\id JHN Label \h Jon \toc3 Jn \toc2 Jon \toc1 Jon \mt2 A Wakak a Warwara o e Iesu Karisito \mt1 Jon \mt2 i tumusi \is1 A warwara talapor nigo \ip E Jon i ning a halin a ning a bonot pa pisir naur a kakak a asaer ane Iesu (oroi e Mt 4:21). I oroi a ututnala ning e Iesu i toli pa i longor anuna na asasaerla. I tumus a buk ne lamur tana natola buk ning e Matiu, Mak pa e Luk ditol tumusi. I tumus a buk ne anasa i mang sur dalar tasman e Iesu pa dalar tortorot onoi, pa dalar tasman lalani mang o e Iesu ka dalar laun tikin, oroi e Jon 20:31. \ip Ning a tnan utna ning e Jon i mang sur ir atai dala onoi mange: E Iesu i e God pa i a Nat e God. Ana kamkama buk ne i warwara talapor o e Iesu mang i e God pa natnating ot i kes taum o e God. I atai dala otleng ana ututnala na kulkulan ning e Iesu i toli, pa e Jon i atong la mang a akinalangla, anasa la amomoli mang e Iesu i e God. E Jon i atai dala otleng mang a galis a tarai bel la tortorot o e Iesu, a ningnigola anuna tarai Juda otleng bel la tortorot. \is1 A tinan ana Buk Jon: \io1 A Warwara i hanot a barsan (1:1-18) \io1 E Jon a Tena Baptais pa a ningnigo na kakak a asaerla ane Iesu (1:19-51) \io1 A titol ane Iesu tetek a tarai (2:1-12:50) \io1 A ararop na wik pa a minat ane Iesu (13:1-19:42) \io1 A kamkamtur ulak ane Iesu kusun a minat (20:1-31) \io1 E Iesu i hanot tetek a kakak a asaerla to e Galili (21:1-25) \c 1 \s1 E Iesu ot a Warwara ane God \p \v 1 Natnating ot ning belot di akes a rakrakan hanua, a Warwara ka kes nigo. A Warwara i kes taum o e God, pa a Warwara i ot e God. \v 2 Natnating ot i kes taum o e God. \v 3 Ana Warwara ot, e God i akes a ututnala rop, bel ta utna ning e God i akesi bel i akesi taum ana Warwara. \v 4 A lalaun i kes onoi, pa a lalaun ning, i a talapor anuna taraila rop. \v 5 A talapor i atalapor ana mormorom, pa a mormorom bel i tolsot pasi. \p \v 6 E God i sune sen ning a barsan, a risana e Jon. \v 7 I hanot sur ir warwara talapor ana talapor, sur a taraila rop lar tortorot onoi. \v 8 I ot bel a talapor, i hanot ka sur ir warwara talapor ana talapor. \v 9 Anasa a talapor momol ning ir atalapor a taraila rop, ir hanot ute na rakrakan hanua. \p \v 10 A Warwara i kes ana rakrakan hanua. Pa ana Warwara e God i akes a rakrakan hanua, ika a taraila ana rakrakan hanua bel la oroi lalani. \v 11 I hanot sur anuna taraila, ika anuna taraila ot bel la malmaling pasi. \v 12 Ika, la rop ning la maling pasi, pa la tortorot ana risana, i malmaling pas la, sur la na natnat e God. \v 13 Bel di atong la mang a natnat e God ana agon ana mangis a tarai, o ana nemnem ana ta barsan mite lapiu. E God ot e tamanla. \p \v 14 A Warwara i hanot a barsan momol, pa i kes na arpotor ta mila. Mila ka oroi tar anuna matatar, a matatar ane Natnalik takai sot ka, ning i han kusun e Tamana, i bukus ana marmaris pa a momolna. \v 15 E Jon i warwara talapor onoi, pa i warwara ana tnan elngena mange, “I ot ne, ning a warwara nigo ono mang, ‘Esining ir mur tak, i leklek kol hok, anasa i ot i laun nigo tak.’” \v 16 I bukus ana marmaris, pa ana nuna tnan marmaris, i sira angisngis dala taum ana galis a wakak a utna. \v 17 Ta e Moses, e God i saran tar a warkurai tan dala, ika o e Iesu Karisito i saran tar a marmaris pa a momolna tetek dala. \v 18 Bel tik i oroi tar e God tuk onone. Ika e Natnalik ka, takai sot ka, i kes taum o e Tamana, i asangan e God tetek dala. Pa i ot e God. \s1 E Jon a Tena Baptais i warwara onoi ot \r (Mt 3:1-12; Mk 1:1-8; Lk 3:1-18) \p \v 19 A ningnigola ana tarai Juda la mitisa e Jerusalem, la sune sen a tena artabarla, pa dingla na tarai tagun a mangis a tarai Liwai,\f + \fr 1:19 \ft A taraila ana mangis Liwai la sira titol ana rumai a artabar.\f* tetek e Jon sur lar dekeni mang, “U esi?” \v 20 E Jon bel i warwara alari, i warwara talapor ot onoi mang, “Bel sur iau e Karisito.” \v 21 La deken ulaki mang, “U esi? U e Elaija?” Pa i keles la mange, “Belal, iau bel e Elaija.” La deken ulaki mange, “U a propet ning di atongi mang ir hanot?” I keles la mang, “Belal.” \v 22 Lamur la atai i mange, “U esi? Ur atai mila sur milar atai la ning la sune mila ute. Asa ning ur atongi hom?” \v 23 E Jon i keles la mange, “Iau a barsan ning a propet Aisaia i warwara nigo ono mang, ‘A elngena mainla i arkabah ting na hanua bel mang: Mulor atostos a ngas anuna Leklek.’” \rq Ais 40:3\rq* \p \v 24 A Parisaiola ning di sune la tetek e Jon, \v 25 la dekeni mange, “U atongi mang, u bel e Karisito, pa bel otleng u e Elaija, pa bel u a propet, ning di atongi mang ir hanot. Ning i manglarning, sur asa u baptais a taraila?” \v 26 E Jon i keles la mange, “A baptais mulo ana malum, ika takai kane i tur na arpotor ta mulo ning bel mulo tasman lalani. \v 27 Esaning ir mur tak, i leklek tak. Pa bel a tolsot pasi sur ar paksen a inau ana anuna su. A natarna kol tana.” \p \v 28 A ututnala ne, la hanot tumo e Betani ana ris a malum Jodan ning e Jon i baptais a taraila ano. \s1 E Iesu a Nat a Sipsip ning ir mat ana laulau a ginina taraila \p \v 29 Ning a pukakiar lamur, e Jon i oroi pas e Iesu i han amon teteki, pa i atongi mange, “Mulo oroi i, a Nat a Sipsip ane God, ning ir kepsen a laulau a ginina rakrakan hanua. \v 30 A barsan kane, ning a warwara nigo ono mange, ‘A barsan ning ir mur tak, i leklek kol hok, anasa i laun nigo tak.’ \v 31 Lanigo iau otleng bel a tasmani. Ika a baptais ana malum sur ar asangan a barsan ne tetek a tarai Israel.” \p \v 32-33 Pa e Jon i warwara talapor mange, “Bel a tasmani esi e Karisito. Ika e God, ning i sune iau sur ar baptais ana malum, i atai iau mang, ‘Ur oroi a Talngan Tabu ir han purum pa ir kes ana ning a barsan. A barsan ning, ir baptais ana Talngan Tabu.’ Pa a oroi a Talngan Tabu i han purum misaot na langit, i arlar ana tabun pa i kes saot o e Iesu. \v 34 Ia ka oroi tar a utna ning i hanot, pa a warwara talapor onoi mang, i a Nat e God.” \s1 A ningnigo na kakak a asaerla ane Iesu \p \v 35 Ning a pukakiar lamur, e Jon taum ana naur a kaklik tagun a kakak a asaerla anunai, ditol kaning ia ulak. \v 36 Ning i oroi e Iesu i bolos ditol, i atongi ono mange, “Oroi, a Nat a Sipsip ane God.” \p \v 37 Ning naur a kaklik a asaer dia longor a warwara ning, dia muri ot ma e Iesu. \v 38 Ning e Iesu i talingir, i oroi diau ning dia muri, pa i deken diau mange, “Asa ning mu mang suri?” Dia kelesi mange, “Rabi” (a kamkamna mang Tena Asaer), “u kes taha?” \v 39 E Iesu i keles diau mange, “Mur han ute sur mur oroi.” Pa dia muri, pa dia oroi a pukna ning e Iesu i kes ano. Ning ditol hanot, ka diat a mais a kamis pas, pa ditol kes a rah kidol ning tingia. \p \v 40 Ning a halindiau ning dia longor a warwara ane Jon pa dia mur e Iesu, a risana e Endru, a tas e Saimon Pita. \v 41 A ningnigo na utna ning e Endru i toli, i seren pas e tasnalik e Saimon, pa i atai i mange, “Mila ka pastetek pas a Mesaia!” (a kamkamna mang e Karisito\f + \fr 1:41 \ft A Karisito esaning di pek a wel ono. A tarai Israel la sira pek a wel o esaning la aslangi. Ana warwara Hibru di atongi mang a Mesaia, pa ana warwara Grik di atongi mang a Karisito. E Iesu a Karisito, esaning e God i aslang pasi sur ir alaun a tarai. A propetla tagun nating la warwara na propet ono mang ir hanot, pa a tarai Juda la harnanai suri.\f*). \p \v 42 E Endru i ben e Saimon tetek e Iesu. Ning e Iesu i oroi i, i atai i mange, “U e Saimon, a nat e Jon,\f + \fr 1:42 \ft E Jon e tamana e Pita, bel e Jon a Tena Baptais.\f* dir atong a risam mang e Kepas.” (Ana warwara Grik di atongi mang e Pita, a kamkamna a hat.) \s1 E Iesu i kabah pas e Pilip pa e Natanael \p \v 43 Ning a pukakiar ulak, e Iesu i mang sur ir han utumo e Galili. I pastetek pas e Pilip, pa i atai i mange, “Ur mur iau.” \v 44 E Pilip i mitimo e Betsaida, a hanua ane Endru pa e Pita. \v 45 E Pilip i pastetek pas e Natanael, pa i atai i mange, “Mila ka pastetek pas a Karisito ning e Moses i warwara nigo tar ono ana Buk a warkurai, pa propetla otleng la ka warwara nigo tar ono ana nunla na tumtumus, i e Iesu a te Nasaret, a nat e Josep.” \v 46 Ika e Natanael i kelesi mange, “Nasaret! Mangmangasa, ta wakak a utna ot ir hanot mitingia?” E Pilip i kelesi mange, “Ur han ute pa dar han sur ur oroi.” \p \v 47 Ning e Iesu i oroi pas e Natanael i hanot teteki, i atongi ono mange, “A te Israel momol, bel i tasman a asasongo.” \v 48 E Natanael i deken e Iesu mange, “U tasman mangmangasa iau?” I kelesi mange, “Ning belot e Pilip i ben u ute, ia ka oroi nigon tar u, ning u kes ting nahai a rakai a fig.” \v 49 E Natanael i atai i mange, “Tena asasaer, u a Nat e God, u a King anuna tarai Israel.” \v 50 E Iesu i atai i mange, “Mangmangasa, u tortorot hok, anasa a atai u mang u kes tar nahai a rakai a fig? Lamur ur oroi a tatatnan utna kol ir hanot, ir itna ana utna ne.” \v 51 Lamur e Iesu i atai i mange, “A atong momoli ta mulo, mulor oroi a langit ir sapang, pa a angelola ane God lar hanan kas pa lar hanan purum tetek a Nat a Barsan.” \c 2 \s1 A ngasa ana tona tintaulai tumo e Kana \p \v 1 Lamur tana naur a pukakiar di tol a ngasa ana tona tintaulai tumo e Kana, ana papar Galili. Tana e Iesu i han ot. \v 2 Di nunung e Iesu taum ana nuna kakak a asaerla sur lar han ana ngasa ana tona tintaulai. \v 3 Bel ma al wain, e tana e Iesu i atai e Iesu mange, “A wain ka rop.” \v 4 E Iesu i kelesi mange, “Nang, i mangasa sur u atai iau ono? A taem ning ar titol ono belot i sot.” \v 5 Tana e Iesu i atai a tarai a titol mange, “Mulor tol asaning ir atai mulo sur mulor toli.” \p \v 6 Diono na tatatnan koto na hat la tur tingia sur na gosgos kundi, i arlar ot ana titol ana lotu anuna tarai Juda ning la sira toli sur lar toh ana matana e God. Taktakai a koto ne, di sira abukusi ana naur a bonot o natol a bonot a galan na malum. \v 7 E Iesu i atai a tarai a titol mange, “Mulor tere bukus a kotola ana malum.” Pa la tere abukus la. \v 8 Lamur, e Iesu i atai la mange, “Mulor ituh pas al malum miting na kotola, pa mulor losi tetek esaning i ningnigo ana ngasa.” Pa la toli larning. \v 9 Pa a ningnigo ana ngasa i gang tumusnan a malum ning ka wain rop. Bel i tasmani mang a wain ne i han mitaha, a tarai a titol ka la tasmani. I kabah maskan pas a barsan ning i taulai ana pukakiar ning, \v 10 pa i atai i mange, “A taraila rop la sira tabar nigon a taraila ana wakak a wain. Ning la ka gang kol, io, la tabar kama a taraila ana wain ning bel i wakak kol. Ika u, u bot artabar ana wain ning i wakak kol.” \p \v 11 Ine a ningnigo na akinalang ning e Iesu i toli. I toli tumo e Kana ana papar Galili. A akinalang ne i asangan ot anuna matatar, pa anuna kakak a asaer la tortorot ono. \p \v 12 Lamur ana ngasa, i han utumo e Kapernaum taum o e tana pa na tastasnala pa anuna kakak a asaerla. La kes pas dingla na pukakiar ot tingia. \s1 E Iesu i kepsen a tena siusiuraila kusun a rumai a artabar \r (Mt 21:12-13; Mk 11:15-17; Lk 19:45-46) \p \v 13 Ning a lotu na Han Lakai anuna tarai Juda i milau, e Iesu i han usaot e Jerusalem. \v 14 Ning i kas uting ana ning a pukna ting na rumai a artabar, i oroi a tarai la siuran a bulumakaula, a sipsipla, pa tabunla, pa i oroi otleng a tena keles manila, la kes ana nunla na logola. \v 15 I iris pas a inaula sur a inau na harum, pa i kepsen purum la rop ono. I kepsen purum a bulumakaula pa sipsipla, pa i minggen sarara a mani anuna tena keles manila, pa i minggen lingir anunla na logola. \v 16 Pa i atai la ning la siuran a tabun la mange, “Mulor los purum la mite! Pa gong mulo keles pas a rumai ane Tata sur a rumai a sisiurai!” \v 17 Anuna kakak a asaer la nuk pas a warwara ting na Buk Tabu mange, “A tnan nuknukik sur anuma rumai i arlar ana iah ning i ien iau.” \rq Buk Song 69:9\rq* \p \v 18 A tarai Juda la hanot ulak tetek e Iesu pa la dekeni mange, “Esi na akinalang ur asangan mila ono, sur milar tasmani mang e God i sune u sur ur tol a ututnala ne?” \v 19 E Iesu i keles la mange, “Mulor regen sen a rumai ne ane God pa ar atur ulak pasi ana natol a pukakiar ka.” \v 20 La keles e Iesu mange, “Di tol tar a rumai ne ana diat a bonot pa pisir diono na rau, pa u, ur tol ulak pasi ana natol a pukakiar ka?” \p \v 21 Ning e Iesu i warwara ana rumai ane God, i warwara larlar ot ana palaona. \v 22 Lamur ning e Iesu ka laun ulak kusun a minat, anuna kakak a asaerla la nuk pas a warwara ne. Pa la bot tortorot ana Buk Tabu, pa ana warwara ning e Iesu ka atong tari. \p \v 23 Ning e Iesu i kes saot e Jerusalem ana lotu na Han Lakai, a galis a tarai la oroi a akinalangla ning i toli, pa la tortorot ana risana. \v 24 Ika e Iesu bel i tortorot ana tik, anasa i tasman a taraila rop. \v 25 Bel i kapan sur tik ir atai i ana toltol anuna taraila, anasa i ot i tasman asaning kaning na balanla. \c 3 \s1 E Iesu diau ma e Nikadimos \p \v 1 Ning a barsan tagun a Parisaiola, a risana e Nikadimos, a ningnigo anuna tarai Juda. \v 2 I han tetek e Iesu ana ning a morom pa i atai i mange, “Tena asasaer, mila tasman u mang u a tena asaer ning e God i sune u. Bel ta barsan ir tolsot pas a akinalangla ning u sira toli, ning e God bel ir kes taum onoi.” \v 3 E Iesu i kelesi mange, “A atong momoli tam, ning tik bel di agon tona pasi, bel ir tol sot sur ir oroi a matanitu ane God.” \v 4 E Nikadimos i dekeni mange, “Dir agon tona mangmangasa pas tik ning ka bun? Mangmangasa, ir kas ulak ana balana e tana sur ir agon ulaki?” \p \v 5 E Iesu i kelesi mange, “A atong momoli tam, esining bel di agon tona pasi ana malum pa ana Talngan Tabu, bel ir tol sot sur ir kas ting na matanitu ane God. \v 6 Esining di agoni ana palaona, ir laun ana palaona ka, pa esining di agoni ana Talngan Tabu, ir laun ana inguna. \v 7 Gong u kulkulan ning a atai u mang dir agon tona pas mulo. \v 8 A wuwu i han taltal ana nuna nemnem, u longor a malwasna, ika bel u tasmani mang i han mitaha, pa ir han utaha. Mang otleng larning tetek la rop ning a Talngan Tabu i agon tona la.” \p \v 9 E Nikadimos i dekeni mange, “A utna ne, dir tol mangmangasa i?” \v 10 E Iesu i kelesi mange, “U a tena asaer anuna tarai Israel. Mangmangasa ning bel u tasman a ututnala ne? \v 11 A atong momoli tam, mila warwara ana sa ning mila tasmani, pa mila warwara talapor ana sa ning mila ka oroi tari, ika bel mulo tortorot ana numila na warwara talapor. \v 12 A atai mulo ana ututnala mite lapiu pa bel mulo tortorot onoi. Mulor tortorot mangmangasa ning ar atai mulo ana ututnala misaot ana langit? \v 13 Bel tik i han pas usaot ana langit, a Nat a Barsan sot ka ning i han purum misaot na langit. \v 14 Nating e Moses i akulam a soi ana rakai ting na hanua bel. Mang otleng larning dir akulam a Nat a Barsan usaot, \v 15 sur la rop ning la tortorot onoi lar laun tikin. \p \v 16 “E God i maris a rakrakan hanua, pa i saran tar e Natnalik takai sot ka, sur esining ir tortorot onoi, ir laun tikin, pa bel ir hirua. \v 17 E God bel i sune e Natnalik ute ana rakrakan hanua sur ir warkurai a ginina taraila sur lar mat. I sune i sur ir alaun la. \v 18 Esining i tortorot onoi, bel dir warkurai i sur ir mat. Ika, esining bel i tortorot, di ka warkurai tari sur ir mat, anasa bel i tortorot o e Nat e God takai sot ka. \v 19 Ine a kamkama warkurai ning e God i sarani: A talapor ka hanot ana rakrakan hanua, ika a tarai la mang ka sur a mormorom pa a talapor bel, anasa anunla toltol i laulau kol. \v 20 La rop ning la sira tol a toltol laulaula, la nget ka a talapor, pa bel la han tetek a talapor, sakana dir oroi puasa pas anunla na toltol laulaula. \v 21 Ika, esining i sira mur a momolna, i hanot ana talapor, sur dir oroi puasa i mang anuna titolla i kamkamna ot ta e God.” \s1 E Jon a Tena Baptais i warwara talapor o e Iesu \p \v 22 Lamur, e Iesu taum ana anuna kakak a asaer la han misaot e Jerusalem sur ning a natar a hanua kaning ot ana papar Judia, pa la kes pas tingia, pa i baptais a taraila. \v 23 Pa e Jon otleng i baptais tumo e Ainon milau e Salim, anasa a galis a malumla tingia. A tarai la hanot amon teteki sur ir baptais la. \v 24 A titol ne i hanot ning belot di akas e Jon ana rumai a dodot. \p \v 25 Dingla na kakak a asaerla ane Jon la arlak na warwara taum ana ning a te Juda ona munmun ning a tarai Juda la sira toli sur lar toh ana matana e God. \v 26 La han tetek e Jon pa la atai i mange, “Tena Asaer, a barsan ning mu kes taum pas tumo na ris a malum Jodan, pa u warwara talapor tar ono, kanumo ma i baptais, pa a taraila rop la han teteki.” \p \v 27 E Jon i atai la mange, “Ning e God saot na langit bel i saran tar ta utna tetek tik, bel ir kibasi. \v 28 Mulo ot mulo ka longor tari ning a atongi manglarne, ‘Iau bel e Karisito. E God i sune iau sur ar nigo tana, pa i ir mur.’ \v 29 A barsan ning i taulai ta hane, anunai ot a hane ning. A halin a barsan ning, ir harnanai pa ir longlongor suri. Ning ir longor a elngena barsan ning i taulai, ir gas kol. Onone anuka gasgas i arlar ana gasgas anuna halin a barsan ning i taulai, pa anuka gasgas i bot sot. \v 30 I ot ir leklek amon pa iau ar natarna amon. \s1 Esining i han misaot na langit \p \v 31 “Esining i han misaot na langit, i leklek kol tana taraila rop. A barsan ning mite lapiu, mitet lapiu, pa i warwara ka ana ututnala mite lapiu. Esining i han misaot na langit, i leklek kol tana taraila rop. \v 32 Pa i warwara talapor ana sa ning i oroi i pa i longori, ika bel tik i tortorot ana nuna warwara talapor. \v 33 Ika esining i tortorot ana nuna warwara talapor, i amomoli mang e God a momolna. \v 34 Esaning e God i sune i, i warwara ana warwara ane God, anasa e God i saran arop tar a Talngan Tabu teteki. \v 35 E Tamana i mang kol sur e Natnalik, pa i saran arop tar a ututnala uting nakuna. \v 36 Esining i tortorot ona Nat e God i kibas a lalaun tikin. Ika esining i pilak sen e Natnalik, bel ir kibas a lalaun, anasa a balanakut ane God ka kes tar onoi.” \c 4 \s1 E Iesu i warwara taum ana hane Samaria \p \v 1 A Parisaiola la longori mang a galis a tarai a asasaer la mur e Iesu, pa i baptais la. La galis tana tarai a asasaer ane Jon. \v 2 Ika e Iesu ot bel i baptais tik, anuna kakak a asaer ka, la baptais. \v 3 Ning e Iesu ka tasmani mang a Parisaiola la ka longori, i kamtur misaot na papar Judia pa i ulak utumo ana papar Galili. \v 4 Ana nuna tinan i mur a ngas ning i han potor a papar Samaria. \p \v 5 Tumo e Samaria, i hanot ana hanua Sikar, milau a puka kabalapiu, nating ot e Jekop i tabar tar e natnalik e Josep onoi. \v 6 A tius ning e Jekop i kel tari kaning ia. A palaona e Iesu i ngol ana tinan barbara, pa i kes ting napir a tius ning, ana mais a kamis tostos. \p \v 7 Ning a hane Samaria i hanot sur ir ituh, pa Iesu i atai i mange, “Ur tabar iau anal malum.” \p \v 8 Anuna kakak a asaer, la ka han uting na hanua, sur lar lou utna na hangan. \v 9 A hane Samaria i keles e Iesu mange, “U a te Juda, pa iau a hane Samaria. Sur asa ning u nunung iau sur al malum?” Anasa a Judala bel la bal taum ana Samariala. \v 10 Ika e Iesu i kelesi mange, “Ning u tasman a artabar ane God, pa u tasman otleng esaning i nunung u sur al malum, ur nunungi, pa ir tabar u ana malum a lalaun.” \v 11 A hane i atai i mange, “Leklek, bel ta itituh anumi, sur ur ituh al malum ono, pa a tius otleng i kes purumkol. Mitaha a malum a lalaun ning? \v 12 U nuki mang u leklek ta e tubundala e Jekop ning i tabar mila ana tius ne? I, taum ana natnatnala pa anuna na inagoila otleng, la rop la gang onoi.” \p \v 13 E Iesu i kelesi mange, “La rop ning la gang a malum ne, lar mos ulak ka. \v 14 Ika esining ir gang a malum ning ar tabari ono, bel ir mos ulak. A malum ning ar tabari ono, i arlar ana matmatana malum ana nuna lalaun, ning ir burburak ot, pa ir tabari ana lalaun tikin.” \v 15 A hane i atai i mange, “Leklek, tabar iau ana malum ning, sur gong ma a mos ulak, pa gong ma a han ute sur ar ituh.” \p \v 16 E Iesu i atai i mange, “Ur han, ben pas anuma barsan pa mur ulak ute.” \v 17 A hane i kelesi mange, “Bel anuk ta barsan.” E Iesu i atai i mange, “I tostos ot ning u atongi mang, bel anum ta barsan. \v 18 U ka taulai tar dilima na barsan, pa i ning u kes taum ono onone, bel anuma barsan. A momolna ot ning u atongi tak.” \v 19 A hane i kelesi mange, “Leklek, a tasmani mang u a propet. \v 20 A tumtubumila nating la lotu tetek e God ana mangir ne, ika mulo a tarai Juda mulo atongi mang dir lotu tetek e God saot e Jerusalem.” \p \v 21 E Iesu i kelesi mange, “Oroi, a momolna ne a atongi tam, a taem ir hanot, ning bel ma mulor lotu tetek e Tata ana mangir ne, pa saot otleng e Jerusalem. \v 22 Mulo a Samariala bel mulo tasman esining mulo lotu teteki. Ika mila a tarai Juda, mila tasman ot esining mila lotu teteki, anasa mila tasman a ngas ning e God i alaun a taraila ono. \v 23 A taem ir hanot pa ka hanot, ning a tena lotu momol lar lotu tetek e Tata ana ingunla pa ana momolna. A ngas a tena lotula manglarning e Tata i mang kol sur la. \v 24 E God a spirit, pa la ning lar lotu teteki, lar lotu ot ana ingunla pa ana momolna.” \p \v 25 A hane i atai i mange, “A tasmani mang a Mesaia ning di atongi mang e Karisito, ir hanot, pa ir papak ana ututnala rop tetek dala.” \v 26 E Iesu i kelesi mange, “Iau ne, a warwara tam.” \p \v 27 Ano otning, anuna na kakak a asaer la ulak, la kulkulan kol ning la oroi e Iesu i warwara taum ana hane. Ika, bel tik onla i dekeni mange, “U mang sur asa?” pa, “Asa kamkamna ning u warwara taum ono?” \v 28 A hane ning i han kusun anuna koto, pa i ulak sur a hanua pa i atai a taraila mange, \v 29 “Mulo lamut, mulor oroi ning a barsan i atai iau ana ututnala rop ning ia ka tol tari nating. Ngandek a Mesaia ma?” \v 30 Pa a taraila ning la han kusun a hanua tetek e Iesu. \p \v 31 Ning a hane ka han, a kakak a asaer la nunung kol teteki mange, “Tena asasaer, ur hangan pas.” \v 32 Ika e Iesu i keles la mange, “Aka utna na hangan kanet, ning bel mulo tasmani.” \v 33 A kakak a asaer la deken artalai la mange, “Ngandek tik ka tabar tari anal utna na hangan?” \v 34 E Iesu i atai la mange, “Aka utna na hangan ine, ar mur a nemnem ane si ning i sune iau ute, pa ar tol arop anuna titol. \v 35 Mulo sira atongi mange, ‘Dihat a kalang kaning ot sur dir sol.’ Ika a atai mulo mange: Mulor tai usalanigo, pa mulor oroi a barimla, la ka makos rop, pa ka sang sur dir sol. \v 36 A tena sol ning i sol a utna na hangan, i los arlou ono. Pa utna ning i sol pasi, i a tarai ning la kibas a lalaun tikin. Pa a tena omomai pa a tena sol, diar gas taum. \v 37 I momol ot, a warwara ning a tarai la sira atongi mange, ‘Ning i omomai, pa ning i sol.’ \v 38 Pa a sune mulo sur mulor sol ana barim ning mulo ot bel mulo oman tari. Dingla na tarai masik ot la tol tari, pa mulo ka los pas a arlou ana nunla na titol.” \s1 A Samariala la tortorot \p \v 39 A galis a Samaria ana hanua ning, la tortorot o e Iesu, anasa a hane ning i warwara talapor mange, “I atai iau ana ututnala rop ning a tol tari nating.” \p \v 40 A tarai Samaria la han tetek e Iesu pa la nunung ngongosi sur ir kes taum onla, pa i kes pas naur a pukakiar tingia. \v 41 Pa galis ulak la tortorot, anasa ana nuna warwarala. \v 42 La atai a hane mange, “Onone mila ka tortorot, bel ana warwara ning u atongi o e Iesu. Mila ot mila ka longori, pa mila ka tasman momoli mang i a Tena Alaun sur a rakrakan hanua.” \s1 E Iesu i alangolango pas a nat a ningnigo \p \v 43 Lamur tana naur a pukakiar, e Iesu i han utumo e Galili. \v 44 E Iesu ot ka atong tari mange, “A taraila bel la hanrawai a propet ting na hanua ngasna.” \v 45 A taraila mitimo e Galili la ka han pas ana lotu na Han Lakai saot e Jerusalem, pa la ka oroi tar a ututnala ning e Iesu i toli ana lotu. Pa ning e Iesu i hanot tumo e Galili, a tarai la gas pasi. \p \v 46 E Iesu i ulak utumo e Kana ana papar Galili, a hanua ning i keles tar a malum sur ir wain. Ning a ningnigo anuna matanitu, e natna barsan i sasam tumo e Kapernaum. \v 47 Ning i longori mang e Iesu i han misaot na papar Judia utumo e Galili, i han teteki pa i nunungi sur ir han utumo e Kapernaum sur ir alangolango e natna barsan ning milau ir mat. \v 48 E Iesu i atai i mange, “Ning bel mulo oroi al ututna na kulkulan pa al akinalang, bel mulor tortorot.” \v 49 A ningnigo anuna matanitu i atai i mange, “Leklek, dar han kapit sakana natuklik ir mat!” \v 50 E Iesu i kelesi mange, “Ur han ka, e natumlik ir laun.” A barsan ning i tortorot ana warwara ane Iesu, pa i ulak. \p \v 51 Ning belot i hanot, anuna tena titol orosla la han barati pa la atai i mang, e natumlik ka laun. \v 52 I deken la mange, “Esi na taem momol ning a natuklik i laun ulak ono?” La kelesi mange, “Nabong, ana takai a mais a kamis, a laplapang i rop kusuni.” \v 53 Tamana kaklik i nuk ulak pas a taem ning e Iesu i atai i mange, “E natumlik ir laun.” Pa i oroi lalani mang a taem ot ning e Iesu i atai ono, a laplapang i rop kusun e natnalik. Pa latamana rop la tortorot o e Iesu. \v 54 A utna ne, a munaur a akinalang, e Iesu i toli tumo e Galili, ning i han misaot e Judia. \c 5 \s1 E Iesu i alangolango pas ning a barsan ting na tnan kabapolo Betesda \p \v 1 Lamur, e Iesu i han usaot e Jerusalem sur a tnan lotu anuna tarai Juda. \v 2 Ning a tnan kabapolo, di atongi ana warwara Hibru mang e Betesda, kanisaot e Jerusalem, milau a tnan taman ning di atongi mang “Taman ngas a sipsip”. Pa dilima na parada la tur talilis a kabapolo ning. \v 3-4 A galis a tarai ning la kurah ana urmatana tinsaman, la sira borbor tingia, a matanakutla, la ning bel la han, pa la ning a palaonla i mat.\f + \fr 5:3-4 \ft Dingla na tena tastasmai ana Buk Tabu la nuki mang dingla na warwarala otleng i kes ana laen ne. I manglarne: \ft \+it La harnanai sur a kabapolo ning ir tonton. Dingla na pukakiar a angelo anuna Leklek ir han purum utingia na kabapolo, pa ir atontoni. Tik ka ning ir munmun nigo ana kabapolo ning i tonton, ir langolango kusun anuna tinsaman.\+it*\f* \p \v 5 Pa ning a barsan i kes tingia ka kurah pas natol a bonot pa pisir siwal a rau. \v 6 E Iesu i oroi i ning i borbor tar tingia. Pa ning i talapor teteki mang a barsan ning ka bongnani ana tinsaman, i dekeni mange, “Mangmangasa, u mang sur ur langolango?” \v 7 A barsan ning i kelesi mange, “Leklek, bel tik ir nangan iau sur ir los tar iau ning a kabapolo i tonton. Ning a mang ar han sur ar munmun, tik masik ka ir dun nigo alar pas iau.” \v 8 E Iesu i atai i mange, “Ur kamtur, ur kibas a logo ngasim, pa ur han.” \v 9 Ano otning a barsan ning i langolango, i kamtur, i kibas a logo ngasna, pa i han. \p A utna ning i hanot ana Pukakiar Sabat. \v 10 Dingla na Judala la atai a barsan ning e Iesu i alangolango pasi mange, “A Sabat ne! A warkurai i mang, gong di los a mat ono.” \v 11 Pa i keles la mange, “A barsan ning i alangolango pas iau, i atai iau mang, ar los pas anuka mat par han.” \v 12 La dekeni mange, “Esi na barsan ning i atai u mang ur los pas anuma mat pa ur han?” \v 13 Ika a barsan ning bel i tasman esining i alangolango pasi, anasa e Iesu i han potor a kunum a taraila ning. \p \v 14 Lamur ot, e Iesu i pastetek pas a barsan ning ting na rumai a artabar. I atai i mange, “Oroi, u ka langolango ne. Gong ulak u tol a laulauna, sakana ta laulau a utna kol ir kibas u lamur.” \v 15 A barsan ning i han pa i atai a Judala mange, “E Iesu ot i alangolango pas iau.” \v 16 Ono otning, a tarai Juda la turpas a tol a gininla tetek e Iesu, anasa i tol a ututnala ne ana Pukakiar Sabat. \v 17 E Iesu i atai la mange, “E Tata bel i manah ana titol, manglarning iau otleng bel ar manah.” \v 18 Ine a kamkamna ning a Judala la mang kol sur lar umkol e Iesu. La balakut ana i, bel ning i titol ana Pukakiar Sabat ka, i kamkamna otleng ning i ot i atong e God mang e Tamana, pa ana warwara ne i suah taum diau ma e God. \s1 E Tamana i saran a warkurai tetek e Natnalik sur ir warkurai ono \p \v 19 E Iesu i keles la mange, “A atong momoli ta mulo, a Nat e God bel ir tol ta utna ana nuna nemnem ot, i tol ka asaning i oroi e Tamana i toli. Anasa asaning e Tamana i toli, e Natnalik otleng ir toli. \v 20 E Tamana i mang kol sur e Natnalik, pa i asangani ana ututnala rop ning i sira toli. Pa ir asangani otleng ana tatatnan utna tan dingla ne, pa mulor kulkulan onoi. \v 21 E Tamana i akamtur a minatla pa i tabar la ana lalaun, mang otleng larning tetek e Natnalik, ir tabar la ning i mang sur ir tabar la ana lalaun. \v 22 E Tamana bel ir warkurai tik. Ika ka saran tar a warkuraila rop ta e Natnalik, sur ir warkurai ono, \v 23 sur a taraila rop lar hanrawai e Natnalik larning la hanrawai e Tamana. Esining bel i hanrawai e Natnalik, bel i hanrawai e Tamana otleng, ning i sune i ute. \p \v 24 “A atong momoli ta mulo, esining i longor anuk na warwarala pa i tortorot o esaning i sune iau ute, i ka kibas a lalaun tikin, pa bel ir hirua ana warkurai. I ka han kusun a minat sur a lalaun tikin. \v 25 A atong momoli ta mulo, a taem ir hanot, pa ka hanot, ning a minatla lar longor a Nat e God, pa la ning la longori lar laun. \v 26 E God a kama lalaun pa i sarani otleng tetek e Natnalik, sur i otleng a kama lalaun. \v 27 E God i saran tar a warkurai tana sur ir warkurai a taraila ono, anasa i a Nat a Barsan. \v 28 Gong mulo kulkulan ana warwara ne, anasa a taem ir hanot, pa la rop ning la borbor ana kulam a minatla lar longor a elngena. \v 29 Lar kamtur kusun a tung a minatla. La ning la ka tol tar a wakak a toltol lar tur kusun a minat sur a lalaun tikin. Pa la otleng ning la ka tol tar a toltol laulau, lar tur kusun a minat sur a hinirua tikin.” \s1 A warwara talapor o e Iesu \p \v 30 E Iesu i warwara ot tetek a Judala mange, “Bel ar tol ta utna ana nuk a nemnem ot, a warkurai a taraila ana utna ning a longori ta e Tata. Pa anuka warkurai i tostos, anasa bel a mur a nuknukik, a mur ot a nuknukna esaning i sune iau ute. \v 31 Ning ar warwara talapor ulak ot hok, anuka warwara bel ir mamahat. \v 32 Tik masik ot i warwara talapor hok, pa a tasmani mang anuna warwara talapor hok i momol kol. \p \v 33 “Mulo sune dingla na tarai tetek e Jon a Tena Baptais, pa i warwara talapor hok, pa anuna warwara talapor i momol. \v 34 Bel a kapan sur tik ning ir warwara talapor hok, ika a atongi manglarne sur dir alaun mulo. \v 35 E Jon i arlar ana lam, ning i irnga pa i talapor, pa mulo gas ning mulo tai siklik pas ka ana talaporna. \p \v 36 “Ika ar atongi tetek mulo ana warwara talapor hok ning i itna tana warwara talapor ane Jon. A titolla ning a sira toli, la warwara talapor hok. Anasa a titolla ning e Tata i sarani tak sur ar tol asoti, i asangani mang i sune iau ute. \v 37 Pa e Tata, ning i sune iau ute, i ot ka warwara talapor tar hok. Bel mulo longor a elngena, pa bel mulo oroi tar a matana otleng. \v 38 Pa bel mulo nuk akes anuna na warwarala ana balamulo, anasa bel mulo tortorot o esaning i sune i ute. \v 39 Mulo sira was wakak a Buk Tabu, anasa mulo nuki mang mulor kibas a lalaun tikin ono. Ika a Buk Tabu otleng i warwara talapor ka hok! \v 40 Ika bel mulo mang sur mulor han tetek iau, sur mulor kibas a lalaun. \p \v 41 “Bel a mang sur a tarai lar atong aleklek iau. \v 42 Anasa a tasman mulo ot, mang bel mulo mang sur e God ana balamulo. \v 43 A hanot ana risana e Tata, pa bel mulo gas pas iau. Ika ning tik masik ir hanot ana risana ot, io, mulor gas pasi. \v 44 Mulo mang kol sur a tarai lar atong aleklek pas mulo, pa bel mulo rakrakai sur e God ir atong aleklek mulo, e God i ning takai sot ka. Ning i manglarning, bel mulo tortorot hok. \v 45 Gong mulo nuki mang iau, ar arup mulo tetek e Tata. E Moses ning mulo tortorot mang ir nangan mulo, i ot ning ir arup mulo. \v 46 Ning mulo tortorot o e Moses, io mulor tortorot otleng hok, anasa ka tumtumus nigo tar hok. \v 47 Ika ning bel mulo tortorot ana tumtumusla ane Moses, mulor tortorot mangmangasa ana nuk a warwarala?” \c 6 \s1 E Iesu i tabar dilima na rip a tarai \r (Mt 14:13-21; Mk 6:30-44; Lk 9:10-17) \p \v 1 Lamur e Iesu i han lakai a puka tasi Galili, ning di atongi otleng mang a puka tasi Tiberias. \v 2 A tnan kunum a tarai la muri, anasa la ka oroi tar a akinalangla e Iesu i toli, ning i alangolango la ning la kurah. \v 3 E Iesu i han kas usaot ana mangir, pa i kes taum ana nuna kakak a asaerla. \v 4 A lotu na Han Lakai anuna tarai Juda ka milau. \p \v 5 Ning e Iesu i tai tar, i oroi pas a tnan kunum a tarai la han teteki. I atai e Pilip mange, “Dalar lou al utna na hangan taha, sur dalar tabar a taraila ne ono?” \v 6 E Iesu i atongi larne sur ir toho e Pilip. I ot ka tasman asaning ir toli. \v 7 E Pilip i kelesi mange, “A arlou tagun a siwal a kalang ning dir lou pas a utna na hangan ono, bel ir arlar onla.” \v 8 Ning a hala nuna kakak a asaerla, a risana e Endru, a tas e Saimon Pita, i atai e Iesu mange, \v 9 “Ning a kaklik barsan kane i los dilima na bret ning di toli ana bali, pa naur a natar a sis. Ika ir arlar mangmangasa ona taraila ne?” \p \v 10 A ulai rop ka ting na pukna ning, pa e Iesu i sune anuna kakak a asaerla sur lar akes a taraila tingia. Pa la kes. A wawas ana tarai ka i arlar ana dilima na rip, ika a gurarala pa kakakla otleng la hangan taum onla. \v 11 E Iesu i kibas pas dilima na bret, i atong wakak pas tetek e God onoi. Pa i asalari tana taraila ning la kes tingia, arlar larning la mang suri. Pa i asalar otleng a sis tanla. \v 12 Ning la ka masur rop, i atai anuna kakak a asaerla mange, “Mulor suah taum wakak a mah a utna na hanganla, sur gong di alaulau a utna na hangan.” \v 13 Pa la suah taum a mah a utna na hangan tagun dilima na bret ning, pa la song bukus pas ning a bonot pa pisir naur a rat. \v 14 Ning a tarai la oroi a akinalang ne i toli, la atongi mange, “I momol ot, a barsan ne, i a Propet ning di atongi mang ir hanot ute na rakrakan hanua.” \v 15 Ning e Iesu i tasmani mang la mang sur lar han teteki sur lar angongosi sur ir king, io, i han masik kusun la usaot ana ning a mangir. \s1 E Iesu i han saot ana puka tasi \r (Mt 14:22-33; Mk 6:45-52) \p \v 16 Ning ka rahmorom, a kakak a asaerla ane Iesu la han utumo na puka tasi. \v 17 La kas ana mon, pa la turpas a lakai a puka tasi sur e Kapernaum. Ka morom, pa e Iesu belot i hanot tetek la. \v 18 A tnan wuwu i ragati pa a tatatnan top i kamtur. \v 19 Ning la ka ulusu bakbak, arlar ana dilima na kilomita, la oroi pas e Iesu i han saot na palai a puka tasi tetek la. Pa la matmataut kol. \v 20 Ika e Iesu i atai la mange, “Gong mulo matmataut, iau ka ne.” \v 21 La gasgas pasi pa la akasi ana mon. Pa la sot kakat ana pukna ning la han suri. \s1 A tarai la tai sur e Iesu \p \v 22 Ana ning a pukakiar lamur, a kunum a taraila ning la kes tumo na ris a puka tasi, la tasmani mang ning a mon ka i kes tingia. Pa la tasmani mang a kakak a asaerla ka la han, e Iesu bel i kas taum onla. \v 23 Lamur dingla na mon mitimo e Tiberias la sot milau ana pukna ning a Leklek i atong wakak ana bret pa a kunum a tarai la hangan ano. \v 24 Ning a kunum a tarai la oroi mang e Iesu taum ana nuna kakak a asaerla bel la kes tingia, la kas ana monla, pa la han utumo e Kapernaum sur lar tai sur e Iesu. \s1 E Iesu a bret a lalaun \p \v 25 Pa ning a tarai la pastetek pas e Iesu tumo na ris a puka tasi, la dekeni mange, “Tena Asaer, nangse u han tar ute?” \v 26 E Iesu i keles la mange, “A atong momoli ta mulo, bel mulo tai sur iau anasa mulo oroi a akinalangla ning a toli, belal. Mulo tai ka sur iau anasa mulo ien a bret pa mulo masur ono. \v 27 Gong mulo rakrakai ka sur a utna na hangan ning i sira marase. Mulor rakrakai sur a utna ning ir kes sur a lalaun tikin, ning a Nat a Barsan ir tabar mulo ono. Anasa e God e Tata ka saran tar a rakrakai tak sur ar toli larne.” \v 28 La dekeni mange, “Asa ning milar toli sur milar tol a titolla ning e God i mang suri?” \v 29 E Iesu i keles la mange, “A titolla ne, ning e God i mang suri, mulor tortorot o esaning i sune i ute.” \v 30 Pa la dekeni mange, “Ur tol esi na akinalang sur milar oroi pa milar tortorot hom onoi? Asa ning ur toli? \v 31 A tumtubumila la ien a mana ana hanua bel, larotning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, ‘I tabar la ana bret misaot na langit pa la ieni.’” \rq Buk Song 78:24\rq* \p \v 32 E Iesu i atai la mange, “A atong momoli ta mulo, bel e Moses ning i tabar la ana bret misaot na langit, e Tata i tabar la. Pa ine i tabar mulo ana bret momol misaot na langit. \v 33 Esaning i han purum misaot na langit, i ot a bret ane God, ning i saran a lalaun tetek a taraila rop te na rakrakan hanua.” \p \v 34 La atai i mange, “Leklek, ur tabar mila ana bret ning, ana pukakiarla rop.” \v 35 E Iesu i atai la mange, “Iau a bret na lalaun. Esila ning lar han tetek iau, bel lar murak, pa esila ning lar tortorot hok, bel lar mos ulak. \v 36 Ia ka atai tar mulo mang mulo ka oroi tar iau, ika bel mulo tortorot. \v 37 La rop ning e Tata i saran tar la tak, lar han tetek iau, pa esining ir han tetek iau, bel ar kepseni, belal. \v 38 Anasa a han purum misaot na langit, bel sur ar mur a nuknukik, ika sur ar mur ot a nuknukna esaning i sune iau ute. \v 39 A nuknukna esaning i sune iau ute ine, gong tik ta halinla ning i saran tar la tak ir hirua. Ar akamtur ulak la rop kusun a minat ana ararop a pukakiar. \v 40 A nuknuk ane Tata i mange, la rop ning la tai tetek e Natnalik pa la tortorot onoi, lar laun tikin, pa iau ar akamtur la kusun a minat ana ararop a pukakiar.” \p \v 41 Dingla na Juda la ururai o e Iesu, anasa i atongi mange, “Iau a bret ning i han purum misaot na langit.” \v 42 Pa la atongi mange, “E Iesu a nat e Josep ka. Dala tasman ot e tamana pa e tana. Pa sur asa ning i atongi mang i han purum misaot na langit?” \v 43 E Iesu i keles la mange, “Gong mulo abereng wara. \v 44 Bel tik ir han lar pasi tetek iau. Ika e Tata ot ning i sune iau, ir ben tari tetek iau, pa ar akamturi kusun a minat ana ararop a pukakiar. \v 45 A propetla la ka tumus tari mange, ‘E God ir asaer la rop.’ \rq Ais 54:13\rq* \m Pa la rop ning la longor e Tata pa la asaer tana, lar han tetek iau. \v 46 Bel tik i oroi e Tata. Esan kaning i han pas tagun e God, i oroi tar e Tamana. \v 47 A atong momoli ta mulo, esining i tortorot hok, ka kibas a lalaun tikin. \p \v 48 “Iau a bret a lalaun. \v 49 Nating a tumtubumulo la ien a mana ting na hanua bel, ika la ka mat. \v 50 Ika a bret ne i han misaot na langit, ning tik ir ieni, bel ir mat. \v 51 Iau a bret a lalauna, ning i han purum misaot na langit. Tik ning ir hangan tagun a bret ne, ir laun tikin. A bret ning ar artabar ono, a palaok. A sarani sur a taraila ana rakrakan hanua lar kibas lalaun onoi.” \p \v 52 Dingla na Juda, la arlak artalaila, pa la atongi mange, “A barsan ne ir tabar mangmangasa dala ana palaona sur dalar ieni?” \v 53 Pa e Iesu i atai la mange, “A atong momoli ta mulo, ning bel mulor ien a palaona Nat a Barsan pa bel mulor gang a sulukna, belal lalaun momol ir kes o mulo. \v 54 Esining ir ien a palaok pa ir gang a sulukik, ka kibas a lalaun tikin, pa iau ar akamturi kusun a minat ana ararop a pukakiar. \v 55 Anasa a palaok a utna na hangan momol, pa a sulukik a malum a gang momol. \v 56 Esining ir ien a palaok pa ir gang a sulukik, ir laun hok, pa iau ar laun onoi. \v 57 E Tata ning a lalauna i sune iau, pa a laun anasa o e Tata. Mangotleng larning tetek esining ir ien a palaok, ir laun anasa hok. \v 58 A bret ning i han misaot na langit ine. Bel i arlar ana mana ning a tumtubumulola nating la ieni, pa la ka mat. Ika esining ir hangan tagun a bret ne, ir laun tikin.” \v 59 E Iesu i atong a warwarala ne, ning i asaer a taraila ting na rumai lotu tumo e Kapernaum. \s1 A warwarala na lalaun tikin \p \v 60 A galis tagun anuna tarai a asasaerla ning la longor a warwarala ne la atongi mange, “A asasaer ne i ngangaten kol, esi ir malmaling pasi?” \v 61 E Iesu i tasmani mang anuna na tarai a asasaer la ururai onoi. I deken la mange, “Mangmangasa, a warwara ne i alaulau mulo? \v 62 Ir mangmangasa tetek mulo ning mulor oroi a Nat a Barsan ir ulak usaot sur a hanua ning nating ka kes pas ano? \v 63 A Talngan Tabu i saran a lalaun. A rakrakai ana palaona tik bel i to pas ta utna. A warwarala ning a atongi ta mulo, i hanot tagun a Talngan Tabu, pa i saran a lalaun. \v 64 Ika dingla o mulo bel la tortorot.” \p Ning ot e Iesu ka tasman la ning bel lar tortorot onoi, pa i otleng ning ir tuami. \v 65 Pa i atongi otleng mange, “Ine a kamkamna ning a atai mulo mang bel tik ir han lar pasi tetek iau. Ika, ning ot e Tata ir sarani tetek iau, io, ir han tetek iau.” \p \v 66 Pa a galis tagun anuna tarai a asasaer la ulak kusuni, pa bel ma la muri. \v 67 E Iesu i deken ning a bonot pa pisir naur a kakak a asaer anunai mange, “Mangmangasa, mulo otleng, mulo mang sur mulor ulak kusun iau?” \v 68 E Saimon Pita i kelesi mange, “Leklek, milar han tetek esi? Anasa a warwarala na lalaun tikin anumi ka. \v 69 Mila ka tortorot pa mila tasmani mang u a Tena Totoh ane God.” \v 70 E Iesu i atai la mange, “Ia ka aslang pas mulo ning a bonot pa pisir naur a kakak a asaerla, gepi? Ika takai o mulo a mot ka!” \v 71 I warwara o e Judas, a nat e Saimon Iskariot, i takai tagun ning a bonot pa pisir naur a kakak a asaerla, ning ir tuam e Iesu. \c 7 \s1 Na tastas e Iesu bel la tortorot onoi \p \v 1 Lamur e Iesu i taltal ana hanhanuala tumo e Galili. Bel i mang sur ir taltal saot ana papar Judia, anasa dingla na Juda la sang sur lar umkoli. \v 2 Ning a Lotu na Palturturup anuna tarai Judala ka milau, \v 3 na tastasna e Iesu la atai i mange, “I wakak sur ur kamtur mite pa ur han usaot e Judia sur anuma kakak a asaer lar oroi a ututna na kulkulan ning ur toli. \v 4 Ning tik i mang sur a tarai lar tasmani, bel i sira tol kumnan a ututnala. Ning u sira tol a ututnala ne, i wakak ning ur tol talapori sur a taraila ana rakrakan hanua rop lar tasman u!” \v 5 Na tastasna la warwara larne, anasa la otleng bel la tortorot onoi. \p \v 6 E Iesu i atai la mange, “Anuk a taem belot i sot sur ar han, ika tetek mulo, a pukakiarla i langolango ka sur mulor han. \v 7 A taraila ana rakrakan hanua bel lar nget mulo, ika la nget iau, anasa a atai la ana nunla na toltol laulaula. \v 8 Mulo, mulor han usaot ana Lotu na Palturturup. Iau bel ar han kapit, anasa anuka taem belot i sot.” \v 9 Ning ka warwara tar, i kes suai tumo e Galili. \s1 E Iesu i han sur a Lotu na Palturturup \p \v 10 Ning na tastasna e Iesu la ka han sur a Lotu na Palturturup, e Iesu i mur la, ika bel i asangan talapori tetek a taraila. I han kumna ka. \v 11 Dingla na Juda la tai sur e Iesu tingia na lotu, la deke mang, “A barsan ne kanahaia?” \p \v 12 A galis a tarai la wasisik o e Iesu. Dingla na tarai la atongi mang, “I a wakak a barsan,” pa dingla otleng la atongi mang, “Belal, i sira asongo a taraila ka.” \v 13 Pa bel tik i warwara talapor onoi, anasa la matatan dingla na tarai Juda. \s1 E Iesu i asaer a taraila ning la hanot ana Lotu na Palturturup \p \v 14 Ning la ka kes potor ana pukakiarla na Lotu na Palturturup, e Iesu i kas uting ui ana rumai a artabar, pa i turpas a asaer a taraila. \v 15 Dingla na Juda la kulkulan kol pa la deke mange, “A barsan ne bel i asasaer pas. I tasman mangmangasa a tastasmanla ne?” \v 16 E Iesu i keles la mange, “A asasaerla ne a asaer ono, bel anuki, anun esaning i sune iau ute. \v 17 Ning tik i mang sur ir mur a nuknukna e God, ir tasman lalani, mang anuka asasaer ne ta e God, o tagun a nuknukik ka. \v 18 Esining i warwara ka ana nuknukna, i mang ka sur dir aleklek pasi. Ika esining i mang sur dir aleklek pas e God ning i sune i ute, i atong a momolna, pa bel ta asasongo tingia. \v 19 E Moses ka saran tar a Warkuraila ta mulo, ika bel tik ta halimulo i muri. Sur asa ning mulo mang sur mulor umkol iau?” \p \v 20 A kunum a tarai la kelesi mange, “A mot ka solong tar u. Esi i mang sur ir umkol u?” \v 21 E Iesu i keles la mange, “A tol ning a utna na kulkulan, pa mulo kulkulan rop onoi. \v 22 E Moses i saran tar a warkurai ta mulo sur mulor kot a palaona kakak barsanla. Ika a warkurai ne, bel ane Moses, a taraila ot nating la turpasi. Pa dingla na Pukakiar Sabat otleng mulo kot a palaona kakak barsanla. \v 23 Mulo sira kot a palaona kakak barsanla ana Pukakiar Sabat, sur gong di lakai a warkurai ane Moses. Ning mulo toli larne, sur asa mulo balakut tetek iau ning a alangolango pas a barsan ana Pukakiar Sabat? \v 24 Gong mulo warkurai ana numulo na tatatai ka, mulor warkurai ana warkurai ning i tostos.” \s1 Dingla na tarai bel la tortorot mang e Iesu i a Karisito \p \v 25 Dingla na tarai misaot e Jerusalem la deke mange, “I ka a barsan ning la mang sur lar umkoli, gepi? \v 26 Oroi, onone i tur pa i warwara namatana taraila, pa bel la kelesi. Ngandek a ningnigo la ka tasmani mang i a Karisito? \v 27 Ning a Karisito ir hanot, bel tik ir tasmani mang ir hanot mitaha. Ika a barsan ne dala tasman a hanua ngasna ka.” \p \v 28 Kaning ot e Iesu i asasaer ana rumai a artabar, i warwara kol mange, “Mangmangasa mulo tasman momol iau ot, pa a hanua otleng ning a han kusuni? Bel a hanot ute ana nuknukik. Esaning i sune iau i atong a momolna. Pa mulo, bel mulo tasman esaning i sune iau. \v 29 Ika iau, a tasmani, anasa a han miting tana pa i ot i sune iau.” \p \v 30 Pa Judala la mang sur lar tong akes pasi, ika bel tik i toli, anasa anuna taem belot i sot. \v 31 A galis tagun a kunum a tarai la tortorot o e Iesu pa la atongi mange, “A barsan ne i tol tar a galis a akinalangla. Ngandek e Karisito ot ne?” \p \v 32 Ning a Parisaiola la longor a kunum a tarai la wasisik larne o e Iesu, io, a leklek a tena artabarla pa a Parisaiola, la sune sen a tena tai alarla tagun a rumai a artabar, sur lar tong akes pasi. \v 33 Pa e Iesu i atai la mange, “Bel ar kes bongnan iau napirimulo, ar han ulak tetek esaning i sune iau ute. \v 34 Mulor tai sur iau, ika bel mulor oroi tetek iau, pa bel otleng mulor han ana hanua ning ar kes ia.” \v 35 Dingla na Juda la deke artalai la mange, “A barsan ne ir han ma utaha, ning bel dalar oroi teteki? Ir han sur a hanhanuala anuna tarai Grik, ning anundala na tarai la kes ia? Ngandek ir asaer a tarai Grik? \v 36 I atongi mang dalar tai suri pa bel dalar oroi teteki, pa bel dalar han otleng ana hanua ning ir kes ia. Asa kamkamna warwara ne?” \s1 A warwara larlar ana Talngan Tabu \p \v 37 Ana ararop a pukakiar tagun a Lotu na Palturturup, a pukakiar ning i ngangaten, e Iesu i tur pa i warwara kol mange, “Ning tik ir mos, i wakak sur ir han tetek iau pa ar agangi. \v 38 Esining ir tortorot hok, ‘a malum na lalaun lar dun ot tagun anuna lalaun,’ larning di ka tumus tari ting na Buk Tabu.” \v 39 E Iesu i warwara ana Talngan Tabu, ning dir tabar la ono ning la tortorot onoi. Belot di saran a Talngan Tabu, anasa e Iesu belot i kibas anuna matatar. \s1 A tarai la taptapagal anasa o e Iesu \p \v 40 Dingla na taraila tagun a kunum ning la longor a warwara ne, la atongi mange, “A momolna ot, a barsan ne a propet ning e God i sune i ute.” \v 41 Dingla na tarai otleng la atongi mange, “Ai a Karisito.” Pa dingla otleng la atongi mange, “A Karisito bel ir hanot mitimo e Galili. \v 42 A Buk Tabu i atongi mange, Karisito ir hanot ana mangis a tarai ane Dewit. Ir hanot tumo e Betlihem, a hanua ning nating e Dewit i kes ia.” \v 43 Pa la taptapagal anasa o e Iesu. \v 44 Dingla na tarai la mang sur lar tong akesi, ika bel ta halinla i tol asoti. \s1 A ningnigola bel la tortorot \p \v 45 Ning na tena tai alar tagun a rumai a artabar la ulak, a leklek a tena artabarla tetek e God pa Parisaiola la deken la mange, “Sur asa ning bel mulo dat pas e Iesu ute?” \v 46 A tena tai alarla tagun a rumai a artabar la keles la mange, “Bel tik i sira warwara lar a barsan ne!” \v 47 A Parisaiola la deken la mange, “Mangmangasa, mulo otleng i ka ben rongon pas mulo? \v 48 Mangmangasa mulo nuki mang ta halimila a ningnigola pa a Parisaiola i ka tortorot onoi? Belal! \v 49 A kunum a taraila ne ning la tortorot o e Iesu, bel la tasman a Warkuraila ane Moses. A balakut ane God i kes onla.” \p \v 50 Ning a hala Parisaiola, a risana e Nikadimos, esaning nating i hanot pas tetek e Iesu, i atai la mange, \v 51 “Ana warkurai anundala, bel dalar arup oros ka tik ning belot di longori, sur dir talapor ana sa ning i toli.” \v 52 La kelesi ka mange, “Ge, u otleng mitimo e Galili? Ur asaer ana Buk Tabu pa ur mananos onoi mang a propet bel i hanot mitimo e Galili.” \s1 A hane ning i tol a rongo taum ning a barsan \p \v 53 [Pa a taraila rop la han sarara sur anunla na hanhanua. \c 8 \p \v 1 E Iesu i han kas usaot ana Mangir Oliw. \v 2 Ana kobot ning ot ana pukakiar lamur, e Iesu i ulak sur a rumai a artabar, pa a taraila rop la han taum teteki. I kes pa i asaer la. \v 3 A tena asaerla tagun a warkurai pa a Parisaiola, la ben kas pas ning a hane tetek e Iesu. A hane ning di pastetek pasi ning i tol a rongo taum ning a barsan. La arakrakai pasi sur ir tur salanigo namatana taraila. \v 4 La atai e Iesu mange, “Tena Asaer, a hane ne di pastetek pasi ning i tol a rongo taum ning a barsan. \v 5 Ana warkurai ane Moses, ning ta hane ir toli manglarning, dir wolot koli ana hatatla. Pa u, ur atong asa onoi?” \v 6 La dekeni larning, anasa la mang sur lar toho e Iesu, sur ta warwara ir atongi, pa lar arupi ono. Ika e Iesu i tudu purum, pa i tumtumus ana pitlai kuna ting na kabalapiu. \p \v 7 Ning la dekeni pa la dekeni larning, i tur pa i atai la mange, “Ning tik ta halimulo bel i tol tar ta rongo, io, ir wolot nigon a hane ne ana ta hat.” \v 8 E Iesu i tudu purum ulak, pa i tumtumus ulak ting na kabalapiu. \v 9 Ning la longor a warwara ne, la rop la purum taktakai. A lapunla la purum nigo, tuk e Iesu kama kaning ia, taum ana hane ning di atur tari napirna. \v 10 E Iesu i tur, pa i deken a hane ning mange, “Lak, la ning la arup u, la kanaha ma? Bel ta halinla i warkurai u?” \v 11 A hane i kelesi mange, “Belal.” Pa e Iesu i atai i mange, “Iau otleng bel ar warkurai u. Ur han, pa gong ulak ma u tol tar ta rongo.”]\f + \fr 8:11 \ft Dingla na tena mananos ana Buk Tabu la nuki mang e Jon bel i tumus a warwara kaning o e 7:53 tuk 8:11. La nuki mang tik masik i tumus murmuri.\f* \s1 E Iesu a talapor anuna rakrakan hanua \p \v 12 E Iesu i warwara ulak tetek a taraila, pa i atongi mange, “Iau a talapor anuna rakrakan hanua. Esining i mur iau, bel ir han ting na mormorom, ika ir kibas a talapor ana lalaun.” \v 13 A Parisaiola la atai i mange, “Anum a warwara talapor hom bel i mamahat, anasa u ot u warwara.” \v 14 Pa e Iesu i keles la mange, “Ning iau ot a warwara talapor hok, anuka warwara talapor i momol, anasa iau ot a tasman a hanua ning a han taguni, pa hanua ning ar han suri. Ika mulo, bel mulo tasman a hanua ning a han taguni, pa hanua ning ar han suri. \v 15 Mulo, mulo warkurai ka ana warkurai anuna taraila, ika iau bel a warkurai tik. \v 16 Ika ning ar warkurai, anuka warkurai ir tostos, anasa bel iau ka a toli, miau ot ma e Tata, ning i sune iau ute. \v 17 Di ka tumus tari ana numulo a warkurai mange, ‘Ning a warwara anuna naur i arlar ka ana ta utna, anundiau a warwara i momol.’ \v 18 Iau ne a warwara talapor hok, pa e Tata ning i sune iau ute, i otleng i warwara talapor hok.” \p \v 19 La dekeni mange, “E tamam kanaha?” E Iesu i keles la mange, “Bel mulo tasman iau, pa bel mulo tasman otleng e Tata. Ning mulor tasman iau, io, mulor tasman e Tata otleng.” \v 20 E Iesu i atong a warwarala ne ting na rumai a artabar, ana pukna ning di sira suah mani na artabar ono. Ika bel tik i tong akesi, anasa anuna taem belot i sot. \s1 E Iesu i atumarang la ning bel la tortorot \p \v 21 E Iesu i atai ulak a taraila mange, “Ar han kusun mulo, mulor tai sur iau, pa mulor mat taum ana numulo na toltol laulaula. A hanua ning ar han suri, bel mulor han lar pas tingia.” \v 22 Dingla na Juda la atongi mange, “Asa kamkamna ning i atongi mang, ‘A hanua ning ar han suri, bel mulor han lar pas tingia’? Ngandek ir umkol pasi ma?” \v 23 E Iesu i keles la mange, “Mulo mite lapiu, pa iau, misaot. Mulo mite na rakrakan hanua, iau bel mite na rakrakan hanua. \v 24 Ine a kamkamna ning a atai mulo mang mulor mat ana numulo na toltol laulaula. Ning bel mulo tortorot hok mang iau ot ne\f + \fr 8:24 \ft A warwara ne i arlar ana warwara ning e God i atongi ta e Moses ana rakai ning i irnga. A kamkamna mang e Iesu i atongi mang i ot a Mesaia.\f*, mulor mat taum ana numulo na toltol laulaula.” \v 25 Pa la dekeni mange, “Esi u?” E Iesu i keles la mange, “Ia ka atai tar mulo turpasi ana nuk a titol, tuk onone. \v 26 A galis a utna ar atongi o mulo ning ar warkurai mulo onoi, anasa esaning i sune iau i momol, pa iau, a atai ka a taraila ana rakrakan hanua ana sa ning a longori tana.” \p \v 27 Bel la tasmani mang e Iesu i warwara tetek la o e Tamana. \v 28 Pa e Iesu i atongi mange, “Ning mulor rakan kas a Nat a Barsan usaot, mulor tasmani mang iau ning, pa mulor tasmani otleng mang bel a tol ta utna ana nuknukik, e Tata i asaer iau ana sa ning a atongi. \v 29 Esaning i sune iau i kes taum hok, bel i han kusun iau, anasa a sira tol asaning i gas onoi.” \p \v 30 A galis ning la longor a warwarala ne, la tortorot o e Iesu. \s1 A momolna ir alangolango mulo \p \v 31 E Iesu i atai a Judala ning la tortorot onoi mange, “Ning mulor kibas anuka asasaerla, mulo anuk na tarai a asasaer momol. \v 32 Pa mulor tasman a momolna, pa a momolna ir alangolango mulo.” \v 33 La keles e Iesu mange, “Mila na tumtubuna e Abaram, bel mila titol lar a tena titol orosla tana tik tuk onone. Asa kamkamna ning u atongi mang a momolna ir alangolango mila?” \p \v 34 E Iesu i keles la mange, “A atong momoli ta mulo, la rop ning la tol a laulauna, la na tena titol oros ana laulauna. \v 35 A tena titol oros tetek ta kabaitamana, bel ir kes tikin tetek la, ika i naur a suana ning ta natundiau, i ning tagun diau momol. \v 36 Ning a Nat e God i alangolango mulo, mulor langolango momol. \v 37 A tasmani ot mang mulo na tumtubuna e Abaram. Ika ne, mulo sang sur mulor umkol iau, anasa anuka warwara bel i kes o mulo. \v 38 A warwara ana sa ning a oroi ta e Tata, pa mulo otleng, mulo tol asaning mulo longori ta e tamamulo.” \p \v 39 La kelesi mange, “E Abaram a tamamila.” E Iesu i keles la mange, “Ning e Abaram a tamamulo momol, mulor tol asaning i toli. \v 40 Mulo mang sur mulor umkol iau, anasa a atai mulo ana momolna ning a longori ta e God. E Abaram bel i tol ta utna larne. \v 41 Mulo, mulo tol ot a titolla ning a tamamulo i toli.” \p La keles e Iesu mange, “Bel di agon oros mila ka ting na ngas, tamamila ot e God.” \p \v 42 E Iesu i atai la mange, “Ning e God a Tamamulo, io, mulor mang sur iau, anasa a hanot tagun e God, pa ne a kes te. Bel a hanot ana nuknukik, i ot i sune iau. \v 43 Sur asa ning bel mulo tasman lalan anuka warwara? Anasa bel mulo longor lar pas asaning a atongi. \v 44 E tamamulo e Satan, pa mulo mang ot sur mulor mur na nuknukna. Tagun nating ot, i a tena umkol a taraila, pa bel i tasman a momolna, anasa bel ta momolna i kes onoi. Ning i asasongo, i warwara ana nuna warwara momol ot, anasa i ot a tena asasongo pa a tamana asasongo. \v 45 Bel mulo tortorot hok, anasa a atong a momolna. \v 46 Esi o mulo ir arup sot pas iau ana ta laulauna? Ning a atong a momolna, i mangasa ning bel mulo tortorot hok? \v 47 Esining ane God i longor a warwarala ane God. Ika mulo, bel mulo longori, anasa bel mulo ane God.” \s1 E Iesu i leklek ta e Abaram \p \v 48 Dingla na Juda la atai e Iesu mange, “Mila tasman momoli mang u a te Samaria, pa a mot kaning hom.” \v 49 Pa e Iesu i keles la mange, “Bel ta mot kane hok. A hanrawai e Tata, ika mulo, bel mulo hanrawai iau. \v 50 Bel a mang sur a tarai lar aleklek pas iau, ika takai sot ka, a tnan tena warkurai, ir aleklek pas iau. \v 51 A atong momoli ta mulo, esining ir mur anuka warwara, bel ir mat.” \p \v 52 Dingla na Juda la atai i mange, “Onone mila tasman momoli mang a mot kaning hom! E Abaram ka mat, pa a propetla otleng la ka mat, ika u atongi mang esining ir mur anuma warwara bel ir mat. \v 53 Mangmangasa, u nuki mang u leklek ta e tamamila e Abaram? E Abaram ka mat, pa a propetla otleng la ka mat. U nuki mang u esi na ngas a barsan?” \v 54 E Iesu i keles la mange, “Ning ar aleklek pas iau ot, anuka warwara ning bel i to pas ta utna. E Tata ot ir aleklek pas iau, i ning mulo atongi mang anumulo a God. \v 55 Mulo, bel mulo tasman e God, iau, a tasmani. Ning ar atongi mang bel a tasmani, iau otleng a tena asasongo lar mulo. A tasman e God, pa a mur anuna warwarala. \v 56 Tamamulo e Abaram i gas sur ir oroi anuka tinan ot. I oroi, pa i gas kol onoi.” \v 57 A Juda la atai i mange, “Belot i dilima na bonot a rau a lalaun anumi. I mangasa ning u atongi mang u ka oroi tar e Abaram?” \v 58 E Iesu i keles la mange, “A atong momoli ta mulo, ning belot di agon e Abaram nating, ia ka laun nigo tar.” \p \v 59 Ning e Iesu i atongi larne, la los pas a hatatla sur lar woloti, ika i mumun pa i han kusun a rumai a artabar. \c 9 \s1 E Iesu i apalpalas pas a matanakut \p \v 1 Ning e Iesu i han amon, i oroi pas ning a barsan, ning e tana i agoni a kut. \v 2 Anuna kakak a asaer la dekeni mange, “Tena Asaer, asa kamkamna ning di agon pasi ka a matanakut? Esining i tol a laulauna, i ot o e tamana pa e tana?” \v 3 E Iesu i atongi mange, “A barsan ne bel i tol ta laulauna, e tamana pa e tana otleng bel. I kut ka sur a tarai lar oroi a rakrakai a titol ane God onoi. \v 4 Ning kanet i kabakiar, i wakak sur dalar tol a titolla anun esaning i sune iau ute. Ning kar morom, bel ma tik ir titol. \v 5 Ning a kes te na rakrakan hanua, iau a talapor anuna rakrakan hanua.” \p \v 6 Ning e Iesu ka atong tari larne, i namis ting lapiu, i gisgis pas a namisna taum ana kabalapiu, pa i sabari ting na naur a matana. \v 7 E Iesu i atai i mange, “Ur han, pa ur gos pas naur a matam ting na kabapolo Siloam.” (Siloam a kamkamna mang di arsune.) Pa i han, i gos pas naur a matana. Ning i ulak, i ka tai. \p \v 8 Na halalna pa a taraila ning la oroi tari nating ning i sira nunung utna, la deke mange, “Ngandek i ka a barsan ning i kes pa i sira nunung, gepi?” \v 9 Dingla na tarai la atongi mange, “Ai ot ning.” Dingla otleng la atongi mange, “Bel, i tai arlar ka ana barsan ning.” Ika, i ot i atongi mang, “Iau ka.” \v 10 La dekeni mange, “Di apalpalas mangmangasa naur a matam?” \v 11 I keles la mange, “A barsan ning di atongi mang e Iesu, i gisgis pas a namisna taum ana kabalapiu, pa i sabar tar naur a matak ono. Pa i atai iau mange, ‘Ur han utumo na kabapolo Siloam sur ur gos pas naur a matam.’ Pa a han, a gos pas naur a matak, pa tai kakat.” \v 12 La dekeni mange, “Kanaha ma a barsan ning?” I keles la mange, “Bel a tasmani.” \s1 A Parisaio la tikin a kut \p \v 13 La ben pas a barsan ning nating i kut tetek a Parisaiola, \v 14 anasa e Iesu i gisgis pas a namisna taum ana kabalapiu, pa i apalpalas pas naur a matana ana Pukakiar Sabat. \v 15 A Parisaiola otleng la deken a barsan ning mange, “Di apalpalas mangmangasa pas naur a matam?” I keles la mange, “I sabar tar naur a matak ana kabalapiu ning i gisgis pasi ana namisna, pa a gos pasi, pa tai kakat.” \v 16 Dingla na Parisaio la atongi mange, “A barsan ning i tol a utna ne, i bel tagun e God, anasa i titol ana Pukakiar Sabat.” Dingla na taraila otleng la atongi mange, “A barsan ne a wakak a barsan, anasa i tol a akinalangla ne.” Pa la taptapagal. \v 17 Lamur a Parisaio la deken a barsan ning mange, “Ur atong asa ana barsan ning i apalpalas pas naur a matam?” I keles la mange, “I a propet.” \p \v 18 Dingla na Juda bel la tortorot mang, a barsan ne lanigo i kut pa di apalpalas a matana. Pa la arsune pas e tamana pa e tana, pa la deken diau mange, \v 19 “A natumu ine, ning mu atongi mang mu agon pasi ka kut? Asa kamkamna ne i ka tai?” \v 20 E tamana pa e tana dia keles la mange, “Mia tasmani mang e natumiau ot ne, pa mia tasmani mang mia agon pasi ka kut. \v 21 Ika bel mia tasmani mang i tai mangmangasa, bel mia tasmani otleng mang esining i apalpalas pas naur a matana. Ka itna, mulor dekeni, i ot ir warwara talapor onoi.” \v 22 E tamana pa e tana dia warwara larne, anasa dia matatan a Judala, ning la atongi mang, ning tik ir tortorot o e Iesu mang i a Karisito, esaning e God i sune i ute sur ir alaun a tarai, dir sairasi kusun a rumai lotu. \v 23 Ine a kamkamna ning e tamana pa e tana dia atongi mange, “Ka itna, mulor dekeni.” \p \v 24 Munaur ono la ben ulak pas a barsan ning di agon pasi ka kut, pa la atai i mange, “Ur aleklek e God ana sa ning i toli hom! Mila tasmani mang a barsan ning i apalpalas pas naur a matam, a laulauna.” \v 25 I keles la mange, “Bel a tasmani mang a laulauna o bel. Ning a utna ka a tasmani: Nating a kut, pa onone ia ka tai.” \v 26 La dekeni mange, “Asa ning i toli hom? I apalpalas mangmangasa pas naur a matam?” \v 27 I keles la mange, “Ia ka atong tari ta mulo, pa bel mulo longori. Sur asa ning mulo mang sur mulor longor ulaki? Ngandek mulo otleng mulo mang sur mulo anuna kakak a asaerla?” \p \v 28 La hanani, pa la atongi mange, “U a kaklik asasaer anunai, ika mila a kakak a asaerla ane Moses. \v 29 Mila tasmani mang e God i warwara tetek e Moses, ika a barsan ning bel mila tasmani mang i han mitaha.” \v 30 A barsan i keles la mange, “Ai, a utna na kulkulan! Bel mulo tasmani mang i han mitaha, ika ka apalpalas pas naur a matak. \v 31 Dala tasmani mang e God bel ir longor a nunung anuna tena laulaula, ir longor ka esining i hanrawai i pa i sira mur a nuknukna. \v 32 Nating ot tuk onone, bel di tasman tar tik ning ir apalpalas pas ta matanakut, ning di agon pasi ka kut. \v 33 Ning a barsan ne bel tagun e God, bel ir tolsot pas ta utna.” \v 34 La kelesi mange, “Di agon pas u ana toltol laulau, pa u mang sur ur asaer mila!” Pa la kepseni kusun a rumai lotu. \s1 Esining bel i tortorot i a kut \p \v 35 Ning e Iesu i longori mang di ka kepsen a barsan ning, i tai suri. Pa ning i tai pasi, i dekeni mange, “U tortorot ot ona Nat a Barsan?” \v 36 I kelesi mange, “Leklek, ur atai iau o esining a Nat a Barsan, sur ar tortorot onoi.” \v 37 E Iesu i atai i mange, “Onone u ka oroi i, iau kane a warwara tam.” \v 38 A barsan ning i atongi mange, “Leklek, a tortorot!” I kes ana naur a bokona hana pa i lotu teteki. \p \v 39 E Iesu i atongi mange, “A hanot ute na rakrakan hanua sur ar saran a warkurai mange: la ning la kut lar tai, pa la ning la tai lar kut.” \v 40 Dingla na Parisaio kaning taum ono, la longor a warwara ne, pa la dekeni mange, “U nuki mang mila otleng mila kut?” \v 41 I keles la mange, “Ning mulor kut bel tik ir arup mulo ana ta laulauna, ika onone mulo atongi mang mulo tai, io, anumulo na toltol laulau kaning ot i kes.” \c 10 \s1 A warwara larlar ana tena tai alar anuna sipsipla \p \v 1 E Iesu i atongi mange, “A atong momoli ta mulo, esining bel i kas ana taman na woroh na sipsip, pa i abit kas ka usaui, i a tena kinkinau pa a tena ras oros a ututnala. \v 2 Ika a barsan ning i kas tostos ana taman, i ning a tena tai alar momol anuna sipsip. \v 3 A tena tai alar tagun a taman ir sapang pasi sur ir kas. A sipsipla la longor lalan a elngena. I kabah la ana risanla, pa i ben purum la. \v 4 Ning ka ben purum rop pas anuna sipsipla, i nigon la pa la muri, anasa la longor lalan a elngena. \v 5 Bel lar mur ta wasira, lar liu kusuni ka, anasa bel la longor lalan a elngena.” \v 6 E Iesu i atong a warwara larlar ne tanla, ika bel la tasman asaning i warwara larlar onoi. \s1 E Iesu a wakak a tena tai alar anuna sipsipla \p \v 7 Pa e Iesu i atong ulaki mange, “A atong momoli ta mulo, iau a taman anuna sipsipla. \v 8 La rop ning la hanot nigo tak, a tena kinkinaula pa a tena ras oros pas a ututnala, ika a sipsipla bel la longor tanla. \v 9 Iau a taman. Esining ir han tetek iau pa ir kas te hok dir alauni. Ir kas, pa ir purum pa ir pastetek ana utna na hangan. \v 10 A tena kinkinau i hanot ka sur ir kinkinau, pa ir umkol a sipsipla pa ir alaulau la. Ika iau, a hanot sur lar kibas a lalaun, a lalaun ning i bukus ana wakakna. \p \v 11 “Iau a wakak a tena tai alar anuna sipsipla. A saran tar anuka lalaun sur ar mat sur la. \v 12-13 A barsan ning di lou i ka, bel a tena tai alar momol anuna sipsipla, pa a sipsipla bel anunai. Ning ir oroi pas ta ngalngaliah na pap ir hanot, ir liu ka kusun a sipsipla, anasa i titol ka sur a mani, pa bel i nuknuk sur a sipsipla. Pa a ngalngaliah na pap ir harat la pa ir lu sauran la. \p \v 14 “Iau a wakak a tena tai alar anuna sipsipla. A tasman anuka sipsipla, pa anuka sipsipla otleng la tasman iau, \v 15 arlar lar e Tata i tasman iau, pa iau a tasmani, pa a saran tar anuka lalaun sur ar mat sur la. \v 16 Anuk dingla na sipsip otleng, bel la kes ting na woroh na sipsip ne. Ar ben pas la otleng, pa lar longor a elngek, sur la rop lar kes ka ana takai a woroh, pa takai sot ka ir tena tai alar anunla. \p \v 17 “E Tata i mang sur iau, anasa iau ot a saran tar anuka lalaun, sur lamur ar los ulak pasi. \v 18 Bel tik ir kepsen anuka lalaun, iau ot ar saran tari. Iau ot a warkurai sur ar saran tari, pa ar los ulak pasi. A titol ne ning e Tata i sune iau sur ar toli.” \p \v 19 A Judala la taptapagal ana warwarala ane Iesu. \v 20 Galis onla, la atongi mange, “A mot i solongi, pa a nuknukna ka talar. Sur asa ning mulo longor pasi?” \v 21 Dingla na tarai la atongi mange, “A ngas a warwara ne bel anuna tik ning a mot i kas tar onoi. Mangmangasa, tik ning a mot i kas onoi ir apalpalas lar pas a matana kutla?” \s1 A Judala bel la tortorot o e Iesu \p \v 22 Pa la tol a tnan lotu sur lar nuk pas a pukakiar ning la sapang a rumai a artabar onoi. La tol a lotu ne saot e Jerusalem ana kalang na kotkoto. \v 23 E Iesu i han amon ting na parada ane Solomon ana rumai a artabar. \v 24 A Juda la tur talilis pasi, pa la dekeni mange, “Nangse ma ur atai momol mila? Ning u a Karisito, ur atai talapor mila.” \v 25 E Iesu i keles la mange, “Ia ka atong tari ta mulo, ika bel mulo tortorot. A titolla ning a toli ana risana e Tata, la warwara talapor hok. \v 26 Ika bel mulo tortorot, anasa mulo bel anuka sipsipla. \v 27 Anuk a sipsipla la longor a elngek, pa tasman la, pa la sira mur iau. \v 28 A saran a lalaun tikin tanla, pa bel lar hirua. Pa bel tik ir rasen la kusun a kuk. \v 29 E Tata ning i saran tar la tak, i leklek tana ututnala rop, pa bel tik ir rasen la kusun a kuna. \v 30 Miau ma e Tata, miau takai ka.” \p \v 31 A Juda la los ulak pas a hatatla sur lar wolot e Iesu. \v 32 E Iesu i atai la mange, “Ia ka asangan tar a galis a ututnala na kulkulan namatamulo, ning e Tata i saran tari tak sur ar toli. Esi na utna ana ututnala ne ning mulo mang sur mulor wolot iau onoi?” \v 33 La kelesi mange, “Mila mang sur milar wolot u, bel ana ta utna na kulkulan ning u toli, anasa u anatarna pas e God! U a barsan ka u, pa u atongi mang u e God.” \v 34 E Iesu i atai la mange, “Mulo tasmani ot mang di ka tumus tari ana numulo na Warkuraila mang e God i atongi mang ‘Mulo a godla’. \rq Buk Song 82:6\rq* \m \v 35 I atong la mang la a godla, la ning di saran tar a warwarala ane God tanla. Bel tik ir kepsen lar pas a warwara na Buk Tabu. \v 36 Pa iau, e Tata ot i aslang pas iau, pa i sune iau ute na rakrakan hanua. Pa sur asa mulo arup iau mang a warwara laulau o e God, ning a atongi mang iau a Nat e God? \v 37 Ning bel a tol a titolla ane Tata, io, gong mulo tortorot hok. \v 38 A tol ot anuna titolla. Ika ning bel mulo tortorot ana nuk a warwara, mulor tortorot hok anasa ana titolla ning a toli, sur mulor tasmani mang e Tata kane hok, pa iau kaning ono.” \p \v 39 Lamur la mang ulak sur lar tong akesi, ika i han ka kusun la. \p \v 40 E Iesu i kotop ulak a malum Jodan sur a pukna ning e Jon i sira baptais nigo ono, pa i kes tingia. \v 41 A galis a tarai la han tetek e Iesu pa la atongi mange, “E Jon bel i tol al akinalang, ika a warwarala rop ning i atongi ana barsan ne, i momol ot.” \v 42 Pa a galis a taraila tingia la tortorot o e Iesu. \c 11 \s1 E Lasarus i mat \p \v 1-2 Ning a barsan mitimo e Betani, a risana e Lasarus, i kurah. Latas ma e Maria pa e Mata. E Maria ning i pek tar a malum na tomtobo ana naur a hana Leklek, pa i sasengsenge diau ana hihna. \v 3 Ditas hane dia sarai warwara sur e Iesu mange, “Leklek, a halim ning u katnani i kurah.” \p \v 4 Ning e Iesu i longori, i atongi mange, “Lasarus bel ir mat ana tinsaman ne. I kurah ka sur dir oroi a matatar ane God, sur a Nat e God ir kibas a matatar onoi.” \p \v 5 E Iesu i maris e Mata pa tasna hane e Maria pa tasindiau e Lasarus. \v 6 Ning ka longor tari mang e Lasarus i kurah, i kes ulak pas naur a pukakiar ana hanua ning i kes ia. \v 7 Lamur e Iesu i atai a kakak a asaerla mange, “Dalar ulak utumo na papar Judia.” \v 8 Pa la atai i mange, “Tena Asaer, nating ka a Juda la mang sur lar wolot amat u, pa ne u mang sur ur ulak utumo?” \v 9 E Iesu i keles la mange, “Ning a pukakiar i arlar ana ning a bonot pa pisir naur a matana kamis, gepi? Ning tik ir taltal ana kamis bel ir buh a hana, anasa i tai ana talapor ana rakrakan hanua. \v 10 Ika ning tik ir taltal ana morom ir loloko, anasa bel ta talapor.” \p \v 11 Lamur i atongi otleng mange, “A halindala e Lasarus ka borbor duman, pa ar han sur ar amata pasi.” \v 12 A kakak a asaer la kelesi mange, “Leklek, ning i borbor duman ka, ir langolango ulak ka.” \v 13 E Iesu i warwara ana minat e Lasarus, ika a kakak a asaer la nuki mang e Lasarus i borbor duman ka. \v 14 Pa e Iesu i atai talapor la mange, “E Lasarus ka mat. \v 15 Pa iau, a gas ning bel a kes tumo, sur mulor tortorot. Pa dalar han teteki.” \v 16 E Tomas, ning di atongi otleng mang a Kasang, i atai a kakak a asaerla mange, “Dalar han taum sur dala otleng dalar mat taum onoi.” \s1 E Iesu a lalaun ulak, pa a lalaun momol \p \v 17 Ning e Iesu i hanot, i longori mang di ka akas tar a minat e Lasarus ana kulam a minat, ka diat a pukakiar alari. \v 18 E Betani i milau ka e Jerusalem, i arlar ka ana natola kilomita, \v 19 pa galis a Juda la hanot tetek e Mata pa e Maria sur lar kes amahat diau ana tasindiau ning i mat. \p \v 20 Ning e Mata i longori mang e Iesu kaning ma ot, i purum sur ir han barati, ika e Maria i kes ka ting narumai. \v 21 E Mata i atai e Iesu mange, “Leklek, ngandek ning ur kes ot te, a tasiklik bel ir mat. \v 22 Ika a tasmani mang, ning ur nunung e God sur ta utna onone, ir sarani ka tam.” \v 23 E Iesu i atai i mange, “A tasimlik ir laun ulak ka.” \v 24 E Mata i kelesi mange, “A tasmani mang ir laun ulak ana ararop a pukakiar.” \v 25 E Iesu i atai i mange, “Iau a lalaun ulak kusun a minat, pa iau a lalaun momol. Esining i tortorot hok, ning ir mat, ir laun ulak, \v 26 pa esining i laun pa i tortorot hok, bel ir mat. U tortorot ot ana warwara ne?” \v 27 E Mata i kelesi mange, “Leklek, i momol. A tortorot mang u a Karisito, a Nat e God, ning i sune u ute na rakrakan hanua.” \p \v 28 Lamur ning e Mata ka atong tari larne, i ulak pa i kabah kumnan pas e tasna hane e Maria, pa i atai i mange, “A Tena Asaer ka hanot pa i deke sur u.” \v 29 Ning e Maria i longori, i purum kapit pa i han teteki. \v 30 E Iesu belot i hanot ting na hanua, i kaning ot ana pukna ning e Mata i pastetek tari ia. \v 31 A Judala ning la kes taum o e Maria ting narumai sur lar kes amahati, la oroi mang i purum kapit kusun la utumo lapiu, pa la muri. Anasa la nuki mang ir han sur a kulam a minat sur ir domos. \p \v 32 Ning e Maria i hanot ana pukna ning e Iesu i kes ia, i oroi teteki, i kes ana bokona hana salanigo tana, pa i atongi mange, “Leklek, ngandek ning ur kes tar ot te, a tasiklik bel ir mat.” \v 33 Ning e Iesu i oroi e Maria taum ana Judala ning la han taum ono la domos, a tnan puka marmaris i hanot ting na inguna pa i bal maris. \v 34 E Iesu i deken la mange, “Mulo suah a minatna taha?” La kelesi mange, “Leklek, han ute sur ur oroi i.” \v 35 Pa e Iesu i domos. \v 36 A Juda la atongi mange, “Mulo oroi, i katnan koli!” \v 37 Ika dingla onla, la mang, “I apalpalas pas a matana kutla, pa i mangasa ning bel i alangolango pas a barsan ne, sur gong i mat?” \s1 E Iesu i alaun pas e Lasarus \p \v 38 E Iesu i bal maris kol, ning i hanot ting na kulam a minat. A kulam a minat ning di suah alari ana tnan hat. \v 39 E Iesu i atai la mange, “Mulor lakir sen a hat.” Pa e Mata, a tas a barsan ning i mat, i kelesi mange, “Leklek, kar goh, anasa ka diat a pukakiar alari!” \v 40 E Iesu i atongi mange, “Mangasa, bel a atai nigon tar u mang, ning ur tortorot, ur oroi a matatar ane God?” \p \v 41 Pa la lakir sen a hat. E Iesu i tadai usaot, pa i atongi mange, “Tata, a atong wakak tetek u, anasa u ka longor iau. \v 42 A tasmani mang u sira longor tak, ika a warwara larne, kamkamna ana taraila ne, sur lar tortorot mang u sune iau.” \p \v 43 Ning ka atong tari larne, i arkabah ana tnan elngena mange, “Lasarus, ur purum!” \v 44 E Lasarus i purum, taum ana kaba iriris a kaen, pa ning a dia kaen otleng di poroi alar tar a patarna ono. E Iesu i atai la mange, “Mulor paksen a kaen na minatla kusuni sur ir han.” \s1 La warwara taum sur lar umkol e Iesu \r (Mt 26:1-5; Mk 14:1-2; Lk 22:1-2) \p \v 45 A galis a Judala ning la kes napire Maria, la oroi a utna ning e Iesu i toli, pa la tortorot onoi. \v 46 Ika dingla onla, la han tetek a Parisaiola pa la atai la ana utna ning e Iesu i toli. \v 47 A leklek a tena artabarla tetek e God pa na Parisaio la kabah taum a tarai a kiwung, pa la deken la mange, “Dalar tol asa? A barsan ning i tol a galis a akinalangla. \v 48 Ning dalar noreni, a taraila rop lar tortorot ono, pa a tarai a harum mitimo e Rom lar hanot pa lar regen sen a rumai a artabar anundala pa lar kepsen otleng anundala matanitu.” \p \v 49 Ning a halinla a risana e Kaiapas, a ningnigo na tena artabar tetek e God ana rau ning, i atongi mange, “Bel mulo tastasman. \v 50 Bel mulo tasmani mang ir wakak tetek mulo ning tik ir mat alar a tarai, sur gong a tarai Juda rop dalar hirua.” \p \v 51 Bel i atong orosi ka. I warwara na propet larning, anasa i a ningnigo na tena artabar tetek e God ana rau ning. I warwara o e Iesu mang ir mat sur a tarai Juda. \v 52 Pa bel sur la ka, sur a taraila rop otleng ane God ning la kes sarara ting na hanhanua masik, sur ir ben taum pas la sur lar takai ka. \p \v 53 Ana pukakiar ot ning, a ningnigola ana tarai Juda la turpas a warwara sur al ngas sur lar umkol e Iesu. \v 54 Suri ma i ning e Iesu bel ma i taltal namatanla. I kamtur mitingia, sur a hanua Epraim milau a hanua bel, pa la kes tingia taum ana nuna kakak a asaerla. \p \v 55 Ning ka milau a lotu na Han Lakai anuna tarai Juda, a galis a tarai tagun a hanhanuala la nigo usaot e Jerusalem, sur lar atotoh nigon pas la namatana e God lanigo tana lotu, i arlar ana toltol ana nunla lotu. \v 56 La tatatai sur e Iesu. Ning la tur taum tar ting na rumai a artabar, la deken artalai la mange, “Mulo nuk asa? Ir han ot ute ana lotu, o bel?” \v 57 A leklek a tena artabarla pa na Parisaio la ka sarai wara tar sur tik ning ka oroi tar e Iesu, ir atatai talapor ono mang i kes taha, sur lar tong akes pasi. \c 12 \s1 E Maria i sang e Iesu sur a pukakiar ning ir mat pa dir akasi ting na kulam a minat \r (Mt 26:6-13; Mk 14:3-9) \p \v 1 Diono na pukakiar kaning ot lanigo tana lotu na Han Lakai, e Iesu i hanot saot e Betani, a hanua ane Lasarus, a barsan ning e Iesu i alaun pasi kusun a minat. \v 2 Pa la tol a utna na hangan na kes taum o e Iesu tingia. E Mata i susuk anlai, pa e Lasarus i ning a halinla ning la kes taum o e Iesu ana utna na hangan. \v 3 E Maria i los pas a koto na tomtoboh ning di atongi ana nad, a matana i abit kol. Pa i peki ana naur a hana e Iesu, pa i sah diau ana hihna. A tobohna i tatah tingui na rumai. \p \v 4 Ning a halin na kakak a asaerla ane Iesu, e Judas Iskariot, ning ir asobor tar e Iesu, i atongi mange, \v 5 “Sur asa ning bel di siuran a koto na tomtoboh ne sur a ngas a arlou tagun a takai a rau kidol, sur dir tabar a kapan a taraila ono?” \v 6 Bel i maris a kapan a taraila. I atongi larne, anasa i sira tai alar anunla mani pa i sira kinau kumnani, anasa i a tena kinkinau. \v 7 Ning e Iesu i longor a warwara ane Judas, i kelesi mange, “Noren a hane ning, i tol a titol ne hok sur a pukakiar ning ar mat pa dir akas iau ting na kulam a minat. \v 8 A kapan a tarai lar laun mokos taum o mulo, ika iau bel ar kes tikin napirimulo.” \s1 La wolwol sur lar umkol e Lasarus \p \v 9 Ning a kunum a tarai tagun a tarai Juda la longori mang e Iesu kano e Betani, la han uto. Bel la han sur lar oroi e Iesu ka, la han otleng sur lar oroi e Lasarus, ning e Iesu i alaun pasi kusun a minat. \v 10 Pa a leklek a tena artabarla la wolwol sur lar umkol e Lasarus otleng, \v 11 anasa a galis a Juda la han kusun la pa la tortorot o e Iesu, kamkamna o e Lasarus. \s1 E Iesu i han usaot e Jerusalem lar a king \r (Mt 21:1-11; Mk 11:1-11; Lk 19:28-40) \p \v 12 Ana pukakiar lamur a tnan kunum a taraila ning la hanot sur a lotu na Han Lakai, la longori mang e Iesu otleng kaning i han amon usaot e Jerusalem. \v 13 La los pas a paka baibaila pa la han sur lar barat e Iesu. La kukuk mange, \q1 “Hosana! Esaning i hanot ana risan a Leklek i angis.’ \rq Buk Song 118:25-26\rq* \q1 A King anuna tarai Israel i angis!” \p \v 14 E Iesu i ben pas a dongki, pa i kes saot onoi, larning a Buk Tabu ka atong tari ono mange, \q1 \v 15 “A tarai Saion, gong mulo matmataut. \q2 Oroi, anumulo a king i hanot, \q2 i kes ana nat a dongki.” \rq Sekaraia 9:9\rq* \p \v 16 A kakak a asaerla ane Iesu bel la tasmani mang a ututnala ning di ka tumus nigon tari ting na Buk Tabu. Ika ning e Iesu ka kes ana nuna matatar, io, la bot nuk lalani mang di ka tumus tar a ututnala ne o e Iesu, pa di ka tol tar a ututnala ne onoi. \p \v 17 A galis a tarai ning la tur taum o e Iesu ning i kabah purum pas e Lasarus kusun a kulam a minat pa i alaun pasi, la ning la warwara talapor onoi. \v 18 A galis a tarai la han sur lar barat e Iesu, anasa la ka longor tar a warwara ana akinalang ning. \v 19 A Parisaiola la atai artalai la mange, “Mulo oroi, bel dalar tolsot pas ta utna ning dala mang sur dalar toli. Anasa a tarai tagun a rakrakan hanua rop la ka muri.” \s1 A tarai Grik la mang sur lar oroi e Iesu \p \v 20 Dingla na tarai Grik otleng la han usaot e Jerusalem ana lotu na Han Lakai, sur lar lotu. \v 21 Pa la han tetek e Pilip, a te Betsaida. E Betsaida a hanua ting na papar Galili. Pa la atai i mange, “Lak, mila mang sur milar oroi e Iesu.” \v 22 E Pilip i han pa i atai e Endru, pa dia han sur diar atai e Iesu. \v 23 Pa e Iesu i keles diau mange, “A pukakiar ka hanot ning dir mermer a Nat a Barsan. \v 24 A atong momoli ta mulo, ning a pat a wit bel ir punga ting na kabalapiu pa bel ir mat pas, ir kes ot larning, takai ka. Ika ning ir mat pas, ir wai pa ir suah galis a patna. \v 25 Esining i mang kol sur anuna lalaun, ir hirua, pa esining i nget anuna lalaun te na rakrakan hanua, ir suahi sur a lalaun tikin. \v 26 Esining ir titol tetek iau, i wakak ning ir mur iau, pa i anuka tena titol pa ir kes taum hok ting na pukna ning ar kes ia. Esining ir titol tetek iau, e Tata ir aleklek pasi. \s1 E Iesu i warwara ana nuna minat \p \v 27 “Onone anuka lalaun i mamahat kol. Asa ning ar atongi? Mangmangasa, ar atongi larne, ‘Tata, gong u noren tar a mamahat ne ir hanot tetek iau’? Bel! Bel ar nunung larne, a kamkamna ot ne, ning a hanot suri. \v 28 Tata, ur aleklek a risam!” \p Pa a elngen takai misaot na langit i atongi mange, “Ia ka aleklek tari, pa ar aleklek ulaki.” \v 29 A kunum a tarai ning la tur tingia la longori. Dingla na tarai la atongi mang a pungpugur, pa dingla otleng la atongi mange, “Ning a angelo i warwara teteki.” \v 30 Ika e Iesu i atongi mange, “A elngen takai ne bel i warwara sur ir nangan iau, sur ir nangan mulo ot. \v 31 Onone ka taem sur dir warkurai a rakrakan hanua, pa dir alulu sen e Satan, a ningnigo tagun a rakrakan hanua. \v 32 Ika iau, ning dir rakan kas iau usaot mite lapiu, ar dat a taraila rop tetek iau.” \f + \fr 12:32 \ft E Iesu i warwara larlar ana nuna minat saot na rakai kutus.\f* \v 33 I atongi larne sur ir atalapori mang ir mat mangmangasa. \p \v 34 Pa kunum a tarai la atai i mange, “Mila longori ana Buk na warkurai mange, e Karisito ir kes tikin. Sur asa u atongi mang dir rakan kas a Nat a Barsan usaot? Esining a Nat a Barsan?” \v 35 E Iesu i atai la mange, “A talapor bel ir kes kol ma napirimulo. Mulor taltal ning a talapor kanet, lamur a mormorom ir poroi alar mulo. Esining ir taltal ana mormorom bel ir tasmani mang ir han utaha. \v 36 Ning a talapor kanet, mulor tortorot onoi, sur mulo na natnat a talapor.” Ning e Iesu ka atong arop tar a warwara ne, i kamtur pa i han kumna kusun la. \s1 Dingla na tarai Juda bel la tortorot o e Iesu \p \v 37 E Iesu ka tol tar a galis a akinalang namatanla, ika bel la tortorot onoi, \v 38 sur a warwara ning a propet Aisaia i warwara tar onoi ir hanot momol. I atongi mange, \q1 “Leklek, esining ka tortorot ana warwarala ning mila atongi? \q2 Pa esining di ka asangan tar a rakrakai anuna Leklek tana?” \rq Ais 53:1\rq* \m \v 39-40 Pa ka atong tari otleng manglarne, \q1 “E God ka bingakut tar a matanla, \q2 pa ka sanalar tar a nuknukinla, \q1 sur gong la tai ana matanla, \q2 pa gong la tasman lalani ana nuknukinla, \q1 pa bel lar talingir tetek iau, \q2 sur ar alaun la.” \rq Ais 6:10\rq* \m A kamkamna ine, ning bel la tortorot. \v 41 E Aisaia i atongi larne, anasa ka oroi nigon tar a matatar ane Iesu, pa i warwara onoi. \p \v 42 Pa galis a ningnigola otleng tagun a tarai Juda la tortorot o e Iesu, ika bel la warwara talapor onoi, sakana a Parisaiola lar kepsen la kusun a rumai lotula. \v 43 Bel la warwara talapor onoi anasa la mang kol sur a tarai lar aleklek la, pa bel la nuk pas a warwara gasgas ane God tetek la. \s1 A warwarala ane Iesu ir warkurai a taraila \p \v 44 E Iesu i warwara kol mange, “Esining i tortorot hok, bel i tortorot ka hok, i tortorot otleng o esaning i sune iau ute. \v 45 Pa esining i oroi iau, ka oroi tar esaning i sune iau ute. \v 46 A hanot ute na rakrakan hanua lar a talapor, sur esining i tortorot hok, bel ir kes ana mormorom. \v 47 Ning tik i longor anuk na warwarala pa bel i muri, iau, bel ar warkurai i. Anasa bel a hanot sur ar warkurai a rakrakan hanua, a hanot sur ar alauni. \v 48 Esining bel i mang sur iau pa bel i kibas anuk na warwarala, anuk na warwarala ot ning lar warkurai i ana ararop a pukakiar. \v 49 Anasa a warwarala ning ia ka atong tari bel anuki, e Tata ot i sune iau ono ute sur ar atongi pa ar atong mangmangasa i. \v 50 A tasmani mang anuna warkuraila ir saran a lalaun tikin. A warwarala a atongi, e Tata i sune iau ono sur ar atongi.” \c 13 \s1 E Iesu i gos a hana kakak a asaerla anunai \p \v 1 Ning ka milau a lotu na Han Lakai, e Iesu ka tasmani mang ka milau sur ir han kusun a rakrakan hanua, pa ir han tetek e Tamana. I maris kol anuna taraila ning la kes te na rakrakan hanua, pa ine i asangan anuna tnan marmaris tetek la, a marmaris ning bel ta araropna. \p \v 2 Ana morom, e Iesu taum ana nuna na kakak a asaer la hangan taum. Lanigo sur lar hangan, e Satan i anuknuk tar e Judas Iskariot, a nat e Saimon, sur ir asobor e Iesu. \v 3 E Iesu i tasmani mang e Tamana ka saran arop tar a ututnala rop nakuna, pa i tasmani mang i hanot ot tagun e God, pa ir ulak tetek e God. \v 4 Pa i kamtur kusun a utna na hangan, i kepsen anuna kaen ning i polpol alar anuna mermer onoi, i los pas a taol pa i dot potor pasi onoi. \v 5 I pek pas a malum ana besen, pa i gos a hana kakak a asaerla anunai, pa i sasengsenge la ana taol ning i dot potor pasi onoi. \p \v 6 I han tetek e Saimon Pita, pa e Pita i dekeni mange, “Leklek, ur gos naur a hak?” \v 7 E Iesu i kelesi mange, “A utna ne a toli bel u tasmani, ika lamur ur tasmani.” \v 8 E Pita i atongi mange, “Gong! Gong u gos naur a hak.” E Iesu i kelesi mange, “Ning bel ar gos naur a ham, u bel tagun iau.” \v 9 E Saimon Pita i kelesi mange, “Leklek, ning ur gos naur a hak, i wakak ning ur gos naur a kuk pa a pukuluk otleng!” \v 10 E Iesu i kelesi mange, “Esining ka munmun pas, a palaona rop ka toh, dir gos tar kama naur a hana. Mulo, mulo ka toh, ika bel mulo rop.” \v 11 E Iesu i atongi larne, “bel mulo rop mulo toh,” anasa ka tasman esaning ir asobori. \p \v 12 Ning ka gos tar na hanla, i suah ulak pas anuna kaen ning i kepsen tari, i kes pa i deken la mange, “Mulo tasman ot a utna ne a toli o mulo? \v 13 Mulo atong iau mang ‘Tena Asaer’ pa ‘a Leklek’. I tostos ot anumulo na atatong, a risak ot ning. \v 14 Iau anumulo a Leklek pa Tena Asaer, ka gos tar a hamulo, i wakak sur mulo otleng mulor gos artalai a hamulola. \v 15 Ia ka tol tar a toltol ne tetek mulo, i wakak sur mulo otleng mulor toli larne. \v 16 A atong momoli ta mulo, a tena titol oros bel i leklek tana nuna ningnigo. Pa esining di sira sune i bel i leklek ta esaning i arsune. \v 17 Mulo ka tasman a ututnala ne, ning mulor toli, dir angis mulo. \p \v 18 “Bel a warwara o mulo rop, a tasman la ot ning ia ka aslang pas la. Ika dir tolsot pas ot asaning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, ‘A barsan ning mia hangan taum, ir talingir ulak sur iau, pa ir pas gorgoron iau.’ \rq Buk Song 41:9\rq* \m \v 19 A atai nigon tar mulo ana utna ne ning ir hanot. Pa ning ir hanot, mulor tortorot mang iau a Mesaia. \v 20 A atong momoli ta mulo, ning tik ir malmaling pas esining a sune i, i malmaling pas iau. Ning tik ir malmaling pas iau, i malmaling pas esining i sune iau ute.” \s1 E Iesu i warwara o esaning ir asobori \r (Mt 26:20-25; Mk 14:17-21; Lk 22:21-23) \p \v 21 Ning e Iesu ka atong tari larne, i kilang a tnan mamahat ana inguna, pa i warwara talapor mange, “A atong momoli ta mulo, ning a halimulo ir asobor iau.” \v 22 A kakak a asaer la ngoson artalai la, ika bel la tasmani mang esi na halinla ning i atong a warwara ne onoi. \v 23 Ning a kaklik asasaer, ning e Iesu i katnani, i kes milau i. \v 24 E Saimon Pita i apit kilang pas a kaklik asasaer ning pa i atai i mange, “Ur deken e Iesu mang esi na halindala ning i warwara onoi.” \v 25 A kaklik asasaer ning, i tan o e Iesu pa i dekeni mange, “Leklek, esining u warwara onoi?” \v 26 E Iesu i kelesi mange, “Esining ar amurung pas a dia bret ana besen pa ar sarani tana, i ot ning.” Pa i amurung pas a dia bret, pa i sarani ta e Judas Iskariot, a nat e Saimon. \v 27 Ning e Judas i kibas pas a bret, e Satan i kas kakat ono. E Iesu i atai e Judas mange, “Asa ning u mang sur ur toli, ur tol kapiti.” \v 28 Ika bel tik ta halinla ning la kes ana utna na hangan i tasman lalan asa kamkamna ning e Iesu i atongi larne tana. \v 29 E Judas i sira tai alar anunla mani. Pa dingla na kakak a asaer la nuki mang e Iesu i atai i sur ir lou al utna ning la kapan suri ana tnan lotu. Dingla otleng la nuki mang e Iesu i atai i sur ir tabar a kapan a taraila. \p \v 30 Ning e Judas i los pas a dia bret, i purum kakat. Ka morom. \s1 A tona warkurai \p \v 31 Ning e Judas ka han, e Iesu i atai la mange, “Onone dir mermer a Nat a Barsan, pa e God otleng ir kibas a matatar onoi. \v 32 Ning e God ir kibas a matatar onoi, e God otleng ir saran a matatar tetek a Nat a Barsan. Ono otne e God ir sarani tana. \p \v 33 “A natnatukla, bel ma ar kes kol napirimulo. Mulor tai sur iau. A warwara ia ka atai tar a tarai Juda, ne ar atai mulo otleng mange, ‘A hanua ning ar han suri, bel mulor han lar pas tingia.’ \v 34 A saran a tona warkurai tetek mulo mange, mulor mang artalai sur mulo. Mulor mang artalai sur mulo larning a mang sur mulo. \v 35 Ning mulo mang artalai sur mulo, a taraila rop lar tasmani mang mulo anuk na kakak a asaerla.” \s1 E Iesu i warwara nigo o e Pita ning ir puain seni \r (Mt 26:31-35; Mk 14:27-31; Lk 22:31-34) \p \v 36 E Saimon Pita i dekeni mange, “Leklek, ur han utaha?” E Iesu i kelesi mange, “A hanua ning ar han utingia, onone bel ur han lar pas tingia, ika lamur ur mur iau.” \v 37 E Pita i dekeni mange, “Leklek, sur asa ning bel ar mur u onone? A sang sur ar saran anuka lalaun sur u.” \v 38 E Iesu i kelesi mange, “Mangmangasa, momol ot ning ur saran anuma lalaun sur iau? A atong momoli tam, ning a kok belot ir kurkurirakuk, ur puai munatol mang bel u tasman iau.” \c 14 \s1 E Iesu i a ngas \p \v 1 E Iesu i atai la mange, “Gong mulo nuknuk kol. Mulor tortorot o e God, pa mulor tortorot otleng hok. \v 2 Ting na rumai ane Tata, a galis a rum. Ning bel, ar atai mulo otleng ono. Ar han sur ar sang tar a pukna sur mulo. \v 3 Ning ia ka sang tar a pukna sur mulo, ar ulak, pa ar ben pas mulo tetek iau, sur mulo otleng mulor kes ting na hanua ning ar kes ia. \v 4 Mulo tasman ot a ngas sur a hanua ning ar han suri.” \p \v 5 E Tomas i atai i mange, “Leklek, bel mila tasman a hanua ning ur han suri, pa milar tasman mangmangasa a ngas suri?” \v 6 E Iesu i kelesi mange, “Iau a ngas, pa iau a momolna, pa iau a lalaun. Bel tik ir han tetek e Tata ana ta ngas masik, hok ka. \v 7 Ning mulo tasman momol iau, mulor tasman e Tata otleng. Pa onone mulo ka tasmani, pa mulo ka oroi.” \v 8 E Pilip i atai i mange, “Leklek, ur asangan tar e Tamam tetek mila, i ka i ning mila mang suri.” \v 9 E Iesu i kelesi mange, “Pilip, ia ka kes kol taum o mulo, pa belot u tasman iau? Esining ka oroi iau, ka oroi tar e Tata. Sur asa u atongi mang ar asangan tar e Tata tetek mulo? \v 10 Bel u tortorot mang iau kaning o e Tata, pa e Tata kane hok? A warwarala ning a atongi ta mulo, bel anuki. E Tata ning kane hok i tol anuna titol. \v 11 Mulor tortorot hok ning a atongi mang iau kaning e Tata, pa e Tata kane hok. Ning bel mulo tortorot ana nuk a warwara, mulor tortorot ka hok kamkamna ana ututnala ning a toli. \p \v 12 “A atong momoli ta mulo, esining i tortorot hok, ir tol a ututnala larning a sira toli, pa ir tol a tatatnan utna tana ututnala ning ka tol tari, anasa ar han tetek e Tata. \v 13 Pa ututnala rop ning mulo nunungi ana risak, ar tolsot pasi, sur e Natnalik ir saran a matatar o e Tamana. \v 14 Ning mulo nunung sur ta utna ana risak, ar tolsot pasi. \s1 E Iesu i atongi mang ir sune purum a Talngan Tabu \p \v 15 “Ning mulo mang sur iau, mulor mur anuk na warkuraila. \v 16 Pa ar nunung e Tata, pa ir sune ning a Tena Arnangai otleng tetek mulo, sur ir kes tikin taum o mulo, \v 17 a Talngan Tabu na momolna. A taraila tagun a rakrakan hanua bel la mang suri, anasa bel la oroi lalani pa bel la tasmani. Ika mulo, mulo tasman a Tena Arnangai anasa i kes taum o mulo pa ir kes o mulo. \v 18 Ning ar han kusun mulo, bel mulor kes na biasui, ar ulak ka tetek mulo. \p \v 19 “Bel ma i bongnani, sur a taraila mite na rakrakan hanua bel lar oroi iau. Ika mulo, mulor oroi iau. Mulor laun anasa a laun. \v 20 Ana pukakiar ning ar laun ulak kusun a minat, mulor tasmani mang iau kaning o e Tata, pa mulo otleng kane hok, pa iau kaning o mulo. \v 21 Esining i tong akes anuk na warkuraila pa i muri, i ning i mang sur iau. Pa e Tata ir mang suri, pa iau otleng ar mang suri, pa ar asangan iau tana.” \p \v 22 E Judas (bel e Judas Iskariot) i deken e Iesu mange, “Leklek, sur asa ning ur asangan tar u ta mila ka, pa bel tana taraila ana rakrakan hanua?” \v 23 E Iesu i kelesi mange, “Ning tik ir mang sur iau, ir longor ana nuk na asasaer. Pa e Tata ir mang suri, pa miar han teteki, pa miar kes taum onoi. \v 24 Ika esining bel i mang sur iau, bel ir longor ana nuk na asasaer. A warwarala ning mulo longori bel anuki, anun e Tata, ning i sune iau. \p \v 25 “A atong a warwarala ne ta mulo ning kanet a kes napirimulo. \v 26 A Tena Arnangai, a Talngan Tabu, ning e Tata ir sune i ana risak, ir asaer mulo ana ututnala rop, pa ir anuknuk mulo ana warwarala ning ia ka atai tar mulo ono. \v 27 A saran a bal molmol tetek mulo, anuka bal molmol ning a tabar mulo ono. Bel a tabar mulo larning a rakrakan hanua i artabar. Gong mulo nuknuk kol, pa gong mulo matmataut. \p \v 28 “Mulo ka longor tar asaning ia ka atong tari mang, ‘Ar han pas pa ar ulak tetek mulo.’ Ning mulo mang sur iau, mulor gas mang ar han tetek e Tata, anasa i leklek tak. \v 29 Ia ka atai nigon tar mulo ana ututnala ning lamur ir hanot, pa ning ka hanot, mulor tortorot. \p \v 30 “Bel ma ar awara kol mulo, anasa e Satan, a ningnigo ana rakrakan hanua, milau ir hanot. Belal rakrakaina sur ir tol ta utna hok, \v 31 ika ar tolsot arop pas a ututnala ning e Tata i sune iau sur ar toli, sur a rakrakan hanua ir tasmani mang a mang sur e Tata. \p “Mulor tur pa dalar han.” \c 15 \s1 E Iesu ot a rakai a wain \p \v 1 E Iesu i atongi mange, “Iau a rakai a wain momol, pa e Tata a tena tai alar. \v 2 I ting arop sen a rakrakanala hok ning bel la wai, pa i buri sen la rop ning la wai, sur lar wai kol. \v 3 Mulo ka toh kamna ana warwara ning ia ka atong tari ta mulo. \v 4 Mulor patap hok, pa iau ar patap o mulo. Bel mulor wai ning bel mulo patap hok, arlar ana rak a wain, bel ir wai oros ka ning bel i patap ana rakaina. \p \v 5 “Iau ot a rakai a wain, pa mulo a rakrakanala. Esining i patap hok, pa a patap onoi, ir wai kol. Ika ning mulo laun masik kusun iau, bel mulor tolsot pas ta utna. \v 6 Ning tik bel i patap hok, i arlar ana raka rakai ning di minggen seni pa ir marang. Dir suah taum la, pa dir minggeni ting na iah, sur lar sot rop. \v 7 Ning mulo patap hok, pa anuka warwara ir laun o mulo, mulor nunung sur ta utna mulo mang suri, pa dir sarani ot ta mulo. \p \v 8 “E Tata ir kibas a matatar ning mulo wai kol, pa a waimulo ir asangani mang mulo anuk na kakak a asaerla. \v 9 E Tata i mang sur iau, larning iau otleng a mang sur mulo. Mulor laun ana nuk a marmaris. \v 10 Ning mulo longor ana nuk na warkuraila, mulor laun ana nuk a marmaris, larning a longor ana warkuraila ane Tata, pa a laun ana nuna marmaris. \p \v 11 “A atong a warwarala ne ta mulo, sur anuka gasgas ir kes o mulo, pa anumulo a gasgas ir bukus momol. \v 12 Anuk a warkurai tetek mulo ne: Mulor mang artalai sur mulo, larning a mang sur mulo. \v 13 Ning tik i saran anuna lalaun sur ir mat ana halalna, anuna marmaris i itna kol. Belal marmaris anuna tik i arlar ono. \v 14 Mulo na halalik ning mulo longor ana nuk na warkuraila. \v 15 Bel a atong ulak mulo mang a tena titol orosla, anasa a tena titol oros bel i tasman a utna ning anuna ningnigo i toli. Ika a atong mulo na halalikla, anasa ia ka atong arop tar a warwarala ta mulo ning a longori ta e Tata. \v 16 Bel mulo aslang pas iau, iau ot a aslang pas mulo. Pa a saran a titol ta mulo sur mulor han pa mulor wai, pa a waimulo ir kes tikin. Pa e Tata ir tabar mulo ana ututnala rop mulo nunung suri ana risak. \v 17 Anuk a warkurai ne: Mulor mang artalai sur mulo. \s1 A taraila tagun a rakrakan hanua lar nget mulo \p \v 18 “Ning a taraila tagun a rakrakan hanua lar nget mulo, mulor nuk pasi mang la nget nigon iau. \v 19 Ning mulo tagun a rakrakan hanua, a rakrakan hanua ir mang sur mulo larning mulo anunai. Ika mulo bel tagun a rakrakan hanua, ia ka aslang pas mulo kusuni. A kamkamna ne, ning i nget mulo. \v 20 Mulor nuk pas a warwara ning ia ka atong tari ta mulo mange, ‘A tena titol oros bel i leklek tana nuna ningnigo.’ Ning la alaulau iau, lar alaulau mulo otleng. Ning la longor ana nuk na warwara, lar longor otleng ana numulo na warwara. \v 21 Lar alaulau mulo anasa mulo anuki, anasa bel la tasman esaning i sune iau ute. \p \v 22 “Ngandek ning bel ar hanot pa bel ar warwara tanla, io, bel dir arup la ana nunla na toltol laulaula, pa lar langolango. Ika onone, belal warwara anunla sur lar alar la onoi kusun anunla na toltol laulau. \v 23 Esining i nget iau, i nget e Tata otleng. \v 24 Ia ka tol tar a titolla ning bel tik i tolsot tari. Ngandek ning bel ar tol tar al titol tanla, bel dir arup la ana nunla na toltol laulaula pa lar langolango. Pa ine, la ka oroi tar a titolla a toli, ika la nget mia rop ma e Tata. \v 25 Di toli larne, sur dir tolsot pas a warwara di ka tumus tari ana Buk na warkurai mange, ‘La nget iau, pa bel ta kamkamna.’ \rq Buk Song 35:19\rq* \p \v 26 “Ar sune a Tena Arnangai tetek mulo misaot ma e Tata, i a Talngan Tabu na momolna. Ning ir hanot ir warwara talapor hok. \v 27 Pa mulo otleng mulor warwara talapor hok, anasa mulo kes taum hok ana nuk a kamkama titol tuk onone. \c 16 \p \v 1 “A atong a warwarala ne ta mulo sur gong a tortorot anumulo ir punga. \v 2 Lar sairas mulo kusun a rumai lotula. Momol, a taem ir hanot lamur, ning a tarai ning lar umkol mulo, lar nuki mang la tol a titol ane God. \v 3 A tarai lar tol a ututnala ne tetek mulo, anasa bel la tasman miau ma e Tata. \v 4 A atai tar mulo ana warwarala ne, sur ning a taem ir hanot, mulor tasmani mang ia ka atumarang nigon tar mulo. Ana kamkama nuka titol, bel a atai tar mulo ana warwarala ne, anasa kanet a kes taum o mulo. \s1 A titol anuna Talngan Tabu \p \v 5 “Onone, ar han tetek esaning i sune iau ute. Ika bel tik ta halimulo i deken iau mang, ‘Ur han utaha?’ \v 6 Mulo bal maris kol anasa a atai mulo ana warwarala ne. \v 7 A atong momoli ta mulo mang, ir wakak tetek mulo ning ar han. Ning bel ar han, a Tena Arnangai bel ir hanot tetek mulo. Ika ning ar han, ar sune i ute tetek mulo. \p \v 8 “Ning ir hanot, ir asangan a taraila te na rakrakan hanua ana toltol laulau, pa ana tostosna pa ana warkurai ane God. \v 9 Ir asangan la ana toltol laulau mang bel la tortorot hok. \v 10 Pa ir asangan la otleng ana tostosna, anasa ar han tetek e Tata pa bel mulor oroi ulak iau.\f + \fr 16:10 \ft A tarai la atongi mang e Iesu ir mat anasa i tol a toltol ning bel i tostos. Ika e God i akamtur ulaki kusun a minat pa i ben kas pasi teteki. Ine i asangani mang e Iesu i tol ka a tostosna.\f* \v 11 Pa ir asangan la otleng ana warkurai ane God anasa e God ka warkurai tar a ningnigo ana rakrakan hanua. \p \v 12 “A galis a utna ning ar atongi ta mulo, ika onone bel mulor nuk lalani. \v 13 Ning a Talngan Tabu na momolna ir hanot, ir atalapor mulo ana momolna rop. A warwarala ning ir atongi bel anunai, ir atong ka a warwarala ning i longori, pa ir atai mulo ana ututnala ning ir hanot lamur. \v 14 Ning ir los pas anuk na warwara pa ir atai mulo onoi, ir saran a matatar tetek iau. \v 15 A ututnala rop ning ane Tata, anuki. A kamkamna ne, ning a atongi mang a Talngan Tabu ir los pas anuk na warwara pa ir atai mulo onoi. \s1 A bal maris pa a gasgas \p \v 16 “Bel ir bongnani, pa bel mulor oroi iau. Pa bel ir bongnani kale, mulor oroi iau.” \v 17 Anuna dingla na kakak a asaer la deken artalai la mange, “Esi na kamkamna ana nuna warwara ne, bel ir bongnani pa bel dalar oroi, pa bel ir bongnani kale dalar oroi, pa ning a warwara otleng anunai ne, anasa ir han tetek e Tamana? \v 18 Esi na kamkamna ana nuna warwara ne ‘bel ir bongnani’? Bel dala tasman a utna ne i warwara onoi!” \p \v 19 E Iesu i tasmani mang la mang sur lar dekeni, pa i atai la, “A atong tari mange, ‘Bel ir bongnani ning bel mulor oroi iau, pa bel ir bongnani kale mulor oroi iau.’ A warwara ne ning mulo deken artalai mulo onoi? \v 20 A atong momoli ta mulo, mulor bal maris pa mulor domos, ika a taraila mite na rakrakan hanua lar gas. Mulor bal maris, ika lamur anumulo a bal maris ir keles sur a gasgas, \v 21 arlar ana hane ning i milau sur ir agon, i kilang a tnan kankan, ika, ning ka agon sen tar a kaklik, ir duman sen a kankan pa ir gas, anasa ka agon tar a kaklik ute na rakrakan hanua. \v 22 Mang otleng larning tetek mulo, onone mulo bal maris, ika ar oroi ulak mulo, pa mulor gas. A gasgas ne, bel tik ir kepseni kusun mulo. \p \v 23 “Ana pukakiar ning, bel mulor deken ulak iau ana ta utna. A atong momoli ta mulo, e Tata ir tabar mulo ana ututnala ning mulo nunung suri ana risak. \v 24 Tuk onone, bel mulo nunung sur ta utna ana risak. Mulor nunung pa dir tabar mulo, sur anumulo a gasgas ir bukus momol. \s1 E Iesu i tolsot pas a rakrakai ana rakrakan hanua \p \v 25 “A atong a warwarala ne ta mulo ana warwara larlar, ika a taem ir hanot ning bel ar warwara ulak tetek mulo ana warwara larlar, ar atai talapor mulo o e Tata. \v 26 Ana pukakiar ning, mulor nunung ana risak. Bel a atongi mang iau ar nunung e Tata sur ir nangan mulo, \v 27 anasa e Tata ot i mang sur mulo. I mang sur mulo anasa mulo mang sur iau, pa mulo tortorot mang a hanot miting ta e God. \v 28 Ia ka han pas miting ta e Tata, pa a han ute na rakrakan hanua. Pa ne, ar han ma kusun a rakrakan hanua, ar ulak tetek e Tata.” \p \v 29 Anuna kakak a asaer la atai i mange, “Onone bel u warwara ana warwara larlar, u bot warwara talapor. \v 30 Onone mila ka tasmani mang u tasman a ututnala rop. Bel u kapan sur tik ir deken u anal deke, anasa u ka tasman arop tar a nuknukimila. Ne mila bot tortorot mang u han miting ta e God.” \v 31 E Iesu i atai la mange, “Mulo bot tortorot? \v 32 A taem ir hanot, pa ka hanot, sur dir asarara mulo kusun iau, pa mulor han sur anumulo na hanhanuala, pa iau kama ar kes. Ika bel iau ka ar kes, miau ot ma e Tata. \p \v 33 “A atong a warwarala ne ta mulo sur mulor laun hok pa bal molmol ir kes o mulo. Te ana rakrakan hanua, mulor kilang a mamahat. Ika gong mulo matmataut, anasa ia ka tolsot pas a rakrakai ana rakrakan hanua.” \c 17 \s1 E Iesu i nunung sur anuna kakak a asaerla \p \v 1 Ning e Iesu ka atong arop tar a warwarala ne, i tai usaot na langit, pa i atongi mange, “Tata, a taem ka hanot, ur saran a matatar tetek e Natumlik, sur e Natumlik ir saran a matatar tetek u. \v 2 U saran tar a warkurai tak sur a taraila rop lar kes nahaik, sur ar saran a lalaun tikin tanla rop ning u saran tar la tak. \v 3 A lalaun tikin i manglarne: A tarai lar tasman u, ning u ka e God momol, pa lar tasman otleng e Iesu Karisito, ning u sune i ute. \v 4 Ia ka asangan tar a matatarim te na rakrakan hanua, ana titolla ning u sune iau ono pa ia ka tol arop tari. \v 5 Tata, onone, ning ar kes taum ulak hom, ur saran a matatar tak. A matatar ning nating kane hok pa kaning hom, ning belot di akes a rakrakan hanua. \p \v 6 “La ning u ka aslang pas la kusun a rakrakan hanua, pa u saran tar la tak, ia ka atalapor tar u tetek la. La anumi pa u saran tar la tak, pa la ka mur anum na warwarala. \v 7 Onone la ka tasmani mang a ututnala rop u saran tari tak, i hanot tagun u. \v 8 Ia ka atai tar la ana warwarala ning u saran tari tak, pa la ka kibasi. Pa la tasman momoli mang a hanot tagun u, pa la ka tortorot mang u sune iau ute. \p \v 9 “A nunung sur la. Bel a nunung sur a taraila tagun a rakrakan hanua, ika a nunung sur la ning u saran tar la tak, anasa la anumi. \v 10 La ning anuki, anumi, pa la ning anumi, anuki. Pa a kibas a matatar onla. \v 11 Onone ar han tetek u, bel ma ar kes te na rakrakan hanua, ika la, kanet na rakrakan hanua. Tata u ka masik, ur tai alar la ana rakrakai a risam, a risam ning u sarani tak. Ur tai alar la sur lar takai ka, larning u pa iau, dau takai ka. \v 12 Ning a kes taum onla, a tai alar la ana rakrakai a risam, ning u saran tari tak, pa bel tik ta halinla i hirua. Takai sot ka ir hirua, esaning ir han sur a hinirua tikin. Manglarning, a warwara ning di ka tumus tari ting na Buk Tabu ir hanot momol. \p \v 13 “Onone ar han tetek u, ika a atong a warwarala ne ning kanet a kes te na rakrakan hanua, sur anuka tnan gasgas ir bukus ting na nunla lalaun. \v 14 Ia ka atong tar anuma warwarala tanla, pa a rakrakan hanua i nget la, anasa bel la mite na rakrakan hanua, larning iau otleng, bel iau mite na rakrakan hanua. \v 15 Bel a nunung u sur ur kepsen la kusun a rakrakan hanua. Ika a nunung u sur ur tai alar la kusun a Tena Laulau. \v 16 Bel la mite na rakrakan hanua, larning iau otleng, bel iau mite na rakrakan hanua. \v 17 Anum a warwara i momol. Ur atotoh la ana num a momolna sur la anumi. \v 18 A sune la uting na rakrakan hanua larning u sune iau otleng ute na rakrakan hanua. \v 19 A saran tar iau tam, sur la otleng anuma tarai momol, ana num a momolna. \p \v 20 “Bel a nunung ka sur la. A nunung otleng sur la ning lamur lar tortorot hok, anasa ana warwara talapor anuna tena tortorotla. \v 21 Tata, a nunung mang la rop ning la tortorot hok, lar takai ka, larning u kane hok pa iau kaning hom. I wakak sur la kane on dau, sur a taraila te na rakrakan hanua lar tortorot mang u sune iau. \v 22 A saran tar a matatar tanla, a matatar ning u saran tari tak, sur lar takai ka, larning dau takai ka. \v 23 Iau kaning onla, pa u kane hok, sur lar takai kama, sur a taraila te na rakrakan hanua lar tasmani mang u sune iau ute, pa u mang sur la larning u mang sur iau. \p \v 24 “Tata, la ning u ka saran tar la tak, a mang sur lar kes taum hok ting na hanua ning ar kes ia, sur lar oroi anuka matatar, ning u saran tari tak, anasa u mang sur iau nating ot ning belot di akes a rakrakan hanua. \v 25 Tata, u tostos, a taraila te na rakrakan hanua bel la tasman u, ika iau, a tasman u, pa anuk na tarai a asasaer la tasmani mang u sune iau ute. \v 26 Ia ka atalapor tar u tetek la, pa bel ar manah ana warwara tetek la, sur lar tasman u, pa marmaris ning u mang sur iau onoi, ir kes onla pa iau otleng kaning onla.” \c 18 \s1 E Judas i ben a tarai a harum tetek e Iesu \r (Mt 26:47-56; Mk 14:43-50; Lk 22:47-53) \p \v 1 Ning e Iesu ka nunung pas, i ben pas anuna kakak a asaerla, pa la lakai a natar a malum Kidron. Ting na ning a ris a malum, a barim na rakai oliw kaning ia, pa la han kas tingia. \v 2 E Judas, ning ir tuam tar e Iesu, i tasman a pukna ning, anasa a galis a pukakiar e Iesu taum ana nuna kakak a asaer la sira han taum tingia. \v 3 Pa e Judas i nigon pas a tena harumla anuna tarai Rom, taum ana tena tai alarla tagun a rumai a artabar. A leklek a tena artabarla pa a Parisaiola la sune la. La los a ututnala na harum, a lamla pa a ututnala ning i sot sur lar sulu talapor la ono. Pa la hanot ting na barim. \p \v 4 Ika e Iesu ka tasman a ututnala rop ning ir hanot teteki, pa i han tetek la, pa i deken la mange, “Esining mulo tai suri?” \v 5 La kelesi mange, “E Iesu a te Nasaret.” E Iesu i atongi mange, “Iau ka ne.” Pa e Judas, ning ir tuam e Iesu, kaning ot i tur taum onla. \v 6 Ning e Iesu i atai la mange, “Iau ka ne,” la suai utumo lamur, pa la punga ting lapiu. \v 7 E Iesu i deken ulak la mange, “Esining mulo tai suri?” La kelesi mange, “E Iesu a te Nasaret.” \v 8 E Iesu i keles la mange, “Ia ka atai tar mulo mang, iau ka ne. Ning mulo tai ot sur iau, io, mulor noren sen a kakak a asaerla ne lar han.” \v 9 E Iesu i atongi larne sur dir tolsot pas a warwara ning ka atong tari mange, “Tata, la rop ning u saran tar la tak, bel tik ta halinla i hirua.” \p \v 10 E Saimon Pita i los ot anuna liwan na harum. I lasur pasi pa i umsem ana sot a talngana e Malkus, ning a tena titol oros anuna ningnigo na tena artabar tetek e God. \v 11 E Iesu i atai e Pita mange, “Akas ulak anuma liwan ting na ngasna. Mangasa, bel ar gang ana kap a mamahat ning e Tata i saran tari tak?” \s1 La ben e Iesu tetek e Anas \p \v 12 A tena harumla mitimo e Rom taum ana nunla ningnigo, pa a tena tai alarla tagun a rumai a artabar anuna tarai Juda, la tong akes pas e Iesu, pa la dot akes naur a kuna. \v 13 Pa la ben nigoni tetek e Anas, ning dia anmuna ma e Kaiapas, a ningnigo na tena artabar tetek e God ana rau ning.\f + \fr 18:13 \ft E Anas pa e Kaiapas, dia rop di atong diau mang a ningnigo na tena artabar tetek e God.\f* \v 14 E Kaiapas, i ning i atai a Judala mang i wakak sur tik ir mat alar a taraila rop. \s1 A ningnigo na puai ane Pita \r (Mt 26:69-70; Mk 14:66-68; Lk 22:55-57) \p \v 15 E Saimon Pita pa ning a kaklik asasaer otleng dia han namur e Iesu. Pa a ningnigo na tena artabar i tasman a kaklik asasaer, ning dia han taum ma e Pita. A kaklik asasaer ning i han taum o e Iesu uting ui ana pukna anuna ningnigo ning. \v 16 Ika e Pita i harnanai tumolapiu ana taman. Pa a kaklik asasaer ning a ningnigo i tasmani, i ulak, pa i warwara tetek a basbas ning i tai alar a taman, sur ir sapang pas e Pita. \v 17 A basbas ning i deken e Pita mange, “U otleng tagun a kakak a asaerla anuna barsan ne, gepi?” E Pita i kelesi mange, “Iau bel.” \p \v 18 A morom ning i kotkoto kol. Pa a tena titol orosla taum ana tena tai alarla tagun a rumai a artabar, la sur taum a barangla, la tur talilis pasi pa la marmarim. E Pita otleng i tur taum onla pa i marmarim. \s1 E Iesu i tur namatana e Anas \r (Mt 26:59-66; Mk 14:55-64; Lk 22:66-71) \p \v 19 E Anas, a ningnigo na tena artabar tetek e God i deken e Iesu ana nuna kakak a asaerla, pa ana asasaerla ning i asaer a taraila onoi. \v 20 E Iesu i kelesi mange, “Ia ka warwara talapor namatana taraila rop, pa a sira asaer la ting na rumai lotula pa ting na rumai a artabar ning a tarai Juda la sira han taum tingia. Bel a atong kumnan tar ta utna. \v 21 Gong u deken iau. Ur deken a taraila ning la sira longor iau. La tasman a ututnala ning a atong tari.” \p \v 22 Ning e Iesu i atongi larning, takai tagun a tena tai alarla i pasar a patarna, pa i atai i mange, “Sur asa ning u keles a warwara anuna ningnigo na tena artabar larning?” \v 23 E Iesu i kelesi mange, “Ning ia ka atong tar ta utna i rongo, ur atong talapori tetek a taraila rop ne. Ika ning a atong a momolna, sur asa u pasar iau?” \v 24 E Anas i sune seni tetek e Kaiapas, ning a ningnigo otleng na tena artabar tetek e God. Ika bel di paksen naur a kuna. \s1 E Pita i puai ulak sen e Iesu \r (Mt 26:71-75; Mk 14:69-72; Lk 22:58-62) \p \v 25 Ning e Pita kaning ot i marmarim, la dekeni mange, “U otleng tagun anuna kakak a asaerla, gepi?” E Pita i puai mange, “Iau bel.” \v 26 Ning a tena titol oros anuna ningnigo na tena artabar, a maina esaning e Pita i umsem a talngana, i atongi mange, “Ngandek u ka, anasa a oroi taum tar mu ma e Iesu saot ana barim na rakai oliw?” \v 27 E Pita i puai ulak mange, “Belal.” Ana mais a kamis ot ning, a kok i kurkurirakuk. \s1 E Iesu i tur namatana e Pailat \r (Mt 27:1-2, 11-14; Mk 15:1-5; Lk 23:1-5) \p \v 28 Ana kobot ning ot, di ben pas e Iesu kusun a rumai ane Kaiapas sur a tnan rumai ane Pailat, ning a ningnigo ana matanitu Rom. A Judala bel la mang sur lar kas ana nuna rumai, anasa la ka atohtoh pas la sur lar hangan ana utna na hangan na Han Lakai. Pa esining ir kas tetek tik, ning bel a te Juda, ir dur namatana e God. \v 29 E Pailat i purum tetek la pa i deken la mange, “Mulo arup a barsan ne onasa?” \v 30 Pa la kelesi mange, “A barsan ne, ning bel ir tol ta rongo, bel milar sarani tam sur ur warkurai i.” \v 31 E Pailat i atai la mange, “Mulor ben pasi, pa mulo ot mulor warkurai i ana numulo na warkurai.” A tarai Juda la atai i mange, “Ana warkurai i tabu sur milar umkol tik.” \v 32 A utna ne i hanot sur dir tolsot pas a warwara ane Iesu, ning ka atong nigon tari ana nuna ngas a minat. \p \v 33 Lamur e Pailat i kas ulak, i kabah pas e Iesu, pa i dekeni mange, “U a king anuna tarai Juda?” \v 34 E Iesu i kelesi ka ana kabah mange, “Mangasa, u ot u atong iau larning, o la atai u ka hok?” \v 35 E Pailat i keles e Iesu mange, “Bel iau a te Juda. Anum a taraila pa a leklek a tena artabarla tetek e God, la ot ning la saran tar u tetek iau sur ar warkurai u. Asa ning u ka tol tari?” \v 36 E Iesu i kelesi mange, “Anuk a matanitu bel mite na rakrakan hanua. Ngandek ning anuka matanitu mite na rakrakan hanua, anuk na tena titolla lar harum alar iau kusun a warkurai anuna tarai Juda. Ika anuka matanitu bel mite.” \p \v 37 E Pailat i dekeni mange, “I momol ot, u a king?” E Iesu i kelesi mange, “I momol ot ning u atongi mang iau a king. Di agon iau, pa a hanot te na rakrakan hanua, sur ar warwara talapor ana momolna. La rop ning la mur a momolna, la longor a elngek.” \v 38 Pa e Pailat i dekeni mange, “Asa ning a momolna?” \s1 Di malmaling sur dir sai ahat e Iesu saot na rakai kutus \r (Mt 27:15-31; Mk 15:6-20; Lk 23:13-25) \p Ning e Pailat i deken tari larne, i purum ulak tetek a tarai Juda. I atai la mange, “Bel a pastetek anuna ta rongo. \v 39 Ika, ning a toltol a sira toli tetek mulo, ana raula rop ana lotu na Han Lakai, a sira paksen ning a barsan ning i dodot, tetek mulo. Mangasa, mulo mang sur ar paksen a ‘king anuna tarai Juda’ tetek mulo?” \v 40 La kukuk kelesi mange, “Gong! Gong e Iesu. Paksen e Barabas!” E Barabas i a tnan tena laulau. \c 19 \p \v 1 E Pailat i arsune sur lar ben masik pas e Iesu pa lar mirasi ana inau a harum. \v 2 A tarai a harum la gonoi pas a inau ning a suksukna pa la suah i ana pukulna lar a kukuh a king, pa la apipisi ana kubar a kaen.\f + \fr 19:2 \ft A ngas a kukuh ning, pa a kubar a kaen dia arlar ana mermer ana king. \f* \v 3 La ululak teteki, pa la atai i mange, “U a king anuna tarai Juda!” Pa la paspasar a patarna. \p \v 4 E Pailat i purum ulak pa i atai la mange, “Mulo oroi, a ben purum tari namatamulo, sur mulor tasmani mang, bel a pastek anuna ta rongo.” \v 5 Ning e Iesu i purum, di ka suah tar a suksuk a inau ana pukulna, pa di ka apipis tari ana kubar a kaen. E Pailat i atai la mange, “Mulo oroi a barsan ne!” \v 6 Ning a leklek a tena artabarla tetek e God, pa a tena tai alarla tagun a rumai a artabar la oroi e Iesu, la kukuk mange, “Sai ahati saot na rakai kutus! Sai ahati saot na rakai kutus!” E Pailat i atai ulak la mange, “Mulor ben pasi, sur mulo ot mulor sai ahati saot na rakai kutus. Ika iau, bel a pastetek anuna ta rongo.” \v 7 A tarai Juda la kelesi mange, “Anumila warkurai i mange, dir umkoli, anasa i iaunani mang i a Nat e God.” \p \v 8 Ning e Pailat i longor a warwara ne, i matmataut kol. \v 9 I kas ulak utisaui, pa i deken e Iesu mange, “U mitaha?” Ika e Iesu bel i kelesi. \v 10 E Pailat i atai i mange, “Mangasa, bel u mang sur ur keles iau? Bel u tasmani mang a tong akes a warkurai sur ar alangolango sen u, o ar sai ahat u saot na rakai kutus?” \v 11 E Iesu i kelesi mange, “U tolsot sur ur warkurai iau, anasa e God i saran tar a rakrakai tam. Ika esining i saran tar iau tetek u sur ur warkurai iau, anuna toltol laulau i laulau kol ana num a toltol laulau.” \p \v 12 Ning e Iesu i atong tari larning, e Pailat i toho i sur ir alangolango seni. Ika a tarai Juda la kukuk mange, “Ning ur pakseni, bel mur bal taum ma e Sisar! Anasa tik ning i iaunani mang i a king, i kutus a warkurai ane Sisar.’\f + \fr 19:12 \ft E Sisar i a king anuna matanitu Rom, e Pailat i titol ka nahai e Sisar. \f* \v 13 Ning e Pailat i longor a warwarala ne, i ben purum pas e Iesu utumo lapiu. Lamur e Pailat i kes ana keskes na warkurai ana pukna di atongi ana warwara Hibru mang Gabata, a kamkamna mang di suah alar a kabalapiu ana hatatla. \v 14 Ning a mais a kamis tostos, e Pailat i atai a tarai Juda mange, “Mulo oroi, anumulo a king ma ne.” A utna ne i hanot nigo ana pukakiar na lotu na Han Lakai. \v 15 A tarai Juda la kukuk mang, “Sai koli! Sai koli! Sai ahati saot na rakai kutus!” E Pailat i deken la mange, “Mulo mang sur ar sai ahat anumulo a king saot na rakai kutus?” A leklek a tena artabarla tetek e God la kelesi mange, “E Sisar sot ka anumila king!” \v 16 Pa e Pailat i saran tar e Iesu tetek a tarai a harum, sur lar sai ahati saot na rakai kutus. Pa la ben pas e Iesu. \s1 Di sai ahat e Iesu saot na rakai kutus \r (Mt 27:32-44; Mk 15:21-32; Lk 23:26-43) \p \v 17 E Iesu i pamar pas anuna rakai kutus pa i han sur a pukna di atongi mang, “Lasa na Pukulna,” ning ana warwara Hibru di atongi mang Golgota. \v 18 Tingia, la sai ahati saot na rakai kutus. La sai ahat tar otleng naur a barsan taum onoi, ana naur a risna, pa e Iesu i kulam na arpotor in diau. \p \v 19 Pa e Pailat i tumus a warwara sur dir sai ahati saot na rakai kutus, mange: \qc \sc E IESU A TE NASARET, A KING ANUNA TARAI JUDALA\sc*. \m \v 20 A galis a tarai Juda la was a warwara ne, anasa a pukna ning di sai ahat e Iesu ono, i milau ka e Jerusalem, pa di tumus a warwara ne ana natola ngas a warwara, a warwara Hibru, Latin pa Grik. \v 21 A leklek a tena artabarla tetek e God la atai e Pailat mange, “Gong u tumusi mang, ‘a King anuna tarai Juda.’ Ur tumusi ka mang, ‘A barsan ne i iaunani mang i a king anuna tarai Juda.’” \v 22 E Pailat i keles la mange, “A warwara ning ia ka tumus tari, ir mang ot larning.” \p \v 23 Ning a tarai a harum la ka sai ahat tar e Iesu saot na rakai kutus, la los pas anuna na kaenla ning i polpol alar anuna mermer onoi, pa la asauran pasi ana diat a tinibo, ning a tena harum, anuna ning a tinibo. La los pas otleng anuna kaen ning i pipisi. A kaen ning bel ta sunusuk onoi, a kidol a kaen ka. \v 24 A tarai a harum la awara artalai la mange, “Gong dala siliri, dalar pilai laki, sur esi na halindala ir losi.” La toli manglarning sur dir tolsot pas a warwara ting na Buk Tabu. I atongi mange, \q1 “La asauran anuka kaenla onla, \q2 pa la pilai laki suri.” \rq Buk Song 22:18\rq* \m A ututnala ne, ning a tarai a harum la toli. \p \v 25 Tana e Iesu i tur milau a rakai kutus ane Iesu, taum o e tasna hane, pa e Maria otleng a hane anune Kilopas, pa e Maria Magdalen. \v 26 Ning e Iesu i oroi e tana tingia, dia tur taum ana kaklik asasaer ning e Iesu i katnani, i atai e tana mange, “Nana, i ning a natumlik.” \v 27 I atai a kaklik asasaer otleng mange, “I ning etnam.” Turpasi ot ana pukakiar ning, a kaklik asasaer ning, i ben pas etana e Iesu, sur ir kes ana nuna rumai. \s1 E Iesu i mat \r (Mt 27:45-56; Mk 15:33-41; Lk 23:44-49) \p \v 28 E Iesu i tasmani mang ka tol arop tar a titolla, pa i atongi mange, “A mos.” I atongi larning, sur ir tolsot pas a warwara ning di ka tumus tari ting na Buk Tabu. \v 29 Ning a koto na nginngin a wain kaning ia. La los pas ning a utna i sira dop akes a malum, pa la amurungi ting na koto na wain. La suah pasi ana rakai, di atongi mang a hisop, pa la tuslani usaot sur a pahana e Iesu. \v 30 Ning e Iesu ka dop pas a wain, i atongi mang, “Ka rop.” I lugun purum a pukulna, pa i suah sen a malwasna. \s1 Di so a kabarangragai e Iesu \p \v 31 A tarai Juda la nunung e Pailat sur ir malmaling sur dir kuben a handitol, sur ditol ar mat kapit, pa dir los purum a palaonditol kusun natola rakai kutus, anasa a pukakiar ning, a pukakiar nigo tana tnan Pukakiar Sabat, pa bel la mang sur a palaonditol ir kulam saot na rakai kutus ana Pukakiar Sabat. \v 32 Pa a tarai a harum la han pa la kuben naur a hana a ningnigo na barsan, pa lamur ning halindiau kale, ning di sai ahat diau taum o e Iesu ana natola rakai kutus. \v 33 Ika ning la han tetek e Iesu, la oroi mang ka mat, pa bel ma la kuben naur a hana. \v 34 Ning a tena harum i so a kabarangragaina ana turai, a suluk taum ana malum i tapek purum kakat kusuni. \p \v 35 A kaklik asasaer ning i oroi a ututnala ne, i warwara talapor onoi sur mulo otleng mulor tortorot. A warwara talapor ne i momol, pa i ot i tasmani mang i momol. \v 36 Di tol a ututnala ne, sur dir tolsot pas a warwara, ning di ka tumus tari ting na Buk Tabu mange, “Bel dir kuben ta surna.” \rq Buk Song 34:20\rq* \m \v 37 Di tolsot pas otleng a warwara na Buk Tabu mange, “Lar ngoson esining la so tari.” \rq Sekaraia 12:10\rq* \s1 Di aborbor a minat e Iesu tingui na kulam a minat \r (Mt 27:57-61; Mk 15:42-47; Lk 23:50-56) \p \v 38 Lamur, e Josep a te Arimatia i nunung e Pailat sur a minat e Iesu. I otleng, a kaklik asasaer ning i murmur kumnan e Iesu, anasa i matatan a Judala. Pa e Pailat i malmaling sur ir han pa ir pak purum pas a minat e Iesu. \v 39 E Nikadimos, ning lanigo i han tetek e Iesu ana ning a morom, i otleng i hanot. I los ning a tomtoboh, ning di toli ana alo pa mira. A mamahat onoi, i arlar ana natola bonot a kilogrem. \v 40 Dia los pas a minat e Iesu, dia irisi ana wakak a kaenla taum ana tomtoboh, i arlar ana toltol anuna tarai Juda, ning la sira toli ana minatla. \p \v 41 Ning a barim kaning milau a pukna ning di sai ahat e Iesu saot na rakai kutus ono, pa ning a tona kulam a minat kaning ia, ning belot di aborbor ta minat onoi. \v 42 Pa la aborbor e Iesu tingui na kulam a minat ning, anasa i milau ka. La toli larning, anasa a pukakiar ning a tarai Juda la sang sur a Pukakiar Sabat. \c 20 \s1 A wah a kulam a minat ane Iesu \r (Mt 28:1-8; Mk 16:1-8; Lk 24:1-12) \p \v 1 Ana kobot ning ot ana ningnigo na pukakiar ana wik, kaning ot i mormorom, e Maria Magdalen i hanot ting na kulam a minat. I oroi mang di ka lakir sen a tnan hat kusun a taman a kulam a minat. \v 2 I dun tetek e Saimon Pita pa a kaklik asasaer ning e Iesu i katnani, pa i atai diau mange, “Di ka kepsen pas a Leklek kusun a kulam a minat, pa bel mila tasmani mang di aborbori taha.” \p \v 3 E Pita pa a kaklik a asaer ning, dia han sur a kulam a minat. \v 4 Dia rop dia dun, ika ning a halindiau i dun ot nigo ta e Pita uting na kulam a minat. \v 5 I roh purum, pa i sidok pa i oroi a kaenla kaning ia, ika bel i kas. \v 6 Ning e Saimon Pita i hanot murmur tana, i kas uting na kulam a minat, pa i oroi a kaenla kama kaning la borbor tar. \v 7 Ika a kaen ning di iris tar a pukul e Iesu ono, bel i kes taum on dingla na kaen, di ka in tari pa di suah masik tari. \v 8 Pa a kaklik asasaer ning i nigo ot tar uting na kulam a minat, i otleng i kas. I oroi pa i tortorot. \v 9 Belot dia talapor ana warwara na Buk Tabu mang e Iesu ir kamtur ulak kusun a minat. \v 10 Pa naur a kaklik asasaer dia ulak sur a hanua. \s1 E Iesu i hanot tetek e Maria Magdalen \r (Mt 28:9-10; Mk 16:9-11) \p \v 11 E Maria Magdalen i tur tumolapiu ana kulam a minat pa i domos. Ning kaning ot i domos, i roh purum pa i sidok uting na kulam a minat. \v 12 I oroi pas naur a angelo kaning ia, dia mermer ana kokok a kaenla, pa dia kes ting na pukna ning di aborbor tar a minat e Iesu ono. Ning i kes ting na ululnge, pa ning a halindiau i kes ting na kamkama. \v 13 Dia dekeni mange, “Wan, u domos sur asa?” I keles diau mange, “La ka los masik pas anuka Leklek, pa bel a tasmani mang di aborbori taha.” \p \v 14 Ning i gilam, i oroi e Iesu kaning i tur tingia, ika bel i oroi lalani mang e Iesu ot ning. \v 15 E Iesu i dekeni mange, “Wan, u domos sur asa? U tai sur esi?” E Maria i nuki mang a barsan ning i a tena tai alar ana barim, pa i atai i mange, “Lak, ning u los masik pas a minat e Iesu, ur atai iau mang u aborbori taha, sur ar han pa ar los pasi.” \v 16 E Iesu i kabahi mange, “Maria!” E Maria i gilam teteki pa i kabahi ana warwara Hibru mange, “Raboni!” a kamkamna mang a Tena Asaer. \p \v 17 E Iesu i atai i mange, “Gong u tong a palaok, anasa belot a han kas usaot tetek e Tata. Ika ur han tetek na tastasikla, pa ur atai la mang, ar han usaot tetek e Tata pa e Tamamulo, tetek anuka God pa anumulo a God.” \v 18 E Maria Magdalen i han pa i atai a kakak a asaerla mange, “Ia ka oroi tar a Leklek.” Pa i atai la otleng ana warwarala ning e Iesu i atai tari ono. \s1 E Iesu i turot tetek anuna kakak a asaerla \r (Mt 28:16-20; Mk 16:14-18; Lk 24:36-49) \p \v 19 A rahmorom, ana ningnigo na pukakiar ana wik, a kakak a asaer la kes taum, pa la tagar alar la tingui narumai, anasa la matatan a Judala. Pa e Iesu i turot na arpotor inla, pa i atai la mange, “A bal molmol tetek mulo.” \v 20 Ning i atong tari larne, i asangan naur a kuna pa a kabarangragaina tanla. A kakak a asaerla, la gas kol ning la oroi a Leklek. \v 21 E Iesu i atong ulaki tanla mange, “A bal molmol tetek mulo. E Tata i sune iau, mang otleng larning ar sune mulo.” \v 22 Ning ka atong tar a warwara ne, i wus a wuwu na pahana onla, pa i atai la mange, “A Talngan Tabu ne, mulor kibasi ting na lalaun anumuloi. \v 23 Ning mulor nuk duman sen a toltol laulaula anuna tik, e God otleng ir kepsen seni kusuni. Ning bel mulor nuk duman sen a toltol laulau anuna tik, e God otleng bel ir kepsen seni kusuni.” \s1 E Iesu taum o e Tomas \p \v 24 E Tomas, ning di atongi otleng mang a Kasang, i ning a halin a bonot pa pisir naur a kakak a asaerla, bel i kes taum onla ning e Iesu i turot tetek la. \v 25 A kakak a asaer la atai i mange, “Mila ka oroi tar a Leklek!” Ika e Tomas i atai la mange, “Ning bel ar oroi tar a ngena barbar ana naur a kuna pa bel ar subaran tar a pitlai kuk onoi, pa bel ar subaran a kuk ting na kabarangragaina, bel ar tortorot.” \p \v 26 Ning a wik alari, a kakak a asaer la kes taum ulak ting narumai, la taum o e Tomas. La tagar alar pas la. Ika e Iesu i turot na arpotor inla, pa i atai la mange, “A bal molmol tetek mulo!” \v 27 Lamur i atai e Tomas mange, “Subaran a pitlai kum ute, pa ur oroi naur a kuk. Atostos a kum ute, pa ur subarani ana kabarangragaik. Pa gong ma u urmatana nuknuk, ur tortorot ka.” \v 28 E Tomas i atai i mange, “Nuk a Leklek pa nuk a God!” \v 29 E Iesu i atai i mange, “U bot tortorot anasa u oroi iau. La ning bel la oroi iau pa la tortorot, la angis.” \s1 A kamkamna ning di tumus a buk ne \p \v 30 E Iesu i tol a galis a akinalang otleng namatana anuna kakak a asaerla, ning bel di tumusi ana buk ne. \v 31 Ika di tumus pas ka a ututnala ne, sur mulor tortorot mang e Iesu i a Karisito, a Nat e God. Pa ning mulor tortorot onoi, mulor kibas ot a lalaun ana risana. \c 21 \s1 E Iesu i turot tetek mais a kakak a asaerla \p \v 1 Lamur e Iesu i turot ulak tetek anuna kakak a asaerla tumo na hang a puka tasi Tiberias. A utna ne i hanot larne: \v 2 E Saimon Pita pa e Tomas, di atongi otleng mang a Kasang, pa e Natanael a te Kana miting na papar Galili, pa naur a nat e Sebedi, pa ning naur otleng tagun a kakak a asaerla, la kes taum. \v 3 Pa e Saimon Pita i atai la mange, “Ar han, ar migei uben.” La kelesi mange, “Dala taum.” La kas ana mon pa la han. Ika ana morom ning, bel la dat pas ta sis. \p \v 4 Ana kobot ning ot, e Iesu i tur tumo korot latasi, ika a kakak a asaerla bel la oroi lalani mang e Iesu. \v 5 Pa e Iesu i deken la mange, “Kakakla, mulo dat pas ot al sis?” La puai mang, “Belal.” \v 6 E Iesu i atai la mange, “Mulor minggen a uben ana ris a sot a kumulo, sur mulor dat pas al sis.” Pa la minggeni larning i atai la. Pa la datdat panan a uben, anasa ka bukus ana sisla. \v 7 A kaklik asasaer ning e Iesu i katnani, i atai e Pita mange, “A Leklek ot numo!” Ning e Saimon Pita i longori mang a Leklek, i pipis ulak pas a kaen ning i paksen tari, pa i sirok uting latasi. \v 8 A kakak a asaer la mur ana mon utumo latasi. Pa la dat purum a uben ning i bukus ana sisla, anasa bel la kes bakbak kusun a hang, i arlar ka ona takai a mar a param. \p \v 9 Ning la sot ana mon, la oroi a barang a iah taum ana sisla kaning onoi, pa la oroi otleng a bretla. \v 10 E Iesu i atai la mange, “Mulor los al sis ute miting na sisla ning nokane mulo uben pasi.” \v 11 Pa e Pita i kas ana mon, pa i dat purum a uben utumo latasi. I bukus ana tatatnan sis, a wawas onla i arlar ana takai a mar dilima na bonot pa pisir natol. La galis kol, ika a uben bel i taksilir. \v 12 E Iesu i atai la mange, “Mulo han ute pa mulor hangan.” Bel tik tagun anuna kakak a asaerla i tolsot sur ir dekeni mang, “U esi?” La ka tasmani mang a Leklek ot ning. \v 13 E Iesu i los pas a bret pa i tabar la ono, pa lamur i tabar la kale ana sis. \p \v 14 Ka munatol na tuntunurot ne ane Iesu tetek anuna kakak a asaerla lamur ana kamkamtur anunai kusun a minat. \s1 E Iesu i wunan e Pita \p \v 15 Ning la ka hangan pas, e Iesu i deken e Saimon Pita mange, “Saimon, nat e Jon, u mang kol sur iau tanla ne?” I kelesi mange, “Momol, Leklek, u tasmani mang a mang sur u.” E Iesu i atai i mange, “Ur tabar anuk na tona sipsipla.” \p \v 16 E Iesu i deken ulaki mange, “Saimon, nat e Jon, u mang kol sur iau?” I kelesi mange, “Momol, Leklek, u tasmani mang a mang sur u.” E Iesu i atai i mange, “Ur tai alar anuk na sipsipla.” \p \v 17 Munatol onoi e Iesu i dekeni mange, “Saimon, nat e Jon, u mang sur iau?” E Pita i nuklingiri, anasa e Iesu ka dekeni munatol mang, “U mang sur iau?” I atai i mange, “Leklek, u tasman a ututnala rop. U tasmani mang a mang sur u.” E Iesu i atai i mange, “Ur tabar anuk na sipsipla. \p \v 18 “A atong momoli tam, ning u barman, u ot u amermer pas u, pa u han ana pukna ning u mang sur ur han ia. Ika ning u ka bun, ur atostos naur a kum, pa tik masik ot ir amermer u, pa ir ben u ana pukna ning bel u mang sur ur han ia.” \v 19 E Iesu i atongi larne, sur ir aslang a ngas a hinirua ning ir kibas e Pita. Ana nuna hinirua ning ir aleklek e God. Lamur i atai i mange, “Ur mur iau.” \s1 E Pita i deken e Iesu o e Jon \p \v 20 E Pita i talingir pa i oroi a kaklik asasaer ning e Iesu i katnani kaning i mur diau. Esaning i tan tar o e Iesu ning la hangan, pa i deken e Iesu mange, “Leklek, esi ma ir tuam tar u?” \v 21 Ning e Pita i oroi, i deken e Iesu mange, “Leklek, mangmangasa ma a barsan ne?” \v 22 E Iesu i kelesi mange, “Ning a mang sur ir laun tuk ning ar ulak, bel a utna anumi. Ika u, ur mur iau.” \v 23 A warwara ne, i kamkamna sur ning a warwara otleng i han sarara tetek la ning la tortorot, mang a kaklik asasaer ne bel ir mat. Ika e Iesu bel i atongi mang bel ir mat, i atongi ka mange, “Ning a mang sur ir laun tuk ning ar ulak, bel a utna anumi.” \p \v 24 A kaklik asasaer kane, i ning i warwara talapor ana ututnala ne, pa i tumus akesi. Pa dala tasmani mang anuna warwara talapor, i momol kol. \p \v 25 E Iesu ka tol tar a galis a ututnala otleng. Ning dir tumus arop la, a nuki mang a rakrakan hanua bel i itna sur dir suah a bukla rop onoi.