\id JAS - Rangi Translation Project
\ide UTF-8
\h Yaakúupu
\toc2 Yaakúupu
\toc1 Barʉ́wa ya Yaakúupu
\mt2 Barʉ́wa ya
\mt1 Yaakúupu
\imt Mʉlongooryo
\ip Mʉʉntʉ ˆaandɨka barʉ́wa ɨhɨ, nɨ Yaakúupu. Ʉhʉ Yaakúupu nɨ ʉmwɨ wa vandʉʉ va Yéesu ajáa (\xt Matáayo 13:55\xt*). Yaakúupu ʉhʉ, sɨ Yaakúupu mʉndʉʉ wa Yooháani (\xt Matáayo 4:21\xt*), au Yaakúupu sha Alʉfáayo (\xt Matáayo 10:3\xt*) tʉkʉ. Mpɨɨndɨ ˆaandɨkáa barʉ́wa ɨhɨ, yeeye nɨ mʉlongooli wa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ʉko Yerusaléemu ajáa (\xt Mɨrɨmo ya Vatumwi 15:12-13\xt*). Paúli amwaanɨrɨra “Ngururyo” yo muruma Kirisitʉ (\xt Vagalatía 2:9\xt*). Kati ya myaaka ya 62-69 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa, vavɨ va Kirisitʉ vajáa vamʉʉlaa Yaakúupu sa kʉra kumuruma kwaachwe Yéesu Kirisitʉ. Na barʉ́wa ɨhɨ Yaakúupu ɨɨyandɨka de ʉʉlawe.
\ip Barʉ́wa ɨhɨ, Yaakúupu avaandɨkɨra vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Kɨyahúudi ˆveene vajáa vatɨɨja múuji wa Yerusaléemu, ˆvakɨɨngɨrɨrwe nɨ Vayahúudi ˆveene vajáa vamusiita Yéesu Kirisitʉ. Ava noo ˆvamʉʉlaa Sitefáano (\xt Mɨrɨmo ya Vatumwi 7:54–8:3\xt*). Vaantʉ ˆvamuruma Yéesu avo vajáa viipasa ɨsɨ joosi ja Yudéea, Samaría, Foiníike na Síria (\xt Mɨrɨmo ya Vatumwi 8:1; 11:19\xt*). Ɨkɨ noo ˆchooreka Yaakúupu avaanɨrɨra vaantʉ ava, “nkolo ikimi na ivɨrɨ ˆngʼeene jeenera weerʉ yoosi” (\xt 1:1\xt*).
\ip ˆCheene Yaakúupu avawyɨɨra ava vaantʉ aha barúwii, nɨ kwɨɨmɨrɨra neeja kʉra kumuruma kwaavo Yéesu na kʉvawyɨɨra ˆvyeene varɨ kiikala mpɨɨndɨ ja uturikiri (\xt 1:2-15\xt*). Avakaanʼya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu vareke kʉvasinanala vaantʉ (\xt 2:1-11\xt*). Alumirirya kumuruma kwaavo Yéesu koonekane ko tʉmama masáare maaja (\xt 2:14-26\xt*). Kei, avalairirya vandoolaanga neeja ndimi jaavo, karɨ varekere jikorerye mooto sɨ ˆurímaa tʉkʉ (\xt 3:1-12\xt*). Kɨɨntʉ chɨɨngɨ ˆalumirirya nɨ kumuruma Yéesu, kʉvaloombera valwɨ́ɨrɨ na kʉvahaka makuta valwɨ́ɨrɨ kwa irina ra Mweenevyoosi (\xt 5:13-16\xt*).
\iot ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa
\io1 Lʉmbɨ na kʉyerwa \ior 1:1-18\ior*
\io1 Kʉteera na kʉtʉmama \ior 1:19-27\ior*
\io1 Karɨ tʉndoosinanala vaantʉ tʉkʉ \ior 2:1-13\ior*
\io1 Kuruma Yéesu koónekanaa kwa nteendo njija \ior 2:14-26\ior*
\io1 Kwɨɨmɨrɨra lurimi na tooti ya kurumwii \ior 3:1-18\ior*
\io1 Karɨ tʉve vijeengi na masáare ya weerʉ tʉkʉ \ior 4:1–5:6\ior*
\io1 Tuyimirirye uturikiri na tʉndooloomba ko ruma \ior 5:7-20\ior*
\c 1
\s1 Lʉmbɨ ya Yaakúupu
\p
\v 1 Yaakúupu, mʉtʉ́mwa wa Mʉlʉʉngʉ na wa Mweenevyoosi \w Yéesu\w* \w Kirisitʉ\w*, lʉmbɨ kwa nkolo ikimi na ivɨrɨ ˆngʼeene jeenera weerʉ yoosi.
\s1 Tooti na Kumwiilaangya Yéesu
\p
\v 2 Ee vanaviitʉ eryi mɨtɨma kati ˆmooyerwa kwa njɨra ˆjiísimiresimire. 
\v 3 Nyuunyu mwamányire kʉyerwa kwa kuruma kwaanyu kwabwéeyyaa mʉdahe kuyimirirya. 
\v 4 Kuyimirirya kwaanyu moosaakwa mukukiimikirirye, sa mʉve vaantʉ ˆvakangaala kei ˆvakɨɨmɨkɨrɨra, sɨ ˆmookeehekerwa nɨ kɨɨntʉ baa kɨmwɨ.
\p
\v 5 Maa kaa, koonɨ ʉmwɨ waanyu yoosova tooti, amʉloombe Mʉlʉʉngʉ. Yeeye asiina itɨma tʉkʉ na avahéeraa voosi ˆviri foo na kei Mʉlʉʉngʉ sɨ avɨ́ɨkaa ikuundi mutimii tʉkʉ, kʉmʉheera arɨ. 
\v 6 Maa kati yooloomba nɨ mpaka arume baa karɨ ave na wiikovereri tʉkʉ, sa mʉʉntʉ ˆarɨ na wiikovereri nɨ ja ipúunta ra mayɨya, rɨra ˆrɨsʉ́mwɨɨrwe nɨ mpeho no rutwarutwa kʉnʉ na kʉnʉ. 
\v 7 Mʉʉntʉ ja ʉwo, karɨ iisee turya arɨ kɨɨntʉ chochoosi fuma kwa Mweenevyoosi tʉkʉ. 
\v 8 Yeeye nɨ ja iwalaanga arɨ, iikóvererakovereraa kʉyeenda kwaachwe koosi.
\s1 Ʉkɨva na Usúngaati
\p
\v 9 Haaha mwaanaanyu ʉra ˆarɨ ɨsɨ iidʉʉmbe na eerye mʉtɨma sa Mʉlʉʉngʉ amwiinʉla. 
\v 10 Viivyo baa musúngaati ne eerye mʉtɨma kati ˆyookiimiwa na ɨsɨ, sa looseeka arɨ ja malʉva ya isekii.\x + \xo 1:10 \xo*\xt Laanga Yeremía 9:22-23.\xt*\x* 
\v 11 Mwaasʉ watʉ́laa na ivááva raachwe, ˆreene ruúmyaa masaambɨ. Malʉva ya masaambɨ yaláhalaa na kʉbooha kwaachwe kwarɨ́mɨraa. Noo jeyyo, musúngaati ne kʉʉma arɨ ngʼangʼala na mɨrɨmo yaachwe ˆatʉ́mamaa.
\s1 Kʉyerwa
\p
\v 12 Atalariwe mʉʉntʉ ˆayímiriryaa mpɨɨndɨ jo yereniwa, sa koonɨ asíindire ʉko kʉyereniwa, heewa arɨ itáaji ra nkaasʉ ˆreene Mʉlʉʉngʉ iichuunga kʉvaheera vara ˆvamweenda. 
\v 13 Koonɨ mʉʉntʉ yooyerwa karɨ asee jei tʉkʉ, “Nooyerwa nɨ Mʉlʉʉngʉ.” Sa Mʉlʉʉngʉ sɨ ayérwaa nɨ ʉvɨ tʉkʉ baa kei yeeye sɨ ayéraa mʉʉntʉ yoyoosi tʉkʉ. 
\v 14 Maa kaa, kɨra mʉʉntʉ ayérwaa kati ˆanwéerɨɨre na ˆakwáatikire nɨ ʉláku waachwe mweeneevyo. 
\v 15 Haaha ʉra ʉláku ˆʉrɨ sʉmʉla ɨnda, wavyáalaa ʉvɨ na ʉra ʉvɨ ˆʉrɨ kangaala wavyáalaa wulalo.\x + \xo 1:15 \xo*\xt Laanga Varúumi 5:12, 21; 1 Vakoríinto 15:56.\xt*\x*
\p
\v 16 Vanaviitʉ naveenda. Karɨ mʉkóoverwaa tʉkʉ. 
\v 17 Kɨra kɨɨntʉ ˆchabooha na kɨra kɨɨntʉ ˆchakiimana chafúmaa mweeri, chakiima fuma kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta, yeeye noo Taáta wa vimʉrɨ vyoosi kurumwii. Yeeye sɨ aválandʉkavalandʉkaa tʉkʉ, baa kei asiina ivala ro valandʉkavalandʉka tʉkʉ. 
\v 18 Kwa mʉryʉʉngʉ waachwe, yeeye atʉvyaala kwa isáare raachwe ra kɨkomi, sa tʉve vaachwevaachwe mbere ya viintʉ ˆavyʉʉmba, kei tʉve ja \w mpóryo\w* ya viintʉ ˆvichwíirwe vya ncholo.
\s1 Kʉteerera no Tʉmama
\p
\v 19 Vanaviitʉ naveenda. Kwaatyi isáare ɨrɨ! Nyuunyu mwaangʉhe kʉndooteerera na karɨ mwaangʉhe kʉndoolʉʉsɨka tʉkʉ, baa karɨ mwaangʉhe kʉndookalala tʉkʉ. 
\v 20 Sa koonɨ mʉʉntʉ akálɨɨre sɨ arɨ daha tʉmama ʉwoloki ˆmweene Mʉlʉʉngʉ asáakaa tʉkʉ. 
\v 21 Sa jeyyo, fweiti na kʉlɨ kosu joosi na ʉvɨ waanyu woosi, mʉhokere ko kiiloombererya na isáare rɨra ˆrahaandwa kwaanyu ˆreene radáhaa kʉlamurirya nkaasʉ yaanyu.
\p
\v 22 Maa kaa, mʉve vatʉmami va isáare na karɨ mʉve vateereri vii tʉkʉ, kʉnʉ mookoovera mɨtɨma yaanyu. 
\v 23 Mʉʉntʉ yoyoosi ˆatéereraa isáare baa rɨtʉmama tʉkʉ, ʉhʉ nɨ ja mʉʉntʉ ˆiiláangaa buuwo yaachwe kɨwóowii. 
\v 24 Mʉʉntʉ ʉwo ˆarɨ hʉmʉla kwiiyona, atámanyaa, na hahara arímiryaa ˆvyeene arɨ. 
\v 25 Maa kaa, mʉʉntʉ ˆiíririkanaa \w Miiro\w* ya Mʉlʉʉngʉ ˆyakiimana na ˆyaréetaa uhúuru fuma kwɨɨmɨrɨrwa nɨ ʉvɨ, ʉwo iísimire. Koonɨ mʉʉntʉ ʉwo atúubire tuuba Miiro bila yoorimirya ˆcheene atéɨɨre, ʉwo talariwa arɨ kwa yara ˆmeene atʉ́mamaa.
\p
\v 26 Koonɨ mʉʉntʉ yookiiyona yeeye nɨ mʉʉntʉ ˆamweéryaa mʉtɨma Mʉlʉʉngʉ na sɨ akɨ́tɨraa lurimi lwaachwe, mʉʉntʉ ʉwo nɨ iikóoveraa vii, díini yaachwe nɨ kɨɨntʉ kisiina. 
\v 27 Díini ˆɨrɨ mpeho, ˆisiina kosu ˆirúmwaa mbere ja Mʉlʉʉngʉ Taáta wiitʉ noo ɨhɨ, kʉvaambirirya varekwa na valala na uturikiri waavo no kwiiyɨmɨrɨra ʉdɨɨre saambʉlwa nɨ ʉvɨ wa weerʉ.
\c 2
\s1 Kusinanala Vaantʉ
\p
\v 1 Vanaviitʉ ˆmumwiiláangyaa Mweenevyoosi wiitʉ \w Yéesu\w* \w Kirisitʉ\w*, Mweeneevyo wa Nkongojima, karɨ mʉfákʉlaa vaantʉ tʉkʉ. 
\v 2 Baa ja tʉsee, koonɨ uújire mʉʉntʉ na mwiijiingwii waanyu, ˆarɨ na péete ya saháabu na ˆiirúwikire ɨngo ˆjabooha, maa kei ʉʉje mʉkɨva ˆiísasavire ɨngo ˆjasakahala, joolɨ mʉbwéeyyaa? 
\v 3 Nyuunyu mʉmʉnyémyaa ʉra mʉʉntʉ ˆiirúwikire ɨngo ˆjabooha na mʉmʉséaa, “Ikala aha haantʉ ˆhabooha,” na ʉra mʉkɨva mʉmʉséaa, “Weewe ɨma hara,” au “Ikala aha ɨsɨ ya ibambari ra majeo yaanɨ.” 
\v 4 Eri, ʉwo sɨ ʉrɨ usinanali tʉkʉ wʉʉ? Na kei, sɨ ʉrɨ ʉlamuli mʉvɨ fuma mitimii yaanyu tʉkʉ wʉʉ?
\p
\v 5 Teereri vanaviitʉ va mutimii. Eri, Mʉlʉʉngʉ sɨ avasaawʉla vakɨva va ɨhɨ weerʉ vave vasúngaati vo mwiilaangya Yéesu na vahokere \w Ʉtemi|lemma="Ʉtemi wa Mʉlʉʉngʉ"\w* Mʉlʉʉngʉ ˆiichuunga kʉvaheera vara ˆvamweenda tʉkʉ wʉʉ? 
\v 6 Maa kaa, nyuunyu moomuchwa matɨ mʉkɨva. Eri, sɨ avo vasúngaati noo ˆvavoóndomereryaa no ˆvatwaala na balásii tʉkʉ wʉʉ? 
\v 7 Eri, sɨ avo noo \w ˆvahɨ́ɨntɨkɨraa|lemma="Hɨɨntɨka"\w* irina riija rɨra ˆreene mwaheewa tʉkʉ wʉʉ?
\p
\v 8 Kɨkomi, koonɨ mookiimikirirya ʉra ʉmwɨ wa \w Miiro\w* ya kɨtemi ɨra ˆyasea, “Mweende mwiiwaako ja ˆvyeene wiiyenda mweeneevyo,”\x + \xo 2:8 \xo*\xt Laanga Valáawi 19:18.\xt*\x* tʉmama mwiise viija. 
\v 9 Maa kaa, koonɨ moosinanala vaantʉ, mʉtaange bweeyya mwiise ʉvɨ na ɨra Miiro valamʉrɨra yiise nyuunyu mwiiwúnaa. 
\v 10 Sa mʉʉntʉ yoyoosi ʉra ˆakwáataa Miiro yoosi, maa kaa, akasaambʉla ʉmwɨ vii, ʉwo valwa arɨ asáambwɨɨre Miiro yoosi. 
\v 11 Sa ʉra ˆmweene asea, “Karɨ ʉyéendaa na muki wa mʉʉntʉ tʉkʉ,” kei asea, “Karɨ wʉʉ́laa tʉkʉ.”\x + \xo 2:11 \xo*\xt Laanga Ufumo 20:13-14; Nkʉmbʉkɨra ya Miiro 5:17-18.\xt*\x* Sa jeyyo koonɨ sɨ ʉyéendire na muki wa mʉʉntʉ, maa kaa, wʉʉ́laire, weewe uwúnire Miiro.
\p
\v 12 Sa jeyyo, luusiki no tʉmama ja vaantʉ ˆmʉrɨ lamʉrɨrwa nɨ Miiro ɨra ˆɨvafúmyaa kʉʉntʉ ˆmoondomereriwa. 
\v 13 Sa kʉheewa irya kusiina mbavariri kwa mʉʉntʉ ʉra ˆasiina mbavariri tʉkʉ. Maa kaa, mbavariri ya Mʉlʉʉngʉ veera ɨrɨ mweeri ya kʉheewa irya.
\s1 Kuruma na Kʉtʉmama Mɨrɨmo Miija
\p
\v 14 Ee vanaviitʉ kʉnáálo che kwatɨɨte mʉʉntʉ kʉsea amuruma Yéesu na kʉnʉ sɨ yoobweeyya viintʉ viija? Eri, kuruma ʉko ifaanaa kʉmʉlamurirye wʉʉ? 
\v 15 Eri, baa ja koonɨ mwaaniitʉ au irʉʉmbʉ riitʉ avawa nɨ ʉsava wa ɨngo au chákurya, 
\v 16 na ʉmwɨ waanyu koonɨ amʉséire, “Ʉkafika nkaasʉ, ʉkoota mooto nkaasʉ na ʉve na mwiikuto mʉʉja,” baa kʉmwaambirirya ɨngo na chákurya tʉkʉ, nɨ kʉnáálo che ˆmwatɨɨte? 
\v 17 Noo jeyyo, kumuruma Yéesu baa kʉva na mɨrɨmo ˆɨtámanyanʼyaa na kʉra kumuruma, ʉko kumuruma kwaakwya.
\p
\v 18 Maa kaa, mʉʉntʉ ʉmwɨ sea arɨ, “Weewe umwiiláangyaa Yéesu, na nɨɨnɨ natʉ́mamaa mɨrɨmo miija.” Haaha hoonɨ ndaɨra kumwiilaangya kwaako Yéesu baa kʉbweeyya viintʉ ˆvitámanyanʼyaa tʉkʉ, naanɨ kʉlaɨra ndɨrɨ kumwiilaangya kwaanɨ kwa mɨrɨmo yaanɨ. 
\v 19 Uruma kwatɨɨte Mʉlʉʉngʉ ʉmwɨ vii. Vyabooha! Baa \w mirimʉ mɨvɨ\w* yarúmaa na yatétemaa nɨ woowa.
\p
\v 20 Eri, weewe mʉʉntʉ mʉhoho, saaka wiise ʉlaɨrwe kuruma kʉra sɨ ˆkʉtámanyanʼyaa na mɨrɨmo sɨ kɨɨntʉ tʉkʉ wʉʉ? 
\v 21 Eri, baaba wiitʉ \w Aburaháamu\w* sɨ avalwa nɨ mʉwoloki sa kɨra ˆatʉmama ˆakamʉtoole mwaana waachwe Isaka ave \w mpóryo\w* masabáahwii tʉkʉ wʉʉ? 
\v 22 Koona wiise wʉʉ? Kuruma kwa Aburaháamu kwatamanyanʼyáa na mɨrɨmo yaachwe na ˆvyeene kuruma kwaachwe kwakiimikiririwa nɨ mɨrɨmo ˆmyeene atʉmamáa. 
\v 23 Jeyyo, yakiimikiririwa Masáare ˆYarɨ Mpeho yara ˆyasea, “Aburaháamu akamuruma Mʉlʉʉngʉ, sa jeyyo, Mʉlʉʉngʉ akamʉvala Aburaháamu nɨ mʉwoloki,”\x + \xo 2:23 \xo*\xt Laanga Ncholo 15:6.\xt*\x* ne aanɨrɨrwa kɨjeengi cha Mʉlʉʉngʉ. 
\v 24 Mwɨɨ́ne wʉʉ? Mʉʉntʉ aválwaa nɨ mʉwoloki kwa mɨrɨmo yaachwe na sɨ ko muruma Mʉlʉʉngʉ kookweene vii tʉkʉ.
\p
\v 25 Noo jeyyo, baa Raháabu mʉhéngeeti, sɨ avalwa nɨ mʉwoloki sa viintʉ avahokera vara vuurikiriri akavaambɨra vatweere na njɨra yɨɨngɨ tʉkʉ wʉʉ?\x + \xo 2:25 \xo*\xt Laanga Yooshúa 2:1-24; 6:22-25.\xt*\x* 
\v 26 Ja viintʉ ˆviri, koonɨ mʉvɨrɨ usiina nkeeho, ʉwo waakwya, noo ˆvyeene viri kwa mʉʉntʉ ˆamurúmaa Mʉlʉʉngʉ baa kʉbweeyya mɨrɨmo ˆɨtámanyanʼyaa na kuruma kwaachwe tʉkʉ.
\c 3
\s1 Lurimi
\p
\v 1 Vanaviitʉ, kati yaanyu karɨ kʉndoova na vakiindya va isáare ra Mʉlʉʉngʉ ˆvarɨ foo tʉkʉ, sa mʉmányire sikʉ ya ʉlamu Mʉlʉʉngʉ lo tʉlamʉrɨra arɨ suusu vyahʉʉmba kʉlookya vɨɨngɨ. 
\v 2 Suusu voosi tahónʼyaa kwa njɨra ˆjiri foo ˆjiísimiresimire. Koonɨ amwaarɨ mʉʉntʉ sɨ ˆahónʼyaa kwa yara ˆalʉ́ʉsaa, ʉwo nɨ wa kɨkomi na adáhaa kwɨɨmɨrɨra mʉvɨrɨ waachwe woosi.
\p
\v 3 Tavɨ́kɨraa vipíini mɨlomwii ya faráasi sa jindootʉteera, kwa njɨra ijo tajilongoola mɨvɨrɨ yaavo yoosi vʉʉ. 
\v 4 Viivyo baa méeli, baa neembe nɨ nkʉ́ʉ́lʉ mʉnʉmʉʉnʉ na yakʉ́ndʉlwaa nɨ mpeho ˆyahʉʉmba, yalóngoolwaa nɨ usukáani muduudi na yadómaa na kʉʉntʉ kokoosi ˆkweene mʉlongooli asáakaa ɨdome. \fig Méeli ˆyalóngoolwaa nɨ usukáani muduudi|alt="Boat is lead by small rudder" src="hk00216c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="3:4"\fig* 
\v 5 Viivyo baa lurimi nɨ kɨɨntʉ kiduudi vii muvirii, maa kaa, chiíneengaa mʉnʉmʉʉnʉ vii. Iririkane ˆvyeene kooto kaduudi kadáhaa mala isaka ra loovíwo. 
\v 6 Lurimi nolo nɨ mooto! Kati ya viintʉ vyoosi ˆviri muvirii, lurimi noo weerʉ ya mavɨ. Lwamʉsáambʉlaa mʉʉntʉ vʉʉ na lwakóreryaa mooto kʉrɨ nkaasʉ yaachwe yoosi. Na loolo lwakóreriwaa mooto wa \w Jehénamu\w*.
\p
\v 7 Vaantʉ vadáhaa temerera maka ja isekii na ja kaayii ja kɨra ivala, ndee ja kɨra ivala, viintʉ ˆvitámbaalaa vya kɨra ivala na viintʉ vyoosi vya mayiyii, na vawaayya kuvitemerera vyoosi. 
\v 8 Maa kaa, kusiina mʉʉntʉ ˆadáhaa temerera lurimi lʉdɨɨre lʉʉsa ʉvɨ tʉkʉ. Lurimi nɨ ʉvɨ sɨ ˆʉtʉ́ʉlaa. Kei lwamema kɨnyéruumbe ˆchʉʉ́laa vaantʉ.
\p
\v 9 Kwa lurimi tamʉdʉ́ʉmbaa Ijʉva Taáta wiitʉ. Na kei kwa lʉʉlo lurimi, twajʉ́mɨraa vaantʉ. Avo vaantʉ vʉʉmbwa nɨ Mʉlʉʉngʉ kwa buuwo yaachwe.\x + \xo 3:9 \xo*\xt Laanga Ncholo 1:27.\xt*\x* 
\v 10 Mʉlomwii ʉmwɨ, mʉʉmo tadʉ́ʉmbaa na tajúmaa. Vanaviitʉ, vyavɨɨha kʉva jeyyo! 
\v 11 Eri, nchóonko ɨmwɨ ifaanaa ɨkafumya maaji ˆyarɨ mwerere na ˆyarɨ ʉsʉʉngʉ wʉʉ? 
\v 12 Vanaviitʉ, mʉsaambu watʉ́ʉngaa saitúuni wʉʉ? Au mʉsabíibu watʉ́ʉngaa saambu wʉʉ? Noo viivyo, nchóonko ɨmwɨ sɨ ɨrɨ daha fumya maaji ˆyarɨ mwerere na ˆyarɨ ʉsangása tʉkʉ.
\s1 Tooti ˆIfúmaa Kurumwii
\p
\v 13 Nɨ ani ʉmwɨ waanyu ˆarɨ na tooti na mɨryʉʉngʉ? Ʉwo oonekye ayo kwa njɨra ya mwiikalo waachwe mʉʉja na kwa mɨrɨmo yaachwe ˆmyeene atʉ́mamaa ko kiiheembererya na kwa tooti. 
\v 14 Maa kaa, koonɨ mɨtɨma yaanyu yamema kɨvɨna ˆkɨrɨ na ʉsʉʉngʉ na kuviihya ɨnda, karɨ mwiívaa kɨpeembe tʉkʉ na karɨ mʉlʉ́ʉsaa ʉloongo haantʉ ha kɨmáárɨ tʉkʉ. 
\v 15 Tooti ˆɨrɨ jeyyo, sɨ ifúmaa kurumwii tʉkʉ nɨ kʉrɨ weerʉ ifúmaa, sɨ ya mutimii tʉkʉ na nɨ ya \w Irimʉ\w* reeneevyo. 
\v 16 Sa kɨra haantʉ ˆharɨ na kɨvɨna na mʉʉntʉ kwiilaanga yeemweene vii, aho, hatɨɨte isóso na kɨra ivala ra ʉvɨ.
\p
\v 17 Maa kaa, tooti ˆifúmaa kurumwii nɨ ʉteréere ɨrɨ, yeenda mwiikalo mʉʉja, yahola na yaviíririkanaa vaantʉ vɨɨngɨ, yaláangaa na riiso ra wʉʉja na yatɨɨte ndɨɨwa njija. Sɨ isínanalaa vaantʉ tʉkʉ, na isiina ʉlááhɨ tʉkʉ. 
\v 18 Vaantʉ va mwiikalo mʉʉja mpɨɨndɨ ˆvoohaanda mwiikalo mʉʉja ja mbeyʉ, vʉʉ́jaa joochwa ʉwoloki mbere ya Mweenevyoosi.
\c 4
\s1 Kwiivɨɨka Ɨsɨ ya Mʉlʉʉngʉ
\p
\v 1 Nkoondo na wiitóoli nɨ hai ˆvyoofuma kʉrɨ nyuunyu? Eri, sɨ vyoofuma ʉlákwii ˆwoolwa nkoondo na mɨvɨrɨ yaanyu tʉkʉ wʉʉ? 
\v 2 Moomerirya matɨ viintʉ na sɨ moovipata tʉkʉ, jeyyo moosaaka mʉʉlae. Moova na kɨvɨna maa kaa, sɨ mʉrɨ pata vira ˆmoosaaka tʉkʉ. Jeyyo, mookiitoola na moolwa nkoondo. Mʉsóvire sa sɨ moomʉloomba Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ. 
\v 3 Mpɨɨndɨ ˆmooloomba sɨ moopata tʉkʉ sa viintʉ ˆvyoobweeyya mʉloombe, nɨ vɨvɨ. Mooloomba sa mukiimikirirye ʉláku waanyu.
\p
\v 4 Nyuunyu ˆmʉyéendaa na vaki na valʉme va vaantʉ, sɨ mʉmányire kʉva kɨjeengi na weerʉ nɨ kʉva mʉvɨ na Mʉlʉʉngʉ tʉkʉ wʉʉ? Sa jeyyo, mʉʉntʉ ʉra ˆyoosaaka kʉva kɨjeengi cha weerʉ ʉwo arúmire kʉva mʉvɨ wa Mʉlʉʉngʉ. 
\v 5 Karɨ mwiiséaa Masáare ˆYarɨ Mpeho yalʉʉsa masáare aya ʉbweete tʉkʉ, “\w Mʉtɨma|lemma="Mʉtɨma Mʉʉja"\w* Mʉlʉʉngʉ ˆavɨɨka kʉrɨ suusu, watweenda maatʉkʉ vii.” 
\v 6 Kɨkomi woowo, watoóngereryaa nduwo. Noo ˆchooreka Masáare ˆYarɨ Mpeho yalʉʉsa,
\q1 “Mʉlʉʉngʉ avakɨ́tɨraa vara ˆviívaa kɨpeembe,
\q2 maa kaa, avahéeraa nduwo vara ˆviikíimyaa na ɨsɨ.”\x + \xo 4:6 \xo*\xt Laanga Mpɨ́rɨ 3:34; 1 Peéteri 5:5.\xt*\x*
\b
\p
\v 7 Haaha reerʉ, iviiki ɨsɨ ya Mʉlʉʉngʉ. Ikʉ́ʉ́lʉ ra \w Mirimʉ Mɨvɨ\w* risiiti noro vatɨɨja rɨrɨ. 
\v 8 Mʉseesereri Mʉlʉʉngʉ ne vaseeserera arɨ. Nyuunyu vavɨ! Reki tʉmama ʉvɨ. Kei jiruli mɨtɨma yaanyu nyuunyu ˆmʉrɨ kosikosi.\x + \xo 4:8 \xo*\xt Laanga Sabúuri 24:3-4.\xt*\x* 
\v 9 Oni ʉsʉʉngʉ, riri na riri no myaaha. Lʉseko lwaanyu lʉvalandʉke lʉve kɨrɨro. Na kweerya mɨtɨma kwaanyu kʉve koona ʉsʉʉngʉsʉʉngʉ. 
\v 10 Kiimi na ɨsɨ kwa Ijʉva, ne viinʉla arɨ.
\s1 Kwiilongowererya
\p
\v 11 Ee vanaviitʉ, karɨ mwiilóngowereryaa tʉkʉ. Mʉʉntʉ ˆamʉlóngowereryaa mwiiwaachwe vyavɨɨha au ˆamʉlámʉrɨraa, ʉwo alʉ́ʉsaa \w Miiro\w* nɨ mɨvɨ na iisínanalaa. Kati ˆwookɨɨlamʉrɨra Miiro, na weewe sɨ wiitúubaa tʉkʉ, wavíjaa wookɨɨlamʉrɨra. 
\v 12 Nɨ Mʉlʉʉngʉ vii noo ˆavɨ́ɨkaa Miiro na noo Mʉlamuli. Nɨ yeeye vii noo ˆadáhaa kʉlamurirya na kʉmala. Ha de haaha weewe ʉrɨ ani fʉʉrʉ ʉmʉlamʉrɨre mʉkaaya waako?
\s1 Kwiivaa Kɨpeembe sa Masáare ˆYookʉʉja
\p
\v 13 Haaha nteereri nyuunyu ˆmʉséaa, “Isikʉ au lomʉtóondo doma tʉrɨ na múujii ʉmwɨ. Kwiikala tʉrɨ ʉko mwaaka vʉʉ toochurusha no turya kɨsapʉ.” 
\v 14 Maa kaa, sɨ mʉmányire ˆcheene kɨrɨ fʉmɨra lomʉtóondo tʉkʉ! Nkaasʉ yaanyu nɨ ya mpɨɨndɨ nduudi vii. Nyuunyu nɨ ja mʉʉve, ˆwoónekanaa kwa mpɨɨndɨ kiduudi na kiduudi warɨ́mɨraa. 
\v 15 Kɨrɨ vyoolʉʉsa jeyyo, vyasaakwa mʉndoosea, “Koonɨ Mweenevyoosi avyeéndire, kwiikala tʉrɨ na bweeyya tʉrɨ ɨrɨ na rɨra.” 
\v 16 Maa kaa, nyuunyu sɨ mʉbwéeyyaa jeyyo tʉkʉ, nyuunyu mwiívaa kɨpeembe no kiiyona. Kwiivaa kɨpeembe koosi ʉko kwavɨɨha.
\p
\v 17 Mʉʉntʉ yoyoosi ʉra ˆamányire isáare riija ro bweeyya na akareka kʉrɨtʉmama, mʉʉntʉ ʉwo abwéeyyaa ʉvɨ.
\c 5
\s1 Kʉkaaniwa kwa Vasúngaati
\p
\v 1 Haaha, teeri nyuunyu vasúngaati! Riri na ani ntáákwi, sa mʉsengerɨɨre kɨɨngɨra uturikirii wa kɨkomi. 
\v 2 Usúngaati waanyu woórire, na ɨngo jaanyu jabóntwɨɨrwebontwɨɨrwe nɨ nchɨ́lɨ. 
\v 3 Saháabu na mpía jaanyu, jakwáatirwe nɨ kúutu. Kúutu ɨyo, kʉvatwaala ɨrɨ na kɨloongii, na kurya ɨrɨ mɨvɨrɨ yaanyu ja mooto. Nyuunyu mʉkʉ́ngwɨɨre máari sikʉ iji jo herererya. 
\v 4 Laangi! Vatʉmami vaanyu voongʼuula! Voovo varɨma na vaachwa mawʉnda yaanyu na kwa ʉkwaata sɨ mwavarɨha tʉkʉ. Kungʼuula kwaavo Ijʉva Mweenengururu akʉtéɨɨre. 
\v 5 Mwiibóheriirye aha weerwii kwa máari ˆjiri foo na ʉláku ˆʉrɨ foo. Mʉlʉʉngʉ aséngerɨɨre kʉvalamʉrɨra. Haaha mʉvɨ́ɨre ja ngʼoombe ˆjinénehire so sɨɨnjwa. 
\v 6 Nyuunyu mulúusire irya na mʉvʉʉ́laire vaantʉ vawoloki, novo sɨ vavasɨɨtɨra tʉkʉ.
\s1 Kuyimirirya Uturikiri
\p
\v 7 Sa jeyyo, vanaviitʉ yimiriryi fʉʉrʉ sikʉ ˆarɨ kʉʉja \w Yéesu\w* Mweenevyoosi. Laangi ˆvyeene murimi awóojeraa iwʉnda rɨtoole ndɨɨwa ja kɨkomi ˆjakangaala. Ayímiriryaa mbula ja mbere ya mwaaka na jo kiimikirirya mwaaka.\fig Murimi ˆarɨ mbulii|alt="farmer in the rain" src="DN00422b.tif" size="col" copy="United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya" ref="5:7"\fig* 
\v 8 Baa nyuunyu moosaakwa mʉndooyimirirya na mɨtɨma yaanyu yɨɨme neeja, sa kʉʉja kwa Yéesu Mweenevyoosi kwaséngerɨɨre. 
\v 9 Vanaviitʉ karɨ mwiingʼʉ́ʉrɨraa nyuunyu kwa nyuunyu tʉkʉ sa mʉdɨɨre lamʉrɨrwa nɨ Mʉlʉʉngʉ. Laangi, Mʉlamuli iímire mbere ya mʉryaango.
\p
\v 10 Vanaviitʉ valaangi \w valáali na mʉtwe\w* vara ˆvalʉʉsɨkáa kwa irina ra Ijʉva ˆvyeene vayimiriryáa uturikiri. Nyuunyu vatuubiriryi avo. 
\v 11 Nyuunyu mwamányire, vara ˆvayímiriryaa tavaválaa vatalariwa. Mwateera uyimiriryi wa Ayúubu na mwateera kɨra ˆcheene Ijʉva amʉtʉmamɨra sikʉ jo herererya. Ijʉva atɨɨte mbavariri na wʉʉja mʉkʉʉlʉ.\x + \xo 5:11 \xo*\xt Laanga Ayúubu 42:10-13.\xt*\x*
\p
\v 12 Ee vanaviitʉ kʉlookya vyoosi, karɨ mwiiláhaa baa kwa kurumu au kwa weerʉ au kwa kɨɨntʉ chɨɨngɨ chochoosi tʉkʉ. Koonɨ mʉséire, “Hɨɨ” ɨve “Hɨɨ” na koonɨ mʉséire, “Tʉkʉ” ɨve “Tʉkʉ.” Koonɨ sɨ moobweeyya jeyyo heewa mʉrɨ irya.\x + \xo 5:12 \xo*\xt Laanga Matáayo 5:33-37.\xt*\x*
\s1 Kʉloomba ko Ruma
\p
\v 13 Eri, kwatɨɨte ʉmwɨ waanyu ˆyootʉrɨkɨra wʉʉ? Ʉwo yoosaakwa amʉloombe Mʉlʉʉngʉ. Eri, amwaarɨ ʉmwɨ waanyu ˆarɨ na cheerʉ wʉʉ? Ʉwo yoosaakwa ɨɨmbe nyɨɨ́mbo jo dʉʉmba. 
\v 14 Eri, amwaarɨ ʉmwɨ waanyu ˆalwɨ́ɨre wʉʉ? Ʉwo yoosaakwa avaanɨrɨre vawosi va mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu sa vamʉloombere na vamʉhake makuta kwa irina ra Yéesu Mweenevyoosi. 
\v 15 Na kati ˆvoomʉloombera ko ruma, hola arɨ. Mweenevyoosi mwiinʉla arɨ na kɨra ʉvɨ ˆabweeyya, Mweenevyoosi sea arɨ wasírire. 
\v 16 Sa jeyyo, mʉndookiiwyɨɨra ʉvɨ waanyu nyuunyu kwa nyuunyu na mʉndookiiloombera sa Mweenevyoosi avahorye ʉlwɨ́ɨrɨ waanyu. Kʉloomba kwa mʉʉntʉ mʉwoloki mbere ya Mʉlʉʉngʉ kwatɨɨte ngururu nkʉʉlʉ na kwatʉ́mamaa.
\p
\v 17 Mʉláali na mʉtwe \w Elía\w* nɨ mʉʉntʉ ja suusu ajáa. Yeeye ajáa aloomba kwa mʉtɨma woosi mbula ɨdɨɨre vaa na kɨkomi, mbula sɨ yavaa ɨsɨ ɨyo kwa myaaka ɨtatʉ na myeeri mʉsasatʉ tʉkʉ!\x + \xo 5:17 \xo*\xt Laanga 1 Vatemi 17:1.\xt*\x* 
\v 18 Maa kei akʉjoomʉloomba Mʉlʉʉngʉ mbula ɨvae, mbula ɨkavaa na ɨsɨ ɨkatoola ndɨɨwa jaachwe kei.\x + \xo 5:18 \xo*\xt Laanga 1 Vatemi 18:42-45.\xt*\x*
\p
\v 19 Vanaviitʉ ʉmwɨ waanyu koonɨ arékire kɨmáárɨ na mʉʉntʉ wɨɨngɨ koonɨ amʉhɨ́ndwɨɨre, 
\v 20 taangi, ʉwo ˆyoomʉhɨndʉla mʉʉntʉ mʉvɨ fuma urimirii waachwe, kʉva iise ahóniirye nkaasʉ ya mwiiwaachwe fuma inkwyii na ʉvɨ ˆʉrɨ foo kʉva ʉrɨ waséyyiiwe.