq Joel 2:32\rq* \p \v 14 Ika, ning bel la tortorot ana Leklek, lar nunung mangmangasa teteki? Ning bel la longor tar ta warwara onoi, lar tortorot mangmangasa onoi? Ning bel tik i atai la onoi, lar longor mangmangasa? \v 15 Ning bel tik i sune na tena warawai, lar han mangmangasa ana warwara talapor? Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, “A tinan ot anunla ning la hanot ana Wakak a Warwara, i wakak kol.” \rq Ais 52:7\rq* \p \v 16 Ika bel a taraila rop la kibas a Wakak a Warwara. Larning a propet Aisaia ka atong tari mang, “Leklek, mila warwara talapor, pa bel tik i tortorot ana numila warwara.” \rq Ais 53:1\rq* \m \v 17 I maining a tortorot i hanot tetek a tarai ning la longor a Wakak a Warwara. A warwara ning la longori, a warwara ot ane Karisito. \v 18 Ika, a kabah: Mangmangasa, a tarai Israel belot la longor a Wakak a Warwara? La longori ot. Larning a Buk Tabu i atongi mang, \q1 “A tarai mite lapiu la ka longor a elngenla\f + \fr 10:18 \ft “A elngenla” i warwara ana kamis, a nangnangla pa kalang. I arlar onoi ning la warwara talapor ona matatar pa a tnan titol ane God tetek a tarai te na rakrakan hanua.\f*. \q1 A warwara ning ka han sarara ana pukna rop ting na rakrakan hanua.” \rq Buk Song 19:4\rq* \m \v 19 A kabah kale: I mangmangasa, a tarai Israel bel la talapor ana warwara ane God? La talapor ot. Anasa nating ot e Moses i warwara ana warwara ane God mang, \q1 “Iau ot ar asanan tar mulo sur mulor ram sur a tarai ning bel la itna, \q1 Par asanan tar mulo otleng sur a balamulo ir kut, \q2 anasa ar nangan a tarai ning bel la tastasman.” \rq Lo 32:21\rq* \m \v 20 Pa e Aisaia otleng i warwara taum ana rakrakai mang, \q1 “A tarai ning bel la tatatai sur iau, \q2 la ka pastek pas iau. \q1 A asangan iau tetek la \q2 ning bel la deke sur iau.” \rq Ais 65:1\rq* \m \v 21 Ika, ana tarai Israel, e Aisaia i atong a warwara ane God, mang, \q1 “A pukakiarla rop a arkabah na marmaris \q2 tetek a tarai ning bel la longor, la na tabun longor.” \rq Ais 65:2\rq* \c 11 \s1 E God i alaun pas dingla ka miting na tarai Israel \p \v 1 I maining a kabah: Mangmangasa, e God i gilam ris kusun anuna tarai? Bel! I nuk pas la ot. Iau otleng a te Israel ot, a tubuna e Abaram, tagun a mangis a tarai e Benjamin. \v 2 E God bel i gilam ris kusun anuna tarai ning nating ot ka tasman tar la. Mangmangasa, bel mulo tasman asaning a Buk Tabu i atongi o e Elaija? I ururai tetek e God ana tarai Israel ana toltol laulau ning la toli. I atongi mang, \v 3 “Leklek, la ka umkol tar anuma propetla, pa la ka regen tar otleng na logo na tun artabar tetek u, pa iau kama kane, pa la tohi sur lar umkol iau.” \rq 1 King 19:10, 14\rq* \m \v 4 Asa a arkeles ane God tetek e Elaija? I kelesi mang, “Anuka mais a rip a tarai kaning ot, ning bel la lotu tetek e Bal, a asasongo na god.” \rq 1 King 19:18\rq* \m \v 5 Mangotleng larning onone, e God ka aslang pas dingla ka miting na tarai, anasa ana nuna marmaris. \v 6 E God ka aslang pas la ana nuna marmaris, bel ana titol ning la toli. Ngandek ning e God ir aslang pas dingla miting na tarai anasa ana titol ning la toli, bel a marmaris i ning. \p \v 7 Dalar oroi, a tarai Israel la tatatai sur ta ngas ning lar tostos onoi namatana e God, ika bel la pastetek pasi. La ka ning ka aslang pas la, la pastek pasi, ika a tarai masik bel. I arakrakai alar ka a balanla. \v 8 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, \q1 “E God i aloklokron a nuknukinla, \q2 i san akut a matanla sur gong la tai, \q2 pa i akutkut a talnganla sur gong la longor, \q1 tuk onone.” \rq Lo 29:4\rq* \m \v 9 Pa e Dewit otleng i atai e God mange, \q1 “Ning la kes taum ana nunla na logo na hangan, \q2 ur lingiri sur ir arlar ana kun, ning lar sogor pa lar hirua onoi, \q2 pa ir arlar ana uben, ning ir tong akes la, \q2 pa ir arlar ana hat ning lar buh a hanla onoi pa lar punga, \q2 pa ir arlar ana warkurai na arkeles otleng. \q1 \v 10 Ur san akut a matanla \q2 sur gong la tai, \q1 pa ur noren la, \q2 sur a intaurunla ir bul tikin ana tnan mamahat.” \rq Buk Song 69:22-23\rq* \s1 E God i alaun a tarai ning bel a tarai Israel \p \v 11 I maining a kabah: Mangmangasa, ning a tarai Israel la punga, la punga tikin? Bel! Ika, e God i alaun pas a tarai masik, anasa ana toltol laulau anun a tarai Israel, sur ir dat atur a nuknuk a tarai Israel, sur la otleng lar ram sur e God ir alaun la. \v 12 Ning a tarai Israel la gilam ris kusun a ngas ning e God ir alaun la onoi, e God i atong angisngis a tarai rop te na rakrakan hanua. Ning i kepsen anuna angisngis kusun a tarai Israel, i saran tari tetek a tarai masik. Ika ning a tarai Israel lar ulak tetek e God, a tarai te na rakrakan hanua lar angis kol. \p \v 13 Onone a warwara tetek mulo a tarai ning bel a tarai Israel. Mulo tasmani mang a sira titol na aposel tetek mulo, a tarai ning bel a tarai Israel. A titol ning e God i sune iau onoi, i itna kol te na nuk a lalaun. \v 14 Ana nuka titol ne, a mang sur ar akamtur a nuknuk ana nuka kaba tarai, sur lar ram omulo pa e God ir alaun pas hal onla. \v 15 E God i gilam ris kaba kusun a tarai Israel, sur ir armoro a tarai masik. Pa ning e God ir ben ulak pas a tarai Israel, ir wakak kol. A minatla lar laun. \v 16 Ar warwara larlar otleng mange: Ning a ningnigo na diah bret di sarani tetek e God\f + \fr 11:16 \ft A toltol anuna tarai Israel, a ningnigo na diah bret di sarani tetek e God. \f*, a kidol a bret ane God. Pa ning a wakir a rakai di sarani tetek e God, a rakrakana otleng ane God.\f + \fr 11:16 \ft Naur a warwara larlar ne i warwara ana tarai Israel mang la ane God.\f* \s1 A warwara larlar ana naur a rakai a oliw \p \v 17 A tarai Israel la arlar ana rakai a oliw momol ning di ka oman tari, pa mulo a tarai masik mulo arlar ana lomlom a rakai a oliw. E God i kuben pas dingla na rakrakana rakai a oliw momol, pa i kibas pas dingla na rakrakana lomlom a oliw, pa i tol a bading onla ting na rakai a oliw momol. Pa onone, mulo laun ana polo ning i han miting na wakir a rakai a oliw momol. \v 18 Gong mulo iaunan mulo ning mulo oroi a rakrakana ning di ka kuben tar la. Mulo tasmani mang a wakir a rakai ot i saran a lalaun tana rakrakana, bel a rakrakanala la saran a lalaun tana wakirna. I arlar o mulo, e God i saran a lalaun tetek mulo kamna ana tarai Israel. \v 19 Sakana mulor atongi mang, “E God i kuben dingla na rakrakana sur ir apatap tar mila ting na pukna ning ka kuben tar la.” \v 20 A momolna ot, e God i kuben la anasa bel la tortorot. Pa mulo, e God i apatap tar mulo anasa mulo tortorot. Pa gong mulo dat abarah pukulumulo, mulor matmataut. \v 21 Anasa e God bel i maris alar la, i kuben tar dingla na rakrakana a rakai ning. Ning i toli larning onla, ir toli otleng larning omulo ning bel mulo tortorot. \p \v 22 I maining mulor oroi a marmaris pa balakut ane God. I asangan anuna balakut tetek la ning la han masik kusuni, pa i asangan anuna marmaris tetek mulo, ning mulo tortorot ana nuna marmaris tetek mulo, pa bel mulo manah kusuni. Ika, ning bel mulor tortorot, ir umsem omulo otleng. \v 23 Pa a tarai Israel otleng, ning lar tortorot, la otleng, e God ir apatap ulak la, anasa i tolsot pasi. \v 24 E God i umsem pas mulo miting na lomlom a rakai a oliw, pa i apatap tar mulo ting na rakai a oliw momol. Manglarning, bel i ngangeten sur ir apatap ulak na rakrakana rakai a oliw momol ting na rakaina. \s1 E God i mang sur ir asangan anuna marmaris tetek a taraila rop \p \v 25 Na tastasikla, a mang sur mulor tastasim ana utna ning nating i mumun, sur gong mulo aitna pas mulo. I manglarne: Dingla na tarai Israel, ir rakrakai a balanla, tuk ning a wawas ana tarai masik ning la tortorot, ir arlar ana nuknuk e God. \v 26 I maining ir alaun rop pas a tarai Israel. Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, \q1 “A Tena Alaun ir han misaot e Saion\f + \fr 11:26 \ft E Jerusalem di sira atongi otleng mang e Saion. \f*, \q1 pa ir lingir a kaba tarai ane Jekop\f + \fr 11:26 \ft E Jekop ning a risana otleng e Israel.\f* sur bel ma lar gilam ris kusun e God. \q1 \v 27 Pa ine a kunubus ning ar toli taum onla, \q2 ar kepsen anunla na toltol laulaula.” \rq Ais 59:20-21; 27:9\rq* \p \v 28 A tarai Israel la na hirua ane God anasa bel la tortorot ana Wakak a Warwara, sur ir angis mulo a tarai masik. Ika, e God i maris kol la, anasa i aslang pas na tumtubunla. \v 29 E God bel i sira lingir a nuknukna kusun a tarai ning ka kabah pas la, pa bel i sira kibas ulak anuna artabarla kusun la. \p \v 30 Nating, bel mulo sira longor tetek e God. Ika ning a tarai Israel bel la longor teteki, e God i maris mulo male. \v 31 I mangotleng larning, onone a tarai Israel bel la longor tetek e God, sur lar kibas anuna marmaris, anasa i maris mulo. \v 32 E God i noren tar a tarai rop sur anunla tabun longor ir dot akes la, sur ir asangan anuna marmaris tetek la rop. \s1 Dalar atong leklek pas e God \q1 \v 33 Lakla! I itna kol a wakak a gongon ane God, \q2 anuna wakak a nuknukla pa anuna tastasim. \q1 Bel tik ir tolsot sur ir papak ana nuknuk e God. \q2 Bel tik i tasman anuna ngasla. \q1 \v 34 “Esining ka tasman tar a nuknuk e God? \q2 Pa esining ka warwara na harnangai tar teteki?” \rq Ais 40:13\rq* \q1 \v 35 “Esining ka tabar tar e God anal utna \q2 sur ir kelesi teteki?” \rq Jop 41:11\rq* \q1 \v 36 Anasa i ot i akes a ututnala rop, \q2 pa i ot a kama ututnala rop, \q2 pa anunai ot a ututnala rop. \q1 Dalar atong leklek pasi, onone pa lamur pa bel ir rarop. Amen. \c 12 \s1 Dalar saran tar anundala lalaun tetek e God \p \v 1 I maining, na tastasikla, a nunung mulo sur mulor saran tar a palaomulo rop tetek e God, anasa e God i maris kol mulo. Mulor saran tari arlar ana artabar ning i laun, i totoh, pa e God i gas ono. I ning anumulo a lotu momol tetek e God. \v 2 Pa gong ma mulo oroi asasaer ana lalaun mite na rakrakan hanua. Mulor saran tar mulo tetek e God sur ir lingir a nuknukimulo, pa ir atonai, sur mulor tasman lalan a ngas a toltol ning e God i mang suri. A toltolla ning i wakak, i tostos kol, pa e God i gas onoi. \p \v 3 Anasa ana nuna marmaris tetek iau, a atongi tetek mulo rop taktakai mang: Gong mulo aitna kol pas mulo ot. Mulor nuknuk wakak omulo, arlar ot ana tortorot ning e God ka saran tari ta mulo. \v 4 Dala taktakai takai ka palaondala, ika a galis a didiah palaondala pa anunla titol otleng bel i arlar. \v 5 Mangotleng larning dala, dala galis, ika ting o e Karisito dala takai ka. Dala taktakai dala na halalna. \p \v 6 Ana marmaris ane God, i saran tar a maskana artabar tetek dala taktakai. Ning tik, e God i saran tar a artabar na warwara na propet teteki, i wakak ning ir titol wakak onoi, arlar ana nuna tortorot. \v 7 Ning tik, e God i saran tar a artabar na harnangai teteki, i wakak ning ir nangan wakak a tarai onoi. Ning tik, e God i saran tar a artabar na asaer teteki, i wakak ning ir asaer wakak a tarai. \v 8 Ning tik, e God i saran tar a artabar teteki sur ir arakrakai a tortorot anuna tarai, i wakak sur ir toli larning. Ning tik, e God i saran tar a artabar na titol na artabar teteki, i wakak ning ir palas a kuna tetek a tarai. Ning tik, e God i saran tar a artabar na titol na ningnigo teteki, i wakak sur ir titol rakrakai sur ir nigon wakak a taraila. Ning tik, e God i saran tar a artabar na titol na marmaris teteki, i wakak ning ir maris a tarai ana gasgas. \s1 A wakak a toltol ning dalar muri \p \v 9 Ir wakak ning anumulo a marmaris tetek a tarai ir momol. Mulor nget a laulauna, pa mulor tong akes a wakakna. \v 10 Mulor mang artalai sur mulo larning mulo mang sur na tastasimulo. Mulor hanrawai artalai mulo, pa gong mulo nuk pas mulo ot. \v 11 Mulor titol rakrakai, pa gong mulo ngoro. Mulor titol tetek a Leklek ana tnan gasgas ting na balamulo. \v 12 Mulor harnanai taum ana gasgas sur a ututnala ning e God ir tabar mulo onoi lamur. Ning mulo pastek a mamahatla, mulor tur rakrakai, pa gong mulo manah ana nunung. \v 13 Ning a tarai ane God la kapan sur ta utna, mulor nangan la. Mulor gas pas na wasira ting na numulo na rumai. \p \v 14 Ning a tarai la alaulau mulo, mulor nunung sur e God ir atong angis la, pa gong mulo nunung sur e God ir alaulau la. \v 15 Ning a tarai la gas, mulor gas taum onla. Pa ning la bal maris, mulor bal maris taum onla. \v 16 Mulor tur taum ana wakak a toltol artalai tetek mulo. Gong mulo aitna pas mulo. Mulor gas sur mulor kes taum ana tarai ning bel di aitna pas la. Pa gong mulo nuki mang mulo tastasman kol. \p \v 17 Gong mulo keles a laulauna ana laulauna. Mulor nuknuk wakak sur mulor tol a toltol ning a tarai lar oroi lalani mang i tostos. \v 18 Ning mulo tolsot, mulor rakrakai sur mulor kes na bal molmol taum ana taraila rop. \v 19 Na halalik, gong mulo keles tik ning i tol a laulauna tetek mulo. Mulor noren tari ka tetek e God sur ir asangan anuna balakut pa ir kelesi. Anasa di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, “A Leklek i atongi mang, ‘Iau ot ar saran a warkurai na arkeles teteki, pa iau ot ar kelesi.’” \rq Lo 32:35\rq* \m \v 20 Ika mulor toli mange, \q1 “Ning anuma hirua i murak ur tabari, \q2 pa ning i mos ur agangi. \q1 Ning u toli larning teteki, ir meme ana nuna toltol laulau.” \rq Sindaun 25:21-22\rq* \m \v 21 Gong u noren ta laulauna sur ir tolsot pas u, ika ur tolsot pas a laulauna taum ana wakakna. \c 13 \s1 E God ot i suah tar a matanitu \p \v 1 Dala rop dalar anatarna pas dala nahai a ningnigola miting na matanitu. Anasa e God ot i saran tar a keskes na ningnigo tetek a ningnigola miting na matanitu, pa bel ta matanitu ning e God bel i tol otnan tari. \v 2 I maining tik ning bel i longor ana warkurai anuna matanitu, bel i longor ana warkurai ning e God ot ka suah tari. Pa la ning bel la longor tetek a matanitu, la ot lar dat pas a rakrakai a warkurai tetek la. \v 3 Ning tik i tol a wakakna bel ir matmataut sur a matanitu, ika ning ir tol a laulauna ir matmataut ot. Pa ning u mang sur ur langolango kusun a matmataut sur a matanitu, ur tol a wakakna pa a matanitu ir atong leklek pas u. \v 4 Anasa e God ot i suah tar a matanitu sur a tena titol anunai, sur ir tol a wakakna tetek u. Ika, ning u tol a laulauna, ur matmataut, anasa bel i tong oros ka a liwan a harum. A matanitu i a tena titol ane God, sur ir saran a warkurai na arkeles tetek tik ning i tol a laulauna. \v 5 I maining, i wakak ning dalar anatarna pas dala nahai a ningnigola miting na matanitu. Bel i kamkamna ka ning a matanitu ir saran a warkurai na arkeles tetek dala, i kamkamna otleng mang a wakak a nuknukindala i atai dala mang dalar toli larning. \p \v 6 I maining mulor sira saran otleng a totokom tetek a matanitu, anasa na tena titol ting na matanitu la na tena titol ane God, pa la sira saran a lalaun anunla ana titol ne. \v 7 Mulor saran asaning i tostos sur mulor sarani tetek a tarai rop. Mulor saran a ngasa totokom rop tetek la ning la los totokom. Pa mulor saran a hanrawai tetek a ningnigola, pa mulor aitna pas la ning i tostos sur mulor aitna pas la. \s1 Esining a tena marmaris ka tolsot pas a Warkuraila \p \v 8 Gong u noren tar anum ta dinau tana tik. Ika anum ning a dinau ka ning bel ur manah na kelesi i mange: Ur mang sur a tarai. Anasa esining i mang sur a tarai, ka tolsot pas a Warkuraila ane God. \v 9 Pa ine a Warkuraila ane God: “Gong u tol a toltol laulau ana ta hane anuna tik o ta barsan anuna tik. Gong u umkol tik. Gong u kinkinau. Gong u ram sur a utna anuna tik.” A warkuraila ne pa a warkuraila rop otleng, takai ka a warkurai i poroi alar la. I mange, \q1 “Ur mang sur a halim larning u mang sur u ot.” \rq Liwai 19:18\rq* \m \v 10 Esining i mang sur a halna bel ir tol ta laulauna teteki. I maining, esining i tol a toltol na marmaris, i tolsot pas a Warkuraila. \p \v 11 Mulor toli larning, pa mulor oroi lalan a pukakiarla onone. A pukakiar ka hanot sur mulor mata. Anasa ning dala turpas a tortorot o e Karisito, a pukakiar ning e God ir alaun dala, belot i milau kol, ika onone ka milau. \v 12 Ka morom pas, pa milau ir kabakiar. I maining dalar suah sen a toltol miting na mormorom, pa dalar mermer taum ana ututnala na harum miting na talapor. \v 13 Dalar mur a tostos a toltol, larning dala laun ana kabakiar. Gong dala sipak, pa gong dala kukuk taltal taum ana longlong a toltol. Gong dala tol a pamuk a toltol, pa gong dala tol a utna na meme. Gong dala arngaras, pa gong dala bal laulau. \v 14 Ika mulor mermer taum ana lalaun anuna Leklek e Iesu Karisito, pa gong mulo nuknuk sur ta ngas ning mulor agasgas a turai a lalaun. \c 14 \s1 Gong dala artitiu ana ututnala ning bel i itna namatana e God \p \v 1 Gong mulo oroi laulau tik ning bel i tur rakrakai ana tortorot, mulor gas pasi. Pa gong mulo arngaras ana ututnala ning bel i talapor teteki. \v 2 Dingla na tarai la tortorot mang i wakak ka sur lar ien a ututnala rop. Pa dingla na tarai ning bel la tur rakrakai ana tortorot, bel la mang sur lar ien a inagoila. La ien ka a utna ning di omani. \v 3 Esining i sira ien a ututnala rop, gong i oroi purpurum esaning bel i ien a utna rop. Pa esining bel i ien a ututnala rop, gong i nuki mang esaning i ien a ututnala rop i tol a toltol laulau, anasa e God ka gas pasi. \v 4 Esi u ning ur warkurai a tena titol anuna tik masik? Anuna Leklek ot ir oroi mang ir tur rakrakai o ir punga. Ika ir tur rakrakai ot, anasa a Leklek ot ir tolsot pasi sur ir arakrakai i. \p \v 5 Mangotleng larne, dingla na tarai la nuki mang ning a pukakiar ka i itna tan dingla na pukakiar. Pa dingla na tarai otleng la nuki mang a pukakiarla lar arlar rop ka. I wakak ning dala rop taktakai dalar tol asaning i tostos ting na nuknukna. \v 6 Esining i nuki mang ning a pukakiar ka i itna, a nuknukna i larne, sur ir aleklek pas a Leklek ono. Pa esaning i ien a ututnala rop, i hangan larne, sur ir aleklek pas a Leklek ono, anasa ka atong wakak pas tetek e God onoi. Pa esi otleng ning i ien ka a ututnala ning di omani, i hangan otleng, sur ir aleklek pas a Leklek ono, pa i atong wakak tetek e God onoi. \v 7 Ning dala laun, bel anundala ot a lalaun, pa ning dala mat, bel otleng a lalaun anundala. \v 8 Ning dala laun, dala laun sur a Leklek. Pa ning dala mat, dala mat sur a Leklek. I maining, ning dala laun o ning dala mat, dala anuna Leklek ot. \p \v 9 E Karisito i mat pa i laun ulak, sur ir Leklek anunla ning la ka mat, pa anunla otleng ning la laun. \v 10 Pa u, sur asaning u tiu e tasimlik? Sur asaning u oroi purpurum e tasimlik? Anasa dala rop dalar tur salanigo ana keskes na warkurai ane God. \v 11 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mang, \q1 “A Leklek i atongi mang, ‘Ning i momol a laun, a warwara otleng anuki i momol larne: \q1 A tarai rop lar kes ana bokona hanla salanigo tak, \q2 pa a tarai rop lar atong puasai mang iau e God.’” \rq Ais 45:23\rq* \m \v 12 I maining, lamur dala rop taktakai dalar warwara talapor tetek e God ana ututnala rop ning dala ka tol tari. \s1 Gong dala tol ta utna ning ir alaulau a tortorot anuna tik \p \v 13 I maining gong ma dala artitiu artalai dala. Mulor nuknuk wakak sur gong mulo tol tar ta toltol ning ta tasimulo ir punga onoi. \v 14 Ana nuk a lalaun ting na Leklek e Iesu, a tasman momoli mang bel ta utna na hangan ir asanan tar dala sur dalar laulau namatana e God. Ika, ning tik i nuki mang ir laulau namatana e God ning ir ien ta ngas a utna, i ot i tasmani mang bel i tostos teteki sur ir ieni. \v 15 Ning u ien ta utna ning i aloklokron a nuknukna e tasimlik, bel u apuasa a toltol na marmaris. Gong u ien ta utna na hangan ning ir alaulau a tortorot anuna tik, ning e Karisito i mat suri. \v 16 Ning u nuki mang ta utna i wakak, ika tik i atong laulaui, gong u toli. \v 17 Anasa a matanitu ane God bel tagun a hangan pa gang. A matanitu ane God tagun a tostos a toltol, a bal molmol pa gasgas ana Talngan Tabu. \v 18 Pa ning tik ir mur a toltolla ne ana nuna titol tetek e Karisito, e God ir gas onoi, pa a tarai otleng lar oroi lalani mang a toltol anunai i tostos. \p \v 19 I maining dalar rakrakai kol sur dalar tol otnan a bal molmol, pa dalar arakrakai a tortorot anundala artalai. \v 20 Gong mulo alaulau a titol ane God, anasa ana utna na hangan. A utna na hangan rop i wakak namatana e God, ika bel i tostos ning tik ir ien ta utna ning ir asanan tik sur anuna tortorot ir punga. \v 21 I wakak sur gong u ien ta inagoi, pa gong u gang a wain, pa gong u tol ta ngas a utna otleng larning, sakana asaning ur toli ir asanan e tasimlik sur ir punga. \p \v 22 A ututnala rop ning u nuki mang i wakak tetek u, anumui ot ma e God. Esining i tol ta utna pa a nuknukna bel i arupi onoi, i angis. \v 23 Ika esining i hangan, pa i urmatana nuknuk onoi, e God ir warkurai i, anasa bel i mur anuna tortorot. Pa a ututnala rop ning tik i toli, ning bel i mur anuna tortorot, i ning a toltol laulau. \c 15 \s1 Dalar nangan la ning bel la tur rakrakai ana tortorot \p \v 1 Dala ning dala tur rakrakai, i wakak ning dalar nangan la ning bel la tur rakrakai ana tortorot. Pa gong dala nuk pas dala ka. \v 2 Dala rop taktakai dalar nuk pas otleng na halalindala, pa dalar tol a ututnala ning ir nangan la sur ir arakrakai anunla tortorot. \v 3 Anasa e Karisito otleng, bel i nuk pas i ot, larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, “God, a laulau a warwara ning di atongi hom, i akadik iau otleng.” \rq Buk Song 69:9\rq* \m \v 4 Anasa a warwarala rop ning di ka tumus tari nating ting na Buk Tabu, di tumus tari sur ir asaer dala, sur dalar tur rakrakai ana nundala tortorot, pa ir nangan dala otleng sur dalar harnanai ana tortorot sur a utna ning e God ir toli lamur. \p \v 5 A nunung mang e God ot, ning i sira arakrakai anundala tortorot, pa i sira nangan dala, ir dat taum mulo sur ir takai ka a nuknukimulo, ning mulo mur e Karisito Iesu. \v 6 A nunung larning, sur ir takai ka a balamulo pa elngemulo sur mulo taum mulor atong leklek pas e God, a Taman anundala Leklek e Iesu Karisito. \s1 E Karisito i hanot otleng sur a taraila ning bel a tarai Israel \p \v 7 I maining mulor gas artalai pas mulo, arlar ning e Karisito i gas pas mulo, sur mulor atong leklek tetek e God. \v 8 A atongi ta mulo mange, e Karisito i hanot arlar ana tena titol anuna tarai Juda, sur ir tolsot pas a lelela ane God ning i tol tari tetek na tumtubunla. Ning i toli larning i asangani mang a warwara ane God i momol. \v 9 I hanot otleng sur a tarai ning bel a tarai Israel lar atong leklek pas e God ana nuna marmaris. Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, \q1 “I maining ar atong leklek pas u \q2 napir a tarai ning bel a tarai Israel, \q1 pa ar saksak na atong leklek tetek u.” \rq 2 Sam 22:50\rq* \m \v 10 Pa di ka tumus tari otleng mange, \q1 “Mulo a tarai ning bel a tarai Israel, \q2 mulor gasgas taum ana tarai ane God.” \rq Lo 32:43\rq* \m \v 11 Pa di ka tumus tari otleng mange, \q1 “Mulo a tarai rop ning bel a tarai Israel, \q2 mulor atong leklek pas a Leklek, \q1 mulo a kaba taraila rop mulor saksak na atong leklek pasi.” \rq Buk Song 117:1\rq* \m \v 12 E Aisaia otleng i warwara na propet o e Karisito mange, \q1 “Takai ir hanot miting na kaba tarai e Jesi\f + \fr 15:12 \ft Tamana e king Dewit, e Jesi.\f* arlar ana sibul ning i gomo miting na wakir a rakai. \q2 Ir king pa ir nigon a tarai miting na matanitula, \q1 pa a tarai ning bel a tarai Juda lar tortorot onoi, \q2 pa lar harnanai ana tortorot sur a wakakna ning ir toli.” \rq Ais 11:10\rq* \p \v 13 Pa nunung tetek e God, esaning dala harnanai suri ana tortorot sur a wakakna ning ir toli. A nunung sur ir abukus mulo ana tnan gasgas pa a bal molmol, ning mulo tortorot onoi. Pa ana rakrakai ana Talngan Tabu ot, mulor harnanai ana tnan tortorot sur a wakakna ning e God ir toli lamur. \s1 E Pol i warwara ana nuna titol \p \v 14 Na tastasikla, a tasmani ot mang mulo bukus ana wakak a toltol pa a tastasim, pa mulo tolsot pasi sur mulor asaer artalai mulo. \v 15 Ika, te na pas ne a warwara kol ana dingla na ututna, sur mulor nuknuk ulak onoi. A tumtumus tetek mulo, anasa ana nuna marmaris, e God i aslang pas iau, \v 16 sur ar tena titol ane Karisito Iesu tetek a tarai ning bel na tarai Juda. A arlar ana tena artabar tetek e God, ning a warawai ana Wakak a Warwara ane God, sur a tarai ning bel na tarai Juda la anuka artabar tetek e God ning ir gas onoi. Pa a Talngan Tabu ka atotoh tar la. \p \v 17 O e Karisito Iesu, a gas kol ana nuka titol tetek e God. \v 18 Bel a mang sur ar warwara ana ta utna masik. A mang sur ar warwara ka ana titol ning e Karisito ka tol tari ana kuk, ning a ben a taraila ning bel a tarai Juda sur lar longor tetek e God. La longor teteki anasa ana ututnala ning a atongi pa a toli na arpotor tanla. \v 19 La oroi a rakrakai ana akinalangla pa a ututnala na kulkulan ning a toli ana rakrakai a Talngan Tabu. Manglarning misaot e Jerusalem tuk to e Ilirikum ia ka warawai rop pas tingia ana Wakak a Warwara ane Karisito. \v 20 Ana kamkama nuka titol tetek e Karisito tuk onone, anuka tnan nuknuk sur ar warawai ana Wakak a Warwara ting na hananuala ning bel la tasman e Karisito, sur gong a tol a rumai saot na kamkam a rumai ning tik ka atur tari. \v 21 Larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, \q1 “La ning belot di atai la onoi, lar oroi, \q1 pa la ning belot la longori, lar tasmani.” \rq Ais 52:15\rq* \p \v 22 A tohi sur ar han tetek mulo, ika a molot ana titol na warawai ting na hananuala. I a kamkamna ning belot a han tetek mulo. \s1 E Pol i mang sur ir han utumo e Rom \p \v 23 Ika, onone anuka titol ka rop ana paparla ne. Ka galis a rau ana nuka tnan nuknuk sur ar oroi mulo. \v 24 Pa ning ar han utumo e Spen, a nuki mang ar kes siklik pas napirimulo pa dalar gas taum pas. Lamur ar kamtur ulak sur ar han utumo e Spen. Pa mang sur mulor nangan iau ana nuka tinan utumo. \p \v 25 Ika onone, ar han kaba usaot e Jerusalem sur ar nangan a tarai ane God tisaot. \v 26 Na tena tortorot to na naur a papar Makedonia pa e Akaia la gas sur lar minggen taum a mani, sur lar nangan a tarai ane God ning la kapan saot e Jerusalem. \v 27 Momol, la nuki mang i wakak ning lar toli larning. Pa i tostos otleng ning lar keles tar na tarai Juda, anasa na tarai Juda la ka nangan tar la, sur la otleng lar kibas a utna na ingun ning e God i angis la ono, ning nating ana tarai Juda ka. Pa i wakak sur la male lar angis na tarai Juda ana mani. \v 28 Pa ning ia ka arop tar anuka titol pa ia ka saran tar a artabar ne tetek a tarai ane God saot e Jerusalem, ar han utumo e Spen. Ana nuk a tinan utumo, ar geren nigon tar mulo. \v 29 Pa a tasmani mang ning ar hanot tetek mulo, ar bukus ana angangis ning e Karisito ka saran tari tak, sur ir nangan mulo. \p \v 30 Na tastasikla, ana risan a Leklek e Iesu Karisito pa ana marmaris anuna Talngan Tabu, a nunung mulo sur mulor tur taum hok ana mamahatla, ning mulo nunung tetek e God sur iau. \v 31 Mulor nunung e God sur ir alaun iau kusun a tarai ning bel la tortorot, ning saot na papar Judia. Pa mulor nunung otleng sur a tarai ane God saot e Jerusalem lar gas pas anuka titol na artabar tetek la. \v 32 Ning a nuknukna e God ar hanot tetek mulo ana gasgas, par manah taum o mulo sur ar kibas ulak pas a rakrakai. \p \v 33 E God, esaning a kama bal molmol, ir kes taum o mulo rop. Amen. \c 16 \s1 E Pol i saran a marmaris tetek a tena lotula tumo e Rom \p \v 1 A atai mulo ana tasindala e Pibi. A hane ne, a wakak a tena titol miting na tarai a lotu tumo e Senkria. \v 2 A mang sur mulor gas pasi ana risana Leklek, arlar ana tarai ane God la sira toli. Pa mulor nangani ana ta utna ning ir kapan suri, anasa ka nangan wakak tar a galis a tarai pa iau otleng. \p \v 3 Mulor saran anuka marmaris tetek e Prisila pa anuna barsan e Akuila, ning mitol titol taum ana titol ane Karisito Iesu. \v 4 Dia alaun pas iau ning a tarai la mang sur lar umkol iau, pa bel dia nuk pas anundiau a lalaun. A atong wakak kol tetek diau, pa bel iau ka, a tarai a lotu rop ning bel na tarai Juda, la otleng la atong wakak tetek diau. \v 5 Mulor saran anuka marmaris otleng tetek a tarai a lotu ning la sira lotu taum ting na nundiau a rumai. \p Mulor saran anuka marmaris tetek a halik e Epainetus, i a ningnigo na barsan mitimo na papar Esia ning i lingir a nuknukna pa i tortorot o e Karisito. \p \v 6 Mulor saran anuka marmaris tetek e Maria, esaning ka titol rakrakai pas tetek mulo. \p \v 7 Mulor saran anuka marmaris otleng tetek e Andronikus pa e Junias, naur a maik ning dia kes taum pas hok ting na rumai a dodot. Na arpotor ana aposella a risandiau i rarang. Dia naur a te Karisito nigo tak. \p \v 8 Mulor saran anuka marmaris tetek e Ampliatus, ning a mang kol suri ana risan a Leklek. \p \v 9 Mulor saran anuka marmaris tetek e Urbanus, ning a tena titol taum hok ana titol ane Karisito, pa mulor saran anuka marmaris tetek a halik otleng e Stakis. \p \v 10 Mulor saran anuka marmaris tetek e Apelis, esaning di tohoi pa i apuasa i mang i a tena tortorot momol o e Karisito. \p Pa mulor saran anuka a marmaris tetek la ning miting na rumai ane Aristobulus. \p \v 11 Mulor saran anuka marmaris tetek e Herodion, a maik. Pa mulor saran anuka marmaris tetek la miting na rumai ane Narsisus ning la anuna Leklek. \p \v 12 Mulor saran anuka marmaris tetek e Tripina pa e Triposa. Naur a hane ne dia titol rakrakai ana titol anuna Leklek. Pa mulor saran anuka marmaris tetek ning a halik otleng e Pesis, a hane ning i titol rakrakai kol ana titol anuna Leklek. \p \v 13 Mulor saran anuka marmaris tetek e Rupus, ning a Leklek i aslang pasi. Pa mulor saran anuka marmaris tetek e tana otleng, ning i nangan iau arlar ot o e nang. \p \v 14 Mulor saran anuka marmaris tetek e Asinkritus, Plegon, Hermes, Patrobas, Hermas pa a tastasindala otleng ana tortorot ning la kes taum onla. \p \v 15 Mulor saran anuka marmaris tetek e Pilologus pa e Julia, Nereus pa e tasna hane, pa e Olimpas, pa a taraila rop ane God ning la kes taum onla. \p \v 16 Ning mulo arsongo mulor maris artalai mulo ana argoro na marmaris, pa mulor toli ana totoh na toltol. A tarai a lotu ane Karisito miting na hananuala rop la saran anunla marmaris tetek mulo. \s1 A ararop a warwara na harnangai \p \v 17 Na tastasikla, a nunung mulo sur mulor atumarang mulo kusun a tarai ning la sira pagal asauran a tarai a lotu, pa la atong a warwarala ning i sairas a asasaerla ning mulo ka kibas pasi. Mulor han masik kusun la. \v 18 A ngas a tarai ning, bel la mur anundala Leklek e Karisito. La mur ot a nuknuk na palaonla. La warwara ana namnamin na warwara pa a warwara na agasgas, sur lar asobor a tarai ning bel la tastasman wakak. \v 19 A taraila rop la talapor ana numulo a longor tetek a Leklek, i maining a gas kol o mulo. Ika, a mang sur mulor tastasman wakak ana asaning i wakak, pa gong mulo alasan mulo ana asaning i laulau. \v 20 Pa e God, esaning a kama bal molmol, milau ma ir pas gingini e Satan nahai a hamulo. \p A marmaris anuna nundala Leklek e Iesu ir kes taum o mulo. \s1 Na halalna e Pol la saran anunla marmaris \p \v 21 E Timoti, esaning mia titol taum ana titol ane Karisito, i saran anuna marmaris tetek mulo. Pa natola maik otleng, e Lusius, Jeson pa e Sosipater, ditol saran tar anunditol a marmaris tetek mulo. \p \v 22 Iau otleng, e Tertius, ning a tumus a warwarala ane Pol ana pas ne, a saran anuka marmaris tetek mulo ana risana Leklek. \p \v 23-24 E Gaius i saran anuna marmaris tetek mulo. A barsan ne i gasgas pas iau, taum ana tarai a lotu rop, pa i sapang anuna rumai tetek mila. Pa e Erastus a tena tai alar ana mani mite na hanua ne, pa e Kuatus a tasindala, dia otleng dia saran anundiau a marmaris.\f + \fr 16:23-24 \ft Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes te na ves ne. I mange: \ft \+it A marmaris anuna Leklek e Iesu Karisito ir kes taum omulo rop. Amen\+it*.\f* \s1 Dalar atong aleklek e God \p \v 25 Dalar atong aleklek pas e God! I tolsot sur ir tong rakrakai mulo ana tortorot, arlar ana nuna warwara ana Wakak a Warwara ning a sira warawai onoi, a Wakak a Warwara o e Iesu Karisito. A Wakak a Warwara i mumun tagun nating ot. \v 26 Ika onone, ka hanot talapor. Mila warwara talapor ana asaning a propetla la atong tari o e Karisito. Mila toli arlar larning e God, ning i laun tikin, i atai tar mila sur milar toli, sur a taraila miting na matanitu rop, lar tortorot pa lar muri. \p \v 27 Dalar atong leklek pas e God, takai ka a God, ning a tena tastasmai. Dalar atong leklek pasi kamna o e Iesu Karisito, onone pa lamur pa bel ir rarop. Amen.